A1-A2 Dilbilgisi

KIRGIZĠSTAN TÜRKĠYE MANAS ÜNĠVERSĠTESĠ MODERN DĠLLER YÜKSEK OKULU DĠL ÖĞRETĠM BÖLÜMÜ TÜRKĠYE TÜRKÇESĠ ÖĞRETĠMĠ KOORDĠNATÖRLÜĞÜ

TEMEL TÜRKÇE ÇALIġMA KĠTABI

I

BĠġKEK 2007

Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Türkiye Türkçesi Öğretimi Koordinatörlüğü

Komisyon BaĢkanı Belgin ÖZEK BaĢkan Yardımcısı Tayfun KALKAN Komisyon Üyeleri Faruk ÖZTÜRK Levent DOYURAN Bilge Kaan SELÇUK Semih BABATÜRK Halit AġLAR

SUNUġ 1995 yılında kuruluĢ anlaĢması imzalanan ve 1997 yılında eğitim öğretime baĢlayan Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesinin öğretim dili Türkiye Türkçesi ve Kırgızcadır. Üniversitemizde Türkiye Türkçesi eğitim öğretimi, alanında uzman ve deneyimli bir kadroyla kaliteli bir baĢlangıç yapmıĢ olup o günden beri de dil öğretimindeki geliĢmeleri yakından izleyerek Türkiye Türkçesinin, Türk dünyasının bilim ve iletiĢim dili olmasına katkıda bulunmaktadır. Kırgızistan ve diğer Türk Cumhuriyetleri ile akraba topluluklardan gelen öğrencilere yönelik hazırladığımız materyallerin ilki olan bu çalıĢma dil bilgisi, okuma anlama, dinleme anlama, dikte metinleri ve yazılı anlatım konularını kapsamaktadır. Bu çalıĢmanın yabancı dil olarak Türkiye Türkçesi öğretimine yararlı olmasını umar, katkıda bulunan herkese teĢekkür ederiz. Saygılarımızla Komisyon

ĠÇĠNDEKĠLER DĠL BĠLGĠSĠ...................................................................................................

1-38

TT – DĠL – 001................................................................................................. TT – DĠL – 002................................................................................................. TT – DĠL – 003................................................................................................. TT – DĠL – 004................................................................................................. TT – DĠL – 005................................................................................................. TT – DĠL – 006................................................................................................. TT – DĠL – 007................................................................................................. TT – DĠL – 008................................................................................................. TT – DĠL – 009................................................................................................. TT – DĠL – 010................................................................................................. TT – DĠL – 011................................................................................................. TT – DĠL – 012................................................................................................. TT – DĠL – 013................................................................................................. TT – DĠL – 014................................................................................................. TT – DĠL – 015................................................................................................. TT – DĠL – 016................................................................................................. TT – DĠL – 017................................................................................................. TT – DĠL – 018................................................................................................. TT – DĠL – 019................................................................................................. TT – DĠL – 020................................................................................................. TT – DĠL – 021................................................................................................. TT – DĠL – 022................................................................................................. TT – DĠL – 023................................................................................................. TT – DĠL – 024................................................................................................. TT – DĠL – 025................................................................................................. TT – DĠL – 026.................................................................................................

2 3-4 5-6 7 8-9 10 11 12 13 14-15 16 17 18-19 20 21-22 23 24 25 26 27 28 29-30 31-32 33-34 35-36 37-38

OKUMA ANLAMA........................................................................................

39-97

EVDE................................................................................................................ CEM BEY......................................................................................................... LOKANTADA................................................................................................. MEHMET BEY................................................................................................ AHMET............................................................................................................ YALNIZ NĠNE................................................................................................. KÜÇÜK KUġ................................................................................................... BĠR ZĠYARET................................................................................................. KURTULUġ SAVAġI..................................................................................... SABAHIN ĠLK IġIKLARI.............................................................................. RAMAZAN BAYRAMI................................................................................. ZENGĠNLĠK.................................................................................................... HASTALIK VE SAĞLIK................................................................................ DÜNYAMIZI KĠRLETĠYORUZ..................................................................... BALIĞIN BAġI................................................................................................ KÜÇÜK KIZ VE KURT.................................................................................. AĞAÇLAR....................................................................................................... UYUġTURUCU VE ALKOL..........................................................................

40-41 42-43 44-45 46-47 48-50 51-52 53-55 56-58 59-61 62-64 65-66 67-69 70-71 72-74 75-76 77-79 80-82 83-85

KĠBRĠTÇĠ KIZ................................................................................................. KUġLAR NASIL YAġAR............................................................................... OKUL............................................................................................................... MEġE AĞACI.................................................................................................. KALEM VE KILIÇ..........................................................................................

86-87 88-89 90-91 92-94 95-97

DĠNLEME ANLAMA....................................................................................

98-128

FATMA HANIM.............................................................................................. DĠL ÖĞRENMEK............................................................................................ BĠR TRAFĠK KAZASI.................................................................................... KAÇ LĠRA....................................................................................................... KARINCA VE AĞUSTOS BÖCEĞĠ.............................................................. KIZ KULESĠ.................................................................................................... KIMIZ.............................................................................................................. CĠRĠT OYUNU................................................................................................ DANS............................................................................................................... KARAGÖZ...................................................................................................... KOMUZ........................................................................................................... LÂLE ANNE................................................................................................... NASREDDĠN HOCA...................................................................................... AYAKKABI TAMĠRCĠSĠ............................................................................... SALĠCAN CĠGĠTOV.......................................................................................

99-100 101-102 103-104 105-106 107-108 109-110 111-112 113-114 115-116 117-118 119-120 121-122 123-124 125-126 127-128

DĠKTE.............................................................................................................

129-138

ALIġVERĠġ...................................................................................................... METĠN BEY..................................................................................................... BÜRODA.......................................................................................................... KÖYÜM............................................................................................................ TÜRKĠYE’DE TURĠZM................................................................................... ALIġKANLIK................................................................................................... BĠLGĠ................................................................................................................. GENÇLĠK VE KĠTAP....................................................................................... AĠLENĠN ROLÜ................................................................................................

130 131 132 133 134 135 136 137 138

HĠKÂYELER..................................................................................................

139-145

BĠR KOCANIN HĠKÂYESĠ.............................................................................. BĠR AġK HĠKÂYESĠ........................................................................................ EVET, YAPABĠLĠRSĠNĠZ................................................................................

140 141-143 144-145

YAZILI ANLATIM.........................................................................................

146-150

DĠL BĠLGĠSĠ

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

1

TT – DB – 001 Lütfen, aşağıdaki diyalogları uygun şekilde tamamlayınız. SABAH Aysel : __________________________________________. Kıyal : __________________________________________. Aysel : Benim adım Aysel. __________________________________________? Kıyal : _____________________________________________________. Aysel : _____________________________________________________. Kıyal : Ben de __________________________. ____________________________? Aysel : 19 yaĢındayım. Ya ______________? Kıyal : 18 yaĢındayım. Aysel : Ben Kırgızca öğreniyorum. Kıyal : Ben de __________________________________________. Aysel : _____________________________________________________? Kıyal : Ġktisat bölümünde okuyorum. Ya sen? Aysel : ___________________________________________________. Kıyal : Sonra görüĢürüz. Ders var. HoĢça kal. Aysel : ___________________________________________________. ÖĞLE Aybek

: Ġyi ______________________, Hocam.

Zeynep Hanım: _________________________________________. Aybek

: Nasıl_____________________?

Zeynep Hanım: ___________________________________________? Aybek : ___________________________________________. AKġAM Metin Bey

: _________________________________!

Ali Bey

: _________________________________!

Metin Bey

: __________________________________?

Ali Bey

: Sağ olun, ______________________. Siz ________________________________?

Metin Bey

: _________________________________________________________.

Ali Bey

: _________________________________________________________.

2

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DB – 002 A) Lütfen, paragraftaki boşlukları şimdiki zaman ekleriyle doldurunuz. KıĢın hava çok soğuk ol__________. Ġnsanlar kalın giysiler giy__________. Bazen kar bazen yağmur yağ__________. BiĢkek’e çok kar yağ__________. O zaman çocuklar kartopu oyna__________,

kardan

adam

yap__________.

Benim

anneannem

benim

için

mısır

patlat__________. Ben mısırı çok sev__________, bol bol mısır ye__________, hiç kimseye ver__________.

B) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları şimdiki zaman ekleriyle doldurunuz. 1. Biz her akĢam televizyon seyret____________, ama radyo dinle____________. 2. Sen yarın Ġngilizce kursuna git____________ ______________? Hayır, _____________________________________________________________. 3. Çocuklar her gün evden okula kadar yürü____________. 4. Mehmet gitar çal____________ ve Ģarkı söyle_____________. 5. Bebekler çok sık ağla____________. 6. Sizinle biraz konuĢmak iste____________. 7. Siz saat kaçta kahvaltı et_____________? 8. Ben Almancayı iyi konuĢ____________ ____________? Hayır, _____________________________________________________________. 9. Hava çok soğuk, üĢü___________. 10. Hava çok sıcak, terle___________. 11. Biz partilerde çok eğlen____________. 12. ġimdi yemek mi yiyor____________? Evet, ______________________________________________________________. 13. Dünya kendi etrafında dön____________ ____________? 14. Siz hiçbir zaman gazete, dergi oku____________ ____________? Hayır, _____________________________________________________________. 15. Onlar köpekten kork___________ ____________?

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

3

C) Lütfen, sayıları yazıyla yazınız. 1. (762) ________________________________________________________________ 2. (1.481) _________________________________________________________________ 3. (157.000) _________________________________________________________________ 4. (98.769) ______________________________________________________________________ Ç) Lütfen, cevap veriniz. 1. Altıncı ay hangi ay? __________________________________________________. 2. Hangi mevsimde hava çok sıcak? ________________________________________. 3. Sen ne iĢ yapıyorsun?__________________________________________________. 4. Annen evde neler yapıyor?______________________________________________.

4

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DB – 003 Lütfen, cümlelerdeki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. 1. Ders saat üç_____________ baĢla_____________, beĢ____________ bit_______________. 2. Ben her gün üniversite_______________ gel_______________. 3. Pazar günleri havuz_______________ gir_______________. 4. Postahane_______________ mi git_______________? 5. Kim_______________ inan_______________? - Herkes_______________ inan_______________. 6. Kanepe_______________ uzan_______________. 7. Saat_______________ bak______________. 8. Kim_______________ kız_______________? – Aynura_______________ kız_______________. 9. Bu

otobüs

terminal______________

git______________,

terminal______________

gel_______________. 10. Öğretmen_______________ soru sor_______________. 11. Mektup_______________ mürekkep döküldü. 12. Sokak_______________ hiç çık_______________ _______________? 13. Kedi ağaç_____________ tırman______________. 14. Siz yurt_______________ saat kaçta git_______________? 15. Sen koltuk_______________ otur_______________. 16. Ben yatak_______________ yat_______________. 17. Teyp_______________ bir kaset koyun. 18. Uçak_______________ kork_______________ _______________? 19. Durak_______________ doğru git_______________. 20. Irak_______________ gel_______________. 21. Murat_______________ kitap verdim. 22. BiĢkek_______________ bir gün kaldım. 23. Bisiklet_______________ bin_______________. 24. Cip_______________ in_______________. 25. Top_______________ vur_______________. 26. Süt_______________ Ģeker koy_______________. 27. Polis ehliyet_______________ bak_______________. 28. Dolap_______________ ne koydun? 29. Zavallı köpek kıĢ_______________ soğuk_______________ titre_______________. 30. Ödevler_______________ bıktım. TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

5

31. Çocuk yol_______________ fırladı. 32. Gökyüzü_______________ bir kuĢ uç_______________. 33. Babam hastahane_______________ çalıĢ_______________. 34. Her gün park_______________ koĢ_______________. 35. Ben_______________ nefret mi et_______________? 36. Siz_______________ borç iste_______________. 37. Ahmet_______________ özür dile_______________. 38. Aybek_______________ teĢekkür et_______________. 39. Yemekhane_______________ yemek ye_______________.

6

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DB – 004 Lütfen, metindeki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. KIġ VE ĠNSANLAR Bugün

ilk

kar

yağ_____________.

Karlar

hava_____________

kelebekler

gibi

uç____________. YavaĢ yavaĢ yere in____________. Ben pencere____________ dıĢarı bak_____________. Ġçerisi sıcak, ama dıĢarısı galiba biraz soğuk. Ben soğuk hava____________ nefret et_____________, fakat kar____________ hoĢlan____________. Ġnsanlar soğuk havalarda hastalan____________. KarĢıda bir durak var. Durak____________ gençler, yaĢlılar, çocuklar otobüs, troleybüs ve dolmuĢ

bekle____________.

Durakta

otobüs____________,

troleybüs____________

ve

dolmuĢ____________ dur_____________. Otobüs ve troleybüs_____________ Ģimdi daha kalabalık ol____________, çünkü hava biraz soğuk ve yerler de ıslak, bunun için insanlar kıĢın daha az yürümek iste____________. Bazı insanlar hızlı hızlı yürü____________, bazıları ise yavaĢ yavaĢ git____________. Yol_____________ çocuklar var. Mutlular, hepsi gül____________, Ģaka yap____________, kartopu oyna____________. Kardan en çok çocuklar hoĢlanıyorlar. Bugün hava çok soğuk değil, ama sıcak da değil. AkĢam ve gece hava daha soğuk ol____________. Hava artık erken karar____________. Saat beĢ buçuk____________ akĢam ol____________.

AkĢam

seyret_____________,

ben

sonra

kitap, erkenden

gazete,

dergi

oku____________,

yat_____________.

Çok

fazla

televizyon televizyon

seyret____________, çünkü televizyon gözler için çok zararlı. Sabah

erken

kalk____________,

biraz

spor

yap____________.

Banyoda

yıkan_____________ ve mutfak_____________ güzel bir kahvaltı yap_____________. Kalın giyecekler

giy_____________.

Ev____________

Hava

çık____________,

soğuk

ve

ben

sık

sık

durak_____________

hasta

ol_____________.

dolmuĢ_____________

bin____________ ve okul____________ git_____________.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

7

TT – DB – 005 A) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerle cümle kurunuz. 1. ben – siz – telefon – istemek – kullanmak 2. yarım – siz – saat – yemek – önce – hazırlamak 3. yapmak – resim – biz – ressam 4. som – elma – kilo – kırmızı – kaç 5. siz – çiçek – sulamak – bugün ( ? ) 6. biz – bitirmek – yıl – üniversite – bu 7. çok – açmak – radyo – ses 8. Meydan – Ala Too – merkez – BiĢkek ( ? ) 9. beğenmek – hangi – siz – ayakkabı 10. AyĢe – renk – mor – araba ( ? ) 11. çanta – iç – Murat – var – sigara ( ? ) 12. arka – postahane – ev – biz B) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. 1. Lütfen, televizyon__________ düğme__________ bas__________! 2. Biz__________ otobüs__________ Ģoför__________ galiba uykusuz. 3. Bugün okul__________ bahçe__________ gez__________ __________? 4. Annem__________ yüzük__________ ben al__________. 5. Masa__________ örtü__________ desen__________ çok beğen__________. 6. Sen__________ öğretmen__________ gözlük__________ kırıldı. 7. Öğretmen yaramaz öğrenci__________ kulak__________ çek__________. 8. Tezgâhtar__________ kitap__________ fiyat__________ öğren___________ ___________? 9. Yaz tatil__________ nerede geçir__________?

8

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

10. Postahaneye gitmek için Ģu büfe__________ sağ__________ dön__________ ve doğru git__________! 11. Sebzeler__________ buzdolabı__________ koy lütfen! 12. Ben__________ kardeĢ__________ oda__________ her zaman dağınık. 13. Mehmet istasyon__________ anne__________ el__________ öp__________. 14. Eskiden yurt__________ kantin__________ her Ģey ucuzdu, ama Ģimdi pahalı. 15. Saat on bir_________ yurt_________ odaları_________ ıĢıklar__________ kapan_________. 16. Nazlı__________ anne__________ ev__________ anahtar__________ bazen okul__________ unut__________. 17. Kim__________ çanta__________ sözlük var? 18. Çay bardak__________ iç__________ kaĢık yok. 19. ArkadaĢlarla öğleden sonra müze__________ ön__________ buluĢ__________. 20. Bora’__________ ceket__________ düğme__________ yok. 21. Bugün hiç keyif__________ yok. 22. Oya dün geceki partide yeni elbise__________ giydi. 23. Sigara__________ duman__________ siz__________ rahatsız et__________ __________? 24. Polis hırsız__________ silâh__________ her yerde aradı. 25. Çiçek__________ renk__________ ne kadar da hoĢ! 26. Bebek__________ ağız__________ üç diĢ var. 27. Atatürk Park__________ (Benim) ilkokul öğretmen__________ rastladım. 28. Biz de o haberi, Hürriyet Gazete__________ okuduk. 29. Lütfen, (Senin) büyükler___________ karĢı___________ biraz daha saygılı ol!

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

9

TT – DB – 006 A) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları ad durum ekleri ve emir kipi ile doldurunuz. 1. Lütfen, kasa_____________ para_____________ öde_____________! 2. Çocuklar çok mutsuz. Sakın, onlara kızma_____________! 3. Ġmdat! Boğuluyorum. Ben_____________ yardım et_____________! 4. Ders_____________ dinlemiyor. Elindeki kâğıt_____________ bir Ģeyler karalıyor. 5. Annesi çocuk_____________ zorla ev_____________ götürüyor. 6. Bugünden sonra o, her gün ben_____________ uğra_____________! 7. Emine’_____________ doğum günü için bir hediye alıyoruz. 8. Mektup_____________ zarf_____________ koy_____________ lütfen! 9. Annem ben_____________ sen_____________ bahsetti. 10. Yurt_____________ geç çıkıyor, bunun için zar zor otobüs_____________ yetiĢiyor. 11. Lütfen, bu soru_____________ cevap ver! 12. O, her gün siz_____________ telefon et_____________ _____________? 13. Ahmet sokaktaki kedi_____________ kasap_____________ ciğer aldı. 14. Otobüs sabah saat yedi_____________ yol_____________ çıkıyor. 15. Öğretmen tahta_____________ yeni kelimeler_____________ yazıyor. B) Lütfen, aşağıdaki cümleleri olumsuz yapınız. 1. ġu adam polistir. 2. Bu sınıf çok geniĢ. 3. Ġnsanlar durakta otobüs bekliyorlar mı? 4. Her zaman beni ziyaret ediyor. 5. Bugün hava çok sıcak. 6. O dilekçeyi imzalayınız. 7. Bu yemeği yiyin! 8. O, yarın akĢam dıĢarı çıksın mı? 9. Bu sınıfta tembel öğrenci var. 10. Yarın törene gidin!

10

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DB – 007 A) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları iyelik ve tamlayan ekleriyle doldurunuz. 1. Biz___________ saat___________ pil___________ bitti. 2. Kalem___________ kapak___________ kırık. 3. Ev___________ lâmba___________ yanıyor mu? 4. Selda___________ gözlük___________ Ģekil___________ güzel mi? 5. Sen___________ doğum gün___________ ne zaman? 6. Siz___________ yan___________ boĢ mu? 7. Ben___________ babaanne___________ takma diĢler___________ var. 8. O___________ yazlık ev___________ bahçe___________ çok ufak. 9. Onlar___________ aile___________ yazın buraya tatile geliyor. 10. Umut___________ pul koleksiyon___________ yok.

B) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları iyelik, tamlayan durumu ve ad durum ekleriyle doldurunuz. 1. Kabak yemek___________ hiç sevmiyorum. 2. KardeĢ___________ kalabalık yerler___________ hoĢlanıyor. 3. Dünya___________ uydu___________ Aydır. 4. Yeni araba___________ renk___________ beğenmedim. 5. Ezgi___________ kolye___________ nazar bocuklar___________ var. 6. Baba___________ gençlik resim___________ bakıyoruz. 7. Biz___________ yurt___________ ad___________ “Manas Öğrenci Yurt___________”. 8. Yorgan ve battaniye___________ yatak___________ üst___________ koyun! 9. Osman’___________ köpek___________ çok korktum. 10. Ben___________ silgi___________ kim masa___________ aldı?

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

11

TT – DB – 008 A) Lütfen, paragraftaki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. Bugün

saat

üç____________

arkadaĢım

ve

ben

park____________

gittik.

Park____________ taksi ile gitmek istedik. Sokak____________ on dakika taksi bekledik, ama taksi gelmedi. Sonra otobüs geldi ve biz otobüs____________ bindik. Meydan____________ otobüs____________

indik.

Park____________

yarım

saat

kaldık.

Park____________

ev____________ yürüyerek döndük. B) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları emir kipi ile doldurunuz. 1. Doktor “Sakın, siz Ģekerli ve tuzlu yiyecekler ye____________.” dedi. 2. Polis, Ģoföre “Lütfen, kemerinizi bağla____________.” dedi. 3. KomĢumuz bize “ġu teybin sesini kıs____________! Çok gürültü var.”dedi. 4. Sakın, bir daha benim hakkımda böyle kötü Ģeyler düĢün____________! 5. Yarın herkes buraya yiyecek bir Ģeyler getir____________! 6. Lütfen, biraz daha öne git____________ de Ģu yaĢlı kadın Ģuraya otur____________, ayakta kal____________! C) Lütfen, sorulara cevap veriniz. 1. Saat kaç? (16:10) 2. Saat kaç? (10:40) 3. Saat kaçta uyanıyorsun? (08:30) 4. Saat kaçta eve dönüyorsun? (18:45) Ç) Lütfen, sorulara cevap veriniz. 1. Siz her gün iĢten sonra markete uğruyor musunuz? Evet, ________________________________________________________________________. Hayır, _______________________________________________________________________. 2. Çocuklar dinleniyorlar mı? Evet, ________________________________________________________________________. Hayır, _______________________________________________________________________. 3. Emel pencereyi açsın mı? Evet, ________________________________________________________________________. Hayır, _______________________________________________________________________. D) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerle cümle kurunuz. 1. zayıflamak / ben / az / ekmek / ve / için / yürüyüĢ / yemek / yapmak 2. ameliyattan sonra / hiç / babam / sigara / ve / düzenli / içmek / uyumak

12

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DB – 009 A) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları şimdiki zaman, emir kipi ve ad durum ekleri ile doldurunuz. 1. Öğrenciler pencere______________ sokak______________ bak______________. 2. Çocuklar tren_____________ in______________, otobüs_____________ bin______________. 3. Ali timsah_____________ kork____________, ama yılan_____________ kork____________. 4. KuĢlar ağaç_____________ kon___________, fakat direk_____________ kon_____________. 5. Murat et____________ nefret et___________, tavuk____________ ise çok sev____________. 6. Ben her gün yurt______________ git______________ ve televizyon izle______________, sonra yatak______________ yat______________ ve dinlen______________. 7. Turistler BiĢkek______________ bir otel______________ kal______________. 8. Öğretmen öğrenci_____________ soru sor_____________, öğrenci soru_____________ cevap ver______________. 9. Biz hiçbir zaman teneffüs______________ çay iç______________. 10. Lütfen, ben______________ bir kitap ver______________! 11. Siz polis______________ ne sor______________? 12. Sakın, o______________ bunu söyle______________! 13. Sen ders______________ hiç konuĢ______________ ______________? 14. KardeĢin______________ söyle! Raf______________ kitap______________ al____________, dolap______________ koy______________! 15. Lütfen, kek______________ bir dilim daha ye______________! 16. Kırmızı ıĢıkta karĢı______________ karĢı______________ sakın geç______________! 17. Siz klâsik müzik______________ hoĢlan______________ ______________? 18. Öğrenciler yarın bir fotoğraf getir______________ ______________? ( Emir kipi) B) Lütfen, sorulara cevap veriniz. 1. Saat kaç? (15:45) 2. Saat kaçta akĢam yemeği yiyorsunuz? (19:30) 3. Saat kaç? (21:10) 4. Saat kaçta ders çalıĢıyorsunuz? (17:00) C) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerle cümle kurunuz. 1. büyükler / saymak/ küçükler / sevmek / her zaman ( Emir kipi + ) 2. Aygül / demlemek / çay / yapmak / annesi / kek / de ( ġimdiki zaman + )

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

13

TT – DB – 010 A) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. 1. Her gün saat üç___________ dört___________ kadar kütüphanede Türkçe dergi okuyorum. 2. Ev___________ durak___________ kadar yürüyoruz ve sohbet ediyoruz. 3. Üniversite___________ sinema___________ kadar otobüsle gittik, çünkü yağmur yağdı. 4. Yurt___________ okul___________ beĢ dakikada geliyorum, çünkü çok yakın. 5. Kant___________ BiĢkek___________ kadar yol trenle elli dakika sürüyor. 6. Ġkinci kat___________ dokuzuncu kat___________ kadar merdivenden çıkınız, çünkü asansör bozuk. 7. 1987___________ 1997___________ kadar Ankara’da yaĢadık. 8. Göl___________ otel___________ kadar bisikletle gidiyor. 9. Almaz birinci ders___________ dördüncü ders___________ kadar sınıfta uyuyor. 10. Sabah___________ akĢam___________ kadar internetten haberleri okuyor. 11. Ocak___________ Ģubat___________ kadar tatil var. 12. 15 Ağustos___________ 20 Eylül___________ kadar kaydınızı yaptırınız. 13. Pazartesi___________ cuma___________ kadar ders var. 14. Otobüs ilk durak___________ son durak___________ kadar yarım saatte gidiyor. 15. Ġstasyon___________ park___________ kadar yürümek mi istiyorsun? B) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. 1. Kahvaltı____________ ______________ giyiniyorum, evden çıkıyorum. 2. Yemek____________ ______________ ellerinizi yıkayın. 3. Her akĢam haberler____________ ______________ yatıyorum. 4. Ders____________ ______________ ne yapıyorsun? 5. Pazar günü saat beĢ_________ _________ bize gelin, çünkü saat beĢ_________ kadar iĢim var. 6. Mayıs____________ ______________ haziran geliyor. 7. Kırgızistan 1991____________ ______________ bağımsız oldu. 8. AlıĢveriĢ____________ ______________ bankaya git ve para çek. 9. KıĢ____________ ______________ sonbahar mevsimini yaĢıyoruz. 10. Rejim____________ ______________ 120 kiloydum. 11. Seyirciler maç____________ ______________ bilet alıyorlar. 12. SavaĢ____________ ______________ ülkede açlık ve kıtlık baĢlıyor. 13. Bilgisayar____________ ______________ iĢler kolaylaĢtı. 14. Çolpon, Bakıt____________ ______________ hiç kimseyi sevmedi. 15. Kaza____________ ______________ bir ay hastahanede yattılar.

14

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

16. Yolculuk____________ ______________ valizleri hazırlıyor. 17. O uzun seyahat____________ ______________ kendimi çok yorgun hissediyorum. 18. YürüyüĢ____________ ______________ terliyorum ve duĢ alıyorum. 19. Konser____________ ______________ insanlar salonu terk ediyorlar. 20. Hasta baĢarılı ameliyat____________ ______________ hemen ayağa kalktı. 21. Gençler parti____________ ______________ salonu süslüyorlar. 22. Beden eğitimi ders____________ ______________ eĢofmanlarımızı giyiyoruz. 23. Bu alıĢtırma____________ ______________ baĢka alıĢtırma yapmıyoruz.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

15

TT – DB – 011 A)

Lütfen, paragraftaki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. Ben iyi bir insan ol___________ iste___________, bunun için çevre___________ hiç

kirlet___________, sokaklar___________ gürültü yap___________. Herkes___________ saygı göster___________, büyükler___________ say___________, küçükler___________ seviyorum. Hiç yalan söyle___________. Otobüs___________ yaĢlılar___________ yer ver___________. Ben insanlar___________, dünya___________ çok seviyorum. B) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerle cümle kurunuz. 1. Biz – içmek – sabah – iki – her – yumurta – iki – süt – yemek – bardak – ve (ġimdiki zaman olumlu) 2. Biz – çok – yardımsever – hoĢgörülü – dürüst – ve (Ġmek eylemi olumlu) 3. Bugün – siz – sonra – biz – yürüyüĢ – öğle – çıkmak (ġimdiki zaman olumlu soru) 4. ders – çiğnemek – sakız – sakın – öğretmen – kızmak – çok (Emir olumsuz, Ģimdiki zaman olumlu) C) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. 1. NeĢe lise__________ öğrenci__________ ve Ġngilizce öğrenmek için kurs__________ gidiyor. 2. Yemek__________

__________

arkadaĢım__________

birlikte

park__________ __________ yürüyoruz. 3. Müdür iki gün önce bir iĢçi__________ fabrika__________ kovdu. Ç) Lütfen, aşağıdaki cümleleri olumsuz yapınız. 1. Ayhan her zaman çok yemek yiyor. _____________________________________________________________. 2. Çocuklar bugün dıĢarı çıksınlar. _____________________________________________________________. 3. Siz yalancısınız. _____________________________________________________________. D) Lütfen, cümleleri uygun bağlaçla birleştiriniz. 1. a)Her gece geç yatıyorum ve sabah erken kalkıyorum. b) Çok bitkin görünüyorum. 2. a) Paramızla ev almak istiyoruz. b) Paramızla araba almak istiyoruz. c) Ġkisini de almamız mümkün değil. 16

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

ev__________

TT – DB – 012 Lütfen, cümlelerdeki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. 1. Eskiden amcamın oğlu çok cömert__________, ama Ģimdi cimri. 2. Sen iki yıl önce evli __________ __________? Evet, evli__________. 3. Senin deden gençliğinde çok yakıĢıklı__________, anneannen de güzel bir kadın__________. 4. Ayakkabılarım boyasız__________, boya__________. 5. Siz kahverengi gözlü__________, siyah saçlı__________. 6. Bir ev gör__________. Üç odası var__________. Pencereleri çift camlı__________. 7. Onun dayısı nazik__________, iyi kalpli__________, yardımsever__________, ama ne yazık ki öl__________. 8. Sen çok yaramaz__________, tembel__________ ve yalancı__________. 9. Dün annem__________ birlikte alıĢveriĢ yap__________. Her Ģey çok pahalı__________. Çok az Ģey al__________. 10. Gömleğin kirli__________, yıka__________ ve as__________. 11. Dün sen uzun saçlı__________ ve saçının rengi siyah__________, ama bugün kısa saçlı__________ ve saçının rengi kızıl. 12. Siz dün çok mutlu__________, bugün hiç gül__________. Mutsuz __________? 13. Üzgün__________, size yardımcı olmam mümkün değil. 14. Biliyorum, hata yap__________, piĢman__________. Lütfen, beni affet__________! 15. Çantam nerede? Çantan yerde__________, onu ben al__________. 16. Ben iki yıl önce yaz tatilinde Ġtalya__________. 17. Sabah öğrenciler sınıf__________, ama Ģimdi yoklar. 18. Dün seni telefonla ara__________, evde yok__________. Nerede__________? 19. Bu sabah ekmekler taze__________, ama Ģimdi bayat. 20. Rahmetli Hasan Bey çok iyi birisi__________. 21. Geçen yılki öğrenciler çok baĢarılı __________? 22. Geçen kıĢ bu kıĢtan daha mı soğuk__________?

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

17

TT – DB – 013 A) Lütfen, paragraftaki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. Benim çok güzel bir köpeğim var_____, fakat üç ay önce ev_____ kaç_____. Onun ad_____ Kıvırcık_____. Uzun beyaz tüylü_____. Gözleri siyah_____. Saçları kıvır kıvır_____. Biz bunun için adını “Kıvırcık” koy_____. O_____ ben_____ babam al_____. O gün benim doğum günüm_____. Babam ev_____ küçük, beyaz bir köpek_____ gel_____. Köpek_____ ben_____ hediye et_____. Ben çok sevin_____. Babam_____ sarıl_____. Hayvanlar_____ çok sev_____. Bence hayvanlar_____ sevmeyenler insanlar_____ da sev_____. Kıvırcık_____ çok özle_____. Kıvırcık lütfen, ev_____ dön! B) Lütfen, sorulara cevap veriniz. 1. Leyla da resimlere baksın mı? Evet,______________________________________________________. Hayır,_____________________________________________________. 2. Yarın pikniğe gidiyor muyuz? Evet,______________________________________________________. Hayır,_____________________________________________________. 3. Türkçeyi iyi konuĢuyor musun? Evet,______________________________________________________. Hayır,_____________________________________________________. 4. Siz yabancı mısınız? Evet,______________________________________________________. Hayır,_____________________________________________________. 5. Dün onunla buluĢmadın mı? Evet,______________________________________________________. Hayır,_____________________________________________________. 6. Onlar okuldan saat kaçta geliyorlar? (14:35) _____________________________________________________. 7. Sen eskiden mühendis miydin? _____________________________________________________. C) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerle cümle kurunuz. 1. vermek – yaĢlı – yer – otobüs – bayan – hamile – ve – lütfen 2. Ahmet – akĢam – müzik – seyretmek – her – ve – bey – dinlemek – televizyon – ev

18

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

Ç) Lütfen, paragraftaki boşluklara bağlaçları uygun şekilde yerleştiriniz. çünkü / fakat / de / ise / ve / bu nedenle / yahut / yalnız Bu sabah saat on biri on geçe kalktım, babam _______________________ benden yarım saat sonra kalktı. Ġkimizin de iĢi yoktu, _______________________ bugün hafta sonuydu. Kahvaltıdan sonra babamla çarĢıya gittik. Mağazalarda çok güzel giysiler ve ayakkabılar vardı, _______________________ çok pahalıydı, _______________________ babam “Oğlum karar ver, ayakkabı _______________________ kazak al, ikisini almaya paramız yetmiyor.” dedi. Ben _______________________ “Tamam ayakkabı istiyorum.” dedim. Ayakkabı aldık, eve döndük.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

19

TT – DB – 014 A) Lütfen, paragraftaki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. Asel

Ġngiltere____________

yeni

geldi.

ġimdi

BiĢkek____________,

arkadaĢı

Damira____________ aynı ev____________ otur____________. Onlar bir Ģirket____________ çalıĢ____________. Asel bir ev al____________ iste____________. Damira____________ yakın bir ev ara____________. Asel____________ Damira her gün saat yedi____________ on kala kalk____________. Kahvaltı yap____________ ve saat yedi buçuk____________ ev____________ çık____________. Otobüs____________ Ģirket____________ git____________. B) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. 1. Lütfen, Ģu gazete_________ masa__________ al__________, ben__________ ver__________. 2. Adnan

Bey

çok

mükemmel

bir

insan___________.

Esprili___________,

yardımsever___________ ve nazik___________, fakat son zamanlarda çok değiĢti. 3. Sakın, pencere___________ aç___________! Çok soğuk, üĢü___________. 4. Biz her gün ders___________ sonra arkadaĢlarımız___________ buluĢ___________ ve yemekhane___________ yemek ye___________. 5. Kedin su__________ yer__________ dök__________, bunun için o__________ kız_________. 6. Bu asansör bozuk, beĢinci kat___________ kadar çık___________, biz bunun için dördüncü kat___________ in___________. 7. Biz sabah saat (8:15) ________________________________________ akĢam saat (21:00) ______________________ kadar çalıĢ___________, bu yüzden Ģimdi çok yorgun___________. 8. Sen öğle yemek___________ bir saat sonra mı ye___________? Niçin? Aç değil ___________? C) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerle cümle kurunuz. 1. otobüs / insanlar / oturmak / durmak / bazı / ayak / bazı / insanlar 2. lütfen / etmek / buraya / park / yasak / çünkü / etmek / park 3. ay / biz / taĢınmak / ev / gelecek / kira / fazla / bu / çok / bu yüzden / ev / baĢka

20

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DB – 015 Lütfen, paragraflardaki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. A) Ben küçük bir kuĢ__________. Bütün gün bir ağaç__________ diğer ağaç__________ kon__________, uç__________, Ģarkılar söyle__________. Ben çok neĢeli__________. Benim çok kardeĢ__________ var. Hepsi__________ sev__________. Onlar çok güzel, ama ben çok çirkin__________, bu yüzden kardeĢler__________ ben__________ alay et__________. Ben__________ hep “Sen çirkin_____________.” de__________. Tüyler__________ de parlak __________.

Ben

kanatlı__________,

kısa bunun

ayaklı__________, için

hiç

kimse

küçük

kara

ben__________

gözlü__________,

küçük

beğen__________.

Artık

ev__________ ayrılmaya karar verdim. Valiz__________ kıyafet__________ koydum ve aile__________ bir mektup yazdım. Çok uzak__________ git__________.

B) Bugün

hava

al__________

güneĢli__________. iste__________.

DıĢarı__________

Böyle

güzel

bir

çık__________ hava__________

ve

biraz

hava

ev__________

otur__________ çok iyi bir fikir değildi. Ev__________ çık__________. Bir saat kadar yürü__________ ve bir park__________ gel__________. Bir bank__________ otur__________. KuĢ__________ seyret__________. Yer__________ bir karınca var__________. Bir minik ekmek parçasını ev__________ götürmeye çalıĢmaktaydı. Hiç kimse, hayvanlar bile aç kal__________

iste__________.

AkĢam

üstü

hava

biraz

soğu__________,

ben

de

üĢü__________. Hemen bir pastahane__________ git__________ ve sıcak bir çay iç__________. Sonra yavaĢ yavaĢ ev__________ geri dön__________.

C) Ġki ay sonra bahar gel__________. Sıcak günler baĢla__________. Ağaçlar yeĢer__________, çiçeklen__________. Hayvanlar kıĢ uyku__________ uyan__________. Ġnsanlar ince giysiler giy__________. Evlerimizde kalorifer ya da soba yan__________, ama hiç üĢü__________. Yaz__________ BiĢkek sıcak ol__________, bunun için bahar__________ daha çok sev__________, fakat yaz__________ havuz__________ ya da göl__________ girmek ve yüzmek de çok güzel. Ben kıĢ__________ nefret et__________, çünkü soğuk hava__________ hiç sev__________, çok üĢü__________.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

21

Ç) Narıngül__________ bir ağabey__________ var. O, bir yıl önce BiĢkek__________, ama Ģimdi Amerika__________. göz__________,

Onun

siyah

ağabey__________

saç__________.

orta

O__________

boy__________, ad__________

kahverengi

Aybek.

Aybek

spor__________, müzik__________ ve dans__________ çok hoĢlan__________, ama halk müzik__________

hiç

beğen__________.

Dün

o__________

telefon__________

ara__________. Biz__________ çok kız__________, çünkü bir ay önce telefon et__________, bir daha et__________. O haklı__________, ama biz de haklı__________, yurt dıĢı__________ telefon etmek çok masraflı oluyor.

D) Ġki yıl önce Bursa__________ git__________. Bursa Türkiye__________ bir Ģehir_____. Marmara Bölge__________. Bursa__________ havlular__________, kestane Ģeker__________, ipek__________ çok ünlü__________. Bursa__________ bazı ilçeler__________ deniz vardır. Burası

eskiden

Osmanlı

Ġmparatorluk__________

ilk

oluĢumunda

ve

kuruluĢunda

baĢkent__________. Burada birçok türbe, cami var. Bunlar turistler__________ ilgi__________ çek__________. Uludağ__________

KıĢ__________

insanlar

otobüs__________,

Uludağ__________

minibüs__________,

tatil

yap__________.

taksi__________

ya

da

teleferik__________ çık__________. Burada piknik yap__________, kay__________. Ben Bursa__________ ve Bursa__________ çok sev__________.

22

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DB – 016 A) Lütfen, paragraftaki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. Buket her yaz tatil____________ hala____________ yan____________ git____________. Onun halası Fethiye____________ yaĢa____________. Onlar birlikte Fethiye____________ ve Fethiye____________ çevre____________ güzel tatil yerler____________ gez____________. Buket gündüzleri genellikle plaj____________ güneĢlen____________ ve deniz____________ girip yüz____________. AkĢamları hala____________ beraber bir lokanta____________ yemek ye____________. Yemek____________ ____________ evlerine dön____________. B) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. 1. Oktay’ın niĢan___________ Ġstanbul’dan Ankara’ya taĢınacak. 2. Öğretmen___________ yapmak için sabır___________, hoĢgörü___________ olmak gerekir. 3. “Otur___________, dost___________ konuĢ___________.” dedim, ama reddetti. 4. Acele et___________ de film baĢlamadan bütün iĢleri bitir___________. 5. Saat___________ parkta oturduk, kuĢların sesini dinledik. C) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları daha, en, kadar, göre, gibi, kadar ve uygun eklerle doldurunuz. 1. _____________ kalın bir Ģeyler giy, dıĢarısı çok soğuk. 2. Dünyanın _____________ yüksek tepesi neresi? 3. Teybin sesini son_____________ _____________ açmayın ! 4. Bizim arabamız sizinki_____________ _____________ eski galiba. 5. Bu gemi ____________ büyük bir gemi daha görmedim. 6. Sen de Asıl _____________ Ġngilizce konuĢuyorsun. 7. Adam balık _____________ yüzüyor. 8. _____________ iyisi biz gidelim, saat on iki. 9. Bu ceket tam sen_____________ _____________. 10. _____________ sonunda sizinle tanıĢtık. Ç) Lütfen, cümlelerdeki boşluklara altlarındaki sözcükleri uygun şekilde yerleştiriniz. 1. ĠĢçiler _____________ _______________ ____________________ fazla _______________ ______________ ______________ çalıĢırlar. en – inĢaatta – gün – daha – on – bu 2. ______________ ______________ bize ____________________, anneme ______________ ve ______________ ______________ yaptıralım. çay / gidelim / hep / tost / beraber / peynirli TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

23

TT – DB – 017 Lütfen, cümlelerdeki boşlukları yeterlik eylemi ile doldurunuz. 1. ArkadaĢım o kadar güçlü ki bir arabayı rahatlıkla kaldır_______________. 2. Ben çok iyi Türkçe biliyorum. Hiç hatasız konuĢ____________, yaz___________ ve oku___________. 3. Size durağa kadar eĢlik et_______________. 4. Belli değil, bu akĢam arkadaĢımın partisine git_______________. 5. Ahmet çok iyi Fransızca konuĢ_______________, fakat Almanca konuĢ_______________. 6. O kadar sevinçliyim ki her an ağla_______________. 7. Babam ehliyet sınavında arabayı sür______________, o yüzden de ehliyet al_______________. 8. Ali bu yıl sınıfını geç_______________, bu sebeple tatile git_______________. 9. Dün telefonumuzu tamir etmiĢler. YaĢasın ! Artık arkadaĢlarımı ara_______________. 10. Affedersiniz, size nasıl yardımcı ol_______________ acaba? 11. Halam gençken terziymiĢ. YaĢlı olmasına rağmen hâlâ güzel elbiseler dik_______________. 12. Vergi kimlik numaranız yok, bu yüzden bankaya para yatır_______________. 13. Kırmızı ıĢıkta otomobiller geç_______________, ama yayalar o sırada geç_______________. 14. Uzun zamandır rahat rahat uyu_______________. Sence doktora gideyim mi? 15. Uzun süreden beri arkadaĢıma mektup yaz_______________. Duyduğuma göre bana gücenmiĢ. 16. Maalesef bu üründen mağazamızda kalmamıĢ; görevli 10 dakika içinde depomuzdan getir_______________. Beklemek ister misiniz? 17. Bizler insanız, hata yap_______________. 18. DıĢarıdaki gürültü yüzünden ders çalıĢ_______________, Ģikayet edeceğim. 19. Param var, birçok kitap al_______________. 20. Almanca kursuna gittim, artık bir Almanla günlük Ģeyleri konuĢ_______________. 21. Bugün parkta gez_______________, çünkü yağmur yağıyor. 22. Siz iyi ki yer bul_______________. Ahmet aramıĢ, ama bul_______________. 23. Günümüzde uzaydaki uydular sayesinde haberleĢme çok hızlı bir Ģekilde sağlan_____________. 24. Ayla, bana “AyĢe’yi çok seviyorum, bunun için onu hiçbir zaman kır__________.” diye söyledi.

24

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DB – 018 Lütfen, cümlelerdeki boşlukları yeterlik eylemi ile doldurunuz. 1. ġoför bey bir sonraki durakta dur_______________ _______________ acaba? 2. Ayfer niçin böyle davranıyor, hâlâ anla_______________. 3. Zeki , yedi yaĢında ve ilkokul ikinci sınıfta; artık o gazete bile oku_______________. 4. Babamın Ankara’da çok iĢi var; Adana’daki toplantıya git_______________. 5. Dürüst insanlar haksızlıklara karĢı suskun kal_______________ _______________? 6. Havuzda da denizde de yüz_______________, çünkü sudan daha doğrusu boğulmaktan çok korkuyorum. 7. Dünkü filmin sonunu seyret_______________, sen seyret_______________ ____________? 8. Affedersiniz, bu bavulu bagaja koymama yardım et_______________ _______________? 9. BağıĢlayın, bu adresi bana tarif et_______________ _______________? 10. YaĢar, içeride çok duman var, pencereyi aç_______________ _______________? 11. SavaĢ zamanında her an her Ģey ol_______________. 12. Dün akĢam gürültüden dolayı ben ancak bir saat uyu_______________. Sen uyu____________ ___________? 13. Siz gelecek ayki partiye katıl____________ _____________, katıl____________ __________? 14. Affedersiniz, rica etsem bana yardımcı ol_______________ _______________? 15. Tercümanımız Ġspanyolca konuĢ_______________ _______________? 16. Mehmet adlı futbolcu sakatlığı nedeniyle yarınki maçta oyna_______________. 17. Affedersiniz, size bir Ģey sor_______________ _______________? 18. Lütfen biraz alçak sesle konuĢ_______________ _______________? 19. Sen briç oyna_______________ _______________? 20. Bana açık çay ver_______________ _______________? 21. AĢırı kalabalık yüzünden konsere gir_______________. Biletler elimizde kaldı. 22. Maymunlar bazen insanımsı davranıĢlar göster_______________. 23. ArkadaĢım Fatih, Rus Dili ve Edebiyatı mezunudur; Rusçadan Türkçeye çeviri yap__________. 24. Bize göre tekrar milletvekili seçil_______________, çünkü sözlerinizi tutmuyorsunuz. 25. Ahmet Bey! Dün uçağa yetiĢ_______________ _______________, yoksa kaçırdınız mı?

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

25

TT – DB – 019 A) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları bağlaçlar ve uygun eklerle doldurunuz. 1. Sen __________ çok iyi basketbol oyna___________ ____________ çok iyi yüz___________. 2. ____________ Nilgün ____________ ben bu kitabı oku____________, ama Aylin bu kitabı oku____________. 3. Ben buz________ ve limon________ koladan hoĢlan________. Sen nasıl içmeyi sev________? 4. KıĢın havalar soğu____________, yazın ısın____________. 5. Ben hiçbir zaman yağ____________ ve acı____________ yemekler ye____________. 6. Bilmiyorum, ama yarın ____________ alıĢveriĢe çık____________ ____________ da sinemaya git____________. ġu an karar veremem. 7. Siz__________ yarın Ala-Too Sinema__________ ön__________ buluĢ_________ ________? 8. Çocuk____________

et

yemekler____________

ye____________,

ama

sebze

yemekler____________ çok sev____________. 9. Biz

bazen

Isıkköl____________

git____________

ve

orada

göl____________

gir____________, güneĢlen____________. 10. ____________

teyze____________

ziyaret

et____________

____________

hala____________. Sadece amcamlara uğramayı düĢünüyorum. B) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerle cümle kurunuz. 1. akĢam – hem – dinlemek – resim – dün – müzik – hem – yapmak 2. hava – hem – bugün – güneĢli – hem – yağmurlu 3. insanlar – kirletmek – fabrikalar – hem – çevre – hem 4. gömlek – küçük – eski – hem – bu – hem 5. sınıflar – ne – televizyon – video – var – ne – eskiden 6. ceket – yazlık – kıĢlık – ya – ya – sen – almak – bir 7. dün – yorgun – hasta – hem – ben – hem 8. belki – seyretmek – macera – belki – aĢk – film – yarın – biz 9. öğrenmek – öğrenciler – kültür – Türkçe – Türk – hem – hem 10. ne – ben – fakir – ne – zengin – biri 11. hem – insanlar – için – oksijen – kaynak – besin – bitkiler – hayvanlar – ve – hem 12. ben – sonbahar – çok – sevmek – kıĢ – yaz – ama – ne – ne – sevmek

26

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

de

TT – DB – 020 Lütfen, cümleleri dolaylı anlatıma çeviriniz. 1. “Beni bir dakika bekleyin.” diyor. 2. Görevli, iki seyirciye “Lütfen yüksek sesle konuĢmayın, sessiz olun!” diye söyledi. 3. Kaptan, yolculara “En kısa zamanda değerli eĢyalarınızla birlikte gemiyi terk edin.” dedi. 4. Polis, maçtaki taraftarlara “Lütfen sahaya yabancı madde atmayınız.” dedi. 5. Müdür, sekreterine “Öğleden sonraki randevuların tümünü iptal et!” dedi. 6. Öğretmen, öğrencilere “Ödevlerinizi yapmadan derse gelmeyin!” diyor. 7. Doktor “Tahlillerinizi yaptırıp röntgen filmi çektirin!” dedi. 8. AyĢe, Ali’ye “ Selim yarın iĢ dönüĢü mutlaka bana uğrasın!” dedi. 9. Dil uzmanı “Dil öğretim metotlarıyla ilgili son geliĢmeleri yakından izleyin!” dedi. 10. Annesi, çocuğuna “Yolu iyice kontrol etmeden karĢıdan karĢıya geçme!” diyor. 11. Öğretmen “Saltanat Isıkköl’ün birkaç fotoğrafını çeksin!”dedi. 12. Doktor, hastaya “Bu ilâçları için ve iki hafta sonra kontrole gelin!” dedi. 13. ArkadaĢım “KardeĢimi, senin kardeĢinle tanıĢtır, onlar da arkadaĢ olsunlar!” dedi. 14. Babam “Yoldaki arabalara dikkat et, kırmızıda dur, sarıda hazırlan, yeĢilde geç!” dedi. 15. Annem, bize “Televizyonun sesini biraz kısın.” demiĢ. 16. Ablam her zaman “Benim iĢime karıĢmayın.” der. 17. Annesi, çocuğa “Dondurmanın hepsini bitirme, kardeĢine de biraz bırak!” dedi. 18. Doktor “ Hemen telâĢa kapılmayın, korkmayın, sakin olun!” dedi. 19. Polisler, tanığa “Çekinme, gerçekleri bize anlat!” dedi. 20. Polis, suçlu sürücüye “Hiç itiraz etme, hemen ehliyetini göster ve cezana razı ol.” dedi.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

27

TT – DB – 021 A) Lütfen, paragraftaki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. Hafta sonları biraz dinlenmek, biraz Ģehir____________ gürültü____________ uzaklaĢmak için sessiz yerlere kaçmak iste____________. Daha çok dağlık yerleri seç____________, çünkü oralarda hem piknik yap____________ hem de temiz hava al____________. Pikniğe git____________ ____________ annelerimiz evde yemekler piĢir____________ çantaları hazırla____________. Biz de topumuzu, salıncak kurmak için ip al____________ herkesten önce arabaya bin____________. Ailece yola çık____________ ____________ en güzel piknik yerlerini bulmak için sağa sola bak_____________. Piknik yerine gel____________ ____________ herkes arabadan in____________. Babalarımız bizim için salıncak kur____________ top oynamamız için saha yap_____________. Babalarımızın iĢi bununla bit____________. Onlar mangalı yak____________ etleri de piĢir____________, daha sonra hep birlikte afiyetle yeriz. B) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları bağlaçlar ve uygun eklerle doldurunuz. 1. ____________ Ġngilizceyi ___________ de Fransızcayı öğren_________ __________ iĢe girdi. 2. Elif dersini yap____________ ______________ _____________ yemek yedi _____________ de televizyon seyretti. 3. Doktor hastayı muayene et_____________ tavsiyelerde bulun______________ _____________ reçete yazdı. 4. Turistler odanın anahtarını teslim et____________ parayı öde_____________ otelden ayrıldılar. C) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. 1. Çocuklar leylek_____________ yuva_____________ bozup oradan uzaklaĢtılar. 2. Ali_____________ dirsek_____________ yanlıĢlıkla Ayla_____________ burun____________ çarptı. 3. Çınar ağaç_____________ alt_____________ tavĢan_____________ gördünüz mü? 4. Ben her sabah bal_____________ süt içerim, yağ_____________ veya çikolata_____________ ekmek yerim. Ç) Lütfen, cümlelerdeki boşluklara altlarındaki sözcükleri uygun şekilde yerleştiriniz. 1. ______________ ve ______________ bir ______________ gelenek ve ______________ en ______________ ______________. göreneklerinin / milletin / düğünler / önemli / parçasıdır / bayramlar 2. KardeĢim ______________ çok seviyor, bu ______________ tatlı ______________ ______________ _______________ _____________________ ediyor. yüzden / yiyeceklere / tatlıyı / yiyecekleri / tercih / tuzlu

28

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DB – 022 A) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. 1. Siyah göz____________ adamın hareketler____________ çok Ģüphelendik. 2. Çiçek____________ saksı____________ dik____________ ____________ toprak___________ eller____________ kazdı. 3. Kız bulaĢıkları yıka____________ ____________ bir bez____________ tabakları kuruladı. 4. Garson____________ Ģeker____________ bir kahve iste____________ arkadaĢ____________ sohbete devam etti. 5. Çocuk____________ hastahaneye götür____________ ____________ doktor____________ bir randevu aldı 6. ArkadaĢlar____________ birlikte balık lokanta____________ git____________ güzel bir yemek ye____________ ____________? B) Lütfen, paragraftaki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. Türkiye Asya ile Avrupa arası___________ bir ülkedir. Türkiye’nin üç taraf___________ deniz___________ çevrilidir. Ben Türkiye’ye ilk defa 1986 yıl___________ uçak___________ gittim. O zaman üniversite___________ öğrenci___________. Ankara___________ birçok Türk___________ tanıĢtım. Onlar___________ çok iyi dost oldum. Yazın onlarla birlikte Türkiye’nin kıyılar___________ gez___________ güzel bir tatil yaptım. ġimdi ülke___________, ama Türkiye’yi ve arkadaĢlar___________ çok özlüyorum. Belki bir gün yine Türkiye’ye git___________. C) Lütfen, cümlelerdeki boşluklara altlarındaki sözcükleri uygun şekilde yerleştiriniz. 1. Dedem

___________________ __________________ __________________ okuyamaz,

__________________ onun _________________ çok _________________ _______________. görmez / iyi / kitap / gözlük / çünkü / gözleri / takmadan 2. Annem, bize ____________________ ____________________ ____________________ televizyon __________________, erken ____________________ erken __________________ _________________. söyler / kadar / seyretmememizi / vakte / yatıp / geç / kalkmamızı 3. Emel ________________ _______________ saatlerce gezdikten ____________________ okulun ____________________ bir ____________________ ____________________ çay ____________________. sonra / arkadaĢları / yanındaki / ile / oturup / içtiler / kafeteryada

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

29

Ç) Lütfen, cümlelerdeki boşluklara bağlaçları uygun şekilde yerleştiriniz. hem .... hem / ne .... ne / ya .... ya / ancak / belki .... belki / öyleyse / zaten 1. _____________ bu yıl _____________ gelecek yıl askere gideceğim. 2. _____________ arkadaĢlarımla _____________ ailemle tatile çıkarım. 3. BoĢ vaktimiz var, _____________ sinemaya gidelim. 4. Mehmet Beyin ____________ akciğerlerinde ____________ de midesinde herhangi bir hastalığa rastlanmadı, endiĢelenmeyin. 5. Aziz Nesin’in kitapları insanları ____________ eğlendirir ____________ de düĢündürür. 6. Ġki tabak yemek yedim, ____________ karnım doymadı.

30

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DB – 023 A) Lütfen, paragraftaki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. Sevgi genellikle sabahları geç kalk____________. Kahvaltısını yap____________ gazetesini oku____________ ____________ park____________ git____________. Orada köpeğini dolaĢtır____________. Bugün onun için çok özel bir gün, çünkü bugün Ankara Üniversite____________ yeni bir iĢe

baĢla____________,

bunun

için

dün

kuaförde

saçlarını

kestir_____________

boyat_____________. Sabah erkenden kalk____________. Ne gazete oku____________ ne de kahvaltısını yap____________. Hemen evden çık____________, fakat o sırada dıĢarıda korkunç bir yağmur baĢla____________. Sevgi____________ saçlar____________ yağmur____________ sırılsıklam oldu. Üniversitede odasına girdi, bütün insanlar ĢaĢkınlıkla ona bak____________ gül____________. B) Lütfen, cümleleri uygun bağlaç ya da ulaçla birleştiriniz. 1. Yemekler hazırlayacağız.

Misafirlerimize ikram edeceğiz.

2. Tembel öğrenciler ödevini yapmaz. 3. Her gün kahvaltı yapıyorum. 4. Partiye gitmedi.

Tembel öğrenciler okula gelir.

Sonra gazete okuyorum.

Önce elbise aldı.

C) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. 1. Doktor, anneme bundan sonra fazla tuz___________ ve yağ___________ yiyecekler ye___________ söylemiĢ. 2. ArkadaĢım bizim ev___________ üst kat___________ kirala___________ karar vermiĢ. 3. Atatürk___________

resim___________

oturma

oda___________

as___________

düĢünüyorum. 4. Masa___________ üst___________ kitap___________ oku___________ ___________ birkaç günlüğüne alabilir miyim? Ç) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları bildirme kipi eki (-DIr) ile doldurunuz. 1. Dün gece hava çok soğuktu, bence yollar buz tut___________, arabayı dikkatli kullan. 2. Sınav sonuçları iki gün sonra panoya asıl___________, duyurulur. 3. ArkadaĢımın kızı üç yaĢını doldurdu, herhâlde artık düzgün bir Ģekilde konuĢ___________. 4. Sizin ailenizde müzisyen çok, eminim siz de bir müzik aleti çal___________.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

31

D) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerle cümle kurunuz. 1. yemek / zaman / yapmak / sen / patlıcan / her / güzel / çok ( GeniĢ Zaman ) 2. yıl / kayak / arkadaĢlar / Uludağ / gelecek / ile / gitmek / yapmak ( Yeterlik-Gelecek Zaman )

32

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DB – 024 A) Lütfen, paragraftaki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. 17 Ağustos 1999’da Marmara Bölgesinde son yıllar______________ en büyük depremi oldu. Türkiye______________ birçok Ģehir______________ zaman zaman deprem olur, ancak bu depremi insanlar aynı zamanda birçok Ģehirde hissettiler. 17 bin______________ çok insan hayatını kaybetti. Bu insanları binalar______________ alt______________ çıkarmak hafta______________ sürdü, ayrıca binlerce insan da ev______________, iĢ______________ ve aile______________ kaldı. Aradan yıllar geçti, ama hâlâ bu insanlar için kötü günler bitmedi.

B) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. 1. Çok hasta, bu nedenle doktordan rapor al______________ gitti. 2. Hep aynı iĢleri yap______________ daha bıkmadın mı? 3. Tatilini nerede geçir______________ düĢünüyorsun? 4. Senede en az iki defa doktora gidip kontrol ol______________ fayda var. 5. Artık bu Ģehre alıĢ___________ baĢladım.

C) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. 1. AteĢböcekleri gövdelerini lâmba gibi yak____________ ıĢık saçarlar. 2. Onu tanı____________ ____________ daha çok sevdim. 3. Annem her zaman yemek piĢir____________ ____________ sebzeleri yıkar. 4. Bu konu bir daha tartıĢıl____________ ____________ burada kapansın. 5. Cüzdanını al_________ evden çıktı. Sonra cüzdanını al__________ ________ tekrar eve döndü. 6. Benimle ilgilen____________ benden intikam alıyor herhalde.

Ç) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları yeterlik eylemiyle doldurunuz. 1. Belki saat üçteki uçağa yetiĢ____________. 2. Ankara terminali çok büyük, bu nedenle birbirinizi bul____________. Bence arkadaĢına telefon edip buluĢma yerini iyi bir Ģekilde belirle. 3. Önümüzdeki ay da izne çık____________ ____________? 4. Duyduğuma göre en sonunda yeni bir bilgisayar al____________. Güle güle kullan!

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

33

D) Lütfen, cümlelerdeki boşluklara altlarındaki sözcükleri uygun şekilde yerleştiriniz. 1. Uçaklar

_____________

havayı

önden

______________

içeride

______________

____________ geriye püskürtmesiyle _____________ kazanıp ____________ doğru yol alırlar. motorlarının - ileri - güç - ısıttıktan sonra - emip 2. Dil, _______________ duygu ve _______________ baĢkalarına _______________ onlarla _______________ kurma _______________ ortaya çıkar. aktarıp - iletiĢim - düĢüncelerini - ihtiyacından – insanların E) Lütfen, cümleleri dolaylı anlatıma çeviriniz. 1. O, sana “Burul yarın mutlaka benim odama uğrasın.” dedi. ____________________________________________________________________________ 2. Otobüsteki kadın, bana “Siz bu durakta inmeyin.” diye söyledi. ____________________________________________________________________________ F) Lütfen, cümlelerdeki boşluklara bağlaçları uygun şekilde yerleştiriniz. hem .... hem / ne .... ne / ya ...... ya / ancak / belki ..... belki / öyleyse / ayrıca 1. Bu iĢ çok fazla, ______________ iki gün sonra bitiririm. 2. _____________ seni görmek ____________ sesini duymak istiyorum. Senden nefret ediyorum. 3. _____________ “Ciğerlerim kötü, çok öksürüyorum.” diyorsun ____________ sigara içiyorsun. 4. O konsere gitmeye henüz karar vermedim, ______________ giderim ______________ gitmem. 5. “Ben de yıllar önce aynı problemi yaĢadım.” diyorsun, _____________ beni en iyi sen anlarsın. 6. Doktor hastaya kutu kutu tablet yazdı, ______________ altı tane de iğne verdi.

Değerlendirme : A: 0.25 x 10 = 2.5p, B: 0.25 x 5 = 1.25p, C: 0.25 x 7 = 1.75p, Ç: 0.25 x 4 = 1p, D: 0.5 x 2 = 1p, E: 0.5 x 2 = 1p, F: 0.25 x 6 = 1.5p.

34

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DB – 025 A) Lütfen, paragraftaki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. Nasrettin Hoca her zamanki gibi gece namazını kıl______________ yatak______________ gir______________. Bir sağa bir sola döner, ama gözüne hiç uyku gir______________. Kalk______________ terliklerini giy______________. Eline bir fener al______________ ______________ sokak______________ çık______________. Mahalle bekçi______________ gece yarısı elinde fener______________ sokak sokak dolaĢan Hoca’yı gör______________: “Hayrola Hocam! Bu saatte sokakta ne arıyorsun?” diye sor______________. Hoca bekçi______________ yüz______________ bak______________ gülümser ve bu anlamsız soruyu Ģöyle cevapla______________: “Uykum kaç______________. Gecenin bu vaktinde onu ara______________ çık______________!”

B) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. 1. Hâlâ çocuk______________ davranıyorsun! Biraz akıl______________, bir yetiĢkin gibi hareket et! 2. Hata______________ üretim sebebiyle Mercedes firması binler______________ arabayı tekrar kontrol etmek için topladı. 3. Haydi, hep birlikte bu hafta sonu göle git____________ balık avla___________ ___________? 4. ġimdi______________ ______________ bu kitabı oku______________ hiç vaktim olmadı. 5. Çiçekler de çocuklar ______________ sürekli bizim onlarla ilgilen______________ beklerler. 6. ______________ iyisi biz bu konuyu burada uzun uzun konuĢ______________ vazgeçelim.

C) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları yeterlik eylemiyle doldurunuz. 1. Patates yemeğini sevmez, bu nedenle belki ye______________. 2. Bana bu sözcükleri açıkla______________ ______________? 3. En sonunda oyunu bitir______________, yaĢasın! 4. Yarınki sınavda sözlük kullan______________ ______________ acaba?

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

35

Ç) Lütfen, cümlelerdeki boşluklara bağlaçları uygun şekilde yerleştiriniz. sanki / ayrıca / ancak / hem .... hem / zaten / mı .... mı / ne .... ne / belki ....belki / ya .... ya 1. Ozan karınca gibi çalıĢkan bir çocuk. ______________ üniversitede okuyor ______________ kitap pazarlayıp ailesine bakıyor. 2. ġubat tatili için daha hiç program yapmadık. ______________ paramız da yok. ______________ tatile çıkarız ______________ çıkmayız. Bilmiyoruz. 3. Artık iyice yaĢlandım. ______________ çocuklarıma ______________ torunlarıma bir faydam var, ______________ kendi iĢlerimi yapabiliyorum. 4. Bırak, çocuk paltosunu giymesin, ______________ hava çok sıcak. ______________ yazdan kalma bir gün gibi. 5. Ahmet bursunu aldı ______________ almadı ______________ haberimiz yok. D) Lütfen, cümlelerdeki boşluklara altlarındaki sözcükleri uygun şekilde yerleştiriniz. 1. Nasrettin

Hoca

____________________

yanlıĢ

____________________

_____________________ koymaktan _____________________. ortaya – insanların – çekinmez – yönlerini 2. Dile ______________ hakim olmanın en iyi ______________ sözcüklerin ______________ iyi bilmek ve ______________ yerli yerinde kullanmaktır. onları / iyice / yolu / anlamlarını

Değerlendirme : A: 0.15 x 20 = 3p, B: 0.25 x 12 = 3p, C: 0.25 x 4 = 1p, Ç: 0.25 x 8 = 2p, D: 0.5 x 2 = 1p.

36

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DB – 026 A) Lütfen, paragraftaki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. Bir gün fakir bir köylü dinlenmek için ağaç___________ alt___________ oturur, çok umutsuzdur ve Allah’a yalvar___________. “Allah’ım bir dileğim var, onu kabul et! Tam dokuz gün uyumadan sana dua edeceğim.” der. Allah köylü_________ dilek_________ kabul et________. Köylü gün___________ uyu___________ ve sözünü tutup Allah’a dua etmeye baĢlar, ancak son gün istemeden uyu___________. Ertesi gün uyandıktan sonra kendine çok kız___________ ve göz kapaklar___________ kesip onları yere at___________. Bir yıl sonra orada yeĢil, ince yapraklı bir ot çıkar. Köylüler bu otu toplayıp suda kaynat___________ ve su kan gibi kırmızı bir renge döner. Sonra bu suyu içerler ve ona çay adını ver___________. Bu kısa öykü, hem çayın hem de birkaç bardak çay içmenin uykusuzluğa neden olmasının öyküsüdür.

B) Lütfen, cümlelerdeki boşlukları uygun eklerle doldurunuz. 1. Belki gelecek yıl biraz para biriktir___________ ___________ ustaları çağırıp onlara evimizin çatısını tamir ettir___________. 2. SavaĢlarda insanlar hiç acı___________ birbirlerini hâlâ öldür___________. 3. Öğretmen öğrencilere sınav soru kitapçıklarını ver___________ ___________ onlara yoklama kâğıdını imzalat___________, daha sonra kitapçıkları dağıttı. 4. Çıngız Aytmatov’un “Cemile” adlı romanına bu hafta sonu baĢla___________ kısa sürede onu oku___________ ve sana getireceğim.

C) Lütfen, cümlelerdeki boşluklara hem .... hem, ne .... ne, belki .... belki, ya .... ya bağlaçlarından uygun olanını yazıp fiillere istek ve emir kipi eklerini koyunuz. 1. YılbaĢında ___________ restorana ___________ de kafeye git___________, yılbaĢını evimizde kutla___________. 2. Ablana

söyle!

___________

çamaĢırları

yıka___________

___________

gömlekleri

ütüle___________, boĢ boĢ otur___________, iĢlerden birini yapsın. 3. Sağlıklı bir yaĢam için ___________ spor yap___________ ___________ de beslenmenize dikkat et___________.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

37

Ç) Lütfen, cümlelerdeki boşluklara altlarındaki sözcükleri uygun şekilde yerleştiriniz. 1. Büyük Türk ________________ Mevlâna din, felsefe ve ________________ alanlarındaki ________________ insanları ________________ ve kardeĢliğe davet etmektedir. edebiyat / düĢünürü / birliğe / eserleriyle 2. Her hangi bir konuda _______________ düĢünmeden tartıĢmalara ______________ fikrimizi söylemeye _______________, körler mahallesinde ayna ______________ benzer. girip / çalıĢmak / satmaya / iyice

Değerlendirme: A: 0.25 x 14 = 3.5 p; B: 0.25 x 8 = 2 p; C: 0.25 x 10= 2.5 p; Ç: 0.25 x 8 = 2 p.

38

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

OKUMA ANLAMA

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

39

TT – OA – 001 EVDE Benim adım Ahmet. Ben Çankaya’da oturuyorum. Evde üç arkadaĢım var. Sedat, Murat ve Nihat. Sedat üniversiteye gidiyor. Nihat ve Murat kursa gidiyorlar. Onlar Ġngilizce öğreniyor. Sedat televizyon seyretmeyi hiç sevmiyor, ama Nihat ve Murat her zaman televizyon seyrediyorlar. Nihat ve Murat saat dokuzda kursa gidiyor ve iki saat Ġngilizce öğreniyorlar. Kurs on birde bitiyor. Onlar otobüse biniyorlar ve eve geliyorlar. Onlar yemek yiyorlar, sonra televizyon seyrediyorlar. Onlar her gün beĢ saat televizyon seyrediyorlar. Sedat, Nihat ve Murat’a çok kızıyor, çünkü evde her zaman gürültü oluyor. Gürültülü bir evde ders çalıĢmak çok zor.

40

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

EVDE A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Onlar nerede oturuyorlar?

2. Sedat nerede okuyor? 3. Evde kaç kiĢi var? 4. Nihat ve Murat nerede Ġngilizce öğreniyorlar? 5. Nerede her zaman gürültü oluyor?

B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Nihat ve Murat kursta _____________________ öğreniyorlar. 2. Sedat hiç televizyon _____________________. C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Ahmet’in evde üç arkadaĢı var.

(

)

2. Sedat kursa gidiyor.

(

)

3. Bu evde televizyon yok.

(

)

4. Nihat, Sedat ve Murat’a kızıyor.

(

)

5. Bu evde ders çalıĢmak zor değil.

(

)

Ç) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin zıt anlamlarını bulunuz. 1. Zor x

2. Binmek x

Değerlendirme : A : 3 x 5 = 15p, B : 1.25 x 2 = 2.5p, C : 1 x 5 = 5 p, Ç : 1.25 x 2 = 2.5p.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

41

TT – OA – 002 CEM BEY Cem Bey mühendistir. Fabrikada çalıĢıyor. O, sporu çok seviyor. Cem Bey hafta sonu stadyuma gidiyor ve futbol oynuyor. O, hafta sonu erken kalkıyor, banyo yapıyor, spor elbisesini giyiyor, stadyuma gidiyor ve futbol oynuyor. Cem Bey, hafta sonunda bir gün eve gelmiyor. EĢi Gül Hanım merak ediyor. Gece saat yarım oluyor, ama Cem Bey yok. Telefon çalıyor. Telefonda bir doktor Gül Hanıma "Cem Bey hastahanede." diyor. Cem Bey futbol oynuyor, düĢüyor ve ayağı kırılıyor. Gül Hanım çok üzülüyor ve ağlıyor. Hemen hastahaneye gidiyor. Cem Beyi görüyor ve ona " Lütfen, bir daha futbol oynama!" diyor. Bir hafta sonra Cem Bey hastahaneden çıkıyor ve eve geliyor. O, bir ay iĢe gitmiyor. Cem Bey yürümüyor, yatakta yatıyor. Cem Bey Ģimdi hiç futbol oynamıyor, çünkü korkuyor. Cem Bey stadyuma gidiyor ve yalnız maç seyrediyor.

42

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

CEM BEY A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Cem Bey ne iĢ yapıyor? Nerede çalıĢıyor? 2. Cem Bey neyi seviyor? Her hafta sonu ne yapıyor? 3. Gül Hanım niçin Cem Beyi merak ediyor? 4. Cem Bey niçin hastahanede yatıyor? 5. Gül Hanım Cem Beye ne diyor?

B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Cem Bey eve ____________, bunun için Gül Hanım eĢini çok ____________ ____________. 2. Cem Bey hafta _________ erken kalkıyor, çünkü _______ gidiyor ve orada futbol __________. 3. Cem Bey bir ____________ sonra ____________ çıkıyor. 4. Gül Hanım Cem Beyin durumuna çok ____________ ve ____________. 5. Artık Cem Bey futbol ____________, sadece maç ____________. C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Cem Bey iĢe gitmiyor, çünkü o çok yorgun.

(

)

2. Cem Bey kazadan sonra da hafta sonları futbol oynuyor.

(

)

3. Cem Bey hiçbir Ģeyden korkmuyor.

(

)

4. Gül Hanım her zaman ağlıyor.

(

)

Ç ) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin zıt anlamlarını bulunuz. 1. Erken x

2.

Değerlendirme : A : 2 x 5 : 10 p, B : 0.75 x 12 : 9p,

Ağlamak x

C : 1 x 4 : 4p,

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

Ç : 1 x 2 : 2p.

43

TT – OA – 003 LOKANTADA Meral Hanım ve Mete Bey yeni evliler. Mete Bey doktordur. Meral Hanım da avukat. Onlar çok mutlular, ama bir sıkıntıları var. Meral Hanım hiç yemek yapmayı bilmiyor. Onlar bugün lokantaya gidiyorlar, çünkü evde yine yemek yok. Ġkisi de açlar. Lokantada garson geliyor ve “Ne yemek istiyorsunuz?” diye soruyor. Meral Hanım ĢiĢ kebap Mete Bey de döner yemek istiyor. Birkaç dakika sonra garson yemekleri getiriyor. Yemekten sonra lokantadan çıkıyorlar. Bir diskoya gidiyorlar. Diskoda uzun bir süre dans ediyorlar ve çok yoruluyorlar. Eve dönüyorlar ve uyuyorlar. Gece yarısı aniden ikisi de uyanıyorlar, çünkü mideleri bulanıyor ve baĢları dönüyor. Karı koca hastalanıyorlar. Mete Bey lokantada zehirlendiklerini anlıyor. Meral Hanım söz veriyor ve yemek yapmayı öğreniyor. Onlar bir daha lokantada yemek yemiyorlar.

44

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

LOKANTADA A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Mete Bey ne iĢ yapıyor? 2. Mete Bey ve eĢi lokantada ne yemek istiyorlar? 3. Niçin evde yemek yok? 4. Onlar gece yarısı niçin uyanıyorlar?

B) Lütfen, metne göre doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Meral Hanım ne iĢ yapıyor? a) Öğretmen b) Mimar c) Gazeteci ç) Avukat 2. Yemekten sonra nereye gidiyorlar? a) Diskoya b) Otele c) Bara ç) Eve 3. Onlar neden zehirleniyorlar? a) ġekerden b) Pastadan c) Yemekten ç) Sütten C) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin zıt anlamlarını metinden bulunuz. 1. Bekâr

x

3. Mutsuz

2. Tok

x

4. Uyumak x

x

Ç) Lütfen, paragraftaki boşluklara metne uygun şekilde aşağıdaki sözcükleri getiriniz. gelinler / evli / Ģikâyet / kavga / yardım Yeni _____________ insanlar çok mutludur, ama genellikle yeni _____________ çok iyi yemek yapmayı bilmiyorlar, bunun için kocalarıyla sık sık _____________ ediyorlar. Kadınlar kocalarından çok

_____________

ediyor, çünkü onlar da eĢlerine hiç

_____________

etmiyorlar. D) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Meral Hanım çok yorgun, bunun için yemek yapmıyor.

(

)

2. Meral Hanım ve Mete Bey sabaha karĢı diskoya gittiler.

(

)

3. Karı kocanın baĢları çok ağrıyor ve ateĢleri var.

(

)

4. Mete Bey bundan sonra kendi yemek hazırlıyor.

(

)

Değerlendirme : A : 2.5 x 4 = 10p, B : 1 x 3 = 3p, C : 1 x 4 = 4p, Ç : 1 x 5 = 5p, D : 0.75 x 4 = 3p. TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

45

TT – OA – 004

MEHMET AMCA Mehmet Amca bakkaldır. O, 60 yaĢında, çok sağlıklıdır, ama biraz ĢiĢmandır. O, her sabah iyi bir kahvaltı yapıyor, akĢamleyin ise çok az yemek yiyor. Mehmet Amca iĢini çok seviyor. Onun için

pazar günleri de dükkâna gidiyor. Her sabah dükkânını temizliyor, rafları düzeltiyor ve

müĢterileri beklemeye baĢlıyor. Dükkânda ne ararsanız vardır ve raflar her zaman doludur. Dükkâna, her zaman köyden taze yumurta, süt, yoğurt geliyor ve Mehmet Amca bunları satıyor. Mahallede insanlar Mehmet Amcayı çok seviyorlar ve dükkâna sohbet için geliyorlar. MüĢterilerden AyĢe Hanım çocuklardan Ģikâyet ediyor, Ali Bey ise “Hayat çok pahalı.” diyor, fakat Mehmet Amca her zaman gülüyor, kolay kolay kızmıyor ve "Sinirlenmeyin, sonra hasta olursunuz!" diyor. Bazen dükkâna sinekler giriyor ve Mehmet Amcayı ısırıyor. ĠĢte o zaman Mehmet Amca aniden sandalyesinden kalkıyor, dükkânda bir sağa bir sola koĢuyor ve onları kovalıyor. Bütün mahalleli Mehmet Amcanın bu hâline gülüyor.

46

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

MEHMET AMCA A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Mehmet Amca kimdir ve ne iĢ yapıyor? 2. O her sabah dükkânda neler yapıyor? 3. Mehmet Amca neler satıyor? 4. Kimler dükkâna geliyor? Orada neler söylüyorlar? 5. Mahalleli niçin Mehmet Amcaya gülüyor? B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Mehmet Amca ĢiĢman, bunun için akĢamları az ________________ ________________. 2. O, pazar günleri de ________________ ________________. 3. Mehmet Amca müĢterilere “______________, ______________ _____________.” diyor. C) Lütfen, metinde altı çizili olan sözcüklerin metindeki karşılıklarını bulunuz. 1. Bunları

:

2. Onları

:

Ç) Lütfen, cümlelerdeki yanlışları metne göre düzeltiniz. 1. Mehmet Amca orta yaĢlıdır ve çok hastadır. _________________________________________________________. 2. Mehmet Amca dükkânı hiç temizlemiyor. _________________________________________________________. 3. Mehmet Amca çok sinirli bir adamdır ve her Ģeye kızıyor. _________________________________________________________. 4. Mehmet Amca dükkândaki müĢterileri yavaĢ yavaĢ kovalıyor. _________________________________________________________. D) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını bulunuz. 1. ġiĢman

x

3. Taze

x

2. Dolu

x

4. Pahalı

x

Değerlendirme: A: 2.5 x 5 = 12.5p, B: 1 x 3 = 3p,

C: 2 x 1.5 = 3p,

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

5. Aniden

=

Ç: 1 x 4 = 4p, D: 0.5 x 5 = 2.5p.

47

TT – OA – 005 AHMET Ahmet, 26 yaĢında genç bir stajyer doktor. Hastahanede çok çalıĢıyor, çünkü orada çok hasta var. Ahmet, öbür doktorlarla beraber hastaları muayene ediyor ve reçete yazıyor. Genelde iĢi saat beĢte bitiyor, ama bazen de daha geç bitiyor, çünkü hastahaneye yeni hasta geliyor. O zaman Ahmet eve telefon açıyor ve annesine “ Anne, beni akĢam yemeğine beklemeyin! Ben geç geliyorum.” diyor. Ahmet, akĢam hastahaneden eve dönüyor. AkĢamları çok yorgun oluyor, çünkü bütün gün ayakta çalıĢıyor. Evde hemen koltuğa oturuyor, ayaklarını uzatıyor ve müzik dinliyor. Müzik Ahmet’i rahatlatıyor. En az kırk beĢ dakika müzik dinliyor ve dinleniyor. Sonra kalkıyor, banyoda elini yüzünü yıkıyor ve mutfağa geçiyor. Mutfakta annesi yemeği hazırlıyor. Ahmet sofraya oturuyor ve yemeğini yiyor. Yemekten sonra güzel bir Türk kahvesi yapıyor, üç fincana dolduruyor ve salona götürüyor. Salonda annesi ve babasıyla sohbet ediyor ve kahve içiyorlar. Ahmet’in kardeĢi yok, ama çok arkadaĢı var. Bazen arkadaĢları eve geliyor, bazen de Ahmet’e telefon ediyorlar ve onu diskoya çağırıyorlar, ama Ahmet çok yorgun oluyor ve hafta içinde gezmeye gitmiyor. O, sadece hafta sonunda gezmeye gidiyor, bunun için arkadaĢları ona kızıyor.

48

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

AHMET A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Ahmet kimdir? 2. Ahmet salonda neler yapıyor? 3. Ahmet her gün aynı saatte mi eve gidiyor? Niçin?

4. Ahmet annesine telefonda ne diyor? 5. Ahmet hafta içinde gezmeye gidiyor mu? Niçin? B) Sizce Ahmet mutlu mu? Niçin? (En az üç cümleyle açıklayınız.) _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ C) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını metinden bulunuz. 1. BaĢlamak x

3. Birlikte

=

2. Kalkmak x

4. YaĢlı

x

Ç) Lütfen, metne göre doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Ahmet yemek _________. a) yapıyor.

b) piĢiriyor.

c) yiyor.

ç) hazırlıyor.

c) babasıyla

ç) ailesiyle

2. Ahmet _________ kahve içiyor. a) yalnız

b) annesiyle

3. Ahmet, _________ gezmeye gidiyor. a) her pazar günü

c) bazen pazar günleri

b) cuma veya cumartesi ç) cumartesi, pazar günleri 4. ArkadaĢları Ahmet’e _________. a) gülüyor.

c) kızıyor.

b) kahve yapıyor.

ç) yemek piĢiriyor.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

49

D) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz ve yanlışların doğrusunu yazınız. 1. Ahmet, her akĢam annesi ve babasıyla sofraya oturuyor.

(

)

(

)

(

)

(

)

__________________________________________________________. 2. Ahmet’in hiç kardeĢi yok. __________________________________________________________. 3. Bazen Ahmet’i arkadaĢları ziyaret ediyor. __________________________________________________________. 4. Ahmet, cumartesi günleri çalıĢıyor. _______________________________________________________. E) Lütfen, paragraftaki boşlukları metne göre doldurunuz. Ahmet

_________. O, bir

geç gidiyor. Evde dinleniyor,

_________

_________

çalıĢıyor ve çok yoruluyor. Bazen _________

ve

_________

_________

yiyor. Ahmet,

_________ içinde _________ gitmiyor.

Değerlendirme: A:5 x 2=10p, B:1 x 1.5=1.5p, C:4 x 1=4p, Ç:4 x 0.75=3p, D:4 x 0.75=3p, E:7 x 0.5=3.5p.

50

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – OA – 006 YALNIZ NĠNE Avcılar Köyü, küçük bir köydür. O yıl köyde çok sert bir kıĢ oluyor. Köyün tüm evlerinin bacalarından dumanlar tütüyor. YeĢil, çok eski, küçük, tahta bir evin bacasından dumanlar ince ince göğe yükseliyor. YeĢil, eski ev Emine Ninenin evidir. Emine Nine yalnız yaĢıyor ve çocuğu yok. Emine Nine çocukları çok seviyor. Her gün pencereden çocukları seyrediyor. Köy halkı her zaman çalıĢıyor ve Emine Ninenin evine sık sık gelmiyor, çünkü köyde çok iĢ var, fakat Emine Nine herkesi görmek istiyor. Emine Nineyi sadece bir kiĢi ziyaret ediyor, Mahmut. O on iki yaĢında bir çocuktur, fırında çalıĢıyor. Her akĢam saat altıda nineye uğruyor ve yarım saat oturuyor. Mahmut, nineye bir somun ekmek getiriyor. Emine Nine Mahmut'u çok seviyor. Ona "Çorba iç! Karnın aç, değil mi?"diyor. Mahmut içmek istemiyor ve hemen gidiyor. Bir gün çok fazla kar yağıyor ve ninenin evinin kapısını kapatıyor. Nine sabah beĢte kalkıyor ve kürekle karları temizliyor, fakat çok üĢüyor ve hastalanıyor. Sobasını yakmıyor, bu yüzden bacadan duman tütmüyor. Köy halkı merak ediyor. EĢleriyle, çocuklarıyla ninenin evine geliyorlar, fakat geç kalıyorlar, çünkü nine ölüyor. Herkes çok üzülüyor.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

51

YALNIZ NĠNE A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Emine Nine nasıl bir evde oturuyor? 2. Emine Nine niçin hasta oluyor? 3. Emine Nine kimle yaĢıyor? 4. Emine Nineyi kim ziyaret ediyor, kimler ziyaret etmiyor? Niçin? 5. Mahmut'u bize tanıtın. B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Emine Nine, köyde ______________

______________ ve _____________ yok.

2. Emine Nine, Mahmut’a “_______________ _______________! _______________ _______________, _______________ _______________?” diyor. 3. Nine sabah _______________ kalkıyor ve kürekle _______________ _______________. 4. Emine Nine ______________ yakmıyor, bu yüzden _______________ duman _____________. 5. Emine Nine ______________, bunun için ______________ _____________ çok üzülüyor. C) Lütfen, metne göre doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Emine Nine kimleri çok seviyor? a) öğretmenleri

b) kadınları

c) doktorları ç) çocukları

2. Mahmut nerede çalıĢıyor? a) manavda

b) bakkalda

c) fırında

ç) kasapta

3. Emine Nine Mahmut’a ne ikram ediyor? a) bir somun ekmek

c) çorba

b) yemek

ç) çay

Ç) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Emine Nine sobayı yakmıyor ve hasta oluyor.

(

)

2. Köylülerin hiç boĢ zamanı yok.

(

)

3. Mahmut saat altıda kendi evine gidiyor.

(

)

4. Köy halkı Emine Nineyi ziyaret etmiyor, çünkü onu sevmiyor. (

)

Değerlendirme: A: 2.5 x 5 = 12.5p, B : 0.5 x 18 = 9p ,

52

C : 0.5 x 3 = 1.5 p, Ç : 0.5 x 4 =2p.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – OA – 007 KÜÇÜK KUġ Sonbahar geldi. Havalar soğudu, ağaçlar yapraklarını döktü. Bütün canlılar kıĢ hazırlıklarını yaptı, göçmen kuĢlar da daha sıcak yerlere göç etmeye baĢladı. Bir ormanda çok küçük bir kuĢ vardı. Küçük kuĢun bütün ailesi, komĢuları ve arkadaĢları sıcak yerlere gitti, ancak küçük kuĢ hastalandı ve gitmedi, tek baĢına kaldı. Sonbahar bitti ve kıĢ geldi. Küçük kuĢ soğuktan üĢüdü ve uçmaya baĢladı. Daha sonra yoruldu ve kavak ağacına kondu. Yaza kadar ağaçların yapraklarının arasında saklanmak istedi, fakat kavak ağacı küçük kuĢu hasta diye beğenmedi ve dallarından kovdu. Diğer ağaçlar da kuĢu istemedi. O da en sonunda çam ağacının dallarına kondu. Çam ağacı onu kollarının arasına aldı, soğuktan korudu, yaza kadar sakladı. Tanrı çam ağacı dıĢındaki bütün ağaçlara kızdı, onların yapraklarını döktü, bütün ağaçlar çıplak kaldı. Yalnız çam ağaçlarını ödüllendirdi, yeĢil bıraktı. O günden sonra kıĢın bütün ağaçlar yapraklarını döktüler, yalnızca çam ağaçları yeĢil kaldı.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

53

KÜÇÜK KUġ A) Lütfen aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Küçük kuĢ neden sıcak yerlere gitmedi?

2. Kavak ağacı kuĢu neden kovdu?

3. Küçük kuĢu hangi ağaç korudu?

4. Neden çam ağaçları kıĢın yeĢil oluyor?

B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. _________ bütün ağaçlar _________ döküyor, yalnız _________ ağaçları yeĢil kalıyor. 2. Bütün

_________

kıĢ hazırlıklarını yapıyor, kuĢlar

_________ _________ yerlere

____________ ____________ ____________. 3. Çam ağacı ____________ dallarının arasında sakladı, onu _____________ korudu.

C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Kavak ağacı küçük kuĢa acıdı ve onu korudu.

(

)

2. Küçük kuĢ ailesiyle birlikte sıcak yerlere gitti.

(

)

3. Tanrı çam ağaçlarını ödüllendirdi, onlara bütün mevsimlerde yeĢil renk verdi.

(

)

4. Bütün kuĢlar kıĢın soğuktan kaçıyor ve daha sıcak yerlere gidiyor.

(

)

5. KuĢlar için kıĢın yemek bulmak daha kolaydır.

(

)

Ç) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını metinden bulunuz. 1. Sağlıklı

x

3. Gizlenmek

=

2. Isınmak

x

4. Sinirlenmek

=

54

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

D) Lütfen, metne göre doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. _____________ bütün canlılar kıĢ hazırlıklarını yaptı. a) Ġlkbaharda

b) KıĢın

c) Üç ay önce

ç) Sonbaharda

2. Küçük kuĢun _______ _______ sıcak yerlere gitti. a) yakın arkadaĢları

c) kardeĢleri arkadaĢları

b) bütün ailesi

ç) komĢuları yakınları

3. Küçük kuĢ kıĢın uçmaktan yoruldu ve _______ _______ kondu. a) çam ağacına

b) evin çatısına

c) kuru ağaca

ç) kavak ağacına

4. Küçük kuĢu _______ _______ dallarının arasına alıp onu korudu. a) kavak ağacı

b) bir insan

c) diğer ağaçlar

ç) çam ağacı

5. Tanrı yalnızca çam ağacını ödüllendirdi, çünkü o, _______ _______ _______. a) diğer ağaçlara bakmadı.

c) insanlara zarar verdi.

b) küçük kuĢu korudu.

ç) küçük kuĢu kovdu.

Değerlendirme: A:2.25 x 4=9p, B:0.5 x 11=5.5p, C:0.75 x 5=3.75p, Ç:0.75 x 4=3p, D:0.75 x 5=3.75p.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

55

TT – OA – 008 BĠR ZĠYARET Mehmet’in amcası köyde oturuyor. Köy, Ģehre 35 km. uzak. Mehmet, amcasını sık sık ziyaret ediyor. En son ziyaretinde amcası “Okul arkadaĢlarınla beraber olmak istiyor musun? Onları da getir.” dedi. Bu habere Mustafa ve Hasan çok sevindi. Mustafa ve Hasan Ģehirde yaĢıyorlar ve köy hayatını hiç bilmiyorlar. Onlar için köy hayatı çok ilginç, bu yüzden çok mutlu oluyorlar. Mehmet, Mustafa ve Hasan bir minibüsle köye gittiler. Mehmet iki katlı, bahçeli ve güzel bir ev gösterdi. “ĠĢte Ģurada benim amcam oturuyor. Bu ev köyün en büyük ve en güzel evidir. Evin yanında büyük bir ağaç var. Bu ağaç en az yüz yaĢındadır.” dedi. Daha sonra Mehmet’in amcasının oğlu Murat, misafirlerin yanına geldi. Kahvaltıdan sonra Murat’la misafirler köyde gezdiler. Murat da bazen bahçede babasına yardım ediyor. Muratların bir de traktörü var. Bu yüzden bahçe iĢleri çok zor olmuyor. Murat, Mehmet, Mustafa ve Hasan akĢama kadar köyde gezdiler. AkĢam yemeğini amcasının evinde yediler. Sonra uyumak için yatak odasına gittiler, fakat Mehmet sabaha kadar uyumadı, çünkü o, yerde yatmayı sevmiyor. Sabah hep beraber minibüse binip tekrar Ģehre gittiler. Bugün hepsi için değiĢik ve ilginç oldu.

56

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

BĠR ZĠYARET A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Mehmet sık sık kimi ziyaret ediyor? 2. En son ziyaretinde amcası Mehmet’e ne söyledi? 3. Mustafa ve Hasan niçin çok sevindiler? 4. Mehmet’in amcasının evi nasıl? 5. Onlar köyde ne yaptılar?

B) Sizce köy hayatı güzel mi? Niçin? _____________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ __________________________________________________________ C) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını bulunuz. 1. Beraber

=

3. Güzel

x

2. DeğiĢik

=

4. Büyük

x

Ç) Lütfen, metne göre doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Köy Ģehre kaç km. uzak? a) 10

b) 75 c) 25 ç) 35

2. Onlar köye neyle gidiyorlar? a) otobüsle

b) minibüsle c) taksiyle

ç) arabayla

3. AkĢam yemeğini nerede yediler? a) amcasının evinde

b) lokantada c) bahçede

ç) arkadaĢının evinde

4. Köyde herkes nerede çalıĢıyor? a) tarlada b) bahçede

c) evde

ç) yolda

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

57

D) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Mehmet o gece çok iyi uyudu.

(

)

2. Hasan ve Mustafa köy hayatını bilmiyorlar.

(

)

3. Muratlar için bahçe iĢleri çok zor.

(

)

4. Murat ve babası onlarla köyde gezdi.

(

)

E) Lütfen, paragraftaki boşlukları metne göre doldurunuz. Mehmet’in amcası ______________ oturuyor. Mehmet’i ve arkadaĢlarını _____________ davet ediyor. Onlar çok ______________,

çünkü köy ______________ hiç bilmiyorlar. Bir

gün köye gidiyorlar. Mehmet’in amcasının oğluyla köyde yiyorlar. Mehmet sabaha kadar

______________. AkĢam yemeği

______________, çünkü o, yerde yatmayı sevmiyor. Köy

______________ onlar için çok ______________ ve ______________ oldu. F) Lütfen, metinde altı çizili olan sözcüklerin metindeki karşılıklarını bulunuz. 1. Onları: 2. Bu ağaç:

Değerlendirme: A:5 x 2=10p, B:1 x 1.50=1.50p, C:4 x 0,75=3p, Ç:4 x 0.75=3p, D:4 x 0.5=2p, E:9 x 0.50=4.5p, F: 2x0,5:1p.

58

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – OA – 009 KURTULUġ SAVAġI VE YENĠ TÜRK DEVLETĠ Osmanlılar I. Dünya SavaĢı’nda Almanlarla birlikte yenildiler. Galip devletler Anadolu’yu iĢgal ettiler. Boğazları Ġngiliz ve Fransızlar, Batı Anadolu’yu Yunanlılar, Akdeniz kıyılarını Ġtalyanlar, Güney Doğu Anadolu’yu Fransızlar iĢgal ettiler. Karadeniz ve Doğu Anadolu’da “Rum Pontus Devleti”, “Kürdistan” ve “Ermenistan” gibi devletler kurmak istediler. Osmanlı PadiĢahı Vahdettin bütün bu olaylara karĢı sessiz kaldı, fakat Mustafa Kemal buna karĢı çıktı. Mustafa Kemal, Osmanlı ordusundan ayrıldı. Ġstanbul’dan Anadolu’ya (Samsun’a) gitti (19 Mayıs 1919). Böylece, iĢgal devletlerine ve Osmanlı Ġmparatorluğu’na karĢı özgürlük ve var olma savaĢı – KurtuluĢ SavaĢı – baĢladı. Mustafa Kemal, artık halkın baĢındaydı, fakat Türk halkı 400 yıldan fazla zamandır savaĢların içindeydi. Halk fakirdi, açtı, ama O, halkına “Ya istiklâl ya ölüm!” diye emretti. Kadın, çocuk, yaĢlı bütün Anadolu halkı dört yıl özgürlük için dünyanın en güçlü iĢgal devletlerine karĢı savaĢtılar. 23 Nisan 1920’de Ankara’da Türk halkının tek ve gerçek temsilcisi Türkiye Büyük Millet Meclisi (T.B.M.M.) açıldı. 30 Ağustos 1922’de Türkler büyük bir zafer kazandılar. Bütün Ģehirleri düĢmandan temizlediler. ĠĢgalci askerler Anadolu’dan kaçtılar. PadiĢah Vahdettin, bir Ġngiliz gemisine bindi ve Ġstanbul’u terk etti. Atatürk 29 Ekim 1923’te cumhuriyeti ilân etti. Böylece Osmanlı Devleti tarihteki yerini aldı. Artık ulusun efendisi padiĢah değil, ulusun kendisiydi. Atatürk Türk toplum hayatında büyük yenilikler (inkılâplar) yaptı. Böylelikle, çağdaĢ ve özgür Türkiye Cumhuriyeti, dünyadaki saygın yerini aldı. Açıklanacak Sözcükler ĠĢgal etmek

Özgürlük

Galip

Saygın

Ġstiklâl

ÇağdaĢ

Meclis

Ġlân etmek

Zafer

Efendi

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

59

KURTULUġ SAVAġI VE YENĠ TÜRK DEVLETĠ A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Osmanlı Ġmparatorluğu niçin iĢgal edilmiĢti? 2. ĠĢgal karĢısında padiĢah ne yaptı? 3. Halkın durumu nasıldı? 4. Cumhuriyetin kurulmasıyla neye son verildi? 5. Cumhuriyet kurulduktan sonra neler yapıldı?

B) Lütfen, metne göre doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Hangisi savaĢı kaybetti? a) b) c) ç)

Fransa Ġtalya Almanya Yunanistan

2. “Ya istiklâl ya ölüm!” sözü için aĢağıdakilerden hangisi doğru değildir. a) b) c) ç)

Halkı savaĢmaya çağıran bir söz. Atatürk’ün emri. Atatürk, KurtuluĢ SavaĢı’nda söyledi. T.B.M.M.’nin açılıĢında söylediler.

3. SavaĢtan sonra padiĢah __________. a) b) c) ç)

kaçtı. padiĢahlığına devam etti. kendini öldürdü. Ankara’ya taĢındı.

C) Lütfen, metinde altı çizili olan sözcüklerin metindeki karşılıklarını bulunuz. 1. Bu olaylara

:

2. Böylece

:

60

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

Ç) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını metinden bulunuz. 1. Modern

=

2. Emir vermek

=

3. Kazanmak

x

4. Bağımlı

x

5. Millet

=

E) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. TBMM 1920 yılında açıldı.

(

)

2. KurtuluĢ SavaĢı bir var olma savaĢıdır.

(

)

3. SavaĢ boyunca Mustafa Kemal Osmanlı Ordusunun baĢındaydı.

(

)

4. 1923 yılında padiĢah cumhuriyeti ilân etti.

(

)

F) Lütfen, paragraftaki boşluklara metne uygun şekilde aşağıdaki sözcükleri getiriniz. karĢı / halkı / kurdu / tarihe / baĢlattı / kazandı Osmanlı Devleti iĢgal devletlerine karĢı koyamadı. Mustafa Kemal buna ______________ çıktı ve KurtuluĢ SavaĢını ______________. Bütün Anadolu ______________ iĢgal devletlerine karĢı savaĢa baĢladı. Türk halkı büyük bir zafer ______________. Zaferin ardından Osmanlı Devleti ______________ karıĢtı ve Atatürk yeni Türkiye Cumhuriyetini ______________.

Değerlendirme : A: 2,5 x 5 = 12,5p, B: 1 x 3 = 3p, C: 1 x 2 = 2p, Ç: 0,5 x 5 = 2,5p, D: 0.5 x 4 = 2p, E: 0,5x 6: 3p.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

61

TT – OA – 010

SABAHIN ĠLK IġIKLARI Daha güneĢ doğmadan önce uyandım bu sabah. Hava sıcaktı. Güzel bir yaz günüydü. Her gün evde en erken annem uyanıyor, ama bugün herkesten önce ben uyandım. Çok heyecanlıydım. Birkaç dakika yatakta yattım. Sonra kalktım. Elbisemi giydim. Radyoyu açtım. Çok güzel bir müzik vardı. Hemen annemin odasına gittim. Ona “Hadi kalk anneciğim. Bak güneĢ doğmak üzere.” dedim. Saate baktı. Bana döndü ve “Haklısın oğlum, saat yediye geliyor.” dedi. O da elbisesini giydi. Mutfakta beraber kahvaltı hazırladık. Her zaman kahvaltıyı annem hazırlıyor, ama bugün ben ona yardım ettim. Bana “Sen artık büyüdün Ahmet.” dedi. “Evet” dedim, ama ona “ Bugün bayram, bunun için sana yardım ettim.” demedim, çünkü onu bu bayram günü erkenden üzmek istemedim. Kahvaltıdan sonra odama gittim. Dolaptan yeni elbiselerimi aldım. Onları giydim. Yeni ayakkabım da çok güzeldi. Yeni gömleğim maviydi. Çoraplarım beyazdı. Onların hepsini bana annem aldı. Annemi çok seviyorum ve her zaman da seveceğim. Salona geldim, annem mutfaktaydı. Koltukta biraz oturdum ve düĢündüm. Acaba babam Ģimdi nerede? Kimle? Yanında kim var? Annem yanıma geldi ve oturdu. “Merak etme! Baban yakında dönecek. Beraber güzel günler geçireceğiz. Parklarda gezeceğiz. Arabayla kırlara pikniğe gideceğiz. Göreceksin, eski günlerdeki gibi mutlu olacağız.” dedi. Gözlerimi açtım. Karım bana “ĠĢe geç kalıyorsun. Hadi çabuk ol! Kahvaltı hazır.”dedi. Güzel bir rüyaydı. Tekrar uyumak istedim, ama mümkün değil, çünkü biliyorum ki, onlar çoktan cennete döndüler. Saçımı okĢadılar ve döndüler!…

62

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

SABAHIN ĠLK IġIKLARI A) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Ahmet’in annesi o gün erken kalktı.

(

)

2. Ahmet annesini her zaman seviyor.

(

)

3. O gün hava yağmurluydu.

(

)

4. Kahvaltıdan sonra okula gitti.

(

)

5. Radyoyu kapattı, çünkü güzel müzik yoktu.

(

)

6. Mutfakta kahvaltıyı kendisi hazırladı.

(

)

B) Lütfen, metne göre doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Gözlerini açtı, karısı ona “_________” dedi. a) b) c) ç)

Hadi giyin! Hadi çayını iç! Üstünü ört! ĠĢe geç kalıyorsun.

2. O gün ________. a) b) c) ç)

yaĢ günüydü. bayramdı. hafta sonuydu. kıĢ günüydü.

3. Tekrar uyumak istedi, çünkü _________. a) b) c) ç)

uykusu vardı. baĢı ağrıdı. akĢam geç yattı. rüyası yarım kalmıĢtı.

4. Annesi elbiselerini giydi. Sonra _________. a) b) c) ç)

banyoya gitti. sokağa çıktı. kitap okudu. mutfağa gitti.

C) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını bulunuz. 1. Yatmak

x

2. Mutlu

x

3. Rüya

=

4. Her zaman =

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

63

Ç) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Çocuk niçin o gün erken kalktı? 2. Çocuk o sabah kahvaltıdan önce neler yaptı? 3. Çocuk kahvaltıdan sonra neler yaptı? 4. O sabah anne neden üzülecekmiĢ? 5. Çocuk koltukta ne düĢündü?

C) Lütfen, paragraftaki boşluklara metne uygun şekilde aşağıdaki sözcükleri getiriniz. elbiseler / tatlılar / çocuklar / oluyor / misafirliklerde Bayramlar _________ için çok önemlidir. Anne ve babalar bayramlarda onlara _________ ve yeni ayakkabılar alıyorlar. Ġnsanlar birbirlerine konuk _________ ve

_________ özellikle

çocuklara Ģeker, çikolata ve _________ ikram ediyorlar. E) Lütfen, metinde altı çizili olan sözcüklerin metindeki karşılıklarını bulunuz. 1. Onların

:

2. Onlar

:

Değerlendirme :A:0,5 x 6 =3p, B:1 x 4 =4p, C: 0,5 x 4 =2p, Ç: 2,5 x 5 =12,5p, D: 0,5x5: 2,5p, E:0,5x2:1p.

64

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – OA – 011 RAMAZAN BAYRAMI Ramazan Bayramı Müslümanların dinî bayramlarından biridir. Müslümanlar bu bayramı bir aylık ramazan orucundan sonra kutluyorlar. Bu bayram, Allah’ın Müslümanlara oruçtan sonra hediyesidir. Müslümanlar bir ay sabah ezanından akĢam ezanına kadar hiçbir Ģey yemiyorlar, buna oruç denir. Gece sabah ezanından önce sahur yemeği yiyorlar. Ramazan Bayramının halk arasındaki bir adı da ġeker Bayramıdır, çünkü bu bayramda misafirlerimize tatlı, Ģeker gibi yiyecekler ikram ediyoruz. Evlerde baklava, helva gibi güzel tatlılar yapıyoruz. Bayram sabahı erkekler camiye bayram namazı kılmaya gidiyorlar. Evde herkes erken kalkıyor. Büyükler çocuklara bayramlarda hediyeler veriyorlar. Herkes en yeni ve en güzel elbiselerini giyiyor. Ailedeki büyükleri ziyaret ediyoruz, onların ellerini öpüyoruz. Bayramlarda kavgalı insanlar barıĢıyorlar. Bayramlar sevginin, saygının kaynağıdır.

Açıklanacak Sözcükler Ezan Sahur Baklava Ġkram Etmek

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

65

RAMAZAN BAYRAMI A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Ramazan Bayramı nasıl bir bayramdır? 2. Müslümanlar Ramazan Bayramını ne zaman kutluyorlar? 3. Oruç nedir? Allah Ramazan Bayramını Müslümanlara niçin hediye etti? 4. Ramazan Bayramının halk arasındaki adı nedir? Niçin? 5. Bayramların amacı nedir? Ġnsanlar bayramlarda neler yapıyorlar?

B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Gece, sabah ______________ önce ______________ ______________ yiyorlar. 2. Bayramlarda ______________ insanlar ______________. 3. ______________,

______________

gibi güzel

______________

hazırlıyoruz ve

misafirlerimize ______________ ediyoruz. C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. 2. 3. 4. 5.

Bayramda büyükler küçüklerin elini öpüyor. Bayram sabahı çok geç kalkıyoruz. Ramazanda Müslümanlar öğle ve akĢam yemek yiyorlar. Bayram sabahı herkes camiye gidiyor ve namaz kılıyor. Ramazan Bayramında da insanlar oruç tutar

( ( ( ( (

) ) ) ) )

Ç) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını metinden bulunuz. 1. 2. 3. 4.

Sonra Kadınlar Kavga etmek Geç

x x x x

5. Armağan 6. Millet 7. Konuk 6. Ġsim

= = = =

D) Lütfen, metinde altı çizili olan sözcüklerin metindeki karşılıklarını bulunuz. 1. Bu bayram : 2. Onların

:

Değerlendirme:A:2.5 x 5 = 12.5p,

66

B:0.5 x 9 = 4, 5p,

C:0.5 x 5 = 2,5p,

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

Ç:0.5 x 8 = 4p,

D:0,75 x 2 = 1,5p.

TT – OA – 012 ZENGĠNLĠK Yırtık, eski paltolu iki çocuk, kapımı çaldılar.“Eski gazeteleriniz var mı, hanımefendi? ” diye sordular. Çok iĢim vardı. Önce onlara hayır demek istedim, ama ayaklarını görüp sustum. Ġkisinin de ayaklarında eski ayakkabılar vardı ve ayakları su içindeydi. Ġçeri girin de size bir sıcak çay vereyim, dedim. Hiç konuĢmadılar ve teklifimi kabul ettiler, içeri girdiler. Islak ayakları halıda iz bıraktı. Onlara çayın yanında reçel, ekmek de hazırladım, belki dıĢarıdaki soğuğu unutturur, azıcık da olsa ısıtırdım çocukları. Onlar içeride sıcak Ģöminenin önünde karınlarını doyurmaya baĢladılar, ben de mutfağa geri döndüm ve yarım iĢlerimi yapmaya baĢladım, fakat oturma odasındaki sessizlik dikkatimi çekti ve bir an baĢımı içeri uzatıp baktım. Küçük kız elindeki fincana bakıyor, düĢünüyordu, erkek çocuk bana döndü ve: -Bayan, siz zengin misiniz? diye sordu. -Zengin mi? Yok hayır! diye cevap verdim. Bir an gözlerim ayağımdaki eski terliklere kaydı. Kız elindeki fincanı tabağına dikkatle yerleĢtirdi ve: -Sizin fincan ve fincan tabaklarınız takım dedi. Sesindeki açlık karın açlığı değildi. Sonra eski gazeteleri alıp dıĢarı, soğuğa çıktılar. TeĢekkür bile etmediler, ama buna gerek yoktu. TeĢekkür etmekten daha güzel bir Ģey yaptılar, bir ders verdiler bana. Düz mavi fincanlarım ve fincan tabaklarım takımdı. PiĢmiĢ patateslerin tadına baktım. Sıcacıktı patatesler. Bu soğuklarda baĢımızı sokacak bir evimiz vardı, bir eĢim vardı ve eĢimin de bir iĢi vardı. Mutluyduk, sağlıklıydık. Sandalyeleri Ģöminenin önünden kaldırıp yerlerine koydum. Çocukların ayakkabılarının çamur izleri hâlâ halının üzerindeydi. Ayak izlerini silmedim, ne kadar çok zenginim, unuturum diye, silmeyeceğim de... Açıklanacak Sözcükler ġömine Çamur izleri Pis Görgüsüz

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

67

ZENGĠNLĠK A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Kadın önce hayır demek istedi, sonra niçin fikrini değiĢtirdi?

2. Kadın çocuklara neler ikram etti?

3. Çocuklar kadına nasıl bir ders verdiler?

4. Kadına göre zenginlik nedir?

5. Çocukların maddî durumu nasıldı? Bunu nereden anlıyoruz?

B) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş ve zıt anlamlarını metinden bulunuz. 1. Fakir

x

3. Kafa

=

2. Öneri

=

4. Tokluk

x

C) Lütfen, paragraftaki boşluklara metne uygun şekilde aşağıdaki sözcükleri getiriniz. yiyecek / eski / zenginliğin / giyecek / onlar / içeri / fakir / paltolu / dıĢarı / davet / sandalye / doyurdular / ayaklarıma bastı Kadın

__________

__________

çocukları

__________

__________ etti ve onlara

__________ bir Ģeyler hazırladı. __________ ona gerçek zenginliğin ne olduğunu anlattılar. Ç) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Kadın çocuklara acıdı ve içeri aldı.

(

)

2. Kadın çocukları üĢütmek için soğuk bir yerde onlara soğuk içecek ve yiyecekler ikram etti. (

)

3. Çocuklar evden çıkmadan önce kadın onlara eski gazeteleri verdi.

(

)

4. Kadının evi kaloriferliydi.

(

)

5. Çocuklar odada çok gürültü yaptılar.

(

)

68

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

D) Lütfen, metne göre doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. O gün hava __________. a) b) c) ç)

çok rüzgârlıydı. çok ılıktı. soğuk ve yağmurluydu. günlük güneĢlikti.

2. Çocuk neye bakıp “Siz zengin misiniz?” diye sordu? a) b) c) ç)

Kadının ikramlarına bakıp. Kadının ayağındaki terliklere bakıp. Yerdeki halılara bakıp. Fincan ve fincan tabaklarının takım olmasına bakıp.

3. Kadın çocukların teĢekkür etmemesine niçin kızmadı? a) b) c) ç)

Çünkü onlar ona gerçek zenginliği hatırlattılar. Onlar çok görgüsüzler ve hiç kimseye teĢekkür etmezler. Kadın onlara kızdı, diye düĢündüler. Çok üĢüdüler onun için.

4. Çocuklar nasıl çocuklardı? a) b) c) ç)

Tembel çocuklardı. Terbiyeli ve saygılı, fakat fakir çocuklardı. Görgüsüz ve pis çocuklardı. Yaramaz çocuklardı.

5. Kadın halıdaki izleri niçin silmek istemedi? a) b) c) ç)

Çok iĢi vardı. Çok yorgundu. Çocuklara kızdı. Zenginliğini unutmamak için.

Değerlendirme: A: 2 x 5 = 10p, B: 0.75 x 4 = 3p, C: 0.75 x 6 = 4.5p, Ç: 0.5 x 5 = 2.5p, D: 1 x 5 = 5p.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

69

TT – OA – 013

HASTALIK VE SAĞLIK Kirli hava insanın sağlığını bozar. Kapalı yerlerin havası çok pistir. Büyük Ģehirlerde baca dumanları arabalar, fabrikalar ve birçok Ģey havayı kirletir. Tabii biz bu havayı soluruz ve bu hava sağlığımızı bozar. Temiz hava, insan vücudu için yemek, içmek kadar önemlidir, çünkü temiz havanın içinde bol oksijen vardır. Bu oksijen bizim kanımızı temizler, bunun için her zaman temiz havalı, ağaçlık, güneĢli yerlerde yaĢamak lâzımdır. Açık yerlerin park, bahçe, kır ve ormanların havası daima temizdir. Böyle yerlerde insanlar, daha sağlıklı, mutlu, kanlı canlı olurlar, hiç yorulmazlar, ama kapalı yerlerde insanlar daima yorgun, bitkin olurlar, yemek yemezler, yüzleri sararır, solar. Sabahları evlerimizde pencereleri açmak, odamızı havalandırmak lâzımdır. Okullarda da teneffüslerde pencereleri açmamız gerekir. Açık ve güneĢli günlerde mutlaka dıĢarı çıkmak, ciğerleri temiz hava ile doldurmak sağlığımız için faydalıdır. Ġnsan vücudunun harekete de ihtiyacı vardır, ama sistemli ve programlı hareket yapmak faydalı olur. Plânlı ve programlı hareketler hem vücut hem de kafa için çok faydalıdır. Böylece daha iyi düĢünür, daha çabuk öğreniriz, doğru ve çabuk kararlar veririz. Tabii böyle insanlar daha baĢarılı ve mutlu olurlar. Atalarımız da “Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur.” demiĢlerdir. Açıklanacak Sözcükler Baca Solumak Sararmak Solmak Kanlı canlı olmak

70

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

HASTALIK VE SAĞLIK A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Temiz hava almak insan vücudu için niçin önemlidir? 2. Temiz hava nasıl yerlerde, nerelerde bulunur? 3. Kapalı yerlerde yaĢamak insanlar için neden zararlıdır? 4. Evimizin, sınıfımızın havasını nasıl temizleriz? 5. Düzenli ve sistemli spor yapmanın faydası nedir? B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Büyük Ģehirlerde __________ __________ ve __________ havayı kirletir. 2. Havanın içindeki __________ __________ insanın __________ __________. 3. Ġnsan

__________

ve

__________

olmak için hem sağlam bir __________

hem de

sağlam bir __________ sahip olmalıdır. 4. Plânsız ve programsız spor __________. C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. 2. 3. 4.

Kapalı yerlerdeki hava sağlığa zararlıdır. Açık ve güneĢli günlerde dıĢarı çıkmak tehlikelidir. Spor yapmak insanın hem vücudu hem de kafası için gereklidir. Temiz hava enerjik olmamızı sağlar.

( ( ( (

) ) ) )

Ç) Lütfen, metinde altı çizili olan sözcüklerin metindeki karşılıklarını bulunuz. 1. Bu hava

:

2. Bu oksijen : D) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını metinden bulunuz. 1. BaĢarısız

x

3. Zararlı

x

2. Kirli

=

4. Sürekli

=

Değerlendirme: A:2.5 x 5 =12.5p, B:0.25 x 12 =3p, C:0.75 x 4 =3p, Ç:1.25 x 2 =2.5p, D:1 x 4 =4p.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

71

TT – OA – 014 DÜNYAMIZI KĠRLETĠYORUZ Çevre, hayatımızla ilgili her Ģeyi içine alır. Ġnsan çevresiyle bir bütündür. Çevredeki olumsuzluklar insan hayatını da olumsuz olarak etkiler. Hava kirliliği toprağı, topraktaki kirlilik suyu, sudaki kirlilik de havayı etkiler. Ġnsanoğlu ilk ateĢi yaktı, elbiselerini nehirde yıkadı ve çöpü çevresine attı. Böylece dünyayı kirletmeye baĢladı. Toprak yeterli olmadığı zaman ve nehirler kirlendiği zaman insanlar baĢka yerlere taĢındılar. Önceleri doğa bu sorunu çözdü, çünkü bol miktarda temiz hava, toprak ve su vardı, ama artık durum böyle değildir. Nüfus artıĢı ve endüstrinin geliĢmesi bunu değiĢtirdi. Artık, plâstik gibi yeni çöp türleri toprakta erimeyecek, yeni kimyasal maddeler suda çözülmeyecektir. Çevremiz atık maddelerle aĢırı derecede kirleniyor. Kirli hava metale, boyaya zarar verir. Elbiselerimizi kirletir, en önemlisi sağlığımıza zarar verir, akciğer kanseri ile ölüme neden olur. Bitkilerin de büyümelerini engeller. Hava kirliliğinin baĢlıca iki nedeni vardır. Bunlardan ilki otomobiller, kamyonlar ve otobüslerden çıkan egzoz gazları. Ġkincisi fabrikaların dumanları. Havayı en çok motorlu araçlar kirletir. Zararlı gazların %60'ını havaya bırakırlar. Bugün çöpe ne attınız? Sigara paketi, çikolata kağıdı, boĢ bira kutusu. ĠĢte bunlar birçok çöp yığını oluĢturur. Amerikalılar her yıl 4 milyon ton plâstik, 7 milyon ton eski araba, 20 milyon ton kâğıt, 28 milyar ĢiĢe, 48 milyar konserve kutusunu çöpe atıyor. Bütün bunlar nereye gidiyor? Bu atıkların büyük bir kısmı yakılır. Bu, hava kirliliğini arttırır. Bunların bir kısmı okyanuslara dökülür ya da toprağa gömülür. Bu da suyu kirletir, fakat bunların büyük bir çoğunluğu açıkta bırakılmaktadır. Nüfus her gün biraz daha artıyor ve böylece boĢ alanlar hızla azalıyor. Nüfusun hızla artması ve teknolojinin ilerlemesi ile yeĢil alanlar azalıyor. Bu da büyük bir tehlikedir. Açıklanacak Sözcükler Akciğer kanseri AĢırı Egzoz Yığın Nüfus Alan

72

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

DÜNYAMIZI KĠRLETĠYORUZ A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Ġnsanlar dünyayı ilk nasıl kirletmeye baĢladılar? 2. Hava kirliliğinin baĢlıca nedenleri nelerdir? 3. Ġnsanlar zaman içinde hangi nedenlerden yerlerini değiĢtirdiler? 4. Toprağın, suyun ve yeĢil alanların azalmasına neler neden oldu? B) Lütfen, metne göre doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Ġnsanoğlu ateĢi yaktıktan sonra____________. a) b) c) ç)

çevreyi kirletmeye baĢladı. hava kirliliğine sebep oldu. motorlu araç kullandılar. kimyasal maddeleri çöpe attılar.

2. Suyu_______________________. a) b) c) ç)

motorlu araçlar kirletir. çöp yığınları kirletir. plâstik maddeler kirletir. ozon tabakası kirletir.

C) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını bulunuz. 1. Zararlı

x

3. Neden

=

2. Olumsuz

x

4. Tür

=

Ç) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Çevre kirliliği insan __________ __________

yönde etkiler.

2. __________ maddeler __________ ve toprakta yok olmaz. 3. Ġnsanlar çöpleri yok etmek için okyanuslara döküyor, _________ _________ veya __________. 4. __________ kirliliği bitkilerin __________ ve __________ hastalanmasına neden olur. D) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. 2. 3. 4.

Hava kirliliği toprağı ve suyu hiç etkilemez. ( Nüfus her gün hızla artıyor ve bunun için hava kirliliği azalıyor. ( Kimyasal maddeler insan sağlığına zarar vermez. ( Toprak ve nehirler kirlendiği zaman insanlar baĢka yerlere göç ettiler. (

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

) ) ) )

73

E) Metinde aşağıdaki cümlelerden hangilerine değinilmiştir? Lütfen, dört tanesini bulunuz. 1. Ġnsan ve çevre arasındaki iliĢki.

( )

2. Uygarlığın geliĢmesinin çevreyi kirletmesi.

(

)

3. Yeni çöp türlerinin ortaya çıkması.

(

)

4. Su kaynaklarımızın hızla kirlenmesi.

(

)

5. Nüfus artıĢının açlık sorununu ortaya çıkarması.

(

)

6. Hızlı kentleĢmenin doğaya zarar vermesi.

(

)

7. Küresel ısınmanın dünyanın sonunu getirmesi.

(

)

8. Ġnsanların kanser hastalığına yakalanmasının sebepleri.

(

)

Değerlendirme: A: 2 x 4 = 8p, B: 1.5 x 2 = 3p, C: 1x 4 = 4p, Ç: 0.5 x 10 = 5p, D: 0.75 x 4 = 3p, E: 0,5x4: 2p.

74

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – OA – 015 BALIĞIN BAġI Nasreddin Hoca bir gün yolculuğa çıkar. Yolculuk sırasında bir adamla karĢılaĢır ve arkadaĢ olur. Hoca ve arkadaĢı eĢekle yola devam ederler. Öğle yemeği yemek için çok küçük bir lokantaya giderler. Garson; “ġimdi kıĢ, lokantamıza pek fazla müĢteri gelmez. Dükkânda sadece bir balık var.” der. Hoca, “Bir balık iki kiĢiye yetmez.” diye düĢünür, aklına bir fikir gelir ve hemen arkadaĢına bir oyun oynamaya karar verir. Hoca: Biliyor musun, bizim köylüler niçin çok akıllılar? ArkadaĢı: Niçin? Hoca: Köylüler gölden balık tutarlar, piĢirirler, sonra sadece balığın baĢını yerler. ArkadaĢı: Balığın baĢında ne var? Hoca: Balığın en değerli yeri baĢıdır. Gözünü yiyorsun, daha iyi görüyorsun. Kulağını yiyorsun, daha iyi duyuyorsun. Dilini yiyorsun, çok güzel konuĢuyorsun. Beyni insan için en faydalı yeridir. Eğer balığın baĢını yersen çok akıllı olursun. Bu sırada garson balığı getirir. ArkadaĢı; Hocaya yalvarır. -Lütfen, bu defa balığın baĢını ben yiyeyim. Senin aklın yeterli. Sanırım, sen daha önce çok balık baĢı yedin, bunun için çok akıllısın. Hoca biraz düĢünür ve arkadaĢının teklifini kabul eder. ArkadaĢı balığın baĢını yemek için çok uğraĢır. Bu sırada Hoca balığın gövdesini yer, bitirir. ArkadaĢı da balığın baĢını yer, fakat doymaz. ArkadaĢı “Hoca! Galiba sen beni kandırdın. Balığın baĢında yemek için bir, iki kırıntıdan baĢka bir Ģey yok.” der. Hoca güler ve cevap verir. -Ne demek bir Ģey yok! En aptal insan dahi akıllanır, dedim. Gördün mü; bir, iki kırıntıdan sonra senin de aklın nasıl çalıĢtı! Açıklanacak Sözcükler Yalvarmak Kırıntı

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

75

BALIĞIN BAġI A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Nasreddin Hoca arkadaĢıyla nasıl tanıĢtı? 2. Balık baĢının insana nasıl bir faydası vardır? 3. Hoca’nın plânı, bize Hoca’nın karakteri hakkında nasıl bilgi verdi? 4. ArkadaĢının teklifini Hoca neden kabul eder? B) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını metinden bulunuz. 1. Aptal

x

3. DüĢünce

=

2. Reddetmek

x

4. Yararlı

=

C) Lütfen, metne göre doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Balığın gövdesini kim yedi? a) b) c) ç)

Hiç kimse Hoca ArkadaĢı Garson

2. Hoca kimi kandırdı? a) b) c) ç)

Yol arkadaĢını Garsonu AĢçıyı Kendini

Ç) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Hoca’nın arkadaĢı balığın gövdesindeki kırıntılarla doyar.

(

)

2. Hoca, yemek plânında baĢarılı olur.

(

)

D) Lütfen, paragraftaki boşluklara metne uygun şekilde aşağıdaki sözcükleri getiriniz. garson / müĢterisi / gözünü / kabul ettirir / doyurmak / arkadaĢı / sadece / karnını Garsonun fazla __________ yoktur, piĢirmek için __________ bir balığı vardır. Hoca kendi

__________

__________

için bir plân hazırlar ve bu plânı arkadaĢına

__________.

Yemek bittikten sonra __________ uyanır, ama artık iĢ iĢten geçmiĢtir. Değerlendirme : A: 3 x 4 = 12 p, B: 1 x 4 = 4p, C: 1.5 x 2 = 3p, Ç: 0.75 x 2 = 1.5p, D: 0.75 x 6 = 4.5p.

76

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – OA – 016 KÜÇÜK KIZ VE KURT Bir akĢamüstü küçük bir kız büyük annesine bir sepet yiyecek götürmek için evden çıkar. Onun büyük annesi yaĢlı, hasta ve yalnız bir kadındır. Bu küçük kız her hafta büyük annesini ziyaret eder ve ona çok güzel yiyecekler götürür. O, ormanda yürümekten hiç korkmaz, çünkü çok cesurdur, bütün hayvanlar onu tanır ve sever. Yalnız bir hayvan, bir kurt, bu küçük kıza düĢmandır. Her zaman onu yemeyi düĢünür ve bununla ilgili plânlar yapar. ġimdi küçük kız yolda. Kötü, büyük kurt onu bekliyor. Onlar karanlık, ağaçlı bir yolda karĢılaĢır ve kurt, “Bu sepeti büyük annene mi götürüyorsun?” diye sorar. Küçük kız, “Evet, büyük anneme götürüyorum.” diye cevap verir. Kurt kıza, “Büyük annen nerede yaĢıyor?” der ve kız da kurda anlatır. Kurt ormanın içinde kaybolup gider. Sonunda kız büyük annesinin evine ulaĢır, kapıyı açar ve “Merhaba büyük anne!” der. Yatakta gecelikli ve Ģapkalı birisi vardır, ama bu, büyük anne değildir. Kız yatağa yaklaĢmadan üç metre önce kurdu fark eder, ama kız yine de “Nasılsın büyük anne?” diye sorar. Kurt “Çok iyiyim, yavrucuğum.” diye cevap verir. Kız “Bugün çok büyük görünüyorsun.” der. Kurt “Senin yiyeceklerin bana çok iyi geliyor.” diye karĢılık verir. “Gözlerin de çok büyük.” der küçük kız. “Seni daha iyi görmek için.” diye cevap verir kurt. Onlar bir süre sohbet ederler. Kurt sabırsızdır, karnı çok açtır, kızı hemen yemek ister. Ağzını kocaman açar. Bu sırada küçük kız sepetin içinden otomatik silâhını çıkarıp kurdu vurur. Kurt ölür. Bugünlerde küçük kızları kandırmak eski günlerdeki kadar kolay değil!

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

77

KÜÇÜK KIZ VE KURT A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Kurt niçin bekliyor? 2. Kız ormanda korkuyor mu? Niçin? 3. Kurt ve kız nerede karĢılaĢtılar ve ne hakkında konuĢtular? 4. Kurdun diğer hayvanlardan farkı nedir? B) Siz küçük kızsınız. Kurdu fark ettiniz. Neler yaparsınız? (En az üç cümleyle açıklayınız.)

C) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını metinden bulunuz. 1. Korkak

x

2. Aydınlık x

3. Aldatmak = 4. Büyük

=

Ç) Lütfen, metne göre doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Küçük kızı __________. a) b) c) ç)

bütün hayvanlar sever. kurt sever. hiç kimse sevmez. kurt dıĢındaki hayvanlar sever.

2. Masala göre küçük kızları kandırmak __________. a) b) c) ç)

bugünlerde çok kolay. eskiden çok kolaydı. her zaman çok kolay. hiçbir zaman kolay olmadı.

3. Masaldaki küçük kız, __________. a) b) c) ç)

hiç akıllı değil. tembel bir insan. kurttan daha akıllı. ormanda çok korkuyor.

4. Aslında kurt, __________ yemek istiyor. a) b) c) ç)

78

sepetteki yemekleri büyük anneyi kızı hepsini

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

D) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Küçük kız büyük annesine hergün yemek götürür.

(

)

2. Küçük kız kurdu öldürdü.

(

)

3. Küçük kız kurdu önce tanımadı, sonra tanıdı.

(

)

4. Büyük anne sağlıklı bir kadındır.

(

)

E) Lütfen, paragraftaki boşlukları metne göre doldurunuz. GeçmiĢte küçük kızları __________ daha __________, ama günümüzde her an __________ içinden bir silâh çıkarabilir. Masalda

__________

küçük

__________

yemek istiyor, fakat

küçük kız kurdu __________. Bu eski bir masalın __________ bir Ģeklidir. Beğendiniz mi?

Değerlendirme: A:2x4=8p, B:1x1=1p, C:0.75x4=3p, Ç:1x4=4p, D:0.75x4=3p, E:0.75x8=6p.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

79

TT – OA – 017 AĞAÇLAR Bebekler gibi ağaçlar da beslenirler, nefes alırlar ve büyürler. Ağaçların da suya, havaya ve ıĢığa ihtiyacı vardır. Kökler ağacın beslenmesine yardımcı olur. Ağaçlar onların yardımıyla besinlerini topraktan alırlar. Besinler dallara, dallardan yapraklara gider. Böylece ağaç büyümeye baĢlar. Yaz güneĢinin sıcaklığı, susuzluk, kötü mevsimin ilk soğukları yaprakların yeĢil renklerini kaybetmelerine sebep olur. Bazı ağaçlar kıĢın yapraklarını dökmezler, çünkü, soğuk günlerde de besin bunların yapraklarına kadar dağılır. Bu tür ağaçların yaprakları iğne gibi küçüktür. Ağaçlar her ilkbahar ve sonbaharda gövdesini geniĢletip büyürler. Ağaçların, özellikle meyve ağaçlarının dallarını daha kuvvetli olması için keserler. O zaman daha bol ve büyük meyveler yetiĢir. Ağaçlar tabiatı, çiçekler de evlerimizi, bahçelerimizi süsler. Bitkiler gündüzleri karbondioksit alır, bunu güneĢin yardımıyla besin yapar. Geceleri ise karbondioksiti havaya verir, bunun için yatak odasında çiçek yetiĢtirmek doğru değildir.

Açıklanacak Sözcükler Beslenmek Kök Gövde

80

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

AĞAÇLAR A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Ağaca neler yaĢam verir? 2. Niçin bazen ağaçların yapraklarının rengi değiĢir? 3. Birçok ağaç niçin yapraklarını döker? 4. Çiçekler evlerimiz için tehlikeli midir?

B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Ağaçlar

____________

benzer. Onlar gibi

____________

alır,

____________

ve

____________ ihtiyaçları vardır. 2. KıĢın bazı ____________ yapraklarını ____________, bunlar ____________ yapraklı ağaçlardır. 3. ____________

altındaki

____________

ağaçların beslenmesine

____________

____________. 4. Özellikle ____________ ____________, ____________ kesildikten sonra daha güçlü olur. C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Ġğne gibi küçük yapraklı ağaçlar yapraklarını dökmez. (

)

2. Ağaçlar her mevsim gövdesini büyütür.

(

)

3. Susuz, havasız, ıĢıksız bir yerde bitki yaĢamaz.

(

)

4. Bazı ağaçların dallarını verimli olması için keseriz.

(

)

Ç) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını bulunuz. 1. Nefes almak

=

3. Bol

=

2. Kuvvetli

x

4. Sıcaklık

x

D) Lütfen, metinde altı çizili olan sözcüklerin metindeki karşılıklarını bulunuz. 1. Onların

:

2. Bunların : 3. Bunu

:

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

81

E) Metinde aşağıdaki cümlelerden hangilerine değinilmiştir? Lütfen, dört tanesini bulunuz. 1. Bebeklerin ağaçlardan korkması.

(

)

2. Toprağın ağaçların geliĢimindeki önemli rolü.

(

)

3. Ağaçların canlı bir varlık olması.

(

)

4. Bitkilerin ve ağaçların besin elde etme yolları.

(

)

5. Mevsimlerin ağaçlara hiç etkisinin olmaması.

(

)

6. Ağaçların geliĢmesini olumsuz etkileyen faktörler.

(

)

7. Yaz kıĢ yapraklarını dökmeyen ağaçlar.

(

)

8. Ağaçların meyvelerinin kesilmesi konusu.

(

)

Değerlendirme: A: 4 x 2.5 =10p, B: 14 x 0.25 =3p, C: 4 x 0.75 =3p, Ç: 4 x 1 =4p, D: 3 x 1 =3p, E: 4 x 0.5 =2p.

82

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – OA – 018 UYUġTURUCU VE ALKOL Bugün birçok ülkede uyuĢturucu ve alkol toplumun sağlığını, özellikle de gençlerin sağlığını tehdit ediyor. Yirmi birinci yüzyıldayız, ama hâlâ barlarda, gazinolarda, birahanelerde ve kulüplerde serbestçe ve bol miktarda uyuĢturucu ve alkol satıyorlar. Kimlik arayıĢı içindeki genç kimliğini bulmak için, öz güvene duyulan ihtiyaçtan, zevk için ya da problemlerini aĢmak için alkol ve uyuĢturucu maddeler kullanmaya baĢlar. UyuĢturucunun bir faydası yoktur; aksine kiĢinin hem kendisine hem ailesine hem de topluma maddî ve manevî bir sürü zararı vardır, çünkü kiĢinin öz değerlerinin hepsini alıp götürür. Yazılı ve sözlü basında uyuĢturucunun ve alkolün zararları yıllarca anlatıldı ve hâlâ da anlatılıyor. Buna rağmen gençler yağmur çamur, kar kıĢ, gece gündüz demeden birahanelere, barlara giderler. Buralara giderken uçuruma bir adım daha yaklaĢırlar, fakat ne yazık ki bunu fark edemiyorlar. Gençleri bu tür yerlerden ve kötü alıĢkanlıklardan kurtarmanın tek yolu toplum olarak el birliğiyle sorumluluğu paylaĢmak ve gençlerin enerjilerini boĢaltmak için sosyal etkinlik alanları yaratmaktır.

Açıklanacak Sözcükler UyuĢturucu Tehdit etmek Gazino El birliği Sorumluluk Basın

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

83

UYUġTURUCU VE ALKOL A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Alkol ve uyuĢturucu nerelerde satılır? 2. Gençler niçin alkol ve uyuĢturucu kullanmaya baĢlarlar? 3. Alkol ve uyuĢturucunun zararları nelerdir? 4. Gençleri bu alıĢkanlıklardan nasıl kurtarmak mümkündür? B) Lütfen, metinde altı çizili olan sözcüklerin metindeki karşılıklarını bulunuz. 1. Bu gün

:

2. Bu tür yerler

:

C) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin yerine metinde hangi sözcüklerin kullanıldığını bulunuz. 1. Faaliyet

:

2. Çare

:

3. Birçok

:

4. Asır

:

Ç) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Gençlerin birçoğu sürekli eğlence yerlerine gitmektedir.

(

)

2. UyuĢturucu ve alkolün her ülkede satıĢı yasaktır.

(

)

3. Spor kulüplerinde uyuĢturucu satılır.

(

)

4. Sosyal etkinlikler gençleri uyuĢturucu ve alkolden uzak tutar. (

)

5. UyuĢturucu maddeler toplum sağlığı için tehlikeli değildir.

)

(

D) Lütfen, paragraftaki boşluklara metne uygun şekilde aşağıdaki sözcükleri getiriniz. gençliği / 21.yüzyılda / zorundayız / maddî / dünyada / engellenemiyor / ortak/ kurtarmak /manevî /nedenlerden ________________ birçok ülkenin ________________ sorunudur uyuĢturucu ve alkol. Maalesef çeĢitli

________________ ________________

________________

bile satıĢı

________________.

dolayı alkol ve uyuĢturucu kullanıyor. ________________

yönden zararlı olan bu kötü alıĢkanlıklardan gençleri

için elimizden gelen her Ģeyi yapmak ________________. 84

Günümüz _____________

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

ve

________________

E) Metinde aşağıdaki cümlelerden hangilerine değinilmiştir? Lütfen, dört tanesini bulunuz. 1. UyuĢturucu madde türleri.

(

)

2. UyuĢturucu fiyatları.

(

)

3. UyuĢturucuya baĢlama sebepleri.

(

)

4. UyuĢturudan gençleri uzak tutma yolları.

(

)

5. UyuĢturucu bağımlıları için tedavi merkezleri.

(

)

6. Gençlerin kimlik bunalımlarına düĢmesi.

(

)

7. UyuĢturucunun toplumsal zararları.

(

)

8. Basının bu soruna karĢı ilgisizliği.

(

)

Değerlendirme : A: 2 x 4 =8p, B: 1 x 2 =2p, C: 0.75 x 4 =3p, Ç:0,5x5: 2,5p, D: 0.75 x 10 =7.5p, E: 0,5x4:2p.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

85

TT – OA – 019 KĠBRĠTÇĠ KIZ Yılın son akĢamıydı. Lâpa lâpa kar yağmaktaydı. Korkunç bir soğuk vardı. Küçük, fakir bir kız, açık baĢı, ayakkabısız ayaklarıyla karanlık caddede koĢtu. Oysa evinden çıkarken ayakkabıları ayağındaydı, fakat onları yolda kaybetti. O ayakkabılar da onun değil, annesinindi. Caddede arabaların önünden geçeyim derken ayağından fırladı. Böylece kızcağız soğuktan kıpkırmızı ayaklarıyla koĢtu, koĢtu. Donmak üzereydi. Kırmızı elbisesinin cebinde satılık kibrit kutuları vardı. Onlardan birkaçı da elindeydi. Bütün gün akĢama kadar her yeri dolaĢtı, ama tek bir kibrit bile satamadı, hiç para kazanamadı. Kar taneleri kumral saçlarını kapladı, yırtık elbisesinin arasından güzel boynu gözüktü.Yüzü umutsuzluk içindeydi. AkĢam olmaya baĢladı. Her taraf karanlık oldu. Bütün evlerin pencereleri aydınlandı. Mutfaklardan dıĢarı yemek kokuları geldi. Her evde yeni yılı kutlama hazırlığı ve mutluluğu vardı. Kızcağız iki ev arasında gidip geldikten sonra bir köĢede yere oturdu. Çok yorgundu. Ayakları donmak üzereydi. Hiç kimse kibrit satın almadı. Arada sırada gelip geçenler kıza hiç bakmadılar. Eve böyle eli boĢ giderse kim bilir babasından ne kadar dayak yiyecekti! Kızın eli iyice soğudu. Bir kibrit çıkarıp yaktı. Elini bu güçsüz ateĢte çok az da olsa ısıttı. O anda kendini sıcak bir sobanın yanında hissetti. Sanki ayaklarını sobaya uzatıp ısıttı. AteĢ söndü, böylece sobada kayboldu. Ġkinci kibriti yaktı. Bu kez bir oda hissetti. Odada çok güzel yemekler vardı. Elini odadaki masaya uzatmadan ikinci kibrit de söndü. Üçüncü, dördüncü kibritleri de yaktı, yine hayaller kurdu. Sonunda kibritleri bitirdi. Ertesi sabah yeni yılın ilk ıĢıkları sokakları aydınlattı. Yoldan geçenler küçük kızı bir duvar dibinde buldular. Kızın yüzünde tatlı bir gülümseme var gibiydi. O artık ölüydü. Elinde yanmıĢ kibrit parçaları vardı. Hiç kimse küçük kızın kibritlerin alevinde ne kadar güzel Ģeyler gördüğünü anlamadı. Küçük kız çok acı çekti, ama ölürken çok mutluydu. Açıklanacak Sözcükler Fırlamak Kumral Yırtık Alev Dayak yemek Aydınlanmak 86

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

KĠBRĠTÇĠ KIZ A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Sizce kibritçi kız nasıl bir kiĢiydi? 2. O niçin kibrit satmaya çalıĢtı? 3. Kız neler hayal etti? 4. Kız neden öldü? 5. Kibritçi kızın ayakları niçin çıplaktı? B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Kızın ______________ tatlı bir ______________ vardı. 2. O, bütün gün ___________ kadar her yeri ___________, ama ___________ ____________. 3. Kızın eli iyice ______________, bir kibrit ______________ ______________. 4. Bütün ______________ ______________ aydınlandı. 5. Kızın ______________ ______________ cebinde ______________ kibrit kutuları vardı. 6. O akĢam evlerde yeni yılı ______________ ______________ ve ______________ vardı. 7. Ertesi sabah sokaklar yeni yılın ilk ______________ aydınlandı. C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Kibritçi kız çok fakirdi. Onun ayakkabıları çok güzeldi. O hiç dolaĢmadan bir yere oturdu. DıĢarısı çok soğuktu. Kibritçi kız çok mutlu öldü. Kibrit yakıp hayaller kurdu. Kızın saçları siyahtı.

( ( ( ( ( ( (

) ) ) ) ) ) )

Ç) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını bulunuz. 1. Hayal 2. Yeni yıl 3. Fakir

4. Sönmek 5. Mutluluk 6. Güçsüz

= = =

x x x

D) Lütfen, metinde altı çizili olan sözcüklerin metindeki karşılıklarını bulunuz. 1. 2. 3. 4.

Onları Onlardan Bu güçsüz ateĢte O

: : : :

Değerlendirme: A: 2 x 5 = 10p,

B: 0. 25 x 18 = 4.5p, C: 0.5 x 7 = 3.5p, Ç: 0.5 x 6 = 3p, D: 1 x 4 = 4p.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

87

TT – OA – 020 KUġLAR NASIL YAġAR? KuĢlar, tüylü ve uçabilen hayvanlardır. Tüyleri onları hem sıcak tutar hem de uçmalarına yardım eder. KuĢların yaklaĢık 8600 farklı türü vardır. Bir tüy, saçlarımızla aynı maddedendir. KuĢun yavrusunun vücudu ince tüylerle örtülüdür. Bunlara “hav” denir. KuĢ büyüdükçe tüyleri oluĢur. YetiĢkin kuĢun tüyleri çok kuvvetli, ancak hafiftir. KuĢların kanatları kollarıdır. Yiyeceklerini tutmak ve yuvalarını yapmak için gagalarını kullanırlar. Uçmak için kanatlarını aĢağıya ve yukarıya doğru çırparlar. AĢağıya doğru vuruĢta, kanatlar aĢağıya ve arkaya doğru itilir; kuĢ öne ve yukarıya doğru hareket eder. Yukarıya doğru vuruĢta kanatlar kaldırılır ve bükülür; böylece ileriye doğru itme hareketi sürdürülür. Kuyruk, dümen ve fren olarak kullanılır. Kanatların biçimi, kuĢun nasıl uçtuğunu gösterir. Kılıç kırlangıcının çok hızlı uçuĢları için uzun ve dar kanatları vardır. Sülün, ağaçların arasından dikey olarak yükselebilmek için kısa, ancak geniĢ kanatlara sahiptir. ArıkuĢu ise kanatlarını o kadar hızlı çırpar ki kanat çırpıĢı hemen hemen hiç görülemez. KuĢların kemiklerinin içi koftur. Bu da onların rahatça havalanmalarını sağlar. KuĢların akciğerleri ise, uçmak üzere gerekli enerjiyi üretebilmek için özel bölümlere sahiptir. Bütün kuĢlar yumurtlar. Yumurtladıktan sonra bunların üzerinde oturur, yuvalarından ayrılmazlar. Böylece, yumurtaların sürekli sıcak kalmasına çalıĢırlar. Bu iĢi, eĢleri ile nöbetleĢe yaparlar. Yumurtadan çıkan yavrular sürekli yiyecek ister. O zaman da anne baba kuĢlar yavrularını nöbetleĢe besler. Ne güzel ve anlamlı bir iĢ birliği değil mi? Açıklanacak Sözcükler Kof NöbetleĢe Hav Dümen Fren

88

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

KUġLAR NASIL YAġAR? A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. KuĢlar için tüylerin önemi nedir? 2. Kılıç kırlangıcıyla sülünün kanatları nasıl bir yapıya sahiptir? 3. KuĢların kemik yapısı nasıldır? Niçin? 4. KuĢlar hangi iĢleri eĢleri ile nöbetleĢe yapar? B) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin metinde hangi söz veya söz gruplarının yerine kullanıldığını bulunuz. 1. 2. 3. 4.

Yavru kuĢların ince ve güçsüz tüyleri: KuĢlar yiyeceklerini tutmak ve yuvalarını yapmak için kullanırlar: Bunların: O zaman:

C) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını metinden bulunuz. 1. ÇeĢit 2. Güçlü

= =

3. Durmak 4. Alçalmak

x x

Ç) Lütfen, paragraftaki boşluklara metne uygun şekilde aşağıdaki sözcükleri getiriniz. uygun / uçmak / yaĢamlarını / geliĢmiĢ / sağlar / bacaklara / hareket etmek Tüm canlılar doğada ________________ sürdürmek için ________________ zorundadır. Vücut yapıları bu hareketlere _________________ bir Ģekilde yaratılmıĢtır. _________________ kuĢların en belirgin özelliğidir. Bu sebeple kuĢlarda ayak ve _________________ göre kanatlar ve gagalar onların en

_________________

organlarıdır. KuĢların vücudundaki tüm tüyler onların

uçmasını _________________. D) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. KuĢlar için kuyruk bir hız aracıdır. 2. KuĢ ileri doğru uçmak için kanadını sağa sola çırpar. 3. KuĢlar yumurtlayarak çoğalırlar.

( ( (

) ) )

E) Metinde aşağıdaki cümlelerden hangilerine değinilmiştir? Lütfen, dört tanesini bulunuz. 1. KuĢların aile içinde iĢ bölümü yapmaları. 2. Tüylerin hayvanlar için hiç önemi olmaması. 3. KuĢların üreme Ģekli. 4. Kanatların kuĢların uçmasındaki rolü. 5. KuĢların yaĢam alanları. 6. Yırtıcı kuĢların avlanma biçimleri. 7. KuĢların kemik yapısı. 8. Yavru kuĢların tek baĢlarına ilk uçma deneyimi.

( ( ( ( ( ( ( (

) ) ) ) ) ) ) )

Değerlendirme: A:2 x 4 = 8p, B: 1.25 x 4 = 5p, C: 1x 4 = 4p, Ç: 0.5 x 7 = 3.5p, D: 0.5 x 3 = 1.5p, E: 0,75x4: 3p. TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

89

TT – OA – 021 OKUL Niçin okula gidiyoruz? Günümüzde birçok insan okulun önemini tartıĢmaya baĢladı. Eskiden televizyon, video, bilgisayar gibi iletiĢim araçları yoktu. Tek bilgi kaynağı, öğretmen ve kitaplardı, ama artık açık liseler, açık üniversiteler var. Tüm bilgiler evde ayağımıza kadar geliyor. Üstelik her Ģeyi görsel ve iĢitsel olarak bizlere son derece zevkli bir Ģekilde sunuyorlar. Her türlü resmiyetten uzak, üzerimizdeki pijamayla bile dersleri rahatlıkla izleyebiliyoruz. Soğuk havalarda dıĢarı çıkma sorunu da yok, ayrıca bu eğitim programlarından binlerce kiĢi faydalanıyor. Bütün bunlar çok güzel Ģeyler. Acaba ileride okullar kapanacak mı? Gelecekte eğitim yalnızca televizyon, video ve bilgisayarla mı yapılacak? Sizce bu gerçekten güzel olmaz mı? Tatil güzel! Evde dinlenmek güzel! Ama sürekli olarak tatil yapmak, evde kalmak çok sıkıcı olmaz mı? Okul arkadaĢlarımızı özlemez miyiz? Ahmet, Burak, YeĢim burnumuzda tütmez mi? Ya öğretmenlerimiz? Onları da özlemez miyiz? Galiba okulu güzel yapan Ģey arkadaĢlarımız ve öğretmenlerimiz. Öyle ya onlar olmasa okul boĢ bir binadan baĢka nedir ki!.. Bir Ģeyi sadece dinlemek ile sınıfta tartıĢarak öğrenmek çok farklı. TartıĢmak, düĢünmek demektir. TartıĢmalarda tüm zihnimiz aktiftir. Konuları iyice, olumlu ve olumsuz yönleri ile eleĢtirir ve değerlendiririz. Sorunları detaylarıyla incelemeyi, bir sonuca varmayı, yani karar vermeyi okulda öğreniriz. Bu sonuçları ve kararları sınıfta öğretmen kontrol eder, bu nedenle öğretmen, bize düĢünmeyi ve karar vermeyi öğreten rehberdir. Ġnsanı insan yapan en önemli özellik de düĢünme yeteneği değil midir? Okulun en güzel yanı, ekip hâlinde çalıĢmayı öğrenmemizdir. Atalarımız, “Yalnız taĢtan duvar olmaz.” derler. Ekip hâlinde çalıĢmayı bilmeyen hiçbir kurumun ve ulusun geleceği yoktur. Çağımız bilgi çağı. Televizyon, video, bilgisayar, gazete ve kitaplardan pek çok bilgiler ediniyoruz, ancak okulsuz bu bilgilerin iĢlenmesi ve kiĢiliğimizin bilinçli bir Ģekilde oluĢması mümkün değildir. KiĢiliğimizin geliĢmesinde ailemizi de unutmamak gerekir. Aile de en az okul kadar önemlidir. Annemiz, babamız, kardeĢlerimiz ve akrabalarımızdan çok Ģey öğreniriz. Kısaca yaĢam her yönüyle bir okuldur. Açıklanacak Sözcükler Görsel ve iĢitsel Resmiyet Pijama Ekip Kurum 90

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

OKUL A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Eskiye göre günümüz eğitim sistemindeki değiĢiklikler nelerdir? KarĢılaĢtırmayı metne göre yapınız. 2. Öğrenmede tartıĢma nedir ve niçin önemlidir? 3. Metne göre eğitimde öğretmenin rolü nedir? 4. Ekip hâlinde çalıĢmak niçin önemlidir? 5. Günümüzdeki modern iletiĢim araçları (televizyon, bilgisayar vb.) eğitimde tek baĢına yeterli midir? Niçin?

B) Lütfen, metinde altı çizili olan sözcüklerin metindeki karşılıklarını bulunuz. 1. Bu

:

2. Onlar

:

C) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını metinden bulunuz. 1. Takip etmek 2. Hayat

= =

3. Ġlginç x 4. Yorulmak x

Ç) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. 2. 3. 4.

Görsel ve iĢitsel eğitim programları öğrenmeyi ilginç bir hâle getirir. Günümüzde bilgiye ulaĢmak çok zordur. Ġnsanı diğer canlılardan ayıran en önemli Ģey düĢünmedir. Ailenin de eğitimde önemli bir rolü vardır.

( ( ( (

) ) ) )

D) Lütfen, paragraftaki boşluklara metne uygun şekilde aşağıdaki sözcükleri getiriniz. yetmez / öğrenmenin / akla / düĢüncesiyle / doğduktan / ailede Ġnsan aklı ve

__________

dünyadaki canlılar içinde çok farklı bir yere sahiptir. Sadece

__________ sahip olmak ve düĢünmek __________. Ġnsan __________ bir süre sonra aklını kullanmayı öğrenme ihtiyacı hisseder. Bu öğrenme de önce __________ baĢlar. Daha sonra çevre ve okul bu __________ en önemli faktörleri hâline gelir. Değerlendirme: A: 2.5 x 5 =12.5 p, B: 1 x 2 = 2 p, C: 0.75 x 4 = 3 p, Ç: 0.75 x 4 = 3 p, D: 0.75 x 6 = 4.5 p.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

91

TT – OA – 022 YAġLI KADIN ĠLE MEġE AĞACI O yıl aylarca yağmur yağmadı ve susuzluk sonucunda büyük bir kuraklık baĢladı. ġehirdeki yüz yıllık büyük ağaçların yaprakları kurudu ve zamanından önce döküldü. Kuraklığın 43. gününde, Ayhan Güven adlı genç bir tarım uzmanı arabasıyla Ģehrin fakirler mahallesinden geçmekteydi, o sırada yaĢlı bir kadına rastladı. Kadın tozlu yolda bir kova suyu güçlükle taĢımaktaydı. Ayhan Bey otomobilinin penceresinin camını indirdi ve yaĢlı kadına “Sizi arabamla götüreyim mi?” diye sordu. YaĢlı kadın teĢekkür etti ve bahçeyi gösterip “Çok kısa bir yolum kaldı.” dedi. Ayhan Bey “Bu yaĢlı kadın bir kova suyu ne yapacak acaba?” diye düĢündü, bu nedenle onun arkasından gitti. YaĢlı kadın bahçedeki meĢe ağacına kadar yürüdükten sonra kovadaki suyla ağacı suladı. Ayhan Bey çok ĢaĢırdı. Kadının yanına gidip “Bu ağacı sulamak için mi o bir kova suyu bu kadar uzaktan buraya taĢıdınız? Hem de güçlükle taĢıdınız, kova galiba çok ağırdı.” dedi. YaĢlı kadın gülümsedi: “81 yaĢındayım. Bu ağaç ise yaĢamdaki tek dostum. Küçük bir kızdım, onunla arkadaĢ oldum, bütün arkadaĢlarımla onun çevresinde oyunlar oynadık, onun gölgesinde dinlendik, Ģimdi o arkadaĢlarımın hiçbiri yaĢamıyor. Bu ağaç kuruduktan sonra ben ne yaparım?” dedi. Genç tarım uzmanı, yüz yıllık büyük meĢe ağacına uzun uzun ve dikkatlice baktı. Ağaç kurumaktaydı. YaĢlı kadın meĢe ağacıyla arkadaĢlığını anlatmaya devam etti: “Küçüklüğümde arkadaĢlarımdan saklanmak için hep bu ağaca tırmandım. Kocam bir yüzük getirip bu ağacın altında bana evlenme teklif etti. Bu ağaç en güzel anılarımla dolu. Bir kilometrelik yoldan bir kova su taĢıyıp onu sulamam yanlıĢ mı?” YaĢlı kadın ertesi gün elinde su kovasıyla yine meĢe ağacına gitti, ağacın çevresinde beĢ altı iĢçi çalıĢmaktaydı. Kovayı yere bıraktı ve onlara doğru koĢtu. “Bırakın ağacımı, dokunmayın ona!” diye bağırdı. ĠĢçilerin baĢındaki adam, yaĢlı kadını saygıyla selâmladı: “Ağacınıza kötü bir Ģey yapmak için değil, onu kurtarmak için geldik, hanımefendi! Ağacınızın çevresinde kanallar açtık ve ağacınızı bol bol suladık.” dedi. YaĢlı kadın kamyonun üzerindeki yazıya baktı “GÜVEN FĠDANLIĞI” diye bir yazı vardı. YaĢlı kadın “Sizi kim gönderdi buraya?” diye sordu. Adam “Bizi buraya bir adam gönderdi, ama adını söylemedi.” diye saygılı bir Ģekilde cevap verdi. YaĢlı kadının arkadaĢı meĢe ağacı suya doydu. Kadın teĢekkür edip iĢçilerle tek tek tokalaĢtı. ĠĢçiler kamyona binip uzaklaĢtılar. Ġhtiyar kadın ise yaĢlı gözlerle arkalarından baktı. Açıklanacak Sözcükler MeĢe ağacı Fidanlık Tarım Uzman 92

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

YAġLI KADIN ĠLE MEġE AĞACI A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. YaĢlı kadın bir kova suyu ne yaptı? 2. Ayhan Güven ne iĢ yapıyor? Kadına nerede rastladı? 3. Kadının meĢe ağacıyla ilgili anılarından ikisini yazın. 4. ĠĢçiler niçin ağacın yanındaydılar? 5. ĠĢçileri oraya kim gönderdi? Adını yazın.

B) Lütfen, cümlelerdeki yanlışları metne göre düzeltiniz. 1. Kova çok hafifti, yaĢlı kadın onu kolayca taĢıdı. _______________________________________________________________ 2. Ayhan Bey kamyonla fakir bir köyden geçmekteydi. _______________________________________________________________ 3. ĠĢçiler meĢe ağacını kesmek için geldiler. _______________________________________________________________ 4. Mahallenin yolu taĢlıktı. _______________________________________________________________

C) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını bulunuz. 1. Zengin

x

3. Hatıra

=

2. Yakın

x

4. KarĢılaĢmak

=

Ç) Lütfen, metinde altı çizili olan sözcüklerin metindeki karşılıklarını bulunuz. 1. Onu

:

2. Onlara

:

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

93

D) Lütfen, paragraftaki boşluklara metne uygun şekilde aşağıdaki sözcükleri getiriniz. onlara / rastladı / anılarını / dostuydu / bahçeye / ağacı / bağırdı / kurumaktaydı O yıl hiç yağmur yağmadı ve Ģehirdeki birçok ağaç kuraklıktan zarar gördü. Fidanlık sahibi Ayhan Güven bir gün fakir bir mahalleden geçmekteydi, o sırada yaĢlı bir kadına ____________. Kadın bir kova suyu evinden biraz uzaktaki ____________ götürüp meĢe ağacını suladı. Bu ağaç onun eski bir ____________. YaĢlı kadın, Ayhan Beye bu ağacın altındaki ____________ anlattı. Ayhan Bey ağaca baktı, ağaç yavaĢ yavaĢ ____________. Kadına hiçbir Ģey söylemedi. Ertesi gün oraya iĢçiler gönderdi ve ağacı sulattı. Kadın iĢçilere önce ____________, fakat sonra ____________ teĢekkür etti, çünkü onlar ____________ kurumaktan kurtardı, ama yaĢlı kadın oraya iĢçileri kimin gönderdiğini öğrenemedi.

Değerlendirme: A: 2 x 5= 10 p, B: 0.5 x 6= 3 p, C: 0.5 x 4= 2 p, Ç: 0.5 x 2= 1 p, D: 0.5 x 8= 4 p.

94

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – OA – 023 KALEM VE KILIÇ Bir odanın köĢesinde bir kılıç duruyor, güneĢin ıĢığı gövdesine vurmuĢ, ıĢıl ıĢıl parlıyor. Kılıç çevresine göz gezdiriyor, bir de ne görsün, odadaki eĢyalar onun ıĢığından yararlanmakta. Kılıç kendisiyle gurur duymaya baĢlıyor, ancak masanın üzerindeki kalemi fark etmesiyle bütün sevinci yok olup gidiyor. Kalem onun ıĢıltısına, görkemine hiç aldırmadan masada öylece durmakta. Kılıç kaleme çok kızıyor ve ona “Senden üstünüm, güçlüyüm, ama görüyorum ki beni hiç önemsemiyorsun.” diyor. Kalem “Ben senden daha güçlüyüm.” diye söylüyor. Tam o sırada bir asker odaya giriyor, kılıcı alıyor, dıĢarıdan “SavaĢ baĢlasın!” sesleri yükseliyor, ama sesler asker dıĢarı çıkmadan kesiliyor ve içeri bir general giriyor. General masadaki kalemi alıp kağıda bir Ģeyler yazıyor ve askere “Kılıcı yerine koyabilirsin, barıĢ belgesini imzaladım.” diyor. Bu öykü “Kalem kılıçtan daha keskindir.” ata sözünü de doğruluyor. General kalemle birkaç sözcük yazıp kılıcı köĢesine hapsetmiĢtir. Ġnsanlar yüzyıllarca iki tutkunun esiri olmuĢlardır: Öldürmek ve yaratmak. Ne kadar hüzün vericidir ki insanoğlu sınırlı bir ömrü güzel güzel yaĢamaktan çok birbirini yok etmeye harcamıĢ, geçmiĢten hiç ders almamıĢ ve kinle, nefretle dolu yüreğini anlamsız, haksız zenginlikler elde etmek için kullanmıĢ ve savaĢmıĢtır. Ġnsanlık tarihi bir anlamda savaĢlar tarihidir. Ne kadar sevindiricidir ki insanoğlu Ģiirler, romanlar yazmıĢ, Ģarkılar bestelemiĢ, resimler yapmıĢ, yeni buluĢlar ve keĢiflerle bilim ve teknolojide ilerlemeye çalıĢmıĢtır. Kısacası insanoğlu bir taraftan yaratmaya çalıĢmıĢ, diğer taraftan öldürmeye devam etmiĢ ve bu iki tutkudan asla vazgeçememiĢtir. GeçmiĢteki savaĢların nedenleri aslında çeĢitlidir. Dinî inançların, kültürlerin, siyasi rejimlerin farklı oluĢu, ekonomik sebepler, ırkçılık yani her milletin kendi ırkını diğerlerinden üstün tutması ve onları yönetmeye kalkması, dünyaya egemen olma arzusu, ruhen sağlıksız liderlerin toplumu savaĢa sürüklemesi, daha büyük topraklara sahip olma isteği gibi... Tüm bu nedenler içinde en önemli neden ise insanoğlunun kin, kavga ve öldürme duygularına sahip oluĢudur. SavaĢların kaynağı aslında korkudur. Ġnsanoğlu bu korkuyu üzerinden atmayı baĢardıktan sonra savaĢlar bitecektir. Ġnsanlar bir gün ellerine silâh yerine kalemi yani bilgiyi alacaklar ve iĢte o gün tüm dünyada savaĢ kelimesi belki de sözlüklerden çıkacak ve bir daha hatırlanmayacaktır. SavaĢların korkunç yüzünü ve yıkıcılığını en iyi savaĢı yaĢamıĢ insanlar bilir. Atatürk bu yüzden cumhuriyeti kurduktan sonra barıĢa çok önem vermiĢtir. Çünkü barıĢı korumak ve yaĢatmak savaĢtan daha zordur. Ona göre sadece Türkiye’nin barıĢ içinde olması değil, tüm dünyanın özellikle de Türkiye’nin yakın komĢularının barıĢ içinde bulunması da çok önemlidir. Bu yüzden 1930’lu yılların Avrupası’ndaki Alman ve Ġtalyan faĢizmi tehlikesini çok önceden hissedip barıĢın önemini sürekli ön plânda tutmuĢtur. “Yurtta barıĢ, dünyada barıĢ” sözüyle 1930’lu yılların savaĢ atmosferinde barıĢı çocuklara ve gençlere emanet etmiĢ tek liderdir. TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

95

KALEM VE KILIÇ A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Kılıcın gurur duymasının sebebi nedir? 2. Hangi olayla kalemin kılıca üstünlüğü ortaya çıkmıĢtır? 3. Metne göre savaĢların nedenlerinden dört tanesini yazınız. 4. Metinde insanların yaratıcılığı konusunda hangi örnekler verilmiĢtir? 5. Metne göre ırkçılık nedir? 6. Atatürk’ün barıĢ konusundaki düĢüncelerini kısaca anlatınız.

B) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını metinden bulunuz. 1. Vücut

=

4. Üzüntü

x

2. Hayat

=

5. BarıĢ

x

3. Hikâye

=

6. Fakirlik

x

C) Lütfen, metne göre doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Metne göre aĢağıdakilerden hangisi savaĢa hizmet eder? a) Eğitim b) Kültür

c) Açgözlülük

ç) Sevgi

2. Metne göre “Öldürmek ve yaratmak.” ________. a) b) c) ç)

insanların tutkularıdır. insanların baĢarısızlıklarıdır. insanların yeteneğidir. insanların akılsızlığıdır.

3. Metne göre aĢağıdakilerden hangisi insanlığı üzer? a) Ġnsanların savaĢ korkusunu yenmesi. b) Dünyaya barıĢın egemen olması. c) Kalemin kılıca üstün gelmesi. ç) Ġnsanların geçmiĢten hiç ders almaması. 4. Metne göre “Eline kalem almak.” deyiminin anlamı hangi seçenekte yoktur? a) Yok etme duygusuna sahip olmak. b) Bilimle uğraĢmak. c) Okuyup bilgi sahibi olmak. ç) Eğitimli olmak. 96

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

Ç) Lütfen, paragraftaki boşluklara metne uygun şekilde aşağıdaki sözcükleri getiriniz. insanoğlunu / parçalamayı / akıllı / konudaki / bilemem / çalıĢmalarına / kaynağı / bombaya Dünyanın en _______________ insanlarından biri olan Albert Einstein Nazi yönetiminin Avrupa’yı kan ve ateĢe boğmasıyla Amerika’ya yerleĢir. Amerika’da atom fiziği ile ilgili _______________ devam eder. Nihayet atomu _______________ baĢarır. Bu buluĢunda en önemli hedefi insanlığa büyük bir enerji _______________ hediye etmekti. Ne yazık ki, kan içici savaĢ liderleri bu önemli buluĢu _______________ yok etmek üzere bir _______________ dönüĢtürdü. Böylece insanlık, 1945’te ilk atom bombasını Japonya’da patlattı. Bir gün Einstein’e gazeteciler bu _______________ fikrini öğrenmek üzere “Sizce 3. Dünya SavaĢı nasıl bitecek?” diye bir soru sorarlar. O da “3. Dünya SavaĢının sonunu _______________, ama böyle giderse insanoğlu 4. Dünya SavaĢını taĢlarla ve sopalarla yapacak.” diye cevap verir. D) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1) SavaĢ baĢlatmak barıĢı korumaktan daha kolaydır.

(

)

2) Ġnsanoğlu hem yapıcı hem yok edicidir.

(

)

3) Odadaki kılıç masanın üzerindeki kalemi görünce seviniyor. (

)

4) 1930’lu yıllarda Avrupa’da faĢizm tehlikesi yoktu.

)

(

Değerlendirme: A: 2 x 6= 12 p, B: 0.5 x 6= 3 p, C: 1 x 4= 4 p, Ç: 0.5 x 8= 4 p, D: 0.5 x 4= 2 p.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

97

DĠNLEME ANLAMA

98

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DA – 001

FATMA HANIM Ali’yle Fatma evliler. Ġki kız çocukları var. Çocuklar çok küçük, okula gitmiyorlar. Karı koca çalıĢıyorlar. Ali Bey Ģoför. Bir Ģirkette kamyonla Ġzmir’den Ankara’ya yük taĢıyor. Fatma Hanım da aynı Ģirkette sekreter. Çocuklar ise Ģirkete yakın bir kreĢte kalıyor. ġimdi Ġzmir’de, Konak’ta küçük bir evde oturuyorlar. Ev iki oda bir salon. Fatma Hanım ailesini ve evi çok seviyor. Evi güzel çiçeklerle süslüyor. Ailede her Ģey güzel, ama Fatma Hanım çok yoruluyor, çünkü tatilde Ali Bey futbol maçı seyrediyor, gazete okuyor, müzik dinliyor. Fatma Hanım ise tatilde ev iĢi yapıyor, çocuklara bakıyor. Fatma Hanım bugünlerde biraz sinirli. Her Ģeye kızıyor. Ali Bey eĢiyle konuĢuyor. Küçük bir tatil yapmak istiyor. Çocukları AyĢe Hanıma bırakıyorlar. Trenle Mersin’e gidiyorlar. Fatma Hanım Ģimdi çok mutlu, fakat evi ve çocukları özlüyor.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

99

FATMA HANIM C) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Ali Bey ve Fatma Hanım nerede çalıĢıyorlar? Ne iĢ yapıyorlar? 2. Onlar Ģimdi nerede oturuyorlar? 3. Ali Bey tatilde neler yapıyor? 4. Fatma Hanım tatilde neler yapıyor? 5. Fatma Hanım niçin sinirli? 6. Fatma Hanım tatilde mutlu oluyor mu? Onun duygularını açıklayın.

C) Lütfen, metne göre doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Anne ve baba tatile gidiyorlar, çocukları nereye bırakıyorlar? a) Çocukları AyĢe Hanıma bırakıyorlar. b) Çocukları okula gidiyor. c) Çocuklar kreĢte kalıyor.

ç) Çocuklar evde yalnız kalıyor.

2. Ali Bey Ģirkette ne yapıyor? a) Ali Bey Ģirkette bekçilik yapıyor.

b) Otobüs Ģoförlüğü yapıyor.

c) Kamyon tamir ediyor.

ç) Kamyonla yük taĢıyor.

3. Mersin’e neyle gidiyorlar? a) Uçakla

b) Trenle

c) Arabayla

ç) Otobüsle

C) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Bir ______________ kamyonla Ġzmir’den ______________ yük taĢıyor. 2. ġimdi Ġzmir’______ Konak’______ küçük bir ______________ oturuyorlar. Ç) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Fatma Hanım evde çok yoruluyor.

(

)

2. Ali’yle Fatma tatil yapmak istemiyorlar. (

)

C) Lütfen, aşağıdaki sözcüklerin eş veya zıt anlamlarını bulunuz. 1. Evli 2. Yakın 3. Seyretmek

x x =

Değerlendirme : A:1.50 x 6 =9p, B:0.50 x 3 =1.50p, C:1 x 2 =2p, Ç:0.50 x 2 =1p, D:0.50 x 3 =1.50p.

100

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DA – 002 DĠL ÖĞRENMEK Benim adım Erdoğan. 21 yaĢındayım. Her gün altıda kalkıyorum. Kahvaltımı yaptıktan sonra yıkanıyorum. Ondan sonra iki saat kadar ders çalıĢıyorum. Bu yıl temmuz ayında üniversiteyi bitireceğim. Annem ve babam Almanya’da yaĢıyorlar. Biz üç kardeĢiz. Bir ablam bir de ağabeyim var. Ben evin en küçüğüyüm, bunun için herkes beni çok seviyor. ġimdi ailemden çok uzaktayım ve onları çok özledim. Üç ay sonra birinci yarı yıl tatili var, o zaman Almanya’ya gideceğim. Daha önce Almanya’da dört yıl kaldım ve Almanca öğrendim. Almanca kolay bir dil değil. Çok pratik yapmak gerek. Sık sık Alman arkadaĢlarıma mektup yazıyorum ve onlar da bana yazıyorlar. Böylece Almancayı unutmuyorum. Bazen Alman televizyon kanallarını seyrediyorum ve Almanca hikâye kitapları okuyorum, çünkü dil öğrenmek çok zor, ama unutmak çok kolay.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

101

DĠL ÖĞRENMEK A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Erdoğan’ın ailesi nerede yaĢıyor? 2. Erdoğan Almancayı unutmamak için ne yapıyor? 3. Erdoğan üniversiteyi ne zaman bitirecek?

B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Daha ___________ Almanya’da dört ___________ __________ ve Almanca __________. 2. Dil öğrenmek ____________ ____________, ama ____________ çok __________. 3. Biz __________ kardeĢiz, bir ___________ bir de ___________ ___________. C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Erdoğan ailede en büyük çocuktur.

(

)

2. Almanca çok kolay bir dildir.

(

)

3. Erdoğan Almanya’da beĢ yıl kaldı.

(

)

4. Erdoğan ailesiyle birlikte yaĢıyor.

(

)

5. Erdoğan 22 yaĢındadır.

(

)

6. Erdoğan Almanya’ya üç ay sonra gidecek.

(

)

Değerlendirme : A:2.50 x 3 =7.50p, B:1.50 x 3 =4.50p, C:0.50 x 6 =3p.

102

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DA – 003 BĠR TRAFĠK KAZASI Dünyada ve Türkiye’de her gün birçok trafik kazası oluyor, insanlar ölüyorlar ya da sakat kalıyorlar. Özellikle sokakta top oynamak çok tehlikelidir. Oğuz da hep sokak ortasında top oynuyor. Her gün ona annesi “Trafiğe dikkat et! Sokakta oynama oğlum!” diyor. Oğuz annesini dinlemiyor. Bir gün Oğuz ve arkadaĢı yine sokakta oynadı. Bir ara top yola gitti. Oğuz topu almak için koĢtu. Tam o zaman bir araba hızla geldi, ona çarptı. ArkadaĢları onu hemen hastahaneye götürdüler. Oğuz’un ayağı kırıldı. Doktor “Bir ay hastahanede yatacaksın.” dedi. ġimdi ayağı iyi. Hastahaneden çıktı. Ayağı tamamen iyileĢti. Annesine söz verdi. Bir daha sokakta top oynamayacak.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

103

BĠR TRAFĠK KAZASI A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Trafik kazalarında neler oluyor? 2. Oğuz sokakta ne yapıyor? 3. Annesi Oğuz’a ne söylüyor? 4. Araba Oğuz’a niçin çarptı? 5. Oğuz’u hastahaneye kimler götürüyor?

B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Oğuz _____________ dinlemiyor. 2. Bir gün Oğuz ve _____________ yine _____________ oynadı. 3. Oğuz_________ ayak________ kırıldı. C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Doktor “Üç ay hastahanede yatacaksın.” dedi. (

)

2. Oğuz’un arkadaĢı topu almak istedi.

(

)

3. Oğuz artık sokakta top oynamıyor.

(

)

4. Sokakta oynamak çok tehlikeli değildir.

(

)

Değerlendirme : A:2 x 5 =10p, B:1 x 3 =3p, C:0.5 x 4 =2p.

104

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DA – 004 KAÇ LĠRA? Leylâ Hanım cumartesi günü çarĢıya çıkmak ve alıĢveriĢ yapmak istiyor, çünkü onun eĢi Cem Bey sadece cumartesi günleri tatil yapıyor. Leylâ Hanım ve Cem Bey alıĢveriĢe çıkıyorlar ve mağazalara giriyorlar. Leylâ Hanım pek çok Ģey satın alıyor. Bir manto, iki Ģapka, bir kazak, eĢi için de sadece bir kravat... AlıĢveriĢte Leylâ Hanım eĢine sık sık “Bak Cem! Ne kadar güzel, değil mi?” diyor. Leylâ Hanım alıĢveriĢ yapıyor, Cem Bey parayı ödüyor. O gün çarĢıda çok geziyorlar. Artık hava kararmaya baĢlıyor. Bu arada Cem Bey çok yoruluyor, çünkü bütün paketleri o taĢıyor, Leylâ Hanım hiçbir Ģey taĢımıyor. Cem Bey evde olmak ve sıcak bir çay içmek istiyor, çünkü hava çok soğuk, Ģimdi kıĢ mevsimi. Artık akĢam olmaya baĢlıyor, en sonunda bir mağazaya daha giriyorlar. Leylâ Hanım yine bir Ģeyler alıyor, Cem Bey parasını veriyor. Mağazadan çıkıyorlar ve tam o sırada Leylâ Hanım gökyüzünde Ay’ı görüyor ve “Bak Cem! Ne kadar güzel, değil mi?” diyor. Cem Bey de “Kaç lira?” diye soruyor.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

105

KAÇ LĠRA? A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1) Niçin Leylâ Hanım cumartesi günü alıĢveriĢ yapıyor? 2) Leylâ Hanım neler alıyor? 3) Leylâ Hanım eĢine sık sık ne söylüyor? 4) Son mağazadan çıktılar, o zaman Leylâ Hanım ne gördü? 5) Niçin Cem Bey Ay’ın fiyatını soruyor?

B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Leylâ Hanım ____________ ____________, ____________ parayı ____________. 2. Leylâ Hanım ___________ ___________ için sadece ___________ __________ satın alıyor. 3. Cem Bey ____________ ____________ olmak ve ____________ ____________ istiyor. C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Leylâ Hanım son mağazada çok güzel bir tablo gördü. (

)

2. O gün çok güzel, güneĢli bir pazartesi günüydü.

(

)

3. Bütün paketleri Leylâ Hanım taĢıyor.

(

)

4. Cem Bey son mağazada sıcak bir çay içti.

(

)

Değerlendirme : A:2 x 5 =10p, B:1 x 3 =3p, C:0.5 x 4 =2p.

106

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DA – 005 KARINCA VE AĞUSTOS BÖCEĞĠ Karınca çok çalıĢkan ve küçük bir hayvandı. KıĢın soğuğundan korunmak için evini toprağın altına yaptı. Ağustos böceği çok tembel, çok gürültücü bir hayvandı. Evi yoktu, çünkü kendine bir ev yapmadı. Karınca yazın çok çalıĢtı ve kıĢ için evine yemekler taĢıdı. Ağustos böceği saz çaldı, oyun oynadı. KıĢı rahat geçirmek için hiçbir Ģey yapmadı, üstelik çalıĢkan karıncayla alay etti. Karınca onu dinlemedi, iĢine devam etti. Sonunda sonbahar geldi ve havalar yavaĢ yavaĢ soğumaya baĢladı. Ağustos böceği üĢüdü ve acıktı. O sırada karınca sıcak evinde yemeğini yedi, rahat yatağında uyudu. Bir akĢam karıncanın evinin kapısı vuruldu. Karınca kapıyı açtı ve karĢısında periĢan durumdaki ağustos böceğini gördü. Ağustos böceği karıncaya “Lütfen, bana yardım et. Karnım aç, evim yok. Bana biraz yemek ver, yoksa soğuktan donacağım.” dedi. Karınca ağustos böceğine baktı ve “Bütün yaz tembellik yaptın, çalıĢmadın, saz çaldın. ġimdi de türkü söyle!” dedi ve kapıyı kapattı. Ağustos böceğinin aklı baĢına geldi, ama geç kaldı. Son piĢmanlık fayda etmedi.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

107

KARINCA VE AĞUSTOS BÖCEĞĠ A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Yaz aylarında karınca ne yaptı? 2. Ağustos böceği yaz aylarında ne yaptı? 3. KıĢın ağustos böceğine ne oldu? 4. Karınca ağustos böceğine ne dedi?

B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. ____________ kıĢın ____________ korunmak için evini ____________ altına yaptı. 2. Ağustos böceği çok ____________ ve çok ____________ bir ____________. 3. KıĢın ____________ evinde ____________ yedi, rahat ____________ uyudu. 4. ____________ ____________ evi ____________, çünkü kendisine bir ____________ yapmadı. C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Ağustos böceği yazın çok çalıĢtı, evini yaptı.

(

)

2. Karınca kıĢın soğukta çok üĢüdü, aç kaldı.

(

)

3. Karınca ağustos böceğine yemek vermedi, onu kovdu. (

)

4. Ağustos böceği çok piĢman oldu, ama iĢ iĢten geçti.

)

(

Değerlendirme : A:2 x 4 =8p, B:1.50 x 4 =6p, C:0.25 x 4 =1p.

108

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DA – 006 KIZ KULESĠ Eski zamanlarda Ġstanbul’da bir imparator vardı. Ġmparatorun her Ģeyi vardı, çok zengindi. Sarayı büyük ve güzeldi, ama yine de mutlu değildi, çünkü onun çocuğu yoktu. Ġmparator da güzel eĢi de bu durumdan dolayı çok üzgünlerdi. Her akĢam yatmadan önce Allah’a dua edip bir çocukları olsun, istediler. Ġmparator, ülkesindeki bütün büyücüleri çağırıp onlardan yardım istedi. Büyücüler hep birlikte bir büyü yaptılar ve imparatorun karısı hamile kaldı. Onların bir kız çocuğu dünyaya geldi. Bu bebek çok güzeldi. Herkes onu çok sevdi. Her gün biraz daha büyüdü. Hem güzel hem Ģirin bir çocuktu. Bebeğin birinci yaĢ gününü büyük törenlerle kutladılar, partiler verdiler ve havaî fiĢekler patlattılar. Ġmparator bu kutlamalara büyücüleri çağırdı, ama bir tanesini unuttu. O büyücü imparatora çok kızdı. Partiye gidip imparatora “Kızın on sekiz yaĢında ölecek. Onu bir yılan öldürecek.” dedi. Ġmparator çok korktu, geceleri hiç uyumadı. Kızını korumak için denizin ortasına küçük bir saray yaptırdı. Böylece kızını yıllarca hiç kimse görmedi. Her sabah imparator sarayın balkonundan kızına el salladı. Yıllar geçti. Ġmparator artık büyücüyü unuttu. Kızının on sekizinci yaĢ gününde ona bir sepet üzüm ve sepetin içinde altın bir kolye yolladı. Sepetin içine bir yılan saklandı, fakat kimse yılanı fark etmedi. Kızı sevinçle sepeti aldı. Genç kız yılanı görmedi. Üzümlerden bir tane yemek istedi, ama tam o sırada sepetin içindeki yılan genç kızı soktu ve öldürdü. O günden sonra herkes, denizin ortasındaki bu küçük yere “Kız Kulesi” dedi. Açıklanacak Sözcükler Efsane Kule Büyücü Havaî fiĢek Hamile kalmak

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

109

KIZ KULESĠ A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Efsanedeki imparatorun ülkesi neredeydi? O niçin mutlu değildi? 2. Ġmparator nasıl çocuk sahibi oldu? Kimler yardım etti? 3. Büyücü neden imparatora kızdı? 4. Bebeğin yaĢ gününde neler yaptılar? 5. Büyücü imparatora ne söyledi? 6. Ġmparator kızını korumak için ne yaptı?

7. Bu efsanenin sonunda ne oldu?

B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Ġmparator kızının doğum ___________ kızına ___________ ___________ ve bir sepet ___________ gönderdi. 2. ___________ sonunda ___________ ___________ genç kızı ___________ öldürdü. 3. Daha sonra herkes ___________ ortasındaki bu ___________ “Kız Kulesi” diye ad verdi. C) Lütfen, cümlelerdeki yanlışları metne göre düzeltiniz. 1. Ġmparator karısına sadece bir sepet üzüm hediye etti. _________________________________________________________ 2. Sepetin içinde bir akrep vardı. _________________________________________________________

Değerlendirme: A: 1.50 x 7 = 10.5 p, B: 1 x 3 = 3 p, C: 0.75 x 2 = 1.5 p.

110

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DA – 007 KIMIZ Kımız bir Türk içkisidir, ama Türkiye’de çok az bilinir. Ruslar ve Çinliler de kımızı tanırlar. Kımız kısrak sütünden yapılan bir içkidir. Orta Asya kökenli Türkler “Kımız, mideyi rahatlatır ve birçok hastalığa iyi gelir.” derler. Kımız, ayrıca bağırsak hastalıklarına, karaciğer ve safra kesesi hastalıklarına iyi gelir. YaĢlıları kuvvetlendirir ve onlara moral verir. Bu içkinin yanına meze gerekmez, çünkü kımızın mezesi içindedir. Kımız önce bir canlılık ve neĢe verir. Fazlası ise yorgunluk verir ve uyumayı sağlar, ancak bu uyku vücuda zararlı değildir. Çinliler kımızdan bir çeĢit süt rakısı yaparlar. Ruslar ise kımızın tedavi edici özelliğine büyük önem verirler. 19. yüzyıl sonlarında bir Rus doktoru, KuybiĢef’te kımızla tedavi yapan bir klinik açtı. Kırgızistan’da da kımızla tedavi sanatoryumları vardır. Doğa en büyük eczanedir. Her hastalığın ilâcı yine doğanın içindedir . Bir Kırgız atasözü “Kımız içilen evde uçuk bile olmaz.” diyor. Daha ileri bilimsel araĢtırmalar, belki bize bu sözün doğruluğunu gösterir. Açıklanacak Sözcükler Kısrak Safra kesesi Moral Uçuk Meze Karaciğer Bağırsak

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

111

KIMIZ A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Kımız nasıl yapılır? 2. Hangi milletler kımızı tanır? 3. Kımızla tedavi yapan kliniği kim, nerede açtı? BaĢka yerlerde var mı? 4. Kımız hangi hastalıklara iyi gelir? 5. Kımızın yaĢlılara faydası nedir? 6. Niçin doğa büyük bir eczahanedir?

B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Kımız bir __________ içkisidir, ama _________ insanlar kımızı çok az tanır. 2. ________ kımızı bilirler ve ondan bir çeĢit __________ _________ yaparlar. 3. Bir Kırgız atasözü “________________________________________” diyor. 4. Ruslar __________ __________ özelliğinden dolayı kımıza __________ __________. C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Kımızı yalnız yaĢlılar içer.

(

)

2. Her hastalığın ilâcı doğanın içindedir.

(

)

3. Kırgızlar kımız içmeyi severler.

(

)

4. Kımızın vücuda olumsuz etkileri vardır.

(

)

Değerlendirme: A: 1.5 x 6 = 9 p, B: 1 x 4 = 4 p, C: 0.5 x 4 = 2 p.

112

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DA – 008 CĠRĠT OYUNU Cirit oyunu Türklerin çok eski, geleneksel bir oyunudur. Bu oyun çok güzeldir ve herkes bu oyunu çok sever. Bu oyun bir metrelik bir sopayla oynanır. Bu sopayı meĢe veya hurma dalından yaparlar. Oyunu at üzerinde oynarlar. Oyuncular ciritleri birbirine doğru atıp kaçarlar. Cirit oyununda cirit sopasını ata vurmak yasaktır. Hangi takım fazla cirit atarsa o takım oyunun galibi oluyor. Cirit oyunu oldukça tehlikeli bir oyundur. Bazen ölüme de sebep oluyor, bunun için zaman zaman yasaklandı. Oyunda atı yönetmek, hareketlilik, akıl ve kuvvet oyunun önemli özellikleridir. Bu geleneksel oyunu Ģimdi de Ağrı, Erzurum, Konya illeri ve çevrelerinde oynuyorlar. Türk halkına göre bu oyun sırasında sporcular ölürse Ģehit oluyorlar. Açıklanacak Sözcükler MeĢe Galip ġehit olmak

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

113

CĠRĠT OYUNU A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Cirit nasıl oynanır? 2. Cirit zaman zaman niçin yasaklandı? 3. Bu oyunu Türkiye’de en çok hangi Ģehirlerde oynuyorlar? 4. Cirit oyununun en önemli özellikleri nelerdir? 5. Ciritte ne yasaktır?

B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Cirit ___________ çok eski ve ____________ bir ___________. 2. Hangi takım _________ __________ atarsa o ___________ galip _____________. 3. Türklere ___________ oyunda ____________ ölürse ___________ oluyor. C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyin. 1. Her oyunda bir oyuncu Ģehit olur.

(

)

2. Cirit sopasını çam ağacından yaparlar.

(

)

3. Bu oyun sadece Ģehirde oynanıyor.

(

)

4. Cirit oyununu herkes sevmez.

(

)

Değerlendirme: A: 2 x 5 = 10 p, B: 1 x 3 = 3 p, C: 0.5 x 4 = 2 p.

114

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DA – 009 DANS Dans insanoğlunun varoluĢundan bugüne kadar gelen en önemli sanatlardan ve eğlencelerden biridir. Hayatımızdaki her mutlu olay dans etmemiz için bir sebep olabilir. Düğünlerde, bayramlarda ve baĢka özel günlerde dans etmeyi severiz. Dans hayvanlar dünyasında da çok önemli bir iletiĢim aracıdır. Hatta bazı hayvan türleri dans ederek kendilerini eĢlerine beğendirirler. Ġlk insanlar da çeĢitli amaçlarla dans ettiler. Onların dansları çok ilkeldi. Onlar çember ya da yarı çember oluĢturdular ve ellerini çırpıp gürültüler çıkararak dans ettiler. Bugün de Avustralya yerlileri doğum, evlilik ve hatta ölümlerde bile buna yakın bir biçimde dans ederler. Zaman geçti ve insanlar daha modern Ģartlarda yaĢamaya baĢladı. Modern toplumlar ortaya çıktı, bununla beraber insanlar dansta kurallar yarattılar ve toplu dansları geliĢtirdiler. Bu dönemlerde müzik de dans da önemli bir rol oynadı. Eski Yunan’da dans çok önemliydi. ġairler, bilim adamları, devlet adamları ve generaller bile hiç çekinmeden dans ettiler. Buna karĢın Roma Ġmparatorluğunda herkesin gözü önünde dans etmek hemen hemen çok ayıptı. Onlara göre dans insanı küçük düĢüren ve ahlâksızlaĢtıran bir Ģeydi. Açıklanacak Sözcükler Çember Yerli Ayıp Çekinmek Küçük düĢürmek

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

115

DANS A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Dans nedir? 2. Ġlk insanlar nasıl dans ettiler? 3. Avustralya yerlileri hangi özel günlerde dans ederler? 4. Dansta kurallar ne zaman ortaya çıktı? 5. Eski Yunan’da kimler dans ettiler?

B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Bazı ___________ türleri dans ederek eĢlerine kendilerini ___________. 2. Hayatımızdaki her ___________ olay __________ ___________ için bir sebeptir. 3. Romalılar için orta yerde dans etmek çok __________ ve insanı __________ düĢüren bir Ģeydi. C) Lütfen, cümlelerdeki yanlışları metne göre düzeltiniz. 1. Dans yeni bir sanattır. _________________________________________________________ 2. Roma’da devlet adamları için dans etmek çok önemliydi. _________________________________________________________

Değerlendirme : A : 2 x 5 = 10p, B : 1 x 3 = 3p, C : 1 x 2 = 2p.

116

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DA – 010 KARAGÖZ Karagöz Türk Tiyatrosunun en önemli unsurlarından biridir. Türkler çok eski çağlardan bugüne kadar Karagöz oyununu bilirler ve oynatırlar. Karagöz ve Hacivat gerçekten yaĢadı mı bilmiyoruz. Halk bu iki kahramanı çok benimsedi ve onları gerçek kiĢiler olarak kabul etti belki de. Onların hayatı hakkında çok Ģeyler söylerler. Bunların arasında en yaygını Ģudur : Sultan Orhan zamanında Hacivat Kalfa ile demirci ustası Karagöz Bursa’da bir cami inĢaatında çalıĢırlar. Bu iki usta karĢılaĢtıkları zaman hep ĢakalaĢırlar ve iĢ yapmazlar. Diğer iĢçiler de onların Ģaka dolu konuĢmalarını dinlerler, iĢlerini bırakırlar. Sultan bu yüzden “ĠĢler gecikiyor.” diye düĢünür ve onları önce zindana atar, sonra öldürtür. Bu defa iĢçiler çalıĢmak istemezler, çünkü iĢçiler yoruldukları zaman Karagöz’le Hacivat’ı dinler, dinlenir ve daha iyi çalıĢırlardı. Sultan durumu fark eder ve çok üzülür. Daha sonra bir perde kurulur, arkasında mum yakılır, Karagöz ve Hacivat Ģekilleri oynatılmaya ve konuĢturulmaya baĢlanır. Böylece bu oyun ortaya çıkar. Açıklanacak Sözcükler Unsur Benimsemek Yaygın Usta Kalfa Gecikmek Zindan

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

117

KARAGÖZ A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Hacivat ve Karagöz kimdir? 2. Hacivat’la Karagöz nerede, ne olarak çalıĢtılar? 3. Sultan Orhan niçin Hacivat ile Karagöz’ü zindana attı ve sonra öldürttü? 4. Karagöz ile Hacivat öldükten sonra neler oluyor? 5. Karagöz ve Hacivat oyunu nasıl oynatılıyor?

B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. ĠnĢaattaki _____________ Karagöz’le Hacivat’ın _____________ dinlerler ve _____________. 2. Karagöz ve Hacivat’ın ______________ ______________ çok hikâyeler anlatırlar. 3. Perdenin _____________ Karagöz ve Hacivat’ın _____________ oynatıp onları konuĢtururlar. C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyin. 1. Karagöz Türk Tiyatrosunun önemli bir unsurudur.

(

)

2. Karagöz çok iyi bir berberdir.

(

)

3. Karagöz ve Hacivat cami inĢaatında çalıĢtılar.

(

)

4. Bu iki usta çok ciddi insanlardı ve Ģakayı hiç sevmezlerdi.

(

)

Değerlendirme: A: 2 x 5 = 10 p, B: 1 x 3 = 3 p, C: 0.5 x 4 = 2 p.

118

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DA – 011 KOMUZ Türk halklarının kendilerine ait millî çalgıları vardır. Azerilerin tar ve balaban, Türklerin saz ve bağlama, Türkmenlerin ve Özbeklerin dutar, Kazakların dombra, Kırgızların da komuz ve ağız komuzu gibi millî çalgıları bulunur. Kırgız millî çalgıları özellikle Türkmenlerin çalgılarına benzer. En çok üç telli komuz çalınır. Komuzu genellikle kayısı ağacından yaparlar. Komuz ne zaman ortaya çıktı, bunu tam bilmiyoruz, ama çok eskiden beri vardır. Tarihî olaylar hakkındaki yazılarda komuza ve komuzcuya rastlıyoruz. Komuzun meydana geliĢi hakkında da efsaneler vardır. Küü, komuzla çalınan müziktir. Her küünün kendine ait anlamı ve özelliği bulunmaktadır. Örneğin; Sıngan Bugu küüsü, Bugu adlı bir kabilenin acılarını anlatır. Komuz hakkında bir hikâyede Ģöyledir: PadiĢahın oğlu askerlerle birlikte savaĢa gider, kahramanca savaĢır, fakat ölür. PadiĢaha ne vezir ne komutan ne de askerler, kısaca hiç kimse “Oğlun savaĢta öldü.” diye söylemek istemez. Sonunda bir komuzcu çağırırlar ve o, komuzuyla bir küü çalar. Bu küü ile savaĢı, zaferi anlatır ve sonunda da öyle hüzünlü çalar ki padiĢah oğlunun öldüğünü anlar. Her milletin kendi millî çalgısı o millet için önemli ve mukaddestir, ataların mirasıdır. Kırgızlar için de komuz tüm çalgılar arasında çok özel ve önemli bir yere sahiptir. Açıklanacak Sözcükler Kabile Mukaddes Çalgı

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

119

KOMUZ A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Kırgız millî çalgıları kimlerin çalgılarına benzer? 2. Komuz hangi ağaçtan yapılır ve en çok kaç telli komuz çalınır? 3. “Küü” nedir? 4. “Sıngan Bugu” küüsü neyi anlatır?

B) Lütfen, metne göre doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Balaban hangi ülkenin millî çalgısıdır? a) Azerbaycan b) Türkmenistan c) Kazakistan

ç) Türkiye

2. Kim padiĢaha “Oğlun düĢmanla kahramanca savaĢtı ve öldü.”diye söyler? a) Komutan b) Komuzcu c) Vezir ç) Askerler 3. Türklerin millî çalgısı aĢağıdakilerden hangisidir? a) Tar b) Dutar c) Bağlama

ç) Balaban

C) Lütfen, paragraftaki boşluklara metne uygun şekilde aşağıdaki sözcükleri getiriniz. komuzcuya / zaman / tarihî / önemli / Kırgızlar / atalarımızın Millî çalgılarımız bizler için çok _____________ ve mukaddestir. Onlar _____________ mirasıdır. Komuz da

_____________ için tüm çalgılar arasında daha özel bir yere sahiptir.

Komuz ne _____________ ortaya çıktı, bilmiyoruz, ama _____________ olaylar hakkındaki yazılarda komuza ve _____________ rastlıyoruz, ayrıca komuz hakkında çok sayıda efsane ve hikâye de vardır. Ç) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Her küünün kendine ait anlamı ve özelliği vardır.

(

)

2. Dutar hem Azerilerin hem Özbeklerin millî çalgısıdır. (

)

Değerlendirme : A: 2 x 4= 8p, B: 1 x 3= 3p, C: 0.5 x 6= 3p, Ç: 0.5 x 2= 1p.

120

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DA – 012 LÂLE ANNE Ġlkbaharda kırları renk renk çiçekler süsler. Papatya, gelincik, zambak... ÇeĢit çeĢit çiçekler. Birçoğunun da adını bilmeyiz. Evlerin bahçeleri, parklar da çiçeklerle süslenir. Bizim mahalledeki evlerin balkonları, bahçeleri çiçek dolu. Herkes çiçek seviyor, çiçek yetiĢtiriyor. Annem, “Bu yıl “Güzel Balkon YarıĢması”na katılacağım.” diyor. Balkonda çok güzel çiçeklerimiz var. Annem kıĢın çiçekleri pencerelerin önündeki saksılarda yetiĢtiriyor. Bu çiçekler bütün güzellikleriyle evimizi renklendiriyor. Annem onlarla konuĢuyor bile. Annem “ĠĢ dönüĢü çiçeklerle uğraĢmak beni dinlendiriyor.” diyor. Çiçekleri ben de çok seviyorum. Kırlardan çiçek topluyorum ve onları kitaplarımın arasında kurutuyorum. Sonra onları renkli kartonlara güzelce yapıĢtırıyorum. Bir resim çerçevesine yerleĢtiriyorum. Bu çiçek sevgisi bana annemden geçti. Anneme de büyük annemden geçmiĢ. Büyük annem bahçeli bir evde oturuyor ve bahçenin her tarafı lâlelerle dolu. Bu yüzden herkes büyük anneme “Lâle Anne” diyor. Büyük annem bana, “ Bak Deniz! Çiçekleri seveceksin. Çiçekleri seven insanlar, baĢkalarına kötülük yapmazlar. Bunu unutma!...” dedi. Ben de “Unutmayacağım büyük anne. Ben senin torununum. Ben de senin gibi çiçekleri, en çok da lâleleri seviyorum.” dedim. Açıklanacak Sözcükler Lâle Papatya Gelincik Zambak Saksı Kurutmak

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

121

LÂLE ANNE A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Ġlkbaharda neler olur? 2. Deniz’in annesi bu yıl hangi yarıĢmaya katılacak? 3. Niçin herkes Deniz’in büyük annesine “Lâle Anne” diyor? 4. Büyük anne torununa çiçeklerle ilgili nasıl bir öğüt veriyor? 5. Deniz en çok hangi çiçeği seviyor? Niçin?

B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Kırlardan ______________ topluyorum ve onları ______________ arasında ______________. 2. Annem “ĠĢ ______________ çiçeklerle ______________ beni dinlendiriyor.” diyor. 3. Bu çiçek _______________ bana _______________ geçti. C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Papatya, gelincik, zambak çiçek türleridir.

(

)

2. KıĢın da çiçekler balkonumuzu süslüyor.

(

)

3. Annem sadece çiçeklerle konuĢuyor.

(

)

4. Deniz büyük annesinin öğütlerini dinlemiyor.

(

)

Değerlendirme: A: 2 x 5 = 10p, B: 1 x 3 = 3 p, C: 0.5 x 4 = 2 p.

122

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DA – 013 NASREDDĠN HOCA Nasreddin Hoca 15. yüzyılda Sivrihisar’da doğdu. Konya’da okula gitti, sonra AkĢehir’de yaĢadı ve orada öldü. Nasreddin Hoca fıkralarıyla meĢhur bir halk filozofudur. Onun fıkraları insanı hem güldürür hem düĢündürür. Nasreddin Hoca bir gün eĢeğini kaybeder ve onu bulmak için aramaya baĢlar. Oraya bakar, buraya bakar, eĢek yok. Nasreddin Hoca hem Ģarkı söyler hem eĢeğini arar. Bir komĢusu onu görür ve “Hoca, ne yapıyorsun?” diye sorar. Hoca “Dün eĢeğimi kaybettim, onu arıyorum.” der. KomĢusu “Hocam hem Ģarkı söylüyorsun hem arıyorsun, böyle Ģey olur mu?” der. O zaman Hoca komĢusuna Ģöyle cevap verir. “Eve baktım, tarlaya baktım, bahçeye baktım, yoktu, ama son bir ümidim var. ġu dağın arkasına bakmadım. EĢeğim belki Ģu dağın arkasındadır.” KomĢusu “O dağın arkasında yoksa ne yapacaksın?” diye sorar. Hoca “ĠĢte o zaman hem ağlayacağım hem arayacağım.” der. Açıklanacak Sözcükler MeĢhur Fıkra Filozof Tarla

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

123

NASREDDĠN HOCA A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız? 1. Nasreddin Hoca kimdir? 2. Nasreddin Hoca nerede doğdu ve nerede öldü? 3. Nasreddin Hoca eĢeğini nasıl arar? 4. Hoca eĢeğini nerelerde aradı? 5. EĢek dağın arkasında yoksa Nasreddin Hoca ne yapacak?

B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. KomĢusu ___________ ___________ görür ve “Hoca ___________ _________?” diye sorar. 2. Nasreddin Hocanın 3. Hoca bir gün

___________

___________

insanları hem___________

___________

ve onu

___________

C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyin. 1. Nasreddin Hoca 13. asırda yaĢadı.

(

)

2. Hoca hem ağlıyor hem eĢeğini arıyor.

(

)

3. Hoca dağın arkasında eĢeğini arayacak.

(

)

4. Nasreddin Hoca Konya’da öğrenim gördü.

(

)

Değerlendirme: A : 2 x 5 = 10p, B : 1 x 3 = 3p, C : 0.5 x 4 = 2p.

124

hem de ___________.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

baĢlar.

TT – DA – 014 AYAKKABI TAMĠRCĠSĠ Hasan’ın küçük yaĢta annesi ve babası öldü. Onu Ġstanbul’dan Mısır’daki halasının yanına gönderdiler. Mısır’da çevresindeki herkes Arapça konuĢmaktaydı ve Hasan onları anlamamaktaydı. Çok yalnızdı, hiç arkadaĢı yoktu. Bir gün halası sokaktaki ayakkabı tamircisini çağırdı. Adam yaĢlı, uzun boylu, zayıf ve sakallı bir adamdı. Sırtındaki çantada deriler ve çiviler vardı. Halası adamla konuĢup pazarlık ettikten sonra eski, delik ayakkabıları tamircinin önüne bıraktı. “Bunları tamir et!” dedi. Ayakkabı tamircisi küçük bir sandalyeye oturdu. Hasan da onun karĢısına oturdu. Adamın kalın derileri bıçağıyla kesip dikmesini, küçük çivileri ağzına almasını, ayakkabıları tamir etmesini dikkatle seyretti. Hasan hiç düĢünmeden adama Türkçe “Çiviler ağzınıza batmaz mı?” diye sordu. Eskici ĢaĢırdı ve çocuğa baktı. “Sen Türk müsün?” diye sordu. Hasan “Evet, Ġstanbul’dan geldim.” diye cevap verdi. Ayakkabı tamircisi de Türktü ve uzak bir ülkede Türk bir çocukla karĢılaĢmaktan ve Türkçe konuĢmaktan büyük bir mutluluk duydu ve ağlamaya baĢladı, ancak çocuğa göz yaĢlarını göstermek istemedi. Çocuğun da gözleri yaĢlıydı, ama bunlar mutluluk göz yaĢlarıydı.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

125

AYAKKABI TAMĠRCĠSĠ C) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Hasan’ı nereye, kimin yanına gönderdiler? 2. Ayakkabı tamircisi nasıl bir adamdı? 3. Ayakkabı tamircisini kim, niçin çağırdı? 4. Ayakkabı tamircisi çocuğa ne sordu? 5. Ayakkabı tamircisi niçin mutlu oldu?

D) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Hasan ____________ yaĢta ____________ ve ____________ kaybetti. 2. Hasan tamirciye hiç ___________ Türkçe “Çiviler ___________ ___________ mı?” diye sordu. 3. Hasan tamircinin ____________ derileri ____________ kesip dikmesini ___________ seyretti. 4. Halası ____________ konuĢup pazarlık ____________ sonra ona eski ____________ getirdi. C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyin. 1. Mısır Ġstanbul’a yakın bir ülkedir.

(

)

2. Hasan Mısır’da çok mutluydu.

(

)

3. Hasan’la tamirci daha önce hiç karĢılaĢmadı.

(

)

4. Onlar üzüntüden ağladılar.

(

)

Değerlendirme: A: 2 x 5= 10 p, B: 0.25 x 12 = 3 p, C: 0.5 x 4 = 2 p.

126

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DA – 015 SALĠCAN CĠGĠTOV Salican Cigitov, 17 Mart 1936 yılında OĢ bölgesi Özgen Göldük köyünde doğdu. Çiftçi bir ailenin çocuğudur. Kırgız Bilimler Akademisi’nin yüksek lisansında eğitim gördü. Kıgızistan devlet kurumlarında dil ve edebiyat alanında birçok görevlerde bulundu.. Kırgız Cumhuriyeti’nin Özbekistan Büyükelçiliğini yaptı. Öğrencilik çağından beri bilimsel araĢtırma alanında çalıĢmalar yaptı. 300 kadar gazete ve dergi, bilimsel ve edebî eleĢtiri makaleleri vardır. Edebiyat sanatına küçüklüğünden beri ilgi duydu. Ġki Ģiir kitabı, bir öykü ve bir piyes yazdı. Ayrıca birçok Ģiir ve drama eserlerinin çevirisini yaptı. Aralık 1994 yılından itibaren Kırgızistan Cumhuriyeti Bağımsız Yazarlar Birliği üyesi oldu. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesinde Sosyal Bilimler Enstütüsü BaĢkanlığı ve daha sonra Fen Edebiyat Fakültesi Türkoloji Bölüm BaĢkanlığı yaptı. Prof. Dr. Salican Cigitov, Türk dünyasının en önemli eleĢtirmen ve düĢünürlerindendir. Özellikle çağdaĢ Kırgız edebiyatını öğrenme ve doğru anlamamızda yön gösterici ve baĢvuru kaynağıdır. Salican Cigitov, dil ve edebiyat alanında önemli bir bilim adamıydı. Özel hayatında son derece neĢeli, açık sözlü, Ģakacı ve güler yüzlüydü. Bu nedenle herkes onu sevmiĢ ve takdir etmiĢtir. Onun ölümü, tüm Türk Cumhuriyetlerinde büyük bir üzüntüye sebep olmuĢtur. Salican Cigitov, bir kız, bir oğul ve bir torun sahibiydi. Kendisini rahmet ve saygıyla anıyoruz.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

127

SALĠCAN CĠGĠTOV A) Lütfen, aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Salican Cigitov nerede eğitim gördü? 2. Salican Cigitov ne tür makaleler yazmıĢtır? 3. Salican Cigitov özel hayatında nasıldı? 4. Salican Cigitov Kırgızistan-Manas üniversitesinde hangi görevlerde bulundu? 5. Cigitov, Kırgızistan devlet kurumlarında hangi alanlarda görev yaptı?

B) Lütfen, aşağıdaki boşlukları metne göre doldurunuz. 1. Cigitov, _____________ _____________ en önemli _____________ ve düĢünürlerindendir 2. Salican Cigitov, ___________ ve ____________ alanında ____________ bir bilim adamıydı. 3. Cigitov, Kırgız ____________ öğrenme ve _____________ ___________ baĢvuru kaynağıdır. 4. Cigitov, öğrencilik çağından beri _____________ _____________ alanında çalıĢmalar yaptı. C) Lütfen, doğru cümleleri (D), yanlış cümleleri (Y) ile işaretleyiniz. 1. Cigitov OĢ bölgesi Özgen Göldük köyünde doğdu.

(

)

2. Cigitov’un bir kızı, bir oğlu ve bir de torunu vardır.

(

)

3. Cigitov fakir bir ailenin çocuğudur.

(

)

4. Cigitov Kırgız Cumhuriyeti’nin Özbekistan Büyükelçiliğini yapmıĢtır.

(

)

Değerlendirme : A:1.50 x 5 =7.5p, B:0.50 x 11 =5.50p, C:0.5 x 4 =2p.

128

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

DĠKTE

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

129

TT– DĠK – 001 ALIġVERĠġ Ben alıĢveriĢi çok seviyorum. Bazen kendimi çok mutsuz hissediyorum. ÇarĢıya çıkıyorum ve alıĢveriĢ yapıyorum. Kendime yeni kıyafetler alıyorum. O an mutsuzluğumu unutuyorum. Kendimi daha yeni, daha farklı hissediyorum. AlıĢveriĢte pahalı Ģeyler almıyorum. Küçük bir Ģey de beni mutlu ediyor. Ben her zaman kendim için bir Ģeyler almıyorum. Bazen annem, bazen babam, bazen de arkadaĢlarım için bir Ģeyler alıyorum. Ġnsanları ĢaĢırtmak ve sevindirmek çok hoĢuma gidiyor. Onlar hediyemi alıyorlar ve çok mutlu oluyorlar. O zaman ben de kendimi çok mutlu hissediyorum.

130

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DĠK – 002 METĠN BEY VE AYSEL HANIM Metin Bey her gün saat yedi buçukta kalkıyor. Banyoya gidiyor ve elini yüzünü yıkıyor. DiĢ fırçasıyla diĢlerini fırçalıyor. Pijamasını çıkarıyor ve takım elbisesini giyiyor. Saat sekizde kahvaltı ediyor. Kahvaltıda biraz peynir, iki dilim ekmek, biraz tereyağı, biraz reçel yiyor ve dört bardak çay içiyor. Metin Beyin eĢi Aysel Hanım. Aysel Hanım üniversitede Türkçe öğretiyor. O, yabancı öğrencilere Türkçe öğretiyor, iĢini çok seviyor. Sabah Metin Bey ve Aysel Hanım evden beraber çıkıyorlar. Aysel Hanımın iĢ yeri eve yakın, ama Metin Beyin ofisi eve uzak, bunun için Metin Bey iĢe otobüsle, Aysel Hanım yürüyerek gidiyor. Saat on ikiye kadar çalıĢıyorlar. Öğle yemeğini Aysel Hanım üniversitede, Metin Bey de lokantada yiyor. Saat yarımda Metin Bey ofisine dönüyor. Onlar beĢ buçuğa kadar çalıĢıyorlar ve eve geliyorlar. Aysel Hanım yemek hazırlıyor, Metin Bey de ona yardım ediyor. Birlikte akĢam yemeği yiyorlar. Metin Bey biraz gazetelere göz atıyor. Aysel Hanım da mutfakta bulaĢıkları yıkıyor. Saat on bire kadar sohbet ediyorlar, televizyon seyrediyorlar. Saat on birde uyuyorlar.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

131

TT – DĠK – 003 BÜRODA Oktay Beyin iĢ yerinde üç sekreteri var. Onların adları NeĢe, AyĢe ve Semra. Oktay Bey NeĢe’ye Ģunları söylüyor: NeĢe Hanım! Bu mektubu Türkçeden Rusçaya çevirin ve sonra AyĢe Hanıma götürün. AyĢe Hanım bu mektubu bilgisayarda yazsın ve daha sonra zarfa koysun, Mehmet Beye versin. Mehmet Bey mektubu hemen postalasın. Ayrıca AyĢe Hanımla Semra Hanıma söyleyin, dosyaları dolaba yerleĢtirsinler. Siz Ģimdi bana bir kahve getirin. Odama telefon bağlamayın. Kim arıyor, öğrenin. ġu yazıyı da Almanya’ya fakslayın lütfen. Ben yarım saat sonra çıkıyorum, öğleden sonra dörde doğru geliyorum. Hepsi bu kadar.

132

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DĠK – 004 KÖYÜM Burası çok güzel bir köy. Sabah uyanıp pencereyi açıyorum ve o temiz, bol oksijenli havayı ciğerlerime çekiyorum. Sabah kahvaltısında taze yumurta, sıcak süt, taze peynir, kaymak ve köy ekmeği yiyorum. Öğle yemeğine kadar dağlarda, kırlarda dolaĢıyorum, çiçek topluyorum. Temiz hava insanı o kadar acıktırıyor ki öğle yemeğini sabırsızlıkla bekliyorum. Öğleden sonra bahçede biraz uyuyorum. KuĢ seslerinin altında, hafif bir rüzgârın kucağında uyumak harika oluyor. AkĢama doğru köye iniyorum. Orada köylülerle sohbet ediyorum. AkĢam yemeğini bazen onlarla yiyorum. Sokaklar bomboĢ. Ne korna sesleri var ne de trafik sıkıĢıklığı. O pis hava, sinirli suratlar... Hepsi orada, Ģehirde kaldı. Tatilim hiç bitmesin! Burada Ģimdilik dert yok, sorunlar yok. Sadece sessizlik, huzur var. Haksız mıyım?

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

133

TT – DĠK – 005 TÜRKĠYE’DE TURĠZM Ġki kıtanın kavĢak noktasında yer almak Türkiye’ye olağanüstü tarihî bir miras bırakmıĢtır. Doğanın cömertliğiyle bu miras büyük bir turizm potansiyeli oluĢturur. Efes’teki Meryem Ana Tapınağı’ndan Ağrı’daki Ġshak PaĢa Sarayı’na kadar benzersiz eserlere sahiptir. Ġstanbul müzeleriyle, saraylarıyla, yüzlerce yıllık geçmiĢe sahip mimarî harikası olan camileriyle ve eĢsiz boğaz manzarasıyla doğal bir müze görünümündedir. Turistlerin burayı ziyareti Ģehrin canlı kiĢiliğini daha da zenginleĢtirip ekonomisini güçlendirir. Akdeniz’in huzurlu ve güneĢli iklimi ise deniz turizmi için çekici olanaklar sunar. Turizm son yıllarda ĢaĢırtıcı bir ilerleme gösterdi. Gerçek bir sanayiye dönüĢüp birbirinden lüks oteller, tatil köylerinin yapılmasına neden oldu. Bugün bu tesisler yüz binlerce kiĢiye de iĢ ve ekmek kapısıdır. Sözün özü turizm Türk ekonomisinin lokomotifi olmuĢtur.

134

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DĠK – 006 ALIġKANLIK AlıĢkanlık, çok yamandır ve hiç Ģakası yoktur. YavaĢ yavaĢ, sinsi sinsi içimize ilk adımını atar; baĢlangıçta kuzu gibi sevimli, alçak gönüllüdür, ama zamanla çok tehlikeli olabilir. Bence büyük alıĢkanlıklarımız, küçük yaĢımızda belirmeye baĢlar ve asıl eğitimimiz, bizi emzirip büyütenlerin elindedir. Çocuk, bir tavuğun boynunu sıkar, kediyi, köpeği oyuncak edip yara bere içinde bırakır; annesi de ona bakıp güler. Kimi baba da oğlunun savunmasız birini dövmesini yiğitlik belirtisi sayar, sevinir, oysa bunlar, zalimliğin, zorbalığın asıl tohumları, kökleridir. Çocukta filizlenir, sonra alıĢkanlığın kucağında büyüyüp geliĢir. Bu kötü eğilimleri yaĢın küçüklüğüne ve iĢin önemsizliğine sayıp hoĢ görmek tehlikeli bir yoldur, bunun için çocuklarımıza küçük yaĢlardan baĢlayıp iyi bir eğitim ve terbiye vermek bizim en önemli görevlerimizdendir.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

135

TT – DĠK – 007 BĠLGĠ Ġnsanlar bugünkü bilgilerine çok zor sahip oldular. En basit bir bilgi için bile yüzyıllarca uğraĢtılar. Ġnsanların bilgi yolundaki zorlukları farklıydı. Önceleri bilgiye ulaĢmak için yeterli teknolojileri yoktu. Bilim adamları, düĢünürler insanları daha fazla aydınlatmak, onların hayatlarını kolaylaĢtırmak için durmadan çalıĢtılar. ÇeĢitli bilgilere ulaĢıp onları insanlığa yaydılar. Ġnsanlar 20.yy’ın baĢında bilgiye karĢı büyük ilgi duydular, çünkü bilginin yayılması için gerekli alt yapı sağlandı. Böylece bilgi de kolayca yayıldı. Günümüzde insanlar bilgiye çok değer veriyorlar. Ülkeler bilgi bankaları kurdular. Artık hem bilgiye ulaĢmak hem de onu kullanmak çok kolay.

136

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – DĠK – 008 GENÇLĠK VE KĠTAP Kitap, gencin duygu ve düĢünce dünyasıdır. Kitaplar bir çiçek, gençler de bir kelebek gibidir. Gençlik ve kitap kelimeleri bir kokuya, bir renge benzer. Ġnsanlara birçok faydası vardır kitabın. Onlara iyiyi, doğruyu, bilimi, tekniği öğretir. Her sayfası bizi dünyanın dört bir yanına götürüp gezdirir, ayrıca hem yeni bilgiler öğretir hem de dünyamıza ıĢık tutar. Ġlkokuldan hayatımızın sonuna kadar elimizin altında, çantamızın içinde, okulumuzun kütüphanesinde, kısaca her yerde onlarla karĢılaĢırız. Sıcak sayfalarıyla geçmiĢten geleceğe doğru yolculuk yaptırır ve her Ģeyi öğrenmemizi sağlar. Hep beraber kitaplara sarılalım. Onlarla arkadaĢ olalım. Haydi gençler, geleceğe bir pencere de biz açalım, çünkü kitap okumayı seven gençlik mutlu, güçlü, bilgili ve geleceğin gençliği demektir.

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

137

TT – DĠK – 009 AĠLENĠN ROLÜ Çocukların temel ihtiyaçlarını doğru olarak karĢılamayı öğrenmeleri, sağlıklı bir hayat sürmelerinde önemli bir rol oynar. Öbür taraftan bu ihtiyaçların doğru öğrenilmesi, öğrenme süreci içinde ailede stres verici olumsuz yaĢantıları ortadan kaldırır. Çocuk geliĢimi esas olarak bedence, ruhça, zihince ve toplumca olmak üzere dört alanda gerçekleĢir. Bedence geliĢimin sağlıklı bir biçimde tamamlanması, çocuğun beslenme, uyku ve tuvalet eğitimlerinin uygun biçimde verilmesiyle mümkündür. Anne, bebeğin doğumundan baĢlayarak bu ihtiyaçları doyurmaya giriĢir, ancak bütün bu temel ihtiyaçlar ruhsal, zihinsel ve toplumsal geliĢime paralel olarak değiĢimler gösterir. Bu paralelliklerden yararlanmak ebeveynlere, temel kalıpların sağlıklı bir biçimde yapılanması konusunda yardımcı olur. Uyku ve beslenme alıĢkanlıkları ile tuvalet eğitiminin doğru bir biçimde kazanılması, çocuğun ileri yaĢlarında sağlıklı bir birey olma Ģansını artırır ve aile içi etkileĢimlerde olumsuz yaĢantıları önler, ayrıca stres verici yaĢantıların azalmasında da önemli bir rol oynar.

138

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

HĠKÂYELER

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

139

TT – HĠK – 001 BĠR KOCANIN HĠKÂYESĠ Adamın birisi bir gün hastalanır. O gün canı iĢe gitmek istemez. Karısı ne güzel her gün evdedir, iĢe gitmek gibi bir derdi yoktur. Birden içinden Allah’a Ģöyle bir dua etmek gelir: “Allahım her gün iĢe gidip 8 uzun saat boyunca evim ve eĢimin rahatı için çalıĢıyorum. EĢim ise sadece evde oturuyor. Ne olur, bir gün için benim yerime geçip ne zor bir hayatım var, görmesini sağla.” Hikâye bu ya, birden adamın dileği gerçekleĢir. Ertesi sabah adam karısının vücudunda uyanır. Hemen yataktan fırlar, eĢinin kahvaltısını hazırlar, çocukları uyandırır, elbiselerini hazırlar, onların da kahvaltılarını hazırlar, yedirir, beslenme çantalarını hazırlayıp çocukları okula götürür, eve döner. Hemen evi toparlayıp bulaĢıkları ve çamaĢırları yıkar. Kuru temizleyiciye götürülecek giysileri eline alıp telefon faturasını ödemek için postahaneye gider ve sıraya girer. Faturayı ödedikten ve kuru temizleyiciye uğradıktan sonra akĢam yemeği için alıĢveriĢe çıkar. Eli kolu dolu bir vaziyette eve döner. Bu sırada öğle olmuĢtur. Evi elektrik süpürgesiyle süpürür. EĢyaların tozunu alır, mutfağı siler, çocuklara kek piĢirir. Çocukları okuldan alma zamanı gelir. Okula gidip onları alır ve yolda onlarla sohbet eder. Evde derslerini kontrol eder ve onlara sütle kek getirir. Bu arada giysileri ütülemesi gerekir. Ütüden sonra ancak akĢam yemeğini hazırlayacak kadar vakit kalır. Patatesleri soymaya baĢlar, salataları yıkar, pilav için pirinci ıslatır, etleri buzdolabından çıkarıp fırın için hazırlar. Kocası eve geldiği zaman tabakları sofraya yerleĢtirmektedir. AkĢam yemeğinden sonra eĢinin kahvesini piĢirir, sonra masayı toplayıp bulaĢıkları yıkar. EĢinin ve çocuklarının ertesi gün giyecekleri kıyafetleri kontrol eder. Bu arada çocukların yatma saati gelmiĢtir. Onlara hikâye okur. Salona televizyon seyretmeye, biraz gazete okumaya döner. Tam o sırada eĢi onu yatak odasına çağırır. Ertesi sabah uyanır ve hemen Allah’a yalvarmaya baĢlar. “Allahım, özür dilerim. Karımın hayatını rahat zannettim. Hatamı anladım. Lütfen, beni eski halime döndür.” Allah cevap verir. “Evet, görüyorum, dersini almıĢsın. Her Ģeyi değiĢtireceğim, ama maalesef 9 ay beklemek zorundasın, çünkü dün gece hamile kaldın. (Şermin Çevirgen’in http://www.kadinvizyon.com sitesindeki yazısından uyarlanmıştır.)

140

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

TT – HĠK – 002 BĠR AġK HĠKÂYESĠ Buz gibi bir günde hızlı hızlı yürümekteydim, birden ayağımın ucunda bir cüzdan gördüm. Hemen aldım. Sahibine ait bir kimlik vardır diye acele acele açtım. Üç dolar çıktı. Bir de buruĢmuĢ, sararmıĢ, eskimiĢ mektup. Belli ki yıllardır o cüzdanın içinde durmaktaydı. Zarf öylesine haraptı ki. Sadece tepedeki “iade” adresi okuyabildim. Mektuba bir göz attım. Bir ipucu bulma ümidi ile. Birden tarihi gördüm. 1924. Mektup yaklaĢık 60 yıl önce yazılmıĢ. El yazısı belli, bir kadına ait. Sol köĢeye bir çiçek resmi çizilmiĢ. “Sevgili Michael” diye baĢlıyor mektup ve “Annesi yasakladığı için onu bir daha göremeyeceğini” anlatarak devam ediyor. “Ama sakın unutma, seni daima seveceğim.” diye bitiyor. Ġmza. Hannah!. Ġçimde bir ses “Bul” dedi bana. “Mektubun sahibini bul.” Milyonlarca Michael var. Hangi birini bulacaksın ki. Ama tepedeki “iade” adresi ipucu olabilir. Telefon istihbaratı aradım. Anlattım. “Bu adrese bağlı bir telefon varsa bana verebilir misiniz? diye. Sustu. Gidip müdürüne sordu. “Var, ama size vermem yasak, fakat sizin adınıza bu numarayı arar, sorarım. Ġsterlerse size bağlarım. Lütfen bekleyin.”dedi. Bekledim. Ġki üç dakika sonra kızın sesi geldi. “Bağlıyorum efendim.” KarĢıdaki hanıma “Hannah diye birini tanıyor musunuz?” diye sordum. “Bu evi, 30 yıl evvel, Hannah diye kızları olan bir aileden aldık.” dedi. “Peki yeni adreslerini biliyor musunuz?.” “Hannah annesini bir huzurevine yatırmayı düĢünmekteydi. Oradan takip edin, belki adres bulursunuz.” Ve huzurevinin adını verdiler. Hemen aradım. YaĢlı anne yıllar önce ölmüĢ. Ama kızına ait eski bir telefon numarası varmıĢ. “Belki oradakiler bilebilirler.” diye düĢündüm. “Bunların hepsi aptalca aslında.” dedim kendi kendime. Ġçinde sadece 3 dolar ve 60 yıllık bir mektup olan cüzdanın sahibini aramak için bunca zahmete ne gerek var ki. Aradım numarayı. Bir kadın “ġimdi Hannah’ın kendisi bir huzurevinde” dedi ve numarayı verdi. Hemen orayı çevirdim. Telefondaki ses “Evet, Hannah burada yaĢıyor.” dedi. Gecenin saat onu, ama hemen yola çıktım, Hannah’ı görmek için. Devasa bir binanın üçüncü katında Ģirin bir oda. GümüĢ saçlı, sıcak tebessümlü bir yaĢlı kadın. Gözlerinin içi ıĢıl ıĢıl ama. Anlattım her Ģeyi cüzdanı ve mektubu gösterip. Derin bir iç çekti mektuba bakıp ve “Genç adam” dedi, “Bu mektup, Michael ile son kontağımdı. Onu öyle seviyorum ki. Sean Connery gibi yakıĢıklıydı. Hani Ģu meĢhur aktör, ama ben TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

141

16 yaĢındaydım. Çok küçüğüm diye annem kesinlikle izin vermedi.” Derin bir nefes daha. “Michael Goldstein harika bir insandı. Eğer bulabilirseniz ona söyleyin lütfen. Onu hep düĢündüm. Hep.” Bir ufak sessizlik. Bir derin nefes daha. “Ve onu hep sevdim.” Ġki damla yaĢ damladı elindeki mektuba. “Ve hiç evlenmedim. Michael gibi birisini bulamadım ki.” Hannah’a teĢekkür edip odadan çıktım. DanıĢmadaki kız “Hannah Hanım yardımcı olabildi mi size?” dedi. “Hiç değilse bunun sahibinin soyadını öğrendim.” dedim cüzdanı gösterip. O sırada yanımdaki hademe bağırdı. “Hey, bu Bay Michael’ın cüzdanı. Üzerindeki bu kırmızı Ģeritten onu nerede görsem tanırım. Cüzdanını hep kaybeder zaten. Üç kere ben buldum, koridorda. Michael sekizinci katta yaĢıyor.” Ok gibi fırladım tekrar asansöre. Michael okuma odasında kitap okumaktaydı. HemĢire beni ve elimdeki cüzdanı gösterdi. Michael elini arka cebine attı, hızla. Sonra sevinçle “Evet, bu benim cüzdanım.” dedi. “Öğleden sonraki yürüyüĢ sırasında düĢürmüĢüm herhalde. Size teĢekkür borçluyum.” “Hiçbir Ģey borçlu değilsiniz.” dedim. “Ama özür dilerim. Ġpucu bulmak için açtım ve içindeki mektubu okudum.” “Mektubu okudun mu?” “Sadece okumakla kalmadım. Hannah’ı da buldum.” “Buldun mu? Nerede? Ġyi mi? Hâlâ eskisi gibi güzel mi? Söyle lütfen, söyle.” “Çok iyi. Hem de harika!” dedim yavaĢça. “Bana onun telefon numarasını ver. Yarın onu hemen arayacağım.” Elime sımsıkı sarıldı. “O benim tek aĢkımdı. Onu öyle sevdim ki asla evlenmedim, çünkü bu mektup geldiğinde hayatımın bir anlamı kalmadı.” “Bay Goldstein” dedim. “Gelin benimle.” Asansörle üçüncü kata indik. Odanın kapısı açıktı. Hannah sırtı kapıya dönük televizyon izlemekteydi. HemĢire ona yaklaĢtı, omzuna dokundu. “Hannah” dedi. “Bu bayı tanıyor musun?.” Gözlüklerini ayarladı bir an baktı, tek kelime etmeden. “Michael” dedi, Michael kapıda, kısık sesle. “Hannah. Ben Michael. Beni tanıdın mı?.”

142

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

“Michael” diye yutkundu Hannah. “Ġnanmıyorum. Bu sensin. Benim Michaelım.” Michael Hannah’a doğru yürüdü yavaĢça. Sarıldılar. HemĢire hıçkırıklar içinde koridora attı kendini. “ĠĢte Tanrının sevgisi de bu.” dedim. “Olacaksa olur.” Üç hafta sonra beni huzurevinden aradılar. Pazar günü bir nikâh vardı. Davetliydim. (Hıncal Uluç’un http://www.guzelsozler.com sitesindeki yazısından uyarlanmıştır.)

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

143

TT – HĠK – 003 EVET, YAPABĠLĠRSĠNĠZ... Deneyim, insanın başına gelen bir şey anlamına gelmez. Deneyim, insanın başına gelenle nasıl başa çıktığı anlamına gelir. Aldous Huxley 46 yaĢında korkunç bir motosiklet kazasında yandınız ve dört sene sonra bir uçak kazasında belden aĢağınız sakat kaldı. Ne yaparsınız? O zaman kendinizi bir milyoner, saygı gören bir konuĢmacı, yeni evli, mutlu bir insan veya baĢarılı bir iĢ adamı olarak hayal edebilir misiniz? Rafting yapmaya gitmeyi düĢünebilir misiniz? Ya da paraĢütle atlamayı? Siyaset yapmayı? W. Mitchel’in feci iki kazadan sonra yüzünde derin yara izleri vardı, ellerinde parmak kalmadı, bacakları inceldi ve tekerlekli sandalyeye bağlı yaĢamak zorundaydı; bunlara rağmen tüm bunları yapmayı baĢardı. Motosiklet kazasında bedeninin yüzde altmıĢ beĢi yandı ve 16 tane ameliyat geçirmek zorunda kaldı. Eliyle çatal tutabilmesi, telefon numaralarını çevirebilmesi ve yardım almadan tuvalete gidebilmesi mümkün değildi; ama eski denizci Mitchel yenilgiyi kabul etmedi. “Kendi uzay gemimden kendim sorumluyum.”dedi. “Bu, benim iniĢim ve çıkıĢım. Bunu, bir aksilik gibi de görebilirim, bir baĢlangıç gibi de.” Altı ay sonra uçak kullanmaya baĢladı. Mitchel kendisine Colorado Victorian tarzı bir ev, birkaç arsa, bir uçak ve bir bar satın aldı. Daha sonra iki arkadaĢıyla ortak oldu ve kendilerine bir soba Ģirketi kurdular. Kısa süre sonra Vermount’un en iyi iĢ yapan ikinci Ģirketi oldular. Motor kazasından dört yıl sonra Mitchel’in kullandığı uçak kalkıĢta yere çakıldı ve Mitchel’in belden aĢağısı sakat kaldı. “BaĢımdaki belanın ne olduğunu çok merak ediyorum. Bütün bunları hak edecek ne yaptım acaba?” Mitchel bağımsız ve desteksiz yaĢamak için gece gündüz demeden çalıĢtı. Colorado, Crested Butte belediye baĢkanı seçildi. En büyük hedefi Ģehri madencilikten kurtarmaktı, çünkü doğayı ve doğal güzelliğini bozmaktaydı. Daha sora Amerikan kongre seçimlerine hazırlandı. Tuhaf görünümünü slogan malzemesi yaptı: “Yine güzel bir yüz göremeyeceksiniz!” Ġlk görüĢte fiziksel görüntüsü ve özrü insanı ĢaĢırtmaktaydı, ama buna rağmen Mitchel rafting yapmayı bile baĢardı . Sonra da aĢık oldu ve evlendi. Halkla iliĢkiler dalında yüksek lisans yaptı; uçmaya, çevreyi korumaya ve halkla konuĢmalar yapmaya devam etti. Mitchel’in olumlu tavırları ve aklı onu “Today’s Show” ve “Good Morning America” gibi televizyon programlarının aranan ismi yaptı. Ayrıca Parade Time, The New York Times gibi dergilerde makaleleri yayımlandı. Sakat kalmadan önce 10.000 Ģey yapabilmekteydim. ġimdi bu sayı 9.000’e indi. Ya 1.000

144

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

tane kaybım için ağlamam ya da geriye kalan 9.000 tane için sevinmem gerekiyor. Ġnsanlara hayatımda iki tane önemli patlama olduğunu söylüyorum. Ben bunları hayattan vazgeçmek için özür olarak kullanmama yolunu seçtim, o zaman sizin de geri çekilmenize sebep bir takım deneyimleri yeni bir perspektife oturtmanızın zamanı gelmedi mi? Bir adım geri gidip olaylara Ģöyle geniĢ bir açıdan baktıktan sonra “Belki de bu, o kadar büyük bir olay değilmiĢ.” diyebilirsiniz. Unutmayın: “Önemli olan size ne olduğu değil, sizin bu konuda ne yapabileceğiniz.”

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

145

YAZILI ANLATIM

146

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

1. AkĢamları neler yapıyorsunuz? Anlatınız? 2. Bir günde neler yapıyorsunuz? Anlatınız. 3. KıĢa hazırlık için neler yapıyorsunuz? Açıklayınız. 4. Hafta sonunda neler yapıyorsunuz? Anlatınız. 5. Hangi hayvanları seviyorsunuz? Niçin? Açıklayınız. 6. En çok hangi mevsimi seviyorsunuz? Niçin? Mevsimlerin ülkenizdeki özelliklerini anla-tınız. 7. Bayramlarda neler yapıyorsunuz? Bir bayramınızı anlatınız. 8. En çok hangi yemekten hoĢlanıyorsunuz? Bu yemeği kısaca tarif ediniz. 9. Nasıl bir iĢte çalıĢmak istiyorsunuz? Niçin? 10. Ülkenizde yeni yılı nasıl kutluyorsunuz? Anlatınız. 11. ġaka yapmayı seviyor musunuz? Niçin? Bir Ģakanızı anlatınız. 12. Anneler Günü’nü ülkenizde nasıl kutluyorsunuz? Anlatınız. 13. Nelerden hoĢlanıyorsunuz, nelerden hoĢlanmıyorsunuz? Anlatınız. 14. En çok hangi sporu seviyorsunuz? Niçin? Örneklerle açıklayınız. 15. En çok hangi arkadaĢınızı seviyorsunuz? Niçin? Anlatınız. 16. Örnek bir insan olmak için neler yapıyorsunuz? DüĢüncelerinizi örneklerle açıklayınız. 17. BoĢ zamanlarınızı nasıl değerlendiriyorsunuz? Anlatınız. 18. Türkiye hakkında neler biliyorsunuz? Anlatınız. 19. Tasarruf ne demektir? Siz tasarruf yapıyor musunuz? Nasıl? Örneklerle anlatınız. 20. Mesleğinizle ilgili neler yapmak istiyorsunuz? Kısaca açıklayınız. 21. En çok kime saygı duyuyorsunuz? Niçin? Örneklerle açıklayınız. 22. Ailenize, okul hayatınızı ve arkadaĢlarınızı bir mektupla anlatınız. 23. Bir rüyanızı anlatınız. 24. Doğum gününüzü ya da mutlu bir gününüzü anlatınız. 25. Bir arkadaĢınıza mektup yazın ve hayatınızdaki değiĢiklikleri ona anlatınız. 26. Okul yaĢamınızdaki ilk gününüzü ve o günkü duygularınızı anlatınız. 27. BaĢınızdan geçen bir kazayı, nedenleri ve sonuçlarıyla anlatınız. 28. ġu anda hangi Ģehirde yaĢıyorsunuz? ArkadaĢınıza bir mektupla anlatınız. 29. Bir Türk evine gittiniz mi? Bu evi anlatınız. 30. Çok üzüldüğünüz bir gününüzü anlatınız. 31. En son tatilinizde neler yaptınız? Anlatınız. 32. Ġki arkadaĢınızı birbiriyle karĢılaĢtırınız. 33. Ġlk öğretmeninize bir mektup yazınız. 34. Ülkenizdeki düğün geleneğini anlatınız. 35. “Bilmemek ayıp değil, öğrenmemek ayıptır.” sözünü açıklayınız. TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

147

36. “Bugünün iĢini yarına bırakma.” atasözünü örneklerle açıklayınız 37. Memleketinizdeki ve buradaki arkadaĢlıklar arasında fark var mı? Bunlar nelerdir? Açıklayınız. 38. “Büyüklere saygı gösterin, küçükleri koruyun.” sözünden ne anlıyorsunuz? Örneklerle açıklayınız. 39. Ailenizi anlatınız. 40. Evinizi anlatınız? 41. Bir gezinizi anlatınız. 42. Ülkenizdeki bir Ģehri anlatınız. 43. Bize ülkenizi tanıtınız. 44. Çocukluğunuza ait iyi bir anınızı anlatınız. 45. Çocukluğunuza ait kötü bir anınızı anlatınız. 46. Geçen bayramda neler yaptınız? Anlatınız. 47. Yeni yılda neler yaptınız? Anlatınız. 48. RüĢvet nedir? RüĢvetin topluma ne gibi etkileri vardır? Örneklerle anlatınız. 49. Yeni bir hayata baĢlamak zor mudur? Niçin? Örneklerle anlatınız. 50. Kötü alıĢkanlıklar nelerdir? Örneklerle anlatınız. 51. Tutumluluk nedir? Hangi alanlarda tutumlu olmak gerekir? Anlatınız. 52. Günümüzde yabancı dil öğrenmek niçin gereklidir? Örneklerle anlatınız. 53. Doğa sevgisi sizce nedir? “Doğayı sevmek kolay, ama onu korumak zor.” sözünden ne anlıyorsunuz? Örneklerle açıklayınız. 54. Temiz bir dünya ne demektir? Temiz bir dünya için neler yapmalıyız? Örneklerle anlatınız. 55. “Sağlam kafa, sağlam vücutta bulunur.” sözünü açıklayınız. 56. Vatan sevgisi hakkında neler düĢünüyorsunuz? Örneklerle açıklayınız. 57. “Sevgi ve dostluk” sözcükleri size neler anlatıyor? Açıklayınız. 58. Bu sene yılbaĢında neler yapacaksınız? Anlatınız. 59. Gelecekte neler yapmayı plânlıyorsunuz? Anlatınız. 60. Bu yaz tatilinde neler yapacaksınız? Anlatınız. 61. Üniversitede hangi bölümde okuyacaksınız? Niçin bu bölümü tercih ettiniz? Anlatınız. 62. Denizsiz bir yerde mi yoksa denizli bir yerde mi yaĢamak istersiniz? Açıklayınız. 63. Hangi ülkede yaĢamak istersiniz? Niçin? Açıklayınız. 64. “Aç tavuk kendini buğday ambarında sanır.” atasözünü açıklayınız. 65. “Arslan yatağından belli olur.” atasözünü örneklerle açıklayınız. 66. “Bakarsan bağ, bakmazsan dağ olur.” atasözünü örneklerle açıklayınız. 67. “Benim en iyi dostum kitaptır.” sözünü açıklayınız.

148

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

68. Birisi size dünyanın herhangi bir yerine gitmek için bir uçak bileti veriyor. Nereye gidersiniz? Niçin oraya gitmek istersiniz? Orada neler yaparsınız? Anlatınız. 69. Bütün insanlar hayal kurar, sizin hayalleriniz nelerdir? Örneklerle açıklayınız. 70. Bencil olmak insana neler kazandırır, neler kaybettirir? Örneklerle açıklayınız. 71. Hobilerinizi anlatınız. Bir hobiyle uğraĢmak insana neler kazandırır? Örneklerle açıklayınız. 72. “Ġnsanları hayata umut ve sevgi bağlar.” sözünü örneklerle açıklayınız. 73. Nasıl bir kiĢiyle evlenmek istersiniz? Anlatınız. 74. Sanatçı olmak ister misiniz? Bu konudaki düĢüncelerinizi yazınız. 75. Varsayalım siz bir sinema oyuncususunuz. Bir aĢk filminde baĢrolü oynuyorsunuz. Bize bu filmi anlatır mısınız? 76. Ülkenizin uygarlığı hakkında neler biliyorsunuz? Anlatınız. 77. Vatan sevgisi hakkında neler düĢünüyorsunuz? 78. Bize yurt hayatını anlatır mısınız? Yurtta kalmanın olumlu ve olumsuz yönleri nelerdir? Ev ve yurt hayatını karĢılaĢtırınız. 79. Elinizde yüksek meblağda para var. Kendiniz ve dünya için neler yaparsınız? Örneklerle açıklayınız. 80. Ġyi insan olmak nedir? Siz iyi bir insan olmak için neler yapıyorsunuz? Açıklayınız. 81. “Emek olmadan yemek olmaz.” atasözünü açıklayınız. 82. Kitapların insan hayatındaki önemini örneklerle açıklayınız. 83. Ġnsan hayatının en güzel dönemi hangisidir? Çocukluk mu, gençlik mi, yaĢlılık mı? Niçin? Örneklerle açıklayınız. 84. Dostluk ne demektir? “Dost acı söyler.” sözünü örneklerle açıklayınız. 85. Memleketinizi gezmeye gelen turistlere ne gibi tavsiyelerde bulunursunuz? Örneklerle açıklayınız. 86. Üniversiteyi bitirdikten sonra neler yapmayı tasarlıyorsunuz? Anlatınız. 87. Niçin Türkçe öğreniyorsunuz? Türkçe öğrendikten sonra neler yapacaksınız? Anlatınız. 88. Yeni yerler görmek, yeni insanlarla tanıĢmak insana neler kazandırır? Anlatınız. 89. Alkollü içki kullanmanın insan üzerindeki etkilerini örneklerle anlatınız. 90. Turizmin insanlara ve ülkeye ne gibi yararları vardır? DüĢüncelerinizi anlatınız. 91. Ülkenizdeki aile yapısını, ailenin Ģeklini, ailede bulunanların sayısını ve kiĢilerin görevlerini anlatınız. 92. Sanatçının toplumdaki görevi nedir? Açıklayınız. 93. Bir ülke için eğitimin önemi nedir? Örneklerle açıklayınız. 94. “Damlaya damlaya göl olur.” atasözünü örneklerle açıklayınız. 95. Mutluluk, sevgi ve dostluk sözcüklerinden neler anlıyorsunuz? Örneklerle açıklayınız. TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)

149

96. “GüneĢ girmeyen eve doktor girer.” sözünden ne anlıyorsunuz? Örneklerle açıklayınız. 97. Yalan söylemenin insanlar üzerindeki etkilerini örneklerle açıklayınız. 98. Tembel insanların çevreye ve topluma ne gibi etkileri vardır. Örneklerle açıklayınız. 99. Bulunduğunuz Ģehirdeki bir müzeyi ya da tarihî bir yeri anlatınız. 100. Ülke tanıtımında sporun yeri ve önemi nedir? Örneklerle açıklayınız. 101. “Gülü seven dikenine katlanır.” sözünü örneklerle açıklayınız. 102. Köy hayatı mı yoksa Ģehir hayatı mı daha ilginçtir? Olumlu ve olumsuz yönlerini anlatınız. 103. Ülkenizde en iyi meslek hangisidir? Niçin? Anlatınız. 104. Mutluluk parayla iliĢkili midir? Niçin? Örneklerle açıklayınız. 105. Ülkenize ait bir atasözünü, bir deyimi ya da bir hikâyeyi anlatınız.

150

TTR – 101 (Türkiye Türkçesi)