ABC Knjigovodstvo

abc KNJIGOVODSTVO - Uvod i upoznavanje sa osnovama računovodstva -

Uvodna napomena: Priručnik abc KNJIGOVODSTVO je sredstvo za lakše praćenje istoimene obuke. Treba ga čitati zajedno sa prezentacijama i zadacima. Priručnik se sastoji od osnovnih teoretskih i praktičnih pojašnjenja načina funkcionisanja sistema knjigovodstva, računovodstva, poreznog računovodstva i finansijskih izvještaja u trenutno važećem regulatornom okviru BiH. Fokus je na osnovnim pravilima knjigovodstva i računovodstva, nakon čega se svaki polaznik može opredijeliti na specijalizaciju nekog područja. Neka Vam obuka abc KNJIGOVODSTVO omogući da knjigovodstvo i računovodstvo posmatrate kao sistem jednostavnih pravila.

1. UVOD I UPOZNAVANJE SA OSNOVAMA RAČUNOVODSTVA Običnim jezikom rečeno, knjigovodstvo i računovodstvo obuhvata sve postupke čiji je zadatak količinsko i vrijednosno evidentiranje, obuhvatanje i kontrola svih tokova novca, robe, proizvoda, usluga i drugih materijalnih i nematerijalnih elemenata koji nastanu u preduzeću i koji su prije svega, ali ne isključivo, izazvani proizvodnjom i prodajom učinaka.

1.1. Šta je knjigovodstvo, a šta računovodstvo? Računovodstvo je podfunkcija funkcije upravljanja, koja svojim informacijama pomaže funkciju upravljanja, naročito u domenu planiranja (donošenja odluka) i kontrole poslovanja. Računovodstvo se može posmatrati kao: a) ..... proces u kome se prikupljaju, sređuju, obrađuju i čuvaju podaci, oblikuju, prenose i čuvaju informacije koje su problemski usmjerene na donošenje ekonomskih odluka; b) ..... naučna disciplina koja uopštava i unapređuje dostignuća u toj oblasti; c) ..... nastavni predmeti u školama i na fakultetu. Postoji veliki broj definicija računovodstva. Jedna od prihvatljivijih bila bi definicija po kojoj je računovodstvo: “Nauka o evidentiranju i klasifikovanju poslovnih transakcija i događaja, primarno finansijskog karaktera, i vještina sastavljanja značajnih izvještaja, analize i interpretiranja ovih transakcija i događaja, i prenošenje rezultata licima koja moraju donijeti poslovnu odluku.” Računovodstvo predstavlja cjelinu sastavljenu od sledećih delova: 1. Knjigovodstvo - sastavni dio računovodstva, odnosno njegova računska osnova. Ne postoji opšteprihvaćena definicija knjigovodstva, jer se i ono kao i računovodstvo može definisati sa više aspekata, kao nauka, organizacioni dio preduzeća itd. Najučestalija definicija je da je “Knjigovodstvo je metod sakupljanja, klasifikovanja, registrovanja, čuvanja, reklasifikacije i izvještavanja o nastalim ekonomskim promjenama na imovini poslovno – računovodstvene cjeline”. 2. Računovodstveno planiranje se bavi sakupljanjem, sistematizovanjem, obradom i prezentiranjem podataka koji se odnose na buduće poslovanje preduzeća. 3. Računovodstvena kontrola ispituje ispravnost izvođenja propisanih radnih i metodoloških postupaka, počev od prijema računovodstvene dokumentacije i obrade do oblikovanja finalnih izvještaja. 4. Računovodstvena analiza je prosuđivanje i objašnjavanje stanja i uspješnosti poslovanja, utvrđivanje odstupanja od njega, uzroke za ta odstupanja i njihove posljedice

“Knjigovodstvo je metod sakupljanja, klasifikovanja, registrovanja, čuvanja, reklasifikacije i izvještavanja o nastalim ekonomskim promjenama na imovini poslovno – računovodstvene cjeline”.

Ciljevi knjigovodstva su: 1. utvrđivanje stanja imovine, obaveza i sopstvenog kapitala na određeni dan; 2. utvrđivanje rezultata poslovanja (dobitka ili gubitka) u određenom vremenskom periodu; 3. pružanje podataka za kontrolu rada lica koja rukuju pojedinim djelovima imovine preduzeća; 4. pružanje podataka za planiranje rezultata poslovanja, stanja imovine i priliva i odliva novca; 5. pružanje podataka za kontrolu izvršenja planskih veličina. Ispunjenje ciljeva koje ima knjigovodstvo kao sistem, kao i ispunjenje ciljeva koji treba da budu realizovani korištenjem pojedinih knjigovodstvenih instrumenata, pretpostavlja poštovanje određenih pravila. Ta pravila su poznata kao principi knjigovodstva:  Princip potpunosti … ovaj princip zahtjeva da knjigovodstveno budu obuhvaćene sve računovodstvene kategorije i sve promjene koje se tokom poslovanja na njima događaju.  Princip ažurnosti …. sve nastale poslovne promjene treba da budu u knjigovodstvu obuhvaćene u najkraćem roku, kako se to često određuje najduži rok do koga se knjiženje nastalih ekonomskih promena mora izvršiti. Sa posljednjim izmjene propisa o računovodstvu u FBiH, rok je 8 (osam) dana.  Princip hronologije ….. upotrebljivost informacija koje knjigovodstvo pruža obezbjeđuje se hronološkim evidentiranjem nastalih poslovnih promjena. Dva su razloga za to: hronološkim evidentiranjem se obezbjeđuju informacije o razvoju poslova preduzeća, jer se upoređivanjem promjena u nizu sukcesivnih vremenskih perioda dobijaju podaci o stagnaciji, napredovanju ili nazadovanju preduzeća. Drugo, kontrola materijalne ispravnosti izvršenih kniženja bila bi gotovo nemoguća u evidentiranju koje je hronološki ispreturano.  Princip mogućnosti provjere ….. knjigovodstvo mora biti organizovano tako da se tačnost svakog podatka koje knjigovodstvo daje može naknadno provjeriti.  Princip jasnosti …. ovaj zahtjev se u knjigovodstvu realizuje putem odgovarajućih raščlanjivanja računovodstvenih kategorija, adekvatnim obelježavanjem dijelova kategorije dobijenih raščlanjivanja, upotrebom bruto principa računovodstvenih kategorija.  Princip materijalne ispravnosti ….. da bi se obezbjedila istinitost odnosno materijalna ispravnost podataka koje knjigovodstvo pruža, nužno je da se u knjigovodstvu obuhvataju sve i samo one poslovne promjene koje su stvarno nastale.  Princip ekonomičnosti …. je zahtjev (uopšte u ekonomiji) da korist od bilo koje aktivnosti preduzeća bude veća od sredstava koja se za tu aktivnost utroše.

Računovodstvena načela su: a) Načelo nabavne vrijednosti Evidencija poslovnih događaja se zasniva na nabavnoj vrijednosti, tj. trošku nabave. Osnovica za utvrđivanje nabavne vrijednosti jeste stvarni novčani izdatak koji je nastao ili će nastati zbog plaćanja obveze pri nabavi neke imovine. b) Načelo objektivnosti Zahtijeva se da finansijski izvještaji budu sastavljeni na osnovi objektivnih podataka koji su dokumentirani (povezano s načelom nabavne vrijednosti). c) Načelo realizacije, tj. sticanja prihoda Vezano je uz nastanak događaja i priznavanje prihoda, zahtijeva se da se prihodi priznaju onda kada su stvarno nastali, kad su zarađeni, tj. kad je događaj nastao, a ne onda kada je novac stvarno primljen (na isti način tretiraju se i rashodi). Kod priznavanje prihoda treba uvažavati dva bitna uvjeta:  roba je stvarno isporučena kupcu, odnosno određena usluga je izvršena i  ne postoji neizvjesnost isplate. d) Načelo sučeljavanja prihoda i rashoda Budući da se poslovni rezultat utvrđuje kao razlika prihoda i rashoda, nužno je te dvije kategorije usporediti, a uspoređuju se samo oni prihodi i rashodi koji se odnose na isto obračunsko razdoblje i koji su međusobno uslovljeni. e) Načelo materijalnosti ili značajnosti Zahtijeva pridržavanje svih pravila koji imaju važnu ulogu u stvaranju realne slike o promatranim poduzeću, dopušta odstupanje od onih pravila čija bi promjena stvorila značajne probleme u finansijskom izvještavanju i koji za posljedicu ne bi imali poboljšanje kvalitete informacija sadržanih u finansijskim izvještajima. f) Načelo potpunosti Zahtijeva da finansijski izvještaji sadrže sve relevantne informacije potrebne za poslovanje poduzeća. g) Načelo konzistentnosti ili dosljednosti Zahtijeva se dosljedna primjena usvojenih pravila i postupaka u sastavljanju i prezentiranju financijskih izvještaja. h) Načelo opreznosti ili načelo razboritosti Osnovni moto: “anticipiraj sve gubitke, ali ne anticipiraj dobitke”. Prihodi se priznaju samo onda kad su stvarno nastali, a rashodi i onda kada su mogući (npr. rezervisanja).

1.2. Princip dvojnog i prostog knjigovodstva Dvojno knjigovodstvo je metod knjiženja kod kojeg se stanje i svaki poslovni događaj knjiži dvostuko. Pojam je prirodno nastao zbog dvostruke prirode poslovnih događaja.

Jedan od razloga zbog čega se koristi rječ "dvojno" je i taj što svaki račun koristi dvije kolone, lijeva (duguje) i desna (potražuje). U jednu kolonu se knjiže iznosi za koji se račun povećao a u drugu kolonu se knjiže iznosi za koje se račun smanjio. Karakteristike dvojnog knjigovodstva su: - istovremen dvostrano knjiženje, na jednom računu na lijevoj, a na drugom računu na desnoj strani. - automatska kontrola, saldo pri knjiženju je uvijek nula, odnosno, koliko iznos duguje, toliki i potražuje, - permanentnost i sistematičnost, koja se ogleda u tome što se poslovni događaji razvrstavaju, odnosno evidentiraju po redosljedu nastajanja (hronolška evidencija dnevnik) i po predmetu (sistematski raspored evidencije po predmetu poslovnog dogadanja, glavna knjiga), - sveobuhvatnost koja se ogleda u tome što su knjigovodstvenom evidencijom obuhvaćeni svi pojavni oblici sredstava i sve vrste izvora sredstava, svaka vrsta rashoda i svaka vrsta prihoda. Osnovna karakteristika sistema prostog knjigovodstva je njegova ograničenost na evidentiranje stanja i promjena na samo nekim određenim vrstama sredstava i izvora sredstava.

OBILJEŽJA IMOVINE, KAPITALA I OBAVEZA

IMOVINA - AKTIVA

DUGOTRAJNA (fiksna, stalna)

KRATKOTRAJNA (obrtna, tekuća)

IZVORI IMOVINE - PASIVA

VLASTITI – Kapital

TUĐI – Obveze

IMOVINA = KAPITAL + OBVEZE KAPITAL = IMOVINA - OBVEZE

konta aktive konta pasive

KONTA STANJA

aktivno pasivna konta

pasivnoaktivna konta konta rashoda

KONTA USPJEHA

konta prihoda

MJEŠOVITA KONTA

A. Pravila knjiženja na kontima aktive D

Konto aktive

Saldo (So) +

P

-

B. Pravila knjiženja na kontima pasive D

Konto pasive

-

P Saldo (Sx) +

A. Pravila knjiženja na kontima rashoda D

Konto rashoda

P

-

+

B. Pravila knjiženja na kontima prihoda D

Konto prihoda

-

P

+

1.3. Knjigovodstvo preduzeća Knjigovodstvo preduzeća se vodi po principu dvojnog knjigovodstva, primjenom kontnog plana / okvira, koji je u prilogu ovog Priručnika. Pored kontnog plana / okvira, neophodno je poznavanje Međunarodnih računovodstvenih standarda i Međunarodnih standarda finansijskog izvještavanja. MRS i MSFI u zvaničnom prevodu na BH jezike obezbjeđuje Savez računovođa, revizora i financijskih djelatnika FBiH (www.srr-fbih.org), sa napomenom da se engleske (i zvanične) verzije mogu naći na oficijelnoj web stranici Odbora za međunarodne računovodstvene standarde (www.frs.org), kao i na www.iasplus.org. Svaka pozicija ima svoja „računovodstvena pravila i procedure“ koja su propisana MRS, MSFI i Okvirom. Nije rijetka situacija da je za određenu poziciju bilansa stanja teško odrediti kojim standardom ili standardima regilisana. Sa ciljem pojednostavljena korištenja MRS, MSFI i Okvira, u narednoj tabeli je dat pregled najvažnijih veza između svake pojedinačne pozicije bilansa stanja sa određenim standardom. Pozicija bilansa stanja STALNA SREDSTVA Goodwil

Stalna nematerijalna sredstva

MRS / MSFI

Komentar

MSFI 3 – Poslovne kombinacije MRS 36 – Umanjenje vrijednosti sredstava MRS 38 – Nematerijalna sredstva MRS 36 – Umanjenje

Goodwill nastaje samo kao rezultat poslovnih kombinacija MRS 36 – ima obavezu testa umanjenja MRS 38 propisuje rač. tretman nematerijalnih sredstava

vrijednosti sredstava Nekretnine, postrojenja i oprema Ostala stalna materijalna sredstva

MRS 16 – Nekretnine, postrojenja i oprema MRS 36 – Umanjenje vrijednosti sredstava MRS 17 – Lizing MRS 23 – Troškovi pozajmica

Biološka imovina

MRS 41 - Poljoprivreda

Dugoročna financijska ulaganja i zajmovi

MRS 27 – Konsolidovani i odvojeni financijski izvještaji MRS 28 – Ulaganja u pridružena društva MRS 31 – Udjeli u zajedničkim poduhvatima MRS 32 - Finansijski instrumenti: Objavljivanje i prezentovanje MRS 39 – Financijski instrumenti, priznavanje i mjerenje MRS 17 – Lizing

Dugoročna potraživanja

Ulaganja u nekretnine Sredstva klasifikovana kao sredstva namijenjena prodaji Dugoročna razgraničenja

MRS 40 – Ulaganja u nekretnine MSFI 5 – Stalna sredstva namijenjena prodaji i prestanak poslovanja MRS 12 – Porez na dobit

MRS 36 – obaveza testa umanjenja MRS 16 – propisuje rač. tretman materijalnih sredstava MRS 36 – ima obavezu testa umanjenja MRS 17 propisuje rač. tretman materijalnih sredstava uzetih na financijski lizing MRS 23 – kapitaliziranje kamata prilikom sticanja materijalnog sredstva, ukoliko ima status kvalifikovanog sredstva Računovodstveni tretman biološke imovine Navedeni standardi propiduju način vrednovanja udjela ili drugih dugoročnih ulaganja, obavezu i način sačinjavanje konsolidovanog bilansa.

Dugoročna potraživanja odnose se na različite vrste potraživanja, od kojih se samo po osnovu lizinga mogu vezati za konkretan MRS – 17.

Dugoročna razgraničenja odnose se na različite vrste razgraničenja, od kojih se samo po osnovu poreza na dobit mogu vezati za

konkretan MRS – 12. TEKUĆA SREDSTVA Zalihe

Potraživanja od prodaje

Druga kratkoročna potraživanja

Novac i novčani ekvivalenti Aktivna vremenska razgraničenja

MRS 2 – Zalihe MRS 23 – Troškovi pozajmica

MRS 39 – Financijski instrumenti, priznavanje i mjerenje MRS 31 – Udjeli u zajedničkim poduhvatima

MRS 7 – Izvještaj o novčanim tokovima MRS 12 – Porez na dobit

Zalihe su u cjelosti računovodstveno propisane MRS 2, ukljičujući primjenu MRS 23 kada se kapitaliziraju kamate, a sredstvo ima karakter kvalifikovanog sredstva. Ni jedan MRS/MSFI se ne bavi posebno potraživanjima od prodaje. Druga kratkoročna potraživanja odnose se na različite vrste potraživanja, od kojih se samo po osnovu zajedničkih poduhvata mogu vezati za konkretan MRS – 31.

Aktivna vremenska razgraničenja odnose se na različite vrste razgraničenja, od kojih se samo po osnovu poreza na dobit mogu vezati za konkretan MRS – 12.

KAPITAL I OBAVEZE

Kapital

Dugoročne financijske obaveze

Dugoročna razgraničenja i

MRS 27 – Konsolidovani i odvojeni financijski izvještaji MRS 16 – Nekretnine, postrojenja i oprema MRS 21 – Efekti promjene kursa stranih valuta MRS 17 – Lizing MRS 31 – Udjeli u zajedničkim poduhvatima MRS 32 - Finansijski instrumenti: Objavljivanje i prezentovanje MRS 39 – Financijski instrumenti, priznavanje i mjerenje MRS 12 – Porez na dobit

MRS 27 se odnosi na manjinski interes u konsolidovanom fin. izvještaju MRS 16 se odnosi na revalorizacione rezerve, ukoliko je usvojen taj metod MRS 21 se odnosi na kursne razlike nastale prevođenjem transakcije u stranoj valuti

MRS 12 se odnosi na odložene porezne obaveze

rezervisanja

Dugoročne obaveze klasificirane u grupu sa sredstvima namijenjenim za prodaju ili otuđenje Obaveze prema dobavljačima i druge obaveze Kratkoročne obaveze klasificirane u grupu sa sredstvima namijenjenim za prodaju ili otuđenje Pasivna vremenska razgraničenja

PRIHODI

MRS 37 – Rezervisanja, potencijalne obaveze i potencijalna sredstva MRS 19 – Primanja zaposlenih MRS 20 Računovodstveno obuhvatanje državnih donacija i objavljivanje državne pomoći MSFI 5 - Stalna sredstva namijenjena prodaji i prestanak poslovanja

MSFI 5 - Stalna sredstva namijenjena prodaji i prestanak poslovanja MRS 12 – Porez na dobit MRS 37 – Rezervisanja, potencijalne obaveze i potencijalna sredstva MRS 19 – Primanja zaposlenih MRS 20 Računovodstveno obuhvatanje državnih donacija i objavljivanje državne pomoći MRS 18 - Prihod MRS 18 - Prihod

MRS 20 Računovodstveno obuhvatanje državnih donacija i objavljivanje državne pomoći MRS 37 – Rezervisanja, potencijalne obaveze i potencijalna sredstva

MRS 37 i MRS 19 se odnosi na rezervisanja na dugoročnoj osnovi MRS 20 se odnosi na odloženi prihod ukoliko se radi o donaciji sredstva

Dugoročne obaveze vezane za sredstvo koje se klasifikuje po MSFI 5

Ni jedan MRS/MSFI se ne bavi posebno potraživanjima od prodaje. Kratkoročne obaveze vezane za sredstvo koje se klasifikuje po MSFI 5

MRS 12 se odnosi na odložene porezne obaveze MRS 37 i MRS 19 se odnosi na rezervisanja na dugoročnoj osnovi MRS 20 se odnosi na odloženi prihod ukoliko se radi o donaciji sredstva MRS 18 se odnosi na situaciju ukoliko nisu ispunjeni uslovi za priznavanje prihoda, onda se isti razgraničava

Sa za prihod od prodaje roba, proizvoda, usluga, kamata, tantijema i dividendi. Prihod od donacija

Za prihode od ukidanja rezervisanja

MRS 41 - Poljoprivreda MRS 31 – Udjeli u zajedničkim poduhvatima MRS 32 - Finansijski instrumenti: Objavljivanje i prezentovanje MRS 39 – Financijski instrumenti, priznavanje i mjerenje MRS 2 - Zalihe

RASHODI

MRS 16 – Nekretnine, postrojenja i oprema MRS 19 – Primanja zaposlenih MRS 37 – Rezervisanja, potencijalne obaveze i potencijalna sredstva MRS 41 - Poljoprivreda MRS 36 – Umanjenje vrijednosti sredstva

Dobitak od procjene fer vrijednosti biološke imovine Finansijski prihodi

Rashod u vezi sa priznatim prihodom: princip sučeljavanja prihoda i rashoda Za trošak obračunate amortizacije Za troškove rezervisanja

Gubitak od procjene fer vrijednosti biološke imovine Gubitak od procjene fer vrijednosti sredstva

Napomena: Veza bilansne pozicije sa određenim MRS/MSFI data u ovoj tabeli nije jedina moguća veza. Kao što je naprijed navedeno, mnogi starndardi se indirektno, i veoma diskretno dotiču određenih pozicija, u određenim specifičnim situacijama, te je to često nemoguće generalno povezati. Bitno je znati da se Okvir za pripremu i prezentaciju financijskih izvještaja i MRS 1 – Prezentacija financijskih izvještaja odnose na SVE pozicije, bez obzira što nisu navedeni u ovoj tabeli. Može se primjetiti da u tabeli nisu navedeni određeni standardi:  MSFI 1 – Prva primjena međunarodnih računovodstvenih standarda, koji je bio vezan za prelazak sa nacionalih standarda (RS FBiH) na MRS/MSFI i na taj datum se ticao svih pozicija bilansa stanja. U kasnijoj primjeni on nema značaj.  MSFI 4 – Ugovori o osiguranju, koji su interesantni za osiguravajuća društva  MRS 8 – Računovodstvene politike, promjene računovodstvenih procjena i greške, standard je koji se tiče SVAKE pozicije bilansa stanja, jer se za svaku poziciju treba propisati računovodstveni tretman  MRS 10 – Događaji nakon datuma bilansa, koji se takođe tiče SVIH pozicija, odnosno njihovog računovodstvenog tretmana u periodu od datuma sastavljanja (31.12.) do datuma predaje (28.02.) financijskih izvještaja

 MRS 11 – Ugovori o izgradnji, definiše prihode i rashode po osnovu ugovora o izgradnji, te stoga ima značajniji uticaj na bilans uspjeha, mada se u određenim paragrafima dotiče i potraživanja kao kategorije, ali opet u kontekstu prihoda  MRS 14 – Izvještavanje posegmentima, koji definiše izvještavanje pravnog lica po definisanim segmentima,  MRS 24 – Objavljivanje povezanih stranaka, i tiče se navedenog objavljivanja  MRS 26 - Računovodstveno obuhvatanje i izvještavanje o penzionim planovima, koje se odnosi na društva koja sačinjavaju penzione planove, što u domaćoj praksi još uvijek nije prisutno  MRS 29 - Finansijsko izvještavanje u hiperinflacijskim privredama, trenutno nije primjenjiv jer u BiH nema hiperinflacije  MRS 30 - Objavljivanja u finansijskim izvještajima banaka i sličnih finansijskih institucija, odnosi se na financijske izvještaje banaka  Itd.

1.4. Koji propisi regulišu oblast knjigovodstva i računovodstva? Osnovni okvir regulative koja se odnosi na knjigovodstvo i računovodstvu u BiH čine: a) Računovodstveni propisi:  Zakon o računovodstvu i reviziji BiH (“Službeni glasnik BIH”, broj 42/04)  Zakon o računovodstvu i reviziji u FBiH (“Službene novine FBiH”, broj 83/09)  Zakon o računovodstvu i reviziji u BD („Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH”, br. 6/06 i i 19/07).  Zakon o računovodstvu i reviziji RS (“Službeni glasnik RS”, br. 36/09 i 52/11)  Pravilnik o kontnom okviru, sadržaju konta i primjeni kontnog okvira za privredna društva (“Službene novine FBiH”, broj 82/10)  Pravilnik o sadržaju i formi obrazaca finansijskih Izvještaja za privredna društva (“Službene novine FBiH”, broj 82/10)  Pravilnik o konsolidovanim finansijskim izvještajima (“Sl. novine FBiH”, broj 23/11)

b) Porezni propisi: Indirektni porezi na nivou Bosne i Hercegovine:  Zakon o porezu na dodanu vrijednost (“Službeni glasnik BiH”, br. 9/05, 35/05 i 100/08)  Pravilnik o primjeni zakona o porezu na dodatu vrijednost (“Službeni glasnik BiH”, br. 93/05, 21/06 I 60/06, 6/07, 100/07, 35/08 i 65/10) Direktni porezi na nivou Federacije BiH:  Zakon o porezu na dobit (“Službene novine FBiH”, br. 97/07, 14/08 i 39/09)  Pravilnik o primjeni odredaba zakona o porezu na dobit privrednih društava (“Službene novine FBiH”, br. 36/08 i 79/08)

 Zakon o porezu na dohodak (“Službene novine Federacije BiH”, br. 10/08, 9/10 i 44/11)  Pravilnik o primjeni zakona o porezu na dohodak (“Službene novine FBiH”, br. 67/08, 4/10, 86/10, 10/11, 53/11 i 20/12)  Zakon o doprinosima (“Službene novine FBiH”, br. 35/98 i 54/00, 16/01, 37/01 i 1/02, 17/06 i 14/08)  Pravilnik o načinu obračunavanja i uplate doprinosa (“Službene novine FBiH”, br. 64/08 i 81/08) Direktni porezi na nivou Republike Srpske:  Zakon o porezu na dobit (“Službeni glasnik RS”, br. 91/06, 122/10 i 57/12)  Pravilnik o primjeni zakona o porezu na dobit (“Službeni glasnik RS”, br. 129/06, 110/07, 114/07, 62/08 i 9/09, 122/10 i 73/11)  Zakon o porezu na dohodak (“Službeni glasnik RS”, br. 91/06 , 128/06, 120/08, 71/10 i 1/11)  Pravilnik o primjeni zakona o porezu na dohodak (“Službeni glasnik RS”, broj 22/11)  Zakon o doprinosima - (prečišćeni tekst), (“Službeni glasnik RS”, br. 31/09 i 1/11)  Упутство о начину обрачуна и уплате доприноса (“Службени гласник Републике Српске” бр. 127/08) Direktni porezi na nivou Brčko Distrikta:  Zakon o porezu na dobit (“Službeni glasnik BD”, br. 60/10 i 57/11)  Pravilnik o primjeni zakona o porezu na dobit, (“Sl. glasnik BD”, broj 9/11)  Zakon o porezu na dohodak, (“Službeni glasnik BD”, broj 60/10)  Pravilnik o primjeni zakona o porezu na dohodak, (“Sl. glasnik BD”, broj 9/11)