7_Hmeres_Kathimerini_-___________-_11082002.pdf

Âπτα HMEPEΣ KYPIAKH 11 AYΓOYΣTOY 2002

¶POMH£EA™

à «Προμηθας». Π νακας του Γκυστβ Mορ, 1868. Mουσε ο Γκυστβ Mορ.

H KA£HMEPINH

E¶TA HMEPE™

KYPIAKH 11 AY°OY™TOY 2002

2-31 A º I E P ø M A ΠPOMHΘEAΣ Φωτοδ της και λυτρωτς Tου XÚ‹ÛÙÔ˘ K. TÛ·ÁÁ¿ÏË

Eκδοχς του μθου Tης M·›Ú˘ KÔ˘ÙÛÔ˘‰¿ÎË

Πσχων υπρμαχος της ανθρωπ τητας

H θυσα του Προμηθ α

Tης AÁÁ¤Ï·˜ T·Ì‚¿ÎË

T λμη, οδνη, καρτερα, λτρωση

E‡ÏÔÁ· Ô Ì‡ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ·Á·ËÙfi˜, ηıÒ˜ ηٿ Ì›· ÂΉԯ‹ Ô TÈÙ¿Ó·˜ ¤Ï·Û ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ÂÓÒ Î·Ù¿ Ì›· ‰Â‡ÙÂÚË, ˘ÂÚ·Û›ÛÙËΠÙÔ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ¿ ÙÔ˘ ‰‡Ô ÊÔÚ¤˜, ÂÍ··ÙÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜. AÚ¯Èο, Ì ¤Ó· Ù¤¯Ó·ÛÌ·, ı¤ÏËÛ ӷ ÚÔÛʤÚÂÈ ÛÙÔ˘˜ ıÓËÙÔ‡˜ Ù· „·¯Ó¿ ·fi ¤Ó· ÛÊ·Á̤ÓÔ ‚fi‰È Î·È ÛÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Ù· Ï›Ë. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, fiÙ·Ó Ô ÔÚÁÈṲ̂ÓÔ˜ ¢›·˜, ˆ˜ ÙÈ̈ڛ·, ·Ê·›ÚÂÛ ·’ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÙÔ ‰ÒÚÔ Ù˘ ʈÙÈ¿˜, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‰ÂÓ ‰›ÛÙ·Û ӷ ÙËÓ ÎϤ„ÂÈ Î·È Ó· ÙËÓ ÂÈÛÙÚ¤„ÂÈ ÛÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ Á˘. AÓÙ›ÛÙÔȯ·, Ë ÙÈ̈ڛ· ÙÔ˘ ¢›· ‹Ù·Ó ‰ÈÙÙ‹ Î·È ·Ì›ÏÈÎÙË. O ÌÂÓ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‰¤ıËΠÛÙÔÓ K·‡Î·ÛÔ, fiÔ˘ οı ̤ڷ ¤Ó·˜ ·ÂÙfi˜ ¤ÙÚˆÁ ÙÔ Û˘ÎÒÙÈ ÙÔ˘, Ô˘ ·Ó·ÓˆÓfiÙ·Ó ÙËÓ ÂÔ̤ÓË, ÂÓÒ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÛÙ¿ÏıËÎÂ Ë ¶·Ó‰ÒÚ·, Á˘Ó·›Î· Ï·Ṳ̂ÓË ·fi ¯ÒÌ· Î·È ËÏfi, ʤÚÓÔÓÙ·˜ Ì·˙› Ù˘ ¤Ó· Èı¿ÚÈ ÁÂÌ¿ÙÔ Û˘ÌÊÔÚ¤˜. O ̇ıÔ˜ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ‰˘Ó·Ùfi˜ Ô˘ Â¤˙ËÛÂ Î·È ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›ÛÙËΠÁÈ· Ó· ÂÚ¿ÛÂÈ ÛÙȘ ÓÂÒÙÂÚ˜ ÎÔÛÌÔ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÙˆÓ ‰˘ÙÈÎÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ. OÈ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ Ì ÙË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ıÚËÛΛ· Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó›˜: Ë ı˘Û›· ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ÁÈ· ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ, ÙÔ ·ÓÙ›ÙÈÌÔ Ù˘ ÁÓÒÛ˘, Ù· ‰ÂÈÓ¿ Ô˘ ÍÂÎÈÓÔ‡Ó ·fi ÙË Á˘Ó·›Î·... OÈ Ù¤¯Ó˜ Î·È Ë ÌÔ˘ÛÈ΋ ÂÌÓ¤ÔÓÙ·È ÂÍ›ÛÔ˘ ·fi ÙËÓ ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ˆ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ηıÒ˜ ·˘Ùfi˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜, ÂÓÒ Ô ·‰ÂÏÊfi˜ ÙÔ˘, EÈÌËı¤·˜, Ì ·˘ÙfiÓ Ù˘ ‡Ï˘. KÂÓÙÚÈ΋ ı¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ı¤ÙÂÈ Ô Ì‡ıÔ˜ η٤¯ÂÈ Ë ÁÓÒÛË, Ë ÚfiÛ‚·ÛË Û ·˘Ù‹Ó, Ë Î·Ù·ÓÔÌ‹ Î·È Ô ¤ÏÂÁ¯fi˜ Ù˘. ™‹ÌÂÚ·, ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ÏËÚÔÊÔÚÈ΋˜, ÛÙËÓ ·ÁÎÔÛÌÈÔÔÈË̤ÓË Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÎÚ·›ˆÓ Î·È ·ÏÏËÏÔÂËÚ·˙fiÌÂÓˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈÎÔ-ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ·ÓÙÈı¤ÛˆÓ, ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù›ıÂÙ·È ¿ÏÈ ÂÈÙ·ÎÙÈο.

Tου N›ÎÔ˘ A. ¢ÔÓÙ¿

O Προμηθας στο χορ δραμα Tου AÓ‰Ú¤· PÈοÎË

Προμηθες αρχαϊκο και ρηξικλευθοι Tης XÚÈÛÙ›Ó·˜ ™˘Ì‚Ô˘Ï›‰Ô˘

Aντσταση στην εξουσα Tου ™‡ÚÔ˘ ¶·ÁÈ·Ù¿ÎË

Kαταδικζοντας τη γν#ση στη σιωπ Tου £Âfi‰ˆÚÔ˘ ºÔÚÙÛ¿ÎË

Προμηθεοντας φωτεινς τυφλς ελπδες Tου AϤͷӉÚÔ˘ AÏÂÍ·Ó‰Ú›‰Ë

EÍÒÊ˘ÏÏÔ Victor Skrebneski: T¤ÛÛÂÚȘ ÛÔ˘‰¤˜ ÌÈ·˜ ÌÔÚÊ‹˜ Û ΛÓËÛË ·Ó¿‚·Û˘ Î·È Î·Ù¿‚·Û˘ Û ¤Ó·Ó Ì·‡ÚÔ, ‚ÂÏÔ‡‰ÈÓÔ ÌÔÓfiÏÈıÔ, 1990 (ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ·).

Yπεθυνη «Eπτ Hμερν» E§EY£EPIA TPA´OY

2

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

N.A.¢.

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

Φωτοδτης και λυτρωτς Tου X ƒ◊™Δ√À K. T ™∞°°∞§∏ Λκτορα Aρχαας Eλληνικς Φιλολογας, Tμμα Φιλολογας, Eθνικ και Kαποδιστριακ Πανεπιστμιο Aθηνν

T

ÙÔ˘ Î·È ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ ÁÈÔ˘ ÙÔ˘, ¢Â˘Î·Ï›ˆÓ·. H Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ì ÙÔÓ EÈÌËı¤· Î·È ÙÔÓ AÙÏ·ÓÙ· ÂÓ¤¯ÂÈ ·ÏÏËÁÔÚÈ΋ ÛËÌ·Û›·, ηıÒ˜ Ô ÌÂÓ EÈÌËı¤·˜ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙÔÓ Ì‡ıÔ Ù˘ ¶·Ó‰ÒÚ·˜ Î·È ÙËÓ ··Ú¯‹ ÙˆÓ ‰ÂÈÓÒÓ ÁÈ· ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Á¤ÓÔ˜, Ô ‰Â AÙÏ·˜, ˆ˜ ·Ï·Èfi˜ ıÂfi˜ ÙÔ˘ Ô˘Ú·ÓÔ‡, ÚÔÛ‰›‰ÂÈ ÛÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ÎÔÛÌÔÁÔÓÈΤ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ηıÈÛÙÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ·ÎÚÔÁˆÓÈ·›Ô Ï›ıÔ ÙÔ˘ Û‡Ì·ÓÙÔ˜ Î·È ÛËÌÂ›Ô ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌÔ‡.

O ONOMA ¶ÚÔÌËı‡˜ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙÔ Ú‹Ì· ÚÔÌËı›Ûı·È (ÚÔ+Ì·Óı¿Óˆ) Î·È ‰ËÏÒÓÂÈ Î¿ÔÈÔÓ Ô˘ ÛΤÙÂÙ·È ÂÎ ÙˆÓ ÚÔÙ¤ÚˆÓ, Ô˘ Â›Ó·È ÚÔÓÔËÙÈÎfi˜. OÈ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜ ·fiÂÈÚ˜ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌÔ‡ Ù˘ Ϥ͢ ¶ÚÔÌËı‡˜ Ì ÙËÓ ·Ú¯·›· ÈÓ‰È΋ ϤÍË pramantha (˘ÚÊfiÚÔ˜), Ì ÙÔ fiÓÔÌ· ¶ÚÔÌ·Óı‡˜ ÙÔ˘ ¢›· (§˘ÎfiÊÚˆÓ, AÏÂÍ¿Ó‰Ú· 537 Î·È O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·Ô˘ÛÈ¿˙ÂÈ ·fi Ù· ÔÌËÚÈο ¤Ë Î·È ·Ó·Ê¤T˙¤Ù˙˘ ad loc.), Ì ÙÔÓ Ù‡Ô ¶ÚfiÌËıÔ˜ (U. von WilamowitzÚÂÙ·È ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ·fi ÙÔÓ HÛ›Ô‰Ô. MÂÙ¿ ÙË ÓÈÎËÊfiÚ· Moellendorff, 655.) ‹ Ì ‰‡Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÙ˘ÌÔÏÔÁ›Â˜ ÌÈ·˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ OχÌÈÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ TÈÙ·ÓÔÌ·¯›·, fiÙ·Ó ÁÏÒÛÛ·˜ ÙÔ˘ HÛ˘¯›Ô˘ (Iı¿˜Ø Ô ÙˆÓ TÈÙ‹ÓˆÓ ıÂÔ› Î·È ¿ÓıÚˆÔÈ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒıËÎ·Ó ÛÙË MËÎ‹Ú˘Í ¶ÚÔÌËı‡˜Ø ÙÈÓ¤˜ Iı·Í, fiÔ˘ Ô Ù‡Ô˜ Eπιμλεια αφιερματος: ÎÒÓË (ÙË ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË ™È΢ÒÓ·) ÁÈ· Ó· Iı·˜-Iı·Í ÌÔÚ› Ó· Û˘Û¯ÂÙÈÛı› ›Ù Ì ÙÔ ÔÚ›ÛÔ˘Ó Ù· ‰ÈηÈÒÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ Ú‹Ì· ·›ıˆ ›Ù Ì ÙË ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘ HÛ˘¯›Ô˘ ¡π∫√™ ∞. ¢√¡Δ∞™ Ì˯·Ó‡ÙËΠ¤Ó· Ù¤¯Ó·ÛÌ· ÁÈ· Ó· ÂÍ··Ù‹›ı·ÚØ Ù·¯¤ˆ˜), ¤¯Ô˘Ó ÂÁηٷÏÂÈÊı› ·fi ÙË ÛÂÈ ÙÔÓ ¢›·: ·ÊÔ‡ ¤ÛÊ·ÍÂ Î·È ¤Á‰·Ú ¤Ó· ‚fiÛ‡Á¯ÚÔÓË ¤Ú¢ӷ. H ÁÂÓ·ÏÔÁ›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌˉÈ, Ù‡ÏÈÍ Û ¤Ó· ÎÔÌÌ¿ÙÈ fiÏ· Ù· ÎfiηϷ Î·È Ï›Ë Î·È Û ¤Ó· ı¤· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙË ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· Ô˘ ¿ÏÏÔ fiÏ· Ù· „·¯Ó¿ Î·È ¤‰ˆÛ ٷ ‰‡Ô ÎÔÌÌ¿ÙÈ· ÛÙÔÓ ¢›· ÁÈ· ‰È¤ÂÈ ÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈ΋ Ì˘ıÔÏÔÁÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË. O ¶ÚÔÓ· ‰È·Ï¤ÍÂÈ. O ¢›·˜ ηٿϷ‚ ÙÔ ÔÓËÚfi Û¯¤‰ÈÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ TÈÙ¿Ó· I·ÂÙÔ‡ Î·È Ù˘ øηӛ‰·˜ ÌËı¤· Î·È Î¿ÓÔÓÙ·˜ ˆ˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ·ÓÙÈÏËÊı› Ù›ÔÙÂ, ‰È¿ÏÂKÏ˘Ì¤Ó˘ ‹ Ù˘ °·›·˜ ‹ Ù˘ £¤Ìȉ·˜. E¯ÂÈ ÙÚÂȘ ·‰ÂÏÊÔ‡˜, Í ÙÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ì ٷ ÎfiηϷ Î·È Ù· Ï›Ë. MfiÏȘ Ô ¶ÚÔÌËı¤ÙÔÓ EÈÌËı¤·, ÙÔÓ AÙÏ·ÓÙ· Î·È ÙÔÓ MÂÓÔ›ÙÈÔ ‹ ÙÔÓ AÈÙˆÏfi ·˜ ÚÔÛ¤ÊÂÚ ÙÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ì ٷ „·¯Ó¿ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ¢Ú‡·ÓÙ· ‹ ÙÔÓ AÚο‰· BԇʷÁÔ. H Û‡Ó‰ÂÛ‹ ÙÔ˘ Ì ÙÔÓ K¿(Ú¿ÍË Ô˘ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙËÓ ··Ú¯‹ ÌÈ·˜ Û˘Ó‹ıÂÈ·˜ Ô˘ ‰È¤Ùˆ KfiÛÌÔ Ê·›ÓÂÙ·È ‰È¿ ÙÔ˘ ÁÂÓ·ÏÔÁÈÎÔ‡ ÙÔ˘ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌÔ‡ ÂÈ ÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋ Ù˘ ı˘Û›·˜, ‰ËÏ. ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ó· ÙÚÒÓ ٷ ÙfiÛÔ Ì ÙËÓ KÏ˘Ì¤ÓË, ÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ ÔÔ›·˜ ·ÔÙÂÏ› ¢ÊË„·¯Ó¿ ÙÔ˘ ˙ÒÔ˘ Î·È Ó· η›Ó ٷ ÎfiηϷ Î·È Ù· Ï›Ë ˆ˜ ÚÔÌÈÛÌfi Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÁÈ· ÌÈ· ¯ıfiÓÈ· ıÂfiÙËÙ· Ô˘ ‚·ÛÊÔÚ¿ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜), Ô ¢›·˜ ÔÚÁ›ÛıËÎÂ Î·È ·ÔÊ¿ÛÈÛ ÛÈχÂÈ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ, fiÛÔ Î·È Ì ÙÔÓ Á›Á·ÓÙ· E˘Ó· ÙÔ˘˜ ·Ê·ÈÚ¤ÛÂÈ ÙÔ ‰ÒÚÔ Ù˘ ʈÙÈ¿˜. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ fï˜ Ú˘Ì¤‰ÔÓÙ·, Ô˘, Û‡Ìʈӷ Ì ¿ÏϘ ËÁ¤˜, Â›Ó·È ·Ù¤Ú·˜ ÙËÓ ¤ÎÏ„ ·fi ÙÔÓ ¢›· ÙÔÔıÂÙÒÓÙ·˜ ÙË Ì¤Û· Û ¤Ó·Ó ÙÔ˘ (Î·È Ë HÚ· ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘) Î·È ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ·ÔÓ¿ÚıËη Î·È ÙËÓ ¤‰ˆÛ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. H ÔÚÁ‹ ÙÔ˘ ¢›· ÙÂÏ› Â›Û˘ ¢ÊËÌÈÛÌfi ÁÈ· ÙÔÓ A‰Ë. TÔ fiÓÔÌ· Ù˘ ÌËÙ¤Ú·˜ ˘‹ÚÍ ·˘Ù‹Ó ÙË ÊÔÚ¿ ·ÎfiÌË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË. E‰ˆÛ ÂÓÙÔÏ‹ ÙÔ˘, KÏ˘Ì¤Ó˘, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Â›Û˘ Î·È ÁÈ· ÙË Û‡˙˘Áfi

™ÙË ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË

à O Hρακλς ελευθερνει τον Προμηθα απ τον αετ που τον σπαρσσει. Eγχρακτη παρσταση σε χλκινο, ετρουσκικ κιβτιο. 5ος αι. π.X. Παρ σι, Mουσε ο του Λοβρου (φωτ.: AKG, Bερολ νο).

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

3

Õ O Hρακλς, θλοντας να απαλλξει τον Προμηθα απ το μαρτρι του, σκοτνει με τα βλη του τον αετ του Δ α. Γρω τους διακρ νονται διφορα πρσωπα του μθου: η Aθην, η Γα α, ο Aπλλων, η Δμητρα, η Περσεφνη και η πτερωτ Eρινα. H απεικνιση σχετ ζεται με τη χαμνη τραγωδ α του Aισχλου «Προμηθας Λυμενος», 4ος αι. π.X. Bερολ νο, Aρχαιολογικ Mουσε ο (πηγ: Iστορ α του Eλληνικο Eθνους, Eκδοτικ Aθηνν).

ÛÙÔÓ HÊ·ÈÛÙÔ Ó· ÊÙÈ¿ÍÂÈ ·fi ¯ÒÌ· Î·È ËÏfi ÌÈ· Á˘Ó·›Î·, ÙËÓ ¶·Ó‰ÒÚ·, Ë ÔÔ›· ¤Ù˘¯Â Ù˘ ÊÚÔÓÙ›‰·˜ ÙˆÓ ıÂÒÓ, Ô˘ ÙË ÛÙfiÏÈÛ·Ó Ì ٷ ¯·Ú›ÛÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜. T˘ ¤‰ˆÛ·Ó ¤Ó· Èı¿ÚÈ fiÔ˘ ›¯·Ó ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂÈ fiϘ ÙȘ Û˘ÌÊÔÚ¤˜ Î·È ÙËÓ ¤ÛÙÂÈÏ·Ó ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. EΛÓË ¿ÓÔÈÍ ÙÔ Èı¿ÚÈ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘ Î·È ÔÈ Û˘ÌÊÔÚ¤˜ ͯ‡ıËÎ·Ó ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ™ÙË Ï˘ÚÈ΋ Ô›ËÛË Ô Ì‡ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ‰ÂÓ ··ÓÙ¿ Û˘¯Ó¿. ™‡Ìʈӷ Ì ÌÈ· ÏËÚÔÊÔÚ›· ÙÔ˘ ™¤Ú‚ÈÔ˘, Û¯ÔÏÈ·ÛÙ‹ ÙÔ˘ BÈÚÁÈÏ›Ô˘, Ë ™·ÊÒ ·Ú¤‰È‰Â ÙË ‰È·‰Â‰Ô̤ÓË ¿Ô„Ë fiÙÈ ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ Î·È ÔÈ ·Ûı¤ÓÂȘ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙËÓ ÙÈ̈ڛ· ÙˆÓ ıÂÒÓ ÛÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Á¤ÓÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·Á‹ Ù˘ ʈÙÈ¿˜ ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·. O I‚˘ÎÔ˜ ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚË ËÁ‹ ÁÈ· ÌÈ· ¿ÏÏË ·Ú·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ô ¢›·˜ ı¤ÏÔÓÙ·˜ Ó· ‰Â›ÍÂÈ ÙËÓ Â˘ÁÓˆÌÔÛ‡ÓË ÙÔ˘ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ÙÔ˘ ˘¤‰ÂÈÍ·Ó ÙËÓ ÎÏÔ‹ Ù˘ ʈÙÈ¿˜ ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·, ÙÔ˘˜ ¤‰ˆÛ ¤Ó· Ê¿ÚÌ·ÎÔ Î·Ù¿ ÙˆÓ ÁËÚ·ÙÂÈÒÓ. OÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÊfiÚÙˆÛ·Ó fï˜ ÙÔ Ê¿ÚÌ·ÎÔ ·˘Ùfi Û ¤Ó·Ó Á¿È‰·ÚÔ Ô ÔÔ›Ô˜, ·ÊÔ‡ ÂÚÈÏ·Ó‹ıËÎÂ, ÛÙ·Ì¿ÙËÛ Û ÌÈ· ËÁ‹ ÁÈ· Ó· ÈÂÈ ÓÂÚfi. H ËÁ‹ ·˘Ù‹ ÚÔÛٷ٢fiÙ·Ó ·fi ¤Ó· Ê›‰È, Ô˘ ÙÔ˘ ˙‹ÙËÛ ÁÈ· ·ÓÙ¿ÏÏ·ÁÌ· ÙÔ Ê¿ÚÌ·ÎÔ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ÁËÚ·ÙÂÈÒÓ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó·

O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÚ·ÌÌ·Ù›·, ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· Î·È ÙÔ ı¤·ÙÚÔ

4

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

ÙÔÓ ·Ê‹ÛÂÈ Ó· ÈÂÈ ÓÂÚfi. O Á¿È‰·ÚÔ˜ Û˘ÌÊÒÓËÛÂ, ÎÈ ¤ÙÛÈ Â›Ó·È ÙÔ Ê›‰È ÂΛÓÔ Ô˘ ˆÊÂÏ‹ıËΠ·fi ÙÔ ‰ÒÚÔ ÙÔ˘ ¢›·, ηıÒ˜ ηÙfiÚıˆÛ ӷ ÂÈ‚ÈÒÓÂÈ ÁÈ· ÌÂÁ¿ÏÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ·ÏÏ¿˙ÔÓÙ·˜ fiÏÔ ÙÔ˘ ÙÔ ‰¤ÚÌ·.

TÚ·Áˆ‰›· - KˆÌˆ‰›· M›· ·fi ÙȘ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ˜ ÂΉԯ¤˜ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Û˘Ó·ÓÙ¿Ì ÛÙÔÓ AÈÛ¯‡ÏÔ fiÔ˘, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË Ô˘ Ì·˜ ¤¯ÂÈ Ûˆı› ·Î¤Ú·ÈÔ˜, ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÙËÓ ‡·ÚÍË ¿ÏÏˆÓ ‰‡Ô ÙÚ·Áˆ‰ÈÒÓ (¶ÚÔÌËı‡˜ ¶˘ÚÊfiÚÔ˜, ¶ÚÔÌËı‡˜ §˘fiÌÂÓÔ˜) Î·È ÂÓfi˜ Û·ÙÈÚÈÎÔ‡ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜ (¶ÚÔÌËı‡˜), Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· (TÔ Û·ÙÈÚÈÎfi ‰Ú¿Ì· ‰È‰¿¯ıËΠÂ› ÂˆÓ‡ÌÔ˘ ¿Ú¯ÔÓÙÔ˜ M¤ÓˆÓÔ˜ (473/472 .X.) Ì·˙› Ì ÙËÓ ÙÚÈÏÔÁ›· ºÈÓ‡˜, ¶¤ÚÛ·È, °Ï·‡ÎÔ˜ ¶ÔÙÓȇ˜. H ÏËÚÔÊÔÚ›· ·˘Ù‹ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ˘fiıÂÛË ÙˆÓ ¶ÂÚÛÒÓ, Ù˘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˘ ·fi ÙȘ Ûˆ˙fiÌÂÓ˜ ÙÚ·Áˆ‰›Â˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘). ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·ÈÛ¯‡ÏÂÈ· ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘, Ô ¢›·˜ ÙÈÌÒÚËÛ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· (ÂÂȉ‹ ›¯Â ·Ôηχ„ÂÈ ÙÔ ‰ÒÚÔ Ù˘ ʈÙÈ¿˜ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜) ‰¤ÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ Û ¤Ó·Ó ¿ÛÛ·ÏÔ ÛÙÔÓ Ì·ÎÚÈÓfi K·‡Î·ÛÔ. TÔ Ì·ÚÙ‡ÚÈÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ‹Ù·Ó ·ÂÚ›ÁÚ·ÙÔ, ηıÒ˜ ¤Ó·˜ ·ÂÙfi˜ ÙÔ˘ ¤ÙÚˆÁ ÙÔ Û˘ÎÒÙÈ ÙÔ ÔÔ›Ô Í·Ó·ÁÈÓfiÙ·Ó ÙËÓ ¿ÏÏË Ì¤Ú·. TfiÙÂ Ô ·ÂÙfi˜ Â·ÓÂÚ¯fiÙ·Ó Î·È ÙÔ˘ Í·Ó·¤ÙÚˆÁ ÙÔ Û˘ÎÒÙÈ. EÂÈÙ· ·fi ÙÚÈ¿ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ¤Ú·Û ·fi ÙÔÓ K·‡Î·ÛÔ Ô HÚ·ÎÏ‹˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÎfiÙˆÛ ÙÔÓ ·ÂÙfi Ï˘ÙÚÒÓÔ-

ÓÙ·˜ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ·fi ÙÔ Ì·ÚÙ‡ÚÈfi ÙÔ˘. H Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ ÛÙË ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ‰È·ÌfiÚʈÛË ÂÓfi˜ ·Ì¿Ï·ÈÔ˘ ̇ıÔ˘ ˘‹ÚÍ ηıÔÚÈÛÙÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜. ™Â ¤Ó· ¤ÚÁÔ fiÔ˘ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó (ۯ‰fiÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο) ÔÈ ıÂÔ›, ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È Ù· fiÚÈ· Ù˘ ‰‡Ó·Ì˘ ÙÔ˘ ¢›· Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÂϤÁÍÂÈ ÙȘ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ: ÔÈ øηӛ‰Â˜ ÛÙ¤ÎÔÓÙ·È ÛÙÔ Ï¢Úfi ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Î·È Ë ÚÔÊËÙ›· ÙÔ˘ ȉ›Ô˘ ÙÔ˘ TÈÙ¿Ó· ÁÈ· ÙËÓ ¤Ï¢ÛË ÙÔ˘ HÚ·ÎÏ‹ ÌÔÈ¿˙ÂÈ ·Ó·fiÙÚÂÙË1. ™ÙËÓ ÎˆÌˆ‰›·, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ¶ÏÔ‡ÙÔÈ ÙÔ˘ KÚ·Ù›ÓÔ˘, fiÔ˘ Ô XÔÚfi˜ ÙˆÓ TÈÙ¿ÓˆÓ ÙÔÓ ·Ó·˙ËÙ› ÁÈ· Ó· ˙ËÙ‹ÛÂÈ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ¿ ÙÔ˘, ηıÒ˜ Ô ¢›·˜ ¤¯ÂÈ ÂÎıÚÔÓÈÛÙ› Î·È ‰‹ÌÔ˜ ÎÚ·Ù›. O KÚ·Ù›ÓÔ˜ Û˘Ó‰¤ÂÈ ÛÙÔȯ›· Ù˘ ËÛÈfi‰ÂÈ·˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘ Ì ϷÙÚ¢ÙÈΤ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ Ô˘ ÂȯˆÚÈ¿˙Ô˘Ó ÛÙËÓ AÙÙÈ΋. ™ÙÔ˘˜ OÚÓÈı˜ ÙÔ˘ AÚÈÛÙÔÊ¿ÓË (1494-1551), Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ OÏ˘ÌÔ, fiÔ˘ ˙ÂÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜, ÌÔÏÔÓfiÙÈ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Â¯ıÚfi˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ê›ÏÔ˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ÁÈ· Ó· ·Ôηχ„ÂÈ ÛÙÔÓ ¶ÂÈÛı¤Ù·ÈÚÔ Ù· Û¯¤‰È· ÙˆÓ ıÂÒÓ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË NÂÊÂÏÔÎÔÎ΢Á›·, ÙËÓ Ô˘ÙÔÈ΋ fiÏË, Ô˘ Ô E˘ÂÏ›‰Ë˜ Î·È Ô ¶ÂÈÛı¤Ù·ÈÚÔ˜ ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ȉڇÛÔ˘Ó ¿Óˆ ÛÙ· Û‡ÓÓÂÊ·. TÔ ·ÈÛ¯‡ÏÂÈÔ ı¤Ì· Ù˘ ÔÚÁ‹˜ Î·È ÙÈ̈ڛ·˜ ÙÔ˘ ¢›· ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ʈÙÈ¿˜ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ‚Ú›ÛÎÂÈ Â‰Ò ÌÈ· ÂӉȷʤÚÔ˘Û· ΈÌÈ΋ ÙÚÔ‹, ηıÒ˜ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ˙ËÙ¿ÂÈ ·fi ÙÔÓ ¶ÂÈÛı¤Ù·ÈÚÔ Ó· ÎÚ·Ù¿ÂÈ ·fi ¿Óˆ ÙÔ˘ ÌÈ· ÔÌڤϷ ÁÈ· Ó· ÌËÓ ÌÔÚ› Ó· ÙÔÓ ‰ÂÈ Ô ¢›·˜ ·fi „ËÏ¿. AÏÏËÁÔÚÈ΋ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Á›ÓÂÙ·È ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ™ÔÊÈÛÙ·› ÙÔ˘ Έ̈‰ÈÔÁÚ¿ÊÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓÔ˜, fiÔ˘ Ô TÈÙ¿Ó·˜ ÔÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ·ÓıÚÒÔȘ Ô ÓÔ˘˜ (·. 136 Kock), ÂÓÒ ÛÙÔ˘˜ ºÈÏ‹ÌÔÓ· Î·È M¤Ó·Ó‰ÚÔ, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ Ï·ÛÌ¿ÙˆÓ (·Ó‰ÚÒÓ Î·È Á˘Ó·ÈÎÒÓ Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ºÈÏ‹ÌÔÓ·, ΢ڛˆ˜ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ M¤Ó·Ó‰ÚÔ) ·fi ËÏfi.

ºÈÏÔÛÔÊ›· O ̇ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ·ÍÈÔÔÈ‹ıËΠηٿÏÏËÏ· ·fi ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· ΢ڛˆ˜ ÛÙÔÓ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ· Î·È ‰Â˘ÙÂÚ¢fiÓÙˆ˜ ÛÙÔÓ °ÔÚÁ›·2. ™ÙÔÓ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·, ·Ú·‰›‰ÂÙ·È Ô ·ÎfiÏÔ˘ıÔ˜ ̇ıÔ˜: ÔÈ ıÂÔ› ¤Ï·Û·Ó fiϘ ÙȘ ÌÔÚʤ˜ ÙˆÓ ˙ˆÓÙ·ÓÒÓ ÂȉÒÓ Ì¤Û· ÛÙË ÁË ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ¯ÒÌ· Î·È ÊˆÙÈ¿ Î·È ‰È¤Ù·Í·Ó ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· Î·È ÙÔÓ EÈÌËı¤· Ó· ‰È·Ó›ÌÔ˘Ó ÛÙ· ‰È¿ÊÔÚ· ›‰Ë ÙȘ ηٿÏÏËϘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛ‹ ÙÔ˘˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ. O EÈÌËı¤·˜, Ô˘ ÂÈÏ‹ÊıËΠÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘, ÌÔ›Ú·Û fiϘ ÙȘ Ê˘ÛÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÛÙ· ˙Ò· ¯ˆÚ›˜ Ó· ·Ê‹ÛÂÈ Ù›ÔÙ ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙfiÙÂ, ÁÈ· Ó· ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ, ¤ÎÏ„ ·fi ÙÔÓ HÊ·ÈÛÙÔ Î·È ÙËÓ AıËÓ¿ ÙË ÊˆÙÈ¿ Î·È ÙË ÛÔÊ›· Î·È Ù· ¤‰ˆÛ ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ÌÔÚ› Ó· ÂÈ‚ÈÒÛÂÈ. ™ÙÔÓ °ÔÚÁ›·, Ô ¢›·˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ó· οÓÂÈ Û˘Ìʈӛ· Ì ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· fiÙÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ı· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÚԂϤÔ˘Ó ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ HÚ·ÎÏ›‰Ë ÙÔÓ ¶ÔÓÙÈÎfi, Ô Ï·Ó‹Ù˘ º·›ÓˆÓ (¢›·˜) ‹Ù·Ó ·Ú¯Èο Ô ÈÔ fiÌÔÚÊÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ›¯Â ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËı› ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÚÔ-

Û·ıÔ‡Û ӷ ·ÔÎÚ‡„ÂÈ ÙËÓ ‡·ÚÍ‹ ÙÔ˘, fï˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÚÔ‰ÔÛ›· ÙÔ˘ EÚˆÙ· ·Ó·ÁοÛÙËΠӷ Û˘Ó·ÈÓ¤ÛÂÈ ÛÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘ ¢›· Ô˘ ›¯Â ˙ËÙ‹ÛÂÈ ÙÔÓ º·›ÓÔÓ·, Ì ÙËÓ ÚÔ¸fiıÂÛË fiÙÈ ı· ÌÂÙ·ÌÔÚʈÓfiÙ·Ó Û Ï·Ó‹ÙË ÛÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi. ø˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ·ÓıÚÒˆÓ Î·È ˙ÒˆÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ Î·È ÛÙÔ˘˜ ·ÈÛÒÂÈÔ˘˜ ̇ıÔ˘˜. O £ÂfiÊÚ·ÛÙÔ˜ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÙË ÊˆÙÈ¿, Ô˘ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÚÔÛʤÚÂÈ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ˆ˜ ÙË Ì˘ıÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ·ÓÙÈÏ‹„ˆÓ, ÔÈ ™ÙˆÈÎÔ› Û˘Û¯ÂÙ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ì ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ¶ÚfiÓÔÈ·˜ Î·È Ù¤ÏÔ˜, Ô EÈÎÔ‡ÚÂÈÔ˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ºÈÏfi‰ËÌÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ·ÚÎÂÙ¤˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÂÚ› ¢Û‚›·˜.

IÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›· H ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·ÊÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ì¿˜ ÚÔÛʤÚÂÈ ‰‡Ô ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜ ÂΉԯ¤˜ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ HÚfi‰ˆÚÔ ÙÔÓ HÚ·ÎÏÂÈÒÙË, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‚·Û›Ï¢ ÛÙË ™Î˘ı›· ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ıÚ¤„ÂÈ ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ ÁÈ·Ù› ¤Ó·˜ ÔÙ·Ìfi˜, Ô AÂÙfi˜, ÏËÌ̇ÚÈ˙ ÙȘ ‰ȿ‰Â˜. OÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ Ù˘ ™Î˘ı›·˜ ÁÈ· Ó· ÙÈ̈ڋÛÔ˘Ó ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔÓ ¤‰ÂÛ·Ó ÛÙÔÓ K·‡Î·ÛÔ. TËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ¤ÛˆÛÂ Ô HÚ·ÎÏ‹˜, Ô˘, fiÙ·Ó ¤Ú·Û ·fi ÙË ¯ÒÚ· ·˘Ù‹, ¿ÓÔÈÍ ‰ÈÒÚ˘Á˜, ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ٷ ÔÚÌËÙÈο ÓÂÚ¿ Ó· ‚ÚÔ˘Ó ‰È¤ÍÔ‰Ô ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ·. OÈ ™Î‡ı˜, ‚ϤÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ·˘Ù‹, ·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó Ó· ÂÏ¢ıÂÚÒÛÔ˘Ó ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·. O ¢Èfi‰ˆÚÔ˜ Ô ™ÈÎÂÏÈÒÙ˘ ·Ú·‰›‰ÂÈ ÌÈ· ·Ó¿ÏÔÁË ÈÛÙÔÚ›·, ÌÂÙ·ı¤ÙÔÓÙ·˜ fï˜ ÙÔÓ ¯ÒÚÔ ‰Ú¿Û˘ ·fi ÙË ‚ÔÚÂÈÓ‹ ™Î˘ı›· ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ. O ÔÙ·Ìfi˜ AÂÙfi˜ (Ô ÌÂÙ¤ÂÈÙ· N›ÏÔ˜) ͯ›ÏÈÛÂ Î·È Î·Ù¤ÛÙÚ„ ٷ ¿ÓÙ· ÛÙÔ ÔÚÌËÙÈÎfi ÙÔ˘ ¤Ú·ÛÌ·. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‹Ù·Ó ·Ó‹ÌÔÚÔ˜ Ó· ·ÓÙȉڿÛÂÈ ·ÏÏ¿ Ô HÚ·ÎÏ‹˜ ¤¯ÙÈÛ ÊÚ¿ÁÌ·Ù· Â·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·˜ ÙË ÚÔ‹ ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡ ÛÙËÓ ·Ú¯È΋ ÙÔ˘ ÎÔ›ÙË. T¤ÏÔ˜, Ô ¢Ô‡ÚȘ Ô ™¿ÌÈÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ÌÈ· ¿ÏÏË ÂΉԯ‹, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›·, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÔıÔ‡Û ÂÚˆÙÈο ÙËÓ AıËÓ¿ Î·È ÙÈ̈ڋıËΠÁÈ· ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘ ·˘Ù‹.

AÏÂÍ·Ó‰ÚÈÓÔ› Î·È PˆÌ·›ÔÈ O ̇ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¤Ù˘¯Â ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋˜ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ·fi ÙÔ˘˜ ·ÏÂÍ·Ó‰ÚÈÓÔ‡˜ ÔÈËÙ¤˜. O K·Ïϛ̷¯Ô˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ ¶ÚÔÌ‹ıÂÈÔÓ ËÏfiÓ, Î·È Ô AÔÏÏÒÓÈÔ˜ Ô Pfi‰ÈÔ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ·Ú·ÛÙ·ÙÈο ÙȘ ÎÚ·˘Á¤˜ fiÓÔ˘ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙÔÓ K·‡Î·ÛÔ ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ Ô ·ÂÙfi˜, Ô˘ ÙÚÒÂÈ ÙÔ Û˘ÎÒÙÈ ÙÔ˘, ÂÙ¿ÂÈ ‰‡Ô ÊÔÚ¤˜ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ÏÔ›Ô ÙˆÓ AÚÁÔÓ·˘ÙÒÓ. EÈÚfiÛıÂÙ·, Ë M‹‰ÂÈ· ‰›ÓÂÈ ÛÙÔÓ I¿ÛÔÓ· ÙÔ ¶ÚÔÌ‹ıÂÈÔÓ Ê¿ÚÌ·ÎÔÓ, ¤Ó· Ê˘Ùfi Ô˘ ‚Ï·ÛÙ·›ÓÂÈ ·fi ÙÔÓ È¯ÒÚ·, ÙÔ ıÂ›Ô ·›Ì· Ô˘ Ú¤ÂÈ ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·, ÂÓÒ ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô TÈÙ¿Ó·˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ ¢Â˘Î·Ï›ˆÓ· Ô˘ ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙË £ÂÛÛ·Ï›· Î·È ÚÒÙÔ˜ ¤¯ÙÈÛ fiÏÂȘ Î·È Ó·Ô‡˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. O E˘ÊÔÚ›ˆÓ ·Ú·‰›‰ÂÈ ˆ˜ Ô Á›Á·ÓÙ·˜ E˘Ú˘Ì¤‰ˆÓ ‚›·Û ÙËÓ HÚ· Î·È ¤ÙÛÈ ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜. O ¢›·˜ ¤Ù·Í ÙÔÓ E˘Ú˘Ì¤‰ÔÓÙ· ÛÙÔÓ T¿ÚÙ·ÚÔ Î·È ·Ï˘Ûfi‰ÂÛ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ÏfiÁˆ Ù˘ ·Ú·Á‹˜ Ù˘ ʈÙÈ¿˜. ¶ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÙÔ˘

H O Aτλαντας, καταβε¶ÚÔÌËı¤·, ¿ÓÙÔÙ ÚÔÛ·ÚÌÔṲ̂Ó˜ ÛÙȘ ·Ó¿ÁΘ Î·È ÛÎÔÈÌfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ¤ÚÁÔ˘, Û˘Ó·ÓÙ¿ÌÂ, ÛÙ· º·ÈÓfiÌÂÓ· ÙÔ˘ EÚÌ›Ô˘, ÛÙ· £ËÚȷο (ÙÔ ÂÂÈÛfi‰ÈÔ Ì ÙÔ Ê›‰È) Î·È ÛÙ· AÏÂÍÈÊ¿Ú̷η ÙÔ˘ NÈοӉÚÔ˘ (·Ú·Á‹ Ù˘ ʈÙÈ¿˜) Î·È ÛÙËÓ AÏÂÍ¿Ó‰Ú· ÙÔ˘ §˘ÎfiÊÚÔÓ·. O ̇ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ì ÙÔÓ ÏÔ‡ÛÈÔ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi ÙÔ˘ ı· Á›ÓÂÈ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ÛÙËÓ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋ ÂÔ¯‹. O §Ô˘ÎÈ·Ófi˜ ı· ÙÔ˘ ·ÊÈÂÚÒÛÂÈ ¤Ó·Ó ‰È¿ÏÔÁÔ Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ¶ÚÔÌËı‡˜, ÂÓÒ Ô Ì‡ıÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÁÓˆÛÙÔ˜ ÙfiÛÔ ÛÙÔÓ KfiÈÓÙÔ ™Ì˘ÚÓ·›Ô fiÛÔ Î·È ÛÙÔÓ NfiÓÓÔ. ™ÙË ÚˆÌ·˚΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Ë ·Ï·ÈfiÙÂÚË ·Ó·ÊÔÚ¿ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ AÎÎÈÔ (ÛÙËÓ ÔÌÒÓ˘ÌË ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ Î·È ÛÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· Ô˘ ›¯Â ˆ˜ ı¤Ì· Ù˘ ÙÔÓ ºÈÏÔÎÙ‹ÙË), ÂÓÒ ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Ô B¿ÚÚˆÓ (Û ÌÈ· ÌÂÓ›ÂÈ· Û¿ÙÈÚ·), Ô OÚ¿ÙÈÔ˜, Ô M·È΋ӷ˜, Ô ¶ÚÔ¤ÚÙÈÔ˜, Ô B·Ï¤ÚÈÔ˜ ºÏ¿ÎÎÔ˜ Î·È Ô ™ÂӤη˜. ™∏ª∂πfl™∂π˜: 1. Aπ την υπθεση των «Περσών» του Aισχύλου αντλούμε την ακλουθη πληροφορία: «κείται η μυθοποιία εν παρεκβάσει παρά Σοφοκλεί εν Kολχίσι, παρά δε Eυριπίδη λως ου κείται». H τραγωδία αυτή του Σοφοκλή έχει χαθεί, αλλά γνωρίζουμε πως η Mήδεια είχε χρησιμοποιήσει το «Προμήθειον φάρμακον» για την προστασία του Iάσονα. Mεμονωμένες αναφορές του Προμηθέα απαντούν τσο στον Σοφοκλή (στον «Oιδίποδα επί Kολωνώ» 55 κ.εξ., καθώς και στα σατιρικά

βλημνος απ το βρος του ουρανο, και ο Προμηθας, δεμνος σε κ ονα, με τον αετ να του κατατργει το παρ. Mε την τολμηρ αυτ σλληψη που απηχε τις κοσμοθεωρ ες του Aναξ μανδρου, ο αγγειογρφος επιχειρε να δσει μια απτ εικνα του κσμου, τα πρατα του οπο ου, σε Aνατολ και Δση, ορ ζει η παρουσ α δο λλων τιμωρημνων απ τον Δ α Tιτνων. Kλιξ, περ. 550 π.X. Pμη, Mουσε ο Bατικανο.

δράματα «Kωφοί» και «Πανδώρα ή Σφυροκποι») σο και στον Eυριπίδη («Iων» 455, «Φοίνισσαι» 1122). 2. O Προμηθέας αποτελεί το τυπικ παράδειγμα αντίστασης στους θεούς και, κατά συνέπεια, η ενασχληση των Σοφιστών με τη μυθολογική παράδοσή του πρέπει να θεωρείται δεδομένη. H έλλειψη, μως, σχετικών πληροφοριών, μάς στερεί τη δυναττητα να εξαγάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα. Mεμονωμένες σχετικές αναφορές σώζονται μνο σε μεταγενέστερους συγγραφείς (βλ. RE s.v. Prometheus, 683).

BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·: Griffith, M., «Aeschylus. Prometheus Bound», Cambridge, 1983. Kακριδής, I., «Eλληνική Mυθολογία», τ. 2, Eκδοτική Aθηνών, 1986. Kerenyi, K., «Prometheus. Das griechische Mythologem von der menschlichem Existenz», Zurich 1946. Lesky, A., «H τραγική ποίηση των αρχαίων Eλλήνων» (μτφρ. N. Xουρμουζιάδης τ. A΄, Aθήνα, MIET 1990 τίτλος πρωτοτύπου: «Die tragische Dichtung der Hellenen», Vandenhoeck & Ruprecht in Gottingen 1972). «Paulys Realencyclopadie der klassischen Altertumswissenschaft», XXIII, 1, Priscilla-Psalychiadai, 653730, s.v. P., Stuttgart 1957. Sechan, L., «Le mythe de Promethee», Paris 1967 (1926).

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

5

Eκδοχς του μ θου Tης M ∞ÿƒ∏˜ K √ÀΔ™√À¢Õ∫∏ Aν. καθηγ τριας Aμερικανικ ς και Συγκριτικ ς Λογοτεχνας Πανεπιστημου Aθηνν

O

¶POMH£EA™ Î·È Ô Oȉ›Ô‰·˜ Â›Ó·È ‰‡Ô ·fi Ù· ÔÏÏ¿ ÚfiÛˆ· ÙÔ˘ ıÂÔ‡ ¢ÈÔÓ‡ÛÔ˘ (¿Ô„Ë Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ Î·È Ô N›ÙÛ ÛÙË °¤ÓÂÛË Ù˘ TÚ·Áˆ‰›·˜), ηıÒ˜ Ë ‰Ú·Ì·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ‰ÈÔÓ˘ÛÈ·ÎÔ‡ Û·Ú·ÁÌÔ‡ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙȘ ÈÛÙÔڛ˜ Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÒÓ ÚÔÙ‡ˆÓ. O ̇ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Û·Ó ÈÛÙÔÚ›· ÎÔÛÌÔÁÔÓÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜, Ë ÔÔ›· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ¤¯ÂÈ ·Ú·Ì›ÓÂÈ ÙÔ ‰ËÌÔÊÈϤÛÙÂÚÔ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎfi ·Ú¯¤Ù˘Ô ·fi ÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÔ¯‹ ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·. O HÛ›Ô‰Ô˜ (8Ô˜ ·È. .X.) ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ÚÒÙË ËÁ‹ Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜ Ì ÙÔ ‰È‰·ÎÙÈÎfi Ô›ËÌ· EÚÁ· Î·È HÌ¤Ú·È Î·È ÙÔ ¤Ô˜ £ÂÔÁÔÓ›·, Ù· ÔÔ›· ÂÚȤ¯Ô˘Ó ÙË ÁÂÓ·ÏÔÁ›· Î·È Ù· ·Ú¯·˚ο Ì˘ıÔÏÔÁ‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·. TÔÓ Ì‡ıÔ fï˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· –ۇ̂ÔÏÔ Ù˘ ı˘Û›·˜– ·Ó¿Ù˘Í ÛÙË ÛÔ˘‰·›· ÙÚÈÏÔÁ›· ÙÔ˘ Ô AÈÛ¯‡ÏÔ˜. Afi Ù· ÙÚ›· ‰Ú¿Ì·Ù·, ¶ÚÔÌËı‡˜ ¶˘ÚÊfiÚÔ˜, ¶ÚÔÌËı‡˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ Î·È ¶ÚÔÌËı‡˜ §˘fiÌÂÓÔ˜, ÛÒ˙ÂÙ·È ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô ıˆÚÂ›Ù·È ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· ÙÔ ·ÚÈÛÙÔ‡ÚÁËÌ· Ù˘ ÚÔÌËıÂ˚΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘ ÁÈ· ÙË ‰˘ÙÈ΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·. H ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ ·Ú¯›˙ÂÈ Ì ÙËÓ Î·Ù·‰›ÎË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Î·È ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ Ì ÙËÓ ÙÈ̈ڛ· ÙÔ˘ Î·È ÙËÓ ÔÚÁ‹ ÙÔ˘ ¢›·. ™ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÙÚ·ÁÈÎÔ‡˜ ÔÈËÙ¤˜ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ˆ˜ «˘ÚÊfiÚÔ˜» ÛÙÔÓ Oȉ›Ô‰· Â› KÔψÓÒ ÙÔ˘ ™ÔÊÔÎÏ‹ Î·È ÛÙȘ ºÔ›ÓÈÛÛ˜ ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë, ÂÓÒ ÛÙÔÓ IˆÓ· Ê·›ÓÂÙ·È Ë Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÛÙË Á¤ÓÓËÛË Ù˘ ı¿˜ AıËÓ¿˜. O ÂÈÎfi˜ ÔÈËÙ‹˜ AÔÏÏÒÓÈÔ˜ Ô Pfi‰ÈÔ˜ (3Ô˜ ·È. .X.) Î·È Ô Ì˘ıÔÁÚ¿ÊÔ˜ AÔÏÏfi‰ˆÚÔ˜ (2Ô˜ ·È. .X.) ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÁÈ· ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙȘ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Û ۯ¤ÛË Ì ¿ÏÏ· ÚfiÛˆ· Ù˘ Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜. ™Ù· AÚÁÔÓ·˘ÙÈο ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È, fiÙ·Ó ÔÈ AÚÁÔÓ·‡Ù˜ ÏËÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ·fiÎÚËÌÓÔ˘˜ ‚Ú¿¯Ô˘˜ ÙÔ˘ K·˘Î¿ÛÔ˘, Û ۯ¤ÛË Ì ÙË M‹‰ÂÈ·, ·ÏÏ¿ Î·È ˆ˜ ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ ¢Â˘Î·Ï›ˆÓ· Î·È ÚÔ¿ÙÔÚ·˜ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜. O AÔÏÏfi‰ˆÚÔ˜, ÛÙË BÈ‚ÏÈÔı‹ÎË Â›Û˘, ÏËÚÔÊÔÚ› ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÔÁfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ Á¤ÓÔ˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, fiˆ˜ Î·È ÁÈ· ÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘ Ì ÙÔÓ K¤ÓÙ·˘ÚÔ X›ڈӷ. Afi ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ô ÚÔÌËıÂ˚Îfi˜ ̇ıÔ˜ ·ÔÙÂÏ› ̤ÚÔ˜ Ù˘ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜ Î·È Û‡Ì‚ÔÏÔ ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ·ÏÏ¿ ÌÂÈÒÓÂÙ·È Ë ‰Ú·Ì·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜, Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ È· ÙËÓ ›‰È· ıÚËÛ΢ÙÈ΋, ÔÏÈÙÈ΋ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‚·Ú‡ÙËÙ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜

ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘. ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Â›Ó·È Ô Â˙fi˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜ ÙÔ˘ §Ô˘ÎÈ·ÓÔ‡ ¶ÚÔÌËı¤·˜ (2Ô˜ ·È. .X.), fiÔ˘ ‰È·ÎˆÌˆ‰Ô‡ÓÙ·È ÔÈ ‰ÈηÛÙÈΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜ ηٿ ÙÔ˘˜ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜. ™ÙÔ˘˜ ڈ̷˚ÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ Ô Ì‡ıÔ˜ Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È Û ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÎÔÚ˘Ê·›ˆÓ §·Ù›ÓˆÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ, fiˆ˜ ÛÙȘ ø‰¤˜ ÙÔ˘ OÚ¿ÙÈÔ˘, ÛÙȘ EÎÏÔÁ¤˜ ÙÔ˘ BÈÚÁ›ÏÈÔ˘, ÛÙȘ MÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ÙÔ˘ O‚›‰ÈÔ˘ Î·È ÛÙË º˘ÛÈ΋ IÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¶Ï›ÓÈÔ˘. O KÈÎ¤ÚˆÓ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ÙËÓ ‡·ÚÍË Ï·ÙÈÓÈ΋˜ ÌÂÙ¿ÊÚ·Û˘ ÙÔ˘ ÙÚ›ÙÔ˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ÙÚÈÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ Î·È ÌfiÓÔ Ô §Ô‡ÎÈÔ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ ¤Ó· Û‡ÓÙÔÌÔ ¤ÚÁÔ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÁÈ· ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·.

Afi ÙËÓ AÓ·Á¤ÓÓËÛË ÛÙÔÓ 18Ô ·È. ™ÙËÓ Â˘Úˆ·˚΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·, ·fi ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ AÓ·Á¤ÓÓËÛ˘ ̤¯ÚÈ Î·È ÙÔ ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎÈÛÌfi ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙÔ ı¤Ì· ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ Î·È ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘˜. AӷʤÚÂÙ·È Û ‰È¿ÊÔÚ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ™·›ÍËÚ, fiˆ˜ Ô ·Ï˘ÛÔ‰Â̤ÓÔ˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÛÙÔÓ T›ÙÔ AÓ‰ÚfiÓÈÎÔ (Titus Andronicus, 1594), ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙË ¢È‰Ò (Dido, Queen of Carthage, 1954) ÙÔ˘ M¿ÚÏÔÔ˘ (Christopher Marlowe), ÂÓÒ Ô ÌÂÁ¿ÏÔ˜ AÁÁÏÔ˜ ÔÈËÙ‹˜ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·È. M›ÏÙÔÓ (John Milton) ÙÔ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÁÈ· ÙÔ ‰Ú¿Ì· ÙÔ˘ ™·Ì„ÒÓ AÁˆÓÈÛÙ‹˜ (Samson Agonistes, 1671). ¶ÚÈÓ ·fi ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ· Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Î·È Ì ·ÈÛÈfi‰ÔÍÔ ÙÚfiÔ Û·Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfi Ó‡̷, fiˆ˜ ÛÙ· ÔÈ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ NÙÚ¿ÈÓÙÂÓ (John Dryden), Ô ÔÔ›Ô˜ ÙÔÓ ıˆÚ› ·Ù¤Ú· Ù˘ ÁÏ˘ÙÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘. O Ì˘ıÈÎfi˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÂÎÙfi˜ ·fi ÙȘ Ù¤¯Ó˜ Î·È ÙȘ ÂÈÛً̘, ›¯Â ‰ÒÛÂÈ ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Û˘Ó·›ÛıËÌ· Î·È ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Ó· ÛΤÙÂÙ·È. H ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·˘Ù‹ ÚÔÛÊÔÚ¿ ÚÔۤϷ‚ ÔÈΛϘ ÂÚÌËÓ›˜ Î·È Û˘ÁΛÓËÛ ȉȷ›ÙÂÚ· ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ Î·È ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·. TÔÓ 18Ô fï˜ ·ÈÒÓ· Ë Ì˘ıÔÏÔÁ›· ¯¿ÓÂÈ ÙÔÓ ËÚˆÈÎfi Ù˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È Á›ÓÂÙ·È ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Û¿ÙÈÚ·˜ Î·È ‰È·ÎˆÌÒ‰ËÛ˘. ™ÙÔ ÚÒÙÔ ·fi Ù· ÔÈ‹Ì·Ù· Ì ٛÙÏÔ ¶ÚÔÌËı¤·˜ (·ÓÒÓ˘ÌÔ, ¢Ô˘‚Ï›ÓÔ 1724), Ô Ì˘ıÔÏÔÁÈÎfi˜ ‹Úˆ·˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ ÎϤÊÙ˘ ¯ˆÚ›˜ ηӤӷ ËÚˆÈÎfi ÛÙÔȯ›Ô. A˘Ùfi ÙÔ Â›‰Ô˜ ¯ÂÈÚÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ·ÓÙÈη٤ÛÙËÛÂ Ë ÎˆÌˆ‰›· Î·È ÔÈ ·Úˆ‰›Â˜, Ì ¤ÚÁ· ÚˆÙfiÙ˘·, ·ÏÏ¿ ÌÈÎÚ‹˜ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋˜ ·Í›·˜. ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·˘ÙÒÓ Â›Ó·È Ô Prometheus Britannicus (1840) ÙÔ˘ MÚ¤ÚÂÙÔÓ (J. L. Brereton) Ô˘ ·ÔÙÂÏ› Â›ıÂÛË Î·Ù¿ Ù˘ ÚÒÙ˘ ÊÈÏÂχıÂÚ˘ ΢‚¤ÚÓËÛ˘ ÛÙËÓ AÁÏÏ›· Î·È Ë ÎˆÌˆ‰›· ÙÔ˘ P˘ (Robert Reece) ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‹ O ¿ÓıÚˆÔ˜ ÛÙÔ BÚ¿¯Ô (Prometheus: or, The

O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÛÙËÓ Â˘Úˆ·˚΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ· ·fi ÙËÓ AÓ·Á¤ÓÓËÛË Ò˜ Û‹ÌÂÚ·

6

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

H Γιχαν Bλφγκανγκ φον Γκα τε (1749-1832). Tο δημιουργικ πνεμα του Προμηθα το ενπνευσε τσο το λυρικ πο ημα «Προμηθας» (1772) σο και το δετερο μρος του «Φουστ» (1832). Πορτρτο του ποιητ που φιλοτχνησε το 1828 ο Kαρλ Γιζεφ Στ λερ. Mναχο, Nα Πινακοθκη.

H Πρσυ Mπυς Σλλεϋ (1792-1822). Oι ιδες του περ ελευθερ ας ξεκινοσαν απ τη μελτη της αρχα ας ελληνικς πο ησης και της πλατωνικς φιλοσοφ ας. Προσωπογραφ α απ τον A. Kρα. Λονδ νο, Eθνικ Πινακοθκη Προσωπογραφι%ν.

Õ Φρειδερ κος N τσε (18441900). Kατ την ποψ του, Oιδ ποδας και Προμηθας δεν ε ναι παρ δο απ τα πολλ πρσωπα του θεο Διονσου.

Õ Nικηφρος Bρεττκος (19121991). Tο ργο του «O Προμηθας  το παιχν δι μιας μρας» διακρ νεται για την πρωτοτυπ α, τις σκηνικς αρετς και την ποιητικ αρτιτητ του.

man on the Rock!, 1865) Ì ÛÎÔfi ÙËÓ „˘¯·ÁˆÁ›· ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡.

PÔÌ·ÓÙÈÛÌfi˜ ™ÙË ÏÔÁÔÙ¯ӛ· fï˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· Ë ËÚˆÈ΋ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Â›Ó·È Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÛÙ· ¤ÚÁ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ PÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡. TÔ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi Ó‡̷ ÙÔ˘ Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÚÔÙ‡Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ·ÛÙ›Ú¢ÙË ËÁ‹ ¤ÌÓ¢Û˘ ÁÈ· ÙËÓ Ô›ËÛË ÙÔ˘ ÏfiÚ‰Ô˘ B‡ÚˆÓ· Î·È ÙÔ˘ ™¤Ïϸ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·Ó Î·È ÁÓÒÚÈ˙·Ó ÙȘ ¿ÏϘ ÎÏ·ÛÈΤ˜ ËÁ¤˜, ›¯·Ó ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÛÙ› ·fi ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ ÛÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô. TÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfi Ó‡̷ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ô˘ Û˘ÁΛÓËÛ ÙÔÓ °Î·›Ù (‚Ï. Ï˘ÚÈÎfi Ô›ËÌ· ¶ÚÔÌËı¤·˜,1772), ·ÏÏ¿ Î·È ‰Â‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÁÓˆÛÙÔ‡ ¤ÚÁÔ˘ º¿Ô˘ÛÙ, 1832) ·Ê‹ÓÂÈ ·‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÙÔ˘˜ AÁÁÏÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜. O B‡ÚˆÓ, Ô ÔÔ›Ô˜ ÌfiÏȘ ›¯Â ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ ÙÔ ‰Ú¿Ì· M¿ÓÊÚÂÓÙ, Ì ÎÂÓÙÚÈÎfi ÚfiÛˆÔ ¤Ó·Ó ¿ÏÏÔ Â·Ó·ÛÙ¿ÙË, ÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ Û‡ÓÙÔÌÔ Ï˘ÚÈÎfi Ô›ËÌ· ¶ÚÔÌËı¤·˜ (1816), Ù·˘Ù›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ Ì·ÚÙ‡ÚÈÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ì ÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ ÙÔ˘ ·ÁˆÓ›Â˜. O ‚˘ÚˆÓÈÎfi˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·Ú¤ÌÂÈÓ ÈÛ¯˘Úfi ÚfiÙ˘Ô ÁÈ· ÙË Ï˘ÚÈ΋ Ô›ËÛË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÂΛÓÔ ÙÔ˘ Ì·¯ËÙ‹ Ù˘ ·‰ÈΛ·˜, Ë ÔÔ›· ηٷȤ˙ÂÈ ÙÔ Ó‡̷ Î·È ‚·Û·Ó›˙ÂÈ ÙÔ ÛÒÌ· ÙˆÓ Ï·ÒÓ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹. ™ËÌ·ÓÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ‚˘ÚˆÓÈ΋ ÂÈÚÚÔ‹ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ™¤Ïϸ (P. B. Shelley), Ô ÔÔ›Ô˜ ›ÛÙ„ ÛÙËÓ ÙÂÏÂÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ Î·È Â›¯Â Ú·ÏÈÛÙÈΤ˜ ȉ¤Â˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·, Ô˘ ÍÂÎÈÓÔ‡Û·Ó ·fi ÙË ÌÂϤÙË Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ô›ËÛ˘ Î·È Ù˘ Ï·ÙˆÓÈ΋˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ §˘fiÌÂÓÔ˜ (Prometheus Unbound, 1819) Â›Ó·È ¤Ó· Ï˘ÚÈÎfi ‰Ú¿Ì· Ô˘ Û˘Ó¯›˙ÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË Î·È ‰Â›¯ÓÂÈ ÙËÓ ÔÚ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, Ô˘ ‰ÂÓ ˘Ô·ÙÂÈ ÛÙËÓ Ù˘Ú·ÓÓ›· Î·È ÛÒ˙ÂÙ·È ·fi ÌÈ· ۯ‰fiÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ·Á¿Ë. TÔ Ô›ËÌ· ÙÔ˘ ™¤Ïϸ, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÔÈ ÊÈÏÔÛÔÊÈΤ˜ ȉ¤Â˜ Î·È Ë ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ Ù¯ÓÈ΋ ÂËÚ¤·Û·Ó ÙȘ ÂfiÌÂÓ˜ ÁÂÓȤ˜, ıˆÚÂ›Ù·È Ë ÈÔ ÛÔ˘‰·›· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ Â·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘.

H Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÔ¯‹

à N κος Kαζαντζκης (1883-1957). O πιο «προμηθεϊκς» εκπρσωπος της νεοελληνικς λογοτεχν ας, σε μια μμετρη τριλογ α του (1943), ομτιτλη με εκε νην του Aισχλου, μετασχηματ ζει τον αρχαϊκ μθο σε μια προσωπικ σνθεση μεταφυσικο χαρακτρα, που εκφρζει τις αναζητσεις του.

Afi Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ¤ˆ˜ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÔ¯‹, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÂÚÈÏ·ÓÈ¤Ù·È Î·È ÂÎÌÔÓÙÂÚÓ›˙ÂÙ·È Û fiÏ· ۯ‰fiÓ Ù· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο ›‰Ë. T·Íȉ‡ÂÈ ·fi ÙȘ ˘Ú·Ì›‰Â˜ Ù˘ AÈÁ‡ÙÔ˘ (John Read, A Record of the Pyramids, 1942) ̤¯ÚÈ ÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ (Wallace Nichols, Prometheus in Picadilly, 1927) Î·È ÛÙ· ‚ÈÔÌ˯·ÓÈο ΤÓÙÚ· Ù˘ AÌÂÚÈ΋˜ (Lawrence Lee, Prometheus in Pittsburgh, 1952). O AÌÂÚÈηÓfi˜ ÏfiÁÈÔ˜ EÌÂÚÛÔÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ, ÛÙÔ ‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘ IÛÙÔÚ›·, fiÙÈ «Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Ô IËÛÔ‡˜ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜». H Û‡ÁÎÚÈÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ì ÙÔ ı¿ÓıÚˆÔ Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È Û ‰È¿ÊÔÚ· ÏÔÁÔÙ¯Ӌ̷ٷ, fiˆ˜ ÛÙÔ Ï˘ÚÈÎfi Ô›ËÌ· ÙÔ˘ O’ P¿ÈÏÈ (J.b. O’ Reilly) Prometheus - Christ (1887). AÏÏÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ‰È·Î·Ù¤¯ÔÓÙ·È ·fi ÂÛÈÌÈÛÌfi Ì ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔ˘˜ Ó· ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÁÈ· ¿ÓÙ· ‰Â̤ÓÔ˜ ÛÙÔÓ K·‡Î·ÛÔ, fiˆ˜ Ô ºÏ¤ÙÛÂÚ (J.G. Fletcher) ÛÙÔ Â˙fi ÙÔ˘ O ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· (The Death of Prometheus, 1925). Afi Ù· ı·ÙÚÈο ¤ÚÁ· ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È Ô ¶˘ÚÊfiÚÔ˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ (The Fire - Bringer, 1904) ÙÔ˘ MÔ‡ÓÙÈ (W. V. Moody), ¤Ó·˜ Ù¤ÏÂÈÔ˜ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ ÎÏ·ÛÈÎÒÓ ÚÔÙ‡ˆÓ Î·È ÛÙÔȯ›ˆÓ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌÔ‡, Ì ı¤Ì· ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ˆ˜ ηı‹ÎÔÓ. °È· ÙÔÓ ÚˆÙfiÙ˘Ô ÂÎÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌfi ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÂÓÙ˘ˆÛÈ¿˙ÂÈ Î·È Ë Ê¿ÚÛ· (sotie)

H

K A £ H M E P I N H

B

ÙÔ˘ ZÈÓÙ (Andre Gide) O ηÎÔ·Ï˘ÛÔ‰Â̤ÓÔ˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ (Le Promethee mal Enchaine, 1899), fiÔ˘ ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È ÙÔ È‰Â҉˜ Ù˘ ·fiÏ˘Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Î·È Ô ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi˜ ·ÙÔÌÈÎÈÛÌfi˜. «O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ» ηٷ‚ÚÔ¯ı›˙ÂÈ ÙÔÓ ·ÂÙfi ÙÔ˘, ۇ̂ÔÏÔ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ Û˘Ó›‰ËÛ˘, ÂÊfiÛÔÓ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÏÔÁÈ΋ ÂÍ‹ÁËÛË Ù˘ ‡·Ú͢ ÙÔ˘ ηÏÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ηÎÔ‡. °È· ÙËÓ È‰ÈÔÙ˘›· ÙÔ˘ Â›Û˘ ͯˆÚ›˙ÂÈ ÙÔ Û‡ÓÙÔÌÔ Ï˘ÚÈÎfi Ô›ËÌ· Prometheus (Collected Poems, 1961) ÙÔ˘ ÁÓˆÛÙÔ‡ Û˘ÁÁڷʤ· ÙˆÓ EÏÏËÓÈÎÒÓ M‡ıˆÓ °ÎڤȂ˜ (Robert Graves), Ì ı¤Ì· ÙÔ Ì·ÚÙ‡ÚÈÔ ÙÔ˘ ··ÙË̤ÓÔ˘ ÂÚ·ÛÙ‹ Ô˘ ˘ÔʤÚÂÈ Û·Ó ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·. AÏÏ¿ ÙÔ ÈÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ¤ÚÁÔ Â›Ó·È ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· Ô ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎfi˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ AÌÂÚÈηÓÔ‡ Û˘ÁÁڷʤ· AÓÙ·˚Î (John Updike) ÛÙÔ ‚Ú·‚Â˘Ì¤ÓÔ Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· O K¤ÓÙ·˘ÚÔ˜ (The Centaur, 1963), ÙÔ ÔÔ›Ô ÎÈÓÂ›Ù·È ‰È·¯ÚÔÓÈο ηÈ, Ì ÙÔÓ Â˘ÚËÌ·ÙÈÎfi Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÒÓ ·Ú·‚ÔÏÒÓ Î·È ÛÙÔȯ›ˆÓ «Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎÔ‡ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡», ÌÂٷʤÚÂÈ Û ÌÈ· ·ÌÂÚÈηÓÈ΋ ΈÌfiÔÏË ÙËÓ ·Ú¯¤Ù˘Ë ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ·ÙÚÈ΋˜ ı˘Û›·˜.

NÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ· TÔ ı¤Ì· ‰ÂÓ ¿ÊËÛ ·‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ Ù˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜. O ÈÔ ÚÔÌËıÂ˚Îfi˜ Ù˘ ÂÎÚfiÛˆÔ˜, N›ÎÔ˜ K·˙·ÓÙ˙¿Î˘, Û ÌÈ· ¤ÌÌÂÙÚË ÙÚÈÏÔÁ›· (1943) ÔÌfiÙÈÙÏË Ì ÙËÓ ·ÈÛ¯˘ÏÈ΋, ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÈ ÙÔÓ ·Ú¯·˚Îfi ̇ıÔ Û ÌÈ· ÚÔÛˆÈ΋ Û‡ÓıÂÛË ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙȘ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘. ™ÙÔ §˘ÚÈÎfi HÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ÙÔ˘ ™ˆÙ‹ÚË ™Î›Ë ˘¿Ú¯Ô˘Ó Â›Û˘ ‰‡Ô ÔÈ‹Ì·Ù·, O AÓıÚˆÔ˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ Î·È O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÛÙÔÓ OÏ˘ÌÔ (1948). AÍÈÔÚfiÛÂÎÙÔ Â›Ó·È ÙÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi Ï˘ÚÈÎfi ‰Ú¿Ì· ÙÔ˘ NÈÎËÊfiÚÔ˘ BÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‹ ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÌÈ·˜ ̤ڷ˜ (1978) ÁÈ· ÙËÓ ÚˆÙÔÙ˘›·, ÙËÓ ÔÈËÙÈ΋ ·ÚÙÈfiÙËÙ· Î·È ÙȘ ÛÎËÓÈΤ˜ ·ÚÂÙ¤˜ ÙÔ˘. ™¯ÔÏÈ·ÛÙ‹˜ Î·È Ù˘ K·˙·ÓÙ˙·ÎÈ΋˜ ÙÚÈÏÔÁ›·˜, Ô BÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ‰ÂÓ ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È Û ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô. ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ› ¤Ó·Ó ¶ÚÔÌËı¤· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ì·˜, Û˘ÁÎÂÚ·ÛÌfi ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎÒÓ Ù¿ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, fiˆ˜ ÙÔ ‚˘ÚˆÓÈÎfi Ûı¤ÓÔ˜, Ù· ȉÂÒ‰Ë ÙÔ˘ ™¤Ïϸ Î·È Ë ˘·ÚÍȷ΋ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ §fiÔ˘ÂÏ. E›Ó·È Ô Ú·ÏÈÛÙ‹˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÈ̤ÓÂÈ Ó· Ì¿¯ÂÙ·È «ÁÈ· ÙÔÓ ·ÁÒÓ·», ·ÊÔ‡ Ì’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÙËÓ ˘·ÚÍȷ΋ ·Ó¿ÁÎË ÙÔ˘ ÛÎÂÙfiÌÂÓÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ó· ·ÁˆÓ›˙ÂÙ·È ·ÈÒÓÈ·. BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·: Vernant, J.-P., Vidal Naquet, P., «Myth and Tragedy» Zone, 1990. Segal, E., (επιμ.), «Greek Tragedy: Modern Essays in Criticism», Harper & Row 1983. Austin, N., «Meaning and Being in Myth», Pennsylvania state University Press, 1990. Trousson, R., «Le Theme de Promethee dans la litterature Europeene», Droz 1964. Raizis, M.B., «From Caucasus to Pittsburgh: The Prometheus Theme in British and American Poetry», Gnosis, 1982). Raizis, M.B., «O Προμηθέας του Bρεττάκου» (Mνήμη του ποιητή N. Bρεττάκου, 1912-1991), επ. Π. Mαστροδημήτρης, Aθήνα 1993.

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

7

Πσχων υπ ρμαχος της ανθρωπτητας H «Προμηθας»

Tης A °°Œ§∞˜ T ∞ªμÕ∫∏

(1882). Π νακας του Aρνολντ Mπα κλιν. Συλλογ Mπαρ λλα Σγχρονης Tχνης, Πρμα.

Eπιμελτριας Tμματος Δυτικοευρωπαϊκς Zωγραφικς, Eθνικ Πινακοθκη και Mουσεο Aλξανδρου Σοτζου

O

¶POMH£EA™, ˆ˜ ¿Û¯ˆÓ ˘¤ÚÌ·¯Ô˜ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ Ô˘ ·„ËÊ¿ ÙÔ˘˜ ÎÂÚ·˘ÓÔ‡˜ ÙÔ˘ ¢›· Î·È ˆ˜ ۇ̂ÔÏÔ ÙÔ˘ ·ÁÒÓ· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜ ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙËÓ Ù˘Ú·ÓÓ›·, ÁÓÒÚÈÛ ÌÂÁ¿ÏË ‰ËÌÔÙÈÎfiÙËÙ· ÛÙË ÓÂfiÙÂÚË Â˘Úˆ·˚΋ Ù¤¯ÓË. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔÏÌ¿ÂÈ Ó· ÎϤ„ÂÈ ÙË ÊˆÙÈ¿ ·fi ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ ηÈ, Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· Ù˘ AıËÓ¿˜, Ó· ÙË ¯·Ú›ÛÂÈ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. °È·

8

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

ÙÈ̈ڛ·, Ô Z¢˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÙËÓ ˆÚ·›· ¶·Ó‰ÒÚ·, Ô˘ ÎÚ‡‚ÂÈ Ì¤Û· ÛÙÔ ÎÔ˘Ù› Ù˘ fiÏ· Ù· ‰ÂÈÓ¿, Ì ÛÎÔfi Ó· Ù· ÛÎÔÚ›ÛÂÈ ·Ó¿ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. H ÌÔÈÚ·›· ·˘Ù‹ ËÚˆ›‰· ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ı¤Ì· ‰‡Ô ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÎÒÓ ÈӿΈÓ, ÙÔ˘ NÙ¿ÓÙ °Î·ÌÚÈ¤Ï PÔÛ¤ÙÈ (1869) Î·È ÙÔ˘ T˙ÔÓ °Ô˘›ÏÈ·Ì °Ô˘fiÙÂÚ¯·Ô˘˙ (1849-1917). O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ηÙÔÚıÒÓÂÈ Ó· ÙËÓ ·ÔʇÁÂÈ, Ô ·‰ÂÏÊfi˜ ÙÔ˘ fï˜, EÈÌËı‡˜, Ì·ÁÂ̤ÓÔ˜ ·fi ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ Ù˘, ÙËÓ ·ÓÙÚ‡ÂÙ·È. H ÙÈ̈ڛ· Ô˘ ÂÈÊ˘Ï¿ÛÛÂÈ Ô Z¢˜ ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ ‹Úˆ· Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÛÎÏËÚ‹: ‚¿˙ÂÈ Ó· ÙÔÓ ·Ï˘ÛÔ‰¤ÛÔ˘Ó

O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÛÙË ÓÂfiÙÂÚË Â˘Úˆ·˚΋ Ù¤¯ÓË

H «Προμηθας Δεσμτης» σε π νακα των Πτερ Πουλ Pομπενς και Φρανς Σνιντερς, 1611-12. Για τους ηγεμνες της εποχς της απολυταρχ ας του μπαρκ, που αρσκονταν να παρομοιζουν τον εαυτ τους με τον Δ α, η σκην που ο δειντερος αντ παλος του θεο, αλυσοδεμνος, σπαρσσεται απ τον αετ, ταν απ τις πλον προσφιλε ς. Mουσε ο Tχνης της Φιλαδελφε ας, Συλλογ W. P. Wilstach.

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

9

ʤÚÂÈ ÛÙË ‚ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ Ô B·˙¿ÚÈ. ™ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË Ë ·ÓıÚÒÈÓË ˙ˆ‹ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ˆ˜ ÛÙÂÚË̤ÓË ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·. Oˆ˜ ÔÈ Ì‡ıÔÈ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜, Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙË XÚ˘Û‹ EÔ¯‹ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜, ¤ÙÛÈ ÎÈ ÂΛÓÔÈ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Âȉ¤¯ÔÓÙ·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÚÌËÓ›˜. O ¢ÈÔÁ¤Ó˘ Ô K˘ÓÈÎfi˜, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ıˆÚÔ‡Û ÙËÓ ÚˆÙfiÁÔÓË ·ıˆfiÙËÙ· Î·È ·ÏfiÙËÙ· ˆ˜ Â˘Ù˘¯¤ÛÙÂÚË, ÂÓÒ ÙÔ ‰ÒÚÔ Ù˘ ÛÔÊ›·˜ ¤ÊÂÚ ·Ó·fiÊ¢ÎÙ· ‰ÂÈÓ¿ Î·È fiÓÔ. TÔ ÓfiËÌ· ÙˆÓ ‰‡Ô ÈÓ¿ÎˆÓ ÙÔ˘ ¶È¤ÚÔ ÓÙÈ Kfi˙ÈÌÔ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· Û˘ÓÔ„›˙ÂÈ Û ÁÂÓÈΤ˜ ÁÚ·Ì̤˜ ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ BÔοÎÈÔ˘, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ë ·ÓıÚÒÈÓË ÊÏfiÁ· ‰È¤Ï˘Û ÌÂÓ ÙËÓ ¿ÁÓÔÈ·, ÂȘ ‚¿ÚÔ˜ fï˜ Ù˘ Â˘Ù˘¯›·˜ Î·È Ù˘ ËÚÂÌ›·˜. K·Ù¿ ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ¶·ÓfiÊÛÎÈ, ÔÈ ›Ó·Î˜ ·˘ÙÔ› ÌÔÚ› Ó· ¤¯Ô˘Ó οÔÈ· Û¯¤ÛË Ì ¿ÏϘ ÛÎËÓ¤˜ ·fi ÙËÓ ÚˆÙfiÁÔÓË ˙ˆ‹, fiˆ˜ Â›Ó·È ÔÈ ÛÂÈÚ¤˜ ÙÔ˘ ΢ÓËÁÈÔ‡ Î·È ÙˆÓ ÂÚÈÂÙÂÈÒÓ ÙÔ˘ HÊ·ÈÛÙÔ˘, Ô˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ Â›Û˘ Ô ¶È¤ÚÔ.

H ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË

H «Προμηθας μπλε και κκκινος». Aκουαρλα του Φρντισεκ Kοπκα, 1909-1910. Πργα, Eθνικ Πινακοθκη.

ÛÙÔÓ K·‡Î·ÛÔ Î·È ÛÙ¤ÏÓÂÈ ¤Ó·Ó ·ÂÙfi, ÁÈÔ ÙÔ˘ T˘ÊÒÓ· Î·È Ù˘ E¯È‰Ó·˜, Ó· ÙÔ˘ ηٷÙÚÒÂÈ Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ ÙÔ Û˘ÎÒÙÈ, Ô˘ fï˜ ·Ó·Ï¿ıÂÙ·È Û˘Ó¯Ҙ ‰È·ÈˆÓ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ Ì·ÚÙ‡ÚÈÔ. MÂÙ¿ ¿Ú· ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ·, Ô Z¢˜ ÛÙ¤ÏÓÂÈ ÙÔÓ ÁÈÔ ÙÔ˘ HÚ·ÎÏ‹ Ó· ÙÔÓ ·ÂÏ¢ıÂÚÒÛÂÈ. ™‡Ìʈӷ Ì ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË ·Ú¿‰ÔÛË, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ˘‹ÚÍÂ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ·ÓıÚÒˆÓ, fiˆ˜ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Û ÌÈ· ڈ̷˚΋ Û·ÚÎÔÊ¿ÁÔ (¶·Ú›ÛÈ, §Ô‡‚ÚÔ, 220 Ì.X.). H ηٷÁˆÁ‹ fï˜ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ ·fi ÂΛÓÔÓ Î·Ù·Î˘ÚÒÓÂÙ·È Î·È ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ¢Â˘Î·Ï›ˆÓ ·ÓÙÚ‡ÙËΠÙËÓ ¶‡ÚÚ·, ÎfiÚË ÙÔ˘ EÈÌËı¤· Î·È Ù˘ ¶·Ó‰ÒÚ·˜ Î·È ÔÈ ‰˘Ô ÙÔ˘˜ ˘‹ÚÍ·Ó ÔÈ ÌfiÓÔÈ ÂÈ˙‹Û·ÓÙ˜ ÙÔ˘ K·Ù·ÎÏ˘ÛÌÔ‡. H ·ÓÙ›ÏË„Ë fiÙÈ Ô EÈÌËı¤·˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ ˙ÒˆÓ Î·È ÙȘ Û·ÚÎÈΤ˜ ·ÔÏ·‡ÛÂȘ, ÂÓÒ Ô ¶ÚÔÌËı‡˜ Ì ÂΛÓÔÓ ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜ Î·È Ù˘ ‰È¿ÓÔÈ·˜, ·Ó¿ÁÂÙ·È ÛÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È ÛÙÔÓ ¶ÚfiÎÏÔ, ÂÈ˙› fï˜ ˆ˜ ÙË ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈ΋ ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ M·ÚÛ›ÏÈÔ ºÈÙÛ›ÓÔ (14331499) Î·È ÛÙ· Û¯fiÏÈ· ÙÔ˘ M¤ÈÎÔÓ.

¶È¤ÚÔ ÓÙÈ Kfi˙ÈÌÔ H ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ·‰ÂÏÊÒÓ ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙ÂÙ·È Û ¤Ó· ÌÔÓ·‰ÈÎfi ˙‡-

10

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

ÁÔ˜ ÈÓ¿ÎˆÓ Ô˘ ˘ÔÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ ÂÎÎÂÓÙÚÈÎfi ºÏˆÚÂÓÙÈÓfi ¶È¤ÚÔ ÓÙÈ Kfi˙ÈÌÔ (1461/2-1521) Î·È ·ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó ÂÂÈÛfi‰È· ·fi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·. H ‰È‹ÁËÛË ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È Â‰Ò Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı› ÈÛÙ¿ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Ù˘ Genealogia Deorum ÙÔ˘ BÔηΛԢ, ÂÓÒ Ë Ù·‡ÙÈÛË ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÌÔÚÊÒÓ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· Â›Ó·È ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋: ·ÚÈÛÙÂÚ¿ Ô ¶ÚÔÌËı‡˜ ‹ Ô EÈÌËı‡˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ¤Ó·Ó ¿ÓıÚˆÔ ·fi ËÏfi, ÂÓÒ Ô ¤ÙÂÚÔ˜ ÂÎ ÙˆÓ ‰‡Ô ·Ôı·˘Ì¿˙ÂÈ ÙÔ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ¿ ÙÔ˘. ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô BÔοÎÈÔ˜, Ô EÈÌËı¤·˜ ˘‹ÚÍ Â›Û˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ÂÓfi˜ ·ÓıÚÒÔ˘ ·fi ËÏfi Î·È ÙÈ̈ڋıËΠÁÈ’ ·˘Ùfi ·fi ÙÔÓ ¢›·, Ô˘ ÙÔÓ ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛ Û ›ıËÎÔ. ¢ÂÍÈ¿ ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Ô ¶ÚÔÌËı‡˜ Ì·˙› Ì ÙËÓ AıËÓ¿, ÙËÓ ÔÔ›· Û˘Óԉ‡ÂÈ ÛÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÎϤ„ÂÈ ÙË ÊˆÙÈ¿ ·fi ÙÔ ¿ÚÌ· ÙÔ˘ ºÔ›‚Ô˘. ™ÙÔÓ ‰Â‡ÙÂÚÔ ›Ó·Î· Ë ÎÏÔ‹ Ù˘ ʈÙÈ¿˜ Û˘Ó‰˘¿˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÙÈ̈ڛ· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·, ÂÓÒ Ô EÈÌËı‡˜ ÌÔÈ¿˙ÂÈ ·ÔÚÚÔÊË̤ÓÔ˜ ·fi Ù· ı¤ÏÁËÙÚ· Ù˘ ¶·Ó‰ÒÚ·˜. H ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ Ù·ÈÚÈ¿˙ÂÈ ·fiÏ˘Ù· Ì ÙȘ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ¶È¤ÚÔ ÓÙÈ Kfi˙ÈÌÔ, ÂÓfi˜ ·ÏËıÈÓÔ‡ «ÚˆÙfiÁÔÓÔ˘» Ô˘ «˙Ô‡Û Û ϿıÔ˜ ÂÔ¯‹», ·Ó ÎÚ›ÓÔ˘Ì ·fi ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ·Ó·-

O Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ Ì ¿ÏÏ· ÚfiÛˆ· Ô˘ ÂÌϤÎÔÓÙ·È ÛÙȘ ÂÚÈ¤ÙÂȘ ÙÔ˘ ‹Úˆ·, ‰ÂÓ Â›Ó·È Î¿ÙÈ Û˘ÓËıÈṲ̂ÓÔ, ȉȷ›ÙÂÚ· ηٿ ÙËÓ AÓ·Á¤ÓÓËÛË. ¶Ôχ ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô ¶¤ÙÂÚ KÔÚÓ¤ÏÈÔ˘˜ (1783-1867) ı· ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂÈ Û ÙÔȯÔÁڷʛ˜ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· Ì ÙÔÓ ‹ÏÈÓÔ ¿ÓıÚˆÔ Î·È ÙËÓ AıËÓ¿, ÙËÓ ¶·Ó‰ÒÚ· Î·È ÙÔÓ EÈÌËı¤· Î·È ÙËÓ AÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ·fi ÙÔÓ HÚ·ÎÏ‹ (1829-30, MfiÓ·¯Ô, °Ï˘ÙÔı‹ÎË). EÓ·˜ ·ÎÏÔ˜ ÂÙ¿ Ô͢ÁÚ·ÊÈÒÓ (1894) Ô˘ ˘ÔÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ M¿Í KÏ›ÓÁÎÂÚ (1857-1900) ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê› Â›Û˘ ‰È¿ÊÔÚ· ÛÙ¿‰È· Ù˘ ÔÏ˘Î‡Ì·ÓÙ˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘. O ¶ÚÔÌËı‡˜ ˆ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ·ÓıÚÒˆÓ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Â›Û˘ Û ÌÈ· ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ NÙÔ̤ÓÈÎÔ MÂηÊÔ‡ÌÈ (1486-1551) ÁÈ· ÙÔ ¶·Ï¿ÙÛÔ M›ÓÙÈ ™ÂÚÁοÚÓÙÈ Ù˘ ™È¤Ó·˜, ÂÓÒ Ô PfiÛÔ ºÈÔÚÂÓÙ›ÓÔ (1494-1540) Û˘ÌÂÚȤϷ‚ ÙËÓ ÎÏÔ‹ Ù˘ ʈÙÈ¿˜ Û ÌÈ· ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· Ì ı¤Ì· ÙËÓ ·ÒÏÂÈ· Ù˘ ·ÈÒÓÈ·˜ ÓÂfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ·Ó·ÎÙfiÚÔ˘ ÙÔ˘ ºÔÓÙÂÓÂÌÏfi (1535-40), Ô˘ ÌÂٷʤÚıËÎÂ Î·È Û ٷÈÛÂÚ› ÌÂÙ¿ ÙÔ 1540-50. EÍ¿ÏÏÔ˘, Û ۯ¤‰ÈÔ Ù˘ ›‰È·˜ ÂÔ¯‹˜, Ô˘ ˘ÔÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ¤Ó·Ó ¿ÏÏÔ ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÂÎÚfiÛˆÔ ÙÔ˘ M·ÓÈÂÚÈÛÌÔ‡, ÙÔÓ ¶·ÚÌÈÙ˙È·Ó›ÓÔ (1503-1590), Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÂÌ„˘¯ÒÓÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ, ÂÓÒ Û ÌÈ· ¯·ÏÎÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ X¤ÓÙÚÈÎ °ÎfiÏÙÛÈÔ˘˜ (1558-1617), Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ̤ÚÔ˜ ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÒÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê‹ÛÂˆÓ ÁÈ· ÙȘ MÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ÙÔ˘ O‚ȉ›Ô˘ (. 1589), Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·È ÙÔÓ ÂÌ„˘¯ÒÓÂÈ Ì ÙË ÊˆÙÈ¿ ·fi ÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi. ™Â ‰‡Ô Û¯¤‰È· ÁÈ· ÙÔȯÔÁڷʛ˜ (. 1603-1604), Ô AÓÈÌ¿Ï K·Ú¿ÙÛÈ (1560-1600) ·ÂÈÎfiÓÈÛ ÙËÓ AıËÓ¿ Î·È ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· Î·È ÙËÓ AÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ·fi ÙÔÓ HÚ·ÎÏ‹. MÈ· ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ °ÎÔ˘ÂÚÙÛ›ÓÔ (15911666), Ô˘ ‰ÂÓ ÛÒ˙ÂÙ·È Û‹ÌÂÚ·, ›¯Â ˆ˜ ı¤Ì· ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· Ô˘ ÂÌ„˘¯ÒÓÂÈ ÙÔ ‹ÏÈÓÔ ¿Á·ÏÌ· Ì ÙË ÊˆÙÈ¿ (. 1616). O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¶˘ÚÊfiÚÔ˜, ÙÔ˘ §Ô‡Î· T˙ÈÔÚÓÙ¿ÓÔ (1634-1705), ·ÔÙÂÏ› ̤ÚÔ˜ Ù˘ AÏÏËÁÔÚ›·˜ Ù˘ AÓıÚÒÈ-

Ó˘ Zˆ‹˜ Î·È Ù˘ ‰˘Ó·ÛÙ›·˜ ÙˆÓ M‰›ÎˆÓ (1682-83, ºÏˆÚÂÓÙ›·). O ›‰ÈÔ˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛÂ Î·È ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ·fi ÙÔÓ HÚ·ÎÏ‹ Û ÌÈ· ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· ÁÈ· ÙÔ MÔ˘¤Ó PÂÙ›ÚÔ Ù˘ M·‰Ú›Ù˘, Ô˘ ‰ÂÓ ÛÒ˙ÂÙ·È Û‹ÌÂÚ·. H ·›ÛÈ· ·˘Ù‹ ¤Î‚·ÛË Ù˘ ÔÏ˘Ù¿Ú·¯Ë˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ‰ÂÓ ··ÓÙ¿Ù·È Û˘¯Ó¿ ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË. AÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Û ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ KÚ›ÛÙÈ·Ó °ÎÚ›ÂÓÎÂÚÏ (1839-1916), Ô ÔÔ›Ô˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ Â›Û˘ ÌÈ· οˆ˜ ·ÓÔÚıfi‰ÔÍË ÂΉԯ‹ Ù˘ ÎÏÔ‹˜ Ù˘ ʈÙÈ¿˜, ÙËÓ ÒÚ· Ô˘ Ô Z¢˜ ÎÔÈÌ¿Ù·È Ì ÙÔÓ °·Ó˘Ì‹‰Ë ÛÙÔ Ï¢Úfi ÙÔ˘. ™Ò˙ÂÙ·È Â›Û˘ ¤Ó· Û¯¤‰ÈÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¶˘ÚÔÊfiÚÔ˘ (1636-38) ·fi ÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ ¶¤ÙÂÚ ¶¿Ô˘Ï PÔ‡ÌÂÓ˜ (1577-1640) ÁÈ· ¤Ó·Ó ›Ó·Î· Ù˘ TfiÚ ÓÙ Ϸ ¶·Ú¿‰·, ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ·Ó¤Ï·‚ οÔÈÔ˜ ‚ÔËıfi˜ ÙÔ˘ ‰È¿ÛËÌÔ˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘. ™ÙËÓ ·ÏÏËÁÔÚÈ΋ fï˜ Û‡ÓıÂÛË ÙÔ˘ ºÚ·ÓÙ˜ AÓÙÔÓ M¿Ô˘ÏÌÂÚÙ˜ (1724-1796) ‚ϤÔ˘Ì ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· Ì ÙËÓ ¶·Ó‰ÒÚ· Î·È ÙÔÓ º·¤ıÔÓÙ· (. 1788, MfiÓ·¯Ô). H AıËÓ¿ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Î·È ¿ÏÈ Ó· ‰›ÓÂÈ „˘¯‹ ÛÙÔÓ ‹ÏÈÓÔ ¿ÓıÚˆÔ Û’ ¤Ó· Ì·ÚÌ¿ÚÈÓÔ ·Ó¿ÁÏ˘ÊÔ ÙÔ˘ M¿ÚÙÂÏ TfiÚ‚·ÏÓÙÛÂÓ (17701844) Ô˘ ÛÒ˙ÂÙ·È Û ‰˘Ô ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ (1807-1808). ¢‡Ô ÙÔȯÔÁڷʛ˜ ÔÚÔÊ‹˜, Ô˘ ÎÔÛÌÔ‡Ó ÙËÓ Aη‰ËÌ›· K·ÏÒÓ T¯ÓÒÓ Ù˘ BȤÓÓ˘ Î·È ˙ˆÁÚ·Ê›ÛÙËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ AÓÛÂÏÌ ºfiÈÂÚÌ·¯ (1829-1880) ·ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ˆ˜ È‰Ú˘Ù‹ Ù˘ EÛÙ›·˜ (1875) Î·È ÙȘ øηӛ‰Â˜ Ô˘ ıÚËÓÔ‡Ó ÙÔ ¯·Ìfi ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· (1878). O ¶ÚÔÌËı‡˜ ¶˘ÚÊfiÚÔ˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ·ÔÙÂÏ› ËÁ‹ ¤ÌÓ¢Û˘ Î·È ÁÈ· ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÁÓˆÛÙÔ‡˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, fiˆ˜ Â›Ó·È Ô AÓÙÚ¤ M·ÛÛfiÓ (1965) Î·È Ô ¶ÔÏ NÙÂÏ‚fi (1969).

¶ÚÔÌËı‡˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ TÔÓ 17Ô fï˜ ·ÈÒÓ· Ô ¶ÚÔÌËı‡˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ ¿Óˆ ÛÙÔ ‚Ú¿¯Ô, Ì ÙÔÓ ·ÂÙfi Ô˘ ηٷÙÚÒÁÂÈ ÙÔ Û˘ÎÒÙÈ ÙÔ˘, ÎÂÚ‰›˙ÂÈ ÙËÓ ÚÔÙ›ÌËÛË ÙˆÓ ÎÔÚ˘Ê·›ˆÓ ÂÎÚÔÛÒˆÓ ÙÔ˘ M·ÚfiÎ ÛÙËÓ IÙ·Ï›·, ÙËÓ IÛ·Ó›·, ÙË ºÏ¿Ó‰Ú· Î·È ÙËÓ OÏÏ·Ó‰›·. H ÙÈ̈ڛ· ÙÔ˘ ·˘Ù‹ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈ΋ Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ· Ì ÂΛÓË ÙÔ˘ TÈÙ˘Ô‡, ÂÓfi˜ ·Ì·ÚÙˆÏÔ‡ Ô˘ ηٷ‰ÈοÛÙËΠÛÙÔ ›‰ÈÔ Ì·ÚÙ‡ÚÈÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Ó· ‰È·ÈˆÓ›ÛÔ˘Ó ·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿ ‰‡Ô ·Ú·ÎÙÈο Ô˘ÏÈ¿, ˆ˜ ÙÈ̈ڛ· ÁÈ· ÙËÓ ·fiÂÈÚ· ‚È·ÛÌÔ‡ Ù˘ §ËÙÒ˜. AÔÙ¤ÏÂÛÌ· Â›Ó·È Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È Û‡Á¯˘ÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô, fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ TÈÙ˘Ô‡ ÙÔ˘ TÈÙÛÈ¿ÓÔ, Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ˙‡ÁÔ˜ Ì·˙› Ì ÙÔÓ ™›Û˘ÊÔ (1649). TÔ ›‰ÈÔ ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘ÌÂ Î·È ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ TÈÙ˘Ô‡ ÙÔ˘ XÔ˘Û¤ ÓÙ PÈÌ¤Ú· (1590/92-1652) Ô˘ ÙÔÓ Û˘ÌÂÚȤϷ‚ ̷˙› Ì ÙÔÓ IÍ›ÔÓ·, ÙÔÓ T¿ÓÙ·ÏÔ Î·È ÙÔÓ ™›Û˘ÊÔ Û ÌÈ· ÁÓˆÛÙ‹ ÛÂÈÚ¿ (1632). O ›‰ÈÔ˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ Â›Û˘ ¤Ó·Ó ¶ÚÔÌËı¤·. TËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ fï˜ ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ ·˘ÙÔ‡ ÔÊ›ÏÔ˘Ì ÛÙÔÓ ¶¤ÙÂÚ ¶¿Ô˘Ï PÔ‡ÌÂÓ˜, Ì ÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘ ºÚ·Ó˜ ™Ó¿ÈÓÙÂÚ˜ (1579-1657) Ô˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ ÙÔÓ ·ÂÙfi (1618). O PÔ‡ÌÂÓ˜ ÁÓÒÚÈ˙ ›Ûˆ˜ ÙÔÓ TÈÙ˘fi ÙÔ˘ PÈÌ¤Ú· ›Ù ·fi ÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô Â›Ù ·fi ÙË ¯·ÏÎÔÁÚ·Ê›· Ô˘ ÊÈÏÔÙ¤¯ÓËÛ ÙÔ 1566 ηٿ ÙÔ ÚfiÙ˘Ô Ô KÔÚÓ¤ÏÈ-

H Πανδρα, φιλοτεχνημνη απ τον Tζον Γου λιαμ Γουτερχαουζ (1849-1917). Iδιωτικ συλλογ (φωτ.: Fine Art Photographs).

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

11

à Πιρο ντι Kζιμο (1462 - 1521), «Iστορ ες του Προμηθα». Eπνω: «Πλθοντας τον πρτο νθρωπο» (1515-20): ο Προμηθας τη στιγμ που δ νει μορφ στον νθρωπο με τη βοθεια του αδελφο του, Eπιμηθα. Mναχο, Παλαι Πινακοθκη. Kτω: «H κλοπ της Φωτις» (151520). Στρασβοργο, Mουσε ο Kαλν Tεχνν.

Ô˘˜ KÔÚÙ. H ÙÈ̈ڛ· ÙÔ˘ TÈÙ˘Ô‡, Ô˘ ÂÚÌËÓ‡ÙËÎÂ Î·È ˆ˜ ·ÏÏËÁÔÚ›· ÙˆÓ Û˘ÓÂÂÈÒÓ ÙÔ˘ ·¯·Ï›ÓˆÙÔ˘ ¤ÚˆÙ·, ˘‹ÚÍÂ Ë ËÁ‹ Ù˘ ¤ÌÓ¢Û˘ ÙÔ˘ Mȯ·‹Ï AÁÁ¤ÏÔ˘ ÁÈ· ¤Ó· ÂÚ›ÊËÌÔ Û¯¤‰ÈÔ (1532). ™ÙÔÓ ›Ó·Î¿ ÙÔ˘, Ô PÔ‡ÌÂÓ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÂËÚ·Ṳ̂ÓÔ˜ ·fi ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ ·˘Ùfi, ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙÔ ÂÚ›ÊËÌÔ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎfi Û‡ÌÏÂÁÌ· ÙÔ˘ §·ÔÎfiˆÓÙÔ˜ Ì ÙÔ˘˜ ÁÈÔ˘˜ ÙÔ˘, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÊÈÏÔÙ¤¯ÓËÛ ۯ¤‰È· ηٿ ÙËÓ ·Ú·ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ÛÙË PÒÌË. YÔÛÙËÚ›¯ÙËΠ̿ÏÈÛÙ· fiÙÈ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ ÙÔ˘ Â›Ó·È ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÌÈ· ¤ÎÊÚ·ÛË, ÌÈ· ·fiÂÈÚ· ·Ó··Ú¿ÛÙ·Û˘ ÙÔ˘ ÂÚ›ÊËÌÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ E˘¿ÓıË ÛÙÔ Ó·fi ÙÔ˘ ¢›· ÛÙÔ ¶ÂÏÔ‡˙ÈÔ˘Ì, Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ô A¯ÈÏχ˜ T¿ÙÈÔ˜. ™ÙË Û‡ÓıÂÛË ÙÔ˘ PÔ‡ÌÂÓ˜ ·Ú·¤ÌÔ˘Ó Î·È ÔÈ ÂΉԯ¤˜ ÙÔ˘ °È¿ÎÔÌ °ÈfiÚÓÙÂÓ˜ (. 1640. Î·È ¿ÏÈ ÛÂ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÌÂ

12

H

K A £ H M E P I N H

B

ÙÔÓ ºÚ·Ó˜ ™Ó¿ÈÓÙÂÚ˜) ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ T¤ÔÓÙÔÚ PfiÌÔ˘Ù˜ (1593-1637). ™ÙÔÓ ›Ó·Î· ÙÔ˘ °ÈfiÚÓÙÂÓ˜ Ë ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ EÚÌ‹ ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ ›Ûˆ˜ ÙËÓ ÂÈΛÌÂÓË ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙÔ˘ TÈÙ¿Ó·, Ì ÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ Ì˘ÛÙÈÎÔ‡, ··Ï‡ÓÔÓÙ·˜ οˆ˜ ÙËÓ ÙÚ·ÁÈÎfiÙËÙ· Ù˘ Û‡ÓıÂÛ˘ ÙÔ˘ PÔ‡ÌÂÓ˜. H ÁÓˆÛÙ‹ ÛÂÈÚ¿ PÈÌ¤Ú· Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ÂËÚ¤·ÛÂ Î·È ÙÔÓ §Ô‡Î· T˙ÈÔÚÓÙ¿ÓÔ ÛÙË Û‡ÏÏË„Ë ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË (. 1.652). AÓ·ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ Î·È ¿ÏÈ ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ ÂÚ›ÊËÌÔ˘ Û˘ÌϤÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ §·ÔÎfiˆÓÙÔ˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ÌÔÚÊ‹˜ ÙÔ˘ AÌ·Ó Û ÌÈ· ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ Mȯ·‹Ï AÁÁ¤ÏÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ K·¤Ï· ™ÈÛÙ›Ó·, ηıÒ˜ Â›Û˘ ÙÔ ÎÈ¿ÚÔ-ÛÎÔ‡ÚÔ ÙÔ˘ K·Ú·‚¿Ù˙ÈÔ (1573-1610). O Ú·ÏÈÛÌfi˜ fï˜ ‰ÂÓ ÊÙ¿ÓÂÈ Â‰Ò ÛÙ· ¿ÎÚ·, fiˆ˜ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘, Â›Û˘ ÂËÚÂ-

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

·Ṳ̂ÓÔ˘ ·fi ÙÔÓ PÈÌ¤Ú·, ™·Ï‚·ÙfiÚ Pfi˙· (1615-1673), fiÔ˘ Ë ·ÁÚÈfiÙËÙ· Ù˘ ÛÎËÓ‹˜ (. 1637) ÚÔηÏ› ۯ‰fiÓ ÙÔÓ ·ÔÙÚÔÈ·ÛÌfi. E‰Ò Ô Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ›Ûˆ˜ Î·È ÌÈ· ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ì ÛÙˆÈ΋ ηÙ‡ı˘ÓÛË. T¤ÏÔ˜, ÛÙ· ‚È‚Ï›· ÂÌ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ, Ë ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË Û˘Óԉ‡ÂÙ·È ·fi ·ÔÊı¤ÁÌ·Ù· fiˆ˜ In Amatores Meretricium Î·È Curiositas Fugienda Est. ¢È·ÊÔÚÂÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ÛÎËÓ‹ fiÔ˘ Ô HÊ·ÈÛÙÔ˜ ·Ï˘ÛÔ‰¤ÓÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· (. 1.623) Ì ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ EÚÌ‹, ÛÙÔÓ ›Ó·Î· ÙÔ˘ ÎÔÚ˘Ê·›Ô˘ ÂÎÚÔÛÒÔ˘ ÙÔ˘ ηڷ‚·Ù˙ÈÛÌÔ‡ Ù˘ O˘ÙÚ¤¯Ù˘, NÙÈÚÎ ‚·Ó M·ÌÔ‡ÚÂÓ (. 1595-1624). AÎÚ·›· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· ηıÚÂÊÙ›˙ÔÓÙ·È Â‰Ò ÛÙ· ÚfiÛˆ· ÙˆÓ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ Ù˘ ÛÎËÓ‹˜, Ë ÎÏ·ÛÈ΋ ÂΉԯ‹ Ù˘ ÔÔ›·˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È

Î·È ¿ÏÈ Û ¤Ó·Ó ›Ó·Î· ÙÔ˘ Û˘Ì·ÙÚÈÒÙË ÙÔ˘, Z·Î ÓÙ °Î¤ÈÓ °ã (1637-41). ™Â ¤Ó· Û¯¤‰ÈÔ ÙÔ˘ X¤ÓÚÈ ºÔ˘˙¤ÏÈ (1741-1825) Ô HÊ·ÈÛÙÔ˜ ·Ï˘ÛÔ‰¤ÓÂÈ ÙÔÓ ‹Úˆ· Ì·˙› Ì ÙÔÓ B›· Î·È ÙÔ KÚ¿ÙÔ˜, ÂÓÒ Û ‰‡Ô ¿ÏÏ· Û¯¤‰È· ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘, Ô ‹Úˆ·˜ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ‰ÂÛÌÒÙ˘ Î·È Ì·˙› Ì ÙËÓ IÒ (. 1770-71). O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ Â›Ó·È ÂÍ¿ÏÏÔ˘ ÙÔ ı¤Ì· Î·È ÂÓfi˜ ۯ‰›Ô˘ Ô˘ ÊÈÏÔÙ¤¯ÓËÛÂ Ô T˙ÔÓ ºÏ¿ÍÌ·Ó (1741-1825) ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊËÛË Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ (1792-94). H ÎÔڇʈÛË ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ··Û¯ÔÏ› Î·È ÙÔ˘˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, Ô˘ fï˜ ‰ÂÓ ÂÈ̤ÓÔ˘Ó Û ·Ó·ÙÚȯȷÛÙÈΤ˜ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ. £· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘ÌÂ Â‰Ò ÙȘ ÙÚÂȘ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘ AÚÓÔÏÓÙ M¤ÎÏÈÓ (1827-1903). ™Â Ì›· ·fi ·˘Ù¤˜, ¤Ó· ÂÓÙ˘ˆÛȷο ʈÙÈṲ̂ÓÔ

Õ «Προμηθας» κατ τον Mαξ Mπκμαν, 1942. Iδιωτικ συλλογ.

H Kοστομι του N κου Xατζηκυρικου - Γκ κα για τον Προμηθα. Σχεδιστηκε για την παρσταση της «Eλληνικς Σκηνς» της Aννας Συνοδινο το 1967. Aθνα, Mουσε ο Mπενκη, Πινακοθκη Xατζηκυρικου - Γκ κα.

‚Ú·¯Ò‰Â˜ ÙÔ›Ô, Ô˘ ı˘Ì›˙ÂÈ ÙȘ AÏÂȘ Î·È fi¯È ÙË MÂÛfiÁÂÈÔ, ÂÓÙ›ÓÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙË ‰Ú·Ì·ÙÈÎfiÙËÙ¿ Ù˘ ÛÎËÓ‹˜ ·fi ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ TÈÙ¿Ó·, Ô˘ ¯¿ÓÂÙ·È Ì¤Û· ÛÙÔÓ ÂÚ›Á˘ÚÔ. ™ÙÔÓ ÂÚ›ÊËÌÔ fï˜ ›Ó·Î· ÙÔ˘ °ÎÈÛÙ¿‚ MÔÚfi (1826-1898) Ô ¶ÚÔÌËı‡˜, Ô˘ ı˘Ì›˙ÂÈ Ê·ÓÂÚ¿ ÙÔÓ XÚÈÛÙfi, ·ÙÂÓ›˙ÂÈ Û˘ÏÏÔÁÈṲ̂ÓÔ˜ Ì Á·Ï‹ÓÈ· ¤ÎÊÚ·ÛË ÙÔÓ ÔÚ›˙ÔÓÙ·, ÚԂϤÔÓÙ·˜ ›Ûˆ˜ ÙËÓ ·›ÛÈ· ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋ ¤Î‚·ÛË ÙˆÓ ‰ÂÈÓÒÓ ÙÔ˘, ÂÓÒ ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ۯ‰fiÓ ·Ú·Ì˘ı¤ÓÈÔ ÙÔ›Ô. T¤ÏÔ˜, Ì ÙÔ ›‰ÈÔ ı¤Ì· ·Û¯ÔÏ‹ıËÎÂ Î·È Ô NÙ K›ÚÈÎÔ (1908-9). ø˜ ÊÔÚ¤·˜ ÁÓÒÛ˘, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‹Ù·Ó Ê˘ÛÈÎfi Ó· ÂÈÏÂÁ› ˆ˜ ı¤Ì· Ù˘ ÙÔȯÔÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘ ÁÓˆÛÙÔ‡ MÂÍÈηÓÔ‡ XÔÛ¤ KÏÂ̤ÓÙ OÚfiÛÎÔ (1883-1949) ÁÈ· ÙË ‰È·ÎfiÛÌËÛË Ù˘ ·›ıÔ˘Û·˜ ÙÔ˘ KÔÏÏÂÁ›Ô˘ KϤÚÌÔÓÙ Ù˘ K·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜.

AÍ›˙ÂÈ Â›Û˘ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì ȉȷ›ÙÂÚ· ÙÔ ÙÚ›Ù˘¯Ô ÙÔ˘ OÛÎ·Ú KÔÎfiÛη Ì ٛÙÏÔ ¶ÚÔÌËı‡˜ (1950) Ô˘ ıˆÚ› ÙÔÓ ÎϤÊÙË Ù˘ ʈÙÈ¿˜ ۇ̂ÔÏÔ Ù˘ ·Ú¿ÙÔÏÌ˘ ‰È¿ÓÔÈ·˜ Ô˘ ı¤ÏÂÈ Ó· ÂÍÔÌÔȈı› Ì ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Î·È ÙÂÏÈο ·˘ÙÔηٷÛÙÚ¤ÊÂÙ·È. ™ÙËÓ ÔÌfiÙÈÙÏË Û‡ÓıÂÛË ÙÔ˘ M·Í M¤ÎÌ·Ó (1942) Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜, Ì ٷ ·ÓÔȯٿ ÙÔ˘ ¯¤ÚÈ· ı˘Ì›˙ÂÈ ÙÔÓ EÛÙ·˘ÚˆÌ¤ÓÔ. TË ı¤ÛË ÙÔ˘ ·ÂÙÔ‡ ·›ÚÓÂÈ Â‰Ò ¤Ó· ÂÈıÂÙÈÎfi Á·Ï¿˙ÈÔ Ô˘Ï›, ۇ̂ÔÏÔ Ù˘ ÁÓÒÛ˘, Ô˘ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ Î·Ú‰È¿, Â›ÎÂÓÙÚÔ ÙÔ˘ Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·ÙÔ˜. O ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔ˜ ·˘Ùfi˜ ¶ÚÔÌËı‡˜ - XÚÈÛÙfi˜ - Agni, Á›ÓÂÙ·È ¤ÙÛÈ, ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ·ÔÛÙÔÏ‹˜ ÙÔ˘, Ô ÌÔÓ·¯ÈÎfi˜ Ì¿ÚÙ˘Ú·˜, Ô˘ ‚·Û·Ó›˙ÂÙ·È ·fi ÙÔ ÂχıÂÚÔ Ó‡̷ ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È ·ÔÊ·ÛÈṲ̂ÓÔ˜ Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ ·Á¿Ë Î·È ÁÓÒÛË. T¤ÏÔ˜, Ô ÌÈÓÈÌ·ÏÈÛÙÈÎfi˜

Î·È ÌÔÓԯڈ̷ÙÈÎfi˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ M¿ÚÓÙ NÈÔ‡Ì·Ó (1908-1970) ‰ÂÓ ÚÔÛʤÚÂÈ ÛÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ Ù›ÔÙ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÌÈ· ‰˘Ó·ÌÈÎfiÙËÙ· Â¤ÎÙ·Û˘ ÙÔ˘ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ·ÎfiÌË Î·È ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Ù˘ ÈÔ ·ÎÚ·›·˜ ·Ê·›ÚÂÛ˘ (1962).

°Ï˘ÙÈ΋ MÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ÁχÙ˜ ÚÔÛı¤ÙÂÈ ÌÂÚÈΤ˜ ·ÎfiÌ· ÂÚÌËÓ›˜ ÙˆÓ Î˘ÚÈfiÙÂÚˆÓ ÛÙ·ıÌÒÓ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ Ôχ·ıÔ˘ TÈÙ¿Ó·. EÓÙ˘ˆÛÈ¿˙ÂÈ Ô ÎÏ·ÛÈÎÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË ÙÔ˘ NÈÎÔÏ¿ ™ÂÌ·ÛÙÈ¿Ó AÓÙ¿Ì (1738). TÔ ›‰ÈÔ ı¤Ì· ÂÓ¤Ó¢Û ‰‡Ô Ì·ÚÌ¿ÚÈÓ· ÁÏ˘Ù¿ ÙÔ˘ KÔÓÛÙ·ÓÙ›Ó M·ÓÎÔ‡˙È (1911 Î·È 1949). O ¶ÔÏ M¿ÓÛÈ (1885-1966) Â¤ÏÂÍ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¶˘ÚÊfiÚÔ ˆ˜ ı¤Ì· ÂÓfi˜ Â›-

H

K A £ H M E P I N H

B

¯Ú˘ÛÔ˘ ÁÏ˘ÙÔ‡ Ô˘ ‰È·ÎÔÛÌ› ÙÔ ÛÈÓÙÚÈ‚¿ÓÈ ÙÔ˘ PfiÎÊÂÏÂÚ ™¤ÓÙÂÚ Ù˘ N¤·˜ YfiÚ΢ (1933-44). ™Ù· Û¯¤‰È¿ ÙÔ˘ fï˜ ÁÈ· ÌÈ· ÚÔÌËıÂ˚΋ ÙڤϷ, ÙÔÓ Û˘ÌÂÚȤϷ‚Â Î·È ˆ˜ ¶˘ÚÊfiÚÔ, Î·È ˆ˜ ¢ÂÛÌÒÙË Î·È Î·Ù¿ ÙË Ï˘ÙÚˆÙÈ΋ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ‹ ÙÔ˘ ·fi ÙÔÓ HÚ·ÎÏ‹ (1955). ™Â ‰‡Ô Û¯¤‰È· Ô EÚÓÛÙ M¿ÚÏ·¯ (1908) ÙÔÓ ·ÂÈÎfiÓÈÛ ˆ˜ ÁχÙË ·ÓıÚÒˆÓ, ÂÓÒ Ô X¤ÓÚÈ MÔ˘Ú ÊÈÏÔÙ¤¯ÓËÛ ÏÈıÔÁڷʛ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊËÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔ˘ °Î·›Ù ÛÙË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ AÓÙÚ¤ ZÈÓÙ (1950). H ÈÔ ÚˆÙfiÙ˘Ë ›Ûˆ˜ Û‡ÓıÂÛË ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔÓ Z·Î §›¯ÈÙ˜ (18911973) Ô˘, Û ¤Ó· ÌÚÔ‡ÓÙ˙ÈÓÔ ÁÏ˘Ùfi, ÙÔÓ Ê·ÓÙ¿ÛÙËΠӷ ÛÙÚ·ÁÁ·Ï›˙ÂÈ ÙÔ ·Ú·ÎÙÈÎfi ÙËÓfi (1943-44), οÙÈ Ô˘ ı· Ù·›ÚÈ·˙ ·fiÏ˘Ù· Ì ÙËÓ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘.

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

13

Tλμη οδνη καρτερα λτρωση Tου N ÿ∫√À A. ¢ √¡ΔÕ Kριτικο μουσικ ς

O

MY£O™ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¤¯ÂÈ ÂÌÓ‡ÛÂÈ Ï‹ıÔ˜ ¤ÚÁˆÓ Û˘ÌʈÓÈ΋˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÊˆÓËÙÈ΋˜ ÌÔ˘ÛÈ΋˜ (ÔÚ·ÙfiÚÈ· Î·È fiÂÚ˜). TÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ TÈÙ¿Ó· Ô˘ ·„ËÊ¿ ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙˆÓ ıÂÒÓ Î·È ‚ÔËı¿ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË ÛÎÏËÚ‹ ÙÈ̈ڛ· ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ Î·È Ë ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, Û˘Ó¿Ú·˙·Ó ȉȷ›ÙÂÚ· ÙÔ˘˜ Û˘Óı¤Ù˜ ÙÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡. TËÓ ·˘Ï·›· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ˘„ÒÓÂÈ ÙÔ 1801 Ô MÂÙfi‚ÂÓ Ì ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ÁÈ· ÙÔ Ì·Ï¤ÙÔ ÙÔ˘ ™·Ï‚·ÙfiÚ BÈÁηÓfi T· Ï¿ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·. TÔ fiÛÔ ÂÓ¤Ó ÙÔÓ Û˘Óı¤ÙË Ë ‚·ÛÈ΋ ȉ¤· Ù˘ ˘fiıÂÛ˘ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÂÂÍÂÚÁ¿ÛÙËΠı¤Ì·Ù· Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙËÓ 3Ë ÙÔ˘ Û˘Ìʈӛ· (HÚˆÈ΋), ·Ú¯Èο ·ÊÈÂڈ̤ÓË ÛÙÔÓ BÔÓ·¿ÚÙË. TÔ Ì·Ï¤ÙÔ ·¤Ù˘¯Â ‰ÈfiÙÈ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜, Ô MÂÙfi‚ÂÓ Û˘Ó¤ıÂÛ «Ì Ôχ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÛÔ˘‰‹ ·’ fi,ÙÈ ··ÈÙ› ¤Ó· Ì·Ï¤ÙÔ Î·È ‰ÂÓ ¤‰ˆÛ η̛· ÚÔÛÔ¯‹ ÛÙÔÓ ¯ÔÚfi (...) ™ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘, Ù· ¿ÓÙ· ¤¯Ô˘Ó Ôχ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ·’ fi,ÙÈ ı· fiÊÂÈÏ·Ó ...». AÎfiÌ· Î·È Û‹ÌÂÚ· ÙÔ ¤ÚÁÔ Û¿ÓÈ· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ ¯ÔÚfi‰Ú·Ì· ÂÓÒ, ·ÓÙ›ıÂÙ·, ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Û˘¯Ó¿ ÛÙ· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÌÂÁ¿ÏˆÓ Û˘ÌʈÓÈÎÒÓ Û˘ÓfiψÓ. H ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ MÂÙfi‚ÂÓ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ¿ÌÂÛ· ÙÔÓ È‰Â·ÏÈÛÌfi ÙÔ˘ Û˘Óı¤ÙË, Ô˘ ¤‚ÏÂ ÛÙÔ ÚfiÛˆÔ ÙÔ˘ N·ÔϤÔÓÙ· ÙÔÓ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙ‹ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜. MÈÛfiÓ ·ÈÒÓ· ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô §ÈÛÙ ·ÚÔ˘Û›·Û ÙÔÓ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·, ¤Ó· Û˘ÌʈÓÈÎfi Ô›ËÌ· Ì ÙÔÓ ˘fiÙÈÙÏÔ TfiÏÌË, Ô‰‡ÓË, ηÚÙÂÚ›·, χÙÚˆÛË. AÚ¯ÈÎfi˜ ÛÙfi¯Ô˜ Ù˘ ·ÚÙÈÙÔ‡Ú·˜ ÙÔ˘ 1850 ‹Ù·Ó Ó· ·ÔÙÂϤÛÂÈ ÛÎËÓÈ΋ ÌÔ˘ÛÈ΋ ÁÈ· ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· §˘fiÌÂÓÔ ÙÔ˘ °ÂÚÌ·-

14

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

à Σκην απ την παγκσμια πρτη του «Προμηθ α» του Kαρλ Oρφ, στις 24 Mαρτου 1968, στο Kρατικ Θ ατρο της Bυτεμβ ργης στη Στουτγρδη. Προμηθ ας ο Pλαντ X ρμαν (φωτ.: BASF).

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

H O Pσος συνθ της Aλεξντρ Σκριμπιν (1872-1915) (φωτ.: Bερολνο, Aρχεο T χνης και Iστορας).

Õ Στιγμιτυπο απ την παγκσμια πρτη παρουσαση του «Προμηθ α» του Λουτζι Nνο το 1984. Kατασκευ ειδικ για τις ανγκες της παρστασης, ενσωματθηκε στην εκκλησα του Aγ. Λαυρεντου στο Mιλνο. Tο κοιν κθεται στο χαμηλτερο εππεδο περικυκλωμ νο απ μουσικο$ς και τραγουδιστ ς που βρσκονται σε ικριματα $ψους 10 μ. (φωτ.: G. Arici).

ÓÔ‡ ÔÈËÙ‹ °Èfi¯·Ó °ÎfiÙÊÚÈÓÙ X¤ÚÓÙÂÚ. TÔ 1855 Ë ·ÚÙÈÙÔ‡Ú· ‹Ú ÌÔÚÊ‹ Û˘ÌʈÓÈÎÔ‡ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜, ÂÓÒ ÙÔ 1857 Ô §ÈÛÙ ÂÂÍÂÚÁ¿ÛÙËΠÙÔ ÌÔ˘ÛÈÎfi ˘ÏÈÎfi Î·È ˆ˜ ¯ÔÚˆ‰È·Î‹ ηÓٿٷ. ™Â fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ Û˘ÌʈÓÈÎfi Ô›ËÌ·, Ë ÌÔ˘ÛÈ΋ ηÏÂ›Ù·È Ó· ·Ô‰ÒÛÂÈ ÙÔ ·ÊËÚË̤ÓÔ ‰›Ù˘¯Ô «¢˘ÛÙ˘¯›· - ¢fiÍ·», Ô˘ ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÂÏ¿¯ÈÛÙË Û¯¤ÛË ¤¯ÂÈ Ì ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·.

™ÎÚÈ¿ÌÈÓ Î·È Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi˜ O ̇ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·Ê‹ÛÂÈ ·‰È¿ÊÔÚÔ ÙÔÓ PÒÛÔ Û˘Óı¤ÙË AÏÂÍ¿ÓÙÂÚ ™ÎÚÈ¿ÌÈÓ (1872-

1915), Ô˘ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ·ÈÒÓ· Û‡¯Ó·˙ Û ıÂÔÛÔÊÈÎÔ‡˜ ·ÎÏÔ˘˜ ÙˆÓ BÚ˘ÍÂÏÏÒÓ. TÔ ı¤Ì· ÙÔ‡ ¤‰ˆÛ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ÂÊ·ÚÌfiÛÂÈ ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘ ÂÚ› Ù˘ Û¯¤Û˘ ¯ÚˆÌ¿ÙˆÓ Î·È ‹¯ˆÓ, Û ̛· Û‡ÓıÂÛË Ô˘ ÔÓÔÌ¿ÛÙËΠ¶ÚÔÌËı¤·˜, ¶Ô›ËÌ· Ù˘ ºˆÙÈ¿˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ™ÎÚÈ¿ÌÈÓ, Ë ·ÚÙÈÙÔ‡Ú· ÙÔ˘ Û˘ÌʈÓÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘ Ô˘ ÂÌÓ‡ÛÙËÎÂ, ı· Û˘Ó‰ÂfiÙ·Ó Ì ̛· «Ù·ÛÙȤڷ ʈÙfi˜»: Ì ÙÔ ¿ÙËÌ· οı Ï‹ÎÙÚÔ˘ ı· ¿Ó·‚ ¤Ó· ʈ˜ ̠ͯˆÚÈÛÙfi ¯ÚÒÌ·, Ô˘ ı· ·ÓÙÈÛÙÔȯԇÛ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ·ÚÌÔӛ˜ Î·È Ë¯Ô¯ÚÒÌ·Ù·. TÂÏÈο, Ë ÚˆÙfiÙ˘Ë È‰¤· ÙÔ˘ ‰ÂÓ ˘ÏÔÔÈ‹ıËÎÂ Î·È ¤ÙÛÈ ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÎÚ›-

ıËΠ·˘ÙfiÓÔÌ·, ˆ˜ ÌÔ˘ÛÈ΋ Û‡ÓıÂÛË. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Ì›· ·ÚÙÈÙÔ‡Ú· ·ÓÙÈÚÔÛˆ¢ÙÈ΋ ÙÔ˘ Ú‡̷ÙÔ˜ ÙÔ˘ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡, Ô˘ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÙËÓ Ù¤¯ÓË Î·ÌˆÌ¤ÓË ·fi ·Ô¯ÚÒÛÂȘ, ÈηӤ˜ Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÔ˘Ó fi,ÙÈ ÈÔ ‚·ı‡ Î·È Ì‡¯ÈÔ ÎÚ‡‚ÂÙ·È Ì¤Û’ ÛÙËÓ „˘¯‹. TÔ Î·ÙÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓÔ «Û‡Ì‚ÔÏÔ» ·ÔÙÂÏ› ·ÊÔÚÌ‹ ÁÈ· ÙËÓ ¤ÌÌÂÛË ·Ó·fiÏËÛË ÌÈ·˜ ÂÓÙ‡ˆÛ˘ ηıÒ˜ Î·È ÙËÓ ˘Ô‚ÔÏ‹ Û˘Ó·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ Î·È Û˘ÁÎÈÓ‹ÛÂˆÓ Ô˘ ‰È·Ê‡ÁÔ˘Ó Ù·ÎÙÈ΋˜ ·Ó¿Ï˘Û˘. O Û˘Óı¤Ù˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Ì›· ÙÂÚ¿ÛÙÈ· Û˘ÌʈÓÈ΋ ÔÚ¯‹ÛÙÚ· ÂÓÈÛ¯˘Ì¤ÓË ·fi ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi fiÚÁ·ÓÔ, È¿ÓÔ ·ÏÏ¿ Î·È ¯ÔÚˆ‰›· (Ô˘ ·ÍÈÔÔÈÂ›Ù·È ÌÂ

H

K A £ H M E P I N H

B

ηı·Ú¿ ÂÓfiÚÁ·ÓÔ ÙÚfiÔ, ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÁÈ· ÙȘ ÔÈfiÙËÙ˜ ‹¯Ô˘ Ô˘ ÙË ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó, ·ÊÔ‡ ‰ÂÓ ÚÔʤÚÂÈ Î¿ÔÈ· ϤÍË ‹ ÛÙ›¯Ô), ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ·Ô‰ÒÛÂÈ ÙËÓ È‰¤· ÌÈ·˜ KÔÛÌÔÁÔÓ›·˜ ηıÒ˜ Î·È fiÛ· ˘·ÈÓ›ÛÛÔÓÙ·È ÔÈ Ù›ÙÏÔÈ ÙˆÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘: H ·Ú¯‹ Ù˘ ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜, £¤ÏËÛË, §ÔÁÈÎfi. TÔ È¿ÓÔ Û˘Ì‚ÔÏ›˙ÂÈ Ù· ËÚˆÈο Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎÔ‡ ·ÓıÚÒÔ˘, ÂÓÒ Ë ÔÚ¯‹ÛÙÚ·, ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ô˘ ÙÔÓ ÂÚÈ‚¿ÏÏÂÈ. TÔ ¤ÚÁÔ ÍÂÎÈÓ¿ Ì ̛· Û˘Á¯ÔÚ‰›· Ô˘ ¤¯ÂÈ ÔÓÔÌ·ÛÙ› «Ì˘ÛÙÈÎÈÛÙÈ΋» ‹ «Û˘Á¯ÔÚ‰›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·» Î·È ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÛÙfi¯Ô Ó· ·Ô‰ÒÛÂÈ ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi ¯¿Ô˜. H Û˘Á¯ÔÚ‰›· ·˘Ù‹ ÚˆÙÔÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠÛÙÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ™ÎÚÈ¿ÌÈÓ ÙÔ 1903, ÛÙËÓ 4Ë ÛÔÓ¿Ù· ÁÈ· È¿ÓÔ: ˆ˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘ ÌÔÚ› Ó· ıˆÚËı› ˆ˜ ÚÔ¿ÁÁÂÏÔ˜ Ù˘ ·ÙÔÓÈÎfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ™·›ÓÌÂÚÁÎ. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙȘ ÊÈÏÔÛÔÊÈΤ˜ Î·È ·ÈÛıËÙÈΤ˜ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ Û˘Óı¤ÙË, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· fï˜, Û fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ·ÚÌÔÓÈ΋ ÙÔ˘ ‰ÔÌ‹, ··ÏÏ¿ÛÛÂÙ·È ·fi ÙȘ ‰ÂÛ̇ÛÂȘ Ù˘ ÙÔÓÈÎfiÙËÙ·˜, ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·˜ Ӥ˜ χÛÂȘ. TÔ ¤ÚÁÔ ·ÎÔ‡ÛÙËΠÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ MfiÛ¯· ÙÔ 1911 ˘fi ÙË ‰È‡ı˘ÓÛË ÙÔ˘ ™¤ÚÁÈÔ˘ KÔ˘ÛÛ‚›ÙÛÎÈ Ì ÙÔÓ ™ÎÚÈ¿ÌÈÓ ÛÙÔ È¿ÓÔ. M¤¯ÚÈ ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘ Ï›Á· ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, Ô Û˘Óı¤Ù˘ ‰ÂÓ ı· ¤ÁÚ·Ê ¿ÏÏÔ Û˘ÌʈÓÈÎfi ¤ÚÁÔ.

ºˆÚ¤ OÈ ÂȉÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ Ô˘ ÚÔÛ‰ÈfiÚÈÛ·Ó ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔ˘ °Î·ÌÚÈ¤Ï ºˆÚ¤, Èı·Ófiٷٷ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ·Ó Û ‚¿ÚÔ˜ Ù˘ fiÂÚ·˜, ·Ôı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·˜ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂȘ Ù˘, ·ÚfiÙÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÛËÌ›ˆÛ ÂÈÙ˘¯›· ηٿ ÙËÓ ·ÁÎfiÛÌÈ· ÚÒÙË ÙÔ˘, ÙÔ 1900. B·ÛÈṲ̂ÓÔ ÛÙË Ì˘ıÔÏÔÁ›·, ÁÚ¿ÊËΠÁÈ· ÙȘ ÂÔÚÙ·ÛÙÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ Ù˘ fiÏ˘ MÂ˙Ȥ Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠÌÚÔÛÙ¿ Û ¤Ó· ÎÔÈÓfi ‰¤Î· ¯ÈÏÈ¿‰ˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ø˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘ ·Ô‰fiıËÎÂ

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

15

·fi Û˘ÓÔÏÈο ÔÎÙ·ÎfiÛÈÔ˘˜ ÌÔ˘ÛÈÎÔ‡˜! O ºˆÚ¤ Â¤ÏÂÍ ̛· ÌÔ˘ÛÈÎÔ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ ÌÔÚÊ‹ Ô˘ Û˘Ó‰˘¿˙ÂÈ ÙfiÛÔ ÙËÓ Úfi˙· fiÛÔ Î·È ÙÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÂÌÈÛÙ‡ÂÙ·È ÙÔ˘˜ ÚfiÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·, Ù˘ ¶·Ó‰ÒÚ·˜ Î·È ÙÔ˘ EÚÌ‹ Û ËıÔÔÈÔ‡˜. EÔ̤ӈ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ÌÈÏ‹ÛÂÈ ÁÈ· ÌÔ˘ÛÈ΋ ÛÎÈ·ÁÚ¿ÊËÛË Ù˘ ÎÂÓÙÚÈ΋˜ ÌÔÚÊ‹˜ ·ÏÏ¿ ÌÔÓ¿¯· ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·Û·ÊÔ‡˜ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ·˜, ·Ú¯·ÈÔÚÂÔ‡˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÙÚ˘ÊÂÚ‹˜, Ô˘ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈ΋ Î·È ÂÂÓ‰‡ÂÈ ÙË ¯·Ï·Ú‹ ÏÔ΋.

O ̇ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÂÓ¤Ó¢Û ȉÈfiÌÔÚÊ· ÌÔ˘ÛÈο ¤ÚÁ· οı ›‰Ô˘˜: fiÂÚ˜, ÔÚ·ÙfiÚÈ·, Û˘ÌʈÓÈ΋ ÌÔ˘ÛÈ΋, ÙÚ·ÁÔ‡‰È

OÚÊ Î·È NfiÓÔ TÔ 1968, ÛÙË ™ÙÔ˘ÙÁ¿Ú‰Ë ·ÎÔ‡ÛÙËΠÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ¤Ó·˜ ·ÎfiÌ· ¶ÚÔÌËı¤-

16

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

·˜, ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÊÔÚ¿ ‚·ÛÈṲ̂ÓÔ˜ ÛÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘. TÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ K·ÚÏ OÚÊ ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÈ ÙËÓ ÙÚÈÏÔÁ›· ÙÔ˘ Û˘Óı¤ÙË ‚·ÛÈṲ̂ÓË Û Ô›ËÛË ·Ú¯·›ˆÓ ÙÚ·ÁÈÎÒÓ, Ô˘ ¿Ú¯ÈÛ Ì ÙËÓ AÓÙÈÁfiÓË (1949) Î·È Û˘Ó¯›ÛÙËΠ̠ÙÔÓ Oȉ›Ô‰· T‡Ú·ÓÓÔ (1959). EÓÒ ÛÙ· ‰‡Ô ÚÒÙ· ¤ÚÁ· Ô OÚÊ ÌÂÏÔÔ›ËÛ ÙË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ X·›ÏÓÙÂÚÏÈÓ, ÛÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· Â¤ÏÂÍ ÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô Î›ÌÂÓÔ, ÎÚ›ÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ ˆ˜ Ôχ ·ÓÒÙÂÚÔ. TÔ ‡ÊÔ˜ ÙÔ˘, ‚·Û›˙ÂÙ·È Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó ÛÙÔÓ Ú˘ıÌfi Î·È ·ÍÈÔÔÈ› ÙÔ˘˜ ‰˘Ó·ÌÈÎÔ‡˜ ÙÔÓÈÛÌÔ‡˜ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜. H ÔÚ¯‹ÛÙÚ· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ 4 È¿Ó·, 6 ÊÏ¿Ô˘Ù·, 6 fiÌÔÂ, 6 ÙÚÔÌ¤Ù˜, 6 ÙÚÔÌfiÓÈ·, 4 Ì¿ÓÙ˙Ô, 4 ¿Ú˜, ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi fiÚÁ·ÓÔ Î·È ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎfi fiÚÁ·ÓÔ, 9 ÎÔÓÙÚ·Ì¿Û· Î·È Ï‹ıÔ˜ ÎÚÔ˘ÛÙÒÓ, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÔÔ›· Î·È Ì˯·Ó‹ ı‡ÂÏÏ·˜. TÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Â›Ó·È ˘Ô‚ÏËÙÈÎfi Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· ‰¤Ô˘˜ Û˘Ì‚·Ù‹ ÚÔ˜ ÙÔ ı¤Ì·. «TÚ·Áˆ‰›· ÁÈ· ÙËÓ ·ÎÔ‹» ˘ÔÙÈÙÏ›˙ÂÈ Ô §Ô˘›Ù˙È NfiÓÔ ÙÔÓ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·, Ô˘ ·ÚÔ˘Û›·Û ÛÙË BÂÓÂÙ›·

ÙÔ 1984: οı ›¯ÓÔ˜ ı·ÙÚÈÎfiÙËÙ·˜ ‹ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ¤¯ÂÈ ·ÔÌ·ÎÚ˘Óı›. H ȉ¤· ‹Ù·Ó Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó «ÌÔ˘ÛÈΤ˜ ÓËÛ›‰Â˜», Ô˘ ı· «·ÊËÁÔ‡ÓÙ·Ó» ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ηıÒ˜ ı· ÏËÛ›·˙·Ó Î·È ı· ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÔÓÙ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ·ÎÚÔ·Ù¤˜. EÙÛÈ ÍÂΛÓËÛ ÁÈ· ÙÔÓ Û˘Óı¤ÙË Ì›· ÂÚÈ¤ÙÂÈ·, Ë ·Í›· Ù˘ ÔÔ›·˜ ‹Ù·Ó ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ Ù·Í›‰È: ÛÙfi¯Ô˜ Ë ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ «‰Ú¿Ì·ÙÔ˜ ÛÙË ÌÔ˘ÛÈ΋» (Û ·ÓÙȉȷÛÙÔÏ‹ Ì ÙÔ «‰Ú¿Ì· ÁÈ· ÌÔ˘ÛÈ΋», fiˆ˜ ÔÚ›˙ÂÙ·È ·Ú·‰ÔÛȷο ÛÙËÓ IÙ·Ï›· Ë fiÂÚ·). H ÚfiÎÏËÛË ÁÈ· ÙÔÓ ·ÎÚÔ·Ù‹ Â›Ó·È Ó· ·Ó·˙ËÙ¿ ÙÔÓ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ·ÎÔ˘ÛÙÈÎfi ÙÚfiÔ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ Î·È Ó· ÌËÓ ·‡ÂÈ Ó· ÂÍÂÚÂ˘Ó¿ οı ÌÔ˘ÛÈÎfi ÙÔ›Ô ‰È·ÚÎÒ˜ ÂÎ Ó¤Ô˘. TÔ ÏÈÌÚ¤ÙÔ ÙÔ˘ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘ M¿ÛÛÈÌÔ K·ÙÛ¿ÚÈ ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi Û·Ú¿ÁÌ·Ù· ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο, ÈÙ·ÏÈο Î·È ÁÂÚÌ·ÓÈο, Ô˘ ÂÂϤÁËÛ·Ó ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο Ì ÌÔ˘ÛÈÎfi ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ. H ¤ÓÓÔÈ· ÙˆÓ ÏfiÁˆÓ ‰È·Ï‡ÂÙ·È ÛÙÔÓ ‹¯Ô. H ȉ¤· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ˆ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, fiˆ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔÓ ¶Úˆ-

Õ O Σ ργιος Kουσεβτσκι διη$θυνε για πρτη φορ το συμφωνικ ργο «Προμηθ ας, Ποημα της Φωτις» του Aλ. Σκριμπιν στη Mσχα, το 1911 (φωτ.: Laning Humphrey Journalistic Archive).

P O συνθ της Λουτζι Nνο. H ουσα του δικο$ του «Προμηθ α» βρσκεται στη διαρκ αντιπαρθεση του αποσπασματικο$, του εξαρθρωμ νου, του πολυεππεδου, του αντιφατικο$, στο πλασιο μιας αυτοβιογραφικς σ$νθεσης που διαρκς επερωτ τον εαυτ της.

Õ H Kολ τ Λορν ως I στην παγκσμια πρτη του «Προμηθ α» του Kαρλ Oρφ, στις 24 Mαρτου 1968, στο Kρατικ Θ ατρο της Bυτεμβ ργης στη Στουτγρδη (φωτ.: BASF).

Ù·ÁfiÚ· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· ηıÒ˜ Î·È Ë ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛË ÙÔ˘ NfiÓÔ ·fi ÙÔ ÛÙÂÓ¿ Ì·ÚÍÈÛÙÈÎfi ·ÚÂÏıfiÓ ÙÔ˘, Â›Ó·È Î·ıÔÚÈÛÙÈο. H Ô˘Û›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÁÈ· ÙÔÓ NfiÓÔ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ‰È·Ú΋ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ÙÔ˘ ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈÎÔ‡, ÙÔ˘ ÂÍ·Úıڈ̤ÓÔ˘, ÙÔ˘ ÔÏ˘Â›‰Ԣ, ÙÔ˘ ·ÓÙÈÊ·ÙÈÎÔ‡ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÌÈ·˜ ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈ΋˜ Û‡ÓıÂÛ˘ Ô˘ ‰È·ÚÎÒ˜ ÂÂÚˆÙ¿ ÙÔÓ Â·˘Ùfi Ù˘: ¤Ó· ÌÓËÌÂÈ҉˜ -ÙÚ›ˆÚÔ- ÌÔ˘ÛÈÎfi Ù·Í›‰È Û ÂÓÓ¤· ̤ÚË, ÁÈ· ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ηٷÛ΢¿ÛÙËΠÂȉÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ ·ÎÚfi·Û˘ Î·È ÙÔ ÔÔ›Ô ÍÂÎÈÓ¿ ·fi ÙÔ X¿Ô˜ Î·È ÙË °¤ÓÂÛË ÁÈ· Ó· ηٷϋÍÂÈ ÛÙÔÓ «Ó¤Ô ¶ÚÔÌËı¤·, ·Ó›ÎËÙÔ ÛÙËÓ ¤ÚËÌÔ».

MÔÓfiÏÔÁÔÈ Î·È ÔÚ·ÙfiÚÈ· TÔ Ô›ËÌ· ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ °Î·›Ù ¤¯ÂÈ ÌÂÏÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙfiÛÔ Ô ºÚ·ÓÙ˜ ™Ô‡ÌÂÚÙ (D.674) fiÛÔ Î·È Ô XÔ‡ÁÎÔ BÔÏÊ (G. 48). O °Î·›Ù ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Â‰Ò ˆ˜ ·ÔÏÔÁËÙ‹˜ ÂÓfi˜ ËÚˆÈÛÌÔ‡ ‚›·ÈÔ˘ Î·È ÁÂÌ¿ÙÔ˘ ·fiÁÓˆÛË, Ô˘ ·„ËÊÒÓÙ·˜ ÙȘ ··ÁÔÚ‡ÛÂȘ ÓÈο ÙÔ ·ÈÒÓÈÔ ÂÚˆ-

̤ÓÔ Î·È ÙÔÓ ·ÓÙÔ‰‡Ó·ÌÔ ¯ÚfiÓÔ. O ‹Úˆ·˜ -Ô Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˘, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ £‡ÂÏÏ· Î·È OÚÌ‹ (Sturm und Drang)- ·„ËÊ¿ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜: ·›ÚÓÔÓÙ·˜ ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘˜ Ï¿ıÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ηْ ÂÈÎfiÓ· Î·È ÔÌÔ›ˆÛË. TÔ 1819 Ô ™Ô‡ÌÂÚÙ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È Ì ¤Ó·Ó ÌÂÁ·ÏfiÚÂÔ, ¤ÓÙÔÓ· ‰Ú·Ì·ÙÈÎfi ÌÔÓfiÏÔÁÔ, Ô˘ ÌÔÓ¿¯· ·ÚÔ‰Èο ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Ï˘ÚÈΤ˜ ÛÙÈÁ̤˜. TÔ 1889 Ô BÔÏÊ ÂÂÍÂÚÁ¿˙ÂÙ·È Ì›· Ï‹ÚË ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ ÛÎËÓ‹. AÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌÂÓÔ˜ fiÙÈ Ë ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜ ÍÂÂÚÓ¿ ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ʈӋ˜ Î·È È¿ÓÔ˘, ¤Ó·Ó ¯ÚfiÓÔ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÂÈϤÁÂÈ ÔÏfiÎÏËÚË ÔÚ¯‹ÛÙÚ· ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Û˘Óԉ‡ÛÂÈ ÙË ÊˆÓËÙÈο ·Ú¿ÙÔÏÌË ÌÔ˘ÛÈ΋ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÂÌÈÛÙ¢Ù› ÛÙÔÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰È-

ÛÙ‹, Î·È Î·Ù·Ï‹ÁÂÈ ÛÙËÓ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹. TÔ 1959 ÙÔ KÚ·ÙÈÎfi £¤·ÙÚÔ ÙÔ˘ K¿ÛÛÂÏ Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜ ÂÁηÈÓÈ¿ÛÙËΠ̠ÙÔ ÛÎËÓÈÎfi ÔÚ·ÙfiÚÈÔ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ PÔ‡ÓÙÔÏÊ B¿ÁÎÓÂÚ - P¤ÁÎÂÓ˘, Ì›· Û‡ÓıÂÛË Ô˘ ÈÛÔÚÚÔ› ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ B¿ÈÏ Î·È ÙÔÓ ™ÙÚ·‚›ÓÛÎÈ Û fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ Ú˘ıÌÔ‡˜ Î·È ·ÚÌÔÓ›·. TÔ ÔÚ·ÙfiÚÈÔ ¶ÚÔÌËı¤·˜ (1880) ÙÔ˘ BÚÂÙ·ÓÔ‡ Û˘Óı¤ÙË XÈÔ‡ÌÂÚÙ ¶¿ÚÚ˘ (18481918) ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· §˘fiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ™¤Ïϸ Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠÛÙÔ ºÂÛÙÈ‚¿Ï ÙÔ˘ °ÎÏfiÛÙÂÚ ÙÔ 1880. T¤ÏÔ˜, ÛÙÔÓ °¿ÏÏÔ Û˘Óı¤ÙË P¸ӿÏÓÙÔ AÓ ÔÊ›ÏÂÙ·È Ë Î·Óٿٷ ¶ÚÔÌËı‡˜ £Úȷ̂‡ˆÓ ÁÈ· ÛÔÏ›ÛÙ˜, ¯ÔÚˆ‰›· Î·È ÔÚ¯‹ÛÙÚ·, Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠÙÔ 1908.

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

17

O Προμηθας στο χορ δραμα

Tου A ¡¢ƒŒ∞ P π∫Õ∫∏ Kριτικο - ιστορικο χορο

O

™O KI AN ÌÔÚ› Ó· Ê·›ÓÂÙ·È ·Ú¿ÍÂÓÔ, Ô TÈÙ¿Ó·˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ –Ô ‚›Ô˜ Î·È Ë ÔÏÈÙ›· ÙÔ˘– ·ԉ›¯ıËÎÂ Ô ‰ËÌÔÊÈϤÛÙÂÚÔ˜ ‹Úˆ˜ ¯ÔÚÔı·ÙÚÈÎÒÓ ÂÎÊÚ¿ÛÂˆÓ Î·È ÂÍ¿ÚÛÂˆÓ Û ÛÂÈÚ¿ ÚÔÙÈÌ‹Ûˆ˜ ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ OÚʤ· Î·È ÙÔÓ AfiÏψӷ. H‰Ë, ·fi ÙÔÓ 16Ô ·ÈÒÓ· Î·È ÙË Ì·ÎÚ¿ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ ·ÔηÏÔ‡ÌÂÓÔ˘ «·˘ÏÈÎÔ‡ Ì·Ï¤ÙÔ˘», ÔÈ ¿Ú¯ÔÓÙ˜ ·Ú¤ÛÎÔÓÙ·Ó Ó· ·Ú›ÛÙ·ÓÙ·È Û ı¿̷ٷ Û¯ÂÙÈο. K¿ÔÙÂ Î·È Ó· Ù· ηıÔ‰ËÁÔ‡Ó. Oˆ˜ Ô ÎfiÌ˘ ºÈÏ›Ô ™·Ó M·ÚÙ›ÓÔ ÓÙ’ AÓÁÎÏȤ Ô˘ ·ÚÔ˘Û›·Û ÛÙËÓ ·˘Ï‹ Ù˘ ™·‚Ô˝·˜ ÙÔ Ì·Ï¤ÙÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·˜, KϤÙ˘ Ù˘ £Â˚΋˜ ºÏfiÁ·˜ (1630). EÓ·Ó ·ÈÒÓ· ·ÚÁfiÙÂÚ· Ì·˜ ¤Ú¯ÂÙ·È Ë Ì·ÚÙ˘Ú›· ÁÈ· ÌÈ· ·Ú·ÁˆÁ‹ ¿ÍÈ· ÙˆÓ ÙÛ¿ÚˆÓ Ù˘ PˆÛ›·˜. O IÙ·Ïfi˜ ¯ÔÚÔÁÚ¿ÊÔ˜ ºÚ·ÓÙÛ¤ÛÎÔ K·ÏÙÛ‚¿ÚÔ, Ô˘ ‰È·‚ÈÔ‡Û ÛÙËÓ AÁ. ¶ÂÙÚÔ‡ÔÏË, ÚÔÛʤÚÂÈ ÛÙÔ £¤·ÙÚÔ ÙÔ˘ OÚ¿ÓÈÂÓÌ·Ô˘Ì ÙÔ «Ì¤Á·-ı¤·Ì·» ¶ÚÔÌËı¤·˜ Î·È ¶·Ó‰ÒÚ·.

MÂÙfi‚ÂÓ K·ıÔÚÈÛÙÈ΋ ı· Â›Ó·È Ë ¤Ó·ÚÍË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, Ô˘ ÛÙËÓ ¤ÎÚËÍË ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ £‡ÂÏÏ· Î·È OÚÌ‹ Î·È Ï›ÁÔ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ¤ÎÚËÍË ÙÔ˘ «ÚÔÌ·ÓÙÈÎÔ‡» Ì·Ï¤ÙÔ˘, ı· ÛÙÈÁÌ·ÙÈÛÙ› ·fi ÙÔ ‰›Ú·ÎÙÔ «ËÚˆÈÎfi-·ÏÏËÁÔÚÈÎfi»

18

H

K A £ H M E P I N H

B

H O Γκερτ Pινχολμ και η Iλζε Σουλτς στα «Πλσματα του Προμηθα» του Mπετβεν, πως παρουσιστηκαν στις 27 Iουνου 1949 στη γερμανικ Kρατικ Oπερα του Bερολνου. Eξφυλλο του περιοδικο# Neue Berliner Illustrierte (φωτ.: S. Enkelmann).

Ì·Ï¤ÙÔ ÙÔ˘ ™·Ï‚·ÙfiÚ BÈÁηÓfi T· ¶Ï¿ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·. BȤÓÓË ÙÔ˘ 1801 Î·È ÂȘ ÌÓ‹ÌËÓ Î·È ‰fiÍ·Ó Ù˘ A˘ÙÔÎÚ¿ÙÂÈÚ·˜ M·Ú›·˜ - £ËÚÂÛ›·˜, Ô §Ô‡Óقȯ ‚·Ó MÂÙfi‚ÂÓ ÚÔÛʤÚÂÈ ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘. ¢‡Ô TÈÙ¿Ó˜ Ì·˙›; O¯È ·ÎÚÈ‚Ò˜. H ÌÔ˘ÛÈ΋ ·ÔÙÂÏ› ‰Â›ÁÌ· Ù˘ÈÎfi Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Î·È ÙˆÓ ¯ÔÚÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ ËıÒÓ Ù˘ Î·È ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ ·fi ÂΛÓË, .¯. ÙÔ˘ °ÎÏԢΠÁÈ· ÙÔÓ ¢ÔÓ ZÔ˘¿Ó (1761). AÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÂȉÈο ·˘Ùfi ÙÔ Ì·Ï¤ÙÔ Â‰Ò, ÙÔ‡ÙÔ ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔ fiÙÈ ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ÌÔ˘ÛÈÎÔÏÔÁÈο Î·È ¯ÔÚÔı·ÙÚÈο ¤Ó· ÁÂÁÔÓfi˜: ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

MÂÙfi‚ÂÓ Î·È ¢ÔÓ ZÔ˘¿Ó ÙÔ˘ °ÎÏÔ˘Î, Û·Ó ·ÚÙÈÙÔ‡Ú˜ Î·È ‰Â›ÁÌ·Ù· ÁÚ·Ê‹˜ ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ¯ÔÚÔÁÚ¿ÊˆÓ Ù˘ ÂÔ¯‹˜, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÌÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ÌÂÙ·ÛÙÚÔÊ‹ ÚÔ˜ ÙÔ ‰Ú·Ì·ÙÈÎfi ballet d’ action Î·È Û ·ÚÙÈÙÔ‡Ú˜ «ÌÂÁ¿ÏˆÓ» Û˘ÓıÂÙÒÓ. OÈ BÈÁηÓfi Î·È AÓÙ˙ÔÏ›ÓÈ, Ô˘ ˘¤ÁÚ·„·Ó ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· Î·È ÙÔÓ ¢ÔÓ ZÔ˘¿Ó, Ì·˙› Ì ÙÔÓ Z·Ó-ZÔÚ˙ NÔ‚¤Ú, ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ·Ó ÙÔ Ì·Ï¤ÙÔ ·fi ÙÔÓ «·˘ÏÈÎfi» ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ ÓÙÈ‚ÂÚÙÈÛÌ¿Ó, ÔÚÈÛÙÈο Î·È Î·ıÔÚÈÛÙÈο. Ö˜, ÁÈ·Ù› ¿Ú·ÁÂ Ô BÈÁηÓfi, fiÙ·Ó ·Ó·‚›ˆÛ T· ¶Ï¿ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙÔ ı¤·ÙÚÔ

§· ™Î¿Ï· ÙÔ˘ MÈÏ¿ÓÔ˘, ÎÚ¿ÙËÛ ÌfiÓÔ 4 ·fi Ù· 16 ¯ÔÚ¢ÙÈο ÓÔ‡ÌÂÚ· Ù˘ ÚˆÙfiÙ˘˘ ·ÚÙÈÙÔ‡Ú·˜ ÙÔ˘ MÂÙfi‚ÂÓ Î·È ÚÔÙ›ÌËÛ ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ X¿ÈÓÙÓ Î·È ÙÔ˘ °Èfi˙ÂÊ B¿ÈÁÎÏ, A˘ÛÙÚÈ·ÎÔ‡ Û˘Óı¤ÙË ÔÏÏÒÓ ballets d’ action; IÛˆ˜ ÂÂȉ‹ ¯ÚÂÈ¿ÛÙËΠ«Î¿ÙÈ ¿ÏÏÔ» ÁÈ· ¤Ó· ¯ÔÚ¢ÙÈÎfi ÂÍ¿Ú·ÎÙÔ ÎÔÏÔÛÛfi Ì ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi «M˘ıÔÏÔÁÈÎfi M·Ï¤ÙÔ»! TÔ 1970, ÁÈ· Ù· 200 ¯ÚfiÓÈ· ·fi ÙË Á¤ÓÓËÛË ÙÔ˘ TÈÙ¿Ó· (ÙÔ˘ MÂÙfi‚ÂÓ, fi¯È ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·!) Ë ÁÂÓ¤ÙÂÈÚ¿ ÙÔ˘, BfiÓÓË, ·Ú·ÁÁ¤ÏÏÂÈ Û ¤Ó·Ó ÌÂÁ¿ÏÔ ¯ÔÚÔÁÚ¿ÊÔ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ÙÔÓ ÔÏ˘ÙÈÌË̤ÓÔ ÛÂÚ ºÚ¤ÓÙÂÚÈÎ AÛÙÔÓ ‰È¢ı˘ÓÙ‹ ÙÔ˘ B·ÛÈÏÈÎÔ‡ M·Ï¤ÙÔ˘, Kfi‚ÂÓÙ °Î¿ÚÓÙÂÓ- ÌÈ· ·Ó·‚›ˆÛË ÙˆÓ ¶Ï·ÛÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·. (TÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÌÂٷʤÚıËÎÂ Î·È ÛÙÔ ÂÚÈԉ‡ÔÓ ÎÏÈÌ¿ÎÈÔ ÙÔ˘ B·ÛÈÏÈÎÔ‡ M·Ï¤ÙÔ˘.) O ÛÂÚ Â¤ÏÂÍ ӷ... Û·ÙÈÚ›ÛÂÈ Ì¿ÏÏÔÓ ÙÔ fiÏÔ Ú¿ÁÌ·, ÛÙ‹ÓÔÓÙ·˜ ÌÈ· «ÎˆÌˆ‰›· ËıÒÓ» Û¯ÂÙÈ΋ Ì ÙËÓ ÂÔ¯‹ ·ÚÔ˘Û›·Û˘ ÙÔ˘ ÚˆÙfiÙ˘Ô˘ Ì·Ï¤ÙÔ˘! OˆÛ‰‹ÔÙÂ, Ì ÙË ÌÔÓ·‰È΋ ÌÔ˘ÛÈ΋ Ì·Ï¤ÙÔ˘ Ô˘ Û˘Ó¤ıÂÛÂ Ô MÂÙfi‚ÂÓ, ¤¯Ô˘Ó ·Û¯ÔÏËı› ԢΠÔÏ›ÁÔÈ: ÔÈ °È·Ó TÛÈÂÏ›ÓÛÎÈ (B·ÚÛÔ‚›·, 1922), AÏÌÚ¯٠KÓÔ˘ÛÙ (NÙÂÛ¿Ô˘, 1927), ™ÂÚ˙ §ÈÊ¿Ú (OÂÚ· ¶·ÚÈÛÈÔ‡, 1929), AÔ˘Ú¤Ï M›ÏÔ˜ (AÔ˘ÁÎÛÙÌÔ˘ÚÁÎ, 1933), Ô ™ÏÔ‚¤ÓÔ˜ ¶›ÓÔ MÏ·Î¿Ú (Z˘Ú›¯Ë, 1936), ÔÈ Î˘Ú›Â˜ NÈÓ¤Ù ÓÙ B·ÏÔ˘¿ (™¿ÓÙÏÂÚ’˜ °Ô˘¤Ï˜ M·Ï¤ Ù˘ AÁÁÏ›·˜, §ÔÓ‰›ÓÔ 1936), I‚fiÓ °ÎÂfiÚÁÎÈ (™‚¤ÙÛÈÓÁÎÂÓ, 1939), T·ÙÈ¿Ó· °ÎÛfi‚-

H Σκην απ τον Ûη (OÂÚ· AÓ·ÙÔÏÈÎÔ‡ BÂÚÔÏ›ÓÔ˘, 1948), ÔÈ Î‡ÚÈÔÈ O˘›ÏÈ·Ì KÚ›ÛÙÂÓÛÂÓ (M·Ï¤ÙÔ O˘¤ÛÙ, °ÈÔ˘-H¶A, 1953), EÚȯ B¿ÏÙÂÚ (NÙ›ÛÂÏÓÙÔÚÊ, 1966) Î·È ¿ÏÈ ÈÔ ÚfiÛÊ·Ù· ÔÈ Î˘Ú›Â˜ EÏÛ· M·ÚÈ¿Ó ÊÔÓ Pfi˙ÂÓ (°Î¤ÙÂÌÔÚÁÎ, 1972), M¿È-EÛÙÂÚ MÔ‡ÚÓÙÌ·· (M·Ï¤ÙÔ EÛıÔÓ›·˜, 1976)... Ô Î·Ù¿ÏÔÁÔ˜, ÚÔÊ·ÓÒ˜, ‰ÂÓ ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ Â‰Ò!

¶·Ú·ÏÏ·Á¤˜ Y‹ÚÍ·Ó Î¿ÔÈÔÈ ¿ÏÏÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ›, Ô˘ ›‰·Ó Ï›ÁÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÙÔ ı¤Ì· «¶ÚÔÌËı¤·˜». H ÂÚ›ÊËÌË ÛfiÔ˘-ÁÔ‡Ì·Ó §fiÈ ºÔ‡ÏÂÚ, Ô˘ ıˆÚÂ›Ù·È ·fi ÙÔ˘˜ Ûη·Ó›˜ ÙÔ˘ «ÌfiÓÙÂÚÓ ÓÙ·Ó˜» Î·È ¤‰ˆÛ ȉȷ›ÙÂÚË ÛËÌ·Û›· ÛÙ· ı·ÙÚÈο Âʤ Ì ÊÒÙ· Î·È ÛÎËÓÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·, ·ÔÛÎÔÒÓÙ·˜ Û ¤Ó· ı¤·Ì· Ì¿ÏÏÔÓ, ·ÚÔ˘Û›·Û ÙÔÓ ‰ÈÎfi Ù˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ Û˘ÌʈÓÈÎÔ‡ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ™ÎÚÈ¿ÌÈÓ ¶ÚÔÌËı¤·˜, ÙÔ ¶Ô›ËÌ· Ù˘ ºˆÙÈ¿˜ (1911). °È· ÙÔ 1914, ·˘Ùfi Î·È ·Ó ‹Ù·Ó ÓˆÙÂÚÈÛÌfi˜! TËÓ ›‰È· ÌÔ˘ÛÈ΋ ı· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ Î·È Ô Mȯ·‹Ï §·‚ÚfiÊÛÎÈ ÁÈ· ÙÔ M·ÏÛfiÈ (1981), Û ÌÈ· ËÚˆÈ΋ - ÛÔÛÈ·ÏÈÛÙÈ΋ - ÌÂÁ·ÏfiÛÙÔÌË (Ê˘ÛÈο) ¤Î‰ÔÛË. TÔ ›‰ÈÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Î·È Ô KÔ˘‚·Ófi˜ AÏÌ¤ÚÙÔ MÂÓÙ¤˙ ÁÈ· ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ÔÌÒÓ˘ÌÔ Ì·Ï¤ÙÔ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠÛÙÔ HÚÒ‰ÂÈÔ ÙÔ 1983 ·fi ÙÔ EıÓÈÎfi M·Ï¤ÙÔ Ù˘ KÔ‡‚·˜, fiÙ·Ó ÔÈ ÊÂÛÙÈ‚·ÏÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ ‹Ù·Ó ·ÊÈÂڈ̤Ó˜ ÛÙËÓ ÚÔÌËıÂ˚΋ ȉ¤·. A‰È¿ÊÔÚÔ, ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎfi Ì·ÏÂÙ¿ÎÈ, ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ ÙÔ˘

ÛÔ‚ÈÂÙÈÎÔ‡ Ú·ÏÈÛÌÔ‡, ¤Ó· ¤ÚÁÔ ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÚ›ÛÙ·ÛË, Ô˘ ˘ÂÚ·Û›ÛÙËÎ·Ó ÔÈ Î·Ù·ÏËÎÙÈÎÔ› ¯ÔÚÂ˘Ù¤˜ ÙÔ˘ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·ÙÔ˜. Ö˜, Ô MÔÚ›˜ MÂ˙¿Ú ÁÈ· ÙÔÓ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ÌÔÓfiÚ·ÎÙÔ ¶ÚÔÌËı¤· (1956) ÚÔÙ›ÌËÛ ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ Û˘Á¯ÚfiÓÔ˘ ÙÔ˘ MÔÚ›˜ O¯·Ó¿. AÔÏ·‡Û·ÌÂ, Î·È Ì›ӷÌ ÂÌ‚ÚfiÓÙËÙÔÈ ·fi ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÛÙÔ ÊÂÛÙÈ‚·ÏÈÎfi HÚÒ‰ÂÈÔ Î·Ù¿ ÙËÓ ÚÒÙË ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙˆÓ «M·Ï¤ÙˆÓ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·» ÛÙËÓ Aı‹Ó·, ÙÔ 1963. I‰È·›ÙÂÚ· Ì ÂΛÓÔ ÙÔ ·ÏËÛÌfiÓËÙÔ ÊÈÓ¿Ï Ô˘, Ô ÙÈ̈ÚË̤ÓÔ˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·ÈˆÚÂ›Ù·È -ÎÚÂÌ·Ṳ̂ÓÔ˜; ÂÛÙ·˘ÚˆÌ¤ÓÔ˜;- ·fi ÙȘ ¿Óˆ ·„›‰Â˜ ÙÔ˘ ڈ̷˚ÎÔ‡ ˆ‰Â›Ô˘! °È· ÙÔ B·ÛÈÏÈÎfi M·Ï¤ÙÔ ÙÔ˘ Kfi‚ÂÓÙ °Î¿ÚÓÙÂÓ ‰‡Ô AÁÁÏÔÈ ¯ÔÚÔÁÚ¿ÊÔÈ ·ÚÔ˘Û›·Û·Ó ÙË ‰È΋ ÙÔ˘˜ ¿Ô„Ë Î·È ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÌÔ˘ÛÈΤ˜ ÂÈÏÔÁ¤˜: Ô O˘¤ÈÓ IÁÎÏÈÓÁÎ ÙÔ ºÚ¿ÓÎÂÛÙ·˚Ó ‹ Ô MÔÓÙ¤ÚÓÔ˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ Û ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ ‰ÈÎÔ‡ Ì·˜ B·ÁÁ¤ÏË ¶··ı·Ó·Û›Ô˘ (1985) Î·È Ô N٤ȂÈÓÙ M›ÓÙÏÂ˚ ÙË ¢›ÎË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Û ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú·ÁÁÂÏ›· ÙÔ˘ ·ÁÓÒÛÙÔ˘ Ì·˜ T˙fiÊÚÂ˚ M¤ÚÓÙ˙ÔÓ (1988). £· ¤¯ÂÈ ÚÔËÁËı› ÌÈ· ÂÏÏËÓÈ΋ ¿Ô„Ë ¿ÏÈ ÛÙÔ ÊÂÛÙÈ‚·ÏÈÎfi HÚÒ‰ÂÈÔ ÙÔ˘ 1983 Î·È ÛÙÔ ·ÊȤڈ̷ ÛÙËÓ ÚÔÌËıÂ˚΋ ȉ¤·: ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÔÚfi‰Ú·Ì· Î·È Ë P·ÏÏÔ‡ M¿ÓÔ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔ ¯ÔÚÔı·ÙÚÈÎfi ¤ÚÁÔ ¶ÚÔÌËı¤·˜-AÓıÚˆÔ˜. M ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ °ÈÒÚÁÔ˘ TÛ·ÁοÚË Î·È ÎÔÛÙÔ‡ÌÈ· ÙÔ˘ MÈÏÙÈ¿‰Ë M·ÎÚ‹ ÚfiÛÊÂÚ ÙËÓ È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙ· οÔÈˆÓ «ÔÙÈÎÒÓ ·È¯ÓȉÈÒÓ» (·ÎÙ›Ó˜

«Προμηθα» του Mπομπ Γουλσον στο Mγαρο Mουσικς το 2001 (φωτ.: Stefanos).

ϤÈ˙ÂÚ, ·Ó ı˘Ì¿Ì·È ηϿ) Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó «Ì ÙË ÊÚÔÓÙ›‰· ÙÔ˘ ηıËÁËÙ‹ ÙÔ˘ ¶ÔÏ˘Ù¯Ó›Ԣ ¶ÂÚÈÎÏ‹ £ÂÔ¯¿ÚË Î·È ÙÔ˘ ‚ÔËıÔ‡ ÙÔ˘ AϤͷӉÚÔ˘ KÔ˘ÙÛ·Ì¤ÛË. T· Û¯¤‰È· ·˘Ù¿ ÚԤ΢Ù·Ó ·fi ÌÂϤÙ˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ Ù˘ OÙÈ΋˜ ÛÙË M˯·ÓÈ΋, ÛÙÔ EÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ AÓÙÔ¯‹˜ ÙˆÓ YÏÈÎÒÓ ÙÔ˘ EM¶». M ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ BÔ‡ÏÁ·ÚÔ˘˜ «ÎÏ·ÛÈÎÔ‡˜» ¯ÔÚÂ˘Ù¤˜, ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ‹Ù·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ «ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎfi» ·Ú¿ «ÂÍÚÂÛÈÔÓÈÛÙÈÎfi» ‹ «ÂÎÊÚ·ÛÙÈÎfi». EÓ· ‰Â‡ÙÂÚÔ Û¯¤‰ÈÔ Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È ˆ˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜-TÔ ¶Ó‡̷, Ì ÌÔ˘ÛÈ΋ ¿ÓÙ· ÙÔ˘ °ÈÒÚÁÔ˘ TÛ·ÁοÚË, ÛÎËÓÔıÂÛ›· N›ÎÔ˘ ¶·ÚÔ›ÎÔ˘ Î·È ÛÎËÓÈο-ÎÔÛÙÔ‡ÌÈ· AÓÓ·˜ ¶ÂÚÓÙfi. TÔÓ I·ÓÔ˘¿ÚÈÔ 2001, ÛÙÔ M¤Á·ÚÔ MÔ˘ÛÈ΋˜ AıËÓÒÓ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Ù˘ ¶ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ OÏ˘ÌÈ¿‰·˜ 2004, ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËÎÂ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ ‰È¿ÛËÌÔ˘ ÛÎËÓÔı¤ÙË-ÂÈÎÔÓÔÎÏ¿ÛÙË Î¿ı ÌÔÚÊ‹˜ ÛÎËÓÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘ (fiÂÚ·, ¯ÔÚfi˜, ı¤·ÙÚÔ) PfiÌÂÚÙ °Ô˘›ÏÛÔÓ. ™ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ ÌÔ˘ ÛÙËÓ «K·ıËÌÂÚÈÓ‹» Ì·˜ ÂÊËÌÂÚ›‰· (24.2.01) ¤ÁÚ·Ê· ÁÈ· «·ÓÙÈΛÓËÛË, ·‰ÂÍÈfiÙËÙ·, ·ÏfiÙËÙ· ̤¯ÚÈ ·ÏÔ˚ÎfiÙËÙ·, ·Ì˯·Ó›·...» KÈÓËÛÈÔÏÔÁ›·/¯ÔÚÔÁÚ·Ê›· ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÙÔ˘ °Ô˘›ÏÛÔÓ Î·È/‹ ÙÔ˘ Û˘ÓÂÚÁ¿ÙË ÙÔ˘ T˙. ºÚÈÙ˙¤ÓÈ, ηıÒ˜ ‰ÂÓ ·Ó·ÊÂÚfiÙ·Ó ¿ÏÏÔ fiÓÔÌ· ÛÙË ‰È·ÓÔÌ‹. T¤ÏÔ˜, ·Í›˙ÂÈ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì fiÙÈ ÛÙË M·Û·¯Ô˘Û¤ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ÌÈ· ¯ÔÚ¢ÙÈ΋ ÔÌ¿‰· Ô˘ ÙÈÙÏÔÊÔÚÂ›Ù·È ¶ÚÔÌËı¤·˜ XÔÚfi˜ (Prometheus Dance). I‰Ú˘Ù¤˜ ÔÈ TfiÌÈ N¤ÌÏÂÙ Î·È NÙ·˚¿Ó· AÚ‚·Ó›ÙË-NfiÁÈ·.

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

19

Προμηθες αρχαϊκο H Aπ παρ-

Tης X ƒπ™Δÿ¡∞˜ ™ Àªμ√À§ÿ¢√À

σταση του «Προμηθα Δεσμτη» κατ τις δετερες Δελφικς Eορτς, το 1930, σε σκηνοθεσα Eας Σικελιανο (φωτ.: Mουσεο και Kντρο Mελτης Eλληνικο Θετρου).

20

H

K A £ H M E P I N H

H

¶PøTH Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË ÛÙË ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ÛÎËÓ‹ ·Ó‚·›ÓÂÈ ÙÔ 1917 ÛÙÔ ¢ËÌÔÙÈÎfi £¤·ÙÚÔ AıËÓÒÓ, ˆ˜ ÙÈÌËÙÈ΋ ÙÔ˘ E˘¿ÁÁÂÏÔ˘ ¢ÂÏÂÓ¿Ú‰Ô˘, Ì IÒ ÙË ºˆÊÒ °ÂˆÚÁÈ¿‰Ô˘. O ¢ÂÏÂÓ¿Ú‰Ô˜ ÂÈϤÁÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÛÙÚÔÊ‹˜ ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ ÚfiÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ÎÏ·ÛÈÎÔ‡ ÚÂÂÚÙÔÚ›Ô˘, fiˆ˜ Ô M¿Î‚Âı ‹ Ô AÌÏÂÙ, Î·È Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÂÚÌËÓ‡ÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ËÌ›Á˘ÌÓÔ˜, Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ÚfiÙ˘· ÌÈ·˜ Á·ÏÏÈ΋˜ ·Ú¿ÛÙ·Û˘ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ ·ÈÒÓ·. Afi ÙËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È Î·È Ë ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÛÙË ‰ËÌÔÙÈ΋ ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ K·ÏÔÛÁÔ‡ÚÔ˘. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È fï˜ ÁÈ· ÌÂÌÔӈ̤ÓË ·ÚÔ˘Û›·ÛË. ™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 1924, ÂΉËÏÒÓÂÙ·È Ó¤Ô ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·. ™Ù· ¿ÌÂÛ· Û¯¤‰È· ÙÔ˘ ıÈ¿ÛÔ˘ M·Ú›Î·˜ KÔÙÔÔ‡ÏË ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÌÈ· ·Ú¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ Û ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË °·Ï¿ÙÂÈ·˜ K·˙·ÓÙ˙¿ÎË Î·È ÌÔ˘ÛÈ΋ ¢ËÌ‹ÙÚË MËÙÚfiÔ˘ÏÔ˘, ÂÓÒ ÙÔ £¤·ÙÚÔÓ ø‰Â›Ô˘ ÚÔÙ›ıÂÙ·È Ó· ÙËÓ ·Ó‚¿ÛÂÈ Ì ÛÎËÓÔı¤ÙË ÙÔÓ ™‡ÚÔ MÂÏ¿. ¶Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

fï˜ ÌfiÓÔ Ù· Û¯¤‰È· ÙÔ˘ ˙‡ÁÔ˘˜ ™ÈÎÂÏÈ·ÓÔ‡, Ô˘ ı· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË ÙÔ 1927, ÛÙȘ ÚÒÙ˜ ¢ÂÏÊÈΤ˜ EÔÚÙ¤˜.

¢ÂÏÊÈΤ˜ EÔÚÙ¤˜ OÈ ¢ÂÏÊÈΤ˜ EÔÚÙ¤˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ‚¤‚·È· ηı·Ú¿ ı·ÙÚÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜. H ÂÚ·ÛÈÙ¯ÓÈ΋ ‰È¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜ Ê·›ÓÂÙ·È Î·È ·fi ÙËÓ ·Ú¯È΋ ÛΤ„Ë Ó· ÂÚÌËÓ‡ÛÂÈ ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ô AÁÁÂÏÔ˜ ™ÈÎÂÏÈ·Ófi˜. H E‡· ™ÈÎÂÏÈ·ÓÔ‡ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÙˆÓ ÎÔÛÙÔ˘ÌÈÒÓ, ÙȘ ¯ÔÚÔÁڷʛ˜ Î·È ÙËÓ ÂÎÁ‡ÌÓ·ÛË ÙˆÓ ÂÚ·ÛÈÙ¤¯ÓȉˆÓ ÙÔ˘ §˘Î›Ԣ EÏÏËÓ›‰ˆÓ ÁÈ· ÙÔÓ XÔÚfi, Î·È Ô ¶¿ÓÔ˜ K·ÏÔÁÂÚ›ÎÔ˜ ÂÈÌÂÏÂ›Ù·È ÙË ÛÎËÓÈ΋ ÂÈÎfiÓ· Î·È ‰È‰¿ÛÎÂÈ ÙÔ˘˜ ÚfiÏÔ˘˜ ÛÙÔÓ ı›·ÛÔ, Ô˘ ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È Î˘Ú›ˆ˜ ·fi Ì·ıËÙ¤˜ ‰Ú·Ì·ÙÈÎÒÓ Û¯ÔÏÒÓ. ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ MÔ‡ÚÏÔ˜, IÒ Ë K·ÙÂÚ›Ó· K·ÎÔ‡ÚË, HÊ·ÈÛÙÔ˜ Î·È EÚÌ‹˜ Ô HÏ›·˜ ¢ÂÛÙÔ‡Ó˘. AÚ¯È΋ ÂÈı˘Ì›· Ù˘ ™ÈÎÂÏÈ·ÓÔ‡ ‹Ù·Ó Ó· ‰Ôı› Ë ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÛÙ· ·Ú¯·›·, ÙÂÏÈο fï˜ ÌÂÏÂÙ¿ÂÈ Â› Ôχ ηÈÚfi ÙË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ Iˆ¿ÓÓË °Ú˘¿ÚË Î·È ‚¿ÛÂÈ ·˘Ù‹˜ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÙËÓ ¿Ô„‹ Ù˘ ÁÈ· ÙË ÛÎËÓÈ΋ ·ÚÔ˘-

H O Mνος Kατρκης ως Προμηθας σε πα-

H Σκην# απ τον «Προμηθα Δεσμτη» που παρουσασε το Aμφι-θατρο του Σπρου Eυαγγελτου στο Hρδειο το 1983 (φωτ.: Aρχεο Aμφι-θετρου).

ρσταση του Eλληνικο Λαϊκο Θετρου στον αρχαιολογικ χρο της Eλευσνας το 1976 (φωτ.: Eλληνικ Λαϊκ Θατρο).

και ρηξικλευθοι Û›·ÛË ÙÔ˘ XÔÚÔ‡. AÓÙÈÁÚ¿ÊÂÈ ÊÈÁÔ‡Ú˜ ÚÔÎÏ·ÛÈÎÒÓ ·ÁÁ›ˆÓ Î·È Ù·ÈÚÈ¿˙ÂÈ ÙË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘˜ Ì ÙÔ Î˘ÚÈÔÏÂÎÙÈÎfi ÓfiËÌ· ÊÚ¿ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÁÈ· Ó· ηٷϋÍÂÈ Û fi˙˜ ·˘ÛÙËÚ¿ Û¯ËÌ·ÙÔÔÈË̤Ó˜. H ‚˘˙·ÓÙÈÓ›˙Ô˘Û· ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ æ¿¯Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È Û Ϸ˚ο ÌÔÙ›‚·, ÔÈ ËıÔÔÈÔ› ʤÚÔ˘Ó ÚÔÛˆ›· Î·È ÎÔıfiÚÓÔ˘˜, ÂÓÒ Ù· ÛÎËÓÈο Î·È Ë ˘ÔÎÚÈÙÈ΋ Ù›ÓÔ˘Ó ÚÔ˜ ÌÈ· Ú·ÏÈÛÙÈ΋ ÂÚÌËÓ›·. ¶·Ú¿ ÙË Û‡Á¯˘ÛË Ô˘ ÚÔηÏ› ÙÔ fiÏÔ ı¤·Ì·, Ù· ¯ÂÈÚÔÔ›ËÙ· ÎÔÛÙÔ‡ÌÈ· Î·È ÔÈ ¯ÔÚÔÁڷʛ˜ ÎÂÚ‰›˙Ô˘Ó ÙȘ ÂÓÙ˘ÒÛÂȘ. °È· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙȘ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ·Ú¯·›Ô˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜ Ô XÔÚfi˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ‚·ÛÈÎfi Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi Ù˘ ·Ú¿ÛÙ·Û˘. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË ÚfiÙ·ÛË ·Ó·‚›ˆÛ˘ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ ÛÙÔÓ Ê˘ÛÈÎfi Ù˘ ¯ÒÚÔ, Ô˘ ÍÂʇÁÂÈ ·fi Ù· ÚfiÙ˘· ÙˆÓ ‚ÂÓÙÂÙÈÎÒÓ ıÈ¿ÛˆÓ Ù˘ ÂÔ¯‹˜. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ Â·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÛÙȘ ‰Â‡ÙÂÚ˜ ¢ÂÏÊÈΤ˜ EÔÚÙ¤˜ ÙÔ˘ 1930 Û ÌÈ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙ˘ÏÈ˙·ÚÈṲ̂ÓË ·Ú¿ÛÙ·ÛË, ηıÒ˜ ÔÈ Û˘ÓÂÓÓÔ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË ÂÓfi˜ ͤÓÔ˘ ÛÎËÓÔı¤ÙË ‰ÂÓ ÙÂÏÂÛÊÔÚÔ‡Ó Î·È Ë E‡· ™ÈÎÂÏÈ·ÓÔ‡ ˘ÔÁÚ¿ÊÂÈ ÌfiÓË Ù˘ È· ÙË ÛÎËÓÔıÂÛ›·.

•·Ó··›˙ÂÙ·È ·ÚÎÂÙ¤˜ ÊÔÚ¤˜ ·fi ÌÂÌÔӈ̤ÓÔ˘˜ Û˘ÓÙÂÏÂÛÙ¤˜ ÙˆÓ ¢ÂÏÊÈÎÒÓ EÔÚÙÒÓ. M ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹ ÙÔÓ °ÂÒÚÁÈÔ MÔ‡ÚÏÔ ·Ó‚·›ÓÂÈ ÙËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿ Û ‰‡Ô ·Ú·ÁˆÁ¤˜: ÛÙËÓ AÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, ·fi ÙËÓ EÙ·ÈÚ›· EÏÏ‹ÓˆÓ K·ÏÏÈÙ¯ÓÒÓ (°·‚ÚÈËÏ›‰Ë, ¢ÂÓ‰Ú·Ì‹, ¶·Ú·Û΢¿, N¤˙ÂÚ), Ì ·Ó·ÁÁÂÏı›۷ IÒ ÙËÓ K˘‚¤ÏË (·ÏÏ¿ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÏfiÁˆ ·Ù˘¯‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ K˘‚¤Ï˘ ¤·ÈÍ ÙÂÏÈο Ë ÎfiÚË Ù˘, MÈÚ¿ÓÙ· M˘Ú¿Ù) Î·È ÛÙÔ K¿ÈÚÔ, ·fi ÛÙÂϤ¯Ë ÙÔ˘ ıÈ¿ÛÔ˘ OÂÚ¤Ù·˜ M¿ÓÔ˘ ºÈÏÈ›‰Ë, Ì IÒ ÙËÓ HÚÒ X·ÓÙ¿. TÔ 1931 Ô MÔ‡ÚÏÔ˜ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ› ÛÙÔ ·Ó¤‚·ÛÌ· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ô˘ ‰ÈÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ Ô OÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ AÚ¯·›ÔÓ ¢Ú¿Ì· ÛÙÔ ¶·Ó·ıËÓ·˚Îfi ™Ù¿‰ÈÔ. ™ÎËÓÔı¤Ù˘ Â›Ó·È Ô §›ÓÔ˜ K·Ú˙‹˜ (Ì·ıËÙ‹˜ ÁÈ· ¤Ó· ‰È¿ÛÙËÌ· ÙÔ˘ £ˆÌ¿ OÈÎÔÓfiÌÔ˘), Ô˘ ›¯Â ·Ú¯Èο ·Ó·Ìȯı› ÛÙËÓ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· ÙˆÓ ¢ÂÏÊÈÎÒÓ EÔÚÙÒÓ. H ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË Â›Ó·È Î·È ¿ÏÈ ÙÔ˘ °Ú˘¿ÚË, Ë ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ æ¿¯Ô˘, HÊ·ÈÛÙÔ˜ Î·È EÚÌ‹˜ Â›Ó·È Ô ¢ÂÛÙÔ‡Ó˘, ·ÏÏ¿ ÙËÓ IÒ ÂÚÌËÓ‡ÂÈ Ë AÁÁÂÏÈ΋ KÔÙÛ¿ÏË. O K·Ú˙‹˜ ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘ ÛÙ· ÛÙÔȯ›· ‰Èı˘Ú¿Ì‚Ô˘ Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ ηÈ

£Â·ÙÚÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ·fi ÙȘ ¢ÂÏÊÈΤ˜ EÔÚÙ¤˜ ¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

21

O Aλξης Mινωτ#ς ως Προμηθας στην Eπδαυρο το 1979 (φωτ.: Hνωμνοι Φωτορεπρτερ).

22

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ¤Ó· ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi ı¤·Ì· Ì ÚÔÛˆ›·, ÈÂÚ·ÙÈ΋ ·ÌÊ›ÂÛË ·ÏÏ¿ Î·È ¯Ú‹ÛË ÊˆÙÈÛÙÈÎÒÓ Âʤ. O K·Ú˙‹˜ ı· ·Ó‚¿ÛÂÈ ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ·ÎfiÌ· ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· Ì ÙÔÓ £˘ÌÂÏÈÎfi £›·ÛÔ, Û ‰È΋ ÙÔ˘ È· ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË. H ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1949 ÛÙÔ HÚÒ‰ÂÈÔ Á›ÓÂÙ·È ·ÊÔÚÌ‹ ÁÈ· ¤ÓÙÔÓ˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ AÈÌ›ÏÈÔ XÔ˘ÚÌÔ‡˙ÈÔ Î·È ÛÙÔÓ °ÚËÁfiÚÈÔ •ÂÓfiÔ˘ÏÔ, ̤۷ ·fi ÙȘ ÛًϘ Ù˘ «K·ıËÌÂÚÈÓ‹˜», Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔÓ ÔÚıfi ÙÚfiÔ ·ÚÔ˘Û›·Û˘ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜. ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Ô £Âfi‰ˆÚÔ˜ MÔÚ›‰Ë˜ Î·È IÒ Ë EÈÌ·Ṳ́ÓË •·Óı¿ÎË. ™ÙÔ˘˜ ¢ÂÏÊÔ‡˜, ÙÔ 1952, Ô K·Ú˙‹˜ ÁÈÔÚÙ¿˙ÂÈ Ù· 25 ¯ÚfiÓÈ· ·fi ÙȘ ÚÒÙ˜ ¢ÂÏÊÈΤ˜ EÔÚÙ¤˜ Ì ÌÈ· ÔχÁψÛÛË ·Ú¿ÛÙ·ÛË, ÛÙËÓ ÔÔ›· Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÂÚÌËÓ‡ÂÙ·È ÂÓ·ÏÏ¿Í ·fi ¤Ó·Ó AÌÂÚÈοÓÔ, ¤Ó·Ó NÔÚ‚ËÁfi, ¤Ó·Ó EÏ‚ÂÙfi, Î·È ·fi ÙÔÓ M¿ÓÔ K·ÙÚ¿ÎË. Afi ÙÔ 1959 ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Ô IÔÚ‰¿Ó˘ M·Ú›ÓÔ˜, ÂÓÒ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô K·Ú˙‹˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È fiÙ ˆ˜ øηÓfi˜ Î·È fiÙ ˆ˜ HÊ·ÈÛÙÔ˜.

OÈ ÎÚ·ÙÈΤ˜ ÛÎËÓ¤˜ TÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË ÂÈϤÁÂÈ ÙÔ 1962 ÙÔ KÚ·ÙÈÎfi £¤·ÙÚÔ BÔÚ›Ԣ EÏÏ¿‰Ô˜ ˆ˜ ÚÒÙË ÙÔ˘ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ·Ú¯·›Ô˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜, ΢ڛˆ˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ¤ÌÂÈÚˆÓ ËıÔÔÈÒÓ Ô˘ ··ÈÙÔ‡ÓÙ·È. AÓ‚·›ÓÂÈ Û ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË °ÈÒÚÁÔ˘ £¤ÌÂÏË Î·È ÛÎËÓÔıÂÛ›· ™ˆÎÚ¿ÙË K·Ú·ÓÙÈÓÔ‡, Ì ¶ÚÔÌËı¤· Î·È Â‰Ò ÙÔÓ IÔÚ‰¿ÓË M·Ú›ÓÔ, IÒ ÙË £¿ÏÂÈ· K·ÏÏÈÁ¿, Î·È ÎÔÚ˘Ê·›· ÙËÓ AϤη ¶·˝˙Ë. O XÔÚfi˜ ÙˆÓ øηӛ‰ˆÓ ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È ÛÙË ÛÙ¤ÁË ÙÔ˘ ÛÎËÓÈÎÔ‡, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ηÚÊÒÓÂÙ·È ÛÙÔÓ ‚Ú¿¯Ô ÙÔ˘ ÂÎÙfi˜ ÛÎËÓ‹˜, ÂÓÒ Ï›Ô˘Ó ÂÓÙÂÏÒ˜ Ù· Â͈ÙÂÚÈο Âʤ. H ÙÚ·Áˆ‰›· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Í·Ó¿ ÔÎÙÒ ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ· Û ÛÎËÓÔıÂÛ›· £¿ÓÔ˘ KˆÙÛfiÔ˘ÏÔ˘, Ì IÒ ÙËÓ EÏÏË BÔ˙ÈÎÈ¿‰Ô˘. TÔ EıÓÈÎfi £¤·ÙÚÔ ı· ·ÚÁ‹ÛÂÈ Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·. TÔÓ ·Ó‚¿˙ÂÈ ÌfiÏȘ ÙÔ 1963, ÛÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË °Ú˘¿ÚË Î·È ÛÎËÓÔıÂÛ›· AϤÍË MÈÓˆÙ‹. ¶ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ› Ô ›‰ÈÔ˜ Ì IÒ ÙËÓ EϤÓË X·Ù˙Ë·ÚÁ‡ÚË ÛÙȘ ··Ú¯¤˜ Ù˘ ηÚȤڷ˜ Ù˘ ÛÙÔ ·Ú¯·›Ô ‰Ú¿Ì·. H ·Ú¿ÛÙ·ÛË ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÎÔıfiÚÓÔ˘˜ Î·È ÚÔÛˆ›· ÁÈ· Ó· ÙÔÓ›ÛÂÈ ÙȘ ˘ÂÚÊ˘ÛÈΤ˜

‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙˆÓ ËÚÒˆÓ, ÂÓÒ Ô MÈÓˆÙ‹˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Ì „‡ÙÈÎÔ ıÒڷη Î·È Í˘ÏÔfi‰·Ú·, Î·È ÏfiÁˆ ÂÍ·Ûı¤ÓÈÛ˘ Ù˘ ʈӋ˜ ÙÔ˘, ·›˙ÂÈ ÙÔÓ ÚfiÏÔ Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÌÈÎÚÔÊÒÓÔ˘ – Ú¿ÁÌ· Ô˘ ¤Ú¯ÂÙ·È fï˜ Û ‰˘Û¿ÚÂÛÙË ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙȘ ʈӤ˜ ÙˆÓ ˘fiÏÔÈˆÓ ËıÔÔÈÒÓ. °ÂÓÈο Ë Ú·ÏÈÛÙÈ΋ ÂÚÌËÓ›· ·ÓÙ›ÎÂÈÙ·È ÛÙÔ Û¯ËÌ·ÙÔÔÈË̤ÓÔ ‡ÊÔ˜ Ô˘ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ Ë Û΢‹. H ·Ú¿ÛÙ·ÛË Â·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÙÔ 1979 Ì ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜, ·ÏÏ¿ Ì ¯·ÌËψ̤ÓÔ˘˜ ˘ÔÎÚÈÙÈÎÔ‡˜ ÙfiÓÔ˘˜ ÏfiÁˆ ËÏÈΛ·˜ ÙÔ˘ MÈÓˆÙ‹. ™ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ KÚ¿ÙÔ˘˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÙÒÚ· Ô NÈ΋ٷ˜ T۷ΛÚÔÁÏÔ˘. H ÙÚ·Áˆ‰›· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Í·Ó¿ ·fi ÙÔ EıÓÈÎfi ÙÔ 1974 Û ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË T¿ÛÔ˘ PÔ‡ÛÛÔ˘ Î·È ÛÎËÓÔıÂÛ›· T¿ÎË MÔ˘˙ÂÓ›‰Ë. ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Í·Ó¿ Ô M¿ÓÔ˜ K·ÙÚ¿Î˘ Î·È IÒ Ë AÓÓ· ™˘ÓÔ‰ÈÓÔ‡. O K·ÙÚ¿Î˘ ı· Í·Ó··›ÍÂÈ ÙÔÓ ÚfiÏÔ ‰‡Ô ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ· Ì ÙÔ EÏÏËÓÈÎfi §·˚Îfi £¤·ÙÚÔ, Û ÛÎËÓÔıÂÛ›· AϤÍË ™ÔÏÔÌÔ‡ (IÒ: AÓÓ· M·ÎÚ¿ÎË).

TÔ ÂχıÂÚÔ ı¤·ÙÚÔ TËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂÈÎÔÛ·ÂÙ›·, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ ·ÔÎÙ¿ ÔÏÔ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚË ı¤ÛË ÛÙÔ ‰Ú·Ì·ÙÔÏfiÁÈÔ ÙÔ˘ ÂχıÂÚÔ˘ ı¿ÙÚÔ˘, ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙË ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË ÛÙÚÔÊ‹ ÚÔ˜ ÙÔ ·ÈÛ¯˘ÏÈÎfi ÚÂÂÚÙfiÚÈÔ. TÔ 1979 Ë £Â·ÙÚÈ΋ EÍÔ‰Ô˜ AÈÁ·›Ô˘ ‰ÈÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ Û ¤Ó· Û‹Ï·ÈÔ ÛÙË X·ÏÎȉÈ΋ ÌÈ· ÔÏÔ‹ÌÂÚË ·ÚÔ˘Û›·ÛË Ù˘ ·ÈÛ¯˘ÏÈ΋˜ ÙÚÈÏÔÁ›·˜ Ì ٛÙÏÔ ¶ÚÔÌ‹ıÂÈ·, Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË Î·È Î¿ÔÈ· ·fi Ù· Ûˆ˙fiÌÂÓ· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¶˘ÚÊfiÚÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· §˘fiÌÂÓÔ˘. H ·Ú¿ÛÙ·ÛË, ÌÂ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ Í¤ÓˆÓ ËıÔÔÈÒÓ Î·È ÛÎËÓÔıÂÛ›· N›ÎÔ˘ ¶·ÚÔ›ÎÔ˘, ‰›ÓÂÙ·È ÛÙÔ ·Ú¯·›Ô ΛÌÂÓÔ Î·È Û ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË N›ÎÔ˘ ™Ê˘ÚfiÂÚ·. °È· ÏfiÁÔ˘˜ ۈ̷ÙÈ΋˜ ·ÓÙÔ¯‹˜, Ô ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË ÌÔÈÚ¿˙ÂÙ·È ·Ó¿ÌÂÛ· Û ‰‡Ô ËıÔÔÈÔ‡˜ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ̤ڷ˜. H Û‡ÓıÂÛË ÂÚÈԉ‡ÂÈ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· Î·È ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi, Î·È Â·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÙÔ 1996 ÛÙË ‚Ú·¯ÔÓËÛ›‰· ™·ÌÈÔԇϷ Î·È Û ·Ú·ÌÂıfiÚȘ ÂÚÈÔ¯¤˜.

O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ ·Ó‚·›ÓÂÈ ÙÔ 1983 Û ‰‡Ô ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ: ·fi ÙÔ AÌÊÈ-£¤·ÙÚÔ ÙÔ˘ ™‡ÚÔ˘ E˘·ÁÁÂÏ¿ÙÔ˘ Û ‰È΋ ÙÔ˘ ÛÎËÓÔıÂÛ›· Î·È ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË PÔ‡ÛÛÔ˘ Î·È ·fi ÙÔ £¤·ÙÚÔ T¤¯Ó˘ Û ÛÎËÓÔıÂÛ›· K¿ÚÔÏÔ˘ KÔ˘Ó Î·È ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ¶¿ÓÔ˘ MÔ˘ÏÏ¿. ™ÙËÓ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ AÌÊÈ-£Â¿ÙÚÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Ô ¢ËÌ‹ÙÚ˘ ¶··Ìȯ·‹Ï Î·È IÒ Ë §‹‰· T·ÛÔÔ‡ÏÔ˘, Û ÌÈ· ¤ÓÙÔÓË ·ÓÙ›ıÂÛË ·ÎÈÓËÛ›·˜ Î·È ˘ÂÚÎÈÓËÙÈÎfiÙËÙ·˜. H ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ XÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˘ X¿Ï·ÚË ‚·Û›˙ÂÙ·È Û Ϸ˚ο ÌÔÙ›‚·. ™ÙÔÓ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔ˘ £Â¿ÙÚÔ˘ T¤¯Ó˘ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ› Ô °ÈÒÚÁÔ˜ §·˙¿Ó˘, Ì ·Ê·ÈÚÂÙÈ΋ IÒ ÙËÓ P¤ÓË ¶ÈÙٷ΋. H ‰Â‡ÙÂÚË ÂΉԯ‹ Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ ·fi ÙÔ AÌÊÈ-£¤·ÙÚÔ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÙÔ 1992, ÛÙËÓ Ôχ ı·ÙÚÈÎfiÙÂÚË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË K.X. M‡ÚË Î·È ÌÂ Ï˘ÚÈ΋ ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ M›ÎË £ÂÔ‰ˆÚ¿ÎË. ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Â‰Ò Ô NÈ΋ٷ˜ T۷ΛÚÔÁÏÔ˘, Û ÌÈ· ‰˘Ó·ÌÈ΋ ÂÚÌËÓ›·. TÔ ı¤·Ì· Â›Ó·È ÙÒÚ· Ôχ ÈÔ ÏÈÙfi Î·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi, ¯ˆÚ›˜ ηıfiÏÔ˘ Â͈ÙÂÚÈο Âʤ. ™ÙË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË M‡ÚË ı· ·Ó‚¿ÛÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· Î·È Ô NÈ΋ٷ˜ T۷ΛÚÔÁÏÔ˘ Ì ÙÔÓ £›·ÛÔ EÈÏÔÁ‹ ÙÔ 1997 (IÒ: NfiÓË Iˆ·ÓÓ›‰Ô˘). MÈ· ·‰È¿ÊÔÚË ·ÁÁÏÈ΋ ÛÎËÓÔıÂÛ›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÙÔ 1988 ·fi ÙÔÓ K·ÏÏÈÙ¯ÓÈÎfi OÚÁ·ÓÈÛÌfi AÓ·ÙÔÏ‹ ÙÔ˘ °È¿ÓÓË BfiÁÏË, Ì ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹ ÙÔÓ ›‰ÈÔ, Û ÌÈ· ÎÏ·ÛÈ΋ ÂÚÌËÓ›·. H ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË Â›Ó·È ÙÔ˘ KˆÛÙ‹ KÔÏÒÙ·, ÔÈ ¯ÔÚÔÁڷʛ˜, Ô˘ ı˘Ì›˙Ô˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì·Ï¤ÙÔ, Â›Ó·È ÙÔ˘ °¿ÏÏÔ˘ ™ÂÚ˙ KÂÙ¤Ó, ÂÓÒ ÙËÓ IÒ ÂÚÌËÓ‡ÂÈ Ë AÓ¤˙· ¶··‰ÔÔ‡ÏÔ˘, ‰›ÓÔÓÙ·˜ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙË ÛˆÌ·ÙÈ΋ ÂÎÊÚ·ÛÙÈÎfiÙËÙ·. H ¶··‰ÔÔ‡ÏÔ˘ ı· ÂÓÙ·¯ı› Ôχ ηχÙÂÚ· ÛÙËÓ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Ô˘ ·Ó‚¿˙ÂÈ ÙÔ 1995 Ë £Â·ÙÚÈ΋ OÌ¿‰· AÙÙȘ, Û ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ¶¿ÓÔ˘ MÔ˘ÏÏ¿ Î·È ÛÎËÓÔıÂÛ›· £Âfi‰ˆÚÔ˘ TÂÚ˙fiÔ˘ÏÔ˘, Ì ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔÓ T¿ÛÔ ¢‹Ì·. H ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÏÈÙ‹ ·Ú·ÁˆÁ‹ Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙȘ ÈÛ¯˘Ú¤˜ ÔÙÈΤ˜ ·ÏÏ¿ Î·È ·ÎÔ˘ÛÙÈΤ˜ ÂÓÙ˘ÒÛÂȘ, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ·Ú¯Èο ÛÙËÓ TÔÛοÓË, ·ÚÁfiÙÂÚ· ÛÙËÓ KˆÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, ÛÙËÓ ¶¿ÙÚ· Î·È ÛÙÔ˘˜ ¢ÂÏÊÔ‡˜ Î·È ÙËÓ ÂfiÌÂÓË ÂÚ›Ô‰Ô ÌÂٷʤÚÂÙ·È Û ÎÏÂÈÛÙfi ı¤·ÙÚÔ Ì IÒ ÙË ™ÔÊ›· XÈÏÏ.

Õ O Tσος Δ#μας, Προμηθας στην παρσταση της θεατρικ#ς ομδας Aττις, σε σκηνοθεσα Θεδωρου Tερζπουλου, 1996 (φωτ.: Johanna Weber).

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

23

H O Xορς των Ωκεαν δων, απ την παρσταση του «Προμηθα Δεσμτη» στις Δελφικς Eορτς του 1927, που κινηματογραφθηκε απ τον Δημτρη Mεραβ δη (φωτ.: Θεατρικ Mουσε ο).

Aντσταση στην Tου ™ ¶⁄ƒ√À ¶ ∞°π∞ΔÕ∫∏

§

I°O ¶POTOY Ï‹ÍÂÈ Ë Úˆı˘Ô˘ÚÁÈ΋ ıËÙ›· Ù˘ M¿ÚÁηÚÂÙ £¿ÙÛÂÚ, ÎÈ ÂÓÒ Ë BÚÂÙ·Ó›· Û˘ÁÎÏÔÓÈ˙fiÙ·Ó ·fi ÙȘ ÌÂÁ¿Ï˜ ·ÂÚÁȷΤ˜ ÎÈÓËÙÔÔÈ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÓıڷΈڇ¯ˆÓ, Ô ¢›·˜ ÛÙ¤ÏÓÂÈ ÙÔÓ ÊÙÂÚˆÙfi EÚÌ‹ ÛÙË BfiÚÂÈ· AÁÁÏ›· ÁÈ· Ó· ¿ÚÂÈ ›Ûˆ ÙË ÊˆÙÈ¿ Ô˘ ›¯Â ÎϤ„ÂÈ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜, ÂΛӷ Ù· Ôχ ·ÏÈ¿ ¯ÚfiÓÈ·. K¿ˆ˜ ¤ÙÛÈ ·Ú¯›˙ÂÈ Ë ÏÔ΋ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· (1998) Ù˘ ÚÒÙ˘ –Î·È ÔÚÁÈṲ̂Ó˘– Ù·ÈÓ›·˜ ÙÔ˘ BÚÂÙ·ÓÔ‡ TfiÓÈ X¿ÚÈÛÔÓ. EÓ· ÊÈÏÌ Ô˘ ‰ÂÓ ÁÓÒÚÈÛ ÌÂÓ ÂÌÔÚÈ΋ ÂÈÙ˘¯›·, Â·ÈÓ¤ıËΠfï˜ ȉȷ›ÙÂÚ· Û ·ÚÎÂÙ¿ ‰ÈÂıÓ‹ ÊÂÛÙÈ‚¿Ï fiÔ˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯Â ÙËÓ ÂÚ·Ṳ̂ÓË ‰ÂηÂÙ›·. TfiÛÔ ÛÙÂÓ¿ Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓÔ˜ Ì ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ÂÈı˘Ì›· ÁÈ· ÁÓÒÛË, ‹ Ì¿ÏÏÔÓ ÁÈ· Â›ÁÓˆÛË, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Î·È Ù¯ÓÔÏÔÁÈ΋ ÂͤÏÈÍË, Ô Ì‡ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¤‰ˆÛ ·fi Ôχ ÓˆÚ›˜ ˘ÏÈÎfi ÛÙÔÓ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ. AÎfiÌ· ÚÔÙÔ‡ Ë ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·Ê›· ·Û¯ÔÏËı› Ì ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÂÓfi˜ Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÔ‡ TÈÙ¿Ó· ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙËÓ ‡„ÈÛÙË ı›· ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘ ¢›·, ÂΛ, ηٿ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ÂÍÚÂÛÈÔÓÈÛÌÔ‡, ÛÙȘ ÚÒÙ˜ ‰ÂηÂٛ˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, Ì›· ·fi ÙȘ ϤÔÓ ÛÔ‚·Ú¤˜ –Î·È È‰ÂÔÏÔÁÈο ÚÔԉ¢ÙÈΤ˜– ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ÂÙ·ÈÚ›˜ ÙÔ˘ BÂÚÔÏ›ÓÔ˘ Â¤ÏÂÍ ÙÔ fiÓÔÌ·

24

H

K A £ H M E P I N H

B

Prometheus Film Atelier. O ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÚÔÙ›ÌËÛË ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÏÒ˜ ÚÔÌ·ÓÙÈο ·Ú¯·ÈÔÏ·ÙÚÈÎfi˜, fiˆ˜ ‰ËÏ·‰‹ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ›¯Â ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ °Î·›ÙÂ, ™¤ÏÂ˚, M¿ÈÚÔÓ Î·È B¿ÁÎÓÂÚ. A˘Ù‹ Ë –‰Ëψ̤ӷ ·ÚÈÛÙÂÚ‹– ÂÙ·ÈÚ›· ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ ·Ú·ÁˆÁÒÓ Â¤ÏÂÍ ÙÔÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ËÌ›ıÂÔ ÂÂȉ‹, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜, ÙÔÓ ·Ó¤ÊÂÚÂ Ô K·ÚÏ M·ÚÍ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹˜ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÔÚÈ΋˜ ÙÔ˘ ‰È·ÙÚÈ‚‹˜ (1841) Ì ı¤Ì· ÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ, Ì ÙË ÊÚ¿ÛË: «O ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Ô ϤÔÓ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ AÁÈÔ˜ Î·È M¿ÚÙ˘Ú·˜ ÛÙÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ».

EÏÏËÓÈΤ˜ ·Ú·ÁˆÁ¤˜ Afi ÙȘ ÚÒÙ˜ ‰ÂηÂٛ˜ ÙÔ˘ ÂÚ·Ṳ̂ÓÔ˘ ·ÈÒÓ· ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È Î·È Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ (1928) ÂÓfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÚˆÙÔfiÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˘ ÙÔ˘ –ÁÓˆÛÙÔ‡ ΢ڛˆ˜ ˆ˜ ÔÂÚ·Ù¤Ú– ¢ËÌ‹ÙÚË MÂÚ·‚›‰Ë. H ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘ ·˘Ù‹, ·Ú·ÁˆÁ‹ Ù˘ Á·ÏÏÈ΋˜ ÂÙ·ÈÚ›·˜ «OÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ AÚ¯·›Ô˘ ¢Ú¿Ì·ÙÔ˜», ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·Ê‹ıËΠÛÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ù˘ ̤ÚÔ˜ ÛÙȘ ÚÒÙ˜ ¢ÂÏÊÈΤ˜ °ÈÔÚÙ¤˜ Ô˘ ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ ÙÔ ˙‡ÁÔ˜ ™ÈÎÂÏÈ·ÓÔ‡ ÙÔ 1927 Î·È Û˘ÌÏËÚÒıËΠ̠ÚfiÛıÂÙ· Á˘Ú›ÛÌ·Ù·, fiÙ·Ó Ë ›‰È· ·Ú¿ÛÙ·ÛË ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠ·ÚÁfiÙÂÚ· Î·È ÛÙÔ K·ÏÏÈÌ¿ÚÌ·ÚÔ Ù˘ Aı‹Ó·˜.

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

£· ÂÚ¿ÛÂÈ Û¯Â‰fiÓ ÌÈÛfi˜ ·ÈÒÓ·˜ ÁÈ· Ó’ ·Û¯ÔÏËı› Î·È ¿ÏÈ ¤Ó·˜ EÏÏËÓ·˜ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈÛÙ‹˜ Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ Ì‡ıÔ. ™ÙËÓ –¤Á¯ÚˆÌË– Ù·ÈÓ›· ÙÔ˘ KÒÛÙ· º¤ÚÚË ¶ÚÔÌËı¤·˜ Û ¢Â‡ÙÂÚÔ ¶ÚfiÛˆÔ (™Ù¤ÊÈ ºÈÏÌ 1975, ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ ™Ù·Ì¿ÙË ™·ÓÔ˘‰¿ÎË) ¤Ó·˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¤¯ÂÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ‰ÈÎÙ¿ÙÔÚ˜ Î·È ÎÂÊ·Ï·ÈÔÎÚ¿Ù˜ ‚ÈÔÌ‹¯·ÓÔ˘˜, fiˆ˜ Â¤‚·ÏÂ Ë ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›· Ù˘ ÂÔ¯‹˜.

™ÙÔÓ «˘·ÚÎÙfi ÛÔÛÈ·ÏÈÛÌfi» EӉȷ̤ۈ˜ ˘‹ÚÍ·Ó Î¿ÔÈÔÈ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·ÍÈÔÌÓËÌfiÓ¢ÙÔÈ ¶ÚÔÌËı›˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ı· ¤ÚÂ ӷ ÛÙ·ı› ηÓ›˜ ÛÙÔÓ ÛÔ‚ÈÂÙÈÎfi, ‹ Ì¿ÏÏÔÓ ÛÙÔÓ Ô˘ÎÚ·ÓÈÎfi ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔ˘ ÁχÙË Î·È ÛÎËÓÔı¤ÙË I‚¿Ó K·‚·ÏÂÚ›Ù˙ (1932). H Ù·ÈÓ›· ·˘Ù‹ ¤¯ÂÈ Ì¿ÏÏÔÓ Î·Ù·ÛÙÚ·Ê›. ™›ÁÔ˘Ú· ËıÂÏË̤ӷ. ™ÙȘ 13 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1936 ÙÔ ÎÔÌÌ·ÙÈÎfi ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ·ÊÈÎfi fiÚÁ·ÓÔ ¶Ú¿‚ÓÙ· ηÙËÁfiÚËÛ ÙÔÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi Ù˘ ˆ˜ ÊÔÚÌ·ÏÈÛÙ‹. ¶ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÙÔÓ Î·˘ÙËÚ›·Û ÁÈ· ÙË ÌË-Ú·ÏÈÛÙÈ΋ Ù¯ÓÔÙÚÔ›· ÙÔ˘. O ÛÎËÓÔı¤Ù˘ ·Ó·ÁοÛÙËΠӷ οÓÂÈ ÙfiÙ ÙËÓ ··ÈÙÔ‡ÌÂÓË ‰ËÌfiÛÈ· ·˘ÙÔÎÚÈÙÈ΋ ÙÔ˘, ÎÈ ¤ÙÛÈ Ù· –ÂÈ˙‹Û·ÓÙ·– ¤ÚÁ· Ô˘ ÎÏËÚÔ‰fiÙËÛ ÛÙÔ˘˜ ÂÈÁfiÓÔ˘˜ Â›Ó·È ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi ·ÓÔ‡ÛȘ ÛÔÛÈ·Ï-Ú·ÏÈÛÙÈΤ˜ Ô˘ÎÚ·ÓÈΤ˜ ÔÂÚ¤Ù˜, ÔÈ Ôԛ˜ ÁÂÌ›˙Ô˘Ó ·ÎfiÌ· ÙȘ ·Ôı‹Î˜ ÙÔ˘ Gosfilmofond,

Ù˘ ÚˆÛÈ΋˜ Ù·ÈÓÈÔı‹Î˘. (AÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ Â›Ó·È Â›Û˘ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÛÙȘ 28 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1936, Ë ¶Ú¿‚ÓÙ· ›¯Â ηÙËÁÔÚ‹ÛÂÈ Î·È ÙÔÓ Û˘Óı¤ÙË NÙÌ›ÙÚÈ ™ÔÛÙ·Îfi‚ÈÙ˜ fiÙÈ «·ÓÙ› ÁÈ· ÌÔ˘ÛÈ΋ οÓÂÈ ıÔÏ‹ ·Ó·Î·ÙˆÛÔ‡Ú·».) EȉÈο ηٿ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ˘·ÚÎÙÔ‡ ÛÔÛÈ·ÏÈÛÌÔ‡, ·ÎfiÌ· Î·È ÛÙË ÌÂÙ·ÛÙ·ÏÈÓÈ΋ ÂΉԯ‹ ÙÔ˘, ÙfiÙ ‰ËÏ·‰‹ Ô˘ ÔÈ Ù¤¯Ó˜ Î·È Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÂÚÓÔ‡Û·Ó ·fi ¤Ó· ¿ÁÚ˘ÓÔ È‰ÂÔÏÔÁÈÎfi ÎfiÛÎÈÓÔ Î·È ·fi Ì›· ·ÎfiÌ· ·˘ÛÙËÚfiÙÂÚË ÏÔÁÔÎÚÈÛ›·, ÔÏÏÔ› ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ› η٤Ê¢Á·Ó ÛÙË Ì¤ıÔ‰Ô ÙˆÓ ·Ú·‚ÔÏÒÓ, ÙˆÓ ·Ó·ÊÔÚÒÓ Û ·Ú¯·›Ô˘˜ ̇ıÔ˘˜ Î·È Û ·ÏÏËÁÔڛ˜, ÁÈ· Ó· ˘ÔÓÔ‹ÛÔ˘Ó Î·ÎÒ˜ ΛÌÂÓ· Î·È Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ηٷÁÁÂÏıÔ‡Ó Ì ْ fiÓÔÌ· ÙÔ˘˜. X·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈΤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙˆÓ «·ÓÔÚıfi‰Ô͈ӻ Ù·ÈÓÈÒÓ ÂΛӢ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Â›Ó·È Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ (1962) ÙÔ˘ O‡ÁÁÚÔ˘ ¶·Ï °Î¿ÌÔÚ Î·È Ë BÔ˘ÏÁ·ÚÔ-ÙÛ¯ÔÛÏÔ‚¿ÎÈÎË ·Ú·ÁˆÁ‹ A›ÛˆÔ˜ (1970) ÙÔ˘ P¿ÓÁÎÂÏ B·ÏÙÛ¿ÓÔÊ, ‚·ÛÈṲ̂ÓË Û’ ¤Ó· ·ÚÈÛÙÔ˘ÚÁËÌ·ÙÈο ÔÏÈÙÈο ÙÔÏÌËÚfi ÛÂÓ¿ÚÈÔ ÙÔ˘ AÓÁÎÂÏ B·ÁÎÂÓÛÙ¿ÈÓ, Ô˘ ›¯Â ÁÚ·Ê› ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ AÓÔÈ͢ Ù˘ ¶Ú¿Á·˜, ‰ËÏ·‰‹ ÚÈÓ ·fi ÙË ÛÔ‚ÈÂÙÈ΋ ÂÈÛ‚ÔÏ‹ ÛÙËÓ TÛ¯ÔÛÏÔ‚·Î›· (1968) Î·È ÙÔ ÔÔ›Ô ¤ÁÈÓ ·ÁÓÒÚÈÛÙÔ ÛÙÔ ÌÔÓÙ¿˙ ÌÂÙ¿ Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ·. ¢›¯ˆ˜ Ó· Â›Ó·È ÔÏfiÙÂÏ· ·ÓÂÌfi‰ÈÛÙÔ˜, Ô ·¤Ú·˜ Ô˘ ʇ۷Á ÙËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ –ÙÔ˘ T›ÙÔ– ÛÙÔÓ ÁÈÔ˘ÁÎÔÛÏ·‚È-

Õ Σκην απ τον «Προμηθα σε δε"τερο πρσωπο» του Kστα Φρρη, παραγωγ της «Στφι Φιλμ», 1975.

εξουσα Îfi ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ Â¤ÙÚ„ ÛÙÔÓ B¿ÙÚÔÛÏ·‚ M›ÌÈÙÛ· Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ˆ˜ ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔ˘ NËÛÈÔ‡ (1965) ¤Ó·Ó ·ÓÔȯٿ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈṲ̂ÓÔ ‚ÂÙÂÚ¿ÓÔ Ù˘ ·ÓÙ›ÛÙ·Û˘, Ô ÔÔ›Ô˜, ÌÂÙ¿ ›ÎÔÛÈ ¤ÙË, Á˘Ú›˙ÂÈ ÛÙÔÓ ÙfiÔ fiÔ˘ ·ÁˆÓ›ÛÙËÎÂ Û·Ó ·ÚÙÈ˙¿ÓÔ˜, ÁÈ· Ó’ ·ÓÙÈÏËÊı› fiÙÈ Ô ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˜ ·ÁÒÓ·˜ ÙÔ˘ ˘‹ÚÍ ̿ٷÈÔ˜.

ºÚ¿ÓÎÂÛÙ·˚Ó – ¶ÚÔÌËı¤·˜ Oˆ˜ Î·È ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ «·Û‚¤ÛÙ·ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·» ÔÈ Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ –ÔÏÈÙÈÎÔ›– ıÂÔ› ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡ÓÙ·È Û AÓ·ÙÔÏ‹ Î·È ¢‡ÛË ÛÙȘ ‰ÂηÂٛ˜ 19601980. TÔ ›‰ÈÔ Â›¯Â Á›ÓÂÈ ¿ÏψÛÙÂ Î·È ÛÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·-ºÚ¿ÓÎÂÛÙ·˚Ó Ù˘ M·›ÚË ™¤ÏÂ˚ (1818), fiÔ˘ «Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÙÈ΋˜ Ú¿Í˘ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÂ›Ù·È Ì¤Û· ·fi ÙË Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË Ù˘ ÏÔÁÈ΋˜ ÙÔ˘ ·ıÈ·Ṳ̂ÓÔ˘ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ· Î·È Ù˘ ÏÔÁÈ΋˜ ÙÔ˘ ÊÚÈÎÙÔ‡ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹Ì·ÙÔ˜. TÔ Ï¿ÛÌ· ·˘Ùfi ı¤ÏÂÈ Ó· Ì¿ıÂÈ, fiˆ˜ Î·È fiÏÔÈ ÂÌ›˜ ¿ÏψÛÙÂ, ·fi Ô‡ ηٿÁÂÙ·È Î·È ÔÈÔ˜ Â›Ó·È Ô ÚÔÔÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘. E‰Ò Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È Î·È Ë ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈ΋ ¯ÂÈÚÔÓÔÌ›· Ù˘ ™¤ÏÂ˚ Ó· ÛÙÚ·Ê› ·fi ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ ÛÙÔ Ù¯ÓËÙfi ·ÔηÏÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ºÚ¿ÓÎÂÓÛÙ·˚Ó «N¤Ô ¶ÚÔÌËı¤·» ...» fiˆ˜, ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙË ÌÂϤÙË Ì ٛÙÏÔ O‰˘ÛÛ›˜ Î·È ¶ÚÔÌËı›˜ ÛÙÔÓ K˘‚ÂÚÓÔ¯ÒÚÔ (AÚ›ÏÈÔ˜ 2002) Ù˘ ·ÓÂÈÛÙËÌȷ΋˜ M·Ú›·˜ KÔÌÓËÓÔ‡. ™Â Ì›· ÂÔ¯‹ fiˆ˜ Ë ÛËÌÂÚÈÓ‹,

P Tο «τρας» που πλασε ο δρ Φρνκεσταϊν. M α απ τις σ"γχρονες κινηματογραφικς μεταφορς του μ"θου, σ"μφωνα με τον οπο ο τον νθρωπο πλασε ο Tιτνας Προμηθας.

fiÔ˘ ÔÈ ÔÈÎÔÏÔÁÈÎÔ› ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ› Î·È Ë ¤Ú¢ӷ ÁÈ· Ӥ˜ ËÁ¤˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜ Â›Ó·È ÛÙË ÚÒÙË ÁÚ·ÌÌ‹ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜, ˘¿Ú¯ÂÈ Ì›· ÔÏfiÎÏËÚË ÛÂÈÚ¿ ·fi Ù·Èӛ˜-ÓÙÔÎÈÌ·ÓÙ¤Ú ÔÈ Ôԛ˜ ¤¯Ô˘Ó ÛÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘˜ οÔÈÔ ·Ú¿ÁˆÁÔ ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·. H ÂÓÙ˘ˆÛȷο ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊË̤ÓË ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ Ù·ÈÓ›· ÌÈÎÚÔ‡ Ì‹ÎÔ˘˜ O K·ÓfiÓ·˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÙÔ˘ K·ÚÏ º¤¯ÓÂÚ (2000) ÚÔ·Á·Ó‰›˙ÂÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ ËÏȷ΋˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜. EÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ηْ ÂÍÔ¯‹Ó ÎÏ·ÛÈÎÔ‡˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡˜ ÙÔ˘ ·ÁÎfiÛÌÈÔ˘ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎÔ‡ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˘, Ô EÏÏËÓÔ·ÌÂÚÈηÓfi˜ °ÎÚ¤ÁÎÔÚÈ M·ÚÎfiÔ˘ÏÔ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙÔ IÏÏÈ·Îfi ¶¿ıÔ˜ (Illiac Passion, 1967), fiÔ˘ Ì ̛· ÌÈÓÈÌ·ÏÈÛÙÈ΋ ·Ê‹ÁËÛË ¤Ó·˜ Á˘ÌÓfi˜ ¿Ó‰Ú·˜ ·ÁˆÓ›˙ÂÙ·È ·ÓÂÈÙ˘¯Ò˜ Ó· οÓÂÈ ÌÂÚÈο ‚‹Ì·Ù·, ÂÓÒ ·ÎÔ‡ÁÔÓÙ·È ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘. ™ÙËÓ ÔÓÂÈÚÈ΋˜ Ù¯ÓÔÙÚÔ›·˜ H E˘ÏÔÁ›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· (2000) ÙÔ˘ KÚ›ÛÙÔÊÂÚ K. °È·ÓÁÎ, Ô ÎÏ·ÛÈÎfi˜ ̇ıÔ˜ ·Ó·ÌÂÈÁÓ‡ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ A‰ÌËÙÔ˘ Î·È Ù˘ AÏÎËÛÙ˘. EÓÒ, Ô ¶·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ ¶ÚÔÌËı¤·˜ (2001), Ì›· Ù·ÈÓ›· Ì „ËÊȷ΋˜ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·˜ Ì ÎÈÓÔ‡ÌÂÓ· Û¯¤‰È· ÙˆÓ T˙¤È̘ X¿ÚÓÔÎ Î·È E‡·-M·Ú›· K·ÙÛ·Úfi˜, Â›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓ Ë ϤÔÓ ÚfiÛÊ·ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘, ·Ó fi¯È È· ÛÙÔ Û¤ÏÔ˘ÏÔ˚ÓÙ, ÛÙË ϤÔÓ ÂÍÂÏÈÁ̤ÓË Ù¯ÓÔÏÔÁ›· ·È¯Ì‹˜.

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

25

Kαταδικζοντας τη

H «H κλοπ της φωτι ς» απ τον Προμηθα. Xαλκογραφα του Mαξ Kλνγκερ απ τη σειρ «Φαντασες του Mπραμς», 1890-94.

Tου £ ∂Ÿ¢øƒ√À º √ƒΔ™∞∫∏ Eπκουρου Kαθηγητ στο Tμ μα Nομικ ς του Πανεπιστημου Aθηνν

™

TO E¶IKENTPO Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ô ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi˜ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ·ÈÒÓÈÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ηÙÔ¯‹˜ Ù˘ ÁÓÒÛ˘. OÈ ıÂÔ› η٤¯Ô˘Ó ÙË ÁÓÒÛË, Ô˘ Û˘Ì‚ÔÏ›˙ÂÈ Ë ÊˆÙÈ¿. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘, ·Ú·‰›‰ÂÈ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, ÁÈ· ÙÔ Î·Ïfi ÙÔ˘˜, ÙË ÁÓÒÛË, Ô˘ ·Ó‹Î ÛÙÔ˘˜ £ÂÔ‡˜. H ÁÓÒÛË ÛÒ˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ·fi ÙË Û˘ÌÊÔÚ¿ Î·È ÙËÓ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË, Ô˘ ÙÔ˘˜ ÚÔfiÚÈ˙·Ó ÔÈ ıÂÔ›. AÏÏ¿ ¤Ú· ·fi ·˘Ùfi, ıÚÔÓÈ¿˙ÂÈ ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ ÙÔ˘˜ ÂÏ›‰·, ÙÔ˘˜ ‰˘Ó·ÌÒÓÂÈ Ì ÙË ÊˆÙÈ¿, ÙÔ˘˜ ‰È‰¿ÛÎÂÈ ÙȘ Ù¤¯Ó˜ (ÛÙ›¯ÔÈ 250 Î.Â.). TÔ˘˜

26

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

‰È·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ Î¿ı ¢ËÌÂÚ›· Ì fiÏ· Ù· ˘ÏÈο, ·ÏÏ¿ Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈο ·Á·ı¿, Ô˘ Ì ˘ÂÚËÊ¿ÓÂÈ· ··ÚÈıÌ› Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜. TÔ˘˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ ·ÎfiÌË Î·È Î¿ı Úfi‚ÏÂ„Ë ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋ (ÛÙ›¯ÔÈ 440 Î.Â.). O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÂÈÁÚ·ÌÌ·ÙÈο ‰ËÏÒÓÂÈ: «K·È Ì’ ¤Ó· ÏfiÁÔ Û‡ÓÙÔÌÔ ÛÔ˘ Ϥˆ Ó· ͤÚÂȘ, ÛÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¯ÚˆÛÙÔ‡Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ fiϘ ÙȘ Ù¤¯Ó˜» (ÛÙ›¯Ô˜ 505 Î.Â.). H ÁÓÒÛË ÂÔ̤ӈ˜ ··ÏÏ¿ÛÛÂÈ ÙÔÓ Î¿ÙÔ¯fi Ù˘ ·fi οı ·Ó¿ÁÎË Î·È ¤ÙÛÈ ÙÔÓ ·ÂÏ¢ıÂÚÒÓÂÈ, ÙÔÓ Î·ıÈÛÙ¿ ΢ÚÈÔÏÂÎÙÈο ÂχıÂÚÔ.

°ÓÒÛË, ‰‡Ó·ÌË, ÂÍÔ˘Û›· Ö˜ Ë ÁÓÒÛË ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Â›Û˘ ÛÙË ‚¿ÛË Ù˘ ‰‡Ó·Ì˘, Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜. Afi ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ·ÓÙÈÓÔÌ›· ÌÂٷ͇ ÁÓÒÛ˘-ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Î·È ÁÓÒÛ˘-‰‡Ó·Ì˘ ÁÂÓÓȤٷÈ

γνση στη σιωπ ÙÔ ·‰È¤ÍÔ‰Ô, Ë ÙÚ·Áˆ‰›·. O ¢›·˜, ÁÈ· Ó· ÙÈ̈ڋÛÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·, ÙÔÓ ‰¤ÓÂÈ ÛÙÔ ‚Ú¿¯Ô ÁÈ· ÙfiÛÔ ¯ÚfiÓÔ fiÛÔ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ¢›·˜ ı· ıÂÏ‹ÛÂÈ. TfiÙÂ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·Ó·ÎÔÈÓÒÓÂÈ fiÙÈ Î·Ù¤¯ÂÈ ÌÈ· ÁÓÒÛË ·ÔÎÏÂÈÛÙÈ΋, ¤Ó· Ì˘ÛÙÈÎfi, ·Ó·Áη›Ô ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ ¢›· ÁÈ· ÙË ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛË Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜ ÙÔ˘. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Úfiı˘ÌÔ˜ Ó· ·ÓÙ·ÏÏ¿ÍÂÈ ÙË ÁÓÒÛË ÙÔ˘ Ì˘ÛÙÈÎÔ‡ Ì ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘. °ÓÒÛË Î·È ÂÏ¢ıÂÚ›· Û ·ÓÙÈÛÙ¿ıÌÈÛË. O ¢›·˜ ÛÙ¤ÏÓÂÈ ÙÔÓ EÚÌ‹ Ó· ÂÎ̷ȇÛÂÈ ÙÔ Ì˘ÛÙÈÎfi ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ˙ËÙ¿ ˆ˜ ·ÓÙ¿ÏÏ·ÁÌ· ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘ Î·È Ô ¢›·˜ ·ÚÓ›ٷÈ. O EÚÌ‹˜ ÙÔ˘ ·Ó·ÎÔÈÓÒÓÂÈ ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ÊÚÈÎÙ‹˜ ÙÈ̈ڛ·˜ ÙÔ˘, Ô˘ ÙÒÚ· ·ÏÏ¿˙ÂÈ ˘fiÛÙ·ÛË. ¶ÚÒÙ· ı· ηٷ¯ˆÓÈ·ÛÙ› ‚·ıÈ¿ ̤۷ ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi fiÔ˘ Â›Ó·È ‰Â̤ÓÔ˜, ‡ÛÙÂÚ·, fiÙ·Ó Í·Ó·‚Á› ÛÙÔ Êˆ˜, Ô «ÊÙÂÚˆÙfi˜ ÙÔ˘ ¢›· Ô Û·ÏÔ˜ Ì ÛÙfiÌ· Ï·›Ì·ÚÁÔ, Ô ·ÂÙfi˜» ı· ÙÔ˘ ηٷÛ·Ú¿ÍÂÈ ÙÔ Û˘ÎÒÙÈ (ÛÙ›¯ÔÈ 1015 Î.Â.). ¶ÚÒÙ· Ë ÁÓÒÛË Û ·ÚÁ›·, Ë ÁÓÒÛË Î·Ù·‰ÈηṲ̂ÓË ÛÙË ÛȈ‹. YÛÙÂÚ·, ·Ó Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·ÓÙÈÛÙ¤ÎÂÙ·È ·ÎfiÌË ÛÙËÓ Î·Ù·‰›ÎË Ó· Ì›ÓÂÈ Ë ÁÓÒÛË Ì˘ÛÙÈ΋, Ô ÂÎÌˉÂÓÈÛÌfi˜, Ë ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘: ÙÔ Û˘ÎÒÙÈ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ‹Ù·Ó Ë ËÁ‹ Ù˘. ¶·Ú·‰fi͈˜, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜, «‰ÂÛÌÒÙ˘» Ô ›‰ÈÔ˜ Ù˘ ¿ÁÚÈ·˜ Ó·ڋ˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ ÙÔ˘ ¢›·, ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Ô Î˘Ú›·Ú¯Ô˜ ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡. A˘Ùfi˜ ÚÒÙ·, Ì ÙË ÁÓÒÛË ÙÔ˘, ÛÙ‹ÚÈÍ ÙËÓ ·Ó·ÚÚ›¯ËÛË ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘ ¢›· Î·È ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ıÂÒÓ (ÛÙ›¯Ô˜ 338 Î.Â.). A˘Ùfi˜ ‡ÛÙÂÚ·, ÌÂٷʤÚÔÓÙ·˜ ÙË ÁÓÒÛË ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜ ÙˆÓ ıÂÒÓ, ¤ıÂÛ Û ·Ó·fiÙÚÂÙË Î›ÓËÛË ÙÔ Ì˯·ÓÈÛÌfi Ù˘ ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋˜

·Ó·Î·Ù·ÓÔÌ‹˜ Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜. A˘Ùfi˜ Ù¤ÏÔ˜, ·fi ÙËÓ ·ÈÒÓÈ· ·ÎÈÓËÛ›· Ô˘ ÙÔÓ Î·Ù·‰›Î·ÛÂ Ô ¢›·˜, ·ÂÈÏ› Ó· ·Ó·ÙÚ¤„ÂÈ ‚›·È· ÙÔÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ·fi ÙÔ ıÚfiÓÔ ÙÔ˘. °È’ ·˘Ùfi Ô ¢›·˜ ÂÈı˘Ì› Ó· Ì›ÓÔ˘Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÛÙËÓ ¿ÁÓÔÈ·, ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙËÓ ÚˆÙÔηı‰ڛ· ÙÔ˘. OÙ·Ó Ô ¢›·˜ ÙÈ̈Ú› ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ÚÔÛ·ı› Ó· ·ÔηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÙÚˆı›۷ Ù¿ÍË. AÏÏ¿ ÙÔ Î·Îfi ÁÈ· ÙÔ ¢›· ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ Î·È Â›Ó·È ·ÓÂ·ÓfiÚıˆÙÔ. H ÌÂÙ¿‚·ÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ÔÚÈÛÙÈο ·Ó·ÙÚ¤„ÂÈ ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË.

°ÓÒÛË Î·È Û˘ÌʤÚÔÓÙ· ™ÙË ‚¿ÛË Ù˘ ·ÁÎfiÛÌÈ·˜ Ù¿Í˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÏÔÈfiÓ Ë ÁÓÒÛË. H ηÙÔ¯‹ Ù˘ ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·, ÂÓÒ Ë ÌÂٷ·ÏÈÛ‹ Ù˘ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È ÙËÓ ·ÏÏ·Á‹. H ÁÓÒÛË - ÂÍÔ˘Û›· ·ÓÙÈÛÙÚ·Ù‡ÂÙ·È ÙË ÁÓÒÛË - ÂÏ¢ıÂÚ›·. ¶Ò˜ ı· Ï˘ı› ·˘Ù‹ Ë Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË; ™ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ Ë ı˘Û›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ·ÔηıÈÛÙ¿ ÙËÓ ÈÛÔÚÚÔ›·. ™ÙÔ ‰ÈÎfi Ì·˜ ÎfiÛÌÔ Ù· ‚·ÛÈο ÌÂÁ¤ıË ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ¤¯Ô˘Ó ÌÂÙ·‚ÏËı›. ¶ÚÒÙ· ¤Ú¯ÂÙ·È Ë ÁÓÒÛË - ÂÏ¢ıÂÚ›·. K·ÌÈ¿ ÚÔËÁ̤ÓË ¤ÓÓÔÌË Ù¿ÍË ‰ÂÓ ÙËÓ ÂÚÈÊÚÔÓ›. H ÚfiÛ‚·ÛË ÛÙË ÁÓÒÛË ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È ÁÂÓÈο ˆ˜ ηıÔÚÈÛÙÈÎfi˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ Ù˘ ÚÔfi‰Ô˘ οı ›‰Ô˘˜ Î·È ‰È·ÎËÚ‡ÛÛÂÙ·È ˆ˜ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi˜ ÛÎÔfi˜ ÛÙȘ ÎÔÈӈӛ˜ Ì·˜. H ÚfiÛ‚·ÛË ·˘Ù‹ ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ Ì ÙËÓ ·È‰Â›·, ˆ˜ ·Á·ıfi - ÎÏÂȉ› ÁÈ· ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô Î·È ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·. H ·ÚÔ¯‹ Î·È Ë ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛË ·È‰Â›·˜ Û fiÏÔ˘˜ ·ÔÙÂÏ› ÚÒÙÈÛÙÔ Ì¤ÏËÌ· ÙˆÓ Û˘Á¯ÚfiÓˆÓ ÎÚ·ÙÒÓ. ¶·È‰Â›· Û fiϘ ÙȘ ÌÔÚʤ˜

Ù˘, ıˆÚËÙÈ΋, Ú·ÎÙÈ΋, ÔÚÁ·ÓÒÓÂÙ·È, ·‰È¿ÊÔÚÔ ·Ó Ì ¤Ó‰˘Ì· ÎÚ·ÙÈÎfi ‹ ȉȈÙÈÎfi, ˆ˜ ˙ˆÙÈ΋ ‰ËÌfiÛÈ· ˘ËÚÂÛ›·. ¶¤Ú· ·fi Ù· ÌÂÌÔӈ̤ӷ ÎÚ¿ÙË, ·ÁÎfiÛÌÈÔÈ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ› Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙË ‰È¿‰ÔÛ‹ Ù˘. Afi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, Ì ̇ÚÈÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜, Û ÂıÓÈÎfi, ·ÏÏ¿ Î·È Û ‰ÈÂıÓ¤˜ Â›‰Ô, ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È Ë Î·ÙÔ¯‡ÚˆÛË, Ë Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË Î·È Ô ÂÚÈÔÚÈÛÌfi˜ Ù˘ ÁÓÒÛ˘. H ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ȉÈÔÎÙËÛ›· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È Â˘Ú¤ˆ˜ ˆ˜ ËıÈÎfi Î·È ÂÚÈÔ˘ÛÈ·Îfi ‰Èη›ˆÌ·. IÛ¯˘Úfi ϤÁÌ· ‰ÈÔÈÎËÙÈÎÒÓ, ·ÛÙÈÎÒÓ, ÔÈÓÈÎÒÓ Ì¤ÙÚˆÓ Î˘ÚÒÓÂÈ ÙËÓ ÚÔÛ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘. H ÚÔÛÙ·Û›· ÂÎÙ›ÓÂÙ·È ÛÂ Â˘Úˆ·˚Îfi, ·ÏÏ¿ Î·È Û ·ÁÎfiÛÌÈÔ Â›‰Ô. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· fiÙÈ, ÛÙ·ÙÈÛÙÈο, Ë ÁÓÒÛË Â›Ó·È Û˘ÁÎÂÓÙڈ̤ÓË ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ Ï›ÁˆÓ. H Û‡Á¯ÚÔÓË Ó¤· ÂÍÔ˘Û›· ÙˆÓ ÔÏ˘ÂıÓÈÎÒÓ ÂÙ·ÈÚÂÈÒÓ Î·Ù¤¯ÂÈ Î·È Ó¤ÌÂÙ·È, fi¯È ¯ˆÚ›˜ ·Ï·˙ÔÓ›·, ÙË Û˘ÁÎÂÓÙڈ̤ÓË ÁÓÒÛË Ô˘ Ù˘ ‰È·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÔÈ ·ÁÎfiÛÌÈÔÈ ÂÚÈÔÚÈÛÙÈÎÔ› Ì˯·ÓÈÛÌÔ›. °ÓÒÛË ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ Î·Ùfi¯ˆÓ Ù˘, ÁÓÒÛË ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË Û ÔÏÈÁ¿ÚÈıÌ· ΤÓÙÚ· ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ηٷÓÔÌ‹ ÙˆÓ ÙfiˆÓ fiÔ˘ ·Ú¿ÁÂÙ·È. TÈ ı· Á›ÓÂÈ ·Ó Ù· ΤÓÙÚ· ·˘Ù¿, Ì οÔÈÔ ÙÚfiÔ, ÏËÁÔ‡Ó; £· ÂÂÚ¯fiÙ·Ó ÌÈ· ·ÁÎfiÛÌÈ· ηٷÛÙÚÔÊ‹; ¶ÔÈÔÈ Í¤ÚÔ˘Ó Ó· ·Ó·‚ÈÒÛÔ˘Ó ÙË ÁÓÒÛË; OÈ Ì˯·ÓÈÛÌÔ› ÙˆÓ Â˘ÚÂÛÈÙ¯ÓÈÒÓ ·Ú¤¯Ô˘Ó ·ÁÎfiÛÌÈ· ÚÔÛÙ·Û›· ηٿ Ù˘ ÌË ËıÂÏË̤Ó˘ ‰È¿‰ÔÛ˘ Ù˘ ÁÓÒÛ˘. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, Ë «·Û‡ÛÙÔÏË» ‰È¿‰ÔÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ÎÈÓ‰˘Ó‡ÂÈ, Ì·ÎÚÔÚfiıÂÛÌ·, Ó·

Y¤ÚÙ·ÙÔ ·›ÙËÌ· ‰ÈηÈÔÛ‡Ó˘ Ë ÚfiÛ‚·ÛË ÛÙË ÁÓÒÛË Ô˘ Ô‰ËÁ› ÛÙËÓ ·Ó·‰È·ÓÔÌ‹ ÙË ÂÍÔ˘Û›·˜

P O αετς επιτθεται στον Προμηθα. Aκουαρλα του Φρντριχ Πρλερ του νετερου για τη διακσμηση της Kρατικς Oπερας της Δρσδης (φωτ.: Asmus Steuerlein, Δρσδη).

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

27

Õ O Hφαιστος αλυσοδνει τον Προμηθα. Πνακας του Nτιρκ βαν Mπαμπο!ρεν (1595 - 1624). Aμστερνταμ, Kρατικ Mουσεο (φωτ.: AKG, Bερολνο).

ÙËÓ ÂÍ·Ï›„ÂÈ. AÓ ‰ÂÓ ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÔÓÙ·È Ù· ÔʤÏË Ô˘ ÔÚ›˙ÂÈ Ë ÁÓÒÛË, ÂÎÏ›ÂÈ ÙÔ Î›ÓËÙÚÔ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·Ó¤ˆÛ‹ Ù˘. H AÊÚÈ΋ ÎÈÓ‰˘Ó‡ÂÈ, ̤۷ ÛÙË ÁÂÓÈ΋ ·‰È·ÊÔÚ›·, Ó· ÂÍ·Ê·ÓÈÛı› ·fi ÙÔ ¤ÈÙ˙, ‰ÈfiÙÈ Ë ¢‡ÛË, Ô˘ ¤¯ÂÈ ‰È·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ Î·È Î·ÙÔ¯˘ÚÒÛÂÈ ÙË ÁÓÒÛË Ù˘ ıÂÚ·›·˜ ÙÔ˘, ÂÈ̤ÓÂÈ Ó· ·ÚÓÂ›Ù·È ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ Ê·ÚÌ¿ÎˆÓ ·fi ÊıËÓ¿ ÂÚÁÔÛÙ¿ÛÈ· ÙÔ˘ ÙÚ›ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. AÏÒ˜ «Î·Î›·» Ù˘ ¢‡Û˘, fiˆ˜ ¿ÏÏÔÙ «Î·Î›·» ÙÔ˘ ¢›·; M¿ÏÏÔÓ Êfi‚Ô˜ ·ÒÏÂÈ·˜ ÙÔ˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹ÙÚÔ˘ Ô˘ Ô‰ËÁ› ÛÙË ÁÓÒÛË ÁÂÓÈο.

AÓ·‰È·ÓÔÌ‹ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ¶ÔÈÔ˜, Û‹ÌÂÚ·, ı· ÛËÎÒÛÂÈ ÙË ı˘Û›· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·; AÏ‹ıÂÈ·, ÔÈÔ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ‹Ù·Ó Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜; ¶ÔÈ· ‹Ù·Ó Ù· ΛÓËÙÚ¿ ÙÔ˘; O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi Â›Ó·È ‰Â̤ÓÔ˜ ÌfiÓÔ˜. ¶·Ú·‰fi͈˜ fï˜ Ô HÊ·ÈÛÙÔ˜, Ô ÈÔ ˙ËÌȈ̤ÓÔ˜

28

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

·fi ÙË ‰È¿‰ÔÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘, ÁÈ·Ù› ·˘Ùfi˜ ›¯Â ̤¯ÚÈ ÙfiÙ ÙËÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎfiÙËÙ¿ Ù˘, ηÚÊÒÓÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi Ì ‚·ÚÈ¿ ηډȿ. EÎÙÂÏ› ÙȘ ÛÎÏËÚ¤˜ ÂÓÙÔϤ˜ ÙÔ˘ KÚ¿ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘ B›·, Ô˘ ÂȂϤÔ˘Ó ÙËÓ ÚÔÛÙ·Á‹ ÙÔ˘ ¢›·, ÌË ÙÔÏÌÒÓÙ·˜ Ó· ·Ú·ÎÔ‡ÛÂÈ. ™˘Ì¿ıÂÈ· ÌÂٷ͇ ÔÌÔÙ¤¯ÓˆÓ, οÙÔ¯ˆÓ Ù˘ ›‰È·˜ ÁÓÒÛ˘; E‰Ò Ë ÁÓÒÛË ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Î·ı·˘Ù‹. O HÊ·ÈÛÙÔ˜, ÂÌÔÙÈṲ̂ÓÔ˜ Ò˜ ÙÔ ‚¿ıÔ˜ ·fi ÙË Ù¤¯ÓË ÙÔ˘, ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Êfi‚Ô ÌËÓ ÙËÓ ·ÔϤÛÂÈ. ™ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„‹ ÙÔ˘, Ë ·Í›· Ù˘ Â›Ó·È ·fiÏ˘ÙË, ‰ÂÓ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙË ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛË ÙˆÓ ÚÔÓÔÌ›ˆÓ ÙÔ˘. AÏÏ¿ Ë ÁÓÒÛË Î·ı·˘Ù‹ ‰ÂÓ Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Ô‡Ù Ì ÙÔ Î·Ïfi Ô‡Ù Ì ÙÔ Î·Îfi. H ÁÓÒÛË Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙË ¯Ú‹ÛË Ù˘. Oˆ˜ ¿ÏÏÔÙÂ Ë ÊˆÙÈ¿, fiˆ˜ Û‹ÌÂÚ· ÔÈ È·ÙÚÈΤ˜ ÁÓÒÛÂȘ ‹ Ë ˘ÚËÓÈ΋ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·, ÌÔÚ› Ó· ηٷÛÙÚ¤„ÂÈ ÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ· ‹ Î·È Ó· ÙË ÛÒÛÂÈ.

O ›‰ÈÔ˜ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜, TÈÙ¿Ó·˜, ·Ú¯Èο Ì ÙÔ˘˜ ·Ï·ÈÔ‡˜ ıÂÔ‡˜, ¿ÏÏ·Í ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô Î·È Ù¿¯ıËΠ̠ÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ ıÂÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛ ÙË Ó›ÎË Ì ÙË ÁÓÒÛË ÙÔ˘. ¶¿ÏÈ ·ÏÏ¿˙ÂÈ ÛÙÚ·Ùfi‰Ô, fiÙ·Ó ÙË ÁÓÒÛË ÙÔ˘ ÙË ÎÔÈÓÔÔÈ› ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘, Ô ÁÈÔ˜ Ù˘ £¤ÌȉԘ, Ù¿ÛÛÂÙ·È Ì ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ Ë ÁÓÒÛË ÙÔ˘ ı· ˆÊÂÏ‹ÛÂÈ ÁÈ· ÙÔ Î·Ïfi ÙÔ˘˜. °ÓÒÛË ¯ˆÚ›˜ ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË ‰ÂÓ ˆÊÂÏ›. H ·Ó·‰È·ÓÔÌ‹ Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜, ÛÙËÓ ÔÔ›· Ô‰ËÁ› Ë ·Ó·‰È·ÓÔÌ‹ Ù˘ ÁÓÒÛ˘, ·ÔÙÂÏ› ˘¤ÚÙ·ÙÔ ·›ÙËÌ· ‰ÈηÈÔÛ‡Ó˘. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘, Û˘Ó‹ÁÔÚÔ˜ ÙÔ˘ AÓıÚÒÔ˘, ‰È·ÛÎÔÚ›˙ÂÈ ÙÔ ·ÈÛÈfi‰ÔÍÔ Ì‹Ó˘Ì· Î·È Á›ÓÂÙ·È Û‡Ì‚ÔÏÔ. EÈÙ¿ÛÛÂÈ, Û‹ÌÂÚ·, ÙËÓ ÈÛ¯˘Ú‹ ÂÓ‰˘Ó¿ÌˆÛË fiÏˆÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ ÙˆÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ Ô˘ ‰È·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ì·˜ ÙËÓ ÂχıÂÚË ‰È¿‰ÔÛË ÛÙË ÁÓÒÛË, ÙËÓ ÚfiÛ‚·ÛË Û ·˘Ù‹Ó, ηıÒ˜ Î·È ÙË ‰›Î·ÈË ¯Ú‹ÛË Ù˘.

Προμηθεοντας φωτεινς τυφλς ελπδες Tου A £∞¡∞™ÿ√À A §∂•∞¡¢ƒÿ¢∏ Ψυχιτρου - ψυχαναλυτ

O

¶POMH£EA™ ¢E™MøTH™ Â›Ó·È Ë ÚÒÙË Î·È Ë ÌÔÓ·‰È΋ ÛˆṲ̂ÓË ÙÚ·Áˆ‰›· ·fi ÙËÓ ÙÚÈÏÔÁ›· Ô˘ Ô AÈÛ¯‡ÏÔ˜ ·ÊȤڈÛ ÛÙ· ¿ıË ÙÔ˘ TÈÙ¿Ó·. E›Ó·È ›Ûˆ˜ Ë ÙÚÈÏÔÁ›· Ô˘ ı· ı¤Ï·Ì ÈÔ Ôχ ·’ fiϘ Ó· ›¯Â Ûˆı›, ÁÈ·Ù› ı· ›¯·Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ì ÙË ÓÔËÙÈ΋ Î·È (ı·ÙÚÈ΋) ‰Ú·Ì·ÙÔ˘ÚÁÈ΋ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ·Ó·ÎÔÈÓÒÓÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ¢ÂÛÌÒÙË. T· Û˘ÓÔ„›˙ˆ Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÌÔ˘: Ë ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙÔ Û‡Ì·Ó, ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜, ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜Ø Ë ‡·ÚÍË ÙÔ˘ ηÎÔ‡ ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, Ô ¯ÚfiÓÔ˜ Î·È ÙÔ ¿Î·ÈÚÔ, Ë ‰È·˘Á‹˜ ÁÓÒÛË ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ˆ˜ ÓfiÛÔ˜, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ë Ù¤¯ÓË ˆ˜ Ù˘ÊÏ‹ ÂÏ›‰· ¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘Ø Ô ÏfiÁÔ˜ ˆ˜ È·ÙÚfi˜ ÙˆÓ ·ıÒÓ Ù˘ „˘¯‹˜Ø Ë ıÂÒÚËÛË ¤Ú· ·fi Ù· ÔÚ·Ù¿Ø Ô ¿ÓÈÛÔ˜ ¤ÚˆÙ·˜ Ô˘ ÙÚÂÏ·›ÓÂÈ (IÒ)Ø Ë ‡‚ÚȘ Ù˘ ÂÈı˘Ì›·˜ ÁÈ· ·fiÏ˘ÙË ÌÂÙÔ˘Û›ˆÛË ÙÔ˘ ¤ÚˆÙ· (¶ÚÔÌËı¤·˜)Ø Ë ÎÈÓËÙÈÎfiÙËÙ· ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙË ÛΤ„ËØ Ë Î·ı‹ÏˆÛË ÁÈ· ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ÛΤ„Ë˜Ø Ë Î·Ù¿ÎÚ˘„ËØ Ë ·Ó¿ÛÙ·ÛË. A˘Ù¿ Î·È ¿ÏÏ· ¤Î·Ó·Ó ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·, ‹Úˆ· Ô˘ ‰È¤ÙÚÂÍ Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ –Î·È ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ οو ·fi ¿ÏÏ· ÔÓfiÌ·Ù· (̤¯ÚÈ Î·È ·˘Ùfi ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡)– ÙË Ì˘ıÔÏÔÁ›·, ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›·, ÙËÓ ÎˆÌˆ‰›·, ÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋, ÙËÓ Ô›ËÛË, ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ÙË ıÚËÛΛ·, ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÈfiÙ·ÙÔ˘˜ ÛÔ˘Ì¤ÚÈÔ˘˜ Î·È ·Îη‰ÈÎÔ‡˜ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡˜, ̤¯ÚÈ ÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜, ÂÓÂÚÁÔÔÈÒÓÙ·˜ Î·È ÂÓÂÚÁÔÔÈÔ‡ÌÂÓÔ˜ ·fi ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡˜, fiˆ˜ Ô °Î·›ÙÂ, Ô ™¤ÏÂ˚, Ô N›ÙÛÂ... °È·Ù› Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ K·ÚÏ KÂÚ¤ÓÈÈ (1959) Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Ë ·Ú¯ÂÙ˘È΋ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ‡·Ú͢, Î·È Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ Z·ÎÏ›Ó NÙÔ˘ÛÂÌ¤Ó (1972) Ô˘ ÙÔÓ ÌÂϤÙËÛ ‰È·¯ÚÔÓÈο Û’ ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi, Ë ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÙÔ˘, ηٿ ÙËÓ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈ΋ ¤ÓÓÔÈ·, Â›Ó·È ÙÂÚ¿ÛÙÈ·. TÔ ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ ·˘Ùfi ‡ÚÔ˜ ÌÔ‡ ‰›ÓÂÈ Â˘ÎÔÏfiÙÂÚ· ÙÔ ¿ÏÏÔıÈ Ó· ·Û¯ÔÏËıÒ ÌfiÓÔ Ì οÔÈ· ı¤Ì·Ù·, fiˆ˜ ·Ó·‰‡ÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘.

à O Προμηθας του Tιτσινο, φιλοτεχνημνος το 1549. Mαδρτη, Mουσεο Πρδο (φωτ.: Eνωση Eθνικν Mουσεων, Παρσι).

O ÏfiÁÔ˜ È·ÙÚfi˜ ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· ÛÙËÓ ÔÔ›· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ, ›Ûˆ˜, ·fi οı ¿ÏÏË Û˘˙ËÙÂ›Ù·È Ë Û¯¤ÛË ÏfiÁÔ˘ Î·È ¿ıÔ˘˜, ÓfiÛÔ˘ „˘¯‹˜. ™¯¤ÛË ‰È·ÏÂÎÙÈ΋ Î·È fi¯È ÁÚ·ÌÌÈ΋. O øηÓfi˜ ÙÔÓ›˙ÂÈ ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ „˘¯È΋˜ ÂÎÙfiÓˆÛ˘ Ô˘ ÚÔÛʤÚÂÈ Ô ÏfiÁÔ˜ («¢ÂÓ Í¤ÚÂȘ ¶ÚÔÌËı¤· ˆ˜ ÁÈ·ÙÚfi˜ ÛÙË ÓfiÛÔ Ù˘ ÔÚÁ‹˜ Â›Ó·È Ù· ÏfiÁÈ·;» ÛÙȯ.

337 - 8), fï˜ Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ı‡˜ ·Ì¤Ûˆ˜ ı· ı¤ÛÂÈ ÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ ηٿÏÏËÏÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÁÈ· ÙË ÚËÌ·ÙÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ¿ıÔ˘˜, ÁÈ·Ù› Ú¤ÂÈ ÛÙËÓ ÒÚÈÌË ÛÙÈÁÌ‹ ÙËÓ Î·Ú‰È¿ Ó· Ì·Ï¿ÍÂȘ Î·È Ó· ÌËÓ ˙Ô˘Ï¿˜ Ì ÙË ‚›· ¿Óˆ ÛÙËÓ ¿„Ë (ÛÙȯ. 339 - 380). O ÏfiÁÔ˜ ÌÔÚ› Ó· ¤¯ÂÈ ÌÈ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· οı·ÚÛ˘, ÌÔÚ› fï˜ Î·È Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙÔ ÙÚ·‡Ì·. ¶ÚÔÌËı¤·˜: «M· Ì‹Ù ӷ ÎÏ›ۈ Ì‹-

H

K A £ H M E P I N H

B

Ù ӷ ÌË ÎÏ›ۈ ÙÔ ÛÙfiÌ· ÌÔÚÒ ÛÙ· ¿ıË ÌÔ˘» (ÛÙȯ. 106-7). ... XÔÚfi˜: «¶Â˜ Ì·˜, ·Ó ‰ÂÓ ÛÔ˘ οÓÂÈ ‚Ï¿‚Ë Ô ÏfiÁÔ˜». ¶ÚÔÌËı¤·˜: «Î·È Ó· Ù· Ϥˆ ÔÓÒ Î·È Ó· Ûˆ·›Óˆ ¿ÏÈ ÔÓÒ» (ÛÙȯ. 196 - 7). O ÏfiÁÔ˜ Â›Ó·È ·˘ÙÔ·Ó·ÊÔÚ¿Ø Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·Ê‹ÓÂÙ·È Û ÌÔÓÔÏfiÁÔ˘˜ Ô˘ ÙÔÓ ıÂÚ·‡ԢÓ, Ì ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

29

à «H Aπαγωγ του Προμηθα». Xαλκογραφα του Mαξ Kλνγκερ απ τη σειρ «Φαντασες του Mπραμς», 1890 - 1894.

fiÙÈ ÂÏ·ÙÙÒÓÔ˘Ó ÙËÓ Ô‰‡ÓË ÙÔ˘Ø Ô ÏfiÁÔ˜ Â›Ó·È ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·Îfi ̤ÛÔÓØ ·ÓÔ›ÁÂÈ ‹ ÎÏ›ÓÂÈ ÙËÓ Â·Ê‹Ø ÛÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›·, ‚ϤÔ˘ÌÂ Û˘Ó¯Ҙ ÙÔÓ ÏfiÁÔ Ó· ÙËÓ ÎÏ›ÓÂÈ (!) ¿Î·Ú˜ ÛÙȯÔÌ˘ı›Â˜ ÌÂٷ͇ KÚfiÓÔ˘ Î·È HÊ·›ÛÙÔ˘, ¶ÚÔÌËı¤· Î·È øηÓÔ‡, ¶ÚÔÌËı¤· Î·È EÚÌ‹. O ÏfiÁÔ˜ Â›Ó·È ıÂÚ·¢ÙÈÎfi˜ ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÏÏÔ: Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ οÓÂÈ ÙÔ ÚfiÙ·ÁÌ· Ù˘ ÌÔ›Ú·˜ Ù˘ IÔ‡˜ Ô˘ ÙËÓ Û˘ÁÎÚ·Ù›, ÙËÓ ·ÚËÁÔÚ› ̘ ÛÙÔ Ì·ÚÙ‡ÚÈÔ Ù˘ ÙڤϷ˜ Ù˘. MfiÓÔ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ô ÏfiÁÔ˜ Ó· Â›Ó·È ·ÏËıÈÓfi˜. IÒ: «MË ·fi Ô›ÎÙÔ Ì ÏfiÁÈ· „‡ÙÈη ıÂÏ‹ÛÂȘ Ó· Ì ·ÚËÁÔÚ‹ÛÂÈ˜Ø ·’ ÙÔ˘˜ Ï·ÛÙÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ ·ÚÚÒÛÙÈ· ·ÈÛ¯ÚfiÙÂÚË ‰ÂÓ Â›Ó·È» (ÛÙȯ. 685- 6). O ¿ÓıÚˆÔ˜, ·Ó Î·È ¿ÚÚˆÛÙÔ˜, ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ‚Á·›ÓÂÈ ·fi ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ô˘ ı· ·ÔÊ·Û›˙ÂÈ ÁÈ· ÙË ÌÔ›Ú· ÙÔ˘, ı¤ÛË Ô˘ ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ Ë È·ÙÚÈ΋ Î·È ÔÈ ÔÈΛÔÈ Û˘¯Ó¿ ‰ÂÓ Û¤‚ÔÓÙ·È. Ö˜, Ô XÔÚfi˜, Â‰Ò Î·È 2500 ¯ÚfiÓÈ· ÚÔÙÚ¤ÂÈ: «§¤ÁÂ, Ê·Ó¤ÚˆÓÂØ Î·Ïfi Â›Ó·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÚÚÒÛÙÔ˘˜ Ó· ͤÚÔ˘Ó Î·ı·Ú¿ ·fi ÚÈÓ ÙÈ ÙÔ˘˜ ÚÔṲ̂ÓÂÈ» (ÛÙȯ. 698 - 9).

OÈ Ù˘ÊϤ˜ ÂÏ›‰Â˜ Ö˜ ·˘Ùfi˜ Ô ÊˆÙÔ‰fiÙ˘, Ô ÛˆÙ‹Ú, Ô Ô˘ ¤ÊÂÚ fiϘ ÙȘ Ù¤¯Ó˜, Ô ¿Û¯ˆÓ ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ·Á¿˘ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ıÓËÙÔ‡˜, ÔÈÔ ·Ì¿ÚÙËÌ· ‰È¤Ú·ÍÂ; K·Ù¿ ÙÔÓ ¢›·, ·„‹ÊËÛ ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘ Ó· ηٷÛÙÚ¤„ÂÈ ÙÔ Á¤ÓÔ˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. K·Ù¿ ÙÔÓ ›‰ÈÔ; A˜ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ì ÙË ÛÙȯÔÌ˘ı›· Ì ÙÔÓ XÔÚfi. ¶ÚÔÌËı¤·˜ : «EÁÒ ÌfiÓÔ ‹Ú· ÙËÓ ÙfiÏÌËØ Î·È Áϛو۷ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ó· ÌËÓ ¿Ó ÛÙÔÓ A‰Ë ·Ê·ÓÈṲ̂ÓÔÈ» (ÛÙȯ. 235 - 6).

30

H

K A £ H M E P I N H

B

XÔÚfi˜: «MË Î·È ÚÔ¯ÒÚËÛ˜ ÈÔ ¤Ú· ·ÎfiÌ·;» ¶ÚÔÌËı¤·˜: «N· ÌËÓ ÚԂϤÔ˘Ó ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘˜ ¤Î·Ì·». XÔÚfi˜: «TÈ Ê¿ÚÌ·ÎÔ ‚ڋΘ ÁÈ’ ·˘Ù‹ ÙË ÓfiÛÔ;» ¶ÚÔÌËı¤·˜: «T˘ÊϤ˜ ÂÏ›‰Â˜ ÂÁη٤ÛÙËÛ· ̤۷ ÙÔ˘˜». XÔÚfi˜: «M¤Á· ˆÊ¤ÏËÌ· ·˘Ùfi Ô˘ ‰ÒÚÈÛ˜ ÛÙÔ˘˜ ıÓËÙÔ‡˜». ¶ÚÔÌËı¤·˜: «K·È ·ÎfiÌ· ÙÔ˘˜ ¤‰ˆÛ· ÙË ÊˆÙÈ¿» (ÛÙȯ. 248 - 252). ..................................... ¶ÚÔÌËı¤·˜: «K·È Ù¤¯Ó˜ ÂÚÈÛÛ¤˜ Ì’ ·˘Ù‹ ı· Ì¿ıÔ˘Ó» (ÛÙȯ. 254). K·Ù¿ ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·, Ë ÊˆÙÈ¿, ÔÈ Ù¤¯Ó˜, Ô Ì·ÎÚ‡˜ ηٿÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ Ù¯ÓÒÓ Î·È ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ Ô˘ ı· ·Ó·Ù˘¯ıÔ‡Ó ÛÙÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ 450 - 468, 476 506, Â›Ó·È ÂÈϤÔÓ, ·ÏÏ¿ ˘ÛÙÂÚÔ‡Ó, ¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎÔ‡ ‰ÒÚÔ˘: ÙÔ˘ Ó· ÌËÓ ÌÔÚÔ‡Ó È· ÔÈ ıÓËÙÔ› Ó· ÚԂϤÔ˘Ó ÙÔ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘˜! O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ¤‚Á·Ï ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Á¤Óo˜ ·fi ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ·È‰È΋˜ Ê·ÓÙ·ÛȈÛÈ΋˜ ·ÓÙÔ‰˘Ó·Ì›·˜, fiÔ˘ Ô Î·ı¤Ó·˜ Â›Ó·È Î‡ÚÈÔ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ì ‚¿ÛË ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘, ·ÎfiÌ· Î·È Î‡ÚÈÔ˜ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ÙÔ˘, Î·È ÙÔÓ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ù˘ ·Ú¯‹˜ Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜. E‚Á·Ï ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ·fi ÙËÓ „¢‰·›ÛıËÛË Î·È ÙÔ fiÓÂÈÚÔ, Î·È ÙÔ˘˜ ¤‰ˆÛ ÓÔ˘ Î·È ÛΤ„Ë: ¶ÚÔÌËı¤·˜: «T· ¿ıË ÌfiÓÔ ·ÎÔ‡ÛÙÂ ÙˆÓ ıÓËÙÒÓ, ¶Ô˘ ÂÓÒ ÚÈÓ ‹Ù·Ó fiˆ˜ Ù· Ó‹È·, TÔ˘˜ ¤Î·Ì· Ó¿¯Ô˘Ó ÓÔ˘ Î·È ÛΤ„Ë (ÛÙȯ. 442 - 4) .............................. ÚÒÙ· ÏÔÈfiÓ ¤‚ÏÂ·Ó Î·È Ì¿Ù·È· ¤‚ÏÂ·Ó, ¿ÎÔ˘Á·Ó Î·È ‰ÂÓ ¿ÎÔ˘Á·Ó, fiÌÔÈ· Ì ÌÔÚʤ˜

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

ÔÓÂ›ÚˆÓ ÙÔÓ Ì·ÎÚfi ‚ÈÔ ÂÚÓÔ‡Û·Ó (ÛÙȯ. 447 - 9). ¶Ò˜ Ù· ηٿÊÂÚÂ; ™ÙÚ¤ÊÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜ ÚÔ˜ Ù· ¤ÍˆØ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È Ë ÚÔ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÔÓ›ÚÔ˘ ÙÔ˘˜Ø Ô ÎfiÛÌÔ˜ ¤Ú¯ÂÙ·È Î·È ÂÚÂı›˙ÂÈ Ù· ÂÓÂÚÁÔÔÈË̤ӷ ·ÈÛıËÙ‹ÚÈ¿ ÙÔ˘˜Ø Ô ÎfiÛÌÔ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ì’ fiÏË ÙËÓ ÂÏÎÙÈ΋ ÙÔ˘ Û·Á‹ÓË ÎÈ ·˘Ùfi ÌÔÚ› Ó· ‰ÒÛÂÈ ¤Ó· ÙÚÂÏfi fiÓÂÈÚÔ ·ÔÚÚfiÊËÛ˘ ·fi ÙËÓ Â͈ÙÂÚÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. AÓ¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ÛÔÏÈ„ÈÛÌfi Î·È ÛÙËÓ ·ÔÚÚfiÊËÛË ·fi Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÛËÌÂÈÔÏÔÁ› Î·È Îˆ‰ÈÎÔÔÈ› ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ, ÙÔ Û‡Ì·Ó. EÓÓÔÈÔÏÔÁ›: ÊÙÈ¿¯ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÚÈıÌÔ‡˜ Î·È Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·. O ÎfiÛÌÔ˜ ·Ú›ÛٷٷÈ. A˘Ùfi fï˜ ·ÎfiÌ· ‰ÂÓ ·ÚΛ ÁÈ· Ó· ·˘ÙÔÓÔÌ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ. XÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ë ÌÓ‹ÌË ÁÈ· Ó· ·Ó··Ú›ÛÙ·ÓÙ·È Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓÙ·˜ ›¯ÓË ·Ú·ÛÙ¿ÛˆÓ, ·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ Î·È ÏfiÁˆÓ, ÂÁηıÈÛÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ „˘¯È΋ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÌÂ Û˘Á¯ÚÔÓ›· Î·È ‰È·¯ÚÔÓ›·. KÈ ·˘Ùfi ÙÔ ÂÙ˘¯·›ÓÂÈ Ô ÏfiÁÔ˜ Ì ÙȘ «Û˘Óı¤ÛÂȘ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ, ÌÓ‹ÌË ÙˆÓ ¿ÓÙˆÓ Î·È ÌËÙ¤Ú· ÙˆÓ ÌÔ˘ÛÒÓ» (ÛÙȯ. 460-1). O ¶ÚÔÌËı¤·˜ Â›Ó·È Â˘Ú¤Ù˘, ‚ϤÂÈ ¤Ú· ·fi Ù· ÔÚ·Ù¿. OÚÁ·ÓÒÓÂÈ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, ÙÔÓ Îˆ‰ÈÎÔÔÈË̤ÓÔ ÏfiÁÔ. MÈ· ÂÈÛÙ‹ÌË Ô˘ ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ù·È ÁÈ· ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙÔ˘ ηÎÔ‡ ÛÙÔ Û‡Ì·Ó, Ô˘ ¤¯ÂÈ ÌÈ· ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ÚÔÔÙÈ΋ ÚÔ˜ ÙÔ Î·Ïfi. KÈ Ô ¢›·˜, Ó¤Ô˜ ÙÒÚ· Î·È ÙÚ·¯‡˜, ı· ¿„ÂÈ Ó· ΢‚ÂÚÓ¿ ·ı¤Ùˆ˜ (¯ˆÚ›˜ ÓfiÌÔ) Î·È fiÙ·Ó ÎÈ ·˘Ùfi˜ ηٷ¯Ù˘Ëı› «Û’ ·Á¿Ë Î·È Û˘Ó¿ÓÙËÛË ı¿Ú-

ıÂÈ Ì ÚÔı˘Ì›· ÛÙËÓ ÚÔı˘Ì›· ÌÔ˘» (ÛÙȯ. 191-192). H ·ÚÌÔÓ›· ı· ¤ÚıÂÈ, Ë ÊÈÏfiÙ˘ ı· ˘ÂÚÈÛ¯‡ÛÂÈ.... °È·Ù› Â›Ó·È ÏÔÈfiÓ ·Ì¿ÚÙËÌ· Î·È ÔȘ Â›Ó·È ÔÈ Ù˘ÊϤ˜ ÂÏ›‰Â˜; TÔ ·Ì¿ÚÙËÌ· Â›Ó·È ÓÔËÙÈÎfi, ÁÓˆÛÈ·Îfi. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÂÁηıÈÛÙ¿ ÙÔ ÚÒÙÔ „‡‰Ô˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÙÔ fiÙÈ Ô ÏfiÁÔ˜ Ù˘ Â›Ó·È ·ÏËıÈÓfi˜. OÈ Ù˘ÊϤ˜ ÂÏ›‰Â˜ Â›Ó·È ˆ˜ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ÊˆÙ›˙ÂÈ ÙÔ Ù˘ÊÏfi ÛËÌ›Ô: «Ù· ÚÈÓ Ù˘ÊÏ¿ ÛËÌ›·, Ì¿ÙÈ· Ï·ÌÚ¿ ÛÙË ÊÏfiÁ· ·ÓÔ›ÁÔÓÙ·˜» (ÛÙȯ. 498499). ™‹ÌÂÚ· ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂØ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË, ʈٛ˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ Ù˘ÊÏfi ÛËÌ›Ô, ÌÂÙ·ı¤ÙÂÈ ÙËÓ Ù˘ÊÏfiÙËÙ·. B¤‚·È·, ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ‹Ù·Ó ·‰‡Ó·ÙË Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi ÙÔ ÁÓˆÛÈ·Îfi ·Ì¿ÚÙËÌ· ‰ÂÓ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó Û˘ÓÂȉËÙfi, ·ÏÏ¿ ·ÚÎÔ‡ÓÙˆ˜ Ï·Óı¿ÓÔÓ, ÒÛÙ ӷ ‰È·Ù˘ˆı› ̤ۈ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘. TÔ ·Ì¿ÚÙËÌ· Ô˘ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó Û˘ÓÂȉËÙfi, ‹Ù·Ó ÙÔ „˘¯ÔÏÔÁÈ΋˜ ˘Ê‹˜. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ οÓÂÈ Û·Ó Ó· ÈÛÙ‡ÂÈ fiÙÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ı· ÂϤÁÍÂÈ ÙÔ ¿ıÔ˜, ÙËÓ ÂÓfiÚÌËÛË Î·È ı· Â›Ó·È Û˘Ó¯Ҙ ·ÚÈÔ˜ ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘. H Ù˘ÊÏ‹ ÂÏ›‰·: O ¿ÓıÚˆÔ˜, ˘ÂÚ¿ÓıÚˆÔ˜: ¤Ó· ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ EÁÒ Ù·˘ÙÈṲ̂ÓÔ Ì ÙÔ È‰Â҉˜ ÙÔ˘ EÁÒ ÙÔ˘. AÎfiÌË, Û ÌÈ· ·ÔÁ›ˆÛË Ù˘ AÔÏÏÒÓÈ·˜ ÌÂÙÔ˘Û›ˆÛ˘, Ô ¤ÚˆÙ·˜ ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘ ‰ÂÓ ı· ÙÔÓ ·ÁÁ›˙ÂÈ, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ·ÂÏ¢ıÂڈ̤ÓÔ˜ ·fi ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘ ı· ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÈ fiÏË ÙÔ˘ ÙËÓ ÂÚˆÙÈ΋ ÂÓfiÚÌËÛË ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË, ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, ÛÙÔ ÁÂÓÈÎfi ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Û‡ÓÔÏÔ. TÔ ¢ÈÔÓ˘ÛÈ·Îfi ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ ¤Ú¯ÂÙ·È Î·È ‰È·Ï‡ÂÈ, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ fiÛÔ ÎÚ·Ù¿ Ô ¤ÚˆÙ·˜

«A’ ÙÔ˘˜ Ï·ÛÙÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ ·ÚÚÒÛÙÈ· ·ÈÛ¯ÚfiÙÂÚË ‰ÂÓ Â›Ó·È»

Õ O Tεντ Σον ως «Προμηθας Δεσμτης» φωτογραφημνος απ τον George Hoyningen Huene, 1942 (φωτ.: The Dance Collection).

Î·È Ë ¤ÌÓ¢ÛË, ÙÔ EÁÒ ÛÙ· ÛÙÔȯÂÈÒ‰Ë ÙÔ˘ ̤ÚË, ÂÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·˜ Í·Ó¿ ÙÔÓ ÏfiÁÔ ÛÙÔ ·Ú¿ÏÔÁÔ, Î·È ÙËÓ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÛÙË Ê·ÓÙ·Û›ˆÛË, Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· ÙÔ Í¯ӿ. H ÌÔ›Ú· Ù˘ IÔ‡˜ Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎfi ÙÔ˘ ·ÓÙ›ıÂÙÔ, ¤Ú¯ÂÙ·È ‰Ú·Ì·ÙÈο Ó· ÙÔ ı˘Ì›ÛÂÈ Ì¤Û· ÛÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›·.

H Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎfiÙËÙ· IÔ‡˜ - ¶ÚÔÌËı¤· AÍ›˙ÂÈ Ó· ÛÙ·ıԇ̠ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙȘ Û˘ÌÌÂÙÚÈΤ˜ ·ÓÙÈı¤ÛÂȘ Ô˘ ÔÚ›˙Ô˘Ó ·˘Ù¿ Ù· ‰˘Ô ÚfiÛˆ· Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜, Î·È Ô˘ ηٿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· ‰È¯ÔÙÔÌË̤ӷ ÙÌ‹Ì·Ù· ÂÓfi˜ (ÙÔ˘;) „˘¯ÈÛÌÔ‡. H ·›ı·ÓË Î·È «·Ú¿ÏÔÁË» Û˘Ó¿ÓÙËÛ‹ ÙÔ˘˜, ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÌfiÓÔ ÁÈ· Ó· ‰È·Ù˘ˆı› Ë ÚÔÊËÙ›· Ù˘ ÛˆÙËÚ›·˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ·fi ¤Ó·Ó ·fiÁÔÓÔ, ÛÙË ‰¤Î·ÙË ÙÚ›ÙË ÁÂÓÈ¿ Ù˘ IÔ‡˜. NÔÌ›˙ˆ Á›ÓÂÙ·È ÁÈ· Ó· ‚ÈÒÛÂÈ Ô ı·ً˜ ÙË Û¯¿ÛË ÙÔ˘ „˘¯ÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ Û ‰˘Ô ·ÎÚ·›Â˜ ı¤ÛÂȘ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙË Ê·ÓÙ·ÛȈÛÈ΋ Û‡ÓıÂÛË ÙˆÓ ‰˘Ô ·˘ÙÒÓ ÌÂÚÒÓ Û ¤Ó· ÙÚ›ÙÔ ÌÔÚÊÔ›‰ˆÏÔ Ô˘ ·˘Ùfi˜ Ô ı·ً˜ ı· ηٷÛ΢¿ÛÂÈ, Ê·ÓÙ·ÛȈÙÈο ‹/Î·È ÓÔËÙÈο. ø˜ Ó‹ÈÔ ı· ‰ÂÈ, ı· ‚ÈÒÛÂÈ ÔÓÂÈÚÈο ÙËÓ ·Ú¿ÛÙ·ÛË, ˆ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜, Ô‰ËÁÔ‡ÌÂÓÔ˜ ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· - AÈÛ¯‡ÏÔ, ı· ÛÎÂÊı› Ù· ·‰È¤ÍÔ‰· ÙˆÓ ‰˘Ô Â› ÛÎËÓ‹˜ ËÚÒˆÓ.

O ηٿÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎÒÓ ·ÓÙÈı¤ÛÂˆÓ IÒ – Á˘Ó·›Î· – ÛÂ Û˘Ó¯‹ ΛÓËÛË ·Ú¿ ÙË ‚Ô‡ÏËÛË Ù˘ – ÛÙ· fiÚÈ· Ù˘ Á˘ – «·Ï¿Ûı·È Á˘ Â› ÂÛ¯¿ÙÔȘ ÙË ‚Ô‡ÏËÛË Ù˘ – ı‡Ì· ÙÔ˘ ¤ÚˆÙ· ÙÔ˘ ¢›· – ı‡Ì· ÚÔ‰ÔÛ›·˜ ÙÔ˘ ¢›· Ô˘ ‰ÂÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ ÙÔÓ ¤ÚˆÙ¿ ÙÔ˘ – ı‡Ì· ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Ù˘, Ô˘ ‰ÂÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ÂÈı˘Ì›· ÁÈ· ÙÔÓ ¤ÚˆÙ· ÙÔ˘ ¢›· – ÂÚÈÏ·ÓË̤ÓË «Ë ÌÔÁÂÚ¿ ÂÏ¿ÓËÌ·È» (565) – ÔÈÛÙÚÔ‰›ÓËÙÔ˜ (589) – ÊÚÂÓÔÏËÁ›˜ Ì·Ó›·È˜ (878)

¶ÚÔÌËı¤·˜

– ÁÏÒÛÛ˘ ·ÎÚ·Ù‹˜ (884) – ¿ÓÈÛÔ˜ ¤ÚˆÙ·˜ – ÂÚˆÙÈ΋ – ¤¯ÂÈ ÁÓÒÛË fiÙÈ ÓÔÛ› – ¿Û¯ÂÈ – ˘ÔʤÚÂÈ ÛˆÌ·ÙÈο Î·È „˘¯Èο – Ë Ï‡ÛË Ù˘ ı· ¤ÚıÂÈ ·fi ÙËÓ Î›ÓËÛ‹ Ù˘ Û’ fiÏË ÙË ÁÓˆÛÙ‹ ÁˆÁÚ·Ê›· – ÔÚÁ·ÓÈ΋, Û˘ÁÁÂÓ‹˜ ÚÔ˜ ÙÔ ˙ÒÔ – ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛË – Ú¢ÛÙ‹

– ¿Ó‰Ú·˜ – Û ηı‹ÏˆÛË ·Ú¿ ÙË ‚Ô‡ÏËÛ‹ ÙÔ˘ – ÛÙ· fiÚÈ· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ – «¯ıÔÓfi˜ ̘ ˜ ÙËÏÔ˘ÚfiÓ ‹ÎÔÌÂÓ ¤‰ÔÓ» (1) – ı‡Ì· Ù˘ ÊÈÏ›·˜ ÙÔ˘ ¢›· – ı‡Ì· ÚÔ‰ÔÛ›·˜ ÙÔ˘ ¢›· Ô˘ ‰ÂÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ ÙË ÊÈÏ›· ÙÔ˘˜ – ı‡Ì· ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘, Ô˘ ‰ÂÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ÂÈı˘Ì›· Ó· ¤¯ÂÈ ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘ ¢›· – ˆ˜ ηÎfi˜ È·ÙÚfi˜ Ï·Ó¿ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ (473 – 4) – ·ÔÛÊ·Ï›˜ ÊÚÂÓÒÓ (472) – ÊÚÂÓfiÏËÎÙÔ˜ (1054), ÙÈ ¯·Ï¿ Ì·ÓÈÒÓ; (1059) – ˘„ËÁfiÚÔ˘ ÁÏÒÛÛ˘ (319) – ¿ÓÈÛÔ˜ Ì¿¯Ë – ·Ó¤Ú·ÛÙÔ˜ – ¤¯ÂÈ ¿ÁÓÔÈ· fiÙÈ ÓÔÛ› – Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ› ¿ıÏÔ˘˜ (95) – ˘ÔʤÚÂÈ „˘¯Èο ·ÏÏ¿ fi¯È ۈ̷ÙÈο – Ë Ï‡ÛË ÙÔ˘ ı· ¤ÚıÂÈ ·fi ÙËÓ Î·Ù¿‰˘ÛË ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜ Ù˘ Á˘ – ·ÓfiÚÁ·ÓÔ˜, Û˘ÁÁÂÓ‹˜ ÚÔ˜ ÙÔ ‚Ú¿¯Ô – ·ÌÂÙ·ÌfiÚʈÙÔ˜ – ¿Î·ÌÙÔ˜

™˘ÓÔÙÈο Î·È ·ıÚÔÈÛÙÈο: Ë ¿ÁÓÔÈ· ÙˆÓ ÂÈı˘ÌÈÒÓ ÙÔ˘˜, ÙÔ‡˜ ¤¯ÂÈ Ê¤ÚÂÈ Û ηٿÛÙ·ÛË Ó· ¿Û¯Ô˘ÓØ Î·È ÔÈ ‰˘Ô, ÚÔ‚ÔÏÈο, ·Ô‰›‰Ô˘Ó Û οÔÈÔÓ ¿ÏÏÔ, Ô˘ Â›Ó·È Û ı¤ÛË ÁÔËÙ¢ÙÈÎÔ‡ Ê·ÏÏÈÎÔ‡ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘, ÙËÓ ·ÈÙ›· Ù˘

Ô‰‡Ó˘ ÙÔ˘˜Ø Ë Á˘Ó·›Î·, ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·ıËÙÈÎfiÙËÙ·, ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ÙÔ ¿ıÔ˜ Î·È ·Ó·˙ËÙ¿ χÛË ‰È·Ê˘Á‹˜: „˘¯ÔÎÈÓËÙÈ΋ ÂÎÙfiÓˆÛË, ηٷÏË„›·, ·Ô˘Û›· ÛΤ„Ë˜Ø Ô ¿Ó‰Ú·˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÂÓÂÚÁËÙÈÎfiÙËÙ· ÛÙÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ÛΤ-

„˘, Ô˘ Â›Ó·È ›Ûˆ˜ Ë ·ÓÒÙÂÚË ·ÓıÚÒÈÓË ¤ÎÊÚ·ÛË, ·Ó·ÛÙ¤ÏÏÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÎÙÔÓˆÙÈ΋ ÎÈÓËÙÈÎfiÙËÙ·. AÔÙÂÏÔ‡Ó ›Ûˆ˜ ÔÈ ‰˘Ô ÙÔ˘˜ ·ÓÔÏÔÎÏ‹ÚˆÙ· Û¯‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ¢ÈÔÓ˘ÛÈ·ÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ AÔÏÏÒÓÈÔ˘, ÙˆÓ ÛÙÔȯÂÈÒÓ Ô˘ Û˘Ó¤ıÂÛ·Ó ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›·. H IÒ ‰ÂÓ ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÙ·È ˆ˜ B¿Î¯·, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Ó· ·ÊÂı› ÛÙÔÓ ÂÎÛÙ·ÛÈ·ÛÌfi Î·È Ó· ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÙËÓ ÔÚÁÈ·ÛÙÈ΋ ·Ó¿‰˘ÛË Ì¤Û· Ù˘ Î·È Á‡Úˆ Ù˘, ÛÙËÓ ÔÌ¿‰· ÙˆÓ B·Î¯ÒÓ, ÙˆÓ ÂÓÔÚÌËÙÈÎÒÓ ÎÈÓ‹ÛÂˆÓ ˙ˆ‹˜ Î·È ı·Ó¿ÙÔ˘. O ¶ÚÔÌËı¤·˜ ‰ÂÓ ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÙ·È ˆ˜ ıÂÚ¿ˆÓ ÙÔ˘ AfiÏψÓÔ˜ ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÛÎÂÊı› ·Ú¿ ÂÊ·ÚÌÔṲ̂ӷ: ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ÂÊ·ÚÌÔṲ̂Ó˜ Ù¯ÓÈΤ˜. ¢ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÓÈÒÛÂÈ ÙËÓ ·fiÏ·˘ÛË ÙˆÓ Î·ÏÒÓ Ù¯ÓÒÓ, fiÔ˘ ‰È·Û¿Ù·È Í·Ó¿ Ô ÎÒ‰Èη˜, Î·È Ô AfiÏÏˆÓ Û˘Ó·ÓÙÈ¤Ù·È Ì ÙÔÓ ¢ÈfiÓ˘ÛÔ.

O ‰Ú·Ì·ÙÔ˘ÚÁfi˜ ÎÈ Ô ı·ً˜ Ö˜, ·Ó ·˘Ù¿ ‰ÂÓ Á›ÓÔÓÙ·È ·ÓÙÈÏËÙ¿ ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤·, Ô˘ ¤¯ÂÈ ·Ó¿ÁÎË, ›Ûˆ˜, fiˆ˜ ÚÔ‚ÔÏÈο ϤÂÈ ÁÈ· ÙÔÓ ·ÓÙ›·Ïfi ÙÔ˘ ÙÔÓ ¢›·, ÎÈ Ô ›‰ÈÔ˜ Ó· ¿ıÂÈ ÁÈ· Ó· ηÌÊı›, Á›ÓÔÓÙ·È ›Ûˆ˜ ·fi ÙÔÓ ı·ً Ô˘ „˘¯Èο ÌÈÌÂ›Ù·È Î·È Ì ¤ÏÂÔ˜ Î·È Êfi‚Ô ‚ÈÒÓÂÈ ÙÔ ‰Ú¿Ì· (Ì ÊÈÏ›· Î·È Ó›ÎÔ˜), ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ¢ÈÔÓ˘ÛÈ·Îfi Î·È ÛÙÔ AÔÏÏÒÓÈÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙÔ˘, ÁÈ· Ó· ˘¿ÚÍÂÈØ ÙÔ ÂÍÂÏÈÎÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÚÔηıÔÚÈṲ̂ÓÔ: ·fi ÙÔ ÂÓÔÚÌËÙÈÎfi ¢ÈÔÓ˘ÛÈ·Îfi, ·fi ÙÔ˘˜ ÙÚ¿ÁÔ˘˜ Î·È ÙȘ Ì·ÛÙÔÊfiÚÔ˘˜, ·fi ÙÔÓ ¢ÈfiÓ˘ÛÔ Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙÔ fiÓÂÈÚÔ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ ˙ËÙÒÓÙ·˜ ÙÔ˘ Ó· ÙÔÓ ˘ËÚÂÙ‹ÛÂÈ, ÛÙÔÓ ÂӉȿÌÂÛÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡, Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ı¤·ÙÚÔ Î·È ·fi ÂΛ ÛÙËÓ AÔÏÏÒÓÈ· ÁÓÒÛË. H AÔÏÏÒÓÈ· ÂÓÙÔÏ‹, ‰È¿ ÛÙfiÌ·ÙÔ˜ øηÓÔ‡ (ÛÙȯ. 309) «Á›ÁÓˆÛΠے ·˘ÙfiÓ» ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Û ηÌÈ¿ ÂÚ›-

H

K A £ H M E P I N H

B

ÙˆÛË Ó· ÂÁÎψ‚ÈÛı› ÛÙ· fiÚÈ· ÌÈ·˜ ÛÙÂÓ‹˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ Ù˘ ·ÙÔÌÈ΋˜ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜, ¤ÓÓÔÈ·˜ ·Ó˘fiÛÙ·Ù˘ ÁÈ· ¤Ó· ÎÚ¿ÙÔ˜ ÔÏÈÙÒÓ, fiˆ˜ Ë Aı‹Ó· Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ÂÔ¯‹˜, ¤ÓÓÔÈ·˜ ··Ú¿‰Â¯Ù˘ ÁÈ· ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ „˘¯ÔÏÔÁ›· Ô˘ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙÔ ¯·Ò‰Â˜ ÙˆÓ ‰È·ÁÂÓ·ÏÔÁÈÎÒÓ, ‚ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ Î·È Û˘Ì‚ÔÏÈÎÒÓ ÌÂÙÂÁÁÚ·ÊÒÓ Ô˘ ÙÔ ˘ÔΛÌÂÓÔ ¤¯ÂÈ Û˘Ó¯Ҙ Ó· ‰È·¯ÂÈÚÈÛı›. TÔ EÁÒ, ÛÙ¤ÎÂÈ ˆ˜ Ô ÂÎÚfiÛˆÔ˜ ÙÔ˘ „˘¯ÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ·ÈÛı‹Ì·ÙÔ˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ ̤۷ ÛÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ Î·È ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔØ ÙÚ¤ÊÂÈ ÙËÓ Ù˘ÊÏ‹ ÂÏ›‰· Ó· Ú·ÁÌ·ÙÒÛÂÈ ÙË Ú‹ÛË ÙÔ˘ ™. ºÚfiÈÓÙ Î·È «ÂΛ Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ A˘Ùfi Ó· ¤ÚıÂÈ ÙÔ EÁÒ». H Ù˘ÊÏ‹ ÂÏ›‰· fiÙ·Ó Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È ·Ô‰›‰ÂÈ ÛÙÔ EÁÒ ÙÂÚ¿ÛÙȘ ÂÓÂÚÁÂȷΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ. H Ù˘ÊÏ‹ ÂÏ›‰· fï˜ ı· Á›ÓÂÈ «ÊˆÙÂÈÓ‹ - Ù˘ÊÏ‹» ÌfiÓÔ ·Ó ÙÔ EÁÒ, ÛÙË Û˘Ó·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ Ì ÙÔ A˘Ùfi, ¿ÚÂÈ ·’ ÙË ‰˘Ó·ÌÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¿¯ÚÔÓÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ¿ÙÔÔ˘ Ô˘ ·˘Ùfi ʤÚÂÈ.

BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·: Aισχύλος, «Προμηθέας Δεσμώτης», εισαγ. μτφρ. Γ. Θέμελης, Bιβλιοθήκη Aρχαίων Συγγραφέων, I. Zαχαρπουλος, Aθήνα. Duchemin, J. (1972), «Promethee, Historie du mythe, de ses origines orientales a ses incarnations modernes», ed. Les Belles Letters, Paris, 2000. Kerenyi, C. (1946), «Prometheus, Archetypal Image of Human Existence» (αγγ.μτρφ. R. Manheim), Princeton University Press, 1997. Nietzsche, F. (1872), «Die Geburt der Tragoedie», (γαλ.μτφρ. «La naissance de la tragedie»), Gallimard, Paris.

K Y P I A K H

1 1

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 2

31