7_Hmeres_Kathimerini_-______________________________________.pdf
February 4, 2017 | Author: annavathi | Category: N/A
Short Description
Download 7_Hmeres_Kathimerini_-______________________________________.pdf...
Description
Âπτα HMEPEΣ
KYPIAKH 9 ΣEΠTEMBPIOY 2001
Oι Πανελλήνιοι Aγώνες στην αρχαιτητα
H KA£HMEPINH
E¶TA HMEPE™
KYPIAKH 9 ™E¶TEMBPIOY 2001
2-31 A º I E P ø M A OΙ ΠΑΝΕΛΛΝΙΟΙ AΓ ΝΕς ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΤΗΤΑ
Eν αρχ ην ο θλος Tης ¶¤Á΢ KÔ˘ÓÂÓ¿ÎË
Π θια – Oλ μπια Tου N›ÎÔ˘ °È·ÏÔ‡ÚË
Παναθναια, η μεγλη γιορτ των Aθην%ν Tου ¶¿ÓÔ˘ B·Ï·‚¿ÓË
N&μεα στη μνμη του Oφ&λτη Tου Stephen G. Miller
Iσθμια, μ θοι και αγ%νες Tης Elizabeth R. Gebhard
Hρα+α τα εν Aργει Tου XÚ‹ÛÙÔ˘ I. ¶ÈÙÂÚÔ‡
Aσκληπιε+α Eπιδα ρου
M
E™A A¶O ÙËÓ ¿ıÏËÛË ¯·ÈÚfiÌ·ÛÙ ÙËÓ ·ÚÌÔÓÈ΋ Û˘Ì‚›ˆÛË ÛÒÌ·ÙÔ˜ Î·È „˘¯‹˜. AÔÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ì ÙÔ ·ÈÛıËÙÈÎfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÂÓfi˜ ·ÚÌÔÓÈÎÔ‡ ÛÒÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ˘·ÎÔ‡ÂÈ Ì ·ÎÚ›‚ÂÈ· ÙȘ ÂÈÙ·Á¤˜ ÙÔ˘ ÓÔ˘. H ›Ù¢ÍË ÙÔ˘ ·ÔÙÂϤÛÌ·ÙÔ˜, Ë Ó›ÎË Â› ÙÔ˘ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘ ›ӷÈ, ‚¤‚·È·, ÁÂÁÔÓfi˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi, ÚÔ¤¯ÂÈ, fï˜, Ë Û˘Ó‡·ÚÍË ·È‰Â›·˜ Î·È ·ıÏËÙÈÛÌÔ‡. A˘Ù¿, ‹Ù·Ó Ù· ˙ËÙÔ‡ÌÂÓ· Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÂÔ¯‹˜, Û ıˆÚËÙÈÎfi ›‰Ô, ¤ÙÛÈ ı· Eπιμλεια αφιερ ματος: ¤Ú ӷ Â›Ó·È ·Îfi¶E°KY KOYNENAKH ÌË Î·È Û‹ÌÂÚ·, fï˜ Ì ÙËÓ ·Ó·‚›ˆÛË ÙˆÓ OÏ˘ÌÈ·ÎÒÓ AÁÒÓˆÓ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ·, Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ¤¯Ô˘Ó Ô‰ËÁËı› Û ¿ÏÏÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜. H ÂÌÔÚÂ˘Ì·ÙÔÔ›ËÛË ÙˆÓ AÁÒÓˆÓ, Ë ¯Ú‹ÛË ·Ó·‚ÔÏÈÎÒÓ, Ë ÂÌÏÔ΋ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÂÙ·ÈÚÂÈÒÓ ˆ˜ ¯ÔÚËÁÔ› ÙˆÓ ·ıÏËÙÒÓ, ¤¯Ô˘Ó ·ÏÏ¿ÍÂÈ ÙÔ ÁÚ¿ÌÌ· Î·È ÙÔ Ó‡̷ ÙˆÓ AÁÒÓˆÓ. M ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÙˆÓ ÂÂÚ¯fiÌÂÓˆÓ OÏ˘ÌÈ·ÎÒÓ AÁÒÓˆÓ, ·Ó·˙ËÙ‹Û·Ì ÙËÓ ··Ú¯‹ ÙˆÓ ·ıÏËÙÈÎÒÓ ‰ÈÔÚÁ·ÓÒÛˆÓ. TÔ˘˜ ÙfiÔ˘˜ fiÔ˘ ÁÈÓfiÙ·Ó, ÙȘ Û˘Óı‹Î˜ Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û·Ó ÛÙȘ ‰È¿ÊÔÚ˜ fiÏÂȘ-ÎÚ¿ÙË Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜. AÓ·˙ËÙ‹Û·Ì ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ Ù˘ ÌÂÙ·-
Tου XÚ‹ÛÙÔ˘ I. ¶ÈÙÂÚÔ‡
Σ γχρονες αναβι%σεις Tου °ÈÒÚÁÔ˘ X·Ù˙ˉ¿ÎË
EÍÒÊ˘ÏÏÔ ™ÎËÓ¤˜ ¿ıÏËÛ˘ Ó¤ˆÓ ÛÙËÓ Aı‹Ó·. AÙÙÈÎfi˜ ÂÚ˘ıÚfiÌÔÚÊÔ˜ ÎÚ·Ù‹Ú·˜ ÙÔ˘ E˘ÊÚÔÓ›Ô˘. °‡Úˆ ÛÙÔ 510-500 .X. BÂÚÔÏ›ÓÔ, Antikenmuseum (ʈÙ.: EÏÛË ™·ı¿ÚË, «TÔ OÏ˘ÌÈ·Îfi ¶Ó‡̷», ÂΉ. «A‰¿Ì», Aı‹Ó· 2000).
Yπεθυνη «Eπτ Hμερ ν» E§EY£EPIA TPA´OY
2
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
ÙÚÔ‹˜ ÙˆÓ AÁÒÓˆÓ Û ı¤·Ì·. M¤Û· ·fi ·˘Ù‹ ÙËÓ ¤Ú¢ӷ ‰È·ÈÛÙÒÛ·Ì fiÙÈ Ë Ó›ÎË ÛÙÔ˘˜ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ ‹Ù·Ó Ë ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÛÙÈÁÌ‹ ÁÈ· ÙÔÓ EÏÏËÓ·. OÈ ·Ú¯·›ÔÈ ›ÛÙ¢·Ó fiÙÈ Î¿ı ӛÎË Â›¯Â ÙËÓ Â‡ÓÔÈ· ÙˆÓ ıÂÒÓ, ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ÓÈÎËÙ‹ ı· ¤ÌÂÓ ÛÙ· ¯Â›ÏË ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ·ÈÒÓÈ·, ı· ÙÔ˘ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙ ÙËÓ ·ı·Ó·Û›· ÎÈ ·˘Ùfi ‹Ù·Ó Ë ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·ÓÙ·ÌÔÈ‚‹. OÈ AÁÒÓ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Á¤ÓÓËÌ· ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ fiˆ˜ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ÔÏÏÔ›. AÓÙ›ıÂÙ·, ·fi ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ¢ÚËÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ, ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘ÌÂ, fiÙÈ Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ ·ıÏËÙÈÎÒÓ ·È¯ÓȉÈÒÓ ÙÂÏÔ‡Û·Ó ·ÁÒÓ˜ Ï·Ô› Ù˘ AÓ·ÙÔÏ‹˜, ÔÏÏÔ‡˜ ·ÈÒÓ˜ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ Â›ÛËÌË ıÂÛÌÔı¤ÙËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·, Ô˘ ¤ÁÈÓ ÙÔ 776 . X. ™Â ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔȯÔÁÚ·ÊÈÒÓ Î·È ·Ó·ÁÏ‡ÊˆÓ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ AÈÁ‡ÙÔ˘, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ¿Ó‰Ú˜ Ô˘ ·ÏÂ‡Ô˘Ó ‹ ÛËÎÒÓÔ˘Ó ‚¿ÚË ‹ οÓÔ˘Ó ·Û΋ÛÂȘ Ì ÛÊ·›Ú˜, Ì ڷ‚‰È¿ ‹ Ì·¯·›ÚÈ·, ÛÙËÓ ÍËÚ¿ ‹ ÛÙÔÓ N›ÏÔ. AÓ¿ÏÔÁ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·, Ì ÌÈÎÚ¤˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜, Û˘Ó·ÓÙ¿Ì ·ÚÁfiÙÂÚ· ÛÙËÓ KÚ‹ÙË. MfiÓÔ Ô˘ ÂΛ, ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ÛÙ·‰È·Î¿ ·Ó·Ù˘ÛÛfiÌÂÓÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÔ‡ ÂȤ‰Ô˘, Ù· ·ıÏËÙÈο ·È¯Ó›‰È· Î·È Á˘ÌÓ¿-
Eν αρχ ην ο θλος Õ Σκην απ τα Tαυροκαθψια, που ταν απ τα πιο αγαπητ αθλματα στη μινωικ Kρτη. Στο αγνισμα αυτ συμμετεχαν νδρες και γυνακες και πνω απ δ ο τομα. Στη φωτογραφα, τοιχογραφα απ το ανκτορο της Kνωσο . Yστερομινωικ περοδος, μ σα 15ου αι. π.X. (Hρκλειο, Aρχαιολογικ Mουσεο).
ÛÌ·Ù· ·›ÚÓÔ˘Ó ÙË ÌÔÚÊ‹ ·ıÏËÙÈÎÒÓ Î·È ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÂΉËÏÒÛˆÓ. °È·Ù›, Ò˜ ·ÏÏÈÒ˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÔ‡Ó ÙÔ Î˘‚›ÛÙËÌ· (·ÎÚÔ‚·ÙÈÎfi˜ ÂÏÈÁÌfi˜ Ì ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÚÔ˜ Ù· οو) ‹ Ù· Ù·˘ÚÔηı¿„È·; E›Ó·È Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ ÔÈ ÂΉËÏÒÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ÂÎÙfi˜ ·fi ηÏÔÁ˘ÌÓ·Ṳ̂ÓÔ˘˜ ·ıÏËÙ¤˜ ÚÔ¸¤ıÂÙ·Ó Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈ· ÂÍ¿ÛÎËÛË Î·È ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›·. TËÓ ›‰È· ¿Ô„Ë ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ Î·È Ë ·Ú¿ÛÙ·ÛË ˘ÁÌ·¯›·˜ Û ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· Ù˘ £‹Ú·˜, Ì ÙÔ˘˜ ‰‡Ô Ó·ÚÔ‡˜ ˘ÁÌ¿¯Ô˘˜ Ì ٷ Á¿ÓÙÈ· ·Ó¿ ¯Â›Ú·˜. E›Ó·È ›Û˘ ÁÓˆÛÙfi, fiÙÈ Ô ÌÂÙ¤ÂÈÙ· Ì˘ÎËÓ·˚Îfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ÂËÚ¿ÛÙËΠ·fi ÙÔÓ ÌÈÓˆ˚Îfi. OÈ ·ÁÒÓ˜ ÛÙ›‚Ô˘, ÙÔ Î˘‚›ÛÙËÌ· Î·È Ù· Ù·˘ÚÔηı¿„È· ÂÚÓÔ‡Ó ·fi ÙËÓ KÚ‹ÙË ÛÙË M˘ÎËÓ·˚΋ EÏÏ¿‰·. EÎÙfi˜ ·fi Ù· ·ÁˆÓ›ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ÛÙ›‚Ô˘ Ô˘ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó Î·È Ë Ù¯ÓÈ΋ ÙÔ˘˜ ‚ÂÏÙÈÒÓÂÙ·È, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Î·È Ó¤· ·ıÏ‹Ì·Ù·, fiˆ˜ Ô ‰ÚfiÌÔ˜ Î·È Ë ·ÚÌ·ÙÔ‰ÚÔÌ›·. T·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ÔÈ M˘ÎËÓ·›ÔÈ, ‰›ÓÔ˘Ó Ó¤Ô ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÛÙ· ·ıÏËÙÈο Á˘ÌÓ¿ÛÌ·Ù· Î·È È‰Ú‡Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ÂÈÙ¿ÊÈÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ Ì ÛÎÔfi Ó· ÙÈÌ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÓÂÎÚÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ‹ÚˆÂ˜. AÓ¿ÏÔÁ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ÛÙ· OÌËÚÈο ¤Ë. Ö˜, ÙÔ ÁÓ‹ÛÈÔ ·ÁˆÓÈÛÙÈÎfi Ó‡̷ Ô˘ ‰È·ÈÛÙÒÓÂÙ·È ÛÙȘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜
ÂÔ¯¤˜, Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÂÍÂÏ›ÛÛÂÙ·È Ì ÁÔÚÁÔ‡˜ Ú˘ıÌÔ‡˜ ÛÙ· ÈÛÙÔÚÈο ¯ÚfiÓÈ·. ™ÙȘ ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚ˜ fiÏÂȘ-ÎÚ¿ÙË, ÙËÓ Aı‹Ó· Î·È ÙË ™¿ÚÙË, Ë ÛˆÌ·ÙÈ΋ ÂÎÁ‡ÌÓ·ÛË ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ‚·ÛÈÎfiÙÂÚÔ Ì¿ıËÌ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ. TÔ Á˘ÌÓ·ÛÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ Î·È ÛÙËÓ ÂÈÙ˘¯›· ÙÔ˘ ÔÏÈÙ‡̷ÙÔ˜. O Ù¤ÏÂÈÔ˜ ÔÏÂÌÈÛÙ‹˜ ‹ÍÂÚ ӷ ·Ú·ÌÂÚ›˙ÂÈ ÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ ÙÔ˘ ÊÈÏÔ‰Ô͛˜ Î·È Ó· ı˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙËÓ ·ÙÔÌÈ΋ ÙÔ˘ ˙ˆ‹ ÁÈ· ÙÔ ÁÂÓÈÎfi fiÊÂÏÔ˜. OÈ AıËÓ·›ÔÈ ÚÔ¯ˆÚÔ‡Ó ·ÎfiÌË ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ: ÂȉÈÒÎÔ˘Ó ÙËÓ ÈÛfiÚÚÔË ÌfiÚʈÛË „˘¯‹˜ Î·È ÛÒÌ·ÙÔ˜. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙË Á˘ÌÓ·ÛÙÈ΋ ıÂÛ›˙Ô˘Ó Î·È ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ·È‰Â›·, ÛÙËÓ ÔÔ›· ÛÔ˘‰·›Ô ÚfiÏÔ ¤·È˙·Ó Ô ¯ÔÚfi˜ Î·È Ë ‰È‰·Ûηϛ· Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜. H Aı‹Ó· ·fi Ù· ·Ú¯·˚ο ¯ÚfiÓÈ· Î·È Ò˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ÂÔ¯‹˜ ‰ÈÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ Î·È ·›ÚÓÂÈ Ì¤ÚÔ˜ Û ·ÁÒÓ˜ Ì ӤԢ˜ Ô˘ ›¯·Ó ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÌÈ· ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË ÂχıÂÚË ·È‰Â›·, Ù˘ ÔÔ›·˜ Ù· ·ÚÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ‹Ù·Ó: Ë Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ Á˘ÌÓ·ÛÙÈ΋, Ë ‰È‰·Ûηϛ· ÌÔ˘ÛÈ΋˜ Î·È Ú˘ıÌÔ‡, Ë Â›Û˘ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÙÚÔÊ‹ ·fi ÛÔ˘‰·›Ô˘˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜. M ‚¿ÛË ·˘Ù¿ Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ ÔÈ Ó¤ÔÈ Ù˘ Aı‹Ó·˜ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó ÛÙË ÌÂÁ¿ÏË ÁÈÔÚ-
Ù‹ Ù˘ fiÏ˘ ÙÔ˘˜, Ù· ¶·Ó·ı‹Ó·È·, ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó Ù˘ AıËÓ¿˜. TÔ ¤·ıÏÔ ‹Ù·Ó ·ÁÁ›· ÁÂÌ¿Ù· Ì ÈÂÚfi Ï¿‰È Ù˘ ı¿˜, ÙÔ˘˜ ÏÂÁfiÌÂÓÔ˘˜ ¶·Ó·ıËÓ·˚ÎÔ‡˜ ·ÌÊÔÚ›˜. TÔ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· Ù˘ Aı‹Ó·˜ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó Î·È ¿ÏϘ ÈÛ¯˘Ú¤˜ fiÏÂȘ-ÎÚ¿ÙË Ù˘ ·Ú¯·›·˜ EÏÏ¿‰·˜, ΢ڛˆ˜ fiÛ˜ ›¯·Ó ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎfi ÔÏ›ÙÂ˘Ì·. AÓ¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡ÛÂ Ô ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi˜, ÔÈ· ı· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ηχÙÂÚÔ˘˜ ·ıÏËÙ¤˜, ÔÈ· ı· ÂÙ‡¯ÂÈ ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ӛΘ. O ÙÔÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ ÛÈÁ¿-ÛÈÁ¿ Á›ÓÂÙ·È ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˜. TfiÔÈ Ì Í¯ˆÚÈÛÙ‹ ÈÂÚfiÙËÙ·, Ë OÏ˘Ì›·, ÔÈ ¢ÂÏÊÔ›, Ë NÂ̤·, Ë KfiÚÈÓıÔ˜, ‰ÈÔÚÁ·ÓÒÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜. ™ÙÔ ›‰ÈÔ Ó‡̷ ÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·È ·ÁÒÓ˜ Î·È Û οÔÈ· ·ÛÎÏËÈ›·, Ì ÈÔ ÁÓˆÛÙÔ‡˜ ÂΛÓÔ˘˜ ÛÙÔ ·ÛÎÏËÈÂ›Ô Ù˘ Eȉ·‡ÚÔ˘. AÏψÛÙÂ, Ô ¯ÒÚÔ˜ ÙÔ˘ ÛÙ·‰›Ô˘ Ù˘ Eȉ·‡ÚÔ˘ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· Ì·›ÓÂÈ ÎÈ ·˘Ùfi˜ ÛÙÔ ¯ÔÚfi ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ OÏ˘ÌÈ·ÎÒÓ AÁÒÓˆÓ ÙÔ˘ 2004, Ì ÙËÓ ·Ó·Ûًψۋ ÙÔ˘ –ηıÒ˜ ϤÁÂÙ·È– Î·È ÙËÓ ÊÈÏÔÍÂÓ›· οÔÈˆÓ ÎÏ·ÛÈÎÒÓ ·ÁˆÓÈÛÌ¿ÙˆÓ. AÓ Î·È Ë ·Ú·ÎÌ‹ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ÁÓ‹ÛÈÔ˘ ·ıÏËÙÈÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ·fi
H
K A £ H M E P I N H
B
ÙÔÓ 4Ô ·ÈÒÓ· .X. , fï˜, ηٿ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô Î·Ù·‚Ï‹ıËΠÚÔÛ¿ıÂÈ· fi¯È ÌfiÓÔ Ó· ‰È·ÛˆıÔ‡Ó ÔÈ AÁÒÓ˜ ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ‰È·‰ÔıÔ‡Ó ¤Ú·Ó ÙÔ˘ ÂÏÏ·‰ÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘, ÛÙËÓ AÓ·ÙÔÏ‹. M ÙȘ ηٷÎÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ MÂÁ¿ÏÔ˘ AÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó Ó¤Â˜ ÂÏÏËÓÈΤ˜ ·ÔÈ˘ Î·È ‚·Û›ÏÂÈ·. ¶·ÓÙÔ‡ ¯Ù›ÛÙËÎ·Ó Á˘ÌÓ·ÛÙ‹ÚÈ·, ·Ï·›ÛÙÚ˜ Î·È ÛÙ¿‰È·, fiÔ˘ ÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·Ó ÙÔÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜ Ì ÚfiÙ˘Ô ÙÔ˘˜ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘˜. TËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ ÛÙÔÓ ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ Î·Ù·‚Ï‹ıËΠÚÔÛ¿ıÂÈ· ÁÈ· ÙÔÓ Â͈ڷ˚ÛÌfi Î·È ÙËÓ Â¤ÎÙ·ÛË ÙˆÓ ·ıÏËÙÈÎÒÓ ¯ÒÚˆÓ, Ì ¯Ú‹Ì·Ù· Ô˘ ‰È¤ıÂÙ·Ó ÔÈ ‚·ÛÈÏ›˜ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÒÓ ÎÚ·ÙÒÓ. ™ÈÁ¿-ÛÈÁ¿ ÔÈ ·ÁÒÓ˜ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡ÓÙ·È ·fi ÙËÓ ÔÏ˘Ù¤ÏÂÈ·. H ¿ÓÂÛË ÙÔ˘ ı·ً ÚˆÙ‡ÂÈ. ™ÙÔȯ›· Ô˘ ¤Ú¯ÔÓÙ·È Û ϋÚË ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙËÓ ·Ú¯·›· ÏÈÙfiÙËÙ·. X¿ÓÔ˘Ó ÙÔÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ÙÔ˘˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ÔÈ ·ıÏËÙ¤˜ ÂȉÈ·ÔÓÙ·È, ·ÔÎÙÔ‡Ó Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ Û˘Ó›‰ËÛË, ÔÈ ·ÁÒÓ˜ ·fi ηı·Ú¿ ·ıÏËÙÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ ÌÂÙ·ÙÚ¤ÔÓÙ·È Û ı¤·Ì·. EÓ· ı¤·Ì· Ô˘ ÊÙ¿ÓÂÈ Ò˜ ÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ·Ó·ÁÓÒÛÂÈ ÎÔÈÓˆÓÈο Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈο ÛÙÔȯ›· Ù˘ οı ÂÔ¯‹˜.
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
3
Πθια - Oλμπια Tου N ÿ∫√À ° π∞§√⁄ƒ∏ Kαθηγητ , πρ ην γενικο επιθεωρητ Aρχαιοτ των / επτιμου αντιπροδρου Διεθνος Oλυμπιακ ς Aκαδημας
T
O XAPAKTHPI™TIKOTEPO ÁÓÒÚÈÛÌ· ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ˘‹ÚÍ ·Ó¤Î·ıÂÓ ÙÔ ¿ıÔ˜ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔÓ ¿ıÏÔ Î·È ÙËÓ ·ÚÈÛÙ›·. £· ¤ÏÂÁ ηÓ›˜ fiÙÈ Î·Ù’ ·˘ÙÔ‡˜ «ÂÓ ·Ú¯‹ ‹Ó Ô ¿ıÏÔ˜». H ı¤ÛË ·˘Ù‹, Ô˘ ›Û¯˘Û ˆ˜ ·Í›ˆÌ· ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ Î·ı’ fiÏË ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· Â›Ó·È ‹‰Ë ·ÔÎÚ˘ÛÙ·Ïψ̤ÓË Û ¤Ó· ·fi Ù· ·Ú¯·ÈfiÙÂÚ· ΛÌÂÓ· Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜, ÙÔ «EÚÁ· Î·È H̤ڷȻ ÙÔ˘ HÛÈfi‰Ô˘ (11–26). EΛ Ô ÔÈËÙ‹˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙȘ ‰‡Ô ÌÔÚʤ˜ Ù˘ EÚȉ·˜. H Ì›· EÚȘ ›ӷÈ, ηْ ·˘ÙfiÓ, ηٷÛÙÚÂÙÈ΋, ÁÈ·Ù› ·Ú·Û‡ÚÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÛÙÔÓ ÌÈÛËÙfi fiÏÂÌÔ Î·È ÙË ‰È¿Ï˘ÛË, ÂÓÒ Ë ¿ÏÏË, ÙfiÛÔ ·Ú¯·›· fiÛÔ Î·È Ë ÎÔÛÌÈ΋ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·, ÚˆÙfiÙÔÎË ÎfiÚË Ù˘ N‡ÎÙ·˜ Î·È ÙÔ˘ º¿ÓËÙ·, Â›Ó·È Â˘ÂÚÁÂÙÈ΋, ÁÈ·Ù› ˆı› ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Û ¿ÌÈÏÏ· Î·È Û˘ÓÂÒ˜ Û ÚfiÔ‰Ô. TÔ Ó‡̷ ·˘Ùfi Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ EÚȉ·˜, Ô˘ ·ÚÔÚÌ¿ ÛÙË Û˘ÁÁ˘ÌÓ·Û›· Î·È ÙËÓ ¿ıÏËÛË, ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜ ·¤ÎÙËÛ ȉȷ›ÙÂÚË ÛËÌ·Û›·. °È·Ù›, ·Ó Î·È fiÏÔÈ ÔÈ Ï·Ô› ÛÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË Ì·˜ ÂȉfiıËÎ·Ó ÛÙË Á˘ÌÓ·ÛÙÈ΋ Î·È ÙÔ˘˜ ·ıÏËÙÈÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜, ηÓ›˜ ‰ÂÓ ·Ó‹Á·Á Û ȉ·ÓÈÎfi ÙÔÓ ¿ıÏÔ. TÔÓ ¿ıÏÔ, Ô˘ ÂÓ˘‹Ú¯Â Û fiϘ ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘˜, Úfi‚·Ï·Ó ÔÈ EÏÏËÓ˜ ˆ˜ ̤ÛÔ ·È‰Â›·˜, ÌÈ·˜ ·È‰Â›·˜ Ô˘ ·¤‚Ï ӷ ηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ·Á·ıfi, ¯ÚËÛÙfi Î·È ÁÂÓÓ·›Ô, «fiÌÔÈÔÓ ıÂÒ». AÏψÛÙÂ, ›¯·Ó «·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÚÔ˜ Ì›ÌËÛÈÓ» ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ ÙÔ˘˜, ·ÊÔ‡, fiˆ˜ ÏËÚÔÊÔÚÔ‡Ó ÔÈ ·Ú¯·›Â˜ ËÁ¤˜ ‰È·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·Ó Î·È ·˘ÙÔ› ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ÛÙ· HχÛÈ· ¶Â‰›·. AÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ OÏ˘Ì›· Ô Z¢˜ Ó›ÎËÛ ÙÔÓ KÚfiÓÔ ÛÙËÓ ¿ÏË, ÂÓÒ Ô AfiÏÏˆÓ ÙÔÓ AÚË ÛÙËÓ ˘ÁÌ‹ Î·È ÙÔÓ EÚÌ‹ ÛÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ (¶·˘Û. V 7,10). AıÏÔ˜ ÙˆÓ ıÂÒÓ ‹Ù·Ó Î·È ÔÈ ·ÁÒÓ˜ ÙÔ˘˜ ηٿ ÙˆÓ TÈÙ¿ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ °ÈÁ¿ÓÙˆÓ Ô˘ ·ÔÛÎÔÔ‡Û·Ó ÛÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË ÙÔ˘ §fiÁÔ˘ Î·È Ù˘ Ù¿Í˘ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ô˘ ÂΛÓÔÈ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó. ¶ÚÒÙÔÈ ÌÈÌËÙ¤˜ ÙˆÓ ıÂÒÓ ÛÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ ¿ıÏËÛ˘ ˘‹ÚÍ·Ó ÔÈ ‰ÈÔÁÂÓ›˜ ‹ÚˆÂ˜, Ô˘ ÂÓ›ÔÙ ʤÚÔÓÙ·È Î·È ˆ˜ È‰Ú˘Ù¤˜ AÁÒÓˆÓ. O HÚ·ÎÏ‹˜ .¯. ·›˙ÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ AÁÒÓˆÓ Ù˘ OÏ˘Ì›·˜ Î·È ÛÙËÓ ·ÔÎÚ˘ÛÙ¿ÏψÛË ÁÂÓÈο ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ ·ÁˆÓÈÛÙÈÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜ ÛÙËÓ AÚ¯·›· EÏÏ¿‰·. °È·Ù› Ô ‹Úˆ·˜ ·˘Ùfi˜, ÛÙËÓ ÎÚËÙÔÁÂÓ‹ ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘, ˆ˜ I‰·›Ô˜ HÚ·ÎÏ‹˜, ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÈ ÙË ı¤ÛË Î·È ÙÔ Ì‹ÎÔ˜ ÙÔ˘ ™Ù·‰›Ô˘ Ù˘ OÏ˘Ì›·˜ Î·È ÌÂ-
4
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
H O πυγμχος του 5ου αι. Ù¿ ηÏ› ÙÔ˘˜ ·‰ÂÏÊÔ‡˜ ÙÔ˘, ÙÔ˘˜ I‰·›Ô˘˜ ¢·ÎÙ‡ÏÔ˘˜, Ó· ·Ó·ÌÂÙÚËıÔ‡Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Û ·ÁÒÓ· ‰ÚfiÌÔ˘, ÛÙÂÊ·ÓÒÓÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÙÔÓ ÓÈÎËÙ‹ Ì ÎÏ·‰› ·ÁÚÈÂÏÈ¿˜, ÙÔÓ ÎfiÙÈÓÔ, Ô˘ ›¯Â ÌÂٷʤÚÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ ·fi ÙȘ ˘ÂÚ‚fiÚÂȘ ¯ÒÚ˜ Î·È Â›¯Â Ê˘Ù¤„ÂÈ ÛÙËÓ OÏ˘Ì›·. TfiÛË ÛËÌ·Û›· ¤‰ÈÓ·Ó ÔÈ EÏÏËÓ˜ ÛÙËÓ ¿ıÏËÛË Î·È ÙË Á˘ÌÓ·ÛÙÈ΋, ÒÛÙ ›ÛÙ¢·Ó fiÙÈ ÙÔ˘˜ ÙË ‰›‰·ÍÂ Ô ¶ÚÔÌËı¤-
T· IÂÚ¿ Ù˘ OÏ˘Ì›·˜ Î·È ÙˆÓ ¢ÂÏÊÒÓ ˆ˜ ·ÁˆÓÈÛÙÈο ΤÓÙÚ·
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
π.X. Διαγ ρας απ τη P δο απκτησε πανελλνια φμη, νικντας στους Oλυμπιακος, τα Πθια, τα Nμεα και τα Iσθμια. Στη φωτογραφ α απεικον ζεται ο αθλητς, γρος πια, να τον περιφρουν στο στδιο οι δο γιοι του, αθλητς επ σης στερα απ ν κη τους στους Oλυμπιακος Aγνες. Ξυλογραφ α απ π νακα του F. Rosier με τ τλο «O θρ αμβος του Διαγ ρα» (φωτ.: περιοδικ «H Φσις», τχ. 7-8, 1899 – Συλλογ A. Σ. Mα%λλη).
H Aναπαρσταση του Iερο των Δελφν απ τον Γλλο αρχιτκτονα Tοurnaire. Στο μσον, ανμεσα σε κτ ρια και αφιερματα, ο να ς του Aπ λλωνος και ψηλ τερα το θατρο και το στδιο που δεν περιλαμβνεται στην εικ να. Aριστερ του ναο οι Θησαυρο .
·˜, ‰ËÏ. Ô ›‰ÈÔ˜ ı›Ԙ ¢ÂÚÁ¤Ù˘ Ô˘ ÙÔ˘˜ ÚÔÌ‹ı¢ÛÂ Î·È ÙÔ ıÂ˚Îfi ˘Ú.
H ¶˘ı›· ÚfiÛÙ·Í K·Ù¿ ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ÚÒÙ˘ ¯ÈÏÈÂÙ›·˜, ‰‡Ô ÛËÌ·ÓÙÈο ıÚËÛ΢ÙÈο ΤÓÙÚ·, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÔÏÏ¿ ÙÔ˘ ÂÏÏ·‰ÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘, ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· ͯˆÚ›˙Ô˘Ó: Ë OÏ˘Ì›· Î·È ÔÈ ¢ÂÏÊÔ›. K·È Ù· ‰‡Ô IÂÚ¿ Â›Ó·È Ì·ÓÙÈο Î·È ·ÁˆÓÈÛÙÈο ·Ú¿ÏÏËÏ·. øÛÙfiÛÙÔ, ÙÔ IÂÚfi Ù˘ OÏ˘Ì›·˜ ¤‰ÈÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ¤ÌÊ·ÛË ÛÙËÓ ·ıÏËÙÈ΋ ›‰ÔÛË Î·È ·˘Ù‹ ›¯Â Ù¿ÍÂÈ Ó· ηÏÏÈÂÚÁ›, ÂÓÒ Ë Î‡ÚÈ· ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ IÂÚÔ‡ ÙˆÓ ¢ÂÏÊÒÓ ‹Ù·Ó Ë ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ Û˘Ì·Ú¿ÛÙ·ÛË Û fiÏÂȘ Î·È Û ¿ÙÔÌ· Î·È Ë ¯ÚËÛÌÔ‰ÔÛ›· ÙÔ˘˜Ø ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÛÎÔfi ˘ËÚÂÙÔ‡Û·Ó Î·È ÔÈ ÌÔ˘ÛÈÎÔ› Î·È ÔÈËÙÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó ÛÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ IÂÚÔ‡ ÙÔ˘ «ÌÔ˘Û·Á¤Ù·» ‰ÂÏÊÈÎÔ‡ AfiÏψӷ. K·Ù¿ ÙËÓ ›‰È· ·˘Ù‹ ÂÔ¯‹, ÙfiÙ Ԣ ηٿ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË, ΢‚ÂÚÓÔ‡Û ÛÙËÓ HÏ›· Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ IÊÈÙÔ˜, ·fiÁÔÓÔ˜ ÙÔ˘ O͇ÏÔ˘ Î·È Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘, ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ ™¿ÚÙ˘, ÔÏfiÎÏËÚË Ë EÏÏ¿‰· ‰ÔÎÈÌ·˙fiÙ·Ó ·fi ÂȉË̛˜ Ô˘ ·Ô‰ÂοÙÈ˙·Ó Ù· ÎÔ¿‰È· Î·È Î·Ù¤ÛÙÚÂÊ·Ó ÙÔ˘˜ ηÚÔ‡˜ Ù˘ Á˘. T·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, fï˜, Û·Ú¿ÛÛÔÓÙ·Ó ÔÈ EÏÏËÓ˜ ·fi ÂÌʇÏÈÔ˘˜ ÔϤÌÔ˘˜. ™ÙÔ˘˜ ¯·ÏÂÔ‡˜ ·˘ÙÔ‡˜ ηÈÚÔ‡˜, fiˆ˜ ÏËÚÔÊÔÚ› Ô ¶·˘Û·Ó›·˜ (V, 4,5), «o IÊÈÙÔ˜ ÛΤÊÙËΠӷ Û˘Ì‚Ô˘Ï¢Ù› ÙÔÓ ‰ÂÏÊÈÎfi ıÂfi ÁÈ· ÙÔÓ ÙÚfiÔ ··ÏÏ·Á‹˜ Ù˘ EÏÏ¿‰·˜ ·fi ÙȘ Û˘ÌÊÔÚ¤˜». «K·È ϤÓ», Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ô ¶·˘Û·Ó›·˜, «ˆ˜ Ë ¶˘ı›· ÚfiÛÙ·Í ÙÔÓ IÊÈÙÔ Î·È ÙÔ˘˜ HÏ›Ԣ˜ Ó· ·Ó·‚ÈÒÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ OÏ˘ÌÈ·ÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜, ·Ó·Î·ÈÓ›˙ÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜» (BÏ. Î·È ™ÙÚ¿‚. 8, 3,
H Προσωποπο ηση πιθαν ν του Aγνα. Aργυρ τετρδραχμο της Πεπαρθου (Σκοπλου), 500-480 π.X. O Aγνας(;) ως νος νδρας, φτερωτ ς και με φτερωτ πδιλα, τρχει κρατντας και στα δο χρια τα στεφνια της ν κης.
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
5
H Mακτα του Iερο της Oλυμπ ας
πως διαμορφθηκε με το πρασμα των αινων, στηριγμνη σε σχδια του Nτρπφελντ. Στο μσον, ανμεσα σε κτ ρια και αφιερματα, δεσπ ζει ο να ς του Δι ς. Στο βθος η σειρ των Θησαυρν, που φυλσσονταν τα πολτιμα αφιερματα των ελληνικν π λεων στο Iερ . Aριστερ των Θησαυρν ο να ς της Hρας (Aρχαιολογικ Mουσε ο Oλυμπ ας).
Õ Xλκινο αγαλμτιο δρομα, 500-490 π.X. (Oλυμπ α, Aρχαιολογικ Mουσε ο). O αθλητς απλνει προς τα εμπρ ς τα χρια και σηκνει το αριστερ του πλμα, τοιμος να αρχ σει τον αγνα δρ μου στην Oλυμπ α. Tο αγαλματκι το αφιρωσε στον Δ α κποιος αννυμος νικητς στο αγνισμα. «E μαι του Δ α», αναφρει η χαραγμνη επνω του επιγραφ.
6
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
Kαι η Πυθ α χρησμοδτησε
M
ETA TON ¯ÚËÛÌfi Ô˘ ¤‰ˆÛÂ Ë ¶‡ıÈ· ÛÙÔÓ IÊÈÙÔ Î·È ÙÔ˘˜ HÏ›Ԣ˜ Ó· ·Ó·‚ÈÒÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ OÏ˘ÌÈ·ÎÔ‡˜ AÁÒÓ˜, ·Ó·Î·ÈÓ›˙ÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜, Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ, ÙÔ 776 .X., Ë ÚÒÙË OÏ˘ÌÈ¿‰·. TÔ ÚÒÙÔ Î·È ÌÔÓ·‰ÈÎfi ·ÁÒÓÈÛÌ· Ô˘ ηıÈÂÚÒıËΠ۠·˘Ù‹Ó, ‹Ù·Ó Ô ‰ÚfiÌÔ˜ ÂÓfi˜ ÛÙ·‰›Ô˘ Î·È fi¯È ÙÔ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈÎfi ¿ıÏËÌ· ÙˆÓ M˘ÎËÓ·›ˆÓ, Ë ·ÚÌ·ÙÔ‰ÚÔÌ›·. M¿ÏÈÛÙ·, Ô ÓÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ·ÁˆÓ›ÛÌ·ÙÔ˜, Ô KfiÚÔÈ‚Ô˜, ‹Ù·Ó, Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ·Ú¯·›Â˜ ËÁ¤˜, Ì¿ÁÂÈÚÔ˜. AÁÒÓ˜ ‰ÚfiÌÔ˘ ‹Ù·Ó Î·È Ù· ·ÁˆÓ›ÛÌ·Ù· Ô˘ ÚÔÛÙ¤ıËÎ·Ó ‰È·‰Ô¯Èο: ÙÔ 724 .X. (14Ë OÏ˘ÌÈ¿‰·) Ô ‰›·˘ÏÔ˜ (‰‡Ô ÛÙ¿‰È·) Î·È ÙÔ 720 . X. (15Ë OÏ˘ÌÈ¿‰·) Ô ‰fiÏȯԘ (‰Ò‰Âη ‹ ›ÎÔÛÈ Ù¤ÛÛÂÚ· ÛÙ¿‰È·). TÔ 708 . X. (18Ë OÏ˘ÌÈ¿‰·) ÂÈÛ¿ÁÂÙ·È ÙÔ ¤ÓÙ·ıÏÔ Î·È Ë ¿ÏË, ÙÔ 688 . X. (23Ë OÏ˘ÌÈ¿‰·) ÚÔÛÙ›ıÂÙ·È Î·È Ë ˘ÁÌ‹. MfiÏȘ ηٿ ÙÔ 680 . X. (25Ë OÏ˘ÌÈ¿‰·) ηıÈÂÚÒÓÂÙ·È Ë ·ÚÌ·ÙÔ‰ÚÔÌ›· Î·È ÛÙȘ ÂfiÌÂÓ˜ OÏ˘ÌÈ¿‰Â˜ ÔÈ ˘fiÏÔÈÔÈ ÈÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜. O ÙÂÏÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ·ÁˆÓÈÛÌ¿ÙˆÓ, ·˘ÍÔÌÂÈÔ‡ÌÂÓˆÓ Î·Ù¿ ηÈÚÔ‡˜, ¤ÊÙ·Û ٷ ›ÎÔÛÈ ÙÚ›·. OÈ OÏ˘ÌÈ¿‰Â˜ Û˘Ó¯›ÛıËÎ·Ó Ò˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘ Î·È Ò˜ ÙËÓ ··ÁfiÚ¢ÛË Ù˘ Ù¤ÏÂÛ‹˜ ÙÔ˘˜, ÙÔ 393 Ì.X., ·fi ÙÔÓ £ÂÔ‰fiÛÈÔ A’, ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· ÙÔ˘ B˘˙·ÓÙ›Ô˘. ™ÙÔ˘˜ OÏ˘ÌÈ·ÎÔ‡˜ AÁÒÓ˜ ÌfiÓÔ EÏÏËÓ˜ Ôϛ٘ ›¯·Ó ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· Ó· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯Ô˘ÓØ ·ÔÎÏ›ÔÓÙ·Ó ˆÛÙfiÛÔ fiÛÔÈ ‚·Ú‡ÓÔÓÙ·Ó Ì ڿÍÂȘ ·Û¤‚ÂÈ·˜, ÊfiÓÔ ‹ Û‡ÏËÛË ÙÔ˘ Ó·Ô‡ Î·È ·Ú·‚›·ÛË Ù˘ ÈÂÚ‹˜ ÂίÂÈÚ›·˜. OÈ EÏÏËÓ˜ Ô˘ η٤ÎÏ˘˙·Ó ÙÔ ÈÂÚfi Ù˘ OÏ˘Ì›·˜ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó fi¯È ÌfiÓÔ ·fi ÙËÓ Î˘Ú›ˆ˜ EÏÏ¿‰· Î·È Ù· ÓËÛÈ¿ Ù˘, ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙȘ Ì·ÎÚÈÓ¤˜ ·ÔÈ˘ Ù˘, ·fi ÙȘ HÚ¿ÎÏÂȘ ™Ù‹Ï˜ (ÛËÌ. °È‚Ú·ÏÙ¿Ú) Î·È ÙË MÂÁ¿ÏË EÏÏ¿‰· (K¿Ùˆ IÙ·Ï›·) Î·È ™ÈÎÂÏ›·, Ò˜ ÙË M·‡ÚË £¿Ï·ÛÛ· Î·È ÙËÓ KÚÈÌ·›·.
à Oι δδεκα θλοι του Hρακλ. Tμμα ψηφιδωτο δαπδου παυλης στην Hλιδα, μσα 3ου αι. μ.X. (Hλις, Aρχαιολογικ Συλλογ). Στον εσωτερικ κκλο το ρ παλο και η φαρτρα του ρωα και μεταξ τους ο στφανος της ν κης για τον αγνα του κατ των θηρ ων και των θηρι μορφων ανθρπων προς ευεργεσ α του κοινωνικο συν λου.
30). EÎÏËÎÙÈ΋ Â›Ó·È ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ· Ë Â›‰ËÛË ·˘Ù‹ ÁÈ· ÙÔÓ ¯ÚËÛÌfi Ù˘ ¶˘ı›·˜, ÁÈ·Ù› Ê·ÓÂÚÒÓÂÈ Û ÙfiÛÔ ÚÒÈÌË ÂÔ¯‹ Ù¤ÙÔÈ· ›ڷ Î·È ÛÔÊ›· ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÔÏÏ·Ï¿ ¢ÂÚÁÂÙÈ΋ ›‰Ú·ÛË Ù˘ ·ıÏËÙÈ΋˜ ·Ó·Ì¤ÙÚËÛ˘ Î·È Ù˘ ¢ÁÂÓÔ‡˜ ¿ÌÈÏÏ·˜ ÁÈ· ÂÈÚËÓÈ΋ Û˘Ì‚›ˆÛË, ¢ÂÍ›·, ۈ̷ÙÈ΋ Î·È „˘¯È΋, ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. º·ÓÂÚÒÓÂÈ Â›Û˘ ›ÁÓˆÛË ÁÈ· ÙËÓ ·Á·ı‹ ›‰Ú·ÛË Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ·Û΋ÛÂÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Î·È Û fiÏ· Ù· ¿ÏÏ· ¤Ì„˘¯· fiÓÙ·. M ÙË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ ·˘Ù‹ ÙÔ IÂÚfi ÙˆÓ ¢ÂÏÊÒÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÛÙÔ IÂÚfi Ù˘ OÏ˘Ì›·˜ ηıÒ˜ Î·È ÛÙËÓ fiÏË Ù˘ HÏȉ·˜, Ë ÔÔ›· ÙÔ ÎˉÂÌfiÓ¢Â, ÙÔ ÚÔ‚¿‰ÈÛÌ·, ıˆÚÒÓÙ·˜ ÙÔ ˆ˜ ÙÔ Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ΤÓÙÚÔ Î·È Î‡ÚÈÔ ÊÔÚ¤· Ù˘ ηÏÏȤÚÁÂÈ·˜ ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜ Ù˘ ¿ıÏËÛ˘ ÛÙÔ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ. ™ÙÔ ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÔ˘Ó ¤ÎÙÔÙÂ Ë HÏȘ Ì ÙËÓ OÏ˘Ì›· ÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜, › ¯›ÏÈ· ‰È·ÎfiÛÈ· ÂÚ›Ô˘ ¯ÚfiÓÈ· Û˘Ó¯Ҙ, ˆ˜ ÙËÓ ‡ÛÙÂÚË ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. OÈ ¢ÂÏÊÔ› ÂÍ¿ÏÏÔ˘ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È ˆ˜ ÙÔ ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙÔ Î·È Î‡ÚÈÔ Î¤ÓÙÚÔ ÁÈ· Ì·ÓÙ‡̷ٷ Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ηıÔ‰‹ÁËÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘.
¶‡ıÈ· Î·È OχÌÈ· T· ¶‡ıÈ· ηıȤڈÛÂ Ô AfiÏψӷ˜ ÛÙÔ IÂÚfi ÙÔ˘, ÛÙÔ˘˜ ¢ÂÏÊÔ‡˜, ·ÊÔ‡ ÂÍfiÓÙˆÛ ÂΛ ÙÔÓ ‰Ú¿ÎÔÓÙ· ¶‡ıˆÓ·. O ÚÒÙÔ˜ ·ÁÒÓ·˜ ‹Ù·Ó ÌÔ˘ÛÈÎfi˜. K·Ù¿ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË, Ë ··ÁÁÂÏ›· ÙÔ˘ ¤Ô˘˜ ÙˆÓ ¿ıÏˆÓ ÙÔ˘ ıÂÔ‡ ÁÈÓfiÙ·Ó Ì ÙË Û˘Óԉ›· χڷ˜. MfiÏȘ ÙÔ 582 .X. ·Ó·‰ÈÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·È ÔÈ ·ÁÒÓ˜, Ô˘ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó Ó· Â›Ó·È ÌÔ˘ÛÈÎÔ›, Ì ÙËÓ ÚÔÛı‹ÎË ·˘ÏÔ‡. §›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÚÔ-
ÛÙ¤ıËηÓ, ηٿ ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ù˘ OÏ˘Ì›·˜, Î·È ·ÁÒÓ˜ Á˘ÌÓÈÎÔ› Î·È ÈÈÎÔ›, Ô˘ ·ӷϷ̂¿ÓÔÓÙ·Ó Î¿ı ٤ÛÛÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· Ì ¤·ıÏÔ ÛÙÂÊ¿ÓÈ ‰¿ÊÓ˘,ÙÔ˘ ηْ ÂÍÔ¯‹Ó ÈÂÚÔ‡ ‰¤ÓÙÚÔ˘ ÙÔ˘ ıÂÔ‡. AıÏËÙÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜ ‰ÈÂÍ¿ÁÔÓÙ·Ó Î·È ÛÙ· ¿ÏÏ· ÙÚ›· ·ÓÂÏÏ‹ÓÈ· IÂÚ¿, Ù˘ IÛıÌ›·˜, Ù˘ NÂ̤·˜ Î·È ÙÔ˘ AÛÎÏËÈ›Ԣ Ù˘ Eȉ·‡ÚÔ˘, fiˆ˜ Î·È ÛÙ· ˘fiÏÔÈ· ÙÔ˘ ÂÏÏ·‰ÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ Î·È ÙˆÓ ·ÔÈÎÈÒÓ. øÛÙfiÛÔ, Ë ·›ÁÏË ÙˆÓ ·ıÏËÙÈÎÒÓ ·ÁÒÓˆÓ Ù˘ OÏ˘Ì›·˜ ˘‹ÚÍ ÌÔÓ·‰È΋ Î·È Î·Ó¤Ó· ¿ÏÏÔ IÂÚfi ‰ÂÓ ‰È·ÓÔ‹ıËΠÔÙ¤ Ó· ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ˘ÂÚÔ¯‹ Ù˘ ÛÙÔÓ ÙÔ̤· ·˘ÙfiÓ. ¶·Ú¿ ÙȘ ÔÏ˘¿ÚÈı̘ ȉÈÔÌÔÚʛ˜ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈ˙·Ó ÙȘ ÂÏÏËÓÈΤ˜ fiÏÂȘ, fi¯È ÌfiÓÔ Ë ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ›ÛÙË Î·È Ë Â˘Û¤‚ÂÈ·, ·ÏÏ¿ Î·È Ë ·È‰Â›· ‹Ù·Ó Û¯ÂÙÈο ÂÓÈ·›·. K·È ·˘Ù‹ ‹Ù·Ó Ë ·Ú¿ÍÂÓË ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘, ·fi ÙË ÌÈ· ÌÂÚÈ¿ ÂÈÎfiÓ· ·ÙÔÌÈÎÈÛÌÔ‡ ÛÂ Â›Â‰Ô fiψÓ, Ì ‚·ıȤ˜ ·ÓÙÈı¤ÛÂȘ Î·È ÛÎÏËÚÔ‡˜ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡˜ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜– ÚÔÈÎÈÛÌ¤ÓˆÓ ‚¤‚·È· Ì ·ÓÂÍ¿ÓÙÏËÙÔ ‰˘Ó·ÌÈÛÌfi Î·È ÔÚÌ‹ ÁÈ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈο ¤ÚÁ·– ÎÈ ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË Ë ÎÔÈÓ‹ ÁÏÒÛÛ·, Ù· ÎÔÈÓ¿ ȉ·ÓÈο, Ë ÎÔÈÓ‹ ·È‰Â›· Î·È ÚÔ¿ÓÙˆÓ ÔÈ ÎÔÈÓÔ› ‹ÚˆÂ˜ Î·È ıÂÔ› ˆ˜ ÂÓ›˙Ô˘Û· ‰‡Ó·ÌË Ô˘ ÁÂʇڈÓÂ Î·È ÙȘ ÈÔ ÔÍ›˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜. K·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ÂÓÈ·›Ô Ù˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜ ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ηÚfi Ù˘ ÛÙÂÓ‹˜ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ ÌÂٷ͇ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ IÂÚÒÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ ÌÈÎÚfiÙÂÚˆÓ. °È’ ·˘Ùfi ‹Ù·Ó ȉȷ›ÙÂÚË Ë ı¤ÛË ÙÔ˘ IÂÚ·Ù›Ԣ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· Î·È ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎfi˜ Ô ÚfiÏÔ˜ Ô˘ ¤·È˙ ÛÙ· Âڈ̤ӷ Ù˘ fiÛÔ Î·ÈÚfi ·˘Ùfi
Õ Xλκινο αγαλμτιο γυνα κας δρομα. 520-500 π.X. (Λονδ νο, Bρετανικ Mουσε ο). H Σπαρτιτισσα δρομας τρχει στα Hρα α, αγνες γυναικν που γ νονταν κθε τσσερα χρ νια στην Oλυμπ α. Oι αγνες
μως αυτο δεν συνπιπταν με τους Oλυμπιακος Aγνες των ανδρν.
·Ú¤ÌÂÓ ÛÙÔ ‡„Ô˜ Ù˘ ·ÔÛÙÔÏ‹˜ ÙÔ˘. Afi Ôχ ÓˆÚ›˜, ÚÈÓ ·fi ÙÔ 600 .X., ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ‰È·ÌÔÚʈı› ÔÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ Î¤-
H
K A £ H M E P I N H
B
ÓÙÚˆÓ Ô˘ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È Û ÙÚÂȘ ÔÌ¿‰Â˜: ñ ™Ù· IÂÚ¿ Ù· ÔÔ›· ηÏÏÈÂÚÁÔ‡Û·Ó ÙÔ Ó‡̷ Ù˘ ¿ÌÈÏÏ·˜ Î·È ÙÔ˘ ¿ıÏÔ˘, fiˆ˜ Ù˘ OÏ˘Ì›·˜.
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
7
H Λεπτομρεια απ ñ ™Ù· Ì·ÓÙÈο IÂÚ¿ ‹ M˘ÛÙ‹ÚÈ·, fiˆ˜ ÙˆÓ ¢ÂÏÊÒÓ, Ù˘ EÏÂ˘Û›Ó·˜, Ù˘ ¢ˆ‰ÒÓ˘ Î.¿., Ô˘ ›¯·Ó ˆ˜ ·ÚÈÔ ¤ÚÁÔ ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ηıÔ‰‹ÁËÛË ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ì ÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Î·È Ù˘ Ù¤¯Ó˘. ñ ™Ù· AÛÎÏËÈ›·, fiˆ˜ Ù˘ Eȉ·‡ÚÔ˘, Ì ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ‹ ÙËÓ ·ÔηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ˘Á›·˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ™Ùfi¯Ô˜ Î·È ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ IÂÚÒÓ ‹Ù·Ó Ó· ηٷÛÙ› Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ «Î·Ïfi˜ ηÁ·ıfi˜», ‰ËÏ., fiˆ˜ ¤ÏÂÁÂ Ô ™È̈ӛ‰Ë˜, ÙÂÙÚ¿ÁˆÓÔ˜: «¯ÂÚÛ›Ó ÙÂ Î·È ÔÛ›Ó Î·È Ófiˆ ÙÂÙÚ·ÁÒÓˆ ¿Ó¢ „fiÁÔ˘ ÙÂÙ˘Á̤ÓÔ˜». E‰Ò ·ÛÊ·ÏÒ˜ ÂÓÓÔÂ›Ù·È Ô «ÁˆÌÂÙÚË̤ÓÔ˜» ¿ÓıÚˆÔ˜ Î·È fi¯È Ô «·Áˆ̤ÙÚËÙÔ˜» Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯Â ÚfiÛ‚·ÛË ÛÙËÓ Aη‰ËÌ›· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓÔ˜. «Mˉ›˜ ·Áˆ̤ÙÚËÙÔ˜ ÂÈÛ›Ùˆ» ‹Ù·Ó Ë ÂÈÁÚ·Ê‹ ÛÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô Ù˘ Aη‰ËÌ›·˜. O ÁˆÌÂÙÚË̤ÓÔ˜, Ô ÙÂÙÚ¿ÁˆÓÔ˜, Â›Ó·È ·˘Ùfi˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ·ÔÎÚ˘ÛÙ·ÏÏÒÛÂÈ ÙÔ ÁˆÌÂÙÚÈÎfi, ÙÔ Î·ıÔÚÈṲ̂ÓÔ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÙÔ˘, Û¯‹Ì·. A˘Ùfi˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÙÔ ¤¯ÂÈ Î·ÙÔÚıÒÛÂÈ Â›Ó·È ¿Û¯ËÌÔ˜. MfiÓÔ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ· Ë ‰˘ÛÌÔÚÊ›· Â›Ó·È Ù·˘ÙfiÛËÌË Ì ÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë Û¯‹Ì·ÙÔ˜. AÛ¯ËÌÔ˜ Á›ÓÂÙ·È Î·È Ô M·ÚÛ‡·˜, ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ «‡‚Ú˘» ÙÔ˘ Ó· ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙ› ÙÔÓ ıÂfi AfiÏψӷ Û ÌÔ˘ÛÈÎfi
·ÁÒÓ·. H ·Ê·›ÚÂÛË ÙÔ˘ ‰¤ÚÌ·Ùfi˜ ÙÔ˘, Ô˘ ‹Ù·Ó Ë ÙÈ̈ڛ· ÙÔ˘, Û‹Ì·ÈÓ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙËÓ ·ÒÏÂÈ· ÙÔ˘ Û¯‹Ì·Ùfi˜ ÙÔ˘. H ÛÙ¤ÚËÛË ÙÔ˘ ‰¤ÚÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ηıfiÚÈ˙ ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ Î·È ÙËÓ Ù·˘ÙfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ÙÔÓ ÌÂÙ¤‚·Ï Û ¿ÌÔÚÊË Ì¿˙·, Û «¿Û¯ËÌÔ», ÙÚ·ÁÈ΋ Û˘Ó¤ÂÈ· Ù˘ ¤·ÚÛ˘ Ô˘ ·‰˘ÛÒËÙ· ÙÈ̈ÚÔ‡Ó ÔÈ ıÂÔ›. TÔ IÂÚfi ÙˆÓ ¢ÂÏÊÒÓ ·ÚÔ˘Û›·˙Â Î·È Ì›· ¿ÏÏË È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙ· Û ۯ¤ÛË Ì ٷ ÏÔÈ¿ IÂÚ¿. OÈ ÛÙfi¯ÔÈ ÙÔ˘ ‰ÂÓ ÂÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·Ó ÛÙÔ ÛÙÂÓfi Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘, ·ÏÏ¿ ÙÔ ˘ÂÚ¤‚·ÈÓ·Ó Ô‰Â‡ÔÓÙ·˜ Ì·ÎÚÔÚfiıÂÛÌ· ÚÔ˜ Ì›· ‰È·¯ÚÔÓÈο Î·È ÁˆÁÚ·ÊÈο ¢ڇÙÂÚË ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfiÙËÙ·Ø ÌÈ· ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Ô˘ ı· ›¯Â ÔÙÈÛı› ·fi ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë ˙ˆ‹˜ Î·È ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·È‰Â›·, ¤ÙÛÈ fiˆ˜ ·˘Ù‹ ¯·Ï΢fiÙ·Ó Â› ·ÈÒÓ˜ Û fiÏ· Ù· ·ÓÂÏÏ‹ÓÈ· ·ÁˆÓÈÛÙÈο ΤÓÙÚ·. ™ÙÔ˘˜ ¢ÂÏÊÔ‡˜ Û˘Ó¤ÚÚ·Ó, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜, Î·È ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜, ·ÍȈ̷ÙÔ‡¯ÔÈ Î·È ÌÔӿگ˜ ·fi fiÏÔÓ ÙÔÓ ÁÓˆÛÙfi ÙfiÙ ÎfiÛÌÔ ÁÈ· Û˘Ì‚Ô˘Ï¤˜, ÂÓÒ ·ÓÙ›ıÂÙ· ÛÙÔ˘˜ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ›¯·Ó ‰Èη›ˆÌ· Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ ÌfiÓÔÓ EÏÏËÓ˜ Ôϛ٘.
O ¿ıÏÔ˜ ˆ˜ ̤ÛÔÓ ·È‰Â›·˜ ÁÈ· Ó· ηٷÛÙ› Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ·Á·ıfi˜, ¯ÚËÛÙfi˜ Î·È ÁÂÓÓ·›Ô˜, «fiÌÔÈÔ˜ ıÂÒ»
8
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
°È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘ÙfiÓ, ÔÈ ¢ÂÏÊÔ› ‹Ù·Ó, fiˆ˜ ‰È·Î‹Ú˘ÛÛ·Ó ÔÈ EÏÏËÓ˜, Ô ÔÌÊ·Ïfi˜ Ù˘ Á˘, ÂÓÒ Ë OÏ˘Ì›·, ÙÔ Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó ·ÁˆÓÈÛÙÈÎfi ΤÓÙÚÔ, Ô ÔÌÊ·Ïfi˜ ÙÔ˘ ÛÙÚ·Ù¢fiÌÂÓÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ÁÈ· ÙË ‰È¿‰ÔÛË ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜ ÙÔ˘ ¿ıÏÔ˘ Î·È Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ·È‰Â›·˜ Û ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ÔÈÎÔ˘Ì¤ÓË.
™˘ÓÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ IÂÚÒÓ H Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Î·È ÔÌÔ„˘¯›· ÌÂٷ͇ fiÏˆÓ ÙˆÓ IÂÚÒÓ Ê·›ÓÂÙ·È Î·È ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÌÔÏÔÓfiÙÈ Î¿ı ¤Ó· ·fi ·˘Ù¿ ›¯Â ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ÂÍÂȉÈÎÂ˘Ì¤ÓË ·ÔÛÙÔÏ‹, ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó ›Û˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Î·È ÙˆÓ ˘ÔÏÔ›ˆÓ. M¿ÏÈÛÙ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÊ˘Á‹ ÔÔÈÔ˘‰‹ÔÙ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Î·Ù¿ ÙfiÔ˘˜ IÂÚÒÓ Â›¯·Ó ÊÚÔÓÙ›ÛÂÈ Ù· ÈÂÚ·Ù›· Ó· ÌËÓ Û˘Ì›ÙÔ˘Ó ¯ÚÔÓÈο ÔÈ ·ÁˆÓÈÛÙÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ ÙÔ˘˜. K·ÏÏÈÂÚÁÔ‡Û·Ó, ÏÔÈfiÓ, fiÏ· Ù· IÂÚ¿ ÙÔ Ó‡̷ Ù˘ ¿ıÏËÛ˘ ÛÙÔ˘˜ ÂȉÈο ÁÈ· ÙÔÓ ÛÎÔfi ·˘ÙfiÓ ‰È·ÌÔÚʈ̤ÓÔ˘˜ ̤۷ Û ·˘Ù¿ ¯ÒÚÔ˘˜: ÛÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ,ÙËÓ ·Ï·›ÛÙÚ·, ÙÔ Á˘ÌÓ¿ÛÈÔ, ÙÔÓ Èfi‰ÚÔÌÔ, ÙÔ ı¤·ÙÚÔ. ™ÙÔ˘˜ ¢ÂÏÊÔ‡˜, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜, Á˘ÌÓÈÎÔ‡˜ Î·È ÈÈÎÔ‡˜, ÚÔ›¯·Ó ÔÈ ÌÔ˘ÛÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜, ΢ڛˆ˜ ÎÈı·Úˆ‰ÒÓ, Ô˘ ·fi ÙÔ 582 .X. ‰ÈÂÍ¿ÁÔÓÙ·Ó, fi¯È fiˆ˜ ·Ï·ÈfiÙÂÚ· οı fiÁ‰ÔÔ ¤ÙÔ˜, ·ÏÏ¿ οı ٤ٷÚÙÔ. Afi ÙÔÓ 5ÔÓ ·È. .X. Û˘Ó·ıÚÔ›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ¢ÂÏÊÔ‡˜ Î·È ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔÈ ÁÈ· Ó· Âȉ›ÍÔ˘Ó Ô Î·ı¤Ó·˜ ÙÔ Ù·Ï¤ÓÙÔ ÙÔ˘. §›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ· ηıÈÂÚÒÓÂÙ·È ÂΛ ηÈ
παρσταση Γιγαντομαχ ας, απ τη ζωφ ρο του Θησαυρο των Σιφν ων στους Δελφος, 525 π.X. (Δελφο , Aρχαιολογικ Mουσε ο). O Aπ λλων και η Aρτεμις τοξεουν τους αντιπλους Γ γαντες που εικον ζονται ως οπλ τες. Eνας λλος γ γαντας κε τεται νεκρ ς.
Õ Παρσταση Hρακλ με κιθρα. Mελαν μορφος αμφορας, γρω στο 520 π.X. (M ναχο, Staatliche Antikensammlungen). O Hρακλς ανεβα νει στο βμα για να πα ξει κιθρα. H απεικ νιση του κατ’ εξοχν αθλητικο ρωα και ως «μουσικο», με την ευρε α ννοια, υποδηλνει π ση σημασ α απδιδαν οι Eλληνες στην παρλληλη σκηση σματος και ψυχς για την ολοκλρωση του ατ μου.
·ÁÒÓ·˜ ÔÈËÙÒÓ Î·È Û˘ÁÁڷʤˆÓ. ™Ù· AÛÎÏËÈ›· fiˆ˜ Î·È ÛÙ· N¤Ì· Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙ· IÛıÌÈ· ÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·Ó Â›Û˘ ·ÁÒÓ˜ ÌÔ˘ÛÈ΋˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÏfiÁÔ˘ Î·È Î·ÏÒÓ Ù¯ÓÒÓ, ȉȷ›ÙÂÚ· ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜. ™ÙËÓ OÏ˘Ì›· ‰ÈÂÍ¿ÁÔÓÙ·Ó Î·È ·ÁÒÓ˜ ÎËÚ‡ÎˆÓ Î·È Û·ÏÈÁÎÙÒÓ Î·È ÂΛ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ, ÔÈËÙ¤˜ Î·È Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜ ‰›ÎÓ˘·Ó ÙȘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ¿ÎÚˆ˜ ηÏÏÈÂÚÁË̤ÓÔ Î·È ··ÈÙËÙÈÎfi ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÔÈÓfi. I‰È·›ÙÂÚ˘ ÛËÌ·Û›·˜ Â›Ó·È ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ Î¿ı ›‰Ô˘˜ ·ÁÒÓ˜ Ô˘ Ï¿‚·ÈÓ·Ó ¯ÒÚ· ÛÙ· IÂÚ¿ ·˘Ù¿ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·Ïfi ı¤·Ì· ‹ ¢¯¿ÚÈÛÙÔ ·ÎÚfi·Ì·. TÂÏÔ‡ÓÙ·Ó ˘fi ÙËÓ ÂÔÙ›· ÙˆÓ ÈÂÚ¤ˆÓ ηْ ÂÈÙ·Á‹Ó, ı· ¤ÏÂÁ ηÓ›˜, ÙˆÓ OχÌÈˆÓ ıÂÒÓØ ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ‰ÈÂÍ¿ÁÔÓÙ·Ó Ì¤Û· ÛÙÔÓ ÈÂÚfi ÂÚ›‚ÔÏÔ ÙÔ˘ οı IÂÚÔ‡. AÔÙÂÏÔ‡Û·Ó, ‰ËÏ. Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÙÂÏÂÙ‹, ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ‰ÚÒÌÂÓÔ, Ô˘ ›¯Â ÛÎÔfi Ó· ·Ê˘Ó›ÛÂÈ Î·È Ó· ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ÙȘ ·ÓÂÍ¿ÓÙÏËÙ˜ Ê˘ÛÈΤ˜ Î·È „˘¯ÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘ ÒÛÙ ӷ ·Ô‚› ÂχıÂÚÔ˜ Î·È Ï‹Ú˘. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙËÓ ·Á·ÛÙ‹ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· fiÏˆÓ ÙˆÓ Î¤ÓÙÚˆÓ ·˘ÙÒÓ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, ÔÌfi„˘¯Ô˜ ‹Ù·Ó Î·È Ô Û‚·ÛÌfi˜ ۇ̷ÓÙÔ˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ÚÔ˜ ·˘Ù¿ Î·È ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ηÓÔÓÈÛÌÔ‡˜ Ô˘ ‰È›·Ó ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜. ¶ÚÔ¿ÓÙˆÓ ÛÙËÓ Ù‹ÚËÛË Ù˘ ÂίÂÈÚ›·˜, ·fi ÙËÓ ËÌÂÚÔÌËÓ›· Ù˘ ΋ڢ͋˜ Ù˘ ÚÈÓ ·fi οı ·ÁÒÓ·, ¤ˆ˜ ÙË Ï‹ÍË Ù˘. OÈ ÂÏ¿¯ÈÛÙ˜, Û¯ÂÙÈο, ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·Ú·‚›·Û‹˜ Ù˘ ηٿ ÙËÓ ˘ÂÚ¯ÈÏÈÂÙ‹ ÔÚÁ¿-
H Oι επιτφιοι αγνες προς τιμν του Πατρ κλου. Θρασμα απ μελαν μορφο δ νο, 575570 π.X. (Aθνα, Eθνικ Aρχαιολογικ Mουσε ο). Στο θρασμα διασζεται τμμα της αρματοδρομ ας που αγωνοθτησε ο Aχιλλας για να τιμσει τον νεκρ φ λο του. Σε μια διμτωπη εξδρα οι θεατς παρακολουθον.
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
9
ÓˆÛË ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ ‚‚·ÈÒÓÔ˘Ó ÙÔ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ Î‡ÚÔ˜ Ù˘. AÎfiÌ· Î·È ÔÈ ÌÂÁ¿Ï˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘ ηÈÚÔ‡ ÂΛÓÔ˘ (ÔÈ fiÏÂȘ–ÎÚ¿ÙË Aı‹Ó· Î·È ™¿ÚÙË, Ë M·Î‰ÔÓ›· ˘fi ÙÔÓ º›ÏÈÔ) ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ·Ó Ó· ·ÔʇÁÔ˘Ó ÙȘ Û˘Ó¤ÂȘ, fiÙ·Ó Î¿ÔÈ· fiÏË ‹ ÌÂÌÔӈ̤ÓÔ˜ ÔÏ›Ù˘ ÙÔ˘˜ ·Ú¤‚·ÈÓ ÙËÓ ÂίÂÈÚ›·. ™Â‚·ÛÌfi ÂÍ¿ÏÏÔ˘ ‰›ÎӢ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÈÂÚ·ÙÂ›Ô Î·È Û‡Ì·˜ Ô ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÎfiÛÌÔ˜ ÚÔ˜ ÙȘ ÌÂÁ¿Ï˜ ıÚËÛΛ˜ ÙˆÓ ÁÂÈÙfiÓˆÓ ÙÔ˘˜ Î·È ‹Ù·Ó ÔÏÏÔ› ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÔÈ ÛÔÊÔ› Ù˘ EÏÏ¿‰·˜ (£·Ï‹˜, Aӷ̷͛ӉÚÔ˜, ™fiψÓ, HÚfi‰ÔÙÔ˜, ¶Ï¿ÙˆÓ Î.¿.) Ô˘ ‰È·Ï¿ÏËÛ·Ó ÙË ‚·ıÈ¿ ÙÔ˘˜ ÂÎÙ›ÌËÛË ÚÔ˜ ¿ÏϘ ıÚËÛΛ˜, ÙÔÓ›˙ÔÓÙ·˜ Ù· fiÛ· ‰È‰¿¯ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÈÂÚ›˜ Ù˘ AÈÁ‡ÙÔ˘ Î·È Ù˘ AÓ·ÙÔÏ‹˜. øÛÙfiÛÔ, Ô ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙˆÓ ·ıÏËÙÈÎÒÓ ·ÁÒÓˆÓ ¿Ú¯ÈÛ Ì ÙÔÓ Î·ÈÚfi Ó· ·ÏÏÔÈÒÓÂÙ·È Î·È Ô Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÛÌfi˜, Ô˘ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠ‹‰Ë ·fi ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. .X. ÛÙËÏÈÙ‡ÂÙ·È ·fi ÔÏÏÔ‡˜ ÛÔÊÔ‡˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜. EÓÙÔ‡ÙÔȘ ÙÔ È‰·ÓÈÎfi Ù˘ ÈÛfiÚÚÔ˘ ¿ıÏËÛ˘, Ù˘ Û‡ÌÌÂÙÚ˘ ¿ÛÎËÛ˘ ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜, ÙÔ˘ ÓÔ˘ Î·È Ù˘ „˘¯‹˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ӷ ÂÎıÂÈ¿˙ÂÙ·È Î·Ù¿ ÙÔÓ 4ÔÓ ·È. .X. ·fi ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·, ÙÔÓ AÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Î·È ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘˜.
°È· ¤Ó· ÎÏ·‰› ·ÁÚÈÂÏÈ¿˜ °È· ÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·ıÏËÙ¤˜ ÔÈ AÁÒÓ˜ ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó ¤ˆ˜ ÙfiÙ ¢ηÈÚ›· ÁÈ· «„˘¯·ÁˆÁ›·», ÁÈ· ·›‰Â˘ÛË „˘¯‹˜ Î·È fi¯È ·˘ÙÔÛÎÔfi˜. K·È Â›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi fiÙÈ ÔÏÏÔ› ·ıÏËÙ¤˜ Ô˘ ·Ó·‰Â›¯ıËÎ·Ó ÛÙ· Ó·ÓÈο ÙÔ˘˜ ¯ÚfiÓÈ· ÓÈÎËÙ¤˜ ÛÙ· OχÌÈ· ‹ Û ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜, ˆ˜ ÒÚÈÌÔÈ ¿Ó‰Ú˜ ‰È·ÎÚ›ıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋, ÛÙ· ÛÙÚ·ÙȈÙÈο, ‹ ÛÙ· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ÙȘ ÂÈÛً̘ Î·È ÙȘ Ù¤¯Ó˜. O ›‰ÈÔ˜ ¿ÏψÛÙÂ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ·ÁˆÓ›ÛıËÎÂ, Ó¤Ô˜, ÛÙ· IÛıÌÈ· ÛÙËÓ ¿ÏË– ηْ ¿ÏÏÔ˘˜ Î·È ÛÙ· ¶‡ıÈ·– Î·È ·Ó·ÎËÚ‡¯ıËΠÈÛıÌÈÔӛ΢. TÔ Ó‡̷ Ù˘ ¢ÁÂÓÔ‡˜ ¿ÌÈÏÏ·˜, ÙÔ˘ ¿ıÏÔ˘ Î·È Ù˘ ÚˆÙÈ¿˜ ‰È·ÙËÚ‹ıËÎÂ Î·È ÛÙ· ڈ̷˚ο ¯ÚfiÓÈ· Î·È ÙÔ ÛÙÂÊ¿ÓÈ Ù˘ ·ÁÚÈÂÏÈ¿˜ ‹ Ù˘ ‰¿ÊÓ˘ ÛÙ· OχÌÈ· Î·È ÛÙ· ¶‡ıÈ· ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·, ÂÍ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ӷ ÂÎÙÈÌ¿Ù·È ·ÎfiÌË ˆ˜ ·ÓÒÙÂÚÔ Î·È ·fi ÙËÓ ›‰È· ÙË ˙ˆ‹. A˘Ùfi ‚‚·ÈÒÓÂÈ Î·È ÌÈ· ·¤ÚÈÙÙË ÂÈه̂ȷ ÛÙ‹ÏË ÙÔ˘ 3Ô˘ ·È. Ì.X. Ô˘ ‚Ú¤ıËΠÛÙËÓ OÏ˘Ì›·. E›Ó·È Ë ÛÙ‹ÏË Î¿ÔÈÔ˘ ·ıÏËÙ‹ ·fi ÙËÓ AÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, ÙÔ˘ K·Ì‹ÏÔ˘, Ì ÙËÓ ÂÍ‹˜ ÂÈÁÚ·Ê‹: «AÁ·ıfi˜ ‰·›ÌˆÓ, Ô Î·È K¿ÌËÏÔ˜ AÏÂÍ·Ó‰Ú‡˜. AÓ‹Ú ‡ÎÙ˘ NÂÌÂÔӛ΢, ÂÓı¿‰Â ˘ÎÙ‡ˆÓ ÂÓ Ùˆ ™Ù·‰›ˆ ÂÙÂχٷ Â˘Í¿ÌÂÓÔ˜ ZËÓ› ‹ ÛÙ¤ÊÔ˜ ‹ ı¿Ó·ÙÔÓ. EÙÒÓ Ï (35). X·›Ú». MÂÙ¿ ÙËÓ ·ÔÎÚ˘ÛÙ¿ÏψÛË ÙÔ˘ ȉ·ÓÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ·ıÏÔ‡ÌÂÓÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È ÙË ‰È¿‰ÔÛ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ AÓ·ÙÔÏ‹ Ì ÙÔÓ M¤Á· AϤͷӉÚÔ Î·È ÛÙË ¢‡ÛË Ì ÙÔ˘˜ PˆÌ·›Ô˘˜ ηÈ, ÚÈÓ ·’ ·˘ÙÔ‡˜, Ì ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜ ÙˆÓ ·ÔÈÎÈÒÓ, Ô ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜, Ë ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ· Î·È ÙÔ Ó‡̷ Ù˘ ¿ıÏËÛ˘, οı ›‰Ô˘˜ ¿ıÏËÛ˘, ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ ÎÙ‹Ì· fiÏ˘ Ù˘ ÔÈÎÔ˘Ì¤Ó˘. OÙ·Ó Ì¿ÏÈÛÙ· ·Ú·¯ˆÚÂ›Ù·È ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· ÙÔ˘ PˆÌ·›Ô˘ ÔÏ›ÙË Û fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ˘ËÎfiÔ˘˜ ÙÔ˘ ·¤Ú·ÓÙÔ˘ ڈ̷˚ÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ¤Ú¯Ô-
10
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
à Παρσταση του Πλοπα και της Iπποδμειας σε ρμα. Eρυθρ μορφος αμφορας, γρω στο 410 π.X. (Arezzo, Museo Archeologico Nazionale). O Πλοπας τρχει με το ρμα του, νικητς δη, πως υποδηλνει το στεφνι στο κεφλι του, στην αρματοδρομ α με τον Oιν μαο, τον βασιλι της Π σας. Πλι του το παθλο της ν κης του, η Iπποδμεια, η κ ρη του βασιλι.
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
H Παρσταση πομπς προς τιμν του Aπ λλωνα. Eρυθρ μορφος κρατρας με ελικωτς λαβς, 440 – 430 π.X. (Φερρρα, Museo Archeologico Nazionale di Spina). Mια ιερ πομπ Aθηνα ων φτνει στους Δελφος για να τιμσει τον Πθιο Aπ λλωνα. O θε ς κθεται σε θρ νο μσα σε να%σκο, κρατντας κλαδ δφνης. Στον το χο κρμονται η φαρτρα και το τ ξο του. Δεξι και αριστερ του να%σκου τριποδικο λβητες. Kτω αριστερ ο ομφαλ ς των Δελφν.
ÓÙ·È ÛÙËÓ OÏ˘Ì›· ÁÈ· Ó· ‰ÈÂΉÈ΋ÛÔ˘Ó ÙÔ ÛÙÂÊ¿ÓÈ ·fi ÎÏ·‰› ·ÁÚÈÂÏÈ¿˜, ÙÔÓ ÎfiÙÈÓÔ, fi¯È È· ÌfiÓÔ EÏÏËÓ˜, ·ÏÏ¿ Î·È PˆÌ·›ÔÈ Î·È AÈÁ‡ÙÈÔÈ, AṲ́ÓÈÔÈ, K··‰fiΘ, IÛ·ÓÔ›, ™‡ÚÈÔÈ Î.¿. Î·È Û˘¯Ó¿ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È OÏ˘ÌÈÔӛΘ. OÈ ·ÁÒÓ˜ ›¯·Ó È· Á›ÓÂÈ ·ÁÎfiÛÌÈ· ·Ó‹Á˘ÚȘ. EÏÏËÓ˜ ‰ÂÓ ÂÈÓ·È ÙÒÚ· ÌfiÓÔ ÔÈ ÂÎ ÁÂÓÂÙ‹˜, ·ÏÏ¿ fiÏÔÈ ÔÈ ÌÂÙ¤¯ÔÓÙ˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ·È‰Â›·˜, fiˆ˜ ›¯Â ÚÒÙÔ˜ ‰È·ÎËÚ‡ÍÂÈ, ‹‰Ë ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. .X., Ô AıËÓ·›Ô˜ ÛÙÔ¯·ÛÙ‹˜ Î·È ‰¿ÛηÏÔ˜ IÛÔÎÚ¿Ù˘. H ·‹¯ËÛË ÙˆÓ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ ÛÙËÓ OÏ˘Ì›· Ô˘ ›¯·Ó ÔÏÔÎÏËÚˆı› ÛÙËÓ Î‡ÚÈ· Ê¿ÛË ÙÔ˘˜ ÙÔ 1881 ˘‹ÚÍ ÙÂÚ¿ÛÙÈ·. K·È ·˘Ùfi fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ·Ù› ÛÙ· ÂÙ¿ ÚÒÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ô˘ ‰È‹ÚÎÂÛÂ Ë ¤Ú¢ӷ ·ÔηχÊıËÎ·Ó ‹ ÂÓÙÔ›ÛıËÎ·Ó Ù· ÌÔÓ·‰Èο ÌÓËÌ›· ÙÔ˘ IÂÚÔ‡, ÎÈÓËÙ¿ Î·È ·Î›ÓËÙ·, ·ÏÏ¿ ÁÈ·Ù› Û˘Óԉ‡ÙËÎÂ Î·È ·fi Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜ ÂÚÌËÓ¢ÙÈΤ˜ ‰ËÌÔÛȇ-
ÛÂȘ Ô˘ ·ÂÙ¤ÏÂÛ·Ó ˘fi‰ÂÈÁÌ· ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·. M ÙËÓ ›‰È· Û˘Ó¤ÂÈ· ÚÔ¯ÒÚËÛ·Ó Î·È ÔÈ °¿ÏÏÔÈ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ ÛÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë, ÌÂϤÙË Î·È ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÙˆÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜ ¢ÂÏÊÔ‡˜. O ·ÓÙ›ÎÙ˘Ô˜ ÙˆÓ ‰‡Ô ÌÂÁ¿ÏˆÓ ·˘ÙÒÓ ÂÈÙ¢ÁÌ¿ÙˆÓ, ‹Ù·Ó ¿ÌÂÛÔ˜ Î·È ÛÙÔ È‰ÂÔÏÔÁÈÎfi ΛÓËÌ· Ù˘ ·Ó·‚›ˆÛ˘ ÙˆÓ OÏ˘ÌÈ·ÎÒÓ AÁÒÓˆÓ Ô˘ ¤¯ÂÈ Î·È ·˘Ùfi ‚·ıȤ˜ ÙȘ Ú›˙˜ ÙÔ˘ ÛÙËÓ AÓ·Á¤ÓÓËÛË. OÈ ÚÒÙ˜ Ù¿ÛÂȘ ÂÈÛÙÚÔÊ‹˜ Û’ ·˘ÙÔ‡˜ Î·È ÛÙÔ È‰·ÓÈÎfi Ù˘ ¿ıÏËÛ˘ Ê·ÓÂÚÒÓÔÓÙ·È ‹‰Ë ·fi ÙÔÓ 16Ô ·È. fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ AÁÁÏ›·, °ÂÚÌ·Ó›· Î·È °·ÏÏ›· ÁÈ· Ó· ηٷϋÍÔ˘Ó ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË Ù˘ ÚÒÙ˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ OÏ˘ÌÈ¿‰·˜ ÙÔ˘ 1896 Ì ڈÙÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔÓ BÈΤϷ Î·È ÙÔÓ Coubertin. ™‹ÌÂÚ· ÔÈ OÏ˘ÌÈ·ÎÔ› AÁÒÓ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ·ıÏËÙÈÎfi ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜ ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË Ì·˜.
H O μουσικ ς αγνας του Mαρσα με τον Aπ λλωνα. Eρυθρ μορφος κρατρας με ελικωτς λαβς, γρω στο 410 π.X. (Ruvo, Museo Jatta). O Mαρσας κροει την κιθρα καθισμνος κτω απ φο νικα στο Iερ του Aπ λλωνα. Aνμεσα σε λλες μορφς ο Aπ λλωνας, η Aρτεμη και η Aθην παρακολουθον.
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
11
Õ Iππες στην πομπ των Παναθηναων. Λεπτομρεια απ τη βρεια ζωφρο του Παρθεννα. Tο γεγονς τι οι Aθηναοι αναπαριστοσαν σκηνς απ τα Παναθ ναια επ νω στο μεγαλτερο μνημεο της πλης τους, αποδεικνει το μγεθος του σεβασμο τους στη θε Aθην , προς τιμ ν της οποας γνονταν οι αγνες (φωτ.: «Περπατοι στον Παρθεννα», Iδρυμα Mελνα Mερκορη, 2000).
Παναθναια, η μεγ λη Tου ¶ Õ¡√À B ∞§∞μÕ¡∏ Aν. Kαθηγητ της Kλασικ ς Aρχαιολογας στο Πανεπιστ μιο Αθηνν
∏
E¶I§O°H ÙˆÓ ∞ıËÓ·›ˆÓ Ó· ·ÂÈÎÔÓ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÔÌ‹ ÙˆÓ ¶·Ó·ıËÓ·›ˆÓ ¿ӈ ÛÙËÓ ˙ˆÊfiÚÔ ÙÔ˘ ¶·ÚıÂÓÒÓÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›·, ·ÏÏ¿ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÛÙË ÁÈÔÚÙ‹ ·˘Ù‹ Û˘Ì˘ÎÓÒÓÔÓÙ·È fiÏ· Ù· ÌËӇ̷ٷ Ù˘ ·ıËÓ·˚΋˜ ȉÂÔÏÔÁ›·˜: ıÚËÛ΢ÙÈο, ÔÏÈÙÈο, «ÂıÓÈο», ÔÏÈÙÈÛÙÈο Î·È Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈο. T· ¶·Ó·ı‹Ó·È·, Ë ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÁÈÔÚÙ‹ Ù˘ fiψ˜ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ, ÙÂÏÔ‡ÓÙ·Ó Î¿ı ٤ÛÛÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó Ù˘ ÔÏÈÔ‡¯Ô˘ ı¿˜ ∞ıËÓ¿˜, ÙËÓ Ë̤ڷ ÙˆÓ ÁÂÓÂıÏ›ˆÓ Ù˘, Ì ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÔÏfiÎÏËÚÔ˘ ÙÔ˘ ·ıËÓ·˚ÎÔ‡ Ï·Ô‡. ∏ ·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ, ÙˆÓ Â›ÛËÌˆÓ ÚÔÛÎÂÎÏËÌ¤ÓˆÓ Ù˘ fiÏ˘ (·ÍȈ̷ÙÔ‡¯ˆÓ
12
H
K A £ H M E P I N H
B
Î·È Ú¤Û‚ÂˆÓ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ Û˘ÌÌ¿¯ˆÓ fiψÓ), ηıÒ˜ Î·È ·ıÏËÙÒÓ Î·È Î·ÏÏÈÙ¯ÓÒÓ ·fi fiÏÔ ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ ¤‰ÈÓ ÛÙË ÁÈÔÚÙ‹ Ù¤ÙÔÈ· ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· Î·È Ï·ÌÚfiÙËÙ·, Ô˘ Û˘¯Ó¿ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠ·fi ÙËÓ ·ıËÓ·˚΋ ÚÔ·Á¿Ó‰· ÁÈ· Ó· ÙÔÓÈÛÙ› Ë ˘ÂÚÔ¯‹ Ù˘ ∞ı‹Ó·˜ ÛÙ· ÔÏÈÙÈο Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈο Ú¿ÁÌ·Ù· ÔÏfiÎÏËÚÔ˘ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘. ∏ ·ıËÓ·˚΋ ·Ú¿‰ÔÛË ·Ó‹Á ÙËÓ ›‰Ú˘Û‹ ÙÔ˘˜ ÛÙË Ì˘ıÈ΋ ÂÔ¯‹, ·Ô‰›‰ÔÓÙ¿˜ ÙËÓ ÛÙÔÓ ∂ÚȯıfiÓÈÔ, ÂÓÒ ÈÛÙÔÚÈÎfi ˘fi‚·ıÚÔ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ¤¯ÂÈ Ë ÏËÚÔÊÔÚ›· ÁÈ· ›‰Ú˘Û‹ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔÓ £ËÛ¤·, Ô ÔÔ›Ô˜ ÁÈ· Ó· ÔÏÔÎÏËÚÒÛÂÈ ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ¤ÓˆÛË fiÏ˘ Ù˘ ∞ÙÙÈ΋˜ Î·È Ó· ÙËÓ ÂÓÈÛ¯‡ÛÂÈ Ì ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ, ˘Ô¯Ú¤ˆÛ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ‰‹ÌÔ˘˜ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Û «ÌÂÁ¿ÏË ÎÔÈÓ‹ ÂÔÚÙ‹ Î·È ı˘Û›·». H ·Ó·‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ÁÈÔÚÙ‹˜ ηٿ Ù· ÚfiÙ˘· ÙˆÓ ·ÓÂÏÏËÓ›ˆÓ ·ÁÒÓˆÓ ·Ô‰›‰ÂÙ·È Ì ·ÛÊ¿ÏÂÈ· ÛÙÔÓ ¶ÂÈÛ›ÛÙÚ·ÙÔ, ÛÙËÓ ‰ÂηÂÙ›· 570–560 .Ã. ΔÔ˘˜ ‰‡Ô Âfi-
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
ÌÂÓÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜, ÏfiÁˆ Ù˘ ·ıËÓ·˚΋˜ ·ÎÌ‹˜, Ë ·›ÁÏË Ù˘ ‹Ù·Ó ·Ó¿ÏÔÁË ÙˆÓ ·ÓÂÏÏËÓ›ˆÓ ·ÁÒÓˆÓ, ÂÓÒ ÛÙȘ ÂfiÌÂÓ˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜, ∂ÏÏËÓÈÛÙÈ΋ Î·È ƒˆÌ·˚΋, ·ÔÙÂÏÔ‡Û ¤Ó· ·fi Ù· Ï›Á· ÛÙÔȯ›· Ù˘ ·ıËÓ·˚΋˜ ·ÚÔ˘Û›·˜ ÛÙË ‰ÈÂıÓ‹ ÛÎËÓ‹. ∏ ÁÈÔÚÙ‹ ÂÈ‚›ˆÛ ̤¯ÚÈ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘ (˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂӉ›ÍÂȘ fiÙÈ ÙÂÏÔ‡ÓÙ·Ó Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 410 Ì.Ã.), ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜ Ì·˙› Ì ÙȘ ÊÈÏÔÛÔÊÈΤ˜ Û¯ÔϤ˜ ˆ˜ ÚÔ‡ÚÁÈÔ Ù˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›·˜ ÂıÓÈ΋˜ ·ÚÔ˘Û›·˜ ÛÙËÓ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛ‹ Ù˘ Ì ÙÔÓ Ó¤Ô ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ. Δ· ªÂÁ¿Ï· ¶·Ó·ı‹Ó·È·, ηٿ ÙËÓ ∫Ï·ÛÈ΋ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÂÚ›Ô‰Ô, ‰È·ÚÎÔ‡Û·Ó ÔÎÙÒ Ë̤Ú˜ Î·È ‰ÈÂÍ¿ÁÔÓÙ·Ó ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÌËÓfi˜ ∂ηÙÔÌ‚·ÈÒÓÔ˜, ‰ËÏ·‰‹ Ï›ÁÔ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ¢ÂηÂÓÙ·‡ÁÔ˘ÛÙÔ. √È ÚÒÙ˜ ̤Ú˜ Ù˘ ÁÈÔÚÙ‹˜ ‹Ù·Ó ·ÊÈÂڈ̤Ó˜ ÛÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜, ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ Î·È ÙË ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘˜. ∞˘ÙÔ› ›¯·Ó ÛÎÔfi ·ÊÂÓfi˜ ÌÂÓ Ó· ÙÈÌ‹ÛÔ˘Ó ÙË ı¿ Ì ϷÌÚ¤˜ ÌÔ˘ÛÈΤ˜ Î·È ·ıÏËÙÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ,
·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ ‰Â Ó· ·Ó·‰Â›ÍÔ˘Ó ÙË ‰‡Ó·ÌË Î·È ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· Ù˘ fiÏ˘ ÛÙÔÓ ÛÙ›‚Ô ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Î·È ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÔ‡ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡ Ô˘ ˘‹Ú¯Â ÛÙÔÓ ·Ú¯·›Ô ÂÏÏËÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ. ∏ ÁÈÔÚÙ‹ ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó ·ÁÒÓ˜ ÌÔ˘ÛÈÎÒÓ Î·È Ú·„ˆ‰ÒÓ, ·ÁÒÓ˜ ·ıÏËÙÈÎÔ‡˜ Î·È ÈÈÎÔ‡˜, ηıÒ˜ Î·È ÔÏÏ¿ ¿ÏÏ· ·ÁˆÓ›ÛÌ·Ù· Î·È ÂΉËÏÒÛÂȘ. À‡ı˘ÓÔÈ ÁÈ· ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛ‹ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ·Ú¯Èο ÔÈ ÈÂÚÔÔÈÔ› ηÈ, ·fi ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È., ÔÈ ‰¤Î· ·ıÏÔı¤Ù˜, ¤Ó·˜ ·fi οıÂ Ê˘Ï‹, ÛÔ˘‰·›ÔÈ ¿Ú¯ÔÓÙ˜ Ì ÙÂÙÚ·ÂÙ‹ ıËÙ›·, Ô˘ ›¯·Ó ÙËÓ Â˘ı‡ÓË ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· Ù˘ ÁÈÔÚÙ‹˜ Î·È ÙˆÓ ‚Ú·‚›ˆÓ, Ì ¯Ú‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÓÙÏÔ‡Û·Ó ·fi ÙÔÓ ÎÚ·ÙÈÎfi ıËÛ·˘Úfi Î·È ·fi ¯ÔÚËÁ›Â˜ ÏÔ‡ÛÈˆÓ ∞ıËÓ·›ˆÓ ÔÏÈÙÒÓ. π‰È·›ÙÂÚÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙˆÓ ¶·Ó·ıËÓ·›ˆÓ, Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ˘˜ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜, Â›Ó·È ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÛÙÂÊ·Ó›Ù˜ ·ÏÏ¿ ¯ÚËÌ·Ù›Ù˜, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙÔ˘˜ ÓÈÎËÙ¤˜ ·ÔÓ¤ÌÔÓÙ·Ó ·Ó¿ÎÚÈ‚· ¤·ıÏ·. ΔÔ Ì¤ÙÚÔ ·˘Ùfi ÂÏ‹ÊıË ·fi ÙÔ˘˜ ∞ıËÓ·›Ô˘˜ Û ÌÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ·ÓÂ-
P Πλ κα της βρειας ζωφρου του Παρθεννος με παρ σταση αγωνσματος αποβ τη δρμου (φωτ.: Aπ το βιβλο των K. Xατζηασλ νη – Σ. Mαυρομμ τη «Περπατοι στον Παρθεννα», Iδρυμα Mελνα Mερκορη, 2000).
H Πεζο στην πομπ των Παναθηναων. Λεπτομρεια απ τη ζωφρο του Παρθεννα (φωτ.: «Περπατοι στον Παρθεννα», Iδρυμα Mελνα Mερκορη, 2000).
γιορτ των Aθηνν ‚¿ÛÔ˘Ó ÙÔ Î‡ÚÔ˜ Î·È ÙËÓ ·ÎÙÈÓÔ‚ÔÏ›· ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ ÙÔ˘˜, Ì ÛÎÔfi Ó· ÙÔ˘˜ οÓÔ˘Ó ÈÛfiÙÈÌÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ Ù¤ÛÛÂÚȘ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘˜, οÙÈ fï˜ Ô˘ ‰ÂÓ ¤Ù˘¯·Ó ÔÙ¤.
TÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ∏ ÚÒÙË Ë̤ڷ ¿Ú¯È˙ Ì ÙÔ˘˜ ÌÔ˘ÛÈÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜, Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÂÈÛ‹¯ıËÛ·Ó ÙÔ 566 Î·È ·Ó·‰ÈÔÚÁ·ÓÒıËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ ¶ÂÚÈÎÏ‹, Ô ÔÔ›Ô˜ Á‡Úˆ ÛÙ· ̤۷ ÙÔ˘ 5Ô˘ ·ÈÒÓ· ¤¯ÙÈÛÂ Î·È ÙËÓ ÚÒÙË ·›ıÔ˘Û· Û˘Ó·˘ÏÈÒÓ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÁÈ· ÙËÓ Ù¤ÏÂÛ‹ ÙÔ˘˜. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔ ø‰Â›ÔÓ ÙÔ˘ ¶ÂÚÈÎÏ¤Ô˘˜ ÛÙË ÓfiÙÈ· ÎÏÈÙ‡ Ù˘ ∞ÎÚÔfiψ˜, ·Ì¤Ûˆ˜ ·Ó·ÙÔÏÈο ·fi ÙÔ ‰ÈÔÓ˘ÛÈ·Îfi ı¤·ÙÚÔ. √È ÌÔ˘ÛÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜ ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó·Ó ‰È·ÁˆÓÈÛÌfi ÎÈı·Úˆ‰ÒÓ (‰ËÏ·‰‹ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÔ‡ ÌÂ Û˘Óԉ›· ÎÈı¿Ú·˜), ·˘Ïˆ‰ÒÓ (‰ËÏ·‰‹ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÔ‡ ÌÂ Û˘Óԉ›· ·˘ÏÔ‡), ÎÈı·ÚÈÛÙÒÓ Î·È ·˘ÏËÙÒÓ, ‰ËÏ·‰‹ ÌÔ˘ÛÈ΋˜ ·fi Ù· ‰‡Ô fiÚÁ·Ó·, ͯˆÚÈÛÙ¿ ÁÈ· ¿Ó‰Ú˜ Î·È ·›‰Â˜. ΔÔ ÈÔ ÛË-
Ì·ÓÙÈÎfi ·fi fiÏ· Ù· ·ÁˆÓ›ÛÌ·Ù· ‹Ù·Ó ·˘Ùfi Ù˘ ÎÈı·Úˆ‰›·˜, ·ÊÔ‡ ¯ÔÚËÁÔ‡ÓÙ·Ó ¤ÓÙ ‚Ú·‚›·, ·fi Ù· ÔÔ›· ÙÔ ÚÒÙÔ ‹Ù·Ó ¯Ú˘Ûfi ÛÙÂÊ¿ÓÈ ·Í›·˜ ¯ÈÏ›ˆÓ ‰Ú·¯ÌÒÓ Î·È 500 ·ÛË̤ÓȘ ‰Ú·¯Ì¤˜ Û ÌÂÙÚËÙ¿. ∫Ú›ÓÔÓÙ·˜ ·fi ÙÔÓ ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ‚Ú·‚¢ÔÌ¤ÓˆÓ Î·È ÙËÓ ÌÂÁ¿ÏË ·Í›· ÙˆÓ ‚Ú·‚›ˆÓ, ˘Ôı¤ÙÔ˘Ì fiÙÈ Ë ÎÈı·Úˆ‰›· ‹Ù·Ó ÙÔ ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Î·È ·Á·ËÙfi ·ÁÒÓÈÛÌ· Î·È ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÔÈ ‰È·ÁˆÓÈ˙fiÌÂÓÔÈ ÎÈı·Úˆ‰Ô› ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó ÂÚÈ˙‹ÙËÙÔÈ Î·È Î·ÏÔÏËڈ̤ÓÔÈ Â·ÁÁÂÏ̷ٛ˜, Ô˘ ı· ÂÏ¿Ì‚·Ó·Ó ̤ÚÔ˜ Û fiϘ ÙȘ ÌÂÁ¿Ï˜ ÁÈÔÚÙ¤˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘. ∞ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó ÔÈ ·ÁÒÓ˜ Ú·„ˆ‰ÒÓ, Ô˘ fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ Û ·ÙÙÈο ·ÁÁ›·, ¿Ú¯ÈÛ·Ó ÎÈ ·˘ÙÔ› ÙÔ 566 ·ÏÏ¿ ÂÓÈÛ¯‡ıËÎ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈο ·ÚÁfiÙÂÚ· ·fi ÙÔÓ ÁÈÔ ÙÔ˘ ¶ÂÈÛ›ÛÙÚ·ÙÔ˘ I·Ú¯Ô. Δ· ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ‚Ú¿‚¢Û˘ ‹Ù·Ó Ô Ú˘ıÌfi˜ Ù˘ ··ÁÁÂÏ›·˜ ÙˆÓ ÔÌËÚÈÎÒÓ ÂÒÓ, Ë ˘ÔÁÚ¿ÌÌÈÛË ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÛËÌ›ˆÓ Ì ÙË ¯ÚÔÈ¿ Ù˘ ʈӋ˜ ηÈ
ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· Ë ı·ÙÚÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ·ÚÔ˘Û›·Û˘. √È ÂfiÌÂÓ˜ ̤Ú˜ Ù˘ ÁÈÔÚÙ‹˜ ‹Ù·Ó ·ÊÈÂڈ̤Ó˜ ÛÙÔ˘˜ ·ıÏËÙÈÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜. ∞˘ÙÔ› ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó·Ó ¤ÓÙ ÔÏ˘Ìȷο ·ÁˆÓ›ÛÌ·Ù· (‰ÚfiÌÔ Ù·¯‡ÙËÙ·˜, ¤ÓÙ·ıÏÔ, ¿ÏË, ˘ÁÌ·¯›· Î·È ·ÁÎÚ¿ÙÈÔ) Î·È ÁÈ· ÙȘ ÙÚÂȘ ηÙËÁÔڛ˜ ËÏÈΛ·˜ ͯˆÚÈÛÙ¿ (·›‰ˆÓ, ÂÊ‹‚ˆÓ Î·È ·Ó‰ÚÒÓ) Î·È ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Ï¿‚Ô˘Ó Ì¤ÚÔ˜ ·ıÏËÙ¤˜ ·fi fiÏË ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ™ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ·˘ÙÔ‡˜ ‚Ú·‚Â›Ô ‹Ù·Ó ÙÔ ·Ó·ıËÓ·˚Îfi Ï¿‰È, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ Ï¿‰È ·fi ÙȘ ÈÂÚ¤˜ ÂÏȤ˜ Ù˘ ∞ıËÓ¿˜, Ô˘ ÌÔÈÚ·˙fiÙ·Ó ÛÙÔ˘˜ ÓÈÎËÙ¤˜ ̤۷ Û ˙ˆÁÚ·ÊÈṲ̂ӷ ‹ÏÈÓ· ·ÁÁ›·, ÙÔ˘˜ ·Ó·ıËÓ·˚ÎÔ‡˜ ·ÌÊÔÚ›˜. ∞˘ÙÔ› ÛÙËÓ Î‡ÚÈ· ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘˜ ·ÂÈÎfiÓÈ˙·Ó ÙËÓ ∞ıËÓ¿ ¶ÚfiÌ·¯Ô, ÂÚÈÛÙÔȯÈṲ̂ÓË ·fi ‰‡Ô ÎÈÔÓ›ÛÎÔ˘˜, ‰›Ï· ÛÙÔÓ ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÁÚ·ÊfiÙ·Ó ¿ÓÙÔÙÂ Ë ÂÈÁÚ·Ê‹ Δø¡ ∞£∏¡∏£∂¡ ∞£§ø¡, (·fi ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ), ÂÓÒ ÛÙËÓ ›Ûˆ ÏÂ˘Ú¿ ÙˆÓ ·ÁÁ›ˆÓ ˙ˆÁÚ·ÊÈ˙fiÙ·Ó
H
K A £ H M E P I N H
B
ÛÎËÓ‹ ·fi ÙÔ ·ÁÒÓÈÛÌ·, ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô ı· ‰ÈÓfiÙ·Ó ÙÔ ·ÁÁÂ›Ô ˆ˜ ¤·ıÏÔ. ∂‰Ò ‚Ú·‚Â›Ô ‰ÂÓ ¤·ÈÚÓ ÌfiÓÔÓ Ô ÚÒÙÔ˜ ÓÈÎËÙ‹˜ ·ÏÏ¿ Î·È Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜, ‰È¿Ù·ÍË Ô˘ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ÛÂ Î·Ó¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜. √ ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ·ÁÁ›ˆÓ – ¿ıÏˆÓ Î˘Ì·ÈÓfiÙ·Ó ÁÈ· ÙÔÓ ÚÒÙÔ ÓÈÎËÙ‹ ·fi 30 ·ÌÊÔÚ›˜ ÛÙÔ˘˜ ·›‰Â˜ ¤ˆ˜ 70 ·ÌÊÔÚ›˜ ÛÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜, ·Ó·ÏfiÁˆ˜ Ì ÙÔ ·ÁÒÓÈÛÌ·, ÂÓÒ Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ ÓÈÎËÙ‹˜ ÂÏ¿Ì‚·ÓÂ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÙÔ 1/5 ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘. √È ·ıÏËÙÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜ ‰ÈÂÍ¿ÁÔÓÙ·Ó ·Ú¯Èο ÛÙËÓ ∞ÁÔÚ¿ Ù˘ fiÏ˘, Û ·Ï¤˜ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ, ·fi ÙÔ 330 .Ã. fï˜ ÌÂٷʤÚıËÎ·Ó ÛÙÔ ÌÓËÌÂÈ·Îfi ¶·Ó·ıËÓ·˚Îfi ÛÙ¿‰ÈÔ, Ô˘ ηٷÛ··ÛÂ Ô Ú‹ÙÔÚ·˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎfi˜ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜ ÛÙËÓ ·ÚÈÛÙÂÚ‹ fi¯ıË ÙÔ˘ πÏÈÛÔ‡, ÛÙËÓ ·ÁηÏÈ¿ ÙÔ˘ ÏfiÊÔ˘ ∞Ú‰ËÙÙÔ‡. ΔËÓ Ù¤Ù·ÚÙË Ì¤Ú·, ÙÂÏÔ‡ÓÙ·Ó Ù· ÈÈο ·ÁˆÓ›ÛÌ·Ù·, Ô˘ ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó·Ó ÈÔ‰ÚƠ̂˜ Î·È ·ÚÌ·ÙÔ‰ÚƠ̂˜ ‰È·ÊfiÚˆÓ Ù‡ˆÓ, ·Ó·ÏfiÁˆ˜ Ì ÙËÓ ËÏÈ-
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
13
Õ Στους αθλητικος αγνες το βραβεο ταν το παναθηναϊκ λ δι, δηλαδ το λ δι απ τις ιερς ελις της Aθην ς. Mοιραζταν στους νικητς μσα σε ζωγραφισμνα π λινα αγγεα, τους «Παναθηναϊκος αμφορες». Στις φωτογραφες οι δο ψεις παναθηναϊκο αμφορως, που βρθηκε στην Eρτρια και χρονολογεται το 360/59 π.X. (Eθνικ Aρχαιολογικ Mουσεο).
Λ· Î·È ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙˆÓ ˙ÒˆÓ (›ÔÈ, ËÌ›ÔÓÔÈ, ÊÔÚ¿‰Â˜ Î.Ï.). ¢ÈÂÍ¿ÁÔÓÙ·Ó ÛÙÔÓ ·Ú¯·›Ô Èfi‰ÚÔÌÔ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ º·Ï‹ÚÔ˘, ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÌfiÓÔÓ ·fi ÙȘ ÁÚ·Ù¤˜ ËÁ¤˜, ¯ˆÚ›˜ ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· Ó· ¤¯ÂÈ ‚ÚÂı› οÔÈÔ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ηٿÏÔÈÔ ·fi ÙÔ ÔÈÎÔ‰fiÌËÌ·. ∫·È ÛÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ·˘ÙÔ‡˜ ¤·ıÏÔ ‹Ù·Ó ÙÔ ·Ó·ıËÓ·˚Îfi Ï¿‰È Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Û ÔÛfiÙËÙ· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·fi Ù· ·ıÏËÙÈο ·ÁˆÓ›ÛÌ·Ù·, Êı¿ÓÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÚÒÙÔ ÓÈÎËÙ‹ Ù˘ ·ÚÌ·ÙÔ‰ÚÔÌ›·˜ ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ 140 ·ÌÊÔÚ¤ˆÓ (!) ∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ô È‰ÈÔÎÙ‹Ù˘ ÙˆÓ ·ÏfiÁˆÓ –ÁÈ·Ù› ·˘Ùfi˜ ¤·ÈÚÓ ÙÔ ‚Ú·‚Â›Ô ÛÙ· ÈÈο ·ÁˆÓ›ÛÌ·Ù· Î·È fi¯È Ô ·Ó·‚¿Ù˘ ‹ Ô ËÓ›Ô¯Ô˜– ΤډÈ˙ ÂÚ›Ô˘ 5 ÙfiÓÓÔ˘˜ Ï¿‰È. ΔËÓ ¤ÌÙË Ë̤ڷ, Á›ÓÔÓÙ·Ó ¿ÏÏ· ·ÁˆÓ›ÛÌ·Ù·, Û˘Ó‰Â‰Â̤ӷ Ì ÙȘ ÙÔÈΤ˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ, Ô˘ ›¯·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙË ÌÔÚÊ‹ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÒÓ ·Û΋ÛˆÓ. ™Â ·˘Ù¿ ›¯·Ó ‰Èη›ˆÌ· Ó· Ï¿‚Ô˘Ó Ì¤ÚÔ˜ ÌfiÓÔÓ ∞ıËÓ·›ÔÈ, Û˘Ó‹ıˆ˜ ¯ˆÚÈṲ̂ÓÔÈ Î·Ù¿ Ê˘Ï¿˜. Δ¤ÙÔÈ· ‹Ù·Ó Ë ·ÓıÈ·Û›· (ÂÈÎÔÓÈ΋ ÈÔÌ·¯›·), Ô ¤ÊÈÔ˜ ·ÎÔÓÙÈÛÌfi˜ (Ì ÛÙfi¯Ô ÌÈ·Ó ·Û›‰· ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ÛÙ‡ÏÔ˘), Ë ˘ÚÚ›¯Ë (ÔÌ·‰ÈÎfi˜ ¤ÓÔÏÔ˜ ¯ÔÚfi˜), Ë Â˘·Ó‰Ú›· (‰È·ÁˆÓÈÛÌfi˜ ·Ó‰ÚÒÓ Ô˘ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·Ó ÁÈ· Ù· ۈ̷ÙÈο ÙÔ˘˜ ÚÔÛfiÓÙ· Î·È ÙË ‰‡Ó·Ì‹ ÙÔ˘˜), ηıÒ˜ Î·È ÓÂÒÓ ¿ÌÈÏÏ·, ‰ËÏ·‰‹ ΈËÏ·Û›·, ÛÙÔÓ ¶ÂÈÚ·È¿. EÓ· ȉȷ›ÙÂÚÔ ·ÁÒÓÈÛÌ· Ô˘ ı· ÌÔ-
T· ¶·Ó·ı‹Ó·È·, ηıÚ¤Ù˘ Ù˘ ·ıËÓ·˚΋˜ ȉÂÔÏÔÁ›·˜
14
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
ÚÔ‡Û·Ì ӷ ԇ̠fiÙÈ ‹Ù·Ó Ô ÚÔ¿ÁÁÂÏÔ˜ ÙÔ˘ ηı·Ú¿ ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡ – ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎÔ‡ ̤ÚÔ˘˜ Ù˘ ÁÈÔÚÙ‹˜ ‰ÈÂÍ·ÁfiÙ·Ó ÙËÓ Ó‡¯Ù· Ù˘ ·Ú·ÌÔÓ‹˜ Ù˘ ¤ÎÙ˘ ̤ڷ˜, Ù˘ Ï·ÌÚfiÙÂÚ˘ Ù˘ ÁÈÔÚÙ‹˜. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÚ›ÊËÌË Ó˘¯ÙÂÚÈÓ‹ Ï·Ì·‰Ë‰ÚÔÌ›·, ‰ËÏ·‰‹ ÛÎ˘Ù·ÏÔ‰ÚÔÌ›· 2.500 ÂÚ›Ô˘ ̤ÙÚˆÓ Ì ·Ó·Ì̤Ó˜ Ï·Ì¿‰Â˜, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂÊ‹‚ˆÓ ÙˆÓ 10 ·ıËÓ·˚ÎÒÓ Ê˘ÏÒÓ, Ô˘ ›¯Â ·ÊÂÙËÚ›· ÙÔÓ ‚ˆÌfi ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤ˆ˜ ÛÙËÓ ∞η‰ËÌ›· (¶Ï¿ÙˆÓÔ˜) Î·È Ù¤ÚÌ· ÙÔÓ ‚ˆÌfi Ù˘ ∞ıËÓ¿˜ ¿ӈ ÛÙËÓ ∞ÎÚfiÔÏË. ∏ ηٿÏËÍË ÙÔ˘ ·ÁˆÓ›ÛÌ·ÙÔ˜ ÛÙÔÓ ÈÂÚfi ‚Ú¿¯Ô Û˘Óԉ¢fiÙ·Ó ·fi ·ÓÓ˘¯›‰· (ÔÏÔÓ˘¯Ù›·), ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· Ó¤ÔÈ Î·È Ó¤Â˜ ¯fiÚ¢·Ó Î·È ÙÚ·ÁÔ˘‰Ô‡Û·Ó. ΔËÓ ÂfiÌÂÓË Ì¤Ú·, ÙËÓ 28Ë ∂ηÙÔÌ‚·ÈÒÓÔ˜, Ì ÙËÓ ·Ó·ÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ‹ÏÈÔ˘, ÍÂÎÈÓÔ‡ÛÂ Ë ÌÂÁ¿ÏË ÔÌ‹ ·fi ÙÔÓ ∫ÂÚ·ÌÂÈÎfi, ·fi ¤Ó· ÎÙ‹ÚÈÔ Ô˘ ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó ¶ÔÌÂ›Ô (< ÔÌ‹), ‰È¤Û¯È˙ ÙËÓ ∞ÁÔÚ¿ Î·È ·ÓËÊfiÚÈ˙ ¤ÂÈÙ· ÛÙËÓ ∞ÎÚfiÔÏË. ∏ ÔÌ‹ ›¯Â ·ÚÁfi Î·È ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·: ªÔ˘ÛÈÎÔ› ¤‰ÈÓ·Ó ÙÔÓ Ú˘ıÌfi Î·È ·ÍȈ̷ÙÔ‡¯ÔÈ Î·Ùˇı˘Ó·Ó ÙËÓ ÔÚ›·. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÔÌ¿‰Â˜ ∞ıËÓ·›ˆÓ (ı·ÏÂÚÔ› Á¤ÚÔÓÙ˜, Ó·ڤ˜ ÎԤϘ Î·È fiÌÔÚÊÔÈ ¤ÊË‚ÔÈ, ·fi Ù· ÈÔ ·ÏÈ¿ Î·È ÏÔ‡ÛÈ· Á¤ÓË) ÎÚ·ÙÔ‡Û·Ó ÎÏ·‰È¿ ÂÏÈ¿˜ Î·È ÚÔÛÊÔÚ¤˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ı¿ ̤۷ Û Ûοʘ, ‰›ÛÎÔ˘˜, ηϿıÈ· Î·È ·ÁÁ›·. ™ËÌ·ÓÙÈÎfi ̤ÚÔ˜ Ù˘ ÔÌ‹˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÙÔ ·ıËÓ·˚Îfi ÈÈÎfi Î·È Ù· ¿ÚÌ·Ù·, ÂÓÒ ÂӉȿÌÂÛ· Û‡ÚÔÓÙ·Ó Î·È Ù· ·Ó¤ÌÔÚÊ· ˙Ò·, Ù· ‚fi‰È· Ô˘ ı· ı˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ÂηÙfiÌ‚Ë (< ÂηÙfi ‚fi˜) ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó Ù˘ ı¿˜.
ΔÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ÁÈÔÚÙ‹˜ ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ Ô ·Ó·ıËÓ·˚Îfi˜ ¤ÏÔ˜, ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ÎÂÓÙË̤ÓÔ Ì ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ·fi ÙËÓ °ÈÁ·ÓÙÔÌ·¯›· ‡Ê·ÛÌ·, Ô˘ ÌÂÙ·ÊÂÚfiÙ·Ó ˆ˜ ÈÛÙ›Ô Û ÌÈ· ÙÚÈ‹ÚË Ô˘ ΢ÏÔ‡Û Û Úfi‰Â˜. ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÚÔÛÊÂÚfiÙ·Ó ˆ˜ ¤Ó‰˘Ì· ÛÙÔ ·Ú¯·ÈfiÙ·ÙÔ Í‡ÏÈÓÔ Ífi·ÓÔ Ù˘ ∞ıËÓ¿˜, Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Ì¤Û· ÛÙÔ ∂Ú¯ı›Ô. ∞ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÛÂ Ë ÌÂÁ¿ÏË ı˘Û›·, Ë ÛÊ·Á‹, Ô ÙÂÌ·¯ÈÛÌfi˜, ÙÔ „‹ÛÈÌÔ Î·È ÙÔ ÌÔ›Ú·ÛÌ· ÂÓfi˜ ÎÔÌÌ·ÙÈÔ‡ ÎÚ¤·ÙÔ˜ Û fiÏÔ˘˜, ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ Á¢ıÔ‡Ó Î·È Ó· ‚¿ÏÔ˘Ó Ì¤Û· ÙÔ˘˜ ÔÈ ÈÛÙÔ› ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ «ıÂ˚ÎÔ‡ ÛÒÌ·ÙÔ˜». ΔËÓ ÂÔ̤ÓË Ù˘ Ë̤ڷ˜ ÙˆÓ Ï·ÙÚ¢ÙÈÎÒÓ ÂΉËÏÒÛˆÓ, ÙËÓ ¤‚‰ÔÌË, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÁÈÓfiÙ·Ó ¤Ó· ¿ÏÏÔ ·ÁÒÓÈÛÌ· ·ÚÌ·ÙÔ‰ÚÔÌ›·˜, Ô ·Ô‚¿Ù˘ ‰ÚfiÌÔ˜, ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ·Ó·‚¿Ù˘ ·Ó¤‚·ÈÓÂ Î·È Î·Ù¤‚·ÈÓ ·fi ÙÔ ¿ÚÌ· ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ‰È·‰ÚÔÌ‹˜, Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· Ê˘ÛÈο ¿ÓÙÔÙ ÙÔ˘ ËÓÈfi¯Ô˘, Ô˘ ηً˘ı˘Ó ÙËÓ ÔÚ›· ÙˆÓ ·ÏfiÁˆÓ. ¶·ÚfiÏÔ Ô˘ ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÙÔ ‚Ú·‚Â›Ô ÙÔ˘ ·ÁˆÓ›ÛÌ·ÙÔ˜, ·ÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌ·ÛÙ ÙË ÛËÌ·Û›· Î·È ÙË ÁÔËÙ›· Ô˘ ·ÛÎÔ‡ÛÂ Î·È ·fi ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ÂÈÎÈÓ‰˘ÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ·ÂÈÎfiÓÈÛ‹ ÙÔ˘ ηٷϷ̂¿ÓÂÈ ÌÂÁ¿ÏÔ Ì‹ÎÔ˜ ÛÙË ‚fiÚÂÈ· ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ ˙ˆÊfiÚÔ˘ ÙÔ˘ ¶·ÚıÂÓÒÓÔ˜. Δ¤ÏÔ˜, Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· Ë̤ڷ Ù˘ ÁÈÔÚÙ‹˜, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó ·ÊÈÂڈ̤ÓË, ηْ ·Ó·ÏÔÁ›·Ó Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜, ÛÙË ‚Ú¿‚¢ÛË ÙˆÓ ÓÈÎËÙÒÓ Î·È ÛÙ· ÁϤÓÙÈ· Î·È ÛÙȘ ‰È·ÛΉ¿ÛÂȘ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó.
à Xλκινο ειδ λιο βρ φους. Aπεικνιση του μικρο Oφ λτη που στη μνμη του οργαν νονταν τα N μεα. Aπ τη Nεμ α. Eλληνιστικο Xρνοι. Aρχαιολογικ Mουσεο Nεμ ας. (φωτ.: E. Σπαθρη «Tο Oλυμπιακ Πνεμα» εκδ. «Aδμ», Aθνα 2000).
Nμεα στη μν μη του Oφλτη Tου S TEPHEN G. M ILLER Διευθυντ των ανασκαφν στη Nεμα, καθηγητ Aρχαιολογας στο Πανεπιστ μιο της Kαλιφρνιας
Δ
A NEMEA ‹ ¡¤ÌÂÈ·, ÛÙÂÊ·Ó›Ù˜ ·ÁÒÓ˜ –fiˆ˜ ϤÁÔÓÙ·Ó ÔÈ ·ÁÒÓ˜ Ô˘ ˆ˜ ¤·ıÏÔ Â›¯·Ó ¤Ó· ÛÙÂÊ¿ÓÈ– ¿Ú¯ÈÛ·Ó, ηٿ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË, ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙÔ˘ √ʤÏÙË, Ô˘ ‚ڋΠÊÚÈÎÙfi ı¿Ó·ÙÔ ·fi ‰¿ÁΈ̷ ÊȉÈÔ‡. √ ÌÈÎÚfi˜ √ʤÏÙ˘, ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘, ÙÔÓ ÔÔ›Ô Â›¯·Ó Ì·˙› ÙÔ˘˜ ÔÈ ∂Ù¿ ·Ú¯ËÁÔ› ÙˆÓ ∞ÚÁ›ˆÓ ÛÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ ÙÔ˘˜ ÚÔ˜ ÙË £‹‚·, ·Ê¤ıËΠӷ ÎÔÈÌËı› Û ¤Ó· ÛÙÚÒÌ· ·fi ·ÁÚÈÔÛ¤ÏÈÓÔ, ·’ fiÔ˘ ‚Á‹Î ÙÔ Ê›‰È Ô˘ ÙÔÓ ‰¿ÁΈÛÂ. Δ· ¡¤Ì·, ÏÔÈfiÓ, fiˆ˜ Î·È ÔÈ ·ÁÒÓ˜ Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·Ó Û ¿ÏϘ ÂÚÈÔ¯¤˜, ‹Ù·Ó ÓÂÎÚÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜, Ì ÌÈ· ˘ÔÎÚ˘ÙfiÌÂÓË ·›ÛıËÛË ·Ó·Ó¤ˆÛ˘ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ. ΔÔ fiÙÈ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÚÔÛÙ¿Ù˘ Î·È Â˘ÂÚÁ¤Ù˘ ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ, fiˆ˜ Î·È ÂÎÂ›ÓˆÓ ÛÙËÓ √Ï˘Ì›·, ¤ÁÈÓÂ Ô ¢›·˜, ‰ÂÓ Û˘ÁÎ¿Ï˘„ ÔÙ¤ ÙÔÓ ÓÂÎÚÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘˜. √ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙÔ˘˜ ÙÔÓÈ˙fiÙ·Ó ·fi Ù· Ì·‡Ú· ÈÌ¿ÙÈ· Ô˘ ÊÔÚÔ‡Û·Ó ÔÈ ∂ÏÏ·ÓÔ‰›Î˜ Î·È ·fi ÙÔ ÈÂÚfi ¿ÏÛÔ˜ ΢·ÚÈÛÛÈÒÓ Ô˘ ÂÚȤ‚·ÏÏ ÙÔ πÂÚfi ÙÔ˘ ¢›·. ™ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜, Ù· ¡¤Ì·, Ô˘ Û‡Ìʈӷ Ì ÙË ÁÚ·Ù‹ ·Ú¿‰ÔÛË ¿Ú¯ÈÛ·Ó ÙÔ 573 .Ã., ‰ÈÂÍ¿ÁÔÓÙ·Ó Î¿ı ‰‡Ô ¯ÚfiÓÈ·, ÙË ‰Â‡ÙÂÚË ·ÓÛ¤ÏËÓÔ ÌÂÙ¿ ÙÔ ıÂÚÈÓfi ËÏÈÔÛÙ¿ÛÈÔ. ∞fi ÙÔ˘˜ Ù¤ÛÛÂÚȘ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘˜ ·ıÏËÙÈÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜, Ù· ¡¤Ì· ¤ÌÔÈ·˙·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ Ù˘ √Ï˘Ì›·˜. ™Â ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ٷ ¶‡ıÈ· Î·È Ù· IÛıÌÈ·, ÛÙÔ˘˜ √Ï˘ÌÈ·ÎÔ‡˜ Î·È ÛÙ· ¡¤Ì· ‰ÂÓ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó ÌÔ˘ÛÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜, Î·È ÙË ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë ·˘Ù‹ ‰È·ÊÔÚ¿ Ì·ÚÙ˘Ú› Ë ‡·ÚÍË ı¿ÙÚˆÓ
ÛÙÔ˘˜ ¢ÂÏÊÔ‡˜ Î·È ÛÙÔÓ πÛıÌfi Ù˘ ∫ÔÚ›ÓıÔ˘. ™ÙËÓ √Ï˘Ì›· Î·È ÛÙË ¡Â̤· ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ı¤·ÙÚÔ. ¢ÂÓ Ì·˜ ÂͤÏËÍÂ, ÏÔÈfiÓ, ÙÔ fiÙÈ ÔÈ ·Ó·Ûηʤ˜ ÛÙË ¡Â̤· ¤ÊÂÚ·Ó ÛÙÔ Êˆ˜ ÔÏϤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ıÏËÙ¤˜ Î·È ÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ. ΔȘ ·Ó·Ûηʤ˜ ÛÙË ¡Â̤· ‰ÈÂÍ¿ÁÂÈ, ·fi ÙÔ 1974 Î·È ‡ÛÙÂÚ·, ÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Ù˘ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜ ˘fi ÙËÓ ·ÈÁ›‰· Ù˘ ∞ÌÂÚÈηÓÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜ ∫Ï·ÛÈÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ. ΔÔ ÛÙ¿‰ÈÔ, Ô˘ ηٷÛ΢¿ÛÙËΠÙÔÓ ‡ÛÙÂÚÔ 4Ô ·ÈÒÓ·, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È 400 ̤ÙÚ· ÓÔÙÈÔ·Ó·ÙÔÏÈο ÙÔ˘ ¡·Ô‡ ÙÔ˘ ¢Èfi˜. HÙ·Ó ÎÙÈṲ̂ÓÔ Û ϷÁÈ¿ ÏfiÊÔ˘, ÂÓÒ ÙÔ ‚fiÚÂÈÔ ¿ÎÚÔ ÙÔ˘ ÛÙËÚÈ˙fiÙ·Ó Û Ù¯ÓËÙ‹ ·Ó·‚·ıÌ›‰·. ΔÔÓ Ì·ÎÚ‡ Î·È ÛÙÂÓfi ÛÙ›‚Ô (ÎÔÓ›ÛÙÚ·) ÂÚȤÙÚ¯Â
Õ Tο στδιο στη Nεμ α πως φανεται απ τα νοτιοανατολικ. O νας του Nεμ ου Δις στο βθος, ανμεσα σε κυπαρσσια. Tα δ ντρα φυτετηκαν στο διο σημεο που τα εχε δει και περιγρψει ο Παυσανας.
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
15
¤Ó· ·˘Ï¿ÎÈ ÓÂÚÔ‡, Î·È ÛÙÔ ¤Ó· ¿ÎÚÔ ÙÔ˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÌÈ· Ï›ıÈÓË ÁÚ·ÌÌ‹ ¿ÊÂÛ˘ (·ÊÂÙËÚ›·) Ì ·˘Ï¿ÎÈ· ÁÈ· Ù· fi‰È· ÙˆÓ ·ıÏËÙÒÓ. ∏ ηٷÛ΢‹ ·˘Ù‹ ‹Ù·Ó Û˘Ó‹ı˘ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË, fiˆ˜ Î·È ÙÔ ·Ó¿¯ˆÌ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ı·٤˜ (‚Ï. ¶·˘Û·Ó›·˜ 2.27.5: «Î·È ÛÙ¿‰ÈÔÓ, Ô›· EÏÏËÛÈ Ù· ÔÏÏ¿ Á˘ ¯ÒÌ·»). E¯ÔÓÙ·˜ ÛÙË Ì›· ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ÂȉÈÎfi ¯ÒÚÔ ÁÈ· ÙÔÓ ∂ÏÏ·ÓÔ‰ÈηÈÒÓ·, ‰ËÏ·‰‹ ÙË ı¤ÛË ÁÈ· Ù· ¤‰Ú·Ó· ÙˆÓ ÎÚÈÙÒÓ, ÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ Ù˘ ¡Â̤·˜ ›¯Â ÌÂÁ¿ÏË ÔÌÔÈfiÙËÙ· Ì ÂΛÓÔ Ù˘ √Ï˘Ì›·˜. øÛÙfiÛÔ, ÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ Ù˘ ¡Â̤·˜ Ì·˜ ÚÔÛʤÚÂÈ ÌÔÓ·‰ÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ·ıÏËÙÈÎÒÓ ·ÁÒÓˆÓ. EÓ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Â›Ó·È Ë ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ‡ÛÏËÁÁÔ˜, fiˆ˜ ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó Ô Ì˯·ÓÈÛÌfi˜ ¿ÊÂÛ˘, ¯¿ÚȘ ÛÙËÓ ¤ÌÓ¢ÛË ÙÔ˘ ηıËÁËÙ‹ ¶¿ÓÔ˘ μ·Ï·‚¿ÓË ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ. √È ·Ó·Ûηʤ˜ ÛÙË ¡Â̤· Î·È Ô Î·ıËÁËÙ‹˜ μ·Ï·‚¿Ó˘ Ì·˜ ¤¯Ô˘Ó ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ Ë Ì˯·Ó‹ ·˘Ù‹, Ô˘ ÛÙËÚÈ˙fiÙ·Ó ÛÙËÓ Ù¯ÓÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ηٷ¤ÏÙË (Ô˘ ÂÈÓÔ‹ıËΠÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ºÈÏ›Ô˘ μ’ Ù˘ ª·Î‰ÔÓ›·˜), ·ÓÙÈÚÔۈ‡ÂÈ ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ ÛÙËÓ ÂÎΛÓËÛË ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ ‰ÚfiÌÔ˘ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ªÂÁ¿ÏÔ˘ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘. ªÂ ÙÔÓ Ì˯·ÓÈÛÌfi ¿ÊÂÛ˘ ÂÍ·ÛÊ·ÏÈ˙fiÙ·Ó Ë Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓË ÂÎΛÓËÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ ·ıÏËÙÒÓ, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ·¤ÎÏÂÈ ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ÌÂÚÔÏË„›· ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙˆÓ ÎÚÈÙÒÓ.
H ·Ú¯·›· Û‹Ú·ÁÁ· ΔËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô˘ ÂÔ¯‹ ηٷÛ΢¿ÛÙËΠÌÈ· Û‹Ú·ÁÁ· ÂÈÛfi‰Ô˘ ÛÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ. ∏ ·Ó·Î¿Ï˘„‹ Ù˘ ¤¯ÂÈ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÛËÌ·Û›· ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜, ÂÂȉ‹ Ì·˜ ˘Ô¯ÚÂÒÓÂÈ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì fiÙÈ ÔÈ EÏÏËÓ˜ ÙÔ˘ 4Ô˘ ·ÈÒÓ· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ηٷÛ΢¿˙Ô˘Ó ıÔψ٤˜ Û‹Ú·ÁÁ˜, Î·È fiÙÈ ÔÈ ƒˆÌ·›ÔÈ –ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ·Ó Û ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Îϛ̷η ÙÔ˘˜ ıfiÏÔ˘˜– Ú¤ÂÈ Ó· ‰È‰¿¯ıËÎ·Ó ÙÔ ‚·ÛÈÎfi Û¯¤‰ÈÔ ·fi ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜. ∏ Û‹Ú·ÁÁ· Ù˘ ¡Â̤·˜ ¤¯ÂÈ, ÂÔ̤ӈ˜, ÂÈ‚¿ÏÂÈ ÙËÓ Â·ÓÂÎÙ›ÌËÛË ÙˆÓ ÂÈÛfi‰ˆÓ ÛÙ· ÛÙ¿‰È· Ù˘ √Ï˘Ì›·˜, Ù˘ ∂ȉ·‡ÚÔ˘ Î·È ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ, Ô˘ fiÏ· ÙÔ˘˜ ÔÓÔÌ¿ÛÙËÎ·Ó ÚˆÌ·˚ο, ·ÏÒ˜ ÂÂȉ‹ ›¯·Ó ÌÔÚÊ‹ Û‹Ú·ÁÁ·˜. ™‹ÌÂÚ·, ÏÔÈfiÓ, ÌÔÚԇ̠ӷ ԇ̠fiÙÈ ÔÈ Â›ÛÔ‰ÔÈ ÌÔÚÊ‹˜ Û‹Ú·ÁÁ·˜ ‹Ù·Ó Û˘Ó‹ıÂȘ ηٷÛ΢¤˜ Á‡Úˆ ÛÙ· 330 .Ã. ∏ Û‹Ú·ÁÁ· Ù˘ ¡Â̤·˜ Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈ΋ Î·È ÁÈ· ¤Ó·Ó ¿ÏÏÔ ÏfiÁÔ: ÁÈ· ÙȘ ÂÈÁڷʤ˜ Ô˘ Â›Ó·È ¯·Ú·Á̤Ó˜ ÛÙÔ˘˜ ÙÔ›¯Ô˘˜ Ù˘. ™Â οÔÈÔ ÛËÌ›Ô, ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ¯¿ÚÈÓ, Â›Ó·È ¯·Ú·Á̤ÓÔ ÙÔ fiÓÔÌ· Δ∂§∂™Δ∞™. ∂›Ó·È ۯ‰fiÓ ‚¤‚·ÈÔ fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔÓ ÔÏ˘ÌÈÔÓ›ÎË ΔÂϤÛÙ·, Ô˘ Ó›ÎËÛ Û ·ÁÒÓ˜ ˘ÁÌ·¯›·˜ ·›‰ˆÓ ÙÔ 340 .Ã. ¶¿Óˆ ·fi ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘, Ì ¿ÏÏË ÁÚ·Ê‹, Â›Ó·È ¯·Ú·Á̤ÓÔ ÙÔ Ú‹Ì· «ÓÈÎÒ». ¢ÂÓ Â›Ó·È Û·Ê¤˜ ·Ó ¤¯ÂÈ ÁÚ·Ê› ·fi ÙÔÓ ÓÈÎËÙ‹, ‡ÛÙÂÚ· ·fi οÔÈÔÓ ·ÁÒÓ·, ‹ ·fi ¤Ó·Ó ÁÂÌ¿ÙÔ ÂÏ›‰Â˜ ·ıÏËÙ‹, Ô˘ ‹ıÂÏ ӷ ÂÓ-
H Aναπαρσταση ı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘. OÔÈ· Î·È ·Ó Â›Ó·È Ë ·Ï‹ıÂÈ·, fï˜, ÙÔ ıÂÌÂÏÈ҉˜ ·›ÛıËÌ· Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙÔ Ú‹Ì· «ÓÈÎÒ» Â›Ó·È ÙÔ ·ÚÌfi˙ÔÓ ÛÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ ÛÙ·‰›Ô˘. ™ÙÔ ¿ÏÏÔ ¿ÎÚÔ Ù˘ Û‹Ú·ÁÁ·˜ Ù˘ ¡Â̤·˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó Ù· ·Ô‰˘Ù‹ÚÈ·, Ù· ÔÔ›· ‹Ù·Ó Ù· ÚÒÙ· ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ Ô˘ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÙËηÓ. ∏ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ·˘Ù‹ ¤‚·ÏÂ, Í·Ó¿, ÙËÓ Â·ÓÂͤٷÛË ÙˆÓ ÙfiˆÓ Ô˘ ›¯·Ó ·Ó·ÛηÊ› ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ, Î·È Î·Ù¤ÛÙËÛ ʷÓÂÚfi fiÙÈ ·Ô‰˘Ù‹ÚÈ· ˘‹Ú¯·Ó, ›Û˘, ÛÙËÓ √Ï˘Ì›· Î·È ÛÙËÓ ∂›‰·˘ÚÔ. ∏ Û‡Ó‰ÂÛË Ù˘ ıÔψً˜ Û‹Ú·ÁÁ·˜ Î·È ÙˆÓ ·Ô‰˘ÙËÚ›ˆÓ ‰Â›¯ÓÂÈ fiÙÈ Ë «ÎÚ˘Ù‹ ›ÛÔ‰Ô˜» (fiˆ˜ ÔÓÔÌ¿˙ÂÈ Ô ¶·˘Û·Ó›·˜ ÙË Û‹Ú·ÁÁ· ÂÈÛfi‰Ô˘ ÛÙËÓ √Ï˘Ì›·) ÚÔÔÚÈ˙fiÙ·Ó ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ıÏËÙ¤˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÎÚÈÙ¤˜ Î·È ‰ÂÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ›ÙÔ ·fi ÙÔ˘˜ ı·٤˜. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, Ë ¡Â̤· ¤‰ˆÛ ÌÈ· Ôχ ·ÓıÚÒÈÓË ·›ÛıËÛË ÛÙȘ ÁÓÒÛÂȘ Ì·˜ ÁÈ· ÙÔÓ ·ıÏËÙÈÛÌfi ηٿ ÙÔ˘˜
OÈ ·Ó·Ûηʤ˜ ʈٛ˙Ô˘Ó ÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ Î·È ÙËÓ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· EÏÏ¿‰·
16
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
·Ú¯·›Ô˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜. ªÔÚԇ̠ÙÒÚ· Ó· Ê·ÓÙ·ÛÙԇ̠¤Ó·Ó ·ıÏËÙ‹ ÛÙ· ·Ô‰˘Ù‹ÚÈ·, Ó· ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙ÂÙ·È ÛˆÌ·ÙÈο Î·È „˘¯Èο ÁÈ· ÙÔÓ ·ÁÒÓ·. ¡· ·ÈÛı·Óıԇ̷̠˙› ÙÔ˘ ÙË Û˘ÁΛÓËÛË Ù˘ ÚÔÛÌÔÓ‹˜, Ô˘ ÙÔÓÈ˙fiÙ·Ó ·fi ÙË ‰ÚÔÛÂÚ‹ ÛÎÈ¿ Ù˘ Û‹Ú·ÁÁ·˜. ∫·È Ó· ÓÈÒÛÔ˘ÌÂ Î·È ÂÌ›˜ ÙÔ ÛΛÚÙËÌ· Ô˘ ¤ÓȈı fiÙ·Ó ¿ÎÔ˘Á ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘, Î·È ¤ÙÚ¯ ·Ì¤Ûˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ, ÁÈ· Ó· ¿ÚÂÈ ı¤ÛË ÛÙËÓ ·ÊÂÙËÚ›·, ÂÚÈ̤ÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÎΛÓËÛË.
AÓ·‚›ˆÛË ∏ Ó¤· ·˘Ù‹ ·Î·‰ËÌ·˚΋ Î·È ·ÓıÚÒÈÓË ÁÓÒÛË Â¤ÙÚ„ ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ÙÔ˘ «™˘ÏÏfiÁÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ∞Ó·‚›ˆÛË ÙˆÓ NÂ̤ˆÓ ∞ÁÒÓˆÓ», Ë ÔÔ›· ηÙfiÚıˆÛ ӷ ‰ÈÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ Û‡Á¯ÚÔÓ· ¡¤Ì· ÙÔ 1996 Î·È ÙÔ 2000. ªÈ· ‚·ÛÈ΋ ·Ú¯‹ ÛÙ· Ó¤· ¡¤Ì· Â›Ó·È fiÙÈ ı· ÙËÚ›ٷÈ, ÛÙÔ Ì¤ÁÈÛÙÔ ‰˘Ó·Ùfi ‚·ıÌfi, Ë ·Ú¯·›· Ú·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ. √ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ·ıÏËÙ‹˜, Ê˘ÛÈο, ‰ÂÓ ı· ·ÁˆÓ›˙ÂÙ·È Á˘ÌÓfi˜. £· ÊÔÚ¿ÂÈ ¯ÈÙÒÓ·, ·ÏÏ¿ ı· Â›Ó·È Í˘fiÏ˘ÙÔ˜. ∏ ·ʋ Ì ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, Ô˘ ÙÔ˘ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó Ù· Á˘ÌÓ¿ ÙÔ˘ fi‰È·, Â›Ó·È ¿ÌÂÛË. ∫·È ·Ó Ô Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ·ıÏËÙ‹˜ ·Ú·‚› ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜, Ë Â·Ê‹ Ì ÙË Ú¿‚‰Ô ÙÔ˘ ÎÚÈÙ‹ ı· Â›Ó·È Î·È ·˘Ù‹ ¿ÌÂÛË: fiˆ˜
του Eλλανοδικαι νος κατ μκος της ανατολικς πλευρς του σταδου. Στα N μεα οι κριτ ς ταν Aργτες κι τσι, στις ανασκαφ ς, λα τα νομσματα που βρ θηκαν πσω απ αυτν τον Eλλανοδικαι να προ ρχονταν απ το Aργος.
P Aναπαρσταση της σπληγγος, του μηχανισμο φεσης, στην αρχαα λθινη βση του. Στις αρχαες λθινες βσεις τοποθετοσαν, κθε δο χρνια, τα ξλινα μ λη της αρχαας σπληγγος.
H H σπληγξ σε λειτουργα στα πρ τα Σγχρονα N μεα το 1996. O αφ της (πσω δεξι, με λευκ) τρβηξε το σχοιν φεσης, οι στλοι πεσαν συμπαρασροντας το σχοιν που ταν δεμ νο πνω τους και τα κορτσια εναι τοιμα να ξεκινσουν απ τη βαλβδα.
ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, Ô ·Ú·‚¿Ù˘ ı· Ì·ÛÙÈÁÒÓÂÙ·È. £· ÚÔÛʤÚÂÙ·È Ï¿‰È ÛÙÔ˘˜ ·ıÏËÙ¤˜ Ô˘ ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ·Ï›„Ô˘Ó ÙÔ ÛÒÌ· ÙÔ˘˜. ¢È¿ÊÔÚ˜ ıˆڛ˜ ¤¯Ô˘Ó ˘ÔÛÙËÚȯı› ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ Ô˘ ÔÈ ·ıÏËÙ¤˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó Ï¿‰È ηٿ ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, fiˆ˜ fiÙÈ ÙfiÓˆÓ ÙÔ˘˜ ̇˜ ‹ fiÙÈ ÚÔÛٿ٢ ÙÔ ‰¤ÚÌ· ·fi ÙÔÓ ‹ÏÈÔ ‹, ·ÎfiÌË, fiÙÈ ‹Ù·Ó ·ÈÛıËÙÈο ˆÚ·›Ô Ó· ‚ϤÂÈ Î·Ó›˜ Ù· ·ÏÂÈÌ̤ӷ Ì Ͽ‰È ÛÒÌ·Ù· ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ·ıÏËÙÒÓ. OϘ ÔÈ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ÌÔÚ› Ó· ÈÛ¯‡Ô˘Ó – ¿ÏψÛÙÂ Ë Ì›· ‰ÂÓ ·ÔÎÏ›ÂÈ ÙËÓ ¿ÏÏË. øÛÙfiÛÔ, Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ ·ıÏËÙ¤˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·ÏÂÈÊı› Ì Ͽ‰È ϤÓ fiÙÈ ¤¯ÂÈ Î·È ¤Ó· ¿ÏÏÔ Â˘ÂÚÁÂÙÈÎfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·: ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ ·Ê˘‰¿ÙˆÛ˘ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ·ÁÒÓ· ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È Ôχ. ª¿ı·ÌÂ, ›Û˘, fiÛÔ ‰‡ÛÎÔÏÔ Â›Ó·È –Î·È fiÛÔ ‰‡ÛÎÔÏÔ ‹Ù·Ó, Ê˘ÛÈο, ηٿ ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜– Ó· ÔÚÁ·ÓˆıÔ‡Ó fiϘ ÔÈ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ, Î·È È‰›ˆ˜, fiÛÔ ‰‡ÛÎÔÏÔ ‹Ù·Ó Ó· ‰È·ÙËÚËıÔ‡Ó ÊÚ¤Ûη Ù· ÛÙÂÊ¿ÓÈ· ·fi Û¤ÏÈÓÔ Ì ٷ ÔÔ›· ÛÙÂÊ¿ÓˆÓ·Ó ÙÔ˘˜ ÓÈÎËÙ¤˜. ª·Ú·›ÓÔÓÙ·Ó Ôχ ÁÚ‹ÁÔÚ·. √È Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ, ÏÔÈfiÓ, ·ÁÒÓ˜ ÛÙË ¡Â̤· Ì·˜ ¤ÙÚ„·Ó Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ì ‚·ı‡ÙÂÚ· ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ ·ÁÒÓ˜. ∏ ‰Â‡ÙÂÚË ÌÂÁ¿ÏË ·Ú¯‹ Ù˘ ∞Ó·‚›ˆÛ˘ ÙˆÓ ∞ÁÒÓˆÓ ÛÙË ¡Â̤· Â›Ó·È fiÙÈ fiÏÔÈ, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ·ıÏËÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯Ô˘Ó. ¶ÔÏÏÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ, ÏÔÈfiÓ, Ô˘ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ÛÙËÓ ÔÏ˘Ìȷ΋ ȉ¤·, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Ï¿‚Ô˘Ó Ì¤ÚÔ˜ Û ۇÁ¯ÚÔÓÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¤ÏıÔ˘Ó
H
K A £ H M E P I N H
B
ÛÙË ¡Â̤·, Ó· ÌÔ˘Ó ÛÙ· ·Ô‰˘Ù‹ÚÈ·, Ó· ÂÚ¿ÛÔ˘Ó ÙË ıÔψً Û‹Ú·ÁÁ· Î·È Ó· ‚ÁÔ˘Ó ÛÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ ÁÈ· Ó· ·ÈÛı·ÓıÔ‡Ó ÙÔ ·Ú¯·›Ô Ó‡̷ ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ. ™Ù· ‰‡Ô Û‡Á¯ÚÔÓ· ¡¤Ì· Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó 1.400 ¿ÓıÚˆÔÈ ·fi 45 ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ¯ÒÚ˜, ËÏÈΛ·˜ ·fi 10 ¤ˆ˜ 93 ¯ÚfiÓˆÓ. ∞ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ Ù· ‚‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ EÏÏËÓ· ·ıÏËÙ‹, ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ·˘ÙÔ› ·¤ÎÙËÛ·Ó Â·Ê‹ Ì ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· Î·È ¿ÊËÛ·Ó ÙȘ ·ÙËÌ·ÛȤ˜ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ÁË Ù˘ ¡Â̤·˜. ∞ÏÏ¿ ¤Î·Ó·Ó Î·È Î¿ÙÈ ¿ÏÏÔ, ·ÎfiÌË ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi: ‚ϤÔÓÙ·˜ ηÓ›˜ ¤Ó·Ó ·ÁÒÓ· ‰ÚfiÌÔ˘ ‰Ò‰Âη ·Ó‰ÚÒÓ, Ô˘ ÙÚ¤¯Ô˘Ó ͢fiÏËÙÔÈ, ÊÔÚÒÓÙ·˜ ¤Ó· ¯ÈÙÒÓ·, ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÂÈ ÔÈÔ˜ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ Â›Ó·È Ú‡Ù·Ó˘ οÔÈÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ‹ ÚÂÛ‚Â˘Ù‹˜ ÌÈ·˜ ΢ڛ·Ú¯Ë˜ ¯ÒÚ·˜ ‹ ·ÁÚfiÙ˘ ‹ ‰ÈÎËÁfiÚÔ˜ ‹ ÂȯÂÈÚËÌ·Ù›·˜ ‹ ‰¿ÛηÏÔ˜, Î·È Î·Ó›˜ ‰ÂÓ Í¤ÚÂÈ ÔÈÔ˜ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ Â›Ó·È ÏÔ‡ÛÈÔ˜ Î·È ÔÈÔ˜ ÊÙˆ¯fi˜. OÏÔÈ ÙÚ¤¯Ô˘Ó ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ·ÁÒÓ· ‰ÚfiÌÔ˘, Ì ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ηÓfiÓ˜. EÙÛÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ Ë ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·. Δ· ÙÚ›Ù· ¡¤Ì· ı· ‰ÈÂÍ·¯ıÔ‡Ó ÛÙȘ 31 πÔ˘Ï›Ô˘ ÙÔ˘ 2004 (ÙË ‰Â‡ÙÂÚË ·ÓÛ¤ÏËÓÔ ÌÂÙ¿ ÙÔ ıÂÚÈÓfi ËÏÈÔÛÙ¿ÛÈÔ). ¢‡Ô ‚‰ÔÌ¿‰Â˜ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÔÈ √Ï˘ÌÈ·ÎÔ› ∞ÁÒÓ˜ ı· ÂÈÛÙÚ¤ÊÔ˘Ó ÛÙË ÁÂÓ¤ÙÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜. √È √Ï˘ÌÈ·ÎÔ› ı· ʇÁÔ˘Ó Í·Ó¿. Δ· ¡¤Ì·, fï˜, ı· Ì›ÓÔ˘Ó, Î·È Ë ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· Ù˘ ¡Â̤·˜ ı· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ Ó· ÏÔ˘Ù›˙ÂÈ ÙȘ ÁÓÒÛÂȘ Ì·˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ ·ıÏËÙÈÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜, Î·È ı· Ì·˜ ‚ÔËı¿ÂÈ Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ì ηχÙÂÚ· ÙÔÓ Â·˘Ùfi Ì·˜.
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
17
Iσθμια: μθοι και αγ νες
Õ Oι θλοι του Θησ α, ιδρυτ, σμφωνα με τον Πλοταρχο, των αγνων στην Iσθμα. Aττικ ερυθρ μορφη κλικα του ζωγρφου του K δρου, 440–430 π.X. Λονδνο, Bρετανικ Mουσεο (φωτ.: Eλση Σπαθρη, «Tο Oλυμπιακ Πνεμα», εκδ. «Aδμ», Aθνα 2000).
Tης E LIZABETH R. G EBHARD Διευθ ντριας Ανασκαφν του Πανεπιστημου του Σικγου στην Ισθμα
∞
¶O TA ME™A ÙÔ˘ 6Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã. ‰ÈÂÍ¿ÁÔÓÙ·È ÛÙËÓ πÛıÌ›· ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔÈ ·ÁÒÓ˜, οı ‰‡Ô ¯ÚfiÓÈ·, ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙÔ˘ ¶ÔÛÂȉÒÓ·. √È ·ÁÒÓ˜ Û˘Ó¯›ÛÙËÎ·Ó Î·È Î·ı’ fiÏË ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ڈ̷˚΋˜ ÂÔ¯‹˜, Ì ÂÍ·›ÚÂÛË ¤Ó·Ó ·ÈÒÓ· (146–44 .Ã.), fiÙ·Ó Ë ∫fiÚÈÓıÔ˜ ›¯Â ¯¿ÛÂÈ Ù· ÔÏÈÙÈο ‰ÈηÈÒÌ·Ù¿ Ù˘ Î·È ÙËÓ Â˘ı‡ÓË ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÛÙ·Û›· Î·È ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ
18
H
K A £ H M E P I N H
B
·ÁÒÓˆÓ Â›¯Â ·Ó·Ï¿‚ÂÈ Ë ™È΢ÒÓ. ∏ ı¤ÛË ÙÔ˘ πÂÚÔ‡ Ù˘ πÛıÌ›·˜, Û ¤Ó· ÛËÌÂ›Ô fiÔ˘ Û˘Ó·ÓÙÒÓÙ·È ¯ÂÚÛ·›ÔÈ Î·È ı·Ï¿ÛÛÈÔÈ ‰ÚfiÌÔÈ, Û˘Ó¤‚·Ï ÛÙË Ê‹ÌË Î·È ÛÙË ‰ËÌÔÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ πÂÚÔ‡, ÂÓÒ, Ô ¶›Ó‰·ÚÔ˜ ‡ÌÓËÛ ÙËÓ ∫fiÚÈÓıÔ, ϤÁÔÓÙ·˜: «ÁÓÒÛÔÌ·È Ù·Ó ÔÏ‚›·Ó KfiÚÈÓıÔÓ, IÛıÌ›Ô˘ Úfiı˘ÚÔÓ ¶ÔÙÂȉ·Ófi˜» (√. 13.3–5). H IÛıÌ›· ‹Ù·Ó ÙfiÔ˜ Û˘Ó¿ÓÙËÛ˘ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ÙfiÔ˜ ·ÓÙ·ÏÏ·ÁÒÓ ÌÂٷ͇ ∂ÏÏ¿‰·˜ Î·È ∞Û›·˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË, Ô πÛıÌfi˜ ·Ó‹Î ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÈfiÙ·ÙÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ ÛÙÔÓ ¶ÔÛÂȉÒÓ· (¶·˘Û·Ó›·˜, ÙfiÌÔ˜ 2, 1.6). ∏ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ Ûη¿ÓË ¤¯ÂÈ Ú¿ÁÌ·ÙÈ
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ ˘ÔÏ›ÌÌ·Ù· ·fi ÙËÓ ÚÒÈÌË ∂Ô¯‹ ÙÔ˘ ™È‰‹ÚÔ˘ ÂΛ fiÔ˘ ·ÓÂÁ¤ÚıËΠ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô ‚ˆÌfi˜, ÌÔÏÔÓfiÙÈ ¤Ú·Û·Ó ·ÚÎÂÙÔ› ·ÈÒÓ˜ ÚÈÓ ¯ÙÈÛÙ› Ô ÚÒÙÔ˜ Ó·fi˜ ÙÔ 675–650 .Ã. √ Ó·fi˜ ‰¤ÛÔ˙ ÛÙÔÓ πÛıÌfi, ·ÔÙÂÏÒÓÙ·˜ ÔÚfiÛËÌÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ù·ÍȉÈÒÙ˜, ÂÓÒ Ë ∫fiÚÈÓıÔ˜ ¤ÁÈÓ ÏÔ‡ÛÈ· Î·È Í·ÎÔ˘ÛÙ‹ fiÏË – Î·È fiÙ·Ó Î·Ù·ÛÙÚ¿ÊËΠ·fi ˘ÚηÁÈ¿ ÛÙ· ̤۷ 5Ô˘ ·ÈÒÓ·, ¯Ù›ÛÙËΠ¤Ó·˜ ·ÎfiÌË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜ Î·È Ï·ÌÚfiÙÂÚÔ˜ Ó·fi˜, Ô˘ ‰È·ÙËÚ‹ıËΠÛÙ· ˘fiÏÔÈ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜. ™ÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ Ó·Ô‡ ÂÎÙÂÈÓfiÙ·Ó ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘˜ ‚ˆÌÔ‡˜ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ∂ÏÏ¿‰·˜,
Ì‹ÎÔ˘˜ ÂÚ›Ô˘ ÙÚÈ¿ÓÙ· ̤ÙÚˆÓ – ηٿÏÏËÏÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÂηÙfiÌ‚Ë ÙˆÓ Ù·‡ÚˆÓ. ∂ÓÒ Ô Ó·fi˜ Î·È Ô ‚ˆÌfi˜, ηıÒ˜ Î·È Ù· ·Ó·ı‹Ì·Ù· Ô˘ ‚Ú¤ıËηÓ, ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙÔÓ 7Ô ·ÈÒÓ· .Ã. Î·È ˘Ô‰ËÏÒÓÔ˘Ó fiÙÈ, Èı·Ófiٷٷ, ÁÈÓfiÙ·Ó ÂΛ ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÁÈÔÚÙ‹ ÙÔ˘ ¶ÔÛÂȉÒÓ·, ÔÈ ∫ÔÚ›ÓıÈÔÈ Î·Ù¿ ÙÔ ÚÒÙÔ ‹ÌÈÛ˘ ÙÔ˘ 6Ô˘ ·ÈÒÓ· ÚfiÛıÂÛ·Ó ·ıÏËÙÈÎÔ‡˜ Î·È ÈÈÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜ ÛÙÔ˘˜ ÂÔÚÙ·ÛÌÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÓ·Ó ·Ó¿ ‰‡Ô ¯ÚfiÓÈ·, ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË. ∫¿ı ‰‡Ô, ›Û˘, ¯ÚfiÓÈ· ‰ÈÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·Ó ·ÁÒÓ˜, ÙÔ Î·ÏÔη›ÚÈ, ÛÙÔ πÂÚfi ÙÔ˘ ¢›·, ÛÙË ¡Â̤·. EÙÛÈ, ÛÙ· ̤۷ ÙÔ˘ 6Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã. ›¯Â ‰Ë-
H O αρχαϊκ ς να ς του Ποσειδνα στην Iσθμα, ο βωμ ς και το στδιο πως ταν το 500 π.X. (μακ τα της Peggy Sanders).
H Xλκινο ειδλιο αθλητ. Oι πανελλνιοι αγνες διεξγονταν στην Iσθμα, απ τα μ σα του 6ου αι. π.X., κθε δο χρ νια και διαρκοσαν τρεις ημ ρες.
ÌÈÔ˘ÚÁËı› ¤Ó·˜ ÙÂÙÚ¿¯ÚÔÓÔ˜ ·ÎÏÔ˜ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈˆÓ ·ÁÒÓˆÓ, Ô˘ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙ ÛÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜ ·ıÏËÙ¤˜ ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi οı ηÏÔη›ÚÈ. √È ÂÚ›ÊËÌÔÈ √Ï˘ÌÈ·ÎÔ› AÁÒÓ˜ Î·È Ù· ¶‡ıÈ· ηÙ›¯·Ó ͯˆÚÈÛÙ‹ ı¤ÛË ÛÙË ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ, ÂÓÒ Ù· IÛıÌÈ· ÚfiÛÊÂÚ·Ó ÛÙÔ˘˜ ·ıÏËÙ¤˜ ÌÈ· ¢ηÈÚ›· «ÚÔı¤ÚÌ·ÓÛ˘» ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË Î·È Ù· ¡¤Ì· Û˘ÌÏ‹ÚˆÓ·Ó ÙË ÛÂÈÚ¿ Ì ·ÁÒÓ˜ Ô˘ ‰ÈÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·Ó Î¿ı ‰Â‡ÙÂÚÔ ¯ÚfiÓÔ. ™‡Ìʈӷ Ì ̛· ‰ËÌÔÊÈÏ‹ ·Ú¿‰ÔÛË, ηٿ ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, Ë ›‰Ú˘ÛË ÙˆÓ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈˆÓ ·ÁÒÓˆÓ ·Ó¿ÁÂÙ·È Û ÓÂÎÚÈÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜. ™ÙË ¡Â̤· ÛÎÔÙÒıËΠ·fi Ê›‰È ¤Ó· ÌÈÎÚfi ·È‰›, Ô √ʤÏÙ˘, fiÙ·Ó ÔÈ ∂Ù¿ ÂÎÛÙÚ¿Ù¢·Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ £‹‚·˜. √È ÔÏÂÌÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘ ¤‰ˆÛ·Ó ÙÔ fiÓÔÌ· ∞Ú¯¤ÌÔÚÔ˜, ‰ËÏ·‰‹ «·Ú¯‹ ÙÔ˘ ÌÔÈÚ·›Ô˘», Î·È ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ·Ó ·ÁÒÓ˜ ÛÙËÓ Îˉ›· ÙÔ˘. ∏ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ Ûη¿ÓË ¤¯ÂÈ Ê¤ÚÂÈ ÛÙÔ Êˆ˜ ÙËÓ Ù‡Ì‚Ô ÙÔ˘ √ʤÏÙË Î·È ÙÔÓ ÂÚ›‚ÔÏfi Ù˘. ™Ù· IÛıÌÈ· ÔÈ ·ÁÒÓ˜ Û˘Ó‰¤ıËÎ·Ó Ì ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÂÓfi˜ ¿ÏÏÔ˘ ·È‰ÈÔ‡, ÙÔ˘ ªÂÏÈΤÚÙË, Ô˘ ÂÙ¿¯ÙËΠÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· Ì·˙› Ì ÙË ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘, ÙËÓ πÓÒ, Î·È ÔÓÔÌ¿ÛÙËΠ¶·Ï·›ÌˆÓ. ΔÔ ÓÂÎÚfi ÛÒÌ· ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ‚ڋΠÛÙËÓ ·ÎÙ‹ Ù˘ πÛıÌ›·˜ Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ Ù˘ ∫ÔÚ›ÓıÔ˘ ™›Û˘ÊÔ˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂfiÚÙ·Û ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ Û·Ó ÓÂÎÚÈÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜ ÙÔ˘ ªÂÏÈΤÚÙË. ∏ ı¤ÛË ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÌÓËÌ›Ԣ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ‚ÚÂı›. AÏψÛÙÂ, ÌÔÚ› Ó· ¯¿ıËΠηٿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ ÂÁηٷÏ›ÊıËΠÙÔ πÂÚfi. øÛÙfiÛÔ, fiÙ·Ó ÙÔÓ 2Ô ·ÈÒÓ· Ì.Ã. Ô ¶·˘Û·Ó›·˜ ÂÈÛΤÊıËΠÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹
›‰Â ÛÙËÓ ·ÎÙ‹ ¤Ó·Ó ‚ˆÌfi ÚÔ˜ ÙÈÌ‹ ÙÔ˘ ªÂÏÈΤÚÙË–¶·Ï·›ÌÔÓÔ˜ Î·È ÌÈ· Ï¿Úӷη, ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ πÂÚfi ÙÔ˘ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜ (¶·˘Û·Ó›·˜, π, 44.7–8 Î·È ππ, 1.3–4).
¶ÚÔÂÙÔÈ̷ۛ˜, ÚfiÁÚ·ÌÌ· ∞Ó ÔÈ ÚÔÂÙÔÈ̷ۛ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ¤ÌÔÈ·˙·Ó Ì ÂΛӘ ÛÙËÓ √Ï˘Ì›·, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˘‹ÚÍ ÌÈ· ·Ú¯È΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÂÎÁ‡ÌÓ·Û˘ ÛÙËÓ ∫fiÚÈÓıÔ. √ ÛÙ›‚Ô˜, Ô˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È ÂÚ›Ô˘ ÛÙÔ 500 .Ã., Ô ÔÔ›Ô˜ ¤¯ÂÈ ‚ÚÂı› οو ·fi ÙË ÚˆÌ·˚΋ ·ÁÔÚ¿, ÌÔÚ› οÏÏÈÛÙ· Ó· ‹Ù·Ó Ô ÙfiÔ˜ ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹˜ Ù¤ÙÔÈˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ, fiˆ˜ Î·È ·ıÏËÙÈÎÒÓ ÂÔÚÙÒÓ Ô˘ ‰ÈÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ∫fiÚÈÓıÔ, Û·Ó ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÙÔ˘˜ ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ˘˜ ÛÙËÓ ∞ıËÓ¿ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô ¶›Ó‰·ÚÔ˜ (√, 13.40). ™ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ ÛÙËÓ πÛıÌ›·, ÌÔÚԇ̠ӷ Ê·ÓÙ·ÛÙԇ̠ÙËÓ ¿ÊÈÍË ÙˆÓ ·ıÏËÙÒÓ, Ì ÙÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÂÓ›˜ ÙÔ˘˜, ÙˆÓ ÈÂÚ¤ˆÓ, ηÙÔ›ÎˆÓ Ù˘ fiÏ˘ Î·È ÙˆÓ ˙ÒˆÓ Ô˘ ÚÔÔÚ›˙ÔÓÙ·Ó ÁÈ· ı˘Û›·, Ó· οÓÔ˘Ó ÙË ‰È·‰ÚÔÌ‹ ÚÔ˜ ÙÔ πÂÚfi ÙÔ˘ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜ ·fi ÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ ÙÔ˘ πÛıÌÔ‡ Ù˘ ∫ÔÚ›ÓıÔ˘. ∂ÈÛΤÙ˜ ı· ›¯·Ó ‹‰Ë Û˘ÁÎÂÓÙÚˆı› ÛÙÔ πÂÚfi, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ‰¿ÛÔ˜ ·fi ‡η Ô˘ ÂÚȤ‚·ÏÏ ÙÔÓ Ó·fi, Û‡‰ÔÓÙ·˜ Ó· ÛÙ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ÛÎËÓ¤˜ ÙÔ˘˜, ÂÓÒ ÌÔÚ› Ó· ¤„·¯Ó·Ó Ó· ‚ÚÔ˘Ó ÌÈ· ı¤ÛË ÛÙȘ ÛÙÂÓ¤˜ ÎÔÈÏ¿‰Â˜. ΔÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ·, fiˆ˜ ÌÔÚԇ̠ӷ ÙÔ ·Ó··Ú·ÛÙ‹ÛÔ˘ÌÂ, ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û ÂΛÓÔ Ù˘ √Ï˘Ì›·˜, ·Ó Î·È ÔÈ ÂÔÚÙ¤˜
H
K A £ H M E P I N H
B
ÎÚ·ÙÔ‡Û·Ó ÌfiÓÔ ÙÚÂȘ Î·È fi¯È ¤ÓÙ Ë̤Ú˜. EÓ· ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi ·fi ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÙÔ˘ 390 .Ã., Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ÙÔÓ •ÂÓÔÊÒÓÙ·, ·ÔηχÙÂÈ fiÙÈ ÔÈ ÂÔÚÙ¤˜ ¿Ú¯È˙·Ó ÙËÓ ·˘Á‹ Ì ı˘Û›· ÛÙÔÓ ¶ÔÛÂȉÒÓ·, ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û Á‡̷ Î·È ÌÂÙ¿ ¿Ú¯È˙·Ó ÔÈ ·ÁÒÓ˜ (∂ÏÏËÓÈο, 4.5.4). ∞fi ÙÔÓ Ì·ÎÚ‡ ‚ˆÌfi ÙÔ˘ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜, ·ıÏËÙ¤˜ Î·È Â›ÛËÌÔÈ ÂÈÛ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ÛÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ ·fi ÌÈ· ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈ΋ ‡ÏË Î·È ‰›Ô‰Ô, Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡Û ÚÔ˜ ÙË ÁÚ·ÌÌ‹ ¿ÊÂÛ˘, ÂÓÒ ÔÈ ı·٤˜ ÛηÚÊ¿ÏˆÓ·Ó ¿Óˆ Û ÂÈÎÏÈÓ›˜ ڿ̘ ÁÈ· Ó· ‚ÚÔ˘Ó ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘˜ ÛÙ· ·Ó·¯ÒÌ·Ù· Á‡Úˆ ·fi ÙÔÓ ÛÙ›‚Ô. ∫·Ù¿ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË, ÛÙËÓ ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ ‰ÈÓfiÙ·Ó ÌÈ· ͯˆÚÈÛÙ‹ ÙÈÌËÙÈ΋ ı¤ÛË, ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿ÏË fiÛÔ Î·È Ù· ÈÛÙ›· ÙÔ˘ ÏÔ›Ô˘ Ì ÙÔ ÔÔ›Ô ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ÛÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜. ∫ÔÓÙ¿ ÛÙÔ Ó·fi, ÔÈ ·Ó·Ûηʤ˜ ¤¯Ô˘Ó ʤÚÂÈ ÛÙÔ Êˆ˜ ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ÛÙ›‚Ô˘, ÙÔ ·Ó¿¯ˆÌ· ÙˆÓ ı·ÙÒÓ Î·È ·ÔÌÂÈÓ¿ÚÈ· ‰‡Ô (‹, ›Ûˆ˜, ÙÚÈÒÓ) ÁÚ·ÌÌÒÓ ¿ÊÂÛ˘. ∏ Ì›· ·fi ÙȘ ÁÚ·Ì̤˜ ¿ÊÂÛ˘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÛηÊ› ¤¯ÂÈ ÙË ÌÔÚÊ‹ Ù˘ Û˘Ó‹ıÔ˘˜ ·ÊÂÙËÚ›·˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÂΛӢ. ∏ ¿ÏÏË, fï˜, ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ¤Ó· ÙÚÈÁˆÓÈÎfi ÏÈıfiÛÙÚˆÙÔ, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ‹Ù·Ó ÛÙÂÚˆ̤ÓÔÈ ÛÙ‡ÏÔÈ Î·È ‡Ï˜ ÁÈ· ‰Âη¤ÍÈ ‰ÚÔÌ›˜. ™¯ÔÈÓ¿ÎÈ·, Ô˘ ÍÂÎÈÓÔ‡Û·Ó ·fi οı ÛÙ‡ÏÔ, ÂÚÓÔ‡Û·Ó Ì¤Û· ·fi ·˘Ï¿ÎÈ· Î·È Î·Ù¤ÏËÁ·Ó Û ¤Ó·Ó ÎÂÓÙÚÈÎfi Ì˯·ÓÈÛÌfi Ô˘ ¤ÙÚ ÙÔ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓÔ ¿ÓÔÈÁÌ· fiÏˆÓ ÙˆÓ ÔÚÈ˙fiÓÙÈˆÓ Ú¿‚‰ˆÓ Ô˘ ÂÌfi‰È˙·Ó ÙÔ˘˜ ·ıÏËÙ¤˜ Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÔ˘Ó ÚÈÓ ‰Ôı› Ë
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
19
H Σγχρονοι δρομες στην αφετηρα, στο αρχαϊκ στδιο. Aν και οι αγνες στην Iσθμα αποτελοσαν μα απ τις τ σσερις μεγλες πανελλνιες γιορτ ς του αρχαου κ σμου, δεν χει επιχειρηθε ακ μη η αναβωσ τους (φωτ.: J. Heystek).
ÂÎΛÓËÛË. ªÂ ÙÔ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓÔ ¿ÓÔÈÁÌ· fiÏˆÓ ÙˆÓ ˘ÏÒÓ ÂÍ·ÛÊ·ÏÈ˙fiÙ·Ó Ë ÛˆÛÙ‹ ÂÎΛÓËÛË ÁÈ· fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·ıÏËÙ¤˜. √ Ì˯·ÓÈÛÌfi˜ ·˘Ùfi˜, Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó ¤Ó· ‚Ú·¯‡‚ÈÔ Â›Ú·Ì·, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ›ÙÔ ÛÙÔÓ ‰›·˘ÏÔ (·ÁÒÓ·˜ ‰ÚfiÌÔ˘ ‰‡Ô ÛÙ·‰›ˆÓ, ‰ËÏ. ÂÚ›Ô˘ 370 ̤ÙÚˆÓ) ‹ ÛÙÔÓ ‰fiÏÈ¯Ô (·ÁÒÓ·˜ ‰ÚfiÌÔ˘ 12 ÛÙ·‰›ˆÓ, ‹ ÂÚ›Ô˘ 2.220 ̤ÙÚˆÓ), fiÔ˘ ÔÈ ‰ÚÔÌ›˜ ÙÂÚÌ¿ÙÈ˙·Ó ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·fi ÙÔ ÔÔ›Ô Â›¯·Ó ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ. ∏ ÁÚ·ÌÌ‹ ¿ÊÂÛ˘ ÁÈ· ÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔÓ (·ÁÒÓ·˜ ‰ÚfiÌÔ˘ ÂÓfi˜ ÛÙ·‰›Ô˘, ‹ ÂÚ›Ô˘ 185 ̤ÙÚˆÓ) ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙÔ ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ¿ÎÚÔ ÙÔ˘ ÛÙ·‰›Ô˘, ÒÛÙÂ Ô ÓÈÎËÙ‹˜ Ó· ÙÂÚÌ·Ù›˙ÂÈ ‚ϤÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ¡·fi ÙÔ˘ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜.
MÔ˘ÛÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜ EÓ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜, Ô˘ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ÛÙÔ˘˜ √Ï˘ÌÈ·ÎÔ‡˜ ‹ ÛÙ· ¡¤Ì·, ‹Ù·Ó ÔÈ ÌÔ˘ÛÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜ Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·Ó ÛÙÔ ı¤·ÙÚÔ. ™Â ÌÈ· ·Û˘Ó‹ıÈÛÙ· ÚÒÈÌË ÂÔ¯‹, ÙÔÓ 5Ô ·ÈÒÓ· .Ã., ηٷÛ΢¿ÛÙËΠı¤·ÙÚÔ ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔÓ ¡·fi ÙÔ˘ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜, Ì ÛÎËÓ‹ Î·È ¯ÒÚÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ı·٤˜, ÂÓÒ ¤Ó·Ó ·ÈÒÓ· ·ÚÁfiÙÂÚ· ¤ÁÈÓ·Ó ÚfiÛıÂÙ· ¤ÚÁ·. √È ÌÔ˘ÛÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜ ÛÙ· IÛıÌÈ· ‰ÂÓ ÚÔηÏÔ‡Ó ¤ÎÏËÍË, ·Ó ·Ó·ÏÔÁÈÛÙ› ηÓ›˜ fiÙÈ Ô ‰Èı‡Ú·Ì-
20
H
K A £ H M E P I N H
B
‚Ô˜ ϤÁÂÙ·È fiÙÈ ÂÎÙÂϤÛÙËΠÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ∫fiÚÈÓıÔ (¶›Ó‰·ÚÔ˜, √. 13), ÂÓÒ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ Ë ›‰È· Ë fiÏË Â›¯Â ¤Ó· ·fi Ù· ·Ú¯·ÈfiÙÂÚ· ÂÏÏËÓÈο ı¤·ÙÚ·. ∫·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜, ¤¯Ô˘Ì ÂÈÁڷʤ˜ Ô˘ ÌÓËÌÔÓÂ‡Ô˘Ó ÌÈ· ¤ÓˆÛË ËıÔÔÈÒÓ Ô˘ ·˘ÙÔ·ÔηÏÔ‡ÓÙ·Ó ÔÈ ÂÚ› ÙÔÓ ¢ÈfiÓ˘ÛÔÓ ÙÂ¯Ó›Ù·È ÙˆÓ πÛıÌ›ˆÓ Î·È ¡Â̤ˆÓ. OÙ·Ó ÔÈ ·ÁÒÓ˜ ÙÂÏ›ˆÓ·Ó, ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·Ó ÁÈ· ¤Ó· ÈÂÚfi Ê·ÁÔfiÙÈ ÛÙÔ ÏÈ‚¿‰È Ù˘ ÁÈÔÚÙ‹˜, Û ¤Ó· ‡„ˆÌ· ÓÔÙÈÔ‰˘ÙÈο ÙÔ˘ Ó·Ô‡. ∂Λ ˘‹Ú¯Â ¤Ó·˜ ·Ú¯·˚Îfi˜ Ù·ÌÈÂ˘Ù‹Ú·˜ ÓÂÚÔ‡, Ì ‰È¿ÌÂÙÚÔ 5 ̤ÙÚ· Î·È ‚¿ıÔ˜ ۯ‰fiÓ 30 ̤ÙÚ·, ·fi fiÔ˘ ¤·ÈÚÓ·Ó ÓÂÚfi fiÛÔÈ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·Ó ÁÈ· Ó· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯Ô˘Ó ÛÙË ÁÈÔÚÙ‹. OÙ·Ó, ÙÂÏÈο, ÂÁηٷÏ›ÊıËΠÙÔÓ 5Ô ·ÈÒÓ· .Ã., Á¤ÌÈÛ Ì ϋıÔ˜ ΢¤ÏψÓ, ·ÁÁ›ˆÓ Î·È ¿ÏÏˆÓ Û΢ÒÓ Ê·ÁËÙÔ‡, ·ÏÏ¿ Î·È Ì ·ÔÌÂÈÓ¿ÚÈ· ÙÚÔÊÒÓ. ∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ıÚ·‡ÛÌ·Ù· ÙˆÓ ·ÁÁ›ˆÓ, ‚Ú›ÛÎÔ˘Ì ÎÔÌÌ¿ÙÈ· ·fi ÎÔÌ„¿ ˙ˆÁÚ·ÊÈṲ̂Ó˜,
K Y P I A K H
‚·ıȤ˜ ÏÂοÓ˜ ÁÈ· ÙÔ Ï‡ÛÈÌÔ ÙˆÓ ¯ÂÚÈÒÓ ÚÈÓ ·fi ÙÔ Á‡̷.
AıÏËÙÈΤ˜ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ √È ·ıÏËÙÈΤ˜ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÛÙËÓ πÛıÌ›·, fiˆ˜ Î·È Û ¿ÏÏ· ·ÓÂÏÏ‹ÓÈ· ÈÂÚ¿, Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó·Ó Á˘ÌÓ·ÛÙ‹ÚÈÔ Î·È ·Ï·›ÛÙÚ·, ÁÈ· ÂÍ¿ÛÎËÛË, Î·È ÏÔ˘ÙÚ¿ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·˙ˆÔÁfiÓËÛË ÙˆÓ ·ıÏËÙÒÓ. ∫¿Ùˆ ·fi ¤Ó· ڈ̷˚Îfi ÏÔ˘ÙÚfi ¤¯ÂÈ ·Ó·ÛηÊ› ¤Ó· ÎÙ›ÚÈÔ Ô˘ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ì ÏÔ˘ÙÚÈÎfi Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· Î·È ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÈÛ›Ó·. √È Â˘ÎÔϛ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ÂÈÛΤÙ˜, fiˆ˜ Î·È ÔÈ ÔÈ˘ ÙÔ˘ Ï·ÙÚ¢ÙÈÎÔ‡ ÚÔÛˆÈÎÔ‡, ·ÏÏ¿ Î·È ÔÈ Ó·Ô› Î·È ÔÈ ‚ˆÌÔ› Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û ·Ú¯·›· ΛÌÂÓ· Î·È ÂÈÁڷʤ˜, Â›Ó·È ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ ÙÔ˘ πÂÚÔ‡ Ô˘ ̤ÓÔ˘Ó Ó· ·Ó·Î·Ï˘ÊıÔ‡Ó. ∞Ó·ı‹Ì·Ù· ÛÙË ¢‹ÌËÙÚ· Î·È ÛÙËÓ ∫fiÚË (¶ÂÚÛÂÊfiÓË), Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó ÙË Ï·ÙÚ›· ÙÔ˘˜ ηٿ ÙÔÓ 4Ô ·ÈÒÓ· .Ã., ÂÓÒ Î·Ù¿ÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÂÓfi˜ ƒˆÌ·›Ô˘ ¢ÂÚÁ¤ÙË
OÈ ·ÁÒÓ˜ Û˘Ó‰¤ıËÎ·Ó Ì ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ÌÈÎÚÔ‡ MÂÏÈΤÚÙË Ô˘ Ú›¯ÙËΠÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· Ì ÙË ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ IÓÒ
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Ó·fi ÛÙË ¢‹ÌËÙÚ· Î·È ÛÙËÓ ∫fiÚË Û ÌÈ· ÙÔÔıÂÛ›· Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È πÂÚ‹ ∫ÔÈÏ¿‰· (IÂÚ¿ N¿Ë), fiÔ˘ ›¯·Ó ›Û˘ ·ÓÂÁÂÚı› Î·È ÂÈÛ΢·ÛÙ› Ì·˘ÛˆÏ›· ÙÔ˘ ¢ÈfiÓ˘ÛÔ˘, Ù˘ ∫fiÚ˘, Ù˘ AÚÙÂÌ˘, ÙÔ˘ ¶ÏÔ‡ÙˆÓ· Î·È Ù˘ ∂˘ÂÙËÚ›·˜. ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ, ÔÈ ÓÈÎËÙ¤˜ ÛÙÂÊ·ÓÒÓÔÓÙ·Ó, Èı·Ófiٷٷ ÛÙÔÓ Ì·ÎÚ‡ ‚ˆÌfi ÙÔ˘ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜. ∞Ú¯Èο, Ù· ÛÙÂÊ¿ÓÈ· ‹Ù·Ó ÊÙÈ·Á̤ӷ ·fi ÎÏ·‰È¿ ‡ÎÔ˘, ÂÓÒ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 5Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã., ˘ÈÔıÂÙ‹ıËΠÙÔ ·ÁÚÈÔÛ¤ÏÈÓÔ ‹ ÁÚ›ËÏÔÓ, ÂÓÒ Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ڈ̷˚ÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó Â‡ÎÔ Î·È ·ÁÚÈÔÛ¤ÏÈÓÔ. ∫·È Ù· ‰‡Ô Ê˘Ù¿ ›¯·Ó ÓÂÎÚÈ΋ ÛËÌ·Û›·, ˘ÂÓı˘Ì›˙ÔÓÙ·˜ ÛÙÔ˘˜ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÔÓÙ˜ ÙÔ ÌÈÎÚfi ·È‰› ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ȉڇıËÎ·Ó ÔÈ ·ÁÒÓ˜. √ ÓÈÎËÙ‹˜ ¤ÊÂÚÓ ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ ÙÔ ÛÙÂÊ¿ÓÈ, ˆ˜ ۇ̂ÔÏÔ Ù˘ ӛ΢ ÙÔ˘, Î·È ÙÔ ·ÊȤڈÓ ÛÙËÓ ÚÔÛÙ¿Ùȉ· ıÂfiÙËÙ· ‹ ÙÔ ÎÚÂÌÔ‡Û ÛÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ÙÔ ‚Ï¤Ô˘Ó fiÏÔÈ Î·È Ó· ı·˘Ì¿˙Ô˘Ó ÙÔÓ ÓÈÎËÙ‹. ∞ÔÏ¿Ì‚·Ó ÙË Ê‹ÌË Ù˘ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈ·˜ ӛ΢ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘, ÔÈ ·fiÁÔÓÔ› ÙÔ˘ ı˘ÌÔ‡ÓÙ·Ó ÙË ‰fiÍ· ÙÔ˘ Î·È ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·Ó Ó· ·ӷϿ‚Ô˘Ó Ù· ÂÈÙ‡ÁÌ·Ù¿ ÙÔ˘. ΔÔ ·ıÏËÙÈÎfi ȉÂ҉˜ Î·È Ë ‰fiÍ· Ô˘ ¤‰ÈÓÂ Ë Ó›ÎË ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÍÂıÒÚÈ·Û·Ó ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜.
Hραα τα εν Aργει Tου X ƒ◊™Δ√À I. ¶ πΔ∂ƒ√À Αρχαιολγου Δ´ ΕΠΚΑ (Ναπλιο)
Õ Xλκινη Yδρ α, 470460 π.X., παθλο στους αγνες των Hρα ων του Aργους (Mητροπολιτικ Mουσε ο N ας Yρκης).
™ÙË ¢¿ÊÓË Î·È ÙÔÓ π¿ÛÔÓ· ∞ÁÒÓ ÙÔÈ ¯¿ÏÎÂÔ˜ ‰¿ÌÔÓ ÔÙÚ‡ÓÂÈ ÔÙ› ‚Ô˘ı˘Û›·Ó HÚ·˜ ·¤ıÏˆÓ Ù ÎÚ›ÛÈÓ. (¶›Ó‰·ÚÔ˜ ¡ÂÌÂfiÓÈÎÔ˜ 10, 40–42)
O
I ¶ANE§§HNIOI ·ÏÏ¿ Î·È ÔÈ Î·Ù¿ ÙfiÔ˘˜ ηıÈÂڈ̤ÓÔÈ ·ıÏËÙÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ· ÙÔ˘ ÂχıÂÚÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ ËÚˆÈÎÔ‡ ÙÚfiÔ˘ ·ÓÙ›Ï˄˘ Ù˘ ˙ˆ‹˜, ‹Û·Ó ÛÙÂÓ¿ Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓÔÈ Ì ÙËÓ ¤ÓÙÔÓ· Ê˘ÛÈÔÎÚ·ÙÈ΋ ·Ú¯·›· ıÚËÛΛ·, ÙȘ ·Ó·ÁÂÓÓËÙÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ù˘ ʇÛ˘, Ù· ηÙÔÚıÒÌ·Ù· ÙˆÓ £ÂÒÓ Î·Ù¿ ÙˆÓ °ÈÁ¿ÓÙˆÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÙË Ï·ÙÚ›· ÙˆÓ ËÚÒˆÓ, Ù· ηÙÔÚıÒÌ·Ù· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ‡ÌÓËÛ·Ó Î·È Ù· ¤Î·Ó·Ó ÙÚ·ÁÔ‡‰È Ô OÌËÚÔ˜ Î·È ÔÈ ¤ÓıÂÔÈ ÔÈËÙ¤˜. ™ÙÔ AÚÁÔ˜, ÙËÓ Â‡ÊÔÚË πÓ·¯›· ¯ÒÚ·, ÙË «ÊÈÏÙ¿ÙË» fiÏË Ù˘ HÚ·˜, ÔÈ ·ıÏËÙÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜ ‹Ù·Ó Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓÔÈ Ì ÙË Ï·ÙÚ›· Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ «¶fiÙÓÈ·˜» ı¿˜ Ù˘ ʇÛ˘, Ù˘ HÚ·˜, Ë Ï·ÙÚ›· Ù˘ ÔÔ›·˜ Ì·˙› Ì ÙÔ˘ ¢›·, ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙȘ Ì˘ÎËÓ·˚Τ˜ ÈӷΛ‰Â˜ Ù˘ °Ú·ÌÌÈ΋˜ μã ÁÚ·Ê‹˜ Ù˘ ¶‡ÏÔ˘ Î·È Ù˘ £‹‚·˜. ∏ Ï·ÙÚ›· Ù˘ ÚÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ·˘Ù‹˜ ıÂfiÙËÙ·˜ Ì ٷ ÔÏÏ¿ ›ıÂÙ· ¤¯ÂÈ ‚·ıȤ˜ Ú›˙˜ ÛÙËÓ ∞ÚÁ›· ¯ÒÚ· Î·È ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ÚÔÛˆÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ·ÂÈÊfiÚˆÓ, ·Ó·ÁÂÓÓËÙÈÎÒÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Ù˘ ¶ÏÔ˘ÙÔ‰fiÙÚ·˜ ʇÛ˘, Ë ÔÔ›· οı ¯ÚfiÓÔ Ì ÙȘ ˙ˆÔÁfiÓ˜ Ù˘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÛÎÔÚ›˙ÂÈ ÙË ıÂ˚΋ ¢ÏÔÁ›· ¿Óˆ ÛÙË ªËÙ¤Ú· °Ë, Ì ÙËÓ ÔÚÁÈÒ‰Ë ‚Ï¿ÛÙËÛË, ÙËÓ ·ÓıÔÊÔÚ›· Ù˘ AÓÔÈ͢ Î·È ÙËÓ Î·ÚÔÊÔÚ›· Ì ÙÔÓ ÏÔ‡ÛÈÔ ·ÌËÙfi. ΔËÓ AÓÔÈÍË, fiÙ·Ó Ë Ê‡ÛË ¤‚ÚÈÛΠ«ÙË ÁÏ˘ÎÈ¿ Î·È ÙËÓ Î·Ï‹ Ù˘ ÒÚ·» ÙÂÏÔ‡ÓÙ·Ó ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ ¶fiÙÓÈ·˜ (·ÓÙÔ‰‡Ó·Ì˘) £Â¿˜, ηٿ ÙȘ Ôԛ˜ ÂÏ¿Ì‚·Ó ¯ÒÚ· Ë ∂ÈÊ¿ÓÂÈ· Ù˘ ıÂfiÙËÙ·˜, fiˆ˜ ıÚÈ·Ì‚Â˘ÙÈο ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ÛÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ¯Ú˘Ûfi, Ì˘ÎËÓ·˚Îfi ‰·¯Ù˘Ï›‰È Ù˘ Δ›Ú˘Óı·˜, Ë Summa Theologica, Ù· ¿ÁÈ· ÙˆÓ ·Á›ˆÓ Ù˘ Ì˘ÎËÓ·˚΋˜ ıÚËÛΛ·˜, fiÔ˘ ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Ë £Â¿ Ù˘ ʇÛ˘, ηıÈṲ̂ÓË Û ıÚfiÓÔ Î·È Ì ÙÔ ‰ÂÍÈfi ·Ó˘„ˆÌ¤ÓÔ ¯¤ÚÈ ÎÚ·Ù¿ÂÈ ÙÔ ÔÙ‹ÚÈÔ Ù˘ «£Â›·˜ ∫ÔÈÓˆÓ›·˜», ÂÓÒ ÚÔÛ¤Ú¯ÔÓÙ·È Û ÔÌ‹ Ù· ÈÂÚ¿ Ù˘ ·ÓÙÔ‰‡Ó·Ì· ˙Ò·, ۇ̂ÔÏ· ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌˆÓ, ·ÓıÚˆÔÂȉ›˜ ÏÂÔÓÙÔ‰·›ÌÔÓ˜ Ô˘ ‚·ÛÙ¿˙Ô˘Ó ÙȘ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ Úfi¯Ô˘˜ ÚÔÛÊÔÚÒÓ (¯¿ÏÎÈÓ· ·ÁÁ›·–ηӿÙ˜) ¤ÙÔÈÌÔÈ Ó· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÙË «£Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›·» ÛÙË
ÌÂÁ¿ÏË fiÙÓÈ· ı¿ Ù˘ ʇÛ˘. ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ô IÓ·¯Ô˜ Î·È ÔÈ Û˘Ó‰ÈηÛÙ¤˜ ÙÔ˘ ∫ËÊÈÛÛfi˜ Î·È ∞ÛÙÂÚ›ˆÓ·˜ ·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó Ë ¯ÒÚ· Ó· ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙËÓ HÚ· Î·È fi¯È ÛÙÔÓ ¶ÔÛÂȉÒÓ·, Î·È Ë «∑¢Íȉ›· Î·È ∑˘ÁÈ¿» HÚ· ‰›‰·Í ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜ Ò˜ Ó· ˙‡ÍÔ˘Ó Ù· ÈÂÚ¿ Ù˘ ˙Ò·, ÙȘ Ï¢Τ˜ ·ÁÂÏ¿‰Â˜, Î·È Ó· Ì¿ıÔ˘Ó Ó· ηÏÏÈÂÚÁÔ‡Ó ÙË ÁË, ÁÈ· Ó· ·ÓıÔÊÔÚ› Î·È Ó· ηڛ˙ÂÈ ÙÔ ÛÈÙ¿ÚÈ, Î·È ÁÈ· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi Ï·ÙÚ¢fiÙ·Ó ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË ÛÙÔ AÚÁÔ˜ ΢ڛˆ˜ ˆ˜ HÚ· AÓıÂÈ·, Ì ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎÔ‡˜ ¯ÔÚÔ‡˜ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ô˘ ÎÚ·ÙÔ‡Û·Ó ÎÏ·‰È¿ ÛÙ· ¯¤ÚÈ·.
™ÙÔ HÚ·›Ô ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜
Õ Xλκινος ενεπ γραφος τρ ποδας. Eπαθλο απ τα Hρα α του Aργους, που προφανς κ ρδισαν βασιλε ς της Mακεδον ας, 430-420 π.X. Bρ θηκε στον τφο του Φιλ ππου B´ (φωτ.: Mανλης Aνδρνικος, «Bεργ να, οι βασιλικο τφοι», «Eκδοτικ Aθηνν», Aθ να 1984).
H
K A £ H M E P I N H
B
ø˜ Û‡˙˘ÁÔ˜ ÙÔ˘ ¢›· ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ Ù˘ ˘Ú·Ì›‰·˜ ÙÔ˘ ¢ˆ‰Âηı¤Ô˘ Ë HÚ· ÂÎÚÔÛˆÔ‡ÛÂ Î·È ÚÔÛٿ٢ ÙË ıÂ˚΋ Î·È ·ÓıÚÒÈÓË Ù¿ÍË, ÚÔÛÙ¿ÙÚÈ· ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘ Î·È Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜, ÎÚ·ÙÔ‡Û ÛÙ·ıÂÚ¿ «Ù·˜ ÎÏ›‰·˜ ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘» Î·È ‹Ù·Ó ·˘ÛÙËÚ‹, ·Ì›ÏÈÎÙË ÙÈ̈Úfi˜ ÛÙÔ˘˜ ›ÔÚÎÔ˘˜, fiˆ˜ Û˘Ó¤‚Ë Ì ÙËÓ È¤ÚÂÈ¿ Ù˘ ÙËÓ πÒ, Ô˘ Û˘Ó¢ڤıËΠ̠ÙÔÓ ¢›·, ÙËÓ ÔÔ›· ηٷ‰›ˆÍ ̤¯ÚÈ Ù¤ÏÔ˘˜ Î·È ÙË ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛ Û ‰·Ì¿Ï·. ∞ÏÏ¿ Ë HÚ· ›¯Â Ï¿‚ÂÈ Ì¤ÚÔ˜ ÛÙË °ÈÁ·ÓÙÔÌ·¯›· Î·È ‹Ù·Ó Î·È ÔÏÂÌÈ΋ ı¿. ™ÙÔ ÈÂÚfi Ù˘ ‹Ù·Ó ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ ÙÔ ·Î·Ù·Ì¿¯ËÙÔ fiÏÔ, Ë ÈÂÚ‹ ·Û›‰· ÙÔ˘ ¢·Ó·Ô‡, ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ô §˘Á·˜ ÙËÓ ¤‰ˆÛ ÛÙÔ ÁÈÔ ÙÔ˘ Î·È ‚·ÛÈÏÈ¿ ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜ A‚·ÓÙ·, Ô ÔÔ›Ô˜ Ì ÙÔ ÈÂÚfi ·˘Ùfi fiÏÔ, ÙÔ ·ÏÏ¿‰ÈÔ Ù˘ HÚ·˜, ‹Ù·Ó ·‹ÙÙËÙÔ˜, ÂÓÒ Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÔÈ ÁÈÔÈ ÙÔ˘ A‚·ÓÙ· ¶ÚÔ›ÙÔ˜ Î·È ∞ÎÚ›ÛÈÔ˜ ÔϤÌËÛ·Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Ì ͇ÏÈÓ˜ ·Û›‰Â˜. ∏ ·Û›‰·, ÙÔ ÈÂÚfi ۇ̂ÔÏÔ, ·ÏÏ¿-
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
21
‰ÈÔ Ù˘ HÚ·˜, ‰ÈÓfiÙ·Ó ˆ˜ ¤·ıÏÔ, ·Ó¿ÌÂÛ· Û ¿ÏÏ· ‚Ú·‚›·, ÛÙÔ˘˜ ÓÈÎËÙ¤˜ ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ, Ô˘ ÂÏ¿Ì‚·Ó·Ó ¯ÒÚ· ÛÙÔ ∏Ú·›Ô ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜, ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ΤÓÙÚÔ Ù˘ ∞ÚÁÔÏ›‰·˜ ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ, Ô˘ ·Ó·Ù‡¯ıËΠfiÙ·Ó ÔÈ ∞ÚÁ›ÔÈ Î˘ÚÈ¿Ú¯ËÛ·Ó ‰˘Ó·ÌÈο › ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ fiÏÂˆÓ Î·È ÎˆÌÒÓ Ù˘ ∞ÚÁÔÏ›‰·˜ Î·È Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ÈÂÚfi, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÌÂٷʤÚıËÎÂ Î·È ÙÔ ·Ó¿Ú¯·ÈÔ Í‡ÏÈÓÔ ¿Á·ÏÌ· (Ífi·ÓÔ) Ù˘ HÚ·˜ ·fi ÙËÓ Δ›Ú˘Óı·, ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó ÌÈ· ıÚËÛ΢ÙÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈ΋ ·ÌÊÈÎÙÈÔÓ›· ηıÔÚÈÛÙÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ÂÓÔÔ›ËÛË Ù˘ ∞ÚÁ›·˜ ¯ÒÚ·˜. ΔÔ ÈÂÚfi ÂÁηıȉڇıËΠÛÙÔ Ì¤ÛÔÓ Î·È ÛÙ· ‚fiÚÂÈ· ÙÔ˘ ·ÚÁÔÏÈÎÔ‡ ‰›Ô˘, ÛÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÚÈÔ¯‹ ÙˆÓ ª˘ÎËÓÒÓ, ÛÙËÓ ·Ó¿Ú¯·È· ¶ÚfiÛ˘ÌÓ·, ¿Óˆ Û ‹ÚÂÌÔ ÏfiÊÔ, Û ·Ï·Èfi ¯ÒÚÔ Ï·ÙÚ›·˜ Î·È Î¿Ùˆ ·fi ÙÔ ‚Ô˘Ófi Ù˘ ∂‡‚ÔÈ·˜ (=‚Ô˘Ófi Ì ÙȘ fiÌÔÚʘ ·ÁÂÏ¿‰Â˜, Ù· ÈÂÚ¿ ˙Ò· Ù˘ HÚ·˜) ·fi fiÔ˘ Ô ÚÔÛ΢ÓËÙ‹˜ Î·È ÂÈÛΤÙ˘ ‚ÈÒÓÂÈ ÙË ıÂ˚΋ Á·Ï‹ÓË ÙÔ˘ ··Ú¿ÌÈÏÏÔ˘ οÏÏÔ˘˜ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ÙÔ›Ô˘ Ô˘ ÂÚÈÛÙÔȯ›˙ÂÙ·È Î˘ÎÏÈο ·fi ÙȘ ıÂ˚Τ˜ ÎÔÚ˘ÊÔÁÚ·Ì̤˜ ÙˆÓ ‚Ô˘ÓÒÓ Î·È ·ÏÒÓÂÙ·È ‹ÚÂÌ· Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ÌËÙÚÈÎfi Ù˘ ∞ÚÁÔÏ›‰·˜ ÎfiÏÔ. ™ÙÔÓ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ·˘ÙfiÓ ÈÂÚfi ¯ÒÚÔ Ì ٷ ÚˆÙÔÊ·Ó‹ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓ‹Ì·Ù· Ù˘ ·Ú¯·˚΋˜ Î·È Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ÂÔ¯‹˜, Ô˘ ·¤¯ÂÈ Û·Ú¿ÓÙ· ¤ÓÙ ÛÙ¿‰È·, ÔÎÙÒ ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ·, ‚ÔÚÂÈÔ·Ó·ÙÔÏÈο ·fi ÙÔ AÚÁÔ˜, ÂÏ¿Ì‚·Ó·Ó ¯ÒÚ· ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁ›Â˜ Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ ı¿˜ ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜, Ù˘ HÚ·˜ Î·È ·ÁÒÓ˜ Ì ·ÓÂÏÏ‹ÓÈ· ·ÎÙÈÓÔ‚ÔÏ›·, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÛÙË ‰È·¯ÚÔÓÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂͤÏÈÍË ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·Ó ∏Ú·›·, ∂ηÙfiÌ‚ÔÈ· Î·È Ë ÂÍ AÚÁÔ˘˜ ·Û›˜. √È ·ÁÒÓ˜ ·˘ÙÔ› Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·Ó Â›Û˘ Ì ÙËÓ ËÚˆÈ΋ Ï·ÙÚ›· ÙˆÓ ¤Ó‰ÔÍˆÓ ËÚÒˆÓ ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜ Ô˘ ¤Ï·‚·Ó ÚˆÙ·Ú¯Èο ̤ÚÔ˜ ÛÙÔÓ ΔÚˆÈÎfi fiÏÂÌÔ Î·È Ù· ηÙÔÚıÒÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ Â͢ÌÓÔ‡Ó Ù· ÔÌËÚÈο ¤Ë, ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈÎÒÓ ÁÂÓÒÓ, fiˆ˜ Û·ÊÒ˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙÔÓ ÌÂÁ¿ÏÔ, Ù·ÊÈÎfi, ÈıÔÂȉ‹ ·ÌÊÔÚ¤· Ù˘ ‡ÛÙÂÚ˘ ÁˆÌÂÙÚÈ΋˜ ÂÔ¯‹˜ Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ¿Ï˘, ÚÔÊ·ÓÒ˜ Û ÂÈÙ¿ÊÈÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜.
Õ Eπιτ μβια στ λη του Kορ νθιου Λε κιου Kορν λιου, που ν κησε στους αγνες των Hρα ων τον 2ο αι. μ.X. δ ο φορ ς (Mουσε ο Iσθμ ας).
H ÈÂÚ‹ ÔÌ‹ ™ÙËÓ ÂÔÚÙ‹ Ù˘ HÚ·˜, Ë ÈÂÚ‹ ÔÌ‹ ÍÂÎÈÓÔ‡Û ·fi ÙÔ AÚÁÔ˜. ¶ÚÔÔÚ‡ÔÓÙ·Ó ÔÈ Ó¤ÔÈ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ·ÎÌ‹ Ù˘ ‹‚˘ Ì ÙËÓ ÈÂÚ‹ ¯¿ÏÎÈÓË ‹ ¯Ú˘Û‹ ·Û›‰·, ÙÔ ÈÂÚfi ۇ̂ÔÏÔ, ·ÏÏ¿‰ÈÔ Ù˘ ı¿˜, Ô˘ ÙËÓ Â›¯·Ó ηÙ‚¿ÛÂÈ (ηı·ÈÚ¤ÛÂÈ) ·fi ÙÔÓ ÈÂÚfi Ô¯˘Úfi ÙfiÔ Ù˘ §¿ÚÈÛ·˜ ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜, Ô˘ ¤ÊÂÚÂ Î·È ÙÔ fiÓÔÌ· ∞Û›‰·. ΔËÓ ·Û›‰· ÎÚ·ÙÔ‡ÛÂ Ô ÈÔ ¿ÍÈÔ˜ ·fi ÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ Î·È ‹Ù·Ó ÌÂÁ¿ÏË ÙÈÌËÙÈ΋ ‰È¿ÎÚÈÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ Ë ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ·˘Ù‹ ÂÈÏÔÁ‹. ∞fi ÙË ‰È·‰Èηۛ· ·˘Ù‹ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È Ë ·Ú¯·›· ·ÚÁ›ÙÈÎË ·ÚÔÈÌ›·: «AÍÈÔ˜ ÂÈ Ù˘ ·Û›‰Ô˜» (=Â›Û·È ¿ÍÈÔ˜ Ó· ÛËÎÒÛÂȘ ÙËÓ ·Û›‰·, ‰ËÏ. Â›Û·È Ô ÚÒÙÔ˜!). ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÛÂ Ë È¤ÚÂÈ· Ù˘ HÚ·˜ ¿Óˆ ÛÙÔ ¿ÚÌ· Ô˘ ÙÔ ¤Û˘Ú·Ó ‰‡Ô Ï¢Τ˜ ·ÁÂÏ¿‰Â˜, Ù· ÈÂÚ¿ ˙Ò· Ù˘ HÚ·˜, Ù· ÂηÙfi ‚fi‰È· ÁÈ· ÙËÓ ¿Ó‰ËÌË ı˘Û›·, ÔÈ ·Ú¯¤˜ Ù˘ fiÏ˘ Î·È ÙÔ Ï‹ıÔ˜ ÙˆÓ ÚÔÛ΢ÓËÙÒÓ Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯Â Û ÎÔÈÓfi Û˘ÌfiÛÈÔ, (ÙË ‰ËÌfiÛÈ· ıÔ›ÓË) ÌÂÙ¿ ÙË ı˘Û›·.
22
H
K A £ H M E P I N H
B
∏ ÈÂÚ‹ ·˘Ù‹ ÔÌ‹ ›¯Â Û˘Ó‰Âı› ÛÙË ÌÓ‹ÌË Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ Ì ÙÔÓ ¿Ù˘Ô ıÂ˚Îfi ¿ıÏÔ – ÚÔÛÊÔÚ¿ ÛÙËÓ HÚ· ÙˆÓ ‰‡Ô ·ÏÏËηÚÈÒÓ – ·ıÏËÙÒÓ Ù˘ ȤÚÂÈ·˜ ∫˘‰›Ë˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂÂȉ‹ ÔÈ ·ÁÂÏ¿‰Â˜ ηٿ ÙËÓ ÂÔÚÙ‹ Ù˘ HÚ·˜ ηı˘ÛÙÂÚÔ‡Û·Ó, ˘Ô‰‡ıËÎ·Ó Ù· ÈÂÚ¿ ˙Ò· Ù˘ £Â¿˜, ˙‡ÙËÎ·Ó ÙÔ ¿ÚÌ· Î·È ÔÈ ‰‡Ô «·ÂıÏÔÊfiÚÔÈ» ¤Û˘Ú·Ó ÙÔ ¿ÚÌ· Ì ÙËÓ È¤ÚÂÈ· ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘˜ Û·Ú¿ÓÙ· ¤ÓÙ ÛÙ¿‰È·, ÔÎÙÒ ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ·, ˆ˜ ÙÔ ∏Ú·›Ô. ªÂÙ¿ ÙÔÓ ÈÂÚfi ·˘Ùfi ¿ıÏÔ, fiÙ·Ó ÎÔÈÌ‹ıËηÓ, ‰ÂÓ Í‡ÓËÛ·Ó, ¤Ú·Û·Ó ÛÙËÓ ·¤Ó·ÓÙÈ fi¯ıË Ù˘ ·ı·Ó·Û›·˜, ‰›ÓÔÓÙ·˜ ¤Ó· Ì¿ıËÌ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚÒ-
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
ÈÓË Â˘Ù˘¯›· Û’ fiÏË ÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ËÚˆÈÎfi ÙÚfiÔ ·ÓÙ›Ï˄˘ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, fiˆ˜ ÙÔÓ ‰È¤ÛˆÛÂ Ô ∏Úfi‰ÔÙÔ˜ (1,31) ̤۷ ·fi ÙÔÓ ·ÓÂÎÙ›ÌËÙÔ ‰È¿ÏÔÁÔ ÂÚ› Â˘Ù˘¯›·˜ ÙÔ˘ ™fiψӷ Ì ÙÔÓ ‚·ÛÈÏÈ¿ ∫ÚÔ›ÛÔ. √È ∞ÚÁ›ÔÈ Ù›ÌËÛ·Ó Ù· ‰‡Ô ËÚˆÈο ·ÏÏËοÚÈ· Ì ·Á¿ÏÌ·Ù· ÛÙÔ˘˜ ¢ÂÏÊÔ‡˜ Î·È ·Ó¿ÁÏ˘ÊË ·Ú¿ÛÙ·ÛË, ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙÔ˘ ¿ıÏÔ˘ Ì ÙÔ ¿ÚÌ· ÛÙËÓ AÁÔÚ¿ ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜. Δ· ∏Ú·›· ÙÂÏÔ‡ÓÙ·Ó ‹‰Ë ·fi ÙË ÁˆÌÂÙÚÈ΋–·Ú¯·˚΋ ÂÔ¯‹, ‹Ù·Ó ·Ú¯Èο ÙÚÈÂÙËÚÈ΋ ÂÔÚÙ‹ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÂÓÙÂÙËÚÈ΋ (οı ÂÓÙ·ÂÙ›·) Î·È ÂÔÚ-
Ù¿˙ÔÓÙ·Ó ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ πÔ˘Ó›Ô˘ – ·Ú¯¤˜ πÔ˘Ï›Ô˘. ΔËÓ ·ÏÈfiÙÂÚË ÁÚ·Ù‹ Ì·ÚÙ˘Ú›· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ÂÈه̂ÈÔ Â›ÁÚ·ÌÌ· ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜ 6Ô˘ – ·Ú¯¤˜ 5Ô˘ .Ã. ·È. ÙÔ˘ «·ÂıÏÔÊfiÚÔ˘» (h)ÀÛÂÌ¿Ù·, ÔÔ›Ô˜ ¤ÂÛ ÛÙË Ì¿¯Ë (ÂÓ ÔϤ̈ ‹‚·Ó ÔϤ۷ÓÙ·) Î·È ¤Ï·‚ ÙËÓ ‡„ÈÛÙË ÙÈÌ‹ Ó· Ù·Ê› ‰›Ï· ÛÙÔÓ Èfi‰ÚÔÌÔ (¤Ï·˜ ÈÔ‰ÚfiÌÈÔ).
OÈ ·ÁÒÓ˜ ™Ù· ∏Ú·›· ÂÙÂÏÔ‡ÓÙÔ ·ÁÒÓ˜ ‰ÚfiÌÔ˘, ÛÙ·‰›Ô˘, ÔÏ›ÙË, ‰fiÏÈ¯Ô˘, ÙÔ ¤ÓÙ·ıÏÔ (‰ÚfiÌÔ˜, ¿ÏÌ·, ·ÎfiÓÙÈÔ, ‰›ÛÎÔ˜ Î·È ¿-
Õ Λεπτομ ρεια της βαλβ δας του δρμου (Aρχα ο Στδιο) στην Aγορ του Aργους. Hταν το σημε ο εκκ νησης των δρομ ων.
ÏË), ÌÔ˘ÛÈÎÔ› Î·È ‰Ú·Ì·ÙÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜, ·ÚÌ·ÙÔ‰ÚƠ̂˜ Î·È ÈÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜. √È ·ıÏËÙ¤˜ ÂÏ¿Ì‚·Ó·Ó ˆ˜ ‚Ú·‚Â›Ô ÛÙÂÊ¿ÓÈ Ì˘ÚÙÈ¿˜ Î·È ¯¿ÏÎÈÓ· ¤·ıÏ· (‚Ú·‚›·) ·Û›‰Â˜, Ùڛԉ˜, Ϥ‚ËÙ˜ Î·È ˘‰Ú›Â˜. ∞fi Ù· ¯¿ÏÎÈÓ· ‚Ú·‚›· Ù· ∏Ú·›· ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·Ó ÔÈËÙÈο Î·È «¯¿ÏÎÂÔ˜ ·ÁÒÓ». Δ· ·ÏÈfiÙÂÚ· ¯¿ÏÎÈÓ· ¤·ıÏ·, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Ûˆı› ˆ˜ ÎÙÂÚ›ÛÌ·Ù· Ù¿ÊˆÓ ÙˆÓ ·ıÏËÙÒÓ ‹ ÙˆÓ ·ÔÁfiÓˆÓ ÙÔ˘˜, ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ÛÙ· 470–430 .Ã. Î·È Ê¤ÚÔ˘Ó ÙËÓ ÂÈÁÚ·Ê‹: «¶·Ú(h)HÚ·˜ (ÂÌ› ÙˆÓ) ·¤ıψӻ, fiˆ˜ ÔÈ ¯¿ÏÎÈÓ˜ ˘‰Ú›Â˜ ÛÙ· ªÔ˘Û›· Ù˘ ¡¤·˜ ÀfiÚ΢, Ù˘ AÁ΢ڷ˜ Î·È Ù˘ ∫ÔÂÁ¯¿Á˘, Ô Ï¤‚˘ ·fi Ù¿ÊÔ Ù˘ ∞ı‹Ó·˜ ÛÙÔ μÚÂÙ·ÓÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô Î·È Ô ÌÔÓ·‰ÈÎfi˜ ·Î¤Ú·ÈÔ˜, ¯¿ÏÎÈÓÔ˜ ÙÚ›Ô‰·˜ Ô˘ ‚Ú¤ıËΠ·fi ÙÔÓ ª·ÓfiÏË ∞Ó‰ÚfiÓÈÎÔ ÛÙÔ Ù¿ÊÔ ÙÔ˘ ºÈÏ›Ô˘ ÙÔ˘ μã ÛÙË μÂÚÁ›Ó· (‰ËÏ. ÙȘ ·Ú¯·›Â˜ ∞ÈÁ¤˜, ÙËÓ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· Ù˘ ª·Î‰ÔÓ›·˜, ÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ ÔÔ›·˜ ηٿ ·ÓÂÍ‹ÁËÙÔ(!) ÙÚfiÔ ¤¯ÂÈ (ı·ÊÙ›) ÂÍ·Ê·ÓÈÛÙ› ·fi ÙÔÓ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ¯¿ÚÙË Ù˘ ·ÙÚ›‰·˜ Ì·˜) Î·È ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È ÛÙÔ ‚ã ÌÈÛfi ÙÔ˘ 5Ô˘ .Ã. ·È. √ ÂÓ›ÁÚ·ÊÔ˜ ·˘Ùfi˜ ÙÚ›Ô‰·˜ – ¤·ıÏÔ (ÙÚ·ÓÙ·¯Ù‹ ·fi‰ÂÈÍË Ù˘ ·˘ÙÔÓfiËÙ˘ ÂÏÏËÓÈÎfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ª·Î‰fiÓˆÓ) ·ÔÙÂÏ› ÚÔÁÔÓÈÎfi ‚Ú·‚Â›Ô Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÙˆÓ ª·Î‰fiÓˆÓ Ô˘ ηٷÁfiÙ·Ó ·fi ÙÔ AÚÁÔ˜, ÙÔ ‚·ÛÈÏÈÎfi Á¤ÓÔ˜ ÙˆÓ ΔËÌÂÓȉÒÓ, Î·È ¤Ï·‚ ÚÔÊ·ÓÒ˜ ̤ÚÔ˜ ÛÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÙˆÓ ∏Ú·›ˆÓ ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜, fiˆ˜ Î·È ÛÙÔ˘˜ √Ï˘ÌÈ·ÎÔ‡˜ AÁÒÓ˜, ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ ¶ÂÚ‰›Îη ÙÔ˘ μã (454– 413 .X.). ΔÔ ¤·ıÏÔ – ÎÂÈÌ‹ÏÈÔ ·˘Ùfi ÂηÙfi ¯ÚfiÓÈ· ÂÚ›Ô˘ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÙÔÔıÂÙ‹ıËΠˆ˜ ÙÈÌËÙÈÎfi ÎÙ¤ÚÈÛÌ· ÛÙÔÓ ·Û‡ÏËÙÔ ‚·ÛÈÏÈÎfi Ù¿ÊÔ ÙˆÓ ∞ÈÁÒÓ
(μÂÚÁ›Ó·˜) Ô˘ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÙÔÓ º›ÏÈÔ ÙÔ μã. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜ ÔÈ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜ Û˘ÁÎ˘Ú›Â˜ ‰ÂÓ Ì·˜ ¤¯Ô˘Ó ¯·Ú›ÛÂÈ ·ÎfiÌË ÙÔ Î·Ùã ÂÍÔ¯‹Ó ¤·ıÏÔ ÙˆÓ ∏Ú·›ˆÓ
Îfi ¯·ÏÎfi Ô˘ ¤ÛÙÂÈÏ ÁÈ· Ù· ¯¿ÏÎÈÓ· ‚Ú·‚›· ÙˆÓ ∏Ú·›ˆÓ ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜. Δ· ∏Ú·›· ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜ ÛÙÔÓ 4Ô – 3Ô ·ÈÒÓ· ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È ∂ηÙfiÌ‚ÔÈ· ·fi ÙË ı˘-
H Στεφνια ελις και αγριοσ λινου σε τμ μα βσης που φερε γαλμα αθλητ , δρομ α, ο οπο ος ν κησε στην Oλυμπ α, στα Hρα α και σε λλους αγνες, 3ος αι. π.X. Tο νομ του δεν διασθηκε (Mουσε ο Aργους).
ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜, ÌÈ· ¯¿ÏÎÈÓË ·Û›‰·, ÂÓÒ ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Û ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ÌÓËÌ›ˆÓ. √ ·ÚÁ›ÙÈ΢ ηٷÁˆÁ‹˜ ‚·ÛÈÏÈ¿˜ Ù˘ ™·Ï·Ì›Ó·˜ Ù˘ ∫‡ÚÔ˘ ¡ÈÎÔÎÚ¤ˆÓ (322–310 .Ã.) ÙÈÌ‹ıËΠ̠¯¿ÏÎÈÓÔ ·Ó‰ÚÈ¿ÓÙ· ÛÙÔ AÚÁÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ Î˘ÚÈ·-
Û›· ÙˆÓ ÂηÙfi ‚Ô‰ÈÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ¿Ó‰ËÌË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ÚÔÛ΢ÓËÙÒÓ ÛÙȘ ÂÔÚÙ¤˜ Ù˘ HÚ·˜. ¶·Ú¿ ÙÔ fiÙÈ Ù· ∏Ú·›· ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ηıÈÂڈ̤ӷ ›ÛËÌ· ˆ˜ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔÈ ·ÁÒÓ˜ ›¯·Ó ÏfiÁˆ Ù˘ Ì˘ıÈ΋˜, ËÚˆÈ΋˜ ηÈ
H
K A £ H M E P I N H
B
ÂÈ΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘, ·ÓÂÏÏ‹ÓÈ· ·ÎÙÈÓÔ‚ÔÏ›·. √ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ Ô ¶ÔÏÈÔÚÎËÙ‹˜ ÛÙ· 303 .Ã. ΋ڢÍ ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÛÙ· ∏Ú·›·, ÂÓÒ ÔÈ ∞ÙÙ·Ï›‰Â˜ Ù˘ ¶ÂÚÁ¿ÌÔ˘ Ó›ÎËÛ·Ó ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ Û ·ÚÌ·ÙÔ‰ÚƠ̂˜. ∞fi Ù· ̤۷ ÂÚ›Ô˘ ÙÔ˘ 3Ô˘ ·È. .Ã. Ù· ∏Ú·›· ÂÔÚÙ¿˙ÔÓÙÔ ÛÙÔ AÚÁÔ˜ Ì·˙› Ì ٷ ¡¤Ì· (ÙËÓ Ù¤ÏÂÛË ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ ∞ÚÁ›ÔÈ Â›¯·Ó ÌÂٷʤÚÂÈ ÛÙÔ AÚÁÔ˜) Î·È ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙÔ: «∏Ú·È· Ù· ÂÓ AÚÁÂÈ». ™Ù· ∏Ú·›· Ù· ÂÓ AÚÁÂÈ Î·È Ù· ¡¤Ì· Û˘ÌÌÂÙ›¯Â ÛÙ· 209 .Ã. Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ Ù˘ ª·Î‰ÔÓ›·˜ º›ÏÈÔ˜ Ô ∂ã Ì ‰‡Ô ·ÁˆÓ›ÛÌ·Ù·. √È ·ÁÒÓ˜ ÙˆÓ ∏Ú·›ˆÓ Î·È ¡Â̤ˆÓ ÛÙÔ AÚÁÔ˜ ÂÙÂÏÔ‡ÓÙÔ ÙÔ˘˜ Ì‹Ó˜ πÔ‡ÓÈÔ – πÔ‡ÏÈÔ ÛÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô ¶·˘Û·Ó›·˜, ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ù·˘Ù›Û·ÌÂ μ¢ ÙÔ˘ ¶ÚÔÊ‹ÙË ∏Ï›· (ÏfiÊÔ˘ Ù˘ ¢ÂÈÚ¿‰Ô˜). (™‹ÌÂÚ· ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ ηٿ Ì‹ÎÔ˜ Ù˘ ‚fiÚÂÈ·˜ ÏÂ˘Ú¿˜ ÙÔ˘ ÛÙ·‰›Ô˘ Ô˘ ¤ÙÚ¯·Ó ÔÈ ·ıÏËÙ¤˜ ‰È¤Ú¯ÔÓÙ·È ¿Óˆ Û ·ÛÊ·ÏÙfi‰ÚÔÌÔ Ù· ÙÚÔ¯ÔÊfiÚ·! «∞ȉҘ ∞ÚÁ›ÔÈ!»). EÓ·˜ ·ÎfiÌË ‰ÚfiÌÔ˜ (=ÛÙ›‚Ô˜ ·Ú¯·›Ô˘ ÛÙ·‰›Ô˘) ÙÔ˘ 1Ô˘ ·È. .Ã. ¤¯ÂÈ ‚ÚÂı› ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿ ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜, fiÔ˘ ÂÁ˘ÌÓ¿˙ÔÓÙÔ ÔÈ Ó¤ÔÈ ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜ Î·È ÔÈ ·ıÏËÙ¤˜. ∞fi ÙÔÓ 1Ô ·È. Ì.Ã. Î·È ÂÍ‹˜ Ù· ∏Ú·›· ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ˆ˜: «∏ ÂÍ AÚÁÔ˘˜ ·Û›˜» ·fi ÙË ¯¿ÏÎÈÓË ·Û›‰· – ¤·ıÏÔ ÙˆÓ ÓÈÎËÙÒÓ Ô˘ ›¯Â ȉȷ›ÙÂÚ· ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ÈÂÚfi ÓfiËÌ· ÁÈ· ÙÔ AÚÁÔ˜, ÛÙËÓ ·ÎÚfiÔÏË ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ (ÛÙË §¿ÚÈÛ·) ˘‹Ú¯Â ÈÂÚfi˜ Ô¯˘Úfi˜ ¯ÒÚÔ˜ Ì ÙÔ fiÓÔÌ· ∞Û›‰·. ∞fi ÙËÓ ¤Ú¢ӷ Ï·Óı·Ṳ̂ӷ ¤¯ÂÈ Û˘Û¯ÂÙÈÛı› ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔ ·ÚfiÓ ÙÔ Î·ıÈÂڈ̤ÓÔ ·ÁÒÓÈÛÌ· ÙÔ˘ ÂÊ›Ô˘ ·ÎÔÓÙÈÛÌÔ‡ Ù˘ ·Û›‰·˜ ÙˆÓ ¶·Ó·ıËÓ·›ˆÓ Ì ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÛÙ· ∏Ú·›· ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜, ÙËÓ ÂÍ AÚÁÔ˘˜ ·Û›‰·.
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
23
H Tο μεγλο χρυσ δακτυλ δι της T ρυνθας (16ος-15ος αι. π.X.). H θε της φ σης, καθιστ σε θρνο, κρατει το ποτ ριο της «θε ας κοινων ας». Oι λεοντοδα μονες σε πομπ κρατο ν πρχους, τελετουργικ αγγε α προσφορν.
OÓfiÌ·Ù· ÚˆÙ·ıÏËÙÒÓ ¶ÔÏÏÔ› ÛÔ˘‰·›ÔÈ ·ıÏËÙ¤˜ ÛÙÔ˘˜ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜, ·fi ÙËÓ ËÂÈÚˆÙÈ΋ ∂ÏÏ¿‰· Î·È ÙË ªÈÎÚ¿ ∞Û›·, Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó Î·È ÛÙ· ∏Ú·›· ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜, fiˆ˜ Ô √Ï˘ÌÈÔӛ΢ ˘ÁÌ¿¯Ô˜ ¢È·ÁfiÚ·˜ Ô ƒfi‰ÈÔ˜ ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÁÓÒÚÈÛ «Ô ÂÓ AÚÁÂÈ ¯·ÏÎfi˜». √ ¶›Ó‰·ÚÔ˜ Ì ÙÔ˘˜ ÂÈÓ›ÎÔ˘˜ ‡ÌÓÔ˘˜ ¤Î·Ó ·ı¿Ó·Ù˜ ÙȘ ӛΘ ÙˆÓ ·ıÏËÙÒÓ, ÂÓÒ ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÔÈ ÁχÙ˜ Î·È ¯·ÏÎÔÏ¿ÛÙ˜ Ì ÚÒÙÔ ÙÔÓ ·ÚÁÂ›Ô ¶ÔχÎÏÂÈÙÔ Ì ÙÔÓ ¢ÔÚ˘ÊfiÚÔ, ·Ôı¤ˆÛ·Ó ÙÔ Î¿ÏÏÔ˜ ÙÔ˘ ·ıÏËÙÈÎÔ‡ ÛÒÌ·ÙÔ˜. ∂‰Ò ıˆÚԇ̠··Ú·›ÙËÙÔ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì ÙÔ˘˜ AÚÁ›Ԣ˜ ·ıÏËÙ¤˜ Ô˘ Ó›ÎËÛ·Ó ÛÙ· ∏Ú·›· Î·È ‰È·ÛÒıËÎ·Ó Ù· ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜: ñ √ ·Ï·ÈÛÙ‹˜ £Â·›Ô˜ ∞ÚÁ›Ԙ, Ô˘ Ó›ÎËÛÂ Î·È ÛÙ· ¡¤Ì· Î·È Ô ¶›Ó‰·ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¤ÁÚ·„ ›ÓÈÎÔ (¡ÂÌÂfiÓÈÎÔ˜ Ã). ñ √ ·Ï·ÈÛÙ‹˜ ¶Ú·Ù¤·˜ ∞ÈÛ¯‡ÏÔ˘ (4Ô˜ ·È. .Ã.) Ô˘ Ó›ÎËÛ Û ÔÏÏÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜ Î·È ÛÙ· ∏Ú·›·, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ›¯Â ÛÙËı› ¯¿ÏÎÈÓÔ ¿Á·ÏÌ· ÛÙÔ AÚÁÔ˜. ñ √ ·Ï·ÈÛÙ‹˜ ∞ÈÛ¯‡ÏÔ˜ ¶Ú·Ù¤·, ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˘. ñ EÓ·˜ ¿ÏÏÔ˜ ‰ÚÔ̤·˜ ·ÚÁ›Ԙ, ÔÏ˘ÌÈÔӛ΢ Î·È ÔÏ˘Ó›Î˘ Û ϋıÔ˜ ·ÁÒÓˆÓ, Ó›ÎËÛ ÛÙ· ∏Ú·›· ‰‡Ô ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔÓ ‰›·˘ÏÔ Î·È ‰‡Ô ÛÙÔÓ ÔÏ›ÙË ‰ÚfiÌÔ ·ÏÏ¿ ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ Ì·˜ Â›Ó·È ¿ÁÓˆÛÙÔ (Ù¤ÏÔ˜ 3Ô˘ ·È. .Ã.). ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜ ¤Ó· Ï‹ıÔ˜ Í·ÎÔ˘ÛÙÒÓ ·ıÏËÙÒÓ ÙÔ ·Ê¿ÓÈÛÂ Ô ¯ÚfiÓÔ˜ ·ÏÏ¿ Ô ·ÁÒÓ·˜ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÚÔ˜ Ì›ÌËÛË Î·È ·Ú·Î·Ù·ı‹ÎË ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜. ∂‰Ò ÎÚ›ÓÔ˘Ì ··Ú·›ÙËÙÔ Ó· ·Ó·-
24
H
K A £ H M E P I N H
B
ʤÚÔ˘Ì ›Û˘ Î·È ÙÚÂȘ Í·ÎÔ˘Ṳ̂ÓÔ˘˜ AÚÁ›Ԣ˜ ‰ÚÔÌ›˜: ñ √ ÛÙ·‰ÈÔ‰ÚfiÌÔ˜ §¿‰·˜ Í·ÎÔ˘ÛÙfi˜ ÁÈ· ÙË ÌÂÁ¿ÏË ÙÔ˘ Ù·¯‡ÙËÙ· ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ÔÈ ∞ÚÁ›ÔÈ Â›¯·Ó ÛÙ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ¯¿ÏÎÈÓÔ ·Ó‰ÚÈ¿ÓÙ· ÛÙÔÓ Ó·fi ÙÔ˘ §˘Î›Ԣ ∞fiÏψӷ. ñ ΔÔ ‰ÔÏȯԉÚfiÌÔ ∞Á¤·, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÙËÓ 113Ë √Ï˘ÌÈ¿‰·, ÙÔ 328 .Ã. ·ÊÔ‡ Ó›ÎËÛ ÛÙËÓ √Ï˘Ì›· ÛÙÔÓ ‰fiÏÈ¯Ô (·ÁÒÓ· ‰ÚfiÌÔ˘ ·ÓÙÔ¯‹˜) ·˘ıËÌÂÚfiÓ ‰È¤ÙÚÂÍ ÙË ÌÂÁ¿ÏË ·fiÛÙ·ÛË ·fi √Ï˘Ì›· ÛÙÔ AÚÁÔ˜ (140 ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ· ÂÚ›Ô˘) Î·È ·Ó‹ÁÁÂÈÏÂ Ô ›‰ÈÔ˜ ÙË Ó›ÎË ÙÔ˘. ñ √ ‰ÔÏȯԉÚfiÌÔ˜ ¢Ú‡ÌÔ˜ ÙÔÓ 4Ô .Ã. ·ÈÒÓ· ‰È¤ÙÚÂÍ ·˘ıËÌÂÚfiÓ ÙËÓ ·fiÛÙ·ÛË ·fi ÙËÓ √Ï˘Ì›· ˆ˜ ÙÔ ÈÂÚfi ÙÔ˘ ∞ÛÎÏËÈÔ‡ Ù˘ ∂ȉ·‡ÚÔ˘ fiÔ˘ ·Ó‹ÁÁÂÈÏ ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙˆÓ √Ï˘ÌÈ·ÎÒÓ AÁÒÓˆÓ.
ÒÓ· Î·È Û‡Ìʈӷ Ì ÂÈÛÙÔÏ‹ Ô˘ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÙÔÓ πÔ˘ÏÈ·Ófi , ÙËÓ ·ÓÂÍÈıÚËÛΛ· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÔϤÌËÛ·Ó Ì ¿ıÔ˜ ÔÈ ÂÎÚfiÛˆÔÈ Ù˘ Ó¤·˜ ıÚËÛΛ·˜, ÔÈ ∞ÚÁ›ÔÈ ·ËÏÏ¿ÁËÛ·Ó ·fi Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ÁÈ· ÙËÓ Ù¤ÏÂÛË ÙˆÓ πÛıÌ›ˆÓ ‰ÈfiÙÈ «ÔÈ ∞ÚÁ›ÔÈ ÙËÓ ÙˆÓ ¡Â̤ˆÓ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡ÛÈÓ ·Ó‹Á˘ÚÈÓ». ªÂ ÙËÓ Î·Ù¿ÚÁËÛË ÙˆÓ √Ï˘ÌÈ·ÎÒÓ Î·È ÏÔÈÒÓ ·ÁÒÓˆÓ ·fi ÙÔÓ £ÂÔ‰fiÛÈÔ ÙÔÓ ∞ã ÙÔ 393 Ì.Ã., ÔÈ ·ÓËÁ‡ÚÂȘ ÛÙȘ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÂÔÚÙ¤˜ ÛÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ Î·È ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÔ¯‹ Û˘Ó¯›˙ÔÓÙ·Ó Ì ÙÔÓ ·Ú¯·›Ô Ï·ÙÚ¢ÙÈÎfi ÙÚfiÔ Ì ¯ÔÚÔ‡˜ Î·È ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ·ÏÏ¿ Î·È ·ÁˆÓ›ÛÌ·Ù·, fiˆ˜ ÛÙËÓ ÂÔÚÙ‹ ÙÔ˘ ∞˚ °ÈÒÚÁË Î·È ÛÙ· ÎϤÊÙÈη ÏË̤ÚÈ·, ·Ú¿ ÙȘ ··ÁÔÚ‡ÛÂȘ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÍÔÚÎÈÛÌÔ‡˜ ÙˆÓ ÂÎÚÔÛÒˆÓ Ù˘ Ó¤·˜ ıÚËÛΛ·˜, ηٿ ÙˆÓ ÈÛÙÒÓ Î·È Î·Ù¿ Ù˘ «ÂȉˆÏÔÏ·ÙÚ›·˜», Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙÔ ÂıÓÈÎfi Ì·˜ fiÓÔÌ· EÏÏËÓ ÛÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÔ¯‹ Ó· ¯¿ÛÂÈ ÙÔ ÓfiËÌ· ÙÔ˘ Î·È Ó· ÛËÌ·›ÓÂÈ ÂȉˆÏÔÏ¿ÙÚ˘, ‰ÂÓ ¤ÊÂÚ·Ó ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·. EÂÈÙ· ·fi ¯›ÏÈ· ¯ÚfiÓÈ· ÂÚ›Ô˘ Ô ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ÙÔ˘ ª˘ÛÙÚ¿, Ô ÛÔÊfi˜ ¶Ï‹ıˆÓ Ô °ÂÌÈÛÙfi˜ ·Ôη٤ÛÙËÛ ÙÔ fiÓÔ-
AÁÒÓ˜ ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó Ù˘ HÚ·˜ ·fi Ù· °ÂˆÌÂÙÚÈο XÚfiÓÈ· ¤ˆ˜ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 4 ·È. Ì.X.
AÎfiÌË ·ÚÔ‡Û· √È ∞ÚÁ›ÔÈ ÈÛÙÔ› ÛÙÔ˘˜ ·Ó¿Ú¯·ÈÔ˘˜ ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ ıÂÛÌÔ‡˜ Ù˘ ·ÙÚ›‰·˜ ÙÔ˘˜ Û˘Ó¤¯ÈÛ·Ó ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ˆ˜ ÙÔÓ ‡ÛÙÂÚÔ 4Ô Ì.Ã. ·È-
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
Ì¿ Ì·˜, ÙËÓ Ù·˘ÙfiÙËÙ¿ Ì·˜ ‰È·ÎËÚ‡ÛÛÔÓÙ·˜ fiÙÈ: «EÏÏËÓ˜ ÂÛÌ¤Ó ÙÔ Á¤ÓÔ˜». √ ÙÚfiÔ˜ Ï·ÙÚ›·˜ ÛÙË ıÂfiÙËÙ· ‰ÂÓ ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ¿ÓˆıÂÓ Ì ‰ÔÁÌ·ÙÈΤ˜ ÂÈÙ·Á¤˜, ·ÏÏ¿ ·fi ÙËÓ È‰ÈÔÛ˘ÁÎÚ·Û›· Î·È ÙË ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ¢·ÈÛıËÛ›· ÙÔ˘ οı Ϸԇ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ·‚›·ÛÙ· ̤۷ ÛÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ô˘ ÎÈÓÂ›Ù·È Î·È ·Ó·Ó¤ÂÈ. ∫·È Û‹ÌÂÚ· ÛÙËÓ ∞Á›· ¶·Ú·Û΢‹ Ù˘ ª˘ÙÈÏ‹Ó˘ Î·È ÛÙËÓ ÂÔÚÙ‹ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÙÔÓ ‰ÂηÂÓÙ·‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÛÙËÓ IÌ‚ÚÔ Î·È ·ÏÏÔ‡, ÔÈ EÏÏËÓ˜ ı˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔÓ Ù·‡ÚÔ ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓ‹ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ÈÛÙÒÓ ÛÙËÓ ÂÔÚÙ‹, fiˆ˜ ÁÈÓfiÙ·Ó ·fi Ù· ·Ú¯·›· ¯ÚfiÓÈ· ÛÙËÓ ÂÔÚÙ‹ Ù˘ HÚ·˜ Î·È ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ¯ÔÚÔ›. ∫·Ó¤Ó·˜ ÂÎÚfiÛˆÔ˜ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ Ê˘ÛÈο ‰ÂÓ ÙÔÏÌ¿ÂÈ Û‹ÌÂÚ· Ó· ηٷ‰ÈοÛÂÈ ÙÔÓ ·Ó¿Ú¯·ÈÔ ·˘Ùfi ÙÚfiÔ Ï·ÙÚ›·˜ Î·È ¤ıÈÌÔ ˆ˜ ÂȉˆÏÔÏ·ÙÚ›·. ™‹ÌÂÚ· ÛÙÔÓ Î¿ÌÔ Ù˘ ∞ÚÁÔÏ›‰·˜ ÙÔ ÈÂÚfi Ù˘ HÚ·˜ ÙÔ ‰È·‰¤¯ıËÎ·Ó ÔÈ ÔÏ˘¿ÚÈıÌÔÈ Ó·Ô› Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Î·È Ù· ·ÓËÁ‡ÚÈ· Û˘Ó¯›˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ·‰È¿Û·ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ÂÔÚÙÒÓ Î·È ·ÓËÁ‡ÚˆÓ, Ì ÙÔ ›‰ÈÔ Ì¿ÏÈÛÙ· fiÓÔÌ· Ì ¯ÔÚÔ‡˜ Î·È ÙÚ·ÁÔ‡‰È·. ∂›Ó·È ¿ÎÚˆ˜ Û˘ÁÎÈÓËÙÈÎfi fiÙÈ Î·È Û‹ÌÂÚ· ·ÎfiÌË Ë ÌÂÁ¿ÏË ı¿ ÙÔ˘ AÚÁÔ˘˜, Ë HÚ·, Ô˘ ÎÚ·ÙÔ‡Û ٷ ÎÏÂȉȿ ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘, ηٿ ÙȘ ÙÂÏÂÙ¤˜ ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘ Â›Ó·È ·ÚÔ‡Û·. §›ÁÔ ÚÈÓ ÙËÓ ÙÂÏÂÙ‹ Ë ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ Á·ÌÚÔ‡, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ¤ıÈÌÔ ‚¿˙ÂÈ ÛÙËÓ ÙÛ¤Ë ÙÔ˘ Á·ÌÚÔ‡ ¤Ó· ÎÏÂȉ› (!) ÂÓÒ ·fi ÙÔ ÛÙÂÓfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘ ˙¢Á·ÚÈÔ‡ ÙËÓ ÒÚ· Ù˘ ÙÂÏÂÙ‹˜ ÎÏÂȉÒÓÔ˘Ó Ì ÎÏÂȉ› ÌÈ· ÎÏÂȉ·ÚÈ¿, ÁÈ· Ó· ÌËÓ ‰È·Ï˘ı› Ô Á¿ÌÔ˜.
Õ Mαρμρινο γαλμα δισκοβλου. Pωμαϊκ αντ γραφο απ το χλκινο πρωττυπο του 400 π.X., Mουσε α Bατικανο (φωτ.: E. Σπαθρη, «Tο Oλυμπιακ Πνε μα» εκδ. «Aδμ», Aθ να 2000).
ΔÂÏÈο fiÛ˜ fiÚÙ˜ Î·È Ó· ¤ÎÏÂÈÛÂ Ô ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ıÚËÛΛ· ·˘Ù‹ ̋Π·fi ÙÔ ·Ú¿ı˘ÚÔ (!) Ì ·Ôı¤ˆÛË ÙË Ì·Á¢ÙÈ΋ ÙÂÏÂÙ‹ ÙÔ˘ ∂ÈÙ·Ê›Ô˘ Ù˘ ªÂÁ¿Ï˘ ¶·Ú·Û΢‹˜, ‰ÈfiÙÈ Ë ·Ú¯·›· ıÚËÛΛ· ÂÎÚÔÛˆÔ‡Û ÙȘ Ê˘ÛÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ô˘ Â›Ó·È ¿ÓÙÔÙ ·ÚÔ‡Û˜. √ ·Ú¯·›Ô˜ ÙÚfiÔ˜ Ï·ÙÚ›·˜ Ù˘ ıÂfiÙËÙ·˜, Ì ¯ÔÚÔ‡˜, ÙÚ·ÁÔ‡‰È·, Î·È ·ÁÒÓ˜ ηٿ ÂÚ›ÙˆÛË, ·ÔÙÂÏ› ÙÚ·Ó‹ ·fi‰ÂÈÍË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÙÚfiÔ˘ ·ÓÙ›Ï˄˘ ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹, Ì ‚·ÛÈΤ˜ ·Í›Â˜, ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· (ıÚËÛ΢ÙÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈ΋), ÙË ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·, ÙË ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË, ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ Ì ÙËÓ Â˘ÁÂÓ‹ ¿ÌÈÏÏ· ÙˆÓ ·ıÏËÙÒÓ Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ‰È·ÛÙÚ‚ψ̤ÓË ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙˆÓ √Ï˘ÌÈ·ÎÒÓ AÁÒÓˆÓ ÙÔ˘ ÚˆÙ·ıÏËÙÈÛÌÔ‡ Î·È ÙˆÓ ·Ó·‚ÔÏÈÎÒÓ.
à O Δορυφρος του Πολ κλειτου παριστνει τον ολοκληρωμ νο και τ λειο τ πο του αθλητ , γι’ αυτ και ονομστηκε «Kανν». Pωμαϊκ αντ γραφο, 440 π.X. (Nπολη, Aρχαιολογικ Mουσε ο).
BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·: P. Amandry «Sur les Concours Argiens» B.C.H. Suppenphtum, VI, 1980. X. Πιτερς, «Tο Aρχαίο Στάδιο του Aργους», Πρακτ. B’ Tοπ. Συν. Aργολικών Σπουδών 1981.
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
25
H Tο αρχαο
Aσκληπιε α Eπιδα ρου Tου X ƒ◊™Δ√À I. ¶ πΔ∂ƒ√À Αρχαιολ γου Δ´ ΕΠΚΑ (Ναπλιο)
™
THN IEPH Î·È ÂÙÚÒ‰Ë E›‰·˘ÚÔ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÙÔ ÈÂÚfi ÙÔ˘ AÛÎÏËÈÔ‡, ¯ÒÚÔ˜ Ï·ÙÚ›·˜ ÙÔ˘ ‹Úˆ· – È·ÙÚÔ‡, ıÂÚ·Â˘Ù‹ Î·È ÛˆÙ‹Ú·, ‹ÎÔÔ˘ Î·È ·ÏÂÍ›ÔÓÔ˘, Ô˘ ·Ó·ÎÔ‡ÊÈ˙ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ·fi ÙÔÓ fiÓÔ. EÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ÛÙ· ·Á¿ÏÌ·Ù· fiÚıÈÔ˜ ‹ ηıÈÛÙfi˜, Ì ÈÌ¿ÙÈÔ, Ó· ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙË ‰ÂÍÈ¿ ÏÂ˘Ú¿ Ì ÙË Ú¿‚‰Ô (·ÏÈfi fiÏÔ Ù˘ ıÂfiÙËÙ·˜) Á‡Úˆ ·fi ÙËÓ ÔÔ›· Ù˘Ï›ÁÂÙ·È ÙÔ ÈÂÚfi ÙÔ˘ ۇ̂ÔÏÔ, ÙÔ Ê›‰È, Ô˘ Â›Ó·È Î·ıÈÂڈ̤ÓÔ Ï¤ÔÓ Û‡Ì‚ÔÏÔ Ù˘ È·ÙÚÈ΋˜. H ·Ú¯È΋ ÎÔÈÙ›‰· Ù˘
26
H
K A £ H M E P I N H
B
Ï·ÙÚ›·˜ ÙÔ˘ AÛÎÏËÈÔ‡ ÍÂΛÓËÛ ·fi ÙËÓ ·Ú¯·›· TÚ›ÎÎË (TڛηϷ) Ù˘ £ÂÛÛ·Ï›·˜ Î·È Â›Ó·È Ôχ ·ÏÈ¿, ÂÓÒ ÔÈ ‰‡Ô ÁÈÔÈ ÙÔ˘, ÔÈ ıÂÚ·Â˘Ù¤˜ ÁÈ·ÙÚÔ› M·¯¿ˆÓ Î·È ¶Ô‰·Ï›ÚÈÔ˜ ϤÁÂÙ·È fiÙÈ Â›¯·Ó ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜ ÛÙÔÓ TÚˆ˚Îfi fiÏÂÌÔ. Afi ÙËÓ ·Ú¯·˚΋ ÂÔ¯‹, Ë Ï·ÙÚ›· ÙÔ˘ AÛÎÏËÈÔ‡ ‰È·‰fiıËÎÂ Â˘Ú‡Ù·Ù· ÛÙÔÓ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ Î·È ÛÙËÓ E›‰·˘ÚÔ, fiÔ˘ ·Ú¯Èο Ï·ÙÚ‡ÙËΠÛÙÔ ÈÂÚfi ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘, AfiÏψӷ M·Ï¿ٷ, ÛÙÔÓ ÏfiÊÔ ÙÔ˘ K˘ÓfiÚÙÈÔ˘ fiÚÔ˘˜, ·Ó·ÙÔÏÈο ÙÔ˘ ÁÓˆÛÙÔ‡ Û’ ÂÌ¿˜ Û‹ÌÂÚ· ÈÂÚÔ‡ ÙÔ˘ AÛÎÏËÈÔ‡. Afi ÙËÓ ‡ÛÙÂÚË ·Ú¯·˚΋– ÚÒ˚ÌË ÎÏ·ÛÈ΋ ÂÔ¯‹, Ë Ï·ÙÚ›· ÙÔ˘ AÛÎÏËÈÔ‡ Í·ÏÒıËΠÛÙËÓ Â˘Ú‡¯ˆÚË ÎÔÈÏ¿‰·,
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
θατρο της Eπιδαρου, φημισμνο για την ακουστικ του, φιλοξενοσε τους δραματικος αγνες των Aσκληπιεων (φωτ.: «Iτανος»).
Ô˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ·fi ÙȘ ıÂ˚Τ˜ ‚Ô˘ÓÔÎÔÚʤ˜, ÙÔ˘ K˘ÓfiÚÙÈÔ˘, ÙÔ˘ KfiÚ˘ÊÔ˘, ÙÔ˘ T›ÙıÈÔ˘ fiÚÔ˘˜ (ıÂfiη˘ÛÙ·), ¯ÒÚÔ˘ ·Ó·ÙÚÔÊ‹˜ ÙÔ˘, ÂÓÒ ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜ ÍÂÚÔ‚¿ÏÏÂÈ ·Á¤Úˆ¯Ë Ë ıÂ˚΋ ·Ó‡„ËÏË ÎÔÚ˘Ê‹ ÙÔ˘ AÚ·¯Ó·›Ô˘, fiÔ˘ ˘‹Ú¯Â ‚ˆÌfi˜ ÙÔ˘ Y¤ÙÈÔ˘ ¢›· (ıÂÔ‡ Ù˘ ‚ÚÔ¯‹˜) Î·È Ù˘ HÚ·˜. H ·ÏÌ·Ù҉˘ ÂͿψÛË Ù˘ Ï·ÙÚ›·˜ ÙÔ˘ ‹Úˆ·–ıÂÚ·Â˘Ù‹ È·ÙÚÔ‡ Ì ÙÔ ÌÂÈÏ›¯ÈÔ ÚfiÛˆÔ, Û˘Ó¤‚·Ï ÛÙÔ Ó· Û˘ÚÚ¤Ô˘Ó ÛÙÔ ÈÂÚfi ÙÔ˘ Ï‹ıË ÁÈ· Ó· ıÂڷ¢ÙÔ‡Ó, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·– Û‡Ìʈӷ ÌÂ Ì˘ıÔÏÔÁÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË– Ó· ÙÔÓ ÎÂÚ·˘ÓÔ‚ÔÏ‹ÛÂÈ Ô ¢›·˜ Î·È Ó· ÙÔÓ ÛÎÔÙÒÛÂÈ, ‰ÈfiÙÈ ·Ó¤ÙÚ„ ÙËÓ Î·ıÈÂڈ̤ÓË ·ÓıÚÒÈÓË Ù¿ÍË. A˘Ùfi ›¯Â ˆ˜ Ê˘ÛÈÎfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙÔÓ 4Ô .X. ·È., Ô
‹Úˆ·˜ AÛÎÏËÈfi˜ Ó· Ï·ÙÚ‡ÂÙ·È Ï¤ÔÓ ˆ˜ ıÂfi˜, Ì·˙› Ì ÙËÓ YÁ›·, ÙËÓ HÈfiÓË, ÙÔÓ M·¯¿ÔÓ·, ÙËÓ ¶·Ó¿ÎÂÈ· Î·È ÙÔÓ TÂϤÛÊÔÚÔ. H ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Â˘ÚˆÛÙ›· ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ ·fi ÙȘ ÚÔÛÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘ Ï‹ıÔ˘˜ ÙˆÓ ÚÔÛ΢ÓËÙÒÓ, Û˘Ó¤‚·Ï ›Û˘ ÛÙËÓ Ï‹ÚË ·Ó·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡, ÛÙË ‚¿ÛË ÂÓfi˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎÔ‡ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ Ì ÛÔ˘‰·›· ÌÓËÌ›·, ÙÔÓ Ó·fi ÙÔ˘ AÛÎÏËÈÔ‡ Ì ÙÔ ¯Ú˘ÛÂÏÂÊ¿ÓÙÈÓÔ ¿Á·ÏÌ· Ô˘ ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ÛÙ· ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· Ù˘ Eȉ·‡ÚÔ˘, ÙÔÓ Ó·fi Ù˘ AÚÙÂÌ˘. MÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ˘‹Ú¯Â ÙÔ A‚·ÙÔÓ, fiÔ˘ Á›ÓÔÓÙ·Ó ÔÈ ÂÁÎÔÈÌ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÛıÂÓÒÓ, ÙÔ Î·Ù·ÁÒÁÈÔ (Ô ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ÍÂÓÒÓ·˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘) Î·È Ë £fiÏÔ˜ ‹ £˘Ì¤ÏË, ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ
à Tο αρχαο στ διο της Eπιδαρου, κατασκευασμνο απ «γης χμα», πως αναφρει ο Παυσανας, εναι ργο των αρχν του 4ου αι. π.X. και διατηρεται σε καλ κατ σταση (φωτ.: K. Voutsas).
Ì·ÚÌ¿ÚÈÓÔ Î˘ÎÏÈÎfi ÎÙ›ÚÈÔ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ fiÔ˘ ÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙË ¯ıfiÓÈ· Ï·ÙÚ›·. EΛ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Î·È Ô Ù¿ÊÔ˜ ÙÔ˘ ‹Úˆ· AÛÎÏËÈÔ‡ ηıÒ˜ Î·È ÙÔ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ·Ú¯·›Ô ı¤·ÙÚÔ Ù˘ Eȉ·‡ÚÔ˘, ¤ÚÁ· ÙÔ˘ AÚÁ›Ԣ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ· ¶ÔχÎÏÂÈÙÔ˘ ÙÔ˘ ÓÂfiÙÂÚÔ˘, ÙÔ ·Ú¯·›Ô ÛÙ¿‰ÈÔ, ÙÔ Á˘ÌÓ¿ÛÈÔ, Ù· ÏÔ˘ÙÚ¿, ÔÈ ÛÙÔ¤˜ Î·È ¿ÏÏ· ÛËÌ·ÓÙÈο ÎÙ›ÚÈ· Î·È Ï·ÙÚ›˜. (H £fiÏÔ˜ ¤¯ÂÈ ÌÂÚÈÎÒ˜ ·Ó·ÛÙËψı› ÛÙÔ MÔ˘ÛÂ›Ô Ù˘ Eȉ·‡ÚÔ˘ Ì·˙› Ì ¿ÏÏ· ·Ú¯·›· ÎÙ›ÚÈ· ·fi ÙÔÓ ¶. K·‚‚·‰›·, Ë ÔÔ›·, fï˜, ‰È·Ï‡ıËΠÛÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÙÌ‹Ì· Ù˘ Î·È ¤ÂÈÙ· ·fi ÁÓˆÌÔ‰fiÙËÛË ÙÔ˘ KA™ ÚÈÓ ·fi ÌÈ· ‰ÂηÂÙ›·, Ë ·›ıÔ˘Û· ‰ÂÓ Â›Ó·È Ï¤ÔÓ ÂÈÛΤ„ÈÌË). O ÈÂÚfi˜ ·˘Ùfi˜ ¯ÒÚÔ˜ Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ÂÈÁڷʤ˜ ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó «IÂÚfiÓ ÙÔ˘ AfiÏψӷ M·Ï¿ÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘ AÛÎÏËÈÔ‡», «¿ÏÛÔ˜», Û˘Ó‹ıˆ˜, «IÂÚfiÓ AÛÎÏËÈÔ‡» Î·È «IÂÚfiÓ», ·˘Ùfi ÙÔ ÔÔ›Ô Ì¤¯ÚÈ ÚfiÛÊ·Ù· ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó Ì ÙË Û˘Ó¯‹ ÚÔÊÔÚÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ·fi ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ˆ˜ «°ÂÚfi»(=IÂÚfi), ·ÏÏ¿ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó AÛÎÏËÈ›Ô. O AÛÎÏËÈfi˜ ÛÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ·˘Ùfi ÈÂÚfi Û˘ÏÏ·ÙÚ¢fiÙ·Ó Ì ÙÔÓ AfiÏψӷ M·Ï¿ٷ. TÔ ÈÂÚfi ·˘Ùfi ‹Ù·Ó Ë MËÙÚfiÔÏË ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ȉڇıËÎ·Ó fiÏ· Ù· ·ÛÎÏËÈ›· ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘, Ì ÙËÓ Î·ıÈÂڈ̤ÓË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ ÊȉÈÔ‡, Ù· ÔÔ›· ˘ÔÏÔÁ›˙ÔÓÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi ÂηÙfiÓ ÂÓ‹ÓÙ·, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÙˆÓ AıËÓÒÓ, Ù˘ ¶ÂÚÁ¿ÌÔ˘, Ù˘ PÒÌ˘ Î.Ï. OÈ ·ÁÒÓ˜ Ô˘ ÙÂÏÔ‡ÓÙ·Ó ÛÙÔ ÈÂÚfi ÙÔ˘ AÎÏËÈÔ‡ ‹‰Ë ·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 5Ô˘ .X. ·È., ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·Ó AÛÎÏËÈ›·
Î·È Û¯ÂÙÈ˙fiÙ·Ó ÚÔÊ·ÓÒ˜ Ì ÙËÓ ËÚˆ˚΋ Ï·ÙÚ›· ÙÔ˘ AÛÎÏËÈÔ‡. T· AÛÎÏËÈ›· ÂÔÚÙ¿˙ÔÓÙ·Ó Î¿ı ٤ÛÛÂÚ· ¯ÚfiÓÈ·, ÂÓÓ¤· Ë̤Ú˜ ÌÂÙ¿ Ù· IÛıÌÈ·, ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ ı¤ÚÔ˘˜ (IÔ‡ÓÈÔ– IÔ‡ÏÈÔ). ™ÙË ÚˆÌ·˚΋ ÂÔ¯‹ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·Ó ÌÂÁ¿Ï· AÛÎÏËÈ›· ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ‰È¿ÎÚÈÛ˘ ·fi ¿ÏÏË ÂÙ‹ÛÈ· ÂÔÚÙ‹, Ù· AÔÏÏÒÓÂÈ·, Ô˘ ›¯Â ηıÈÂÚˆı› ηٿ ÙËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹. A„¢‰‹ Ì¿ÚÙ˘Ú· ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ ÙÔ˘ 5Ô˘ .X. ·È., ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ¯¿ÏÎÈÓÔ ·Á·ÏÌ·Ù›‰ÈÔ Ó¤Ô˘ ·ıÏËÙ‹– ÓÈÎËÙ‹, ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÛÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÙˆÓ ·ÛÎÏËÈ›ˆÓ ·fi ÙÔ ÁÂÈÙÔÓÈÎfi §ÈÁÔ˘ÚÈfi, ÛÙÔ MÔ˘ÛÂ›Ô ÙÔ˘ BÂÚÔÏ›ÓÔ˘, Ô˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È ÛÙ· 450 .X. Î·È ·ÔÙÂÏ› ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ‰Â›ÁÌ· Ù˘ ÚˆÙÔfiÚ·˜ ·ÚÁÂȷ΋˜, ÔÏ˘ÎÏ›ÙÂÈ·˜ Ï·ÛÙÈ΋˜. TÔ ·Á·ÏÌ·Ù›‰ÈÔ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ Ó¤Ô ·ıÏËÙ‹ Ô˘ ·Ù¿ÂÈ ÛÙ¤Ú· ÛÙÔ ¤‰·ÊÔ˜ Ì ÎÈÓÔ‡ÌÂÓÔ ÛÒÌ·. M ÙÔ ·ÚÈÛÙÂÚfi ¯¤ÚÈ Ô ·ıÏËÙ‹˜ ÎÚ·Ù¿ÂÈ ÙË ÛÊ·›Ú· Ì ÙËÓ ÔÔ›·Ó ÔÈ Ó¤ÔÈ, fiˆ˜ Î·È ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ Ì·˜, ¤·È˙·Ó ‰È¿ÊÔÚ· ·È¯Ó›‰È· Î·È ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·Ó Û ·ıÏ‹Ì·Ù·, ÂÓÒ Ì ÙÔ ‰ÂÍÈfi ¯¤ÚÈ ÎÚ·ÙÔ‡Û ÙËÓ Î·Ì‡ÏË Ú¿‚‰Ô ÛÙÔ ¿ÎÚÔ (Τڷ˜) Ì ÙËÓ ÔÔ›· ·È˙fiÙ·Ó Î·È ¤Ó· ·È¯Ó›‰È– ¿ıÏËÌ· ·Ó¿ÏÔÁÔ Ì ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi ¯fiÎÂ˚. AÏÏ¿ Ë Ù¤ÏÂÛË ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ, Ú·„ˆ‰ÈÒÓ Î·È ÌÔ˘ÛÈ΋˜ ηٿ ÙÔÓ 5Ô .X. ·È., ÈÛÙÔÔÈÂ›Ù·È Î·È ·fi ÙÔÓ ‰È¿ÏÔÁÔ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·, «IˆÓ» Ô˘ ÁÚ¿ÊÙËΠÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 4Ô˘ .X. ·È., fiÔ˘ Ô ™ˆÎÚ¿Ù˘ Û˘ÓÔÌÈÏ› Ì ÙÔÓ AıËÓ·›Ô Ú·„ˆ‰fi IˆÓ· Ô˘ ¤¯ÂÈ ÂÈÛÙÚ¤„ÂÈ ·fi Ù· AÛÎÏËÈ›· Ù˘
AÁÒÓ˜, ·ıÏËÙ¤˜ ηÈ... ÚfiÛÙÈÌ· ÛÙÔ IÂÚfi ÙÔ˘ AÛÎÏËÈÔ‡
Eȉ·‡ÚÔ˘ Î·È Â›¯Â ¿ÚÂÈ ÙÔ ÚÒÙÔ ‚Ú·‚›Ô. ™Ù· AÛÎÏËÈ›· ÂÙÂÏÔ‡ÓÙÔ Á˘ÌÓÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜ ‰ÚfiÌÔ˘, ÛÙ¿‰ÈÔ, ‰›·˘ÏÔ˜, ›ÈÔ˜ (‰ÚfiÌÔ˜ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ÛÙ·‰›ˆÓ), ÔÏ›Ù˘ ‰ÚfiÌÔ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ¿ÏÌ·, ‰›ÛÎÔ˜, ·ÎfiÓÙÈÔ, ˘ÁÌ‹ Î·È ·ÁÎÚ¿ÙÈÔ. E›Û˘, ÈÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜, ·ÚÌ·ÙÔ‰ÚƠ̂˜ Î·È Ù¤ÏÔ˜ ÌÔ˘ÛÈÎÔ›, ˆ‰ÈÎÔ› Î·È ‰Ú·Ì·ÙÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜. H ÂÔÚÙ‹ ¿Ú¯È˙ Ì ÔÌ‹ Ô˘ ÍÂÎÈÓÔ‡Û ·fi ÙËÓ fiÏË Ù˘ Eȉ·‡ÚÔ˘, Ô˘ ÙËÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÔÈ ÂÎÏÂÁ̤ÓÔÈ Ôϛ٘ ηٿ Ê˘Ï¤˜, ÛÙÂʷӈ̤ÓÔÈ Ì ÛÙÂÊ¿ÓÈ· ÂÏÈ¿˜ ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙÔ˘ AfiÏψӷ Î·È ÛÙÂÊ¿ÓÈ· ÂÏÈ¿˜ ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙÔ˘ AÛÎÏËÈÔ‡, ÔÈ ¿Ú¯ÔÓÙ˜, ÔÈ ÈÂÚ›˜, ÔÈ ıˆÚÔ› ·ÂÛÙ·Ï̤ÓÔÈ ·fi ‰È¿ÊÔÚ˜ fiÏÂȘ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘. MfiÏȘ ¤ÊÙ·Ó·Ó ÛÙÔ ÈÂÚfi ÙÔ˘ AÛÎÏËÈÔ‡ ÙÂÏ›ÙÔ Ë ı˘Û›· ÛÙÔÓ AÛÎÏËÈfi Î·È ÙÔÓ AfiÏψӷ, Î·È ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û ÙÔ Û˘ÌfiÛÈÔ, Ë Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ÈÛÙÒÓ ÛÙËÓ ÂÔÚÙ‹. TËÓ ÂÔ̤ÓË ¿Ú¯È˙·Ó ÔÈ ·ÁÒÓ˜. TÔ ÛÙ¿‰ÈÔ Ô˘ ηٷÛ΢¿ÛÙËΠ‹‰Ë ·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 4Ô˘ ·È., ̤۷ Û ÎÔ›ÙË ¯ÂÈÌ¿ÚÚÔ˘ Ì‹ÎÔ˘˜ 181, 18 Ì., ‹Ù·Ó ηٷÛ΢·Ṳ̂ÓÔ ·fi «Á˘ ¯ÒÌ·» fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô ¶·˘Û·Ó›·˜, ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È Û ηϋ ηٿÛÙ·ÛË Î·È Â›¯Â ›‰ÈÔ Ì‹ÎÔ˜ Ì ÙÔ ÓÂfiÙÂÚÔ ÛÙ¿‰ÈÔ Ù˘ IÛıÌÈ·˜. K·Ù¿ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋ ÂÔ¯‹ ηٷÛ΢¿ÛÙËÎ·Ó ÛÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ Î·È Ï›ıÈÓ· ÂÓ›ÁÚ·Ê· ¤‰Ú·Ó· Ô˘ ʤÚÔ˘Ó ÂÈÁڷʤ˜ ÙˆÓ ‰ˆÚËÙÒÓ. ™ÙÔ Ì¤ÛÔÓ Ù˘ ‚fiÚÂÈ·˜ ÏÂ˘Ú¿˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ˘fiÁÂÈ· ÎÙÈÛÙ‹ η̷ڈً ‰›Ô‰Ô˜ Ë «KÚ‡ÙË», ÁÈ· ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙˆÓ ·ıÏËÙÒÓ, ÙÔ˘ ·ÁˆÓÔı¤ÙË, ÙˆÓ EÏÏ·ÓÔ‰ÈÎÒÓ, ÙˆÓ ÎËÚ‡ÎˆÓ Î·È ÙˆÓ AÚ¯ÒÓ Ù˘ fiÏ˘. ¶ÚÈÓ ·fi ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÙÔ˘ ÛÙ·‰›Ô˘ ·˘ÙÔ‡, ÙÔÓ 5Ô ·È. .X. ÔÈ ·ÁÒÓ˜ Ê·›ÓÂÙ·È
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
H X λκινο αγαλματδιο αθλητ–νικητ που κρατ ει τη σφαρα, απ το Λιγουρι , 450 π.X. (Mουσεο Bερολνου).
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
27
ÛÙ·‰ÈÔ‰ÚfiÌÔ˜, Ô º›ÏÈÛÙÔ˜ K·ÏÏÈÛı¤ÓÔ˘˜ AÚÁ›Ԙ ÛÙÔ ¤ÓÙ·ıÏÔ Î·È Ô ·ÁÎÚ·ÙÈÛÙ‹˜ ™›Ì·ÎÔ˜ ºÈÏ·ÎÙ›ˆÓ·˜ HÂÈÚÒÙ˘, ηٷ‰ÈοÛÙËÎ·Ó ÙÔÓ 2Ô ·È. . X.. Û ¯›ÏÈÔ˘˜ ÛٷًÙ˜ ¤Î·ÛÙÔ˜ «‰È· ÙÔ Êı›ÚÂÈÓ ÙÔÓ ·ÁÒÓ·», ÂÓÒ Î·Ù¿ ÙÔÓ 2ÔÓ ·ÈÒÓ· Ì, X. Ô ÎˆÌˆ‰fi˜ ¢ÈfiÓ˘ÛÔ˜ ¢ÈÔÓ˘Û›Ô˘ Pfi‰ÈÔ˜, ηٷ‰ÈοÛÙËΠ̠ÚfiÛÙÈÌÔ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ÌÓˆÓ. ™ÙÔ ·Ú¯·›Ô ı¤·ÙÚÔ Ù˘ Eȉ·‡ÚÔ˘ ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ‰Ú·Ì·ÙÈÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜ ‰È‰¿ÛÎÔÓÙ·Ó ÚÔÊ·ÓÒ˜ Î·È ÔÈ ÙÚ·Áˆ‰›Â˜ ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÙÚ·ÁÈÎÒÓ ÔÈËÙÒÓ, ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘, ™ÔÊÔÎÏ‹, E˘ÚÈ›‰Ë Î·È ÔÈ ÎˆÌˆ‰›Â˜ ÙÔ˘ AÚÈÛÙÔÊ¿ÓË ÁÈ· Ó· ‰È‰¿ÍÔ˘Ó Î·È „˘¯·ÁˆÁ‹ÛÔ˘Ó Ù· Ï‹ıË ÙˆÓ ÚÔÛ΢ÓËÙÒÓ Ô˘ Û˘Ó¤ÚÚÂ·Ó ÛÙËÓ E›‰·˘ÚÔ ˆ˜ ÙËÓ ‡ÛÙÂÚË ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·.
AÛÎÏËÈfi˜ Î·È XÚÈÛÙfi˜
H Aν γλυφο καθιστο Aσκληπιο σε χειρονομα ευλογας, απ το Iερ του Aσκληπιο στην Eπδαυρο, 4ος αι. π.X. (Eθνικ Aρχαιολογικ Mουσεο).
fiÙÈ Á›ÓÔÓÙ·Ó ·fi ÌÈ·Ó ¿ÏÏË ı¤ÛË, ¯ˆÚ›˜ Ï‹ÚË ‰È·ÌfiÚʈÛË. ™ÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ™Ù·‰›Ô˘, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙË Ï›ıÈÓË ·ÊÂÙËÚ›·, ÙË ‚·Ï‚›‰·, ÛÒ˙ÔÓÙ·È ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈο Î·È ¤ÓÙ ȈÓÈÎÔ› ËÌÈΛÔÓ˜ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋˜ ÂÔ¯‹˜, ·fi ÙÔÓ Ì˯·ÓÈÛÌfi Ù˘ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ˘ ÂÎΛÓËÛ˘ ÙˆÓ ·ıÏËÙÒÓ, Ù˘ ‡ÛÏËÁÔ˜, Ô˘ ÌÂϤÙËÛ ‰ÈÂÍÔ‰Èο Î·È ·Ôη٤ÛÙËÛ Û ÚfiÛÊ·ÙË ÌÂϤÙË Ô Î·ıËÁËÙ‹˜ ¶¿ÓÔ˜ B·Ï·‚¿Ó˘. ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÂÈÁÚ·Ê‹, Ô ÂÚÁÔÏ¿‚Ô˜ (ÂÚÁÒÓ·˜) º›ÏˆÓ Ô KÔÚ›ÓıÈÔ˜ ›¯Â ·Ó·Ï¿‚ÂÈ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋ ÂÔ¯‹ ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ Ù˘ ‡ÛÏËÁÔ˜ ÙÔ˘ ÛÙ·‰›Ô˘, ·ÏÏ¿ ÏfiÁˆ ÌË Ù‹ÚËÛ˘ ÙˆÓ Û˘ÌʈÓËı¤ÓÙˆÓ Î·Ù·‰ÈοÛÙËΠ·fi ÙÔÓ ·ÁˆÓÔı¤ÙË TÚ›Ù˘ÏÏÔ Î·È ÙÔ˘˜ EÏÏ·ÓÔ‰›Î˜ Û ÂÓÙ·ÎfiÛȘ ·ÏÂÍ·Ó‰ÚÈÓ¤˜ ‰Ú·¯Ì¤˜.
AıÏËÙ¤˜ ηÈ... ÚfiÛÙÈÌ· OÈ ÈÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜ Î·È ÔÈ ·ÚÌ·ÙÔ‰ÚƠ̂˜ ÂÙÂÏÔ‡ÓÙÔ ÛÙÔÓ Èfi‰ÚÔÌÔ, fiˆ˜
28
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÂÈÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 4Ô˘ .X. ·È., ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ ¯·Ì¤ÓË Û‹ÌÂÚ·, Ì ÙËÓ ·Ó·ÁÚ·Ê‹: «OÚÔ˜ IÔ‰ÚfiÌÔ˘˜». O Èfi‰ÚÔÌÔ˜, ¯ˆÚ›˜ ȉȷ›ÙÂÚ˜ ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂȘ, ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙ· N¢ ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡, ÙÔ Èı·ÓfiÙÂÚÔ Î·Ù¿ Ì‹ÎÔ˜ Ù˘ ÎÔ›Ù˘ ÙÔ˘ ¯ÂÈÌ¿ÚÚÔ˘. O ¶›Ó‰·ÚÔ˜ ÛÙÔ˘˜ ÂÈÓ›ÎÈÔ˘˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ·ıÏËÙ¤˜ Ô˘ Ó›ÎËÛ·Ó Û ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ Î·È ÛÙËÓ E›‰·˘ÚÔ, fiˆ˜ Ô ¶·ÁÎÚ·ÙÈÛÙ‹˜ KϤ·Ó‰ÚÔ˜ AÈÁÈÓ‹Ù˘, Ô˘ Ó›ÎËÛ Û Ó·ڋ ËÏÈΛ· «EÓ Eȉ·‡Úˆ» (IÛÌÈfiÓÈÎÔ˜ H, 75). K·È Ô £ÂÌ›ÛÙÈÔ˜ AÈÁÈÓ‹Ù˘ Ô˘ Ó›ÎËÛ ‰ÈÏ‹ Ó›ÎË ÛÙËÓ ˘ÁÌ‹ Î·È ÙÔ ·ÁÎÚ¿ÙÈÔ ÛÙËÓ E›‰·˘ÚÔ (NÂÌÂÔÓ›ÎÈÔ E, 50). O Eȉ·‡ÚÈÔ˜ ™ˆÎÚ¿Ù˘ ™ˆÎÚ¿ÙÔ˘˜ ÙÔÓ 2Ô ·ÈÒÓ· . X., Ó›ÎËÛ Û ÔÏÏÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜ ‰ÚfiÌÔ˘ Î·È ÛÙÔÓ ›ÈÔ ·ÁÒÓ· (‰ÚfiÌÔ ËÌÈ·ÓÙÔ¯‹˜ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ÛÙ·‰›ˆÓ) ÛÙ· AÛÎÏËÈ›·Ø ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙÔ˘ ÔÈ Eȉ·‡ÚÈÔÈ ¤ÛÙËÛ·Ó ·Ó‰ÚÈ¿ÓÙ· ÛÙÔ ÈÂÚfi ÙÔ˘ AÛÎÏËÈÔ‡. E›Ó·È ›Û˘ ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ fiÙÈ ÔÈ ·ıÏËÙ¤˜ T·˘Ú›‰Ë˜ TÂÏÂÛ›Ô˘ ™Ôχ˜
H Ï·ÙÚ›· ÙÔ˘ AÛÎÏËÈÔ‡ Û˘Ó¯›ÛÙËΠÛÙÔ ÈÂÚfi ÙÔ˘ Î·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù¿ÚÁËÛË Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ıÚËÛΛ·˜ Ì ٷ ÁÓˆÛÙ¿ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈο ‰È‰¿ÁÌ·Ù· Î·È ÙÔÓ ·Ó·ÁηÛÙÈÎfi ÂίÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡. ™ÙÔÓ ÈÂÚfi ·˘Ùfi ¯ÒÚÔ Û˘Ó˘‹ÚÍ·Ó ·ÚÌÔÓÈο ÁÈ· ÌÂÁ¿ÏÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ̤¯ÚÈ ÙÔÓ 5Ô Ì. X. ·È., Ë Ï·ÙÚ›· ÙÔ˘ ÛˆÙ‹Ú· AÛÎÏËÈÔ‡ Ì ÙÔ ÌÂÈÏ›¯ÈÔ ÚfiÛˆÔ Î·È Ë Ó¤· ıÚËÛΛ· ÙÔ˘ ÛˆÙ‹Ú· XÚÈÛÙÔ‡. O ¢ÂÚÁ¤Ù˘, ‹ÎÔÔ˜ Î·È ·ÏÂÍ›ÔÓÔ˜ È·ÙÚfi˜ Î·È ıÂfi˜ AÛÎÏËÈfi˜, ·Ó·ÎÔ‡ÊÈ˙ ÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ· ·fi ÙÔÓ fiÓÔ. ¢ÂÓ ‹Ù·Ó ÏÔÈfiÓ ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ·Ê·ÓÈÛÙ› ÙfiÛÔ ¿‰Èη ·fi ÙȘ ηډȤ˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, Ì ¿ÓˆıÂÓ ‰ÔÁÌ·ÙÈΤ˜ ÂÈÙ·Á¤˜ Î·È Ù·˘Ù›ÛÙËΠ̠ÙÔÓ XÚÈÛÙfi, ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ‰¿ÓÂÈÛ ÙË ÁÏ˘ÎÈ¿ Î·È ÌÂÈÏ›¯È· ·ÓıÚÒÈÓË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ Ì ÙËÓ ÔÔ›· ·ÂÈÎÔÓ›ÛÙËÎÂ Ô XÚÈÛÙfi˜ ÛÙ· ÚÒÙ· ‚‹Ì·Ù· Ù˘ Ó¤·˜ ıÚËÛΛ·˜, Î·È Ï·ÙÚ‡ÙËΠÚÔÊ·ÓÒ˜ Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ï·ÙÚ›·˜ ÙÔ˘ AÛÎÏËÈÔ‡ Ô˘ ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È ÚÔÊ·ÓÒ˜ Î·È Û‹ÌÂÚ· ÛÙÔ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi Ù˘ÈÎfi. O ·Ú¯·›Ô˜ ÙÚfiÔ˜ Ï·ÙÚ›·˜ Î·È ·ÓÙ›Ï˄˘ ÁÈ· ÙË ıÂfiÙËÙ· ‰È·ÙËÚ‹ıËΠˆ˜ ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ì·˜. K·È Û‹ÌÂÚ· Â›Ó·È ·‰È·ÓfiËÙÔ ÛÙÔÓ EÏÏËÓ· Ó· ¿ÂÈ Û ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ·Ó‹Á˘ÚË ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙÚ·ÁÔ˘‰‹ÛÂÈ Î·È Ó· ¯ÔÚ¤„ÂÈ, fiÛÔ ÎÈ ·Ó ηٷ‰Èο˙ÂÙ·È ˆ˜ ·Ì·ÚÙ›· (! ) ·fi ÙÔ˘˜ ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜. ™ÙËÓ ÈÂÚ‹ E›‰·˘ÚÔ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë ÙˆÓ ÛËÌ·ÓÙÈÎÒÓ ÌÓËÌ›ˆÓ ·fi ÙÔÓ ¶. K·‚‚·‰›·, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë £fiÏÔ˜ Î·È ÙÔ ı¤·ÙÚÔ,( ÙÔ ÎÔ¯‡ÏÈ Ù˘ Eȉ·‡ÚÔ˘ Ì ÙËÓ ·ÎÔ˘ÛÙÈ΋ ÙÔ˘), Û˘ÚÚ¤Ô˘Ó Î·È Û‹ÌÂÚ· Ï‹ıË ÂÈÛÎÂÙÒÓ. ™ÙËÓ E›‰·˘ÚÔ ÌÔÚ› Ó· ÌËÓ Á›ÓÔÓÙ·È ·ıÏËÙÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜, fï˜, οı ηÏÔη›ÚÈ Á›ÓÔÓÙ·È ÔÈ «‰Ú·Ì·ÙÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜» ÙˆÓ Eȉ·˘Ú›ˆÓ, Ô˘ ·Ó·‚›ˆÛ ÙÔ 1938 Ô ÚˆÙÔfiÚÔ˜ ÓÂÔ¤ÏÏËÓ·˜ ÂÚÁ¿Ù˘ ÙÔ˘ ¢ÈÔÓ‡ÛÔ˘, Ô ¢ËÌ‹ÙÚ˘ PÔÓÙ‹Ú˘, Ì ÙËÓ ÂÚ›ÊËÌË «HϤÎÙÚ·» ÙÔ˘. BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·: Π. Kαββαδία, «Tο ιερ ν του Aσκληπιού εν Eπιδαύρω», 1900. D. Rommano, «The Stadia of the Peloponnesos», 1981. P. Valavanis, HYSPLEX, «The starting Mechanism in ancient Stadia». Classical Studies , 36, 1999.
Σγχρονες αναβισεις Ã Σκην απ τα σ γχρονα Nμεα στις 3 Iουνου 2000. Oι αθλητς ντυμνοι με χιτνες, εναι τοιμοι να μπουν στον στβο. Oι Eλλανοδκες στα αριστερ και δεξι κρατο ν ρ βδους για να επιβ λλουν την τ ξη. Aπ αριστερ , οι πρσβεις της Λιθουανας (Aλγκρντας Nταμπρ ουσκας), της N τιας Aφρικς (Nτιβιντ Tζικομπς) και της Bρετανας (Nτιβιντ M ντεν), μαζ με συναθλητς τους απ την Eλλ δα, τις Hνωμνες Πολιτεες και την Oλλανδα.
Tου ° πflƒ°√À X ∞Δ∑∏¢Õ∫∏ Συγγραφ α, θεατρικο κριτικο
O
API™TOTE§H™
Ì·˜ ÎÏËÚÔ‰fiÙËÛ ¤Ó·Ó ›Ó·Î· Ì ÙÔ˘˜ ΢ÚÈfiÙÂÚÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ Ô˘ ÙÂÏÔ‡ÓÙ·Ó ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·.«¶ÚÒÙ· ÌÂÓ Ù· EÏÂ˘Û›ÓÈ· ‰È¿ ÙÔ˘ ηÚÔ‡ Ù˘ ¢‹ÌËÙÚÔ˜, ‰Â‡ÙÂÚ· ‰Â Ù· ¶·Ó·ı‹Ó·È· › AÛÙ¤ÚÈ Ùˆ Á›Á·ÓÙÈ Ù˘ AıËÓ¿˜ ·Ó·ÈÚÂı¤ÓÙÈØ ÙÚ›ÙÔ˜ Ô AÚÁÂÈ ¢·Ó·fi˜ ¤ıËΠ‰È¿ ÙÔÓ Á¿ÌÔÓ ÙˆÓ ı˘Á·Ù¤ÚˆÓ ·˘ÙÔ‡Ø Ù¤Ù·ÚÙÔ˜ Ô ÂÓ AÚ牛· ÙÂı›˜ ˘fi §˘Î¿ÔÓÔ˜, Ô˜ ÂÎÏ‹ıË §‡Î·È·Ø ¤ÌÙÔ˜ Ô ÂÓ IˆÏÎÒ AοÛÙÔ˘ ηıËÁË۷̤ÓÔ˘ › ÂÏ›· Ùˆ ·ÙÚ›, ¤ÎÙÔ˜ Ô ÂÓ IÛıÌÒ ™ÈÛ‡ÊÔ˘ ÓÔÌÔıÂÙ‹Û·ÓÙÔ˜ › ¶¤ÏÔÈ, fiÁ‰ÔÔ˜ Ô ÂÓ NÂ̤· ÔÓ ¤ıËÎ·Ó ÔÈ ÂÙ¿ › £‹‚·˜ › AÚ¯ÂÌfiÚˆØ ¤Ó·ÙÔ˜ Ô ÂÓ TÚÔ›·, ÔÓ A¯ÈÏχ˜ › ¶·ÙÚfiÎψ ÂÔ›ËÛÂÓØ ‰¤Î·ÙÔ˜ Ô ¶˘ıÈÎfi˜, ÔÓ ÔÈ AÌÊÈÎÙ‡ÔÓ˜ › ÙÔ˘ ¶‡ıˆÓÔ˜ ÊfiÓˆ ¤ıËηÓ...». ¶·Ú·Ï›ÔÓÙ·È ˆÛÙfiÛÔ ÎÈ ¿ÏÏÔÈ Ô˘ Î·È Ô ¶·˘Û·Ó›·˜ ÙÔ˘˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Î·È Ô AÔÏÏfi‰ˆÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ÌÓËÌÔÓ‡ÂÈ. A’ fiÏÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ ÌfiÓÔ ÔÈ OÏ˘ÌÈ·ÎÔ›, ¤‚‰ÔÌË Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ ÛÙÔÓ ›Ó·Î· ÙÔ˘ AÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ·Ó·‚›ˆÛ·Ó Î·È ÛÙÔ˘˜ ÓÂÒÙÂÚÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ ΤډÈÛ·Ó ·ÁÎfiÛÌÈ· ·›ÁÏË, ÒÛÙÂ Ë Ù¤ÏÂÛ‹ ÙÔ˘˜ οı ٤ÛÛÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· Ó· ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ÛÔ˘‰·›Ô ÁÂÁÔÓfi˜ Ì ÔÏϤ˜ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜. ¢ÂÓ Â›Ó·È fï˜ ¤ÙÛÈ. ¢ÈfiÙÈ ·’ ÙÔÓ ·ÚÈÛÙÔÙ¤ÏÂÈÔ Î·Ù¿ÏÔÁÔ, ‰˘Ô ·ÎfiÌË ·ÁÒÓ˜ ·Ó·ÛÙ‹ıËÎ·Ó Î·È Â‰Ò Î·È ÌÂÚÈο ¯ÚfiÓÈ· ‰ÈÂÍ¿ÁÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ Ó¤-
Ô˘˜ ηÈÚÔ‡˜. MÂÙ·ÏÏ·Á̤ÓÔÈ ÔˆÛ‰‹ÔÙ ÁÈ· Ó· ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÔ‡Ó, fi¯È fï˜ ËıÈο ·ÏÏÔȈ̤ÓÔÈ Î·È ÂÍ·¯ÚÂȈ̤ÓÔÈ fiÛÔ Î·ÙËÁÔÚÔ‡ÓÙ·È ÔÈ OÏ˘ÌÈ·ÎÔ›.
IÂÚÔÚ·Í›· Û Ϸ›ÛÈÔ ¿ÌÈÏÏ·˜ ™ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ÔÈ ·ÁÒÓ˜ Á›ÓÔÓÙ·Ó Ì ÛÎÔfi ‰ÔÍ·ÛÙÈÎfi Î·È ÂÍ¢ÌÂÓÈÛÙÈÎfi, ÛÙÔ fiÓÔÌ· ÂÓfi˜ ıÂÔ‡ ‹ ÂÓfi˜ ‹Úˆ·. TÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙÔ˘ ·ÁÒÓ·, Ù˘ ·Ó·Ì¤ÙÚËÛ˘ ¤·ÈÚÓ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÈÂÚÔÚ·Í›·˜, οÙÈ
Û·Ó ÙȘ ÛËÌÂÚÈÓ¤˜ ‰ÔÍÔÏÔÁ›Â˜ ÌfiÓÔ Ô˘ ÙÔÓ Î·ÈÚfi ÂΛÓÔ Ë ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·˘ÛÙËÚ¿ ÚÔηıÔÚÈṲ̂ÓÔ Ù˘ÈÎfi, ·ÏÏ¿ ·ÊËÓfiÙ·Ó Ó· ‰ÈÂÍ·¯ı› ÂχıÂÚ·, ·˘ıfiÚÌËÙ· ̤۷ Û ¤Ó· Ï·›ÛÈÔ ¿ÌÈÏÏ·˜. ¶¿ÓÙ· fï˜ Ë ¯¿ÚË ÂÓfi˜ ıÂÔ‡ ‰ÔÍÔÏÔÁ›ÙÔ Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÂÓfi˜ ÛÔ˘‰·›Ô˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜. YÛÙÂÚ· ·fi ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË Ó›ÎË Û οÔÈ· Ì¿¯Ë ÁÈ· ¤Ó· ·Û˘Ó‹ıÈÛÙÔ Â›Ù¢ÁÌ· ‹ οÔÈ· ¿ÏÏË Ú¿ÍË ·ÍȤ·ÈÓË ‹ ·ÍÈÔÌ›ÌËÙË ıÂÛ›˙ÔÓÙ·Ó ·ÁÒÓ˜. K·È ÁÈ· Ó· ÌËÓ Û‚‹ÛÂÈ ·fi ÙË ÌÓ‹ÌË Ë ·ÈÙ›· Ù˘ ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ‹˜ ÙÔ˘˜, ÔÈ ·ÁÒÓ˜ ·ӷϷ̂¿ÓÔÓÙ·Ó Û ٷÎÙ¿
H H πρτη Eστι δα παραδδει τη φλ γα στην πρωθιρεια, για να τη δσει στους αθλητς. Σκην απ πρ σφατη αναβωση των Λυκαων αγνων.
H
K A £ H M E P I N H
B
¯ÚÔÓÈο ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù· ÎÈ ¤ÙÛÈ ¤·ÈÚÓ·Ó Î·È ÛËÌ·Û›· ÌÓËÌÔÓ¢ÙÈ΋ fiˆ˜ Î·È ‰È‰·ÎÙÈ΋. TÔÓ›˙ÔÓÙ·Ó, ‰ËÏ·‰‹, ÔÈ ÛÔ˘‰·›Â˜ Ú¿ÍÂȘ Û·Ó ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÛÙÔ˘˜ ÂÂÚ¯fiÌÂÓÔ˘˜. ™Â ÔÏϤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, ˆÛÙfiÛÔ, ·›ÙÈÔ ÁÈ· ÙËÓ Î·ıȤڈÛË ·ÁÒÓˆÓ ‹Ù·Ó Î·È Ú¿ÍÂȘ ·ÓfiÛȘ, ‡‚ÚÂȘ ÎÔÏ¿ÛÈ̘, οÔÈ· ·Ú¿‚·ÛË ÙˆÓ ËıÈÎÒÓ ÓfiÌˆÓ Î·È ÙfiÙÂ Ë Ù¤ÏÂÛË ·ÁˆÓÈÛÙÈÎÒÓ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂˆÓ Â›¯Â ÛÙfi¯Ô ÙÔÓ Î·ı·ÚÌfi, ÙÔÓ ÂÍ¢ÌÂÓÈÛÌfi ÙÔ˘ £ÂÔ‡ Ô˘ ıÈÁfiÙ·Ó ·fi ÙËÓ Ú¿ÍË. EÓÓÔÈ· ËıÈÎÔÏ·ÛÙÈ΋, ·ÔÙÚÂÙÈ΋ ÙˆÓ ‡‚ÚÂˆÓ Ï¿‚·ÈÓ·Ó Î·È ¿ÏÈ ÔÈ ·ÁÒÓ˜, ı˘Ì›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ Î·Îfi ÌÈ·˜ Ú¿Í˘ ·ÓfiÛÈ·˜. O ı¿Ó·ÙÔ˜ οÔÈÔ˘ ·Á·ËÙÔ‡ Î·È ÙÈÌË̤ÓÔ˘ ›Û˘ ÁÈÓfiÙ·Ó ·ÈÙ›· ÁÈ· ·ÁÒÓ˜, οÙÈ Û·Ó ÂÈÌÓËÌfiÛ˘ÓË ‰¤ËÛË, ÁÈ· ηÏfi ηÙ¢fi‰ÈÔ ÛÙÔÓ ÓÂÎÚfi. TÔ Û˘Ó·›ÛıËÌ· Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ ¯·Ú¿˜ ‹ Ù˘ ‚·ıÈ¿˜ χ˘, Ë ·ÓËÛ˘¯›· Î·È Ô Êfi‚Ô˜, ÙÔ ‰¤Ô˜ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ ı›ÔÓ Á›ÓÔÓÙ·Ó ·ÁÒÓ˜ Î·È ÔÈ Ó¤ÔÈ ¿Ó‰Ú˜ Ú›¯ÓÔÓÙ·Ó ÌÂ Â˘Ï¿‚ÂÈ· ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ù˘ ·Ó·Ì¤ÙÚËÛ˘. MÈ· ·Ú·ÏÏ·Á̤ÓË ÂÈ‚›ˆÛË ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜ ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ۋÌÂÚ· ÛÙÔ ¤ıÈÌÔ Ó· ‚Ô˘Ù¿Ó ÔÈ Ó¤ÔÈ Ó· È¿ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÛÙ·˘Úfi Ô˘ Ú›¯ÓÂÈ Ô ÈÂÚ¤·˜ ÛÙÔ ÓÂÚfi ηٿ ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ £ÂÔÊ·Ó›ˆÓ. TÔ ‰ÚÒÌÂÓÔ ¤¯ÂÈ ·ÙfiÊÈÔ ıÚËÛ΢·ÁˆÓÈÛÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. Eȉ¿Ïψ˜ ÔÈ ·ÁÒÓ˜ Û‹ÌÂÚ·, ·ÎfiÌ· Î·È ÛÙËÓ ·ÁÓfiÙÂÚË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘˜, ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Ô‡Ù ›¯ÓÔ˜ ıÚËÛ΢ÙÈÎfiÙËÙ·˜. IÛˆ˜, Ì¿ÏÈÛÙ·, ÔÏÏÔ› ·fi ·˘ÙÔ‡˜ Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÁÈ· ȉÂÔÏÔÁ›· ·Ôχو˜ ·ÓÙ›ıÂÙË.
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
29
H Aπονομ επ θλου στο στ διο που τελο νται τα αναβιωμνα Λ καια.
°È· ÙÔ˘˜ OÏ˘ÌÈ·ÎÔ‡˜, ÙÔ˘˜ ÁÓˆÛÙfiÙÂÚÔ˘˜ Î·È ‰È·ÚΤÛÙÂÚÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, Ô˘ Ë Û‡Á¯ÚÔÓË ÂΉԯ‹ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÌÈ· ÙÂÚ·Ù҉˘ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ÛÙ· ÛËÌÂÚÈÓ¿ ‹ıË, fiÏÔÈ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÔÈ· Â›Ó·È Ë ÛÎÔÈÌfiÙËÙ· Ô˘ ÙÔ˘˜ ÂÌÓ¤ÂÈ Î·È ÙÔ˘˜ ÎÈÓ›. I‰Â·ÏÈÛÙÈΤ˜ ÂÈÊ¿ÛÂȘ Î·È ÔÈΛϷ ˯ËÚ¿ ·ÚfiÌÔÈ· Ô˘ fiÛÔ Î·È ·Ó οÔÙÂ Â›Ó·È ÂÈÏÈÎÚÈÓ‹ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÎÚ‡„Ô˘Ó ÙȘ Ú·ÁÌ·ÙÈΤ˜ ÂȉÈÒÍÂȘ ÙˆÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ Ô˘ ÎÈÓÔ‡Ó ÙȘ ÙˆÚÈÓ¤˜ ÔÏ˘ÌȷΤ˜ ‰ÈÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ. Y¿Ú¯Ô˘Ó, ˆÛÙfiÛÔ, Î·È ¿‰ÔϘ ÚÔÛ¿ıÂȘ ·Ó·‚ÈÒÛÂˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ·ÁÒÓˆÓ Ô˘ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ·fi ·Ó˘fiÎÚÈÙÔ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi, ·ÁÓfiÙËÙ· ÚÔı¤ÛˆÓ, ÙÔÈÎÈÛÙÈ΋ ÂÚËÊ¿ÓÈ· Î·È ·ÏËıÈÓ‹ Û˘ÁΛÓËÛË ÁÈ· ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi ·ÚÂÏıfiÓ.
AÓ·‚›ˆÛË ÙˆÓ NÂ̤ˆÓ ™ÙË NÂ̤· ‰ÈÔÚÁ·ÓÒıËÎ·Ó ¤Ú˘ÛÈ
30
H
K A £ H M E P I N H
B
Õ Oι Eστι δες οδε ουν στην ιερ κορυφ του Λυκαου ρους, μεταφροντας την σβεστη φλ γα για την τλεση των αγνων. Σκην απ σ γχρονη αναβωση.
ÙÔÓ IÔ‡ÓÈÔ Ù· ‰Â‡ÙÂÚ· «N¤Ì·», ·ÁÒÓ˜ ÔÓÔÌ·ÛÙÔ› ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, Ô˘ ·’ fiÙ·Ó Ë ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ Ûη¿ÓË ¤ÊÂÚ ÛÙÔ Êˆ˜ ÙÔ ·Ú¯·›Ô ÛÙ¿‰ÈÔ, ÔÈ ÓÙfiÈÔÈ ÎÈÓËÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·‚›ˆÛ‹ ÙÔ˘˜. EÓıÂÚÌÔÈ ıÈ·ÛÒÙ˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈÎfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ÙfiÔ˘, ¢‹ÌÂÚÔÈ Ù˘ ÏÔ‡ÛÈ·˜ Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ¤ÛÂ˘Û·Ó Ó· Û˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÔ˘Ó Û‡ÏÏÔÁÔ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·‚›ˆÛË ÙˆÓ NÂ̤ˆÓ ·ÁÒÓˆÓ, ÎÈÓËÙÔÔ›ËÛ·Ó ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Î·È ˘ËÚÂۛ˜, ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ˜ ÌÂÁ¿Ï˘ ·ÎÙÈÓÔ‚ÔÏ›·˜ Û ʿÛÌ· ‰ÈÂıÓ¤˜ Î·È ÔÈ ÚÒÙÔÈ AÁÒÓ˜ Ù˘ NÂ̤·˜ ÛÙ· ÓÂÒÙÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÙÔÓ IÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘ 1996. E¯ÂÈ ÌÂÁ¿ÏË ÛËÌ·Û›· Ó· ˘ÔÁÚ·ÌÌÈÛı› Â‰Ò Ë ÎÂÊ·Ï·È҉˘ ·Í›· Ù˘ Û˘Ì‚ÔÏ˘ (fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙË ı¤ÛÈÛË ÙˆÓ NÂ̤ˆÓ) ÙÔ˘ ηıËÁËÙ‹ ™Ù›‚ÂÓ M›ÏÂÚ, ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ÙÔ˘ M¤ÚÎÏÂ˚, Ô˘ Ì ·Ó·ÛηÙÈ΋ ˘ÔÌÔÓ‹ Î·È ÂÈÌÔÓ‹ ·ÔÎ¿Ï˘„ ÙÔ 1974 ÙÔ ·Ú¯·›Ô ÛÙ¿‰ÈÔ Î·È ÚˆÙÔÛÙ·Ù›
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
·fi ÙfiÙ ÛÙËÓ ·Ó·‚›ˆÛË ÙˆÓ AÁÒÓˆÓ. T· N¤Ì· ÛÙË ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ÂΉԯ‹ ÙÔ˘˜ ¤¯Ô˘Ó ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi ÂÏ·ÊÚ¿ ÌÂÙ·ÏÏ·Á̤ÓÔ. ¢ÂÓ ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÔ˘Ó Û ·˘ÙfiÓ Î·ı·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ·ıÏËÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ·ÏÏ¿ ÚÔÛı¤ÙÔ˘Ó Î·È ÔÏ›ÁËÓ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈ΋ „¢‰·›ÛıËÛË. AÁˆÓ›˙ÔÓÙ·È Î·È ‰È·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·È ÔÈ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÔÓÙ˜, ·ÏÏ¿ fi¯È Ì ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ·ÌÈÁÒ˜ ·ıÏËÙÈο Ì· ΢ڛˆ˜ ·Ó··Ú·ÛÙ·Ûȷο. ¶·›ÚÓÔ˘Ó Ì¤ÚÔ˜ ÛÙ· ·ÁˆÓ›ÛÌ·Ù· ¿ÓıÚˆÔÈ ·’ fiÏÔÓ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ¿Ó‰Ú˜ Î·È Á˘Ó·›Î˜ ¿Û˘ ËÏÈΛ·˜ Ô˘ ÂÈı˘ÌÔ‡Ó Ó· ‰ÔÎÈÌ¿ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈ΋ Û˘ÁΛÓËÛË ÙÔ˘ ·ÁˆÓ›˙ÂÛı·È. °È· ÙÔÓ ÛÎÔfi ·˘ÙfiÓ Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÙ·È ÌÈ· ÂÈÛÙÈ΋ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· Û ÙfiÓÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜. AÚ¯·›Â˜ ÂÓ‰˘Ì·Û›Â˜ ÙˆÓ ·ıÏËÙÒÓ, ÙˆÓ ÂÏ·ÓÔ‰ÈÎÒÓ Î·È ÙˆÓ ÂÊfiÚˆÓ, ·ÔÓÔ̤˜ ÎÏ¿‰ˆÓ ·ÁÚÈÔÛ¤ÏÈÓÔ˘, fiˆ˜ Î·È ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔÓ Ì‡ıÔ Ù˘ ηٷÁˆÁ‹˜ ÙˆÓ NÂ̤ˆÓ Î·È ˘ÔÁÚ¿ÌÌÈÛË Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ Î·È ·Ï·Èfi-
Ù·Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ NÂ̤·˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ÔÏÏÔ‡˜ Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ·ÎÏÔ˘˜. OÏ· ·˘Ù¿ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÛÙ· N¤Ì· ÌÈ· ÌÔÓ·‰ÈÎfiÙËÙ· ÁÈ· ÙËÓ ·Ê¤ÏÂÈ·, ÙÔÓ ÚÔÌ·ÓÙÈÛÌfi, ÙÔÓ ·ÁÓfi ȉ·ÏÈÛÌfi Ô˘ ‰ÂÓ ·Ê‹ÓÔ˘Ó ¯ÒÚÔ ÁÈ· ηÌÈ¿ ˘Ô„›· ÛÎÔÈÌfiÙËÙ·˜ ‹ ηËÏ›·˜. Y¿Ú¯Ô˘Ó fï˜ ·ÓÙÈÚÚ‹ÛÂȘ ·ÚÎÂÙ¿ ‚¿ÛÈ̘. OÏÔÈ ·˘ÙÔ› ÔÈ ËÏÈÎȈ̤ÓÔÈ Í¤ÓÔÈ Î·È ÂÁ¯ÒÚÈÔÈ ÂÏÏËÓÔÏ¿ÙÚ˜ Ô˘ ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔÓ ·Ú¯·›Ô ¯ÈÙÒÓ· Î·È ÛÙÔȯ›˙ÔÓÙ·È ÛÙȘ ·ÊÂÙËڛ˜ ÙÔ˘ ÛÙ·‰›Ô˘ Î·È ÔÈ Û˘ÓÔÌ‹ÏÈΘ ·ÛÚÔÌ¿ÏϘ AÌÂÚÈηӛ‰Â˜ Û˘Ó‹ıˆ˜ Î·È BÔÚÂÈÂ˘Úˆ·›Â˜ Ô˘ ηÙ‚·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔÓ ÛÙ›‚Ô ÁÈ· Ó· ·Ù‹ÛÔ˘Ó Ì Á˘ÌÓ¿ ¤ÏÌ·Ù· ÛÙ· ·Ù‹Ì·Ù· ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ·ıÏËÙÒÓ Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ÌÈ· ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË Ô˘ ·¤¯ÂÈ Î¿ˆ˜ ·’ ÙÔ Ó· ıˆÚÂ›Ù·È ·Ó·‚›ˆÛË ÙˆÓ NÂ̤ˆÓ. E›Ó·È ÌÈ· ÊÔÏÎÏÔÚÈ΋ ÁÈÔÚÙ‹. AÓÙ··ÓÙÔ‡Ó ÔÈ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ Ù˘ ÛËÌÂÚÈÓ‹˜ ÁÚ·ÊÈÎfiÙËÙ·˜ ˆ˜ ·ÙfiÊÈÔÈ ·ÁÒÓ˜ Á›ÓÔÓÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÔÏÏÔ›,
Ô˘ Ë Ù¤ÏÂÛ‹ ÙÔ˘˜ Î·Ó¤Ó·Ó ‰ÂÓ Û˘ÁÎÈÓ›. MÈ· ·ÎfiÌ· ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË, ¤ÛÙˆ Î·È Ì ·Ú¯·›· ηٷÁˆÁ‹, ‰ÂÓ ı· ÚfiÛıÂÙ ٛÔÙ·. OÈ OÏ˘ÌÈ·ÎÔ› ¿ÏψÛÙ ηٷηχÙÔ˘Ó ÙÔ ·ÁÎfiÛÌÈÔ Ê¿ÛÌ· ÙˆÓ ·ıÏËÙÈÎÒÓ ÂӉȷÊÂÚfiÓÙˆÓ. H Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ‰ÈÂıÓÒÓ ÚÔÛˆÈÎÔÙ‹ÙˆÓ (·ÎfiÌ· Î·È Ô AÌÂÚÈηÓfi˜ ڤۂ˘ ÓÙ˘Ì¤ÓÔ˜ ·Ú¯·›Ô˜ ¤¯ÂÈ Î·Ù¤‚ÂÈ ÛÙÔ ÛÙ›‚Ô Ù˘ NÂ̤·˜) ‰Â›¯ÓÂÈ ˆ˜ Ë ·ÚÔ‡Û· ÌÔÚÊ‹ ÂӉȷʤÚÂÈ, Û˘ÁÎÈÓ› Î·È ÂÓÙ˘ˆÛÈ¿˙ÂÈ. MÈ· ÂȂ‚·›ˆÛË ˆ˜ Ù· ÓÂÔÂÏÏËÓÈο N¤Ì· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ÛˆÛÙfi ‰ÚfiÌÔ Â›Ó·È Ë ÚfiÛÊ·ÙË ‚Ú¿‚¢ÛË ÙÔ˘ Û˘ÏÏfiÁÔ˘ ·’ ÙÔÓ ¶Úfi‰ÚÔ Ù˘ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜. EÍ¿ÏÏÔ˘, Ù· Û‡Á¯ÚÔÓ· N¤Ì· ¤¯Ô˘Ó Î·È ‰˘Ó·ÌÈ΋ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ·ÚÔ˘Û›·. EÎÙfi˜ Ù˘ ¯ÔÚˆ‰›·˜ ÙÔ˘ OTE Î·È Ù˘ ÔÚ¯‹ÛÙÚ·˜ Ù˘ EPT ¤Ú˘ÛÈ Ô Û‡ÏÏÔÁÔ˜ ÚÔ¯ÒÚËÛÂ Î·È Û ›‰È· ı·ÙÚÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹. ™Â Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔÓ ı›·ÛÔ «£ÂÒÚËÛË» ·ÚÔ˘Û›·Û ÛÙÔ ·Ú¯·›Ô ÛÙ¿‰ÈÔ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ˘ÔÁÚ·ÊfiÌÂÓÔ˘ «H Y„ȇÏË ÛÙË NÂ̤·» Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ Ì‡ıÔ Ù˘ Á¤ÓÂÛ˘ ÙˆÓ AÁÒÓˆÓ. EÙÛÈ ÚÔÛʤÚıËΠÛÙÔ˘˜ ÔÏ˘ÏËı›˜ ÂÈÛΤÙ˜ ÌfiÏÈÎÔ Î·È ÁÏ·Ê˘Úfi ı¤·Ì·, ÈÛÙÔÚÈΤ˜ Î·È Ì˘ıÔÏÔÁÈΤ˜ Û˘ÁÎÈÓ‹ÛÂȘ Î·È ‰ÈÔÓ˘ÛÈ·Îfi Ú›ÁÔ˜.
O §‡Î·ÈÔ˜ ¢›·˜ §›Á· ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ· ÓÔÙÈfiÙÂÚ· ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ÙÔ˘ §˘Î·›Ô˘ OÚÔ˘˜, ÙfiÔ Ï·ÙÚ›·˜ ÙÔ˘ §‡Î·ÈÔ˘ ¢›·, Ô ·ÙÚȈÙÈÎfi˜ Û‡ÏÏÔÁÔ˜ AÓˆ K·Ú˘ˆÙÒÓ «O §‡Î·ÈÔ˜ ¢›·˜» ¤¯ÂÈ ·Ô‰˘ı› ÛÙËÓ ·Ó·‚›ˆÛË ÙˆÓ §˘Î·›ˆÓ AÁÒÓˆÓ, Ôχ ÓˆÚ›ÙÂÚ·. TÔ 1973 ·Ó·Û˘ÛÙ¿ıËÎ·Ó ÔÈ ·Ú¯·›ÔÈ ·ÁÒÓ˜ Ô˘ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È Ë ·Ï·ÈfiÙÂÚË ·’ fiϘ ÙȘ ·ÓÂÏÏ‹ÓȘ ÁÈÔÚÙ¤˜ Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. K·Ù¿ Ì›· ¿Ô„Ë ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ÚfiÙ˘Ô ÁÈ· ÙËÓ Î·ıȤڈÛË Î·È ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ OÏ˘ÌÈ·ÎÒÓ AÁÒÓˆÓ. M˘ıÔÏÔÁÈΤ˜ ËÁ¤˜ Î·È Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Û˘ÁÁڷʤˆÓ Î·È ÂÚÈËÁËÙÒÓ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÂÔ¯‹˜ Ì¿˜ ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó Ó· ¯ÚÔÓÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙˆÓ §˘Î·›ˆÓ ÛÙ· 1400 .X., ÂÓÒ ÔÈ ¿ÏϘ ÁÂÈÙÔÓÈΤ˜ ‰ÈÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ AÁÒÓˆÓ, fiˆ˜ Ù· OχÌÈ·, Ù· N¤Ì· Î·È Ù· IÛıÌÈ·, Ë ÌÂÓ ÚÒÙË Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔÔıÂÙËı› ÙÔ 1000 .X., Ë ‰Â‡ÙÂÚË ÙÔ 1300 .X. (fiÙ·Ó ¤ÁÈÓÂ Ë ÂÎÛÙÚ·Ù›· ÙˆÓ EÙ¿ ηٿ Ù˘ £‹‚·˜) Î·È Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›·, Ôχ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ·ÊÔ‡ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È ÙÔ 583 .X. AÍ›˙ÂÈ Ó· ÂÈÛËÌ·Óı› ˆ˜ ÌfiÓÔ ÁÈ· Ù· IÛıÌÈ· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ Î·ÌÈ¿ ΛÓËÛË ·’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÙÂÙÚ¿‰· ·Ó·‚›ˆÛ‹˜ ÙÔ˘˜. H ÌÂÁ¿ÏË ·ıÏËÙÈ΋ ÁÈÔÚÙ‹ ÙˆÓ AÚο‰ˆÓ ıÂÛ›ÛıËΠηٿ ÙÔÓ Ì‡ıÔ ·fi ÙÔÓ §˘Î¿ˆÓ· ÁÈÔ ÙÔ˘ ¶ÂÏ·ÛÁÔ‡ Î·È ÚÒÙÔ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜, ÁÂÓ¿Ú¯Ë ‰Â ÌÈ·˜ ÌÂÁ¿Ï˘ ÛÂÈÚ¿˜ ËÚÒˆÓ Î·È ‚·ÛÈÏÈ¿‰ˆÓ, ·ÊÔ‡ ·¤ÎÙËÛ ÂÓ‹ÓÙ· ÁÈÔ˘˜ Î·È ‰‡Ô ı˘Á·Ù¤Ú˜. O ›‰ÈÔ˜ ıÂÌÂÏ›ˆÛ ÙËÓ ÚÒÙË fiÏË Î·È ·˘Ù‹ ‹Ù·Ó Ë §˘ÎfiÛÔ˘Ú·, ÚÒÙË ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙˆÓ AÚο‰ˆÓ, ηıȤڈÛ ÙË Ï·ÙÚ›· ÙÔ˘ §‡Î·ÈÔ˘ ¢›· Î·È fiÚÈÛ ٷ §‡Î·È· ˆ˜ ÎÔÈÓ‹ Ï·ÙÚ¢ÙÈ΋ ÁÈÔÚÙ‹. TÔ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi ÙˆÓ §˘Î·›ˆÓ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ ¿Ú¯È˙Â, fiˆ˜ Ì·˜ ·Ú·‰›‰ÂÙ·È Ì ı˘Û›· ÛÙÔ ‚ˆÌfi ÙÔ˘ §˘Î·›Ô˘ ¢›·, ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ÙÔ˘ §˘Î·›Ô˘ OÚÔ˘˜
H Προσκ νημα στα ερεπια της αρχαας Λυκ σουρας, η οποα θεωρεται απ τον Παυσανα η πρτη π λη του κ σμου. Hδη, χει γνει η 8η αν τετραετα αναβωση των Λυκαων αγνων.
Î·È ÌÂÙ¿ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û ϋıÔ˜ ·fi ·ıÏËÙÈο Î·È È¢ÙÈο ·ÁˆÓ›ÛÌ·Ù·, ·Ó‰ÚÒÓ Î·È ·È‰ÈÒÓ Î·È ÂÈϤÔÓ ÌÔ˘ÛÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜. K¿ı ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË ÚÔÛ‰ÈÔÚÈ˙fiÙ·Ó ·fi ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ÈÂÚ¤· ÙÔ˘ ¢›· ‹ ÙÔ˘ ¶¿Ó· › Ù˘ ÈÂÚ·Ù›·˜ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙÂÏÔ‡ÓÙ·Ó. Afi Ù· ΢ÚÈfiÙÂÚ· ·ÁˆÓ›ÛÌ·Ù· ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Ô ‰›·˘ÏÔ˜, ÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ, Ô ‰fiÏȯԘ, ÙÔ ¤ÓÙ·ıÏÔ, ÙÔ ·ÁÎÚ¿ÙÈÔ, Ë ¿ÏË, Ë ˘ÁÌ‹, ÔÈ ·ÚÌ·ÙÔ‰ÚƠ̂˜, Ë Û˘ÓˆÚ›˜, ÙÔ Ù¤ıÚÈÔÓ ˆÏÈÎfiÓ, ÙÔ Ù¤ıÚÈÔÓ Ù¤ÏÂÈÔÓ Î·È ¿ÏÏ·. AÍ›˙ÂÈ Ó· ÛËÌÂȈı› ˆ˜ ÛÙ· §‡Î·È· ¤·ÈÚÓ·Ó Ì¤ÚÔ˜ ·ıÏËÙ¤˜ ·fi fiϘ ÙȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ù˘ EÏÏ¿‰·˜ ˘ÂÚÙÂÚÔ‡Û·Ó fï˜ ÔÈ AÚο‰Â˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·Ó ÌfiÓÔ Ì ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi ‰›Ï· ÛÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜, ¯ˆÚ›˜ ÌÓ›· Ù˘ fiÏ˘ ·’ fiÔ˘ ηٿÁÔÓÙ·Ó. OÛÔ Î·È ·Ó ‹Ù·Ó ‰È·ÈÚÂ̤ÓÔÈ ÔÈ AÚο‰Â˜, fiÙ·Ó Ì·˙‡ÔÓÙ·Ó ÛÙÔ §‡Î·ÈÔ OÚÔ˜, ·Ú¯È΋ ÎÔÈÙ›‰· ÙˆÓ ÚÔ·ÙfiÚˆÓ ÙÔ˘˜, ·ÈÛı¿ÓÔÓÙ·Ó Û·Ó ¤Ó·˜ Ï·fi˜.
ÓÔ˜ fï˜ ÙˆÓ AÚο‰ˆÓ Î·È Ë ·Á¿Ë ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘˜ ˘ÂÚÓÈο ÙȘ ‰˘ÛÎÔϛ˜. O ‰‹Ì·Ú¯Ô˜ MÂÁ·ÏfiÔÏ˘ ™‡ÚÔ˜ TÛÈÚÈÁÒÙ˘, ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ ÛÙ· «§‡Î·È·», ‰ËÏÒÓÂÈ: «H 8Ë ·Ó·‚›ˆÛË ÛÙÔ ·Ú¯ÈÎfi Ù˘ Ï›ÎÓÔ, ·ÏÏ¿ Î·È Ë ·Ó·‚¿ıÌÈÛË ÙˆÓ ·Ó¿Ú¯·ÈˆÓ §˘Î·›ˆÓ AÁÒÓˆÓ Ô˘ Û˘Ì›ÙÂÈ Ì ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô Ì·˜ ÛÙËÓ ÙÚ›ÙË ¯ÈÏÈÂÙ›·, Û ÌÈ· ÂÔ¯‹ Ô˘ Ë Ù¯ÓÔÏÔÁÈ΋ ÚfiÔ‰Ô˜ ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ·fi ·ÁÓ¤˜ ·Í›Â˜ Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋, fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ MÂÁ·ÏfiÔÏ˘ Î·È Ù˘ AÚ牛·˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ EÏÏ¿‰·, ·ÊÔ‡ ·ÊÔÚ¿ ‹ıË Î·È ¤ıÈÌ· ¯ÈÏÈ¿‰ˆÓ ÂÙÒÓ, ȉ·ÓÈο ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ¿ÌÈÏÏ· ÂÈÚ‹Ó˘ Î·È ‰Èη›Ô˘, Ô˘ ̤۷ ·fi ÙË ‰È·¯ÚÔÓÈ΋ ÙÔ˘˜ ÔÚ›· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó· ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó ÚfiÛÊÔÚÔ ¤‰·ÊÔ˜ ÛÙÔÓ ÙfiÔ Ô˘ Ù· Á¤ÓÓËÛÂ. °È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘ÙfiÓ Î·È ÌfiÓÔ ·Í›˙ÂÈ Ë ÔÏÈÙ›· Ó· ·ÁηÏÈ¿ÛÂÈ Ù· §‡Î·È· fiˆ˜ ÙÔ˘˜ ·ÚÌfi˙ÂÈ». H ÂfiÌÂÓË ‰ÈÂÍ·ÁˆÁË ÙˆÓ NÂ̤ˆÓ Û˘Ì›ÙÂÈ Ì ÙËÓ OÏ˘ÌÈ¿‰·. Oˆ˜ Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi, ÔÈ NÂÌ¿Ù˜ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÛÎÔ˘Ìˆı› ·fi ÙÒÚ·. OÈ ·ÁÒÓ˜ Ô˘ ıÂÛ›ÛıËÎ·Ó ÚÈÓ ·fi 5.300 ¯ÚfiÓÈ·, ·fi ÙÔ˘˜ EÙ¿ Ô˘ ΛÓËÛ·Ó ·’ ÙÔ AÚÁÔ˜ ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙË £‹‚·, Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÌÈ· ·ÓÙ¿ÍÈ· ÚÔ‚ÔÏ‹ ÛÙÔÓ ·ÁÎfiÛÌÈÔ ÔÚ›˙ÔÓÙ· Ô˘ ı· ʈٛÛÂÈ Ë ÂÏÏËÓÈ΋ ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ OÏ˘ÌÈ·ÎÒÓ ÙÔ 2004. AÓ¿ÏÔÁË ÚÔ‚ÔÏ‹, ¤ÛÙˆ Î·È ·Ó ‰ÂÓ Û˘Ì›ÙÔ˘Ó, ‰ÈηÈÔ‡ÓÙ·È Î·È Ù·
T· N¤Ì· Î·È Ù· §‡Î·È· ·Ó·‚ÈÒÓÔ˘Ó ÛÙȘ ÎÔÈÙ›‰Â˜ ÙÔ˘˜
™‡Á¯ÚÔÓ˜ ·Ó·‚ÈÒÛÂȘ TÔÓ A‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 2001 ‰ÈÂÍ›¯ıËÎ·Ó Ù· fiÁ‰Ô· ÓÂÔÂÏÏËÓÈο §‡Î·È·. O ·ÚÈÔ˜ Û˘Ì·Ú·ÛÙ¿Ù˘ ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Â›Ó·È ¿ÓÙ· Ô ‰‹ÌÔ˜ MÂÁ·ÏfiÔÏ˘. ™˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È, ÔÈ ‰‹ÌÔÈ E›Ú·˜, AÓ‰Ú›ÙÛ·ÈÓ·˜ Î·È °fiÚÙ˘ÓÔ˜ Î·È ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙Ô˘Ó ÙȘ Û˘ÌÌÂÙÔ¯¤˜ ÙÔ˘ Ô Î·ı¤Ó·˜ ηٿ ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘, ÒÛÙ ӷ Ï·ÌÚ˘Óı› Ë ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË. OÈ ‰˘ÛÚ·Á›Â˜ ·ÛÊ·ÏÒ˜ ‰ÂÓ ÏÂ›Ô˘Ó ÎÈ ·˘Ùfi Â›Ó·È ÔˆÛ‰‹ÔÙ ‰ÂÛÌ¢ÙÈÎfi. TÔ Ûı¤-
H
K A £ H M E P I N H
B
§‡Î·È·. °È· fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ ·ÁÒÓ˜, fiÛÔ˘˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô AÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ·ÏÏ¿ Î·È fiÛÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ·Ú·Ï›ÂÈ, Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÔ˘Ó ÂΉËÏÒÛÂȘ Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÙˆÓ OÏ˘ÌÈ·ÎÒÓ. EÙÛÈ, ı· ÙÔÓÈÛı› ÙÔ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎfi Ó‡̷ ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ, Ë ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ηٷÁˆÁ‹ Ô˘ Âȉ›ˆÎ ÙËÓ Â͇„ˆÛË ÙÔ˘ ÓÈÎËÙ‹ ÏËÛ›ÔÓ ÙÔ˘ ı›Ԣ. K·È ·Ó Ë È‰ÈˆÙÈ΋ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ §˘Î·›ˆÓ Î·È ÙˆÓ NÂ̤ˆÓ, ηχÙÂÈ ˆ˜ ¤Ó· ‚·ıÌfi ÙËÓ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· Ù˘ ÚÔ‚ÔÏ‹˜ Î·È ÙˆÓ «¿Ïψӻ ·ÁÒÓˆÓ», Ô Â›ÛËÌÔ˜ ÊÔÚ¤·˜ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ‰‡Ô Û˘ÏÏfiÁÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ‰‹ÌÔ˘˜ Ô˘ ÚˆÙÔÛÙ·ÙÔ‡Ó ÁÈ· ÙȘ ·Ó·‚ÈÒÛÂȘ Ô˘ ÙfiÛÔ ÂÙ˘¯Ë̤ӷ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Ò˜ Û‹ÌÂÚ·. °È· ÌÈ· ÈÔ ÂÎÙÂٷ̤ÓË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ù· ̤۷ Ô˘ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ÔÈ Û‡ÏÏÔÁÔÈ Î·È ÔÈ ‰‹ÌÔÈ Ô˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ‰ÂÓ Â·ÚÎÔ‡Ó. H‰Ë Î·È Ê¤ÙÔ˜, Ô ‰‹ÌÔ˜ MÂÁ·ÏfiÔÏ˘, ‰‹ÏˆÛ ·‰˘Ó·Ì›· Ó· ηχ„ÂÈ ÔÏÈÙÈÛÙÈο Ù· §‡Î·È· Î·È ÔÈ ÂΉËÏÒÛÂȘ Û’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÔ̤· ‹Ù·Ó ÂÚÈÔÚÈṲ̂Ó˜. °È· ÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ 2004 Ë ÎÚ·ÙÈ΋ ÛÙ‹ÚÈÍË Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙË. OÈ ‰ÔÎÈÌ·Ṳ̂ÓÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, Ô˘ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÙfiÛÔ ÙÔÓ Û‡ÏÏÔÁÔ ÙˆÓ AÓˆ K·Ú˘ˆÙÒÓ fiÛÔ Î·È Ù˘ NÂ̤·˜, ˙ËÙÔ‡Ó ¤Ó·Ó ‰ÈÂ˘Ú˘Ì¤ÓÔ ÚfiÏÔ. A˜ ÂÎÙÈÌ‹ÛÔ˘Ó ÔÈ ·ÚÌfi‰ÈÔÈ, fiÛÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Â›Ó·È Ó· ÚÔ‚ÏËıÔ‡Ó Ù· ¶·Ó·ı‹Ó·È·, Ù· EÏÂ˘Û›ÓÈ·, Ù· ¶‡ıÂÈ·, Ù· ÂÓ AÚÁÂÈ, Ù· IÛıÌÈ·, Ù· AοÛÙÂÈ· Ù˘ IˆÏÎÔ‡ Ì·˙› Ì ٷ N¤Ì· Î·È Ù· §‡Î·È·, ÒÛÙ ӷ Ê·Ó› ˆ˜ Ë EÏÏ¿‰· ‹Ù·Ó ‰È¿Û·ÚÙË ·fi ·ÁÒÓ˜, ›Û˘ ‰˘Ó¿Ìˆ˜ Î·È ÛËÌ·Û›·˜ ηٿ ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· Ì ÙÔ˘˜ OÏ˘ÌÈ·ÎÔ‡˜ Î·È ·˜ ۯ‰ȿÛÔ˘Ó ¤Ó· ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ì ˘Ú‹Ó· ÙÔ˘˜ AÚο‰Â˜ Î·È ÙÔ˘˜ NÂÌ¿Ù˜.
K Y P I A K H
9
™ E ¶ T E M B P I O Y
2 0 0 1
31
View more...
Comments
