7_Hmeres_Kathimerini_-__________________________________________.pdf

Âπτα

KYPIAKH 17 MAPTIOY 2002

HMEPEΣ

O ΦIΛEΛΛHNIΣMOΣ στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία

Φιλελληνικ

H KA£HMEPINH

E¶TA HMEPE™

KYPIAKH 17 MAPTIOY 2002

2-31 A º I E P ø M A O Φιλελληνισμ ς στην ευρωπαϊκ λογοτεχνα Φιλελληνικ Λογοτεχνα Tης §Ô˘Î›·˜ ¢ÚÔ‡ÏÈ·

Γαλλικ ς ρομαντισμ ς και Eλληνικ Eπανσταση Tης XÚ˘Û‹˜ K·Ú·ÙÛÈÓ›‰Ô˘

O Φοριλ και τα δημοτικ τραγοδια Tου AϤÍË ¶ÔÏ›ÙË

Γερμανικ ς φιλελληνισμ ς Tης M·ÚÈÏ›˙·˜ MËÙÛÔ‡

Pομαντικ ς φιλελληνισμ ς στην Aγγλα Tης AÈηÙÂÚ›Ó˘ ¢Ô‡Î·-K·Ì›ÙÔÁÏÔ˘

Pωσικς ανταγειες του ελληνικο αγνα Tης ™fiÓÈ·˜ IÏ›ÓÛÎÈ·Á· AÏÂÍ·Ó‰ÚÔÔ‡ÏÔ˘

Aπχηση στον φιλολογικ κ σμο της Iταλας Tων ºÔ›‚Ô˘ °ÎÈÎfiÔ˘ÏÔ˘ και °È¿ÓÓË TÛfiÏη

EÍÒÊ˘ÏÏÔ «AÏÏËÁÔÚ›· Ù˘ ÛÎÏ·‚ˆÌ¤Ó˘ EÏÏ¿‰·˜», 1822. Y‰·ÙÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ °Ô˘›ÏÈ·Ì T¤ÚÓÂÚ, ÂÌÓ¢Ṳ̂ÓË ·fi ÙÔ Ô›ËÌ· «O °ÎÈ·Ô‡Ú» ÙÔ˘ §fiÚ‰Ô˘ B‡ÚˆÓ·. MÔ˘ÛÂ›Ô Ù˘ ¶fiψ˜ ÙˆÓ AıËÓÒÓ (BÔ‡ÚÔ˘-E˘Ù·Í›·).

H Aνμεσα στις φιλρχαιες φωνς που ξεχωρζουν στη διρκεια του 18ου αι. ο Bολταρος δεν δημοσευσε μεν λογοτεχνικ κεμενο, αλλ στην πυκν αλληλογραφα του, ιδως στις επιστολς του προς την Aικατερνη B´της Pωσας, μνημονεει συχν το θμα της Eλλδος.

Yπε θυνη «Eπτ Hμερν» E§EY£EPIA TPA´OY

2

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

λογοτεχνα Ã O βασιλις Λουδοβκος A´της Bαυαρας (1824 –1848) σε πορτρτο του Zζεφ Στλερ. Λτρης της κλασικς τχνης, εναι ο μνος απ τους Eυρωπαους ηγεμνες που τχθηκε ανοιχτ με τον αγ"να των Eλλνων. Tιμ"ντας τη φιλελληνικ του στση η πλη της Aθνας δωσε το 1884 σε πλατεα το νομ του. Ποιος μως τη θυμται; Ξεχστηκε. Eνας ερωτληπτος βασιλις ταν, να διασ"ζουμε και το νομ του; Πρκειται πντως για την πλατεα Kοτζι  Δημαρχεου σμερα.

présent!). ¶·ÚÂÏıfiÓ - ·ÚfiÓ, ·˜ ԇ̠EÏÏ¿‰· ̇ıÔ˜ - EÏÏ¿‰· Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. A˘Ù¿ ÛÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ·.

™Â‚·ÛÌfi˜ ÁÈ· ÙÔ fiÓÔÌ· Ö˜ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ‰ÂÓ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÔÓÙ·Ó ¿ÓÙÔÙ Ì ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ. M¿ÏÏÔÓ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÔÓÙ·Ó Ôχ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÛÙÔÓ 18Ô ·È., ÙÔÓ ·ÈÒÓ· ÙÔ˘ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ ·ÚÈÔ ÁÓÒÚÈÛÌ¿ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ë ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÚÔ˜ ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. «A˘ÙÔ› ÔÈ ˘fi‰Ô˘ÏÔÈ ‰ÂÓ ‹Û·Ó ÌfiÓÔÓ ¿ÓıÚˆÔÈ, ‹Û·Ó ÔÈ ·fiÁÔÓÔÈ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ Î·È Ô Û‚·ÛÌfi˜ ÌÔ˘ ÁÈ· ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ ‚¿Ú·ÈÓ ·Ú·¿Óˆ ÛÙË ÛΤ„Ë ÌÔ˘ ÙËÓ Î·Ù¿ÙˆÛ‹ ÙÔ˘˜...», ı· ÛËÌÂÈÒÛÂÈ Ô °¿ÏÏÔ˜ ڤۂ˘ Î·È ÂÚÈËÁËÙ‹˜ Choiseul-Gouffier ÛÙÔÓ ¶ÚÔÂÈÛ·ÁˆÁÈÎfi §fiÁÔ (Discours Préliminaire) ÙÔ˘ Ù·ÍȉȈÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Voyage pittoresque de la Grèce, (Ù. ∞ã, 1783) . M ·˘Ù‹ ÙË ÏÈÙ‹ ÚfiÙ·ÛË Ô Choiseul-Gouffier ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ·Ó¿ÁÏ˘Ê· ÙË ‰˘ÙÈÎÔÂ˘Úˆ·˚΋ ÔÙÈ΋ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ˘˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ Á˘. H ÔÓÔÌ·Û›· Î·È ÌfiÓÔ –EÏÏ¿‰·, EÏÏËÓ˜– ·Ó·Î·Ï› ÛÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘˜ ÙÔÓ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ Î·È fi,ÙÈ ·˘Ùfi˜ ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡Û ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÂΛӷ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ıÚÂÌ̤ÓÔ˘˜ ÛÙ· Ó¿Ì·Ù· Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ·È‰Â›·˜, ÙÔ˘˜ ı·ÌˆÌ¤ÓÔ˘˜ ·fi ÙȘ ·Ó·ÛηÊÈΤ˜ ·Ôηχ„ÂȘ Ù˘ K¿Ùˆ IÙ·Ï›·˜. TfiÙ ÔÈ EÏÏËÓ˜, Û ηٿÛÙ·ÛË ‰Ô˘Ï›·˜, ‰ÂÓ «‚Ï¿ÙÔÓÙ·È». AÓÙ›ıÂÙ· Ì¿ÏÈÛÙ·, «ˆÊÂÏÔ‡ÓÙ·È», ·ÊÔ‡ ˆ˜ «·fiÁÔÓÔÈ» ÂÈÛ‡ÚÔ˘Ó ÙË ÊÈÏÔÂÚȤÚÁÂÈ·, ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ, ÙÔÓ Ô›ÎÙÔ Î·È, ÙÂÏÈο, ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÛÙÔ ÂıÓÈÎfi ÙÔ˘˜ ı¤Ì·. TÔ ÂÚÈËÁËÙÈÎfi Ú‡̷, ÚÔ˜ ÙËÓ AÓ·ÙÔÏ‹ ·Ú¯Èο Î·È ÙÔ˘˜ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡˜ ÙfiÔ˘˜ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ¤·ÈÍ ηıÔÚÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ fiÏË ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ÏËÚÔÊfiÚËÛË.

ÙÈ΋ Î·È Ë ·ÚÓËÙÈ΋, Ô ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜ Î·È Ô ÏÂÁfiÌÂÓÔ˜ ÌÈÛÂÏÏËÓÈÛÌfi˜, ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ˘ÔÛÙËÚȯı› fiÙÈ ˘‹ÚIστορικο δ. φ. – Ομτιμης Διευθ ντριας Í·Ó ¯Ú‹ÛÈ̘ ÁÈ· ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈΕρευνν του Ινστιτο του Νεοελληνικν Ερευνν (ΕΙΕ) ÛÌfi. E›Ù ÙÔÓÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ËıÈÎfi ÙÔ˘ Î·È Û˘Ì‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ ÛÙËÓ ÂÈÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ·›ÛÈÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ·ÁÒÓ·, ›Ù ÚÔÙÚ¤ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ EÏÏËO§H I™TOPIA ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÓ˜, ̤۷ ·fi ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋, Ó· ·ÓÙÈÌÂÛÌÔ‡, ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ùˆ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ··ÏÌ·ÙÔ˜ ÂȉÈÎfiÙÂÏ·Á̤ÓÔÈ ·fi ÙÔ ‚¿ÚÔ˜ Ú·, ı· ÌÔÚÔ‡Û ÂÈÙ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ ÎÏËEπιμλεια αφιερματος: ÁÚ·ÌÌ·ÙÈο Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚÔÓÔÌÈ¿˜ Ô˘ ›¯·Ó ÚÈÛÙ› Û·Ó ÌÈ· ÂÓ·ÏÏ·Û- ∫ø™Δ∏™ §π√¡Δ∏™ ÂˆÌÈÛÙ›. B¿ÚÔ˜ ˘¤ÛfiÌÂÓË ¤ÎÊÚ·ÛË ı·˘Ì·ÚÔÁÎÔ, ηٿ ÙÔÓ ÛÌÔ‡ Î·È ·Ô‰ÔÎÈÌ·Û›·˜, ÂÓıÔ˘ÛÈ·Edmond About, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÛÌÔ‡ Î·È ·ÔÁÔ‹Ù¢Û˘, ¤Í·ÚÛ˘ Î·È ÓÙ·˜ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË EÏÏ¿‰· ÛÙ· ̤۷ ηٷϷÏÈ¿˜, ÁÈ· Ó· ÊÙ¿ÛÂÈ Ì¿ÏÈÛÙ· οÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ›¯Â ·fi ÓˆÚ›˜ ‰È·ÈÔÙ ӷ Á›ÓÂÈ ÏfiÁÔ˜ Î·È ÁÈ· «ÌÈÛÂÏÏËÛÙÒÛÂÈ fiÙÈ «™ÙËÓ EÏÏ¿‰·, ÙÔ ·ÚÂÏÓÈÛÌfi». K·È ÔÈ ‰‡Ô ÂÎÊ¿ÓÛÂȘ ÙÔ˘ ÂÓıfiÓ ı· ·‰ÈΛ ¿ÓÙÔÙ ÙÔ ·ÚfiÓ» (En ‰È·Ê¤ÚÔÓÙÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÛÌfi, Ë ıÂGrèce, le passé fera toujours tort au

Tης § √À∫ÿ∞˜ ¢ ƒ√⁄§π∞

H

H

K A £ H M E P I N H

B

™ÙÔ ‰ÈÂıÓ¤˜ ÚÔÛ΋ÓÈÔ B¤‚·È·, Û ·˘Ù‹Ó ÙË ÛÙ·‰È·Î‹ ÔÚ›· ‰ÂÓ ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó ·Ì¤ÙÔ¯ÔÈ Î·È ·‰Ú·Ó›˜ ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÔÈ EÏÏËÓ˜. X¿ÚË ÛÙȘ ‰ÈÂıÓ›˜ Û˘ÁÎ˘Ú›Â˜ –·˜ ı˘ÌËıԇ̠ÙȘ ıÂÙÈΤ˜ ÂÈÙÒÛÂȘ Ù˘ Û˘Óı‹Î˘ ÙÔ˘ KÈÔ˘ÙÛԇΠK·˚Ó·ÚÙ˙‹ (1774)– ‹Úı·Ó Û Â·Ê‹ Ì ÙÔÓ ¤Íˆ ·fi Ù· fiÚÈ· Ù˘ OıˆÌ·ÓÈ΋˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ÎfiÛÌÔ, ÁÓÒÚÈÛ·Ó Ù· ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-ÔÏÈÙÈο Ú‡̷ٷ Ù˘ ÂÔ¯‹˜, Û˘Ó·ÓÙ‹ıËÎ·Ó Ì ÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÈÔÏ¿ÙÚ˜ ηıËÁËÙ¤˜ ÛÙ· ·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈ· Ù˘ ¢‡Û˘, Ì ÙÔ˘˜ ÂÌfiÚÔ˘˜-ÂȯÂÈÚË̷ٛ˜ ÛÙ· ÏÈÌ¿ÓÈ· Î·È Ù· ¯ÚËÌ·ÙÈÛÙ‹ÚÈ¿ Ù˘, ·¤ÎÙËÛ·Ó ÚÔÛˆÈΤ˜ ÊÈϛ˜, –Î·È Â‰Ò ·˜ ı˘ÌËıԇ̠ÙÔÓ KÔÚ·‹ Î·È ÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÙÔ˘ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ, ÙÔÓ IÁÓ¿ÙÈÔ, ÌËÙÚÔÔÏ›ÙË O˘ÁÁÚÔ‚Ï·¯›·˜ Î·È ÙÔÓ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ·ÎÏÔ ÛÙËÓ ¶›˙·– Ô˘ fiÏ· ·˘Ù¿ Ì·˙› Û˘Ó¤‚·Ï·Ó Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο Ó· Í·Ó·ÂÌÊ·ÓÈÛÙ›

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

3

H O Σατωμπριν μπροστ στα ερεπια της Xαλκηδνας, τελευταο σταθμ του ταξιδιο του στην Aνατολ, στα 1806-7. H απχηση που λαβε η δημοσευση (1811) του Oδοιπορικο του συνβαλε στην καλλιργεια και διαμρφωση φιλελληνικ"ν αισθημτων στις παραμονς της Eπανστασης.

ÙÔ «ÂÏÏËÓÈÎfi Á¤ÓÔ˜» ÛÙÔ ‰ÈÂıÓ¤˜ ÚÔÛ΋ÓÈÔ, fi¯È È· ˆ˜ ¤Ó· ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi ÌÈϤÙ, ·ÏÏ¿ ˆ˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂıÓfiÙËÙ·, Ù· Ï·˚ο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Ù˘ ÔÔ›·˜ ÚÔοÏÂÛ·Ó ·ÚÎÂÙ¿ ÚÒÈÌ· ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ÚÔÚÔÌ·ÓÙÈÎÒÓ Î·È ÚÔÌ·ÓÙÈÎÒÓ, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÙÔÓ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi ÙÔ˘ Gœthe, Ô˘ ›¯Â ÂӉȷÊÂÚı› ÁÈ· ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ‰ËÌÔÙÈÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ ÙÔ˘ W. von Haxthausen (1815). H ÙÂÏÈ΋ Ú¿ÍË, Ô ÌÂÁ¿ÏÔ˜ •ÂÛËΈÌfi˜ ı· ·ÔÙÂϤÛÂÈ ÙÔÓ Î·Ù·Ï‡ÙË ÁÈ· Ó· ÂÎÊÚ·ÛÙÔ‡Ó Ù· ·ÈÛı‹Ì·Ù· Î·È Ó· ¿ÚÔ˘Ó Û¯‹Ì· Î·È ˘fiÛÙ·ÛË Ù· ÔÚ¿Ì·Ù·, Ô˘ ·ÛÊ·ÏÒ˜ ̤۷ ·fi ÙÔÓ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ, ÙË ÚËÙÔÚ›·, ÙËÓ ¤Í·ÚÛË Î·È ÙËÓ ·ÓıÚˆÈÛÙÈ΋ ÊÈÏ·ÏÏËÏ›· ÂËÚ¤·Û·Ó Û ¤Ó· ‚·ıÌfi ÙË ‰ÈÂıÓ‹ ‰Èψ̷ٛ·.

H O Πουκεβλ (1770-

ºÈÏ¿Ú¯·È˜ ʈӤ˜ TÔ ÛËÌÂ›Ô ÂÎΛÓËÛ˘ Ù˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ fiÛˆÓ ·Ó·Ê¤ÚıËÎ·Ó ·Ú·¿Óˆ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÙÔÔıÂÙËı› ÛÙ· ̤۷ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·È., fiÙ·Ó ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· ·ÎÔ‡ÁÔÓÙ·È ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÊÈÏ¿Ú¯·È˜ ʈӤ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ‰ÂÛÔÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ ·Ê¿ÓÈÛ ÙËÓ EÏÏ¿‰·. AÓ¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ ͯˆÚ›˙ÂÈ Ô BÔÏÙ·›ÚÔ˜, Ô˘ ·Ó Î·È ‰ÂÓ Û˘Ó¤ıÂÛ ηӤӷ Û¯ÂÙÈÎfi ΛÌÂÓÔ, Â·Ó¤Ú¯ÂÙ·È Û˘¯Ó¿ ÛÙËÓ ˘ÎÓ‹ ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘, ȉ›ˆ˜ ÛÙȘ ÂÈÛÙÔϤ˜ ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙËÓ AÈηÙÂÚ›ÓË Bã Ù˘ PˆÛ›·˜, ÛÙÔ ı¤Ì· Ù˘ EÏÏ¿‰·˜ Î·È ÙˆÓ «ÊÙˆ¯ÒÓ EÏÏ‹ÓˆÓ». O Ì·ıËÙ‹˜ ÙÔ˘ J.-Fr. La Harpe ı· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ÌÈ· ÚÒÈÌË ÔÈËÙÈ΋ ÊÈÏÂÏ-

4

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

ÏËÓÈ΋ Û‡ÓıÂÛË Ì ٛÙÏÔ ¶ÂÚ› ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ Î·È Ó¤ˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ (Sur les Grecs anciens et modernes, 1772), ÂÌÓ¢Ṳ̂ÓË, ηıÒ˜ Ê·›ÓÂÙ·È, ·fi ÙÔ ÂÚÈËÁËÙÈÎfi Û‡ÁÁÚ·ÌÌ· ÙÔ˘ P. A. Guys, Ì ÙÔÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô Ù›ÙÏÔ: ºÈÏÔÏÔÁÈÎfi Ù·Í›‰È ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· ‹ EÈÛÙÔϤ˜ ÂÚ› ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ Î·È Ó¤ˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ, Ì ·Ú¿ÏÏËÏË ıÂÒÚËÛË ÙˆÓ Âı›ÌˆÓ ÙÔ˘˜ (Voyage littéraire de la Grèce ou Lettres sur les Grecs anciens et modernes, avec un parallèle de leurs mœurs, 1771). TËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ Ô Â˘Úˆ·˚Îfi˜ ÎÏ·ÛÈÎÈÛÌfi˜ Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙ ¢ÓÔ˚ο ÙËÓ ·Ó·Á¤ÓÓËÛË ÙÔ˘ EÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ı· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ Ï‹ıÔ˜ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎÒÓ ÎÂÈ̤-

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

ÓˆÓ Ô˘ ‰È·‚¿ÛÙËÎ·Ó Ôχ, ʤÚÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ E˘ÚÒË Û ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Ì ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· Î·È Û˘ÓÙÂÏÒÓÙ·˜ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈο ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ú‡̷ÙÔ˜, ¯ˆÚ›˜ ·Ó·ÁηÛÙÈο Ó· ¤¯Ô˘Ó ÂÈ˙ËÙ‹ÛÂÈ ÂÓÛ˘Ó›‰ËÙ· Ó· ÙÔ Î·ÏÏÈÂÚÁ‹ÛÔ˘Ó. EÓ‰ÂÈÎÙÈο ··ÚÈıÌÔ‡ÓÙ·È: ÙÔ Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· ÙÔ˘ °ÂÚÌ·ÓÔ‡ J. J. Heinse (Ardinghello Î·È Ù· Â˘Ù˘¯ÈṲ̂ӷ ÓËÛÈ¿, 1787) Ô˘, ÙÔÔıÂÙË̤ÓÔ ÛÙË ÓÂfiÙÂÚË EÏÏ¿‰·, Ú·ÁÌ·Ù‡ÂÙ·È ÔÈËÙÈο ÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ ‰È·ÌÂÏÈÛÌÔ‡ Ù˘ OıˆÌ·ÓÈ΋˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. TÔ ÔχÙÔÌÔ, ·ÏÏ¿ Î·È ÔÏ˘‰È·‚·Ṳ̂ÓÔ, T·Í›‰È ÙÔ˘ N¤Ô˘ AÓ¿¯·ÚÛË ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· ÙÔÓ Ù¤Ù·Ú-

1873) σε προσωπογραφα (λιθογραφα) φιλοτεχνημνη απ τον Nτεπρ. Για τους Eυρωπαους φιλλληνες συγγραφες που δεν εχαν μεση γν"ση της ελληνικς πραγματικτητας τα ταξιδιωτικ συγγρματα του Πουκεβλ στθηκαν σημαντικ πηγ πληροφρησης, καθ"ς εχαν μεταφραστε σε πολλς γλ"σσες και γν"ρισαν μλιστα επανειλημμνες εκδσεις.

Õ O Kιουταχς οδηγε στη σφαγ δεκαοκτ" φιλλληνας που αιχμαλ"τισε στη μχη της Aθνας. (Γερμανικ γκραβορα. Mουσεον Mπενκη). Δεν εναι πολλο οι πρθυμοι που δνουν και τη ζω τους ακμη για την απελευθρωση  την αυτοδιθεση, πως λμε σμερα, αλλοεθν"ν. O πλεμος της αμερικανικς Aνεξαρτησας και η Γαλλικ Eπανσταση στη συνχεια, στθηκαν οι γενεσιουργς αιτες που λειτοργησαν ως χιονοστιβδα για την αυτοδιθεση αρχικ των ευρωπαϊκ"ν εθνοττων. Mια απ τις πρ"τες και η ελληνικ, αφο οι ττε Eυρωπαοι κινθηκαν περισστερο απ ηθικ χρος απναντι στον ελληνικ κλασικισμ. Aπ τους πρ"τους που διεγερονται εναι οι νθρωποι του πνεματος: συγγραφες, καλλιτχνες, κλασικο φιλλογοι κ.λπ. Oι πολιτικς φυσιογνωμες της εποχς, εκτς εξαιρσεων, αναγκστηκαν να ακολουθσουν, συμβλλοντας στη συνχεια στη διευθτηση του ελληνικο ζητματος.

ÙÔ ·ÈÒÓ· .X. (1788), Û ÌÔÚÊ‹ ·ÊËÁËÌ·ÙÈÎÔ‡ Ô‰ÔÈÔÚÈÎÔ‡, ÙÔ˘ °¿ÏÏÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘ ·‚‚¿ J. J. Barthelémy, ÙÔ ÔÔ›Ô ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÙËÎÂ Â˘Ú‡Ù·Ù· –Î·È ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο ·fi ÙÔÓ P‹Á· Î·È ÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÙÔ˘, ÙÔ 1796– Î·È Í¯ÒÚÈÛ ¯¿ÚË ÛÙËÓ ÂÍ·ÎÚÈ‚ˆÌ¤ÓË ÈÛÙÔÚÈ΋ ÏËÚÔÊÔÚ›· Ô˘ ÚfiÛÊÂÚÂ Î·È ÙË ÏÂÙÔÌÂÚÂȷ΋ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ‚›Ô˘. £· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ Î·È ¿ÏÏÔ Á·ÏÏÈÎfi, ÈÔ Â˘ÎÔÏԉȿ‚·ÛÙÔ, Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· Ì ı¤Ì· ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· «TÔ T·Í›‰È ÙÔ˘ AÓÙ‹ÓÔÚÔ˜ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·» ÙÔ˘ ‚·ÚÒÓÔ˘ de Lantier, ÂÓÒ Ô ÔÏÏ·Ó‰È΋˜ ηٷÁˆÁ‹˜ Thomas Hope ı· Û˘Óı¤ÛÂÈ ÙfiÙÂ, ·ÏÏ¿ ı· ‰ËÌÔÛȇÛÂÈ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÛÙ· ·ÁÁÏÈο

O ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÁÚ·Ùfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÙfiÓˆÛ ÙÔ ËıÈÎfi ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙË̤ӈÓ

(§ÔÓ‰›ÓÔ, 1819) ÙÔ ÙÚ›ÙÔÌÔ Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ¿ ÙÔ˘ AÓ·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ ‹ AÓ·ÌÓ‹ÛÂȘ ÂÓfi˜ EÏÏËÓÔ˜, ÁÚ·Ì̤Ó˜ ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 18Ô˘ ·È., ÚÔÛʤÚÔÓÙ·˜ ÌÈ· ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË Î·È Â›Î·ÈÚË ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ˙ˆ‹˜. EÏ›‰Â˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ ·ÔηٿÛÙ·ÛË ‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·È Î·È Ì¤Û· ·fi ÙÔ Ï˘ÚÈÎfi Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· YÂÚ›ˆÓ Ô ÂÚËÌ›Ù˘ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· (1797) ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÔÏ¿ÙÚË °ÂÚÌ·ÓÔ‡ ÔÈËÙ‹ Fr. Hölderlin, Ô˘ ηıÒ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›ٷÈ, fiÙ·Ó ÙÔ Û˘Ó¤ıÂÙ ÎÚ·ÙÔ‡Û ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ Choiseul-Gouffier. Afi Â‰Ò Î·È ¤Ú· Ë EÏÏ¿‰· ı· ÂÚ¿ÛÂÈ Î·È ÛÙȘ Û˘Óı¤ÛÂȘ ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÌ¤ÓˆÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ, Ô˘ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÔˆÛ‰‹ÔÙ ÛÙÔ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎfi Ú‡̷ Ô˘ ÁÂÓÓȤٷÈ. O ™›ÏÏÂÚ, Ô KÔÙ˙ÂÌԇ ηٷϤÁÔÓÙ·È ·Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜. H Û‡ÓıÂÛË ÙÔ˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘, T· ÂÚ›È· ÙˆÓ AıËÓÒÓ, ÁÚ·Ì̤ÓË ÛÙ· 1812, ·Ó

H

K A £ H M E P I N H

B

Î·È ÎÚ›ıËΠ̤ÙÚÈ·, ÁÓÒÚÈÛ ÌÂÁ¿ÏË ÂÈÙ˘¯›· ¯¿ÚË ÛÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ Ô˘ Û˘Ó¤ıÂÛ ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó Ô MÂÙfi‚ÂÓ. Ö˜ ÙË ÁÓˆÚÈÌ›· Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÂΛÓË Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ EÏÏ¿‰·˜ Î·È ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Ô˘ ·Ó·Ù‡¯ıËΠÁÈ· ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›·, ı· ÙËÓ Î¿ÓÂÈ ÙÔ Â˘Úˆ·˚Îfi ÎÔÈÓfi ̤۷ ·fi ÙËÓ ÏÔ‡ÛÈ· ÂÚÈËÁËÙÈ΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·Ø ÂȉÈÎfiÙÂÚ· ÔÈ °¿ÏÏÔÈ, ·fi ÙÔ ÁÓˆÛÙfi O‰ÔÈÔÚÈÎfi ·fi ÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ÛÙËÓ IÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì (1811) ÙÔ˘ ÎÔÚ˘Ê·›Ô˘ ÏÔÁÔÙ¤¯ÓË Fr. René de Chateaubriand. M ÙËÓ ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋ ˘Ô‰Ô¯‹ Ô˘ ¤Ï·‚ ÙÔ ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi Ô ™·Ùˆ‚ÚÈ¿Ó‰Ô˜ Û˘Ó¤‚·Ï ԢÛÈ·ÛÙÈο ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ·ÈÛı‹Ì·ÙÔ˜ Î·È Î·Ù¤ÎÙËÛ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÊÈϤÏÏËÓ·, ·Ó Î·È ÛÙÔ O‰ÔÈÔÚÈÎfi ÙÔ˘ ‰ÂÓ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ Î·Ó›˜ οÔÈ· ÊÈÏÂÏÏËÓÈ΋ ‰È¿ıÂÛË. Oˆ˜ ÛËÌ›ˆÓ ÛÙÔÓ ¶ÚfiÏÔÁfi

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

5

H Aνμεσα στους φιλλληνες βρσκονται και οι δο πρ"τοι ιστορικο της Eπανστασης. Σκ"τοι και οι δο συμμετεχαν ενεργ στα γεγοντα. Aριστερ ο Tμας Γκρντον (1788-1841), μεταφροντας πολεμικ υλικ, λαβε μρος ως επικεφαλς μικτο τγματος στην πολιορκα της Tρπολης και αργτερα (1827) στις επιχειρσεις της Aθνας. Eγραφε δτομη ιστορα των γεγοντων απ τις πλον γκυρες. Δεξι ο Tζορτζ Φνλεϊ (1799-1875), κατβηκε και συμμετεχε στον αγ"να απ το 1823. Mετ την απελευθρωση ζησε το μεγαλτερο μρος της ζως του στην Aθνα, δουλεοντας ως ανταποκριτς των «Tιμς του Λονδνου». Eγραψε αρκετ ργα σχετικ με την Eλλδα και ββαια «Iστορα της Eλληνικς Eπαναστσεως». Mε ανθεση του Γιαν. Bλαχογιννη ο Aλξ. Παπαδιαμντης ολοκλρωσε τη μετφραση τσο του Γκρντον (1904) σο και του Φνλεϊ (1908) χωρς, ωστσο, να εκδοθον ποτ. Mε επιμλεια του N.Δ. Tριανταφυλλπουλου αναμνεται η κδοσ τους (πηγ: Συλλογ Kων/νου Kουμουνδουρα).

6

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

ÙÔ˘, ΛÓËÙÚÔ ÁÈ· ÙÔ Ù·Í›‰È ÙÔ˘ ‹Ù·Ó «Ë Û˘ÏÏÔÁ‹ ÂÈÎfiÓˆÓ» ÁÈ· ÙÔ Û˘ÁÁÚ·ÊÈÎfi ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ. TÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ ÊÈϤÏÏËÓ· ÔÊ›ÏÂÈ ÛÙË ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ÔÏÈÙÈ΋ ÙÔ˘ ÌÂÙ·ÛÙÚÔÊ‹ Î·È ÙÔ Û˘Ó·ÎfiÏÔ˘ıÔ ÂÚ›ÊËÌÔ YfiÌÓËÌ· ÂÚ› Ù˘ EÏÏ¿‰Ô˜ (Note sur la Grèce, 1825) Ô˘, ‰ÈÂÚÌËÓ‡ÔÓÙ·˜ Â¿ÍÈ· ÙȘ ·ÓÙȉڿÛÂȘ Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ ÁÓÒÌ˘, ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎfi Ì·ÓÈʤÛÙÔ ÛÙËÓ ÎÔÈÓ‹ Û˘Ó›‰ËÛË. TfiÙÂ Â›Ó·È Ô˘ ı· Â·ÓÂΉÒÛÂÈ ÙÔ O‰ÔÈÔÚÈÎfi ÙÔ˘ Ì ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔ ÚfiÏÔÁÔ, ·ÓÙÈÚÔÛˆ¢ÙÈÎfi Ù˘ Ó¤·˜ ÙÔ˘, ÊÈÏÂχıÂÚ˘ Î·È ÊÈÏÂÏÏËÓÈ΋˜, ÛÙ¿Û˘.

M¿˘ÚÔÓ E˘Ù˘¯‹˜ Û‡ÌÙˆÛË ÚÔ˜ ÙË ÊÈÏÂÏÏËÓÈ΋ ηÙ‡ı˘ÓÛË, ÔÊÂÈÏfiÌÂÓË ÛÙË ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ÙÔ˘ Ê‹ÌË, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙȘ ÊÈÏÂχıÂÚ˜ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘, Â›Ó·È Î·È Ë ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ ÏfiÚ‰Ô˘ M¿˘ÚÔÓ, ·ÚfiÏÔ Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙ› ·ÎfiÌ· ˆ˜ ÂÓÛ˘Ó›‰ËÙÔ˜ ÊÈϤÏÏËÓ·˜. E›¯Â Ì¿ÏÈÛÙ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙ› ·fi ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ˆ˜ ÊÈÏfiÙÔ˘ÚÎÔ˜, ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ô˘ ÚˆÙÔÂÚÈËÁ‹ıËΠÙËÓ EÏÏ¿‰· Î·È ÙËÓ AÓ·ÙÔÏ‹ (1809-1811). øÛÙfiÛÔ, Ì ÙËÓ Ô›ËÛ‹ ÙÔ˘, ÙËÓ ÙfiÛÔ ÁÂÌ¿ÙË ·fi ÙË ÁÓÒÚÈÌ‹ ÙÔ˘ È· ÂÏÏËÓÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ·fi ÙËÓ ÔÔ›· Î·È ·ÓÙÏ› ÙË ıÂÌ·ÙÈ΋ Î·È Ù· ÚfiÙ˘· Ù˘ ¤ÌÓÂ˘Û‹˜ ÙÔ˘, Ô AÁÁÏÔ˜ ÔÈËÙ‹˜ ÂÈÛΛ·Û ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ Û˘Ì·ÙÚÈÒÙ˜ ÙÔ˘, Ô˘ ›¯·Ó Î·È ÂΛÓÔÈ „¿ÏÂÈ ÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ÁË. AÓ, ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈο, Ë Ì·Ï¿ÓÙ· ÙÔ˘ Childe Harold’s Pilgrimage, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ M¿˘ÚÔÓ Ô˘ ÁÚ‹ÁÔÚ· ‰È·‰fiıËΠ۠fiÏË ÙËÓ E˘ÚÒË, ·ÔÙ¤ÏÂÛ ·ÛÙ›Ú¢ÙË ËÁ‹ ηÈ

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

fi¯ËÌ· ÁÈ· ÙË ‰È¿‰ÔÛË ÙÔ˘ ÔÏÔ¤Ó· ·˘Í·ÓfiÌÂÓÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ˘fiıÂÛË, Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ÔÈËÙ‹˜ (Ô˘ ÛÙ· 1812 ›¯Â ·ÚÔÙÚ‡ÓÂÈ ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜ Ó· ¿ÚÔ˘Ó ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘˜ ÙËÓ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÁÈ· ÙËÓ Ù‡¯Ë ÙÔ˘˜), ı· ÙÔ ÂÓ‰˘Ó·ÌÒÛÂÈ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ì ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ÙÔ˘ ·ÚÔ˘Û›· ÛÙÔ ı¤·ÙÚÔ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜ Î·È Ì ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘ ÛÙÔ MÂÛÔÏfiÁÁÈ: ı· Á›ÓÂÈ ¤ÙÛÈ Ë Û˘ÓÈÛٷ̤ÓË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË Î·È ÛÙËÓ Ú¿ÍË ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ‹Ú ÙÔ fiÓÔÌ· «ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜». TÔ Â˘Ú‡ ·˘Ùfi ΛÓËÌ· Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ ÁÓÒÌ˘ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒıËΠÔÈÎÈÏfiÙÚÔ· ÛÙËÓ Â˘Úˆ·˚΋ Û˘Ó›‰ËÛË –-Î·È ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÙË «‚˘ÚˆÓÔÌ·Ó›·» ÛÙË B. AÌÂÚÈ΋–, ·ÏÒıËΠ۠οı Ù˘¯‹ ÙÔ˘ ηıËÌÂÚÈÓÔ‡ ‚›Ô˘, ·fi ÙË ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Î·È ÙËÓ Ù¤¯ÓË, ÛÙËÓ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋, ÙËÓ ÂÓ‰˘Ì·Û›·, Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ù˘ ηıËÌÂÚÈÓ‹˜ ¯Ú‹Û˘ Î·È ÂͤÊÚ·Û ÙË ı¤ÏËÛË ÙˆÓ Ï·ÒÓ Ó· Û˘Ì·Ú·ÛÙ·ıÔ‡Ó ¤ÌÚ·ÎÙ· ÛÙÔ ÂÓ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ ÈÛÙÔÚÈÎfi ·˘Ùfi ÁÂÁÔÓfi˜, Ô˘ Û˘Ì‚fiÏÈ˙ ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘˜ ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ηٿ ÙÔ˘ ‰ÂÛÔÙÈÛÌÔ‡, ˘¤Ú Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ·˜, Ì ÌÈ· ϤÍË ˘¤Ú Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜.

Û˘ ÁÈ· ÙË ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜, ÙËÓ ÔÔ›·Ó ›¯Â ‚·ıÈ¿ ÛÊÚ·Á›ÛÂÈ Ô ‚˘ÚˆÓÈÛÌfi˜. M ÙË ÌÂÛÔÏ¿‚ËÛË ÙÔ˘ M¿˘ÚÔÓ ÂÚÓԇ̠·fi ÙÔ˘˜ Úfi‰ÚÔÌÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜, Û ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ÂÌÓ‡ÛÙËÎ·Ó ¿ÌÂÛ· ·fi ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi fiÏÂÌÔ Ù˘ AÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜. AÓ Ë ÎÏ·ÛÈ΋ ·È‰Â›· ›¯Â ‹‰Ë ‰ÒÛÂÈ Ù· ÚfiÙ˘· ÁÈ· ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· Ù˘ ÛΤ„˘ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ· ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘, ÙÔ ÚÔÌ·ÓÙÈÎfi ΛÓËÌ·, ÈÛÙ‡ÔÓÙ·˜ ÛÙËÓ Ú¿ÍË Î·È ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô, ¤Ú¯ÂÙ·È ÙÒÚ· Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ ‰˘Ó·ÌÈο Î·È Ì ¤Í·ÚÛË ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· Û fiÏ· Ù· Â›‰·: ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi, ÙÔ ıÚËÛ΢ÙÈÎfi, ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi, ÙÔ ËıÈÎfi, ÙÔ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈÎfi, ÙÔ ÂıÓÈÎfi. EÙÛÈ ÔÈ Î¿ı ÏÔÁ‹˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÙˆÓ Ï·ÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ·fiÎÙËÛË ‹ ·ÔηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜ ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó ¿ÌÂÛË ·‹¯ËÛË ÛÙÔÓ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi ÙˆÓ ÚÔÌ·ÓÙÈÎÒÓ Î·È ÛÙÔ ¿ıÔ˜ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·. ™Â ·˘Ùfi ÙÔ ÁÂÓÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È Ë ÏËıÒÚ· Ù˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ AÁÒÓ·. £· Ú¤ÂÈ ÔˆÛ‰‹ÔÙ ӷ ÂÈÛËÌ·Óı› fiÙÈ ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ¿ÌÂÛË ÁÓÒÛË Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜, ·ÓÙÏÔ‡Û·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÙÔ˘˜ ·fi ÙȘ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÛÂȘ Î·È ÙȘ ÂÚÈÁڷʤ˜ ÙˆÓ ÂÚÈËÁËÙÒÓ ‹ fiÛˆÓ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÛÙÔ ı¤·ÙÚÔ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ Î·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘˜ ‰ËÌÔÛ›-

T· ÊÈÏÂÏÏËÓÈο ΛÌÂÓ· ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÔ ÁÈ· ·˘Ù·Ú¤ÛÎÂÈ·, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÛÔ˘‰‹ ·˘ÙÔÛ˘Ó›‰ËÛ˘

PÔÌ·ÓÙÈÎfi ΛÓËÌ· AÎÚÈ‚Ò˜ ·˘Ùfi˜ Ô ·ÁÒÓ·˜ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ËÁ‹ ¤ÌÓ¢-

Â˘Û·Ó ÙȘ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜. AÓ¿ÌÂÛ· ÛÙ· Û˘ÁÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ô˘ ÛÙ¿ıËÎ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ËÁ‹ ÏËÚÔÊfiÚËÛ˘ ˘‹ÚÍ·Ó Ù· Ù·ÍȉȈÙÈο ¤ÚÁ· ÙÔ˘ Fr. Pouqueville Î·È Ë IÛÙÔÚ›· Ù˘ ·Ó·ÁÂÓÓËı›Û˘ EÏÏ¿‰Ô˜ (Histoire de la régénération de la Grèce, 1824) Ì ÙȘ Â·ÓÂΉfiÛÂȘ Î·È ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂȘ ÙÔ˘˜. •Â¯ˆÚÈÛÙ‹ Â›‰Ú·ÛË ÛÙË ÊÈÏÂÏÏËÓÈ΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ· ›¯Â Â›Û˘ Ë ¤Î‰ÔÛË ÙˆÓ EÏÏËÓÈÎÒÓ ‰ËÌÔÙÈÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ (1824-1825), Ô˘ ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛÂ Ô °¿ÏÏÔ˜ Claude Fauriel. O¯È ÌfiÓÔ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÙËÎ·Ó ‹ ·Ú·ÊÚ¿ÛÙËÎ·Ó Û ÔÏϤ˜ ÁÏÒÛÛ˜, ›Ù ÔÏfiÎÏËÚË Ë Û˘ÏÏÔÁ‹, ›Ù ÂÈÏÂÎÙÈο ÔÚÈṲ̂ӷ ÙÚ·ÁÔ‡‰È·, Î·È ¤ÁÈÓ·Ó ·ÁÎÔ›Óˆ˜ ÁÓˆÛÙ¿, ·ÏÏ¿ ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ, ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó Â›Û˘ ËÁ‹ ¤ÌÓ¢Û˘ ηٷÍÈˆÌ¤ÓˆÓ ÚÔÌ·ÓÙÈÎÒÓ ÔÈËÙÒÓ.

¶ÔÏÏ·ÏÔ› ÙÚfiÔÈ T¤ÏÔ˜, ÌÈÏÒÓÙ·˜ ÛÙ·ÙÈÛÙÈο, ‰È·ÈÛÙÒÓÂÙ·È ·fi ÙË Û¯ÂÙÈ΋ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈ΋ ηٷÁÚ·Ê‹ fiÙÈ ÙÔ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎfi ΛÓËÌ· ‚ڋΠÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË ÙÔ˘, fi¯È ÌfiÓÔÓ ÙË ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ (˘ÔÌÓ‹Ì·Ù·, ÂÎÎÏ‹ÛÂȘ, ÔÏÈÙÈο Î·È ıÚËÛ΢ÙÈο Ê˘ÏÏ¿‰È·, ÈÛÙÔÚÈο Û˘ÁÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ‚ÈÔÁڷʛ˜ ËÚÒˆÓ, ·ÊËÁ‹ÛÂȘ ·fi ·˘ÙfiÙ˜ Ì¿ÚÙ˘Ú˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ·ÁÒÓ· ÛÙ· ÔÔ›· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÚÔÛÙÂıÔ‡Ó ÔÈΛϷ ‰Â›ÁÌ·Ù· ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Î·È ·ÂÈÎfiÓÈÛ˘, fiˆ˜ ·ÓÔÚ¿Ì·Ù·, ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ·Ú·ÛÙ¿ÛˆÓ, ÁˆÁÚ·ÊÈÎÔ› ¯¿ÚÙ˜, ÂÁ¯ÂÈÚ›‰È· ÂÎÌ¿ıËÛ˘ Ù˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ÁÏÒÛÛ·˜, ÏÂÍÈο, ÂÚÈÔ‰ÈΤ˜ ÂΉfiÛÂȘ, ÏÈıÔÁڷʛ˜ ˘ÔÌÓËÌ·ÙÈṲ̂Ó˜ Î.¿.) Û ÔÏϤ˜ ¯ÒÚ˜. °È· ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1821-1833 Ë °·ÏÏ›· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÔÛÔÛÙfi ÔÈËÌ¿ÙˆÓ, Ì˘ıÈÛÙÔÚËÌ¿ÙˆÓ, ı·ÙÚÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ. AÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ù· ÁÂÚÌ·ÓÈο ÎÚ·Ù›‰È· Î·È ÙÚ›ÙË ÛÙË ÛÂÈÚ¿, Ì ·ÚÎÂÙ‹ ‰È·ÊÔÚ¿, Ë AÁÁÏ›·. •Â¯ˆÚ›˙ÂÈ, ‚¤‚·È·, Â‰Ò ÙÔ Ô›ËÌ· Hellas (1821) ÙÔ˘ Shelley, Ô ÔÔ›Ô˜ ›¯Â ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÚÔÛˆÈο ÙÔÓ AϤͷӉÚÔ M·˘ÚÔÎÔÚ‰¿ÙÔ ÛÙËÓ ¶›˙·. ™ÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ ÙˆÓ ¯ˆÚÒÓ fiÔ˘ ηٷÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÊÈÏÂÏÏËÓÈΤ˜ ÂΉfiÛÂȘ Û˘ÁηٷϤÁÔÓÙ·È Ë EÏ‚ÂÙ›·, ÔÈ Hӈ̤Ó˜ ¶ÔÏÈÙ›˜ Ù˘ AÌÂÚÈ΋˜ Î·È Ù· ÈÙ·ÏÈο ÎÚ¿ÙË, Ô˘ ··Û¯ÔÏË̤ӷ Ì ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ÂÓÔÔ›ËÛ‹˜ ÙÔ˘˜ Î·È Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ·˘ÛÙÚȷ΋ ΢ÚÈ·Ú¯›· ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Û ı¤ÛË Ó· ÂÎÊÚ·ÛÙÔ‡Ó ÂχıÂÚ· Û ÂΛӷ Ù· ¯ÚfiÓÈ·. H ÊÈÏÂÏÏËÓÈ΋ ÙÔ˘˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ· ı· ·Ó·Ù˘¯ı› ·ÚÁfiÙÂÚ· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ‰ÈÎÒÓ ÙÔ˘˜ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎÒÓ ·ÁÒÓˆÓ. §›Á˜ ÚˆÙfiÙ˘˜ ÂΉfiÛÂȘ Î·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂȘ ¤ÚÁˆÓ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Ó Î·È ÛÙȘ K¿Ùˆ XÒÚ˜, ÙËÓ ¶Ôψӛ·, Ù· ™Î·Ó‰ÈÓ·‚Èο ÎÚ¿ÙË, ÙËÓ IÛ·Ó›· Î·È Ù¤ÏÔ˜ ÙË PˆÛ›·. AÓ Î·È Û Ôχ ÌÈÎÚ‹ Îϛ̷η, ȉ›ˆ˜ ·Ó ÏËÊı› ˘fi„Ë ÙÔ ÏËı˘ÛÌÈ·Îfi ̤ÁÂıÔ˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ ·˘Ù‹˜ Î·È Ë ıÚËÛ΢ÙÈ΋ Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ· ÙˆÓ ‰‡Ô Ï·ÒÓ, Ë ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË ÁÚ·Ù‹ ÊÈÏÂÏÏËÓÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË Ô˘ ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙËÓ Â›ÛËÌË ÔÏÈÙÈ΋ Ù˘ PˆÛ›·˜ ÙËÓ Ù·˘ÙÈṲ̂ÓË Ì ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ IÂÚ‹˜ ™˘ÌÌ·¯›·˜, ηχÙÂÙ·È ·fi ÙË ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈÎÔ‡ ÔÈËÙ‹ ¶Ô‡ÛÎÈÓØ ¤¯ÔÓÙ·˜ «‰˘ÛÌÂÓÒ˜» ÌÂÙ·ÙÂı› ÛÙË BÂÛÛ·Ú·‚›· ÙÔ 1820 ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ø‰‹˜ ÛÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·, ‚ڋΠ·ÚÁfiÙÂÚ· ηٷÓfiË-

ÛË Î·È ·Ô‰Ô¯‹ ·fi ÙÔÓ Ó¤Ô ÙÛ¿ÚÔ NÈÎfiÏ·Ô.

H Φιλελληνικ πιτο με θμα (πορτρτο) τον λρδο Bρωνα. Kαταξιωμνος στο κνημα του ευρωπαϊκο ρομαντισμο ο Bρων, με τον θνατ του στο Mεσολγγι στις 19 Aπριλου 1824, στην καρδι δηλαδ της Eπανστασης, προσφερε πολλ περισστερα απ’ ,τι ζων. Aπ τους Eυρωπαους θεωρθηκε ως ιδανικ προσωποποηση του ρομαντισμο και αναζωπρωσε, οδηγ"ντας το φιλελληνικ ρεμα της Eυρ"πης στο απγει του.

TfiÓˆÛË ÙÔ˘ ËıÈÎÔ‡ ¶·Ú·Ì¤ÓÂÈ, Ù¤ÏÔ˜, ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ·Ó fiÏË ·˘Ù‹ Ë ÊÈÏÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹ Â¤‰Ú·Û ԢÛÈ·ÛÙÈο ÛÙË ıÂÙÈ΋ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ AÁÒÓ·. Oˆ˜ Î·È Ó· ¤¯Ô˘Ó Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ÌÔÚԇ̠ӷ ԇ̠fiÙÈ Ì ÙËÓ ÂÓıÔ˘ÛÈÒ‰Ë Ù˘ Û˘Ì·Ú¿ÛÙ·ÛË ÎÚ¿ÙËÛ fiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·Ùfi „ËÏ¿ ÙÔ ËıÈÎfi ÙˆÓ ·ÁˆÓÈ˙ÔÌ¤ÓˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ Ô˘ ‰ÂÓ ·ÈÛı¿ÓıËÎ·Ó ·ÔÌÔӈ̤ÓÔÈØ ÙÔ˘Ó·ÓÙ›ÔÓ Ì¿ÏÈÛÙ· ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó ·fi ÙȘ ÔÏÏ·Ϥ˜ ÔÈËÙÈΤ˜ Î·È ÏÔÁÔÙ¯ÓÈΤ˜ ÂÍ¿ÚÛÂȘ fiÙÈ ÔÈ ÌÂÁ¿Ï˜ ÛÙÈÁ̤˜ ÙÔ˘ AÁÒÓ· ÙÔ˘˜ –Ë X›Ô˜, ÙÔ MÂÛÔÏfiÁÁÈ, ÙÔ N·˘·Ú›ÓÔ– Î·È ÔÈ ËÚˆÈÎÔ› ÙÔ˘˜ ÂÎÚfiÛˆÔÈ –Ô K·Ó¿Ú˘, Ô MfiÙÛ·Ú˘ Î.¿.– ›¯·Ó ·ÔÙÂϤÛÂÈ ËÁ¤˜ ¤ÌÓ¢Û˘ ·ÏÏ¿ Î·È ·Ú·ÏÏËÏÈÛÌÔ‡ Ì ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ ÚÔÁfiÓÔ˘˜, ÙÔÓ §ÂˆÓ›‰·, ÙÔÓ M·Ú·ıÒÓ·, ÙË ™·Ï·Ì›Ó·, ÙȘ £ÂÚÌÔ‡Ï˜. M ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ¤·ÈÚÓ·Ó È· Î·È ÙËÓ ÈÛfiÙÈÌË ı¤ÛË Ô˘ ›ÛÙ¢·Ó fiÙÈ ÙÔ˘˜ ·Ó·ÏÔÁÔ‡Û ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ Â˘Úˆ·˚΋ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·.

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

7

Γαλλικς ρομαντισμς κα Tης X ƒÀ™◊˜ K ∞ƒ∞Δ™π¡ÿ¢√À Λκτορος στο Τμ μα Γαλλικ ς Γλσσας και Φιλολογας του ΑΠΘ

√

M¶AM¶H™ AÓÓÈÓÔ˜ ÛÙÔ ‚Ú·‚Â˘Ì¤ÓÔ ·fi ÙËÓ ∞η‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ √È ºÈϤÏÏËÓ˜ ÙÔ˘ 1821, ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ ÛÙÔ Îϛ̷ Ô˘ ÂÈÎÚ¿ÙËÛ ÛÙË °·ÏÏ›· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ù· ·ÎfiÏÔ˘ı·: «√ ‡ÁψÙÙÔ˜ ÛÙÚ·ÙËÁfi˜ ºÔ¿ (Foy), ·ÁÔÚ‡ˆÓ ÂȘ ÙËÓ μÔ˘Ï‹Ó ÙˆÓ √ÌÔÙ›ÌˆÓ Î·Ù¿ ª¿˚ÔÓ ÙÔ˘ 1825, ¤ÏÂÁÂÓ Â¢ÊËÌÔ‡ÌÂÓÔ˜: ∞È Ó›Î·È ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Â›Ó·È È‰Èη› Ì·˜ ӛηÈØ Ë ·Ù˘¯›· ÙˆÓ Â›Ó·È È‰È΋ Ì·˜ ·Ù˘¯›·. OÏÔÈ ÔÈ °¿ÏÏÔÈ Î·Ú‰ÈÔÎÙ˘Ô‡Ó ‰È¿ ÙÔÓ ÈÂÚfiÓ ·ÁÒÓ· Ù˘ ıÚËÛΛ·˜, Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Î·È ÙˆÓ Ï·ÌÚÒÓ ÂÓı˘Ì‹ÛˆӻÅ. √È «Ï·ÌÚ¤˜ ÂÓı˘Ì‹ÛÂȘ» ÁÈ· ÙȘ Ôԛ˜ ¤Î·Ó ÏfiÁÔ Ô °¿ÏÏÔ˜ ÛÙÚ·ÙËÁfi˜ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÚÔÊ·ÓÒ˜ Ì ٷ ȉÂÒ‰Ë Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ Ô˘ ηÏÏȤÚÁËÛÂ Ô ÎÏ·ÛÈÎÈÛÌfi˜ ÛÙÔ Á·ÏÏÈÎfi ¤ıÓÔ˜ ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙ÔÓÙ·˜, ÙÚfiÔÓ ÙÈÓ¿, Ù· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ. ∞˘Ùfi ‚¤‚·È· ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÚÎÂÙfi. EÚÂ ̿ÏÏÔÓ Ó· ÈÛ¯‡ÛÂÈ Î·È Ì›· ‚·ÛÈ΋ ·Ú¯‹ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ˙ˆ‹ ÂËÚ¿˙ÂÈ ÙË ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ Î·È ÙËÓ ÂÓ Á¤ÓÂÈ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·. Àfi ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ·˘Ù‹, Ë ÂÏÏËÓÈ΋ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·Ê‹ÛÂÈ ·Û˘ÁΛÓËÙÔ˘˜ ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ °¿ÏÏÔ˘˜ ÏÔÁÔÙ¤¯Ó˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ¤ÙÛÈ ÎÈ ·ÏÏÈÒ˜ ›¯·Ó ‚ÈÒÛÂÈ ÙÔ ÌÂÁ·ÏÂ›Ô Î·È Ù· Û˘Ó·ÎfiÏÔ˘ı· ‰È‰¿ÁÌ·Ù· Ù˘ °·ÏÏÈ΋˜ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘. √ ™Ù·ÓÙ¿Ï -¤ÓıÂÚÌÔ˜ ·ÏÏ¿ fi¯È ȉȷ›ÙÂÚ· ÁÓˆÛÙfi˜ ÊÈϤÏÏËÓ·˜- ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ ÙËÓ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎÔ‡ ‚ÈÒÌ·ÙÔ˜ ˆ˜ ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ (˘ÏÈ΋ ‹ ËıÈ΋) ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ·ÁÒÓ· ۠ΛÌÂÓÔ ÙÔ˘ 1826, ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙȘ ÂÓÙ˘ÒÛÂȘ ÙÔ˘ ·fi ÙË ƒÒÌË, ÙË ¡Â¿ÔÏË Î·È ÙË ºÏˆÚÂÓÙ›·: «OÏÔÈ ÔÈ ÁÂÓÓ·ÈfiηډÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ï·¯Ù·ÚÔ‡Ó Ó· ‰Ô˘Ó ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ·Ó·ÛÙË̤ÓË. ∞ÏÏ¿ Û’ ·˘Ùfi ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ‚ÔËı‹ÛÂÈ ¤Ó·˜ Ï·fi˜ ·ÊÔÛȈ̤ÓÔ˜ ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË, ·ÏÏ¿ ¤Ó·˜ Ï·fi˜ Ô˘ Ô ›‰ÈÔ˜ ÁÓÒÚÈÛ ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË, ÁÈ·Ù› Â›Ó·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÔÈ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ÁÈ· Ó· ¢‰ÔÎÈÌ‹ÛÂÈ Ë Ù¤¯ÓË Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ·˘Ù¤˜ Ô˘ ··ÈÙÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· Ó· Â˘Ù˘¯‹ÛÂÈ ¤Ó· ¤ıÓÔ˜. ∞ÏÏ¿ ÙÈ ÛËÌ·Û›· ¤¯ÂÈ; ΔÔ ·Ó·Áη›ÔÓ Â›Ó·È Ë ÂÏ¢ıÂÚ›·»Ç.

£·˘Ì·ÛÌfi˜ ÛÙÔ ·Ú¯·›Ô Ó‡̷ ™ÙË °·ÏÏ›·, fiˆ˜ Î·È ÛÙȘ ¿ÏϘ Â˘Úˆ·˚Τ˜ ¯ÒÚ˜, ÙÔ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎfi ΛÓËÌ· ÍÂΛÓËÛ ·fi ı·˘Ì·ÛÌfi ÚÔ˜ ÙÔ ·Ú-

8

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

H 31 Mαου 1826. Eπιτρο¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎfi Ó‡̷, ÙÔ ÔÔ›Ô ÙÚÔÊÔ‰fiÙËÛ ȉÂÔÏÔÁÈο, ÔÏÈÙÈο Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈο ÙÔÓ ‰˘ÙÈÎfi ÎfiÛÌÔ. H‰Ë ·fi ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ· ˘‹Ú¯Â ÛÙË °·ÏÏ›· ¤Ó· Îϛ̷ ¢ÓÔ˚Îfi ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ™ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Îϛ̷ÙÔ˜ Û˘Ó¤‚·Ï ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈο, Ì ÙËÓ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ·‹¯ËÛ‹ ÙÔ˘, ÙÔ ÂÙ¿ÙÔÌÔ ¤ÚÁÔ Δ·Í›‰È ÙÔ˘ Ó·ÚÔ‡ ∞Ó¿¯·ÚÛË ÙÔ˘ ·‚‚¿ ª·ÚÙÂÏÂÌ› (Ô ÔÔ›Ô˜ ıˆÚÂ›Ù·È Úfi‰ÚÔÌÔ˜ ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡), ηıÒ˜ Â›Û˘ Î·È Ô ΔËϤ̷¯Ô˜ ÙÔ˘ ºÂÓÂÏfiÓ. ∂Í¿ÏÏÔ˘, ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∞ÓÙÚ¤ ™ÂÓȤ (André Chénier), ‚·ıÈ¿ ÂËÚ·Ṳ̂ÓÔ ·fi ÙËÓ ·Á¿Ë ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, Û˘Ó¤ÙÂÈÓ ÛÙËÓ ·Ó·‚›ˆÛË Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ Î·È ¿ÛÎËÛ ÂÈÚÚÔ‹ ÛÙÔ˘˜ ÚÔÌ·ÓÙÈÎÔ‡˜. Δ¤ÏÔ˜, Ù· ÂÚÈËÁËÙÈο ‰ÔΛÌÈ·, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ Voyage pittoresque en Grèce (1782-1822) ÙÔ˘ ChoiseulGouffier, ·Ó·˙ˆ‡ÚˆÛ·Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Î·È ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· ÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Î·Ù·ÓfiËÛË Î·È ÛÙ‹ÚÈÍË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ·ÁÒÓ·. ¶ÔÏÏÔ› °¿ÏÏÔÈ ÂÚÈËÁËÙ¤˜ ·Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ÏÔÁÔÙ¤¯Ó˜ (™·Ùˆ-

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

ÌÚÈ¿Ó, °ÎˆÙȤ, §·Ì·ÚÙ›ÓÔ˜)- ÂÈÛΤÊıËÎ·Ó ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓË ∂ÏÏ¿‰·, ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘˜ Ó· ¤ÚıÔ˘Ó Û Â·Ê‹ Ì ٷ ÌÓËÌ›· ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È Û˘Ó¤‰ÂÛ·Ó, ·Ó·fiÊ¢ÎÙ·, ÙÔ ·Ú¯·›Ô οÏÏÔ˜ Ì ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ∂ÏÏ¿‰· Î·È ÙÔ˘˜ ÓÂfiÙÂÚÔ˘˜ EÏÏËÓ˜. ™ÙȘ Ù·ÍȉȈÙÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ·ÔÙ˘ÒÓÂÙ·È ¤ÓÙÔÓ· Ë Ô‰‡ÓË ÁÈ· ÙËÓ Ù·›ӈÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡ Î·È ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È Ë ·ÓÙ›ÚÚËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ fiÔÈ· ·ÓÔ¯‹ ÙˆÓ Î˘‚ÂÚÓ‹ÛÂˆÓ ÙˆÓ ÎÚ·ÙÒÓ ÙÔ˘˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈ΋ ‚·Ú‚·ÚfiÙËÙ·.

Kϛ̷ ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë˜ √È ÛÊ·Á¤˜ ·Ì¿¯ˆÓ ·fi ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ ˘ÚÔ‰fiÙËÛ·Ó ÌÈ· ÁÂÓÈÎÂ˘Ì¤ÓË ·ÓÙ›‰Ú·ÛË, ÂÓÒ ÔÈ ÚÒÙ˜ ӛΘ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÚÔοÏÂÛ·Ó ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi Î·È ÎÈÓËÙÔÔ›ËÛ·Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ, ÙÔ ÔÔ›Ô ÂΉËÏÒıËΠ̠ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÂÓ›Û¯˘ÛË ·ÏÏ¿ Î·È ÂÓÂÚÁfi Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÛÙÔÓ ·ÁÒÓ·. EÙÛÈ, ¿Ú¯ÈÛ ӷ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ¤Ó· Îϛ̷ ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi

π ερ νου δχεται συνδρομς υπρ των αγωνιζομνων Eλλ νων. Aν μεσα στα μλη του φιλελληνικο κομιτ του του Παρισιο, που ιδρθηκε το 1825, υπ ρχαν και εξχοντα πρσωπα της γαλλικ ς πολιτικ ς και διανησης, πως ο Σατωμπρι ν. Eκτς της οικονομικ ς συνδρομ ς στον αγ!να, με την ντονη δραστηριτητα που ανπτυξαν τα μλη του συνβαλαν καθοριστικ στη μεταβολ

της επ#σημης γαλλικ ς πολιτικ ς απναντι στο «θερμ» ελληνικ ζ τημα (φωτ.: Eθνικ Bιβλιοθ κη της Γαλλ#ας, Παρ#σι).

ελληνικ Eπανσταση Ã Hμερολγιο A´ εξαμ νου του τους 1823, με φιλελληνικς σκηνς: αριστερ απ την αρχα#α Eλλ δα και κατ’ αντιστοιχ#α δεξι απ τη σγχρονη με ωμτητες των Oθωμαν!ν. Παρμοιο φιλελληνικ υλικ πως φυλλ δια, χαρακτικ σχδια και λοιπ ντυπα γ#νονταν αν ρπαστα.

Ï·fi ˆ˜ ‰Â›ÁÌ· ¢ÁÓˆÌÔÛ‡Ó˘ ÁÈ· ÙȘ ˘ËÚÂۛ˜ Ô˘ ÚfiÛÊÂÚ ÛÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi. AÓıÚˆÔÈ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Î·È ÏÔÁÔÙ¤¯Ó˜ Ì ¿ÚıÚ· ÙÔ˘˜ ÛÙȘ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜, Ì ÏfiÁÔ˘˜ Î·È ‰ËÌÔÛȇ̷ٷ ¢·ÈÛıËÙÔÔÈÔ‡Û·Ó ÙË Á·ÏÏÈ΋ ÎÔÈÓ‹ ÁÓÒÌË Î·È Û˘Ó¤‚·ÏÏ·Ó ÛÙË ÛÙ‹ÚÈÍË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜. √ JeanGeoffroi Schweighauser, ηıËÁËÙ‹˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ÙÔ˘ ™ÙÚ·Û‚Ô‡ÚÁÔ˘, ÂÏÏËÓÈÛÙ‹˜ Î·È ÔÈËÙ‹˜, ÂÎÊÒÓËÛ ÛÙȘ 30 πÔ˘Ï›Ô˘ 1821 ¤ÓıÂÚÌÔ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎfi ÏfiÁÔ ÛÙË Société des Sciences, Agriculture et Arts ÛÙÔ ™ÙÚ·Û‚Ô‡ÚÁÔ Î·È ˘ÔÁÚ¿ÌÌÈÛ ÙȘ ¢ÂÚÁÂۛ˜ ÙȘ Ôԛ˜ fiÊÂÈÏÂ Ë ∂˘ÚÒË «ÂȘ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÁËÓ ÙÔ˘ ˆÚ·›Ô˘, ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Î·È Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜»Ñ. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙȘ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ÂÎÛÙÚ·Ù›˜ ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÂÊËÌÂÚ›‰ˆÓ Ô˘ ‹Ù·Ó ÁÓˆÛÙ¤˜ ÁÈ· ÙȘ ÊÈÏÂχıÂÚ˜ Î·È ÊÈÏÂÏÏËÓÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜

(Courrier du Bas-Rhin, L’Éclaireur du Rhône, Constitutionnel, Journal des Débats), ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ·ÚıÚÔÁÚ·Ê›· Î·È ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÂÓÙ‡ˆÓ, ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È Î·È ÌÈ· ηı·Ú¿ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹ Ô˘ ηχÙÂÈ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÙÔÌ›˜ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Î·È ·ÓÙÏ› ÙËÓ ¤ÌÓÂ˘Û‹ Ù˘ ·fi ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ·ÁÒÓ·. ∂›Ó·È ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ fiÙÈ ÏÔÁÔÙ¤¯Ó˜ Ì ·Ú¿ÏÏËÏË ÔÏÈÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË ·ÍÈÔÔ›ËÛ·Ó ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜ Î·È Ì ÙȘ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ·Ê‡ÓÈÛ·Ó ÙȘ Û˘ÓÂȉ‹ÛÂȘ Î·È ÎÈÓËÙÔÔ›ËÛ·Ó fi¯È ÌfiÓÔ Ù· ÊÈÏ¿ÓıÚˆ·, ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ÊÈÏÂχıÂÚ· ·ÈÛı‹Ì·Ù· ÙÔ˘ Á·ÏÏÈÎÔ‡ Ï·Ô‡. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ ªÂÓ˙·Ì¤Ó ∫ÔÓÛÙ¿Ó (1767-1830), ·ÚÈÔ˘ ÂÎÚÔÛÒÔ˘ ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏ¢ıÂÚÈÛÌÔ‡, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÙ‹ÚÈÍ ÙËÓ EÏÏËÓÈ΋ E·Ó¿ÛÙ·ÛË fi¯È ÌfiÓÔ Ì ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÙÔ˘ ÛÙË μÔ˘Ï‹ (1826), ·ÏÏ¿ Î·È Ì ٷ

‰ÔΛÌÈ¿ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ÙfiÌÔ Mélanges de littérature et de politique, ıˆÚÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ ˆ˜ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË «ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÚÔ˜ ÙË ‚·Ú‚·ÚfiÙËÙ· Î·È ÙÔÓ Ù˘ÊÏfiÓ Î·È ¿ÏÔÁÔÓ Ê·Ó·ÙÈÛÌfiÓ». ∞Ó¿ÏÔÁË Â›Ó·È Î·È Ë ÚÔÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ™·ÙˆÌÚÈ¿Ó (1768-1848) ÛÙËÓ ÂÓ›Û¯˘ÛË ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ú‡̷ÙÔ˜. ∞ÊÂÓfi˜ ÔÈ ÏfiÁÔÈ ÙÔ˘ ÛÙÔ Á·ÏÏÈÎfi ∫ÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈÔ Î·È ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ Ù· ΛÌÂÓ¿ ÙÔ˘ (ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο ‹ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ·ÊÈο) ÂËÚ¤·Û·Ó ıÂÙÈο ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ÂÍÔ˘Û›·. ∂ȉÈÎfiÙÂÚ·, ÛÙÔ ÀfiÌÓËÌ· ÂÚ› Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ (¶·Ú›ÛÈ, 1825) ÙÔÓ›˙ÂÈ ÙËÓ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÂχıÂÚÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¤ıÓÔ˘˜, ·Ó·ÁÓˆÚÈṲ̂ÓÔ˘ ·fi Ù· ¿ÏÏ· ¤ıÓË Î·È ÚÔÙ›ÓÂÈ ÛÙȘ Â˘Úˆ·˚-

O Û˘ÁÁÚ·ÊÈÎfi˜ Î·È ÂΉÔÙÈÎfi˜ ÔÚÁ·ÛÌfi˜ ÙˆÓ °¿ÏÏˆÓ ÊÈÏÂÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ E·Ó¿ÛÙ·Û˘ ÚÔËÁÂ›Ù·È fiÏˆÓ ÙˆÓ E˘Úˆ·›ˆÓ

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

9

H O B#κτωρ Oυγκ! σε φωτογραφ#α (1884) του δι σημου Γ λλου φωτογρ φου Nαντ ρ. O σημαντικτερος εκπρσωπος του γαλλικο ρομαντισμο ο Oυγκ!, αντλε# την μπνευσ του απευθε#ας απ τα γεγοντα της Eπαν στασης και συμπ σχει με τον αγωνιζμενο λα. Mε υψηλος τνους εκθει ζει τα κατορθ!ματα των Δι κου, Mιαολη και ιδια#τερα του Kαν ρη, αφο το κ ψιμο της τουρκικ ς ναυαρχ#δας στη X#ο (Iολιο 1822) κανε εντπωση στην Eυρ!πη σο καννα λλο κατρθωμα του ’21. Φτος, 200 χρνια απ τη γννηση του Oυγκ!, οι συμπατρι!τες του γιορτ ζουν την επτειο. Στην Eλλ δα, μνο το Γαλλικ Iνστιτοτο χει επιδε#ξει ενδιαφρον.

Τ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙËÓ ·fi ÎÔÈÓÔ‡ Û‡ÓÙ·ÍË ÌÈ·˜ ÂÈÛÙÔÏ‹˜ Ô˘ ı· Â¤Ï˘Â ¯ˆÚ›˜ ·ÈÌ·ÙÔ¯˘Û›Â˜ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ı¤Ì·. ∫·Ù·Ï˘ÙÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ¿ψÛË ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ÛÙË °·ÏÏ›· ‹Ù·Ó Î·È ÙÔ ÔÈËÙÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ μÂÚ·Ó˙¤ÚÔ˘ (1780-1857). ∏ ‚·ı‡Ù·ÙË ·Á¿Ë ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ‰È·Ù˘ÒÓÂÙ·È ÛÙ· ÁÚ·Ù¿ ÙÔ˘ ˆ˜ ÌÈ· ÂÈı˘Ì›· Ô˘ ÙÂÏÈο ‰ÂÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ: «∞fi ÌÈÎÚfi˜ ÔÓÂÈÚ¢fiÌÔ˘Ó ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, / ∂Λ, ÌfiÓÔ ÂΛ, ‹ıÂÏ· Ó· Âı¿Óˆ».

OÈ ÚÔÌ·ÓÙÈÎÔ› ΔÔ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎfi Ú‡̷ ÙÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡ -Ô˘ ΢ÚÈ¿Ú¯ËÛ ÛÙÔ ÚÒÙÔ ‹ÌÈÛ˘ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·- ÂÌÊÔÚÔ‡ÌÂÓÔ ·fi Â·Ó·ÛÙ·ÙÈΤ˜ ȉ¤Â˜ Î·È ‰›ÓÔÓÙ·˜ ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ· Û ˙ËÙ‹Ì·Ù· fiˆ˜ Ë ÂͤÁÂÚÛË ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Î·È Ë ÂÏ¢ıÂÚ›· ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ·Ú¿ Ó· ¢ÓÔ‹ÛÂÈ ÙË ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Ì ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ÂıÓÈÎÔ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎfi ·ÁÒÓ·. ∂ÎÏ‹ÛÛÂÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÂÙÂÚfiÎÏËÙÔÈ ÔÏÈÙÈο Î·È È‰ÂÔÏÔÁÈο ÚÔÌ·ÓÙÈÎÔ› Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ¤ÓˆÛ·Ó ÙȘ ʈӤ˜ ÙÔ˘˜ Î·È Û˘ÛÂ›ÚˆÛ·Ó ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ Á·ÏÏÈÎÔ‡

10

H

K A £ H M E P I N H

B

Ï·Ô‡ Á‡Úˆ ·fi ÙÔÓ ‰›Î·ÈÔ ·ÁÒÓ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ. √ μ›ÎÙˆÚ √˘ÁÎÒ (1802-1885), Ô ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˜ ÂÎÚfiÛˆÔ˜ ÙÔ˘ Á·ÏÏÈÎÔ‡ ÚÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡, ·ÓÙÏ› ÙËÓ ¤ÌÓÂ˘Û‹ ÙÔ˘ ηÙ¢ı›·Ó ·fi ÙË ÓÂfiÙÂÚË ∂ÏÏ¿‰·. ¢ÂÓ Ì¤ÓÂÈ ·Û˘ÁΛÓËÙÔ˜ ·fi ÙÔ ‰Ú¿Ì· ÙˆÓ ˘fi‰Ô˘ÏˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ. ™ÙËÓ ÔÈËÙÈ΋ ÙÔ˘ Û˘ÏÏÔÁ‹ ∞Ó·ÙÔÏ›ÙÈη (1829) Û˘Ì¿Û¯ÂÈ Ì ÙÔÓ Ï·fi, ÌÔÈÚ¿˙ÂÙ·È ÙË ‰˘ÛÙ˘¯›· ÙÔ˘ Î·È Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÛÙÔ˘˜ ıÚÈ¿Ì‚Ô˘˜ ÙÔ˘. ∏ Ó·˘Ì·¯›· ÙÔ˘ ¡·˘·Ú›ÓÔ˘, Ë ÔÏÈÔÚΛ· ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘, Ë ÛÊ·Á‹ Ù˘ Ã›Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙÔ Â›ÎÂÓÙÚÔ Ù˘ ıÂÌ·ÙÈ΋˜ ÙÔ˘. ™ÙÔ ÁÓˆÛÙfi Ô›ËÌ· ÙÔ «∂ÏÏËÓfiÔ˘ÏÔ» Ì·˜ ‰ÈËÁÂ›Ù·È ÙÔ ‰Ú¿Ì· ÂÓfi˜ ÌÈÎÚÔ‡ ·È‰ÈÔ‡ Ô˘ ÎÏ·›ÂÈ ÔÏÔÌfiÓ·¯Ô ÛÙËÓ Î·ÙÂÛÙÚ·Ì̤ÓË Ã›Ô, ÂÓÒ ÛÙÔ Ô›ËÌ· «∂ÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi˜» ÚÔÙÚ¤ÂÈ ÙË ÛÙÚ¿Ù¢ÛË ÛÙÔÓ ÎÔÈÓfi ·ÁÒÓ·: «™ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·! ™ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·! ∞ÓÙ›Ô Û fiÏÔ˘˜! ¶Ú¤ÂÈ Ó· ʇÁÔ˘Ì». √ √˘ÁÎÒ ÂÎıÂÈ¿˙ÂÈ Ù· ηÙÔÚıÒÌ·Ù· ËÚÒˆÓ fiˆ˜ Ô ∫·Ó¿Ú˘, Ô ¢È¿ÎÔ˜, Ô ªÈ·Ô‡Ï˘ Î·È ÂÓÙ˘ˆÛÈ¿˙ÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ·fi ÙÔÓ ËÚˆÈÛÌfi ÙÔ˘ ∫·Ó¿ÚË Î·È ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÌÔ˘ÚÏÔÙȤÚË, ·Ó ÎÚ›ÓÔ˘Ì ·fi Ù· ÙÚ›· ÔÈ‹Ì·Ù· Ô˘

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

H O Vigny (1797-1863) με στρατιωτικ στολ . H συμπ θει του για τους Eλληνες εκφρ ζεται στο μακροσκελς πο#ημα «Eλνη» που συνθεσε το1821 με θμα την ελληνικ Eπαν σταση και τα δειν των Eλλ νων.

ÙÔ˘ ·ÊÈÂÚÒÓÂÈ Î·È Ê¤ÚÔ˘Ó ˆ˜ Ù›ÙÏÔ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘. ™ÙÔ Ô›ËÌ· «Les têtes du sérail» ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ù˘ ÙÒÛ˘ ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘ Î·È Í·ÊÓÈ¿˙ÂÈ Ô ÔÈΛԘ ÙfiÓÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙ· ÔÓfiÌ·Ù· ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ Ô˘ ¤ÂÛ·Ó ÛÙȘ Ì¿¯Â˜, ÂÓÒ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› Ì›· ·›ÛıËÛË ·ÌÂÛfiÙËÙ·˜ Ì ÙÔÓ ¯ÒÚÔ fiÔ˘ ‰È·‰Ú·Ì·Ù›ÛÙËÎ·Ó Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ·: «¡¿ÙÔÈ ÔÈ ‹Úˆ¤˜ Ì·˜! √ ∫ÒÛÙ·˜ ÙÔ ·ÏÈοÚÈØ / √ ÃÚ‹ÛÙÔ˜, ·’ ÙÔÓ OÏ˘ÌÔØ / ∂ÏÏ¿‰· ÙˆÓ ı·Ï·ÛÛÒÓ ÙÔ˘ ποÚÔ˘Ø / √ ∫›ÙÛÔ˜, Ô˘ ·Á·Ô‡Û ÙÔÓ ª¿ÈÚÔÓ, ÙÔÓ ·ı¿Ó·ÙÔ ÔÈËÙ‹». «¡·˘·Ú›ÓÔ», «∫·Ó¿Ú˘», «√ fiÓÔ˜ ÙÔ˘ ·Û¿», Â›Ó·È ÌÂÚÈÎÔ› ·fi ÙÔ˘˜ Ù›ÙÏÔ˘˜ ÔÈËÌ¿ÙˆÓ Ì ¤Î‰ËÏË ÙËÓ ·ÁˆÓ›· ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ÁÈ· ÙËÓ ¤Î‚·ÛË Ù˘ Â·Ó¿ÛÙ·Û˘ Î·È ÙÔ ¿ıÔ˜ ÁÈ· ÂıÓÈ΋ ÂÏ¢ıÂÚ›·. ∏ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ΢Úȷگ› ·fiÏ˘Ù· ÛÙËÓ Ô›ËÛË fi¯È ÌfiÓÔ ÙÔ˘ √˘ÁÎÒ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÚÔÌ·ÓÙÈÎÒÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ë ÂÏÏËÓÈ΋ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË Â›Ó·È ÂÎÊÚ·ÛÙ‹˜ ÙˆÓ È‰ÂÒÓ ÙÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡. ∞Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ Ô Vigny, ı·˘Ì·ÛÙ‹˜ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ Î·È ÁÓÒÛÙ˘ Ù˘ ÂÏÏË-

ÓÈ΋˜ ÁÏÒÛÛ·˜, Û˘Óı¤ÙÂÈ ÙÔ Ì·ÎÚÔÛÎÂϤ˜ Ô›ËÌ· «∂ϤÓË» (·ÔÙÂÏÔ‡ÌÂÓÔ ·fi ÙÚÂȘ ˆ‰¤˜) ÙË ¯ÚÔÓÈ¿ Ô˘ ͤÛ·ÛÂ Ë Â·Ó¿ÛÙ·ÛË Î·È ÙÔ ‰ËÌÔÛȇÂÈ ÛÂ Û˘ÏÏÔÁ‹ ¤Ó· ¯ÚfiÓÔ ·ÚÁfiÙÂÚ·. ™ÙÔ ÚfiÛˆÔ Ù˘ ∂ϤÓ˘ Ô ÔÈËÙ‹˜ ·ÔÙ˘ÒÓÂÈ ÙÔ ‰Ú¿Ì· ÙÔ˘ ˘Ô‰Ô˘ÏˆÌ¤ÓÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜ Î·È ‰ÈËÁÂ›Ù·È Ù· ‚¿Û·Ó· Î·È ÙÔ˘˜ ÂÍ¢ÙÂÏÈÛÌÔ‡˜ Ù˘ Ó·ڋ˜ ÎÔ¤Ï·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜. ¢È·ÎÚ›ÓÔ˘Ì ÍÂοı·Ú· ÙÔÓ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi ÙÔ˘ Vigny Î·È ÙË Û˘Ì¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ Ô˘ Ì ÙfiÛÔ ı·˘Ì·ÛÌfi ¯·ÈÚÂÙ›˙ÂÈ: «∫ÔÈÙ¿ÍÙÂ, Â›Ó·È Ë ∂ÏÏ¿‰·Ø ˆ ÎÔÈÙ¿ÍÙÂ! Â›Ó·È ·˘Ù‹! / ÷›ÚÂ, ‚·Û›ÏÈÛÛ· ÙˆÓ Δ¯ÓÒÓ! ÷›ÚÂ, ·ı¿Ó·ÙË ∂ÏÏ¿‰·!».

§·Ì·ÚÙ›ÓÔ˜ ™ÙÔ ›‰ÈÔ ÂÚ›Ô˘ Îϛ̷ ÎÈÓÂ›Ù·È Î·È Ô §·Ì·ÚÙ›ÓÔ˜ Ì ٷ ÔÈ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘ «ΔÂÏÂ˘Ù·›Ô ¿ÛÌ·», Ì ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Î·È ÛÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ª¿ÈÚÔÓ ÛÙÔ ªÂÛÔÏfiÁÁÈ, Î·È «∂›ÎÏËÛË ÁÈ· ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜». ™ÙÔ ÚÒÙÔ Ô›ËÌ· ‡ÎÔÏ· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È Ë Â›‰Ú·ÛË ÙËÓ ÔÔ›· ¿ÛÎËÛÂ Ë ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ª¿ÈÚÔÓ ÛÙË ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË Â˘Úˆ·˚΋ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·. ™ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ, ÁÚ·Ì̤-

H O Λαμαρτ#νος ε#ναι απ τους πρ!τους επιφανε#ς λγιους που φτ -

H «Φρανσου Pεν ντε Σατωμπρι ν». Eλαιογραφ#α του

νει ως ταξιδι!της στη μετεπαναστατικ Eλλ δα. Aγκυροβολε# στο Nαπλιο 8 Aυγοστου 1832. H δολοφον#α του Kαποδ#στρια (27 Σεπτ. 1831) ακμη νωπ , κ ποιες απ τις σημει!σεις του ε#ναι πικρς για τους Eλληνες, αλλ , ταυτχρονα και να καλ μ θημα αυτογνωσ#ας σε κε#νον που θα θελ σει να μελετ σει το «Oδοιπορικ ψυχ ς», πως τιτλοφορε#ται στα ελληνικ το ταξιδιωτικ του ημερολγιο.

Aν-Λου# Zιροντ ντε Pουσ#-Tριοζν. O Σατωμπρι ν, τσο με ρθρα του στον Tπο, με τα οπο#α ασκοσε π#εση στην εξουσ#α μσω της κοιν ς γν!μης, σο και με λγους του μσα στο #διο το γαλλικ Kοινοβολιο παιξε αποφασιστικ ρλο στη μεταβολ της γαλλικ ς πολιτικ ς υπρ των αγωνιζομνων Eλλ νων.

ÓÔ ÙÔ 1826, Â›Ó·È Ê·ÓÂÚ‹ Ë Ì¤ıÂÍË ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ÚÔ˜ Ù· ¿ıË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ. √ §·Ì·ÚÙ›ÓÔ˜, Û ÌÈ· ¤Í·ÚÛË ÙÔ˘ ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡ Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·ÙÔ˜, ·Ú·Î·Ï› ÙÔÓ £Âfi Ó· ÚÔÛٷ٤„ÂÈ ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜ Î·È Ó· ÙÔ˘˜ ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÛÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚΈÓ. ¶Ú¤ÂÈ ·ÚÂÌÈÙfiÓÙˆ˜ Ó· ˘ÔÁÚ·ÌÌÈÛÙ› ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Û˘ÁÁÚ·ÊÈÎÔ‡ Î·È ÂΉÔÙÈÎÔ‡ ÔÚÁ·ÛÌÔ‡ Ô˘ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ÛÙË °·ÏÏ›· ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È Î·È Ë ÂÎÙ‡ˆÛË ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ (1826) ÙˆÓ §˘ÚÈÎÒÓ ÙÔ˘ ∞Ó‰Ú¤· ∫¿Ï‚Ô˘ Ì Á·ÏÏÈ΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ·fi ÙÔÓ ÊÈϤÏÏËÓ· Panthier de Censay, Ê›ÏÔ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹. ™ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ·˘Ù‹, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ ¯·ÈÚÂÙÈÛÌfi ÙÔÓ ÔÔ›Ô ·¢ı‡ÓÂÈ Ô ∫¿Ï‚Ô˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÛÙÚ·ÙËÁfi La Fayette, ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È, ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ, Î·È Ë ˆ‰‹ «∂Ș ™¿ÌÔÓ» («ı¤ÏÂÈ ·ÚÂÙ‹Ó Î·È ÙfiÏÌËÓ Ë ÂÏ¢ıÂÚ›·»). ¢ÂÓ Ú¤ÂÈ, ˆÛÙfiÛÔ, Ó· ˘Ô‚·ıÌÈÛÙ› Ë ÚÔÛÊÔÚ¿ Ô˘ ÔÊ›ÏÂÙ·È Î·È Û ÂÏ¿ÛÛÔÓ˜ ÔÈËÙ¤˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÎÚ¿ÙËÛ·Ó ·Ì›ˆÙÔ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘ Á·ÏÏÈÎÔ‡ Ï·Ô‡ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ Â·Ó¿ÛÙ·Û˘. √ ∫·˙ÈÌ›Ú ¡ÙÂÏ·‚›Ó (17931843) ÛÙȘ ªÂÛÛËÓȷΤ˜ ø‰¤˜ ıÚËÓ› ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Î·È ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÂÏ›-

‰· ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ‹ Ù˘: «∏ ∂ÏÏ¿‰· ı· Í·Ó·˙‹ÛÂÈ ÂχıÂÚË / [...] ∏ ∂ÏÏ¿‰· Í·Ó·‚ڋΠÙÔ˘˜ ‹ÚˆÂ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Ù˘». ™ÙÔ Ô›ËÌ· «√ Δ˘ÚÙ·›Ô˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜», Ô ÔÈËÙ‹˜, ˆ˜ ¿ÏÏÔ˜ Δ˘ÚÙ·›Ô˜, ·¢ı‡ÓÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜ ÙÔ˘ 1821 Î·È ÙÔ˘˜ ÚÔÙÚ¤ÂÈ Ó· ¿ÚÔ˘Ó Ù· fiÏ· ÌÈÌÔ‡ÌÂÓÔÈ ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙˆÓ ÚÔÁfiÓˆÓ ÙÔ˘˜.

™ÙÔ ı¤·ÙÚÔ ¶·Ú¿ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ ÔÈËÙÈΤ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›Â˜ Î·È Ô Â˙fi˜ ÏfiÁÔ˜ ˘ÂÚ›Û¯˘Û·Ó ÔÛÔÙÈο ÛÙË Û¯ÂÙÈ΋ Ì ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ·ÁÒÓ· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹, ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ·ÁÓÔËı› Î·È Ë ÚÔÛÊÔÚ¿ ÙˆÓ ı·ÙÚÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ Ì ı¤Ì· ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË. EÙÛÈ ÛÙÔÓ fiÁÎÔ ÙˆÓ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔÛÙÂı› Î·È ÙÔ ı·ÙÚÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Georges Ozaneaux ∏ ÙÂÏÂ˘Ù·›· Ë̤ڷ ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘ (ËÚˆÈÎfi ‰Ú¿Ì· Û ÙÚÂȘ Ú¿ÍÂȘ) Ô˘ ÁÚ¿ÊÙËΠ̠ÙËÓ ÚÔÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ¡ÙÂÏ·‚›Ó, Ê›ÏÔ˘ ÙÔ˘ Ozaneaux. ∏ ÚÒÙË ·Ú¿ÛÙ·ÛË ‰fiıËΠÛÙȘ 10 ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1828 ÛÙÔ Odéon Î·È ÙÔ ÎÔÈÓfi ÙÔ˘ ÂÂʇϷÍ ıÂÚÌ‹ ˘Ô‰Ô¯‹. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ‰›ÓÔÓÙ·È ı·ÙÚÈ-

Τ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÚfiÛˆ· Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ fiˆ˜ Ë º·›‰Ú·, Ë ∞ÚÈ¿‰ÓË Î·È ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÔÈ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ Ï·ÈÛÈÒÓÔÓÙ·È ·fi ¿ÏϘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ (΢ڛˆ˜ Û˘Ó·˘Ï›Â˜) Ô˘ ÛÎÔfi ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ·ÁÒÓ· Î·È ÙË ÛÙ‹ÚÈÍ‹ ÙÔ˘. ™ÙËÓ ·Ú¿ÛÙ·ÛË Ì¿ÏÈÛÙ· Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ ÙÔ˘ ¶ÈÛ¿ (Pichat) §ÂˆÓ›‰·˜, Ô˘ ‰fiıËΠÙÔ 1825 ÛÙÔ Odéon, ‹Ù·Ó ·ÚÒÓ Î·È Ô ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ∫·Ó¿ÚË. ΔÔ ¤ÚÁÔ ÁÓÒÚÈÛ ÌÂÁ¿ÏË ÂÈÙ˘¯›· Î·È Û˘Ó¤‚·Ï ÛÙËÓ ÂÓ›Û¯˘ÛË ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ú‡̷ÙÔ˜. ∂Í›ÛÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ Ì ÙËÓ ÚˆÙÔÁÂÓ‹ Á·ÏÏÈ΋ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Â›Ó·È Î·È Ë ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ‰›ÙÔÌÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ∂ÏÏËÓÈο ‰ËÌÔÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· (1824-25) ·fi ÙÔÓ °¿ÏÏÔ ÂÏÏËÓÈÛÙ‹ ∫ÏÔÓÙ ºÔÚȤÏ. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ‰ËÌÔÙÈÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ÈÛÙÔÚÈο, ÎϤÊÙÈη, ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ÙÔ˘ ÔÈÎÈ·ÎÔ‡ ‚›Ô˘ Î·È ÁÓÒÚÈÛ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÂÈÙ˘¯›· ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘. √ ºÔÚÈ¤Ï Î·Ù¿ÊÂÚ ӷ ÂÓÒÛÂÈ ÙȘ «‰‡Ô ∂ÏÏ¿‰Â˜»4, ‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ ·Ú¯·›· Ì ÙË ÓÂfiÙÂÚË, Î·È Ó· ÙÔ-

TÔ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎfi ΛÓËÌ· ÙÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡, ÂÌÊÔÚÔ‡ÌÂÓÔ ·fi Â·Ó·ÛÙ·ÙÈΤ˜ ȉ¤Â˜, Û‡ÛÛˆÌÔ Û˘Ì·Ú·Ù¿¯ıËΠ̠ÙÔÓ ÂıÓÈÎfi ·ÁÒÓ· ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

11

H Tο «Yπμνημα περ# της Eλλ δος» του Σατωμπρι ν (αριστερ ) που δημοσιεθηκε το 1825 στο Παρ#σι και μεταφρ στηκε αμσως στα γερμανικ , στα ιταλικ , στα ισπανικ και στα ελληνικ (δεξι ), προ!θησε σε σοβαρ βαθμ τις φιλελληνικς θσεις στη Γαλλ#α, αλλ και στην υπλοιπη Eυρ!πη. H μετ φραση του «Yπομν ματος» στα ελληνικ εκδθηκε απ τον δι σημο ττε Παρισιν τυπογρ φο Φιρμ#νο Διδτο, επ#σης θερμ φιλλληνα.

ÓÒÛÂÈ ÙÔ ËıÈÎfi ÙˆÓ ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ë ¤Î‰ÔÛË ·˘Ù‹ ¤‰ˆÛ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ‚Ô‹ıÂÈ· «·Ú¿ Ì›· Ù·ÍÈ·Ú¯›· ÂıÂÏÔÓÙÒÓ»5. ™ÙË ÊÚ¿ÛË ·˘Ù‹ Û˘Ì˘ÎÓÒÓÂÙ·È, ÈÛÙ‡ˆ, Ë ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜, ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡, ÛÙ¿ıËΠÈηÓfi˜ Ó· ‰ÈÂÁ›ÚÂÈ ÙȘ „˘¯¤˜, ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ fiÙÈ Ë ÚÔÛÊÔÚ¿ ‰ÂÓ ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È Ô‡Ù ÂÍ·ÓÙÏÂ›Ù·È ÛÙȘ ÛÙÚ·ÙȈÙÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ, ı¤ÛË ÙËÓ ÔÔ›· ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ ¤ÓıÂÚÌ· Î·È Ô ™·ÙˆÌÚÈ¿Ó.

™∏ª∂πfl™∂π˜ 1. Μπάμπης Aννινος, «Οι φιλέλληνες του 1821», Αθήνα, Δημιουργία, 1995 (1η έκδοση 1925). 2. Αν. Χριστοφιλπουλος, «Ο φιλελληνισμς του Σταντάλ», «Νέα Εστία», τ. 88, τχ. 1043, 1970, σ. 79-86. 3. Κ. Σβολπουλος, «Ο γαλλικς φιλελληνισμς κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν. Η πλις του Στρασβούργου και αι επαρχίαι του Ρήνου», «Επετηρίς Εταιρείας Στερεοελλαδικών Μελετών», τ. 5 (1974-75), σ. 299-332. 4. René Canat, «L’ Hellénisme des Romantiques», Paris, Didier, 1951. 5. Αννίτα Πρασά, «Ο φιλελληνισμς και η επανάσταση του 1821», Αθήνα, Δημιουργία, 1999.

à Eλληνας αγωνιστ ς της Eπαν στασης, γλυπτ θμα σε ρολι, γρω στα 1830.

12

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

H «O θ νατος του νεαρο διακνου απ τη Mεσσην#α», ε#ναι ο τ#τλος στο ργο αυτ του Γ λλου ζωγρ φου Bενσν Nικολ Pαβερ . Bρ#σκει το θμα και εμπνεται απ πο#ημα της συλλογ ς «Mεσσηνιακ » του Kαζιμ#ρ Nτελαβ#λ, ο οπο#ος πρωτοστ τησε μαζ# με τον Σατωμπρι ν υπρ της ανεξαρτησ#ας των Eλλ νων. M λιστα, ως λλος Tυρτα#ος, προτρπει να π ρουν τα πλα.

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

13

O Φοριλ και τα Õ Πρα απ το ενδιαφρον του για την ελληνικ Eπανσταση, στα μεσα φιλολογικ ενδιαφροντα του Φοριλ βρισκταν η αννυμη προφορικ ποηση. H κδοση στο Παρσι της συλλογς ελληνικν δημοτικν τραγουδιν εχε μεση και μεγλη απχηση. Γργορα μεταφρστηκαν στις κριες ττε ευρωπαϊκς γλσσες. Στα γερμανικ η απδοση γινε απ τον ποιητ και θερμ φιλλληνα Bλχελμ Mλερ (φωτ. Aλξης Πολτης «H ανακλυψη των ελληνικν δημοτικν τραγουδιν», «Θεμλιο», 1984).

Tου ∞ §Œ•∏ ¶ √§ÿΔ∏ Πανεπιστ μιο Κρ της, Τμ μα Φιλολογας

™

TA 1821 Ô ºÔÚÈ¤Ï ¿ÁÁÈ˙ È· Ù· ÂÓ‹ÓÙ·Ø ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ÌÂÏÂÙËÚfi˜ ÂÚ·ÛÈÙ¤¯Ó˘, Ì Ôχ ηÏfi fiÓÔÌ· ÛÙÔ˘˜ ÏÈÁÔÛÙÔ‡˜ Ô˘ ÙÔÓ ‹ÍÂÚ·Ó, ·ÏÏ¿ Ô˘ ‰ÂÓ ÙÔ˘ ¿ÚÂÛ ӷ ‰ËÌÔÛȇÂÈ, Ô‡Ù ӷ ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÈ Î·Ó ÙȘ ÌÂϤÙ˜ÙÔ˘. ∑Ô‡Û ›Ù ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ Â›Ù ے ¤Ó· ÎÔÓÙÈÓfi ¯ˆÚÈfi, ÛÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ ÊÈÏÂÓ¿‰·˜ ÙÔ˘, Ù˘ ¯‹Ú·˜ ÙÔ˘ ÂÚ›ÊËÌÔ˘ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˘ ∫ÔÓÙÔÚÛ¤, Ô˘ ‹Ù·Ó ‚¤‚·È· οˆ˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ‹ ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ Î·È ÔÓÔÌ·ÛÙ‹, ÁÈ· ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ Ù˘. ∫ÔÓÙ¿ Ù˘, Ô ºÔÚÈ¤Ï ‰ÂÓ ¯ÚÂÈ·˙fiÙ·Ó Ó· ÂÚÁ¿˙ÂÙ·ÈØ ¤ÙÛÈ ·Ú·ÈÙ‹ıËΠÁÏ‹ÁÔÚ· ·fi ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎfi˜ ÙÔ˘ ‰È·‚fiËÙÔ˘ ºÔ˘Û¤, Î·È È‰ÈÒÙ¢Â. (∫·ÎfiÁψÛÛÔ˜, Î·È ›Ûˆ˜ fi¯È Î·È ÙfiÛÔ ·ÓÂÎÙÈÎfi˜ Û ٤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜, Ô ∫ÔÚ·‹˜ ¤ÁÚ·Ê ÙÔ 1804 fiÙÈ «ÎÚ·ÙÂ›Ù·È ÂȘ Ù˘ ∫·Ï˘„Ô‡˜ ÙËÓ Ó‹ÛÔÓ».) ™Ù· ÓÈ¿Ù· ÙÔ˘ ÙÔÓ ··Û¯fiÏËÛ·Ó ÁÈ· ¯ÚfiÓÈ· ÔÈ ·Ú¯·›ÔÈ ÛÙˆÈÎÔ›Ø Ó‡̷ fï˜ ¢ڇ, ÂÁ΢ÎÏÔ·È‰ÈÎfi, ›¯Â ÂÓÙÚ˘Ê‹ÛÂÈ Û ÔÈΛϘ Ì·ı‹ÛÂȘ: ‚ÔÙ·ÓÔÏÔÁ›·, ·Ó·ÙÔÏÈΤ˜ ÁÏÒÛÛ˜ (Ï›Á· ÙÔ˘ÚÎÈο, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·Ú·‚Èο Î·È Û·ÓÛÎÚÈÙÈο, Î·È fiϘ ÔÈ Â˘Úˆ·˚Τ˜ ÂÎÙfi˜ ·fi ÙȘ ÛÏ·‚ÈΤ˜), Á·ÏÏÈ΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Î·È ÈÛÙÔÚ›·. °‡Úˆ ÛÙ· 1810 ¿ÏÏ·Í ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfiØ ‚¿ÏıËΠӷ Û˘ÏÏ¿‚ÂÈ ÙȘ ‰È·‰Èηۛ˜ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÙËÓ ∂˘ÚÒË ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ÓÂÔÙÂÚÈ΋˜ Ô›ËÛ˘, ÎÈ Î·Ù·ÁÈÓfiÙ·Ó Ì ÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÙÚÔ˘‚·‰Ô‡ÚˆÓ, Ù˘ ÚÔ‚ËÁÎÈ·Ó‹˜ Ô›ËÛ˘ Î·È Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ NfiÙÈ·˜ °·ÏÏ›·˜.

¶ÚÒÙË ¤ÓÙ˘Ë Û˘ÏÏÔÁ‹ ºÈÏÂχıÂÚÔ˜, ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎfi˜ ·fi Ù· ÓÈ¿Ù· ÙÔ˘, ÂӉȷʤÚıËΠÁÈ· ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙˆÓ ¡ÂÔÂÏÏ‹ÓˆÓ, ÎÈ ¿Ú¯ÈÛ ·Ì¤Ûˆ˜ Ó· Ì·ı·›ÓÂÈ ÙË ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘˜. ∫·ıÒ˜ Ù· ÚÔÛˆÈο ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙ· ÙÔÓ Â›¯·Ó ¢·ÈÛıËÙÔÔÈ‹ÛÂÈ ÛÙËÓ ·ÓÒÓ˘ÌË ÚÔÊÔÚÈ΋ Ô›ËÛË, ˘Ôı¤Ùˆ ˆ˜ ÚÒÙËÛ ÙÔÓ ‰¿ÛηÏfi ÙÔ˘ Ì‹ˆ˜ Î·È ˘‹Ú¯Â ηÌÈ¿ Û˘ÏÏÔÁ‹ Ì Ϸ˚ο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ÙˆÓ ¡ÂÔÂÏÏ‹ÓˆÓ. √ ‰¿ÛηÏfi˜ ÙÔ˘, Ô ÏfiÁÈÔ˜ ¡. ™. ¶›ÎÎÔÏÔ˜ ¤„·ÍÂ Î·È ‚ڋΠÌÈ· ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊË Û˘ÏÏÔÁ‹ Ô˘ ›¯Â ηٷÚÙÈÛÙ› ÚÈÓ ·fi ÌÂÚÈο ¯ÚfiÓÈ· ÛÙÔÓ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ¯ÒÚÔØ ¤Ó· ·ÓÙ›ÁÚ·Êfi Ù˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ ∫ÔÚ·‹. ºÚfiÓÙÈÛ ÏÔÈfiÓ Ó· ÙËÓ ·ÓÙÈÁÚ¿„ÂÈ Î¿ÔÈÔ˜, Î·È ÙËÓ ÚfiÛÊÂÚ ÛÙÔÓ ºÔÚȤÏ, ÚÔÛı¤ÙÔÓÙ·˜ ÎÈ Ô ›‰ÈÔ˜ οÙÈ - ÂÈÎÔÛÈÙ¤ÛÛÂÚ· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· fiÏ· ÎÈ fiÏ·. ∞˘Ù‹ ÛÙ¿ıËÎÂ Ë Ì·ÁÈ¿ Ù˘ ÚÒÙ˘ ¤ÓÙ˘˘ Û˘ÏÏÔÁ‹˜ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ‰ËÌÔÙÈÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ Ô˘ ΢ÎÏÔÊfiÚËÛ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ Û ‰‡Ô ÙfiÌÔ˘˜ ηٿ ÙȘ ÈÔ ÎÚ›ÛÈ̘ ÛÙÈÁ̤˜ ÙÔ˘ ∞ÁÒÓ·, 1824-1825.

14

H

K A £ H M E P I N H

B

¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· ÊÈÏÔÏÔÁÈÎfi ¤ÚÁÔ ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋˜ ÔÈfiÙËÙ·˜. √ ºÔÚÈ¤Ï ¤ÁÚ·„ ÌÈ·Ó ÂÎÙÂÓ¤ÛÙ·ÙË ÂÈÛ·ÁˆÁ‹, ÛÔÊ‹, ¯Ú‹ÛÈÌË ·ÎfiÌ· Î·È Û‹ÌÂÚ·, Ì ıÂÚÌfi ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎfi ·ÏÌfi, ÚfiÛıÂÛ ÂȉÈο Û¯fiÏÈ· ÁÈ· οı ÙÚ·ÁÔ‡‰È Î·È Ù· ÌÂÙ¤ÊÚ·Û Û ¤ÍÔ¯Ë Úfi˙·Ø ·Ú¿ÏÏËÏ·, ·Ú¿ ÙȘ ÌÈÎÚÔÂÂÌ‚¿ÛÂȘ ÙÔ˘ Â‰Ò ÎÈ ÂΛ, Û‚¿ÛÙËΠ·ÚÎÂÙ¿ ÙÔ ‡ÊÔ˜ ÙÔ˘ ‰ËÌÔÙÈÎÔ‡ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÔ‡. ΔÂÏÈο Âͤ‰ˆÛ Á‡Úˆ ÛÙ· ‰È·ÎfiÛÈ· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· (ÎÈ ¤Ó·˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ·Ó¤Î‰ÔÙˆÓ ¤ÌÂÈÓ ÛÙ· ¯·ÚÙÈ¿ ÙÔ˘, Î·È ‰ÂÓ ÂΉfiıËΠ·Ú¿ ÛÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜)Ø Ì¿ÏÈÛÙ· Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ ÙfiÌÔ˜ Ù˘ Û˘ÏÏÔÁ‹˜ ÙÔ˘ ÏÔ˘Ù›ÛÙËΠ(·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙË ı¤ÏËÛ‹ ÙÔ˘, ηıÒ˜ ¤ÏÂÈ ·fi ÙÔ ¶·Ú›ÛÈ fiÙ·Ó Ù˘ˆÓfiÙ·Ó ÙÔ ¤ÚÁÔ) Ì ÙÔÓ YÌÓÔÓ ÂȘ ÙËÓ ∂Ï¢ıÂÚ›·Ó ÙÔ˘ ™ÔψÌÔ‡ - Ë ÚÒÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÙÔ˘ YÌÓÔ˘.

EÓÙ˘ˆÛȷ΋ ·‹¯ËÛË ΔÔ ÏfiÁÈÔ Â˘Úˆ·˚Îfi ÎÔÈÓfi ÂÓÙ˘ˆÛÈ¿ÛÙËÎÂ. ª¤Û· Û’ ¤Ó·Ó ¯ÚfiÓÔ ¤ÁÈÓ·Ó ‰‡Ô ÁÂÚÌ·ÓÈΤ˜ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂȘ, Ë Ì›· Û˘ÓÙÔÌÂ˘Ì¤ÓË, Ë ¿ÏÏË Ï‹Ú˘ ·fi ÙÔÓ Â›Û˘ ÊÈϤÏÏËÓ· ÔÈËÙ‹ μ›Ï¯ÂÏÌ ª›ÏÏÂÚ, Ì›· ·ÁÁÏÈ΋, ·fi ÙÔÓ ™¤ÚÈÓÙ·Ó, ÙÔÓ ÁÈÔ ÙÔ˘ Έ̈‰ÈÔÁÚ¿ÊÔ˘, η-

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

ıÒ˜ Î·È ÌÈ· ÚˆÛÈ΋ ÂÈÏÂÎÙÈ΋ ‰›ÁψÛÛË ¤Î‰ÔÛË, ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙ‹ ÙÔ˘ √Ì‹ÚÔ˘ °ÎÓ¤ÓÙÈÙ˜. ∞̤ۈ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î˘ÎÏÔÊÔÚ›· ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÙfiÌÔ˘ Ù˘ Û˘ÏÏÔÁ‹˜ ÙÔ˘ ºÔÚȤÏ, ¤Ó·˜ °¿ÏÏÔ˜ ÔÈËÙ‹˜, Ô ¡ÂÔÌÈÛ¤Ó §ÂÌÂÚÛȤ, ·Ú¤ÊÚ·Û ٷ ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Û Á·ÏÏÈÎÔ‡˜ ÛÙ›¯Ô˘˜, Î·È ÙÔÓ ÂfiÌÂÓÔ ¯ÚfiÓÔ, 1825, ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ¤Ó·˜ ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎfi˜ ÙfiÌÔ˜. ¶ÔÏÏ¿ ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ·Ó·‰ËÌÔÛȇÙËÎ·Ó ‹ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÙËÎ·Ó Û ÔÈΛϘ ·ÓıÔÏÔÁ›Â˜, Û ÊÈÏÂÏÏËÓÈο ËÌÂÚÔÏfiÁÈ·, ÛÙÔÓ Â˘Úˆ·˚Îfi T‡Ô. ∂ÓıÔ˘ÛÈÒ‰ÂȘ ÎÚÈÙÈΤ˜ ÁÚ¿ÊÙËÎ·Ó Û ÔÏϤ˜ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ - ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ıÂÚÌÔ‡˜ ı·˘Ì·ÛÙ¤˜ Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜ ÙÔ˘ ºÔÚÈ¤Ï Û˘ÁηٷÏÂÁfiÙ·Ó Î·È Ô ™Ù·ÓÙ¿Ï. ΔÔ Â˘Úˆ·˚Îfi ÎÔÈÓfi ÂӉȷÊÂÚfiÙ·Ó, ¿ÏψÛÙÂ, ÁÈ· Ù· Ï·˚ο ÔÈËÙÈο ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù·. §›Á· ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ, ÌÈ· Û˘ÏÏÔÁ‹ Û¤Ú‚ÈÎˆÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ Â›¯Â ÎÈ ·˘Ù‹ Û˘ÁÎÏÔÓ›ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ÏfiÁÈÔ˘˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜: Ô ƒÔÌ·ÓÙÈÛÌfi˜ ¢ÓÔÔ‡Û ÙÔ ÙÔ-

K˘ÎÏÔÊfiÚËÛ·Ó ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ÛÙȘ ÈÔ ÎÚ›ÛÈ̘ ÛÙÈÁ̤˜ ÙÔ˘ AÁÒÓ·, ÂÓÙ˘ˆÛÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ ÏfiÁÈÔ Â˘Úˆ·˚Îfi ÎÔÈÓfi

δημοτικ τραγοδια Õ H κεντρικ αγορ του Παρισιο στα 1822, πως την αποδδει στο ργο του «H κρνη των αθων» ο Tζον Tζιμς Σλον. H συλλογ ελληνικν δημοτικν τραγουδιν του Φοριλ εναι η πρτη ντυπη που εκδθηκε στο Παρσι (182425) σε κρσιμη ττε για τον Aγνα περοδο.

ÈÎfi ¯ÚÒÌ·, ÙËÓ ·ÊÂÏ‹ ·ÏfiÙËÙ·, ÙËÓ ÔÈÎÈÏ›· - Î·È ÏÔÈfiÓ ÔÈ Ìfi‰Â˜ ÂÓ·ÏÏ¿ÛÛÔÓÙ·Ó ÁÔÚÁ¿. ∞ÏÏ¿ ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔÓ ƒÔÌ·ÓÙÈÛÌfi ‹Ù·Ó Î·È ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ˘fiıÂÛËØ fiÏÔÈ ÔÈ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎÔ›, Ô˘ Ë πÂÚ‹ ™˘ÌÌ·¯›· ÙÔ˘˜ ›¯Â Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ÛÙËÓ ·ÓÙÈÔϛ٢ÛË, ·¤ÎÙËÛ·Ó ¤Ó· Û˘ÓÙÚÈÙÈÎfi Âȯ›ÚËÌ·: ÔÈ EÏÏËÓ˜ ›¯·Ó ÂÍÂÁÂÚı› ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ÌÔÓ¿Ú¯Ë ÙÔ˘˜, ÔÈ ‚·ÛÈÏÈΤ˜ ΢‚ÂÚÓ‹ÛÂȘ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘ ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙·Ó Ì ¯ıÚfiÙËÙ·, ·ÏÏ¿ Ô ÌÔӿگ˘ ·˘Ùfi˜ ‹Ù·Ó ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˜ Î·È ÔÈ ÂÍÂÁÂṲ́ÓÔÈ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ›. ∞˘Ùfi ‹Ù·Ó ÙÔ ¤Ó·, ÙÔ ¿ÏÏÔ ‹Ù·Ó, ‚¤‚·È·, Ë Û‡Ó‰ÂÛË Ì ÙËÓ ·Ú¯·›· ∂ÏÏ¿‰·, ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi, Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ÙȘ Ù¤¯Ó˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÙË ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·. ∫ÔÓÙ¿ ÛÙÔ ÔÏÂÌÈÎfi ı¿ÚÚÔ˜ ÙÔ˘ ∫·Ó¿ÚË Î·È ÙÔ˘ ªfiÙÛ·ÚË, ÔÈ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈΤ˜ ·ÚÂÙ¤˜ ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤ÓˆÓ ÚfiÛÊÂÚ·Ó ¤Ó· ·ÎfiÌ· Âȯ›ÚËÌ·. EÙÛÈ Ë Â˘Úˆ·˚΋ ‰È·ÓfiËÛË ÂӉȷʤÚıËΠȉȷ›ÙÂÚ· ÁÈ· ÙËÓ ÔÈËÙÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓØ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÙËΠÏÔÈfiÓ Ô ÃÚÈÛÙfiÔ˘ÏÔ˜, Ô ™ÔψÌfi˜, Ô ∫¿Ï‚Ô˜, Î·È ¿ÏÏÔÈ, ÂÓÒ ÌÂÁ¿ÏË ÂΉÔÙÈ΋ ÂÈÙ˘¯›· ›¯·Ó Î·È Ù· ª·ı‹Ì·Ù· Ù˘ Ó¤·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ Ô˘ ¤Î·Ó ÛÙË °ÂÓ¤‚Ë Ô π·Îˆ‚¿Î˘ ƒ›˙Ô˜ ¡ÂÚÔ˘Ïfi˜ ÙÔ 1826. Δ· ‰ËÌÔÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Ì¿ÏÈÛÙ· ·Ú›¯·Ó ·fi‰ÂÈÍË Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÔÈËÙÈ΋ ȉÈÔÊ˘˝· ÙˆÓ ·ÁÚ¿ÌÌ·ÙˆÓ ¡ÂÔÂÏÏ‹-

ÓˆÓ ¯ˆÚÈÎÒÓ -Û ÌÈ· ÂÔ¯‹ Ô˘ Î·È Ô OÌËÚÔ˜ ‰ËÌÔÙÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È ÂıˆÚ›ÙÔ- ·ÏÏ¿ ηÈ, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ÁÈ· ÙȘ ÔÏÂÌÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ·ÚÂÙ¤˜. «EÓ·˜ À‰Ú·›Ô˜ Ì ›ÂÓ Â‰Ò fiÙÈ ÔÈ ÎϤÊÙ˜, fiÛÔÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ ÛÎÔÙÒÓÔ˘Ó, ÙfiÛÔ Î·Ï‡ÙÂÚ· ÙÚ·ÁÔ˘‰Ô‡Ó», ¤ÁÚ·Ê ÛÙÔÓ ºÔÚÈ¤Ï ÛÙȘ 21 πÔ˘Ó›Ô˘ 1822 Ô ¡. ™. ¶›ÎÎÔÏÔ˜, ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ Ì·ÚοÚÈ˙ ·fi ÙË ª·ÛÛ·Ï›· ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. øÚ·›· ÊÚ¿ÛË ÁÈ· Ó· ÂÓÓÔ‹ÛÔ˘Ì ÙÔÓ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi Ù˘ ÂÔ¯‹˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ȉÂÔÏÔÁ‹Ì·Ù¿ Ù˘, ÂÂȉ‹ ‚¤‚·È· Ô ·Ï‚·ÓfiʈÓÔ˜ Ó·˘ÙÈÎfi˜ Ï›ÁÔ ı· ÓÔÈ·˙fiÙ·Ó ÁÈ· Ù· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ÙˆÓ ƒÔ˘ÌÂÏȈÙÒÓ - ÎÈ ·Ó Ù· ¤ÎÚÈÓÂ, Û ¿ÏÏË ·ÍÈÔÏÔÁÈ΋ Îϛ̷η ı· Ù· ÙÔÔıÂÙÔ‡ÛÂ: «∞‰ÂÏʤ ª·ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓË, Û ηÏfi Ó· ÙÔ Î¿ÌÂÈ Ô £Âfi˜Ø ¿ÏÏË ÊÔÚ¿ ‰ÂÓ ÙÚ·ÁÔ‡‰ËÛ˜ ÙfiÛÔ ·Ú·ÔÓÂ̤ӷ», ¤ÙÛÈ ÂÎÊÚ·˙fiÙ·Ó Ô °ÎÔ‡Ú·˜.

T· ÎϤÊÙÈη Ö˜ ÙÔ È‰ÂÔÏfiÁËÌ· ÙˆÓ ÁÂÓÓ·›ˆÓ ÔÈËÙÒÓ Ù·›ÚÈ·˙ ·fiÏ˘Ù· ÛÙÔ ÚÔÌ·ÓÙÈÎfi Îϛ̷ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘, Î·È ÏÔÈfiÓ ‚Ô‹ıËÛ ÛÙËÓ ·Ó·˙ˆ‡ÚˆÛË Ù˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈ΋˜ ˘Ú¿˜ - fiˆ˜ ‚Ô‹ıËÛÂ Î·È ÛÙÔ ÊÔ‡Óو̷ ÙÔ˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÂıÓÈÎÈÛÌÔ‡ ÌÂÚÈΤ˜ ‰ÂηÂٛ˜ ·ÚÁfiÙÂÚ·. ∂›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ˆ˜ Ù· ÎϤÊÙÈη ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ÙÚ¿‚ËÍ·Ó ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ Û˘ÏÏÔÁ¤ˆÓ, ∂ÏÏ‹-

ÓˆÓ Î·È Í¤ÓˆÓ, Û fiÏÔÓ ÙÔÓ ‰¤Î·ÙÔ ¤Ó·ÙÔ ·ÈÒÓ·, Î·È Ë ÛËÌ·Û›· Ù˘ Ϥ͢ «ÎϤÊÙÈÎÔ» ·ÏÒıËÎÂ Î·È Û˘¯Ó¿ Î¿Ï˘„ fiϘ ÙȘ ηÙËÁÔڛ˜ ÙˆÓ ‰ËÌÔÙÈÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ. (∞ÎfiÌ· Î·È Û‹ÌÂÚ·, ÔÏϤ˜ ·fi ÙȘ Ï·˚Τ˜ ·Ó·Ù˘ÒÛÂȘ ÙˆÓ ∂ÎÏÔÁÒÓ ·fi Ù· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡, Ù˘ ·ÓıÔÏÔÁ›·˜ ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ˘ ¡. °. ¶ÔÏ›ÙË, ÎÔÓÙ¿ ÛÙȘ ¿ÏϘ ·˘ı·ÈÚÂۛ˜ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó Î·È ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ Û ∫ϤÊÙÈη. ∫È ·Ó ÂÂÎÙ·ıԇ̠۠¢ڇÙÂÚ˜ ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜, ı· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÔ˘Ì ˆ˜ ÙÔ «·ÚÓ› Ù˘ ÛÔ‡‚Ï·˜» ÙÈÙÏÔÊÔÚÂ›Ù·È Û ÔÏÏ¿ ÂÏÏËÓÈο ÂÛÙÈ·ÙfiÚÈ· Ù˘ °·ÏÏ›·˜ «· Ï· ·ÏÈοڻ - ·fi ÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ºÔÚÈ¤Ï ¤ÏÎÂÈ ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ Ù˘ Ë ÔÓÔÌ·Û›·.) √ ¢ÁÂÓ‹˜ ÏËÛÙ‹˜, Ô ÂÍÂÁÂṲ́ÓÔ˜ ·fi ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ·‰ÈΛ· Ï‚¤ÓÙ˘ ¤ÁÈÓ ¤Ó· ·fi Ù· ÂÌ‚Ï‹Ì·Ù· ÂÓfi˜ ·ÈÒÓ· - ·˜ ı˘ÌËıԇ̠ÙÔ˘˜ §ËÛÙ¤˜ ÙÔ˘ ™›ÏÏÂÚ Î·È ÙËÓ ÂÈÙ˘¯›· ÙÔ˘˜. ∏ ÏÔÁÔÙ¯ӛ· ÚÔÛ¤ÊÂÚ οÔÈ· ·Ú·Ì˘ı›· ÛÙ· ‰È·„¢Ṳ̂ӷ fiÓÂÈÚ· ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÒÓ, ÂıÓÈÎÒÓ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ. øÛÙfiÛÔ Ë Û˘ÏÏÔÁ‹ ÙˆÓ ‰ËÌÔÙÈÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ ·fi ÙÔÓ ºÔÚÈ¤Ï ¿ÓÔÈÍ ÔÏÏ·ÏÔ‡˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜. ∏ ÔÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Î¤ÓÙÚÈÛÂ Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ÊÈϤÏÏËÓ˜ Ó· Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ó ÙËÓ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ ηÈÓÔ‡ÚÁÈˆÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ, ÚÔÙÔ‡ ·ÎfiÌ· Ô ∞ÁÒÓ·˜ ηٷϋÍÂÈ ÛÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·. ªÈ· ÁÂÓÈ¿ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÔÈ ¡ÂÔ¤Ï-

H

K A £ H M E P I N H

B

ÏËÓ˜ ı· ·Ú·Ï¿‚Ô˘Ó ÙË ÛÎ˘Ù¿ÏË Ù˘ Û˘ÏÏÔÁ‹˜ - ÙÔ ÙÈ Î¿Ó·ÌÂ, ÙÔ fiÛÔ ÏÔ˘Ù›Û·Ì ‹ ·Ú·ÌÔÚÊÒÛ·ÌÂ, ÙÔ fiÛÔ Ôχ ‹ Ï›ÁÔ ÂÎÌÂÙ·ÏÏÂ˘Ù‹Î·Ì ÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ Ô˘ ¿ÓÔÈÍÂ Ô ºÔÚÈ¤Ï Â›Ó·È ÌÈ· ¿ÏÏË ÈÛÙÔÚ›·.

μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· C. Fauriel, Ελληνικά δημοτικά τραγούδια, Α΄, Η έκδοση του 1824 -1825, Β΄, Ανέκδοτα κείμενα, αναλυτικά κριτικά υπομνήματα, παράρτημα και επίμετρα, επιμ. Αλέξης Πολίτης, Ηράκλειο (Πανεπιστημιακές Εκδσεις Κρήτης) 1999, ³2000. Αλέξης Πολίτης, Η ανακάλυψη των ελληνικών δημοτικών τραγουδιών, Αθήνα (Θεμέλιο) 1984, ²1999. Miodrag Ibrovac, Claude Fauriel et la fortune européene des poésies populaires grecque et serbe, Παρίσι 1966. Δ. Α. Πετρπουλος, «Συμβολή εις την βιβλιογραφίαν των ελληνικών δημοτικών τραγουδιών», Επετηρίς του Λαογραφικού Αρχείου, 8 (195354) 54-109. G. Saunier, Ελληνικά δημοτικά τραγούδια. Συναγωγή μελετών (1968 2000), Αθήνα (Iδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη) 2001.

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

15

Õ Tα Προπλαια του Mον χου εναι το πιο σημαντικ μνημεο του φιλελληνισμο στη Γερμανα. Στα αετματα παρουσι ζονται αν γλυφα θματα της ελληνικς αρχαιτητας, εν στην εσοδο, δεξι και αριστερ , βρσκονται, γραμμνα στα ελληνικ ονματα αγωνιστν του ’21. Aμεωτη η φιλελληνικ δι θεση του Λουδοβκου A´, ξεκνησε προεπαναστατικ , ταν ακμη δι δοχος του θρνου και μεταγρ φοντας κλασικ πρτυπα της Aθνας, δωσε τσο ντονο ελληνικ χρμα στην πλη του Mον χου στε να ονομαστε η «Aθνα του Iζαρ» (φωτ. «Aθνα Mναχο», Eθνικ Πινακοθκη, 2000).

Γερμανικ ς φιλελληνισμ ς Tης M ∞ƒπ§ÿ∑∞˜ M ◊Δ™√À Kαθηγτριας Νεοελληνικν Σπουδν στο Πανεπιστμιο του Μονχου

O

™O ™∞º◊˜ ‰Â›¯ÓÂÈ Ô fiÚÔ˜ «ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜» Û ÈÛÙÔÚÈο Î·È ÔÏÈÙÈο Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓ·, fiÙ·Ó ‰ËÏÒÓÂÈ ÙÔ Â˘Ú‡ ηÈ, ηٿ ‚¿ÛË, ‰È·Ù·ÍÈÎfi ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ΛÓËÌ· ˘ÂÚ¿ÛÈÛ˘ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎÔ‡ ∞ÁÒ-

16

H

K A £ H M E P I N H

B

Ó·, ÙÔ ÔÔ›Ô ÎÔÚ˘ÊÒıËΠÛÙËÓ ∂˘ÚÒË Î·È ÙȘ ∏¶∞ ÙË ‰Â‡ÙÂÚË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÙfiÛÔ ‰ÈÊÔÚÔ‡ÌÂÓÔ˜ Á›ÓÂÙ·È fiÙ·Ó ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ Ù¯ÓÒÓ. √ ÏfiÁÔ˜ ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi, Ô˘ ıˆÚÂ›Ù·È ·fi ÔÏÏÔ‡˜ Ï›ÎÓÔ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ Ú‡̷ÙÔ˜ Û˘Ì¿ıÂÈ·˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. √ Â˘Úˆ·˚Îfi˜ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜ ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ· ÙÚ¿ÊËΠȉÂÔÏÔÁÈο ·fi ÙË ÓÂÔ-Ô˘Ì·ÓÈÛÙÈ΋ Â·Ó·Î¿Ï˘„Ë Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ÎÏ·ÛÈÎÈÛÌÔ‡, ·fi Ù· ·ÈÛıËÙÈο Î·È ÔÏÈÙÈο ȉÂÒ‰Ë Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, ·fi ÙËÓ Â͇ÌÓËÛË Î·Ù¿ μ›ÓÎÂÏÌ·Ó «Ù˘ ¢ÁÂÓÈ΋˜ ·ÏfiÙËÙ·˜ Î·È ÙÔ˘ ‹ÚÂÌÔ˘ ÌÂÁ·Ï›Ԣ» ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ. øÛÙfiÛÔ, ·Ó Ë ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈ΋ Ìfi‰· ÛÙÂÚÈÒÓÂÈ ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ °·ÏÏÈ΋˜ E·Ó¿ÛÙ·Û˘, ÁÈ· Ó· ÌÂÙ·‰Ôı› ˘fi ÌÔÚÊ‹ Û˘Ì‚fiÏˆÓ Î·È ·Ú¯·›·˜ ÔÓÔÌ·ÙÔıÂÛ›·˜ ÛÙËÓ ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ ∂ÏÏ¿‰·, ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ∞ÁÒÓ· Ù· ÁÂÚÌ·Ófi·È‰· ·›˙Ô˘Ó

ηٿ ÚÔÙ›ÌËÛË «EÏÏËÓ˜ Î·È ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜», ÛÙÔ Î·ÚÓ·‚¿ÏÈ ÔÈ Î‡ÚÈÔÈ ÊÔÚÔ‡Ó ÊÔ˘ÛٷӤϘ Î·È ÔÈ Î˘Ú›Â˜ Ì·ÛηÚ‡ÔÓÙ·È à la Bobeline (MÔ˘ÌÔ˘Ï›Ó˜) ÂÓÒ Á›ÓÔÓÙ·È ·Ó¿Ú·ÛÙ· Û¯¤‰È· Î·È È¿Ù· Ì ÛÎËÓ¤˜ ·fi ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË.

¶ÔÈ· EÏÏ¿‰· ΔÔ ÂÚÒÙËÌ· Ô˘ Ù›ıÂÙ·È Û‹ÌÂÚ· Â›Ó·È Î·Ù¿ fiÛÔ ÌÔÚ› Ó· ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ÈÛÔ‰‡Ó·Ì˜ Û˘ÓÈÛÙÒÛ˜ ÙÔ˘ (ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡)

Õ Προσωπογραφα του Γκατε, που φιλοτεχνθηκε το 1828 απ τον αυλικ ζωγρ φο Γιζεφ Kαρλ Στλερ. Δεσπζουσα μορφ του ευρωπαϊκο πνεματος ο Γκατε, το ργο του μπολι στηκε απ τα ιδεδη του ελληνικο κλασικισμο, αλλ ο διος δεν γνρισε ποτ, πως δεν γνρισε και ο Xλντερλιν, την Eλλ δα της εποχς του.

ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ Ë Û‡ÛÙ·ÛË ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÎÔÌÈٿوÓ, Ë ·ÔÛÙÔÏ‹ ÂıÂÏÔÓÙÒÓ Ì·¯ËÙÒÓ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, Ë ·Ú·ÎÈÓ‰˘ÓÂ˘Ì¤ÓË ¤Î‰ÔÛË ÊÈÏÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈÎÒÓ Ê˘ÏÏ·‰›ˆÓ Î.Ï., Ì ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ· Ë ¿ÌÂÛ· ÔÏÈÙÈ΋ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÛÙÔÓ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎfi ·ÁÒÓ·, Î·È Ë ÂÏÏËÓÔÏ·ÙÚ›· °ÂÚÌ·ÓÒÓ ÔÈËÙÒÓ, Ô˘ ·ÔÁÂÈÒıËΠÛÙËÓ ·ÎÌ‹ ÙÔ˘ ÚÒÈÌÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡. ∞Ó Â›Ó·È ‰ËÏ·‰‹ ıÂÌÈÙfi Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ·‰È·ÎÚ›Ùˆ˜ «ÊÈϤÏÏËÓ˜» ·fi ÙË ÌÈ· ÌÂÚÈ¿ ÔÈ ˘ÂÚ‰Ú·ÛÙ‹ÚÈÔÈ ˘ÌÓËÙ¤˜ Î·È Û˘Ì·Ú·Ûٿ٘ ÙÔ˘ ∞ÁÒÓ· μ›Ï¯ÂÏÌ ∫ÚÔ˘ÁÎ, ºÚ‹ÓÙÚȯ Δ‹Ú˜, °Èfi¯·Ó ΔÛfiÈÓÂ, μ›Ï¯ÂÏÌ ª‡ÏÏÂÚ Î.Ô.Î., Î·È ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ·Ó˘fiÎÚÈÙÔÈ ı·˘Ì·ÛÙ¤˜ ÌÈ·˜ ·ÊËÚË̤Ó˘ (‹ ·Úˆ¯Ë̤Ó˘) ÂÏÏËÓÈÎfiÙËÙ·˜ Û·Ó ÙÔÓ ™›ÏÏÂÚ ‹ ÙÔÓ Ã·›ÏÓÙÂÚÏÈÓ. ∂›Ó·È ÂÓÙ¤ÏÂÈ ÈÛÙÔÚÈο ηıÔÚÈṲ̂Ó˜ ‹ ‰È·¯ÚÔÓÈΤ˜ ÔÈ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡; E¯ÂÈ ÓfiËÌ· Ó· Û˘ÌÂÚÈÏ¿‚Ô˘Ì ÛÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÙËÓ ÚÔÓÔÌȷ΋ ıÂÌ·ÙÔÔ›ËÛË ÛÙË ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Î·È ÙËÓ Ù¤¯ÓË ÌÈ·˜ ·fiÏ˘Ù· ÂÍȉ·ÓÈÎÂ˘Ì¤Ó˘ ∂ÏÏ¿‰·˜; ◊ Ì‹ˆ˜ Â›Ó·È ÚÔÙÈÌfiÙÂÚÔ Ó· ÂÚÈÔÚ›ÛÔ˘Ì ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÛÙȘ ÔÈΛϘ ÂΉËÏÒÛÂȘ ÊÈÏÂχıÂÚˆÓ ÚÔÛˆÈÎÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ÔÌ¿‰ˆÓ Ô˘, fiˆ˜ ¤¯ÂÈ ·Ô‰Âȯı›, ÙÂÏÔ‡Û·Ó ˘fi ‰ÈˆÁÌfiÓ ÛÙ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÎÚ·Ù›‰È· Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜, ηıÒ˜ Ë ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË Ù˘ EÏÏËÓÈ΋˜ E·Ó¿ÛÙ·Û˘ Û˘Ì·Ú¤Û˘Ú Ì›˙ÔÓ· ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ù˘ ÙfiÙ ÔÏÈÙÈ΋˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜, ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ÛÙÔÓ ª¤ÙÙÂÚÓȯ Î·È ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ ÂÓÔÔ›ËÛ˘; ™Â ÙÂÏÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË, ÔÈ· Â›Ó·È Ë ∂ÏÏ¿‰· Ô˘ ·Á·Ô‡Û·Ó ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ÊÈϤÏÏËÓ˜;

ºÈÏ¿Ú¯·ÈÔ˜ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi˜ √È ··ÓÙ‹ÛÂȘ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Ó· ηıÔÚ›˙ÔÓÙ·È fi¯È ÙfiÛÔ ·fi ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ‹ ÊÈÏÔÏÔÁÈ΋ ÂȉÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÂÚ¢ÓËÙ‹ fiÛÔ ·fi ÙËÓ ÂıÓÈ΋ ÙÔ˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·. ™ÙËÓ ÂÚÌËÓ›· ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ηıÚÂÊÙ›˙ÔÓÙ·È Ô‡Ù ϛÁÔ Ô‡Ù Ôχ ÂıÓÈΤ˜ ˙ËÙ‹ÛÂȘ. EÙÛÈ, ÂÓÒ ÛÙËÓ ·Ï·ÈfiÙÂÚË ÂÏÏËÓÈ΋ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Ô ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi˜ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜ Û˘Ó‰ÂfiÙ·Ó ÛÙË ÌÈ· ¿ÎÚË ÙÔ˘ Ì ÙË μ·˘·ÚÔÎÚ·Ù›· (Ï.¯. §¿ÛηÚȘ), ‰ËÏ·‰‹ Ì ÙÔÓ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ÎˉÂÌÔÓÈÛÌfi Î·È ÙËÓ ·Ú·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, Û ÓÂfiÙÂÚ· ΛÌÂÓ· Ô fiÚÔ˜ ·ÏÒÓÂÙ·È Û fiÏÔ ÙÔ ÛËÌ·ÛÈÔÏÔÁÈÎfi ÙÔ˘ ‡ÚÔ˜ ÁÈ· Ó· Û˘ÌÂÚÈÏ¿‚ÂÈ Î¿ı ÌÔÚÊ‹ Û˘Ì¿ıÂÈ·˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ·ÈÒÓÈ· ∂ÏÏ¿‰·. √ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ Í¯ˆÚ›˙ÂÈ ϤÔÓ ·fi ÙÔÓ «ÊÈÏ¿Ú¯·ÈÔ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi» (‚Ï. Ï. ∂Ï¢ıÂÚÔ˘‰¿ÎË). ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ÔÈ Ï›ÛÙÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ Ù›ÓÔ˘Ó Ó· ÂÚÌËÓÂ‡Ô˘Ó ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·fi ·˘ÛÙËÚ¿ ÈÛÙÔÚÈÎÔÔÏÈÙÈ΋ ÛÎÔÈ¿ Û·Ó ¤Ó· ·ÎfiÌË Ì¤ÛÔ ÂıÓÈ΋˜ ·˘ÙÔÁÓˆÛ›·˜ ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ÊÈÏÂÏ¢ıÂÚÈÛÌÔ‡, Ô˘ ÂÎÌÂÙ·ÏχÙËΠȉÂÔÏÔÁÈο ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· fiˆ˜ ›¯Â οÓÂÈ ·Ï·ÈfiÙÂÚ· Ì ÙË °·ÏÏÈ΋ E·Ó¿ÛÙ·ÛË (‚Ï. Ï.¯. Grimm, Hering, Irmscher). ∞fi ÙÔ ÂÚÌËÓ¢ÙÈÎfi ·˘Ùfi Û¯‹Ì· ÂÍ·ÈÚÂ›Ù·È ÌfiÓÔ Ô ‚·˘·ÚÈÎfi˜ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˘ ∞ã, ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô «ÊÈÏ¿Ú¯·ÈÔ˜ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi˜» Û˘Ó‰˘¿˙ÂÙ·È ·Ú·‰fi͈˜ Ì ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙȘ Ù‡¯Â˜ ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡. ªÂ ·ÊÂÙËÚ›· ÙËÓ Â˘Ú‡¯ˆÚË ÛËÌ·-

Û›· ÙÔ˘ fiÚÔ˘, ¤¯ÂÈ ÚÔÙ·ı› Ë ‰È¿ÎÚÈÛË ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ Û ٤ÛÛÂÚȘ Ê¿ÛÂȘ (ª˘Á‰¿Ï˘ 1992). ΔËÓ ÚÒÙË ÂÚ›Ô‰Ô ÂÎÚÔÛˆÔ‡Ó Ô˘Ì·ÓÈÛÙ¤˜ fiˆ˜ Ô ™Ù¤Ê·Ó °Î¤ÚÏ·¯ (1546-1612), Ô˘ Ù·Í›‰Â„ ·fi ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Ì ÛÎÔfi Ó· Û˘ÏϤÍÂÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÛÙÔȯ›Ô, Î·È Ô ÁÓˆÛÙfi˜ ÊÈÏfiÏÔÁÔ˜ ª·ÚÙ›ÓÔ˜ ∫ÚÔ‡˙ÈÔ˘˜ (15251607), ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ·ÓȯÓ‡ÂÙ·È ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Ô ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ «ÊÈϤÏÏËÓ», ÛÂ Û˘Ó¿ÚÙËÛË Ì ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡. ΔË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë ÙÔ˘˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ˘Ô‰Ô˘ÏˆÌ¤ÓÔ˘˜ EÏÏËÓ˜ ÔÌÔıÚ‹ÛÎÔ˘˜ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó Î·È ÙÔÓ ÂfiÌÂÓÔ ·ÈÒÓ· ÏfiÁÈÔÈ ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓÔÈ ·fi ÏÔ˘ıËÚ·ÓÈÎÔ‡˜ ·ÎÏÔ˘˜ (°Èfi¯·Ó μ‡ÏÊÂÚ, 1651-1724 Î·È √‡ÚÏȯ ª¿ÁÎÂÚÏÂ, Ô ÂÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓÔ˜ ∞‚Ú·¿Ì · ™¿ÓÙ· ∫Ï¿Ú·, 1644-1709), ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÛÙËÓ ¤ÓÙÔÓ· ·ÓÙÈÙÔ˘ÚÎÈ΋ ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘˜ ÙÔÓ ·Ú¯ËÁfi Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ÌÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛ˘. ∏ ‰Â‡ÙÂÚË Ê¿ÛË ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È ÛÙÔÓ 18Ô ·È., ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ Ì·ÚfiÎ Î·È ÙÔ˘ ÚÔÎÔÎfi Ò˜ ÙȘ ·Ú·ÌÔÓ¤˜ ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ÎÏ·ÛÈÎÈÛÌÔ‡, Ô˘ ÂÁηÈÓÈ¿˙ÂÙ·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο Ì ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ μ›ÓÎÂÏÌ·Ó. √ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜ Û˘Ì›ÙÂÈ Â‰Ò Ì ¤Ó· ÁÂÓÈÎÂ˘Ì¤ÓÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈ΋ ·È‰Â›· Î·È Ù¤¯ÓË Î·È ÂΉËÏÒÓÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜ ȉ›ˆ˜ ·ÎÏÔ˘˜ Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ ÂÈÙË‰Â˘Ì¤Ó˘ ·Ú¯·ÈÔÏ·ÙÚ›·˜ Î·È Û˘ÏÏÂÎÙÈÎÔ‡ ¿ıÔ˘˜. ∞Ó ‰È·ÙËÚ‹ÛÔ˘Ì ˆ˜ ¤Û¯·ÙÔ fiÚÈÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ‰Â‡ÙÂÚ˘ Ê¿Û˘ Ù· √ÚψÊÈο, ÙfiÙ Ú¤ÂÈ Ó· Û˘ÌÂÚÈÏ¿‚Ô˘Ì Ûã ·˘Ù‹Ó ηÈ

ÙËÓ ÂÎÎfiÏ·„Ë Ù˘ ȉ¤·˜ Ù˘ «·ÈÒÓÈ·˜ ÂÏÏËÓÈÎfiÙËÙ·˜», Ô˘ Û˘ÁÎÚÔÙ› ÙÔÓ ˘Ú‹Ó· Ù˘ ·ÈÛıËÙÈ΋˜ ÙÔ˘ μ›ÓÎÂÏÌ·Ó (1717-1768). ∞fi ·˘Ùfi ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÍÂÎÈÓ¿ Ë ·Ôı¤ˆÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ηÏÏÈÙ¯ÓÈÎÔ‡ ȉÂÒ‰Ô˘˜, Ô˘ ı· ·ÔÙÂϤÛÂÈ ÙÔ ·fiÏ˘ÙÔ Ì¤ÙÚÔ ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ÎÏ·ÛÈÎÈÛÌÔ‡. ΔËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÏÂÁfiÌÂÓÔ˘ Sturm und Drang (√ÚÌ‹ Î·È £‡ÂÏÏ·) -ÛÙËÓ ÙÚ›ÙË Ê¿ÛË ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡- Ë ∂ÏÏ¿‰·, ¿¯ÚÔÓË ÁÂÓ¤ÙÂÈÚ· Ù˘ Ô›ËÛ˘ Î·È Ù˘ Ù¤¯Ó˘, ˘ÈÔıÂÙÂ›Ù·È fi¯È Û·Ó ‰Â‡ÙÂÚË ·ÏÏ¿ Û·Ó ÚÒÙË ·ÙÚ›‰· ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Û˘ÁڷʤˆÓ. ∏ Ì›ÌËÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·ıÈÂÚÒÓÂÙ·È, ÌÂÙ¿ ÙÔÓ μ›ÓÎÂÏÌ·Ó, ˆ˜ Ë ÌfiÓË Ô‰fi˜ ÚÔ˜ ÙË ÌÂÁ·ÏÔÛ‡ÓË. √ §¤ÛÛÈÓÁÎ (1729-1781) Í·Ó·˙ˆÓÙ·Ó‡ÂÈ ÙȘ ·ÈÛıËÙÈΤ˜ ηÙËÁÔڛ˜ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, Ô ™›ÏÏÂÚ (1759-1805) ÓÔÛÙ·ÏÁ› ÛÙÔ˘˜ £ÂÔ‡˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ (1787-89) ÙËÓ ·ÚÌÔÓÈ΋ ÂÓfiÙËÙ· ʇÛ˘ Î·È Ù¤¯Ó˘, ıÂÒÓ Î·È ·ÓıÚÒˆÓ, Î·È Ô Ã¤ÚÓÙÂÚ (17441803) ·Ó·Î·Ï‡ÙÂÈ ÛÙË ¯ÒÚ· «∫·ÏÏÈÁ¤ÓÂÈ·» ÙËÓ ËÁ‹ οı ÔÌÔÚÊÈ¿˜. ª·˙› Ì ÙËÓ «πÊÈÁ¤ÓÂÈ·» Ô °Î·›Ù (17491832) «·Ó·˙ËÙ¿ Ì ÙËÓ „˘¯‹ ÙË ¯ÒÚ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ», Ô˘ ‰ÂÓ ÂÚfiÎÂÈÙÔ ÔÙ¤ Ó· ÂÈÛÎÂÊÙ›. √ ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ Á›ÓÂÙ·È ÙÒÚ· ȉ·ÓÈÎfi ÛÎËÓÈÎfi ÁÈ· Ì˘ıÈÛÙÔÚËÌ·ÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË. ∞Ó ÛÙÔÓ ∞Á¿ıˆÓ· ÙÔ˘ μ‹Ï·ÓÙ

™ÙÔÓ ÁÂÚÌ·ÓfiʈÓÔ ¯ÒÚÔ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È Ù¤ÛÛÂÚȘ ‰È·‰Ô¯ÈΤ˜ ÊÈÏÂÏÏËÓÈΤ˜ Ê¿ÛÂȘ, ÔÈ Ôԛ˜ fï˜ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È ¿ÌÂÛ· Ì ÙËÓ ·˘ÙÔÁÓˆÛ›· ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

17

H Σημεωμα προγρ μματος για να φιλανθρωπικ κοντσρτο

H «H απελευθρωση της Eλλ δος απ τον τουρκικ ζυγ». Mονφυλλο χα-

«προς φελος των Eλλνων», το οποο δθηκε στο Bασιλικ Θατρο του Mον χου στις 18 Oκτωβρου 1826. Aντστοιχες καλλιτεχνικς εκδηλσεις, μουσικς, θεατρικς και λλες, υπρ των Eλλνων γνονταν με την υψηλ εποπτεα του Bαυαρο βασιλι Λουδοβκου A´ και ταν ο μνος στην Eυρπη δηλωμνος κρατικς φιλελληνισμς (φωτ.: «Aθνα Mναχο», Eθνικ Πινακοθκη, 2000).

ρακτικ που συνδυ ζει εικνα και ποημα, αποδδεται στον ποιητ και ερασιτχνη ζωγρ φο Harzo Harring. Φοιτητς στο Kελο, ακολουθντας το φιλελληνικ κνημα ρθε στα χρνια της Eπαν στασης στην Eλλ δα (φωτ.: «Aθνα Mναχο», Eθνικ Πινακοθκη, 2000).

(1733-1813) Ë ÏÔ΋ ÂÎÙ˘Ï›ÛÛÂÙ·È ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙˆÓ ÎÏ·ÛÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ, ÛÙÔ ÂÈÛÙÔÏÈÎfi Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· ÙÔ˘ μ›Ï¯ÂÏÌ Ã¿ÈÓÛ (1746-1803) √ ∞ÚÓÙ›ÁÎÂÏÏÔ Î·È Ù· ̷οÚÈ· ÓËÛÈ¿ (1787) Ù· ÚfiÛˆ· ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È fi¯È ÌfiÓÔ Û ÂÏÏËÓÈÎfi ¤‰·ÊÔ˜ ·ÏÏ¿ Î·È Û ۇÁ¯ÚÔÓÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. ∫·Ù¿ Ù· ¿ÏÏ·, Ë ıÂÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ -Ë Ô˘ÙÔ›· ÌÈ·˜ ‰ÈÔÓ˘Ûȷ΋˜ ÔÏÈÙ›·˜- Ê·ÓÂÚÒÓÂÈ ÙËÓ ·fiÎÏÈÛË ·fi οı ÂΉԯ‹ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ú·ÏÈÛÌÔ‡. √ ∞ÚÓÙ›ÁÎÂÏÏÔ ıˆڋıËΠ¿ÓÙˆ˜ ÙÌ‹Ì· ÌÈ·˜ ÊÈÏÂÏÏËÓÈ΋˜ ÙÚÈÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ Sturm und Drang, ÛÙËÓ ÔÔ›· ·Ó‹ÎÔ˘Ó Â›Û˘ Ô ÀÂÚ›ˆÓ ‹ Ô ÂÚËÌ›Ù˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· (1797-99) ÙÔ˘ ÷›ÏÓÙÂÚÏÈÓ (1770-1843) Î·È Ô º·¤ıˆÓ ÙÔ˘ μ›Ï¯ÂÏÌ μ¿ÈÌÏÈÓÎÂÚ (1804-1830). √ ÀÂÚ›ˆÓ ηٷÁÚ¿ÊÂÙ·È ˆ˜ Ô ÚÒÙÔ˜ ÓÂÔ¤ÏÏËÓ·˜ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜ ÛÙË ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ Ì˘ıÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›·, «¤Ó·˜ ·˘ıÂÓÙÈÎfi˜ EÏÏËÓ·˜ Ì ÈÛ¯˘Ú¤˜ ·Ú¯¤˜». ¶·Ú·Û˘Ṳ́ÓÔ˜ ·fi ÙȘ ÔÏÈÙÈΤ˜ ÙÔ˘ Ê·ÓÙ·ÛÈÒÛÂȘ, Ô ‹Úˆ·˜ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ‚¤‚·È· ·ÚÔ‰Èο ÛÙÔÓ ·ÂÏ¢ıÂ-

O Â˘Úˆ·˚Îfi˜ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜ ÙÚ¿ÊËΠȉÂÔÏÔÁÈο ·fi ÙËÓ Â·Ó·Î¿Ï˘„Ë Î·È ·Ôı¤ˆÛË Ù˘ EÏÏ¿‰Ô˜ ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ÎÏ·ÛÈÎÈÛÌÔ‡

H O Bλχελμ (Γουλιλμος) Mλερ, φιλελεθερη φση, τρεφε τσο ντονα φιλελληνικ αισθματα που στους συγχρνους του ταν γνωστς ως «ο Eλληνας Mλερ». Mε την κρηξη της Eπαν στασης εξδιδε κ θε χρνο (1821–24) και μια ποιητικ συλλογ με ττλο «Tραγοδια των Eλλνων», εν το 1825 μετφρασε στα γερμανικ τη συλλογ δημοτικν του Φοριλ. Πθανε νος, 20 ημρες πριν απ τη Nαυμαχα του Nαυαρνου.

18

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

ÚˆÙÈÎfi ·ÁÒÓ· Ì·˙› Ì ÙÔÓ «‚Ô˘Ó›ÛÈÔ Ï·fi», ·ÔÚÚ›ÙÂÈ fï˜ ÙË Ì¤ıÔ‰Ô Ù˘ ÔÏÂÌÈ΋˜ ·ÈÌ·ÙÔ¯˘Û›·˜ Î·È ·Ó·˙ËÙ› ÙËÓ „˘¯È΋ ·ÚÌÔÓ›· ÛÙË ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ ʇÛË. √ ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÙfiÔ˜, ·Ó·Ï·Ṳ̂ÓÔ˜ Ì ‚¿ÛË Ù· ÂÚÈËÁËÙÈο ‚È‚Ï›· ÙÔ˘ ΔÛ¿ÓÙÏÂÚ Î·È ÙÔ˘ ™Ô˘·˙¤Ï-°ÎÔ˘ÊÊȤ, ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ÌÈ· °ÂÚÌ·Ó›· Ì Âȉ˘ÏÏÈ·Îfi ¤Ó‰˘Ì·. °È·Ù› Î·È Â‰Ò, fiˆ˜ ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·Ù·, «Ë ¤Í·ÚÛË ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ÷›ÏÓÙÂÚÏÈÓ Ì¤¯ÚÈ ·Ú·ÏËÚ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ȉ¤·˜ ÔÙ›˙ÂÙ·È ‚¤‚·È· Î·È ÙÚ¤ÊÂÙ·È ·fi ¤Ó· fiÚ·Ì· ÙÔÔıÂÙË̤ÓÔ Û ¯ÒÚÔ˘˜ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡˜, ÂÏ¿¯ÈÛÙ· fï˜, ‰ËÏ·‰‹ ηıfiÏÔ˘, ÙÔ fiÚ·Ì· ·˘Ùfi ·¢ı‡ÓÂÙ·È ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ Ì·˜, ‰ËÏ·‰‹ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓ‹ ÙÔ˘, ÂıÓÈ΋ Î·È Ê˘ÏÂÙÈ΋ ˘fiÛÙ·ÛË» (Δ. ∫. ¶··ÙÛÒÓ˘, Friedrich Hölderlin). AÏψÛÙÂ, fiÙÈ Ë ÂÏÏËÓÈÎfiÙËÙ· Â›Ó·È «Ì¤ÛÔ ÁÈ· Ó· ‰È·Ï·Ûı› ÌÈ· ηı·Ú‹ ·Ó·Î·ı·Ṳ́ÓË ˘ÂÚÁÂÚÌ·ÓÈÎfiÙËÙ·» Â›Ó·È ÏfiÁÈ· ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ ÷›ÏÓÙÂÚÏÈÓ. ΔËÓ ›‰È· ÚˆÙÔÚÔÌ·ÓÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ·ÎÔÏÔ˘ı› Î·È Ô º·¤ıˆÓ (1823) -¤ÚÁÔ ÂÓfi˜ Ì·ıËÙ‹ °˘ÌÓ·Û›Ô˘, Ô˘ ˆÛÙfiÛÔ ÚfiÏ·‚ ÛÙË Û‡ÓÙÔÌË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ Ó· ÁÚ¿„ÂÈ ΔÚ·ÁÔ‡‰È· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È Δ¤ÛÛÂÚ· ‰ÈËÁ‹Ì·Ù· ·fi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÛËÌÂÚÈÓ‹˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ - Ì ÎÂÓÙÚÈÎfi ÚfiÛˆ-

Ô ¤Ó·Ó ȉ·ÓÈο ÂÍÂÏÏËÓÈṲ̂ÓÔ °ÂÚÌ·Ófi - ÔÈËÙÈ΋ ÂÓÛ¿ÚΈÛË ÙÔ˘ ÷›ÏÓÙÂÚÏÈÓ.

™Ù· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ AÁÒÓ· ∏ ÙÂÏÂ˘Ù·›· Ê¿ÛË ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ Â›Ó·È Ë ÌfiÓË Ô˘ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È Î·È ÛÙËÓ ·˘ÛÙËÚfiÙÂÚË, ÔÏÈÙÈÎÔ˚‰ÂÔÏÔÁÈ΋ ÂÚÌËÓ›· ÙÔ˘ fiÚÔ˘. ∏ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ -·ÈÛıËÙ¿ ˘ÎÓfiÙÂÚË ÛÙËÓ ÙÚÈÂÙ›· 1821-23 Î·È ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÙÒÛË ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘- ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ, ·Ú¿ ÙËÓ ÈÛÙÔÔÈË̤ÓË ¿ÛÎËÛË ÏÔÁÔÎÚÈÛ›·˜ ÛÙË ‚fiÚÂÈ· Î·È ÎÂÓÙÚÈ΋ °ÂÚÌ·Ó›·, 57 ÔÏÈÙÈο Ê˘ÏÏ¿‰È· Î·È 118 ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο ¤ÚÁ· (11 ÔÈËÙÈΤ˜ Û˘ÏÏÔÁ¤˜, 71 ·˘ÙÔÙÂÏ‹ ÔÈ‹Ì·Ù·, 22 Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·Ù· Î·È 14 ‰Ú¿Ì·Ù·) Ì ı¤Ì·Ù· ÂÌÓ¢Ṳ̂ӷ ·fi ÙÔÓ ∞ÁÒÓ·. ™ÙÔ˘˜ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎÔ‡˜ ·ÎÏÔ˘˜ ÂÚ›ÔÙË ı¤ÛË Î·Ù¤¯Ô˘Ó ÔÈ ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ› ‰È‰¿ÛηÏÔÈ: ∞Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ Ô ·ÎÙÈ‚ÈÛÙ‹˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ μ. Δ. ∫ÚÔ˘ÁÎ (1770-1842), ‰È¿‰Ô¯Ô˜ ÙÔ˘ ∫·ÓÙ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ÙÔ˘ ∫·›ÓÈÁÎÛÌÂÚÁÎ, ·Ú›¯Â Û ÛÂÈÚ¿ Ê˘ÏÏ·‰›ˆÓ ÙËÓ Â›ÊÔ‚Ë ÁÈ· ÙȘ ÁÂÚÌ·ÓÈΤ˜ ΢‚ÂÚÓ‹ÛÂȘ ıˆÚËÙÈ΋ ıÂÌÂÏ›ˆÛË Ù˘ EÏÏËÓÈ΋˜ E·Ó¿ÛÙ·Û˘ (∏ ·Ó·Á¤ÓÓËÛË Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, 1821, ΔÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ˙‹ÙËÌ·, 1821, ¡ÂfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ˙‹ÙËÌ·, 1822). √ ηıËÁËÙ‹˜ Ù˘ ÊÈÏÔÏÔÁ›·˜ ºÚ. μ. ΔËÚ˜ (Ô Î·ı’ ËÌ¿˜ £Â›ÚÛÈÔ˜, 1784-1860), ÂÌÓ¢ÛÙ‹˜ ÙˆÓ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÛˆÌ·Ù›ˆÓ Ù˘ μ·˘·Ú›·˜, Û˘ÓÔÌÈÏËÙ‹˜ ÙÔ˘ ∫ÔÚ·‹ Î·È ÙÔ˘ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·, ·fi ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ Ù˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ Î·È ÛÊÔ‰Úfi˜ ÔϤÌÈÔ˜ ÙÔ˘ º·ÏÌÂÚ¿ÈÂÚ, ¤·ÈÍ ηıÔÚÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ÂÎÏÔÁ‹ ÙÔ˘ OıˆÓ· Î·È ·Ú¤ÌÂÈÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi˜ Ê›ÏÔ˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ô‰˘Ó¿ÌˆÛË ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ (°È· ÙËÓ ·ÚÔ‡Û· ηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ·ÓfiÚıˆÛ‹˜ Ù˘, 1833, ∞ÔÏÔÁ›· ÂÓfi˜ ÊÈϤÏÏËÓ·, 1846). ¢È·ÊˆÙÈÛÙÈΤ˜ Ú·ÁÌ·Ù›˜ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Ù˘ ÓÂfiÙÂÚ˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ Û˘Ó¤ÁÚ·„·Ó ·ÎfiÌË ÔÈ ÊÈÏfiÏÔÁÔÈ ∫·ÚÏ IÎÂÓ (1789-1841) Î·È ∫.Δ. ∫ÈÓÙ (1799-1868), ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ Ù·: ∂ÏÏ‹ÓÈÔÓ (1822), §Â˘ÎÔı¤· (1825), ∂˘ÓÔÌ›· (1827) Î·È ™˘Ì‚ÔϤ˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ÁÓÒÛË Ù˘ ÓÂfiÙÂÚ˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ (1828). ∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ‰È·ÛËÌfiÙÂÚÔ˘˜ ÊÈϤÏÏËÓ˜ ··ÓÙ¿ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ °Î·›ÙÂ, fi¯È ÂÂȉ‹ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ ÙËÓ EÏÏËÓÈ΋ E·Ó¿ÛÙ·ÛË, ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ ÔÔ›· ÛÙ¿ıËΠÂÈÊ˘Ï·ÎÙÈÎfi˜, ·ÏÏ¿ ÁÈ·Ù› ·ÁοÏÈ·Û Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÙÔ˘ ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ÔÈËÙÈ΋ ∂ÏÏ¿‰·, ·fi ÙÔÓ OÌËÚÔ Ò˜ Ù· ÓÂfiÙÂÚ· ¯ÚfiÓÈ·, ÚfiÏ·‚ ӷ ÌÂÏÂÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ πÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ¡ÂÚÔ˘ÏÔ‡ Î·È ÌÂÙ¤ÊÚ·Û ÂÙ¿ ‰ËÌÔÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ·fi ÙË ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊË Û˘ÏÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ÷ÍÙ¯¿Ô˘˙ÂÓ. ™ÙÔÓ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ Î‡ÎÏÔ ÙÔ˘ Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ·Ó‹Î·Ó Ô ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·˜, Ô ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜ Î·È Ô ∫. ¢. ™¯ÈÓ¿˜, ÚÒÙÔ˜ Ú‡Ù·Ó˘ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ. ºÈÏÂÏÏËÓÈο ÔÈ‹Ì·Ù· ¤ÁÚ·„·Ó ÔÏÏÔ› ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ ∞ÁÒÓ· -·Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ ·ÚÎÂÙ¤˜ Á˘Ó·›Î˜-, Ù· ‰ËÌÔÊÈϤÛÙÂÚ· fï˜ ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙÔÓ ÛÙÈ¯Ô˘ÚÁfi Ù˘ «øÚ·›·˜ ª˘ÏˆÓÔ‡˜» Î·È ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙ‹ ÙÔ˘ ºˆÚȤÏ, μ›Ï¯ÂÏÌ ª‡ÏÏÂÚ (1794-1827). ∏ ÚÒÙË ¤Î‰ÔÛË ÙˆÓ

à O καθηγητς φιλολογας Φρειδερκος Θερσιος σε πορτρτο (λιθογραφα, 1830) του Philipp Schmitt. Γνστης των ελληνικν πραγμ των, απ την αρχ της Eπαν στασης με ρθρα του στον Tπο ενημρωνε τους συμπατριτες του γρω απ την προϊστορα της ελληνικς εξγερσης και το επιβεβλημνο της αναγννησης της Eλλ δος. Mε εκκλσεις στις δυν μεις της Iερ ς Συμμαχας και ποικλες λλες δραστηριτητες αναδεχθηκε πραγματικς φλος της ωετερης Eλλ δος (φωτ. «Aθνα Mναχο», Eθνικ Πινακοθκη, 2000).

Õ Λ τρης του αρχαιοελληνικο πνεματος ο Xαλντερλιν, η πλοκ του μυθιστορματς του «Yπερων  ο ερημτης στην Eλλ δα» εξελσσεται στην περοδο των ορλωφικν (1770) και ο ρωας, εξιδανικευμνη εκδοχ νεολληνα, οραματζεται την αναγννηση της αρχαας Eλλ δος. Σε «πνευματικ διαταραχ» ταν ξσπασε η Eπαν σταση, ωστσο παρακολουθοσε στις εφημερδες τα να απ την Eλλ δα. Aν υγις, διλου απθανο να ακολουθοσε μπρακτα τα βματα του Yπερωνα στην επαναστατημνη Πελοπννησο (φωτ.: Φ. Xλντερλιν «Aρτος και Oνος», εκδ. «Eξ ντας»).

H

K A £ H M E P I N H

B

∂ÏÏËÓÈÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ ÙÔ˘ (1.000 ·ÓÙ›Ù˘·, 1821) ÂÍ·ÓÙÏ‹ıËΠ̤۷ Û ¤ÍÈ Â‚‰ÔÌ¿‰Â˜. ™Ù›¯ÔÈ Û·Ó ÙÔ˘ «ªÈÎÚÔ‡ À‰Ú·›Ô˘», ÙÔ˘ «ª¿ÈÚÔÓ», ÙÔ˘ «∞ϤͷӉÚÔ˘ À„ËÏ¿ÓÙË» Î·È È‰›ˆ˜ «∏ ∂ÏÏ¿‰· Î·È Ô ÎfiÛÌÔ˜» («ÃˆÚ›˜ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·, ÙÈ ı· ‹ÛÔ˘Ó, ∂ÏÏ¿‰·; / ¯ˆÚ›˜ ÂÛ¤Ó·, ∂ÏÏ¿‰·, ÙÈ ı· ‹Ù·Ó Ô ÎfiÛÌÔ˜;») ÙÔ˘ ¯¿ÚÈÛ·Ó ÙÔ ·Ú¿ÓÔÌ· «∂ÏÏËÓÔ̇ÏÏÂÚ» (Griechenmüller).

O §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˜ ∞ã ™‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜, ÛÙÔ˘˜ ÊÈϤÏÏËÓ˜ Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜ ˘ÂÚÈÛ¯‡Ô˘Ó ·ÚÈıÌËÙÈο Ù· ̤ÏË Ù˘ ·ÓÒÙÂÚ˘ ·ÛÙÈ΋˜ Ù¿Í˘ -΢ڛˆ˜ ÎÚ·ÙÈÎÔ› ˘¿ÏÏËÏÔÈ- Î·È ÔÈ Â˘·ÁÁÂÏÈÎÔ› ¿ÛÙÔÚ˜, ÂÓÒ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÌÂÚ›‰· ·fi ÙÔ˘˜ ÂıÂÏÔÓÙ¤˜ ‹Ù·Ó ¿ÓÂÚÁÔÈ ‹ ÍÂÂṲ̂ÓÔÈ ·ÁÚfiÙ˜, Ô˘ Á‡Ú¢·Ó ÛÙÔÓ ÓfiÙÔ ÌÈ· ηχÙÂÚË ÌÔ›Ú·. ∏ ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·Ù›· ÂÎÚÔÛˆÂ›Ù·È ·fi ¤Ó· Î·È ÌÔÓ·‰ÈÎfi ̤ÏÔ˜ Ù˘: ÙÔÓ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ ∞ã Ù˘ μ·˘·Ú›·˜, ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ OıˆÓ·. √·‰fi˜ Ù˘ ÎÔÚ·˚΋˜ «ÌÂٷΤӈÛ˘», ÌÔÏÔÓfiÙÈ ·ÁÓÔÔ‡Û ÙÔÓ ∫ÔÚ·‹, Ô ËÁÂÌfiÓ·˜ ›ÛÙ¢ ·ÎÚ¿‰·ÓÙ· ˆ˜ fiÛ· ¯ÚˆÛÙÔ‡ÛÂ Ë ¢‡ÛË ÛÙÔÓ OÌËÚÔ,

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

19

Õ Tραπουλχαρτα με σκηνς και πρσωπα Eλλνων και Bαυαρν απ τον Aγνα του ’21 (π. 1835). Tα εδη καθημερινς χρσης με σκηνς απ την Eλληνικ Eπαν σταση εχαν γνει μδα (φωτ.: «Aθνα Mναχο», Eθνικ Πινακοθκη, 2000).

ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È ÙÔ˘˜ ÙÚ·ÁÈÎÔ‡˜ fiÊÂÈÏ ӷ Ù· ·ÓÙ·Ô‰ÒÛÂÈ ÛÙÔÓ À„ËÏ¿ÓÙË, ÙÔÓ ª·˘ÚÔÎÔÚ‰¿ÙÔ Î·È ÙÔÓ ∫ÔÏÔÎÔÙÚÒÓË - ÛÙËÓ ·ÙÚ›‰· Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È Ù˘ Ù¤¯Ó˘. EÁÈÓ ̤ÏÔ˜ Ù˘ ºÈÏÔÌÔ‡ÛÔ˘ ∂Ù·ÈÚ›·˜ Î·È ¯·ÈÚ¤ÙÈÛ ÙËÓ EÏÏËÓÈ΋ E·Ó¿ÛÙ·ÛË -ÌfiÓÔ˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ E˘Úˆ·›Ô˘˜ ËÁ¤Ù˜- Ì ÂıÓÂÁÂÚÙ‹ÚÈ· ¿ÛÌ·Ù· ·Ó¿ÏÔÁ· ÙÔ˘ ΔÛÔ·Ó¿ÎÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ªÔ˘ÁÈÔ˘ÎÏ‹. ™ÙÔÓ ∞ÁÒÓ· Û˘Ó¤‚·Ï ηıÔÚÈÛÙÈο, ÛÙ¤ÏÓÔÓÙ·˜ ¯Ú‹Ì·Ù·, ÔÏÂÌÈÎÔ‡˜ Û˘Ì‚Ô‡ÏÔ˘˜ Î·È ·ÛÎÒÓÙ·˜ ÔÏÈÙÈ΋ ÂÈÚÚÔ‹ ÛÙȘ ªÂÁ¿Ï˜ ¢˘Ó¿ÌÂȘ ˘¤Ú Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜. ø˜ ÙËÓ ÂÎıÚfiÓÈÛ‹ ÙÔ˘, ÙÔ 1848, ÂÓ›Û¯˘Û Ì ˘ÔÙÚÔʛ˜ EÏÏËÓ˜ ÊÔÈÙËÙ¤˜ Î·È Ì ‰ˆÚ¤˜ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·ÚÔÈΛ· ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘, ‰›ÓÔÓÙ·˜ ÙfiÛÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÚÒÌ· Û ·˘Ù‹ ÙËÓ fiÏË, ÒÛÙ ӷ ÔÓÔÌ·ÛÙ› «∞ı‹Ó· ÙÔ˘ I˙·Ú». §¿ÙÚ˘ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, Ô §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˜, ÚÈÓ ·ÎfiÌË ·Ó¤‚ÂÈ ÛÙÔÓ ‚·˘·ÚÈÎfi ıÚfiÓÔ, ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ Ì ‚·ÛÈÎfi Û‡Ì‚Ô˘ÏÔ ÙÔÓ °. ª. ÊÔÓ μ¿ÁÎÓÂÚ ÌÈ· ·ÍÈÔÚfiÛÂÎÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÁÏ˘ÙÒÓ, Ô˘ ÛÙÂÁ¿˙ÂÙ·È ÛÙË °Ï˘ÙÔı‹ÎË ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘. ΔÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ·fiÎÙËÌ· ‹Ù·Ó Ù· ·ÂÙÒÌ·Ù· ÙÔ˘ Ó·Ô‡ Ù˘ ∞Ê·›·˜, Ô˘ Ù· ·ÁfiÚ·Û ÁÈ· ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌfi ÙÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, ÙÔ 1812, Ô ‚·ÚfiÓÔ˜ ÊÔÓ Ã¿ÏÏÂÚÛÙ·˚Ó, ¤Ó·ÓÙÈ 70.000 ÊÈÔÚÈÓÈÒÓ (ÂÚ. ¤Ó· ÂηÙÔÌ̇ÚÈÔ ÛËÌÂÚÈÓ¿ ¢ÚÒ). O„ÈÌÔÈ ÛÙ›¯ÔÈ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿, Ô˘ ›¯Â Û˘Ó·ÈÓ¤ÛÂÈ ÛÙ· 1831 Ó· Á›ÓÂÈ Ô ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˜ ÌÔӿگ˘ Ù˘ ·ÂÏ¢ıÂڈ̤Ó˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, ÂȂ‚·ÈÒÓÔ˘Ó ÌÈ· ‰ÂηÂÓÙ·ÂÙ›· ·ÚÁfiÙÂÚ· ÙËÓ ·Ì›ˆÙË ÊÈÏÂÏÏËÓÈ΋ ÙÔ˘ ‰È¿ıÂÛË. ∏ ηډȿ ÌÔ˘

à «Eλεγεα τε και Mλη εις Eλληνας», εναι τα ποιματα του Λουδοβκου A´, βασιλι των Bαυαρν. Δημοσιετηκαν το 1829 σε ελληνικ γλσσα του 5ου π.X. αι. και να χρνο αργτερα κυκλοφρησαν στη να ελληνικ, μεταφρασμνα απ τον Iω ννη Φρ ντσιους, επσημο διερμηνα στη συνχεια του Oθωνα στην Eλλ δα.

20

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

¯Ù˘Ô‡Û ÁÈ· ÙÔÓ Ï˘ÙÚˆÌfi Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, ÛËÌÂÈÒÓÂÈ, ·‰È¿ÊÔÚÔ ·Ó ı· ÁÈÓfiÙ·Ó ÌÔÓ·Ú¯È΋ ‹ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋. ™Â ÙÂÏÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË, ÔÈ ËÚˆÈΤ˜ Ú¿ÍÂȘ ÙˆÓ ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ ÙÔ˘ ‘21 ˘‹ÚÍ·Ó Î·ı’ fiÏ· ÂÊ¿ÌÈÏϘ Ì ÙÔ˘˜ ¿ıÏÔ˘˜ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜. «∞’ ·Ú¯‹˜ ۯ‰fiÓ ÙÔ˘ ·ÁÒÓÔ˜ Ì·˜ ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ‚·ÛÈϤˆ˜ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˘ ‹ÙÔÓ fi¯È ÁÓˆÛÙfiÓ ÌfiÓÔÓ, ·ÏÏã ÈÂÚfiÓ ÂȘ ¤Î·ÛÙÔÓ ·ÏËı‹ EÏÏËÓ·» ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ÚÒËÓ ˘fiÙÚÔÊÔ˜ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ ∞. ƒ. ƒ·Áη‚‹˜, fiÙ·Ó ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÂÈ Ù· ¶ÔÈ‹Ì·Ù· ÂÚ› ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ÙÔ˘ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˘ (1833). ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ Ì ÙÔ «ÈÂÚfi» ·˘Ùfi fiÓÔÌ· ‚·ÊÙ›ÛÙËΠοÔÙÂ Ë ÎÂÓÙÚÈ΋ Ï·Ù›· ∫ÔÙ˙È¿, ÂÓ Û˘Ó¯›· ∂ıÓÈ΋˜ ∞ÓÙÈÛÙ¿Ûˆ˜. ™‹ÌÂÚ· Ë Ï·Ù›· §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È -ϤÓÂ- ·¤Ó·ÓÙÈ ·fi ÙÔ ∞ã ¡ÂÎÚÔÙ·Ê›Ô. ªÈ· Ô‰fi˜ ª˘ÏϤÚÔ˘ ÛÙÔ ªÂÙ·ÍÔ˘ÚÁÂ›Ô ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·‰È¢ÎÚ›ÓÈÛÙÔ ·Ó ·ÊÔÚ¿ ÙÔÓ °Ô˘ÏȤÏÌÔ ‹ ÙÔÓ ∂‰Ô˘¿Ú‰Ô ª‡ÏÏÂÚ. AÏÏÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ÊÈϤÏÏËÓ˜ ‰ÂÓ Í¤Úˆ Ó· ÙÈÌÔ‡Ó Ù· ·ıËÓ·˚ο Ô‰ˆÓ‡ÌÈ·. À¿Ú¯ÂÈ ‚¤‚·È· Ë Ô‰fi˜ ∫ÚÔ˘Û›Ô˘ ÛÙÔ °·Ï¿ÙÛÈ, ›Ûˆ˜ ÁÈ·Ù› ηÓ›˜ ‰ÂÓ ı¤ÏËÛ ӷ ‰È·ÁÚ¿„ÂÈ ¤Ó· ÔÏfiÙÂÏ· ¿ÁÓˆÛÙÔ fiÓÔÌ·. £Â˜ Ë μ·˘·ÚÔÎÚ·Ù›·, ı˜ Ë ·˘ÙÔÓfiËÙË ˘ÂÚÔ¯‹ Ì·˜, Ë ÌÓ‹ÌË ¿ÓÙˆ˜ ÙˆÓ «·ÏËıÒÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ» ·ԉ›¯ÙËΠÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÎÔÓÙ‹. ™ÙÔȯ›· BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·˜ Gerhard Grimm,« Studien zum Philhellenismus», Μναχο 1965. Gunnar Hering, «Der griechische Unabhängigkeitskrieg und der Philhellenismus» στο: «Der Philhellenismus in der westeuropäischen Literatur 17801830», Aμστερνταμ-Ατλάντα 1994, σ. 17-72. Johannes Irmscher,«Der Philhellenismus in Preussen als Forschungsanliegen», Βερολίνο 1966. Σ. Θ. Λάσκαρις, «Ο φιλελληνισμς εν Γερμανία κατά την Ελληνικήν Eπανάστασιν», Αθήνα 1930. Walter Leifer, «Hellas im deutschen Geistesleben», Στουτγάρδη 1963 Lambros Mygdalis,«Der Philhellenismus in Deutschland» στο: Evangelos Konstantinou (επιμ.), «Europäischer Philhellenismus. Die europäische philhellenische Literatur bis zur 1. Hälfte des 19. Jhs.», Φραγκφούρτη, Βέρνη, Νέα Υρκη, Παρίσι 1992, σ. 63-72.

Pομαντικς φιλελληνισμς στην Aγγλα Tης A π∫∞Δ∂ƒÿ¡∏˜ ¢ √⁄∫∞ -K ∞ª¶πΔŸ °§√À

Kαθηγτριας Aγγλικς Λογοτεχνας στο Aριστοτλειο Πανεπιστμιο Θεσσαλονκης

™

THN A°°§IA, Ô ÚÔÌ·ÓÙÈÎfi˜ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜ ¤¯ÂÈ ÌÈ· ¤ÓÙÔÓË ÈÛÙÔÚÈ΋ ·ÚÔ˘Û›· ÛÙȘ ‰˘Ô ÚÒÙ˜ ‰ÂηÂٛ˜ ÙÔ˘ ‰¤Î·ÙÔ˘ ¤Ó·ÙÔ˘ ·ÈÒÓ·, Ì ÂÎÊ¿ÓÛÂȘ ÙËÓ ÚÔÎÏËÙÈ΋ ‰È·Î‹Ú˘ÍË ÙÔ˘ ™¤ÏÂ˚ [P.B. Shelley] ÛÙÔÓ ÚfiÏÔÁÔ ÙÔ˘ Ï˘ÚÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜ EÏÏ¿˜ [Hellas], fiÔ˘ ÙÔÓ›˙ÂÙ·È Ë ÂÏÏËÓÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ E˘Úˆ·›Ô˘ –«E›Ì·ÛÙ fiÏÔÈ EÏÏËÓ˜. OÈ ÓfiÌÔÈ, Ë ÏÔÁÔÙ¯ӛ·, Ë ıÚËÛΛ·, Ë Ù¤¯ÓË Ì·˜ ¤¯Ô˘Ó ÙȘ Ú›˙˜ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·»– ηÈ, Ê˘ÛÈο, ÙËÓ Ô›ËÛË Î·È ÙË ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ §fiÚ‰Ô˘ B‡ÚˆÓ· [George Gordon, Lord Byron]. OÙ·Ó Ô B‡ÚˆÓ ‹Úı ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÙÔ 1809, Ô ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜ ›¯Â ‹‰Ë ‰È·ÔÙ›ÛÂÈ ÙÔ Ó‡̷ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ̤۷ ·fi Ù· ¤ÚÁ· ÔÈËÙÒÓ, ÔÏÈÙÈÎÒÓ Û¯ÔÏÈ·ÛÙÒÓ, ‰ËÌÔÛÈÔÁڿʈÓ, ÌÂÏÂÙËÙÒÓ ÙÔ˘ ÎÏ·ÛÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ·Ú¯·ÈÔÏfiÁˆÓ Î·È Ù·ÍȉȈÙÒÓ Ù˘ MÂÁ¿Ï˘ ¶ÂÚÈ‹ÁËÛ˘ [Grand Tour]Ø ·ÔÙÂÏÔ‡Û ̤ÚÔ˜ Ù˘ ηıËÌÂÚÈÓ‹˜ ˙ˆ‹˜ Î·È Ô ‚ÚÂÙ·ÓÈÎfi˜ Ï·fi˜ (Î·È ·Ó·ÁÓˆÛÙÈÎfi ÎÔÈÓfi) ‹Ù·Ó ·fi ηÈÚfi ÂÎÙÂıÂÈ̤ÓÔ˜ ÛÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ. OÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ Ù˘ ÚÔÌ·ÓÙÈ΋˜ ÂÔ¯‹˜ Û fiϘ ÙȘ ¯ÒÚ˜ ÁÂÓÈο ¤¯Ô˘Ó Ù·˘ÙÈÛÙ› Ì ÚÔԉ¢ÙÈΤ˜ ÔÏÈÙÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ. ™ÙÔÓ ·ÁÁÏfiʈÓÔ ÎfiÛÌÔ Ë Ù¿ÛË Ó· ıˆÚÂ›Ù·È Ô ÚÔÌ·ÓÙÈÎfi˜ ÔÈËÙ‹˜ ˆ˜ Â·Ó·ÛÙ¿Ù˘ Â›Ó·È ¤Ó· ‰Â›ÁÌ· Ù˘ ·fiÏ˘Ù˘ Î·È ·ÓÂͤÏÂÁÎÙ˘ ·ÓÙ›‰Ú·Û˘ ÚÔ˜ οı ÌÔÚÊ‹ ηٷ›ÂÛ˘, Ì ÙÔÓ ÔÏ›ÙË Ó· ηٷÎÚ›ÓÂÈ, fi¯È ÌfiÓÔ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· ̤۷ ÛÙËÓ ÔÔ›· ˙ÂÈ Î·È ÙÔ˘˜ ıÂÛÌÔ‡˜ Ô˘ ÙË ‰È¤Ô˘Ó, ·ÏÏ¿ Ó· ·ÓÙÈÙ›ıÂÙ·È ÛÙËÓ È‰¤· ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÂϤÁ¯Ô˘ ¿Óˆ ÛÙÔ ¿ÙÔÌÔ Ì ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ÙÚfiÔ. OÈ ÔÏÈÙÈÎÔ› ÚÈ˙ÔÛ¿ÛÙ˜ ÙÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡ ÙfiÓÈ˙·Ó ÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ ·ÙÔÌÈ΋˜ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Î·È Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ Ì ÛÙfi¯Ô ÌÈ· ˙ˆ‹ ÛÙËÓ ÔÔ›· Ô Î·ı¤Ó·˜ (Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ô Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˘) ‹Ù·Ó ÂχıÂÚÔ˜ Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÙÔ˘ Ê·ÓÙ·Û›·. ZÒÓÙ·˜ Û ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô ÔÏÈÙÈ΋˜ ·Ó·Ù·Ú·¯‹˜ Î·È ¤ÓÙÔÓˆÓ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛˆÓ, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ¿ÁÁÈ˙ ·ÎfiÌ· Î·È ÙÔÓ ÈÔ ·‰È¿ÊÔÚÔ Î·È ÂÛˆÛÙÚÂÊ‹ ‰ËÌÈ-

Ô˘ÚÁfi, ÔÈ ÚÔÌ·ÓÙÈÎÔ› ÔÈËÙ¤˜ ¤ÊÙ·Û·Ó Ó· ıˆÚÔ‡Ó ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜ ÊÔÚ¤· ÔÏÈÙÈ΋˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ Â·Ó¿ÛÙ·Û˘, ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÂÂȉ‹ ‹Ù·Ó ÂÍÔÈÎÂȈ̤ÓÔÈ Ì ÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈ΋ ȉ¤· Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· fï˜, ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ EÏÏ¿‰· (·Ú¯·›· Î·È ÓÂfiÙÂÚË) Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÏÈÙÈÎÒÓ Û˘ÓıËÎÒÓ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙËÓ ·˘ÙÔÂÍÔÚ›· ÙÔ˘ B‡ÚˆÓ· Î·È ÙÔ˘ ™¤ÏÂ˚ ·fi ÙË BÚÂÙ·Ó›·, Î·È ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·È ·ÔÎ·Ï˘ÙÈο Ì ÙÔÓ ÛÙ›¯Ô ÙÔ˘ B‡ÚˆÓ·, «OÙ·Ó ¤Ó·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó’ ÂχıÂÚÔ˜ Ó’ ·ÁˆÓÈÛÙ› ÛÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘».

IÛÙÔÚ›· Î·È Ì˘ıÈÛÙÔڛ˜ E›Ó·È Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ Ë Î·Ù·ÓfiËÛË Ù˘ Ô›ËÛ˘ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ·fi ÙË ÁÓÒÛË Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ÛÙÈÁÌ‹˜ Ô˘ ÙËÓ ·Ú‹Á·ÁÂ Î·È ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Û˘ÓıËÎÒÓ Ô˘ ÙË ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó. T· ÔÈ‹Ì·Ù· ‰ÂÓ Î·Ù·Û΢¿˙ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ «Ù›ÔÙ·»Ø ‚Á·›ÓÔ˘Ó Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·, Î·È fi¯È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ·fi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜. (°È· Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹Ûˆ «¿Î·ÈÚ·» ÙÔÓ ÛÙ›¯Ô ÌÈ·˜ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ÔÈ‹ÙÚÈ·˜, «H Ô›ËÛË ‰ÂÓ Â›¯Â ÔÙ¤ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· / Ó· Ì›ÓÂÈ ¤Íˆ ·fi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·»). ø˜ ·ÙÔÌÈΤ˜ Ì˘ıÈÛÙÔڛ˜, fï˜, Ù· ›‰È· Ù· ÔÈ‹Ì·Ù· ÚÔÛı¤ÙÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÔχÙÈÌÔ˘˜ «Ï›ıÔ˘˜» ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Ù˘ IÛÙÔÚ›·˜–·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‡„ÈÛÙÔ˘ Ì˘ıÈÛÙÔÚËÌ·ÙÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘. ΔÔ Ô›ËÌ· Ô˘ ¯¿ÚÈÛ ÙË ‰fiÍ· ÛÙÔÓ B‡ÚˆÓ· Î·È ÚÔ¤‚·Ï ÙÔÓ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi ÙÔ˘, TÔ ÚÔÛ·ÓËÌ· ÙÔ˘ TÛ¿ÈÏÓÙ X¿ÚÔÏÓÙ (1812) ÍÂÎÈÓ¿ ÛÙËÓ IÛ·Ó›· Î·È ÂÍ·›ÚÂÈ ÙȘ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÙˆÓ IÛ·ÓÒÓ ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ Ó· ·ÔÙÈÓ¿ÍÔ˘Ó ÙÔÓ ˙˘Áfi Ù˘ ÛÎÏ·‚È¿˜. MÂÙ¿ ÙÔ ÛÎËÓÈÎfi ÌÂٷʤÚÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈ΋ MÂÛfiÁÂÈÔ, ÛÙËÓ AÏ‚·Ó›· Î·È ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·, ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ Ô B‡ÚˆÓ ÙȘ ›¯Â ÚfiÛÊ·Ù· ÂÈÛÎÂÊÙ›. K·È Â‰Ò ÙÔ ı¤Ì· ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È ÛÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÁÈ· ÙËÓ ÂıÓÈ΋ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·, Ì ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜ ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙÔ˘˜ TÔ‡ÚÎÔ˘˜. A˘Ù‹ Ë ·ÏÏ·Á‹ ÙÔÔıÂÛ›·˜ ÙÚÔÔÔÈ› ÙÔÓ fiÏÔ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ¿Óˆ ÛÙËÓ È‰¤· Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜, ÁÈ·Ù› Ì ÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÌÈ·˜ ‰Â‡ÙÂÚ˘ ÔÏÂÌÈ΋˜ ÛÎËÓ‹˜ ·Ì¤Ûˆ˜ Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ¯¿ÓÂÈ ÙËÓ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË ÂÓÙÔÈfiÙËÙ¿ Ù˘, Î·È Á›ÓÂÙ·È ·ÈÒÓÈÔ Î·È ·ÁÎfiÛÌÈÔ ·Á·ıfi. O

H O Πρσι Mπις Σλεϊ (1792·ÓÙ›·ÏÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È È· Ô N·ÔϤˆÓ, ¯ıÚfi˜ Ù˘ AÁÁÏ›·˜, Â›Ó·È Ë ›‰È· Ë Ù˘Ú·ÓÓ›· (Û fiϘ ÙȘ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ Î·È ÁˆÁÚ·ÊÈΤ˜ Ù˘ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ). ™ÙÔ ¶ÚÔÛ·ÓËÌ· ÙÔ˘ TÛ¿ÈÏÓÙ X¿ÚÔÏÓÙ Ô B‡ÚˆÓ ıÚËÓ› ÙËÓ ÂÍ·ıÏ›ˆÛË Ù˘ EÏÏ¿‰·˜ οو ·fi ÙÔÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi ˙˘Áfi, ·ÏÏ¿ ·Ú¿ÏÏËÏ· ÙÔ Ô›ËÌ· ‰È·Î·Ù¤¯ÂÙ·È ·fi ¤ÓÙÔÓË ·ÁˆÓ›· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·Á¤ÓÓËÛË ÙÔ˘ ‰˘ÙÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ ÂÚÓ¿ Ì·‡Ú˜ ÒÚ˜ ·ÁˆÓ›·˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÎÚ›Û˘. H «ÁˆÔÏÈÙÈ΋» ÙÔ˘ B‡ÚˆÓ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙËÓ EÏÏ¿‰· ˆ˜ ÌÈ· ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ¯ÒÚ· Û ÔÏÂÌÈ΋ ·Ó·Ù·Ú·¯‹, ·ÏÏ¿ ·Ú¿ÏÏËÏ· Î·È ˆ˜ ÌÂÙ·ÊÔÚÈÎfi «ÙfiÔ» ÁÈ· Ó· ·Ó··Ú·ÛÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ Î·Ù¿ÙˆÛË Ù˘ ‰˘ÙÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. A˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÁÈ· ÙÔÓ B‡ÚˆÓ· Ë ·Ó·Ó¤ˆÛË Ù˘ ÛËÌ·Û›·˜ Ù˘ ·ÙÔÌÈ΋˜ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Î·È Ë ·Ó·Á¤ÓÓËÛË Ù˘ EÏÏ¿‰·˜ ˆ˜ ÌÈ·˜ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÔÓÙfiÙËÙ·˜ Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓÙ·È Ì¤Û· Û ÌÈ· ÂÓÈ·›· ÂÈÎfiÓ·. ∂ÙÛÈ ÙÔ Ô›ËÌ· TÔ ÚÔÛ·ÓËÌ· ÙÔ˘ TÛ¿ÈÏÓÙ X¿ÚÔÏÓÙ ·ÔÙÂÏ› ·ÊÂÓfi˜ ÌÈ· ÎÚÈÙÈ΋ Ù˘ Â˘Úˆ·˚΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ηÈ, ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘, ÌÈ· ‰È·Î‹Ú˘ÍË ÚÔ˜ ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ E˘ÚÒË, Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Ù˘ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ˘ Ù˘ EÏÏ¿‰·˜ ˆ˜ ۇ̂ÔÏÔ Ù˘ ›‰È·˜ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜. Oˆ˜ › ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô B‡ÚˆÓ: «¢ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ˘¿ÚÍÂÈ ÂÏ¢ıÂÚ›· –·ÎfiÌ· Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·Ê¤ÓÙ˜– ·Ó¿ÌÂÛ· Û ÛÎÏ¿‚Ô˘˜». TÔ ı¤Ì· Ù˘ EÏÏ¿‰·˜, ÂÔ̤ӈ˜, ·ÔÙÂÏ› ÁÈ· ÙÔ B‡ÚˆÓ· ¤Ó· ̤ÛÔ ÁÈ· Ó· ÂÈÎÂÓÙÚˆı› ÛÙ· ‚·ÛÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ‰È·ÙÚ¤¯Ô˘Ó ÙÔÓ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ Â˘Úˆ·˚Îfi ¯ÒÚÔ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ – ÙÔ «¯ÚÔÓfiÙÔÔ» ̤۷ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ˙Ô‡ÛÂ Î·È ¤ÁÚ·ÊÂ. O ÎÂÓÙÚÈÎfi˜ ȉÂÔÏÔÁÈÎfi˜ ¿ÍÔÓ·˜ fiÏ˘ Ù˘ Ì˘ıÔÏ·ÛÙÈ΋˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘ ·ÚıÚÒÓÂÙ·È ¿Óˆ ÛÙÔ ‰ÈÙÙfi ˙‡ÁÔ˜ ÚÔÛˆÈ΋˜ Î·È ÔÏÈÙÈ΋˜ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ·fi ÙȘ ηٷÈÂÛÙÈΤ˜ Î·È ·ÓÙÈÊ·ÙÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ Ô˘ ‚›ˆÓÂ Î·È ·Ú·ÙËÚÔ‡ÛÂ Ô B‡ÚˆÓ. A˘Ùfi Ô˘ ÙÔÓ›˙ÂÈ ÙÔ Ô›ËÌ· Â›Ó·È fiÙÈ ÔÈ

1822) σε ελαιογραφα του J. Severn. H Eλλδα πρεπε κατ τον Σλεϊ να αποκοπε απ την Aνατολ και να αποκατασταθε ως χρα της Eυρπης. Γρφοντας στην Πζα το φθινπωρο του 1821, μλις δηλαδ πληροφορθηκε την ναρξη της Eπανστασης, το ποημα «Eλλς» και δημοσιε#οντς το στο Λονδνο τον Nομβριο του ιδου τους, κανε μια χειρονομα ενσχυσης της συμπθειας των Eυρωπαων προς τους επαναστατημνους Eλληνες (φωτ.: αρχεο Eκδοτικς Aθηνν).

O ÚÔÌ·ÓÙÈÎfi˜ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜ ÛÙËÓ AÁÁÏ›· ‹Ù·Ó ·fiÙÔÎÔ˜ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÏÈÙÈÎÒÓ Û˘ÓıËÎÒÓ Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û·Ó ÛÙËÓ ›‰È· ÙË ¯ÒÚ·

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

21

Õ O φιλ#ποπτος σ#ζυγος της Σεβλλης συλλαμβνει επ’ αυτοφρω τον Δον Zουν και την πρτη ερωμνη του. Eικονογραφικ απδοση σκηνς απ το ομνυμο ργο του B#ρωνα. Tο επικ αυτ ποημα του B#ρωνα, γραμμνο πριν απ την Eπανσταση του ’21, σχετζεται μεν με τις επιλογς της διας του της ζως, αλλ στην τρτη εντητα νας Pωμις ποιητς τραγουδ μια επαναστατικ ελληνικ μπαλντα στην οποα καλε τους Eλληνες σε αγνα για την ελευθερα.

ÈÔ ÚÔÛˆÈΤ˜ Î·È È‰ÈˆÙÈΤ˜ ÛÙÈÁ̤˜ ÛÙË ˙ˆ‹ ÂÓfi˜ ·ÓıÚÒÔ˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÛÙÂÓ¿ Î·È ÂËÚ¿˙ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÏÈÙÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘, ‰ËÏ·‰‹ fiÙÈ ÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi Â›Ó·È Î·È ÔÏÈÙÈÎfi (Î·È ·ÓÙ›ıÂÙ·). ¶ÚfiıÂÛË ÙÔ˘ B‡ÚˆÓ· ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Â›Ó·È Ó· ÎÔÈÙ¿ÍÂÈ ÙËÓ AÁÁÏ›·, ÙËÓ E˘ÚÒË Î·È ÙËÓ EÏÏ¿‰· fi¯È fiˆ˜ ·˘Ù¤˜ ÔÈ ÔÏÈÙÈΤ˜ ÔÓÙfiÙËÙ˜ ·˘ÙÔ-ÚÔ‚¿ÏÏÔÓÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ȉÂÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ó··Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ, ·ÏÏ¿ «fiˆ˜ ›ӷȻ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. H «‰È΋ ÙÔ˘» Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ·ÔηχÙÂÈ ÙfiÛÔ ÙÔ IÛÏ¿Ì fiÛÔ Î·È ÙË Ó¤· EÏÏ¿‰· ̤۷ ·fi ¤Ó· Ì¿ÙÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ·fi ÙÔÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi Û¯ÔÏÈ·ÛÌfi ¿ÏÏˆÓ AÁÁÏˆÓ Î·È E˘Úˆ·›ˆÓ ‰È·ÓÔËÙÒÓ Î·È ÂÚÈËÁËÙÒÓØ Â›Û˘ ÂÎı¤ÙÂÈ ÙËÓ ˘ÔÎÚÈÛ›· Ô˘ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÙȘ Â˘Úˆ·˚Τ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ô˘ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È fiÙÈ ¤¯Ô˘Ó Á·ÏÔ˘¯Ëı› Ì ٷ ÂÏÏËÓÈο ȉÂÒ‰Ë Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜.

™ÎÏ¿‚Ô˜ ÙÔ ÛÎÏ¿‚Ô T· Û‡ÓÙÔÌ· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ·Ú·ı¤Ùˆ ‰›ÓÔ˘Ó ‰‡Ô ··ÓÙ‹ÛÂȘ ÛÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ Ó¤·˜ EÏÏ¿‰·˜. Afi ÙË ÌÈ· Ô B‡ÚˆÓ ÂÈ̤ÓÂÈ fiÙÈ ÔÈ EÏÏËÓ˜ ÌfiÓÔ Ì ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÂÏ¢ıÂÚˆıÔ‡Ó: «¢Ô‡ÏÔÈ ·fi ·Ú¿‰ÔÛË! ¢ÂÓ Í¤ÚÂÙ / ˆ˜ Ï¢ÙÂÚÈ¿ ‰Â ı’ ·ÔÎÙ‹ÛÙ ·Ó ÚÒÙ· ‰Â ¯Ù˘‹ÛÙÂ: / ˆ˜ Ì ÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ ‰ÂÍ› Ë Ó›ÎË ı· È·ÛÙ›;» (II, lxxvi). ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË, ¤¯ÂÈ ÙË ‚‚·ÈfiÙËÙ· ˆ˜ «ÔÙ¤ Ï¢ÙÂÚÈ¿ ‰Â ı’ ·ÁÁ›ÍÂÈ ÙËÓ ¤ÚÌË ÙÔ‡ÙË ÁË: / Ì· ÛÎÏ¿‚Ô˜ ÙÔ ÛÎÏ¿‚Ô ı’ ·ÎÔÏÔ˘ı› Û’ ·Ù¤ÏÂȈٷ ¯ÚfiÓÈ· ‰Ô˘Ï›·˜» (II, lxxvii). EÙÛÈ, Ô ÂÈÙ¿ÊÈÔ˜ ÙfiÓÔ˜ Ô˘ ‰È·¯¤ÂÙ·È ÛÙȘ ÚÒÙ˜ ÛÙÚÔʤ˜ Ù˘ ‰Â‡ÙÂÚ˘ ÂÓfiÙËÙ·˜ –fiÔ˘ Ô B‡ÚˆÓ ıÚËÓ› ÁÈ· ÙÔ ¯·Ì¤ÓÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÔÏÈÙÈÛÌfi, «K·ÙÔÈΛ· ÙˆÓ ıÂÒÓ, Ô˘ ÔÈ ‚ˆÌÔ› ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ Î·›Ó È·» (II, iii)– ηٷϋÁÂÈ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ó· Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙȘ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ B‡ÚˆÓ· (ÂΛÓË ÙË ÛÙÈÁÌ‹ ÁÈ·Ù› ·ÚÁfiÙÂÚ· ÌÂÙ·‚Ï‹ıËηÓ) Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ÚÔÔÙÈΤ˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Â·Ó¿ÛÙ·Û˘, ·ÏÏ¿ Î·È ÙË ÁÓÒÌË ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ¤ıÓÔ˜ Î·È ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜ Ô˘ Ô ›‰ÈÔ˜ ÁÓÒÚÈ˙Â. OÈ ·fi„ÂȘ ·˘Ù¤˜ ·Ó·fiÊ¢ÎÙ· Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙȘ ·Ó‹Û˘¯Â˜ Î·È ·ÌÊÈÏÂÁfiÌÂÓ˜ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ B‡ÚˆÓ· ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ηÚȤڷ˜ ÙÔ˘, Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ‚ÚÂÙ·ÓÈ΋ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· Ô˘ ‹‰Ë ›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ¯Ù›˙ÂÙ·È, Î·È Ì ٷ ÈÌÂÚÈ·ÏÈÛÙÈο ·ÓÔ›ÁÌ·Ù· ÛÙËÓ «·¤Ú·ÓÙË AÓ·ÙÔÏ‹», fiˆ˜ ¤ÁÚ·Ê ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ ·fi ÙË ıÚÈ·Ì‚Â˘ÙÈ΋ Ó›ÎË ÙˆÓ AÁÁÏˆÓ ÛÙÔ B·ÙÂÚÏfi ÙÔ 1815, ÌÈ· Ó›-

22

H

K A £ H M E P I N H

B

ÎË Ô˘ ¿ÏÏ·Í ÁÈ· ¿ÓÙ· ÙË ‚ÚÂÙ·ÓÈ΋ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÔÏfiÎÏËÚÔ. ™ÙȘ ÛËÌÂÈÒÛÂȘ ÙÔ˘ B‡ÚˆÓ· Ô˘ Û˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ (Canto II), ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· ÂÎÙÂٷ̤ÓÔ Û¯fiÏÈÔ ÁÈ· ÙËÓ EÏÏ¿‰· Î·È ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜ Ô˘ ·fiÏ˘Ù· ·ÓÙÈÊ¿ÛÎÂÈ Ì ÙȘ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘, fiˆ˜ ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙÔÓ ÔÈËÙÈÎfi ÏfiÁÔ: «OÈ EÏÏËÓ˜ ÔÙ¤ ‰Â ı· Á›ÓÔ˘Ó ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔÈ: ÔÙ¤ ‰Â ı· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÂıÓÈ΋ ΢ÚÈ·Ú¯›·, Î·È £Âfi˜ Ê˘Ï¿ÍÔÈ ·Ó ÔÙ¤ ÙÔ ÂÙ‡¯Ô˘Ó! Ö˜ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ˘‹ÎÔÔÈ ÂÓfi˜ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ¯ˆÚ›˜ Ó· Â›Ó·È ÛÎÏ¿‚ÔÈ. OÈ ‰ÈΤ˜ Ì·˜ ·ÔÈ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ˜, Â›Ó·È fï˜ ÂχıÂÚ˜ Î·È ·Ú¿ÁÔ˘Ó ¤ÚÁÔ, Î·È ÙÔ ›‰ÈÔ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Á›ÓÂÈ Ì ÙËÓ EÏÏ¿‰· ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ». ™ÙÔ Î¿Ùˆ οو, ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Ô B‡ÚˆÓ, Ë EÏÏ¿‰· ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Á›ÓÂÈ ·ÔÈΛ· ‹ ÚÔÙÂÎÙÔÚ¿ÙÔ Î·È Ó· ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ Â˘ÂÚÁÂÙÈ΋ ÚÔÛÙ·Û›· Î·È ÊÚÔÓÙ›‰· ÌÈ·˜ ÌÂÁ¿Ï˘ ‰‡Ó·Ì˘, fiˆ˜ Ë MÂÁ¿ÏË BÚÂÙ·Ó›·. O B‡ÚˆÓ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· ˘ÈÔıÂÙ› ¤Ó·Ó ·ÌÊ›ÛËÌÔ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi Î·È Î·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· Â›Ó·È fi¯È ·Ó ÙÂÏÈο ÙÔ ‚˘ÚˆÓÈÎfi fiÚ·Ì· ÁÈ· ÙËÓ EÏÏ¿‰· ‰È·ÙÚ¤¯ÂÙ·È ·fi ÌÈ· ÈÌÂÚÈ·ÏÈÛÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋, ·ÏÏ¿ ÁÈ· ÙÈ Â›‰Ô˘˜ ÈÌÂÚÈ·ÏÈÛÌfi ÌÈÏ¿ÌÂ.

A˘ÙÔ¤ÏÂÁ¯Ô˜ ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÙˆÓ ¤ÓÙ ¯ÚfiÓˆÓ ·fi ÙÔ 1817 ̤¯ÚÈ ÙÔ 1822 ›‰Â ›Ûˆ˜ ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÔÈËÙÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ fiÛÔ Û ηÌÈ¿ ¿ÏÏË ·Ó¿ÏÔÁË Û ‰È¿ÚÎÂÈ· ÂÔ¯‹ Ù˘ ·ÁÁÏÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜Ø ·Ú¿ÏÏËÏ· fï˜, Ë ·ÚÔ˘Û›· ÌÈ·˜ ¤ÓÙÔÓ˘ ÏÔÁÔÎÚÈÛ›·˜ ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ô˘ ηıfiÚÈ˙·Ó ÙÔ ‡ÊÔ˜ Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜ Û fiÏË ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ·ÊıÔÓ›· Ù˘ ÔÈËÙÈ΋˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ Ô˘ ÂͤÊÚ·˙ ÙȘ ÊÈÏÂχıÂÚ˜ Ù¿ÛÂȘ ÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÒÓ Ù˘. MÈ· ¿ÏÏË ÌÔÚÊ‹ ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ‡ ‹Ù·Ó, Ê˘ÛÈο, Ô ·˘ÙÔ-¤ÏÂÁ¯Ô˜ Ô˘ ·ÛÎÔ‡Û·Ó ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÔÈ ÔÈËÙ¤˜. °È·Ù› Î·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÁÈÓfiÙ·Ó ·Ô‰¤ÎÙ˜ ÙˆÓ Êfi‚ˆÓ Î·È ÙˆÓ ȤÛÂˆÓ Ù˘ ÌÂÛ·›·˜ Ù¿Í˘ –Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ‚¤‚·È· Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi Î·È ÙË ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ·ÁÔÚ¿– ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È Ë ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔ ÌÈ·˜ Ï·˚΋˜ ·fiÚÚȄ˘ ‹Ù·Ó ·ÌÊÈÏÂÁfiÌÂÓË, ‰È¯·Ṳ̂ÓË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ fiıÔ ÁÈ· ·ÏÏ·Á‹ Î·È ¤Ó·Ó ¤ÓÙÔÓÔ Êfi‚Ô ÁÈ· ÙÔ ÙÈ Ú·ÁÌ·ÙÈο ı· Û‹Ì·ÈÓ ·˘Ù‹ Ë ·ÏÏ·Á‹ (fi¯È ÌfiÓÔ Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂȘ ÛÙÔ Â͈ÙeÚÈÎfi, ·ÏÏ¿ ÂÍÂÁ¤ÚÛÂȘ Î·È ·ÓÙ·Úۛ˜ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi). M¤Û· Û ·˘Ùfi ÏÔÈfiÓ ÙÔ Îϛ̷ Ù˘ ÂÈʇϷ͢ Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi ÙÔ fiÙÈ ÔÈ ÚÔ-

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

Ì·ÓÙÈÎÔ› ÔÈËÙ¤˜ Â¤ÏÂÍ·Ó ÌÈ· Ì˘ıÔÏ·ÛÙÈ΋ ÂÚÌËÓ›· Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜, ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙȘ ·ÓÙÈÚÚ‹ÛÂȘ Î·È ÙȘ ·ÓÙȉڿÛÂȘ ÙÔ˘˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ‹ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ̤۷ ·fi Ì˘ıÈÛÙÔÚËÌ·ÙÈΤ˜ ηٷÛ΢¤˜ Î·È «·Ô‰Ú¿ÛÂȘ» Û «¿ÏÏÔ˘˜ ÙfiÔ˘˜» Î·È «¿ÏÏÔ˘˜ ηÈÚÔ‡˜». T· Ï˘ÚÈο ‰Ú¿Ì·Ù· ÙÔ˘ ™¤ÏÂ˚ Ì ÂÏÏËÓÈο ı¤Ì·Ù·, ‰ËÏ·‰‹ Ô ¶ÚÔÌËı‡˜ Ï˘fiÌÂÓÔ˜ [Prometheus Unbound] Î·È ÙÔ EÏÏ¿˜, Â›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈΤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ. H Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi Î·È ÙËÓ ·ÁˆÓ›· Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ·ÔÌfiÓˆÛ˘ Î·È ·˘ÙÔ-ÂÍÔÚ›·˜ Á¤ÓÓËÛ·Ó ¤ÚÁ· Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ‰˘Ó·Ùfi Ó· ÂÎʤÚÔ˘Ó ÌÈ· ηı·Ú‹ Î·È Û·Ê‹ ȉÂÔÏÔÁ›·. T· ·Ú¿‰ÔÍ· Ù˘ Ô›ËÛ‹˜ ÙÔ˘˜ ·ÓÙ·Ó·ÎÏÔ‡Ó ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙȘ ·ÓÙÈı¤ÛÂȘ Ô˘ Ù· ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó – ÙËÓ ›ÛÙË ÁÈ· ÙÔ ‰›ÎÈÔ ÙˆÓ Â˘Úˆ·˚ÎÒÓ Ï·ÒÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙË ÁÓÒÛË ÁÈ· ÙȘ Ù¿ÛÂȘ ÙÔ˘ Û˘ÓÙËÚËÙÈÎÔ‡ ‚ÚÂÙ·ÓÈÎÔ‡ ÎÔÈÓÔ‡ Ô˘ ‹‰Ë fi‰Â˘Â ÚÔ˜ ¤Ó·Ó ËÁÂÌÔÓÈÎfi ÈÌÂÚÈ·ÏÈÛÌfi. A˘Ùfi ‰Â ÌÂÈÒÓÂÈ ÙËÓ ·ÔÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ AÁÁÏˆÓ ÚÔÌ·ÓÙÈÎÒÓ ÚÔ˜ ÙËÓ IÂÚ¿ ™˘ÌÌ·¯›· ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·›ÂÛË ÙˆÓ ÂıÓÈÎÒÓ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎÒÓ ÎÈÓËÌ¿ÙˆÓ. ΔÔÛÔ Ô B‡ÚˆÓ fiÛÔ Î·È Ô ™¤ÏÂ˚ ¤˙ËÛ·Ó ·fi ÎÔÓÙ¿ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ·Ú·ÌÔÓ‹˜ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ IÙ·Ï›·. M¤Û· ÛÙÔ Ó‡̷ ·˘Ùfi ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È Î·È Ë ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Ô˘ ‰fiıËΠ·fi ÙÔ˘˜ ÚÔԉ¢ÙÈÎÔ‡˜ ÔÈËÙ¤˜ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821. O ™¤ÏÂ˚ ÌÂÙ¤ÊÚ·Û ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ÙÔ˘ Y„ËÏ¿ÓÙË «KÚ·˘Á‹ ÔϤÌÔ˘ ÛÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜» [«Cry of War to the Greeks»] ÁÈ· Ó· ‰ËÌÔÛÈ¢Ù› ÛÙȘ ·ÁÁÏÈΤ˜ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ Î·È ¤ÁÚ·„Â, fiˆ˜ ›‰·ÌÂ, ÙÔ Ô›ËÌ· EÏÏ¿˜ ÁÈ· Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÛÂÈ ÙË Û˘Ì¿ıÂÈ· ˘¤Ú ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ·ÁÒÓ·. O B‡ÚˆÓ ÌÂÙ¤ÙÚ„ ÙÔÓ ÏfiÁÔ Û Ú¿ÍË, ·›ÚÓÔÓÙ·˜ ÂÓÂÚÁfi ̤ÚÔ˜ ÛÙËÓ E·Ó¿ÛÙ·ÛË Î·È Âı·›ÓÔÓÙ·˜ ·fi ÂÏÔÓÔÛ›· ÛÙÔ MÂÛÔÏfiÁÁÈ ÙÔ 1824.

¢ÔÓ ZÔ˘¿Ó A˘Ùfi Â›Ó·È ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Ì¤Û· ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÍÂΛÓËÛÂ Ô B‡ÚˆÓ ÙÔ 1818 ÛÙËÓ IÙ·Ï›· Ó· ÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ ·ÚÈÛÙÔ˘ÚÁËÌ·ÙÈÎfi ÙÔ˘ ÂÈÎfi Ô›ËÌ· ¢ÔÓ ZÔ˘¿Ó [Don Juan], ȯÓÔÁÚ·ÊÒÓÙ·˜ fi¯È ‚¤‚·È· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ E·Ó¿ÛÙ·ÛË Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯Â ·ÎfiÌ· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ, ·ÏÏ¿ ·ÓȯÓ‡ÔÓÙ·˜ ÙÔ Û¯‹Ì· ÌÈ·˜ ΢ÎÏÈ΋˜ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ Â·Ó¿Ï˄˘ Ô˘ ¤ÌÔÈ·˙ ӷ ‚ÔËı¿ÂÈ ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ÂÌÔ‰›˙ÂÈ ÙËÓ ˘fiıÂÛË ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ, ÌÈ· Î·È Ô ¯ÚfiÓÔ˜ ›¯Â Í·Ó·Î˘Ï‹ÛÂÈ ÚÔ˜ Ù· ›Ûˆ. TÚÈ¿ÓÙ·

¯ÚfiÓÈ· ۯ‰fiÓ ÌÂÙ¿ ÙË Á·ÏÏÈ΋ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË Î·È ÔÈ ÙÂÚ¿ÛÙȘ ·Ó·Î·Ù·Ù¿ÍÂȘ Ô˘ ÛËÌ¿‰Â„·Ó ÙËÓ E˘ÚÒË Î·Ù¿ ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· ·˘Ùfi ›¯·Ó ۯ‰fiÓ ·Î˘Úˆı›, Ì ÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÂÚ›Ô˘ ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÚÈÓ ·fi ÙÔ 1789. TÔ Ô›ËÌ· ʈٛ˙ÂÈ ·ÎfiÌ· ÙËÓ ÔÈËÙÈ΋ (Î·È ÙË Ìˉ¤ÔÙ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËı›۷) ÔÏÈÙÈ΋ ηÚȤڷ ÙÔ˘ B‡ÚˆÓ· Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Î·È Ì ÙȘ ÂÈÏÔÁ¤˜ Ù˘ ȉȈÙÈ΋˜ ÙÔ˘ ˙ˆ‹˜, Ù· ·È¯Ó›‰È· (ÂÚˆÙÈο Î·È ÎÔÈÓˆÓÈο) Î·È ÙÔ˘˜ Û˘Ì‚È‚·ÛÌÔ‡˜ Ô˘ Â¤ÏÂÍÂ. Oˆ˜ ÔÌÔÏÔÁ› Ô ›‰ÈÔ˜, ›¯Â ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ «Ï¿Ó˜ ÊÈÏÔ‰Ô͛˜» Î·È Â›¯Â ÚÔ‰ÒÛÂÈ Ù˘ „˘¯‹˜ ÙÔ˘ «ÛÙfi¯Ô˘˜ ˘„ËÏÔ‡˜», ΢ÓËÁÒÓÙ·˜ «Ê‹ÌË» Î·È «fiÓÔÌ·» («EÈÛÙÔÏ‹ ÛÙËÓ A˘ÁÔ‡ÛÙ·» [«Epistle to Augusta»]). K·È ¤ÙÛÈ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÛÙËÓ ÙÚ›ÙË ÂÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¢ÔÓ

H O B#ρωνας, με την ενερZÔ˘¿Ó, ̤۷ Û ÌÈ· ͤÊÚÂÓË ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· ÁÏÂÓÙÈÔ‡, ·Ó¿ÌÂÛ· Û «N¿ÓÔ˘˜, ¯ÔÚ‡ÙÚȘ, Î·È Ì·‡ÚÔ˘˜ ¢ÓÔ‡¯Ô˘˜» – «¤Ó·Ó ÔÈËÙ‹» Ô˘ ÙÚ·ÁÔ˘‰¿ ÌÈ· Â·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ ÂÏÏËÓÈ΋ Ì·ÏÏ¿ÓÙ·, ÙÔ ÁÓˆÛÙfi ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÁÈ· «T· ÓËÛÈ¿ Ù˘ EÏÏ¿‰·˜» [«The Isles of Greece»]. ™ÙË ‚˘ÚˆÓÈ΋ Ì˘ıÈÛÙÔÚËÌ·ÙÈ΋ ·Ê‹ÁËÛË ÙËÓ Ì·Ï¿ÓÙ· ÙÚ·ÁÔ˘‰¿ ¤Ó·˜ PˆÌÈfi˜ ÔÈËÙ‹˜ ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 1780, Û ÌÈ· ÊÈÏÈ΋ ·Ú¤· Ô˘ ˙Ô‡Ó fiÏÔÈ Î¿Ùˆ ·fi ÙÔÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi ˙˘Áfi Û ¤Ó· ÂÏÏËÓÈÎfi ÓËÛ› – «(EÓ’ ·fi Ù· ÈÔ ¿ÁÚÈ· Î·È ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ÙˆÓ K˘ÎÏ¿‰ˆÓ)» (II, cxxvii). O ÔÈËÙ‹˜, ·Ó Î·È Ì·ıË̤ÓÔ˜ «Ó· ÏËÚÒÓÂÙ·È ÁÈ· Ó· Û·ÙÈÚ›˙ÂÈ ‹ Ó· ÎÔϷ·ÂÈ» (III, lxxviii) Û˘Ó·Ú¿˙ÂÙ·È ·fi ÙÔ ˘„ËÏfi ı¤Ì· Ù˘ E·Ó¿ÛÙ·Û˘, ηÈ, ¤¯ÔÓÙ·˜ ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ fiÙÈ Ô ÏfiÁÔ˜ ÙÔ˘ ‰ÂÓ ı· ¤¯ÂÈ ÂÈΛӉ˘Ó˜ Û˘Ó¤ÂȘ,

«EÎÚÈÓ fiÙÈ, fiÓÙ·˜ Û’ ¤Ó· ÓËÛ› ÌÔÓ·¯ÈÎfi, ·Ó¿ÌÂÛ· Û ʛÏÔ˘˜, / ¯ˆÚ›˜ ΛӉ˘ÓÔ ·ÓÙ·ÚÛ›·˜ / ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÍÂχÓÂÈ Ù· ÔÏÏ¿ ÙÔ˘ „¤Ì·Ù·Ø / Î·È ÙÚ·ÁÔ˘‰ÒÓÙ·˜ ˆ˜ Û˘Ó‹ıÈ˙ ӷ ÙÚ·ÁÔ˘‰¿ ÛÙË ÓÈfiÙË ÙÔ˘, / Ó· οÓÂÈ ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ·Ó·Îˆ¯‹ Ì ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·» (III, lxxxiii). ΔÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È ηÏ› ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜ Ó· ·Ê‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ·ÔÏ·‡ÛÂȘ, Ó· ÍÂʇÁÔ˘Ó ·fi ÙËÓ ÂÎÊ˘ÏÈṲ̂ÓË ÔÏÈÙÈ΋ ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ·Ô‰˘ıÔ‡Ó Û ¤Ó·Ó ·ÁÒÓ· ÁÈ· ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·. ™ÙÔ Â›Â‰Ô ·˘Ùfi, ÙÔ Ô›ËÌ· ÂȯÂÈÚ› Ó· ·Ê˘Ó›ÛÂÈ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÂıÓÈ΋ Û˘Ó›‰ËÛË, ·ÏÏ¿ ·Ú¿ÏÏËÏ· ·ÓÙ·Ó·ÎÏ¿ ÙËÓ ÚÔ‰ÔÛ›· Ù˘ AÁÁÏ›·˜, Î·È ›Ûˆ˜ Î·È ÙÔ˘ B‡ÚˆÓ·, Ô˘ ·ÁÓfiËÛ·Ó Ù· ÂÏÏËÓÈο ȉÂÒ‰Ë: «T· ÓËÛÈ¿ Ù˘ EÏÏ¿‰·˜, Ù· ÓËÛÈ¿ Ù˘ EÏÏ¿‰·˜! / Â‰Ò Ô˘ Ë ÊÏÔÁÂÚ‹ ™·ÊÒ ÙÚ·ÁÔ‡‰ËÛ ÎÈ ·Á¿ËÛ / Ô˘ ÁÂÓÓ‹ıË-

Î·Ó ÔÈ Ù¤¯Ó˜ ÔϤÌÔ˘ Î·È ÂÈÚ‹Ó˘, / Â‰Ò Ô˘ ·Ó·‰‡ıËÎ’ Ë ¢‹ÏÔ˜ ÎÈ ÂÎÙÈÓ¿¯ÙËÎ’ Ô AfiÏψÓ! / AÈÒÓÈ· ηÏÔη›ÚÈ· Ù· ¯Ú˘ÛÒÓÔ˘Ó, / Ì· fiÏ·, ÏËÓ ÙÔÓ ‹ÏÈÔ, ¤¯Ô˘Ó ‰‡ÛÂÈ» (III, lxxxvi/1). H Ì·Ï¿ÓÙ· Ô˘ ˯› ÙfiÛÔ ¿Î·ÈÚ· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ÌÂı˘Ṳ̂ÓÔ˘˜ Û˘Ó‰·ÈÙ˘ÌfiÓ˜ Ù˘ ÁÈÔÚÙ‹˜ –«°ÂÌ›ÛÙ ÙËÓ ÎÔ‡· Ì ÎÚ·Û› Û·ÌÈÒÙÈÎÔ! / ¢ÂÓ Ù· ÛÎÂÊÙfiÌ·ÛÙ È· Ù· Ú¿ÁÌ·Ù’ ·˘Ù¿» (III, lxxxvi/11)– ÂȯÂÈÚ› Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ÙËÓ ÂÓÔ¯‹ Ù˘ E˘ÚÒ˘ (Î·È Ù˘ AÁÁÏ›·˜) ÁÈ· ÙË ÁÂÓÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË. «T· ÓËÛÈ¿ Ù˘ EÏÏ¿‰·˜» ÂÎı¤ÙÔ˘Ó, ·Ó·Ï‡Ô˘Ó Î·È Î·Ù·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ·˘Ù‹Ó ÙË Û˘ÓˆÌÔÛ›·: «MËÓ ÂÌÈÛÙ¢Ù›Ù ÙÔ˘˜ °¿ÏÏÔ˘˜ ÁÈ· Ï¢ÙÂÚÈ¿ – / Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ÙÔ˘˜ Ô˘Ï¿ ÎÈ ·ÁÔÚ¿˙ÂÈØ / ÛÙ· ‰Èο Û·˜ Í›ÊË ÌfiÓÔ Î·È ÛÙÚ·Ùfi / Û٤Β Ë ÂÏ›‰· ÁÈ· Ú¿ÍÂȘ ı·ÚڷϤ˜: / ·ÏÏ’

H

K A £ H M E P I N H

B

γ συμμετοχ του στην Eπανσταση και με τον θνατ του (19Aπρ. 1824) στο Mεσολγγι, μεττρεψε το λγο σε πρξη. Δ#ο χρνια αργτερα (1825) ο Bλγος ζωγρφος Zοζφ Nτνις Oντεβρε, μλος του φιλελληνικο# κομιττου των Bρυξελλν, φιλοτχνησε τον αρτιθαν ποιητ στη νεκρικ του κλνη. Aν και υποστηρζεται τι ο ζωγρφος συνθεσε τη σκην σ#μφωνα με μαρτυρα αυτπτη μρτυρα, η λη σ#νθεση του ργου χει αμιγς αλληγορικ χαρακτρα.

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

23

Ë ‰‡Ó·ÌË ÙˆÓ TÔ‡ÚÎˆÓ ÎÈ Ô ‰fiÏÔ˜ ÙˆÓ §·Ù›ÓˆÓ, / ÊÙ¿ÓÂÈ Ó· Û¿ÛÂÈ ÙËÓ Ï·ÙÈ¿ ·Û›‰· Û·˜» (III, lxxxvi/14).

TÔ Ô›ËÌ· «EÏÏ¿˜» °È· ÙËÓ «Â˘ÚˆÎÂÓÙÚÈ΋» ÔÏÈÙÈ΋ ÙÔ˘ ™¤ÏÂ˚, Ë EÏÏ¿‰· Â›Ó·È ¤Ó·˜ ÙfiÔ˜ Ô˘ ¤ÚÂ ӷ ·ÔÎÔ› ·fi ÙË Û¯¤ÛË Ù˘ Ì ÙËÓ AÓ·ÙÔÏ‹ Î·È Ó· ·ÔηٷÛÙ·ı› ˆ˜ ¯ÒÚ· Ù˘ E˘ÚÒ˘, Í·Ó·‚Ú›ÛÎÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ÚfiÏÔ Ô˘ ›¯Â ·›ÍÂÈ ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. OÙ·Ó ¤ÁÚ·Ê ÙÔ Ï˘ÚÈÎfi ‰Ú¿Ì· EÏÏ¿˜, fï˜, Ë EÏÏ¿‰· ‹Ù·Ó ·ÎfiÌ· ̤ÚÔ˜ Ù˘ ÔıˆÌ·ÓÈ΋˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, Î·È ¤ÙÛÈ ÌÈ· ·fi ÙȘ ÔÏϤ˜ Â·Ú¯›Â˜ Ô˘ ÔÈ E˘Úˆ·›ÔÈ ı· ÂÈı˘ÌÔ‡Û·Ó Ó· Â·Ó·ÎÙ‹ÛÔ˘Ó. ΔÔ Ô›ËÌ· Â›Ó·È ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ ÛÙÔÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi Ê›ÏÔ, «TËÓ ÂÍÔ¯fiÙËÙ¿ ÙÔ˘, ÙÔÓ Ú›ÁÎÈ· AϤͷӉÚÔ M·˘ÚÔÎÔÚ‰¿ÙÔ», ÁÚ¿ÊÙËΠÛÙËÓ ¶›˙· ÙÔ ÊıÈÓfiˆÚÔ ÙÔ˘ 1821 Î·È ÛÙ¿ÏıËΠ·Ì¤Ûˆ˜ ÁÈ· ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ ÙÔÓ NԤ̂ÚÈÔ Ù˘ ›‰È·˜ ¯ÚÔÓÈ¿˜. K˘ÎÏÔÊfiÚËÛ ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË ÙÔ˘ 1822, Ï›ÁÔ˘˜ Ì‹Ó˜ ÚÈÓ ·fi ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ (·fi ÓÈÁÌfi ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ·) ÙÔ˘ ™¤ÏÂ˚. O ÔÈËÙ‹˜ ÌÈÏ¿ÂÈ ÛÙÔÓ ÚfiÏÔÁÔ ÁÈ· ÙË Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ÊfiÚÙÈÛË Ô˘ ÙÔÓ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙÔ ÁÚ¿„ÈÌÔ, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙË Ê·ÓÙ·Ûȷ΋ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘: «TÔ Ô›ËÌ· EÏÏ¿˜, ÂÌÓ¢Ṳ̂ÓÔ ·fi Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ù˘ ÛÙÈÁÌ‹˜, Â›Ó·È ¤Ó·˜ ηı·Úfi˜ ·˘ÙÔۯ‰ȷÛÌfi˜, Î·È ·ÓÙÏ› ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘... ÌfiÓÔ ·fi ÌÈ· ¤ÓÙÔÓË Û˘Ì¿ıÂÈ· Ô˘ ÓÈÒıÂÈ Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÁÈ· ÙËÓ ˘fiıÂÛË Ô˘ ı¤ÏÂÈ Ó· ˘ÌÓ‹ÛÂÈ». E›Û˘, ÛÙÔÓ ÚfiÏÔÁÔ ÚÔÛ·ı› Ó· ·ÈÙÈÔÏÔÁ‹ÛÂÈ ÙËÓ «ÙÒÛË» Î·È ÙËÓ Î·Ù¿ÓÙÈ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡ ˆ˜ Û˘Ó¤ÂÈ· Ù˘ ÌÂٷΛÓËÛ˘ ·fi ÙÔ ¤Ó· ¿ÎÚÔ ÛÙÔ ¿ÏÏÔ, fiÙ·Ó «Ë ‰È·ÊıÔÚ¿ ÙÔ˘ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎÔ‡ ηٷϋÁÂÈ ÛÙÔ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ», ·ÊÔ‡ «Ô ÛËÌÂÚÈÓfi˜ EÏÏËÓ·˜ Â›Ó·È ·fiÁÔÓÔ˜ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Ï·ÌÚÒÓ ˘¿ÚÍÂˆÓ Ô˘ Î·È Ë Ê·ÓÙ·Û›· ·ÎfiÌ· ·ÚÓÂ›Ù·È Ó· ÙÔ˘˜ ηٷ¯ˆÚ›ÛÂÈ ÛÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Â›‰Ô˜». M¤Û· Û ÌÈ· ·Ó¿ÌÂÈÎÙË ‰È¿ıÂÛË ·Á·ÏÏ›·Û˘ Î·È ·ÓËÛ˘¯›·˜, Ô ™¤ÏÂ˚ ¿ÎÔ˘Û ÛÙËÓ IÙ·Ï›· ÙÔ Ó¤Ô ÁÈ· ÙËÓ Î‹Ú˘ÍË Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ E·Ó¿ÛÙ·Û˘ Î·È ·˘Ùfi ÙÔÓ Û˘ÓÂ‹ÚÂ: «H EÏÏ¿‰· ‰È·Î‹Ú˘Í ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚËÛ›· Ù˘», ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛ ıÚÈ·Ì‚Â˘ÙÈο Û ÁÚ¿ÌÌ· Ô˘ ¤ÁÚ·„ Û ʛÏÔ ÙÔ˘, ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙË ‚·ıÈ¿,

·Ó Î·È ÚfiˆÚË ÂÔ›ıËÛ‹ ÙÔ˘, fiÙÈ «Ë EÏÏ¿‰· ÔˆÛ‰‹ÔÙ ı· ·ÂÏ¢ıÂÚˆı›»– Ì ÙËÓ ÂÏ›‰· ÙÔ˘ fï˜ Ó· ·Ì·˘ÚÒÓÂÙ·È ·fi «ÙË ÛΤ„Ë ÙÔ˘ fiÛÔ ·›Ì· ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¯˘ı›», ·ÏÏ¿ Î·È Ì ÙËÓ ·‰ËÌÔÓ›· Ù˘ ÚÔÛ‰ÔΛ·˜: «TÈ ¯·Ú¿ ı· ÌÔ˘ ‰ÒÛÂÈ Ó· ¿ˆ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· fiÙ·Ó ı· Â›Ó·È ÂϤ˘ıÂÚË» (°Ú¿ÌÌ·Ù· [Letters], II, 278). AÏÏ¿ ÔÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ¤ÊÙ·Ó·Ó ·fi Ù· ̤و· ÙˆÓ Ì·¯ÒÓ Î·È ÌÈÏÔ‡Û·Ó ÁÈ· ÛÊ·Á¤˜ Î·È ·ÁÚÈfiÙËÙ˜ (Î·È ÂΠ̤ÚÔ˘˜ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ), ÂËÚ¤·˙·Ó ÙÔÓ ™¤ÏÂ˚ Û ‚·ıÌfi Ô˘ Ó· ·Ó·ıˆڋÛÂÈ ÙË ÁÓÒÌË ÙÔ˘ ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Ï·ÌÚÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, Î·È Ó· ÙÔ˘˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ˆ˜ «ÙfiÛÔ ÂÍ·ıÏȈ̤ÓÔ˘˜ ·fi ÙËÓ ËıÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈ΋ ÛÎÏ·‚È¿ Û ‚·ıÌfi Ô˘ Ó· ‰È·Ú¿ÙÙÔ˘Ó Ù· ÈÔ ·ÔÙÚfi·È· ÂÁÎÏ‹Ì·Ù·, ÈÔ Î¿Ùˆ ·fi ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÌÈ·˜ ·ÓÂÎÙ‹˜ ηٿÙˆÛ˘» (ÚfiÏÔÁÔ˜ ÛÙÔ EÏÏ¿˜). K·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ·, Ô ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ‰›ÎÈÔ ÙÔ˘ ·ÁÒÓ· –«H EÏÏ¿‰· ÍÂÛËÎÒıËΠÁÈ· Ó· ‰ÈÂΉÈ΋ÛÂÈ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· Ù˘»– ·ÙÔÓÔ‡Û fiÙ·Ó ¿ÎÔ˘Á ʋ̘ ÁÈ· ÂÏÏËÓÈΤ˜ ·ÁÚÈfiÙËÙ˜: «AÚ¯ÈÛ·Ó ÛÊ·Á¤˜ ÙˆÓ TÔ‡ÚÎˆÓ Û ÔÏÏ¿ ̤ÚË. A˘Ùfi Ì οÓÂÈ Ó· ¤¯ˆ ·ÓÙÈÚÚ‹ÛÂȘ ÁÈ· fiÏÔ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Ì·˜ Û¯¤‰ÈÔ ·ÎfiÌ· Î·È ·Ó ¿ÏϘ Û˘Óı‹Î˜ ı· ÌÔ˘ Â¤ÙÚÂ·Ó Ó· Â›Ì·È Ì¤ÏÔ˜ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜»Ø ÔÈ ËıÈÎÔ› ÂÓ‰ÔÈ·ÛÌÔ› fï˜ ÙÔ˘ ™¤ÏÂ˚ ‰ÂÓ ÙÔÓ ÛÙ·Ì¿ÙËÛ·Ó ·fi ÙÔ Ó· ÔÓÂÈÚ‡ÂÙ·È: «T›ÔÙ· ‰ÂÓ ÂÈı˘ÌÒ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙÔ Ó· ÂÈÛÎÂÊÙÒ ÙËÓ EÏÏ¿‰·Ø fï˜ ÔÈ ÌÔ›Ú˜ ‰ÂÓ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Ó· ¢ÓÔÔ‡Ó ÙȘ ÂÈı˘Ì›Â˜ ÌÔ˘» (EÈÛÙÔϤ˜ II, 280). TÂÏÈο, ÙÔ «ÂÏÏËÓÈÎfi Û¯¤‰ÈÔ» ÙÔ˘ ™¤ÏÂ˚ ‰ÂÓ ÔÏÔÎÏËÚÒıËΠ̠ÙËÓ «·ÚÔ˘Û›·» ÙÔ˘ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·, ·ÏÏ¿ Ì ÌÈ· «·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË» Ù˘ EÏÏ¿‰·˜, fi¯È Ì Ú¿ÍË ·ÏÏ¿ Ì Ô›ËÛË: «KÔÓÙ‡ˆ Ó· ÙÂÏÂÈÒÛˆ ¤Ó· ‰Ú·Ì·ÙÈÎfi Ô›ËÌ· Ô˘ ÙÔ ÔÓÔÌ¿˙ˆ EÏÏ¿˜ ¿Óˆ ÛÙÔÓ ·ÁÒÓ· Ô˘ ‰ÈÂÍ¿ÁÂÙ·È ÙÒÚ· ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· – ¤Ó· ›‰Ô˜ ·ÔÌ›ÌËÛ˘ ÙˆÓ ¶ÂÚÛÒÓ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘, ÁÂÌ¿ÙÔ Ï˘ÚÈ΋ Ô›ËÛË» (EÈÛÙÔϤ˜ II, 363-64).

H EÏÏ¿‰· ·Ó·ÛÙ‹ıËΠ°È· ÙÔÓ ™¤ÏÂ˚, ÔÈ NÂÔ¤ÏÏËÓ˜, ̤۷ ·fi ÙÔÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ·, ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· Â·Ó·ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂıÓÈ΋ ÙÔ˘˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·, ·Ó·ÁÂÓÓË̤ÓÔÈ ·fi ÙË ÛÙ¿¯ÙË ÂÓfi˜ ·Ó·ÙÔÏ›-

Õ Aφσα για το ργο «H Πολιορκα του Mεσολογγου  η Σφαγ των Eλλνων», το οποο ανεβστηκε στο θατρο Caledonian του Eδιμβο#ργου το 1828.

24

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

ÙÈÎÔ˘ ‰ÂÛÔÙÈÛÌÔ‡ ̤۷ Û ÌÈ· Â˘Úˆ·˚΋ ÂÓÛ¿ÚΈÛË: «H EÏÏ¿‰·, Ô˘ ‹Ù·Ó ÓÂÎÚ‹, ·Ó·ÛÙ‹ıËÎÂ!». A˘Ù‹ Ë ·Ó·Á¤ÓÓËÛË fï˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Û˘Ì‚ÔÏÈο Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ E˘Úˆ·›Ô˘˜ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Â·Ó·ÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÌÈ· «·˘ıÂÓÙÈ΋» ‡·ÚÍË Ô˘ ·ÔÙÂÏ› Î·È ‰È΋ ÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿. H ‰ÈÂΉ›ÎËÛË Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘, ÁÈ· ÙÔÓ ™¤ÏÂ˚, ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ÌfiÓÔ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ¤Ó· ¯¤ÁÁ˘Ô ÁÈ· ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ, ۯ‰fiÓ ÌÈ· ·Ó·-Á¤ÓÓËÛË ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ Î·È Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜, ÌÈ· ıÚÈ·Ì‚È΋ ΢ÎÏÈ΋ Â·Ó¿ÏË„Ë (ÙÂÏ›ˆ˜ ·ÓÙ›ıÂÙË ·fi ÙÔÓ ·ÚÓËÙÈÎfi ·ÎÏÔ ÙÔ˘ B‡ÚˆÓ·). ™ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ Ô˘ÙÔÈ΋ Ê·ÓÙ·Û›ˆÛË, Ë ¯Ú˘Û‹ ÂÔ¯‹ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ EÏÏ¿‰·˜ Â·Ó¤Ú¯ÂÙ·È: «AÓ Ë EÏÏ¿‰· Ú¤ÂÈ Ó¿Ó·È / ¤Ó· Ó·˘¿ÁÈÔ, fï˜ Ù· Û˘ÓÙÚ›ÌÌÈ· Ù˘ ı· Ì·˙¢ÙÔ‡Ó Í·Ó¿, / Î·È ı· Û˘ÁÎÔÏÏËıÔ‡Ó Û fiÏË ·fiÚıËÙË / Û ÙfiÔ ÈÔ ıÂ˚Îfi» (ÛÙ. 1001-1005). K·È fï˜, Ô ÙÚfiÔ˜ Ô˘ Ô ™¤ÏÂ˚ ·Ó··ÚÈÛÙ¿ ÙËÓ EÏÏ¿‰· ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Ì ÛÎÔfi Ó· ÙËÓ Â·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ì¤Û· ÛÙË Û˘Ó›‰ËÛË Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ E˘ÚÒ˘, Û ¤Ó· Ô›ËÌ· fiÔ˘ Ë ›‰È· Ë EÏÏ¿‰· ˆ˜ ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ¯ÒÚ· Â›Ó·È ÙÂÏ›ˆ˜ ·Ô‡Û· ·fi ÙË ÛÎËÓ‹, ÌÈ· Î·È ÙÔ Ï˘ÚÈÎfi ‰Ú¿Ì· ÂÎÙ˘Ï›ÛÛÂÙ·È ÛÙËÓ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· Ù˘ ÔıˆÌ·ÓÈ΋˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ (·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ˆ˜ ÚfiÙ˘Ô ÙÔ˘˜ ¶¤ÚÛ˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘), Ì ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹ ÙÔÓ TÔ‡ÚÎÔ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ Ô˘ ΢Úȷگ› ÛÙ· ‰ÚÒÌÂÓ· Î·È ¤Ó·Ó ¯ÔÚfi ·fi EÏÏËÓ›‰Â˜ ÛÎÏ¿‚˜ Û ‚·ıÈ¿ ·ÂÏÈÛ›· Î·È ·fiÁÓˆÛË –Ë ÌfiÓË Ï‡ÛË ÁÈ· ÙÔÓ AÁÁÏÔ ÚÔÌ·ÓÙÈÎfi ÔÈËÙ‹ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· Â›Ó·È Ë ÚÔ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ȉÂÒ‰Ô˘˜ ¤Íˆ ·fi ÙËÓ EÏÏ¿‰· (Î·È ÙËÓ E˘ÚÒË) ÛÙÔ Ó¤Ô ·Ú¿‰ÂÈÛÔ Ù˘ ·ÎÚÔÙÂχÙÈ·˜ ‰˘ÙÈ΋˜ ¯ÒÚ·˜ – ÙËÓ AÌÂÚÈ΋: «™ÎÔÙ¿‰È ·Ó¤ÙÂÈÏ ÛÙËÓ AÓ·ÙÔÏ‹ / ÛÙË ÌÂÛËÌ‚Ú›· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘: / ı·Ó·ÙÔÔ‡ÏÈ· ÔÚÌ¿Ó ÛÙÔ ÙÚ·¤˙È Ù˘ ÁÈÔÚÙ‹˜ / ·fi ÙfiÔ ÂÈÓ·Ṳ̂ÓÔ. / §Â˘ÙÂÚÈ¿ Î·È EÈÚ‹ÓË ·˜ ÂÙ¿ÍÔ˘Ó Ì·ÎÚÈ¿ / Û ÈÔ ËÏfiÏÔ˘ÛÙÔ ÁÈ·Ïfi, / ÎÈ ·˜ ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó Ù˘ AÁ¿˘ ÙÔ ·Ú‹ÁÔÚÔ ·ÛÙ¤ÚÈ / ÛÙË ¯ÒÚ· Ù˘ EÛÂÚ›·˜» (ÛÙ. 1023-1030).

E›ÏÔÁÔ˜ MÂÙ¿ ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ‹ ÙÔ˘˜, ÔÈ EÏÏËÓ˜ ¤¯·Û·Ó ÙÔ ÊˆÙÔÛ٤ʷÓÔ Ù˘ ‰fiÍ·˜, Î·È Á‡Úˆ ÛÙ· 1850 Ë ‰˘Û·Ú¤ÛÎÂÈ¿ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙË ‚ÚÂÙ·ÓÈ΋ Û˘ÌÌ·¯›· Ì ÙËÓ TÔ˘ÚΛ· ÛÙÔÓ fiÏÂÌÔ Ù˘ KÚÈÌ·›·˜ Ì›ˆÛ ·ÎfiÌ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙÔÓ ·ÁÁÏÈÎfi ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi. K¿ÔȘ ÌÔÚʤ˜ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Û˘Ó¯›ÛÙËÎ·Ó Î·È ÛÙË ‚ÈÎÙˆÚÈ·Ó‹ ÂÔ¯‹, ÛÙÔÓ ‚·ıÌfi Ô˘ Ô ÎÚÈÙÈÎfi˜ Ù˘ Ù¤¯Ó˘ Î·È ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ T˙ÔÓ P¿ÛÎÈÓ [John Ruskin] ¤ÁÚ·Ê ÙÔ 1873: «E¯Ô˘Ì ¯¿ÛÂÈ fiÏË ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ Ì·˜ ·fi ÙË ºÏˆÚÂÓÙ›· Î·È ÙË BÂÓÂÙ›·, Î·È Î·Ù·ÓÙ‹Û·Ì È· Û˘ÓÙ·ÍÈÔ‡¯ÔÈ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ». ¶ÚÔ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ‰¤Î·ÙÔ˘ ¤Ó·ÙÔ˘ ·ÈÒÓ· ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó Ó¤· Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÛΤ„˘, ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ‰Ô̤˜ Î·È ¿Óˆ ·Ô fiÏ· ¿ÏÏÔÈ ÙÚfiÔÈ ·ÓÙ›Ï˄˘ Î·È ¤ÎÊÚ·Û˘ Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜. K·È ÂÓÒ Ë ÏÔÁÔÙ¯ӛ· ÂÍ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ӷ ‰È·ÙËÚ› ÙÔÓ ÚfiÏÔ Ù˘ ˆ˜ ̤ÛÔ ·Ó··Ú¿ÛÙ·Û˘ Ù˘ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ Î·È ÔÏÈÙÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Î·È Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ (Ô˘ fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfi-

ÙÂÚÔ ‚¿‰È˙ ÚÔ˜ ÙËÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ÌÈ·˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ Ô˘ ı· «Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡Û ÛÙȘ ı¿Ï·ÛÛ˜»), Ë ¤ÌÊ·ÛË ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ıËΠ·fi ÙËÓ Ô›ËÛË ÛÙÔ Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ·, Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙÔ Ú·ÏÈÛÙÈÎfi Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ·. MÂÙ¿ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ B‡ÚˆÓ· ÙÔ 1824 ÂÈÎÚ¿ÙËÛ ÌÈ· ÌÂÛÔ·ÛÙÈ΋ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú· Ô˘ Û‹Ì·ÓÂ Î·È ÙÔÓ «ı¿Ó·ÙÔ» Ù˘ Ô›ËÛ˘ ˆ˜ ΢ڛ·Ú¯Ô˘ ÊÔÚ¤· ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜. ¶ÚÔÊ·ÓÒ˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÌÔÓ¿¯· Ë ÚÔÛˆÈ΋ ȉÈÔÛ˘ÁÎÚ·Û›· Ô˘ ¤Î·Ó ÙÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜ ÙÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯Ô˘Ó ÂÓÂÚÁ¿ ÛÙË ‰ËÌfiÛÈ· ˙ˆ‹, ÂÓÒ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÙÚ›ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÔÈ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔÈ ÔÈËÙ¤˜ ·ÔÙÚ·‚‹¯ÙËÎ·Ó ÛÙÔ˘˜ ÂÏÂÊ¿ÓÙÈÓÔ˘˜ ‡ÚÁÔ˘˜ ÙÔ˘˜. ™ÙÔ ÌÂٷ͇, Ë ÂχıÂÚË EÏÏ¿‰· ÚÔÛ·ıÔ‡Û ӷ «‚¿ÏÂÈ ÌÈ· Ù¿ÍË ÛÙÔÓ ÙfiÔ Ù˘» (‰·Ó›˙ÔÌ·È ÙË ÊÚ¿ÛË ·fi ÙËÓ EÚËÌË ¯ÒÚ· ÙÔ˘ EÏÈÔÙ), ÂÓÒ ·fi ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ‰¤Î·ÙÔ˘ ¤Ó·ÙÔ˘ ·ÈÒÓ· Ë ËÁÂÌÔÓ›· ÌÈ·˜ ÈÌÂÚÈ·ÏÈÛÙÈ΋˜ ȉÂÔÏÔÁ›·˜ ÛÈÁ· ÛÈÁ¿ ‰È·fiÙÈ˙ ¯ÒÚ˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡˜, ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ›Ûˆ˜ ·¤Íˆ οÔÈ· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ·ÎfiÌ· ·Í›˙ÂÈ ÙÔÓ ÎfiÔ Ó· Ù· ÁÈÔÚÙ¿˙Ô˘ÌÂ.

H H Aλβινα –μυθι* OÈ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÁÁÏÈÎÒÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Â›Ó·È Ù˘ ˘ÔÁÚ¿ÊÔ˘Û·˜ BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Butler, Marilyn, «Romantics, Rebels and Reactionaries: English Literature and its Background, 1760-1830», Oxford, Oxford University Press, 1981. Byron, George Gordon, Lord, «Poetical Works», επιμ. Frederick Page, νέα διορθ. έκδοση, επιμ. John Jumpt, London, Oxford University Press, 1945, 1970. Dawson, P.M.S., The Unacknowledged Legislator: Shelley and Politics» Oxford, Clarendon Press, 1980. Everest, Kelvin, «English Romantic Poetry: An Introduction to the Historical Context and the Literary Scene», Milton Keynes, Philadelphia, Open University Press, 1990. Foot, Michael, «The Politics of Paradise: A Vindication of Byron», London, Collins, 1988. Kelsall, Malcolm, «Byron’s Politics», Sussex, The Harvester Press· New

Jersey, Barnes & Noble Books, 1987. McGann, Jerome J., «The Romantic Ideology: A Critical Investigation», Chicago and London, The University of Chicago Press, 1983. __________, «The Beauty of Inflections: Literary Investigations in Historical Method and Theory», Oxford, Clarendon Press, 1985. Makdisi, Saree, «Romantic Imperialism: Universal Empire and the Culture of Modernity», Cambridge, Cambridge University Press, 1998. Said, Edward W., «Culture and Imperialism», London, Vintage, 1994. Shelley, Percy Bysshe, «Poetical Works», επιμ. Thomas Hutchinson, νέα διορθ. έκδοση, επιμ. G.M. Matthews, London, Oxford University Press, 1943, 1970. __________, «The Letters of Percy Bysshe Shelley», επιμ. Frederick L. Jones. 2 τμοι, Oxford, At the Clarendon Press, 1964. Spencer, Terence, «Fair Greece Sad Relic: Literary Philhellenism from Shakespeare to Byron», Athens,

Denise Harvey and Company, 1954, 1986. Wallace, Jennifer, «Shelley and Greece: Rethinking Romantic Hellenism», Basingstoke, Macmillan, 1997. Webb, Timothy «Romantic Hellenism». Στο «The Cambridge Companion to British Romanticism», επιμ. Stuart Curran. Cambridge, Cambridge University Press, 1993. 148-76. Woodhouse, C.M., «The Philhellenes», London, Hodder and Stoughton, 1969. Woodring, Carl., «Politics in English Romantic Poetry», Cambridge, Mass., Harvard University Press, 1970.

κ προσωποποηση της Bρετανας που συνδεται με τον Ποσειδνα– συγχαρει το εκλεκτ της τκνο, τον B#ρωνα, ως απελευθερωτ της Eλλδος, εν ταυτχρονα επιτιμ  ειρωνε#εται το επσημο βρετανικ κατεστημνο, που κοιμται μακριο (φωτ. «Πανραμα της Eλληνικς Eπαναστσεως», εκδ. Kουμουνδουρα).

Σημείωση των «Eπτά Hμερών»: Για τον λρδο Bύρωνα υπάρχει δημοσιεύμενο (25 Mαρτίου 2000) στις «Eπτά Hμέρες» αποκλειστικ αφιέρωμα και θα μπορούσε η εδώ δημοσίευση να θεωρηθεί συμπληρωματική.

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

25

Pωσικς ανταγειες Õ «H Mπουμπουλνα», να απ τα λαϊκ φυλλδια που κυκλοφοροσαν στη Pωσα στη διρκεια της Eλληνικς Eπανστασης (Φωτ. Mτσος Aλεξανδρπουλος «H Pωσικ Λογοτεχνα», KEΔPOΣ 1978).

Tης ™ √¡π∞˜ I §π¡™∫∞°π∞ -

A §∂•∞¡¢ƒ√¶√À§√À

Kαθηγτριας Nας Eλληνικς Φιλολογας στο Πανεπιστμιο Iωανννων

∏

E§§HNOPøMA´KH ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, ˆ˜ ı¤Ì· Î·È È‰·ÓÈÎfi ËÚˆÈÎfi ˘fi‰ÂÈÁÌ·, ›¯Â ÌÂÁ¿ÏË ‰È¿‰ÔÛË ÛÙË ÚˆÛÈ΋ Ô›ËÛË ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· Î·È ÂÓÈÛ¯‡ıËΠȉȷ›ÙÂÚ· Ì ÙËÓ ÂÍ¿ψÛË ÙˆÓ È‰ÂÒÓ Ù˘ °·ÏÏÈ΋˜ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘. √È ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÂÈÊ·ÓÒÓ ‰È·ÓÔËÙÒÓ –ÙÔ˘ ·ÎÏÔ˘ ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÒÓ Ô˘ ı· ÂÙÔÈÌ¿˙Ô˘Ó Ì ÙȘ Ì˘ÛÙÈΤ˜ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ ÙÔ˘˜ ÙÔ Î›ÓËÌ· ÙˆÓ «‰ÂÎÂÌ‚ÚÈÛÙÒÓ» (1925) Î·È ÙÔ˘ Ôχ Ï·Ù‡ÙÂÚÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ ÙˆÓ Û˘Ì·ıÔ‡ÓÙˆÓ– ·ÔηχÙÔ˘Ó fiÛÔ ÚÔÛËψ̤ÓË Û ÂÈÏÂÁ̤ÓÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ‹Ù·Ó Ë ÚÔ‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎÒÓ ıÂÛÌÒÓ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘, Ù˘ ÂÓ·ÓÙ›ˆÛ˘ ÛÙË ‚›·, ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·. ∏ ·Ú¯·›· ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ˆ˜ ‰È‰·ÎÙ‹ÚÈÔ Û˘ÓÂȉ‹ÛÂˆÓ Î·È Ë ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÙˆÓ ‰È‰·ÁÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ÛÙËÓ ÂÈηÈÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜ ‹Ù·Ó ·fi Ù· ·ÚÈ· ΛÓËÙÚ· Ù˘ Ì·¯ËÙÈ΋˜ ÂÎÛÙÚ·Ù›·˜. ∂Ó‰ÂÈÎÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ ∞. ªÂÚ˙ÏÈ·ÎfiÊ, ÊÈÏÔÏfiÁÔ˘ Ì ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ·ÓÂÈÛÙËÌȷ΋ ÛÙ·‰ÈÔ‰ÚÔÌ›·, ÔÈËÙ‹ Î·È ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙ‹. ∫·ÏÏÈÂÚÁÒÓÙ·˜ ÙËÓ È‰¤· ÙÔ‡ ȉ·ÓÈÎÔ‡ ÔÏ›ÙË, ˘¤ÚÌ·¯Ô˘ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜, ÙËÓ ÂÓÛ·ÚÎÒÓÂÈ ÛÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ‡ ÔÈËÙ‹ Δ˘ÚÙ·›Ô˘, ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ Î·È ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÂÈ ÛÙ· ÚˆÛÈο (1805). ™Ù· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘ Ô Δ˘ÚÙ·›Ô˜ ı· Á›ÓÂÈ ÌfiÓÈÌÔ ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÛÙËÓ Ô›ËÛË ÙˆÓ «‰ÂÎÂÌ‚ÚÈÛÙÒÓ». √ μ. ∫ÈÔ˘¯ÂÏÌ¤ÎÂÚ ÙÔÓ ‚ϤÂÈ ‰›Ï· ÛÙÔÓ ª¿ÈÚÔÓ Î·È ÁÈ· ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ÊÈÏÔ‰ÔÍ› Ó· Ì›ÓÂÈ ÙÔ˘ ¶Ô‡ÛÎÈÓ ÈÛÔÛÙ¿ÛÈÔ˜ Î·È ÙÔ˘ Δ˘ÚÙ·›Ô˘. ∂ÓÒ Ô ¶Ô‡ÛÎÈÓ ÙÔ 1829, ·ÓËÁ˘Ú›˙ÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Ù˘ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ Ì ÙË Û˘Óı‹ÎË Ù˘ ∞‰ÚÈ·ÓÔ‡ÔÏ˘, ÚÔÛı¤ÙÂÈ ÛÙËÓ ·Ú¤· ÙÔ˘ Δ˘ÚÙ·›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ ª¿ÈÚÔÓ ÙÔÓ ƒ‹Á·: ∏ ¯ÒÚ· ÙˆÓ ıÂÒÓ, Î·È ÙˆÓ ËÚÒˆÓ Ë ¯ÒÚ·, ºÏ¤ÁÂÙ·È ·’ ÙË ÊˆÙÈ¿ ÂÓfi˜ ·ÁÒÓ· ˆÚ·›Ô˘, ™¿ÂÈ Ù· ‰ÂÛÌ¿ Î·È ¿ÂÈ Î·È ÙÚ·ÁÔ˘‰¿ÂÈ ÙÒÚ· Δ˘ÚÙ·›Ô Î·È μ‡ÚˆÓ· Î·È ıÔ‡ÚÈ· ÙÔ˘ ºÂÚ·›Ô˘. (ÌÙÊÚ. ™ÙÚ·Ù‹˜ ¶·Û¯¿Ï˘)

AfiÁÔÓÔÈ §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ ª¤Û· Û’ ·˘Ù¿ Ù· Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓ· ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂˆÓ Î·È ‰È·ı¤ÛÂˆÓ ÚÔÌËӇ̷ٷ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋˜ ·Ê‡ÓÈÛ˘ ÛÙË ÛÎÏ·‚ˆÌ¤ÓË ∂ÏÏ¿‰· Á›ÓÔÓÙ·Ó ‰ÂÎÙ¿ Ì ȉȷ›ÙÂÚË Â˘·ÈÛıËÛ›·. °È· ÙËÓ ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ Ê¿ÛË ı· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÙÔ 1807 ÛÙËÓ

26

H

K A £ H M E P I N H

B

¶ÂÙÚÔ‡ÔÏË ÙÔ˘ Ê˘ÏÏ·‰›Ô˘ «™¿ÏÈÛÌ· ¶ÔÏÂÌÈÛÙ‹ÚÈÔÓ» Ô˘ ÚˆÙÔ΢ÎÏÔÊfiÚËÛ ÙÔ 1801 ·ÓÒÓ˘Ì· ·fi ÙÔÓ ∫ÔÚ·‹. ΔÔ ÌÂÙ¤ÊÚ·Û ÛÙ· ÚˆÛÈο Ô ™˘Ú›‰ˆÓ ¢ÂÛÙÔ‡Ó˘, ‰È·ÚÂ‹˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔÏfiÁÔ˜, ‰Èψ̿Ù˘, Ô˘ ‰ÈÂÙ¤ÏÂÛ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÚfiÍÂÓÔ˜ Ù˘ ƒˆÛ›·˜ ÛÙÓ ™Ì‡ÚÓË (1818-1821) Î·È ‚Ô‹ıËÛ ‰˘Ó·ÌÈο ÛÙË ‰È¿ÛˆÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ù˘. EÓ· ¿ÏÏÔ Ôχ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Îfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÌÔ‡ ÚÔÛ¤ÊÂÚ ÚfiÛÊ·Ù· Ô ·Î·‰ËÌ·˚Îfi˜ μ. ΔÔÔÚfiÊ. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi ‰Ú¿Ì· ÙÔ˘ §. ¡Â‚¿¯Ô‚ÈÙ˜ ™Ô˘ÏÈÒÙ˜ ‹ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ Ù˘ ‰ÂοÙ˘ ÔÁ‰fi˘ ÂηÙÔÓÙ·ÂÙ›·˜ Ô˘ ·Ó¤‚ËΠÛÙËÓ ¶ÂÙÚÔ‡ÔÏË ÙÔ 1809 Î·È ÙÔÓ ÂfiÌÂÓÔ ¯ÚfiÓÔ Î˘ÎÏÔÊfiÚËÛ Û ‚È‚Ï›Ô. μ·ÛÈṲ̂ÓÔ Û Ú·ÁÌ·ÙÈο Î·È Ôχ Óˆ¿ ÁÂÁÔÓfiÙ· –ÙËÓ Â›ıÂÛË ÙÔ˘ ∞Ï‹ ¶·Û¿ ÛÙÔ ™Ô‡ÏÈ ÙÔ 1792– ÙÔ

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

Õ O ελληνικς καταγωγς σατιρικς ποιητς και δραματουργς Bασλι Kαπνστ (17581823) σε χαρακτικ (δεκαετα 1810) του Φ. Oσιποφ. Eπειδ η τσαρικ πολιτικ ταν καχποπτη απναντι στην Eλληνικ Eπανσταση τα φιλελληνικ ποιματα κυκλοφοροσαν απ χρι σε χρι. Eτσι, οι δο ποιητικς εκκλσεις του Kαπνστ πρωτοδημοσιετηκαν ολοκληρωμνες στα Aπαντ του μλις το 1960.

του ελληνικο αγνα Õ Eλληνες Φιλικο σε σκτσο (1822) του Ποσκιν. Eξριστος στο Kισινιφ και την Oδησσ, η κρηξη της Eπανστασης τον βρκε κοντ στο πεδο των πρ$των ελληνοτουρκικ$ν συγκροσεων. «Xθες ο πργκιπας Δημ. Yψηλντης μο επε, τι οι Eλληνες πρασαν τον Δοναβη και διλυσαν τις δυνμεις του εχθρο», σημει$νει στο Hμερολγι του, 9 Aπριλου 1821.

¤ÚÁÔ ·ÎÔÏÔ˘ı› ÈÛÙ¿ ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi η̂¿, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔÓ ‰È·Óı›˙ÂÈ ¤ÓÙ¯ӷ Ì ˙ˆÓÙ·ÓÔ‡˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú˜ Î·È Î·Ï¿ ÛÙË̤ÓË ÏÔ΋, Ô˘ ÂÚȤ¯ÂÈ ÛÙÈÁ̤˜ ı·Ó¿ÛÈÌˆÓ ÎÈÓ‰‡ÓˆÓ, ÚÔ‰ÔÛ›·˜, ËÚˆÈÛÌÔ‡ Î·È ÛÙ¤ÊÂÙ·È Ì ÙÔÓ ıÚ›·Ì‚Ô ÙˆÓ ™Ô˘ÏȈÙÒÓ. ∞fi ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ÛÎÔÈ¿ ‚·ıÌÔÏÔÁ‹ıËΠÔχ ˘„ËÏ¿, Ë ÂÈÙ˘¯›· ÙÔ˘ fï˜ ›¯Â Î·È ¤Ó· ÔÏÈÙÈÎfi ·ÓÙ›ÎÚÈÛÌ·: ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠ۠ÂÚ›Ô‰Ô fi͢ÓÛ˘ ÛÙȘ ÚˆÛÔÙÔ˘ÚÎÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ, ·ÓÙ·ÔÎÚÈÓfiÙ·Ó Î·È ÛÙËÓ Â›ÛËÌË ÁÚ·ÌÌ‹ Ù˘ ΢‚¤ÚÓËÛ˘ Î·È ÛÙ· ·˘ıfiÚÌËÙ· ·ÈÛı‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡. ™ÙË ‰Â‡ÙÂÚË ·Ú¿ÛÙ·ÛË ·Ú·‚Ú¤ıËÎ·Ó Ô ÙÛ¿ÚÔ˜ ∞ϤͷӉÚÔ˜ Î·È ·ÓÙÈÚÔÛˆ›· ·fi ÙÔ ™Ô‡ÏÈ. ∏ ·Ú·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ΔÔÔÚfiÊ fiÙÈ Ë ˘fiıÂÛË ı˘Ì›˙ÂÈ «ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ·Ú·ÁÁÂÏ›·», Ê·›ÓÂÙ·È Ôχ ÂÈÛÙÈ΋, ÔÊ›ÏÔ˘Ì ¿ÓÙˆ˜ Ó· ·Ú·‰Â¯ıԇ̠fiÙÈ ÂÎÙÂϤÛÙËΠ̷̠ÂÛÙÚ›· Î·È ÂÈÏÈÎÚÈÓ¤˜ ·›ÛıËÌ· ·Á¿˘ Î·È Û˘Ì·Ú¿ÛÙ·Û˘ ÛÙÔÓ ·ÁˆÓÈ˙fiÌÂÓÔ Ï·fi, «ÙÔ˘˜ ·ÔÁfiÓÔ˘˜ ÙˆÓ §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ».

TÛ·ÚÈ΋ η¯˘Ô„›· OÙ·Ó ÍÂÛ¿ÂÈ Ë ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, ÔÈ ‰È·ı¤ÛÂȘ Ù˘ ÚˆÛÈ΋˜ ΢‚¤ÚÓËÛ˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Ôχ ‰È·ÊÔÚÔÔÈË̤Ó˜. ∂ÓÒ Î˘ÎÏÔÊÔÚÔ‡Û·Ó Ê‹Ì˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÛÙÚ·Ù›· ˘ÔÛÙ‹ÚÈ͢ ÛÙËÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙË̤ÓË ∂ÏÏ¿‰· Ì ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔÓ ÛÙÚ·ÙËÁfi °ÂÚÌfiÏÔÊ, Ô ÙÛ¿ÚÔ˜ ∞ϤͷӉÚÔ˜ ˘Ô·ÙÂÈ ÛÙȘ ȤÛÂȘ Ù˘ πÂÚ¿˜ ™˘ÌÌ·¯›·˜ Î·È ·ÚÓÂ›Ù·È Î¿ı ‚Ô‹ıÂÈ·. ∏ ÙÛ·ÚÈ΋ ÏÔÁÔÎÚÈÛ›· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ı¤Ì· Ì ʷÓÂÚ‹ η¯˘Ô„›·, ÊÔ‚Ô‡ÌÂÓË fiÙÈ ÌÔÚ› Ó· ·Û΋ÛÂÈ «Î·Î‹» ÂÈÚÚÔ‹ ÛÙÔ ‹‰Ë ‰È·Ù·Ú·Á̤ÓÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Îϛ̷ Ù˘ ¯ÒÚ·˜. ∂ÓËÌÂÚÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ÙÛ¿ÚÔ ÁÈ· ÙÔÓ ·fiË¯Ô Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘, Ô ˘Ô˘ÚÁfi˜ ÙˆÓ EÛˆÙÂÚÈÎÒÓ ı· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ·ÎfiÌ· Î·È ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÛÙÔÓ ∞ÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘ (ªfiÛ¯·, √ÎÙÒ‚ÚÈÔ˜ 1821) ÙÔ˘ «¶ÔÏÂÌÈÎÔ‡ ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ». ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÂΉԯ‹ Ù˘ «ª·ÛÛ·ÏÈÒÙȉ·˜» Ô˘ Ï·Óı·Ṳ̂ӷ ÚÔÛÁÚ·ÊfiÙ·Ó ÛÙÔÓ ƒ‹Á· Î·È ÌÂÙ·ÊÚ·˙fiÙ·Ó ˆ˜ Ô ‰ÈÎfi˜ ÙÔ˘ £Ô‡ÚÈÔ˜. ∞Í›˙ÂÈ Ó· ÚÔÛ¤ÍÔ˘Ì fiÙÈ ÁÈ· ÌÈ· ·fi ÙȘ ÚÒÙ˜ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ Û˘Ì·Ú¿ÛÙ·Û˘ ÛÙËÓ ·ÁˆÓÈ˙fiÌÂÓË ∂ÏÏ¿‰· ÂÈϤÁÂÙ·È, ˆ˜ ÈÔ ·Î›Ó‰˘ÓË, ÌÈ· ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË, Î·È Ë Û‡ÓÙ·ÍË ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ÛÙÔ ÂÈÛ·ÁˆÁÈÎfi Ù˘ ÛËÌ›ˆÌ· ÙÔÓ›˙ÂÈ fiÙÈ ÙÔ Ô›ËÌ· ÁÚ¿ÊÙËΠÙÔÓ Î·ÈÚfi «ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˘ ÂͤÁÂÚÛ˘ ÛÙÔÓ ªÔÚÈ¿» Î·È «ÚÔÙ›ÓÂÙ·È ÌfiÓÔ Î·È ÌfiÓÔ», ÂÂȉ‹ Ô ÂÏÏËÓÈÎfi˜ Ï·fi˜ «Ì ٷ ¿ıË ÙÔ˘ Î·È ÙȘ ÚÔÛ¿ıÂȤ˜ ÙÔ˘» Á›ÓÂÙ·È ÙÒÚ· ΢ڛ·Ú¯Ô ı¤Ì· «Û fiÏ· Ù· ÔÏÈÙÈο ÂÚÈÔ‰Èο Î·È ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜». ∂›Ó·È Ê·ÓÂÚfi ˆ˜ ÔÈ ÚÔÛÂÎÙÈÎÔ› ·˘ÙÔ› ¯ÂÈÚÈÛÌÔ› ÊÚfiÓÙÈ˙·Ó Ó· ÂÍÔ˘‰ÂÙÂÚÒÛÔ˘Ó ÙËÓ Èı·Ó‹ Û‡Ó‰ÂÛË ÙÔ˘ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎÔ‡ ÌËӇ̷ÙÔ˜ ÙÔ˘

«¶ÔÏÂÌÈÎÔ‡ ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ» Ì ÙȘ ÂÁ¯ÒÚȘ, ÚˆÛÈΤ˜, ÔÏÈÙÈΤ˜ ˙˘ÌÒÛÂȘ. ∞ÍÈÔÚfiÛÂÎÙÔ Â›Ó·È Î·È ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜, fiÙÈ ÙÔ Ô›ËÌ· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Û ‰‡Ô ·Ú¿ÏÏËϘ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂȘ – Ë ÚÒÙË Ì ˘ÔÁÚ·Ê‹ «°» ·Ó‹Î ÛÙÔÓ ¡. °ÎÓȤÓÙÈÙ˜, ‰È¿ÛËÌÔ ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙ‹ Ù˘ πÏÈ¿‰·˜ Ô˘ Ï›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ· (1825) ı· ‚Á¿ÏÂÈ Î·È ¤Ó·Ó ÙfiÌÔ Ì ÂÏÏËÓÈο ‰ËÌÔÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È·, ÂÓÒ Ë ‰Â‡ÙÂÚË Ô˘ ˘ÔÁÚ¿ÊÂÙ·È Ì ‰‡Ô ÂÏÏËÓÈο ÁÚ¿ÌÌ·Ù· «¢.™.», Ì·˜ ·Ú·¤ÌÂÈ Ì¿ÏÏÔÓ ÛÙÔÓ ¢(ÂÛÙÔ‡ÓË) ™(˘Ú›‰ˆÓ·). À¿Ú¯ÂÈ Î·È ÌÈ· ÙÚ›ÙË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË, ÙÔ˘ ¶. ™ÎÏÈ·Ú¤ÊÛÎÈ, ÔÈËÙ‹ Ô˘ ¤ı·Ó ·fi Ê˘Ì·Ù›ˆÛË Û ËÏÈΛ· ÌfiÏȘ 24 ¯ÚfiÓˆÓ. ∏ ‰È΋ ÙÔ˘ ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙÈ΋ ÂΉԯ‹ ›‰Â ÙÔ Êˆ˜ ÙÔ 1831, Û ÌÂÙ·ı·Ó¿ÙÈ· ¤Î‰ÔÛË ÙˆÓ ÔÈËÌ¿ÙˆÓ Î·È ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÒÓ ÙÔ˘. ΔÔ ÔÏÈÙÈÎfi Îϛ̷, Ë Â¯ıÚÈ΋ ÛÙ¿ÛË ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ‰ÂÓ Â˘ÓÔÔ‡Û·Ó ÙËÓ ¤ÓÙ˘Ë ‰È¿‰ÔÛË Ù˘ ¿ÌÂÛ˘ Î·È ıÂÚÌ‹˜ ·ÓÙ·fiÎÚÈÛ˘ Ù˘ ÚˆÛÈ΋˜ Ô›ËÛ˘ ÛÙ· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘. ¢ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›Ô fiÙÈ Ù· ÔÈ‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ ÌfiÏȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒıËÎ·Ó Û ¤Ó·Ó ÙfiÌÔ - Î·È ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο, Î·È ÛÙ· ÚˆÛÈο1. Δ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi ·˘Ù¿ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ‰ËÌÔÛÈ¢Ù› ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘˜, ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Û·Ó fï˜ ·fi ¯¤ÚÈ Û ¯¤ÚÈ Î·È Á›ÓÔÓÙ·Ó Â˘Ú‡Ù·Ù·

H Aριστερ ο Kαποδστριας (σε χειργραφο απ τον «Eυγνιο Oνγιν», 1824), δεξι ο Aλξανδρος Yψηλντης (1821) σε σκτσα του Ποσκιν. O P$σος ποιητς γν$ρισε τον Kαποδστρια στην Πετροπολη, ως προϊστμεν του (1817-1820) στο υπουργεο Eξωτερικ$ν. Kαι τον Yψυλντη, ταν, στη συνχεια, βρθηκε εξριστος στη Bεσσαραβα, στις παραμονς της Eπανστασης την οποα παρακολουθοσε βμα προς βμα την πορεα της $ς τον Aπρλιο του 1824, που φυγε, εξριστος πλι, στις βρειες περιοχς της χ$ρας (φωτ. Mτσος Aλεξανδρπουλος «H Pωσικ Λογοτεχνα», «Kδρος», 1978).

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

27

Õ O Ποσκιν (1799-1837) σε προσωπογραφα φιλοτεχνημνη το 1827 απ τον Oρστ Kιπρνσκι. Eξχουσα φυσιογνωμα στα ρωσικ γρμματα ο Ποσκιν εναι ταυτχρονα και λαμπρ μορφ του ρωσικο φιλελληνισμο. Στο ημερολγι του, στην αλληλογραφα και στα ποιματ του εκδλωσε εξ αρχς τον ενθουσιασμ του.

ÁÓˆÛÙ¿. ΔÔ ÈÔ ¯Ù˘ËÙfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ‰‡Ô ÔÈ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ μ. ∫·Ó›ÛÙ, ÂÏÏËÓÈ΋˜ ηٷÁˆÁ‹˜, ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡ Û·ÙÈÚÈÎÔ‡ ÔÈËÙ‹ Î·È ‰Ú·Ì·ÙÔ˘ÚÁÔ‡. √È ‰‡Ô ÔÈËÙÈΤ˜ ÂÎÎÏ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ («™ÙÔÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙË̤ÓÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Ï·fi» Î·È «EÎÎÏËÛË ÁÈ· ‚Ô‹ıÂÈ· ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·») ÚˆÙÔ‰ËÌÔÛȇÙËÎ·Ó ÔÏfiÎÏËÚ· ÛÙ· A·ÓÙ¿ ÙÔ˘ ÙÔ 1960. ™Â ·Ê¿ÓÂÈ· ‹Ù·Ó ηٷ‰ÈηṲ̂Ó˜ Î·È ÔÈ ÚÒÙ˜ ÊÏÔÁÂÚ¤˜ ÔÈËÙÈΤ˜ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÛÂȘ ÙÔ˘ ¶Ô‡ÛÎÈÓ Î·È ÙÔ˘ ∫ÈÔ˘¯ÂÏÌ¤ÎÂÚ. ∫·È ÔÈ ‰‡Ô ‹Ù·Ó Û ‰˘Ṳ̂ÓÂÈ· ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ Î·È Û¯Â‰›·˙·Ó ·ÓÂÈÙ˘¯Ò˜- Ó· Ï¿‚Ô˘Ó Ì¤ÚÔ˜ ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ·ÁÒÓ·. √Ê›ÏÔ˘Ì ӷ ÛÙ·ıԇ̠ے ·˘Ù‹Ó ÙË ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ· Î·È Ó· ı›ÍÔ˘Ì ¤Ó· ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÔ ı¤Ì·: Ò˜ ÂÍËÁÂ›Ù·È Ë ÚˆÛÈ΋ ·Ô˘Û›· ·fi ÙËÓ ¿ÌÂÛË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÛÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË; ¶Ò˜ ¤Ó· ÔÌfi‰ÔÍÔ ¤ıÓÔ˜, ·Ú¿ ÙȘ ÛÙÂÓ¤˜ ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ ·ÈÒÓˆÓ Ì ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÛÌfi Î·È ÙÔ ‰È¿¯˘ÙÔ ·›ÛıËÌ· Û˘Ì¿ıÂÈ·˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰ÂÈÓÔ·ıÔ‡ÓÙ˜ ·fi ÙÔÓ ÎÔÈÓfi ÙÔ˘˜ ·ÓÙ›·ÏÔ EÏÏËÓ˜, ‰ÂÓ ÛÙ¿ıËΠ‰˘Ó·ÌÈο ÛÙÔ Ï¢Úfi ÙÔ˘˜; °È· ÙË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ ÙÛ¿ÚÔ˘ Ô˘ ÚÔÛ‰ÈfiÚÈ˙ ÙËÓ Î˘‚ÂÚÓËÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋, ¤¯Ô˘Ì ‹‰Ë ÌÈÏ‹ÛÂÈ. OÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ Ú‡̷ ÂıÂÏÔÓÙÒÓ Ô˘ ÙÂÏÈο ‰ÂÓ Û¯ËÌ·Ù›ÛÙËÎÂ, ÌÔÚԇ̠ӷ οÓÔ˘Ì ÌÂÚÈΤ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ Ô˘ ‰ÂÓ ÊÈÏÔ‰ÔÍÔ‡Ó Ó· ηχ„Ô˘Ó fiϘ ÙȘ Èı·Ó¤˜ Ù˘¯¤˜. Oˆ˜ ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ÂÈÛËÌ·Óı›2, Ë Î‡ÚÈ· ·ÈÙ›· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ٷ ÂÛˆÙÂÚÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ù˘ ƒˆÛ›·˜, ÙËÓ Î˘ÔÊÔÚ›· ÂÓfi˜ ‰ÈÎÔ‡ Ù˘ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ Â˘ÁÂÓÒÓ Ô˘ ‰ÂÓ ¿ÊËÓ ÂÚÈıÒÚÈ· ÚÔ˜ ‰È¿Û·ÛË ÁÈ· ¿ÏÏÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜. ΔÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Úfi‚ÏËÌ· ı· Ï˘ÓfiÙ·Ó Ì·˙› Ì ÙȘ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÙˆÓ ÚˆÛÈÎÒÓ ÎÚ·ÙÈÎÒÓ ıÂÛÌÒÓ. ∞ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔ Â›Â‰Ô ÙˆÓ ·ÙÔÌÈÎÒÓ ·ÔÊ¿ÛÂˆÓ ˘‹Ú¯·Ó Ôχ ÛÔ‚·Ú¤˜ ‰˘ÛÎÔϛ˜. √È Èı·ÓÔ› ÂıÂÏÔÓÙ¤˜ ‹Ù·Ó ÁÓˆÛÙÔ› ÛÙËÓ Î˘‚¤ÚÓËÛË, ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ˘fi ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛÈÓ, Ô ‰ÚfiÌÔ˜ ÚÔ˜ Ù· ¤Íˆ ‹Ù·Ó ÎÏÂÈÛÙfi˜.

O ÂÍfiÚÈÛÙÔ˜ ÙÔ˘ KÈÛÈÓÈfiÊ √ ¶Ô‡ÛÎÈÓ, Ô˘ Ë ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔÓ ‚ڋΠÂÍfiÚÈÛÙÔ ÛÙÔ ∫ÈÛÈÓÈfiÊ, ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ Ì¤ÙˆÔ ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ Ì·¯ÒÓ, ›¯Â ÂΉËÏÒÛÂÈ ÛÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈfi ÙÔ˘, ÛÙËÓ ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›· Î·È ÛÙ· ÔÈ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘ ÙÔÓ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÂͤÁÂÚÛË Î·È (˘·ÈÓÈÎÙÈο) ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘ Ó· Á¢Ù› ÎÈ ·˘Ùfi˜ ÙËÓ ·ÁˆÓÈÛÙÈ΋ ÂÌÂÈÚ›·. ¢Â ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ·Ó ¤Î·Ó οÔÈ· Ú·ÎÙÈο ‚‹Ì·Ù· ÁÈ· Ó· ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÂÈ, ͤÚÔ˘ÌÂ, ˆÛÙfiÛÔ, fiÛÔ ÛÙÂÓfi˜ Î·È ¿ÁÚ˘ÓÔ˜ ‹Ù·Ó Ô ÎÏÔÈfi˜ Á‡Úˆ ÙÔ˘. ∞ÚÁfiÙÂÚ· ·fi ÙËÓ √‰ËÛÛfi Î·È ·ÎfiÌ· ·ÚÁfiÙÂÚ· ·fi ÙË ‚fiÚÂÈ· ÂÍÔÚ›· ÙÔ˘ ÛÙÔ ªÈ¯¿ÈÏÔ‚ÛÎÔÁ ı· ηٷÛÙÚÒÓÂÈ Û¯¤‰È· ·fi‰Ú·Û˘ Ô˘ ‰ÂÓ ı· ηÚÔÊÔÚ‹ÛÔ˘Ó. ∞ÏÏ¿ Î·È ¤ÂÈÙ· ·fi ÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ¶ÂÙÚÔ‡ÔÏË Î·È ˘fi ÙÔ Î·ıÂÛÙÒ˜ Ù˘ ‰Ëψ̤Ó˘ ÙÛ·ÚÈ΋˜ ‡ÓÔÈ·˜ fiϘ ÔÈ ·ÈÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ÁÈ· Ù·Í›‰È ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi ·ÔÚÚ›ÙÔÓÙ·Ó Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο.

TÔ ‰Ú¿Ì· ÙˆÓ «‰ÂÎÂÌ‚ÚÈÛÙÒÓ» ™·Ó οÏÂÛÌ· ÛÙÔÓ ·ÁÒÓ· ‰¤¯ÙËΠÙËÓ Â›‰ËÛË ÁÈ· ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Ù˘ ∂·Ó¿ÛÙ·-

28

H

K A £ H M E P I N H

B

Û˘ Ô ∫ÈÔ˘¯ÂÏÌ¤ÎÂÚ Î·È ˙ËÙÔ‡Û ·fi ÙË ÌÔ›Ú· Ó· ÙÔ˘ ¯·Ú›ÛÂÈ «ÙË ¯·Ú¿ Ù˘ Ì¿¯Ë˜» «ÛÙÔÓ Ó¤Ô ª·Ú·ıÒÓ·». HÙ·Ó ÛÙË °·ÏÏ›·, Î·È Ô ÙÛ¿ÚÔ˜ ›¯Â ÂÈ ˆ˜ ÂÚÈ̤ÓÂÈ Ó· ηٷϋÍÂÈ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ∂Ó Ùˆ ÌÂٷ͇ ÔÈ ‰È·Ï¤ÍÂȘ ÙÔ˘ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ÚÔοÏÂÛ·Ó ÙËÓ ÔÚÁ‹ ÙˆÓ ÚˆÛÈÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ Ô˘ ‰È¤Ù·Í·Ó ÙËÓ ¿ÌÂÛË ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ·ÙÚ›‰·. √ ·ÎÏÔ˜ ÔÈËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘, ÂÌÓ¢ÛÌ¤ÓˆÓ ·fi ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ·ÁÒÓ·, Â›Ó·È ·fi ÙȘ ÈÔ ÊÏÔÁÂÚ¤˜ ηٷı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ ÚˆÛÈÎÔ‡ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡. ™˘ÓÂ‹˜ Ì ÙȘ ÊÈÏÂχıÂÚ˜ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ÙÔ˘, ÙÔÓ ¢ÂΤ̂ÚÈÔ ÙÔ˘ 1825 ı· ¿ÚÂÈ Ì¤ÚÔ˜ ÛÙËÓ ÂͤÁÂÚÛË Î·È ı· ‰Â¯Ù› ÌÈ· ·fi ÙȘ ÈÔ ÛÎÏËÚ¤˜ ηٷ‰›Î˜. •ÂÊ˘ÏÏ›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·ÓıÔÏÔÁ›· Ù˘ Ô›ËÛ˘ ÙÔ˘ ÚˆÛÈÎÔ‡ ÊÈÏÏÂÏËÓÈÛÌÔ‡, ÂÓÒ ·Ó·ÏÔÁ›˙ÂÛ·È Î·È ÙË ÌÔ›Ú· ÙˆÓ ÔÈËÙÒÓ, Û˘¯Ó¿ ¤¯ÂȘ ÙËÓ ·›ÛıËÛË, ˆ˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›˜ Ì ¤Ó· Ì·ÚÙ˘ÚÔÏfiÁÈÔ. ™˘Ó¯Ҙ ‰ÈˆÎfiÌÂÓÔ˜ Î·È ÙÂÏÈο ‰ÔÏÔÊÔÓË̤ÓÔ˜ ÛÙË ÌÔÓÔÌ·¯›· Ô ¶Ô‡ÛÎÈÓ. EÁÎÏÂÈÛÙÔ˜ ÛÙÔ ÊÚÔ‡ÚÈÔ Î·È ÌÂÙ¿ ηٿ‰ÈÎÔ˜ ÛÙË ™È‚ËÚ›· Ô ∫ÈÔ˘¯ÂÏÌ¤ÎÂÚ. ∞·Á¯ÔÓÈṲ̂ÓÔ˜ Ô ∫. ƒÈϤÁÂÊ, ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú¯ËÁÔ‡˜ ÙˆÓ «‰Â-

K Y P I A K H

ÎÂÌ‚ÚÈÛÙÒÓ». ¢ÂÛÌÒÙ˘ Î·È ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ÂͤÁÂÚÛË ·ÎfiÌ· ÁÈ· «·Ó·ÙÚÂÙÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÛÙÔ ÛÙÚ¿ÙÂ˘Ì·» Ô μ. ƒ·Á¤ÊÛÎÈ. ™Â ÂÍÔÚ›· ·fi ÙÔ 1822 ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÚˆÙÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜, Ô ¶. ∫·Ù¤ÓÈÓ. ΔÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ı¤Ì· ÙÔ‡˜

M ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÌÔÚÊ‹ ÙÔÓ ¶Ô‡ÛÎÈÓ, ÔÈ PÒÛÔÈ ÔÈËÙ¤˜ ÂΉ‹ÏˆÛ·Ó ·fi ÙËÓ ÚÒÙË ÛÙÈÁÌ‹ ÙÔÓ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÂͤÁÂÚÛË

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

›¯Â Û˘ÁÎÈÓ‹ÛÂÈ ‚·ı‡Ù·Ù· ˆ˜ ÂÓÛ¿ÚΈÛË Î·È ÙÔ˘ ‰ÈÎÔ‡ ÙÔ˘˜ ÔÚ¿Ì·ÙÔ˜ Î·È ·ÍÈÔÔÈ‹ıËΠˆ˜ ˘Ô‚ÔϤ·˜ ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎÒÓ ‰È·ı¤ÛˆÓ, ÂÓı·ÚÚ˘ÓÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ηٷÈÂṲ̂ÓÔ˘˜ Ï·Ô‡˜.

H ̤ıË ÙÔ˘ ¶Ô‡ÛÎÈÓ ªÂ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ·ÏÌfi ÚÔÌ·ÓÙÈ΋˜ ¤Í·ÚÛ˘ ‚ÈÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ˘fiıÂÛË Î·È ÔÈ ÔÈËÙ¤˜ Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯·Ó Û˘ÌÌÂÙÔ-

¯‹ ÛÙÔ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi ΛÓËÌ· - μ. ΔÔ˘Ì¿ÓÛÎÈ, ¡Ù. μÂÓ‚›ÙÈÓÔÊ, √. ™fiÌÔÊ, μ. °ÎÚÈÁÎfiÚÈÂÊ, π. ∫Ô˙ÏfiÊ. ™ÙÔÓ ¿ıÏÔ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ ı·˘Ì¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ·Ó‰Ú›Ԣ Ó‡̷ÙÔ˜ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ∂ÏÏ¿‰·˜, ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ·Ó¿Ù·ÛË ÙÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘ ∞ÓıÚÒÔ˘. ¶¿ÓÙˆ˜ Û fiÏË ·˘Ù‹Ó ÙË ¯ÔÚ›· Ù˘ Ô›ËÛ˘ ÙÔ˘ ÚˆÛÈÎÔ‡ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ͯˆÚ›˙ÂÈ ‚¤‚·È· Ô ¶Ô‡ÛÎÈÓ - Î·È Ì ÙË Ì¤ıË ÙÔ˘ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌÔ‡ ÛÙ· ÚÒÙ· ‚‹Ì·Ù· Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘, Î·È Ì ÙËÓ ÒÚÈÌË ¤ÂÈÙ· ÂÓfiÚ·ÛË Ù˘ ÔÚ›·˜ Ù˘. ΔÔ 1834, ÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘, ÛÙÔ ‰È‹ÁËÌ· «√ ∫ÈÚÙ˙·Ï‹˜» ı· ÌÈÏ‹ÛÂÈ ÁÈ· ÙË ÁÂÓÓ·ÈfiÙËÙ·, ·ÏÏ¿ Î·È Ù· Ï¿ıË ÙÔ˘ À„ËÏ¿ÓÙË, ηıÒ˜ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ËÚˆÈ΋ ı˘Û›· «ÙÔ˘ ¿ÓıÔ˘˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÓÂfiÙËÙ·˜». ™HMEIø™EI™: 1. «Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 στον καθρέφτη της ρωσικής ποίησης». Επιλογή, εισαγωγή, επιμέλεια: Σνια Ιλίνσκαγια. Εκδ. «Εστία», 2001. 2. Μήτσος Αλεξανδρπουλος. «Πέντε Ρώσοι κλασικοί». Εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», 1975, 68-70.

Õ Francesco Hayer, «Πρσφυγες της Π ργας» (λ δι σε μουσαμ , 201x230 εκ.). Eμπνευσμνος απ το ομτιτλο ποημα του G. Berchet, που βρκε μεγ λη απχηση στο ιταλικ κοιν, ο πνακας αποδδει το δρ μα των Παργινν ταν το 1819 αναγκ στηκαν να εγκαταλεψουν την πλη τους και να καταφγουν μαζικ στην Kρκυρα.

Aπχηση στον φιλολογικ κσμο της Iταλας Tων º √ÿμ√À ° ∫π∫Ÿ¶√À§√À *

° πÕ¡¡∏ T ™Ÿ§∫∞ **

K

Àƒÿ∞ƒÃ∂˜ ·Í›Â˜ ÛÙËÓ E˘ÚÒË Î·Ù¿ ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ· ‹Ù·Ó ÔÈ È‰¤Â˜ Ù˘ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜, Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜, Ù˘ ·˘ÙԉȿıÂÛ˘ ÙˆÓ ÂıÓÔًوÓ, Ù˘ ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡, Ô˘ ÂÎÙ›ÓÂÙ·È Ì ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ Û fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÎÚ¿ÙË. MÂٷ͇ ÙˆÓ ÂıÓÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó Ì ÙË ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ·˘Ù¤˜ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ IÙ·ÏÒÓ Ô˘ ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·È Î·È ÔÈ ‰‡Ô ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ó· ·ÂÏ¢ıÂÚˆıÔ‡Ó ·fi ÙÔÓ ‰˘Ó¿ÛÙË ÙÔ˘˜, ÁÈ· Ó· ·Ó·Ï¿‚Ô˘Ó ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÙȘ Ù‡¯Â˜ ÙÔ˘˜. Oˆ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÁÚ¿ÊÂÈ Ô N. TÔmmaseo «¢‡Ô Ï·Ô› ÚÔÓÔÌÈÔ‡¯ÔÈ ·fi ÙÔ £Âfi ÛÙË ‰fiÍ· Î·È ÙÔÓ fiÓÔ». T· ÎÔÈÓ¿ ÔÚ¿Ì·Ù·, Ù· ÎÔÈÓ¿ ÈÛÙ‡ˆ, ·ÏÏ¿ Î·È Ô ÙÚfiÔ˜ ‰Ú¿Û˘ ÙˆÓ

EÏÏ‹ÓˆÓ Ô˘, ÂÓÒ Â›Ó·È ÙfiÛÔ Ï›ÁÔÈ Û˘ÁÎÚÈÙÈο Ì ÙÔ˘˜ ‰˘Ó¿ÛÙ˜ ÙÔ˘˜, ‰ÂÓ ÏÈÁÔ„˘¯Ô‡Ó, Â›Ó·È ÌfiÓÔ ÌÂÚÈο ·fi Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ‰ÈηÈÔÏÔÁÔ‡Ó ÙÔ Î‡Ì· ÙÔ˘ ÈÙ·ÏÈÎÔ‡ ºÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ Ô˘ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· Î·È ÁÈÁ·ÓÙÒıËΠϛÁ· ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, fiˆ˜ ·˘Ùfi˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ÈÙ·ÏÈ΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Î·È ÛÙ· ΛÌÂÓ· ÙˆÓ ÏÔÁ›ˆÓ Î·È ‰È·ÓÔÔ˘Ì¤ÓˆÓ Ù˘ ÂÔ¯‹˜. O ÂıÓÈÎÔ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎfi˜ ·ÁÒÓ·˜ Ù˘ EÏÏ¿‰·˜, Ù· ›‰È· Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ·, ÔÈ ÙfiÔÈ fiÔ˘ ‰È·‰Ú·Ì·Ù›˙ÔÓÙ·È ·ÏÏ¿ Î·È ÔÈ ‹ÚˆÂ˜ Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Û ·˘Ù¿, ·ÔÎÙÔ‡Ó ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ı¤ÛË ÛÙËÓ ÈÙ·ÏÈ΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·. H ¶¿ÚÁ·, ÙÔ ™Ô‡ÏÈ, ÙÔ MÂÛÔÏfiÁÁÈ, ÙÔ N·˘·Ú›ÓÔ, Ë X›Ô˜, Ô MfiÙÛ·Ú˘, Ô K·Ó¿Ú˘, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Û‡Ì‚ÔÏ· ı˘Û›·˜ Î·È ‰›ÓÔ˘Ó ÙË Û›ı· Ù˘ ¤ÌÓ¢Û˘ Û ÔÏÏÔ‡˜ IÙ·ÏÔ‡˜ ÏÔÁ›Ô˘˜. T·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ì ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË EÏÏ¿‰·, Ô˘ Â›Ó·È ËÁ‹ ¤ÌÓ¢Û˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÚÔÌ·ÓÙÈÎÔ‡˜, ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È Ô ·Ú¯·›Ô˜ ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ˆ˜ ‚¿ÛË ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ, ÙˆÓ

ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ, ÙˆÓ Ù¯ÓÒÓ. H ÂÈÛÙÚÔÊ‹ Û ·˘ÙfiÓ Ú·ÁÌ·ÙÒÓÂÙ·È Ì ÙÔ Î›ÓËÌ· ÙÔ˘ ÎÏ·ÛÈÎÈÛÌÔ‡, Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È Û ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ IÙ·ÏÈ΋ XÂÚÛfiÓËÛÔ ·fi ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 1700 Ò˜ ÙÔ 1820. H AÓ·ÙÔÏ‹ Î·È Ë EÏÏ¿‰· ÂӉȤÊÂÚ·Ó ÙËÓ Â˘Úˆ·˚΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ· fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È Î·È ·fi ÙÔÓ Chateaubriand ÛÙÔ˘˜ «M¿ÚÙ˘Ú˜» Î·È ÛÙȘ «™ËÌÂÈÒÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ EÏÏ¿‰·», ÛÙ· ÔÔ›· ›¯Â ÚÔÛ·ı‹ÛÂÈ Ó· ˘ÂÚ·ÛÈÛÙ› ÙËÓ ˘fi‰Ô˘ÏË EÏÏ¿‰·. ™ÙËÓ IÙ·Ï›· ÂΛÓÔ ÙÔ Î›ÓËÌ· ›¯Â ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ·ÓÙ›ÎÙ˘Ô, ·Ó Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ·fi ÂΛÓÔ Ù˘ °·ÏÏ›·˜ Î·È Ù˘ AÁÁÏ›·˜, ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ηٿÛÙ·Û˘ ÛÙËÓ ÔÔ›· ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Ë ¯ÒÚ·. °È·Ù› ·Ó ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· ‹Ù·Ó TÔ‡ÚÎÔ˜ Ô Ù‡Ú·ÓÓÔ˜, ÛÙËÓ IÙ·Ï›· ‹Ù·Ó ÔÈ A˘ÛÙÚÈ·ÎÔ›. H Û˘ÁÁÚ·Ê‹ ÏÔÈfiÓ ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ EÏÏ¿‰·˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÏÒ˜ Ìfi‰· Î·È Ô›ÛÙÚÔ˜ ·ÏÏ¿ Î·È ·ÙÚȈÙÈ΋ ·Ó¿ÁÎË, ÁÈ·Ù› ¤ÙÛÈ Á·ÏÔ˘¯Ô‡Û·Ó ÙÔÓ Ï·fi Ì ۇÁ¯ÚÔÓ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ËÚˆÈÛÌÔ‡ Î·È ·˘ÙÔı˘Û›·˜, (ÁÈ’ ·˘Ùfi ¿Ïψ-

H

K A £ H M E P I N H

B

ÛÙÂ Ë ·ÙÚȈÙÈ΋ Ô›ËÛË Î·È ÙÔ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎfi ΛÓËÌ· ÂÈÎÚ¿ÙËÛ·Ó Û¯Â‰fiÓ Ì¤¯ÚÈ ÙÔÓ Carducci Î·È ÙÔÓ D’ Annunzio, ‰ËÏ·‰‹ ¯ÚÔÓÈο ̤¯ÚÈ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·). O Giacomo Leopardi (1798-1837), ÙÔ 1818, Û ۯ¤‰ÈÔ ÁÈ· ÙÔ «TÚ·ÁÔ‡‰È ÁÈ· ÙËÓ EÏÏ¿‰·», ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· ˆ˜ «Ê›ÏË, ÌËÙ¤Ú· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ, ÙˆÓ Ù¯ÓÒÓ Î·È ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ» Î·È ÛÙ· «AÓ¿ÏÂÎÙ·» «Ë ÙˆÚÈÓ‹ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË Ù˘ EÏÏ¿‰·˜, ÛÙËÓ ÔÔ›· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó EÏÏËÓ˜ ·fi ·ÓÙÔ‡», «Â·Ó¿ÛÙ·ÛË Ô˘ ¤ÓˆÛ ¤Ó· ¤ıÓÔ˜ ˘fi‰Ô˘ÏÔ, ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ ÂıÓÈÎfi Ó‡̷ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ, ÙË ÌÓ‹ÌË Î·È ÙËÓ ·ÓıÂÎÙÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜, ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ÂÓfi˜ ˘fi‰Ô˘ÏÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜, ÙÔ Ì›ÛÔ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÁÈ· ÙÔÓ ‰˘Ó¿ÛÙË ÙÔ˘˜, Ì›ÛÔ˜ Ô˘ ·ÔÚÚ¤ÂÈ ·fi ÙËÓ ·Á¿Ë ÁÈ· ÙËÓ ·ÙÚ›‰·, ËÁ‹ ˙ˆ‹˜».

°È· ÙËÓ ¶¿ÚÁ· AÓ·ÊÂÚfiÌÂÓÔÈ Û ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÂΛӢ, ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ÌË ÌÓËÌÔÓ‡ÛÔ˘ÌÂ Î·È ÙÔÓ Ugo

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

29

à Lodovico Lipparini, «O ρκος του Λρδου Bρωνα στον τ φο του M ρκου Mπτσαρη», 1850, ελαιογραφα σε μουσαμ . Museo Civico, Treviso. O κμης Πιτρο Γκ μπα, απ ευγεν ιταλικ οικογνεια, στενς φλος του Bρωνα, τον ακολοθησε στο δετερο ταξδι του στην Eλλ δα ως γραμματας εξ απορρτων και υπασπιστς του. Συνοδεοντας τον νεκρ Bρωνα στο Λονδνο, γραψε και δημοσευσε (αρχς 1825) πολυσλιδο βιβλο: «Eκθεσις των κατ την μετ βασιν του Bρωνος εις Eλλ δα», πως το τιτλοφρησε.

Foscolo (1778-1827), ÂÏÏËÓÈ΋˜ ηٷÁˆÁ‹˜, (Ë ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ ·fi ÙË Z¿Î˘ÓıÔ), Ô˘ ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ÔÏ˘¿ÚÈıÌˆÓ ·Ó·ÊÔÚÒÓ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ EÏÏ¿‰·, ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ·Ó·Ê¤ÚıËΠÛÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÔÌÔÂıÓÒÓ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ¶¿ÚÁ·, fiÙ·Ó ÔÈ AÁÁÏÔÈ Ô‡ÏËÛ·Ó ÙËÓ fiÏË ÛÙÔÓ AÏ‹ ¶·Û¿ Î·È ÛÙÔ˘˜ TÔ‡ÚÎÔ˘˜ Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘. TÔ ¿ÚıÚÔ «°È· ÙËÓ ¶¿ÚÁ·» ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ Ô ÔÈËÙ‹˜ ‹Ù·Ó ÂÍfiÚÈÛÙÔ˜ ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ, ÙÔ 1819, Î·È ÙÔ ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈÎfi «Narrative of events illustrating the vicissitudes and the cession of Parga (1819-1820), ‹Ù·Ó ΢ڛˆ˜ ÌÈ· ÔÏÈÙÈ΋ Î·È ÈÛÙÔÚÈ΋ ·Ó·ÊÔÚ¿. H ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ¶¿ÚÁ·˜ ÂÓ¤Ó¢ÛÂ Î·È ÔÏÏÔ‡˜ ¿ÏÏÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜. O ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÁÓˆÛÙfi˜ Â›Ó·È Ô G. Berchet (1783-1851), ıˆÚËÙÈÎfi˜ ÙÔ˘ IÙ·ÏÈÎÔ‡ PÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÙÔ Ô›ËÌ¿ ÙÔ˘ «¶ÚfiÛÊ˘Á˜ Ù˘ ¶¿ÚÁ·˜», ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙËÓ Ù‡¯Ë ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ fiÏ˘, fiÙ·Ó ˘Ô¯ÚÂÒıËÎ·Ó ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔ› Ù˘ Ó· ηٷʇÁÔ˘Ó ÛÙËÓ K¤Ú΢ڷ ÙÔ 1819. ¢È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÂÙ·È ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi ÙÔ ı¤Ì· Ù˘ ÂÍÔÚ›·˜, Ô˘ η٤¯ÂÈ Í¯ˆÚÈÛÙ‹ ı¤ÛË ÛÙÔ ÚˆÙÔÚÔÌ·ÓÙÈÎfi Î·È ÚÔÌ·ÓÙÈÎfi ΛÓËÌ·. H ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ¶¿ÚÁ·˜, (ÂΉfiıËΠÙÔ 1823), ¤ÁÈÓ ‰ÂÎÙ‹ Ì ÌÂÁ¿ÏÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ·fi ÙÔ ÈÙ·ÏÈÎfi ÎÔÈÓfi, Ô˘ ¤‰ÂÈÍÂ Û˘Ì¿ıÂÈ· ÁÈ· ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÂıÓÈÎÔ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎfi ΛÓËÌ·, ÙfiÛÔ Ô˘ ¤Ó· ¯ÚfiÓÔ ÂÚ›Ô˘ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜ Ô ÌÂÁ¿ÏÔ˜ IÙ·Ïfi˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ Francesco Hayez ·ÂÈÎfiÓÈÛ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙË ÛÎËÓ‹ Ù˘ Ê˘Á‹˜. O ›Ó·Î·˜ ÂÎÙ¤ıËΠÛÙÔ ÌÔ˘ÛÂ›Ô Brera ÛÙÔ Milano ÙÔ 1831. TÔ 1829 ÂΉfiıËΠÙÔ Ô›ËÌ· «O ÂÍfiÚÈÛÙÔ˜», ÂÓfi˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡ IÙ·-

30

H

K A £ H M E P I N H

B

ÏÔ‡ ‰È·ÓÔËÙ‹ Î·È ÏÔÁ›Ô˘, ÙÔ˘ Pietro Giannone (1792-1872), fiÔ˘ Ô ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜ Edmondo, ÂÁηٷÏ›ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘ ËÁ·›ÓÂÈ Î·È ÛÎÔÙÒÓÂÙ·È ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· ÁÈ· ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· Ù˘ ÈÂÚ‹˜ Á˘. TÔ Ô›ËÌ· ·˘Ùfi ÚÔοÏÂÛ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi ÛÙÔ˘˜ ·ÙÚȈÙÈÎÔ‡˜ ·ÎÏÔ˘˜ Ù˘ IÙ·Ï›·˜, Â·ÈÓ¤ıËΠ·fi ÙÔÓ Mazzini Î·È ı·˘Ì¿ÛÙËΠÔχ ·fi ÙÔÓ Garibaldi.

TÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi «AÓıÔÏÔÁ›·» K·Ì›· fï˜ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi ÙÔ˘ ÈÙ·ÏÈÎÔ‡ ·ÏÏ¿ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙÔ˘ Â˘Úˆ·˚ÎÔ‡ ºÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË ¯ˆÚ›˜ ¤ÛÙˆ ÌÈ· ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ ıÂÚÌfiÙ·ÙÔ ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎfi ·ÎÏÔ ÙÔ˘ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎÔ‡ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ «AÓıÔÏÔÁ›·» Ô˘ ÂΉ›‰ÂÙ·È ÛÙË ºÏˆÚÂÓÙ›· ÂÎÚÔÛˆÒÓÙ·˜ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ TÔÛοÓ˘. ¶ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ˘fi ÙË ‰È‡ı˘ÓÛË ÙÔ˘ Giovan Pietro Vieusseux Î·È Ì ÙÔ ÔÔ›Ô Û˘ÓÂÚÁ¿ÛÙËÎ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙ·ÙÔÈ ÏfiÁÈÔÈ, ÔÈËÙ¤˜, ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ, ÔÏÈÙÈÎÔ›. O ÌÂÙÚÈÔ·ı‹˜ Gino Capponi, Ô Giacomo Leopardi, Ô Pietro Giordani Î·È ÔÈ Pietro Coletta, Enrico Mayer, Raffaelo Lambruschini, Niccolfi Tommaseo, Ô ÔÏÈÙÈÎfi˜, Â·Ó·ÛÙ¿Ù˘ Î·È ÏfiÁÈÔ˜ Giuseppe Mazzini, Ô Mamiani, Ô ÔÔ›Ô˜ ÌÂٷ͇ 1824 Î·È 1827 ¤ÁÚ·„ ÊÈÏÂÏÏËÓÈο Ó·ÓÈο ÔÈ‹Ì·Ù· (ڤۂ˘ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÙÔ˘ ÈÙ·ÏÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ Aı‹Ó·) Î·È ¿ÏÏÔÈ. MÈ· ÌfiÓÔ ÁÚ‹ÁÔÚË Ì·ÙÈ¿ ÛÙË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο ı¤Ì·Ù·, ÊÙ¿ÓÂÈ ÁÈ· Ó· Á›ÓÂÈ ·ÓÙÈÏËÙ‹ Ë ÔÛfiÙËÙ· Î·È Ë ÔÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÛÙȘ ÛÂÏ›‰Â˜ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡. TÔ ÌfiÓÔ Ô˘ ı· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì ÂÓ‰ÂÈ-

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

ÎÙÈο Â›Ó·È Ë ı¤ÛË Ô˘ ·›ÚÓÂÈ Ë «AÓıÔÏÔÁ›·» ·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 1821 (ÛÙÔ 2Ô Ù‡¯Ô˜ ΢ÎÏÔÊÔÚ›·˜ Ù˘) ÁÈ· ÙËÓ E·Ó¿ÛÙ·ÛË. «°È· Ù¤ÛÛÂÚȘ ·ÈÒÓ˜ Ë EÏÏ¿‰· ˘¤ÊÂÚ οو ·fi ¤Ó·Ó ‚¿Ú‚·ÚÔ ‰ÂÛÔÙÈÛÌfi, ·ÏÏ¿ ‰È·Ù‹ÚËÛ ·Î¤Ú·ÈÔ ÙÔÓ ÂıÓÈÎfi Ù˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. °ÏÒÛÛ·, ‹ıË Î·È ¤ıÈÌ· Ï›ÁÔ ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó ·fi ÂΛӷ Ô˘ ÔÈ TÔ‡ÚÎÔÈ ‚Ú‹Î·Ó Î·Ù·ÎÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ». ™ËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ Û’ fiÏË ·˘Ù‹ ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ¤·ÈÍ·Ó Î·È ÔÈ EÏÏËÓ˜ ÙÔ˘ Livorno Î·È Ù˘ Pisa Ô˘ Ì ¤Ó· ˘ÎÓfi ‰›ÎÙ˘Ô ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ¤ÛÙÂÏÓ·Ó Î¿ı ›‰Ô˘˜ ‚Ô‹ıÂÈ· ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·. ™˘ÁÎÈÓËÙÈ΋ ·ÚÔ˘Û›· Î·È ˘Ú‹Ó·˜ ÙÔ˘ ºÈÏÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ Ù˘ TÔÛοÓ˘ ‹Ù·Ó Ë ÔÈ‹ÙÚÈ· AÁÁÂÏÈ΋ ¶¿ÏÏË (Angelica PalliBartolomei) ÁÂÓÓË̤ÓË ·fi EÏÏËÓ· ·Ù¤Ú· ÛÙÔ Livorno Î·È Ë ÔÔ›· Û˘Ó‰¤ıËΠ̠ÛÙÂÓ‹ ÊÈÏ›· Î·È ‰È·fiÙÈÛ Ì ٷ ȉ·ÓÈο Ù‹˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙË̤Ó˘ EÏÏ¿‰·˜ ÙÔ˘˜ ÏfiÁÈÔ˘˜ Niccolini, Guerrazzi, Giusti, Mercantini. AÏϘ, ÂÍ›ÛÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ˜, Ô KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ¶ÔÏ˘¯ÚÔÓÈ¿‰Ë˜, Ô AÓ‰Ú¤·˜ MÔ˘ÛÙÔ͇‰Ë˜, ηıÒ˜ Î·È Mario Pieri Û˘ÁÁڷʤ·˜ Ù˘ «IÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ Â·Ó¿ÛÙ·Û˘ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· ·fi ÙÔ 17401824».

°È· ÙÔ˘˜ IÙ·ÏÔ‡˜ ÏfiÁÈÔ˘˜ Ë EÏÏËÓÈ΋ E·Ó¿ÛÙ·ÛË ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÌfiÓÔ Ìfi‰· Î·È Ô›ÛÙÚÔ˜ ·ÏÏ¿ Î·È ·Ó¿ÁÎË ·ÙÚȈÙÈ΋ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜

™ÙËÓ Ô›ËÛË OÈ IÙ·ÏÔ› Ô˘ Û˘Ó¤ıÂÛ·Ó ÛÙ›¯Ô˘˜ ‹ ¤ÁÚ·„·Ó ÁÈ· ÙËÓ EÏÏ¿‰· ÍÂÂÚÓÔ‡Ó

à O Oγο Φσκολο (Z κυνθος 1770 – Λονδνο 1827), απ μητρα Zακνθια, τη Διαμαντνα Σπαθ, φυγε 16 ετν στη Bενετα, πατρδα του πατρα του. Φλογερ ταμπεραμντο, περιφρεται σε ιταλικς και ευρωπαϊκς πλεις για να καταλξει (1816) στο Λονδνο, συνοδευμενος απ τον K λβο. Tσο στο ργο του σο, ιδως, σε ρθρα του, αναφρεται στο δρ μα της Π ργας, ταν οι Aγγλοι την πολησαν μαζ με τους κατοκους της στον Aλ Πασ .

ÙÔ˘˜ 100. MÂٷ͇ ·˘ÙÒÓ ÔÈ Rossetti, Carrer, Imbriani, Pazzanese, Mercantini, Fusco, Forti, Brofferio, Canini. EÓ·˜ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ‹Ù·Ó Ô Ant. Mezzanotte (1786-1852) ηıËÁËÙ‹˜ ÊÈÏÔÏÔÁ›·˜ ÛÙÔ ·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Ù˘ Perugia, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÌÓÂfiÌÂÓÔ˜ ·fi ÙËÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙË̤ÓË EÏÏ¿‰·, ÙÔ 1832 ‰ËÌÔÛȇÂÈ ÙÔ «MÂÁ·ÏÂ›Ô Ù˘ EÏÏ¿‰·˜ ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ·». ™ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ·˘Ùfi ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ÚfiÛˆ·-‹ÚˆÂ˜, fiˆ˜ Ô K·Ú·˚Ûο΢, Ô NÈÎËÙ·Ú¿˜, Ô O‰˘ÛÛ¤·˜ AÓ‰ÚÔ‡ÙÛÔ˜, Ô ¶·ÙÚȿگ˘ °ÚËÁfiÚÈÔ˜, Ô K·Ó¿Ú˘, Ô M¿ÚÎÔ˜ MfiÙÛ·Ú˘, ·ÏÏ¿ ÂÎıÂÈ¿˙ÂÈ Î·È ÈÛÙÔÚÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· fiˆ˜ ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË Ù˘ TÚÈÔ-

ÏÈÙÛ¿˜, ÙȘ ӛΘ ÙˆÓ ™Ô˘ÏȈÙÒÓ, ÙÔ MÂÛÔÏfiÁÁÈ, ÙË Ó·˘Ì·¯›· ÙÔ˘ N·˘·Ú›ÓÔ˘ Î·È ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ Ì ÙËÓ ˆ‰‹ «™ÙË N¤· EÏÏ¿‰·». MÂÁ¿ÏË ÂÓÙ‡ˆÛË, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ ‰ÈÂ˘Ú˘Ì¤ÓÔ ıÂÌ·ÙÔÏfiÁÈÔ, ·ÓÙÈÚÔÛˆ¢ÙÈÎfi ›Ûˆ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÊÈϤÏÏËÓ˜, ÚÔηÏ› ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ Ù˘ ÛˆÛÙ‹˜ ÂÍÈÛÙfiÚËÛ˘, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ÂÚÈÁÚ·Ê‹˜ ÙÔ˘ ÙÔ›Ô˘, fiÙ·Ó ·˘ÙÔ› ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÂÈÛΤÊıËÎ·Ó ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜ Ô˘ ÂÚȤÁÚ·Ê·Ó, Û ÌÈ· ÂÔ¯‹ Ì¿ÏÈÛÙ· Ô˘ ÙfiÛÔ Ë ÂÓË̤ڈÛË fiÛÔ Î·È Ë ÏËÚÔÊfiÚËÛË ‹Ù·Ó ‰‡ÛÎÔϘ. O Mezzanotte .¯. ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ MÂÛÔÏfiÁÁÈ, ÙÔ ‚Ô˘Ófi ÙÔ˘ AÚ¿Î˘ÓıÔ˘,

ÙËÓ KÏ›ÛÔ‚·, ÙÔ B·ÛÈÏ¿‰È Î·È ÙȘ ÔÏÂÌÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ, Ì ı·˘Ì·ÛÙfi ÙÚfiÔ. EÓ·˜ ¿ÏÏÔ˜ ÊËÌÈṲ̂ÓÔ˜ ÔÈËÙ‹˜ Î·È ÏfiÁÈÔ˜ Ô Al. Aleardi (1812–1878), ÁÂÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ‹˜, ηÙfiÈÓ ÙÔ˘ ÈÙ·ÏÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ÛÙ· «AÛÌ·Ù·» ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ ™Ô‡ÏÈ, ÛÙÔ MÂÛÔÏfiÁÁÈ, ÛÙÔ K·ÚÂÓ‹ÛÈ, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔÓ ÌÂÁ¿ÏÔ ÊÈϤÏÏËÓ· Santorre di Santarosa, Ô˘ ÛÎÔÙÒıËΠÛÙË ™Ê·ÎÙËÚ›·.

NÈÎÔÏfi TÔÌ·˙¤Ô Ö˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙ·ÙË Â›Ó·È Î·È Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ‰È¿ÛËÌÔ˘ ÏfiÁÈÔ˘, ÔÈËÙ‹,

‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔ˘ Î·È ÔÏÈÙÈÎÔ‡, ÚfiÛÊ˘Á· ·ÚÁfiÙÂÚ· ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· (K¤Ú΢ڷ) N. Tommaseo (1802–1874). T· ÊÈÏÂÏÏËÓÈο ÙÔ˘ ·ÈÛı‹Ì·Ù· Î·È ÔÈ ÛÙÂÓ¤˜ Î·È ÂÁοډȘ Û¯¤ÛÂȘ ÙÔ˘ Ì ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜, ÙÔ ÌÓËÌÂÈ҉˜ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ «T· ‰ËÌÔÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Ù˘ TÔÛοÓ˘, Ù˘ KÔÚÛÈ΋˜, Ù˘ IÏÏ˘Ú›·˜ Î·È Ù˘ EÏÏ¿‰·˜» Ô˘ Û˘Ó¤‚·Ï ÛËÌ·ÓÙÈο ÛÙËÓ ÂÍÔÈΛˆÛË ÙÔ˘ ÈÙ·ÏÈÎÔ‡ ·Ó·ÁÓˆÛÙÈÎÔ‡ ÎÔÈÓÔ‡ Ì ÙË ‰ËÌÔÙÈ΋ Ì·˜ Ô›ËÛË, Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ N. Tommaseo. EÓ·˜ ¿ÏÏÔ˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜, Ô G. Carducci (1835–1907), ÔÈËÙ‹˜ Î·È ÏÔÁÔÙ¤¯Ó˘ (BÚ·‚Â›Ô NfiÌÂÏ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ ÙÔ 1906), ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û˘¯Ó¿ ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË EÏÏ¿‰·. °Ú¿ÊÂÈ Ì¿ÏÈÛÙ· Î·È ¤Ó· Ô›ËÌ· Ô˘ ·ÊÈÂÚÒÓÂÈ ÛÙËÓ ÂͤÁÂÚÛË ÙÔ˘ 1862 (N·˘Ïȷο) Î·È ÙË Ê˘Á‹ ÙÔ˘ OıˆÓ· («°È· ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·») Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙÔÓ ÈÙ·ÏÈÎfi ÊÈÏÂÏ¢ıÂÚÈÛÌfi Î·È ÙȘ ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ Caribaldi ˘¤Ú Ù˘ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· Î·È ÙÔ˘ Û˘ÓÙÔÓÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ·ÙÚȈÙÈÎÒÓ ÎÈÓËÌ¿ÙˆÓ EÏÏ¿‰·˜ Î·È IÙ·Ï›·˜. TÂÏÂ˘Ù·›Ô˜, ·ÏÏ¿ fi¯È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜, Ô Ippolito Nievo (1831–1861), ÏfiÁÈÔ˜ Î·È Â·Ó·ÛÙ¿Ù˘ ·ÙÚÈÒÙ˘, Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯Â Ì ÙÔÓ Garibaldi ÛÙËÓ ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙˆÓ XÈÏ›ˆÓ ÛÙË ™ÈÎÂÏ›·. TÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ «EÍÔÌÔÏÔÁ‹ÛÂȘ ÂÓfi˜ IÙ·ÏÔ‡», ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙ·ÙÔ ÈÙ·ÏÈÎfi ÈÛÙÔÚÈÎfi Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ·, ÊϤÁÂÙ·È ·fi ÊÈÏÂÏÏËÓÈÎfi Ó‡̷. KÏ›ÓÔÓÙ·˜ ·˘Ùfi ÙÔ ¿ÚıÚÔ ı· ı¤Ï·Ì ӷ ÙÔÓ›ÛÔ˘Ì fiÙÈ Ë Â·Ó·ÛÙ·ÙË̤ÓË EÏÏ¿‰· ·ÏÏ¿ ·ÚÁfiÙÂÚ· Î·È Ë ·ÂÏ¢ıÂڈ̤ÓË, Â›Ó·È ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÛÙËÓ IÙ·Ï›· ÁÈ· ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ·. OÈ IÙ·ÏÔ› ÔÏÈÙÈÎÔ›, ÏfiÁÈÔÈ Î·È ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔÈ, ÌÔ˘ÛÈÎÔ›, ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ, ÁχÙ˜, Ì ÌÈ· ϤÍË ÔÈ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ Ì ÙËÓ Â˘·ÈÛıËÛ›· Î·È ÙËÓ ·ÓËÛ˘¯›· ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ÚˆÙÔfiÚÔÈ, ÔÈ Î·ıÔ‰ËÁËÙ¤˜, ÔÈ ÂÌÓ¢ÛÙ¤˜, ÔÈ ·Ê˘ÓÈÛÙ¤˜, ·˘ÙÔ› Ô˘ ‚Ô‹ıËÛ·Ó ÙÔ ÈÙ·ÏÈÎfi ¤ıÓÔ˜ Ó· ·ÓÂÍ·ÚÙËÙÔÔÈËı›, Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÙÔ ÈÙ·ÏÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ Î·È Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ·˘ÙfiÓÔÌË ÔÚ›·. * O κ. Φοίβος Γκικ πουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Iστορίας Iταλικής Λογοτεχνίας, Iταλικ Tμήμα AΠΘ. ** O κ. Γιάννης Tσ λκας είναι υποψήφιος διδάκτορας Iταλικής Λογοτεχνίας, Iταλικ Tμήμα AΠΘ.

Õ Pμη, 1951. O Oδυσσας Eλτης ποζ ρει πλ ι στην προτομ του Nικολ Tομαζο για τον φακ του M ριο Bτι. O Tομαζο, γνωστς και με το εξελληνισμνο του νομα Θωμαζαος, εκτς της μετ φρασης Eλλνων κλασικν στα ιταλικ (1821-30), εξριστος στο Παρσι το 1833 συνδθηκε με τον Φοριλ και επιδθηκε στη μελτη και κδοση της ελληνικς δημοτικς ποησης. Zντας αργτερα στην Kρκυρα γνρισε τον Σολωμ και εναι νας απ τους αλληλογρ φους του.

H

K A £ H M E P I N H

BÈ‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈÎfi ÛËÌ›ˆÌ· Πολλές και σημαντικές οι μελέτες που έχουν γραφτεί στην Eλλάδα και την Iταλία γύρω απ το θέμα του φιλελληνισμού κατά τον 19ο αι. Aναφέρονται, ενδεικτικά: Aντώνη Λιάκου «H ιταλική ενοποίηση και η Mεγάλη Iδέα»· Kατερίνας Σπετσιέρη – Beschi, «O ιταλικς φιλελληνισμς στις καλές τέχνες»· Γεράσιμου Zώρα, «Iταλοί λγιοι και ο Φιλολογικς Σύλλογος Παρνασσς»· Achille Tartaro, «Φιλελληνική λογοτεχνία στην Eλλάδα»· Cosimo Ceccuti, «Eλληνική επανάσταση και φιλελληνισμς στον κσμο της ανθολογίας» (1821-1832)· Giovanni Pugliese Carratelli, «Oι ελληνικές σπουδές και ο φιλελληνισμς στην Iταλία».

B

K Y P I A K H

1 7

M A P T I O Y

2 0 0 2

31