7_Hmeres_Kathimerini_-___________-_11082002.pdf
February 11, 2017 | Author: annavathi | Category: N/A
Short Description
Download 7_Hmeres_Kathimerini_-___________-_11082002.pdf...
Description
Âπτα HMEPEΣ KYPIAKH 11 AYΓOYΣTOY 2002
¶POMH£EA™
à «Προμηθας». Π νακας του Γκυστβ Mορ, 1868. Mουσε ο Γκυστβ Mορ.
H KA£HMEPINH
E¶TA HMEPE™
KYPIAKH 11 AY°OY™TOY 2002
2-31 A º I E P ø M A ΠPOMHΘEAΣ Φωτοδ της και λυτρωτς Tου XÚ‹ÛÙÔ˘ K. TÛ·ÁÁ¿ÏË
Eκδοχς του μθου Tης M·›Ú˘ KÔ˘ÙÛÔ˘‰¿ÎË
Πσχων υπρμαχος της ανθρωπ τητας
H θυσα του Προμηθ α
Tης AÁÁ¤Ï·˜ T·Ì‚¿ÎË
T λμη, οδνη, καρτερ α, λτρωση
E‡ÏÔÁ· Ô Ì‡ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ·Á·ËÙfi˜, ηıÒ˜ ηٿ Ì›· ÂΉԯ‹ Ô TÈÙ¿Ó·˜ ¤Ï·Û ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ÂÓÒ Î·Ù¿ Ì›· ‰Â‡ÙÂÚË, ˘ÂÚ·Û›ÛÙËΠÙÔ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ¿ ÙÔ˘ ‰‡Ô ÊÔÚ¤˜, ÂÍ··ÙÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜. AÚ¯Èο, Ì ¤Ó· Ù¤¯Ó·ÛÌ·, ı¤ÏËÛ ӷ ÚÔÛʤÚÂÈ ÛÙÔ˘˜ ıÓËÙÔ‡˜ Ù· „·¯Ó¿ ·fi ¤Ó· ÛÊ·Á̤ÓÔ ‚fi‰È Î·È ÛÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Ù· Ï›Ë. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, fiÙ·Ó Ô ÔÚÁÈṲ̂ÓÔ˜ ¢›·˜, ˆ˜ ÙÈ̈ڛ·, ·Ê·›ÚÂÛ ·’ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÙÔ ‰ÒÚÔ Ù˘ ʈÙÈ¿˜, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‰ÂÓ ‰›ÛÙ·Û ӷ ÙËÓ ÎϤ„ÂÈ Î·È Ó· ÙËÓ ÂÈÛÙÚ¤„ÂÈ ÛÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ Á˘. AÓÙ›ÛÙÔȯ·, Ë ÙÈ̈ڛ· ÙÔ˘ ¢›· ‹Ù·Ó ‰ÈÙÙ‹ Î·È ·Ì›ÏÈÎÙË. O ÌÂÓ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‰¤ıËΠÛÙÔÓ K·‡Î·ÛÔ, fiÔ˘ οı ̤ڷ ¤Ó·˜ ·ÂÙfi˜ ¤ÙÚˆÁ ÙÔ Û˘ÎÒÙÈ ÙÔ˘, Ô˘ ·Ó·ÓˆÓfiÙ·Ó ÙËÓ ÂÔ̤ÓË, ÂÓÒ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÛÙ¿ÏıËÎÂ Ë ¶·Ó‰ÒÚ·, Á˘Ó·›Î· Ï·Ṳ̂ÓË ·fi ¯ÒÌ· Î·È ËÏfi, ʤÚÓÔÓÙ·˜ Ì·˙› Ù˘ ¤Ó· Èı¿ÚÈ ÁÂÌ¿ÙÔ Û˘ÌÊÔÚ¤˜. O ̇ıÔ˜ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ‰˘Ó·Ùfi˜ Ô˘ ¤˙ËÛÂ Î·È ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›ÛÙËΠÁÈ· Ó· ÂÚ¿ÛÂÈ ÛÙȘ ÓÂÒÙÂÚ˜ ÎÔÛÌÔ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÙˆÓ ‰˘ÙÈÎÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ. OÈ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ Ì ÙË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ıÚËÛΛ· Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó›˜: Ë ı˘Û›· ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ÁÈ· ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ, ÙÔ ·ÓÙ›ÙÈÌÔ Ù˘ ÁÓÒÛ˘, Ù· ‰ÂÈÓ¿ Ô˘ ÍÂÎÈÓÔ‡Ó ·fi ÙË Á˘Ó·›Î·... OÈ Ù¤¯Ó˜ Î·È Ë ÌÔ˘ÛÈ΋ ÂÌÓ¤ÔÓÙ·È ÂÍ›ÛÔ˘ ·fi ÙËÓ ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ˆ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ηıÒ˜ ·˘Ùfi˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜, ÂÓÒ Ô ·‰ÂÏÊfi˜ ÙÔ˘, EÈÌËı¤·˜, Ì ·˘ÙfiÓ Ù˘ ‡Ï˘. KÂÓÙÚÈ΋ ı¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ı¤ÙÂÈ Ô Ì‡ıÔ˜ η٤¯ÂÈ Ë ÁÓÒÛË, Ë ÚfiÛ‚·ÛË Û ·˘Ù‹Ó, Ë Î·Ù·ÓÔÌ‹ Î·È Ô ¤ÏÂÁ¯fi˜ Ù˘. ™‹ÌÂÚ·, ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ÏËÚÔÊÔÚÈ΋˜, ÛÙËÓ ·ÁÎÔÛÌÈÔÔÈË̤ÓË Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÎÚ·›ˆÓ Î·È ·ÏÏËÏÔÂËÚ·˙fiÌÂÓˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈÎÔ-ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ·ÓÙÈı¤ÛˆÓ, ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù›ıÂÙ·È ¿ÏÈ ÂÈÙ·ÎÙÈο.
Tου N›ÎÔ˘ A. ¢ÔÓÙ¿
O Προμηθας στο χορ δραμα Tου AÓ‰Ú¤· PÈοÎË
Προμηθε ς αρχαϊκο και ρηξικλευθοι Tης XÚÈÛÙ›Ó·˜ ™˘Ì‚Ô˘Ï›‰Ô˘
Aντ σταση στην εξουσ α Tου ™‡ÚÔ˘ ¶·ÁÈ·Ù¿ÎË
Kαταδικζοντας τη γν#ση στη σιωπ Tου £Âfi‰ˆÚÔ˘ ºÔÚÙÛ¿ÎË
Προμηθεοντας φωτεινς τυφλς ελπ δες Tου AϤͷӉÚÔ˘ AÏÂÍ·Ó‰Ú›‰Ë
EÍÒÊ˘ÏÏÔ Victor Skrebneski: T¤ÛÛÂÚȘ ÛÔ˘‰¤˜ ÌÈ·˜ ÌÔÚÊ‹˜ Û ΛÓËÛË ·Ó¿‚·Û˘ Î·È Î·Ù¿‚·Û˘ Û ¤Ó·Ó Ì·‡ÚÔ, ‚ÂÏÔ‡‰ÈÓÔ ÌÔÓfiÏÈıÔ, 1990 (ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ·).
Yπεθυνη «Eπτ Hμερν» E§EY£EPIA TPA´OY
2
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
N.A.¢.
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
Φωτοδτης και λυτρωτς Tου X ƒ◊™Δ√À K. T ™∞°°∞§∏ Λκτορα Aρχαας Eλληνικς Φιλολογας, Tμμα Φιλολογας, Eθνικ και Kαποδιστριακ Πανεπιστμιο Aθηνν
T
ÙÔ˘ Î·È ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ ÁÈÔ˘ ÙÔ˘, ¢Â˘Î·Ï›ˆÓ·. H Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ì ÙÔÓ EÈÌËı¤· Î·È ÙÔÓ AÙÏ·ÓÙ· ÂÓ¤¯ÂÈ ·ÏÏËÁÔÚÈ΋ ÛËÌ·Û›·, ηıÒ˜ Ô ÌÂÓ EÈÌËı¤·˜ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙÔÓ Ì‡ıÔ Ù˘ ¶·Ó‰ÒÚ·˜ Î·È ÙËÓ ··Ú¯‹ ÙˆÓ ‰ÂÈÓÒÓ ÁÈ· ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Á¤ÓÔ˜, Ô ‰Â AÙÏ·˜, ˆ˜ ·Ï·Èfi˜ ıÂfi˜ ÙÔ˘ Ô˘Ú·ÓÔ‡, ÚÔÛ‰›‰ÂÈ ÛÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ÎÔÛÌÔÁÔÓÈΤ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ηıÈÛÙÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ·ÎÚÔÁˆÓÈ·›Ô Ï›ıÔ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜ Î·È ÛËÌÂ›Ô ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌÔ‡.
O ONOMA ¶ÚÔÌËı‡˜ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙÔ Ú‹Ì· ÚÔÌËı›Ûı·È (ÚÔ+Ì·Óı¿Óˆ) Î·È ‰ËÏÒÓÂÈ Î¿ÔÈÔÓ Ô˘ ÛΤÙÂÙ·È ÂÎ ÙˆÓ ÚÔÙ¤ÚˆÓ, Ô˘ Â›Ó·È ÚÔÓÔËÙÈÎfi˜. OÈ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜ ·fiÂÈÚ˜ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌÔ‡ Ù˘ Ϥ͢ ¶ÚÔÌËı‡˜ Ì ÙËÓ ·Ú¯·›· ÈÓ‰È΋ ϤÍË pramantha (˘ÚÊfiÚÔ˜), Ì ÙÔ fiÓÔÌ· ¶ÚÔÌ·Óı‡˜ ÙÔ˘ ¢›· (§˘ÎfiÊÚˆÓ, AÏÂÍ¿Ó‰Ú· 537 Î·È O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·Ô˘ÛÈ¿˙ÂÈ ·fi Ù· ÔÌËÚÈο ¤Ë Î·È ·Ó·Ê¤T˙¤Ù˙˘ ad loc.), Ì ÙÔÓ Ù‡Ô ¶ÚfiÌËıÔ˜ (U. von WilamowitzÚÂÙ·È ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ·fi ÙÔÓ HÛ›Ô‰Ô. MÂÙ¿ ÙË ÓÈÎËÊfiÚ· Moellendorff, 655.) ‹ Ì ‰‡Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÙ˘ÌÔÏÔÁ›Â˜ ÌÈ·˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ OχÌÈÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ TÈÙ·ÓÔÌ·¯›·, fiÙ·Ó ÁÏÒÛÛ·˜ ÙÔ˘ HÛ˘¯›Ô˘ (Iı¿˜Ø Ô ÙˆÓ TÈÙ‹ÓˆÓ ıÂÔ› Î·È ¿ÓıÚˆÔÈ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒıËÎ·Ó ÛÙË MËÎ‹Ú˘Í ¶ÚÔÌËı‡˜Ø ÙÈÓ¤˜ Iı·Í, fiÔ˘ Ô Ù‡Ô˜ Eπιμλεια αφιερματος: ÎÒÓË (ÙË ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË ™È΢ÒÓ·) ÁÈ· Ó· Iı·˜-Iı·Í ÌÔÚ› Ó· Û˘Û¯ÂÙÈÛı› ›Ù Ì ÙÔ ÔÚ›ÛÔ˘Ó Ù· ‰ÈηÈÒÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ Ú‹Ì· ·›ıˆ ›Ù Ì ÙË ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘ HÛ˘¯›Ô˘ ¡π∫√™ ∞. ¢√¡Δ∞™ Ì˯·Ó‡ÙËΠ¤Ó· Ù¤¯Ó·ÛÌ· ÁÈ· Ó· ÂÍ··Ù‹›ı·ÚØ Ù·¯¤ˆ˜), ¤¯Ô˘Ó ÂÁηٷÏÂÈÊı› ·fi ÙË ÛÂÈ ÙÔÓ ¢›·: ·ÊÔ‡ ¤ÛÊ·ÍÂ Î·È ¤Á‰·Ú ¤Ó· ‚fiÛ‡Á¯ÚÔÓË ¤Ú¢ӷ. H ÁÂÓ·ÏÔÁ›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌˉÈ, Ù‡ÏÈÍ Û ¤Ó· ÎÔÌÌ¿ÙÈ fiÏ· Ù· ÎfiηϷ Î·È Ï›Ë Î·È Û ¤Ó· ı¤· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙË ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· Ô˘ ¿ÏÏÔ fiÏ· Ù· „·¯Ó¿ Î·È ¤‰ˆÛ ٷ ‰‡Ô ÎÔÌÌ¿ÙÈ· ÛÙÔÓ ¢›· ÁÈ· ‰È¤ÂÈ ÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈ΋ Ì˘ıÔÏÔÁÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË. O ¶ÚÔÓ· ‰È·Ï¤ÍÂÈ. O ¢›·˜ ηٿϷ‚ ÙÔ ÔÓËÚfi Û¯¤‰ÈÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ TÈÙ¿Ó· I·ÂÙÔ‡ Î·È Ù˘ øηӛ‰·˜ ÌËı¤· Î·È Î¿ÓÔÓÙ·˜ ˆ˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ·ÓÙÈÏËÊı› Ù›ÔÙÂ, ‰È¿ÏÂKÏ˘Ì¤Ó˘ ‹ Ù˘ °·›·˜ ‹ Ù˘ £¤Ìȉ·˜. E¯ÂÈ ÙÚÂȘ ·‰ÂÏÊÔ‡˜, Í ÙÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ì ٷ ÎfiηϷ Î·È Ù· Ï›Ë. MfiÏȘ Ô ¶ÚÔÌËı¤ÙÔÓ EÈÌËı¤·, ÙÔÓ AÙÏ·ÓÙ· Î·È ÙÔÓ MÂÓÔ›ÙÈÔ ‹ ÙÔÓ AÈÙˆÏfi ·˜ ÚÔÛ¤ÊÂÚ ÙÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ì ٷ „·¯Ó¿ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ¢Ú‡·ÓÙ· ‹ ÙÔÓ AÚο‰· BԇʷÁÔ. H Û‡Ó‰ÂÛ‹ ÙÔ˘ Ì ÙÔÓ K¿(Ú¿ÍË Ô˘ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙËÓ ··Ú¯‹ ÌÈ·˜ Û˘Ó‹ıÂÈ·˜ Ô˘ ‰È¤Ùˆ KfiÛÌÔ Ê·›ÓÂÙ·È ‰È¿ ÙÔ˘ ÁÂÓ·ÏÔÁÈÎÔ‡ ÙÔ˘ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌÔ‡ ÂÈ ÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋ Ù˘ ı˘Û›·˜, ‰ËÏ. ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ó· ÙÚÒÓ ٷ ÙfiÛÔ Ì ÙËÓ KÏ˘Ì¤ÓË, ÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ ÔÔ›·˜ ·ÔÙÂÏ› ¢ÊË„·¯Ó¿ ÙÔ˘ ˙ÒÔ˘ Î·È Ó· η›Ó ٷ ÎfiηϷ Î·È Ù· Ï›Ë ˆ˜ ÚÔÌÈÛÌfi Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÁÈ· ÌÈ· ¯ıfiÓÈ· ıÂfiÙËÙ· Ô˘ ‚·ÛÊÔÚ¿ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜), Ô ¢›·˜ ÔÚÁ›ÛıËÎÂ Î·È ·ÔÊ¿ÛÈÛ ÛÈχÂÈ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ, fiÛÔ Î·È Ì ÙÔÓ Á›Á·ÓÙ· E˘Ó· ÙÔ˘˜ ·Ê·ÈÚ¤ÛÂÈ ÙÔ ‰ÒÚÔ Ù˘ ʈÙÈ¿˜. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ fï˜ Ú˘Ì¤‰ÔÓÙ·, Ô˘, Û‡Ìʈӷ Ì ¿ÏϘ ËÁ¤˜, Â›Ó·È ·Ù¤Ú·˜ ÙËÓ ¤ÎÏ„ ·fi ÙÔÓ ¢›· ÙÔÔıÂÙÒÓÙ·˜ ÙË Ì¤Û· Û ¤Ó·Ó ÙÔ˘ (Î·È Ë HÚ· ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘) Î·È ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ·ÔÓ¿ÚıËη Î·È ÙËÓ ¤‰ˆÛ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. H ÔÚÁ‹ ÙÔ˘ ¢›· ÙÂÏ› ›Û˘ ¢ÊËÌÈÛÌfi ÁÈ· ÙÔÓ A‰Ë. TÔ fiÓÔÌ· Ù˘ ÌËÙ¤Ú·˜ ˘‹ÚÍ ·˘Ù‹Ó ÙË ÊÔÚ¿ ·ÎfiÌË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË. E‰ˆÛ ÂÓÙÔÏ‹ ÙÔ˘, KÏ˘Ì¤Ó˘, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Â›Û˘ Î·È ÁÈ· ÙË Û‡˙˘Áfi
™ÙË ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË
à O Hρακλς ελευθερνει τον Προμηθα απ τον αετ που τον σπαρσσει. Eγχρακτη παρσταση σε χλκινο, ετρουσκικ κιβτιο. 5ος αι. π.X. Παρ σι, Mουσε ο του Λο βρου (φωτ.: AKG, Bερολ νο).
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
3
Õ O Hρακλς, θλοντας να απαλλξει τον Προμηθα απ το μαρτ ρι του, σκοτνει με τα βλη του τον αετ του Δ α. Γ ρω τους διακρ νονται διφορα πρσωπα του μ θου: η Aθην, η Γα α, ο Aπλλων, η Δμητρα, η Περσεφνη και η πτερωτ Eριν α. H απεικνιση σχετ ζεται με τη χαμνη τραγωδ α του Aισχ λου «Προμηθας Λυμενος», 4ος αι. π.X. Bερολ νο, Aρχαιολογικ Mουσε ο (πηγ: Iστορ α του Eλληνικο Eθνους, Eκδοτικ Aθηνν).
ÛÙÔÓ HÊ·ÈÛÙÔ Ó· ÊÙÈ¿ÍÂÈ ·fi ¯ÒÌ· Î·È ËÏfi ÌÈ· Á˘Ó·›Î·, ÙËÓ ¶·Ó‰ÒÚ·, Ë ÔÔ›· ¤Ù˘¯Â Ù˘ ÊÚÔÓÙ›‰·˜ ÙˆÓ ıÂÒÓ, Ô˘ ÙË ÛÙfiÏÈÛ·Ó Ì ٷ ¯·Ú›ÛÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜. T˘ ¤‰ˆÛ·Ó ¤Ó· Èı¿ÚÈ fiÔ˘ ›¯·Ó ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂÈ fiϘ ÙȘ Û˘ÌÊÔÚ¤˜ Î·È ÙËÓ ¤ÛÙÂÈÏ·Ó ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. EΛÓË ¿ÓÔÈÍ ÙÔ Èı¿ÚÈ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘ Î·È ÔÈ Û˘ÌÊÔÚ¤˜ ͯ‡ıËÎ·Ó ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ™ÙË Ï˘ÚÈ΋ Ô›ËÛË Ô Ì‡ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ‰ÂÓ ··ÓÙ¿ Û˘¯Ó¿. ™‡Ìʈӷ Ì ÌÈ· ÏËÚÔÊÔÚ›· ÙÔ˘ ™¤Ú‚ÈÔ˘, Û¯ÔÏÈ·ÛÙ‹ ÙÔ˘ BÈÚÁÈÏ›Ô˘, Ë ™·ÊÒ ·Ú¤‰È‰Â ÙË ‰È·‰Â‰Ô̤ÓË ¿Ô„Ë fiÙÈ ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ Î·È ÔÈ ·Ûı¤ÓÂȘ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙËÓ ÙÈ̈ڛ· ÙˆÓ ıÂÒÓ ÛÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Á¤ÓÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·Á‹ Ù˘ ʈÙÈ¿˜ ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·. O I‚˘ÎÔ˜ ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚË ËÁ‹ ÁÈ· ÌÈ· ¿ÏÏË ·Ú·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ô ¢›·˜ ı¤ÏÔÓÙ·˜ Ó· ‰Â›ÍÂÈ ÙËÓ Â˘ÁÓˆÌÔÛ‡ÓË ÙÔ˘ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ÙÔ˘ ˘¤‰ÂÈÍ·Ó ÙËÓ ÎÏÔ‹ Ù˘ ʈÙÈ¿˜ ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·, ÙÔ˘˜ ¤‰ˆÛ ¤Ó· Ê¿ÚÌ·ÎÔ Î·Ù¿ ÙˆÓ ÁËÚ·ÙÂÈÒÓ. OÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÊfiÚÙˆÛ·Ó fï˜ ÙÔ Ê¿ÚÌ·ÎÔ ·˘Ùfi Û ¤Ó·Ó Á¿È‰·ÚÔ Ô ÔÔ›Ô˜, ·ÊÔ‡ ÂÚÈÏ·Ó‹ıËÎÂ, ÛÙ·Ì¿ÙËÛ Û ÌÈ· ËÁ‹ ÁÈ· Ó· ÈÂÈ ÓÂÚfi. H ËÁ‹ ·˘Ù‹ ÚÔÛٷ٢fiÙ·Ó ·fi ¤Ó· Ê›‰È, Ô˘ ÙÔ˘ ˙‹ÙËÛ ÁÈ· ·ÓÙ¿ÏÏ·ÁÌ· ÙÔ Ê¿ÚÌ·ÎÔ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ÁËÚ·ÙÂÈÒÓ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó·
O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÚ·ÌÌ·Ù›·, ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· Î·È ÙÔ ı¤·ÙÚÔ
4
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
ÙÔÓ ·Ê‹ÛÂÈ Ó· ÈÂÈ ÓÂÚfi. O Á¿È‰·ÚÔ˜ Û˘ÌÊÒÓËÛÂ, ÎÈ ¤ÙÛÈ Â›Ó·È ÙÔ Ê›‰È ÂΛÓÔ Ô˘ ˆÊÂÏ‹ıËΠ·fi ÙÔ ‰ÒÚÔ ÙÔ˘ ¢›·, ηıÒ˜ ηÙfiÚıˆÛ ӷ ÂÈ‚ÈÒÓÂÈ ÁÈ· ÌÂÁ¿ÏÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ·ÏÏ¿˙ÔÓÙ·˜ fiÏÔ ÙÔ˘ ÙÔ ‰¤ÚÌ·.
TÚ·Áˆ‰›· - KˆÌˆ‰›· M›· ·fi ÙȘ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ˜ ÂΉԯ¤˜ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Û˘Ó·ÓÙ¿Ì ÛÙÔÓ AÈÛ¯‡ÏÔ fiÔ˘, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË Ô˘ Ì·˜ ¤¯ÂÈ Ûˆı› ·Î¤Ú·ÈÔ˜, ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÙËÓ ‡·ÚÍË ¿ÏÏˆÓ ‰‡Ô ÙÚ·Áˆ‰ÈÒÓ (¶ÚÔÌËı‡˜ ¶˘ÚÊfiÚÔ˜, ¶ÚÔÌËı‡˜ §˘fiÌÂÓÔ˜) Î·È ÂÓfi˜ Û·ÙÈÚÈÎÔ‡ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜ (¶ÚÔÌËı‡˜), Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· (TÔ Û·ÙÈÚÈÎfi ‰Ú¿Ì· ‰È‰¿¯ıËΠ› ˆӇÌÔ˘ ¿Ú¯ÔÓÙÔ˜ M¤ÓˆÓÔ˜ (473/472 .X.) Ì·˙› Ì ÙËÓ ÙÚÈÏÔÁ›· ºÈÓ‡˜, ¶¤ÚÛ·È, °Ï·‡ÎÔ˜ ¶ÔÙÓȇ˜. H ÏËÚÔÊÔÚ›· ·˘Ù‹ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ˘fiıÂÛË ÙˆÓ ¶ÂÚÛÒÓ, Ù˘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˘ ·fi ÙȘ Ûˆ˙fiÌÂÓ˜ ÙÚ·Áˆ‰›Â˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘). ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·ÈÛ¯‡ÏÂÈ· ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘, Ô ¢›·˜ ÙÈÌÒÚËÛ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· (ÂÂȉ‹ ›¯Â ·Ôηχ„ÂÈ ÙÔ ‰ÒÚÔ Ù˘ ʈÙÈ¿˜ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜) ‰¤ÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ Û ¤Ó·Ó ¿ÛÛ·ÏÔ ÛÙÔÓ Ì·ÎÚÈÓfi K·‡Î·ÛÔ. TÔ Ì·ÚÙ‡ÚÈÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ‹Ù·Ó ·ÂÚ›ÁÚ·ÙÔ, ηıÒ˜ ¤Ó·˜ ·ÂÙfi˜ ÙÔ˘ ¤ÙÚˆÁ ÙÔ Û˘ÎÒÙÈ ÙÔ ÔÔ›Ô Í·Ó·ÁÈÓfiÙ·Ó ÙËÓ ¿ÏÏË Ì¤Ú·. TfiÙÂ Ô ·ÂÙfi˜ ·ÓÂÚ¯fiÙ·Ó Î·È ÙÔ˘ Í·Ó·¤ÙÚˆÁ ÙÔ Û˘ÎÒÙÈ. EÂÈÙ· ·fi ÙÚÈ¿ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ¤Ú·Û ·fi ÙÔÓ K·‡Î·ÛÔ Ô HÚ·ÎÏ‹˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÎfiÙˆÛ ÙÔÓ ·ÂÙfi Ï˘ÙÚÒÓÔ-
ÓÙ·˜ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ·fi ÙÔ Ì·ÚÙ‡ÚÈfi ÙÔ˘. H Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ ÛÙË ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ‰È·ÌfiÚʈÛË ÂÓfi˜ ·Ì¿Ï·ÈÔ˘ ̇ıÔ˘ ˘‹ÚÍ ηıÔÚÈÛÙÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜. ™Â ¤Ó· ¤ÚÁÔ fiÔ˘ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó (ۯ‰fiÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο) ÔÈ ıÂÔ›, ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È Ù· fiÚÈ· Ù˘ ‰‡Ó·Ì˘ ÙÔ˘ ¢›· Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÂϤÁÍÂÈ ÙȘ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ: ÔÈ øηӛ‰Â˜ ÛÙ¤ÎÔÓÙ·È ÛÙÔ Ï¢Úfi ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Î·È Ë ÚÔÊËÙ›· ÙÔ˘ ȉ›Ô˘ ÙÔ˘ TÈÙ¿Ó· ÁÈ· ÙËÓ ¤Ï¢ÛË ÙÔ˘ HÚ·ÎÏ‹ ÌÔÈ¿˙ÂÈ ·Ó·fiÙÚÂÙË1. ™ÙËÓ ÎˆÌˆ‰›·, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ¶ÏÔ‡ÙÔÈ ÙÔ˘ KÚ·Ù›ÓÔ˘, fiÔ˘ Ô XÔÚfi˜ ÙˆÓ TÈÙ¿ÓˆÓ ÙÔÓ ·Ó·˙ËÙ› ÁÈ· Ó· ˙ËÙ‹ÛÂÈ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ¿ ÙÔ˘, ηıÒ˜ Ô ¢›·˜ ¤¯ÂÈ ÂÎıÚÔÓÈÛÙ› Î·È ‰‹ÌÔ˜ ÎÚ·Ù›. O KÚ·Ù›ÓÔ˜ Û˘Ó‰¤ÂÈ ÛÙÔȯ›· Ù˘ ËÛÈfi‰ÂÈ·˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘ Ì ϷÙÚ¢ÙÈΤ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ Ô˘ ÂȯˆÚÈ¿˙Ô˘Ó ÛÙËÓ AÙÙÈ΋. ™ÙÔ˘˜ OÚÓÈı˜ ÙÔ˘ AÚÈÛÙÔÊ¿ÓË (1494-1551), Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ OÏ˘ÌÔ, fiÔ˘ ˙ÂÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜, ÌÔÏÔÓfiÙÈ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Â¯ıÚfi˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ê›ÏÔ˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ÁÈ· Ó· ·Ôηχ„ÂÈ ÛÙÔÓ ¶ÂÈÛı¤Ù·ÈÚÔ Ù· Û¯¤‰È· ÙˆÓ ıÂÒÓ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË NÂÊÂÏÔÎÔÎ΢Á›·, ÙËÓ Ô˘ÙÔÈ΋ fiÏË, Ô˘ Ô E˘ÂÏ›‰Ë˜ Î·È Ô ¶ÂÈÛı¤Ù·ÈÚÔ˜ ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ȉڇÛÔ˘Ó ¿Óˆ ÛÙ· Û‡ÓÓÂÊ·. TÔ ·ÈÛ¯‡ÏÂÈÔ ı¤Ì· Ù˘ ÔÚÁ‹˜ Î·È ÙÈ̈ڛ·˜ ÙÔ˘ ¢›· ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ʈÙÈ¿˜ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ‚Ú›ÛÎÂÈ Â‰Ò ÌÈ· ÂӉȷʤÚÔ˘Û· ΈÌÈ΋ ÙÚÔ‹, ηıÒ˜ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ˙ËÙ¿ÂÈ ·fi ÙÔÓ ¶ÂÈÛı¤Ù·ÈÚÔ Ó· ÎÚ·Ù¿ÂÈ ·fi ¿Óˆ ÙÔ˘ ÌÈ· ÔÌڤϷ ÁÈ· Ó· ÌËÓ ÌÔÚ› Ó· ÙÔÓ ‰ÂÈ Ô ¢›·˜ ·fi „ËÏ¿. AÏÏËÁÔÚÈ΋ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Á›ÓÂÙ·È ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ™ÔÊÈÛÙ·› ÙÔ˘ Έ̈‰ÈÔÁÚ¿ÊÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓÔ˜, fiÔ˘ Ô TÈÙ¿Ó·˜ ÔÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ·ÓıÚÒÔȘ Ô ÓÔ˘˜ (·. 136 Kock), ÂÓÒ ÛÙÔ˘˜ ºÈÏ‹ÌÔÓ· Î·È M¤Ó·Ó‰ÚÔ, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ Ï·ÛÌ¿ÙˆÓ (·Ó‰ÚÒÓ Î·È Á˘Ó·ÈÎÒÓ Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ºÈÏ‹ÌÔÓ·, ΢ڛˆ˜ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ M¤Ó·Ó‰ÚÔ) ·fi ËÏfi.
ºÈÏÔÛÔÊ›· O ̇ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ·ÍÈÔÔÈ‹ıËΠηٿÏÏËÏ· ·fi ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· ΢ڛˆ˜ ÛÙÔÓ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ· Î·È ‰Â˘ÙÂÚ¢fiÓÙˆ˜ ÛÙÔÓ °ÔÚÁ›·2. ™ÙÔÓ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·, ·Ú·‰›‰ÂÙ·È Ô ·ÎfiÏÔ˘ıÔ˜ ̇ıÔ˜: ÔÈ ıÂÔ› ¤Ï·Û·Ó fiϘ ÙȘ ÌÔÚʤ˜ ÙˆÓ ˙ˆÓÙ·ÓÒÓ ÂȉÒÓ Ì¤Û· ÛÙË ÁË ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ¯ÒÌ· Î·È ÊˆÙÈ¿ Î·È ‰È¤Ù·Í·Ó ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· Î·È ÙÔÓ EÈÌËı¤· Ó· ‰È·Ó›ÌÔ˘Ó ÛÙ· ‰È¿ÊÔÚ· ›‰Ë ÙȘ ηٿÏÏËϘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛ‹ ÙÔ˘˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ. O EÈÌËı¤·˜, Ô˘ ÂÈÏ‹ÊıËΠÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘, ÌÔ›Ú·Û fiϘ ÙȘ Ê˘ÛÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÛÙ· ˙Ò· ¯ˆÚ›˜ Ó· ·Ê‹ÛÂÈ Ù›ÔÙ ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙfiÙÂ, ÁÈ· Ó· ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ, ¤ÎÏ„ ·fi ÙÔÓ HÊ·ÈÛÙÔ Î·È ÙËÓ AıËÓ¿ ÙË ÊˆÙÈ¿ Î·È ÙË ÛÔÊ›· Î·È Ù· ¤‰ˆÛ ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ÌÔÚ› Ó· ÂÈ‚ÈÒÛÂÈ. ™ÙÔÓ °ÔÚÁ›·, Ô ¢›·˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ó· οÓÂÈ Û˘Ìʈӛ· Ì ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· fiÙÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ı· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÚÔ‚Ï¤Ô˘Ó ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ HÚ·ÎÏ›‰Ë ÙÔÓ ¶ÔÓÙÈÎfi, Ô Ï·Ó‹Ù˘ º·›ÓˆÓ (¢›·˜) ‹Ù·Ó ·Ú¯Èο Ô ÈÔ fiÌÔÚÊÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ›¯Â ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËı› ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÚÔ-
Û·ıÔ‡Û ӷ ·ÔÎÚ‡„ÂÈ ÙËÓ ‡·ÚÍ‹ ÙÔ˘, fï˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÚÔ‰ÔÛ›· ÙÔ˘ EÚˆÙ· ·Ó·ÁοÛÙËΠӷ Û˘Ó·ÈÓ¤ÛÂÈ ÛÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘ ¢›· Ô˘ ›¯Â ˙ËÙ‹ÛÂÈ ÙÔÓ º·›ÓÔÓ·, Ì ÙËÓ ÚÔ¸fiıÂÛË fiÙÈ ı· ÌÂÙ·ÌÔÚʈÓfiÙ·Ó Û ϷӋÙË ÛÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi. ø˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ·ÓıÚÒˆÓ Î·È ˙ÒˆÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ Î·È ÛÙÔ˘˜ ·ÈÛÒÂÈÔ˘˜ ̇ıÔ˘˜. O £ÂfiÊÚ·ÛÙÔ˜ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÙË ÊˆÙÈ¿, Ô˘ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÚÔÛʤÚÂÈ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ˆ˜ ÙË Ì˘ıÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ·ÓÙÈÏ‹„ˆÓ, ÔÈ ™ÙˆÈÎÔ› Û˘Û¯ÂÙ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ì ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ¶ÚfiÓÔÈ·˜ Î·È Ù¤ÏÔ˜, Ô EÈÎÔ‡ÚÂÈÔ˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ºÈÏfi‰ËÌÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ·ÚÎÂÙ¤˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÂÚ› ¢Û‚›·˜.
IÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›· H ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·ÊÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ì¿˜ ÚÔÛʤÚÂÈ ‰‡Ô ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜ ÂΉԯ¤˜ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ HÚfi‰ˆÚÔ ÙÔÓ HÚ·ÎÏÂÈÒÙË, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‚·Û›Ï¢ ÛÙË ™Î˘ı›· ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ıÚ¤„ÂÈ ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ ÁÈ·Ù› ¤Ó·˜ ÔÙ·Ìfi˜, Ô AÂÙfi˜, ÏËÌ̇ÚÈ˙ ÙȘ ‰ȿ‰Â˜. OÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ Ù˘ ™Î˘ı›·˜ ÁÈ· Ó· ÙÈ̈ڋÛÔ˘Ó ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔÓ ¤‰ÂÛ·Ó ÛÙÔÓ K·‡Î·ÛÔ. TËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ¤ÛˆÛÂ Ô HÚ·ÎÏ‹˜, Ô˘, fiÙ·Ó ¤Ú·Û ·fi ÙË ¯ÒÚ· ·˘Ù‹, ¿ÓÔÈÍ ‰ÈÒÚ˘Á˜, ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ٷ ÔÚÌËÙÈο ÓÂÚ¿ Ó· ‚ÚÔ˘Ó ‰È¤ÍÔ‰Ô ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ·. OÈ ™Î‡ı˜, ‚ϤÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ·˘Ù‹, ·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó Ó· ÂÏ¢ıÂÚÒÛÔ˘Ó ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·. O ¢Èfi‰ˆÚÔ˜ Ô ™ÈÎÂÏÈÒÙ˘ ·Ú·‰›‰ÂÈ ÌÈ· ·Ó¿ÏÔÁË ÈÛÙÔÚ›·, ÌÂÙ·ı¤ÙÔÓÙ·˜ fï˜ ÙÔÓ ¯ÒÚÔ ‰Ú¿Û˘ ·fi ÙË ‚ÔÚÂÈÓ‹ ™Î˘ı›· ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ. O ÔÙ·Ìfi˜ AÂÙfi˜ (Ô ÌÂÙ¤ÂÈÙ· N›ÏÔ˜) ͯ›ÏÈÛÂ Î·È Î·Ù¤ÛÙÚ„ ٷ ¿ÓÙ· ÛÙÔ ÔÚÌËÙÈÎfi ÙÔ˘ ¤Ú·ÛÌ·. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‹Ù·Ó ·Ó‹ÌÔÚÔ˜ Ó· ·ÓÙȉڿÛÂÈ ·ÏÏ¿ Ô HÚ·ÎÏ‹˜ ¤¯ÙÈÛ ÊÚ¿ÁÌ·Ù· ·ӷʤÚÔÓÙ·˜ ÙË ÚÔ‹ ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡ ÛÙËÓ ·Ú¯È΋ ÙÔ˘ ÎÔ›ÙË. T¤ÏÔ˜, Ô ¢Ô‡ÚȘ Ô ™¿ÌÈÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ÌÈ· ¿ÏÏË ÂΉԯ‹, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›·, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÔıÔ‡Û ÂÚˆÙÈο ÙËÓ AıËÓ¿ Î·È ÙÈ̈ڋıËΠÁÈ· ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘ ·˘Ù‹.
AÏÂÍ·Ó‰ÚÈÓÔ› Î·È PˆÌ·›ÔÈ O ̇ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¤Ù˘¯Â ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋˜ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ·fi ÙÔ˘˜ ·ÏÂÍ·Ó‰ÚÈÓÔ‡˜ ÔÈËÙ¤˜. O K·Ïϛ̷¯Ô˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ ¶ÚÔÌ‹ıÂÈÔÓ ËÏfiÓ, Î·È Ô AÔÏÏÒÓÈÔ˜ Ô Pfi‰ÈÔ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ·Ú·ÛÙ·ÙÈο ÙȘ ÎÚ·˘Á¤˜ fiÓÔ˘ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙÔÓ K·‡Î·ÛÔ ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ Ô ·ÂÙfi˜, Ô˘ ÙÚÒÂÈ ÙÔ Û˘ÎÒÙÈ ÙÔ˘, ÂÙ¿ÂÈ ‰‡Ô ÊÔÚ¤˜ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ÏÔ›Ô ÙˆÓ AÚÁÔÓ·˘ÙÒÓ. EÈÚfiÛıÂÙ·, Ë M‹‰ÂÈ· ‰›ÓÂÈ ÛÙÔÓ I¿ÛÔÓ· ÙÔ ¶ÚÔÌ‹ıÂÈÔÓ Ê¿ÚÌ·ÎÔÓ, ¤Ó· Ê˘Ùfi Ô˘ ‚Ï·ÛÙ·›ÓÂÈ ·fi ÙÔÓ È¯ÒÚ·, ÙÔ ıÂ›Ô ·›Ì· Ô˘ Ú¤ÂÈ ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·, ÂÓÒ ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô TÈÙ¿Ó·˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ ¢Â˘Î·Ï›ˆÓ· Ô˘ ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙË £ÂÛÛ·Ï›· Î·È ÚÒÙÔ˜ ¤¯ÙÈÛ fiÏÂȘ Î·È Ó·Ô‡˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. O E˘ÊÔÚ›ˆÓ ·Ú·‰›‰ÂÈ ˆ˜ Ô Á›Á·ÓÙ·˜ E˘Ú˘Ì¤‰ˆÓ ‚›·Û ÙËÓ HÚ· Î·È ¤ÙÛÈ ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜. O ¢›·˜ ¤Ù·Í ÙÔÓ E˘Ú˘Ì¤‰ÔÓÙ· ÛÙÔÓ T¿ÚÙ·ÚÔ Î·È ·Ï˘Ûfi‰ÂÛ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ÏfiÁˆ Ù˘ ·Ú·Á‹˜ Ù˘ ʈÙÈ¿˜. ¶ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÙÔ˘
H O Aτλαντας, καταβε¶ÚÔÌËı¤·, ¿ÓÙÔÙ ÚÔÛ·ÚÌÔṲ̂Ó˜ ÛÙȘ ·Ó¿ÁΘ Î·È ÛÎÔÈÌfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ¤ÚÁÔ˘, Û˘Ó·ÓÙ¿ÌÂ, ÛÙ· º·ÈÓfiÌÂÓ· ÙÔ˘ EÚÌ›Ô˘, ÛÙ· £ËÚȷο (ÙÔ ÂÂÈÛfi‰ÈÔ Ì ÙÔ Ê›‰È) Î·È ÛÙ· AÏÂÍÈÊ¿Ú̷η ÙÔ˘ NÈοӉÚÔ˘ (·Ú·Á‹ Ù˘ ʈÙÈ¿˜) Î·È ÛÙËÓ AÏÂÍ¿Ó‰Ú· ÙÔ˘ §˘ÎfiÊÚÔÓ·. O ̇ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ì ÙÔÓ ÏÔ‡ÛÈÔ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi ÙÔ˘ ı· Á›ÓÂÈ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ÛÙËÓ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋ ÂÔ¯‹. O §Ô˘ÎÈ·Ófi˜ ı· ÙÔ˘ ·ÊÈÂÚÒÛÂÈ ¤Ó·Ó ‰È¿ÏÔÁÔ Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ¶ÚÔÌËı‡˜, ÂÓÒ Ô Ì‡ıÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÁÓˆÛÙÔ˜ ÙfiÛÔ ÛÙÔÓ KfiÈÓÙÔ ™Ì˘ÚÓ·›Ô fiÛÔ Î·È ÛÙÔÓ NfiÓÓÔ. ™ÙË ÚˆÌ·˚΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Ë ·Ï·ÈfiÙÂÚË ·Ó·ÊÔÚ¿ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ AÎÎÈÔ (ÛÙËÓ ÔÌÒÓ˘ÌË ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ Î·È ÛÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· Ô˘ ›¯Â ˆ˜ ı¤Ì· Ù˘ ÙÔÓ ºÈÏÔÎÙ‹ÙË), ÂÓÒ ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Ô B¿ÚÚˆÓ (Û ÌÈ· ÌÂÓ›ÂÈ· Û¿ÙÈÚ·), Ô OÚ¿ÙÈÔ˜, Ô M·È΋ӷ˜, Ô ¶ÚÔ¤ÚÙÈÔ˜, Ô B·Ï¤ÚÈÔ˜ ºÏ¿ÎÎÔ˜ Î·È Ô ™ÂӤη˜. ™∏ª∂πfl™∂π˜: 1. Aπ την υπθεση των «Περσών» του Aισχύλου αντλούμε την ακλουθη πληροφορία: «κείται η μυθοποιία εν παρεκβάσει παρά Σοφοκλεί εν Kολχίσι, παρά δε Eυριπίδη λως ου κείται». H τραγωδία αυτή του Σοφοκλή έχει χαθεί, αλλά γνωρίζουμε πως η Mήδεια είχε χρησιμοποιήσει το «Προμήθειον φάρμακον» για την προστασία του Iάσονα. Mεμονωμένες αναφορές του Προμηθέα απαντούν τσο στον Σοφοκλή (στον «Oιδίποδα επί Kολωνώ» 55 κ.εξ., καθώς και στα σατιρικά
βλημνος απ το βρος του ουρανο , και ο Προμηθας, δεμνος σε κ ονα, με τον αετ να του κατατργει το παρ. Mε την τολμηρ αυτ σ λληψη που απηχε τις κοσμοθεωρ ες του Aναξ μανδρου, ο αγγειογρφος επιχειρε να δσει μια απτ εικνα του κσμου, τα πρατα του οπο ου, σε Aνατολ και Δ ση, ορ ζει η παρουσ α δ ο λλων τιμωρημνων απ τον Δ α Tιτνων. K λιξ, περ. 550 π.X. Pμη, Mουσε ο Bατικανο .
δράματα «Kωφοί» και «Πανδώρα ή Σφυροκποι») σο και στον Eυριπίδη («Iων» 455, «Φοίνισσαι» 1122). 2. O Προμηθέας αποτελεί το τυπικ παράδειγμα αντίστασης στους θεούς και, κατά συνέπεια, η ενασχληση των Σοφιστών με τη μυθολογική παράδοσή του πρέπει να θεωρείται δεδομένη. H έλλειψη, μως, σχετικών πληροφοριών, μάς στερεί τη δυναττητα να εξαγάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα. Mεμονωμένες σχετικές αναφορές σώζονται μνο σε μεταγενέστερους συγγραφείς (βλ. RE s.v. Prometheus, 683).
BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·: Griffith, M., «Aeschylus. Prometheus Bound», Cambridge, 1983. Kακριδής, I., «Eλληνική Mυθολογία», τ. 2, Eκδοτική Aθηνών, 1986. Kerenyi, K., «Prometheus. Das griechische Mythologem von der menschlichem Existenz», Zurich 1946. Lesky, A., «H τραγική ποίηση των αρχαίων Eλλήνων» (μτφρ. N. Xουρμουζιάδης τ. A΄, Aθήνα, MIET 1990 τίτλος πρωτοτύπου: «Die tragische Dichtung der Hellenen», Vandenhoeck & Ruprecht in Gottingen 1972). «Paulys Realencyclopadie der klassischen Altertumswissenschaft», XXIII, 1, Priscilla-Psalychiadai, 653730, s.v. P., Stuttgart 1957. Sechan, L., «Le mythe de Promethee», Paris 1967 (1926).
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
5
Eκδοχς του μ θου Tης M ∞ÿƒ∏˜ K √ÀΔ™√À¢Õ∫∏ Aν. καθηγ τριας Aμερικανικ ς και Συγκριτικ ς Λογοτεχνας Πανεπιστημου Aθηνν
O
¶POMH£EA™ Î·È Ô Oȉ›Ô‰·˜ Â›Ó·È ‰‡Ô ·fi Ù· ÔÏÏ¿ ÚfiÛˆ· ÙÔ˘ ıÂÔ‡ ¢ÈÔÓ‡ÛÔ˘ (¿Ô„Ë Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ Î·È Ô N›ÙÛ ÛÙË °¤ÓÂÛË Ù˘ TÚ·Áˆ‰›·˜), ηıÒ˜ Ë ‰Ú·Ì·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ‰ÈÔÓ˘ÛÈ·ÎÔ‡ Û·Ú·ÁÌÔ‡ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙȘ ÈÛÙÔڛ˜ Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÒÓ ÚÔÙ‡ˆÓ. O ̇ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Û·Ó ÈÛÙÔÚ›· ÎÔÛÌÔÁÔÓÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜, Ë ÔÔ›· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ¤¯ÂÈ ·Ú·Ì›ÓÂÈ ÙÔ ‰ËÌÔÊÈϤÛÙÂÚÔ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎfi ·Ú¯¤Ù˘Ô ·fi ÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÔ¯‹ ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·. O HÛ›Ô‰Ô˜ (8Ô˜ ·È. .X.) ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ÚÒÙË ËÁ‹ Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜ Ì ÙÔ ‰È‰·ÎÙÈÎfi Ô›ËÌ· EÚÁ· Î·È HÌ¤Ú·È Î·È ÙÔ ¤Ô˜ £ÂÔÁÔÓ›·, Ù· ÔÔ›· ÂÚȤ¯Ô˘Ó ÙË ÁÂÓ·ÏÔÁ›· Î·È Ù· ·Ú¯·˚ο Ì˘ıÔÏÔÁ‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·. TÔÓ Ì‡ıÔ fï˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· –ۇ̂ÔÏÔ Ù˘ ı˘Û›·˜– ·Ó¿Ù˘Í ÛÙË ÛÔ˘‰·›· ÙÚÈÏÔÁ›· ÙÔ˘ Ô AÈÛ¯‡ÏÔ˜. Afi Ù· ÙÚ›· ‰Ú¿Ì·Ù·, ¶ÚÔÌËı‡˜ ¶˘ÚÊfiÚÔ˜, ¶ÚÔÌËı‡˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ Î·È ¶ÚÔÌËı‡˜ §˘fiÌÂÓÔ˜, ÛÒ˙ÂÙ·È ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô ıˆÚÂ›Ù·È ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· ÙÔ ·ÚÈÛÙÔ‡ÚÁËÌ· Ù˘ ÚÔÌËıÂ˚΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘ ÁÈ· ÙË ‰˘ÙÈ΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·. H ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ ·Ú¯›˙ÂÈ Ì ÙËÓ Î·Ù·‰›ÎË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Î·È ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ Ì ÙËÓ ÙÈ̈ڛ· ÙÔ˘ Î·È ÙËÓ ÔÚÁ‹ ÙÔ˘ ¢›·. ™ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÙÚ·ÁÈÎÔ‡˜ ÔÈËÙ¤˜ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ˆ˜ «˘ÚÊfiÚÔ˜» ÛÙÔÓ Oȉ›Ô‰· › KÔψÓÒ ÙÔ˘ ™ÔÊÔÎÏ‹ Î·È ÛÙȘ ºÔ›ÓÈÛÛ˜ ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë, ÂÓÒ ÛÙÔÓ IˆÓ· Ê·›ÓÂÙ·È Ë Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÛÙË Á¤ÓÓËÛË Ù˘ ı¿˜ AıËÓ¿˜. O ÂÈÎfi˜ ÔÈËÙ‹˜ AÔÏÏÒÓÈÔ˜ Ô Pfi‰ÈÔ˜ (3Ô˜ ·È. .X.) Î·È Ô Ì˘ıÔÁÚ¿ÊÔ˜ AÔÏÏfi‰ˆÚÔ˜ (2Ô˜ ·È. .X.) ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÁÈ· ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙȘ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Û ۯ¤ÛË Ì ¿ÏÏ· ÚfiÛˆ· Ù˘ Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜. ™Ù· AÚÁÔÓ·˘ÙÈο ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È, fiÙ·Ó ÔÈ AÚÁÔÓ·‡Ù˜ ÏËÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ·fiÎÚËÌÓÔ˘˜ ‚Ú¿¯Ô˘˜ ÙÔ˘ K·˘Î¿ÛÔ˘, Û ۯ¤ÛË Ì ÙË M‹‰ÂÈ·, ·ÏÏ¿ Î·È ˆ˜ ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ ¢Â˘Î·Ï›ˆÓ· Î·È ÚÔ¿ÙÔÚ·˜ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜. O AÔÏÏfi‰ˆÚÔ˜, ÛÙË BÈ‚ÏÈÔı‹ÎË Â›Û˘, ÏËÚÔÊÔÚ› ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÔÁfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ Á¤ÓÔ˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, fiˆ˜ Î·È ÁÈ· ÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘ Ì ÙÔÓ K¤ÓÙ·˘ÚÔ X›ڈӷ. Afi ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ô ÚÔÌËıÂ˚Îfi˜ ̇ıÔ˜ ·ÔÙÂÏ› ̤ÚÔ˜ Ù˘ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜ Î·È Û‡Ì‚ÔÏÔ ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ·ÏÏ¿ ÌÂÈÒÓÂÙ·È Ë ‰Ú·Ì·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜, Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ È· ÙËÓ ›‰È· ıÚËÛ΢ÙÈ΋, ÔÏÈÙÈ΋ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‚·Ú‡ÙËÙ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜
ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘. ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Â›Ó·È Ô Â˙fi˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜ ÙÔ˘ §Ô˘ÎÈ·ÓÔ‡ ¶ÚÔÌËı¤·˜ (2Ô˜ ·È. .X.), fiÔ˘ ‰È·ÎˆÌˆ‰Ô‡ÓÙ·È ÔÈ ‰ÈηÛÙÈΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜ ηٿ ÙÔ˘˜ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜. ™ÙÔ˘˜ ڈ̷˚ÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ Ô Ì‡ıÔ˜ Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È Û ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÎÔÚ˘Ê·›ˆÓ §·Ù›ÓˆÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ, fiˆ˜ ÛÙȘ ø‰¤˜ ÙÔ˘ OÚ¿ÙÈÔ˘, ÛÙȘ EÎÏÔÁ¤˜ ÙÔ˘ BÈÚÁ›ÏÈÔ˘, ÛÙȘ MÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ÙÔ˘ O‚›‰ÈÔ˘ Î·È ÛÙË º˘ÛÈ΋ IÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¶Ï›ÓÈÔ˘. O KÈÎ¤ÚˆÓ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ÙËÓ ‡·ÚÍË Ï·ÙÈÓÈ΋˜ ÌÂÙ¿ÊÚ·Û˘ ÙÔ˘ ÙÚ›ÙÔ˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ÙÚÈÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ Î·È ÌfiÓÔ Ô §Ô‡ÎÈÔ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ ¤Ó· Û‡ÓÙÔÌÔ ¤ÚÁÔ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÁÈ· ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·.
Afi ÙËÓ AÓ·Á¤ÓÓËÛË ÛÙÔÓ 18Ô ·È. ™ÙËÓ Â˘Úˆ·˚΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·, ·fi ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ AÓ·Á¤ÓÓËÛ˘ ̤¯ÚÈ Î·È ÙÔ ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎÈÛÌfi ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙÔ ı¤Ì· ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ Î·È ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘˜. AӷʤÚÂÙ·È Û ‰È¿ÊÔÚ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ™·›ÍËÚ, fiˆ˜ Ô ·Ï˘ÛÔ‰Â̤ÓÔ˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÛÙÔÓ T›ÙÔ AÓ‰ÚfiÓÈÎÔ (Titus Andronicus, 1594), ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙË ¢È‰Ò (Dido, Queen of Carthage, 1954) ÙÔ˘ M¿ÚÏÔÔ˘ (Christopher Marlowe), ÂÓÒ Ô ÌÂÁ¿ÏÔ˜ AÁÁÏÔ˜ ÔÈËÙ‹˜ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·È. M›ÏÙÔÓ (John Milton) ÙÔ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÁÈ· ÙÔ ‰Ú¿Ì· ÙÔ˘ ™·Ì„ÒÓ AÁˆÓÈÛÙ‹˜ (Samson Agonistes, 1671). ¶ÚÈÓ ·fi ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ· Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Î·È Ì ·ÈÛÈfi‰ÔÍÔ ÙÚfiÔ Û·Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfi Ó‡̷, fiˆ˜ ÛÙ· ÔÈ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ NÙÚ¿ÈÓÙÂÓ (John Dryden), Ô ÔÔ›Ô˜ ÙÔÓ ıˆÚ› ·Ù¤Ú· Ù˘ ÁÏ˘ÙÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘. O Ì˘ıÈÎfi˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÂÎÙfi˜ ·fi ÙȘ Ù¤¯Ó˜ Î·È ÙȘ ÂÈÛً̘, ›¯Â ‰ÒÛÂÈ ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Û˘Ó·›ÛıËÌ· Î·È ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Ó· ÛΤÙÂÙ·È. H ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·˘Ù‹ ÚÔÛÊÔÚ¿ ÚÔۤϷ‚ ÔÈΛϘ ÂÚÌËÓ›˜ Î·È Û˘ÁΛÓËÛ ȉȷ›ÙÂÚ· ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ Î·È ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·. TÔÓ 18Ô fï˜ ·ÈÒÓ· Ë Ì˘ıÔÏÔÁ›· ¯¿ÓÂÈ ÙÔÓ ËÚˆÈÎfi Ù˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È Á›ÓÂÙ·È ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Û¿ÙÈÚ·˜ Î·È ‰È·ÎˆÌÒ‰ËÛ˘. ™ÙÔ ÚÒÙÔ ·fi Ù· ÔÈ‹Ì·Ù· Ì ٛÙÏÔ ¶ÚÔÌËı¤·˜ (·ÓÒÓ˘ÌÔ, ¢Ô˘‚Ï›ÓÔ 1724), Ô Ì˘ıÔÏÔÁÈÎfi˜ ‹Úˆ·˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ ÎϤÊÙ˘ ¯ˆÚ›˜ ηӤӷ ËÚˆÈÎfi ÛÙÔȯ›Ô. A˘Ùfi ÙÔ Â›‰Ô˜ ¯ÂÈÚÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ·ÓÙÈη٤ÛÙËÛÂ Ë ÎˆÌˆ‰›· Î·È ÔÈ ·Úˆ‰›Â˜, Ì ¤ÚÁ· ÚˆÙfiÙ˘·, ·ÏÏ¿ ÌÈÎÚ‹˜ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋˜ ·Í›·˜. ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·˘ÙÒÓ Â›Ó·È Ô Prometheus Britannicus (1840) ÙÔ˘ MÚ¤ÚÂÙÔÓ (J. L. Brereton) Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ›ıÂÛË Î·Ù¿ Ù˘ ÚÒÙ˘ ÊÈÏÂχıÂÚ˘ ΢‚¤ÚÓËÛ˘ ÛÙËÓ AÁÏÏ›· Î·È Ë ÎˆÌˆ‰›· ÙÔ˘ P˘ (Robert Reece) ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‹ O ¿ÓıÚˆÔ˜ ÛÙÔ BÚ¿¯Ô (Prometheus: or, The
O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÛÙËÓ Â˘Úˆ·˚΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ· ·fi ÙËÓ AÓ·Á¤ÓÓËÛË Ò˜ Û‹ÌÂÚ·
6
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
H Γιχαν Bλφγκανγκ φον Γκα τε (1749-1832). Tο δημιουργικ πνεμα του Προμηθα το ενπνευσε τσο το λυρικ πο ημα «Προμηθας» (1772) σο και το δετερο μρος του «Φ ουστ» (1832). Πορτρτο του ποιητ που φιλοτχνησε το 1828 ο Kαρλ Γιζεφ Στ λερ. Mναχο, Nα Πινακοθ κη.
H Πρσυ Mπυς Σλλεϋ (1792-1822). Oι ιδες του περ ελευθερ ας ξεκινοσαν απ τη μελτη της αρχα ας ελληνικ ς πο ησης και της πλατωνικ ς φιλοσοφ ας. Προσωπογραφ α απ τον A. K ρα. Λονδ νο, Eθνικ Πινακοθ κη Προσωπογραφι%ν.
Õ Φρειδερ κος N τσε (18441900). Kατ την ποψ του, Oιδ ποδας και Προμηθας δεν ε ναι παρ δο απ τα πολλ πρσωπα του θεο Διονσου.
Õ Nικηφρος Bρεττ κος (19121991). Tο ργο του «O Προμηθας το παιχν δι μιας μρας» διακρ νεται για την πρωτοτυπ α, τις σκηνικς αρετς και την ποιητικ αρτιτητ του.
man on the Rock!, 1865) Ì ÛÎÔfi ÙËÓ „˘¯·ÁˆÁ›· ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡.
PÔÌ·ÓÙÈÛÌfi˜ ™ÙË ÏÔÁÔÙ¯ӛ· fï˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· Ë ËÚˆÈ΋ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Â›Ó·È Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÛÙ· ¤ÚÁ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ PÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡. TÔ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi Ó‡̷ ÙÔ˘ Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÚÔÙ‡Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ·ÛÙ›Ú¢ÙË ËÁ‹ ¤ÌÓ¢Û˘ ÁÈ· ÙËÓ Ô›ËÛË ÙÔ˘ ÏfiÚ‰Ô˘ B‡ÚˆÓ· Î·È ÙÔ˘ ™¤Ïϸ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·Ó Î·È ÁÓÒÚÈ˙·Ó ÙȘ ¿ÏϘ ÎÏ·ÛÈΤ˜ ËÁ¤˜, ›¯·Ó ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÛÙ› ·fi ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ ÛÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô. TÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfi Ó‡̷ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ô˘ Û˘ÁΛÓËÛ ÙÔÓ °Î·›Ù (‚Ï. Ï˘ÚÈÎfi Ô›ËÌ· ¶ÚÔÌËı¤·˜,1772), ·ÏÏ¿ Î·È ‰Â‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÁÓˆÛÙÔ‡ ¤ÚÁÔ˘ º¿Ô˘ÛÙ, 1832) ·Ê‹ÓÂÈ ·‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÙÔ˘˜ AÁÁÏÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜. O B‡ÚˆÓ, Ô ÔÔ›Ô˜ ÌfiÏȘ ›¯Â ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ ÙÔ ‰Ú¿Ì· M¿ÓÊÚÂÓÙ, Ì ÎÂÓÙÚÈÎfi ÚfiÛˆÔ ¤Ó·Ó ¿ÏÏÔ Â·Ó·ÛÙ¿ÙË, ÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ Û‡ÓÙÔÌÔ Ï˘ÚÈÎfi Ô›ËÌ· ¶ÚÔÌËı¤·˜ (1816), Ù·˘Ù›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ Ì·ÚÙ‡ÚÈÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ì ÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ ÙÔ˘ ·ÁˆÓ›Â˜. O ‚˘ÚˆÓÈÎfi˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·Ú¤ÌÂÈÓ ÈÛ¯˘Úfi ÚfiÙ˘Ô ÁÈ· ÙË Ï˘ÚÈ΋ Ô›ËÛË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÂΛÓÔ ÙÔ˘ Ì·¯ËÙ‹ Ù˘ ·‰ÈΛ·˜, Ë ÔÔ›· ηٷȤ˙ÂÈ ÙÔ Ó‡̷ Î·È ‚·Û·Ó›˙ÂÈ ÙÔ ÛÒÌ· ÙˆÓ Ï·ÒÓ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹. ™ËÌ·ÓÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ‚˘ÚˆÓÈ΋ ÂÈÚÚÔ‹ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ™¤Ïϸ (P. B. Shelley), Ô ÔÔ›Ô˜ ›ÛÙ„ ÛÙËÓ ÙÂÏÂÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ Î·È Â›¯Â Ú·ÏÈÛÙÈΤ˜ ȉ¤Â˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·, Ô˘ ÍÂÎÈÓÔ‡Û·Ó ·fi ÙË ÌÂϤÙË Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ô›ËÛ˘ Î·È Ù˘ Ï·ÙˆÓÈ΋˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ §˘fiÌÂÓÔ˜ (Prometheus Unbound, 1819) Â›Ó·È ¤Ó· Ï˘ÚÈÎfi ‰Ú¿Ì· Ô˘ Û˘Ó¯›˙ÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË Î·È ‰Â›¯ÓÂÈ ÙËÓ ÔÚ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, Ô˘ ‰ÂÓ ˘Ô·ÙÂÈ ÛÙËÓ Ù˘Ú·ÓÓ›· Î·È ÛÒ˙ÂÙ·È ·fi ÌÈ· ۯ‰fiÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ·Á¿Ë. TÔ Ô›ËÌ· ÙÔ˘ ™¤Ïϸ, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÔÈ ÊÈÏÔÛÔÊÈΤ˜ ȉ¤Â˜ Î·È Ë ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ Ù¯ÓÈ΋ ÂËÚ¤·Û·Ó ÙȘ ÂfiÌÂÓ˜ ÁÂÓȤ˜, ıˆÚÂ›Ù·È Ë ÈÔ ÛÔ˘‰·›· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ·ӷÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘.
H Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÔ¯‹
à N κος Kαζαντζ κης (1883-1957). O πιο «προμηθεϊκς» εκπρσωπος της νεοελληνικ ς λογοτεχν ας, σε μια μμετρη τριλογ α του (1943), ομτιτλη με εκε νην του Aισχλου, μετασχηματ ζει τον αρχαϊκ μθο σε μια προσωπικ σνθεση μεταφυσικο χαρακτ ρα, που εκφρ ζει τις αναζητ σεις του.
Afi Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ¤ˆ˜ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÔ¯‹, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÂÚÈÏ·ÓÈ¤Ù·È Î·È ÂÎÌÔÓÙÂÚÓ›˙ÂÙ·È Û fiÏ· ۯ‰fiÓ Ù· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο ›‰Ë. T·Íȉ‡ÂÈ ·fi ÙȘ ˘Ú·Ì›‰Â˜ Ù˘ AÈÁ‡ÙÔ˘ (John Read, A Record of the Pyramids, 1942) ̤¯ÚÈ ÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ (Wallace Nichols, Prometheus in Picadilly, 1927) Î·È ÛÙ· ‚ÈÔÌ˯·ÓÈο ΤÓÙÚ· Ù˘ AÌÂÚÈ΋˜ (Lawrence Lee, Prometheus in Pittsburgh, 1952). O AÌÂÚÈηÓfi˜ ÏfiÁÈÔ˜ EÌÂÚÛÔÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ, ÛÙÔ ‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘ IÛÙÔÚ›·, fiÙÈ «Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Ô IËÛÔ‡˜ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜». H Û‡ÁÎÚÈÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ì ÙÔ ı¿ÓıÚˆÔ Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È Û ‰È¿ÊÔÚ· ÏÔÁÔÙ¯Ӌ̷ٷ, fiˆ˜ ÛÙÔ Ï˘ÚÈÎfi Ô›ËÌ· ÙÔ˘ O’ P¿ÈÏÈ (J.b. O’ Reilly) Prometheus - Christ (1887). AÏÏÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ‰È·Î·Ù¤¯ÔÓÙ·È ·fi ÂÛÈÌÈÛÌfi Ì ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔ˘˜ Ó· ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÁÈ· ¿ÓÙ· ‰Â̤ÓÔ˜ ÛÙÔÓ K·‡Î·ÛÔ, fiˆ˜ Ô ºÏ¤ÙÛÂÚ (J.G. Fletcher) ÛÙÔ Â˙fi ÙÔ˘ O ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· (The Death of Prometheus, 1925). Afi Ù· ı·ÙÚÈο ¤ÚÁ· ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È Ô ¶˘ÚÊfiÚÔ˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ (The Fire - Bringer, 1904) ÙÔ˘ MÔ‡ÓÙÈ (W. V. Moody), ¤Ó·˜ Ù¤ÏÂÈÔ˜ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ ÎÏ·ÛÈÎÒÓ ÚÔÙ‡ˆÓ Î·È ÛÙÔȯ›ˆÓ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌÔ‡, Ì ı¤Ì· ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ˆ˜ ηı‹ÎÔÓ. °È· ÙÔÓ ÚˆÙfiÙ˘Ô ÂÎÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌfi ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÂÓÙ˘ˆÛÈ¿˙ÂÈ Î·È Ë Ê¿ÚÛ· (sotie)
H
K A £ H M E P I N H
B
ÙÔ˘ ZÈÓÙ (Andre Gide) O ηÎÔ·Ï˘ÛÔ‰Â̤ÓÔ˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ (Le Promethee mal Enchaine, 1899), fiÔ˘ ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È ÙÔ È‰Â҉˜ Ù˘ ·fiÏ˘Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Î·È Ô ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi˜ ·ÙÔÌÈÎÈÛÌfi˜. «O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ» ηٷ‚ÚÔ¯ı›˙ÂÈ ÙÔÓ ·ÂÙfi ÙÔ˘, ۇ̂ÔÏÔ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ Û˘Ó›‰ËÛ˘, ÂÊfiÛÔÓ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÏÔÁÈ΋ ÂÍ‹ÁËÛË Ù˘ ‡·Ú͢ ÙÔ˘ ηÏÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ηÎÔ‡. °È· ÙËÓ È‰ÈÔÙ˘›· ÙÔ˘ ›Û˘ ͯˆÚ›˙ÂÈ ÙÔ Û‡ÓÙÔÌÔ Ï˘ÚÈÎfi Ô›ËÌ· Prometheus (Collected Poems, 1961) ÙÔ˘ ÁÓˆÛÙÔ‡ Û˘ÁÁڷʤ· ÙˆÓ EÏÏËÓÈÎÒÓ M‡ıˆÓ °ÎڤȂ˜ (Robert Graves), Ì ı¤Ì· ÙÔ Ì·ÚÙ‡ÚÈÔ ÙÔ˘ ··ÙË̤ÓÔ˘ ÂÚ·ÛÙ‹ Ô˘ ˘ÔʤÚÂÈ Û·Ó ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·. AÏÏ¿ ÙÔ ÈÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ¤ÚÁÔ Â›Ó·È ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· Ô ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎfi˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ AÌÂÚÈηÓÔ‡ Û˘ÁÁڷʤ· AÓÙ·˚Î (John Updike) ÛÙÔ ‚Ú·‚Â˘Ì¤ÓÔ Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· O K¤ÓÙ·˘ÚÔ˜ (The Centaur, 1963), ÙÔ ÔÔ›Ô ÎÈÓÂ›Ù·È ‰È·¯ÚÔÓÈο ηÈ, Ì ÙÔÓ Â˘ÚËÌ·ÙÈÎfi Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÒÓ ·Ú·‚ÔÏÒÓ Î·È ÛÙÔȯ›ˆÓ «Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎÔ‡ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡», ÌÂٷʤÚÂÈ Û ÌÈ· ·ÌÂÚÈηÓÈ΋ ΈÌfiÔÏË ÙËÓ ·Ú¯¤Ù˘Ë ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ·ÙÚÈ΋˜ ı˘Û›·˜.
NÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ· TÔ ı¤Ì· ‰ÂÓ ¿ÊËÛ ·‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ Ù˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜. O ÈÔ ÚÔÌËıÂ˚Îfi˜ Ù˘ ÂÎÚfiÛˆÔ˜, N›ÎÔ˜ K·˙·ÓÙ˙¿Î˘, Û ÌÈ· ¤ÌÌÂÙÚË ÙÚÈÏÔÁ›· (1943) ÔÌfiÙÈÙÏË Ì ÙËÓ ·ÈÛ¯˘ÏÈ΋, ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÈ ÙÔÓ ·Ú¯·˚Îfi ̇ıÔ Û ÌÈ· ÚÔÛˆÈ΋ Û‡ÓıÂÛË ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙȘ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘. ™ÙÔ §˘ÚÈÎfi HÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ÙÔ˘ ™ˆÙ‹ÚË ™Î›Ë ˘¿Ú¯Ô˘Ó ›Û˘ ‰‡Ô ÔÈ‹Ì·Ù·, O AÓıÚˆÔ˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ Î·È O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÛÙÔÓ OÏ˘ÌÔ (1948). AÍÈÔÚfiÛÂÎÙÔ Â›Ó·È ÙÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi Ï˘ÚÈÎfi ‰Ú¿Ì· ÙÔ˘ NÈÎËÊfiÚÔ˘ BÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‹ ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÌÈ·˜ ̤ڷ˜ (1978) ÁÈ· ÙËÓ ÚˆÙÔÙ˘›·, ÙËÓ ÔÈËÙÈ΋ ·ÚÙÈfiÙËÙ· Î·È ÙȘ ÛÎËÓÈΤ˜ ·ÚÂÙ¤˜ ÙÔ˘. ™¯ÔÏÈ·ÛÙ‹˜ Î·È Ù˘ K·˙·ÓÙ˙·ÎÈ΋˜ ÙÚÈÏÔÁ›·˜, Ô BÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ‰ÂÓ ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È Û ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô. ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ› ¤Ó·Ó ¶ÚÔÌËı¤· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ì·˜, Û˘ÁÎÂÚ·ÛÌfi ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎÒÓ Ù¿ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, fiˆ˜ ÙÔ ‚˘ÚˆÓÈÎfi Ûı¤ÓÔ˜, Ù· ȉÂÒ‰Ë ÙÔ˘ ™¤Ïϸ Î·È Ë ˘·ÚÍȷ΋ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ §fiÔ˘ÂÏ. E›Ó·È Ô Ú·ÏÈÛÙ‹˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÈ̤ÓÂÈ Ó· Ì¿¯ÂÙ·È «ÁÈ· ÙÔÓ ·ÁÒÓ·», ·ÊÔ‡ Ì’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÙËÓ ˘·ÚÍȷ΋ ·Ó¿ÁÎË ÙÔ˘ ÛÎÂÙfiÌÂÓÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ó· ·ÁˆÓ›˙ÂÙ·È ·ÈÒÓÈ·. BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·: Vernant, J.-P., Vidal Naquet, P., «Myth and Tragedy» Zone, 1990. Segal, E., (επιμ.), «Greek Tragedy: Modern Essays in Criticism», Harper & Row 1983. Austin, N., «Meaning and Being in Myth», Pennsylvania state University Press, 1990. Trousson, R., «Le Theme de Promethee dans la litterature Europeene», Droz 1964. Raizis, M.B., «From Caucasus to Pittsburgh: The Prometheus Theme in British and American Poetry», Gnosis, 1982). Raizis, M.B., «O Προμηθέας του Bρεττάκου» (Mνήμη του ποιητή N. Bρεττάκου, 1912-1991), επ. Π. Mαστροδημήτρης, Aθήνα 1993.
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
7
Πσχων υπ ρμαχος της ανθρωπτητας H «Προμηθας»
Tης A °°Œ§∞˜ T ∞ªμÕ∫∏
(1882). Π νακας του Aρνολντ Mπα κλιν. Συλλογ Mπαρ λλα Σγχρονης Tχνης, Πρμα.
Eπιμελτριας Tμματος Δυτικοευρωπαϊκς Zωγραφικς, Eθνικ Πινακοθκη και Mουσεο Aλξανδρου Σο τζου
O
¶POMH£EA™, ˆ˜ ¿Û¯ˆÓ ˘¤ÚÌ·¯Ô˜ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ Ô˘ ·„ËÊ¿ ÙÔ˘˜ ÎÂÚ·˘ÓÔ‡˜ ÙÔ˘ ¢›· Î·È ˆ˜ ۇ̂ÔÏÔ ÙÔ˘ ·ÁÒÓ· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜ ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙËÓ Ù˘Ú·ÓÓ›·, ÁÓÒÚÈÛ ÌÂÁ¿ÏË ‰ËÌÔÙÈÎfiÙËÙ· ÛÙË ÓÂfiÙÂÚË Â˘Úˆ·˚΋ Ù¤¯ÓË. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔÏÌ¿ÂÈ Ó· ÎϤ„ÂÈ ÙË ÊˆÙÈ¿ ·fi ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ ηÈ, Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· Ù˘ AıËÓ¿˜, Ó· ÙË ¯·Ú›ÛÂÈ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. °È·
8
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
ÙÈ̈ڛ·, Ô Z¢˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÙËÓ ˆÚ·›· ¶·Ó‰ÒÚ·, Ô˘ ÎÚ‡‚ÂÈ Ì¤Û· ÛÙÔ ÎÔ˘Ù› Ù˘ fiÏ· Ù· ‰ÂÈÓ¿, Ì ÛÎÔfi Ó· Ù· ÛÎÔÚ›ÛÂÈ ·Ó¿ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. H ÌÔÈÚ·›· ·˘Ù‹ ËÚˆ›‰· ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ı¤Ì· ‰‡Ô ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÎÒÓ ÈӿΈÓ, ÙÔ˘ NÙ¿ÓÙ °Î·ÌÚÈ¤Ï PÔÛ¤ÙÈ (1869) Î·È ÙÔ˘ T˙ÔÓ °Ô˘›ÏÈ·Ì °Ô˘fiÙÂÚ¯·Ô˘˙ (1849-1917). O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ηÙÔÚıÒÓÂÈ Ó· ÙËÓ ·ÔʇÁÂÈ, Ô ·‰ÂÏÊfi˜ ÙÔ˘ fï˜, EÈÌËı‡˜, Ì·ÁÂ̤ÓÔ˜ ·fi ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ Ù˘, ÙËÓ ·ÓÙÚ‡ÂÙ·È. H ÙÈ̈ڛ· Ô˘ ÂÈÊ˘Ï¿ÛÛÂÈ Ô Z¢˜ ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ ‹Úˆ· Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÛÎÏËÚ‹: ‚¿˙ÂÈ Ó· ÙÔÓ ·Ï˘ÛÔ‰¤ÛÔ˘Ó
O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÛÙË ÓÂfiÙÂÚË Â˘Úˆ·˚΋ Ù¤¯ÓË
H «Προμηθας Δεσμτης» σε π νακα των Πτερ Πουλ Pομπενς και Φρανς Σνιντερς, 1611-12. Για τους ηγεμ νες της εποχς της απολυταρχ ας του μπαρ κ, που αρσκονταν να παρομοιζουν τον εαυτ τους με τον Δ α, η σκην που ο δειν τερος αντ παλος του θεο, αλυσοδεμνος, σπαρσσεται απ τον αετ , ταν απ τις πλον προσφιλε ς. Mουσε ο Tχνης της Φιλαδελφε ας, Συλλογ W. P. Wilstach.
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
9
ʤÚÂÈ ÛÙË ‚ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ Ô B·˙¿ÚÈ. ™ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË Ë ·ÓıÚÒÈÓË ˙ˆ‹ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ˆ˜ ÛÙÂÚË̤ÓË ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·. Oˆ˜ ÔÈ Ì‡ıÔÈ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜, Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙË XÚ˘Û‹ EÔ¯‹ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜, ¤ÙÛÈ ÎÈ ÂΛÓÔÈ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Âȉ¤¯ÔÓÙ·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÚÌËÓ›˜. O ¢ÈÔÁ¤Ó˘ Ô K˘ÓÈÎfi˜, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ıˆÚÔ‡Û ÙËÓ ÚˆÙfiÁÔÓË ·ıˆfiÙËÙ· Î·È ·ÏfiÙËÙ· ˆ˜ Â˘Ù˘¯¤ÛÙÂÚË, ÂÓÒ ÙÔ ‰ÒÚÔ Ù˘ ÛÔÊ›·˜ ¤ÊÂÚ ·Ó·fiÊ¢ÎÙ· ‰ÂÈÓ¿ Î·È fiÓÔ. TÔ ÓfiËÌ· ÙˆÓ ‰‡Ô ÈÓ¿ÎˆÓ ÙÔ˘ ¶È¤ÚÔ ÓÙÈ Kfi˙ÈÌÔ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· Û˘ÓÔ„›˙ÂÈ Û ÁÂÓÈΤ˜ ÁÚ·Ì̤˜ ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ BÔοÎÈÔ˘, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ë ·ÓıÚÒÈÓË ÊÏfiÁ· ‰È¤Ï˘Û ÌÂÓ ÙËÓ ¿ÁÓÔÈ·, ÂȘ ‚¿ÚÔ˜ fï˜ Ù˘ Â˘Ù˘¯›·˜ Î·È Ù˘ ËÚÂÌ›·˜. K·Ù¿ ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ¶·ÓfiÊÛÎÈ, ÔÈ ›Ó·Î˜ ·˘ÙÔ› ÌÔÚ› Ó· ¤¯Ô˘Ó οÔÈ· Û¯¤ÛË Ì ¿ÏϘ ÛÎËÓ¤˜ ·fi ÙËÓ ÚˆÙfiÁÔÓË ˙ˆ‹, fiˆ˜ Â›Ó·È ÔÈ ÛÂÈÚ¤˜ ÙÔ˘ ΢ÓËÁÈÔ‡ Î·È ÙˆÓ ÂÚÈÂÙÂÈÒÓ ÙÔ˘ HÊ·ÈÛÙÔ˘, Ô˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ ›Û˘ Ô ¶È¤ÚÔ.
H ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË
H «Προμηθας μπλε και κ κκινος». Aκουαρλα του Φρντισεκ Kοπκα, 1909-1910. Πργα, Eθνικ Πινακοθκη.
ÛÙÔÓ K·‡Î·ÛÔ Î·È ÛÙ¤ÏÓÂÈ ¤Ó·Ó ·ÂÙfi, ÁÈÔ ÙÔ˘ T˘ÊÒÓ· Î·È Ù˘ E¯È‰Ó·˜, Ó· ÙÔ˘ ηٷÙÚÒÂÈ Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ ÙÔ Û˘ÎÒÙÈ, Ô˘ fï˜ ·Ó·Ï¿ıÂÙ·È Û˘Ó¯Ҙ ‰È·ÈˆÓ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ Ì·ÚÙ‡ÚÈÔ. MÂÙ¿ ¿Ú· ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ·, Ô Z¢˜ ÛÙ¤ÏÓÂÈ ÙÔÓ ÁÈÔ ÙÔ˘ HÚ·ÎÏ‹ Ó· ÙÔÓ ·ÂÏ¢ıÂÚÒÛÂÈ. ™‡Ìʈӷ Ì ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË ·Ú¿‰ÔÛË, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ˘‹ÚÍÂ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ·ÓıÚÒˆÓ, fiˆ˜ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Û ÌÈ· ڈ̷˚΋ Û·ÚÎÔÊ¿ÁÔ (¶·Ú›ÛÈ, §Ô‡‚ÚÔ, 220 Ì.X.). H ηٷÁˆÁ‹ fï˜ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ ·fi ÂΛÓÔÓ Î·Ù·Î˘ÚÒÓÂÙ·È Î·È ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ¢Â˘Î·Ï›ˆÓ ·ÓÙÚ‡ÙËΠÙËÓ ¶‡ÚÚ·, ÎfiÚË ÙÔ˘ EÈÌËı¤· Î·È Ù˘ ¶·Ó‰ÒÚ·˜ Î·È ÔÈ ‰˘Ô ÙÔ˘˜ ˘‹ÚÍ·Ó ÔÈ ÌfiÓÔÈ ÂÈ˙‹Û·ÓÙ˜ ÙÔ˘ K·Ù·ÎÏ˘ÛÌÔ‡. H ·ÓÙ›ÏË„Ë fiÙÈ Ô EÈÌËı¤·˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ ˙ÒˆÓ Î·È ÙȘ Û·ÚÎÈΤ˜ ·ÔÏ·‡ÛÂȘ, ÂÓÒ Ô ¶ÚÔÌËı‡˜ Ì ÂΛÓÔÓ ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜ Î·È Ù˘ ‰È¿ÓÔÈ·˜, ·Ó¿ÁÂÙ·È ÛÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È ÛÙÔÓ ¶ÚfiÎÏÔ, ÂÈ˙› fï˜ ˆ˜ ÙË ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈ΋ ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ M·ÚÛ›ÏÈÔ ºÈÙÛ›ÓÔ (14331499) Î·È ÛÙ· Û¯fiÏÈ· ÙÔ˘ M¤ÈÎÔÓ.
¶È¤ÚÔ ÓÙÈ Kfi˙ÈÌÔ H ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ·‰ÂÏÊÒÓ ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙ÂÙ·È Û ¤Ó· ÌÔÓ·‰ÈÎfi ˙‡-
10
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
ÁÔ˜ ÈÓ¿ÎˆÓ Ô˘ ˘ÔÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ ÂÎÎÂÓÙÚÈÎfi ºÏˆÚÂÓÙÈÓfi ¶È¤ÚÔ ÓÙÈ Kfi˙ÈÌÔ (1461/2-1521) Î·È ·ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó ÂÂÈÛfi‰È· ·fi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·. H ‰È‹ÁËÛË ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È Â‰Ò Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı› ÈÛÙ¿ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Ù˘ Genealogia Deorum ÙÔ˘ BÔηΛԢ, ÂÓÒ Ë Ù·‡ÙÈÛË ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÌÔÚÊÒÓ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· Â›Ó·È ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋: ·ÚÈÛÙÂÚ¿ Ô ¶ÚÔÌËı‡˜ ‹ Ô EÈÌËı‡˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ¤Ó·Ó ¿ÓıÚˆÔ ·fi ËÏfi, ÂÓÒ Ô ¤ÙÂÚÔ˜ ÂÎ ÙˆÓ ‰‡Ô ·Ôı·˘Ì¿˙ÂÈ ÙÔ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ¿ ÙÔ˘. ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô BÔοÎÈÔ˜, Ô EÈÌËı¤·˜ ˘‹ÚÍ ›Û˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ÂÓfi˜ ·ÓıÚÒÔ˘ ·fi ËÏfi Î·È ÙÈ̈ڋıËΠÁÈ’ ·˘Ùfi ·fi ÙÔÓ ¢›·, Ô˘ ÙÔÓ ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛ Û ›ıËÎÔ. ¢ÂÍÈ¿ ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Ô ¶ÚÔÌËı‡˜ Ì·˙› Ì ÙËÓ AıËÓ¿, ÙËÓ ÔÔ›· Û˘Óԉ‡ÂÈ ÛÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÎϤ„ÂÈ ÙË ÊˆÙÈ¿ ·fi ÙÔ ¿ÚÌ· ÙÔ˘ ºÔ›‚Ô˘. ™ÙÔÓ ‰Â‡ÙÂÚÔ ›Ó·Î· Ë ÎÏÔ‹ Ù˘ ʈÙÈ¿˜ Û˘Ó‰˘¿˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÙÈ̈ڛ· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·, ÂÓÒ Ô EÈÌËı‡˜ ÌÔÈ¿˙ÂÈ ·ÔÚÚÔÊË̤ÓÔ˜ ·fi Ù· ı¤ÏÁËÙÚ· Ù˘ ¶·Ó‰ÒÚ·˜. H ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ Ù·ÈÚÈ¿˙ÂÈ ·fiÏ˘Ù· Ì ÙȘ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ¶È¤ÚÔ ÓÙÈ Kfi˙ÈÌÔ, ÂÓfi˜ ·ÏËıÈÓÔ‡ «ÚˆÙfiÁÔÓÔ˘» Ô˘ «˙Ô‡Û Û ϿıÔ˜ ÂÔ¯‹», ·Ó ÎÚ›ÓÔ˘Ì ·fi ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ·Ó·-
O Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ Ì ¿ÏÏ· ÚfiÛˆ· Ô˘ ÂÌϤÎÔÓÙ·È ÛÙȘ ÂÚȤÙÂȘ ÙÔ˘ ‹Úˆ·, ‰ÂÓ Â›Ó·È Î¿ÙÈ Û˘ÓËıÈṲ̂ÓÔ, ȉȷ›ÙÂÚ· ηٿ ÙËÓ AÓ·Á¤ÓÓËÛË. ¶Ôχ ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô ¶¤ÙÂÚ KÔÚÓ¤ÏÈÔ˘˜ (1783-1867) ı· ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂÈ Û ÙÔȯÔÁڷʛ˜ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· Ì ÙÔÓ ‹ÏÈÓÔ ¿ÓıÚˆÔ Î·È ÙËÓ AıËÓ¿, ÙËÓ ¶·Ó‰ÒÚ· Î·È ÙÔÓ EÈÌËı¤· Î·È ÙËÓ AÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ·fi ÙÔÓ HÚ·ÎÏ‹ (1829-30, MfiÓ·¯Ô, °Ï˘ÙÔı‹ÎË). EÓ·˜ ·ÎÏÔ˜ ÂÙ¿ Ô͢ÁÚ·ÊÈÒÓ (1894) Ô˘ ˘ÔÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ M¿Í KÏ›ÓÁÎÂÚ (1857-1900) ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê› ›Û˘ ‰È¿ÊÔÚ· ÛÙ¿‰È· Ù˘ ÔÏ˘Î‡Ì·ÓÙ˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘. O ¶ÚÔÌËı‡˜ ˆ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ·ÓıÚÒˆÓ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Â›Û˘ Û ÌÈ· ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ NÙÔ̤ÓÈÎÔ MÂηÊÔ‡ÌÈ (1486-1551) ÁÈ· ÙÔ ¶·Ï¿ÙÛÔ M›ÓÙÈ ™ÂÚÁοÚÓÙÈ Ù˘ ™È¤Ó·˜, ÂÓÒ Ô PfiÛÔ ºÈÔÚÂÓÙ›ÓÔ (1494-1540) Û˘ÌÂÚȤϷ‚ ÙËÓ ÎÏÔ‹ Ù˘ ʈÙÈ¿˜ Û ÌÈ· ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· Ì ı¤Ì· ÙËÓ ·ÒÏÂÈ· Ù˘ ·ÈÒÓÈ·˜ ÓÂfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ·Ó·ÎÙfiÚÔ˘ ÙÔ˘ ºÔÓÙÂÓÂÌÏfi (1535-40), Ô˘ ÌÂٷʤÚıËÎÂ Î·È Û ٷÈÛÂÚ› ÌÂÙ¿ ÙÔ 1540-50. EÍ¿ÏÏÔ˘, Û ۯ¤‰ÈÔ Ù˘ ›‰È·˜ ÂÔ¯‹˜, Ô˘ ˘ÔÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ¤Ó·Ó ¿ÏÏÔ ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÂÎÚfiÛˆÔ ÙÔ˘ M·ÓÈÂÚÈÛÌÔ‡, ÙÔÓ ¶·ÚÌÈÙ˙È·Ó›ÓÔ (1503-1590), Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÂÌ„˘¯ÒÓÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ, ÂÓÒ Û ÌÈ· ¯·ÏÎÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ X¤ÓÙÚÈÎ °ÎfiÏÙÛÈÔ˘˜ (1558-1617), Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ̤ÚÔ˜ ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÒÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê‹ÛÂˆÓ ÁÈ· ÙȘ MÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ÙÔ˘ O‚ȉ›Ô˘ (. 1589), Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·È ÙÔÓ ÂÌ„˘¯ÒÓÂÈ Ì ÙË ÊˆÙÈ¿ ·fi ÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi. ™Â ‰‡Ô Û¯¤‰È· ÁÈ· ÙÔȯÔÁڷʛ˜ (. 1603-1604), Ô AÓÈÌ¿Ï K·Ú¿ÙÛÈ (1560-1600) ·ÂÈÎfiÓÈÛ ÙËÓ AıËÓ¿ Î·È ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· Î·È ÙËÓ AÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ·fi ÙÔÓ HÚ·ÎÏ‹. MÈ· ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ °ÎÔ˘ÂÚÙÛ›ÓÔ (15911666), Ô˘ ‰ÂÓ ÛÒ˙ÂÙ·È Û‹ÌÂÚ·, ›¯Â ˆ˜ ı¤Ì· ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· Ô˘ ÂÌ„˘¯ÒÓÂÈ ÙÔ ‹ÏÈÓÔ ¿Á·ÏÌ· Ì ÙË ÊˆÙÈ¿ (. 1616). O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¶˘ÚÊfiÚÔ˜, ÙÔ˘ §Ô‡Î· T˙ÈÔÚÓÙ¿ÓÔ (1634-1705), ·ÔÙÂÏ› ̤ÚÔ˜ Ù˘ AÏÏËÁÔÚ›·˜ Ù˘ AÓıÚÒÈ-
Ó˘ Zˆ‹˜ Î·È Ù˘ ‰˘Ó·ÛÙ›·˜ ÙˆÓ M‰›ÎˆÓ (1682-83, ºÏˆÚÂÓÙ›·). O ›‰ÈÔ˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛÂ Î·È ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ·fi ÙÔÓ HÚ·ÎÏ‹ Û ÌÈ· ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· ÁÈ· ÙÔ MÔ˘¤Ó PÂÙ›ÚÔ Ù˘ M·‰Ú›Ù˘, Ô˘ ‰ÂÓ ÛÒ˙ÂÙ·È Û‹ÌÂÚ·. H ·›ÛÈ· ·˘Ù‹ ¤Î‚·ÛË Ù˘ ÔÏ˘Ù¿Ú·¯Ë˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ‰ÂÓ ··ÓÙ¿Ù·È Û˘¯Ó¿ ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË. AÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Û ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ KÚ›ÛÙÈ·Ó °ÎÚ›ÂÓÎÂÚÏ (1839-1916), Ô ÔÔ›Ô˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ ›Û˘ ÌÈ· οˆ˜ ·ÓÔÚıfi‰ÔÍË ÂΉԯ‹ Ù˘ ÎÏÔ‹˜ Ù˘ ʈÙÈ¿˜, ÙËÓ ÒÚ· Ô˘ Ô Z¢˜ ÎÔÈÌ¿Ù·È Ì ÙÔÓ °·Ó˘Ì‹‰Ë ÛÙÔ Ï¢Úfi ÙÔ˘. ™Ò˙ÂÙ·È Â›Û˘ ¤Ó· Û¯¤‰ÈÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¶˘ÚÔÊfiÚÔ˘ (1636-38) ·fi ÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ ¶¤ÙÂÚ ¶¿Ô˘Ï PÔ‡ÌÂÓ˜ (1577-1640) ÁÈ· ¤Ó·Ó ›Ó·Î· Ù˘ TfiÚ ÓÙ Ϸ ¶·Ú¿‰·, ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ·Ó¤Ï·‚ οÔÈÔ˜ ‚ÔËıfi˜ ÙÔ˘ ‰È¿ÛËÌÔ˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘. ™ÙËÓ ·ÏÏËÁÔÚÈ΋ fï˜ Û‡ÓıÂÛË ÙÔ˘ ºÚ·ÓÙ˜ AÓÙÔÓ M¿Ô˘ÏÌÂÚÙ˜ (1724-1796) ‚Ï¤Ô˘Ì ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· Ì ÙËÓ ¶·Ó‰ÒÚ· Î·È ÙÔÓ º·¤ıÔÓÙ· (. 1788, MfiÓ·¯Ô). H AıËÓ¿ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Î·È ¿ÏÈ Ó· ‰›ÓÂÈ „˘¯‹ ÛÙÔÓ ‹ÏÈÓÔ ¿ÓıÚˆÔ Û’ ¤Ó· Ì·ÚÌ¿ÚÈÓÔ ·Ó¿ÁÏ˘ÊÔ ÙÔ˘ M¿ÚÙÂÏ TfiÚ‚·ÏÓÙÛÂÓ (17701844) Ô˘ ÛÒ˙ÂÙ·È Û ‰˘Ô ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ (1807-1808). ¢‡Ô ÙÔȯÔÁڷʛ˜ ÔÚÔÊ‹˜, Ô˘ ÎÔÛÌÔ‡Ó ÙËÓ Aη‰ËÌ›· K·ÏÒÓ T¯ÓÒÓ Ù˘ BȤÓÓ˘ Î·È ˙ˆÁÚ·Ê›ÛÙËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ AÓÛÂÏÌ ºfiÈÂÚÌ·¯ (1829-1880) ·ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ˆ˜ È‰Ú˘Ù‹ Ù˘ EÛÙ›·˜ (1875) Î·È ÙȘ øηӛ‰Â˜ Ô˘ ıÚËÓÔ‡Ó ÙÔ ¯·Ìfi ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· (1878). O ¶ÚÔÌËı‡˜ ¶˘ÚÊfiÚÔ˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ·ÔÙÂÏ› ËÁ‹ ¤ÌÓ¢Û˘ Î·È ÁÈ· ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÁÓˆÛÙÔ‡˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, fiˆ˜ Â›Ó·È Ô AÓÙÚ¤ M·ÛÛfiÓ (1965) Î·È Ô ¶ÔÏ NÙÂÏ‚fi (1969).
¶ÚÔÌËı‡˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ TÔÓ 17Ô fï˜ ·ÈÒÓ· Ô ¶ÚÔÌËı‡˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ ¿Óˆ ÛÙÔ ‚Ú¿¯Ô, Ì ÙÔÓ ·ÂÙfi Ô˘ ηٷÙÚÒÁÂÈ ÙÔ Û˘ÎÒÙÈ ÙÔ˘, ÎÂÚ‰›˙ÂÈ ÙËÓ ÚÔÙ›ÌËÛË ÙˆÓ ÎÔÚ˘Ê·›ˆÓ ÂÎÚÔÛÒˆÓ ÙÔ˘ M·ÚfiÎ ÛÙËÓ IÙ·Ï›·, ÙËÓ IÛ·Ó›·, ÙË ºÏ¿Ó‰Ú· Î·È ÙËÓ OÏÏ·Ó‰›·. H ÙÈ̈ڛ· ÙÔ˘ ·˘Ù‹ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈ΋ Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ· Ì ÂΛÓË ÙÔ˘ TÈÙ˘Ô‡, ÂÓfi˜ ·Ì·ÚÙˆÏÔ‡ Ô˘ ηٷ‰ÈοÛÙËΠÛÙÔ ›‰ÈÔ Ì·ÚÙ‡ÚÈÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Ó· ‰È·ÈˆÓ›ÛÔ˘Ó ·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿ ‰‡Ô ·Ú·ÎÙÈο Ô˘ÏÈ¿, ˆ˜ ÙÈ̈ڛ· ÁÈ· ÙËÓ ·fiÂÈÚ· ‚È·ÛÌÔ‡ Ù˘ §ËÙÒ˜. AÔÙ¤ÏÂÛÌ· Â›Ó·È Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È Û‡Á¯˘ÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô, fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ TÈÙ˘Ô‡ ÙÔ˘ TÈÙÛÈ¿ÓÔ, Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ˙‡ÁÔ˜ Ì·˙› Ì ÙÔÓ ™›Û˘ÊÔ (1649). TÔ ›‰ÈÔ ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘ÌÂ Î·È ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ TÈÙ˘Ô‡ ÙÔ˘ XÔ˘Û¤Â ÓÙ PÈ̤ڷ (1590/92-1652) Ô˘ ÙÔÓ Û˘ÌÂÚȤϷ‚ ̷˙› Ì ÙÔÓ IÍ›ÔÓ·, ÙÔÓ T¿ÓÙ·ÏÔ Î·È ÙÔÓ ™›Û˘ÊÔ Û ÌÈ· ÁÓˆÛÙ‹ ÛÂÈÚ¿ (1632). O ›‰ÈÔ˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ ›Û˘ ¤Ó·Ó ¶ÚÔÌËı¤·. TËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ fï˜ ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ ·˘ÙÔ‡ ÔÊ›ÏÔ˘Ì ÛÙÔÓ ¶¤ÙÂÚ ¶¿Ô˘Ï PÔ‡ÌÂÓ˜, Ì ÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘ ºÚ·Ó˜ ™Ó¿ÈÓÙÂÚ˜ (1579-1657) Ô˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ ÙÔÓ ·ÂÙfi (1618). O PÔ‡ÌÂÓ˜ ÁÓÒÚÈ˙ ›Ûˆ˜ ÙÔÓ TÈÙ˘fi ÙÔ˘ PÈ̤ڷ ›Ù ·fi ÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô Â›Ù ·fi ÙË ¯·ÏÎÔÁÚ·Ê›· Ô˘ ÊÈÏÔÙ¤¯ÓËÛ ÙÔ 1566 ηٿ ÙÔ ÚfiÙ˘Ô Ô KÔÚÓ¤ÏÈ-
H Πανδρα, φιλοτεχνημνη απ τον Tζον Γου λιαμ Γου τερχαουζ (1849-1917). Iδιωτικ συλλογ (φωτ.: Fine Art Photographs).
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
11
à Πιρο ντι K ζιμο (1462 - 1521), «Iστορ ες του Προμηθα». Eπνω: «Πλθοντας τον πρτο νθρωπο» (1515-20): ο Προμηθας τη στιγμ που δ νει μορφ στον νθρωπο με τη βοθεια του αδελφο του, Eπιμηθα. M ναχο, Παλαι Πινακοθκη. Kτω: «H κλοπ της Φωτις» (151520). Στρασβοργο, Mουσε ο Kαλν Tεχνν.
Ô˘˜ KÔÚÙ. H ÙÈ̈ڛ· ÙÔ˘ TÈÙ˘Ô‡, Ô˘ ÂÚÌËÓ‡ÙËÎÂ Î·È ˆ˜ ·ÏÏËÁÔÚ›· ÙˆÓ Û˘ÓÂÂÈÒÓ ÙÔ˘ ·¯·Ï›ÓˆÙÔ˘ ¤ÚˆÙ·, ˘‹ÚÍÂ Ë ËÁ‹ Ù˘ ¤ÌÓ¢Û˘ ÙÔ˘ Mȯ·‹Ï AÁÁ¤ÏÔ˘ ÁÈ· ¤Ó· ÂÚ›ÊËÌÔ Û¯¤‰ÈÔ (1532). ™ÙÔÓ ›Ó·Î¿ ÙÔ˘, Ô PÔ‡ÌÂÓ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÂËÚ·Ṳ̂ÓÔ˜ ·fi ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ ·˘Ùfi, ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙÔ ÂÚ›ÊËÌÔ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎfi Û‡ÌÏÂÁÌ· ÙÔ˘ §·ÔÎfiˆÓÙÔ˜ Ì ÙÔ˘˜ ÁÈÔ˘˜ ÙÔ˘, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÊÈÏÔÙ¤¯ÓËÛ ۯ¤‰È· ηٿ ÙËÓ ·Ú·ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ÛÙË PÒÌË. YÔÛÙËÚ›¯ÙËΠ̿ÏÈÛÙ· fiÙÈ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ ÙÔ˘ Â›Ó·È ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÌÈ· ¤ÎÊÚ·ÛË, ÌÈ· ·fiÂÈÚ· ·Ó··Ú¿ÛÙ·Û˘ ÙÔ˘ ÂÚ›ÊËÌÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ E˘¿ÓıË ÛÙÔ Ó·fi ÙÔ˘ ¢›· ÛÙÔ ¶ÂÏÔ‡˙ÈÔ˘Ì, Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ô A¯ÈÏχ˜ T¿ÙÈÔ˜. ™ÙË Û‡ÓıÂÛË ÙÔ˘ PÔ‡ÌÂÓ˜ ·Ú·¤ÌÔ˘Ó Î·È ÔÈ ÂΉԯ¤˜ ÙÔ˘ °È¿ÎÔÌ °ÈfiÚÓÙÂÓ˜ (. 1640. Î·È ¿ÏÈ ÛÂ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÌÂ
12
H
K A £ H M E P I N H
B
ÙÔÓ ºÚ·Ó˜ ™Ó¿ÈÓÙÂÚ˜) ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ T¤ÔÓÙÔÚ PfiÌÔ˘Ù˜ (1593-1637). ™ÙÔÓ ›Ó·Î· ÙÔ˘ °ÈfiÚÓÙÂÓ˜ Ë ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ EÚÌ‹ ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ ›Ûˆ˜ ÙËÓ ÂÈΛÌÂÓË ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙÔ˘ TÈÙ¿Ó·, Ì ÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ Ì˘ÛÙÈÎÔ‡, ··Ï‡ÓÔÓÙ·˜ οˆ˜ ÙËÓ ÙÚ·ÁÈÎfiÙËÙ· Ù˘ Û‡ÓıÂÛ˘ ÙÔ˘ PÔ‡ÌÂÓ˜. H ÁÓˆÛÙ‹ ÛÂÈÚ¿ PÈ̤ڷ Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ÂËÚ¤·ÛÂ Î·È ÙÔÓ §Ô‡Î· T˙ÈÔÚÓÙ¿ÓÔ ÛÙË Û‡ÏÏË„Ë ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË (. 1.652). AÓ·ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ Î·È ¿ÏÈ ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ ÂÚ›ÊËÌÔ˘ Û˘ÌϤÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ §·ÔÎfiˆÓÙÔ˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ÌÔÚÊ‹˜ ÙÔ˘ AÌ·Ó Û ÌÈ· ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ Mȯ·‹Ï AÁÁ¤ÏÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ K·¤Ï· ™ÈÛÙ›Ó·, ηıÒ˜ ›Û˘ ÙÔ ÎÈ¿ÚÔ-ÛÎÔ‡ÚÔ ÙÔ˘ K·Ú·‚¿Ù˙ÈÔ (1573-1610). O Ú·ÏÈÛÌfi˜ fï˜ ‰ÂÓ ÊÙ¿ÓÂÈ Â‰Ò ÛÙ· ¿ÎÚ·, fiˆ˜ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘, ›Û˘ ÂËÚÂ-
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
·Ṳ̂ÓÔ˘ ·fi ÙÔÓ PÈ̤ڷ, ™·Ï‚·ÙfiÚ Pfi˙· (1615-1673), fiÔ˘ Ë ·ÁÚÈfiÙËÙ· Ù˘ ÛÎËÓ‹˜ (. 1637) ÚÔηÏ› ۯ‰fiÓ ÙÔÓ ·ÔÙÚÔÈ·ÛÌfi. E‰Ò Ô Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ›Ûˆ˜ Î·È ÌÈ· ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ì ÛÙˆÈ΋ ηÙ‡ı˘ÓÛË. T¤ÏÔ˜, ÛÙ· ‚È‚Ï›· ÂÌ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ, Ë ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË Û˘Óԉ‡ÂÙ·È ·fi ·ÔÊı¤ÁÌ·Ù· fiˆ˜ In Amatores Meretricium Î·È Curiositas Fugienda Est. ¢È·ÊÔÚÂÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ÛÎËÓ‹ fiÔ˘ Ô HÊ·ÈÛÙÔ˜ ·Ï˘ÛÔ‰¤ÓÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· (. 1.623) Ì ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ EÚÌ‹, ÛÙÔÓ ›Ó·Î· ÙÔ˘ ÎÔÚ˘Ê·›Ô˘ ÂÎÚÔÛÒÔ˘ ÙÔ˘ ηڷ‚·Ù˙ÈÛÌÔ‡ Ù˘ O˘ÙÚ¤¯Ù˘, NÙÈÚÎ ‚·Ó M·ÌÔ‡ÚÂÓ (. 1595-1624). AÎÚ·›· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· ηıÚÂÊÙ›˙ÔÓÙ·È Â‰Ò ÛÙ· ÚfiÛˆ· ÙˆÓ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ Ù˘ ÛÎËÓ‹˜, Ë ÎÏ·ÛÈ΋ ÂΉԯ‹ Ù˘ ÔÔ›·˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È
Î·È ¿ÏÈ Û ¤Ó·Ó ›Ó·Î· ÙÔ˘ Û˘Ì·ÙÚÈÒÙË ÙÔ˘, Z·Î ÓÙ °Î¤ÈÓ °ã (1637-41). ™Â ¤Ó· Û¯¤‰ÈÔ ÙÔ˘ X¤ÓÚÈ ºÔ˘˙¤ÏÈ (1741-1825) Ô HÊ·ÈÛÙÔ˜ ·Ï˘ÛÔ‰¤ÓÂÈ ÙÔÓ ‹Úˆ· Ì·˙› Ì ÙÔÓ B›· Î·È ÙÔ KÚ¿ÙÔ˜, ÂÓÒ Û ‰‡Ô ¿ÏÏ· Û¯¤‰È· ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘, Ô ‹Úˆ·˜ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ‰ÂÛÌÒÙ˘ Î·È Ì·˙› Ì ÙËÓ IÒ (. 1770-71). O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ Â›Ó·È ÂÍ¿ÏÏÔ˘ ÙÔ ı¤Ì· Î·È ÂÓfi˜ ۯ‰›Ô˘ Ô˘ ÊÈÏÔÙ¤¯ÓËÛÂ Ô T˙ÔÓ ºÏ¿ÍÌ·Ó (1741-1825) ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊËÛË Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ (1792-94). H ÎÔڇʈÛË ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ··Û¯ÔÏ› Î·È ÙÔ˘˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, Ô˘ fï˜ ‰ÂÓ ÂÈ̤ÓÔ˘Ó Û ·Ó·ÙÚȯȷÛÙÈΤ˜ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ. £· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘ÌÂ Â‰Ò ÙȘ ÙÚÂȘ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘ AÚÓÔÏÓÙ M¤ÎÏÈÓ (1827-1903). ™Â Ì›· ·fi ·˘Ù¤˜, ¤Ó· ÂÓÙ˘ˆÛȷο ʈÙÈṲ̂ÓÔ
Õ «Προμηθας» κατ τον Mαξ Mπκμαν, 1942. Iδιωτικ συλλογ.
H Kοστομι του N κου Xατζηκυρικου - Γκ κα για τον Προμηθα. Σχεδιστηκε για την παρσταση της «Eλληνικς Σκηνς» της Aννας Συνοδινο το 1967. Aθνα, Mουσε ο Mπενκη, Πινακοθκη Xατζηκυρικου - Γκ κα.
‚Ú·¯Ò‰Â˜ ÙÔ›Ô, Ô˘ ı˘Ì›˙ÂÈ ÙȘ AÏÂȘ Î·È fi¯È ÙË MÂÛfiÁÂÈÔ, ÂÓÙ›ÓÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙË ‰Ú·Ì·ÙÈÎfiÙËÙ¿ Ù˘ ÛÎËÓ‹˜ ·fi ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ TÈÙ¿Ó·, Ô˘ ¯¿ÓÂÙ·È Ì¤Û· ÛÙÔÓ ÂÚ›Á˘ÚÔ. ™ÙÔÓ ÂÚ›ÊËÌÔ fï˜ ›Ó·Î· ÙÔ˘ °ÎÈÛÙ¿‚ MÔÚfi (1826-1898) Ô ¶ÚÔÌËı‡˜, Ô˘ ı˘Ì›˙ÂÈ Ê·ÓÂÚ¿ ÙÔÓ XÚÈÛÙfi, ·ÙÂÓ›˙ÂÈ Û˘ÏÏÔÁÈṲ̂ÓÔ˜ Ì Á·Ï‹ÓÈ· ¤ÎÊÚ·ÛË ÙÔÓ ÔÚ›˙ÔÓÙ·, ÚԂϤÔÓÙ·˜ ›Ûˆ˜ ÙËÓ ·›ÛÈ· ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋ ¤Î‚·ÛË ÙˆÓ ‰ÂÈÓÒÓ ÙÔ˘, ÂÓÒ ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ۯ‰fiÓ ·Ú·Ì˘ı¤ÓÈÔ ÙÔ›Ô. T¤ÏÔ˜, Ì ÙÔ ›‰ÈÔ ı¤Ì· ·Û¯ÔÏ‹ıËÎÂ Î·È Ô NÙ K›ÚÈÎÔ (1908-9). ø˜ ÊÔÚ¤·˜ ÁÓÒÛ˘, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‹Ù·Ó Ê˘ÛÈÎfi Ó· ÂÈÏÂÁ› ˆ˜ ı¤Ì· Ù˘ ÙÔȯÔÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘ ÁÓˆÛÙÔ‡ MÂÍÈηÓÔ‡ XÔÛ¤ KÏÂ̤ÓÙ OÚfiÛÎÔ (1883-1949) ÁÈ· ÙË ‰È·ÎfiÛÌËÛË Ù˘ ·›ıÔ˘Û·˜ ÙÔ˘ KÔÏÏÂÁ›Ô˘ KϤÚÌÔÓÙ Ù˘ K·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜.
AÍ›˙ÂÈ Â›Û˘ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì ȉȷ›ÙÂÚ· ÙÔ ÙÚ›Ù˘¯Ô ÙÔ˘ OÛÎ·Ú KÔÎfiÛη Ì ٛÙÏÔ ¶ÚÔÌËı‡˜ (1950) Ô˘ ıˆÚ› ÙÔÓ ÎϤÊÙË Ù˘ ʈÙÈ¿˜ ۇ̂ÔÏÔ Ù˘ ·Ú¿ÙÔÏÌ˘ ‰È¿ÓÔÈ·˜ Ô˘ ı¤ÏÂÈ Ó· ÂÍÔÌÔȈı› Ì ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Î·È ÙÂÏÈο ·˘ÙÔηٷÛÙÚ¤ÊÂÙ·È. ™ÙËÓ ÔÌfiÙÈÙÏË Û‡ÓıÂÛË ÙÔ˘ M·Í M¤ÎÌ·Ó (1942) Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜, Ì ٷ ·ÓÔȯٿ ÙÔ˘ ¯¤ÚÈ· ı˘Ì›˙ÂÈ ÙÔÓ EÛÙ·˘ÚˆÌ¤ÓÔ. TË ı¤ÛË ÙÔ˘ ·ÂÙÔ‡ ·›ÚÓÂÈ Â‰Ò ¤Ó· ÂÈıÂÙÈÎfi Á·Ï¿˙ÈÔ Ô˘Ï›, ۇ̂ÔÏÔ Ù˘ ÁÓÒÛ˘, Ô˘ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ Î·Ú‰È¿, ›ÎÂÓÙÚÔ ÙÔ˘ Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·ÙÔ˜. O ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔ˜ ·˘Ùfi˜ ¶ÚÔÌËı‡˜ - XÚÈÛÙfi˜ - Agni, Á›ÓÂÙ·È ¤ÙÛÈ, ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ·ÔÛÙÔÏ‹˜ ÙÔ˘, Ô ÌÔÓ·¯ÈÎfi˜ Ì¿ÚÙ˘Ú·˜, Ô˘ ‚·Û·Ó›˙ÂÙ·È ·fi ÙÔ ÂχıÂÚÔ Ó‡̷ ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È ·ÔÊ·ÛÈṲ̂ÓÔ˜ Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ ·Á¿Ë Î·È ÁÓÒÛË. T¤ÏÔ˜, Ô ÌÈÓÈÌ·ÏÈÛÙÈÎfi˜
Î·È ÌÔÓԯڈ̷ÙÈÎfi˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ M¿ÚÓÙ NÈÔ‡Ì·Ó (1908-1970) ‰ÂÓ ÚÔÛʤÚÂÈ ÛÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ Ù›ÔÙ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÌÈ· ‰˘Ó·ÌÈÎfiÙËÙ· ¤ÎÙ·Û˘ ÙÔ˘ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ·ÎfiÌË Î·È ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Ù˘ ÈÔ ·ÎÚ·›·˜ ·Ê·›ÚÂÛ˘ (1962).
°Ï˘ÙÈ΋ MÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ÁχÙ˜ ÚÔÛı¤ÙÂÈ ÌÂÚÈΤ˜ ·ÎfiÌ· ÂÚÌËÓ›˜ ÙˆÓ Î˘ÚÈfiÙÂÚˆÓ ÛÙ·ıÌÒÓ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ Ôχ·ıÔ˘ TÈÙ¿Ó·. EÓÙ˘ˆÛÈ¿˙ÂÈ Ô ÎÏ·ÛÈÎÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË ÙÔ˘ NÈÎÔÏ¿ ™ÂÌ·ÛÙÈ¿Ó AÓÙ¿Ì (1738). TÔ ›‰ÈÔ ı¤Ì· ÂÓ¤Ó¢Û ‰‡Ô Ì·ÚÌ¿ÚÈÓ· ÁÏ˘Ù¿ ÙÔ˘ KÔÓÛÙ·ÓÙ›Ó M·ÓÎÔ‡˙È (1911 Î·È 1949). O ¶ÔÏ M¿ÓÛÈ (1885-1966) ¤ÏÂÍ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¶˘ÚÊfiÚÔ ˆ˜ ı¤Ì· ÂÓfi˜ ›-
H
K A £ H M E P I N H
B
¯Ú˘ÛÔ˘ ÁÏ˘ÙÔ‡ Ô˘ ‰È·ÎÔÛÌ› ÙÔ ÛÈÓÙÚÈ‚¿ÓÈ ÙÔ˘ PfiÎÊÂÏÂÚ ™¤ÓÙÂÚ Ù˘ N¤·˜ YfiÚ΢ (1933-44). ™Ù· Û¯¤‰È¿ ÙÔ˘ fï˜ ÁÈ· ÌÈ· ÚÔÌËıÂ˚΋ ÙڤϷ, ÙÔÓ Û˘ÌÂÚȤϷ‚Â Î·È ˆ˜ ¶˘ÚÊfiÚÔ, Î·È ˆ˜ ¢ÂÛÌÒÙË Î·È Î·Ù¿ ÙË Ï˘ÙÚˆÙÈ΋ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ‹ ÙÔ˘ ·fi ÙÔÓ HÚ·ÎÏ‹ (1955). ™Â ‰‡Ô Û¯¤‰È· Ô EÚÓÛÙ M¿ÚÏ·¯ (1908) ÙÔÓ ·ÂÈÎfiÓÈÛ ˆ˜ ÁχÙË ·ÓıÚÒˆÓ, ÂÓÒ Ô X¤ÓÚÈ MÔ˘Ú ÊÈÏÔÙ¤¯ÓËÛ ÏÈıÔÁڷʛ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊËÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔ˘ °Î·›Ù ÛÙË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ AÓÙÚ¤ ZÈÓÙ (1950). H ÈÔ ÚˆÙfiÙ˘Ë ›Ûˆ˜ Û‡ÓıÂÛË ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔÓ Z·Î §›¯ÈÙ˜ (18911973) Ô˘, Û ¤Ó· ÌÚÔ‡ÓÙ˙ÈÓÔ ÁÏ˘Ùfi, ÙÔÓ Ê·ÓÙ¿ÛÙËΠӷ ÛÙÚ·ÁÁ·Ï›˙ÂÈ ÙÔ ·Ú·ÎÙÈÎfi ÙËÓfi (1943-44), οÙÈ Ô˘ ı· Ù·›ÚÈ·˙ ·fiÏ˘Ù· Ì ÙËÓ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘.
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
13
Tλμη οδνη καρτερα λτρωση Tου N ÿ∫√À A. ¢ √¡ΔÕ Kριτικο μουσικ ς
O
MY£O™ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¤¯ÂÈ ÂÌÓ‡ÛÂÈ Ï‹ıÔ˜ ¤ÚÁˆÓ Û˘ÌʈÓÈ΋˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÊˆÓËÙÈ΋˜ ÌÔ˘ÛÈ΋˜ (ÔÚ·ÙfiÚÈ· Î·È fiÂÚ˜). TÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ TÈÙ¿Ó· Ô˘ ·„ËÊ¿ ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙˆÓ ıÂÒÓ Î·È ‚ÔËı¿ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË ÛÎÏËÚ‹ ÙÈ̈ڛ· ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ Î·È Ë ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, Û˘Ó¿Ú·˙·Ó ȉȷ›ÙÂÚ· ÙÔ˘˜ Û˘Óı¤Ù˜ ÙÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡. TËÓ ·˘Ï·›· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ˘„ÒÓÂÈ ÙÔ 1801 Ô MÂÙfi‚ÂÓ Ì ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ÁÈ· ÙÔ Ì·Ï¤ÙÔ ÙÔ˘ ™·Ï‚·ÙfiÚ BÈÁηÓfi T· Ï¿ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·. TÔ fiÛÔ ÂÓ¤Ó ÙÔÓ Û˘Óı¤ÙË Ë ‚·ÛÈ΋ ȉ¤· Ù˘ ˘fiıÂÛ˘ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÂÂÍÂÚÁ¿ÛÙËΠı¤Ì·Ù· Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙËÓ 3Ë ÙÔ˘ Û˘Ìʈӛ· (HÚˆÈ΋), ·Ú¯Èο ·ÊÈÂڈ̤ÓË ÛÙÔÓ BÔÓ·¿ÚÙË. TÔ Ì·Ï¤ÙÔ ·¤Ù˘¯Â ‰ÈfiÙÈ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜, Ô MÂÙfi‚ÂÓ Û˘Ó¤ıÂÛ «Ì Ôχ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÛÔ˘‰‹ ·’ fi,ÙÈ ··ÈÙ› ¤Ó· ̷ϤÙÔ Î·È ‰ÂÓ ¤‰ˆÛ η̛· ÚÔÛÔ¯‹ ÛÙÔÓ ¯ÔÚfi (...) ™ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘, Ù· ¿ÓÙ· ¤¯Ô˘Ó Ôχ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ·’ fi,ÙÈ ı· fiÊÂÈÏ·Ó ...». AÎfiÌ· Î·È Û‹ÌÂÚ· ÙÔ ¤ÚÁÔ Û¿ÓÈ· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ ¯ÔÚfi‰Ú·Ì· ÂÓÒ, ·ÓÙ›ıÂÙ·, ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Û˘¯Ó¿ ÛÙ· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÌÂÁ¿ÏˆÓ Û˘ÌʈÓÈÎÒÓ Û˘ÓfiψÓ. H ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ MÂÙfi‚ÂÓ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ¿ÌÂÛ· ÙÔÓ È‰Â·ÏÈÛÌfi ÙÔ˘ Û˘Óı¤ÙË, Ô˘ ¤‚Ï ÛÙÔ ÚfiÛˆÔ ÙÔ˘ N·ÔϤÔÓÙ· ÙÔÓ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙ‹ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜. MÈÛfiÓ ·ÈÒÓ· ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô §ÈÛÙ ·ÚÔ˘Û›·Û ÙÔÓ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·, ¤Ó· Û˘ÌʈÓÈÎfi Ô›ËÌ· Ì ÙÔÓ ˘fiÙÈÙÏÔ TfiÏÌË, Ô‰‡ÓË, ηÚÙÂÚ›·, χÙÚˆÛË. AÚ¯ÈÎfi˜ ÛÙfi¯Ô˜ Ù˘ ·ÚÙÈÙÔ‡Ú·˜ ÙÔ˘ 1850 ‹Ù·Ó Ó· ·ÔÙÂϤÛÂÈ ÛÎËÓÈ΋ ÌÔ˘ÛÈ΋ ÁÈ· ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· §˘fiÌÂÓÔ ÙÔ˘ °ÂÚÌ·-
14
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
à Σκην απ την παγκσμια πρτη του «Προμηθ α» του Kαρλ Oρφ, στις 24 Mαρτου 1968, στο Kρατικ Θ ατρο της Bυτεμβ ργης στη Στουτγρδη. Προμηθ ας ο Pλαντ X ρμαν (φωτ.: BASF).
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
H O Pσος συνθ της Aλεξντρ Σκριμπιν (1872-1915) (φωτ.: Bερολνο, Aρχεο T χνης και Iστορας).
Õ Στιγμιτυπο απ την παγκσμια πρτη παρουσαση του «Προμηθ α» του Λουτζι Nνο το 1984. Kατασκευ ειδικ για τις ανγκες της παρστασης, ενσωματθηκε στην εκκλησα του Aγ. Λαυρεντου στο Mιλνο. Tο κοιν κθεται στο χαμηλτερο εππεδο περικυκλωμ νο απ μουσικο$ς και τραγουδιστ ς που βρσκονται σε ικριματα $ψους 10 μ. (φωτ.: G. Arici).
ÓÔ‡ ÔÈËÙ‹ °Èfi¯·Ó °ÎfiÙÊÚÈÓÙ X¤ÚÓÙÂÚ. TÔ 1855 Ë ·ÚÙÈÙÔ‡Ú· ‹Ú ÌÔÚÊ‹ Û˘ÌʈÓÈÎÔ‡ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜, ÂÓÒ ÙÔ 1857 Ô §ÈÛÙ ÂÂÍÂÚÁ¿ÛÙËΠÙÔ ÌÔ˘ÛÈÎfi ˘ÏÈÎfi Î·È ˆ˜ ¯ÔÚˆ‰È·Î‹ ηÓٿٷ. ™Â fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ Û˘ÌʈÓÈÎfi Ô›ËÌ·, Ë ÌÔ˘ÛÈ΋ ηÏÂ›Ù·È Ó· ·Ô‰ÒÛÂÈ ÙÔ ·ÊËÚË̤ÓÔ ‰›Ù˘¯Ô «¢˘ÛÙ˘¯›· - ¢fiÍ·», Ô˘ ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÂÏ¿¯ÈÛÙË Û¯¤ÛË ¤¯ÂÈ Ì ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·.
™ÎÚÈ¿ÌÈÓ Î·È Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi˜ O ̇ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·Ê‹ÛÂÈ ·‰È¿ÊÔÚÔ ÙÔÓ PÒÛÔ Û˘Óı¤ÙË AÏÂÍ¿ÓÙÂÚ ™ÎÚÈ¿ÌÈÓ (1872-
1915), Ô˘ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ·ÈÒÓ· Û‡¯Ó·˙ Û ıÂÔÛÔÊÈÎÔ‡˜ ·ÎÏÔ˘˜ ÙˆÓ BÚ˘ÍÂÏÏÒÓ. TÔ ı¤Ì· ÙÔ‡ ¤‰ˆÛ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ÂÊ·ÚÌfiÛÂÈ ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘ ÂÚ› Ù˘ Û¯¤Û˘ ¯ÚˆÌ¿ÙˆÓ Î·È ‹¯ˆÓ, Û ̛· Û‡ÓıÂÛË Ô˘ ÔÓÔÌ¿ÛÙËΠ¶ÚÔÌËı¤·˜, ¶Ô›ËÌ· Ù˘ ºˆÙÈ¿˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ™ÎÚÈ¿ÌÈÓ, Ë ·ÚÙÈÙÔ‡Ú· ÙÔ˘ Û˘ÌʈÓÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘ Ô˘ ÂÌÓ‡ÛÙËÎÂ, ı· Û˘Ó‰ÂfiÙ·Ó Ì ̛· «Ù·ÛÙȤڷ ʈÙfi˜»: Ì ÙÔ ¿ÙËÌ· οı ϋÎÙÚÔ˘ ı· ¿Ó·‚ ¤Ó· ʈ˜ ̠ͯˆÚÈÛÙfi ¯ÚÒÌ·, Ô˘ ı· ·ÓÙÈÛÙÔȯԇÛ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ·ÚÌÔӛ˜ Î·È Ë¯Ô¯ÚÒÌ·Ù·. TÂÏÈο, Ë ÚˆÙfiÙ˘Ë È‰¤· ÙÔ˘ ‰ÂÓ ˘ÏÔÔÈ‹ıËÎÂ Î·È ¤ÙÛÈ ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÎÚ›-
ıËΠ·˘ÙfiÓÔÌ·, ˆ˜ ÌÔ˘ÛÈ΋ Û‡ÓıÂÛË. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Ì›· ·ÚÙÈÙÔ‡Ú· ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ˘ÙÈ΋ ÙÔ˘ Ú‡̷ÙÔ˜ ÙÔ˘ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡, Ô˘ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÙËÓ Ù¤¯ÓË Î·ÌˆÌ¤ÓË ·fi ·Ô¯ÚÒÛÂȘ, ÈηӤ˜ Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÔ˘Ó fi,ÙÈ ÈÔ ‚·ı‡ Î·È Ì‡¯ÈÔ ÎÚ‡‚ÂÙ·È Ì¤Û’ ÛÙËÓ „˘¯‹. TÔ Î·ÙÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓÔ «Û‡Ì‚ÔÏÔ» ·ÔÙÂÏ› ·ÊÔÚÌ‹ ÁÈ· ÙËÓ ¤ÌÌÂÛË ·Ó·fiÏËÛË ÌÈ·˜ ÂÓÙ‡ˆÛ˘ ηıÒ˜ Î·È ÙËÓ ˘Ô‚ÔÏ‹ Û˘Ó·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ Î·È Û˘ÁÎÈÓ‹ÛÂˆÓ Ô˘ ‰È·Ê‡ÁÔ˘Ó Ù·ÎÙÈ΋˜ ·Ó¿Ï˘Û˘. O Û˘Óı¤Ù˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Ì›· ÙÂÚ¿ÛÙÈ· Û˘ÌʈÓÈ΋ ÔÚ¯‹ÛÙÚ· ÂÓÈÛ¯˘Ì¤ÓË ·fi ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi fiÚÁ·ÓÔ, È¿ÓÔ ·ÏÏ¿ Î·È ¯ÔÚˆ‰›· (Ô˘ ·ÍÈÔÔÈÂ›Ù·È ÌÂ
H
K A £ H M E P I N H
B
ηı·Ú¿ ÂÓfiÚÁ·ÓÔ ÙÚfiÔ, ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÁÈ· ÙȘ ÔÈfiÙËÙ˜ ‹¯Ô˘ Ô˘ ÙË ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó, ·ÊÔ‡ ‰ÂÓ ÚÔʤÚÂÈ Î¿ÔÈ· ϤÍË ‹ ÛÙ›¯Ô), ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ·Ô‰ÒÛÂÈ ÙËÓ È‰¤· ÌÈ·˜ KÔÛÌÔÁÔÓ›·˜ ηıÒ˜ Î·È fiÛ· ˘·ÈÓ›ÛÛÔÓÙ·È ÔÈ Ù›ÙÏÔÈ ÙˆÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘: H ·Ú¯‹ Ù˘ ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜, £¤ÏËÛË, §ÔÁÈÎfi. TÔ È¿ÓÔ Û˘Ì‚ÔÏ›˙ÂÈ Ù· ËÚˆÈο Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎÔ‡ ·ÓıÚÒÔ˘, ÂÓÒ Ë ÔÚ¯‹ÛÙÚ·, ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ô˘ ÙÔÓ ÂÚÈ‚¿ÏÏÂÈ. TÔ ¤ÚÁÔ ÍÂÎÈÓ¿ Ì ̛· Û˘Á¯ÔÚ‰›· Ô˘ ¤¯ÂÈ ÔÓÔÌ·ÛÙ› «Ì˘ÛÙÈÎÈÛÙÈ΋» ‹ «Û˘Á¯ÔÚ‰›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·» Î·È ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÛÙfi¯Ô Ó· ·Ô‰ÒÛÂÈ ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi ¯¿Ô˜. H Û˘Á¯ÔÚ‰›· ·˘Ù‹ ÚˆÙÔÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠÛÙÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ™ÎÚÈ¿ÌÈÓ ÙÔ 1903, ÛÙËÓ 4Ë ÛÔÓ¿Ù· ÁÈ· È¿ÓÔ: ˆ˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘ ÌÔÚ› Ó· ıˆÚËı› ˆ˜ ÚÔ¿ÁÁÂÏÔ˜ Ù˘ ·ÙÔÓÈÎfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ™·›ÓÌÂÚÁÎ. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙȘ ÊÈÏÔÛÔÊÈΤ˜ Î·È ·ÈÛıËÙÈΤ˜ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ Û˘Óı¤ÙË, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· fï˜, Û fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ·ÚÌÔÓÈ΋ ÙÔ˘ ‰ÔÌ‹, ··ÏÏ¿ÛÛÂÙ·È ·fi ÙȘ ‰ÂÛ̇ÛÂȘ Ù˘ ÙÔÓÈÎfiÙËÙ·˜, ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·˜ Ӥ˜ χÛÂȘ. TÔ ¤ÚÁÔ ·ÎÔ‡ÛÙËΠÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ MfiÛ¯· ÙÔ 1911 ˘fi ÙË ‰È‡ı˘ÓÛË ÙÔ˘ ™¤ÚÁÈÔ˘ KÔ˘ÛÛ‚›ÙÛÎÈ Ì ÙÔÓ ™ÎÚÈ¿ÌÈÓ ÛÙÔ È¿ÓÔ. M¤¯ÚÈ ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘ Ï›Á· ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, Ô Û˘Óı¤Ù˘ ‰ÂÓ ı· ¤ÁÚ·Ê ¿ÏÏÔ Û˘ÌʈÓÈÎfi ¤ÚÁÔ.
ºˆÚ¤ OÈ ÂȉÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ Ô˘ ÚÔÛ‰ÈfiÚÈÛ·Ó ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔ˘ °Î·ÌÚÈ¤Ï ºˆÚ¤, Èı·Ófiٷٷ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ·Ó Û ‚¿ÚÔ˜ Ù˘ fiÂÚ·˜, ·Ôı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·˜ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂȘ Ù˘, ·ÚfiÙÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÛËÌ›ˆÛ ÂÈÙ˘¯›· ηٿ ÙËÓ ·ÁÎfiÛÌÈ· ÚÒÙË ÙÔ˘, ÙÔ 1900. B·ÛÈṲ̂ÓÔ ÛÙË Ì˘ıÔÏÔÁ›·, ÁÚ¿ÊËΠÁÈ· ÙȘ ÂÔÚÙ·ÛÙÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ Ù˘ fiÏ˘ MÂ˙Ȥ Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠÌÚÔÛÙ¿ Û ¤Ó· ÎÔÈÓfi ‰¤Î· ¯ÈÏÈ¿‰ˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ø˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘ ·Ô‰fiıËÎÂ
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
15
·fi Û˘ÓÔÏÈο ÔÎÙ·ÎfiÛÈÔ˘˜ ÌÔ˘ÛÈÎÔ‡˜! O ºˆÚ¤ ¤ÏÂÍ ̛· ÌÔ˘ÛÈÎÔ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ ÌÔÚÊ‹ Ô˘ Û˘Ó‰˘¿˙ÂÈ ÙfiÛÔ ÙËÓ Úfi˙· fiÛÔ Î·È ÙÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÂÌÈÛÙ‡ÂÙ·È ÙÔ˘˜ ÚfiÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·, Ù˘ ¶·Ó‰ÒÚ·˜ Î·È ÙÔ˘ EÚÌ‹ Û ËıÔÔÈÔ‡˜. EÔ̤ӈ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ÌÈÏ‹ÛÂÈ ÁÈ· ÌÔ˘ÛÈ΋ ÛÎÈ·ÁÚ¿ÊËÛË Ù˘ ÎÂÓÙÚÈ΋˜ ÌÔÚÊ‹˜ ·ÏÏ¿ ÌÔÓ¿¯· ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·Û·ÊÔ‡˜ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ·˜, ·Ú¯·ÈÔÚÂÔ‡˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÙÚ˘ÊÂÚ‹˜, Ô˘ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈ΋ Î·È ÂÂÓ‰‡ÂÈ ÙË ¯·Ï·Ú‹ ÏÔ΋.
O ̇ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÂÓ¤Ó¢Û ȉÈfiÌÔÚÊ· ÌÔ˘ÛÈο ¤ÚÁ· οı ›‰Ô˘˜: fiÂÚ˜, ÔÚ·ÙfiÚÈ·, Û˘ÌʈÓÈ΋ ÌÔ˘ÛÈ΋, ÙÚ·ÁÔ‡‰È
OÚÊ Î·È NfiÓÔ TÔ 1968, ÛÙË ™ÙÔ˘ÙÁ¿Ú‰Ë ·ÎÔ‡ÛÙËΠÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ¤Ó·˜ ·ÎfiÌ· ¶ÚÔÌËı¤-
16
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
·˜, ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÊÔÚ¿ ‚·ÛÈṲ̂ÓÔ˜ ÛÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘. TÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ K·ÚÏ OÚÊ ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÈ ÙËÓ ÙÚÈÏÔÁ›· ÙÔ˘ Û˘Óı¤ÙË ‚·ÛÈṲ̂ÓË Û ԛËÛË ·Ú¯·›ˆÓ ÙÚ·ÁÈÎÒÓ, Ô˘ ¿Ú¯ÈÛ Ì ÙËÓ AÓÙÈÁfiÓË (1949) Î·È Û˘Ó¯›ÛÙËΠ̠ÙÔÓ Oȉ›Ô‰· T‡Ú·ÓÓÔ (1959). EÓÒ ÛÙ· ‰‡Ô ÚÒÙ· ¤ÚÁ· Ô OÚÊ ÌÂÏÔÔ›ËÛ ÙË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ X·›ÏÓÙÂÚÏÈÓ, ÛÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¤ÏÂÍ ÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô Î›ÌÂÓÔ, ÎÚ›ÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ ˆ˜ Ôχ ·ÓÒÙÂÚÔ. TÔ ‡ÊÔ˜ ÙÔ˘, ‚·Û›˙ÂÙ·È Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó ÛÙÔÓ Ú˘ıÌfi Î·È ·ÍÈÔÔÈ› ÙÔ˘˜ ‰˘Ó·ÌÈÎÔ‡˜ ÙÔÓÈÛÌÔ‡˜ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜. H ÔÚ¯‹ÛÙÚ· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ 4 È¿Ó·, 6 ÊÏ¿Ô˘Ù·, 6 fiÌÔÂ, 6 ÙÚÔ̤Ù˜, 6 ÙÚÔÌfiÓÈ·, 4 Ì¿ÓÙ˙Ô, 4 ¿Ú˜, ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi fiÚÁ·ÓÔ Î·È ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎfi fiÚÁ·ÓÔ, 9 ÎÔÓÙÚ·Ì¿Û· Î·È Ï‹ıÔ˜ ÎÚÔ˘ÛÙÒÓ, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÔÔ›· Î·È Ì˯·Ó‹ ı‡ÂÏÏ·˜. TÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Â›Ó·È ˘Ô‚ÏËÙÈÎfi Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· ‰¤Ô˘˜ Û˘Ì‚·Ù‹ ÚÔ˜ ÙÔ ı¤Ì·. «TÚ·Áˆ‰›· ÁÈ· ÙËÓ ·ÎÔ‹» ˘ÔÙÈÙÏ›˙ÂÈ Ô §Ô˘›Ù˙È NfiÓÔ ÙÔÓ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·, Ô˘ ·ÚÔ˘Û›·Û ÛÙË BÂÓÂÙ›·
ÙÔ 1984: οı ›¯ÓÔ˜ ı·ÙÚÈÎfiÙËÙ·˜ ‹ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ¤¯ÂÈ ·ÔÌ·ÎÚ˘Óı›. H ȉ¤· ‹Ù·Ó Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó «ÌÔ˘ÛÈΤ˜ ÓËÛ›‰Â˜», Ô˘ ı· «·ÊËÁÔ‡ÓÙ·Ó» ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ηıÒ˜ ı· ÏËÛ›·˙·Ó Î·È ı· ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÔÓÙ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ·ÎÚÔ·Ù¤˜. EÙÛÈ ÍÂΛÓËÛ ÁÈ· ÙÔÓ Û˘Óı¤ÙË Ì›· ÂÚȤÙÂÈ·, Ë ·Í›· Ù˘ ÔÔ›·˜ ‹Ù·Ó ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ Ù·Í›‰È: ÛÙfi¯Ô˜ Ë ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ «‰Ú¿Ì·ÙÔ˜ ÛÙË ÌÔ˘ÛÈ΋» (Û ·ÓÙȉȷÛÙÔÏ‹ Ì ÙÔ «‰Ú¿Ì· ÁÈ· ÌÔ˘ÛÈ΋», fiˆ˜ ÔÚ›˙ÂÙ·È ·Ú·‰ÔÛȷο ÛÙËÓ IÙ·Ï›· Ë fiÂÚ·). H ÚfiÎÏËÛË ÁÈ· ÙÔÓ ·ÎÚÔ·Ù‹ Â›Ó·È Ó· ·Ó·˙ËÙ¿ ÙÔÓ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ·ÎÔ˘ÛÙÈÎfi ÙÚfiÔ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ Î·È Ó· ÌËÓ ·‡ÂÈ Ó· ÂÍÂÚÂ˘Ó¿ οı ÌÔ˘ÛÈÎfi ÙÔ›Ô ‰È·ÚÎÒ˜ ÂÎ Ó¤Ô˘. TÔ ÏÈÌÚ¤ÙÔ ÙÔ˘ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘ M¿ÛÛÈÌÔ K·ÙÛ¿ÚÈ ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi Û·Ú¿ÁÌ·Ù· ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο, ÈÙ·ÏÈο Î·È ÁÂÚÌ·ÓÈο, Ô˘ ÂÂϤÁËÛ·Ó ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο Ì ÌÔ˘ÛÈÎfi ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ. H ¤ÓÓÔÈ· ÙˆÓ ÏfiÁˆÓ ‰È·Ï‡ÂÙ·È ÛÙÔÓ ‹¯Ô. H ȉ¤· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ˆ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, fiˆ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔÓ ¶Úˆ-
Õ O Σ ργιος Kουσεβτσκι διη$θυνε για πρτη φορ το συμφωνικ ργο «Προμηθ ας, Ποημα της Φωτις» του Aλ. Σκριμπιν στη Mσχα, το 1911 (φωτ.: Laning Humphrey Journalistic Archive).
P O συνθ της Λουτζι Nνο. H ουσα του δικο$ του «Προμηθ α» βρσκεται στη διαρκ αντιπαρθεση του αποσπασματικο$, του εξαρθρωμ νου, του πολυεππεδου, του αντιφατικο$, στο πλασιο μιας αυτοβιογραφικς σ$νθεσης που διαρκς επερωτ τον εαυτ της.
Õ H Kολ τ Λορν ως I στην παγκσμια πρτη του «Προμηθ α» του Kαρλ Oρφ, στις 24 Mαρτου 1968, στο Kρατικ Θ ατρο της Bυτεμβ ργης στη Στουτγρδη (φωτ.: BASF).
Ù·ÁfiÚ· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· ηıÒ˜ Î·È Ë ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛË ÙÔ˘ NfiÓÔ ·fi ÙÔ ÛÙÂÓ¿ Ì·ÚÍÈÛÙÈÎfi ·ÚÂÏıfiÓ ÙÔ˘, Â›Ó·È Î·ıÔÚÈÛÙÈο. H Ô˘Û›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÁÈ· ÙÔÓ NfiÓÔ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ‰È·Ú΋ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ÙÔ˘ ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈÎÔ‡, ÙÔ˘ ÂÍ·Úıڈ̤ÓÔ˘, ÙÔ˘ ÔÏ˘Â›Â‰Ô˘, ÙÔ˘ ·ÓÙÈÊ·ÙÈÎÔ‡ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÌÈ·˜ ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈ΋˜ Û‡ÓıÂÛ˘ Ô˘ ‰È·ÚÎÒ˜ ÂÂÚˆÙ¿ ÙÔÓ Â·˘Ùfi Ù˘: ¤Ó· ÌÓËÌÂÈ҉˜ -ÙÚ›ˆÚÔ- ÌÔ˘ÛÈÎfi Ù·Í›‰È Û ÂÓÓ¤· ̤ÚË, ÁÈ· ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ηٷÛ΢¿ÛÙËΠÂȉÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ ·ÎÚfi·Û˘ Î·È ÙÔ ÔÔ›Ô ÍÂÎÈÓ¿ ·fi ÙÔ X¿Ô˜ Î·È ÙË °¤ÓÂÛË ÁÈ· Ó· ηٷϋÍÂÈ ÛÙÔÓ «Ó¤Ô ¶ÚÔÌËı¤·, ·Ó›ÎËÙÔ ÛÙËÓ ¤ÚËÌÔ».
MÔÓfiÏÔÁÔÈ Î·È ÔÚ·ÙfiÚÈ· TÔ Ô›ËÌ· ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ °Î·›Ù ¤¯ÂÈ ÌÂÏÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙfiÛÔ Ô ºÚ·ÓÙ˜ ™Ô‡ÌÂÚÙ (D.674) fiÛÔ Î·È Ô XÔ‡ÁÎÔ BÔÏÊ (G. 48). O °Î·›Ù ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Â‰Ò ˆ˜ ·ÔÏÔÁËÙ‹˜ ÂÓfi˜ ËÚˆÈÛÌÔ‡ ‚›·ÈÔ˘ Î·È ÁÂÌ¿ÙÔ˘ ·fiÁÓˆÛË, Ô˘ ·„ËÊÒÓÙ·˜ ÙȘ ··ÁÔÚ‡ÛÂȘ ÓÈο ÙÔ ·ÈÒÓÈÔ ÂÚˆ-
̤ÓÔ Î·È ÙÔÓ ·ÓÙÔ‰‡Ó·ÌÔ ¯ÚfiÓÔ. O ‹Úˆ·˜ -Ô Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˘, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ £‡ÂÏÏ· Î·È OÚÌ‹ (Sturm und Drang)- ·„ËÊ¿ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜: ·›ÚÓÔÓÙ·˜ ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘˜ Ï¿ıÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ηْ ÂÈÎfiÓ· Î·È ÔÌÔ›ˆÛË. TÔ 1819 Ô ™Ô‡ÌÂÚÙ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È Ì ¤Ó·Ó ÌÂÁ·ÏfiÚÂÔ, ¤ÓÙÔÓ· ‰Ú·Ì·ÙÈÎfi ÌÔÓfiÏÔÁÔ, Ô˘ ÌÔÓ¿¯· ·ÚÔ‰Èο ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Ï˘ÚÈΤ˜ ÛÙÈÁ̤˜. TÔ 1889 Ô BÔÏÊ ÂÂÍÂÚÁ¿˙ÂÙ·È Ì›· Ï‹ÚË ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ ÛÎËÓ‹. AÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌÂÓÔ˜ fiÙÈ Ë ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜ ÍÂÂÚÓ¿ ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ʈӋ˜ Î·È È¿ÓÔ˘, ¤Ó·Ó ¯ÚfiÓÔ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÂÈϤÁÂÈ ÔÏfiÎÏËÚË ÔÚ¯‹ÛÙÚ· ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Û˘Óԉ‡ÛÂÈ ÙË ÊˆÓËÙÈο ·Ú¿ÙÔÏÌË ÌÔ˘ÛÈ΋ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÂÌÈÛÙ¢Ù› ÛÙÔÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰È-
ÛÙ‹, Î·È Î·Ù·Ï‹ÁÂÈ ÛÙËÓ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹. TÔ 1959 ÙÔ KÚ·ÙÈÎfi £¤·ÙÚÔ ÙÔ˘ K¿ÛÛÂÏ Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜ ÂÁηÈÓÈ¿ÛÙËΠ̠ÙÔ ÛÎËÓÈÎfi ÔÚ·ÙfiÚÈÔ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ PÔ‡ÓÙÔÏÊ B¿ÁÎÓÂÚ - P¤ÁÎÂÓ˘, Ì›· Û‡ÓıÂÛË Ô˘ ÈÛÔÚÚÔ› ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ B¿ÈÏ Î·È ÙÔÓ ™ÙÚ·‚›ÓÛÎÈ Û fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ Ú˘ıÌÔ‡˜ Î·È ·ÚÌÔÓ›·. TÔ ÔÚ·ÙfiÚÈÔ ¶ÚÔÌËı¤·˜ (1880) ÙÔ˘ BÚÂÙ·ÓÔ‡ Û˘Óı¤ÙË XÈÔ‡ÌÂÚÙ ¶¿ÚÚ˘ (18481918) ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· §˘fiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ™¤Ïϸ Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠÛÙÔ ºÂÛÙÈ‚¿Ï ÙÔ˘ °ÎÏfiÛÙÂÚ ÙÔ 1880. T¤ÏÔ˜, ÛÙÔÓ °¿ÏÏÔ Û˘Óı¤ÙË P¸ӿÏÓÙÔ AÓ ÔÊ›ÏÂÙ·È Ë Î·Óٿٷ ¶ÚÔÌËı‡˜ £Úȷ̂‡ˆÓ ÁÈ· ÛÔÏ›ÛÙ˜, ¯ÔÚˆ‰›· Î·È ÔÚ¯‹ÛÙÚ·, Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠÙÔ 1908.
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
17
O Προμηθας στο χορ δραμα
Tου A ¡¢ƒŒ∞ P π∫Õ∫∏ Kριτικο - ιστορικο χορο
O
™O KI AN ÌÔÚ› Ó· Ê·›ÓÂÙ·È ·Ú¿ÍÂÓÔ, Ô TÈÙ¿Ó·˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ –Ô ‚›Ô˜ Î·È Ë ÔÏÈÙ›· ÙÔ˘– ·Ô‰Â›¯ıËÎÂ Ô ‰ËÌÔÊÈϤÛÙÂÚÔ˜ ‹Úˆ˜ ¯ÔÚÔı·ÙÚÈÎÒÓ ÂÎÊÚ¿ÛÂˆÓ Î·È ÂÍ¿ÚÛÂˆÓ Û ÛÂÈÚ¿ ÚÔÙÈÌ‹Ûˆ˜ ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ OÚʤ· Î·È ÙÔÓ AfiÏψӷ. H‰Ë, ·fi ÙÔÓ 16Ô ·ÈÒÓ· Î·È ÙË Ì·ÎÚ¿ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ ·ÔηÏÔ‡ÌÂÓÔ˘ «·˘ÏÈÎÔ‡ ̷ϤÙÔ˘», ÔÈ ¿Ú¯ÔÓÙ˜ ·Ú¤ÛÎÔÓÙ·Ó Ó· ·Ú›ÛÙ·ÓÙ·È Û ı¿̷ٷ Û¯ÂÙÈο. K¿ÔÙÂ Î·È Ó· Ù· ηıÔ‰ËÁÔ‡Ó. Oˆ˜ Ô ÎfiÌ˘ ºÈÏ›Ô ™·Ó M·ÚÙ›ÓÔ ÓÙ’ AÓÁÎÏȤ Ô˘ ·ÚÔ˘Û›·Û ÛÙËÓ ·˘Ï‹ Ù˘ ™·‚Ô˝·˜ ÙÔ Ì·Ï¤ÙÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·˜, KϤÙ˘ Ù˘ £Â˚΋˜ ºÏfiÁ·˜ (1630). EÓ·Ó ·ÈÒÓ· ·ÚÁfiÙÂÚ· Ì·˜ ¤Ú¯ÂÙ·È Ë Ì·ÚÙ˘Ú›· ÁÈ· ÌÈ· ·Ú·ÁˆÁ‹ ¿ÍÈ· ÙˆÓ ÙÛ¿ÚˆÓ Ù˘ PˆÛ›·˜. O IÙ·Ïfi˜ ¯ÔÚÔÁÚ¿ÊÔ˜ ºÚ·ÓÙÛ¤ÛÎÔ K·ÏÙÛ‚¿ÚÔ, Ô˘ ‰È·‚ÈÔ‡Û ÛÙËÓ AÁ. ¶ÂÙÚÔ‡ÔÏË, ÚÔÛʤÚÂÈ ÛÙÔ £¤·ÙÚÔ ÙÔ˘ OÚ¿ÓÈÂÓÌ·Ô˘Ì ÙÔ «Ì¤Á·-ı¤·Ì·» ¶ÚÔÌËı¤·˜ Î·È ¶·Ó‰ÒÚ·.
MÂÙfi‚ÂÓ K·ıÔÚÈÛÙÈ΋ ı· Â›Ó·È Ë ¤Ó·ÚÍË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, Ô˘ ÛÙËÓ ¤ÎÚËÍË ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ £‡ÂÏÏ· Î·È OÚÌ‹ Î·È Ï›ÁÔ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ¤ÎÚËÍË ÙÔ˘ «ÚÔÌ·ÓÙÈÎÔ‡» ̷ϤÙÔ˘, ı· ÛÙÈÁÌ·ÙÈÛÙ› ·fi ÙÔ ‰›Ú·ÎÙÔ «ËÚˆÈÎfi-·ÏÏËÁÔÚÈÎfi»
18
H
K A £ H M E P I N H
B
H O Γκερτ Pινχολμ και η Iλζε Σουλτς στα «Πλσματα του Προμηθα» του Mπετβεν, πως παρουσιστηκαν στις 27 Iουνου 1949 στη γερμανικ Kρατικ Oπερα του Bερολνου. Eξ φυλλο του περιοδικο# Neue Berliner Illustrierte (φωτ.: S. Enkelmann).
̷ϤÙÔ ÙÔ˘ ™·Ï‚·ÙfiÚ BÈÁηÓfi T· ¶Ï¿ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·. BȤÓÓË ÙÔ˘ 1801 Î·È ÂȘ ÌÓ‹ÌËÓ Î·È ‰fiÍ·Ó Ù˘ A˘ÙÔÎÚ¿ÙÂÈÚ·˜ M·Ú›·˜ - £ËÚÂÛ›·˜, Ô §Ô‡Óقȯ ‚·Ó MÂÙfi‚ÂÓ ÚÔÛʤÚÂÈ ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘. ¢‡Ô TÈÙ¿Ó˜ Ì·˙›; O¯È ·ÎÚÈ‚Ò˜. H ÌÔ˘ÛÈ΋ ·ÔÙÂÏ› ‰Â›ÁÌ· Ù˘ÈÎfi Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Î·È ÙˆÓ ¯ÔÚÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ ËıÒÓ Ù˘ Î·È ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ ·fi ÂΛÓË, .¯. ÙÔ˘ °ÎÏԢΠÁÈ· ÙÔÓ ¢ÔÓ ZÔ˘¿Ó (1761). AÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÂȉÈο ·˘Ùfi ÙÔ Ì·Ï¤ÙÔ Â‰Ò, ÙÔ‡ÙÔ ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔ fiÙÈ ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ÌÔ˘ÛÈÎÔÏÔÁÈο Î·È ¯ÔÚÔı·ÙÚÈο ¤Ó· ÁÂÁÔÓfi˜: ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
MÂÙfi‚ÂÓ Î·È ¢ÔÓ ZÔ˘¿Ó ÙÔ˘ °ÎÏÔ˘Î, Û·Ó ·ÚÙÈÙÔ‡Ú˜ Î·È ‰Â›ÁÌ·Ù· ÁÚ·Ê‹˜ ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ¯ÔÚÔÁÚ¿ÊˆÓ Ù˘ ÂÔ¯‹˜, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÌÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ÌÂÙ·ÛÙÚÔÊ‹ ÚÔ˜ ÙÔ ‰Ú·Ì·ÙÈÎfi ballet d’ action Î·È Û ·ÚÙÈÙÔ‡Ú˜ «ÌÂÁ¿ÏˆÓ» Û˘ÓıÂÙÒÓ. OÈ BÈÁηÓfi Î·È AÓÙ˙ÔÏ›ÓÈ, Ô˘ ˘¤ÁÚ·„·Ó ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· Î·È ÙÔÓ ¢ÔÓ ZÔ˘¿Ó, Ì·˙› Ì ÙÔÓ Z·Ó-ZÔÚ˙ NÔ‚¤Ú, ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ·Ó ÙÔ Ì·Ï¤ÙÔ ·fi ÙÔÓ «·˘ÏÈÎfi» ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ ÓÙÈ‚ÂÚÙÈÛÌ¿Ó, ÔÚÈÛÙÈο Î·È Î·ıÔÚÈÛÙÈο. Ö˜, ÁÈ·Ù› ¿Ú·ÁÂ Ô BÈÁηÓfi, fiÙ·Ó ·Ó·‚›ˆÛ T· ¶Ï¿ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙÔ ı¤·ÙÚÔ
§· ™Î¿Ï· ÙÔ˘ MÈÏ¿ÓÔ˘, ÎÚ¿ÙËÛ ÌfiÓÔ 4 ·fi Ù· 16 ¯ÔÚ¢ÙÈο ÓÔ‡ÌÂÚ· Ù˘ ÚˆÙfiÙ˘Ë˜ ·ÚÙÈÙÔ‡Ú·˜ ÙÔ˘ MÂÙfi‚ÂÓ Î·È ÚÔÙ›ÌËÛ ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ X¿ÈÓÙÓ Î·È ÙÔ˘ °Èfi˙ÂÊ B¿ÈÁÎÏ, A˘ÛÙÚÈ·ÎÔ‡ Û˘Óı¤ÙË ÔÏÏÒÓ ballets d’ action; IÛˆ˜ ÂÂȉ‹ ¯ÚÂÈ¿ÛÙËΠ«Î¿ÙÈ ¿ÏÏÔ» ÁÈ· ¤Ó· ¯ÔÚ¢ÙÈÎfi ÂÍ¿Ú·ÎÙÔ ÎÔÏÔÛÛfi Ì ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi «M˘ıÔÏÔÁÈÎfi M·Ï¤ÙÔ»! TÔ 1970, ÁÈ· Ù· 200 ¯ÚfiÓÈ· ·fi ÙË Á¤ÓÓËÛË ÙÔ˘ TÈÙ¿Ó· (ÙÔ˘ MÂÙfi‚ÂÓ, fi¯È ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·!) Ë ÁÂÓ¤ÙÂÈÚ¿ ÙÔ˘, BfiÓÓË, ·Ú·ÁÁ¤ÏÏÂÈ Û ¤Ó·Ó ÌÂÁ¿ÏÔ ¯ÔÚÔÁÚ¿ÊÔ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ÙÔÓ ÔÏ˘ÙÈÌË̤ÓÔ ÛÂÚ ºÚ¤ÓÙÂÚÈÎ AÛÙÔÓ ‰È¢ı˘ÓÙ‹ ÙÔ˘ B·ÛÈÏÈÎÔ‡ M·Ï¤ÙÔ˘, Kfi‚ÂÓÙ °Î¿ÚÓÙÂÓ- ÌÈ· ·Ó·‚›ˆÛË ÙˆÓ ¶Ï·ÛÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·. (TÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÌÂٷʤÚıËÎÂ Î·È ÛÙÔ ÂÚÈԉ‡ÔÓ ÎÏÈÌ¿ÎÈÔ ÙÔ˘ B·ÛÈÏÈÎÔ‡ M·Ï¤ÙÔ˘.) O ÛÂÚ Â¤ÏÂÍ ӷ... Û·ÙÈÚ›ÛÂÈ Ì¿ÏÏÔÓ ÙÔ fiÏÔ Ú¿ÁÌ·, ÛÙ‹ÓÔÓÙ·˜ ÌÈ· «ÎˆÌˆ‰›· ËıÒÓ» Û¯ÂÙÈ΋ Ì ÙËÓ ÂÔ¯‹ ·ÚÔ˘Û›·Û˘ ÙÔ˘ ÚˆÙfiÙ˘Ô˘ ̷ϤÙÔ˘! OˆÛ‰‹ÔÙÂ, Ì ÙË ÌÔÓ·‰È΋ ÌÔ˘ÛÈ΋ ̷ϤÙÔ˘ Ô˘ Û˘Ó¤ıÂÛÂ Ô MÂÙfi‚ÂÓ, ¤¯Ô˘Ó ·Û¯ÔÏËı› ԢΠÔÏ›ÁÔÈ: ÔÈ °È·Ó TÛÈÂÏ›ÓÛÎÈ (B·ÚÛÔ‚›·, 1922), AÏÌÚ¯٠KÓÔ˘ÛÙ (NÙÂÛ¿Ô˘, 1927), ™ÂÚ˙ §ÈÊ¿Ú (OÂÚ· ¶·ÚÈÛÈÔ‡, 1929), AÔ˘Ú¤Ï M›ÏÔ˜ (AÔ˘ÁÎÛÙÌÔ˘ÚÁÎ, 1933), Ô ™ÏÔ‚¤ÓÔ˜ ¶›ÓÔ MÏ·Î¿Ú (Z˘Ú›¯Ë, 1936), ÔÈ Î˘Ú›Â˜ NÈÓ¤Ù ÓÙ B·ÏÔ˘¿ (™¿ÓÙÏÂÚ’˜ °Ô˘¤Ï˜ M·Ï¤ Ù˘ AÁÁÏ›·˜, §ÔÓ‰›ÓÔ 1936), I‚fiÓ °ÎÂfiÚÁÎÈ (™‚¤ÙÛÈÓÁÎÂÓ, 1939), T·ÙÈ¿Ó· °ÎÛfi‚-
H Σκην απ τον Ûη (OÂÚ· AÓ·ÙÔÏÈÎÔ‡ BÂÚÔÏ›ÓÔ˘, 1948), ÔÈ Î‡ÚÈÔÈ O˘›ÏÈ·Ì KÚ›ÛÙÂÓÛÂÓ (M·Ï¤ÙÔ O˘¤ÛÙ, °ÈÔ˘-H¶A, 1953), EÚȯ B¿ÏÙÂÚ (NÙ›ÛÂÏÓÙÔÚÊ, 1966) Î·È ¿ÏÈ ÈÔ ÚfiÛÊ·Ù· ÔÈ Î˘Ú›Â˜ EÏÛ· M·ÚÈ¿Ó ÊÔÓ Pfi˙ÂÓ (°Î¤ÙÂÌÔÚÁÎ, 1972), M¿È-EÛÙÂÚ MÔ‡ÚÓÙÌ·· (M·Ï¤ÙÔ EÛıÔÓ›·˜, 1976)... Ô Î·Ù¿ÏÔÁÔ˜, ÚÔÊ·ÓÒ˜, ‰ÂÓ ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ Â‰Ò!
¶·Ú·ÏÏ·Á¤˜ Y‹ÚÍ·Ó Î¿ÔÈÔÈ ¿ÏÏÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ›, Ô˘ ›‰·Ó Ï›ÁÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÙÔ ı¤Ì· «¶ÚÔÌËı¤·˜». H ÂÚ›ÊËÌË ÛfiÔ˘-ÁÔ‡Ì·Ó §fiÈ ºÔ‡ÏÂÚ, Ô˘ ıˆÚÂ›Ù·È ·fi ÙÔ˘˜ Ûη·Ó›˜ ÙÔ˘ «ÌfiÓÙÂÚÓ ÓÙ·Ó˜» Î·È ¤‰ˆÛ ȉȷ›ÙÂÚË ÛËÌ·Û›· ÛÙ· ı·ÙÚÈο Âʤ Ì ÊÒÙ· Î·È ÛÎËÓÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·, ·ÔÛÎÔÒÓÙ·˜ Û ¤Ó· ı¤·Ì· Ì¿ÏÏÔÓ, ·ÚÔ˘Û›·Û ÙÔÓ ‰ÈÎfi Ù˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ Û˘ÌʈÓÈÎÔ‡ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ™ÎÚÈ¿ÌÈÓ ¶ÚÔÌËı¤·˜, ÙÔ ¶Ô›ËÌ· Ù˘ ºˆÙÈ¿˜ (1911). °È· ÙÔ 1914, ·˘Ùfi Î·È ·Ó ‹Ù·Ó ÓˆÙÂÚÈÛÌfi˜! TËÓ ›‰È· ÌÔ˘ÛÈ΋ ı· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ Î·È Ô Mȯ·‹Ï §·‚ÚfiÊÛÎÈ ÁÈ· ÙÔ M·ÏÛfiÈ (1981), Û ÌÈ· ËÚˆÈ΋ - ÛÔÛÈ·ÏÈÛÙÈ΋ - ÌÂÁ·ÏfiÛÙÔÌË (Ê˘ÛÈο) ¤Î‰ÔÛË. TÔ ›‰ÈÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Î·È Ô KÔ˘‚·Ófi˜ AÏ̤ÚÙÔ MÂÓÙ¤˙ ÁÈ· ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ÔÌÒÓ˘ÌÔ Ì·Ï¤ÙÔ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠÛÙÔ HÚÒ‰ÂÈÔ ÙÔ 1983 ·fi ÙÔ EıÓÈÎfi M·Ï¤ÙÔ Ù˘ KÔ‡‚·˜, fiÙ·Ó ÔÈ ÊÂÛÙÈ‚·ÏÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ ‹Ù·Ó ·ÊÈÂڈ̤Ó˜ ÛÙËÓ ÚÔÌËıÂ˚΋ ȉ¤·. A‰È¿ÊÔÚÔ, ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎfi Ì·ÏÂÙ¿ÎÈ, ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ ÙÔ˘
ÛÔ‚ÈÂÙÈÎÔ‡ Ú·ÏÈÛÌÔ‡, ¤Ó· ¤ÚÁÔ ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÚ›ÛÙ·ÛË, Ô˘ ˘ÂÚ·Û›ÛÙËÎ·Ó ÔÈ Î·Ù·ÏËÎÙÈÎÔ› ¯ÔÚÂ˘Ù¤˜ ÙÔ˘ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·ÙÔ˜. Ö˜, Ô MÔÚ›˜ MÂ˙¿Ú ÁÈ· ÙÔÓ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ÌÔÓfiÚ·ÎÙÔ ¶ÚÔÌËı¤· (1956) ÚÔÙ›ÌËÛ ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ Û˘Á¯ÚfiÓÔ˘ ÙÔ˘ MÔÚ›˜ O¯·Ó¿. AÔÏ·‡Û·ÌÂ, Î·È Ì›ӷÌ ÂÌ‚ÚfiÓÙËÙÔÈ ·fi ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÛÙÔ ÊÂÛÙÈ‚·ÏÈÎfi HÚÒ‰ÂÈÔ Î·Ù¿ ÙËÓ ÚÒÙË ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙˆÓ «M·Ï¤ÙˆÓ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·» ÛÙËÓ Aı‹Ó·, ÙÔ 1963. I‰È·›ÙÂÚ· Ì ÂΛÓÔ ÙÔ ·ÏËÛÌfiÓËÙÔ ÊÈÓ¿Ï Ԣ, Ô ÙÈ̈ÚË̤ÓÔ˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·ÈˆÚÂ›Ù·È -ÎÚÂÌ·Ṳ̂ÓÔ˜; ÂÛÙ·˘ÚˆÌ¤ÓÔ˜;- ·fi ÙȘ ¿Óˆ ·„›‰Â˜ ÙÔ˘ ڈ̷˚ÎÔ‡ ˆ‰Â›Ô˘! °È· ÙÔ B·ÛÈÏÈÎfi M·Ï¤ÙÔ ÙÔ˘ Kfi‚ÂÓÙ °Î¿ÚÓÙÂÓ ‰‡Ô AÁÁÏÔÈ ¯ÔÚÔÁÚ¿ÊÔÈ ·ÚÔ˘Û›·Û·Ó ÙË ‰È΋ ÙÔ˘˜ ¿Ô„Ë Î·È ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÌÔ˘ÛÈΤ˜ ÂÈÏÔÁ¤˜: Ô O˘¤ÈÓ IÁÎÏÈÓÁÎ ÙÔ ºÚ¿ÓÎÂÛÙ·˚Ó ‹ Ô MÔÓÙ¤ÚÓÔ˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ Û ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ ‰ÈÎÔ‡ Ì·˜ B·ÁÁ¤ÏË ¶··ı·Ó·Û›Ô˘ (1985) Î·È Ô N٤ȂÈÓÙ M›ÓÙÏÂ˚ ÙË ¢›ÎË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Û ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú·ÁÁÂÏ›· ÙÔ˘ ·ÁÓÒÛÙÔ˘ Ì·˜ T˙fiÊÚÂ˚ M¤ÚÓÙ˙ÔÓ (1988). £· ¤¯ÂÈ ÚÔËÁËı› ÌÈ· ÂÏÏËÓÈ΋ ¿Ô„Ë ¿ÏÈ ÛÙÔ ÊÂÛÙÈ‚·ÏÈÎfi HÚÒ‰ÂÈÔ ÙÔ˘ 1983 Î·È ÛÙÔ ·ÊȤڈ̷ ÛÙËÓ ÚÔÌËıÂ˚΋ ȉ¤·: ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÔÚfi‰Ú·Ì· Î·È Ë P·ÏÏÔ‡ M¿ÓÔ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔ ¯ÔÚÔı·ÙÚÈÎfi ¤ÚÁÔ ¶ÚÔÌËı¤·˜-AÓıÚˆÔ˜. M ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ °ÈÒÚÁÔ˘ TÛ·ÁοÚË Î·È ÎÔÛÙÔ‡ÌÈ· ÙÔ˘ MÈÏÙÈ¿‰Ë M·ÎÚ‹ ÚfiÛÊÂÚ ÙËÓ È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙ· οÔÈˆÓ «ÔÙÈÎÒÓ ·È¯ÓȉÈÒÓ» (·ÎÙ›Ó˜
«Προμηθα» του Mπομπ Γουλσον στο Mγαρο Mουσικ ς το 2001 (φωτ.: Stefanos).
ϤÈ˙ÂÚ, ·Ó ı˘Ì¿Ì·È ηϿ) Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó «Ì ÙË ÊÚÔÓÙ›‰· ÙÔ˘ ηıËÁËÙ‹ ÙÔ˘ ¶ÔÏ˘Ù¯Ó›Ԣ ¶ÂÚÈÎÏ‹ £ÂÔ¯¿ÚË Î·È ÙÔ˘ ‚ÔËıÔ‡ ÙÔ˘ AϤͷӉÚÔ˘ KÔ˘Ù۷̤ÛË. T· Û¯¤‰È· ·˘Ù¿ ÚÔ¤Î˘Ù·Ó ·fi ÌÂϤÙ˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ Ù˘ OÙÈ΋˜ ÛÙË M˯·ÓÈ΋, ÛÙÔ EÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ AÓÙÔ¯‹˜ ÙˆÓ YÏÈÎÒÓ ÙÔ˘ EM¶». M ڈٷÁˆÓÈÛÙ¤˜ BÔ‡ÏÁ·ÚÔ˘˜ «ÎÏ·ÛÈÎÔ‡˜» ¯ÔÚÂ˘Ù¤˜, ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ‹Ù·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ «ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎfi» ·Ú¿ «ÂÍÚÂÛÈÔÓÈÛÙÈÎfi» ‹ «ÂÎÊÚ·ÛÙÈÎfi». EÓ· ‰Â‡ÙÂÚÔ Û¯¤‰ÈÔ Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È ˆ˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜-TÔ ¶Ó‡̷, Ì ÌÔ˘ÛÈ΋ ¿ÓÙ· ÙÔ˘ °ÈÒÚÁÔ˘ TÛ·ÁοÚË, ÛÎËÓÔıÂÛ›· N›ÎÔ˘ ¶·ÚÔ›ÎÔ˘ Î·È ÛÎËÓÈο-ÎÔÛÙÔ‡ÌÈ· AÓÓ·˜ ¶ÂÚÓÙfi. TÔÓ I·ÓÔ˘¿ÚÈÔ 2001, ÛÙÔ M¤Á·ÚÔ MÔ˘ÛÈ΋˜ AıËÓÒÓ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Ù˘ ¶ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ OÏ˘ÌÈ¿‰·˜ 2004, ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËÎÂ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ ‰È¿ÛËÌÔ˘ ÛÎËÓÔı¤ÙË-ÂÈÎÔÓÔÎÏ¿ÛÙË Î¿ı ÌÔÚÊ‹˜ ÛÎËÓÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘ (fiÂÚ·, ¯ÔÚfi˜, ı¤·ÙÚÔ) PfiÌÂÚÙ °Ô˘›ÏÛÔÓ. ™ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ ÌÔ˘ ÛÙËÓ «K·ıËÌÂÚÈÓ‹» Ì·˜ ÂÊËÌÂÚ›‰· (24.2.01) ¤ÁÚ·Ê· ÁÈ· «·ÓÙÈΛÓËÛË, ·‰ÂÍÈfiÙËÙ·, ·ÏfiÙËÙ· ̤¯ÚÈ ·ÏÔ˚ÎfiÙËÙ·, ·Ì˯·Ó›·...» KÈÓËÛÈÔÏÔÁ›·/¯ÔÚÔÁÚ·Ê›· ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÙÔ˘ °Ô˘›ÏÛÔÓ Î·È/‹ ÙÔ˘ Û˘ÓÂÚÁ¿ÙË ÙÔ˘ T˙. ºÚÈÙ˙¤ÓÈ, ηıÒ˜ ‰ÂÓ ·Ó·ÊÂÚfiÙ·Ó ¿ÏÏÔ fiÓÔÌ· ÛÙË ‰È·ÓÔÌ‹. T¤ÏÔ˜, ·Í›˙ÂÈ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì fiÙÈ ÛÙË M·Û·¯Ô˘Û¤ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ÌÈ· ¯ÔÚ¢ÙÈ΋ ÔÌ¿‰· Ô˘ ÙÈÙÏÔÊÔÚÂ›Ù·È ¶ÚÔÌËı¤·˜ XÔÚfi˜ (Prometheus Dance). I‰Ú˘Ù¤˜ ÔÈ TfiÌÈ N¤ÌÏÂÙ Î·È NÙ·˚¿Ó· AÚ‚·Ó›ÙË-NfiÁÈ·.
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
19
Προμηθες αρχαϊκο H Aπ παρ-
Tης X ƒπ™Δÿ¡∞˜ ™ Àªμ√À§ÿ¢√À
σταση του «Προμηθα Δεσμτη» κατ τις δετερες Δελφικς Eορτς, το 1930, σε σκηνοθεσα Eας Σικελιανο (φωτ.: Mουσεο και Kντρο Mελτης Eλληνικο Θετρου).
20
H
K A £ H M E P I N H
H
¶PøTH ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË ÛÙË ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ÛÎËÓ‹ ·Ó‚·›ÓÂÈ ÙÔ 1917 ÛÙÔ ¢ËÌÔÙÈÎfi £¤·ÙÚÔ AıËÓÒÓ, ˆ˜ ÙÈÌËÙÈ΋ ÙÔ˘ E˘¿ÁÁÂÏÔ˘ ¢ÂÏÂÓ¿Ú‰Ô˘, Ì IÒ ÙË ºˆÊÒ °ÂˆÚÁÈ¿‰Ô˘. O ¢ÂÏÂÓ¿Ú‰Ô˜ ÂÈϤÁÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÛÙÚÔÊ‹˜ ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ ÚfiÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ÎÏ·ÛÈÎÔ‡ ÚÂÂÚÙÔÚ›Ô˘, fiˆ˜ Ô M¿Î‚Âı ‹ Ô AÌÏÂÙ, Î·È Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÂÚÌËÓ‡ÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ËÌ›Á˘ÌÓÔ˜, Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ÚfiÙ˘· ÌÈ·˜ Á·ÏÏÈ΋˜ ·Ú¿ÛÙ·Û˘ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ ·ÈÒÓ·. Afi ÙËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È Î·È Ë ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÛÙË ‰ËÌÔÙÈ΋ ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ K·ÏÔÛÁÔ‡ÚÔ˘. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È fï˜ ÁÈ· ÌÂÌÔӈ̤ÓË ·ÚÔ˘Û›·ÛË. ™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 1924, ÂΉËÏÒÓÂÙ·È Ó¤Ô ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·. ™Ù· ¿ÌÂÛ· Û¯¤‰È· ÙÔ˘ ıÈ¿ÛÔ˘ M·Ú›Î·˜ KÔÙÔÔ‡ÏË ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÌÈ· ·Ú¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ Û ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË °·Ï¿ÙÂÈ·˜ K·˙·ÓÙ˙¿ÎË Î·È ÌÔ˘ÛÈ΋ ¢ËÌ‹ÙÚË MËÙÚfiÔ˘ÏÔ˘, ÂÓÒ ÙÔ £¤·ÙÚÔÓ ø‰Â›Ô˘ ÚÔÙ›ıÂÙ·È Ó· ÙËÓ ·Ó‚¿ÛÂÈ Ì ÛÎËÓÔı¤ÙË ÙÔÓ ™‡ÚÔ MÂÏ¿. ¶Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
fï˜ ÌfiÓÔ Ù· Û¯¤‰È· ÙÔ˘ ˙‡ÁÔ˘˜ ™ÈÎÂÏÈ·ÓÔ‡, Ô˘ ı· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË ÙÔ 1927, ÛÙȘ ÚÒÙ˜ ¢ÂÏÊÈΤ˜ EÔÚÙ¤˜.
¢ÂÏÊÈΤ˜ EÔÚÙ¤˜ OÈ ¢ÂÏÊÈΤ˜ EÔÚÙ¤˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ‚¤‚·È· ηı·Ú¿ ı·ÙÚÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜. H ÂÚ·ÛÈÙ¯ÓÈ΋ ‰È¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜ Ê·›ÓÂÙ·È Î·È ·fi ÙËÓ ·Ú¯È΋ ÛΤ„Ë Ó· ÂÚÌËÓ‡ÛÂÈ ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ô AÁÁÂÏÔ˜ ™ÈÎÂÏÈ·Ófi˜. H E‡· ™ÈÎÂÏÈ·ÓÔ‡ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÙˆÓ ÎÔÛÙÔ˘ÌÈÒÓ, ÙȘ ¯ÔÚÔÁڷʛ˜ Î·È ÙËÓ ÂÎÁ‡ÌÓ·ÛË ÙˆÓ ÂÚ·ÛÈÙ¤¯ÓȉˆÓ ÙÔ˘ §˘Î›Ԣ EÏÏËÓ›‰ˆÓ ÁÈ· ÙÔÓ XÔÚfi, Î·È Ô ¶¿ÓÔ˜ K·ÏÔÁÂÚ›ÎÔ˜ ÂÈÌÂÏÂ›Ù·È ÙË ÛÎËÓÈ΋ ÂÈÎfiÓ· Î·È ‰È‰¿ÛÎÂÈ ÙÔ˘˜ ÚfiÏÔ˘˜ ÛÙÔÓ ı›·ÛÔ, Ô˘ ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È Î˘Ú›ˆ˜ ·fi Ì·ıËÙ¤˜ ‰Ú·Ì·ÙÈÎÒÓ Û¯ÔÏÒÓ. ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ MÔ‡ÚÏÔ˜, IÒ Ë K·ÙÂÚ›Ó· K·ÎÔ‡ÚË, HÊ·ÈÛÙÔ˜ Î·È EÚÌ‹˜ Ô HÏ›·˜ ¢ÂÛÙÔ‡Ó˘. AÚ¯È΋ ÂÈı˘Ì›· Ù˘ ™ÈÎÂÏÈ·ÓÔ‡ ‹Ù·Ó Ó· ‰Ôı› Ë ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÛÙ· ·Ú¯·›·, ÙÂÏÈο fï˜ ÌÂÏÂÙ¿ÂÈ Â› Ôχ ηÈÚfi ÙË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ Iˆ¿ÓÓË °Ú˘¿ÚË Î·È ‚¿ÛÂÈ ·˘Ù‹˜ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÙËÓ ¿Ô„‹ Ù˘ ÁÈ· ÙË ÛÎËÓÈ΋ ·ÚÔ˘-
H O Mνος Kατρκης ως Προμηθας σε πα-
H Σκην# απ τον «Προμηθα Δεσμτη» που παρουσασε το Aμφι-θατρο του Σπρου Eυαγγελτου στο Hρδειο το 1983 (φωτ.: Aρχεο Aμφι-θετρου).
ρσταση του Eλληνικο Λαϊκο Θετρου στον αρχαιολογικ χρο της Eλευσνας το 1976 (φωτ.: Eλληνικ Λαϊκ Θατρο).
και ρηξικλευθοι Û›·ÛË ÙÔ˘ XÔÚÔ‡. AÓÙÈÁÚ¿ÊÂÈ ÊÈÁÔ‡Ú˜ ÚÔÎÏ·ÛÈÎÒÓ ·ÁÁ›ˆÓ Î·È Ù·ÈÚÈ¿˙ÂÈ ÙË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘˜ Ì ÙÔ Î˘ÚÈÔÏÂÎÙÈÎfi ÓfiËÌ· ÊÚ¿ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÁÈ· Ó· ηٷϋÍÂÈ Û fi˙˜ ·˘ÛÙËÚ¿ Û¯ËÌ·ÙÔÔÈË̤Ó˜. H ‚˘˙·ÓÙÈÓ›˙Ô˘Û· ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ æ¿¯Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È Û Ϸ˚ο ÌÔÙ›‚·, ÔÈ ËıÔÔÈÔ› ʤÚÔ˘Ó ÚÔۈ›· Î·È ÎÔıfiÚÓÔ˘˜, ÂÓÒ Ù· ÛÎËÓÈο Î·È Ë ˘ÔÎÚÈÙÈ΋ Ù›ÓÔ˘Ó ÚÔ˜ ÌÈ· Ú·ÏÈÛÙÈ΋ ÂÚÌËÓ›·. ¶·Ú¿ ÙË Û‡Á¯˘ÛË Ô˘ ÚÔηÏ› ÙÔ fiÏÔ ı¤·Ì·, Ù· ¯ÂÈÚÔÔ›ËÙ· ÎÔÛÙÔ‡ÌÈ· Î·È ÔÈ ¯ÔÚÔÁڷʛ˜ ÎÂÚ‰›˙Ô˘Ó ÙȘ ÂÓÙ˘ÒÛÂȘ. °È· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙȘ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ·Ú¯·›Ô˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜ Ô XÔÚfi˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ‚·ÛÈÎfi Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi Ù˘ ·Ú¿ÛÙ·Û˘. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË ÚfiÙ·ÛË ·Ó·‚›ˆÛ˘ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ ÛÙÔÓ Ê˘ÛÈÎfi Ù˘ ¯ÒÚÔ, Ô˘ ÍÂʇÁÂÈ ·fi Ù· ÚfiÙ˘· ÙˆÓ ‚ÂÓÙÂÙÈÎÒÓ ıÈ¿ÛˆÓ Ù˘ ÂÔ¯‹˜. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ ·ӷϷ̂¿ÓÂÙ·È ÛÙȘ ‰Â‡ÙÂÚ˜ ¢ÂÏÊÈΤ˜ EÔÚÙ¤˜ ÙÔ˘ 1930 Û ÌÈ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙ˘ÏÈ˙·ÚÈṲ̂ÓË ·Ú¿ÛÙ·ÛË, ηıÒ˜ ÔÈ Û˘ÓÂÓÓÔ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË ÂÓfi˜ ͤÓÔ˘ ÛÎËÓÔı¤ÙË ‰ÂÓ ÙÂÏÂÛÊÔÚÔ‡Ó Î·È Ë E‡· ™ÈÎÂÏÈ·ÓÔ‡ ˘ÔÁÚ¿ÊÂÈ ÌfiÓË Ù˘ È· ÙË ÛÎËÓÔıÂÛ›·.
•·Ó··›˙ÂÙ·È ·ÚÎÂÙ¤˜ ÊÔÚ¤˜ ·fi ÌÂÌÔӈ̤ÓÔ˘˜ Û˘ÓÙÂÏÂÛÙ¤˜ ÙˆÓ ¢ÂÏÊÈÎÒÓ EÔÚÙÒÓ. M ڈٷÁˆÓÈÛÙ‹ ÙÔÓ °ÂÒÚÁÈÔ MÔ‡ÚÏÔ ·Ó‚·›ÓÂÈ ÙËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿ Û ‰‡Ô ·Ú·ÁˆÁ¤˜: ÛÙËÓ AÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, ·fi ÙËÓ EÙ·ÈÚ›· EÏÏ‹ÓˆÓ K·ÏÏÈÙ¯ÓÒÓ (°·‚ÚÈËÏ›‰Ë, ¢ÂÓ‰Ú·Ì‹, ¶·Ú·Û΢¿, N¤˙ÂÚ), Ì ·Ó·ÁÁÂÏı›۷ IÒ ÙËÓ K˘‚¤ÏË (·ÏÏ¿ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÏfiÁˆ ·Ù˘¯‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ K˘‚¤Ï˘ ¤·ÈÍ ÙÂÏÈο Ë ÎfiÚË Ù˘, MÈÚ¿ÓÙ· M˘Ú¿Ù) Î·È ÛÙÔ K¿ÈÚÔ, ·fi ÛÙÂϤ¯Ë ÙÔ˘ ıÈ¿ÛÔ˘ OÂÚ¤Ù·˜ M¿ÓÔ˘ ºÈÏÈ›‰Ë, Ì IÒ ÙËÓ HÚÒ X·ÓÙ¿. TÔ 1931 Ô MÔ‡ÚÏÔ˜ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ› ÛÙÔ ·Ó¤‚·ÛÌ· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ô˘ ‰ÈÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ Ô OÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ AÚ¯·›ÔÓ ¢Ú¿Ì· ÛÙÔ ¶·Ó·ıËÓ·˚Îfi ™Ù¿‰ÈÔ. ™ÎËÓÔı¤Ù˘ Â›Ó·È Ô §›ÓÔ˜ K·Ú˙‹˜ (Ì·ıËÙ‹˜ ÁÈ· ¤Ó· ‰È¿ÛÙËÌ· ÙÔ˘ £ˆÌ¿ OÈÎÔÓfiÌÔ˘), Ô˘ ›¯Â ·Ú¯Èο ·Ó·Ìȯı› ÛÙËÓ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· ÙˆÓ ¢ÂÏÊÈÎÒÓ EÔÚÙÒÓ. H ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË Â›Ó·È Î·È ¿ÏÈ ÙÔ˘ °Ú˘¿ÚË, Ë ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ æ¿¯Ô˘, HÊ·ÈÛÙÔ˜ Î·È EÚÌ‹˜ Â›Ó·È Ô ¢ÂÛÙÔ‡Ó˘, ·ÏÏ¿ ÙËÓ IÒ ÂÚÌËÓ‡ÂÈ Ë AÁÁÂÏÈ΋ KÔÙÛ¿ÏË. O K·Ú˙‹˜ ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘ ÛÙ· ÛÙÔȯ›· ‰Èı˘Ú¿Ì‚Ô˘ Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ ηÈ
£Â·ÙÚÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ·fi ÙȘ ¢ÂÏÊÈΤ˜ EÔÚÙ¤˜ ¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
21
O Aλξης Mινωτ#ς ως Προμηθας στην Eπδαυρο το 1979 (φωτ.: Hνωμνοι Φωτορεπρτερ).
22
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ¤Ó· ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi ı¤·Ì· Ì ÚÔۈ›·, ÈÂÚ·ÙÈ΋ ·ÌÊ›ÂÛË ·ÏÏ¿ Î·È ¯Ú‹ÛË ÊˆÙÈÛÙÈÎÒÓ Âʤ. O K·Ú˙‹˜ ı· ·Ó‚¿ÛÂÈ ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ·ÎfiÌ· ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· Ì ÙÔÓ £˘ÌÂÏÈÎfi £›·ÛÔ, Û ‰È΋ ÙÔ˘ È· ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË. H ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1949 ÛÙÔ HÚÒ‰ÂÈÔ Á›ÓÂÙ·È ·ÊÔÚÌ‹ ÁÈ· ¤ÓÙÔÓ˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ AÈÌ›ÏÈÔ XÔ˘ÚÌÔ‡˙ÈÔ Î·È ÛÙÔÓ °ÚËÁfiÚÈÔ •ÂÓfiÔ˘ÏÔ, ̤۷ ·fi ÙȘ ÛًϘ Ù˘ «K·ıËÌÂÚÈÓ‹˜», Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔÓ ÔÚıfi ÙÚfiÔ ·ÚÔ˘Û›·Û˘ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜. ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Ô £Âfi‰ˆÚÔ˜ MÔÚ›‰Ë˜ Î·È IÒ Ë EÈÌ·Ṳ́ÓË •·Óı¿ÎË. ™ÙÔ˘˜ ¢ÂÏÊÔ‡˜, ÙÔ 1952, Ô K·Ú˙‹˜ ÁÈÔÚÙ¿˙ÂÈ Ù· 25 ¯ÚfiÓÈ· ·fi ÙȘ ÚÒÙ˜ ¢ÂÏÊÈΤ˜ EÔÚÙ¤˜ Ì ÌÈ· ÔχÁψÛÛË ·Ú¿ÛÙ·ÛË, ÛÙËÓ ÔÔ›· Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÂÚÌËÓ‡ÂÙ·È ÂÓ·ÏÏ¿Í ·fi ¤Ó·Ó AÌÂÚÈοÓÔ, ¤Ó·Ó NÔÚ‚ËÁfi, ¤Ó·Ó EÏ‚ÂÙfi, Î·È ·fi ÙÔÓ M¿ÓÔ K·ÙÚ¿ÎË. Afi ÙÔ 1959 ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Ô IÔÚ‰¿Ó˘ M·Ú›ÓÔ˜, ÂÓÒ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô K·Ú˙‹˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È fiÙ ˆ˜ øηÓfi˜ Î·È fiÙ ˆ˜ HÊ·ÈÛÙÔ˜.
OÈ ÎÚ·ÙÈΤ˜ ÛÎËÓ¤˜ TÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË ÂÈϤÁÂÈ ÙÔ 1962 ÙÔ KÚ·ÙÈÎfi £¤·ÙÚÔ BÔÚ›Ԣ EÏÏ¿‰Ô˜ ˆ˜ ÚÒÙË ÙÔ˘ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ·Ú¯·›Ô˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜, ΢ڛˆ˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ¤ÌÂÈÚˆÓ ËıÔÔÈÒÓ Ô˘ ··ÈÙÔ‡ÓÙ·È. AÓ‚·›ÓÂÈ Û ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË °ÈÒÚÁÔ˘ £¤ÌÂÏË Î·È ÛÎËÓÔıÂÛ›· ™ˆÎÚ¿ÙË K·Ú·ÓÙÈÓÔ‡, Ì ¶ÚÔÌËı¤· Î·È Â‰Ò ÙÔÓ IÔÚ‰¿ÓË M·Ú›ÓÔ, IÒ ÙË £¿ÏÂÈ· K·ÏÏÈÁ¿, Î·È ÎÔÚ˘Ê·›· ÙËÓ AϤη ¶·˝˙Ë. O XÔÚfi˜ ÙˆÓ øηӛ‰ˆÓ ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È ÛÙË ÛÙ¤ÁË ÙÔ˘ ÛÎËÓÈÎÔ‡, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ηÚÊÒÓÂÙ·È ÛÙÔÓ ‚Ú¿¯Ô ÙÔ˘ ÂÎÙfi˜ ÛÎËÓ‹˜, ÂÓÒ ÏÂ›Ô˘Ó ÂÓÙÂÏÒ˜ Ù· Â͈ÙÂÚÈο Âʤ. H ÙÚ·Áˆ‰›· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Í·Ó¿ ÔÎÙÒ ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ· Û ÛÎËÓÔıÂÛ›· £¿ÓÔ˘ KˆÙÛfiÔ˘ÏÔ˘, Ì IÒ ÙËÓ EÏÏË BÔ˙ÈÎÈ¿‰Ô˘. TÔ EıÓÈÎfi £¤·ÙÚÔ ı· ·ÚÁ‹ÛÂÈ Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·. TÔÓ ·Ó‚¿˙ÂÈ ÌfiÏȘ ÙÔ 1963, ÛÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË °Ú˘¿ÚË Î·È ÛÎËÓÔıÂÛ›· AϤÍË MÈÓˆÙ‹. ¶ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ› Ô ›‰ÈÔ˜ Ì IÒ ÙËÓ EϤÓË X·Ù˙Ë·ÚÁ‡ÚË ÛÙȘ ··Ú¯¤˜ Ù˘ ηÚȤڷ˜ Ù˘ ÛÙÔ ·Ú¯·›Ô ‰Ú¿Ì·. H ·Ú¿ÛÙ·ÛË ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÎÔıfiÚÓÔ˘˜ Î·È ÚÔۈ›· ÁÈ· Ó· ÙÔÓ›ÛÂÈ ÙȘ ˘ÂÚÊ˘ÛÈΤ˜
‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙˆÓ ËÚÒˆÓ, ÂÓÒ Ô MÈÓˆÙ‹˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Ì „‡ÙÈÎÔ ıÒڷη Î·È Í˘ÏÔfi‰·Ú·, Î·È ÏfiÁˆ ÂÍ·Ûı¤ÓÈÛ˘ Ù˘ ʈӋ˜ ÙÔ˘, ·›˙ÂÈ ÙÔÓ ÚfiÏÔ Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÌÈÎÚÔÊÒÓÔ˘ – Ú¿ÁÌ· Ô˘ ¤Ú¯ÂÙ·È fï˜ Û ‰˘Û¿ÚÂÛÙË ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙȘ ʈӤ˜ ÙˆÓ ˘fiÏÔÈˆÓ ËıÔÔÈÒÓ. °ÂÓÈο Ë Ú·ÏÈÛÙÈ΋ ÂÚÌËÓ›· ·ÓÙ›ÎÂÈÙ·È ÛÙÔ Û¯ËÌ·ÙÔÔÈË̤ÓÔ ‡ÊÔ˜ Ô˘ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ Ë Û΢‹. H ·Ú¿ÛÙ·ÛË Â·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÙÔ 1979 Ì ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜, ·ÏÏ¿ Ì ¯·ÌËψ̤ÓÔ˘˜ ˘ÔÎÚÈÙÈÎÔ‡˜ ÙfiÓÔ˘˜ ÏfiÁˆ ËÏÈΛ·˜ ÙÔ˘ MÈÓˆÙ‹. ™ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ KÚ¿ÙÔ˘˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÙÒÚ· Ô NÈ΋ٷ˜ T۷ΛÚÔÁÏÔ˘. H ÙÚ·Áˆ‰›· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Í·Ó¿ ·fi ÙÔ EıÓÈÎfi ÙÔ 1974 Û ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË T¿ÛÔ˘ PÔ‡ÛÛÔ˘ Î·È ÛÎËÓÔıÂÛ›· T¿ÎË MÔ˘˙ÂÓ›‰Ë. ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Í·Ó¿ Ô M¿ÓÔ˜ K·ÙÚ¿Î˘ Î·È IÒ Ë AÓÓ· ™˘ÓÔ‰ÈÓÔ‡. O K·ÙÚ¿Î˘ ı· Í·Ó··›ÍÂÈ ÙÔÓ ÚfiÏÔ ‰‡Ô ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ· Ì ÙÔ EÏÏËÓÈÎfi §·˚Îfi £¤·ÙÚÔ, Û ÛÎËÓÔıÂÛ›· AϤÍË ™ÔÏÔÌÔ‡ (IÒ: AÓÓ· M·ÎÚ¿ÎË).
TÔ ÂχıÂÚÔ ı¤·ÙÚÔ TËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂÈÎÔÛ·ÂÙ›·, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ ·ÔÎÙ¿ ÔÏÔ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚË ı¤ÛË ÛÙÔ ‰Ú·Ì·ÙÔÏfiÁÈÔ ÙÔ˘ ÂχıÂÚÔ˘ ı¿ÙÚÔ˘, ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙË ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË ÛÙÚÔÊ‹ ÚÔ˜ ÙÔ ·ÈÛ¯˘ÏÈÎfi ÚÂÂÚÙfiÚÈÔ. TÔ 1979 Ë £Â·ÙÚÈ΋ EÍÔ‰Ô˜ AÈÁ·›Ô˘ ‰ÈÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ Û ¤Ó· Û‹Ï·ÈÔ ÛÙË X·ÏÎȉÈ΋ ÌÈ· ÔÏÔ‹ÌÂÚË ·ÚÔ˘Û›·ÛË Ù˘ ·ÈÛ¯˘ÏÈ΋˜ ÙÚÈÏÔÁ›·˜ Ì ٛÙÏÔ ¶ÚÔÌ‹ıÂÈ·, Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË Î·È Î¿ÔÈ· ·fi Ù· Ûˆ˙fiÌÂÓ· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¶˘ÚÊfiÚÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· §˘fiÌÂÓÔ˘. H ·Ú¿ÛÙ·ÛË, ÌÂ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ Í¤ÓˆÓ ËıÔÔÈÒÓ Î·È ÛÎËÓÔıÂÛ›· N›ÎÔ˘ ¶·ÚÔ›ÎÔ˘, ‰›ÓÂÙ·È ÛÙÔ ·Ú¯·›Ô ΛÌÂÓÔ Î·È Û ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË N›ÎÔ˘ ™Ê˘ÚfiÂÚ·. °È· ÏfiÁÔ˘˜ ۈ̷ÙÈ΋˜ ·ÓÙÔ¯‹˜, Ô ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË ÌÔÈÚ¿˙ÂÙ·È ·Ó¿ÌÂÛ· Û ‰‡Ô ËıÔÔÈÔ‡˜ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ̤ڷ˜. H Û‡ÓıÂÛË ÂÚÈԉ‡ÂÈ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· Î·È ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi, Î·È Â·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÙÔ 1996 ÛÙË ‚Ú·¯ÔÓËÛ›‰· ™·ÌÈÔԇϷ Î·È Û ·Ú·ÌÂıfiÚȘ ÂÚÈÔ¯¤˜.
O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ ·Ó‚·›ÓÂÈ ÙÔ 1983 Û ‰‡Ô ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ: ·fi ÙÔ AÌÊÈ-£¤·ÙÚÔ ÙÔ˘ ™‡ÚÔ˘ E˘·ÁÁÂÏ¿ÙÔ˘ Û ‰È΋ ÙÔ˘ ÛÎËÓÔıÂÛ›· Î·È ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË PÔ‡ÛÛÔ˘ Î·È ·fi ÙÔ £¤·ÙÚÔ T¤¯Ó˘ Û ÛÎËÓÔıÂÛ›· K¿ÚÔÏÔ˘ KÔ˘Ó Î·È ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ¶¿ÓÔ˘ MÔ˘ÏÏ¿. ™ÙËÓ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ AÌÊÈ-£Â¿ÙÚÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Ô ¢ËÌ‹ÙÚ˘ ¶··Ìȯ·‹Ï Î·È IÒ Ë §‹‰· T·ÛÔÔ‡ÏÔ˘, Û ÌÈ· ¤ÓÙÔÓË ·ÓÙ›ıÂÛË ·ÎÈÓËÛ›·˜ Î·È ˘ÂÚÎÈÓËÙÈÎfiÙËÙ·˜. H ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ XÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˘ X¿Ï·ÚË ‚·Û›˙ÂÙ·È Û Ϸ˚ο ÌÔÙ›‚·. ™ÙÔÓ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔ˘ £Â¿ÙÚÔ˘ T¤¯Ó˘ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ› Ô °ÈÒÚÁÔ˜ §·˙¿Ó˘, Ì ·Ê·ÈÚÂÙÈ΋ IÒ ÙËÓ P¤ÓË ¶ÈÙٷ΋. H ‰Â‡ÙÂÚË ÂΉԯ‹ Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ ·fi ÙÔ AÌÊÈ-£¤·ÙÚÔ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÙÔ 1992, ÛÙËÓ Ôχ ı·ÙÚÈÎfiÙÂÚË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË K.X. M‡ÚË Î·È ÌÂ Ï˘ÚÈ΋ ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ M›ÎË £ÂÔ‰ˆÚ¿ÎË. ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Â‰Ò Ô NÈ΋ٷ˜ T۷ΛÚÔÁÏÔ˘, Û ÌÈ· ‰˘Ó·ÌÈ΋ ÂÚÌËÓ›·. TÔ ı¤·Ì· Â›Ó·È ÙÒÚ· Ôχ ÈÔ ÏÈÙfi Î·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi, ¯ˆÚ›˜ ηıfiÏÔ˘ Â͈ÙÂÚÈο Âʤ. ™ÙË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË M‡ÚË ı· ·Ó‚¿ÛÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· Î·È Ô NÈ΋ٷ˜ T۷ΛÚÔÁÏÔ˘ Ì ÙÔÓ £›·ÛÔ EÈÏÔÁ‹ ÙÔ 1997 (IÒ: NfiÓË Iˆ·ÓÓ›‰Ô˘). MÈ· ·‰È¿ÊÔÚË ·ÁÁÏÈ΋ ÛÎËÓÔıÂÛ›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÙÔ 1988 ·fi ÙÔÓ K·ÏÏÈÙ¯ÓÈÎfi OÚÁ·ÓÈÛÌfi AÓ·ÙÔÏ‹ ÙÔ˘ °È¿ÓÓË BfiÁÏË, Ì ڈٷÁˆÓÈÛÙ‹ ÙÔÓ ›‰ÈÔ, Û ÌÈ· ÎÏ·ÛÈ΋ ÂÚÌËÓ›·. H ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË Â›Ó·È ÙÔ˘ KˆÛÙ‹ KÔÏÒÙ·, ÔÈ ¯ÔÚÔÁڷʛ˜, Ô˘ ı˘Ì›˙Ô˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì·Ï¤ÙÔ, Â›Ó·È ÙÔ˘ °¿ÏÏÔ˘ ™ÂÚ˙ KÂÙ¤Ó, ÂÓÒ ÙËÓ IÒ ÂÚÌËÓ‡ÂÈ Ë AÓ¤˙· ¶··‰ÔÔ‡ÏÔ˘, ‰›ÓÔÓÙ·˜ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙË ÛˆÌ·ÙÈ΋ ÂÎÊÚ·ÛÙÈÎfiÙËÙ·. H ¶··‰ÔÔ‡ÏÔ˘ ı· ÂÓÙ·¯ı› Ôχ ηχÙÂÚ· ÛÙËÓ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ô˘ ·Ó‚¿˙ÂÈ ÙÔ 1995 Ë £Â·ÙÚÈ΋ OÌ¿‰· AÙÙȘ, Û ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ¶¿ÓÔ˘ MÔ˘ÏÏ¿ Î·È ÛÎËÓÔıÂÛ›· £Âfi‰ˆÚÔ˘ TÂÚ˙fiÔ˘ÏÔ˘, Ì ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔÓ T¿ÛÔ ¢‹Ì·. H ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÏÈÙ‹ ·Ú·ÁˆÁ‹ Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙȘ ÈÛ¯˘Ú¤˜ ÔÙÈΤ˜ ·ÏÏ¿ Î·È ·ÎÔ˘ÛÙÈΤ˜ ÂÓÙ˘ÒÛÂȘ, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ·Ú¯Èο ÛÙËÓ TÔÛοÓË, ·ÚÁfiÙÂÚ· ÛÙËÓ KˆÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, ÛÙËÓ ¶¿ÙÚ· Î·È ÛÙÔ˘˜ ¢ÂÏÊÔ‡˜ Î·È ÙËÓ ÂfiÌÂÓË ÂÚ›Ô‰Ô ÌÂٷʤÚÂÙ·È Û ÎÏÂÈÛÙfi ı¤·ÙÚÔ Ì IÒ ÙË ™ÔÊ›· XÈÏÏ.
Õ O Tσος Δ#μας, Προμηθας στην παρσταση της θεατρικ#ς ομδας Aττις, σε σκηνοθεσα Θεδωρου Tερζπουλου, 1996 (φωτ.: Johanna Weber).
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
23
H O Xορς των Ωκεαν δων, απ την παρσταση του «Προμηθα Δεσμτη» στις Δελφικς Eορτς του 1927, που κινηματογραφ θηκε απ τον Δημ τρη Mεραβ δη (φωτ.: Θεατρικ Mουσε ο).
Aντσταση στην Tου ™ ¶⁄ƒ√À ¶ ∞°π∞ΔÕ∫∏
§
I°O ¶POTOY Ï‹ÍÂÈ Ë Úˆı˘Ô˘ÚÁÈ΋ ıËÙ›· Ù˘ M¿ÚÁηÚÂÙ £¿ÙÛÂÚ, ÎÈ ÂÓÒ Ë BÚÂÙ·Ó›· Û˘ÁÎÏÔÓÈ˙fiÙ·Ó ·fi ÙȘ ÌÂÁ¿Ï˜ ·ÂÚÁȷΤ˜ ÎÈÓËÙÔÔÈ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÓıڷΈڇ¯ˆÓ, Ô ¢›·˜ ÛÙ¤ÏÓÂÈ ÙÔÓ ÊÙÂÚˆÙfi EÚÌ‹ ÛÙË BfiÚÂÈ· AÁÁÏ›· ÁÈ· Ó· ¿ÚÂÈ ›Ûˆ ÙË ÊˆÙÈ¿ Ô˘ ›¯Â ÎϤ„ÂÈ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜, ÂΛӷ Ù· Ôχ ·ÏÈ¿ ¯ÚfiÓÈ·. K¿ˆ˜ ¤ÙÛÈ ·Ú¯›˙ÂÈ Ë ÏÔ΋ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· (1998) Ù˘ ÚÒÙ˘ –Î·È ÔÚÁÈṲ̂Ó˘– Ù·ÈÓ›·˜ ÙÔ˘ BÚÂÙ·ÓÔ‡ TfiÓÈ X¿ÚÈÛÔÓ. EÓ· ÊÈÏÌ Ô˘ ‰ÂÓ ÁÓÒÚÈÛ ÌÂÓ ÂÌÔÚÈ΋ ÂÈÙ˘¯›·, ·ÈÓ¤ıËΠfï˜ ȉȷ›ÙÂÚ· Û ·ÚÎÂÙ¿ ‰ÈÂıÓ‹ ÊÂÛÙÈ‚¿Ï fiÔ˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯Â ÙËÓ ÂÚ·Ṳ̂ÓË ‰ÂηÂÙ›·. TfiÛÔ ÛÙÂÓ¿ Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓÔ˜ Ì ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ÂÈı˘Ì›· ÁÈ· ÁÓÒÛË, ‹ Ì¿ÏÏÔÓ ÁÈ· ›ÁÓˆÛË, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Î·È Ù¯ÓÔÏÔÁÈ΋ ÂͤÏÈÍË, Ô Ì‡ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¤‰ˆÛ ·fi Ôχ ÓˆÚ›˜ ˘ÏÈÎfi ÛÙÔÓ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ. AÎfiÌ· ÚÔÙÔ‡ Ë ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·Ê›· ·Û¯ÔÏËı› Ì ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÂÓfi˜ Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÔ‡ TÈÙ¿Ó· ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙËÓ ‡„ÈÛÙË ı›· ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘ ¢›·, ÂΛ, ηٿ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ÂÍÚÂÛÈÔÓÈÛÌÔ‡, ÛÙȘ ÚÒÙ˜ ‰ÂηÂٛ˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, Ì›· ·fi ÙȘ ϤÔÓ ÛÔ‚·Ú¤˜ –Î·È È‰ÂÔÏÔÁÈο ÚÔԉ¢ÙÈΤ˜– ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ÂÙ·ÈÚ›˜ ÙÔ˘ BÂÚÔÏ›ÓÔ˘ ¤ÏÂÍ ÙÔ fiÓÔÌ·
24
H
K A £ H M E P I N H
B
Prometheus Film Atelier. O ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÚÔÙ›ÌËÛË ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÏÒ˜ ÚÔÌ·ÓÙÈο ·Ú¯·ÈÔÏ·ÙÚÈÎfi˜, fiˆ˜ ‰ËÏ·‰‹ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ›¯Â ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ °Î·›ÙÂ, ™¤ÏÂ˚, M¿ÈÚÔÓ Î·È B¿ÁÎÓÂÚ. A˘Ù‹ Ë –‰Ëψ̤ӷ ·ÚÈÛÙÂÚ‹– ÂÙ·ÈÚ›· ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ ·Ú·ÁˆÁÒÓ Â¤ÏÂÍ ÙÔÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ËÌ›ıÂÔ ÂÂȉ‹, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜, ÙÔÓ ·Ó¤ÊÂÚÂ Ô K·ÚÏ M·ÚÍ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹˜ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÔÚÈ΋˜ ÙÔ˘ ‰È·ÙÚÈ‚‹˜ (1841) Ì ı¤Ì· ÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ, Ì ÙË ÊÚ¿ÛË: «O ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Ô Ï¤ÔÓ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ AÁÈÔ˜ Î·È M¿ÚÙ˘Ú·˜ ÛÙÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ».
EÏÏËÓÈΤ˜ ·Ú·ÁˆÁ¤˜ Afi ÙȘ ÚÒÙ˜ ‰ÂηÂٛ˜ ÙÔ˘ ÂÚ·Ṳ̂ÓÔ˘ ·ÈÒÓ· ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È Î·È Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ (1928) ÂÓfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÚˆÙÔfiÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˘ ÙÔ˘ –ÁÓˆÛÙÔ‡ ΢ڛˆ˜ ˆ˜ ÔÂÚ·Ù¤Ú– ¢ËÌ‹ÙÚË MÂÚ·‚›‰Ë. H ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘ ·˘Ù‹, ·Ú·ÁˆÁ‹ Ù˘ Á·ÏÏÈ΋˜ ÂÙ·ÈÚ›·˜ «OÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ AÚ¯·›Ô˘ ¢Ú¿Ì·ÙÔ˜», ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·Ê‹ıËΠÛÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ù˘ ̤ÚÔ˜ ÛÙȘ ÚÒÙ˜ ¢ÂÏÊÈΤ˜ °ÈÔÚÙ¤˜ Ô˘ ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ ÙÔ ˙‡ÁÔ˜ ™ÈÎÂÏÈ·ÓÔ‡ ÙÔ 1927 Î·È Û˘ÌÏËÚÒıËΠ̠ÚfiÛıÂÙ· Á˘Ú›ÛÌ·Ù·, fiÙ·Ó Ë ›‰È· ·Ú¿ÛÙ·ÛË ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠ·ÚÁfiÙÂÚ· Î·È ÛÙÔ K·ÏÏÈÌ¿ÚÌ·ÚÔ Ù˘ Aı‹Ó·˜.
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
£· ÂÚ¿ÛÂÈ Û¯Â‰fiÓ ÌÈÛfi˜ ·ÈÒÓ·˜ ÁÈ· Ó’ ·Û¯ÔÏËı› Î·È ¿ÏÈ ¤Ó·˜ EÏÏËÓ·˜ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈÛÙ‹˜ Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ Ì‡ıÔ. ™ÙËÓ –¤Á¯ÚˆÌË– Ù·ÈÓ›· ÙÔ˘ KÒÛÙ· º¤ÚÚË ¶ÚÔÌËı¤·˜ Û ¢Â‡ÙÂÚÔ ¶ÚfiÛˆÔ (™Ù¤ÊÈ ºÈÏÌ 1975, ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ ™Ù·Ì¿ÙË ™·ÓÔ˘‰¿ÎË) ¤Ó·˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¤¯ÂÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ‰ÈÎÙ¿ÙÔÚ˜ Î·È ÎÂÊ·Ï·ÈÔÎÚ¿Ù˜ ‚ÈÔÌ‹¯·ÓÔ˘˜, fiˆ˜ ¤‚·ÏÂ Ë ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›· Ù˘ ÂÔ¯‹˜.
™ÙÔÓ «˘·ÚÎÙfi ÛÔÛÈ·ÏÈÛÌfi» EӉȷ̤ۈ˜ ˘‹ÚÍ·Ó Î¿ÔÈÔÈ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·ÍÈÔÌÓËÌfiÓ¢ÙÔÈ ¶ÚÔÌËı›˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ı· ¤Ú ӷ ÛÙ·ı› ηÓ›˜ ÛÙÔÓ ÛÔ‚ÈÂÙÈÎfi, ‹ Ì¿ÏÏÔÓ ÛÙÔÓ Ô˘ÎÚ·ÓÈÎfi ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔ˘ ÁχÙË Î·È ÛÎËÓÔı¤ÙË I‚¿Ó K·‚·ÏÂÚ›Ù˙ (1932). H Ù·ÈÓ›· ·˘Ù‹ ¤¯ÂÈ Ì¿ÏÏÔÓ Î·Ù·ÛÙÚ·Ê›. ™›ÁÔ˘Ú· ËıÂÏË̤ӷ. ™ÙȘ 13 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1936 ÙÔ ÎÔÌÌ·ÙÈÎfi ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ·ÊÈÎfi fiÚÁ·ÓÔ ¶Ú¿‚ÓÙ· ηÙËÁfiÚËÛ ÙÔÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi Ù˘ ˆ˜ ÊÔÚÌ·ÏÈÛÙ‹. ¶ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÙÔÓ Î·˘ÙËÚ›·Û ÁÈ· ÙË ÌË-Ú·ÏÈÛÙÈ΋ Ù¯ÓÔÙÚÔ›· ÙÔ˘. O ÛÎËÓÔı¤Ù˘ ·Ó·ÁοÛÙËΠӷ οÓÂÈ ÙfiÙ ÙËÓ ··ÈÙÔ‡ÌÂÓË ‰ËÌfiÛÈ· ·˘ÙÔÎÚÈÙÈ΋ ÙÔ˘, ÎÈ ¤ÙÛÈ Ù· –ÂÈ˙‹Û·ÓÙ·– ¤ÚÁ· Ô˘ ÎÏËÚÔ‰fiÙËÛ ÛÙÔ˘˜ ÂÈÁfiÓÔ˘˜ Â›Ó·È ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi ·ÓÔ‡ÛȘ ÛÔÛÈ·Ï-Ú·ÏÈÛÙÈΤ˜ Ô˘ÎÚ·ÓÈΤ˜ ÔÂÚ¤Ù˜, ÔÈ Ôԛ˜ ÁÂÌ›˙Ô˘Ó ·ÎfiÌ· ÙȘ ·Ôı‹Î˜ ÙÔ˘ Gosfilmofond,
Ù˘ ÚˆÛÈ΋˜ Ù·ÈÓÈÔı‹Î˘. (AÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ Â›Ó·È Â›Û˘ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÛÙȘ 28 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1936, Ë ¶Ú¿‚ÓÙ· ›¯Â ηÙËÁÔÚ‹ÛÂÈ Î·È ÙÔÓ Û˘Óı¤ÙË NÙÌ›ÙÚÈ ™ÔÛÙ·Îfi‚ÈÙ˜ fiÙÈ «·ÓÙ› ÁÈ· ÌÔ˘ÛÈ΋ οÓÂÈ ıÔÏ‹ ·Ó·Î·ÙˆÛÔ‡Ú·».) EȉÈο ηٿ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ˘·ÚÎÙÔ‡ ÛÔÛÈ·ÏÈÛÌÔ‡, ·ÎfiÌ· Î·È ÛÙË ÌÂÙ·ÛÙ·ÏÈÓÈ΋ ÂΉԯ‹ ÙÔ˘, ÙfiÙ ‰ËÏ·‰‹ Ô˘ ÔÈ Ù¤¯Ó˜ Î·È Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÂÚÓÔ‡Û·Ó ·fi ¤Ó· ¿ÁÚ˘ÓÔ È‰ÂÔÏÔÁÈÎfi ÎfiÛÎÈÓÔ Î·È ·fi Ì›· ·ÎfiÌ· ·˘ÛÙËÚfiÙÂÚË ÏÔÁÔÎÚÈÛ›·, ÔÏÏÔ› ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ› η٤Ê¢Á·Ó ÛÙË Ì¤ıÔ‰Ô ÙˆÓ ·Ú·‚ÔÏÒÓ, ÙˆÓ ·Ó·ÊÔÚÒÓ Û ·Ú¯·›Ô˘˜ ̇ıÔ˘˜ Î·È Û ·ÏÏËÁÔڛ˜, ÁÈ· Ó· ˘ÔÓÔ‹ÛÔ˘Ó Î·ÎÒ˜ ΛÌÂÓ· Î·È Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ηٷÁÁÂÏıÔ‡Ó Ì ْ fiÓÔÌ· ÙÔ˘˜. X·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈΤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙˆÓ «·ÓÔÚıfi‰Ô͈ӻ Ù·ÈÓÈÒÓ ÂΛӢ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Â›Ó·È Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ (1962) ÙÔ˘ O‡ÁÁÚÔ˘ ¶·Ï °Î¿ÌÔÚ Î·È Ë BÔ˘ÏÁ·ÚÔ-ÙÛ¯ÔÛÏÔ‚¿ÎÈÎË ·Ú·ÁˆÁ‹ A›ÛˆÔ˜ (1970) ÙÔ˘ P¿ÓÁÎÂÏ B·ÏÙÛ¿ÓÔÊ, ‚·ÛÈṲ̂ÓË Û’ ¤Ó· ·ÚÈÛÙÔ˘ÚÁËÌ·ÙÈο ÔÏÈÙÈο ÙÔÏÌËÚfi ÛÂÓ¿ÚÈÔ ÙÔ˘ AÓÁÎÂÏ B·ÁÎÂÓÛÙ¿ÈÓ, Ô˘ ›¯Â ÁÚ·Ê› ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ AÓÔÈ͢ Ù˘ ¶Ú¿Á·˜, ‰ËÏ·‰‹ ÚÈÓ ·fi ÙË ÛÔ‚ÈÂÙÈ΋ ÂÈÛ‚ÔÏ‹ ÛÙËÓ TÛ¯ÔÛÏÔ‚·Î›· (1968) Î·È ÙÔ ÔÔ›Ô ¤ÁÈÓ ·ÁÓÒÚÈÛÙÔ ÛÙÔ ÌÔÓÙ¿˙ ÌÂÙ¿ Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ·. ¢›¯ˆ˜ Ó· Â›Ó·È ÔÏfiÙÂÏ· ·ÓÂÌfi‰ÈÛÙÔ˜, Ô ·¤Ú·˜ Ô˘ ʇ۷Á ÙËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ –ÙÔ˘ T›ÙÔ– ÛÙÔÓ ÁÈÔ˘ÁÎÔÛÏ·‚È-
Õ Σκην απ τον «Προμηθα σε δε"τερο πρσωπο» του Kστα Φρρη, παραγωγ της «Στφι Φιλμ», 1975.
εξουσα Îfi ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ Â¤ÙÚ„ ÛÙÔÓ B¿ÙÚÔÛÏ·‚ M›ÌÈÙÛ· Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ˆ˜ ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔ˘ NËÛÈÔ‡ (1965) ¤Ó·Ó ·ÓÔȯٿ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈṲ̂ÓÔ ‚ÂÙÂÚ¿ÓÔ Ù˘ ·ÓÙ›ÛÙ·Û˘, Ô ÔÔ›Ô˜, ÌÂÙ¿ ›ÎÔÛÈ ¤ÙË, Á˘Ú›˙ÂÈ ÛÙÔÓ ÙfiÔ fiÔ˘ ·ÁˆÓ›ÛÙËÎÂ Û·Ó ·ÚÙÈ˙¿ÓÔ˜, ÁÈ· Ó’ ·ÓÙÈÏËÊı› fiÙÈ Ô ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˜ ·ÁÒÓ·˜ ÙÔ˘ ˘‹ÚÍ ̿ٷÈÔ˜.
ºÚ¿ÓÎÂÛÙ·˚Ó – ¶ÚÔÌËı¤·˜ Oˆ˜ Î·È ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ «·Û‚¤ÛÙ·ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·» ÔÈ Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ –ÔÏÈÙÈÎÔ›– ıÂÔ› ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡ÓÙ·È Û AÓ·ÙÔÏ‹ Î·È ¢‡ÛË ÛÙȘ ‰ÂηÂٛ˜ 19601980. TÔ ›‰ÈÔ Â›¯Â Á›ÓÂÈ ¿ÏψÛÙÂ Î·È ÛÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·-ºÚ¿ÓÎÂÛÙ·˚Ó Ù˘ M·›ÚË ™¤ÏÂ˚ (1818), fiÔ˘ «Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÙÈ΋˜ Ú¿Í˘ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÂ›Ù·È Ì¤Û· ·fi ÙË Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË Ù˘ ÏÔÁÈ΋˜ ÙÔ˘ ·ıÈ·Ṳ̂ÓÔ˘ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ· Î·È Ù˘ ÏÔÁÈ΋˜ ÙÔ˘ ÊÚÈÎÙÔ‡ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹Ì·ÙÔ˜. TÔ Ï¿ÛÌ· ·˘Ùfi ı¤ÏÂÈ Ó· Ì¿ıÂÈ, fiˆ˜ Î·È fiÏÔÈ ÂÌ›˜ ¿ÏψÛÙÂ, ·fi Ô‡ ηٿÁÂÙ·È Î·È ÔÈÔ˜ Â›Ó·È Ô ÚÔÔÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘. E‰Ò Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È Î·È Ë ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈ΋ ¯ÂÈÚÔÓÔÌ›· Ù˘ ™¤ÏÂ˚ Ó· ÛÙÚ·Ê› ·fi ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ ÛÙÔ Ù¯ÓËÙfi ·ÔηÏÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ºÚ¿ÓÎÂÓÛÙ·˚Ó «N¤Ô ¶ÚÔÌËı¤·» ...» fiˆ˜, ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙË ÌÂϤÙË Ì ٛÙÏÔ O‰˘ÛÛ›˜ Î·È ¶ÚÔÌËı›˜ ÛÙÔÓ K˘‚ÂÚÓÔ¯ÒÚÔ (AÚ›ÏÈÔ˜ 2002) Ù˘ ·ÓÂÈÛÙËÌȷ΋˜ M·Ú›·˜ KÔÌÓËÓÔ‡. ™Â Ì›· ÂÔ¯‹ fiˆ˜ Ë ÛËÌÂÚÈÓ‹,
P Tο «τρας» που πλασε ο δρ Φρνκεσταϊν. M α απ τις σ"γχρονες κινηματογραφικς μεταφορς του μ"θου, σ"μφωνα με τον οπο ο τον νθρωπο πλασε ο Tιτνας Προμηθας.
fiÔ˘ ÔÈ ÔÈÎÔÏÔÁÈÎÔ› ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ› Î·È Ë ¤Ú¢ӷ ÁÈ· Ӥ˜ ËÁ¤˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜ Â›Ó·È ÛÙË ÚÒÙË ÁÚ·ÌÌ‹ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜, ˘¿Ú¯ÂÈ Ì›· ÔÏfiÎÏËÚË ÛÂÈÚ¿ ·fi Ù·Èӛ˜-ÓÙÔÎÈÌ·ÓÙ¤Ú ÔÈ Ôԛ˜ ¤¯Ô˘Ó ÛÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘˜ οÔÈÔ ·Ú¿ÁˆÁÔ ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·. H ÂÓÙ˘ˆÛȷο ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊË̤ÓË ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ Ù·ÈÓ›· ÌÈÎÚÔ‡ Ì‹ÎÔ˘˜ O K·ÓfiÓ·˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔ˘ K·ÚÏ º¤¯ÓÂÚ (2000) ÚÔ·Á·Ó‰›˙ÂÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ ËÏȷ΋˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜. EÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ηْ ÂÍÔ¯‹Ó ÎÏ·ÛÈÎÔ‡˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡˜ ÙÔ˘ ·ÁÎfiÛÌÈÔ˘ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎÔ‡ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˘, Ô EÏÏËÓÔ·ÌÂÚÈηÓfi˜ °ÎÚ¤ÁÎÔÚÈ M·ÚÎfiÔ˘ÏÔ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙÔ IÏÏÈ·Îfi ¶¿ıÔ˜ (Illiac Passion, 1967), fiÔ˘ Ì ̛· ÌÈÓÈÌ·ÏÈÛÙÈ΋ ·Ê‹ÁËÛË ¤Ó·˜ Á˘ÌÓfi˜ ¿Ó‰Ú·˜ ·ÁˆÓ›˙ÂÙ·È ·ÓÂÈÙ˘¯Ò˜ Ó· οÓÂÈ ÌÂÚÈο ‚‹Ì·Ù·, ÂÓÒ ·ÎÔ‡ÁÔÓÙ·È ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘. ™ÙËÓ ÔÓÂÈÚÈ΋˜ Ù¯ÓÔÙÚÔ›·˜ H E˘ÏÔÁ›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· (2000) ÙÔ˘ KÚ›ÛÙÔÊÂÚ K. °È·ÓÁÎ, Ô ÎÏ·ÛÈÎfi˜ ̇ıÔ˜ ·Ó·ÌÂÈÁÓ‡ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ A‰ÌËÙÔ˘ Î·È Ù˘ AÏÎËÛÙ˘. EÓÒ, Ô ¶·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ (2001), Ì›· Ù·ÈÓ›· Ì „ËÊȷ΋˜ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·˜ Ì ÎÈÓÔ‡ÌÂÓ· Û¯¤‰È· ÙˆÓ T˙¤È̘ X¿ÚÓÔÎ Î·È E‡·-M·Ú›· K·ÙÛ·Úfi˜, Â›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓ Ë Ï¤ÔÓ ÚfiÛÊ·ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘, ·Ó fi¯È È· ÛÙÔ Û¤ÏÔ˘ÏÔ˚ÓÙ, ÛÙË Ï¤ÔÓ ÂÍÂÏÈÁ̤ÓË Ù¯ÓÔÏÔÁ›· ·È¯Ì‹˜.
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
25
Kαταδικζοντας τη
H «H κλοπ της φωτι ς» απ τον Προμηθα. Xαλκογραφα του Mαξ Kλνγκερ απ τη σειρ «Φαντασες του Mπραμς», 1890-94.
Tου £ ∂Ÿ¢øƒ√À º √ƒΔ™∞∫∏ Eπκουρου Kαθηγητ στο Tμ μα Nομικ ς του Πανεπιστημου Aθηνν
™
TO E¶IKENTPO Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ô ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi˜ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ·ÈÒÓÈÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ηÙÔ¯‹˜ Ù˘ ÁÓÒÛ˘. OÈ ıÂÔ› η٤¯Ô˘Ó ÙË ÁÓÒÛË, Ô˘ Û˘Ì‚ÔÏ›˙ÂÈ Ë ÊˆÙÈ¿. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘, ·Ú·‰›‰ÂÈ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, ÁÈ· ÙÔ Î·Ïfi ÙÔ˘˜, ÙË ÁÓÒÛË, Ô˘ ·Ó‹Î ÛÙÔ˘˜ £ÂÔ‡˜. H ÁÓÒÛË ÛÒ˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ·fi ÙË Û˘ÌÊÔÚ¿ Î·È ÙËÓ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË, Ô˘ ÙÔ˘˜ ÚÔfiÚÈ˙·Ó ÔÈ ıÂÔ›. AÏÏ¿ ¤Ú· ·fi ·˘Ùfi, ıÚÔÓÈ¿˙ÂÈ ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ ÙÔ˘˜ ÂÏ›‰·, ÙÔ˘˜ ‰˘Ó·ÌÒÓÂÈ Ì ÙË ÊˆÙÈ¿, ÙÔ˘˜ ‰È‰¿ÛÎÂÈ ÙȘ Ù¤¯Ó˜ (ÛÙ›¯ÔÈ 250 Î.Â.). TÔ˘˜
26
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
‰È·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ Î¿ı ¢ËÌÂÚ›· Ì fiÏ· Ù· ˘ÏÈο, ·ÏÏ¿ Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈο ·Á·ı¿, Ô˘ Ì ˘ÂÚËÊ¿ÓÂÈ· ··ÚÈıÌ› Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜. TÔ˘˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ ·ÎfiÌË Î·È Î¿ı Úfi‚ÏÂ„Ë ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋ (ÛÙ›¯ÔÈ 440 Î.Â.). O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÂÈÁÚ·ÌÌ·ÙÈο ‰ËÏÒÓÂÈ: «K·È Ì’ ¤Ó· ÏfiÁÔ Û‡ÓÙÔÌÔ ÛÔ˘ Ϥˆ Ó· ͤÚÂȘ, ÛÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¯ÚˆÛÙÔ‡Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ fiϘ ÙȘ Ù¤¯Ó˜» (ÛÙ›¯Ô˜ 505 Î.Â.). H ÁÓÒÛË ÂÔ̤ӈ˜ ··ÏÏ¿ÛÛÂÈ ÙÔÓ Î¿ÙÔ¯fi Ù˘ ·fi οı ·Ó¿ÁÎË Î·È ¤ÙÛÈ ÙÔÓ ·ÂÏ¢ıÂÚÒÓÂÈ, ÙÔÓ Î·ıÈÛÙ¿ ΢ÚÈÔÏÂÎÙÈο ÂχıÂÚÔ.
°ÓÒÛË, ‰‡Ó·ÌË, ÂÍÔ˘Û›· Ö˜ Ë ÁÓÒÛË ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Â›Û˘ ÛÙË ‚¿ÛË Ù˘ ‰‡Ó·Ì˘, Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜. Afi ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ·ÓÙÈÓÔÌ›· ÌÂٷ͇ ÁÓÒÛ˘-ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Î·È ÁÓÒÛ˘-‰‡Ó·Ì˘ ÁÂÓÓȤٷÈ
γνση στη σιωπ ÙÔ ·‰È¤ÍÔ‰Ô, Ë ÙÚ·Áˆ‰›·. O ¢›·˜, ÁÈ· Ó· ÙÈ̈ڋÛÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·, ÙÔÓ ‰¤ÓÂÈ ÛÙÔ ‚Ú¿¯Ô ÁÈ· ÙfiÛÔ ¯ÚfiÓÔ fiÛÔ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ¢›·˜ ı· ıÂÏ‹ÛÂÈ. TfiÙÂ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·Ó·ÎÔÈÓÒÓÂÈ fiÙÈ Î·Ù¤¯ÂÈ ÌÈ· ÁÓÒÛË ·ÔÎÏÂÈÛÙÈ΋, ¤Ó· Ì˘ÛÙÈÎfi, ·Ó·Áη›Ô ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ ¢›· ÁÈ· ÙË ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛË Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜ ÙÔ˘. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Úfiı˘ÌÔ˜ Ó· ·ÓÙ·ÏÏ¿ÍÂÈ ÙË ÁÓÒÛË ÙÔ˘ Ì˘ÛÙÈÎÔ‡ Ì ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘. °ÓÒÛË Î·È ÂÏ¢ıÂÚ›· Û ·ÓÙÈÛÙ¿ıÌÈÛË. O ¢›·˜ ÛÙ¤ÏÓÂÈ ÙÔÓ EÚÌ‹ Ó· ÂÎ̷ȇÛÂÈ ÙÔ Ì˘ÛÙÈÎfi ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ˙ËÙ¿ ˆ˜ ·ÓÙ¿ÏÏ·ÁÌ· ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘ Î·È Ô ¢›·˜ ·ÚÓ›ٷÈ. O EÚÌ‹˜ ÙÔ˘ ·Ó·ÎÔÈÓÒÓÂÈ ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ÊÚÈÎÙ‹˜ ÙÈ̈ڛ·˜ ÙÔ˘, Ô˘ ÙÒÚ· ·ÏÏ¿˙ÂÈ ˘fiÛÙ·ÛË. ¶ÚÒÙ· ı· ηٷ¯ˆÓÈ·ÛÙ› ‚·ıÈ¿ ̤۷ ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi fiÔ˘ Â›Ó·È ‰Â̤ÓÔ˜, ‡ÛÙÂÚ·, fiÙ·Ó Í·Ó·‚Á› ÛÙÔ Êˆ˜, Ô «ÊÙÂÚˆÙfi˜ ÙÔ˘ ¢›· Ô Û·ÏÔ˜ Ì ÛÙfiÌ· Ï·›Ì·ÚÁÔ, Ô ·ÂÙfi˜» ı· ÙÔ˘ ηٷ۷ڿÍÂÈ ÙÔ Û˘ÎÒÙÈ (ÛÙ›¯ÔÈ 1015 Î.Â.). ¶ÚÒÙ· Ë ÁÓÒÛË Û ·ÚÁ›·, Ë ÁÓÒÛË Î·Ù·‰ÈηṲ̂ÓË ÛÙË ÛȈ‹. YÛÙÂÚ·, ·Ó Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·ÓÙÈÛÙ¤ÎÂÙ·È ·ÎfiÌË ÛÙËÓ Î·Ù·‰›ÎË Ó· Ì›ÓÂÈ Ë ÁÓÒÛË Ì˘ÛÙÈ΋, Ô ÂÎÌˉÂÓÈÛÌfi˜, Ë ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘: ÙÔ Û˘ÎÒÙÈ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ‹Ù·Ó Ë ËÁ‹ Ù˘. ¶·Ú·‰fi͈˜, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜, «‰ÂÛÌÒÙ˘» Ô ›‰ÈÔ˜ Ù˘ ¿ÁÚÈ·˜ Ó·ڋ˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ ÙÔ˘ ¢›·, ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Ô Î˘Ú›·Ú¯Ô˜ ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡. A˘Ùfi˜ ÚÒÙ·, Ì ÙË ÁÓÒÛË ÙÔ˘, ÛÙ‹ÚÈÍ ÙËÓ ·Ó·ÚÚ›¯ËÛË ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘ ¢›· Î·È ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ıÂÒÓ (ÛÙ›¯Ô˜ 338 Î.Â.). A˘Ùfi˜ ‡ÛÙÂÚ·, ÌÂٷʤÚÔÓÙ·˜ ÙË ÁÓÒÛË ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜ ÙˆÓ ıÂÒÓ, ¤ıÂÛ Û ·Ó·fiÙÚÂÙË Î›ÓËÛË ÙÔ Ì˯·ÓÈÛÌfi Ù˘ ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋˜
·Ó·Î·Ù·ÓÔÌ‹˜ Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜. A˘Ùfi˜ Ù¤ÏÔ˜, ·fi ÙËÓ ·ÈÒÓÈ· ·ÎÈÓËÛ›· Ô˘ ÙÔÓ Î·Ù·‰›Î·ÛÂ Ô ¢›·˜, ·ÂÈÏ› Ó· ·Ó·ÙÚ¤„ÂÈ ‚›·È· ÙÔÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ·fi ÙÔ ıÚfiÓÔ ÙÔ˘. °È’ ·˘Ùfi Ô ¢›·˜ ÂÈı˘Ì› Ó· Ì›ÓÔ˘Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÛÙËÓ ¿ÁÓÔÈ·, ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙËÓ ÚˆÙÔηı‰ڛ· ÙÔ˘. OÙ·Ó Ô ¢›·˜ ÙÈ̈Ú› ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ÚÔÛ·ı› Ó· ·ÔηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÙÚˆı›۷ Ù¿ÍË. AÏÏ¿ ÙÔ Î·Îfi ÁÈ· ÙÔ ¢›· ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ Î·È Â›Ó·È ·Ó·ÓfiÚıˆÙÔ. H ÌÂÙ¿‚·ÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ÔÚÈÛÙÈο ·Ó·ÙÚ¤„ÂÈ ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË.
°ÓÒÛË Î·È Û˘ÌʤÚÔÓÙ· ™ÙË ‚¿ÛË Ù˘ ·ÁÎfiÛÌÈ·˜ Ù¿Í˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÏÔÈfiÓ Ë ÁÓÒÛË. H ηÙÔ¯‹ Ù˘ ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·, ÂÓÒ Ë ÌÂٷ·ÏÈÛ‹ Ù˘ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ÙËÓ ·ÏÏ·Á‹. H ÁÓÒÛË - ÂÍÔ˘Û›· ·ÓÙÈÛÙÚ·Ù‡ÂÙ·È ÙË ÁÓÒÛË - ÂÏ¢ıÂÚ›·. ¶Ò˜ ı· Ï˘ı› ·˘Ù‹ Ë Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË; ™ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ Ë ı˘Û›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ·ÔηıÈÛÙ¿ ÙËÓ ÈÛÔÚÚÔ›·. ™ÙÔ ‰ÈÎfi Ì·˜ ÎfiÛÌÔ Ù· ‚·ÛÈο ÌÂÁ¤ıË ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ¤¯Ô˘Ó ÌÂÙ·‚ÏËı›. ¶ÚÒÙ· ¤Ú¯ÂÙ·È Ë ÁÓÒÛË - ÂÏ¢ıÂÚ›·. K·ÌÈ¿ ÚÔËÁ̤ÓË ¤ÓÓÔÌË Ù¿ÍË ‰ÂÓ ÙËÓ ÂÚÈÊÚÔÓ›. H ÚfiÛ‚·ÛË ÛÙË ÁÓÒÛË ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È ÁÂÓÈο ˆ˜ ηıÔÚÈÛÙÈÎfi˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ Ù˘ ÚÔfi‰Ô˘ οı ›‰Ô˘˜ Î·È ‰È·ÎËÚ‡ÛÛÂÙ·È ˆ˜ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi˜ ÛÎÔfi˜ ÛÙȘ ÎÔÈӈӛ˜ Ì·˜. H ÚfiÛ‚·ÛË ·˘Ù‹ ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ Ì ÙËÓ ·È‰Â›·, ˆ˜ ·Á·ıfi - ÎÏÂȉ› ÁÈ· ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô Î·È ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·. H ·ÚÔ¯‹ Î·È Ë ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛË ·È‰Â›·˜ Û fiÏÔ˘˜ ·ÔÙÂÏ› ÚÒÙÈÛÙÔ Ì¤ÏËÌ· ÙˆÓ Û˘Á¯ÚfiÓˆÓ ÎÚ·ÙÒÓ. ¶·È‰Â›· Û fiϘ ÙȘ ÌÔÚʤ˜
Ù˘, ıˆÚËÙÈ΋, Ú·ÎÙÈ΋, ÔÚÁ·ÓÒÓÂÙ·È, ·‰È¿ÊÔÚÔ ·Ó Ì ¤Ó‰˘Ì· ÎÚ·ÙÈÎfi ‹ ȉȈÙÈÎfi, ˆ˜ ˙ˆÙÈ΋ ‰ËÌfiÛÈ· ˘ËÚÂÛ›·. ¶¤Ú· ·fi Ù· ÌÂÌÔӈ̤ӷ ÎÚ¿ÙË, ·ÁÎfiÛÌÈÔÈ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ› Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙË ‰È¿‰ÔÛ‹ Ù˘. Afi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, Ì ̇ÚÈÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜, Û ÂıÓÈÎfi, ·ÏÏ¿ Î·È Û ‰ÈÂıÓ¤˜ ›‰Ô, ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È Ë Î·ÙÔ¯‡ÚˆÛË, Ë Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË Î·È Ô ÂÚÈÔÚÈÛÌfi˜ Ù˘ ÁÓÒÛ˘. H ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ȉÈÔÎÙËÛ›· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È Â˘Ú¤ˆ˜ ˆ˜ ËıÈÎfi Î·È ÂÚÈÔ˘ÛÈ·Îfi ‰Èη›ˆÌ·. IÛ¯˘Úfi ϤÁÌ· ‰ÈÔÈÎËÙÈÎÒÓ, ·ÛÙÈÎÒÓ, ÔÈÓÈÎÒÓ Ì¤ÙÚˆÓ Î˘ÚÒÓÂÈ ÙËÓ ÚÔÛ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘. H ÚÔÛÙ·Û›· ÂÎÙ›ÓÂÙ·È ÛÂ Â˘Úˆ·˚Îfi, ·ÏÏ¿ Î·È Û ·ÁÎfiÛÌÈÔ Â›Â‰Ô. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· fiÙÈ, ÛÙ·ÙÈÛÙÈο, Ë ÁÓÒÛË Â›Ó·È Û˘ÁÎÂÓÙڈ̤ÓË ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ Ï›ÁˆÓ. H Û‡Á¯ÚÔÓË Ó¤· ÂÍÔ˘Û›· ÙˆÓ ÔÏ˘ÂıÓÈÎÒÓ ÂÙ·ÈÚÂÈÒÓ Î·Ù¤¯ÂÈ Î·È Ó¤ÌÂÙ·È, fi¯È ¯ˆÚ›˜ ·Ï·˙ÔÓ›·, ÙË Û˘ÁÎÂÓÙڈ̤ÓË ÁÓÒÛË Ô˘ Ù˘ ‰È·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÔÈ ·ÁÎfiÛÌÈÔÈ ÂÚÈÔÚÈÛÙÈÎÔ› Ì˯·ÓÈÛÌÔ›. °ÓÒÛË ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ Î·Ùfi¯ˆÓ Ù˘, ÁÓÒÛË ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË Û ÔÏÈÁ¿ÚÈıÌ· ΤÓÙÚ· ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ηٷÓÔÌ‹ ÙˆÓ ÙfiˆÓ fiÔ˘ ·Ú¿ÁÂÙ·È. TÈ ı· Á›ÓÂÈ ·Ó Ù· ΤÓÙÚ· ·˘Ù¿, Ì οÔÈÔ ÙÚfiÔ, ÏËÁÔ‡Ó; £· ÂÂÚ¯fiÙ·Ó ÌÈ· ·ÁÎfiÛÌÈ· ηٷÛÙÚÔÊ‹; ¶ÔÈÔÈ Í¤ÚÔ˘Ó Ó· ·Ó·‚ÈÒÛÔ˘Ó ÙË ÁÓÒÛË; OÈ Ì˯·ÓÈÛÌÔ› ÙˆÓ Â˘ÚÂÛÈÙ¯ÓÈÒÓ ·Ú¤¯Ô˘Ó ·ÁÎfiÛÌÈ· ÚÔÛÙ·Û›· ηٿ Ù˘ ÌË ËıÂÏË̤Ó˘ ‰È¿‰ÔÛ˘ Ù˘ ÁÓÒÛ˘. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, Ë «·Û‡ÛÙÔÏË» ‰È¿‰ÔÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ÎÈÓ‰˘Ó‡ÂÈ, Ì·ÎÚÔÚfiıÂÛÌ·, Ó·
Y¤ÚÙ·ÙÔ ·›ÙËÌ· ‰ÈηÈÔÛ‡Ó˘ Ë ÚfiÛ‚·ÛË ÛÙË ÁÓÒÛË Ô˘ Ô‰ËÁ› ÛÙËÓ ·Ó·‰È·ÓÔÌ‹ ÙË ÂÍÔ˘Û›·˜
P O αετς επιτθεται στον Προμηθα. Aκουαρλα του Φρντριχ Πρλερ του νετερου για τη διακσμηση της Kρατικς Oπερας της Δρσδης (φωτ.: Asmus Steuerlein, Δρσδη).
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
27
Õ O Hφαιστος αλυσοδνει τον Προμηθα. Πνακας του Nτιρκ βαν Mπαμπο!ρεν (1595 - 1624). Aμστερνταμ, Kρατικ Mουσεο (φωτ.: AKG, Bερολνο).
ÙËÓ ÂÍ·Ï›„ÂÈ. AÓ ‰ÂÓ ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÔÓÙ·È Ù· ÔʤÏË Ô˘ ÔÚ›˙ÂÈ Ë ÁÓÒÛË, ÂÎÏ›ÂÈ ÙÔ Î›ÓËÙÚÔ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·Ó¤ˆÛ‹ Ù˘. H AÊÚÈ΋ ÎÈÓ‰˘Ó‡ÂÈ, ̤۷ ÛÙË ÁÂÓÈ΋ ·‰È·ÊÔÚ›·, Ó· ÂÍ·Ê·ÓÈÛı› ·fi ÙÔ ¤ÈÙ˙, ‰ÈfiÙÈ Ë ¢‡ÛË, Ô˘ ¤¯ÂÈ ‰È·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ Î·È Î·ÙÔ¯˘ÚÒÛÂÈ ÙË ÁÓÒÛË Ù˘ ıÂڷ›·˜ ÙÔ˘, ÂÈ̤ÓÂÈ Ó· ·ÚÓÂ›Ù·È ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ Ê·ÚÌ¿ÎˆÓ ·fi ÊıËÓ¿ ÂÚÁÔÛÙ¿ÛÈ· ÙÔ˘ ÙÚ›ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. AÏÒ˜ «Î·Î›·» Ù˘ ¢‡Û˘, fiˆ˜ ¿ÏÏÔÙ «Î·Î›·» ÙÔ˘ ¢›·; M¿ÏÏÔÓ Êfi‚Ô˜ ·ÒÏÂÈ·˜ ÙÔ˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹ÙÚÔ˘ Ô˘ Ô‰ËÁ› ÛÙË ÁÓÒÛË ÁÂÓÈο.
AÓ·‰È·ÓÔÌ‹ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ¶ÔÈÔ˜, Û‹ÌÂÚ·, ı· ÛËÎÒÛÂÈ ÙË ı˘Û›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·; AÏ‹ıÂÈ·, ÔÈÔ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ‹Ù·Ó Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜; ¶ÔÈ· ‹Ù·Ó Ù· ΛÓËÙÚ¿ ÙÔ˘; O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi Â›Ó·È ‰Â̤ÓÔ˜ ÌfiÓÔ˜. ¶·Ú·‰fi͈˜ fï˜ Ô HÊ·ÈÛÙÔ˜, Ô ÈÔ ˙ËÌȈ̤ÓÔ˜
28
H
K A £ H M E P I N H
B
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
·fi ÙË ‰È¿‰ÔÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘, ÁÈ·Ù› ·˘Ùfi˜ ›¯Â ̤¯ÚÈ ÙfiÙ ÙËÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎfiÙËÙ¿ Ù˘, ηÚÊÒÓÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi Ì ‚·ÚÈ¿ ηډȿ. EÎÙÂÏ› ÙȘ ÛÎÏËÚ¤˜ ÂÓÙÔϤ˜ ÙÔ˘ KÚ¿ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘ B›·, Ô˘ ÂÈ‚Ï¤Ô˘Ó ÙËÓ ÚÔÛÙ·Á‹ ÙÔ˘ ¢›·, ÌË ÙÔÏÌÒÓÙ·˜ Ó· ·Ú·ÎÔ‡ÛÂÈ. ™˘Ì¿ıÂÈ· ÌÂٷ͇ ÔÌÔÙ¤¯ÓˆÓ, οÙÔ¯ˆÓ Ù˘ ›‰È·˜ ÁÓÒÛ˘; E‰Ò Ë ÁÓÒÛË ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Î·ı·˘Ù‹. O HÊ·ÈÛÙÔ˜, ÂÌÔÙÈṲ̂ÓÔ˜ Ò˜ ÙÔ ‚¿ıÔ˜ ·fi ÙË Ù¤¯ÓË ÙÔ˘, ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Êfi‚Ô ÌËÓ ÙËÓ ·ÔϤÛÂÈ. ™ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„‹ ÙÔ˘, Ë ·Í›· Ù˘ Â›Ó·È ·fiÏ˘ÙË, ‰ÂÓ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙË ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛË ÙˆÓ ÚÔÓÔÌ›ˆÓ ÙÔ˘. AÏÏ¿ Ë ÁÓÒÛË Î·ı·˘Ù‹ ‰ÂÓ Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Ô‡Ù Ì ÙÔ Î·Ïfi Ô‡Ù Ì ÙÔ Î·Îfi. H ÁÓÒÛË Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙË ¯Ú‹ÛË Ù˘. Oˆ˜ ¿ÏÏÔÙÂ Ë ÊˆÙÈ¿, fiˆ˜ Û‹ÌÂÚ· ÔÈ È·ÙÚÈΤ˜ ÁÓÒÛÂȘ ‹ Ë ˘ÚËÓÈ΋ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·, ÌÔÚ› Ó· ηٷÛÙÚ¤„ÂÈ ÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ· ‹ Î·È Ó· ÙË ÛÒÛÂÈ.
O ›‰ÈÔ˜ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜, TÈÙ¿Ó·˜, ·Ú¯Èο Ì ÙÔ˘˜ ·Ï·ÈÔ‡˜ ıÂÔ‡˜, ¿ÏÏ·Í ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô Î·È Ù¿¯ıËΠ̠ÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ ıÂÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛ ÙË Ó›ÎË Ì ÙË ÁÓÒÛË ÙÔ˘. ¶¿ÏÈ ·ÏÏ¿˙ÂÈ ÛÙÚ·Ùfi‰Ô, fiÙ·Ó ÙË ÁÓÒÛË ÙÔ˘ ÙË ÎÔÈÓÔÔÈ› ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘, Ô ÁÈÔ˜ Ù˘ £¤ÌȉԘ, Ù¿ÛÛÂÙ·È Ì ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ Ë ÁÓÒÛË ÙÔ˘ ı· ˆÊÂÏ‹ÛÂÈ ÁÈ· ÙÔ Î·Ïfi ÙÔ˘˜. °ÓÒÛË ¯ˆÚ›˜ ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË ‰ÂÓ ˆÊÂÏ›. H ·Ó·‰È·ÓÔÌ‹ Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜, ÛÙËÓ ÔÔ›· Ô‰ËÁ› Ë ·Ó·‰È·ÓÔÌ‹ Ù˘ ÁÓÒÛ˘, ·ÔÙÂÏ› ˘¤ÚÙ·ÙÔ ·›ÙËÌ· ‰ÈηÈÔÛ‡Ó˘. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘, Û˘Ó‹ÁÔÚÔ˜ ÙÔ˘ AÓıÚÒÔ˘, ‰È·ÛÎÔÚ›˙ÂÈ ÙÔ ·ÈÛÈfi‰ÔÍÔ Ì‹Ó˘Ì· Î·È Á›ÓÂÙ·È Û‡Ì‚ÔÏÔ. EÈÙ¿ÛÛÂÈ, Û‹ÌÂÚ·, ÙËÓ ÈÛ¯˘Ú‹ ÂÓ‰˘Ó¿ÌˆÛË fiÏˆÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ ÙˆÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ Ô˘ ‰È·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ì·˜ ÙËÓ ÂχıÂÚË ‰È¿‰ÔÛË ÛÙË ÁÓÒÛË, ÙËÓ ÚfiÛ‚·ÛË Û ·˘Ù‹Ó, ηıÒ˜ Î·È ÙË ‰›Î·ÈË ¯Ú‹ÛË Ù˘.
Προμηθεοντας φωτεινς τυφλς ελπδες Tου A £∞¡∞™ÿ√À A §∂•∞¡¢ƒÿ¢∏ Ψυχιτρου - ψυχαναλυτ
O
¶POMH£EA™ ¢E™MøTH™ Â›Ó·È Ë ÚÒÙË Î·È Ë ÌÔÓ·‰È΋ ÛˆṲ̂ÓË ÙÚ·Áˆ‰›· ·fi ÙËÓ ÙÚÈÏÔÁ›· Ô˘ Ô AÈÛ¯‡ÏÔ˜ ·ÊȤڈÛ ÛÙ· ¿ıË ÙÔ˘ TÈÙ¿Ó·. E›Ó·È ›Ûˆ˜ Ë ÙÚÈÏÔÁ›· Ô˘ ı· ı¤Ï·Ì ÈÔ Ôχ ·’ fiϘ Ó· ›¯Â Ûˆı›, ÁÈ·Ù› ı· ›¯·Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ì ÙË ÓÔËÙÈ΋ Î·È (ı·ÙÚÈ΋) ‰Ú·Ì·ÙÔ˘ÚÁÈ΋ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ·Ó·ÎÔÈÓÒÓÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ¢ÂÛÌÒÙË. T· Û˘ÓÔ„›˙ˆ Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÌÔ˘: Ë ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙÔ Û‡Ì·Ó, ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜, ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜Ø Ë ‡·ÚÍË ÙÔ˘ ηÎÔ‡ ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, Ô ¯ÚfiÓÔ˜ Î·È ÙÔ ¿Î·ÈÚÔ, Ë ‰È·˘Á‹˜ ÁÓÒÛË ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ˆ˜ ÓfiÛÔ˜, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ë Ù¤¯ÓË ˆ˜ Ù˘ÊÏ‹ ÂÏ›‰· ¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘Ø Ô ÏfiÁÔ˜ ˆ˜ È·ÙÚfi˜ ÙˆÓ ·ıÒÓ Ù˘ „˘¯‹˜Ø Ë ıÂÒÚËÛË ¤Ú· ·fi Ù· ÔÚ·Ù¿Ø Ô ¿ÓÈÛÔ˜ ¤ÚˆÙ·˜ Ô˘ ÙÚÂÏ·›ÓÂÈ (IÒ)Ø Ë ‡‚ÚȘ Ù˘ ÂÈı˘Ì›·˜ ÁÈ· ·fiÏ˘ÙË ÌÂÙÔ˘Û›ˆÛË ÙÔ˘ ¤ÚˆÙ· (¶ÚÔÌËı¤·˜)Ø Ë ÎÈÓËÙÈÎfiÙËÙ· ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙË ÛΤ„ËØ Ë Î·ı‹ÏˆÛË ÁÈ· ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ÛΤ„Ë˜Ø Ë Î·Ù¿ÎÚ˘„ËØ Ë ·Ó¿ÛÙ·ÛË. A˘Ù¿ Î·È ¿ÏÏ· ¤Î·Ó·Ó ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·, ‹Úˆ· Ô˘ ‰È¤ÙÚÂÍ Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ –Î·È ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ οو ·fi ¿ÏÏ· ÔÓfiÌ·Ù· (̤¯ÚÈ Î·È ·˘Ùfi ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡)– ÙË Ì˘ıÔÏÔÁ›·, ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›·, ÙËÓ ÎˆÌˆ‰›·, ÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋, ÙËÓ Ô›ËÛË, ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ÙË ıÚËÛΛ·, ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÈfiÙ·ÙÔ˘˜ ÛÔ˘Ì¤ÚÈÔ˘˜ Î·È ·Îη‰ÈÎÔ‡˜ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡˜, ̤¯ÚÈ ÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜, ÂÓÂÚÁÔÔÈÒÓÙ·˜ Î·È ÂÓÂÚÁÔÔÈÔ‡ÌÂÓÔ˜ ·fi ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡˜, fiˆ˜ Ô °Î·›ÙÂ, Ô ™¤ÏÂ˚, Ô N›ÙÛÂ... °È·Ù› Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ K·ÚÏ KÂÚ¤ÓÈÈ (1959) Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Ë ·Ú¯ÂÙ˘È΋ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ‡·Ú͢, Î·È Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ Z·ÎÏ›Ó NÙÔ˘ÛÂÌ¤Ó (1972) Ô˘ ÙÔÓ ÌÂϤÙËÛ ‰È·¯ÚÔÓÈο Û’ ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi, Ë ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÙÔ˘, ηٿ ÙËÓ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈ΋ ¤ÓÓÔÈ·, Â›Ó·È ÙÂÚ¿ÛÙÈ·. TÔ ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ ·˘Ùfi ‡ÚÔ˜ ÌÔ‡ ‰›ÓÂÈ Â˘ÎÔÏfiÙÂÚ· ÙÔ ¿ÏÏÔıÈ Ó· ·Û¯ÔÏËıÒ ÌfiÓÔ Ì οÔÈ· ı¤Ì·Ù·, fiˆ˜ ·Ó·‰‡ÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘.
à O Προμηθας του Tιτσινο, φιλοτεχνημνος το 1549. Mαδρτη, Mουσεο Πρδο (φωτ.: Eνωση Eθνικν Mουσεων, Παρσι).
O ÏfiÁÔ˜ È·ÙÚfi˜ ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· ÛÙËÓ ÔÔ›· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ, ›Ûˆ˜, ·fi οı ¿ÏÏË Û˘˙ËÙÂ›Ù·È Ë Û¯¤ÛË ÏfiÁÔ˘ Î·È ¿ıÔ˘˜, ÓfiÛÔ˘ „˘¯‹˜. ™¯¤ÛË ‰È·ÏÂÎÙÈ΋ Î·È fi¯È ÁÚ·ÌÌÈ΋. O øηÓfi˜ ÙÔÓ›˙ÂÈ ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ „˘¯È΋˜ ÂÎÙfiÓˆÛ˘ Ô˘ ÚÔÛʤÚÂÈ Ô ÏfiÁÔ˜ («¢ÂÓ Í¤ÚÂȘ ¶ÚÔÌËı¤· ˆ˜ ÁÈ·ÙÚfi˜ ÛÙË ÓfiÛÔ Ù˘ ÔÚÁ‹˜ Â›Ó·È Ù· ÏfiÁÈ·;» ÛÙȯ.
337 - 8), fï˜ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ı‡˜ ·Ì¤Ûˆ˜ ı· ı¤ÛÂÈ ÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ ηٿÏÏËÏÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÁÈ· ÙË ÚËÌ·ÙÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ¿ıÔ˘˜, ÁÈ·Ù› Ú¤ÂÈ ÛÙËÓ ÒÚÈÌË ÛÙÈÁÌ‹ ÙËÓ Î·Ú‰È¿ Ó· Ì·Ï¿ÍÂȘ Î·È Ó· ÌËÓ ˙Ô˘Ï¿˜ Ì ÙË ‚›· ¿Óˆ ÛÙËÓ ¿„Ë (ÛÙȯ. 339 - 380). O ÏfiÁÔ˜ ÌÔÚ› Ó· ¤¯ÂÈ ÌÈ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· οı·ÚÛ˘, ÌÔÚ› fï˜ Î·È Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙÔ ÙÚ·‡Ì·. ¶ÚÔÌËı¤·˜: «M· Ì‹Ù ӷ ÎÏ›ۈ Ì‹-
H
K A £ H M E P I N H
B
Ù ӷ ÌË ÎÏ›ۈ ÙÔ ÛÙfiÌ· ÌÔÚÒ ÛÙ· ¿ıË ÌÔ˘» (ÛÙȯ. 106-7). ... XÔÚfi˜: «¶Â˜ Ì·˜, ·Ó ‰ÂÓ ÛÔ˘ οÓÂÈ ‚Ï¿‚Ë Ô ÏfiÁÔ˜». ¶ÚÔÌËı¤·˜: «Î·È Ó· Ù· Ϥˆ ÔÓÒ Î·È Ó· Ûˆ·›Óˆ ¿ÏÈ ÔÓÒ» (ÛÙȯ. 196 - 7). O ÏfiÁÔ˜ Â›Ó·È ·˘ÙÔ·Ó·ÊÔÚ¿Ø Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·Ê‹ÓÂÙ·È Û ÌÔÓÔÏfiÁÔ˘˜ Ô˘ ÙÔÓ ıÂڷ‡ԢÓ, Ì ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
29
à «H Aπαγωγ του Προμηθα». Xαλκογραφα του Mαξ Kλνγκερ απ τη σειρ «Φαντασες του Mπραμς», 1890 - 1894.
fiÙÈ ÂÏ·ÙÙÒÓÔ˘Ó ÙËÓ Ô‰‡ÓË ÙÔ˘Ø Ô ÏfiÁÔ˜ Â›Ó·È ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·Îfi ̤ÛÔÓØ ·ÓÔ›ÁÂÈ ‹ ÎÏ›ÓÂÈ ÙËÓ Â·Ê‹Ø ÛÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›·, ‚Ï¤Ô˘ÌÂ Û˘Ó¯Ҙ ÙÔÓ ÏfiÁÔ Ó· ÙËÓ ÎÏ›ÓÂÈ (!) ¿Î·Ú˜ ÛÙȯÔÌ˘ı›Â˜ ÌÂٷ͇ KÚfiÓÔ˘ Î·È HÊ·›ÛÙÔ˘, ¶ÚÔÌËı¤· Î·È øηÓÔ‡, ¶ÚÔÌËı¤· Î·È EÚÌ‹. O ÏfiÁÔ˜ Â›Ó·È ıÂڷ¢ÙÈÎfi˜ ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÏÏÔ: Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ οÓÂÈ ÙÔ ÚfiÙ·ÁÌ· Ù˘ ÌÔ›Ú·˜ Ù˘ IÔ‡˜ Ô˘ ÙËÓ Û˘ÁÎÚ·Ù›, ÙËÓ ·ÚËÁÔÚ› ̘ ÛÙÔ Ì·ÚÙ‡ÚÈÔ Ù˘ ÙڤϷ˜ Ù˘. MfiÓÔ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ô ÏfiÁÔ˜ Ó· Â›Ó·È ·ÏËıÈÓfi˜. IÒ: «MË ·fi Ô›ÎÙÔ Ì ÏfiÁÈ· „‡ÙÈη ıÂÏ‹ÛÂȘ Ó· Ì ·ÚËÁÔÚ‹ÛÂÈ˜Ø ·’ ÙÔ˘˜ Ï·ÛÙÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ ·ÚÚÒÛÙÈ· ·ÈÛ¯ÚfiÙÂÚË ‰ÂÓ Â›Ó·È» (ÛÙȯ. 685- 6). O ¿ÓıÚˆÔ˜, ·Ó Î·È ¿ÚÚˆÛÙÔ˜, ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ‚Á·›ÓÂÈ ·fi ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ô˘ ı· ·ÔÊ·Û›˙ÂÈ ÁÈ· ÙË ÌÔ›Ú· ÙÔ˘, ı¤ÛË Ô˘ ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ Ë È·ÙÚÈ΋ Î·È ÔÈ ÔÈΛÔÈ Û˘¯Ó¿ ‰ÂÓ Û¤‚ÔÓÙ·È. Ö˜, Ô XÔÚfi˜, Â‰Ò Î·È 2500 ¯ÚfiÓÈ· ÚÔÙÚ¤ÂÈ: «§¤ÁÂ, Ê·Ó¤ÚˆÓÂØ Î·Ïfi Â›Ó·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÚÚÒÛÙÔ˘˜ Ó· ͤÚÔ˘Ó Î·ı·Ú¿ ·fi ÚÈÓ ÙÈ ÙÔ˘˜ ÚÔṲ̂ÓÂÈ» (ÛÙȯ. 698 - 9).
OÈ Ù˘ÊϤ˜ ÂÏ›‰Â˜ Ö˜ ·˘Ùfi˜ Ô ÊˆÙÔ‰fiÙ˘, Ô ÛˆÙ‹Ú, Ô Ô˘ ¤ÊÂÚ fiϘ ÙȘ Ù¤¯Ó˜, Ô ¿Û¯ˆÓ ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ·Á¿Ë˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ıÓËÙÔ‡˜, ÔÈÔ ·Ì¿ÚÙËÌ· ‰È¤Ú·ÍÂ; K·Ù¿ ÙÔÓ ¢›·, ·„‹ÊËÛ ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘ Ó· ηٷÛÙÚ¤„ÂÈ ÙÔ Á¤ÓÔ˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. K·Ù¿ ÙÔÓ ›‰ÈÔ; A˜ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ì ÙË ÛÙȯÔÌ˘ı›· Ì ÙÔÓ XÔÚfi. ¶ÚÔÌËı¤·˜ : «EÁÒ ÌfiÓÔ ‹Ú· ÙËÓ ÙfiÏÌËØ Î·È Áϛو۷ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ó· ÌËÓ ¿Ó ÛÙÔÓ A‰Ë ·Ê·ÓÈṲ̂ÓÔÈ» (ÛÙȯ. 235 - 6).
30
H
K A £ H M E P I N H
B
XÔÚfi˜: «MË Î·È ÚÔ¯ÒÚËÛ˜ ÈÔ ¤Ú· ·ÎfiÌ·;» ¶ÚÔÌËı¤·˜: «N· ÌËÓ ÚÔ‚Ï¤Ô˘Ó ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘˜ ¤Î·Ì·». XÔÚfi˜: «TÈ Ê¿ÚÌ·ÎÔ ‚ڋΘ ÁÈ’ ·˘Ù‹ ÙË ÓfiÛÔ;» ¶ÚÔÌËı¤·˜: «T˘ÊϤ˜ ÂÏ›‰Â˜ ÂÁη٤ÛÙËÛ· ̤۷ ÙÔ˘˜». XÔÚfi˜: «M¤Á· ˆÊ¤ÏËÌ· ·˘Ùfi Ô˘ ‰ÒÚÈÛ˜ ÛÙÔ˘˜ ıÓËÙÔ‡˜». ¶ÚÔÌËı¤·˜: «K·È ·ÎfiÌ· ÙÔ˘˜ ¤‰ˆÛ· ÙË ÊˆÙÈ¿» (ÛÙȯ. 248 - 252). ..................................... ¶ÚÔÌËı¤·˜: «K·È Ù¤¯Ó˜ ÂÚÈÛÛ¤˜ Ì’ ·˘Ù‹ ı· Ì¿ıÔ˘Ó» (ÛÙȯ. 254). K·Ù¿ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·, Ë ÊˆÙÈ¿, ÔÈ Ù¤¯Ó˜, Ô Ì·ÎÚ‡˜ ηٿÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ Ù¯ÓÒÓ Î·È ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ Ô˘ ı· ·Ó·Ù˘¯ıÔ‡Ó ÛÙÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ 450 - 468, 476 506, Â›Ó·È ÂÈϤÔÓ, ·ÏÏ¿ ˘ÛÙÂÚÔ‡Ó, ¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎÔ‡ ‰ÒÚÔ˘: ÙÔ˘ Ó· ÌËÓ ÌÔÚÔ‡Ó È· ÔÈ ıÓËÙÔ› Ó· ÚÔ‚Ï¤Ô˘Ó ÙÔ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘˜! O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¤‚Á·Ï ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Á¤Óo˜ ·fi ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ·È‰È΋˜ Ê·ÓÙ·ÛȈÛÈ΋˜ ·ÓÙÔ‰˘Ó·Ì›·˜, fiÔ˘ Ô Î·ı¤Ó·˜ Â›Ó·È Î‡ÚÈÔ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ì ‚¿ÛË ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘, ·ÎfiÌ· Î·È Î‡ÚÈÔ˜ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ÙÔ˘, Î·È ÙÔÓ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ù˘ ·Ú¯‹˜ Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜. E‚Á·Ï ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ·fi ÙËÓ „¢‰·›ÛıËÛË Î·È ÙÔ fiÓÂÈÚÔ, Î·È ÙÔ˘˜ ¤‰ˆÛ ÓÔ˘ Î·È ÛΤ„Ë: ¶ÚÔÌËı¤·˜: «T· ¿ıË ÌfiÓÔ ·ÎÔ‡ÛÙÂ ÙˆÓ ıÓËÙÒÓ, ¶Ô˘ ÂÓÒ ÚÈÓ ‹Ù·Ó fiˆ˜ Ù· Ó‹È·, TÔ˘˜ ¤Î·Ì· Ó¿¯Ô˘Ó ÓÔ˘ Î·È ÛΤ„Ë (ÛÙȯ. 442 - 4) .............................. ÚÒÙ· ÏÔÈfiÓ ¤‚ÏÂ·Ó Î·È Ì¿Ù·È· ¤‚Ï·Ó, ¿ÎÔ˘Á·Ó Î·È ‰ÂÓ ¿ÎÔ˘Á·Ó, fiÌÔÈ· Ì ÌÔÚʤ˜
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
ÔÓÂ›ÚˆÓ ÙÔÓ Ì·ÎÚfi ‚ÈÔ ÂÚÓÔ‡Û·Ó (ÛÙȯ. 447 - 9). ¶Ò˜ Ù· ηٿÊÂÚÂ; ™ÙÚ¤ÊÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜ ÚÔ˜ Ù· ¤ÍˆØ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È Ë ÚÔ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÔÓ›ÚÔ˘ ÙÔ˘˜Ø Ô ÎfiÛÌÔ˜ ¤Ú¯ÂÙ·È Î·È ÂÚÂı›˙ÂÈ Ù· ÂÓÂÚÁÔÔÈË̤ӷ ·ÈÛıËÙ‹ÚÈ¿ ÙÔ˘˜Ø Ô ÎfiÛÌÔ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ì’ fiÏË ÙËÓ ÂÏÎÙÈ΋ ÙÔ˘ Û·Á‹ÓË ÎÈ ·˘Ùfi ÌÔÚ› Ó· ‰ÒÛÂÈ ¤Ó· ÙÚÂÏfi fiÓÂÈÚÔ ·ÔÚÚfiÊËÛ˘ ·fi ÙËÓ Â͈ÙÂÚÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. AÓ¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ÛÔÏÈ„ÈÛÌfi Î·È ÛÙËÓ ·ÔÚÚfiÊËÛË ·fi Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÛËÌÂÈÔÏÔÁ› Î·È Îˆ‰ÈÎÔÔÈ› ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ, ÙÔ Û‡Ì·Ó. EÓÓÔÈÔÏÔÁ›: ÊÙÈ¿¯ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÚÈıÌÔ‡˜ Î·È Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·. O ÎfiÛÌÔ˜ ·Ú›ÛٷٷÈ. A˘Ùfi fï˜ ·ÎfiÌ· ‰ÂÓ ·ÚΛ ÁÈ· Ó· ·˘ÙÔÓÔÌ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ. XÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ë ÌÓ‹ÌË ÁÈ· Ó· ·Ó··Ú›ÛÙ·ÓÙ·È Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓÙ·˜ ›¯ÓË ·Ú·ÛÙ¿ÛˆÓ, ·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ Î·È ÏfiÁˆÓ, ÂÁηıÈÛÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ „˘¯È΋ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÌÂ Û˘Á¯ÚÔÓ›· Î·È ‰È·¯ÚÔÓ›·. KÈ ·˘Ùfi ÙÔ ÂÙ˘¯·›ÓÂÈ Ô ÏfiÁÔ˜ Ì ÙȘ «Û˘Óı¤ÛÂȘ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ, ÌÓ‹ÌË ÙˆÓ ¿ÓÙˆÓ Î·È ÌËÙ¤Ú· ÙˆÓ ÌÔ˘ÛÒÓ» (ÛÙȯ. 460-1). O ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Â˘Ú¤Ù˘, ‚ϤÂÈ ¤Ú· ·fi Ù· ÔÚ·Ù¿. OÚÁ·ÓÒÓÂÈ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, ÙÔÓ Îˆ‰ÈÎÔÔÈË̤ÓÔ ÏfiÁÔ. MÈ· ÂÈÛÙ‹ÌË Ô˘ ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ù·È ÁÈ· ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙÔ˘ ηÎÔ‡ ÛÙÔ Û‡Ì·Ó, Ô˘ ¤¯ÂÈ ÌÈ· ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ÚÔÔÙÈ΋ ÚÔ˜ ÙÔ Î·Ïfi. KÈ Ô ¢›·˜, Ó¤Ô˜ ÙÒÚ· Î·È ÙÚ·¯‡˜, ı· ¿„ÂÈ Ó· ΢‚ÂÚÓ¿ ·ı¤Ùˆ˜ (¯ˆÚ›˜ ÓfiÌÔ) Î·È fiÙ·Ó ÎÈ ·˘Ùfi˜ ηٷ¯Ù˘Ëı› «Û’ ·Á¿Ë Î·È Û˘Ó¿ÓÙËÛË ı¿Ú-
ıÂÈ Ì ÚÔı˘Ì›· ÛÙËÓ ÚÔı˘Ì›· ÌÔ˘» (ÛÙȯ. 191-192). H ·ÚÌÔÓ›· ı· ¤ÚıÂÈ, Ë ÊÈÏfiÙ˘ ı· ˘ÂÚÈÛ¯‡ÛÂÈ.... °È·Ù› Â›Ó·È ÏÔÈfiÓ ·Ì¿ÚÙËÌ· Î·È ÔȘ Â›Ó·È ÔÈ Ù˘ÊϤ˜ ÂÏ›‰Â˜; TÔ ·Ì¿ÚÙËÌ· Â›Ó·È ÓÔËÙÈÎfi, ÁÓˆÛÈ·Îfi. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÂÁηıÈÛÙ¿ ÙÔ ÚÒÙÔ „‡‰Ô˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÙÔ fiÙÈ Ô ÏfiÁÔ˜ Ù˘ Â›Ó·È ·ÏËıÈÓfi˜. OÈ Ù˘ÊϤ˜ ÂÏ›‰Â˜ Â›Ó·È ˆ˜ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ÊˆÙ›˙ÂÈ ÙÔ Ù˘ÊÏfi ÛËÌ›Ô: «Ù· ÚÈÓ Ù˘ÊÏ¿ ÛËÌ›·, Ì¿ÙÈ· Ï·ÌÚ¿ ÛÙË ÊÏfiÁ· ·ÓÔ›ÁÔÓÙ·˜» (ÛÙȯ. 498499). ™‹ÌÂÚ· ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂØ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË, ʈٛ˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ Ù˘ÊÏfi ÛËÌ›Ô, ÌÂÙ·ı¤ÙÂÈ ÙËÓ Ù˘ÊÏfiÙËÙ·. B¤‚·È·, ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ‹Ù·Ó ·‰‡Ó·ÙË Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi ÙÔ ÁÓˆÛÈ·Îfi ·Ì¿ÚÙËÌ· ‰ÂÓ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó Û˘ÓÂȉËÙfi, ·ÏÏ¿ ·ÚÎÔ‡ÓÙˆ˜ Ï·Óı¿ÓÔÓ, ÒÛÙ ӷ ‰È·Ù˘ˆı› ̤ۈ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘. TÔ ·Ì¿ÚÙËÌ· Ô˘ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó Û˘ÓÂȉËÙfi, ‹Ù·Ó ÙÔ „˘¯ÔÏÔÁÈ΋˜ ˘Ê‹˜. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ οÓÂÈ Û·Ó Ó· ÈÛÙ‡ÂÈ fiÙÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ı· ÂϤÁÍÂÈ ÙÔ ¿ıÔ˜, ÙËÓ ÂÓfiÚÌËÛË Î·È ı· Â›Ó·È Û˘Ó¯Ҙ ·ÚÈÔ˜ ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘. H Ù˘ÊÏ‹ ÂÏ›‰·: O ¿ÓıÚˆÔ˜, ˘ÂÚ¿ÓıÚˆÔ˜: ¤Ó· ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ EÁÒ Ù·˘ÙÈṲ̂ÓÔ Ì ÙÔ È‰Â҉˜ ÙÔ˘ EÁÒ ÙÔ˘. AÎfiÌË, Û ÌÈ· ·ÔÁ›ˆÛË Ù˘ AÔÏÏÒÓÈ·˜ ÌÂÙÔ˘Û›ˆÛ˘, Ô ¤ÚˆÙ·˜ ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘ ‰ÂÓ ı· ÙÔÓ ·ÁÁ›˙ÂÈ, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ·ÂÏ¢ıÂڈ̤ÓÔ˜ ·fi ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘ ı· ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÈ fiÏË ÙÔ˘ ÙËÓ ÂÚˆÙÈ΋ ÂÓfiÚÌËÛË ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË, ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, ÛÙÔ ÁÂÓÈÎfi ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Û‡ÓÔÏÔ. TÔ ¢ÈÔÓ˘ÛÈ·Îfi ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ ¤Ú¯ÂÙ·È Î·È ‰È·Ï‡ÂÈ, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ fiÛÔ ÎÚ·Ù¿ Ô ¤ÚˆÙ·˜
«A’ ÙÔ˘˜ Ï·ÛÙÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ ·ÚÚÒÛÙÈ· ·ÈÛ¯ÚfiÙÂÚË ‰ÂÓ Â›Ó·È»
Õ O Tεντ Σον ως «Προμηθας Δεσμτης» φωτογραφημνος απ τον George Hoyningen Huene, 1942 (φωτ.: The Dance Collection).
Î·È Ë ¤ÌÓ¢ÛË, ÙÔ EÁÒ ÛÙ· ÛÙÔȯÂÈÒ‰Ë ÙÔ˘ ̤ÚË, ÂÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·˜ Í·Ó¿ ÙÔÓ ÏfiÁÔ ÛÙÔ ·Ú¿ÏÔÁÔ, Î·È ÙËÓ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÛÙË Ê·ÓÙ·Û›ˆÛË, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· ÙÔ Í¯ӿ. H ÌÔ›Ú· Ù˘ IÔ‡˜ Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎfi ÙÔ˘ ·ÓÙ›ıÂÙÔ, ¤Ú¯ÂÙ·È ‰Ú·Ì·ÙÈο Ó· ÙÔ ı˘Ì›ÛÂÈ Ì¤Û· ÛÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›·.
H Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎfiÙËÙ· IÔ‡˜ - ¶ÚÔÌËı¤· AÍ›˙ÂÈ Ó· ÛÙ·ıԇ̠ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙȘ Û˘ÌÌÂÙÚÈΤ˜ ·ÓÙÈı¤ÛÂȘ Ô˘ ÔÚ›˙Ô˘Ó ·˘Ù¿ Ù· ‰˘Ô ÚfiÛˆ· Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜, Î·È Ô˘ ηٿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· ‰È¯ÔÙÔÌË̤ӷ ÙÌ‹Ì·Ù· ÂÓfi˜ (ÙÔ˘;) „˘¯ÈÛÌÔ‡. H ·›ı·ÓË Î·È «·Ú¿ÏÔÁË» Û˘Ó¿ÓÙËÛ‹ ÙÔ˘˜, ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÌfiÓÔ ÁÈ· Ó· ‰È·Ù˘ˆı› Ë ÚÔÊËÙ›· Ù˘ ÛˆÙËÚ›·˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ·fi ¤Ó·Ó ·fiÁÔÓÔ, ÛÙË ‰¤Î·ÙË ÙÚ›ÙË ÁÂÓÈ¿ Ù˘ IÔ‡˜. NÔÌ›˙ˆ Á›ÓÂÙ·È ÁÈ· Ó· ‚ÈÒÛÂÈ Ô ı·ً˜ ÙË Û¯¿ÛË ÙÔ˘ „˘¯ÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ Û ‰˘Ô ·ÎÚ·›Â˜ ı¤ÛÂȘ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙË Ê·ÓÙ·ÛȈÛÈ΋ Û‡ÓıÂÛË ÙˆÓ ‰˘Ô ·˘ÙÒÓ ÌÂÚÒÓ Û ¤Ó· ÙÚ›ÙÔ ÌÔÚÊÔ›‰ˆÏÔ Ô˘ ·˘Ùfi˜ Ô ı·ً˜ ı· ηٷÛ΢¿ÛÂÈ, Ê·ÓÙ·ÛȈÙÈο ‹/Î·È ÓÔËÙÈο. ø˜ Ó‹ÈÔ ı· ‰ÂÈ, ı· ‚ÈÒÛÂÈ ÔÓÂÈÚÈο ÙËÓ ·Ú¿ÛÙ·ÛË, ˆ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜, Ô‰ËÁÔ‡ÌÂÓÔ˜ ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· - AÈÛ¯‡ÏÔ, ı· ÛÎÂÊı› Ù· ·‰È¤ÍÔ‰· ÙˆÓ ‰˘Ô › ÛÎËÓ‹˜ ËÚÒˆÓ.
O ηٿÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎÒÓ ·ÓÙÈı¤ÛÂˆÓ IÒ – Á˘Ó·›Î· – ÛÂ Û˘Ó¯‹ ΛÓËÛË ·Ú¿ ÙË ‚Ô‡ÏËÛË Ù˘ – ÛÙ· fiÚÈ· Ù˘ Á˘ – «·Ï¿Ûı·È Á˘ › ÂÛ¯¿ÙÔȘ ÙË ‚Ô‡ÏËÛË Ù˘ – ı‡Ì· ÙÔ˘ ¤ÚˆÙ· ÙÔ˘ ¢›· – ı‡Ì· ÚÔ‰ÔÛ›·˜ ÙÔ˘ ¢›· Ô˘ ‰ÂÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ ÙÔÓ ¤ÚˆÙ¿ ÙÔ˘ – ı‡Ì· ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Ù˘, Ô˘ ‰ÂÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ÂÈı˘Ì›· ÁÈ· ÙÔÓ ¤ÚˆÙ· ÙÔ˘ ¢›· – ÂÚÈÏ·ÓË̤ÓË «Ë ÌÔÁÂÚ¿ ÂÏ¿ÓËÌ·È» (565) – ÔÈÛÙÚÔ‰›ÓËÙÔ˜ (589) – ÊÚÂÓÔÏËÁ›˜ Ì·Ó›·È˜ (878)
¶ÚÔÌËı¤·˜
– ÁÏÒÛÛ˘ ·ÎÚ·Ù‹˜ (884) – ¿ÓÈÛÔ˜ ¤ÚˆÙ·˜ – ÂÚˆÙÈ΋ – ¤¯ÂÈ ÁÓÒÛË fiÙÈ ÓÔÛ› – ¿Û¯ÂÈ – ˘ÔʤÚÂÈ ÛˆÌ·ÙÈο Î·È „˘¯Èο – Ë Ï‡ÛË Ù˘ ı· ¤ÚıÂÈ ·fi ÙËÓ Î›ÓËÛ‹ Ù˘ Û’ fiÏË ÙË ÁÓˆÛÙ‹ ÁˆÁÚ·Ê›· – ÔÚÁ·ÓÈ΋, Û˘ÁÁÂÓ‹˜ ÚÔ˜ ÙÔ ˙ÒÔ – ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛË – Ú¢ÛÙ‹
– ¿Ó‰Ú·˜ – Û ηı‹ÏˆÛË ·Ú¿ ÙË ‚Ô‡ÏËÛ‹ ÙÔ˘ – ÛÙ· fiÚÈ· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ – «¯ıÔÓfi˜ ̘ ˜ ÙËÏÔ˘ÚfiÓ ‹ÎÔÌÂÓ ¤‰ÔÓ» (1) – ı‡Ì· Ù˘ ÊÈÏ›·˜ ÙÔ˘ ¢›· – ı‡Ì· ÚÔ‰ÔÛ›·˜ ÙÔ˘ ¢›· Ô˘ ‰ÂÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ ÙË ÊÈÏ›· ÙÔ˘˜ – ı‡Ì· ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘, Ô˘ ‰ÂÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ÂÈı˘Ì›· Ó· ¤¯ÂÈ ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘ ¢›· – ˆ˜ ηÎfi˜ È·ÙÚfi˜ Ï·Ó¿ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ (473 – 4) – ·ÔÛÊ·Ï›˜ ÊÚÂÓÒÓ (472) – ÊÚÂÓfiÏËÎÙÔ˜ (1054), ÙÈ ¯·Ï¿ Ì·ÓÈÒÓ; (1059) – ˘„ËÁfiÚÔ˘ ÁÏÒÛÛ˘ (319) – ¿ÓÈÛÔ˜ Ì¿¯Ë – ·Ó¤Ú·ÛÙÔ˜ – ¤¯ÂÈ ¿ÁÓÔÈ· fiÙÈ ÓÔÛ› – Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ› ¿ıÏÔ˘˜ (95) – ˘ÔʤÚÂÈ „˘¯Èο ·ÏÏ¿ fi¯È ۈ̷ÙÈο – Ë Ï‡ÛË ÙÔ˘ ı· ¤ÚıÂÈ ·fi ÙËÓ Î·Ù¿‰˘ÛË ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜ Ù˘ Á˘ – ·ÓfiÚÁ·ÓÔ˜, Û˘ÁÁÂÓ‹˜ ÚÔ˜ ÙÔ ‚Ú¿¯Ô – ·ÌÂÙ·ÌfiÚʈÙÔ˜ – ¿Î·ÌÙÔ˜
™˘ÓÔÙÈο Î·È ·ıÚÔÈÛÙÈο: Ë ¿ÁÓÔÈ· ÙˆÓ ÂÈı˘ÌÈÒÓ ÙÔ˘˜, ÙÔ‡˜ ¤¯ÂÈ Ê¤ÚÂÈ Û ηٿÛÙ·ÛË Ó· ¿Û¯Ô˘ÓØ Î·È ÔÈ ‰˘Ô, ÚÔ‚ÔÏÈο, ·Ô‰›‰Ô˘Ó Û οÔÈÔÓ ¿ÏÏÔ, Ô˘ Â›Ó·È Û ı¤ÛË ÁÔËÙ¢ÙÈÎÔ‡ Ê·ÏÏÈÎÔ‡ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘, ÙËÓ ·ÈÙ›· Ù˘
Ô‰‡Ó˘ ÙÔ˘˜Ø Ë Á˘Ó·›Î·, ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·ıËÙÈÎfiÙËÙ·, ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ÙÔ ¿ıÔ˜ Î·È ·Ó·˙ËÙ¿ χÛË ‰È·Ê˘Á‹˜: „˘¯ÔÎÈÓËÙÈ΋ ÂÎÙfiÓˆÛË, ηٷÏË„›·, ·Ô˘Û›· ÛΤ„Ë˜Ø Ô ¿Ó‰Ú·˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÂÓÂÚÁËÙÈÎfiÙËÙ· ÛÙÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ÛΤ-
„˘, Ô˘ Â›Ó·È ›Ûˆ˜ Ë ·ÓÒÙÂÚË ·ÓıÚÒÈÓË ¤ÎÊÚ·ÛË, ·Ó·ÛÙ¤ÏÏÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÎÙÔÓˆÙÈ΋ ÎÈÓËÙÈÎfiÙËÙ·. AÔÙÂÏÔ‡Ó ›Ûˆ˜ ÔÈ ‰˘Ô ÙÔ˘˜ ·ÓÔÏÔÎÏ‹ÚˆÙ· Û¯‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ¢ÈÔÓ˘ÛÈ·ÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ AÔÏÏÒÓÈÔ˘, ÙˆÓ ÛÙÔȯÂÈÒÓ Ô˘ Û˘Ó¤ıÂÛ·Ó ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›·. H IÒ ‰ÂÓ ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÙ·È ˆ˜ B¿Î¯·, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Ó· ·ÊÂı› ÛÙÔÓ ÂÎÛÙ·ÛÈ·ÛÌfi Î·È Ó· ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÙËÓ ÔÚÁÈ·ÛÙÈ΋ ·Ó¿‰˘ÛË Ì¤Û· Ù˘ Î·È Á‡Úˆ Ù˘, ÛÙËÓ ÔÌ¿‰· ÙˆÓ B·Î¯ÒÓ, ÙˆÓ ÂÓÔÚÌËÙÈÎÒÓ ÎÈÓ‹ÛÂˆÓ ˙ˆ‹˜ Î·È ı·Ó¿ÙÔ˘. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‰ÂÓ ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÙ·È ˆ˜ ıÂÚ¿ˆÓ ÙÔ˘ AfiÏψÓÔ˜ ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÛÎÂÊı› ·Ú¿ ÂÊ·ÚÌÔṲ̂ӷ: ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ÂÊ·ÚÌÔṲ̂Ó˜ Ù¯ÓÈΤ˜. ¢ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÓÈÒÛÂÈ ÙËÓ ·fiÏ·˘ÛË ÙˆÓ Î·ÏÒÓ Ù¯ÓÒÓ, fiÔ˘ ‰È·Û¿Ù·È Í·Ó¿ Ô ÎÒ‰Èη˜, Î·È Ô AfiÏÏˆÓ Û˘Ó·ÓÙÈ¤Ù·È Ì ÙÔÓ ¢ÈfiÓ˘ÛÔ.
O ‰Ú·Ì·ÙÔ˘ÚÁfi˜ ÎÈ Ô ı·ً˜ Ö˜, ·Ó ·˘Ù¿ ‰ÂÓ Á›ÓÔÓÙ·È ·ÓÙÈÏËÙ¿ ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·, Ô˘ ¤¯ÂÈ ·Ó¿ÁÎË, ›Ûˆ˜, fiˆ˜ ÚÔ‚ÔÏÈο ϤÂÈ ÁÈ· ÙÔÓ ·ÓÙ›·Ïfi ÙÔ˘ ÙÔÓ ¢›·, ÎÈ Ô ›‰ÈÔ˜ Ó· ¿ıÂÈ ÁÈ· Ó· ηÌÊı›, Á›ÓÔÓÙ·È ›Ûˆ˜ ·fi ÙÔÓ ı·ً Ô˘ „˘¯Èο ÌÈÌÂ›Ù·È Î·È Ì ¤ÏÂÔ˜ Î·È Êfi‚Ô ‚ÈÒÓÂÈ ÙÔ ‰Ú¿Ì· (Ì ÊÈÏ›· Î·È Ó›ÎÔ˜), ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ¢ÈÔÓ˘ÛÈ·Îfi Î·È ÛÙÔ AÔÏÏÒÓÈÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙÔ˘, ÁÈ· Ó· ˘¿ÚÍÂÈØ ÙÔ ÂÍÂÏÈÎÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÚÔηıÔÚÈṲ̂ÓÔ: ·fi ÙÔ ÂÓÔÚÌËÙÈÎfi ¢ÈÔÓ˘ÛÈ·Îfi, ·fi ÙÔ˘˜ ÙÚ¿ÁÔ˘˜ Î·È ÙȘ Ì·ÛÙÔÊfiÚÔ˘˜, ·fi ÙÔÓ ¢ÈfiÓ˘ÛÔ Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙÔ fiÓÂÈÚÔ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ ˙ËÙÒÓÙ·˜ ÙÔ˘ Ó· ÙÔÓ ˘ËÚÂÙ‹ÛÂÈ, ÛÙÔÓ ÂӉȿÌÂÛÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡, Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ı¤·ÙÚÔ Î·È ·fi ÂΛ ÛÙËÓ AÔÏÏÒÓÈ· ÁÓÒÛË. H AÔÏÏÒÓÈ· ÂÓÙÔÏ‹, ‰È¿ ÛÙfiÌ·ÙÔ˜ øηÓÔ‡ (ÛÙȯ. 309) «Á›ÁÓˆÛΠے ·˘ÙfiÓ» ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Û ηÌÈ¿ ÂÚ›-
H
K A £ H M E P I N H
B
ÙˆÛË Ó· ÂÁÎψ‚ÈÛı› ÛÙ· fiÚÈ· ÌÈ·˜ ÛÙÂÓ‹˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ Ù˘ ·ÙÔÌÈ΋˜ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜, ¤ÓÓÔÈ·˜ ·Ó˘fiÛÙ·Ù˘ ÁÈ· ¤Ó· ÎÚ¿ÙÔ˜ ÔÏÈÙÒÓ, fiˆ˜ Ë Aı‹Ó· Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ÂÔ¯‹˜, ¤ÓÓÔÈ·˜ ··Ú¿‰Â¯Ù˘ ÁÈ· ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ „˘¯ÔÏÔÁ›· Ô˘ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙÔ ¯·Ò‰Â˜ ÙˆÓ ‰È·ÁÂÓ·ÏÔÁÈÎÒÓ, ‚ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ Î·È Û˘Ì‚ÔÏÈÎÒÓ ÌÂÙÂÁÁÚ·ÊÒÓ Ô˘ ÙÔ ˘ÔΛÌÂÓÔ ¤¯ÂÈ Û˘Ó¯Ҙ Ó· ‰È·¯ÂÈÚÈÛı›. TÔ EÁÒ, ÛÙ¤ÎÂÈ ˆ˜ Ô ÂÎÚfiÛˆÔ˜ ÙÔ˘ „˘¯ÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ·ÈÛı‹Ì·ÙÔ˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ ̤۷ ÛÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ Î·È ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔØ ÙÚ¤ÊÂÈ ÙËÓ Ù˘ÊÏ‹ ÂÏ›‰· Ó· Ú·ÁÌ·ÙÒÛÂÈ ÙË Ú‹ÛË ÙÔ˘ ™. ºÚfiÈÓÙ Î·È «ÂΛ Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ A˘Ùfi Ó· ¤ÚıÂÈ ÙÔ EÁÒ». H Ù˘ÊÏ‹ ÂÏ›‰· fiÙ·Ó Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È ·Ô‰›‰ÂÈ ÛÙÔ EÁÒ ÙÂÚ¿ÛÙȘ ÂÓÂÚÁÂȷΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ. H Ù˘ÊÏ‹ ÂÏ›‰· fï˜ ı· Á›ÓÂÈ «ÊˆÙÂÈÓ‹ - Ù˘ÊÏ‹» ÌfiÓÔ ·Ó ÙÔ EÁÒ, ÛÙË Û˘Ó·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ Ì ÙÔ A˘Ùfi, ¿ÚÂÈ ·’ ÙË ‰˘Ó·ÌÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¿¯ÚÔÓÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ¿ÙÔÔ˘ Ô˘ ·˘Ùfi ʤÚÂÈ.
BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·: Aισχύλος, «Προμηθέας Δεσμώτης», εισαγ. μτφρ. Γ. Θέμελης, Bιβλιοθήκη Aρχαίων Συγγραφέων, I. Zαχαρ πουλος, Aθήνα. Duchemin, J. (1972), «Promethee, Historie du mythe, de ses origines orientales a ses incarnations modernes», ed. Les Belles Letters, Paris, 2000. Kerenyi, C. (1946), «Prometheus, Archetypal Image of Human Existence» (αγγ.μτρφ. R. Manheim), Princeton University Press, 1997. Nietzsche, F. (1872), «Die Geburt der Tragoedie», (γαλ.μτφρ. «La naissance de la tragedie»), Gallimard, Paris.
K Y P I A K H
1 1
A Y ° O Y ™ T O Y
2 0 0 2
31
View more...
Comments
