4-13 Veterinarski tehnicar

OBRAZOVNI PROGRAM

VETERINARSKI TEHNIČAR

SADRŽAJ: OPŠTI DIO .................................................................................................. 3 1. NAZIV PROGRAMA: VETERINARSKI TEHNIČAR.................................................... 3 2. NASTAVNI PLAN ....................................................................................... 3 POSEBNI DIO ............................................................................................... 6 1. PREDMETNI PROGRAMI ............................................................................... 6 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI ..................................................................... 6 1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI ................................................................ 7 1.2.1. ANATOMIJA DOMAĆIH ŽIVOTINJA ............................................................. 7 1.2.2. FIZIOLOGIJA DOMAĆIH ŽIVOTINJA .......................................................... 12 1.2.3. LATINSKI JEZIK ................................................................................. 17 1.2.4. ZOOLOGIJA ...................................................................................... 24 1.2.5. ZOOHIGIJENA ................................................................................... 30 1.2.6. BIOHEMIJA....................................................................................... 34 1.2.7. FRAMAKOLOGIJA ............................................................................... 41 1.2.8. PATOLOGIJA .................................................................................... 49 1.2.9. PARAZITSKE BOLESTI .......................................................................... 54 1.2.10. PORODILJSTVO ............................................................................... 62 1.2.11. UNUTRAŠNJE BOLESTI ....................................................................... 72 1.2.12. HIRURGIJA ..................................................................................... 81 1.2.13. ZARAZNE BOLESTI ............................................................................ 87 1.2.14. STOČARSTVO SA ISHRANOM ................................................................ 93 1.2.15. PRAKTIČNA NASTAVA ........................................................................ 99 1.3. IZBORNI PREDMETI ............................................................................. 114 1.3.1 STRANI JEZIK II ................................................................................ 114 1.3.2. EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE ................................................ 115 1.3.3. PČELARSTVO .................................................................................. 120 1.3.4. KULTURNO - ISTORIJSKA BAŠTINA CRNE GORE ........................................ 124 1.3.5. ORGANIZACIJA POLJOPRIVREDNE PROIZVODNJE ...................................... 130 1.3.6. GENETIKA ...................................................................................... 134 1.3.7. HIGIJENA MESA I MLIJEKA .................................................................. 140 1.3.8. PREDUZETNIŠTVO ............................................................................ 145 2. STRUČNI ISPIT ...................................................................................... 151 2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO - TEORIJSKI DIO ISPITA ................................ 151 2.1.1. PORODILJSTVO ............................................................................... 151 2.1.2. UNUTRAŠNJE BOLESTI ...................................................................... 154 2.2. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNI RAD ......................................................... 157 3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA ................................................ 158 4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA................... 159 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA ....................... 159 6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH ........................ 160 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA ........................ 160 8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ............................ 161 8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE .................. 161 9. PROFESIONALNA PRAKSA ........................................................................ 162 10. SLOBODNE AKTIVNOSTI ........................................................................ 163

2

OPŠTI DIO 1. Naziv programa: VETERINARSKI TEHNIČAR 2. Nastavni plan Redni broj A 1. 2. 3. 4. 5.

Nastavni predmetigrupe predmeta

I sed.

Opšteobrazovni predmeti Maternji jezik i književnost 3 Matematika 2 Strani jezik 3 Informatika 2 Fizičko vaspitanje 2 Društvena grupa predmeta 1. Istorija 2 2. Geografija Prirodna grupa predmeta 1. Hemija 2 2. Biologija 2 3. Fizika UKUPNO A 18 B Stručno-teorijski predmeti Anatomija domaćih 1. 3 životinja Fiziologija domaćih 2. 2 životinja 3. Latinski jezik 2 4. Zoologija 2 5. Zoohigijena 6. Biohemija 7. Farmakologija 8. Patologija 9. Parazitske bolesti 10. Porodiljstvo 11. Unutrašnje bolesti 12. Hirurgija 13. Zarazne bolesti 14. Stočarstvo sa ishranom UKUPNO B 9 C Praktična nastava 2 D Slobodne aktivnosti 1 E Izborna nastava 2 1. Strani jezik II 2 Ekologija i zaštita životne 2. 2 sredine 3. Pčelarstvo Kulturno-istorijska baština 4. Crne Gore 5. Organizacija

II

III

IV

Ukupno

god.

sed.

god.

sed.

god.

sed.

god.

108 72 108 72 72

3 2 3

108 72 108

3 2 3

108 72 108

3 2 3

99 66 99

2

72

2

72

2

66

2

72

72 72

72 504

72 72 72 1842

72

72 72 2 14

648

10

360

10

330

423 282 423 72 282

108

108

72

72

72 72

72 72 72 72 72 72 144 138 138 138 66 138 1374 735 141 420 282

2 2 2 2 2

324 72 36 72 72

10 5 1 2 2

72 72 72 72 72

360 180 36 72 72

2 2 2 2

72 72 72 72

2 10 7 1 4 2

72 360 252 36 144 72

72

2 2 2 2 2 10 7 1 4 2

66 66 66 66 66 330 231 33 132 66

72 2

72

72

2

72

72 2

3

72

72

Redni broj

Nastavni predmetigrupe predmeta

poljoprivredne proizvodnje 6. Genetika 7. Higijena mesa i mlijeka 8. Preduzetništvo F Profesionalna praksa G Sedmični broj časova H Broj radnih sedmica Ukupno (A+B+C+D+E) = 4512

I sed.

II god.

sed.

III god.

IV

sed.

god.

2

72

sed.

god.

2 2 10 dana 32 36

10 dana 32 36

10 dana 32 36

66 66

Ukupno

72 66 66 30 dana

32 33

3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa - Omogućavanje svestranog razvoja pojedinca i njegove socijalne integracije. - Produbljivanje i proširivanje opšteg obrazovanja u funkciji struke i obezbjeđivanje stručno-teorijskih i praktičnih znanja za samostalno obavljanje zanimanja, pripreme za permanentno obrazovanje i doživotno učenje. - Razvijanje sposobnosti socijalne komunikacije i spremnosti za razvijanje međuljudskih odnosa. - Osposobljavanje za uzimanje anamnestičkih podataka o stanju životinja od vlasnika životinja i nacionala životinja. - Osposobljavanje za prijem i smještaj životinja. - Razvijanje sposobnosti asistiranja veterinaru prilikom uzimanja trijasa i kod određenih terapijskih i hirurških zahvata. - Osposobljavanje za preoperativnu pripremu životinje i praćenje postoperativnog postupka. - Osposobljavanje za uzimanje uzorka za biohemijsku, mikrobiološku i koprološku analizu. - Osposobljavanje za rad sa infektivnim i neinfektivnim materijalom i čuvanje na propisan način. - Osposobljavanje za rad u veterinarskoj apoteci. - Osposobljavanje za obavljanje poslova zdravstvene zaštite životinja na terenu. - Razvijanje sposobnosti za sprovođenje zakonom predviđenih aktivnosti u borbi protiv zaraznih bolest domaćih životinja. - Osposobljavanje za obavljanje poslova vezanih za dezinfekciju, deratizaciju i dezinsekciju određenih zakonom o zdravstvenoj zaštiti životinja. - Poštovanje principa veterinarske etike. - Razvijanje ekološke svijesti i svijesti o poštovanju mjera zaštite na radu i zaštite okoline. 4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih - U srednje stručno obrazovanje u četvorogodišnjem trajanju mogu se upisati lica koja su: - završila osnovnu školu; - završila dvogodišnju stručnu školu. - U redovno obrazovanje mogu se upisati i lica koja nijesu starija od 17 godina, izuzetno lica do 18-te godine uz odobrenje Nastavničkog vijeća škole. - Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih. 5. Trajanje obrazovanja - Obrazovanje po obrazovnom programu Veterinarski tehničar traje četiri godine.

4

141

6. Prohodnost - U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta tekuće godine postigli pozitivnu ocjenu i obavili profesionalnu praksu. - Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se upisati u drugi ili treći razred s obzirom na vrstu programa prethodnog obrazovanja uz polaganje dopunskih i diferencijalnih ispita. - Odrasli napreduju po programu u skladu sa planom za izvođenje obrazovnog programa za odrasle – koji donosi škola. 7. Obrazovanje koje se stiče - Završetkom obrazovnog programa učenik stiče srednje stručno obrazovanje u četvorogodišnjem trajanju – VETERINARSKI TEHNIČAR.

5

POSEBNI DIO 1. PREDMETNI PROGRAMI 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI 1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST 1.1.2. MATEMATIKA 1.1.3. STRANI JEZIK 1.1.4. INFORMATIKA 1.1.5. FIZIČKO VASPITANJE 1.1.6. ISTORIJA 1.1.7. GEOGRAFIJA 1.1.8. HEMIJA 1.1.9. BIOLOGIJA 1.1.10. FIZIKA Napomena: Katalozi opšteobrazovnih programa su u nadležnosti Zavoda za školstvo.

6

1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI 1.2.1. ANATOMIJA DOMAĆIH ŽIVOTINJA 1. Naziv predmeta: ANATOMIJA DOMAĆIH ŽIVOTINJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 100 8

100

8

Ukupno 108

108

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje osnovnih znanja o građi životinjskog organizma. - Sticanje znanja o građi životinjskog organizma. - Sticanje osnovnih znanja o funkcionisanju organa, sistema organa i organizama domaćih životinja u cjelini. - Razvijanje sposobnosti za očuvanje zdravlja životinja. - Osposobljavanje učenika za primjenu stečenih znanja. - Ovladavanje stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci. - Osposobljavanje za samostalan rad.

7

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Nauka o građi životinjskog organizma - Uočava povezanost - Razvija sposobnost - Definiše pojam povezivanja anatomije sa anatomije. činjenica. srodnim naučnim - Nabraja naučne disciplinama kroz discipline srodne primjere. anatomiji. - Shvata važnost - Definiše pojam poznavanja građe domaće životinje. životinjskog - Nabraja djelove organizama. životinjskog - Razlikuje djelove organizma. životinjskog - Upoznaje građu organizma. životinjskog organizma. Nauka o ćeliji i tkivima - Razvija sposobnost - Razlikuje ćelije i - Definiše ćeliju i opažanja. tkiva. opisuje djelove - Ističe značaj ćelije. - Opisuje diobe ćelija. pojedinih tkiva u građi organa - Definiše tkiva. životinja. - Opisuje tkiva. - Razlikuje faze diobe ćelije. Kosti i mišići životinjskog organizma - Razvija pozitivan - Razlikuje kosti - Opisuje kostur stav prema domaćih životinja. životinja. prirodnim naukama. - Određuje položaj - Upoznaje kosti po pojedinih kostiju i regijama. povezuje ih sa - Opisuje mišiće funkcionisanjem životinja. tijela domaćih - Navodi i opisuje najvažnije mišiće na životinja. - Razlikuje mišiće kod tijelu životinja. domaćih životinja i povezuje ih sa funkcionisanjem tijela domaćih životinja. Zglobovi i tjelesne šupljine - Razvija sposobnost - Shvata važnost - Definiše zglobove. logičkog - Opisuje zglobove kod zglobova u organizmu životinja. zaključivanja. domaćih životinja. - Opisuje tjelesne - Razlikuje veze šupljine u organizmu kostiju. domaćih životinja. - Razlikuje šupljine u tijelu i njihove karakteristike.

8

Preporuke za izvođenje nastave

- Posjeta farmi domaćih životinja.

- Vježba: Posmatranje na mikroskopu preparata tkiva.

- Modeli domaćih životinja.

- Modeli domaćih životinja.

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Srce i organi srčanog sistema - Opisuje srce i navodi - Razlikuje djelove njegovu funkciju. srca i njegovu - Nabraja organe funkciju u organizmu srčanog sistema i životinja. navodi njihove - Shvata važnost karakteristike. komora i - Upoznaje veliki i predkomora. mali fetalni krvotok i - Razlikuje karakteristike portalni krvotok. arterija i vena. Organi za varenje - Nabraja organe za - Razlikuje organe za varenje. varenje. - Opisuje građu organa - Poznaje građu organa za varenje. za varenje. - Upoznaje povezanost - Shvata ulogu pojedinih organa u organa za varenje. varenju hrane. Organi za disanje - Razlikuje organe za - Nabraja organe za disanje. disanje. - Opisuje građu organa - Poznaje građu organa za disanje. za disanje. - Shvata ulogu - Upoznaje funkciju pojedinih organa u pluća i bronhija. procesu disanja. Organi za izlučivanje i genitalni organi - Razlikuje organe za - Nabraja organe za izlučivanje. izlučivanje. - Shvata ulogu - Opisuje organe za pojedinih organa za izlučivanje i njihovu izlučivanje u procesu funkciju. - Nabraja genitalne izlučivanja. organe. - Razlikuje genitalne - Opisuje genitalne organe. organe i njihovu - Shvata ulogu funkciju. pojedinih organa urogentalnog sistema u njegovom funkcionisanju. Nervni sistem - Razlikuje organe - Nabraja organe nervnog sistema. nervnog sistema. - Razlikuje centralni i - Opisuje centralni periferni nervni nervni sistem i sitema. objašnjava njegovu - Analizira ulogu funkciju.

9

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

Pozitivno procenjije - Korišćenje računara i važnost novih projektora. saznanja iz svog zanimanja.

Stiče samopouzdanje - Organizovati posjetu i sigurnost. klanici i pokazati organe pri klanju životinja.

Stiče samopouzdanje - Organizovati posjetu i sigurnost. klanici i pokazati organe pri klanju životinja.

Razvija sposobnost opažanja.

- Organizovati posjete klanici i pokazivati organe pri klanju životinja.

Razvija analitičnost i - Vježba: logičko mišljenje. - Kroz eksperiment na tijelu žabe ukazati na funkciju perifernog sistema.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik - Opisuje autonomni nervni sistem i objašnjava njegovu funkciju. - Opisuje periferni nervni sistem i objašnjava njegovu funkciju. - Upoznaje tipove refleksa. Endokrini sistem - Nabraja endokrine žlijezde. - Opisuje građu endokrinih žlijezda i i objašnjava njihovu funkciju. - Opisuje građu egzokrinih žlijezda i i objašnjava njihovu funkciju. Koža i čula - Nabraja organe kože. - Upoznaje građu kože i čula. - Navodi funkciju i opisuje građu mliječne žlijezde. - Navodi funkciju i opisuje građu čula sluha, vida, mirisa, ukusa i ravnoteže. Kosti ptica - Upoznaje građu i skelet ptica. - Nabraja i opisuje kosti ptica. - Obrazlaže razliku kostura ptica i životinja.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik autonnomnog nervnog sistema. - Razlikuje tipove refleksa.

Preporuke za izvođenje nastave

- Razlikuje endokrine - Stiče samopouzdanje žlijezde; i sigurnost. - Upoređuje endokrine i egzokrine žlijezde; - Shvata mjesto i ulogu žlijezda u organizmu.

- Stiče samopouzdanje - Razlikuje organe kože. i sigurnost. - Shvata funkciju mliječne žlijezde. - Shvata važnost funkcije organa čula u pravilnom funkcionisanju organizma.

- Razlikuje kosti - ptica. - Upoređuje kostur ptica i životinja.

- Stiče samopouzdanje i sigurnost.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - N. Šijački: Anatomija i histologija domaćih životinja, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1992. - Dr N. Šijački, N. Vinčić: Anatomija i fiziologija domaćih životinja, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1991. - K. Babić, A. Hraste: Anatomija i histologija, Zagreb, 2006.

10

- G. Đurica, V. Mrvić: Anatomija domačih životinja, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2006. - M. Hamamdžić, H. Pobrić, Lj. Babić: Anatomija, histologija i fiziologija domaćih životinja, Sarajevo, 1997. - V. Pantić: Biologija ćelije, Subotica, 1974. - Wiliams: Udžbenik endokrinologije, 1974. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u učionici opremljenoj sa računarom i projektorom i modelimadomaćih životinja, mikroskopom sa preparatima. Dio nastave se izvodi u veterinarskoj ambulanti. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno, najmanje jedna ocjena u toku klasifikacionog perioda. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer stočarstva; - diplomirani veterinar. 10. Povezanost predmeta Znanja - Organi i sistemi organa u organizmu životinja

- Organi za varenje - Upoznavanje građe ćelije - Upoznavanje diobe ćelija - Tkiva

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Fiziologija domaćih životinja - Fiziologija varenja hrane - Fiziologija disanja - Fiziologija mokraćnih organa - Fiziologija žlijezda - Stočarstvo sa ishranom - Ishrana različitih vrsta domaćih životinja - Biologija - Citologija - Histologija - Organografia

11

1.2.2. FIZIOLOGIJA DOMAĆIH ŽIVOTINJA 1. Naziv predmeta: FIZIOLOGIJA DOMAĆIH ŽIVOTINJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 68 4

68

4

Ukupno 72

72

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o fiziologiji ćelije. - Sticanje osnovnog znanja o miologiji. - Sticanje osnovnih znanja o funkcionisanju organa u tijelu životinja. - Sticanje znanja o reprodukciji. - Sticanje znanja o poremećajima fizioloških funkcija i njihovom uticaju na zdravlje životinja. - Razvijanje sposobnosti zaključivanja o sličnosti fizioloških funkcija sistema organa kod zivotinja i čovjeka. - Ovladavanje stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.

12

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Fiziologija ćelije - Definiše fiziologiju - Razlikuje fiziološke - Razvija pravilan odnos prema ćelije. procese u ćeliji. prirodnim naukama. - Objašnjava fiziološke - Analizira spoljnje funkcije ćelije. procese u ćeliji. - Opisuje spoljnje funkcije ćelije. Miologija - Definiše pojam miologije. - Nabraja mišiće po funkciji. - Navodi mišiće na trupu životinje. - Opisuje važnije mišiće tijela životinje. Fiziologija rada srca - Opisuje srčanu revoluciju. - Navodi karakteristike krvnih grupa. - Objašnjava puls i pritisak. - Objašnjava srčane tonove i šumove.

- Shvata pojam miologije. - Razlikuje karakteristike i funkcije važnijih mišica na tijelu životinja.

- Shvata način rada srca. - Razlikuje krvne grupe - Povezuje važnost pulsa i pritiska sa normalnim funkcionisanjem organizma. - Shvata značaj srčanih tonova i šuma srca za funkcionisanje organizma. Fiziologija plućnog sistema - Shvata proces - Opisuje proces plućnog disanja. disanja. - Objašnjava ćelijsko - Shvata proces ćelijskog disanja. disanje. - Shvata proces - Objašnjava proces prelska kiseonika u prelaska kiseonika u krv. krv. Fiziologija varenja hrane - Opisuje put hrane od - Shvata proces usta do čmara. varenja hrane. - Objašnjava proces - Razlikuje procese varenja hrane u podrigivanja i

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija pozitivan - Korišćenje računara stav prema zdravlju. sa projektorom.

- Navikava se na tačnost. - Razvija sposobnost opažanja.

- Vježba: Elektrokardiograf (određivanje krvnih grupa u biohemijskoj labaratoriji).

- Razvija analitičnost. - Vježba: Mjerenje kapaciteta pluća (uređaj za mjerenje kapaciteta pluća).

- Razvija analitičnost. - Vježba: Uzimanje i analiza koproloških uzoraka u laboratoriji.

13

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik povraćanja. želucu. - Opisuje proces - Shvata proces podrigivanja i defekacije. povraćanja. - Objašnjava proces defekacije. Fiziologija mokraćnih organa - Opisuje rad bubrega. - Povezuje uticaj rada bubrega sa - Objašnjava proces normalnim stvaranja primarne i sekundarne mokraće. funkcionisanjem organizma. - Opisuje taloge u - Shvata proces mokraći. stvaranja mokraće. - Objašnjava proces - Razlikuje taloge u uriniranja. mokraći. - Shvata proces uriniranja. Fiziologija polnih organa - Opisuje - Shvata spermatogenezu i spermatogenezu i oogenezu. oogenezu. - Objašnjava polni - Shvata polni ciklus ciklus mužjaka i mužjaka i ženke. ženke. - Shvata embrionalni i - Opisuje embrionalni i fetalni razvoj ploda. fetalni razvoj ploda. - Razlikuje tipove posteljica. - Opisuje tipove posteljica. Fiziologija čula - Shvata fiziologiju - Objašnjava sluha. fiziologiju sluha. - Shvata fiziologiju - Objašnjava vida. fiziologiju vida. - Opisuje čulo mirisa, - Uočava razlike i sličnosti čula mirisa, ukusa i ravnoteže. ukusa i ravnoteže. Nervni sistem – fiziologija - Shvata funkciju - Navodi funkciju i opisuje centralni centralnog nervnog nervni sistem. sistema. - Navodi funkciju i - Shvata funkciju opisuje autonomni autonomnog nervnog nervni sistem. sistema. - Navodi funkciju i - Upoređuje razlike opisuje periferni između centralnog, nervni sistem. perifernog i autonomnog nervnog

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Navikava sena povezivanje činjenica.

- Vježba: Uzimanje i analiza mokraće u laboratoriji.

- Razvija svijest o važnosti reprodukcije.

- Spermatograf i oograf.

- Razvija analitičnost i logičko mišljenje.

- Razvija sposobnost opažanja.

14

- Slušni aparat.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik sistema. Endokrini sistem – hormoni i njihovo djelovanje - Razlikuje hormone. - Nabraja i opisuje hormone endokrinih - Razlikuje djelovanje žlijezda. pojedinih hormona. - Objašnjava način - Ocjenjuje važnost djelovanje hormona. pojedinih hormona za funkcionisanje - Navodi važnost organizma. pojedinih hormona za funkcionisanje organizma; Uporedna fiziologija sistema organa ptica - Razvija sposobnost - Uporedjuje - Opisuje fiziologiju logičkog fiziologiju organa sistema organa zaključivanja. ptica i životinja. ptica. - Objašnjava fiziološke - Shvata procese razlike organa ptica i disanja, uriniranja i varenja kod ptica. drugih domaćih životinja. - Opisuje, varenje, disanje i uriniranje ptica.

Preporuke za izvođenje nastave

- Upoznavanje sintetičkih hormona.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Dr N. Šijački, N. Vinčić: Anatomija i fiziologija domaćih životinja, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1991. - M. Hamamdžić, H. Pobrić, Lj. Babić: Anatomija histologija i fiziologija domaćih životinja, Sarajevo, 1997. - Dr N. Šijački: Fiziologija domaćih životinja, Novi Sad, 1963. - M. Đuričić: Veterinarska fiziologija, Naučna knjiga Beograd, 1971. - V. Petrović: Biologija-Fiziologija, Zavod za udžbenike Beograd, 1975. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Biohemijska labaratorija, spernograf, oograf, elektrokardiograf, uređaj za mjerenje kapaciteta pluća, računar i projektor i slušni aparat. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer stočarstva;

15

- diplomirani veterinar. 10. Povezanost predmeta Znanja - Fiziologija varenja hrane - Fiziologija mokraćnih organa - Fiziologija polnih organa - Fiziologija varenja - Fiziologija polnih organa

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Anatomija - Organi za disanje - Organi za varenje - Mokraćni organi - Polni organi - Zoologija - Organografija

16

1.2.3. LATINSKI JEZIK 1. Naziv predmeta: LATINSKI JEZIK 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 72

72

Ukupno 72

72

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje osnovnih pojmova i znanja iz latinskog jezika u cilju lakšeg razumijevanja terminologije iz ostalih stručnih predmeta (anatomija, fiziologija, zoologija, farmakologija). - Ovladavanje stručnom ternimologijom. - Osposobljavanje za komunikaciju u struci. - Upoznavanje sa strukturom latinskog jezika i njegovom primjenom u veterini i medicini. - Sticanje znanja iz opšte lingvistike. - Sticanje i produbljivanje opšteg obrazovanja. - Pripremanje za cjeloživotno obrazovanje.

17

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Uvod u izučavanje latinskog jezika - Definiše predmet - Uočava na - Uviđa važnost novih izučavanja latinskog primjerima značaj i saznanja. jezika. ulogu latinskog jezika za - Navodi značaj veterinersku struku. latinskog jezika za struku. Latinsko pismo i izgovor - Navodi sadržaj - Identifikuje latinsku - Uviđa važnost novih latinskog pisma. ortografiju. saznanja. - Navodi podjelu - Razlikuje pravilno od glasova u latinskom nepravilnog pismu. akcentovanja. - Objašnjava klasični i - Razlikuje tradicionalni izgovor. tradicionalni klasični izgovor. - Upoznaje kvantitet sloga. - Interpretira pravilno - Objašnjava akcentovanje akcentovanje višesložnih riječi. višesložnih riječi i ilustruje primjerima. Deklinacija imenica i pridjeva - Razlikuje vrste riječi - Razvija - Nabraja osnovne koje se dekliniraju. sistematičnost i karakteristike preciznost u radu. promjenljivih riječi. - Poznaje način navođenja imenica i - Razvija sposobnost - Demonstrira zapažanja. završetke imenica po pridjeva. - Dokazuje na deklinacijama i primjerima da rod određuje im rod. imenica u latinskom - Definiše osnove jeziku nije uvijek isti imenica. - Pojašnjava termine i kao u našem jeziku. pozajmljenice iz - Identifikuje latinskog jezika. pripadnost imenica - Definiše razliku određenoj između deklinaciji na osnovu konsonantskih i završetka u vokalnih osnova. nominativu i genitivu. - Identifikuje izuzetke od opštih pravila. Deklinacija imenica grčkog porijekla - Razvija snalažljivost. - Identifikuje na - Objašnjava primjerima prisustvo prisutnost grčkih grčkih riječi u riječi u latinskom latinskom jeziku. jeziku.

18

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik - Upoznaje primjenu - Uočava na primjerima primjenu grčkih imenica u grčkih imenica u medicinskoj medicinskoj terminologiji. terminologiji. - Objašnjava - Razlikuje promjenu grčkih karakteristike imenica. promjena grčkih imenica. Konjugacija - Navodi vrste - Upoređuje glagolskih navođenje glagola u promjena. latinskom u odnosu - Objašnjava podijelu na navođenje u glagola prema našem jeziku. završetku infinitiva. - Identifikuje navođenje glagola uz - Objašnjava način navođenja interpretiranje glagola u četiri primjera. glagolska oblika. - Shvata način građenja glagolskih - Upoznaje pomoćni vremena. glagol esse i objašnjava njegovu - Identifikuje specifičnosti primjenu. pojedinih - Opisuje konjugacija. karekteristike svake - Uočava često konjugacije. prisustvo pasivnih - Upoznaje tri glagolskih oblika u glagolska načina i latinskom jeziku. objašnjava njihovu - Shvata način primjenu. promjene rečenice iz - Upoznaje pravljenje imperativa u svakoj aktiva u pasiv. konjugaciji. - Shvata princip da se particip perfekta - Upoznaje glagolska navodi kao četvrti vremena u oblik glagola i da se indikativu. mijenja kao pridjevi - Poznaje pravljenje i ii i i deklinacije. promjenu particip prezenta i particip - Shvata značenja pozajmljenica, perfekta. nastalih od - Demonstrira opšte deponentnih glagola. karakteristike - Razlikuje participe participa. od pridjeva. - Interpretira promjenu participa po padežima. - Upotrebljava particip perfekta u

19

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

Razvija sposobnost logičkog zaključivanja. Razvija sposbnost povezivanja činjenica.

- Prvi pismeni zadatak

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Komparacija pridjeva - Objašnjava morfološke karakteristike opisnih pridjeva I, II i III deklinacije. - Definiše stepene poređenja. - Upoznaje način pravljenja komparativa i superlativa. - Objašnjava promjenu komparativa i superlative. - Nabraja pridjeve sa nepravilnom komparacijom.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik pasivnim oblicima složenih glagolskih vremena.

Preporuke za izvođenje nastave

- Identifikuje stepene - Razvija analitičnost. poređenja. - Uočava svojstva opisnih pridjeva kroz stepene poređenja. - Razlikuje pravilnu, nepravilnu, opisnu i nepotpunu komparaciju. - Identifikuje riječi u maternjem jeziku izvedene od pridjeva sa nepravilnom komparacijom. - Interpretira na primjerima promjenu komparativa i superlativa.

Prilozi i predlozi - Stiče samopouzdanje - Objašnjava nastanak - Interpretira na priloga za način. primjerima i sigurnost. - Opisuje komparaciju komparaciju priloga. priloga. - Razlikuje priloge sa - Navodi priloge sa nepravilnom nepravilnom komparacijom. komparacijom. - Interpretira na - Navodi sentencije primjerima nastale od priloga za predloge. način (citius, altius, - Poznaje primjenu fortius – kao moto predloga u olimpijskih igara). recepturi. - Upoznaje predloge, njihova značenja i primjenu. - Nabraja predloge s akuzativom i ablativom. - Definiše značenje i primjenu predloga u recepturi. Lične, lična povratna i prisvojne zamjenice - Razvija analitičnost i - Drugi pismeni - Objašnjava svojstvo - Identifikuje lične i logičko mišljenje. zadatak. ličnu povratnu zamjenica i njihovu zamjenicu. podjelu.

20

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik - Opisuje promjenu - Zna padežne oblike ličnih zamjenica. ličnih i prisvojnih - Definiše promjenu i zamjenica. upotrebu lične - Uočava porijeklo povratne zamjenice. izvedenih pozajmljenica od - Upoznaje prisvojne ličnih zamjenica. zamjenice i njihovu - Interpretira na upotrebu. primjerima primjenu - Definiše prisvojnopovratnu zamjenicu i lične, lične povratne i prisvojne njenu upotrebu. zamjenice. Pokazne i odnosno – upitne zamjenice - Definiše pokazne i - Upotrebljava u odnosno -upitne primjerima pokazne i odnosno - upitne zamjenice i njihovu zamjenice. primjenu. - Identifikuje tuđice - Opisuje promjenu pokaznih zamjenica. nastale od odnosnih i ostalih zamjenica - Navodi osnovnu (nostrifikacija, razliku odnosnih i kvorum). upitnih zamjenica. Deponentni i semideponentni glagoli - Navodi morfološke - Upotrebljava u razlike između primjerima aktiva i pasiva. deponentne i semideponentne - Pojašnjava pojam i glagole. oblike - Uočava glagole kojih deponentnih i nema u maternjem semideponentnih jeziku. glagola. - Definiše pravljenje - Identifikuje u tekstu deponentne i pasivnih oblika od i semideponentne do iv konjugacije. glagole. - Upoznaje aktivno - Rješava porijeklo značenje, a pasivne oblike ovih tuđica izvedenih od ovih glagola. glagola. - Navodi glagole koji imaju pasivne oblike, a aktivno značenje. Brojevi - Navodi specifičnosti - Razlikuje vrste brojeva i njihovu osnovnih brojeva. promjenu. - Navodi razliku - Identifikuje vezu između osnovnih i jedinica sa rednih brojeva. deseticama. - Navodi osnovne i

Socijalizacijski ciljevi učenik

- Razvija sposobnost zapažanja.

- Razvija sposobnost zapažanja. - Stiče samopouzdanje i sigurnost.

- Razvija analitičnost. - Povezuje uzroke i posljedice.

21

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik redne brojeve do - Interpretira redne 100. brojeve. - Definiše promjenu - Uočava brojeva. pozajmljenice u vezi sa rednim - Upoznaje vrste brojevima. brojeva (dijelni i - Shvata priložni). promjenjljivost brojeva (1, 2, 3... ) i od 200 do 1000. - Upotrebljava u primjerima brojeve.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - R. Popović: Latinski jezik za prvi razred medicinske, veterinarske i poljoprivredne škole, prva godina učenja, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1998. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se održava u učionici opremljenoj standardnim sredstvima za izvođenje nastave. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno. - Usmeno najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Pismena provjera znanja – test (po jedan u polugodištu), pismeni zadatak (po jedan u polugodištu). - Zaključna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani klasični filolog; - profesor latinskog jezika i književnosti.

22

10. Povezanost predmeta Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Gramatičko i leksičko znanje - Farmakologija - Skraćenice u recepturi i u cilju prevođenja dopunskih najčešći izrazi (detur, štiva signetur I sl. ) - Nazivi dijelova tijela - Anatomija - Osteologija, esteziologija, neurologija - Zarazne bolesti životinja - Zoologija - Bruceloza (izvori zaraze – lac, secretum, animalia infecta) Znanja

23

1.2.4. ZOOLOGIJA 1. Naziv predmeta: ZOOLOGIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 67 5

67

5

Ukupno 72

72

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o osobinama živih bića. - Sticanje znanja o građi i funkciji ćelije, građi hromozoma i gena i funkcija grenetičkog materijala. - Upoznavanje sa građom i podjelom tkiva. - Upoznavanje sa organskim sistemima u životinjskom svijetu kroz njihovu evoluciju. - Sticanje znanja o osobinama, tjelesnoj organizaciji i načinu života životinjskog svijeta. - Sticanje znanja o srodničkim odnosima među raznim životinjskim grupama. - Sticanje potrebnog znanja za uspješno usvajanje novih znanja iz drugih predmeta iz oblasti poljoprivrede i veterine. - Razvijanje sposobnosti logičnog mišljenja, zapažanja i zaključivanja.

24

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Uvod u zoologiju - Razvija svijest o - Shvata značaj - Definiše predmet očuvanju životne izučavanja izvučavanja sredine. zoologije i njene zoologije. primjene u - Navodi značaj i poljoprivredi i podjelu zoologije. veterini. - Navodi zajedničke karakteristike živih - Interpretira zajedničke bića. karakteristike živih bića. Citologija - Razvija sposobnost - Razlikuje građu - Definiše pojam zapažanja. prokariotske i ćelije. eukariotske ćelije. - Razvija sposobnost - Upoznaje logičkog - Shvata povezanost strukturnu građu zaključivanja. građe i funkcije ćelije. ćelije. - Objašnjava - Razlikuje hemijski osnovne funkcije sastav ćelije gradivnih jedinica (organski i ćelije. neorganski). - Navodi hemijski - Shvata građu sastav ćelije. hromozoma i Upoznaje građu razlikuje pojmove hromozoma i gena. haploidan i - Objašnjava diploidan. funkciju genetičkog - Shvata materijala. specifičnosti građe DNK. - Uočava ulogu i značaj DNK. - Razlikuje činioce koji uslovljavaju da DNK bude nasljedna supstanca. Histologija - Shvata važnu ulogu - Razvija pozitivan - Definiše predmet tkiva u građi izučavanja stav prema novim organizma. histologije. saznanjima. - Analizira građu i - Definiše pojam osobine epitelnog, tkiva. vezivnog, mišićnog - Navodi podjelu i nervnog tkiva. tkiva. - Upoznaje životinjska tkiva (epitelno, vezivno, mišićno i nervno).

25

Preporuke za izvođenje nastave

Vježba: - Šematski prikaz građe prokariotske i eukariotske ćelije. Vježba: - Posmatranje biljne i životinjske ćelije pod mikroskopom. - Korišćenje šema.

Vježba: - Mikroskopiranje trajnih preparata tkiva.

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Organografija - Razlikuje pojam - Definiše pojam organa i organskih organa i sistema sistema. organa. - Razlikuje osnovne - Objašnjava tipove simetrije simetriju životinja. životinja. - Objašnjava građu i - Analizira građu i funkciju organskih osnovne funkcije sistema. organskih sistema (sistem organa za varenje, disanje, cirkulaciju, čulni, kretanje i endokrini sistem). Sistematika beskičmenjaka - Razlikuje prirodni i - Definiše pojam vještački sistem klasifikacije. klasifikacije. - Navodi - Razlikuje klasifikacione klasifikacione kategorije i kategorije. upoznaje ključeve - Razlikuje opšte za određivanje karakteristike osnovnih grupa heterotrofnih životinja. protista (protozoa). - Opisuje opšte karakteristike - Poznaje parazitske protozoa vrste i bolesti koje (heterotrofni izazivaju i njihov protisti). životni ciklus - Upoznaje (trypanosoma, sistematiku amoeba, protozoa i opisuje Plazmodium). klase: flagellata, - Razlikuje rhizopoda, predstavnike sporozoa, ciliata. sunđera i određuje - Upoznaje opšte njihovo mjesto u karakteristike sistematici sunđera (spongia). životinja. - Upoznaje opšte - Razlikuje karakteristike predstavnike dupljara dupljara i određuje (coelenterata). njihovo mjesto u - Opisuje pljosnate sistematici gliste životinja. (plathelminthes) i - Analizira građu navodi njihovu pljosnatih glista. klasifikaciju. - Shvata parazitizam - Opisuje klase: na primjerima turbelaria, metilja i trematodes, pantljicara.

Socijalizacijski ciljevi učenik - Razvija sposobnost logičnog zakljucivanja.

- Korišćenje slika. Vježba: - Šematski prikaz građe oka. Vježba: - Disekcija žabe.

- Razvija sistematičnost i preciznost.

- Korišćenje ključeva.

- Razvija osjećaj lične odgovornosti prema higijeni i zdravlju.

26

Preporuke za izvođenje nastave

- Korišćenje slika i šema. - Korišćenje slika, šema.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik cestodes. - Upoznaje opšte karakteristike valjkastih glista (nematoda). - Upoznaje opšte karakteristike mekušaca (mollusca) i navodi njihovu klasifikaciju. - Opisuje opšte karakteristike zglavkara (arthropoda) i navodi njihovu klasifikaciju. - Opisuje klase: (chelicerata, crustacea, insecta).

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik - Poznaje životni ciklus metilja i pantljičara. - Analizira građu valjkastih glista. - Razlikuje parazitske vrste (ascaris, entherobis, trichinella). - Poznaje životni ciklus trihinele. - Razlikuje klase mekušaca. - Analizira građu puževa (gastropoda). - Razlikuje klase zglavkara. - Analizira građu paukolikih životinja, rakova i insekata. - Shvata značaj zglavkara u humanoj i veterinarskoj medicini (paraziti i prenosioci zaraznih bolesti). Sistematika kičmenjaka - Analizira opšte - Opisuje hordate karakteristike (chordata) i hordata. upoznaje - Razlikuje klase sistematiku kičmenjaka i hordata. razlike među - Navodi opšte njima. karakteristike - Analizira opšte kičmenjaka i karakteristike riba. upoznaje klasifikaciju - Analizira opšte kičmenjaka karakteristike (vertrebrata). vodozemaca. - Opisuje opšte - Anazlizira opšte karakteristike riba karakteristike (pisces). gmizavaca. - Upoznaje opšte - Razlikuje karakteristike predstavnike vodozemaca gmizivaca. (amphibia). - Analizira spoljašnju - Upoznaje opšte i unutrašnju građu

- Razvija sposobnost opažanja. - Razvija sposobnost povezivanja činjenica.

27

Preporuke za izvođenje nastave

- Korišćenje slika.

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik ptica. karakteristike - Shvata načine gmizavaca razmnozavanje (reptilia). ptica. - Opisuje opšte - Analizira građu karakteristike i kokoši. način - Uočava koristi od razmnozavanja ptica. ptica (aves). - Analizira spoljašnju - Opisuje i unutrašnju građu karakteristike sisara. kokosi (red: - Razlikuje i analizira galliformes). pojedine grupe - Nabraja koristi od sisara. ptica-živinarstvo. - Opisuje opšte karakteristike sisara (mammalia). - Upoznaje i opisuje pojedine grupe sisara. - Red: carnivorazvijerovi. - Familia: canidaepsi i macke. - Red: artiodactylapapkari. - Podred: nonoruminantianepreživari. - Podred: kuminantiapreživari. - Familija: bovidae. Primjena nauke u gajenju domaćih životinja - Razvija pravilan - Razlikuje naučne - Opisuje primjenu odnos prema metode koje se naučnih metoda u zanimanju. koriste u gajenju gajenju domaćih - Razumije važnost domaćih životinja: životinja. nauke u vještačka svakodnevnom selekcija, ukrštanje životu. u bliskom srodstvu, hibridizacija, vještačka induktivna mutacija, vještačka inseminacija. Ekološki značaj sredine za gajenje domaćih životinja - Poznaje geografsko - Razvija svijest o - Navodi geografsko značaju očuvanja porijeklo domaćih porijeklo domaćih životne sredine. životinja životinja.

28

Preporuke za izvođenje nastave

- Posjeta veterinarskoj ambulanti.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik - Navodi ekološki značaj sredine u gajenju životinja.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik (govečeta, konja, koze, ovce, mačke, magarca, svinje, psa). - Povezuje ekološki značaj sredine sa gajenjem životinja.

Preporuke za izvođenje nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - N. Šerban, M. Cvijan, R. Jančić: Biologija – za gimnazije i poljoprivrednu školu, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005. - M. Krunić, Ivo Savić, B. Ćurčić: Biologija 2, za I ili II razred medicinske škole i II razred veterinarske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - T. Treer, Z. Tucak: Agrarna zoologija, Školska knjiga, Zagreb, 2004. - R. Matoničkin, I. Erban: Opća zoologija, Školska knjiga, Zagreb, 2002. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Mikroskop, trajni mikroskopski preparati tkiva, pribor za disekciju, slike i šeme. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno, najmanje po jedna ocjena u svakom - klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Profesor biologije; - diplomirani biolog; - diplomirani inženjer poljoprivrede za stočarstvo; - diplomirani veterinar. 10. Povezanost predmeta Znanja - Histologija - Sistematika kičmenjaka - Sistematika beskičmenjaka - Organografija

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Građa tkiva - Anatomija domaćih - Spoljašnja i unutrašnja životinja građa ptica - Životni ciklus metilja, - Parazitske bolesti pantljičare i trihinele - Fiziologija domaćih - Funkcija organskih sistema životinja

29

1.2.5. ZOOHIGIJENA 1. Naziv predmeta: ZOOHIGIJENA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

72

72

72

72

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o uticaju klimatskih faktora na životinje. - Sticanje znanja o higijeni hrane. - Sticanje znanja o očuvanju zdravlja životinja. - Sticanje osnovnih znanja o očuvanju životne sredine. - Razvijanje osjećanja lične odgovornosti prema higijeni i zdravlju. - Ovladavanje stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.

30

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Zoohigijena i klimatski faktori koji na nju utiču - Razlikuje - Definiše pojam - Razvija svijest o karakteristike zoohigijena. očuvanju životne klimatskih faktora. - Navodi i opisuje sredine. klimatske faktore i - Analizira djelovanje pojedinih faktora na djelovanje higijenu u klimatskih faktora. stočarstvu. - Pojašnjava termine mikro klima, makro - Razlikuje termine mikro klima i makro klima i klima. aklimatizacija. - Shvata pojam aklimatizacije. Pravilna i nepravilna ishrana životinja - Razlikuje pravilnu od - Povezuje uzroke i - Objašnjava pojam pravilne ishrane. nepravilne ishrane. posljedice. - Objašnjava pojam - Predviđa posljedice nepravilne ishrane. uticaja nepravilne - Objašnjava uticaj ishrane na životinje. nepravilne ishrane - Predviđa posljedice na životinju. uticaja zagađene - Objašnjava pojam hrane na životinje. zagađenja i pokvarene hrane. - Objašnjava uticaj zagađenja i pokvarene hrane na životinju. Dezinfekcija - Objašnjava pojam - Razlikuje djelovanje - Razvija svijest o dezinfekcije. očuvanju životne fizičkih sredstava - Navodi sredstva i sredine. dezinfekcije. opremu za - Razlikuje posljedice dezinfekciju. djelovanja hemijskih - Opisuje izvođenje sredstava dezinfekcije dezinfekcije. (primjenu sredstava i - Procjenjuje upotrebu pojedinih opreme za sredstava, opreme i dezinfekciju). rastvora u dezinfekciji u zavisnosti od uslova. Dezinsekcija - Objašnjava pojam - Razlikuje štete od - Razvija svijest o dezinsekcije. insekata. očuvanju životne - Nabraja i opisuje - Razlikuje posljedice sredine. štete od insekata. djelovanja

31

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik hemijskih, fizičkih i - Navodi hemijska bioloških sredstava fizička i biološka za dezinsekciju. sredstva za - Procjenjuje dezinsekciju. upotrebu fizičkih, - Opisuje izvođenje bioloških i hemijskih dezinsekcije (primjenu sredstava i sredstava dezinsekcije u opreme za zavisnosti od uslova. dezinsekciju). Deratizacija - Razlikuje štete od - Objašnjava pojam glodara. deratizacije. - Nabroja i opisuje - Procjenjuje koja od štete od glodara. metoda je najbolja u - Opisuje fizičku, deratizaciji objekta hemijsku i biološku za smještaj životinja metodu borbe protiv i hrane. glodara. Uklanjanje leševa životinja - Definiše pojam leša - Razlikuje tipove uginuća životinja. životinja. - Razlikuje kafilerije - Navodi tipove otvorenog i uginuća životinja. zatvorenog tipa. - Opisuje kafilerije - Procjenjuje u otvorenog i zavisnosti od uslova zatvorenog tipa. kad i gdje spaljivati i - Opisuje uklanjanje leševa životinja zakopavati leševe spaljivanjem. životinja. - Opisuje stočna groblja- jame. Zaštita stoke i hrane u vanrednim uslovima - Objašnjava pojmove - Procjenjuje izbor himijsko, biološko i načina čuvanja radioaktivno oružje. hrane i stoke u - Objašnjava vanrednim uslovima. kantominaciju i dekontaminacije. - Objašnjava pojam adaptacija i improvizacije. - Navodi načine čuvanja hrane i stoke u vanrednim uslovima.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija svijest o značaju zdrave ishrane.

- Razvija osjećaj lične odgovornosti prema higijeni i zdravlju; - Razvija svijest o očuvanju životne sredine.

- Razvija osjećaj odgovornosti.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Dr Z. Stojanović, Dr Z. Vukićević, Dr N. Hrgović: Zoohigija domaćih životinja, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2007.

32

- B. Banovčanin: Patologija za drugi razred veterinarske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1995. - B. Banovčanin: Patologija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se održava u standardno opremljenoj učionici za izvođenje nastave. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno, najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer poljoprivrede za stočarstvo; - diplomirani veterinar. 10. Povezanost predmeta Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Uklanjanje leševa životinja - Patologija - Obdukcija - Uvod u patologiju i pojam bolesti - Pravilna i nepravilna ishrana - Stočarstvo sa ishranom - Ishrana različitih vrsta i kategorija stoke Znanja

33

1.2.6. BIOHEMIJA 1. Naziv predmeta: BIOHEMIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

72

72

72

72

3. Opšti ciljevi nastave - Razumijevanje pojmova, činjenica i zakonitosti iz oblasti biohemije. - Razumijevanje zavisnosti žive i nežive prirode. - Povezivanje teorijskih sadržaja sa praktičnim radom koji se odvija u prehrambenoj industriji. - Razvijanje sposobnosti za biohemijsko istraživanje. - Razvijanje sposobnosti posmatranja, uočavanja i zaključivanja. - Razvijanje ekološke svijesti. - Razvijanje sposobnosti posmatranja, uočavanja i zaključivanja. - Osposobljavanje za nastavak stručnog usavršavanja.

34

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Predmeti i zadaci biohemije - Definiše biohemiju. - Uočava na primjeru značaj biohemijskih istraživanja u prehrambenoj industriji. Koloidi - Razlikuje disperzne - Razvija sposobnost - Definiše koloidne sisteme prema rastvore i poznaje opažanja. klasifikaciju, značaj i stepenu disperziteta. - Razvija logičko dobijanje koloidnih - Razlikuje liofilne od mišljenje. rastvora. liofobnih koloida. - Razvija analitičko - Poznaje molekulsko- - Interpretira mišljenje. kinetičke osobine dobijanje koloidnih koloidnih rastvora. rastvora. - Navodi optičke i - Razlikuje električne osobine molekulskokoloidnih rastvora. kinetičke osobine - Objašnjava strukturu (braunovo kretanje, koloida. difuziju, dijalizu i - Opisuje pojavu ultracentrifugi starenja koloidnih ranje). sistema. - Analizira pojavu - Objašnjava zaštitno tindalovog efekta. dejstvo koloidnih sistema.

Preporuke za izvođenje nastave

Grafofolije: Šematski prikaz: - Braunovog kretanja, - Tindalovog fenomena - Koloidne micele. Demonstracioni ogled: - Koagulacija mlijeka.

Hemijska struktura ćelije - Šematski prikaz - Poznaje strukturu - Šematski prikazuje - Razvija sposobnost ćelije. građu ćelije. strukture ćelije. opažanja i analitičko - Definiše biogene - Razlikuje mišljenje. elemente. prokariotske i Seminarski rad: eukariotske ćelije. - Uloga vode u - Interpretira biohemijskim biohemijsku funkciju procesima. ćelijske membrane, mitohondrija, ribozoma i hloroplasta. - Analizira ulogu vode u biohemijskim procesima. - Interpretira značaj makro i mikroelemenata u biohemijskih procesima.

35

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Ugljeni hidrati - Interpretira hemijski - Navodi definiciju i sastav i biohemijski podjelu ugljenih značaj ugljenih hidrata. hidrata. - Razlikuje aldoze i - Navodi podjelu i ketoze, alifatičnu i strukturu cikličnu strukturu. monosaharida. - Prikazuje strukturu fišerovim i hejvortovim - Obrazlaže formulama. reaktivnost - Analizira reakcije sa monosaharida. felingovim rastvorom i tolensovim - Definiše i obrazlaže rastvorom. reaktivnost - Razlikuje disaharida i monomerne jedinice polisaharida. saharoze, maltoze i laktoze i uočava način na koji se povezuju u cikličnu strukturu. - Razlikuje redukujuće i neredukujuće disaharide. - Analizira reakciju hidrolize saharoze i osobine invertnog šećera. - Razlikuje skrob i celulozu po monomernim jedinicama. - Analizira hidrolizu skroba i celuloze i reakcije esterifikacije celuloze sa CH3COOH i HNO3. Aminokisjeline, proteini - Interpretira opštu - Definiše formulu aminokisjeline i aminokisjelina. njihovu podjelu. - Razlikuje alifatične, aromatične i - Navodi fizičke heterociklične osobine aminokiseline. aminokiselina, - Uočava pojavu optičke aktivnosti

Socijalizacijski ciljevi učenik - Razvija sposobnost opažanja. - Razvija analitičko mišljenje. - Razvija logičko zaključivanje. - Stiče sigurnost.

- Razvija analitičko mišljenje.

- Razvija sposobnost

36

Preporuke za izvođenje nastave

Seminarski rad: - Ugljeni hidrati kao sirovine savremene biotehnologije. Demonstracioni ogledi: - Oksidacija monosaharida felingovim i tolensovim rastvorom. - Hidroliza saharoze. - Reakcija skroba sa jodom.

Demonstracioni ogled: - Određivanje aminokiselina metodom hromatografije na hartiji.

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik aminokiselina. - Obrazlaže reaktivnost amino - Interpretira kiselina. amfoterni karakter aminokisjelina. - Interpretira - Definiše proteine i obrazovanje cviternavodi podjelu jona. prema sastavu, - Analizira reakciju rastvorljivosti i aminokiselina sa funkciji. kiselinama i bazama i građenje peptidne veze. - Poznaje - Razlikuje esencijalne elektrohemijske i neesencijalne osobine proteina. aminokiseline. - Razlikuje proste i složene proteine. - Navodi - Uočava razliku karakteristične između globularnih i reakcije proteina. fibrilarnih proteina. - Analizira bojene reakcije proteina. - Definiše nukleinske - Razlikuje strukturu kiseline. RNA i DNA. - Šematski prikazuje dvojnu spiralnu građu DNA. - Interpretira biosintezu proteina kao endoenergetski proces. Lipidi - Razlikuje proste i - Definiše lipide i složene lipide. navodi podjelu. - Interpretira opštu - Definiše vrste lipida i formulu triglicerida. navodi sastav, - Razlikuje masti i ulja strukturu i fizičkopo hemijskom hemijske sastavu. karakteristike. - Analizira reakciju saponifikacije. - Analizira i izračunava - Definiše složene konstante koje su lipide i navodi karakteristične za predstavnike. svaku vrstu masti i ulja (jodni, saponifikacioni i kiselinski broj). - Analizira hemijski satav složenih lipida.

37

Socijalizacijski ciljevi učenik opažanja i logičko zaključivanje; Stiče sigurnost.

Razvija sposobnost opažanja. Razvija analitičko mišljenje. Uočava važnost pravilne ishrane.

Preporuke za izvođenje nastave

Seminarski rad: - Taloženje proteina solima teških metala, visokim temperaturama, jakim mineralnim kiselinama.

Seminarski rad: - Rastvaranje i emulgovanje masti i ulja. Demonstracioni ogled: - Određivanje kiselinskog, jodnog i saponifikacionog broja.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik - Interpretira biohemijsku ulogu i funkciju lipida u živoj ćeliji.

Bioenergetika - Piše hidrolizu ATP u - Upoznaje zadatak ADP. predmeta - Interpretira energetike. združene - Definiše pojam i biohemijske objašnjava reakcije makroenergične - Piše promjenu veze. kreatina u kratin- Poznaje združene fosfat. biohemijske reakcije. Biohemija važnih funkcionalnih jedinjenja - Interpretira šematski - Definiše prikaz energije biokatalizatore i navodi njihovu ulogu aktivacije. - Uspostavlja vezu u biohemijskim između t i brzine procesima. hemijske reakcije, energije aktivacije i - Definiše enzime i katalizatora. njihove opšte - Analizira faktore koji karakteristike. utiču na aktivnost enzima (T, PH, - Objašnjava kinetiku koncentracija djelovanja enzima i supstrata, uticaj pojedinih koncentracija faktora na brzinu enzima). dejstva enzima. - Razlikuje nekompetitivnu i kompetitivnu - Poznaje inhibiciju i inhibiciju enzima. specifičnost dejstva - Analizira specifinost enzima. dejstva enzima. - Razlikuje koenzime, prostetične grupe i - Definiše kofaktore aktivatore. enzimskih aktivnosti. - Interpretira fiziološki značaj enzima po klasama. - Definiše vitamine i - Interpretira značaj i navodi njihovu ulogu vitamina. podjelu. - Razlikuje liposolubilne i hidrosolubilne - Definiše hormone i vitamine.

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija logičko mišljenje i sposobnost opažanja.

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija sposobnost opažanja. - Uočava važnost pravilne ishrane.

38

Demonstracioni ogled: - Ispitivanje aktivnosti amilaze. - Uticaj temperature na aktivnosti enzima. - Uticaj ph sredine na aktivnost amilaze.

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik navodi njihovu - Interpretira fiziološki podjelu. značaj hormona u metaboličkim reakcijama. - Analizira podjelu hormona na osnovu njihove hemijske strukture. Biohemijske promjene složenih organskih jedinjenja - Upoređuje proces - Poznaje - Razvija sposobnost glikolize s metabolizam opažanja, analitičko alkoholnim vrenjem. ugljenih hidrata. . mišljenje i logičnost. - Poznaje oksidativnu - Analizira proces dekarboksilaciju glikolize i uočava pirogrožđane hemizam Kiseline. (fosforilisanje - Poznaje krebsov ugljenih hidrata). ciklus. - Uočava značaj - Poznaje hidrolizu pirogrožđane kiseline prostih lipida. u procesu razlaganja - Objašnjava ugljenih hidrata. metabolizam - Analizira šematski glicerola. prikaz krebsovog - Poznaje biosintezu ciklusa. masnih kiselina i - Analizira hidrolitičko prostih masti. razlaganje - Poznaje triglicerida. metabolizam - Analizira procese aminokiselina i biosinteze i proteina. razlaganja glicerola. - Objašnjava - Uspostavalja vezu metabolizam kao između procesa jedinstven sistem. razlaganja glicerola i emp i krebsovog ciklusa. - Predstavlja sumarnom jednačinom aktivaciju masnih kiselina. - Analizira reakciju β oksidacije aktiviranih masnih kiselina. - Analizira reakcije biosinteze masnih kiselina i prostih masti. - Analizira tok metabolizma aminokiselina i

39

Preporuke za izvođenje nastave

Šematski prikaz: - glikolize, - alkoholne fermentacije, - krebsovog ciklusa, - biosinteze glicerola, - razlaganje glicerola, - B- oksidacije masnih kiselina, - povezanost metabolizma proteina, lipida i ugljenih hidrata.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik proteina. - Uočava i šematski prikazuje uzajamnu povezanost metabolizma proteina, ugljenih hidrata i lipida.

Preporuke za izvođenje nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - D. Veličković: Biohemija za II I III razred četvorogodišnje škole za preradu hrane, svi obrazovni profili, ZUNS- Beograd, 2004. - M. Jovetič: Biohemija, ZUNS, 2005. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Grafoskop, laboratorijski pribor i posuđe za demonstracione oglede. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i na osnovu seminarskih radova. - Na usmene odgovore učenici dobijaju najmanje po jedna ocjenu u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine; - urađeni semiraski radovi. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani hemičar; - profesor hemije; - diplomirani inženjer prehrambene tehnologije. 10. Povezanost predmeta

- Hemijska struktura ćelije

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Zoologija - Citologija

- Hemijska struktura ćelije

- Anatomija domaćih životinja - Naukao ćeliji i tkivima

Znanja

40

1.2.7. FRAMAKOLOGIJA 1. Naziv predmeta: FARMAKOLOGIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

72

72

72

72

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o farmakološkim supstancijama, njihovim osobinama i dejstvu. - Sticanje znanja o lijekovima koji se koriste u veterini. - Osposobljenost za doziranje i primjene lijekova u veterini. - Sticanje znanja o farmakologiji različitih sistema životinjskog organizma. - Sticanje osnovnih znanja o imunofarmakologiji. - Sticanje osnovnih znanja o toksikologiji. - Osposobljenost za nastavak stručnog usavršavanja.

41

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik Uvod – pojam i predmet izučavanja farmakologije - Razvija pravilan - Shvata primjenu - Definiše predmet odnos prema prirodi farmakologije u izučavanja i struci. veterini, medicini i farmakologije. poljoprivredi. - Navodi: istorijat, razliku farmakologije - Razlikuje subdiscipline u i farmacije, farmakologiji. subdiscipline farmakologije. Pojam: lijek – otrov - Razlikuje lijek – - Upoznaje: pojam - Razvija analiticnost. - Pisanje recepta i lijek – otrov, čitanje uputsva. otrov. porijeklo lijekova, - Navodi primjere spravljenje lijekova, ispitivanja lijekova vrste i način - Razlikuje gotove, izdavanja lijekova, oficinalne i pisanje recepta. magistralne lijekove. Čuvanje lijekova - Objašnjava način - Razlikuje načine - Razvija odgovornost čuvanja i održavanja čuvanja i održavanja prema struci. lijekova. lijekova. - Navikava se na - Objašnjava način - Uočava u uputstvu za pridržavanje propisa. postupanja sa korišćenje lijeka neupotrebljivim način postupanja sa lijekovima i neupotrebljivim ambalažom. lijekovima i - Navodi posljedice ambalažom. nepravilnog - Analizira posljedice skladištenja ljijekova nepravilnog skladištenja lijekova. i nepravilno uklonjenih - Analizira posljedice neupotrebljivih nepravilno lijekova i ambalaže. uklonjenih neupotrebljivih lijekova i ambalaže. Oblici lijekova - Razvija sposobnost - Analizira razlike i - Navodi oblike opažanja. razloge različitog lijekova: čvrste, pakovanja lijekova. meke, tečne. - Navodi način pakovanja različitih oblika lijekova. Način primjene lijekova – putevi unošenja - Opisuje načine i - Razlikuje načine - Povezuje uzroke u tehniku primjene primjene lijekova u posljedice. lijekova sa lokalnim i zavisnosti od vrste

42

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik sistemskim dejstvom životinje, mjesta po vrstama životinja aplikacije. ( preko digestivnog - Određuje načine primjene lijeka u trakta, parentalna zavisnosti od osobina primjena i ostali lijeka. načini primjene). - Analizira razloge pri - Navodi regije, izboru načina mjesta i krvne aplikovanja lijeka sudove u kojima se (željeni efekat, vrši aplikacija po brzine i dužine vrstama životinja. dejstva, temperamenta i vrste životinje, ekonomicnosti). Doziranje lijekova - Razvija logičko - Objašnjava pojmove: - Upotrebljava - Određivanje doze zaključivanje. pojmove vezane za lijeka u odnosu na fiziološke, - Razvija odgovornost. težinu životinja i doze i doziranje. profilataktične, - Razlikuje doziranje koncetracije lijeka. terapeutske, lijeka u zavisnosti od toksične i letalne različitih uslova. doze, terapijske, minimalne, srednje, maksimalne doze, dnevne, ukupne, frakcionisane, udarne i doze održavanja. - Objašnjava pojmove terapisjke širine i indeksa lijeka. - Objašnjava doziranje lijeka u odnosu na: vrstu životinje, kilogram tjelesne težine životinje, efekat lijeka, broj životinja. - objašnjava doziranje na kap, prema koncetraciji lijeka. - Objašnjava doziranje po košnici kod pčela i po četvri vimena kod krava. Farmakokinetika - Objašnjava način - Poznaje sudbinu - Razvija ekološku prolazka lijeka kroz lijeka od aplikacije svijest.

43

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik do ekskrecije. ćelijske membrane, sudbinu lijeka od - Razlikuje posljedice resorbcije do nepoštovanja izlučivanja. karence lijeka. - Objašnjava raspodjele lijeka u organizmu. - Definiše pojam karence lijeka. Farmakodinamika - Razvija analitičnost i - Razlikuje moguće - Objašnjava logičko interakcije pri mehanizam dejstva zaključivanje. aplikaciji više lijeka. ljekova. - Navodi neželjena - Razlikuje neželjena dejstva lijeka. dejstva lijekova. Farmakologija centralnog nervnog sistema - Objašnjava efekte i - Razlikuje mehanizme - Razvija analitičnost i logičko razmišljanje. mehanizme dejstva dejstva ovih lijekova koji djeluju lijekova. na centralni nervni - Razlikuje stadijume sistem po grupama. narkoze i poznaje način njene pripreme i izvođenja. - Upoređuje efekte dejstva ovih lijekova. - Razlikuje indikacije i kontra indikacije za primjenu ovih lijekova. - Razlikuje efekte draženja alfa i beta receptora. - Razlikuje efekte draženja muskarinskih i nikotinskih recepata. - Razlikuje efekte antihistaminskih lijekova. - Predlaže terapiju na zadatu dijagnozu. Farmakologija kardio vaskularnog sistema - Objašnjava efekte i - Razlikuje mehanizme - Razvija analitičnost i dejstva ovih logičko razmišljanje. mehanizme dejstva lijekova. lijekova koji djeluju na kardiovaskularni - Razlikuje sredstva za

44

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i sadržaji učenik sistem po grupama.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik jačanje otpornosti kapilara. - Upoređuje efekte dejstva lijekova kardiovaskularnog sistema. - Razlikuje indikacije i kontra indikacije za primjenu lijekova kardiovaskularnog sistema. - Predlaže terapiju na zadatu dijagnozu. Farmakologija urinarnog sistema - Razlikuje mehanizme dejstva ovih - Objašnjava efekte i lijekova. mehanizme dejstva lijekova koji djeluju - Upoređuje efekte na urinarni sistem po dejstva lijekova urinarnog sistema. grupama. - Razlikuje indikacije i kontra indikacije za primjenu lijekova urinarnog sistema. - Predlaže terapiju na zadatu dijagnozu. Farmakologija respiratornog sistema - Objašnjava efekte i - Razlikuje mehanizme mehanizme dejstva dejstva ovih lijekova koji djeluju lijekova. na respiratorni - Upoređuje efekte sistem po grupam. dejstva lijekova respiratornog sistema. - Razlikuje indikacije i kontra indikacije za primjenu lijekova respiratornog sistema. - Predlaže terapiju na zadatu dijagnozu. Farmakologija digestivnog trakta - Objašnjava efekte i - Razlikuje mehanizme mehanizme dejstva dejstva ovih lijekova koji djeluju lijekova. na digestivni trakt po - Upoređuje efekte dejstva lijekova grupama. digestivnog trakta. - Razlikuje indikacije i

- Povezuje uzroke i posljedice.

- Povezuje uzroke i posljedice. - Razvija analitičnost i logičko mišljanje.

- Povezuje uzroke i posljedice. - Razvija analitičnost i logičko mišljanje.

45

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Formativni ciljevi

učenik kontra indikacije za primjenu lijekova digestivnog trakta. - Predlaže terapiju na zadatu dijagnozu. Farmakologija kože i sluzokože - Objašnjava efekte i - Razlikuje mehanizme dejstva ovih mehanizme dejstva lijekova. lijekova koji djeluju na kožu i sluzokožu - Upoređuje efekte dejstva lijekova koji po grupama. djeluju na kožu i sluzokožu. - Razlikuje indikacije i kontra indikacije za primjenu lijekova koji djeluju na kožu i sluzokožu. - Predlaže terapiju na zadatu dijagnozu. Farmakologija vaitmina i minerala - Razlikuje efekte - Opisuje osobine i dejstva i posljedice efekte dejstva nedostatka vitamina. liposolubilniih vitamina, - Razlikuje efekte hidrosolubilnih dejstva i posljedice vitamina, makro i nedostatka makro i mikro elemenata. mikro elemenata. - Pojašnjava funkciju - Poznaje razloge stimulatora rasta. primjene stimulatora rasta. Farmakologija krvi, vode, elektrolita - Opisuje koagulaciju - Analizira nastajanje krvi i trombogenezu. tromba i koagulacije. - Navodi lijekove za - Razlikuje lijekove primjenu kod koji pomazu koagulacije krvi. koalugaciju krvi. - Navodi sredstva i - Razlikuje lijekove i lijekove za sredstva za nadoknadu krvi, tečnosti i elektrolita. nadoknadu krvi, tečnosti i elektrolita. Antimikrobna sredstva - Navodi antimikrobne - Razlikuje bakteriostatičko i lijekove, njihove baktericidno dejstvo; karakteristike, mehanizam njihovog - Razlikuje sinergiste, djelovanja na mikro antagoniste i

46

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

Razvija analitičnost i logičko mišljanje.

Razvija ekološku svijest.

Povezuje uzroke i posljedice.

Usvaja pozitivan odnos prema zanimanju. Uviđa vezu između teorije i prakse.

- Tumačenje uputstva proizvođača (rad po grupama).

Informativni ciljevi i sadržaji učenik organizme i red osjetljivosti mikro organizme na njih po grupama. - Navodi dezinficijense, njihove karakteristike, mehanizam njihovog djelovanja na mikro organizme i red osjetljivosti mikro organizme na njih po grupama. - Navodi lijekove za liječenje malignih oboljenja, njihove karakteristike i mehanizam njihovog djelovanja. - Navodi sredstva za eutanaziju njihovekarakteristike i mehanizam njihovog djelovanja. Imunofarmakologija - Definiše: vakcine, serume, antigene i njihovu upotrebu. - Navodi vrste imuniteta. Toksikologija - Definiše osnovne pojmove u toksikologiji, dijagnostikovanje trovanja i terapiranje.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

-

-

-

učenik rezistenciju mikroorganizama na pojedine lijekove. Poznaje indikacije i kontraindikacije pri upotrebi antibiotika. Razlikuje dužinu karence pri upotrebi ovih lijekova. Određuje antibiotike na zadane mikro organizme. Određuje dezinficijence na zadane mikro organizme. Planira izvođenje dezinfekcije u zavisnosti od zadatih uslova. Razlikuje sredstva za liječenje malignih oboljenja. Razlikuje sredstva za eutanaziju.

- Razlikuje prirodni, vjestački, aktivni i pasivni imunitet.

- Usvaja načela zdravog života.

- Razlikuje znake trovanja i načine terapiranje.

- Razvija pravilan odnos prema zdravlju.

Preporuke za izvođenje nastave

- Posjeta veterinarskoj apoteci.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - V. Čupić: Farmakologija za II razred veterinarske skole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002. - B. Živanov: Veterinarska farmakologija, Veterinarski fakultet, Beograd, 1997. - S. Hadžović: Opšta farmakologija i toksikologija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Sarajevo, 1986. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u učionici opremljenoj sa računarom i projektorom, grafoskopom sa slajdovima i primjercima pojedinih lijekova.

47

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno, najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani veterinar. 10. Povezanost predmeta

- Antimikrobna sredstva

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Anatomija i fiziologija - Građa organa, topografija organa, građa tkiva, fiziologija hormona - Zoohigijena - Dezinfekcija

- Način primjene lijekova

- Praktična nastava

Znanja - Farmakologija sistema organa

48

- Čuvanje, upotreba, aplikacija, izdavanje lijekova

1.2.8. PATOLOGIJA 1. Naziv predmeta: PATOLOGIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

72

72

72

72

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja iz oblasti patološke morfologije i patološke fiziologije domaćih životinja. - Osposobljavanje učenika za raspoznavanje patoloških procesa i patoloških stanja. - Osposobljavanje za seciranje, uzorkovanje materijala za dijagnostička ispitivanja. - Sticanje neophodnih znanja za razumijevanje kliničkih predmeta. - Razvijanje sposobnosti posmatranja, uočavanja i zaključivanja. - Razvijanje sposobnosti logičkog mišljenja, zapažanja i zaključivanja.

49

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik Uvod u patologiju, pojam bolesti - Razlikuje bolesno od - Razvija logičko - Definiše predmet Seminarski rad: zdravog stanja. izučavanja zaključivanje. - Primjeri bolesti po - Vrši komparaciju patologije. dužini trajanja između pojedinih - Navodi značaj i (antraks, crveni vrsta ozdravljenja. podjelu bolesti. vjetar svinja, - Razlikuje bolesti po tuberkuloza). dužini trajanja. Distrofija i poremećaji rasta - Razvija sposobnost - Na mikroskopskom - Razlikuje - Upoznaje različite opažanja. preparatu pokazuje poremećaje u vidove distrofija. poremećaje na nivou prometu - Opisuje poremećaje ćelije kod različitih rasta i razvoja tkiva i bjelančevina. vidova distrofije. - Shvata mehanizam organa. nastanka konkremenata. - Razlikuje različite vidove žutice. - Razlikuje fiziološku od patološke hipertrofije. Poremećaji cirkulacije - Razlikuje vidove - Razvija sposobnost - Nabraj i opisuje poremećaja opažanja. različite vidove cirkulacije. poremećaja - Razlikuje mehanizme cirkulacije i mehanizme njihovog nastanka poremećaja nastanka. cirkulacija. - Prognozira ishod pojedinih vidova poremećaja cirkulacije. Zapaljenja, tumori - Razvija sposobnost - Razlikuje uzroke - Nabraja vidove povezivanja uzroka i zapaljenja. (tipove) zapaljenja. posljedica. - Razlikuje tipove - Navodi značaj zapaljenja. zapaljenja za - Upoređuje specifična organizam. - Opisuje mehanizam i nepecifična nastanka zapaljenja. zapaljenja. - Shvata značaj - Upoznaje vrste tuberkuloznog tumora. procesa za - Opisuje mehanizam organizam. nastanka tumora. - Razlikuje benigne od malignih tumora. - Identifikuje

50

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Obdukcija - Navodi značaj obdukcije za utvrđivanje uzroka uginuća organizma. - Opisuje načine pregled leša i izvođenje obdukcije.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik kancerogene faktore.

- Shvata cilj sekcije. - Razvija sposobnost opažanja. - Razlikuje pribor za izvođenje sekcije. - Razlikuje patološko – anatomske promjene na lešu. - Pravi sekcioni protokol.

Hipertermija - Opisuje različite vidove groznice.

- Razlikuje sunčanicu od toplotnog udara. - Analizira temperaturne krivulje kod različitih vidova groznice. Poremećaji organa za cirkulaciju - Razlikuje tahikardiju - Nabraja i opisuje od bradikardije. poremećaje organa - Razlikuje za cirkulaciju. insuficijenciju od stenoze. - Razlikuje tvrdi i meki puls. - Prognozira ishod šoka (kolapsa). Poremećaji organa za varenje - Razlikuje promjene - Navodi vrste kod organa za poremećaja. varenje nastale - Opisuje promjene usljed različitih kod organa za patoloških uzroka. varenje usljed - Povezuje vrstu patoloških poremećaja sa poremećaja. patološkim - Opisuje mehanizme promjenama na nastanka patoloških promjena u organima organima. - Predviđa ishod za varenje. pojedinih patoloških poremećaja organa za varenje na osnovu mehanizma nastanka. Poremećaji organa za disanje - Navodi vrste - Razlikuje promjene poremećaja. kod organa za

51

Razvija analitičnost.

Razvija logičko mišljenje.

Razvija sposobnost opažanja.

Razvija logičko mišljenje.

Preporuke za izvođenje nastave

- Korišćenje pribora za obdukciju.

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik disanje nastale - Opisuje promjene usljed različitih kod organa za patoloških uzroka. disanje usljed - Povezuje vrstu patoloških poremećaja sa poremećaja. patološkim - Opisuje mehanizme promjenama na nastanka patoloških promjena kod organa organima. - Shvata važnost za disanje. emfizema pluća. - Razlikuje mehanizme nastanka patoloških promjena kod organa za disanje. Poremećaji organa urogenitalnog trakta - Navodi vrste - Razlikuje promjene - Razvija analitičnost. poremećaja. kod organa - Opisuje promjene urogenitalnog trakta kod organa nastale usljed urogenitalnog trakta različitih patoloških usljed patoloških uzroka. poremećaja. - Povezuje vrstu - Opisuje mehanizme poremećaja sa nastanka patoloških patološkim promjena kod organa promjenama na urogenitalnog trakta. organima. - Razlikuje mehanizme nastanka patoloških promjena kod organa urogenitalnog trakta. - Shvata važnost pojedinih poremećaja diureze. Poremećaji metabolizma - Razlikuje - Objašnjav pojam kvalitativno od bazalnog kvantitativnog metabolizma. gladovanja. - Definiše pojam - Shvata značaj gladovanja. avitaminoza i - Navodi vrste hipervitaminoza. poremećaja - Razlikuje određene metabolizma. vidove apetita.

Preporuke za izvođenje nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - B. Banovčanin: Patologija za drugi razred veterinarske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 1995. - B. Banovčanin: Patologija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002.

52

- Đ. Sofrenović: Opšta patologija, Naučna knjiga, Beograd, 1980. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Mikroskop, gotovi patohistološki preparati, pribor za obdukciju, računar, projektor i platno za projektor. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno. - Usmeno- najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Pismena provjera znanja – test (najmanje po jedan u polugodištu). - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. - Urađen seminarski rad. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani veterinar. 10. Povezanost predmeta Znanja - Specifična zapaljenja - Emfizem pluća - Poznavanje postmortalnih promjena

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Zarazne bolesti - Tuberkuloza - Unutrašnje bolesti - Hronični alveolarni emfizem konja - Praktična nastava - Izvođenje obdukcije i uzimanje patološkog materijala za laboratorijsko ispitivanje

53

1.2.9. PARAZITSKE BOLESTI 1. Naziv predmeta: PARAZITSKE BOLESTI 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

72 68

4

72 72

140

4

144

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o morfološkim i biološkim karakteristikama parazita. - Sticanje znanja o patogenom djelovanju parazita na domaćina i njegovoj reakciji na prisustvo parazita. - Upoznavanje sa opštim principima borbe protiv parazitskih bolesti. - Sticanje znanja o razvojnom ciklusu uzročnika parazitskih bolesti i prekidanju ovog ciklusa. - Upoznavanje sa patogenezom parazitskih oboljenja. - Osposobljava za prepoznavanje patoanatomskih promjena kod parazitskih bolesti. - Upoznavanje sa simptomoma (kliničkom slikom) pojedinih parazitskih bolesti. - Osposobljavanje učenika za primjenu lijekova koji djeluju protiv parazitskih bolesti. - Sticanje znanja o metodama profilakse parazitskih bolesti. - Osposobljavanje za uzimanje materijala za laboratorijska ispitivanja. - Ovladavanje stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci. - Razvijanje sposobnosti posmatranja, uočavanja i zaključivanja.

54

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Uvod u parazitologiju - Razvija ekološku - Razlikuje neke od - Definiše predmet parazitskih bolesti sa svijest. izučavanja kojima se sretao u parazitskih bolesti. - navodi vrste i značaj svakodnevnom životu. parazitskih bolesti. Klasifikacija parazita - Određuje pripadnost - Razvija sposobnost - Navodi podjelu zapažanja. parazita odredjenoj parazita na kola, taksonomskoj klase, potklase, kategoriji. redove, familije, rodove i vrste. Biologija parazita - Upoređuje građu, - Razvija ekološku - Navodi osnovne način razmnožavanja svijest. karakteristike i opisuje građu i i način prenošenja razmnožavanje pojedinih protozoa, protozoa. helminata i - Navodi osnovne artropoda. karakteristike i - Analizira razvojni opisuje građu i ciklus cestoda i razmnožavanje nematoda. helminata. - Navodi osnovne karakteristike i opisuje građu i razmnožavanje artropoda. Pravi i prelazni domaćin - Vrši komparaciju - Razvija logičko - Definiše pojam između pravog i razmišljanje. pravog i prelaznog prelaznog domaćina. domaćina. - Navodi primjere - Razlikuje prelazne prelaznih domaćina domaćine za za pojedine vrste pojedine vrste parazita. parazita. - Navodi značaj drugog - Analizira značaj drugog prelaznog prelaznog domaćina domaćina za parazite za parazite koji ih imaju. koji ih imaju. Podjela parazita i parazitskih bolesti - Razlikuje privremene - Razvija sposobnost - Navodi podjelu zapažanja. parazitskih bolesti. (temporarne) od - Razvija logičko - Objašnjava podjelu stalnih parazita. zaključivanje parazita prema - Razlikuje način načinu i mjestu nastanka pašnih i

55

Preporuke za izvođenje nastave

- Crtanje šeme razvojnog ciklusa velikog metilja.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik parazitiranja, mjestu javljanja.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik stajskih parazitskih bolesti. - Shvata značaj endoparazitskih i ektoparazitskih bolesti domaćih životinja. - Razlikuje parazitske bolesti prema biološkoj klasifikaciji uzročnika. Patogeno djelovanje parazita - Shvata važnost - Razlikuje vidove - Nabraja i opisuje očuvanja zdravlja. patogenog vidove patogenog djelovanja parazita. djelovanja parazita. - Navodi faktore - Razlikuje faktore pojavljivanja, širenja pojavljivanja, širenja i održavanja i održavanja parazitskih bolesti. parazitskih bolesti. - Nabraja faktore od - Shvata značaj kojih zavisi patogeno stepena infekcije. djelovanje parazita. - Analizira migraciju domaćina i uticaj - Opisuje ekonomske načina držanja i štete od parazitskih ishrane domaćina na bolesti. pojavu parazita. - Razlikuje oblike mehaničkog djelovanja parazita. - Razlikuje značaj posrednih i neposrednih ekonomskih šteta kod parazitskih bolesti.

56

Preporuke za izvođenje nastave

Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Bolesti prouzrokovane protozoama - Shvata značaj - Razlikuje bolesti - Nabraja bolesti prevencije bolesti. prouzrokovane prouzrokovane protozoama. protozoama. - Upoređuje kliničke - Navodi uzročnike slike pojedinih pojedinih bolesti. bolesti kod različitih - Navodi pato anatomske promjene vrsta domaćih životinja. kod pojedinih - Shvata značaj bolesti. koprološke pretrage - Opisuje kliničku u postavljanju sliku. - Navodi dijagnostičke dijagnoze metode za otkrivanje Kokcidioze. - Određuje terapiju bolesti. (liječenje) pojedinih - Opisuje načine protozoarnih liječenja i sredstva infekcija. koja se koriste u - Shvata značaj terapiji. preduzimanja - Navodi preventivne preventivnih mjera mjere. na pojavu piroplazmoze. - Određuje zoohigijenske mjere u živinarniku radi sprečavanja pojave kokcidioze živine. Bolesti prouzrokovane trematodama - Razlikuje bolesti - Razvija analitičko - Nabraja bolesti prouzrokovane mišljenje. prouzrokovane trematodama. - Shvata značaj trematodama. - Upoređuje kliničke prevencije bolesti. - Navodi uzročnike slike pojedinih pojedinih bolesti. bolesti kod različitih - Navodi probleme vrsta domaćih koje stočarstvu životinja. nanosi veliki metilj. - Upoređuje - Navodi pato anatomske promjene proizvodne sposobnosti životinja kod pojedinih oboljelih od bolesti. fascioloze i zdravih - Opisuje kliničku životinja. sliku. - Navodi dijagnostičke - Shvata značaj metode za otkrivanje koprološke pretrage u postavljanju bolesti. dijagnoze fascioloze. - Opisuje načine liječenja i sredstva - Određuje terapiju koja se koriste u (liječenje) pojedinih

57

Preporuke za izvođenje nastave

- Vježba: Pravljenje i mikroskopiranje krvnog preparata napravljenog od životinje zaražene piroplazmozom.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik terapiji. - Navodi preventivne mjere.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik bolesti izazvanih trematodama. Shvata značaj preduzimanja preventivnih mjera na suzbijanju metiljavosti. Bolesti prouzrokovane cestodama - Razlikuje bolesti - Nabraja bolesti prouzrokovane prouzrokovane cestodama. cestodama. - Upoređuje kliničke - Navodi uzročnike slike pojedinih pojedinih bolesti. bolesti kod različitih - Navodi probleme vrsta domaćih koje stočarstvu životinja. nanosi ehinokokoza. - Shvata značaj - Navodi pato anatomske promjene koprološke pretrage u postavljanju kod pojedinih dijagnoze bolesti. ehinokokoze. - Opisuje kliničku - Shvata značaj sliku. - Navodi dijagnostičke preduzimanja metode za otkrivanje preventivnih mjera na suzbijanju bolesti bolesti. izazvanih - Opisuje načine cestodama. liječenja i sredstva - Shvata značaj koja se koriste u pregleda mesa na terapiji. liniji klanja u cilju - Navodi preventivne sprečavanja mjere. infekcije sa - Objašnjava značaj cisticerkusima. cisticerkoze (bobičavost) kao zoonoze. Bolesti prouzrokovane nematodama - Nabraja bolesti - Razlikuje bolesti prouzrokovane prouzrokovane nematodama. nematodama. - Navodi uzročnike - Upoređuje kliničke pojedinih bolesti. slike pojedinih - Navodi pato bolesti kod različitih anatomske promjene vrsta domaćih kod pojedinih životinja. bolesti. - Poznaje način - Opisuje kliničku rješavanja problema sliku. neoaskaridoze - Navodi dijagnostičke teladi. metode za otkrivanje - Shvata značaj

Preporuke za izvođenje nastave

- Uočava važnost nauke u svakodnevnom životu. - Shvata značaj prevencije bolesti. - Razvija analitičko mišljenje.

- Uočava važnost nauke u svakodnevnom životu.

58

- Posjeta veterinarskoj ambulanti. - Posjeta klanici.

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik koprološke pretrage bolesti. u postavljanju - Opisuje načine dijagnoze oboljenja liječenja i sredstva izazvanih koja se koriste u askaridama. terapiji. - Navodi preventivne - Određuje terapiju (liječenje) pojedinih mjere. bolesti izazvanih nematodama. - Upoređuje efikasnost trihinoskopskog pregleda i vjestačke digestije. Bolesti prouzrokovane akantocefalama - Opisuje - Prepoznaje kliničku akantocefalozu sliku akantocefaloze svinja (etiologija, svinja. klinička slika, - Određuje terapiju dijagnostika, (liječenje). terapija i profilaksa. Bolesti živine prouzrokovane helmintima - Stiče samopouzdanje - Razlikuje bolesti - Nabraja bolesti živine prouzrokovane živine prouzrokovane i sigurnost. helmintima. helmintima. - Navodi uzročnike - Određuje terapiju pojedinih bolesti. (liječenje) pojedinih - Navodi pato bolesti živine anatomske promjene izazvanih kod pojedinih Helmintima. bolesti. - Razlikuje - Opisuje kliničku heterakidozu ptica sliku. od histomonijaze. - Navodi dijagnostičke - Prepoznaje kliničku metode za otkrivanje sliku singamoze živine. bolesti. - Opisuje načine liječenja i sredstva koja se koriste u terapiji. - Navodi preventivne mjere. Bolesti prouzrokovane insektima - Razvija sposobnost - Vježba: - Razlikuje bolesti - Nabraja oboljenja zapažanja. - Pravljenje i prouzrokovane domaćih životinja mikroskopiranje insektima. prouzrokovana preparata kože psa - Upoređuje kliničke insektima. oboljelog od šuge. slike pojedinih - Navodi uzročnike bolesti kod različitih pojedinih bolesti. vrsta domaćih - Navodi oboljenja

59

Informativni ciljevi i sadržaji učenik izazvana sugarcima koja spadaju u zoonoze. - Opisuje kliničku sliku. - Navodi dijagnostičke metode za otkrivanje bolesti. - Opisuje načine liječenja i sredstva koja se koriste u terapiji. - Navodi preventivne mjere.

Formativni ciljevi učenik životinja. Određuje terapiju (liječenje) pojedinih bolesti izazvanih insektima. Razlikuje tik paralizu od drugih vrsta paralize kod domaćih životinja.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Lj. Cvetković: Parazitske bolesti, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. - S. Šibalić, Lj. Cvetković: Osnovi dijagnostike parazitskih bolesti domaćih životinja, Univerzitet u Beogradu, 1985. - M. W. Sllos, R. L. Kemp, A. M. Zajac: Veterinary clinical parazitology, Ames, Jowa State University Press, USA, 1994. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar i projektor, slike i šeme, mikroskop sa preparatima. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno. - Usmeno - najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Pismena provjera znanja – test (najmanje po jedan u polugodištu). - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani veterinar. 10. Povezanost predmeta Znanja - Gametogonija, sizogonija - Lokalizacija ehinokoknih cista - Mehaničko djelovanje

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Zoologija - Polno i bespolno razmnožavanje mikroorganizama - Razvojni ciklus cestoda - Patologija - Kompresivna atrofija

60

Znanja

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Hemoglobinurija ikterus

parazita - Babezioza goveda - Terapija diktiokauloze ovaca - Farmakologija

61

- Antiparazitici

1.2.10. PORODILJSTVO 1. Naziv predmeta: PORODILJSTVO 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

67 62 129

5 4 9

Ukupno

72 66 138

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o anatomiji i fiziologiji muških i ženskih polnih organa i polnom ciklusu ženki. - Sticanje znanja o neurohormonalnoj regulaciji razmnožavanja. - Sticanje znanja o načinu povećanja plodnosti, oplodnji i graviditetu. - Sticanje znanja o sterilitetu i prevenciji steriliteta. - Sticanje znanja o porođaju domaćih životinja. - Sticanje znanja o vještačkoj oplodnji životinja. - Sticanje zanja o tehnici uzimanja, čuvanja i upotrebe sjemena za vještačku oplodnju. - Sticanje znanja o mliječnoj žlijezdi. - Ovladavanje stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.

62

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik Anatomija i fiziologija ženskih polnih organa - Stiče sigurnost u - Vježba: - Poznaje gradju i - Definiše predmet radu. Na demonstrativnim ulogu ženskih polnih izučavanja preparatima ženskih organa. porodiljstva. polnih organa: građa - Navodi anatomskei - Vrši komparaciju ženskih polnih izmedju ženskih fiziološke odlike organa. polnih organa ženskih polnih pojedinih životinja. organa: jajnici, jajovodi, materica, - Prepoznaje na demonstrativnim cerviks, vagina, preparatima sve vulva. anatomske strukure - Opisuje ženskih polnih vaskularizaciju i organa. inervaciju ženskih polnih organa. Polni ciklus ženki - Razvija analitičnost i - Vježba: - Definiše promjene u - Razlikuje polnu i - Na demonstrativnim logičko tjelesnu zrelost pubertetu, polnu i preparatima ženskih zaključivanje. ženki. tjelesnu zrelost za polnih organa: sve vrste životinja. - Analizira nastajanje - Uviđa vezu između razlikuje na jajniku teorije i prakse. jajne ćelije i njenu - Definiše funkciju žuto tijelo od jajne ćelije i opisuje dalju sudbinu. folikula. ovoginezu, ovulaciju, - Razlikuje ženske polne hormone i život jajne ćelije i njenu migraciju kroz njihovu funkciju. - Analizira ovulaciju, jajovod. nastojanje - Nabroja ulogu i degrafovog folikula i funkciju ženskih žutog tijela. polnih hormona. - Razlikuje na jajniku - Objašnjava žuto tijelo od nastajanje degrafovog folikula i folikula. formiranja žutog tijela. Neurohormonalna regulacija razmnožavanja - Razvija pozitivan - Opisuje nastajanje - Razlikuje faze stav preman novim estrusa. estrusa. saznanjima. - Opisuje stimulaciju - Vrši komparaciju - Razvija analitičnost. spoljašnjih i estrusa, supresiju, unutrašnjih znakova neurohormonalnu estrusa. regulaciju i - Razlikuje načine sinhronizaciju detekcije estrusa. estrusa. - Procjenjuje potrebu primjene neurohormonalne regulacije estrusa,

63

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik njegove stimulacije, supresije i sinhronizacije u zavisnosti od zadatih uslova.

Oplodnja i graviditet - Vrši komparaciju - Opisuje: parenje, polne reflekse ženki, izmedju parenja kod različitih životinja sa oplođenju, prolaz osvrtom na mjesto jajne ćelije kroz jajovod do materice. inseminacije. - Razlikuje - Objašnjava blastogenezu i blastoginezu i embriogenezu. embrioginezu. - Opisuje nastajanje - Vrši komparaciju u građi placente po plodovih ovojnica, vrstama životinja. plodove tečnosti, - Ocjenjuje zrelost pupčane vrpce i ploda. fetalnog krvotoka. - Određuje pravilnu - Objašnjava rast i ishranu, njegu, procjenu zrelosti držanje smještaj ploda. gravidnih životinja. - Definiše trajanje graviditeta, plodnost - Razlikuje estrus superestrus, hiperfetaciju, superfekundaciju i suprfekundaciju, hiperfetaciju. superfetaciju, superestrus. - Opisuje pravilnu ishranu, njegu i držanje gravidnih životinja. Dijagnoza graviditeta - Upoznaje kliničke i - Intrepetira očekivani laboratoriske metode nalaz pri rektalnom pregledu po dijagnostike mjesecima graviditeta. gravidnosti. - Opisuje vaginalni i rektalni pregled pri - Razlikuje načine dijagnostikovanja dijagnostikovanju trudnoće. graviditeta. - Razlikuje načine i - Upoznaje način sredstva za prekid sprečavanja graviditeta. graviditeta i prekida trudnoće. Patologija graviditeta – gestoze - Objašnjava - Razklikuje način mumifikaciju, nastajanja maceraciju, emfizem mimilikacije,

- Razvija pozitivan stav prema novim saznanjima. - Razvija logičko zaključivanje.

- Stiče samopouzdanje i sigurnost.

- Razvija analitičnost i logičko mišljenje. - Navikava se na

64

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i sadržaji učenik fetusa. - Objašnjava abortus, nakaze, produženi graviditet, vanmaterični graviditet, hidrops plodovih omotača, anomalije pupka, hidrops placentarnih omotača, graviditetni edem, lažni graviditet. - Objašnjava prolapsus vagine, lažne trudove, graviditetne kile, torziju gravidnog uterusa, paraplegije antepartum. Sterilitet - Objašnjava etiologiju steriliteta, urodjenje neplodnosti ženskih jedinki, stečene neplodnosti ženki, imunološki sterilitet, stadni sterilitet. - Opisuje polne infekcije: trihomonijaza, vibrioza, polni osip, bruceloza, tuberkuloza, kju groznica i dr.

Formativni ciljevi učenik maceracije, emfizema fetusa. Analizira: etiologiju, kliničku sliku, patoanatomske promjene, terapiju i prognozu svih gestoza. Shvata važnost pravovremene dijagnestike gestoza. Poznaje način pružanja pomoći kod prolapsusa vagine i načine retorzije gravidnog uterusa. Na primjeru interpretira načine rješavanja nastalog fiziološkog edema.

Socijalizacijski ciljevi učenik povezivanje činjenica.

Preporuke za izvođenje nastave

Razlikuje etiološke - Razvija sposobnost zapažanja. faktore nastanka - Uočava važnost steriliteta. nauke i njene Razlikuje sve primjene u praksi. urođene anomalije ženskih polnih organa. Razlikuje ekstragenitalne razloge steriliteta ženki. Predlaže prevenciju stadnog steriliteta. Predlaže načine sprečavanja polnih infekcija i zaraza.

Porođaj - Razvija odgovornost. - Vježba: - Poznaje normalan - Opisuje normalan hobitus, situs, porođaj, porođajne Prepoznavanje poziciju ploda. faze. porodiljskih - Ppoznaje postupke i - Opisuje način instrumenata. pomoć pri pomaganja životinji normalnom pri normalnom porođaju. porođaju. - Shvata važnost - Opisuje indukciju pravilne njege i porođaja. pravilnog zasušenja - Navodi porodiljske porodilja. instrumente

65

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik - Opisuje zasušivanje krava (njega i dijatetika). Patologija porođaja - Navodi uzroke teškog - Predlaže način rješavanja problema porođaja od strane teškog porođaja u porodilje, ploda i zavisnosti od uzroka. placente. - Opisuje pružanje - Poznaje način pomoći pri teškom korekcije porođaju, korekciju nepravilnosti položaja ploda, položaja ploda pri fetotomiju, carski porođaju. rez, retorziju gravidnog uterusa. Fiziologija i patologija puerperujima - Objašnjav fiziološki - Razlikuje patološka stanja u puerperijum. puerperijumu - Objašnjava - Epreveniranja patologiju patoloških stanja u puerperijuma puerperijumu. (prolapsus uterusa, retenciju sekundina, - Rješava prolapsus uterusa, retenciju infekcije i posteljice. intoksikacije, mma sindrom krmača, puerperalnu parezu, metaboličke poremećaje. - Navodi uzroke nastajanja patoloških stanja u puerperujimu, opisuje kliničku sliku i način rješavanja problema sa prognozom. Držanje i njega porodilje i novorođenčadi - Određuje pravilno - Upoznaje način držanje životinja u pravilne njege, servis periodu. ishrane u servis - Određuje pravilnu periodu porodilje. ishranu smještaj i - Upoznaje način njegu pravilne ishrane, novorođenčadi. njege i smještaja - Razlikuje najčešća novorođenčadi. oboljenja - Upoznaje najčešća novorođenčadi i oboljenja načine liječenja tih novorođenčadi.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija pozitivan - Vježba: odnos prema struci. Korekcija položaja - Stiče samopouzdanje ploda na simulatoru. i sigurnost. - Vježba: Korišćenje porodiljskih instrumenata (koristi kabinetsku opremu i opremu veterinarske ambulante).

- Uviđa vezu između teorije i prakse.

- Razvija pravilan odnos prema zanimanju.

66

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik oboljenja. - Navodi urođene - Razlikuje anomalije kod preventivne mjere novorođenčadi. zaštite novorođenčadi u intezivnom uzgoju. Povećanje plodnosti ženki - Razlikuje razloge - Navodi razloge - Uviđa važnost neplodnosti ženki. neplodnosti ženki. preventivnih mjera u - Predlaže primjenu - Navodi metode reprodukciji. određene metode za povećanja plodnosti povećanje plodnosti. ženki (nasljedne, nutritivne, zoohigijenske zdravstvene i organizacione).

67

Preporuke za izvođenje nastave

Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik Anatomija i fiziologija muških polnih organa - Razvija analitičnost. - Vježba: - Upoznaje anatomiju - Razlikuje građu Na preparatima muških polnih organa i fiziologiju muških muških polnih organa polnih organa. i njihovu funkciju. - Objašnjava proces - Analizira funkciju (prepoznavanje spermatoginezu, - Razvija sposobnost muških polnih anatomske građe) ili hormonalnu logičkog hormona. posjeta klanici. funkciju. - Razlikuje fiziologiju, zaključivanja. - Objašnjava polne morfologiju, reflekse. patologiju sperme po - Upoznaje fiziologiju, vrstama životinja. morfologiju, - Povezuje uticaj patologiju sperme po spoljašnje sredine sa funkcijom vrstama životinja. spermstozoida. - Objašnjava uticaj spoljašnje sredine na spermatozoide. Urođene i stečene neplodnosti mužjaka - Objašnjava etiologiju - Poznaje etiologiju - Povezuje uzroke i neplodnosti. posljedice. neplodnosti. - Upoređuje urođene i - Navodi urođene i stečene anomalije. stečene anomalije. - Procjenjuje način - Opisuje način prevencije iliječenja prevencije i liječenja anomalija. neplodnosti. Uzimanje sperme za vještačko osjemenjavanje, pregled i razređivanje - Shvata važnost - Analizira greške i - Objašnjava način reprodukcije. izbora muških jedinki propuste u odabiru mužjaka za za vještačko vjestačko osjemenjavanje. osjemenjivane. - Opisuje način uzimanja, pregleda, - Poznaje tehnologiju uzimanja sperme. razređivanja, doziranja i čuvanja - Razlikuje postupke sa spermom od sperme. uzimanja do - Upoznaje način primjene. njege, ishrane priplodnih mužjaka - Shvata važnost pravilne njege i sa režimom ishrane priplodnih iskorišćavanja. mužjaka. Transportovanje, čuvanje i upotreba sjemena za vještačko osjemenjavanje - Analizira postupak - Opisuje način - Razvija preciznost. - Vježba: dubokog Priprema sjemena za dubokog - Razvija pozitivan zamrzavanja vještačko zamrzavanja odnos prema struci. sperme. osjemenjavanje sperme. - Analizira propuste u (koristi opremu - Upoznaje način transportu sjemena. kabinetsku ili transportovanja

68

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik - Shvata bitnost sperme. postupka pravilne - Upoznaje način pripreme sjemena pripreme sjemena neposredno prije neposredno prije oplodnje. upotrebe. - Izvodi otapanje sjemena. Odabir ženki za vještačko osjemenjavanje - Vrši komparaciju - Opisuje znake spoljašnjih i estrusa i njihovo unutrašnjih znakova otkrivanje. estrusa. - Navodi optimalno vrijeme za vještačko - Povezuje znake estrusa sa osjemenjavanje u optimalnim zavisnosti od vremenom za znakova estrusa. vjestačko osjemenjivanje. Vještačko osjemenjavanje krava - Razlikuje tehnike - Navodi značaj vještačkog vještaćkog osjemenjavanja. osjemenjavanja. - Pravilno rukuje sa - Upoznaje instrumentima za instrumente i vještačku oplodnju njihovu pripremu za krava. inseminaciju. - Upoznaje tehniku vještačkog osjemenjavanja. - Navodi mjesto inseminacije. Vještačka oplodnja ostalih životinja - Upoznaje tehniku i - Poznaje tehniku vještačkog načine vještačkog osjemanjavanja osjemenjavanja ostalih životinja. ostalih životinja (krmače, ovce, koze, - Poznaje pravilno kobile, kuje, živine i rukovanje sa instrumentima. kunića). - Upoznaje instrumente i njihovu pripremu za inseminaciju. Greške pri vještačkom osjemanjavanju - Navodi najčešće - Analizira greške kod greške kod vještačkog vještačkog osjemenjavanja. osjemenjavanja.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave ambulantnu).

- Razvija sposobnost opažanja.

- Shvata važnost reprodukcije.

- Shvata važnost reprodukcije.

- Navikava se na povezivanje činjenica.

69

- Vježba: Upoznaje instrumente za vjestačko osjemenjavanje i njihovi upotrebu (u radu koristi kabinetsku ili ambulantnu opremu i instrumente).

Informativni ciljevi i sadržaji učenik Embriotransfer - Definiše genetički inženjering. - Opisuje tehniku oplodnje invitro embriotransferom. Mliječna žlijezda - Upoznaje anatomiju i fiziologiju mliječne žlijezde. - Navodi anomalije u razvoju mliječne žlijezde i kriterijume u selekciji. - Navodi faktore koji utiču na stvaranje i lučenje mlijeka i opisuje način stvaranja i lučenja mlijeka i kolostruma. - Upoznaje fizičkohemijske osobine mlijeka i kolostruma. - Upoznaje laktacione anomalije i način pravilnog zasušivanja. - Opisuje fizioločki i patološki edem vimena. - Opisuje mastitise kod svih domaćih životinja dijagnostikovanje, terapiranje i prevenciju. - Opisuje thelitise i navodi način i instrumente za rješavanje povreda vimena i sisnog kanala. Tehnika muže - Opisuje pripremu muže. - Opisuje ručnu i mašunsku mužu. - Navodi greške i posljedice

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Shvata bitnost - Razvija pozitivan primjene novih stav prema novim tehnoloških saznanjima. dostignuća i znanja.

- Poznaje anatomiju i - Uviđa značaj zdrave - Vježba: fiziologiju mliječne Upoznaje hrane u ishrani. žlijezde. instrumente i način - Shvata važnost građe - Povezuje uzroke i njihove primjene kod mliječne žlijezde pri posljedice. terapiranja povreda selekciji. vimena, - Analizira problem: intramamarne ustezanja mlijeka, aplikatore (koristi samosisanja, kabinetsku opremu izazivanja i ili opremu sprečavanja veterinarske laktacije. ambulante). - Poznaje fizičkohemiski sastav mlijeka. - Poznaje sastav i ulogu kolostruma. - Poznaje pravilno zasušivanje krava. - Shvata bitnost prevencije mastitisa. - Analizira etiologiju, kliničku sliku, patoanatomske promjene, dijagnostikovanje preveniranje i terapitanije mastitisa. - Razlikuje fiziološki i patološki edem vimena.

- Analizira greške pri muži i njihove posljedice.

- Uviđa važnost nauke u svakodnevnom životu.

70

Informativni ciljevi i sadržaji učenik nepravilne muže.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - V. Miljković: Porodiljstvo za III razred veterinarske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002. - Prof. dr V. Miljković: Porodiljstvo, sterilitet i veštačko osemenjavanje domaćih životinja, Veterinarski fakultet, Beograd, 1994. - Dr B. Marković: Porodiljstvo domačih životinja, Naučna knjiga, Beograd, 1991. - Dr B. Marković: Bolesti vimena domačih životinja, Naučna knjiga, Beograd, 1991. - Dr V. Miljković: Higijena i tehnologija mlijeka, Naučna knjiga, Beograd, 1991. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u učionici ili kabinetu opremljenom sa veterinarsko – kabinetskom opremom ili opremom veterinarske ambulante uz anatomske preparate sa klanice. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno- najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani veterinar. 10. Povezanost predmeta Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja

Znanja - Patologija puerperijuma i graviditeta

- Patologija

- Povećanje plodnosti ženki

- Zoohigijena

- Patohistološke promjene

- Anatomija i fiziologija polnih - Anatomija i fiziologija organa domaćih životinja - Mliječna žlijezda i tehnika muže - Higijena mlijeka - Mliječna žlijezda

- Hirurgija

- Suzbijanje steriliteta i neplodnosti domaćih životinja - Anatomske I fiziološke odlike polnih organa - Preveniranje oboljenja mliješne žlijezde - Rješavanje povreda vimena, otklanjanje anomalija

71

1.2.11. UNUTRAŠNJE BOLESTI 1. Naziv predmeta: UNUTRAŠNJE BOLESTI 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

72 66 138

Ukupno

72 66 138

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o osnovnim pojmovima unutrašnjih bolesti. - Sticanje znanja o osnovama kliničke dijagnostike unutrašnjih bolesti. - Ovladavanje stručnom terminologijom iz oblasti unutrašnje dijagnostike. - Sticanje znanja iz pojedinih oblasti internih bolesti. - Ovladavanje stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci. - Osposobljavanje za samostalan rad.

72

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik Uvod u dijagnostiku - Na primjerima uviđa - Razvija sposobnost - Upoznaje se sa zapažanja. osnovnim pojmovima značaj dijagnostike. dijagnostike - Razlikuje osnovne unutrašnjih bolesti. pojmove u - Objašnjava značaj dijagnostici. dijagnostike. - Pojašnjava termine koji se koriste u dijagnostici. Postupci pri pregledu životinja - Opisuje pristup - Razlikuje pristup kod - Razvija osjećaj odgovornosti. životinji prilikom različitih vrsta pregleda. životinja. - Upoznaje sa - Poznaje bezbjedan postupcima pri postupak pri pregledu životinja. pregledu životinja. - Upoznaje sa - Razlikuje opasnosti opasnostima prilikom pri pregledu životinja. pregleda životinja. Osnovne metode kliničkog pregleda - Razvija pravilan - Razlikuje osnovne - Nabraja osnovne odnos prema metode kliničkog metode kliničkog zdravlju. pregleda. pregleda. - Razlaže osnovne - Navodi redosljed i metode kliničkog opisuje klinički pregleda. pregled organa i - Upoređuje normalne sistema organa. i patološke - Opisuje parametre parametre kod koji se ispituju. osnovnog kliničkog - Pojašnjava termine: anamneza, nacional, pregleda. - Razlikuje termine: habitus i trijas. anamneza, nacional, habitus i trijas. Specijalne metode kliničkog pregleda - Razlikuje specijalne - Razvija osjećaj - Korišćenje - Nabraja organe i odgovornosti. metode kliničkog instrumenata za sisteme organa koji - Uviđa vezu teorije i pregleda organa i klinički pregled. se podvrgavaju prakse. sistema organa. pregledu. - Stiče samopouzdanje - Razlikuje ciljeve - Navodi ciljeve specijalnih metoda specijalnih metoda i sigurnost. kliničkog pregleda. kliničkog pregleda. - Upoređuje - Opisuje specijalne parametre koji važe metode kliničkog za zdrave i bolesne pregleda organa i životinje. sistema organa.

73

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik - Navodi normalne - Razlikuje parametre koji važe instrumente i druga za zdrave životinje. pomagala koja se - Navodi patološke koriste za izvođenje parametre koji se specijalnih metoda mogu javiti. kliničkog pregleda. - Nabraja instrumente i druga pomagala kojima se realizuju specijalne metode kliničkog pregleda i opisuje rad sa njima. Bolesti organa za varenje - Opisuje topografiju - Razlikuje građu digestivnog trakta digestivnog trakta pojedinih pojedinih životinjskih vrsta. životinjskih vrsta. - Objašnjava etiologiju - Analizira uzroke nastajanja pojedinih i patogenezu bolesti. oboljenja pojedinih dijelova digestivnog - Prepoznaje kliničke slike bolesti. trakta. - Razlikuje metode - Opisuje kliničke simptome kod pojave liječenja i sredstva koja se koriste u pojedinih bolesti. - Navodi dijagnostičke terapiji. metode za otkrivanje bolesti. - Opisuje načine liječenja i sredstva koja se koriste u terapiji. Bolesti organa za disanje - Upoređuje etiološke - Nabraja organe respiratornog trakta. činioce kod pojedinih bolesti. - Opisuje funkcije - Shvata funkciju pojedinih organa respiratornog trakta. pojedinih organa - Objašnjava etiologiju respiratornog trakta. - Prepoznaje kliničke nastanka bolesti simptome bolesti. pojedinih organa respiratornog trakta. - Razlikuje metode - Opisuje kliničke slike liječenja i terapije i kod pojave pojedinih sredstva koja se koriste. bolesti. - Navodi metode koje se koriste u dijagnostici. - Opisuje načine

Socijalizacijski ciljevi učenik

- Razvija sposobnost opažanja. - Povezuje uzroke i posljedice.

- Razvija sposobnost logičkog zaključivanja. - Uviđa vezu teorije i prakse.

74

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik liječenja i sredstva koja se koriste u terapiji. Bolesti kardiovaskularnog sistema - Analizira promjene - Razvija sposobnost - Nabraja djelove logičkog funkcije kod pojave kardiovaskularnog zaključivanja. bolesti. sistema. - Razvija pravilan - Razlikuje kliničke - Opisuje funkcije odnos prema simptome bolesti. pojedinih djelova zanimanju. - Razlikuje uzročnike kardiovaskularnog - Razvija sposobnost pojedinih bolesti. sistema. zapažanja. - Razlikuje - Nabraja oboljenja dijagnostičke kardiovaskularnog metode. sistema. - Razlikuje metode - Opisuje uzroke liječenja i terapije i nastanka oboljenja. sredstva koja se - Nabraja koriste. patomorfološke promjene kod pojedinih oboljenja. - Opisje kliničke manifestacije bolesti. - Navodi metode dijagnostike bolesti. - Opisuje načine liječenja i sredstva koja se koriste u terapiji.

75

Preporuke za izvođenje nastave

Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Bolesti organa za mokrenje - Analizira parametre - Nabraja oboljenja organa za mokrenje. u mokraći pri bubrežnim - Navodi uzroke i poremećajima. uzročnike nastanka - Razlikuje uzroke bolesti mokraćnih nastanka oboljenja. organa. - Opisuje - Razlikuje simptome karakteristike pojedinih bolesti. mokraće pri - Razlikuje bubrežnim dijagnostičke poremećajima. metode. - Objašnjava - Razlikuje metode patomorfološke liječenja i terapije i promjene kod bolesti sredstva koja se organa za mokrenje. koriste. - Opisuje kliničke simptome pojedinih bolesti organa za mokrenje. - Opisuje dijagnostičke metode za otkrivanje bolesti. - Opisuje načine liječenja i sredstva koja se koriste u terapiji. Bolesti metabolizma - Objašnjava suštinu - Razlikuje metaboličke procese metabolizma u organizmu pojedinih hemijskih životinja. materija. - Opisuje mehanizme - Shvata suštinu metaboličkih procesa metaboličkih procesa. u organizmu. - Pojašnjava termine - Razlikuje uzroke nastanka pojedinih vezane za bolesti. metabolizam pojedinih organskih i - Prepoznaje kliničku sliku manifestaciju neorganskih bolesti. materija. - Razlikuje načine - Nabraja bolesti liječenja bolesti i metabolizma. sredstva koja se - Objašnjava uzroke koriste. nastanka pojedinih bolesti. - Opisuje kliničke manifestacije

Socijalizacijski ciljevi učenik - Razvija analitičnost i logičko mišljenje. - Uviđa vezu teorije i prakse. - Razvija pravilan odnos prema zanimanju.

- Uviđa vezu teorije i prakse. - Razvija pozitivan stav prema zdravlju. - Povezuje uzroke i posljedice. - Razvija pravilan odnos prema zanimanju.

76

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik bolesti. - Objašnjava metode dijagnostike bolesti. - Opisuje načine liječenja bolesti. Bolesti krvi i retikulohistiocitnog sistema - Definiše ulogu krvi i - Zna funkciju krvi i hematopoeznih retikulohistiocitnog organa. sistema. - Pojašnjava termine - Razlikuje uzroke nastajanja bolesti. vezane za - Razlikuje kliničke retikulohistiocitni slike pojedinih sistem. bolesti. - Opisuje ulogu - Razlikuje hematopoeznih dijagnostičke organa. metode. - Nabraja oboljenja - Razlikuje načine krvi i liječenja bolesti i retikulohistiocitnog sredstva koja se sistema. koriste. - Objašnjava uzroke nastanka bolesti. - Navodi kliničke simptome bolesti. - Navodi dijagnostičke metode. - Opisuje metode liječenja i terapijska sredstva. Bolesti nervnog sistema - Razlikuje uzroke i - Nabraja bolesti uzročnike nastanka nervnog sistema. pojedinih bolesti. - Opisuje uzroke i uzročnike nastanka - Analizira kliničke simptome bolesti. bolesti. - Razlikuje - Nabraja kliničke patomorfološke simptome bolesti. promje. - Opisuje - Razlikuje patomorfološke dijagnostičke promjene. - Navodi dijagnostičke metode. - Razlikuje načine metode. liječenja bolesti i - Opisuje metode liječenja i terapijska terapijskasredstva koja se koriste. sredstva. Bolesti žlijezda sa unutrašnjim lučenjem - Objašnjava - Shvata funkciju morfologiju i žlijezda sa fiziologiju endokrinih unutrašnjim

Socijalizacijski ciljevi učenik

- Razvija sposobnost opažanja. - Uočava važnost nauke u svakodnevnom životu. - Razvija odgovornost pri ispunjavanju radnih obaveza.

- Stiče samopouzdanje i sigurnost. - Razvija sposobnost opažanja.

- Razvija sposobnost opažanja.

77

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik lučenjem. žlijezda. - Razlikuje mehanizme - Objašnjava mehanizam dejstva pojedinih djelovanja hormona. hormona. - Razlikuje žlijezde - Nabraja žlijezde koje proizvode koje proizvode hormone. hormone. - Opisuje poremećaje - Razlikuje kliničke simptome funkcija pojedinih poremećaja žlijezda žlijezda sa sa unutrašnjim unutrašnjim lučenjem. lučenjem. - Opisuje kliničke simptome poremećaja žlijezda sa unutrašnjim lučenjem. Bolesti usljed nepravilnog unošenja vitamina - Razvija svijest o - Shvata funkciju - Objašnjava ulogu i značaju zdrave vitamina u funkciju vitamina. ishrane. organizmu. - Objašnjava hemijski - Razlikuje simptome sastav vitamina. - Nabraja poremećaje nepravilnog unošenja nastale uslijed vitamina. nepravilnog unošenja - Razlikuje načine liječenja bolesti i pojedinih vitamina. primjene terapijskih - Opisuje kliničke sredstava. simptome kod nepravilnog unošenja vitamina. - Opisuje metode liječenja i način primjene terapijskih sredstava. Patologija i terapija trovanja - Razlikuje uzročnike - Razvija osjećaj lične - Nabraja supstance odgovornosti prema trovanja. koje su najčešći higijeni i zdravlju. uzročnici trovanja. - Razlikuje hraniva u kojima se nalaze - Navodi hraniva u toksične supstance. kojima se nalaze te - Razlikuje simptome supstance. trovanja. - Opisuje kliničke simptome trovanja. - Razlikuje terapije koje se koriste kod - Nabraja trovanja. patomorfološke promjene. - Opisuje terapiju koja se koristi pri trovanju, sa

78

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik primjenom specifičnih i nespecifičnih antidota. Bolesti kože i kožnih žlijezda - Razlikuje patološke - Navodi oboljenja promjene na koži i kože i kožnih kožnim žlijezdama. žlijezda. - Razlikuje uzroke i - Opisuje patološke uzročnike kožnih promjene na koži. promjena. - Navodi uzroke i uzročnike promjena - Razlikue kliničke manifestacije na koži. bolesti. - Opisuje kliničke - Razlikuje metode manifestacije liječenja i sredstva bolesti. koja se koriste u - Objašnjava metode terapiji. liječenja i sredstva koja se koriste za liječenje.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija osjećaj lične odgovornosti prema higijeni i zdravlju.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Petrović, V. Litričin: Unutrašnje bolesti domaćih životinja, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1996. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Instrumenti za klinički pregled. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno - najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani veterinar. 10. Povezanost predmeta Znanja - Bolesti pojedinih organskih sistema - Metode liječenja i sredstva koja se koriste u terapiji

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Zarazne bolesti - Bolesti izazvane bakterijama i virusima - Farmakologija - Farmakologija centralnog nervnog sistema

79

Znanja

- Opšte metode kliničkog pregleda - Funkcije pojedinih sistema organa

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Farmakologija kardiovaskularnog sistema - Farmakologija urinarnog trakta - Farmakologija respiratornog trakta - Farmakologija digestivnog trakta - Farmakologija vitamina, makro i mikro elemenata i hormona - Farmakologija kože i sluzokože - Praktična nastava - Metode kliničkog pregleda - Praktična nastava

80

- Topografska anatomija

1.2.12. HIRURGIJA 1. Naziv predmata: HIRURGIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

68 66 134

4

Ukupno

72 66 138

4

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa sprovođenjem postupaka za aseptičan i antiseptičan rad. - Sticanje znanja za preoperativnu pripremu pacijenta – životinje (čisćenje, šišanje, brijanje i dezinfekcija). - Osposobljavanje za korišćenje hiruških instrumenata. - Sticanje znanja o osnovnim principima zbrinjavanja i terapije rane. - Sticanje znanja za izvođenje osnovnih hirurških zahvata (kastracija muških i ženskih životinja). - Sticanje znanja o načinu zaustavljanja krvarenja i pružanja prve pomoći. - Sticanje znanja o lokalnim i opštim anesteticima, načinom njihove upotrebe. - Sticanje znanja o njezi životinja, načinu obrade papaka i kopita. - Sticanje znanja o metodama obezrožavanja teladi i odraslih goveda. - Ovladavanje stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci. - Razvijanje sposobnosti posmatranja, uočavanja i zaključivanja.

81

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik Asepsa i antisepsa - Vrši komparaciju - Razvija osjećaj - Upoznaje opšte između sterilizacije radne i profesionalne principe i značaj suvom toplotom i pravila asepse i odgovornosti. upotrbom pare pod antisepse. pritiskom. - Obrazlaže značaj - Poznaje način preoperativne pripreme pacijenta i izvođenja dezinfekcije. pripreme operacionog polja. - Razlikuje antiseptike i poznaje način - Opisuje način sprovođenja asepse i njihove upotrebe. antisepse i sredstva - Poznaje način preoperativne koja se korista. pripreme pacijenta. - Poznaje način pripreme operacionog polja. Rane - Definiše pojam rane i - Razlikuje vrste rana; - Razvija logičko zakljucivanje. kriterijume rane. - Razlikuje primarno i - Razvija svijest o - Navodi i objašnjava sekundarno važnosti očuvanja podjelu rana. zarastanje rana. zdravlja. - Definiše pojam - Prognozira otvorene povredesvrsishodnost rane. terapije rane na - Upoznaje metode osnovu analize zarastanja rana. kriterijuma rane (anatomsko razaranje, krvarenje, bol i poremećaj funkcije). Terapija rane - Razlikuje načine - Opisuje načine - Vježba: zbrinjavanja ubodne zbrinjavanja rane. - Previjanje rane i rane, posjekotine, postavljanje zavoja. razderane rane, (rad u grupama). stare rane, svježe rane. - Procjenjuje mogućnost postavljanja drena u zavisnosti od rane. Pokrivene povrede - Razlikuje zatvorene - Razvija - Definiše pojam profesionalnu pokrivene-zatvorene povrede. odgovornost. - Razlikuje stepen povrede.

82

Informativni ciljevi i sadržaji učenik - Nabraja vrste zatvorenih povreda.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

Preporuke za izvođenje nastave

učenik potresa (commotio) u zavisnosti od intenziteta sile koja djeluje na tijelo. - Razlikuje oblik nagnječenja (contusio). - Razlikuje vidove preloma (fraktura). - Analizira stepen oštećenja zgloba kod uganuća (dystorsio). - Razlikuje simptome iščasenja (luxatio). Prva pomoć i terapija pokrivenih povreda - Razvija odgovornost - Vježba: - Opisuje načine - Razlikuje načine - Imobilizacija zgloba. u ispunjavanju pružanja prve pružanja prve (rad u grupama) radnih obaveza. pomoći kod pomoći kod zatvorenih povreda. zatvorenih povreda. - Shvata tehniku parenteralne ishrane. - Poznaje tehnike konzervativnog tretmana frakture i analizira prednosti operativnog tretmana fraktura. - Poznaje postupak izvopđenja imobilizacije zgloba kod isčašenja. - Zna način upotrebe fiksativnog zavoja za sanaciju distorzije jačeg stepena.

83

Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Korekcija papaka, kopita i zuba - Poznaje postupak - Obrazlaže značaj ispravljanja oštrog nepravilnosti kod zubala. zuba, kopita i - Poznaje postupak papaka za korekcije proizvodne makazastog zubala. sposobnosti - Poznaje postupak životinja. korekcije - Opisuje načine stepenastog zubala. zbrinjavanja nepravilnosti kod - Razlikuje djelove zuba, kopita i normalno razvijenog papaka. kopita. - Nabraja instrumente - Razlikuje alat za potrebne za obrezivanje kopita i korekciju. njegove funkcije. - Planira redovno obnavljanje potkova. - Razlikuje načine korekcije nepravilno izraslih papaka. Obezrožavanje životinja - Poznaje postupak - Opisuje postupke obezrožavanja. primjene hemijskih - Objašnjava značaj sredstava koja se obezrožavanja koriste za životinja koje se sprečavanje rasta gaje u farmskim rogova. uslovima. - Poznaje postupak izvođenja kauterizacije (paljenje) rožnog pupoljka. - Poznaje postupak obezrožavanja odraslih goveda. Operativni zahvati - Procjenjuje - Navodi osnovne primjenu određenih operativne tehnike. operativnih - Opisuje operativne postupaka u zahvate. zavisnosti od uslova. - Nabraja hiruške instrumente. - Razlikuje hirurške instrumente. - Razlikuje oblike krvarenja. - Procjenjuje primjenu opšte ili

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija sposobnost - Instrumenti za zapažanja. korekciju. - Razvija analitičnost.

- Razvija analitičko i logičko misljenje.

- Posjeta farmi goveda.

- Stiče sigurnost i samopouzdanje. - Razvija analitičko i logičko misljenje.

- Hiruški instrumenti.

84

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik lokalne anestezije u zavisnosti od potrebe. - Razlikuje otvorenu od zatvorene metode kastracije prasadi. - Rješava problem ingvinalne hernije. - Poznaje postupak izvođenja carskog reza kod ovaca. - Poznaje postupak izvođenja ruminotonije kod goveda. Infekcije (postoperativne) - Razvija svijest o - Razlikuje faktore - Nabraja vrste važnosti očuvanja nastanka infekcije. infekcija i njihove zdravlja. - Određuje terapiju specifičnost. hirurških infekcija. - Nabraja faktore nastanka infekcija. - Razlikuje apsces od flegmone. - Opisuje specifične infekcije u hirurgiji - Poznaje postupak izvođenja sa njihovom antitetanusne kliničkom slikom. zaštite. - Opisuje našine - Analizira problemom zbrinjavanja specifičnih infekcija. gasnih gangrena. - Razlikuje mehanizame nastanka aktinomikoze i botriomikoze. Terapeutski postupci - Razvija pravilan - Planira monitoring odnos prema hirurškog pacijenta. - Nabraja važnije zanimanju. terapeutske - Poznaje postupak postupke. pravljenja tople - Opisuje tehniku burove obloge za izvodjenja pojedinih terapiju edema. terapeutskih - Poznaje postupak postupaka. primjene elastičnih zavoja u terapiji aseptičnih burzita. - Poznaje način ispiranje (lavažu) zglobne šupljine kod terapije infektivnog artritisa.

85

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Formativni ciljevi učenik - Analizira učinak spoljne aplikacije masti kod zapaljenja tetiva. - Određuje postoperativni tretman.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - R. Andrić: Hirurgija za IV razred veterinarske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2007. - J. Vasić: Osnovi veterinarske hirurgije, Veterinarski fakultet, Beograd, 1999. - V. Dimić: Hirurgija, Beograd, 1979. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar i projektor, instrumenti za korekciju ihirurski instrumenti. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno. - Usmeno najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Pismena provjera znanja – test (najmanje po jedan u polugodištu). - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani veterinar. 10. Povezanost predmeta Znanja

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja

- Fraktura (luxatio)

- Patologija

- Traume

- Terapija rane

- Farmakologija

- Antibiotici

- Antitetanusna zaštita

- Zarazne bolesti

- Tetanus

- Asepsa i antisepsa - Obezrozavanje odraslih goveda

- Prakticna nastava

- Priprema operacionog polja - Metode fiksiranja goveda

86

1.2.13. ZARAZNE BOLESTI 1. Naziv predmeta: ZARAZNE BOLESTI 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

66 66

Ukupno

66 66

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa osnovnim pojmovima zaraznih bolesti. - Sticanje znanja o uzročnicima zaraznih bolesti. - Sticanje znanja o simptomatologiji zaraznih bolesti. - Sticanje znanja o značaju prevencije zaraznih bolesti. - Upoznavanje učenika sa dijagnostikom i terapijom kod zaraznih bolesti. - Osposobljavanje učenika za učešće u radu na prevenciji zaraznih bolesti. - Ovladavanje stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci. - Razvijanje sposobnosti posmatranja, uočavanja i zaključivanja.

87

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik Pojam infektivnih i zaraznih bolesti - Definiše opšte - Razlikuje zarazne - Razvija sposobnost pojmove zaraznih bolesti od zaraza. zapažanja. bolesti i zaraza. - Pojašnjava termine zaraznih i infektivnih bolesti. Epizootologija zaraznih bolesti - Šematski prikazuje - Razvija pozitivan - Analizira izvore - Definiše pojam stav prema očuvanju kretanje uzročnika zaraznih bolesti i epizootologije. zdravlja. puteve prenošenja. - Opisuje izvore zaraznih bolesti. - Prepoznaje primarne - Povezuje uzroke i zaraznih bolesti. posljedice. i sekundarne izvore - Opisuje puteve zaraznih bolesti. prenošenja zaraznih bolesti. - Objašnjava pojam prijemljivog organizma. - Objašnjava pojam epizootološke anamneze. - Pojašnjava termine patogenosti i virulencije. Infekcija - Razlikuje faze - Razvija sposobnost - Definiše pojam infekcije. opažanja. infekcije. - Povezuje uzroke i - Nabraja i objašnjava - Analizira pojedine faze infekcije. posljedice. pojmove proste, složene, latentne infekcije i recidiva. - Nabraja faze infekcije. - Opisuje faze infekcije. - Pojašnjava termine inficiranja, inkubacije, opšte reakcije, lokalne reakcije, ozdravljenja, imuniteta i smrti. Imunitet - Definiše pojam - Razlikuje vrste - Razvija sposobnost - Šematski prikaz imuniteta. imuniteta. opažanja. hemijske strukture - Nabraja vrste - Razlikuje vrste - Uočava važnost monomera imuniteta. imunološkog nauke u imunoglobulina.

88

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik - Opisuje reakcije koje odgovora. nastaju u organizmu - Shvata mehanizam imunološkog prilikom ulaska odgovora. mikroorganizama. - Vrši komparaciju - Objašnjava između antigena i mehanizam antitijela. imunološkog - Shvata ulogu odgovora. imunoglobulina u - Nabraja klase stvaranju imuniteta. imunoglobulina i drugih makromolekula koji učestvuju u imunološkoj reakciji. Vakcine i serumi - Razlikuje vakcine i - Definiše pojam imunie serume. vakcina i imunih - Upoređuje seruma. mehanizam dejstva - Nabraja vrste vakcina i imunih vakcina. seruma. - Objašnjava tehnologiju proizvodnje vakcina. - Objašnjava mehanizam dejstva vakcina. - Demonstrira način aplikacije vakcina. - Nabraja vrste imunih seruma. - Objašnjava tehnologiju proizvodnje imunih seruma. - Objašnjava mehanizam dejstva imunih seruma. Bolesti izazvane bakterijama - Razlikuje uzročnike - Nabraja uzročnike bolesti. bolesti izazvanih - Analizira mehanizme bakterijama. nastanka bolesti. - Nabraja i opisuje uslove pod kojima se - Razlikujesimptome pojedinih bolesti. razvijaju uzročnici - Razlikuje sredstva za bolesti. liječenje bolesti. - Navodi načine koji - Vrši komparaciju sa dovode do pojave bolestima slične bolesti. simptomatologije. - Opisuje simptome

Socijalizacijski ciljevi učenik svakodnevnom životu. - Razvija logičko zaključivanje.

Preporuke za izvođenje nastave

- Pozitivno procijenjuje važnost novih saznanja iz svoje struke. - Usvaja načela zdravog života.

- Razvija logičko zaključivanje. - Povezuje uzroke i posljedice.

89

- Instrumenti za kliničku dijagnostiku. - Sredstva za aplikaciju ljekova i vakcina.

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik bolesti izazvanih bakterijama. - Opisuje patoanatomske nalaze bolesti izazvanih bakterijama. - Opisuje načine i navodi sredstva za liječenje bolesti izazvanih bakterijama. - Upoređuje ih sa bolestima slične simptomatologije. Bolesti izazvane virusima - Poznaje - Definiše pojmove epizootologiju i bolesti izazvanih patogenezu bolesti. virusima. - Analizira mehanizme - Navodi uzročnike nastanka bolesti. bolesti prema - Razlikuje simptome familijama, pojedinih bolesti. rodovima i vrstama. - Razlikuje - Objašnjava patomorfološke epizootologiju i promjene kod patogenezu bolesti. bolesti. - Opisuje simptome - Razlikuje sredstva za bolesti izazvanih liječenje. virusim. - Vrši komparaciju sa - Nabraja i pisuje drugim bolestima patomorfološke slične promjene. simptomatologije. - Definiše načine dijagnostike pojedinih bolesti. - Navodi sredstva za liječenje. - Upoznaje metode suzbijanja i iskorjenjivanja bolesti. Bolesti riba - Razlikuje uzročnike - Nabraja uzročnike bolesti riba. bolesti riba. - Opisuje uslove pod - Razlikuje simptome bolesti. kojima se uzročnici - Razlikuje metode bolesti razvijaju. liječenja i profilakse - Opisuje uslove pod bolesti. kojima se bolest

Socijalizacijski ciljevi učenik

- Povezuje uzroke i posljedice. - Razvija pozitivan stav prema zdravlju. - Razvija analitičko mišljenje.

- Razvija sposobnost opažanja. - Razvija osjećaj lične odgovornosti prema higijeni i zdravlju.

90

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i sadržaji učenik javlja. - Upoznaje sa kliničkim znacima bolesti. - Navodi načine dijagnostikovanja bolesti. - Objašnjava načine liječenja bolesti riba. - Opisuje metode za sprečavanje pojave bolesti. Bolesti pčela - Objašnjava etiologiju i epizootologiju bolesti. - Opisuje znake bolesti. - Objašnjava dijagnostiku bolesti. - Nabraja i opisuje načine liječenja bolesti.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

Razlikuje uzročnike - Razvija pravilan bolesti. odnos prema Razlikuje kliničke prirodnim naukama. simptome bolesti. - Razvija osjećaj za Vrši komparaciju sa očuvanje životne drugim bolestima sredine. slične kliničke slike. Razlikuje metode i sredstva za liječenje.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Dr B. S. Marković: Zarazne bolesti, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1997. - Prof. dr Đ. Panjević: Zarazne bolesti virusne etiologije, Univerzitet u BeograduVeterinarski fakultet, 1991. - Prof. dr Đ. Panjević: Zaraze domaćih životinja, Naučna knjiga, Beograd, 1988. - Prof. dr M. Lolin: Zarazne bolesti životinja bakterijske etiologije, Univerzitet u Beogradu, Veterinarski fakultet, 1991. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Panoi sa šematskim prikazima, instrumenti za kliničku dijagnostiku i sredstva za aplikaciju lijekova i vakcina. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno, najmanje po jedna ocjena u svakomklasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine.

91

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani veterinar. 10. Povezanost predmeta Znanja - Liječenje zaraznih bolesti

- Patomorfološke promjene - Uzročnici bolesti virusne i bakterijske etiologije

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Farmakologija - Vrste lijekova - Mehanizmi dejstva lijekova - Oblici lijekova - Načini aplikacije lijekova - Patologija - Obdukcija - Biologija

- Morfologija i građa bakterija i virusa

92

1.2.14. STOČARSTVO SA ISHRANOM 1. Naziv predmeta: STOČARSTVO SA ISHRANOM 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

72 66 138

Ukupno

72 66 138

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje osnovnih znanja o selekciji domaćih životinja. - Sticanje znanja o hranivima i vrstama obroka koji se koriste u stočarstvu. - Sticanje znanja o ishrani različitih vrsta i kategorija domaćih životinja. - Sticanje osnovnih znanja o načinu gajenja domaćih životinja. - Razvijanje sposobnosti posmatranja, uočavanja i zaključivanja. - Razvijanje preduzetničkih sposobnosti u poljoprivredi.

93

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik Uvod u nauku o domaćim životinjama - Posjeta farmi - Uočava važnost - Navodi cilj nauke o - Razlikuje domaće (upoznavanje nauke u životinje. domaćim različitosti domaćih svakodnevnom - Shvata pojam životinjama. životinja). životu. domestifikacije. - Upoznaje pojam - Shvata poreklo domestifikacije. domaćih životinja. - Navodi porijeklo domaćih žvotinja. Selekcija - Povezuje uzroke i - Uočava na - Objašnjava pojam posljedice. primjerima značaj selekcije. selekcije. - Opisuje masovnu i - Razlikuje masovnu individualnu od individualne selekciju. selekcije. Obrok – vrste obroka - Proračunava prost i - Razvija svijest o - Definise obrok. značaju zdrave - Navodi vrste obroka. složen obrok. - Određuje koeficijent ishrane za očuvanje - Objašnjava zdravlja. svarljivosti po određivanje direktnoj i koeficijenta indirektnoj metodi. svarljivosti po - Ocenjuje kvalitet direktnoj i obroka. indirektnoj metodi. Mjere produktivne vrijednosti hraniva - Ocenjuje vrijednost - Razvija preciznost. - Nabraja mjere hraniva. produktivne vrijednosti hraniva. - Proračunava TDN, skrobni ekvivalent, - Objašnjava TDN, ovsenu jedinicu i skrobni ekvivalent, ječmenu jedinicu. ovsenu jedinicu i - Ocjenjuje i ječmenu jedinicu. upoređuje dobijene - Obrazlaže značaj vrijednosti ocjene produktivne produktivne vrijednosti hraniva. energije. Potencijalne vrijednosti hraniva - Razvija preciznost. - Razlikuje mjere - Nabraja mjere za potencijalne određivanje vrijednosti hraniva. potencijalne vrijednosti hraniva. - Određuje bruto - Definiše i objašnjava svarljivu metabolitičku i neto bruto energiju. energiju. - Objašnjava pojam - Ocjenjuje svarljive potencijalnu metabolitičke i neto

94

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik vrijednost hraniva. energije. - Objašnjava pojam uzdrzne i produkcione energije. Bilansi u ishrani - Razlikuje bilanse u - Navodi bilanse u ishrani. ishrani. - Vrednuje bilans - Objašnjava bilans azota i ugljenika. azota. - Vrednuje bilans - Objašnjava bilans energije. ugljenika. - Objašnjava bilans energije. Organska hraniva - Razlikuje organska - Nabroja organska hraniva. hraniva. - Razlikuje - Obrazlaže važnost karakteristike biljnih organskih hraniva. od životinjskih - Opisuje biljna organskih hraniva. organska hraniva. - Opisuje životinjska - Uočava na primjerima važnost organska hraniva. odredjenih hraniva u ishrani. Neorganska hraniva - Razlikuje neorganska - Nabraja i opisuje hraniva. neorganska hraniva. - Ocenjuje važnost - Objašnjava značaj pojedinih neorganskih hraniva neorganskih hraniva u ishrani životinja. u ishrani životinja. Hraniva industrijskog porijekla – nus produkti - Razlikuje nus - Nabraja nus produkte različitih produkte različitih industrija u ishrani industrija bitnih u životinja. ishrani životinja. - Vrednuje značaj nus - Opisuje korišćenje produkata različitih pojedinih nus industrija u ishrani produkata u ishrani žvotinja. životinja.

95

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

Razvija sposobnost zapažanja.

- Rad na terenu (razlikovanje biljnih od životinjskih hraniva).

Pozitivno ocenjuje važnost novih saznanja iz svoje struke.

- Posjeta fabrici stočne hrane.

Razvija analitičnost i - Obilazak mlina logičko mišljenje. industrije piva, šećera i mlijeka.

Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i sadržaji učenik Govedarstvo - Nabraja i opisuje domaće rase goveda. - Nabraja i opisuje strane rase goveda. - Opisuje proizvodne tipove u govedarstvu. - Opisuje obilježavanje i matično knjigovodstvo. Ishrana u govedarstvu - Objašnjava specifičnost u ishrani goveda. - Opisuje ishranu krava muzara, teladi i bikova. - Upoznaje način tovljenja junadi i starih grla. Svinjarstvo - Nabraja i opisuje domaće rase svinja. - Nabraja i opisuje strane rase svinja. - Opisuje proizvodne tipove u svinjarstvu. - Objašnjava izbor nerastova i svinja za priplod. Ishrana svinja - Opisuje specifičnosti i potrebe svinja u ishrani. - Opisuje ishranu svinja po kategorijama. Živinarstvo - Navodi vrste živine; - Opisuje rase kokošaka. - Opisuje rase patki, guski i ćurki. - Opisuje proizvodnju

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Razlikuje domaće i - Razvija pravilan - Obilazak farme kava. strane rase goveda. odnos prema - Razlikuje proizvodne prirodnim naukama. tipove u govedarstvu. - Razlikuje načine obilježavanja. - Procjenjuje potrebu primjene određene metode obilježavanja u zavisnosti od uslova. - Razlikuje ishranu - Razvija sposobnost krava muzara, teladi opažanja. i bikova. - Razlikuje tov junadi i starih grla.

- Mogućnost nadgledanja tova junadi na farmi.

- Razlikuje domaće i - Razvija odgovornost. - Obilazak farme strane rase svinja. svinja. - Razlikuje proizvodne tipove u svinjarstvu. - Vrednuje izbor nerasta za rasplod.

- Stiče samopouzdanje - Uočava na primjerima i sigurnost. specifičnost ishrane pojedinih kategorija svinja.

- Razvija sposobnost - Razlikije vrste opažanja. živine. - Razlikuje rase kokošaka. - Razlikuje rase patki, guski i ćurki.

96

- Obilazak farme koka nosilja.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik hibrida u živinarstvu. Ishrana živine - Navodi zahtjeve živine u organskim i neorganskim materijama. - Opisuje ishranu živine po kategorijama. Konjarstvo - Opisuje karakteristike eksterijera konja. - Nabraja i opisuje strane i domaće rase. - Navodi opremu, pribor i alat koji se koristi u konjarstvu. Ishrana konja - Navodi potrebe konja u hrani po kategorijama. - Opisuje ishranu konja po kategorijama. Ovčarstvo - Nabraja i opisuje domaće i strane rase ovaca. - Opisuje runo i navodi osobine vunskog vlakna. - Opisuje mrkanje i jagnjenje ovaca. Ishrana ovaca - Navodi potrebe ovaca u hrani. - Opisuje ishranu ovaca po kategorijama. Ribarstvo - Opisuje važnije slatkovodne ribe. - Opisuje važnije ribe mora i okeana. - Opisuje ishranu i

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik

- Poznaje potrebe u ishrani različitih kategorija živine.

- Stiče samopouzdanje i sigurnost.

- Razlikuje rase konja. - Razvija sposobnost opažanja. - Ocjenjuje starost konja vizuelno i po zubima. - Razlikuje pribor i opremu u konjarstvu.

- Poznaje potrebe konja u hrani po kategorijama. - Razlikuje ishranu konja po kategorijama.

- Posjeta ergeli. - Zubalo konja.

- Razvija analitičnost.

- Razlikuje rase ovaca. - Povezuje uzroke i posljedice. - Shvata važnost osobina vunskog vlakna i runa. - Poznaje način jagnjenje ovaca.

- Razlikuje ishranu ovaca po kategorijama.

Preporuke za izvođenje nastave

- Obilazak farme ovaca.

- Navikava se na pridržavanje propisa.

- Razlikuje najvažnije - Stiče samostalnost i - Rad na ribnjaku (ishrana i slatkovodne i morske sigurnost. reprodukcija ribe). vrste riba. - Poznaje način mriješćenja i ishrane

97

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik mriješćenje pojedinih vrsta riba. pojedinih vrsta riba. Pčelarstvo - Razvija pravilan - Shvata značaj - Navodi značaj odnos prema pčelarstva i koristi pčelarstva za zanimanju. od pčela. privredu i društvo.

Preporuke za izvođenje nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - N. Mitić, V. Petrović: Stočarstvo za srednje škole, Zavod za udzbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. - R. Jovanović, B. Simović, M. Milojić: Stočarstvo sa ishranom, Zavod za udzbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. - Dr D. Nikolić, dr B. Simović: Opšte stočarstvo, Naučna knjiga, Beograd, 1989. - Dr M. Petrović: Stočarstvo, Poljoprivredni fakultet, Beograd, 2002. - Dr M. Petrović, mr D. Radojković: Stočarstvo (praktikum), Poljoprivredni fakultet, Beograd, 2002. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar i projektor i zubalo konja. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno- najmanje po jedna ocjena u svakomklasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer poljoprivrede za stočarstvo. 10. Povezanost predmeta Znanja - Obrok – vrste obroka - Ishrana životinja po kategorijama - Ribarstvo

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Zoohigijena - Pravilna i nepravilna ishrana

- Zarazne bolesti

98

- Bolesti riba - Imunitet

1.2.15. PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 72 180 252 21 210 21 714

Ukupno 72 180 252 231 735

Praktična nastava: odeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika. 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o načinu čuvanja i skladištenje lijekova. - Osposobljenost za peroralnu i perenteralnu aplikaciju lijekova. - Sticanje znanja o obdukciji domaćih životinja. - Sticanje znanja za rad u porodiljstvu domaćih životinja. - Sticanje znanja o pregledu životinja. - Sticanje osnovnih znanja iz oblasti hirurgije domaćih životinja. - Sticanje osnovnih znanja o hranivima. - Osposobljenost za pomoć veterinaru pri pregledu, postavljanju dijagnoze i liječenju životinja. - Osposobljenost za obavljanje tehničkih poslova iz oblasti veterinarske medicine. - Osposobljenost za njegu, ishranu i higijenu životinja kao i higijenu objekata i pribora. - Ovladavanje tehnikom vjestačkog osjemenjivanja domaćih životinja. - Osposobljenost za primjenu sredstava zaštite na radu. - Sticanje radnih navika i odgovornosti prema zadatim obavezama. - Razvijanje navike timskog rada.

99

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Upoznavanje građe ćelije - Opisuje građu ćelije. - Prepoznaje djelove - Razvija sposobnost zapažanja. ćelije. - Ilustruje djelove - Crta organele u ćelija. - Utemeljuje znanje o ćelijama. organelama u ćeliji. - Ocjenjuje važnost diobe ćelija. Pravljenje mikroskopskih preparata - Prepoznaje djelove - Razvija - Upoznaje djelove sistematičnost u mikroskopa. mikroskopa. radu. - Demonstrira rad sa - Planira redosljed radnji pri izradi mikroskopom. mikroskopskih - Obrazlaže način pravljenja preparata preparata. - Rukuje ćelija i tkiva. mikroskopom. Upoznavanje kostura životinja - razvija preciznost. - Navodi vrste kostiju - Razlikuje kosti. duge, pljosnate i - Uočava raspored kratke kosti. kostiju na trupu. - Objašnjava raspored kostiju na skeletu životinja.

Preporuke za izvođenje nastave

- Mikroskop sa preparatima.

- Prepoznavanje kostiju na kostura konja, svinje i govečeta. - Oblikovanje kostura od razdvojenih kostiju kostura neke životinje.

Upoznavanje mišića životinja i njihovo odvajanje - Razvija sposobnost - Živi model životinje. - Analizira raspored - Navodi mišiće po zapažanja. mišića po funkciji. funkcijama. - Seciranje trupa - Objašnjava raspored - Uočava raspored mrtve životinje. mišića na tijelu mišića po regijama. - Objašnjava raspored životinja po regijama. mišića na tijelu. - Uočava mišiće na tijelu životinje. Topografska anatomija - Poznaje topografsku - Stiče samopouzdanje - Objašnjava pojam anatomiju. i sigurnost. topografske - Interpretira anatomije. topografske - Opisuje topografske elemente na glavi, elemente na glavi, trupu i nogama. trupu i nogama. Određivanje krvnih grupa - Nabraja krvne grupe. - Razlikuje krvne - Navikava se na - Biohemijska - Demonstrira grupe. tačnost. laboratorija. određivanje krvnih - Dokazuje analizom

100

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik krvi krvne grupe. grupa. - Obrazlaže dobijene - Vrednuje dobijene rezultate. rezultate. Ocjenjivanje fiziološke funkcije – organizma - Seciranje životinje. - Objašnjava fiziološke - Razlikuje fiziološke - Uočava važnost nauke u funkcije u grudnoj, funkcije grudne, svakodnevnom karličnoj i trbušnoj trbušne i karlične životu. duplji. duplje. - Rezimira važnost tih - Uočava raspored organa. funkcija u očuvanju života organizma. Mjerenje pulsa - Određuje puls. - Razvija pozitivan - Objašnjava pojam - Aparat za mjerenje pulsa. - Ocjenjuje vrijednost stav prema zdravlju. pulsa i pritiska. - Demonstrira tih rezultata i njihov opipavanje pulsa i uticaj na zdravlje izvještava o životinja. dobijenim rezultatima.

101

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Lijekovi, način čuvanja i skladištenja - Defininiše pojam - Razlikuje različite lijeka i njegovu oblike lijeka. upotrebu. - Razlikuje uslove - Upoznaje hemijski skladištenja lijekova. sastav lijeka. - Skladišti lijekove u - Navodi različite ambulanti i na oblike lijeka. terenu. - Objašnjava i - Uočava posljedice demonstrira načine nepravilnog čuvanja čuvanja lijeka u i skladištenja veterinarskoj lijekova. ambulanti i na terenu. - Navodi uslove skladištenja lijekova. Koprološka pretraga - Uzima feces za - Definiše pojam koprološke pretrage. analizu na različite načine. - Objašnjava način uzimanja fecesa za - Priprema feces za analizu. analizu. - Objašnjava način - Izvodi makroskopski i pripreme fecesa za mikroskopski pregled analizu. preparata. - Demonstrira pravljenje kopročoškog preparata. - Objašnjava makroskopski i mikroskopski pregled preparata. Peroralna i parenteralna aplikacija lijekova - Rukuje sredstvima za - Definiše pojam peroralne aplikacije peroralnu aplikaciju lijeka. lijeka. - Nabroja oblike - Izvodi peroralnu lijekova za peroralnu aplikaciju. - Razlikuje načine aplikaciju. parenteralne - Demonstrira načine aplikacije lijeka. pripreme lijeka za peroralnu aplikaciju. - Rukuje sredstvima za - Navodi sredstva sa parenteralnu kojima se vrši aplikaciju lijeka. peroralne aplikacije - Izvodi parenteralnu lijeka. aplikaciju. - Objašnjava

102

Socijalizacijski ciljevi učenik Uočava važnost očuvanja kvaliteta.

Preporuke za izvođenje nastave

- Rad u veterinarskoj

ambulanti.

Uviđa važnost nauke - Korišćenje u svakodnevnom mikroekopa. životu. Uviđa vezu teorije i prakse.

Razvija sigurnost i odgovornost u radu.

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik peroralnu aplikaciju lijeka kod različitih vrsta životinja. - Definiše pojam parenteralne aplikacije lijeka. - Nabroja oblike lijekova za parenteralnu aplikaciju. - Objašnjava parenteralnu aplikaciju lijeka sa posebnim naglaskom na mjesta davanja lijeka. Obdukcija i instrumenti za obdukciju - Prepoznaje razloge - Razvija sposobnost - Definiše pojam opažanja. zbog kojih se vrši obdukcije. obdukcije. - Povezuje uzroke i - Upoznaje razloge - Prepoznaje uslove za posljedice. vršenja obdukcije. - Opisuje uslove pod vršenje obdukcije. kojima se vrši - Identifikuje obdukcija. postmortalne - Pojašnjava termine promjene na vezane za obdukciju. organima. - Vodi obdukcioni - Objašnjava način protokol. vršenja obdukcije i - Razlikuje redosljed instrumente i načine postmortalnog korišćenja pregleda organa. instrumenata za - Objašnjava način vođenja obdukcionog obdukciju. protokola. - Nabraja instrumente i objašnjava način koriščenja instrumenata za obdukciju. Uzimanje pakovanje i čuvanje patološkog materijala - Razvija osjećaj lične - Shvata pojam - Definiše pojam odgovornosti prema patološkog patološkog higijeni i zdravlju. materijala. materijala. - Razvija osjaćaj za - Određuje načine - Objašnjava načine uzimanja patološkog uzimanja patološkog očuvanje životne sredine. materijala. materijala. - Uzima patološki - Objašnjava način - Razvija osjećaj o materijal. pakovanja u potrebi zaštite na - Identifikuje uslove zavisnosti od vrsta radu.

103

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik za čuvanje patološkog patološkog materijala. materijala. - Navodi uslove čuvanja patološkog - Shvata važnost lične bezbjednosti materijala. prilikom rukovanja - Definiše uslove za patološkim bezbjednu materijalom. manipulaciju - Prepoznaje patološkim posljedice materijalom. neadekvatnog - Upoznaje moguće rukovanja rizike neadekvatne patološkim manipulacije materijalom. patološkim - Koristi opremu za materijalom. bezbjedan rad sa - Nabraja opremu za patološkim bezbjedan rad sa materijalom. patološkim materijalom.

104

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Instrumenti za rad u porodiljstvu - Razumije odnos - Samostalno - Upoznaje se sa tehnike i prirode. identifikuje instrumentima instrumente. potrebnim za rad u - Rukuje pravilno sa porodiljstvu. instrumentima. - Upoznaje se sa - Izvodi pravilnu opremom u pripremu porodiljstvu. instrumenata za upotrebu i čuvanje. Pregled u porodiljstvu - Prepoznaje estrus - Uviđa vezu između - Objašnjava estrus, krava. teorije i prakse. znake i otkrivanje. - Objašnjava pravilno - Analizira uočena izvođenje vaginalnog stanja i objektivne - Stiče nalaze. samopouzdanje. pregleda kod - Izvodi pravilan prilaz domaćih životinja. i pravilnu pripremu - Objašnjava način izvodjenja rektalnog za pregled. - Izvodi pregled i pregleda polnih saopštava nalaz. organa domaćih - Planira izvođenje životinja. kateterizacije - Objašnjava način cerviksa i pravilno ga izvođenja kateterizacije izvodi. cerviksa uz rektalnu fiksaciju. Pregled na graviditet - Planira pregled, - Objašnjava način dijagnostikovanja pravilno izvodi graviditeta kod zaštitu pomoćnog krava, ovaca osoblja, sebe, krmača, kobila, kuja životinje i opreme. i mačaka. - Vrsi pregled krave na graviditet rektalnim putem. Pomoć pri porođaju - Vrši pripremu - Objašnjava način pripreme i korišćenja instriumenata. - Izvodi pregled instrumenata za porođajnog kanala. porođaj. - Planira red - Upoznaje način postupaka u pripreme akušera za pružanju pomoći pri pružanje pomo. porođaju. - Upoznaje način - Koriguje nađene pripreme životinje nepravilnosti. za porođaj i

- Stiče samopouzdanje. - Uviđa vezu teorije i prakse.

Preporuke za izvođenje nastave

- Instrumenti i oprema za rad u porodiljstvu.

- Posjeta farmi; - Posjeta klanici i ambulanti. - Učenik upoređuje svoj nalaz pregleda sa nalazom drugih učenika. - Učenik izvodi kateterizaciju prvo na anatomskim preparatima uzetim sa klanice a onda na životinjama privedenim za klanje. - Nastavu se izvodi na farmama ili u klaničnim depoima. - Učenik zapisuje nalaz i upoređuje ga sa nalazom drugih učenika.

- Razvija osjećaj odgovornosti. - Razvija sposobnost logičkog zaključivanja. - Razvija pravilan odnos prema zanimanju.

105

- Posjeta farmi. - Korišćenje opreme za porođaj.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik pružanje pomoći. - Demonstrira vještinu kerekcije nepravilnosti položaja ploda. - Objašnjava pravilan postupak sa porodiljom u toku i poslije porđaja. - Objašnjava pravilan postupak sa novorođenčetom (odstranjivanje aspirirarne plodove vode, reanimaciju, obradu pupcane vrpce, pravilan podoj). Pomoć u puerperijumu - Demonstrira pružanje pomoći kod zaostajanja posteljice. - Objašnjava pravilnu pomoć kod prolapsusa vagine i uterusa. - Upoznaje uzroke nastajanja MMA sindroma i način preveniranja i terapiranja.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik Ispravlja nepravilnosti pri poradjanju i izvodi pravilno prihvatanje novorodjenčadi.

Izvodi pravilnu pripremu životinje i akušera za otklanjanje zaostale posteljice. Vrši korekciju nepravilnosti prolapsusa vagine i materice. Analizira uzroke MMA sindroma i predlaže pravilnu ishranu i njegu sa analizom koričćenih hraniva. Patologija mliječne žlijezde i sterilitet - Izvodi cmt test na - Objašnjava zdravim i oboljelim dijagnosticiranje kompleksima mastitisa i terapiju. vimena. - Objašnjava način rješavanja povreda - Izvodi pravilnu intramamaru vimena. aplikaciju i - Objašnjava način kateterizaciju sisnog otkrivanja i metode kanala i ugrađivanje liječenja steriliteta bikanile. (subestralno i - Vrši intrauterino postestralno). ubacivanje lijekova. Pristupanje, obaranje i fiksiranje životinja - Demonstrira pravilan - Planira i izvodi prilaz životinji. prilaz, obaranje i

- Razvija osjećaj odgovornosi.

Preporuke za izvođenje nastave

- Posjeta farmi svinja i krava.

- Razvija odgovornost - Rad u veterinarskoj ambulanti ili na prema higijeni i farmi. zdravlju.

- Razvija odgovornost. - Navikava se na

106

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik timski rad. - Demonstrira metode fiksiranje životinje. fiksacije i obaranja - Analizira greške i životinja. najčešće propuste u fiksaciji i obaranju životinja. Pregled životinje- trijas - Razvija temeljitost u - Učenik mjeri trijas i - Izvodi planirani - Obrazlaže i radu. uporedjuje dobijene pregled uz demonstrira rezultate sa uzimanje anamneze, korišćenje rezultatima drugih anamneze. spoljašnji pregled, učenika. - Mjeri trijas. pregled limfnih - Analizira najčešće čvorova, vidljivih propuste u pregledu sluznica i kože. životinja. - Objašnjava način uzimanje trijasa. - Demonstrira sondiranje, troakiranje i pregled na strana tijela. Liječenje rana –asepsa i antisepsa - Razvija osjećaj - Razlikuje - Upoznaje odgovornosti. instrumente za instrumente za obradu rana. šivenje rana. - Analizira postupke - Objašnjava način pri obradi rana. sprovođenja aspese - Analizira posljedice ii uz osvrt na ne pridrzavanja korišćenje principa asepse i dezinfekcionih antisepse. sredstava. Sterilizacija i dezinfekcija - Izvodi dezinfekciju i - Preuzima - Objašnjava način odgovornost za sterilizaciju uz izvođenja sopstveno zdravlje. pravilnu pripremu. dezinfekcije operacionog polja (pripremu operaciong polja, priprema ruku, primjenu dezinfekcionih sredstva). - Objašnjava način dezinfekcije objekta i vozila. - Objašnjava način izvođenja sterilizacije. Trihinoskopski pregled, uzimanje krvi i mokraće za laboratorijski pregled, pakovanje patoanatomskog materijala za laboratorijski pregled

107

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik - Vrši pravilno - Demonstrira uzorkovanje za uzimanje uzroka za trihonoskopiju. trihinoskopski - Izvodi pripremu pregled. trihinoskopiskih - Demonstrira pločica. pripremu uzorka za - Izvodi mjerenje trihinoskopiju i uzorka za vjestačku vještačku digestiju. digestiju. - Demonstrira uzimanje krvi i urina - Izvodi vađenje krvi. - Analizira posljedice kod domaćih neodgovornog i životinja za pogrešnog uzimanja, laboratorijski obrade i pakovanja pregled. materija za - Objašnjava način labaratoriski i pravilnog pakovanja parazitološki uzorka pregled. patoanatomskog materijala za laboratorijsku i parazitološku analizu. Kabasta i koncentrovana hraniva - Prepoznaje hraniva i - Nabraja kabasta i razlikuje njihove koncentrovana karakteristike. hraniva i navodi - Prepoznaje njihove pokvarena hraniva. karakteristike. - Analizira posljedice - Upoznaje upotrebe pokvarene tehnologiju hrane. spravljanja stočne hrane.

Socijalizacijski ciljevi učenik - Razvija odgovornost i preciznost u radu.

- Razvija ekološku svijest. - Shvata važnost pravilne ishrane. - Uviđa važnost očuvanja kvaliteta.

108

Preporuke za izvođenje nastave

- Posjeta fabrici stočne hrane.

Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Otkrivanje estrusa - Razlikuje estrus od - Objašnjava ostalih faza polnog otkrivanje estrusa. ciklusa. - Nabraja faze polnog - Uočava spoljne ciklusa. manifestacije estrusa. - Upoređuje nalaz pri rektalnom pregledu kod krave u estrusu i krave van estrusa. Vještačko osjemenjavanje - Objašnjava tehniku - Proračunava pravi izvođenja vještačkog momenat za vještačko osjemenjavanja osjemenjavanje. krava. - Obralaže prednosti - Rukuje kontejnerom za čuvanje duboko vještačkog zamrznutog sjemena. osjemenjavanja nad prirodnim - Analizira eventualne pripustom. neuspjehe kod - Opisuje način vještačkog čuvanja i osjemenjavanja. skladištenja sjemena - Knjiži sva izvršena osjemenjivanja. za vještačko - Formira bazu osjemenjavanje. podataka - Objašnjava način osjemenjenih krava. vođenja evidencije kod vještačkog osjemenjavanja. Kastracija muških i ženskih životinja - Objašnjava tehnike - Izvodi fiksaciju životinje za kastracije muških i kastraciju. ženskih životinja - Određuje kojom će (svinja). metodom - Nabraja stručne (otvorenom ili greške pri izvođenju zatvorenom) vršiti kastracije. kastraciju. - Upotrebljava hirurške instrumente namijenjene za kastraciju. - Vrši korekciju grešaka nastalih pri izvođenju kastracije. Korekcija papaka - Obrazlaže značaj - Identifikuje životinje

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija sposobnost opažanja.

- Razvija spretnost, tačnost i radnu odgovornost.

- Kontejner za čuvanje duboko zamrznutog sjemena. - Kateteri za vještaško osjemenjavanje.

- Uviđa vezu teorije i prakse.

- Hirurški instrumenti. - Pribor za fiksiranje životinja.

- Razvija spretnost,

- Hirurški instrumenti

109

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik tačnost i radnu dobrog zdravstvenog kod kojih je odgovornost. neophodno izvršiti stanaj papaka za korekciju papaka. proizvodnju i - Izvodi fiksiranje reprodukciju životinje radi životinja. - Demonstrira tehniku izvođenja korekcije papaka. korekcije papaka. - Upotrebljava instrumente za korekciju. Vakcine i serumi - Rukuje vakcinama i - Razvija odgovornost i - Objašnjava značaj vakcinacije životinja serumima na preciznost. odgovarajući način. protiv zaraznih - Izvodi peroralnu bolesti. vakcinaciju i - Objašnjava parenteralnu mehanizam vakcinaciju životinja. djelovanja seruma. - Pravilno skladišti vakcine i serume. Specijalne metode kliničkog pregleda - Identifikuje zvučne - Razvija sposobnost - Upoznaje tehniku prenošenja teorijskih signale pri radu sa rada sa metal metal detektorom, detektorom. znanja u praksu. kod stranih tijela u - Objašnjava tehnike predželucima. sondiranja domaćih - Izvodi ostale tehnike životinja. proba na strana - Objašnjava tehniku tijela u ultrazvučnog predželucima pregleda. - Rukuje sondom za sondiranje velikih prežvara. - Rukuje drugim vrstama sondi za sondiranje domaćih životinja. Ishrana životinja po kategorijama - Razlikuje potrebe u - Navikava se na - Navodi potrebe u povezivanje hranljivim hranljivim činjenica. materijama mlečnih materijama za od tovnih grla. pojedine kategorije - Vrši korekciju obroka kod svih vrsta zasušenih krava. domaćih životinja. - Određuje vrijeme odbijanja prasadi i teladi od sise. - Normira obroke za različite kategorije.

110

Preporuke za izvođenje nastave za korekciju. Pribor za fiksiranje životinja.

Vakcine i serumi. Frižider za čuvanje vakcina i seruma.

Metal detektor. Razne vrste sondi za sondiranje domaćih životinja. Ultrazvučni aparat.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Formativni ciljevi

učenik - Shvata značaj pravilnog skladištenja hrane za životinje u prevenciji trovanja hranom. Inkubatori i inkubiranje pilića - Poznaje - Objašnjava način temperaturni režim rada inkubatora. rada inkubatora. - Objašnjava odgoj - Izvodi odgajanje pilića pod pilića pod vještačkom vještačkom kvočkom. kvočkom. - Objašnjava način - Određuje pol određivanja pola jednodnevnih pilića. jednodnevnih pilića. - Upotrebljava - Upoznaje dužinu odgovarajuća inkubiranja kod dezinfekciona pojedinih vrsta sredstva za domaće živine. dezinfekciju - Objašnjava način inkubatora po održavanja završenom inkubatora. inkubiranju.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Inkubator. - Dezinfekciona sredstva.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - N. Mitić, V. Petrović: Stočarstvo za srednje škole, Zavod za udzbenike i nastavna sredstva Beograd, 2003. - Dr Z. Stojanović i dr Z. Vukićević: Zoohigijena, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2007. - N. Sijočki: Anatomija i histologi, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1970. - V. Miljković: Porodiljstvo za III razred veterinarske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002. - Prof. Dr V. Miljković: Porodiljstvo, sterilitet i veštačko osemenjavanje domaćih životinja, Veterinarski fakultet, Beograd, 1994. - Dr M. Petrović, dr V. Litričin: Unutrašnje bolesti domaćih životinja za IV razred veterinarske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1999. - W. Bols: Opšta hirurgija za veterinare, prevod sa njemačkog, 1950. - Dr I. Rajić i saradnici: Ishrana domaćih životinja, Naučna knjiga, Beograd, 1987. - R. Jovanović, B. Simović, M. Milojić: Stočarstvo sa ishranom, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. - Dr S. Šibolić, dr Lj. Cvetković: Parazitske bolesti domaćih životinja, Veterinarski fakultet, Beograd, 1990. - B. Marković: Porodiljstvo domaćih životinja, Naučna knjiga, Beograd 1991. - Đ. Panjević: Zarazne bolesti domaćih životinja virusne etiologije, Veterinarski fakultet, Beograd 1991. - B. Đukić: Sudska veterinarska medicina, Univerzitet u Beogradu, 1991. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Kostur (model) domaćih životinja, dio praktične nastave se izvodi u kabinetu (ambulanti) sa opremom i materijalima za rad u veterinarskoj ambulanti.

111

- Napomena: Ukoliko škola ne posjeduje opremljen kabinet preporučuje se posjeta veterinarskoj ambulanti. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno- najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu. - Provjera znanja vrši se na osnovu praktičnog rada učenika koji uključuje zalaganje, odgovornost pri samostalnom i timskom radu, povezivanje stečenihznanja, snalažljivost i spretnost uz obavezno vođenje dnevnika rada. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine i urađen dnevnik rada. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani veterinar; - diplomirani inženjer stočarstva (IV godina). 10. Povezanost predmeta Znanja - Sastavljane obroka za zasušene krave - Puls i određivanje krvne grupe - Kabasta i koncentrovana hranjiva - Topografska anatomija - Lijekovi i način čuvanja i skladištenja - Peroralna i parenteralna aplikacija lijekova - Obdukcija i instrumenti za obdukciju - Instrumenti u porodiljstvu - Pregledi u porodiljstvu - Pomoć pri porodjaju i oboljenja mliječne žlijezde - Vjestačko osjemenjavanje krava - Pristupanje i pregled životinja

- Asepsa – antisepsa, dezinfekcija sterilizacija - Kastracija nerasta

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Stočarstvo sa ishranom - Ishrana mliječnih grla - Srce i organi krvnog sistema - Sastavljanje obroka

- Anatomija domaćih životinja - Kostur životinja - Farmakologija - Lijek-otrov, definicija, porijeklo, čuvanje - Način aplikacije lijeka - Patologija

- Postmortalna dijagnoza

- Porodiljstvo

- Pravilna upotreba instrumenata - Izvođenje pregleda, pružanje pomoći porodilji, terapija mliječne žlijezde - Polni ciklus krave - Savladavanje vještine fiksacije životinje - Pravila pregleda, vještina sondiranja, troakiranja - Priprema operacionog polja, obrada rana, sterilizacija - Otvorena metoda kastracije muških životinja

- Unutrašnje bolesti domaćih životinja

- Hirurgija

112

Znanja - Trihinoskopski pregled - Koprološka pretraga

- Vakcinacija

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Trihinoskopija, vjestačka - Parazitske bolesti digestija - Dijagnostika parazitskih bolesti - Zarazne bolesti - Mrtve vakcine

113

1.3. IZBORNI PREDMETI 1.3.1 STRANI JEZIK II Napomena: Za strani jezik II koriste se katalozi stranih jezika opšteobrazovnih predmeta sa fondom časova dva nedeljno za sve 4 godine – predmetni katalozi su u nadležnosti Zavoda za školstvo.

114

1.3.2. EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE 1. Naziv predmeta: EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 58 14

58

14

Ukupno 72

72

3. Opšti ciljevi nastave - Usvajanje znanja iz osnova ekologije. - Razvoj svijesti o značaju zaštite životne sredine. - Usvajanje znanja o uzročnoposljedičnim odnosima žive i nežive prirode. - Usvojiti znanja o različitim izvorima zagađivanja životne sredine. - Razvoj svijesti o ulozi čovjeka i njegovog uticaja na zagađenje životne sredine. - Usvajanje znanja i vještina sa ciljem zaštite životne sredine.

115

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Osnovni pojmovi u ekologiji - Navikava se da - Definiše pojmove: - Ukazuje na povezuje uzroke i ekologija, životna međusobnu posljedice. sredina, ekološki zavisnost žive i faktori. nežive prirode. - Određuje elemente životne sredine. - Uočava na konkretnim primjerima osobine biotopa i biocenoze. Ekologija populacije - Uočava osnovne - Definiše pojmove: karakteristike populacija i populacije. ekološka - Shvata pojam ravnoteža. opterećenosti - Upoznaje faktore populacije. koji određuju - Upotrebljava strukturu pojam ekološke populacije. ravnoteže i obrazlaže na primjeru međusobnu zavisnost činilaca sredine. Kruženje materija i transformisanje energije u prirodi - Razvija analitičko - Analizira na - Definiše pojmove: mišljenje. primjeru producent organske kompleksnost materije, potrošač odnosa u ishrani. organske materije, - Interpretira reducent organske kruženje materije i materije. proticanje energije - Definiše lanac u ekosistemu. ishrane. - Analizira odnose među članovima lanca ishrane na primjeru energetske piramide. Ekosistem - Razvija svijest o - Određuje - Opisuje kopnene, značaju očuvanja zajedničke i glavne vodene i prirodnih razlike između antropogene ekosistema. ekosistema. ekosisteme. - Definiše sukcesije u - Zaključuje o raznovrsnosti ekosistemu.

116

Preporuke za izvođenje nastave Vježbe: - Terenski rad. - Posmatranje različitih staništa i zajednica.

Vježbe: - Predstavljanje ilustracijom kruženje materije i proticanje energije na odabranom primjeru lanca ishrane.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija sposobnost sagledavanja i rješavanja problema.

- Film o zagađivanju vazduha.

- Razvija analitičko mišljenje.

Vježbe: - Zaštita okoline.

- Razvija analitičko mišljenje.

Vježbe: - Zaštita zemljišta.

Formativni ciljevi učenik ekosistema kod nas u odnosu na geografski položaj i klimatske karakteristike. - Predviđa posljedice ljudske aktivnosti u životnoj sredini.

Zagađivanje vazduha - Određuje uzroke - Upoznaje načine zagađivanja zagađivanja vazduha. vazduha i otrovne - Analizira posljedice materije u previsokih vazduhu. koncentracija - Objašnjava uticaj otrovnih materija u otrovnih materija vazduhu na na živa bića ekosistem. (kisjele kiše, - Ocjenjuje značaj ozonske rupe, stalne kontrole efekat staklene kontaminiranosti bašte). vazduha. - Predlaže načine čišćenja otrovnih materija (uređaji za prečišćavanje, industrijski filteri, automobilski katalizatori). Zagađivanje voda- mora i slatke vode - Određuje glavne - Definiše izvore i izvore zagađivanja oblike zagađivanja vode i objašnjava vode. posljedice. - Razlikuje metode prečišćavanja. - Analizira na koje načine prehrambena industrija zagađuje okolinu. Zagađivanja zemljišta - Ukazuju na - Opisuje izvore i posledice oblike zagađivanja savremene zemljišta. intenzivne poljoprivrede proizvodnje. - Interpretira problem prenaseljenosti

117

Informativni ciljevi i sadržaji učenik Nuklearna energija - Definiše izvore i oblike radioaktivnog zagađenja.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik zemlje;

- Identifikuje problem radioaktivnog zračenja i njegove dalekosežne posljedice. - Uočava problem nekontrolisanog skladištenja radioaktivnog otpada i neodgovornog korišćenja nuklearnog oružja. Ugrožene biljne i životinjske vrste - Analizira značaj - Navodi glavne šuma i razlog uzroke izumiranja njihovog šuma i istrebljenja izumiranja. nekih životinjskih - Ukazuje na značaj vrsta. pošumljavanja terena koji su podložni eroziji. - Pronalazi najugroženije ekosisteme i grupe u Crnoj Gori i svijetu. - Predlaže moguće mjere za zaštitu prirodnog nasleđa za konkretan primjer. Mjere za zaštitu životne sredine - Određuje načine - Navodi značaj planske upotrebe štednje energije i prirodnih izvora. vode u - Shvata značaj domaćinstvu i pravilnog odnosa industriji. prema pitkoj vodi. - Navodi alternative - Analizira značaj energetske izvore. traženja i korišćenja novih ekoloških izvora energije. - Ocjenjuje značaj globalizacije nadzora dešavanja u životnoj sredini.

Preporuke za izvođenje nastave

- Shvata važnost očuvanja životne sredine.

- Seminarski rad o nuklearnim eksplozijama (Hirošima, Černobil, itd. ).

- Navikava se na poštovanje normi i propisa.

Vježbe: - Analiziranje uzoraka izumiranja šuma i životinjskih vrsta.

- Razvija svijest o značaju zaštite životne sredine.

Vježbe: - Analiza nepovoljnih uticaja za životnu sredinu.

118

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik - Primjenjuje propise kojima se određuju norme čuvanja zaštićenih objekata prirode, ugroženih, endemskih biljnih i životinjskih vrsta.

Preporuke za izvođenje nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Jablanović, D. Rožaja: Zaštita i zagađivanje životne sredine, Zavod za udžbenike, Beograd, 1998. - I. Savić, V. Terzija: Ekologija i zaštita životne sredine, Zavod za udžbenike, Beograd. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Dijaprojektor, slajdovi, grafoskop, TV prijemnik, video- rikorder i video- kasete. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i u toku vježbi. - Usmeno - najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani biolog ili - diplomirani inženjer pejzažne arhikteture. 10. Povezanost predmeta Znanja - Pojam i značaj biosfere

Povezanosta sa drugim predmetima Predmet Znanja - Biologija - Biljni i životinjski svijet u ekosistemu

119

1.3.3. PČELARSTVO 1. Naziv predmeta: PČELARSTVO 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

72

72

72

72

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje osnovih znanja o privrednom značaju pčelarstva. - Sticanje znanja o građi i razmnožavanju pčela. - Sticanje znanja o ishrani, bolestima i načinu držanja pčela. - Sticanje znanja o centrifugiranju meda. - Osposobljavanje učenika za primjenu stečenih znanja. - Ovladavanje stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.

120

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Privredni značaj pčelarstva - Navikava se da - Uočava privredni - Objašnjava povezuje činjenice. značaj pčela i privredni značaj pčelinjih proizvoda pčela. u svakodnevnom - Upoznaje značaj životu. proizvoda pčela. Anatomija i fiziologija pčela - Razvija analitičnost - Shvata anatomiju - Upoznaje i logičko mišljenje. pčele. anatomiju pčele. - Razlikuje fiziološke - Navodi fiziološke funkcije u funkcije u organizmu pčele. organizmu pčele. Košnice i pčelarski pribor - Razvija preciznost. - Razlikuje vrste - Opisuje tipove košnica i pribor u košnica koje se - Razvija osjećaj pčelarstvu. koriste i pribor odgovornosti. - Određuje upotrebu neophodan za pojedinih vrsta držanje pčela. košnica i pribora u zavisnosti od određenih uslova proizvodnje. Razmnožavanje i razviće pčela - Uviđa vezu teorije i - Shvata - Pojašnjava termin prakse. razmnožavanje i „metamorfoza“. razviće pčela - Objašnjava proces razmnožavanje i metamorfoze. razviće pčele. Hrana za pčele i njeno skupljanje - Navodi vrste hrane - Razlikuje vrste koje koristi pčela i hrane koje sakuplja opisuje način pčela. njenog sakupljanja. - Razlikuje načine sakupljanja hrane kod pčela. Prezimljavanje pčela - Razlikuje poslove - Objašnjava način koje treba obaviti prezimljavaja u pčelinjaku radi pčele. lakšeg - Objašnjava vrste prezimljavanja obroka koji se daju pčela. pčelama zimi. Bolesti i štetočine pčela - Razlikuje bolesti - Navodi bolesti pčela. pčela. - Razlikuje štetočine - Navodi štetočine i

Preporuke za izvođenje nastave

- Korišćenje grafoskopa. - Posjeta radionici koja proizvodi košnice.

- Posjeta uzgajivaču pčela: upoznavanje učenika sa košnicom i pčelinjim društvom.

- Razvija sposobnost opažanja.

- Pozitivno ocenjuje važnost novih saznanja iz svoje struke.

- Razvija osjećaj odgovornosti prema higijeni i zdravlju

121

- Posjeta poljoprivrednom dobru gdje učenici prate rad pčelara koji priprema pčelinje društvo za zimu.

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik pčela. štete koje nastaju - Razlikuje načine kod uzgoja pčela. zaštite pčela od - Opisuje načine bolesti i štetočina. zaštite pčela od bolesti i štetočina. Pčelinjak u proljeće - Opisuje poslove - Razlikuje poslove koje je neophodno koje treba obaviti obaviti u proljeće u proljeće u (u pčelinjaku). jednom pčelinjaku. Preseljavanje pčelinjeg društva - Nabraja sredstva - Razlikuje sredstva koja se koriste za koja se koriste za seljenje pčela. seljenje pčela - Objašnjava - Razlikuje faze postupak selidbe postupka seljenja pčela. pčela. Selidba pčela na pašu - Obrazlaze potrebu selidbe pčela na pašu. - Navodi i opisuje poslove koje treba obaviti pri selidbi pčela. Proizvodnja matica - Navodi značaj matice za pčelinje društvo. - Objašnjava tehniku dobijanja matice.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija osjećaj za očuvanje životne sredine. - Razvija sposobnost opažanja.

- Korišćenje računara i projektora. - Upoznavanje sa sredstvima koja se koriste za prevoz pčela.

- Analizira razloge selidbe pčela. - Razlikuje poslove koji se sprovode radi selidbe pčela.

- Shvata važnost matice za funkcionisanje pčelinjeg društva. - Poznaje tehniku dobijanja matice.

Centrifugiranje meda - Opisuje rad sa - Shvata način rada centrifugom. centrifuge i rad na - Objašnjava tehniku njoj pri centrifugiranja. centrifugiranju meda.

- Razvija analizičnost i logičko mišljenje.

- Razvija svijest o značaju zdrave ishrane.

- Rad na vrcanju i dobijanju meda (individualni i grupni rad).

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Dr Đ. Đorović: Pčelarstvo, Univerzitet u Prištini, 1994. - Dr. Glumac S. i saradnici: Biologija, Novi Sad, 1976. - Dr. R. Jovanović, Dr. B. Simović: Stočarstvo, Zavod za izdavanje udžbenika, Beograd. - B. Banovčanin: Patologija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002.

122

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena računarom, projektorom i grafoskopom. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer poljoprivrede za stočarstvo; - diplomirani veterinar. 10. Povezanost predmeta Znanja - Pčelarstvo - Bolesti pčela

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja Stočarstvo sa ishranom - Privredni značaj pčela, hrana za pčele i njeno prezimljavanje Zarazne bolesti - Bolesti i štetočine pčela

123

1.3.4. KULTURNO - ISTORIJSKA BAŠTINA CRNE GORE 1. Naziv predmeta: KULTURNO - ISTORIJSKA BAŠTINA CRNE GORE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

72

72

72

72

3. Opšti ciljevi nastave - Usvajanje osnovnih znanja o kulturno - istorijskoj baštini Crne Gore. - Razvijanje sposobnosti razumijevanja istorijskih i kulturnih epoha u vremenu i prostoru. - Upoznavanje učenika sa svim značajnijim kulturno-istorijskim događajima, ostacima, spomeničkim nasljeđem koji su obilježili prostor Crne Gore. - Afirmisanje sadržaja kojima se ostvaruje razvoj nacionalnog, estetskog, međunacionalnog identiteta o pripadnosti određenom kulturnom krugu. - Razvijanje sposobnosti kritičkog, kulturološkog i logičkog zaključivanja i afirmacija kulture argumentovanog dijaloga. - Uticanje na formiranje ličnosti oslobođene od netrpeljivosti, ksenofobije, predrasuda. - Osposobljavanje učenika da preko interkulturoloških sadržaja razvijaju i valorizuju domete građanskog društva. - Osposobljavanje učenika za samostalan rad.

124

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik Geografsko –istorijska pozicija Crne Gore na Balkanu - Motivisanost za - Rad na terenu. - Utvrđuje ciljeve - Upoznaje ciljeve istraživanje. nastave kulturnonastave kulturnoistorijske baštine istorijske baštine Crne Gore. Crne Gore i puteve dolaska do istinite informacije. Praistorijska nalazišta - Razvija sposobnost - Upoređuje život - Izvještava o ljudi u Crvenoj praistorijskim za timski rad. stijeni i Beran kršu nalazištima na tlu na osnovu Crne Gore. ahreoloških ostataka. Rimski spomenici - Nabraja rimske - Određuje osobine - Posjeta lokalitetu, spomenike na rimske nekropole izvještaj. prostoru Crne Gore. Dokleje i Muniepijujamasa. Sakralni i duhovni spomenici u Duklji - Navodi vrijeme - Određuje osobine i - Razvija analitičnost i logičko mišljenje. dolaska Slovena i karakter prve opisuje nastanak crnogorske države. prve crnogorske države Duklje-Zete. - Određuje osobine i - Opisuje značaj značaj ritualnog legende o Vladimiru iznošenja krsta i Kosari. Jovana Vladimira na Rumiju. - Razvija analitičnost. - Analizira značaj - Imenuje prve crkava Prečiste sakralne spomenike krajinske i Sv. Duklje-Zete. Tripuna za duhovni razvoj Zete. - Vrednuje istorijski, - Nabraja duhovne likovni, jezički spomenike u Dukljidomet Ljetopisa Zeti od šireg popa Dukljanina i kulturološkog Miroslavljevog značaja. jevanđelja. - Navodi opšte - Zna kako je izgledao karakteristike svakodnevni život u Zetskih gradova na gradovima na primorju. Zetskom primorju.

125

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik - Obrazlaže podizanje - Kritički procijenjuje značaj manastira Sv. pravoslavne Mihaila za Crnu Goru episkopije na i mitropoliju. Prevlaci kod Tivta. Kotor u srednjem vijeku - Navodi značaj Kotora u srednjem vijeku. Cetinje i Cetinjski manastir - Pojašnjava značaj - Upoznaje se sa ktitorstva u bazenu kulturnom Skadarskog jezera i ostavštinom Zete u Ulcinja na kulturne doba Balšića. prilike Zete. - Opisuje kulturna - Uočava renesansne zdanja Cetinja. karakteristike u arhitekturi Cetinja. - Shvata elemente po - Objašnjava značaj kojima je Cetinjska Cetinjskog mitropolija nešto manastira i više od vjerske Mitropolije za institucije. duhovni i državni nastanak Crne Gore. - Uočava na - Navodi značaj primjerima razliku štampanih djela u razliku između doba Crnojevića. štampanih i drugih spisa u Zeti. - Objašnjava spoljne - Razlikuje stilove koji su nastali pod (mletačke, turske, spoljnim uticajem. vizantijske) uticaje na razvoj kulturnih prilika u Zeti Crnoj Gori. - Razlikuje način - Ilustruje na života, ostavštinu, primjeru otomanske nastanak novih okupacije Crne sakralnih spomenika Gore promjene u u doba otomanske graditeljstvu, dominacije. kulturi i etničkim promjenama. - Interpretira na - Opisuje nastanak primjerima razlike novih gradova u između primorskih i doba otomanske kontitentalnih vlasti. gradova.

Socijalizacijski ciljevi učenik - Razvija kritičku svijest.

Preporuke za izvođenje nastave

- Posjeta lokalitetima.

- Usmjerava se na razvoj.

- Posjeta muzeju.

- Valorizuje religijske različitosti.

- Analizira tekst iz Oktoiha prvoglasnika.

- Razvija sposobnost opažanja.

- Sposobnost stvaranja pogodne društvene klime za suživot različitih konfesija.

126

- Pravljenje foto i video zapisa.

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik - Razlikuje kulturne i - Objašnjava duhovne napore i crnogorske duhovne djela crnogorskih vrijednosti u vladika. periodu Vladikata. Boka Kotorska i primorje XVI-XVIII vijeku - Shvata značaj - Rezimira »zlatno« baroka, doba Boke Kotorske književnosti i i crnogorskog pomorstva za život rimorja tokom XVI – u crnogorskom XVIII vijeka. primorju i u njegovom zaleđu. - Poznaje društveni - Upoznaje se sa milje u kojem su kulturnim nastali Zakonik dometima knjaza Danila, prve crnogorske stručne škole, knjaževine do 1878. štamparija... godine. - Preispituje poziciju - Opisuje razvoj škole za razvoj školstva u Crnoj društva. Gori od 1878-1912. - Upoređuje uticaj - Upoznaje sa prvim žive riječi i novinama i štampanih medija. časopisima koji su uticali na kulturnu klimu Crne Gore (1878-1912). - Vrednuje rad ljudi - Objašnjava uticaj van Crne Gore i ljudi van Crne Gore objašnava uslove u i crnogorskih kojima su stvarali stvaralaca u domaći autori. kulturnom i društvenom životu Crne Gore. - Upoređuje kulturnu - Upoznaje se sa i društvenu klimu u novim primjerima Crnoj Gori krajem razvoja XIX i onu s početka graditeljstva, XX vijeka. pomorstva i saobraćaja od 18781912 (pozorišta, gimnazije, ambasade, prvi voz, auto). - Opisuje kulturne, - Ilustruje kulturne socio-etničke domete na specifičnosti Boke prostorima Crne kotorske i Polimlja Gore koji su bili pod

Socijalizacijski ciljevi učenik

- Razumije odnos tehnike i prirode i društva.

Preporuke za izvođenje nastave

- Obilazak muzeja, galerija, biblioteka.

- Navikava se na povezivanje činjenica. - Prikupljanje reprint izdanja i uporedba sa današnjim izdanjima.

- Razvija tolerantnost.

- Uporediti tekstove i kritički ih komentarisati.

- Kritički razumije odnose tehnike, prirode i društva.

- Posjeta lokalitetima.

- Razvija sposobnost stvaranja pogodne društvene klime.

127

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik upravom drugih pod Austrodržava (1878-1912). ugarskom, odnosno Otomanskom vlašću. Kulturno-društveni razvoj u kraljevini Jugoslaviji - Problematizuje - Upoznaje se sa društvene i kulturnim i kulturne prilike društvenim Crne Gore u razvojem Crne Gore Kraljevini u kraljevini Jugoslaviji. Jugoslaviji. - Preispituje uslove u - Navodi ostvarenja kojima su nastali crnogorske prvi filmovi o Crnoj emigracije nakon Gori kao i izdavačka ujedinjenja 1918. produkcija godine. (Vaskresenja ne biva bez smrti). - Pojašnjava kulturnu - Kritički procjenjuje - Razvija kritičku svijest. značaj formiranja poziciju Crne Gore Univerziteta, u socijalističkoj Akademije i drugih Jugoslaviji. institucija za nacionalnu afirmaciju Državne i nevladine institucije kulture - Razvija analitičnost - Analizira kulturnu - Upoznaje sa i logičko mišljenje. ponudu Crne Gore državnim i (Bijenale, festivali, nevladinim TV i audio institucijama produkcija). kulture u današnjoj Crnoj Gori. Etno-socijalni motivi - Razvija ekološku - Nabraja jela i pića i -Analizira kulturu, svijest. ishrane i njene karakteristike specifičnosti u Crnoj ishrane u regionima Gori. Crne Gore. - Opisuje narodne - Razlikuje narodne nošnje i narodnu nošnje. radinost. - Povezuje djela narodne radinosti sa regionima u Crnoj Gori. Muzeji biblioteke, arhivi, galerije, pozorišta - Nabraja aktuelne - Razlaže po institucije u kojima oblastima kulturne se čuva kulturnoinstitucije Crne

128

Preporuke za izvođenje nastave

- Posjeta kinoteci.

- Posjeta festivalu.

- Izrađuje neke od elemenata narodne nošnje.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik istorijska bašina Crne Gore (muzeji, biblioteke, arhivi, fakulteti, galerije).

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

Gore.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Grupa autora: Istorija Crne Gore I-III, Titograd, 1967. - D. Živković: Istorija crnogorskog naroda I-III, Cetinje, 1990., 1997. - D. Živković, Pavle Mijović: Umjetničko blago Crne Gore, Beograd, 1980. - Grupa autora: Crnom Gorom, Zagreb, 1969. - D. Šćekić: Putujući Crnom Gorom, Titograd, 1980. - B. Šekularac: Tragovi prošlosti Crne Gore, Cetinje, 1994. - R. Rotković: Ilustrovana istorija Crne Gore, Podgorica, 2001. - Dr Č. Marković, dr R. Vujučić: Crna Gora kroz kulturnu baštinu, Cetinje 2006. - V. Kasalica: Kulturna baština Crne Gore, Bar, 2008. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Za kvalitetno i efikasno izvođenje nastave kulturno-istorijske baštine Crne Gore neophodna je specijalizovana učionica ili kabinet za istoriju koji je pored standardne opreme treba da ima i: - grafoskop, - dijaprojektor, - televizijski prijemnik, - video rekorder, - kompjuter s priključkom na internet. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmenim putem, najmanje jednom u svakom - klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani istoričar-profesor istorije i geografije,; - diplomirani arheolog; - diplomirani istoričar umjetnosti; - kulturolog. 10. Povezanost predmeta Znanja - Geografsko –istorijska pozicija Crne Gore na Balkanu

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Geografija - Upoznavanje i oblikovanje teritorije Crne Gore na Balkanu kroz prošlost

129

1.3.5. ORGANIZACIJA POLJOPRIVREDNE PROIZVODNJE 1. Naziv predmeta: ORGANIZACIJA POLJOPRIVREDNE PROIZVODNJE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

72

72

72

72

3. Opšti ciljevi nastave - sticanje osnovnih znanja i vještina za osnivanje i vođenje privrednog društva. - Sticanje osnovnih znanja o izradi plana uspesnog poslovanja u poljoprivredi. - Sticanje osnovnih znanja o organizovanju i vođenju poljoprivredne proizvodnje. - Sticanje znanja o troškovima poljoprivredne proizvodnje. - Sticanje znanja o uticaju migracije stanovništva na poljoprivrednu proizvodnju. - Sticanje znanja o organizovanju proizvodnje u vanrednim uslovima. - Osposobljavanje učenika za primjenu stečenih znanja. - Razvijanje preduzetničke sposobnosti. - Ovladavanje stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.

130

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Uvod - Uviđa važnost - Shvata pojam - Pojašnjava termin nauke u organizacije organizacije svakodnevnom poljoprivredne poljoprivredne životu. proizvodnje. proizvodnje. - Uočava na - Navodi značaj primjerima važnost organizacije uspješne poljoprivredne organizacije proizvodnje. poljoprivredne proizvodnje. Principi ekonomisanja - Razvija pozitivan - Uočava na - Upoznaje principe stav prema novim primjerima važnost ekonomisanja (kod saznanjima. principa poljoprivredne ekonomisanja. proizvodnje). - Vrednuje važnost - Navodi važnost principa principa ekonomisanja u ekonomisanja za cilju uspješnog uspješno organizovanja poslovanje. proizvodnje. Troškovi proizvodnje - Povezuje uzroke i - Razlikuje vrste - Definise pojam posljedice. troškova. tročkova. - Dokazuje uticaj - Objašnjava vrste troškova na troškova (sa uspješno posebnim osvrtom poslovanje. na poljoprivrednu proizvodnju). - Navodi uticaj troškova na uspješno poslovanje. Cijena proizvoda - Shvata i koristi - Definiše pojam pojam cijena. „cijena“. - Analizira - Obrazlaže činioce djelovanje koji djeluju na različitih činioca na formiranje cijene. formiranje cijena. - Nabraja vrste - Razlikuje vrste cijena. cijena. Bilansi u proizvodnji - Navikava se na - Shvata i koristi - Definise pojam povezivanje pojam trgovinski „trgovinski bilans“. činjenica. bilans. - Nabraja tipove - Dokazuje bilansa.

131

Preporuke za izvođenje nastave - Poželjno je učenicima ukazati na primjere uspješnog organizovanja poljoprivredne proizvodnje. - Korišćenje videozapisa.

- Rad u grupama ili rad u paru: učenici predlažu moguće načine formiranja cijena a kroz diskusiju donose pravu odluku (rješenje).

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik - Objašnjava povezanost trgovinski i platni trgovinskog i bilans. platnog bilansa. Organizacija proizvodnje u poljoprivredi - Razvija - Poznaje različite - Upoznaje različite organizacione tipove organizacije oblike organizacije sposobnosti. proizvodnje. proizvodnje. - Razlikuje - Opisuje organizaciju organizaciju stočarske, ratarske stočarske, voćarske i voćarske i ratarske proizvodnje. proizvodnje. Zavisnost različitih proizvodnji - Navikava se na - Uviđa na - Objašnjava povezivanje primjerima uzajamnu činjenica. uzajamnu povezanost povezanost različitih različitih proizvodnji. proizvodnji. Migracija stanovništva i njen uticaj na proizvodnju - Razvija pravilan - Razlikuje tipove - Upoznaje tipove odnos prema migracije. migracija. prirodnim - Shvata negativni - Obrazlaže uticaj naukama. uticaj migracija sa migracija na razvoj sela u grad na sela i razvoj poljoprivrede. poljoprivrede. Organizacija proizvodnje u vanrednim uslovima - Razvija - Planira mogućnost - Upoznaje moguće snalažljivost. adaptacije starih načine objekata, pećina i organizovanja tunela za proizvodnje u organizovanje vanrednim proizvodnje u uslovima. njima.

Preporuke za izvođenje nastave

- Upoznati organizaciju proizvodnje u jednom poljoprivrednom preduzeću.

- Upoznati učenike sa statističkim podacima posljednjeg popisa, a odnosi se na kretanje broja ljudi koji žive na selu i bave se poljoprivredom. - Poželjno je učenicima ukazati kako je moguće jednu pećinu ili rudarsko okno adaptirati za čuvanje hrane ili organizovanje proizvodnje.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Dr V. Radojević: Položaj, značaj i perspektive poljoprivrednih preduzeća, Lux color printing, Bečej, 2004. - S. Petrović, B. Zornić: Organizacija i ekonomika poljoprivrede, Agronomski fakultet, Čačak, 1999. - V. Ranđelović: Ekonomika poljoprivrede i zadrugarstvo, Poljoprivredni fakultet, Beograd. 2001. - L. Mihajlović, Đ. Arsenović: Ekonomika poljoprivrede sa zadrugarstvom, Univerzitetski udžbenik N. Sad. 2002. - I. Radović, M. Furundžić: Principi i metode organizacije i ekonomike poljoprivredne proizvodnje, izdavač Velarta,

132

- Dr. D. Jovanović: Ekonomske doktrine, Beograd, 1971. - Dr. B. Obren: Ekonomske doktrine, Beograd, 1971. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se održava u učionici opremljenoj A/V sredstvima. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno- najmanje po jedna ocjena u svakomklasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer poljoprivrede smjera ekonomika poljoprivrede; - diplomirani inženjer poljoprivrede za agroekonomiku; - diplomirani inženjer poljoprivrede za voćarstvo i vinogradarstvo; - diplomirani inženjer poljoprivrede za stočarstvo; - diplomirani inženjer poljoprivrede opšteg smjera. 10. Povezanost predmeta Znanja - Migracija stanovništva i njen uticaj na poljoprivredu - Organizacija proizvodnje

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Istorija - Razvoj poljoprivrede prije i poslije rata - Preduzetništvo

133

- Biznis plan - Osnivanje preduzeca - Poslovanje preduzeca

1.3.6. GENETIKA 1. Naziv predmeta: GENETIKA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

56

16

72

56

16

72

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o duplikaciji i distribuciji genetičkog materijala. - Sticanje znanja o molekulskim osnovana nasljeđivanja. - Upoznavanje sa zakonitostima nasljeđivanja. - Sticanje znanja o mutacijama, njihovim posljedicama i uticaju različitih faktora na nastanak mutacija. - Upoznavanje sa nasljeđivanjem preko autozoma i polnih hromozoma. - Sticanje znanja o nastanku nasljednih bolesti. - Osposobljavanje za rješavanje zadataka iz genetike. - Razvijanje sposobnosti logičkog zapažanja i zaključivanja. - Razvijanje sposobnosti za povezivanje uzroka i posljedica.

134

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji cijevi učenik učenik učenik Duplikacija i distribucija genetičkog materijala - Analizira građu - Opisuje građu - Razvija logičko hromozoma. hromozoma. zaključivanje. - Razlikuje tipove - Definiše ulogu - Navikava se na hromozoma zavisno hromozoma. povezivanje od položaja - Definiše pojmove: činjenica. kariotip, kariogram i centromere. - Povezuje specifičan idiogram. broj hromozoma u - Definiše pojmove ćelijama sa haploidan i određenom vrstom diploidan. životinja. - Opisuje homologe - Upoređuje broj hromozome. hromozoma u - Definiše pojam gena tjelesnim i polnim i genskog lokusa. ćelijama. - Definiše pojam - Shvata ulogu gena. ćelijskog ciklusa. - Razlikuje periode - Definiše pojam ćelijskog ciklusa. ćelijske diobe. - Razlikuje periode u - Opisuje mitozu. - Opisuje mejozu. interfazi. - Definiše pojam - Razlikuje faze i gametogeneze. događaje tokom - Objašnjava proces mitoze. spermatogeneze i - Razlikuje faze i oogeneze. događaje tokom - Definiše pojam mejoze. oplođenja. - Upoređuje sličnosti i razlike između mitoze i mejoze. - Shvata značaj mitoze i mejoze za organizam. - Analizira proces formiranja spermatozoida i jajanih ćelija. - Shvata proces oplođenja i njegov značaj. - Razlikuje spoljašnje i unutašnje oplođenje. Molekulske osnove nasljeđivanja - Razvija pozitivan - Analizira građu - Navodi funkciju i proteina. opisuje građu stav prema novim - Shvata biološku proteina. saznanjima. ulogu proteina. - Objašnjava građu, ulogu i značaj DNK. - Analizira

135

Preporuke za izvođenje nastave

Vježba: - Skiciranje različitih tipova hromozoma. Vježba: - Posmatranje i crtanje kariotipa čovjeka. Vježba: - Posmatranje pod mikroskopom faza mitoze (korišćenje gotovih preparata). Vježba: - Posmatranje pod mikroskopom faza mejoze. - Korišćenje šema.

Vježba: - Posmatranje i crtanje modela DNK.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik - Navodi vrste i objašnjava građu, ulogu i značaj RNK. - Definiše pojmove: genetički kod, kodon i antikodon. - Objašnjava proces replikacije. - Objašnjava proces transkripcije. - Objašnjava proces sinteze proteina (translacija). - Definiše pojam genetičkog inžinjerstva i kloniranja.

Socijalizacijski cijevi učenik

Formativni ciljevi

učenik specifičnosti građe DNK. - Shvata biološku ulogu DNK. - Analizira specifičnost građe RNK. - Razlikuje tipove RNK. - Upoređuje sličnosti i razlike između DNK i RNK. - Analizira tok i značaj replikacije DNK. - Analizira tok transkripcije. - Analizira proces sinteze proteina i shvata njegov značaj. - Uočava vezu između DNK i proteina. - Razlikuje gensko, hromozomsko i genomsko inžinjerstvo. - Shvata tehniku kloniranja DNK. - Procjenjuje mogućnosti primjene genetičkog inžinjerstva. Mehanizmi nasljeđivanja - Razlikuje zakonitosti - Razvija logičko - Definiše pojam zaključivanje. nasljeđivanja i nasljeđivanja i promjenljivosti promjenljivosti. - Povezuje uzroke i - Definiše kvalitativne osobina. posljedice. - Razlikuje i kvantitativne kvalitativne i osobine. kvantitativne - Definiše pojam gen, alel, genotip, genom osobine. - Shvata osnovna i fenotip. pravila nasleđivanja. - Navodi osnovna pravila - Analizira na nasljeđivanja. primjerima - Opisuje monohibridno i monohibridno i dihibridno ukrštanje. dihibridno ukrštanj. - Uočava odnos fenotipova i - Navodi oblike genotipova. interakcije genskih alela u okviru jednog - Na primjerima

136

Preporuke za izvođenje nastave Vježba: - Rješavanje zadataka iz oblasti genetičkog koda i replikacije. - Pregled slajdova iz oblasti replikacije, transkripcije i translacije. Vježba: - Šematski prikaz faza transkripcije. - Seminarski rad: Kloniranje.

- Seminarski rad: značaj mendelovih otkrića za genetiku. Vježba: - Zadaci i primjeri iz oblasti monohibridnog i dihibridnog ukrštanja. Vježba: - Ispitivanje dominantnih i recesivnih osobina kod čovjeka. Vježba: - Zadaci iz oblasti kodominantnog i intermedijarnog

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik analizira oblike gena. interakcije genskih - Navodi oblike alela u okviru jednog interakcije među gena: dominantnogenima. recesivno, - Objašnjava rekombinaciju gena. kodominantno i intermedijarno. - Objašnjava pojam i - Analizira na značaj mutacije primjerima oblike (genske i interakcije među hromozomske). genima: - Definiše uticaje komplementarnost, sredine koji dovode epistaza, aditivna do naslednih poligenija. promjena. - Shvata da - Objašnjava rekombinacija genetičku uključuje nastanak determinaciju pola. novih kombinacija gena. - Razlikuje načine nastanka rekombinacije. - Shvata značaj rekombinacije. - Razlikuje genske mutacije. - Razlikuje i analizira promjene u stukturi hromozoma. - Razlikuje promjene u broju hromozoma. - Analizira na primjerima aneuploidiju autozoma i polnih hromozoma. - Razlikuje hemijske, fizičke i biološke mutagene. - Razlikuje progamno, epigamno i singamno određivanje pola. - Razlikuje tipove determinacije pola. Populaciona genetika - Upoznaje genetičku - Analizira Hardistrukturu populacije. Vajnbergov zakon na jednostavnim primjerima. - Shvata genetičku

137

Socijalizacijski cijevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave nasljeđvanja. - Seminarski rad: nasljeđivanje krvnih grupa abo sistema kod ljudi. - Šematski prikaz nasljeđivanja boje kože kod čovjeka i interakcije gena za boju perja kokoši. Vježba: - Grafičko predstavljanje delecija, duplikacija, inverzija i translokacija. - Seminarski rad: Jonizujuća zračenja kao izazivači nasljednih promjena.

Vježba: - Zadaci iz oblasti populacione genetike.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski cijevi učenik

Formativni ciljevi

učenik ravnotežu populacije i razlikuje faktore koji je remete. Vještačka selekcija i oplemenjivanje biljaka i životinja - Objašnjava vještačku - Razlikuje i analizira - Razvija pravilan odnos prema načine vještačke selekciju i zanimanju. selekcije i oplemenjivanje oplemenjivanje biljaka i životinja. biljaka i životinja. Nasljeđivanje i variranje osobina kod ljudi - Povezuje uzroke i - Analizira - Opisuje posljedice. nasleđivanje nekih nasljeđivanje preko - Razvija pozitivan osobina preko autozoma i polnih stav prema zdravlju. autozoma i polnih hromozoma. hromozoma. - Navodi nasljedne bolesti kod čovjeka i - Razlikuje uzroke koji dovode do naslednih uzroke nastajanja. bolesti. - Objašnjava - Shvata značaj genetičku amniocitoze. uslovljenost - Analizira genetičku čovjekovog uslovljenost ponašanja. ponašanja. - Analizira genetičku uslovljenost devijantnog ponašanja.

Preporuke za izvođenje nastave

Vježba: - Zadaci iz oblastipolno vezano nasljeđivanje. Vježba: - Polno vezano nasljeđivanje na konkretnom primjeru. Vježba: - Crtanje rodoslovnog stabla. Vježba: - Zadaci iz oblasti – nasljedne bolesti.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - D. Marinković i saradnici: Biologija za IV razred gimnazije, Zavod za udžbenike i nestavna sredstva, Beograd, 1994. - V. Femić: Osnove biološkog nasljeđivanja: odabrani primjeri i zadaci, Kulturno prosvjetna zajednica, Podgorica 1996. - D. Cvetković, D. Lakušić, G. Matić, A. Korać, S. Jovanović: Biologija za IV razred gimnazije prirodno-matematičkog smjera, Zavod za udžbenike i nestavna sredstva, Beograd, 2008. - P. Mišić: Genetika, Partenon, Institut PKB, Agroekonomik Beograd, 1999. - Lj. Berberović, R. Hadžiselimović: Rječnik genetike, Svjetlost, Sarajevo, 1986. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Mikroskop, trajni mikroskopski preparati hromozoma, mitoze i mejoze. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno- najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

138

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine i urađeni seminarski radovi. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Profesor biologije; - diplomirani biolog. 10. Povezanost predmeta Znanja - Duplikacija i distribucija genetičkog materijala - Mehanizmi nasljeđivanja - Nasljeđivanje i variranje osobina kod ljudi

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Porodiljstvo - Gametogeneza - Stočarstvo sa ishranom

139

- Monohibridno i dihibridno ukrštanje - Nasljedne oblasti kod čovjeka

1.3.7. HIGIJENA MESA I MLIJEKA 1. Naziv predmeta: HIGIJENA MESA I MLIJEKA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

66 66

66 66

3. Opšti ciljevi nastave - Usvajanje znanja o životnim namirnicama životinjskog porijekla i značaj mesa i mlijeka. - Sticanje znanja o: klanicama, postupcima sa životinjama prije klanja, klanju, načinima pregleda mesa, konzervisanju mesa, proizvodnji masti, mesu živine, divljači, riba, rakova. - Sticanje znanja o: hemijskom sastavu mlijeka, muži domaćih životinja, postupcima sa mlijekom, termičkoj obradi mlijeka, mikroorganizmima mlijeka, fermentisanim mliječnim napicima, sirevima, kajmaku, maslacu, mlijeku u prahu, sladoledu. - Povezivanje odabranih tematskih cjelina sa sadržajima već obrađenim tokom prethodnog školovanja. - Ovladavanje stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.

140

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik Životne namirnice životinjskog porijekla - Koristi uzorke - Nabraja životne - Shvata značaj - Razvija sposobnost sirovina. namirnice namirnica logičkog životinjskog životinjskog razmišljanja. porijekla. porijekla. - Analizira hemijski - Definiše meso, sastav, ukus, miris, hemijski sastav, boju i vrste mesa. organoleptička svojstva i vrste mesa. Klanice - Razvija - Definiše klanice. - Razlikuje - Posjeta bližoj odjeljenja klanica. profesionalnu klanici. - Opisuje klanice i odgovornost. higijenske mjere u - Razlikuje klanicama. dezinfekciju, dezinsekciju i deratizaciju. Postupak sa životinjama prije klanja, klanje, priprema zaklanih životinja - Razlikuje postupke - Opisuje transport životinja za klanje, sa životinjama način klanja i prije, u toku i postupak sa poslije klanja. zaklanim životinjama. Način pregleda mesa, organa zaklanih životinja - Razlikuje preglede - Razvija preciznost - Navodi vrste - Posjeta u radu. mesa i organa pregleda mesa i veterinarskoj zaklanih životinja organa i stanici klanici. po vrstama. objašnjava: - Poznaje postupke preglede mesa na - Razvija sposobnost za dokazivanje prisustvo parazita, opazanja. prisustva trihinele, procjenu bobica, metilja, upotrebljivosti ehinokokusa u mesa, mesu. obelježavanje - Uočava higijensku mesa. ispravnost mesa. - Definiše: zrenje - Analizira mesa, kvar mesa i obelježavanje i smrdljivo zrenje osposobljavanje mesa. uslovno ispravnog mesa. - Razlikuje kvar, zrenje i smrdljivo zrenje mesa. Načini konzervisanja mesa - Nabraja načine - Razlikuje postupke - Razvija analitičko - Koristi uzorke konzervisanja hlađenja, mišljenje. sirovina, šeme

141

Informativni ciljevi i sadržaji učenik mesa. - Nabraja i opisuje vrste kobasica. - Navodi i opisuje faze procesa proizvodnje proizvoda od mesa (kobasičarski proizvodi, proizvodi u limenkama). Proizvodnja masti - Objašnjava proces proizvodnje masti.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik smrzavanja, soljenja, salamurenja i dimljenje mesa. - Razlikuje trajne i polutrajne kobasice. - Razlikuje faze prizvodnje proizvoda u limenkama.

Preporuke za izvođenje nastave pojedinih faza proizvodnje obilazak proizvodnog pogona za preradu mesa.

- Uočava na primjerima značaj masti. - razlikuje postupke proizvodnje masti.

- Razvija sposobnost opažanja.

- Koristi: šematski prikaz faza proizvodnje masti.

- Uočava na primjerima značaj mesa živine. - Razlikuje vrste i karakteristike mesa živine.

- Razvija sposobnost opažanja.

- Posjeta živinarskoj farmi.

- Uočava na primjerima značaj mesa divljači, rakova, školjki, riba. - Razlikuje vrste i karakteristike mesa divljači, rakova, školjki, riba. Mlijeko i proizvodi mlijeka - Analizira ukus, - Definiše mlijeko, miris, boju i organoleptičke hemijski sastav osobine, hemijski mlijeka. sastav mlijeka. - Razlikuje postupke - Objašnjava ručne i mašinske postupak muže muže. domaćih životinja. - Analizira hlađenje - Opisuje postupke mlijeka. sa mlijekom poslije - Razlikuje muže. pasterizaciju i - Nabraja sterilizaciju mikroorganizme mlijeka. mlijeka. - Razlikuje patogene - Definiše svježinu i i nepatogene kvalitet mlijeka.

- Razvija sposobnost opažanja.

Meso živine - Nabraja vrste i opisuje meso živine.

Meso divljači - Nabraja vrste i opisuje meso divljači, rakova, školjki, riba.

- Razvija sposobnost opažana.

- Razvija preciznost u radu. - Razvija odgovornost.

142

- Posjeta proizvodnom pogonu (mljekare). - Koristi video zapise i fotografije.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik - Nabraja vrste mliječnih proizvoda. - Navodi i opisuje faze tehnološkog procesa proizvodnje fermentisanih mliječnih proizvoda, sireva, kajmaka, maslaca, koncetrisanih i sušenih mlijecnih proizvoda, sladoleda. Proizvodnja jaja - Definiše sastav i klase jaja. Proizvodnja meda - Definiše sastav i vrste meda.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik mikroorganizme. - Određuje kiselinski stepen, zapreminsku masu, sadržaj masti u mlijeku. - Razlikuje mliječne proizvode. - Razlikuje tehnološke faze proizvodnje jogurta, kiselog mlijeka, sireva, kajmaka, maslaca, mlijeka u prahu, sladoleda. - Poznaje sastav i

način klasiranja jaja.

Preporuke za izvođenje nastave

- Navikava se na povezivanje činjenica.

- Poznaje sastav i vrste meda.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Dakić, V. Miljković: Higijena namirnica životinjskog porijekla, ZUNS Beograd, 1998. - S. Cvejanov, M. Carić, S. Milanović, R. Radovanović: Prehrambena tehnologija za IV razred srednje škole, ZUNS Beograd, 1998. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - LCD projektor, računar, šeme pojedinih faza proizvodnje i uzorci sirovina. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno. - Usmeno- najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Pismena provjera znanja – test (po jedan u polugodištu). - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani veterinar; - diplomirani inženjer prehrambene tehnologije; - diplomirani veterinar za higijenu i tehnologiju životnih namirnica; - diplomirani inženjer poljoprivrede za tehnologiju stočarskih proizvoda.

143

10. Povezanost predmeta Znanja - Klanice, odeljenja klanica, higijenske mjere u klanicama - Načini pregleda mesa i organa zaklanih životinja - Proizvodnja meda

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Zoohigijena - Klanice - Dezinfekcija, dezinsekcija, deratizacija - Praktična nastava - Pregled mesa na prisustvo parazita – trihinele, bobica, ehinokokusa, metilja - Pčelarstvo - Sastav i vrste meda

144

1.3.8. PREDUZETNIŠTVO 1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

40 40

Ukupno

66 66

26 26

3. Opšti ciljevi nastave - Razvijanje preduzetničke sposobnosti. - Sticanje znanja o razvoju biznis ideje. - Sticanje znanja o izradi biznis plana. - Sticanje znanja i vještina za osnivanje privrednog društva. - Sticanje znanja i vještina za upravljanje malim privrednim društvom. - Osposobljavanje za rad u timu. - Osposobljavanje za primjenu moderne vrste komunikacije. - Osposobljavanje za prezentovanje rezultata rada uz pomoć savremenih tehnologija.

145

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni Ciljevi Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Biznis ideja i biznis plan - Suočavajući - Razvija osjećaj za - Upoznaje pojam argumente kritički kreativnost. biznis ideja. procjenjuje - Razvija sposobnost - Opisuje nastanak kvalitet poslovne postizanja biznis ideje. ideje u skladu sa kompromisa. - Nabraja i postulatima opredjeljuje se za tržišnog - Razvija analitičko poslovnu ideju. poslovanja. mišljenje. - Nabraja moguće - Uviđa važnost vrste djelatnosti. izrade biznis plana - Razvija - Opisuje pojam u kontekstu odgovornost u biznis plan. obezbjeđivanja radu. - Upoznaje pojmove: podrške, kako vizija, misija, unutar samog - Razvija stručnost. strategija, ciljevi. privrednog društva tako i od strane - Uočava važnost - Upoznaje postupak eksternih partnera očuvanja zdrave istraživanja tržišta. (investitora, životne sredine. kreditora). - Upoznaje pojmove: - Razlikuje pojmove: - Razvija osjećaj za marketing plan i vizija, misija, marljivost i plan prodaje. strategija. preciznost. - Kroz primjere - Opisuje elemente obrazlaže ciljeve finansijskog plana privrednog društva. privrednog društva. - Kroz primjere - Objašnjava obrazlaže postupak neophodnost istraživanja tržišta očuvanja životne na novom sredine. primjeru. - Izvodi zaključke o - Rezimira biznis potencijalnoj plan. konkurenciji. - Prezentuje biznis - Izvodi zaključak o plan. potencijalnim kupcima/ korisnicima usluga. - Vrši opis proizvoda/usluga. - Uviđa značaj sprovođenja kontrole kvaliteta proizvoda/usluga. - Kroz primjere obrazlaže elemente finansijskog plana

146

Preporuke za izvođenje nastave - Poželjno je učenicima ukazati na primjere. - Organizovati prisustvo predstavnika realnog privrednog društva. - Primjena tehnika za unapređenje razmišljanja, npr. Eksperiment šest šešira. - Kao model može da posluži biznis plan realnog privrednog društva. - Pripremiti integralnu cjelinu od elemenata biznis plana.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik privrednog društva. - Sarađuje kod izrade plana očuvanja životne sredine za konkretno privredno društvo. - Oblikuje dinamiku realizacije biznis plana. - Kritički procjenjuje slabosti sačinjenog biznis plana. Osnivanje privrednog društva Ime privrednog društva - Nabraja moguća - Opredjeljuje se za rješenja za ime ime privrednog privrednog društva. društva u skladu sa propisima i poštujući principe jednostavnosti i jedinstvenosti. Vizuelni identitet privrednog društva - Upoznaje elemente - Oblikuje vizuelni i značaj identitet oblikovanja privrednog društva. vizuelnog identiteta privrednog društva. Registracija privrednog društva

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija logičko mišljenje i sposobnost za pravilno rasuđivanje i zaključivanje.

- Rad u grupama: Učenici predlažu moguća rješenja a nakon toga, kroz diskusiju, donose odluku.

- Stiče radne navike.

- Rad na računaru: Učenici koriste programe za obradu teksta i slika.

- Upoznaje postupak - Popunjava registracije formulare za privrednog društva. registraciju privrednog društva. - Opisuje moguće oblike - Sprovodi aktivnosti organizovanja na pribavljanju privrednog društva. pečata i štambilja. Otvaranje računa kod poslovne banke - Popunjava formulare za otvaranje računa kod poslovne banke. - Obavlja postupak otvaranja računa kod poslovne banke. Poslovni kodeks preduzeća - Opisuje postupak otvaranja računa kod poslovne banke.

- Upoznaje pojam

- Izrada organograma privrednog društva.

- Popunjava

147

Informativni ciljevi i sadržaji učenik poslovni kodeks privrednog društva. - Nabraja elemente poslovnog kodeksa.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik formulare za otvaranje računa kod poslovne banke. - Obavlja postupak otvaranja računa kod poslovne banke. Organizaciona struktura privrednog društva - Upoznaje tipove - Pronalazi sličnosti i organizacione razlike između strukture različitih tipova privrednog društva. organizacionih struktura privrednog društva. Rad u sektorima i poslovanje privrednog društva - Pronalazi sličnosti i - Razvija sposobnost - Upoznaje različite snalaženja u razlike u nivoima nivoe upravljanja hijerarhiji upravljanja privrednim socijalnih odnosa. privrednim društvom. društvom. - Upoznaje postupak - Popunjava prijavu zasnivanja radnog o slobodnom odnosa u radnom mjestu. privrednom - Učestvuje u izradi društvu. jednostavnog - Upoznaje postupak godišnjeg izrade godišnjeg izvještaja o radu. izvještaja o radu. Služba opštih poslova - Obavlja usmenu i - Razvija spremnost i - Nabraja i opisuje pisanu sposobnost za aktivnosti u okviru komunikaciju saradnju. službe opštih unutar privrednog poslova. društva i sa eksternim - Razvija partnerima. odgovornost u - Tehnički održava radu. internet sajt privrednog društva. - Šalje i prima poštu i druge službene materijale. Sektor marketing - Razvija - Kroz primjere - Upoznaje pojam komunikativnost, marketinga. obrazlaže strukturu efikasnost u radu, - Opisuje postupak asortimana marljivost i istraživanja tržišta. proizvoda/usluga. preciznost. - Sprovodi postupak - Upoznaje pojam i formiranja cijene elemente proizvoda/usluga. marketing miksa: - Kroz primjere proizvod, cijena,

148

Preporuke za izvođenje nastave

- Kao model može da posluži konkurs za prijem u radni odnos objavljen u dnevnoj štampi.

- Rad u grupama od tri do pet učenika. - Upotrebljava kancelarijsku opremu (telefon, faks, fotokopir aparat, skener, štampač).

- Rad na računaru: Učenici koriste programe za obradu teksta i slika, kao i programe za elektronsku komunikaciju.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik promocija i distribucija. -

-

-

Sektor komercijala - Upoznaje vrste i elemente dokumentacije koja prati poslove nabavke i prodaj.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik obrazlaže važnost i načine promocije. Upoređuje moguća rješenja za reklamni slogan i reklamnu poruku privrednog društva. Upoređuje moguće forme i sadržaje reklamnog materijala. Planira način reklamiranja privrednog društva, odnosno proizvoda/usluge. Kroz primjere obrazlaže moguće načine distribucije.

- Izrađuje ponudu, porudžbenicu, predračun, upit, račun i ostala dokumenta iz oblasti poslova nabavke i prodaje. Sektor finansija i računovodstvo - Kroz primjere - Opisuje postupak obrazlaže način obračuna zarada. obračuna zarada, - Opisuje način poreza i doprinosa. obračuna poreza i doprinosa. - Obavlja - Upoznaje blagajničke blagajničke poslove. poslove. - Obavlja poslove - Upoznaje postupak plaćanja dospjelih plaćanja dospjelih obaveza i naplate obaveza i naplate dospjelih dospjelih potraživanja. potraživanja.

Preporuke za izvođenje nastave - Izrada reklamnog materijala.

- Razvija analitičko mišljenje.

- Podstiče razvoj tačnosti, preciznosti i urednosti. - Formira stav o preuzimanju odgovornosti.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - V. Vukotić: Preduzetništvo i biznis, Ekonomski fakultet, Podgorica, 1996. - J. Manojlović, S. Ignjatović: Poslovna i službena korespondencija za I razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005. - D. Bogdanović, G. Ivanišević: Osnovi ekonomije za I razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - D. Dragiđić, B. Ilić, B. Medojević, M. Pavlović: Osnovi ekonomije za II razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.

149

- R. Rajović: Osnovi prava za I razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - Publikacija Moj Bizni, Montenegro Biznis Alijansa, Podgorica, 2004. - H. Potit: Kako započeti sopstveni biznis, CID, Podgorica, 1997. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Učionica sa najmanje pet računara snabdjevenih adekvatnom programskomopremom ( fax, telefon, skener, štampač, fotokopir aparat). 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja - najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Ocjena vježbi, jedna u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani ekonomista. 10. Povezanost predmeta Znanja - Oblikovanje vizuelnog identiteta privrednog društva - Usmena i pisana komunikacija - Održavanje internet sajta - Izrada reklamnog materijala - Biznis plan - Osnivanje preduzeća - Poslovanje preduzeća

Povezanost sa drugim predmetima Predmeti Znanja - Informatika - Informacije u tekstualnom vidu - Multimedijalno predstavljanje informacija - Internet - Korišćenje računarskih prpgama kao vida komuniciranja - Organizacija poljoprivredne - Organizacija proizvodnje proizvodnje

150

2. STRUČNI ISPIT 2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO - TEORIJSKI DIO ISPITA 2.1.1. PORODILJSTVO 1. Naziv ispitnog kataloga: PORODILJSTVO 2. Cilj ispita - Provjera uspješnosti učenika pri usvajanju neophodnih standarda znanja iz oblasti porodiljstva domaćih životinja u veterini. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu 1. Navesti anatomske karakteristike ženskih polnoh organa 2. Navesti fiziološke odlike ženskih polnih organa 3. Objasniti polni ciklus ženki 4. Objasniti polnu i tjelesnu zrelost 5. Nabrojati ženske polne hormone 6. Objasniti ulogu i funkciju ženskih polnih hormona 7. Objasniti nastajanje i ulogu Degrafovog folikula i žutog tijela 8. Analizirati ovulaciju i dalju sudbinu jajne ćelije 9. Objasniti polni ciklus ženke po fazama 10. Navesti dužinu trajanja estrusa kod domaćih životinja 11. Objasniti neurohormonalnu regulaciju estrusa, njegovu stimulaciju i supresiju 12. Nabrojati polne reflekse ženki 13. Objasniti procjenu starosti graviditeta i zrelosti ploda 14. Objasniti: estrus, superestrus, superfekundaciju i superfeteciju 15. Opisati pravilnu njegu držanje i ishranu gravidnih životinja 16. Objasniti sinhronizaciju estrusa 17. Navesti dužinu trajanja graviditeta domaćih životinja 18. Objasniti način nastajanja plodovih ovojnica i plodove vode 19. Opisati fetalni krvotok i građu pupčane vrpce 20. Nabrojati metode za dijagnostiku graviditeta 21. Objasniti dijagnostiku graviditeta kod krava od prvog do četvrtog mjeseca 22. Objasniti dijagnostiku graviditeta kod krava od četvrtog do devetog mjeseca 23. Objasniti dijagnostiku graviditeta kod ovaca, svinja, kuja i kobila 24. Navesti načine sprečavanja i prekida graviditeta 25. Objasniti mumifikaciju fetusa 26. Objasniti maceraciju ploda 27. Objasniti emfizem ploda 28. Objasniti patološka stanja placente i plodovih voda 29. Navesti razlike fiziološkog i patološkog edema vimena 30. Objasniti nastajanje i terapiranje prolapsusa vagine 31. Objasniti nastajanje i dijagnostikovanje torzije gravidnog uterusa 32. Definisati sterilitet i uzroke steriliteta 33. Nabrojati urođene neplodnosti ženki 34. Objasniti puerperalne infekcije materice-endometritise, metritis i perimetritis 35. Nabrojati polne infekcije i zaraze 36. Opisati normalan porođaj i porođajne faze 37. Opisati normalan habitus, situs i poziciju ploda 38. Nabrojati porodiljske instrumente 39. Opisati pravilnu njegu i ishranu pri zasušivanju krava

151

40. Navesti uzroke teškog porođaja od strane ploda, porodilje, placente 41. Opisati način pružanja pomoći kod nepravilnog habitusa ploda 42. Opisati način pružanja pomoći kod nepravilne pozicije ploda 43. Opisati način pružana pomoći kod nepravilnog situsa ploda 44. Objasniti izvođenje retorzije gravidnog uterusa 45. Nabrojati indikacije za dovršavanje porođaja carskim rezom i fetotomijom 46. Definisati puerperijum i fiziološke procese u njemu 47. Objasniti nastajanje prolapsusa uterusa i pružanje pomoći 48. Objasniti nastanak retencije sekundinarum i njeno zbrinjavanje 49. Objasniti MMA sindrom krmača, terapiranje i prevenciju 50. Objasniti puerperalnu parezu, trrapiranje i prevenciju 51. Opisati pravilnu njegu i ishrenu krava u servis periodu 52. Navesti način pravilne njege, ishrane i smještaja novorođenčadi 53. Nabrojati najčešća oboljenja i anomalije novorođenčadi 54. Navesti metode povećanja plodnosti ženki 55. Objasniti metode povećanja plodnosti ženki 56. Nabrojati muške polne organe 57. Navesti anatomske odlike muških polnih organa 58. Navesti fiziološke odlike muških polnih organa i hormona 59. Opisati spermatogenezu 60. Nabrojati polne reflekse mužjaka 61. Objasniti stvaranje sperme i navesti fiziološkomorfološke osobine spermatozoida i spermalne plazme 62. Objasniti uticaj spoljašnje sredine na spermatozoide 63. Objasniti neplodnosti mužjaka 64. Objasniti način odabira mužjaka za veštačko osemenjivanje 65. Opisati uzimanje sperme za veštačko osjemenjavanje 66. Objasniti postupak pregleda i razređivanja sperme 67. Objasniti postupak čuvanja konzervisanja i doziranja sperme 68. Navesti pravilan režim ishrane, njege i iskorišćavanje mužjaka za vještačku oplodnju 69. Opisati postupak dubokog zamrzavanja sperme 70. Objasniti način pripreme za upotrebu duboko zamrznute sperme 71. Opisati načine detekcije estrus 72. Uporediti spoljašnje sa unutrašnjim znacima estrus 73. Navesti optimalno vrijeme za vještačko osjemenjavanje u zavisnosti od znakova estrus 74. Navesti značaj vještačkog osjemenjavanja 75. Nabrojati istrumente za vještačko osjemenjavanje 76. Objasniti pripremu istrumenata za vještačko osjemenjavanje 77. Opisati tehniku izvođenja vještačkog osjemenjavanja krava 78. Navesti mjesto inseminacije kod vještačkog osjemenjavanja i prirodnog pripusta 79. Navesti najčešće greške kod vještačkog osjemenjavanja 80. Objasniti vještačko osjemenjavanje krmača 81. Objasniti vještačko osjemenjavanje ovaca, koza, kobila, kuja, kunića 82. Navesti važnost genetičkog inženjeringa i embriotransvera 83. Navesti anatomske i fiziološke odkike mliječne žlijezde 84. Navesti anomalije u razvoju mliječne žlijezde 85. Navesti kriterijume pri selekciji u odnosu na izgled mliječne žlijezde 86. Navesti faktore koji utiču na lučenje i stvaranje mlijeka i kolostruma 87. Navesti fizičko-hemijske osobine mlijeka i kilostruma 88. Opisati znake mastitisa, njegovu dijagnostiku, terapiranje i prevenciju 89. Opisati pravilnu ručnu i mašinsku mužu

152

90. Navesti najčešće greške pri muži i njezi mliječne žlijezde 4. Tip ispita - Usmeno. - Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti, kako bi težina pitanja (zbirna) na svakom ispitnom listu bila ista. - Detaljan spisak ispitnih pitanja sastavlja se na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u ispitnom katalogu. - Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. - Usmeni ispit traje najviše 20 minuta. - Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivača. 5. Dozvoljena pomagala - Pomagala nijesu predviđena. 6. Literatura i drugi izvori - Za kandidate je za pripremu preporučena literatura i drugi izvori data u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika.

153

2.1. 2. UNUTRAŠNJE BOLESTI 1. Naziv ispitnog kataloga: UNUTRAŠNJE BOLESTI 2. Cilj ispita - Provjera uspješnosti učenika pri usvajanju neophodnih standarda znanja iz oblasti unutrašnjih bolesti domaćih životinja u veterini. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Definisati osnovne pojmove unutrašnjih bolesti Opisati pristup životinji prilikom kliničkog pregleda Nabrojati osnovne metode kliničkog pregleda životinja Navesti redosljed postupaka kod kliničkog pregleda životinja Definisati termin „Trijas“ Objasniti termine „Nacional“ i „Habitus“ Analizirati termin „Anamneza“ Navesti vrijednosti normalnih parametara kod osnovnih metoda kliničkog pregleda 9. Uporediti normalne i patološke parametre dobijene prilikom kliničkog pregleda 10. Nabrojati specijalne metode kliničkog pregleda 11. Navesti ciljeve specijalnih metoda kliničkog pregleda 12. Opisati specijalne metode kliničkog pregleda organa za varenje 13. Opisati specijalne metode kliničkog pregleda organa za disanje 14. Opisati specijalne metode kliničkog pregleda mokraćnih organa 15. Opisati specijalne metode kliničkog pregleda kardiovaskularnog sistema 16. Opisati specijalne metode kliničkog pregleda nervnog sistema 17. Opisati specijalne metode kliničkog pregleda kože i kožnih žlijezda 18. Nabrojati instrumente i druga pomagala koja se koriste prilikom kliničkog pregleda 19. Analizirati značaj kliničkog pregleda u dijagnostici unutrašnjih bolesti 20. Nabrojati organe gornjeg digestivnog trakta 21. Nabrojati organe donjeg digestivnog trakta 22. Navesti uzroke nastanka bolesti digestivnog trakta 23. Uporediti uzroke nastanka bolesti digestivnog trakta 24. Opisati način nastanka bolesti digestivnog trakta 25. Opisati kliničke simptome bolesti digestivnog trakta izazvanih mokroorganizmima 26. Opisati kliničke simptome bolesti digestivnog trakta izazvanih neinfektivnim faktorima 27. Navesti načine liječenja bolesti digestivnog trakta 28. Nabrojati sredstva koja se koriste u liječenju bolesti digestivnog trakta 29. Nabrojati organe gornjeg respiratornog trakta 30. Nabrojati organe donjeg respiratornog trakta 31. Analizirati funkciju organa za disanje 32. Navesti uzroke nastanka bolesti organa za disanje 33. Opisati simptome bolesti organa za disanje 34. Nabrojati metode dijagnostikovanja bolesti organa za disanje 35. Navesti načine liječenja organa za disanje 36. Nabrojati sredstva koja se koriste u liječenju organa za disanje 37. Navesti dijelove kardiovaskularnog sistema 38. Opisati funkcije pojedinih dijelova kardiovaskularnog sistema 39. Nabrojati oboljenja kardiovaskularnog sistema

154

40. Analizirati uzroke bolesti kardiovaskularnog sistema 41. Opisati simptome bolesti srca i srčanih zalistaka 42. Opisati simptome bolesti krvnih sudova 43. Nabrojati sredstva koja se koriste u liječenju kardiovaskularnih bolesti 44. Nabrojati organe za mokrenje 45. Definisati funkciju mokraćnih organa 46. Navesti oboljenja mokraćnih organa 47. Navesti uzroke nastanka bolesti mokraćnih organa 48. Opisati simptome bolesti mokraćnih organa izazvanih mikroorganizmima 49. Opisati simptome bolesti mokraćnih organa izazvanih neinfektivnim faktorima 50. Analizirati parametre u mokraći pri bubrežnim poremećajima 51. Opisati načine liječenja mokraćnih organa 52. Nabrojati sredstva koja se koriste u liječenju mokraćnih organa 53. Definisati pojam metabolizma 54. Nabrojati vrste organskih i neorganskih jedinjenja koja učestvuju u metabolizmu. 55. Nabrojati bolesti metabolizma 56. Navesti uzroke koji dovode do poremećaja metabolizma 57. Opisati simptome metaboličkih poremećaja 58. Objasniti način liječenja metaboličkih bolesti 59. Navesti sredstva za liječenje metaboličkih poremećaja 60. Nabrojati hematopoezne organe 61. Definisati ulogu krvi 62. Opisati ulogu hematopoeznih organa 63. Nabrojati bolesti krvi i hematopoeznih organa 64. Uporediti različite tipove anemija 65. Navesti uzroke bolesti krvi i hematopoeznih organa 66. Opisati metode liječenja i terapijska sredstva krvi i hematopoeznih organa 67. Nabrojati bolesti nervnog sistema 68. Opisati uzroke i uzročnike bolesti nervnog sistema 69. Navesti simptome bolesti nervnog sistema 70. Opisati metode liječenja i terapijska sredstva bolesti nervnog sistema 71. Nabrojati žlijezde sa unutrašnjim lučenjem 72. Objasniti ulogu hormona u organizmu 73. Navesti bolesti izazvane poremećajima žlijezdi sa unutrašnjim lučenjem 74. Opisati simptome bolesti izazvanih poremećajima adeno i neurohipofize 75. Opisati simptome bolesti izazvanih poremećajima nadbubrežnih žlijezdi 76. Definisati funkciju vitamina 77. Nabrojati vitamine rastvorljive u mastima 78. Nabrojati vitamine rastvorljive u vodi 79. Navesti bolesti koje nastaju uslijed nedostataka vitamina 80. Opisati simptome bolesti nastalih uslijed nedostataka vitamina 81. Nabrojati uzroke koji dovode do nedostatka vitamina 82. Opisati metode liječenja avitaminoza 83. Nabrojati supstance koje su najčešći uzrok trovanja životinja 84. Navesti hraniva u kojima se nalaze supstance koje su najčešći uzročnici trovanja 85. Opisati kliničku sliku trovanja kod životinja 86. Analizirati terapiju trovanja sa osvrtom na antidote 87. Nabrojati oboljenja kože 88. Objasniti uzroke nastanka bolesti kože 89. Opisati simptome bolesti kože 90. Navesti metode liječenja bolesti kože 91. Navesti terapijska sredstva u liječenju bolesti kože

155

4. Tip ispita - Usmeno. - Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti, kako bi težina pitanja (zbirna) na svakom ispitnom listu bila ista. - Detaljan spisak ispitnih pitanja sastavlja se na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u ispitnom katalogu. - Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. - Usmeni ispit traje najviše 20 minuta. - Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na predlog ispitivača. 5. Dozvoljena pomagala - Pomagala nijesu predviđena. 6. Literatura i drugi izvori - Za kandidate je za pripremu preporučena literatura i drugi izvori data u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika.

156

2.2. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNI RAD 2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA STRUČNOG ISPITA – STRUČNI RAD 1. Naziv ispitnog kataloga: ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA STRUČNOG ISPITA – STRUČNI RAD 2. Cilj ispita - Na praktičnom dijelu stručnog ispita kandidat treba da pokaže: - prepoznavanje i analizu pitanja iz oblasti zbrinjavanja bolesnih životinja, dijagnostike, liječenja, njege i ishrane; - poznavanje i poštovanje važećih zakona i drugih propisa u državi vezanih za oblast veterine; - pravilnu upotrebu stručne terminologije; - stepen povezanosti stručnoteorijskih i praktičnih znanja; - samostalnost u uočavanju problema, njihovom rješavanju, predstavljanju i vrednovanju predloženih rješenja; - samostalnost u korišćenju literature i drugih izvora, sistematičnost u radu; - poznavanje propisa za obezbjeđenje zaštite na radu i zaštite okoline; - racionalno korišćenje materijala, vremena i energije; - samostalnost u komunikaciji, predstavljanju i argumentovanju stavova. 3. Spisak tema/zadataka 1. Osnovne metode kliničkog pregleda životinja 2. Specijalne metode kliničkog pregleda životinja 3. Postupci sa životinjom prilikom kliničkog pregleda 4. Načini aplikacije lijekova i doziranje 5. Obdukcija 6. Obdukcioni protokol 7. Uzorkovanje i čuvanje patološkog materijala 8. Instrumenti za rad u porodiljstvu 9. Rektalni pregled i pregled na graviditet 10. Sterilitet krava 11. Situs, habitus i pozicio 12. Pomoć pri porođaju 13. Patologija puerperiuma 14. Pomoć u patologiji puerperiuma 15. Obaranje i fiksiranje životinja 16. Liječenje rana 17. Sterilizacija i dezinfekcija 18. Patologija mliječne žlijezde 19. Uzimanje krvi, mokraće i drugog materijala za laboratorijski pregled 20. Trihineloskopski pregled mesa 21. Estrus i otkrivanje estrusa 22. Veštačko osjemenjivanje životinja 23. Kastracija muških životinja 24. Kastracija ženskih životinja 25. Komplikacije kod kastracije životinja 26. Korekcija papaka i obezrožavanje 27. Carski rez kod životinja 28. Postoperativne infekcije 29. Fascioloza ovaca

157

30. Distrofija i poremećaji rasta 31. Poremećaji cirkulacije 32. Tumori 33. Izvori zaraza 34. Putevi prenošenja zaraznih bolesti 35. Infekcija 36. Imunitet 37. Vakcine i imuni serumi 38. Dijagnostika bakterijskih bolesti 39. Dijagnostika virusnih bolesti 40. Koprološka pretraga 4. Uputsvo za sprovođenje stručnog rada - Kandidat za praktični dio stručnog ispita priprema stručni rad. Kandidat izrađujestručni rad po planu koji je uskladio sa mentorom. - Teme za stručne radove predlažu nastavnici/aktivi stručno- teorijskih predmeta. Kandidat u završnoj godini školovanja bira jednu temu i obrađuje je individualno. Sastavni dio praktičnog dijela stručnog ispita je odbrana urađenogzadatka. - Ispitni odbor izdaje pismeno teme, sa nazivom, datumom izvlačenja i odbrane, mjestom izvođenja ispita, podacima o imenovanju nastavnika (mentora), o eventualnim potrebnim prethodnim radnjama i o drugim obavezama i uslovima. 5. Dozvoljena pomagala - Nijesu predviđena. 6. Literatura i drugi izvori - Za kandidate je preporučena literatura data u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika.

3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA Redni Naziv predmeta Obavezni načini provjeravanja znanja broj 1.

Anatomija domaćih životinja

Usmeno

2.

Fiziologija domaćih životinja

Usmeno

3.

Latinski jezik

Usmeno, pismeno (test, pismeni zadatak)

4.

Zoologija

Usmeno

5.

Zoohigijena

Usmeno

6.

Biohemija

Usmeno, seminarski radovi

7.

Farmakologija

Usmeno

8.

Patologija

Usmeno, pismeno (test)

9.

Parazitske bolesti

Usmeno, pismeno (test)

10. Porodiljstvo

Usmeno

11. Unutrašnje bolesti

Usmeno

158

Redni broj

Naziv predmeta

Obavezni načini provjeravanja znanja

12. Hirurgija

Usmeno, pismeno (test)

13. Zarazne bolesti

Usmeno

14. Stočarstvo sa ishranom

Usmeno

15. Praktična nastava

Usmeno, praktični rad (uključuje vođenje dnevnika)

IZBORNA NASTAVA 1.

Strani jezik II

Usmeno, pismeno

2.

Ekologija sa zaštitom životne sredine

Usmeno, vježbe

3.

Pčelarstvo

Usmeno

4. 5.

Kulturno -istorijska baština Crne Gore Organizacija poljoprivredne proizvodnje

Usmeno Usmeno

6.

Genetika

Usmeno

7.

Higijena mesa i mlijeka

Usmeno, pismeno (test)

8.

Preduzetništvo

Usmeno, vježbe

4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA - Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u četvorogodišnjem trajanju za obrazovni program- Veterinarski tehničar potrebno je završiti četvrtu godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih nastavnih predmeta i položiti stručni ispit. - Obrazovanje se završava polaganjem stručnog ispita. Stručni ispit za obrazovni program Veterinarski tehničar sastoji se iz: - pismenog ispita iz maternjeg jezika i književnosti, - pismenog ispita matematike ili stranog jezika, - usmenog ispita iz porodiljstva ili unutrašnjih bolesti po izboru učenika i - stručnog rada. 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA - Za učenike sa posebnim potrebama obrazovni program se izvodi: - prilagođavanjem uslova izvođenja uz dodatnu stručnu pomoć, u skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama. Škola treba da u roku od 30 dana uradi individualni plan, na osnovu važećeg, uzimajući u obzir stav da učenici treba da postignu iste standarde znanja u svim nastavnim predmetima; - prilagođavanjem programa tako da se određeni sadržaji zamjenjuju njihovim ekvivalentima, koji omogućavaju dostizanje istog profesionalnog standarda, odnosno profesionalnih kompetencija. - Obrazovanje učenika sa posebnim potrebama može se produžiti najviše za jednu godinu.

159

6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH - Programi stručnog obrazovanja koji su pripremljeni za mlade izvode se i zaodrasle u skladu sa polaznim osnovama za prilagođavanje izvođenja obrazovnih programa obrazovanju odraslih tako, da: - iz nastavnog plana se izostavljaju predmeti fizičko vaspitanje i slobodne aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja-škola je obavezna da odraslim ponudi sportske aktivnosti kojima se odrasli mogu dobrovoljno priključiti; - škola izradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na poslove i zadatke, koje obavlja učesnik obrazovanja; - za odrasle ne vrijede uslovi za napredovanje koji su određeni u programima nego uslovi, koje utvrdi Škola u nacrtu izvođenja odrazovnog programa za odrasle; - se provjeravanje znanja izvodi putem ispita, pri čemu se uzimaju u obzir načini provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični rad), određeni obrazovnim programom; - odrasli ne polažu međuispit iz uspješnosti praktičnoga obrazovanja. 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA Redni Profil stručne spreme nastavnika i stručnih Predmeti broj saradnika - Diplomirani inženjer stočarstva 1. Anatomija domaćih životinja - Diplomirani veterinar - Diplomirani inženjer stočarstva 2. Fiziologija domaćih životinja - Diplomirani veterinar - Diplomirani klasični filolog 3. Latinski jezik - Profesor latinskog jezika i književnosti - Profesor biologije - Diplomirani biolog 4. Zoologija - Diplomirani inženjer poljoprivrede za stočarstvo - Diplomirani veterinar - Diplomirani inžinjer poljoprivrede za stočarstvo 5. Zoohigijena - Diplomirani veterinar - Diplomirani hemičar 6. Biohemija - Profesor hemije - Diplomirani inženjer prehrambene tehnologije 7.

Farmakologija

- Diplomirani veterinar

8.

Patologija

- Diplomirani veterinar

9.

Parazitske bolesti

- Diplomirani veterinar

10. Porodiljstvo

- Diplomirani veterinar

11. Unutrašnje bolesti

- Diplomirani veterinar

12. Hirurgija

- Diplomirani veterinar

13. Zarazne bolesti

- Diplomirani veterinar

14. Stočarstvo sa ishranom

- Diplomirani inženjer poljoprivrede za stočarstvo

15. Praktična nastava

- Dr veterinarske medicine - Diplomirani inženjer stočarstva (IV godina)

IZBORNA NASTAVA 1.

Strani jezik II

- Profesor stranog jezika i književnosti

2.

Ekologija sa zaštitom životne

- Diplomirani biolog ili diplomirani inzenjer pejzažne

160

Redni broj

Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika arhikteture

Predmeti sredine

3.

4.

Kulturno -istorijska baština Crne Gore Pčelarstvo

5.

Organizacija poljoprivredne proizvodnje

6.

Genetika

7.

Higijena mesa i mlijeka

-

8.

Preduzetništvo

Diplomirani inženjer poljoprivrede za stočarstvo Diplomirani veterinar Diplomirani istoričar-profesor istorije i geografije Diplomirani arheolog Diplomirani istoričar umjetnosti kulturolog Diplomirani inženjer poljoprivrede smjera ekonomika poljoprivrede Diplomirani inženjer poljoprivrede za agroekonomiku Diplomirani inženjer poljoprivrede za voćarstvo i vinogradarstvo Diplomirani inženjer poljoprivrede za stočarstvo Diplomirani inženjer poljoprivrede opšteg smjera Profesor biologije Diplomirani biolog Diplomirani veterinar Diplomirani inženjer prehrambene tehnologije Diplomirani veterinar za higijenu i tehnologiju životnih namirnica Diplomirani inženjer poljoprivrede za tehnologiju stočarskih proizvoda

- Diplomirani ekonomista

8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA - Obrazovni program se organizuje i izvodi u školskom obliku. 8. 1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE Broj časova kod kojih Vrsta nastave se odjeljenje dijeli u Redni Ukupno Naziv predmeta Razred grupe broj časova T V P T V P Anatomija domaćih 1. I 108 100 8 životinja Fiziologija domaćih 2. I 72 68 4 životinja 3. Latinski jezik I 72 72 4. Zoologija I 72 67 5 5. Zoohigijena II 72 72 6. Biohemija II 72 72 7. Farmakologija II 72 72 8. Patologija II 72 72 II 72 72 9. Parazitske bolesti III 72 68 4 10. Porodiljstvo III 72 67 5

161

Redni broj

Naziv predmeta

11.

Unutrašnje bolesti

12.

Hirurgija

13.

Zarazne bolesti

14.

Stočarstvo sa ishranom

15.

Praktična nastava

Razred

Ukupno časova

Vrsta nastave T 62 72 66 68 66 66 72 66

IV III IV III IV IV III IV I II III IV

66 72 66 72 66 66 72 66 72 180 252 231

I II III IV

72 72 72 66

I

72

58

II

72

72

II

72

72

III

72

72

III

72

56

IV

66

66

IV

66

40

V 4

P

Broj časova kod kojih se odjeljenje dijeli u grupe T V P

4

72 180 252 210

21

72 180 252 210

IZBORNA NASTAVA 1.

Strani jezik II

Ekologija sa zaštitom životne sredine 3. Pčelarstvo Kulturno -istorijska 4. baština Crne Gore Organizacija 5. poljoprivredne proizvodnje 6. Genetika Higijena mesa i 7. mlijeka 8. Preduzetništvo T– Teorijska nastava V– Vježbe P– Praktična nastava 2.

14

16

26

9. PROFESIONALNA PRAKSA - Učenici poslije završenog prvog, drugog i trećeg razreda obavljaju profeisonalnu praksu u skladu sa nastavnim planom. Praksa se obavlja u proizvodnim objektimaizvan škole. Program profesionalne prakse je u korelaciji sa programima stručno teorijskih predmeta i praktične nastave. - Za izradu programa profesionalne prakse zadužena je škola. - Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda.

162

10. SLOBODNE AKTIVNOSTI - Slobodne aktivnosti učenika sastavni su dio nastavnog plana i obrazovnog programa. Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinose kako rekreaciji i opštekulturnom uzdizanju učenika, tako i upotpunjavanju stručnog znanja. Slobodne aktivnosti sadrže obavezne i sadržaje po izboru učenika. Program slobodnih aktivnosti priprema škola, polazeći od utvrđenog brojačasova u nastavnom planu (u I i II, III razredu po 36 časova, a u IV – 33 godišnje). - Program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godišnjeg plana rada škole, a sastoji se iz tri cjeline: Obavezni sadržaji vezani za opšteobrazovno područje: - dani sporta; - ekološke aktivnosti; - filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe; - posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr; Obavezni sadržaji vezani za stručno-teorijsko područje: - posjete institucijama i preduzećima koja su stručno vezana za obrazovni program koji se realizuje; - posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije; - učešće na stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju određenih oblasti; Sadržaji po izboru učenika: - učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzička, likovna, informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, tehnički i Internet klub i dr. ); - socijalni rad učenika; - organizovanje dopunske i dodatne nastave i dr. - Uspješnost učenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici obavezni da realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za napredovanje u viši razred, kao i za završetak obrazovnog programa. 11. SPISAK UČESNIKA KOJI SU UČESTVOVALI U IZRADI OBRAZOVNOG PROGRAMA - Cimbaljević Saša, JU Srednja mješovita škola, Andrijevica - Kočan Iso, JU Srednja mješovita škola, Andrijevica - Vuković Miladin, JU Srednja mješovita škola, Andrijevica - Gluščević Staniša, JU Srednja mješovita škola, Andrijevica - Idrizović Maida, JU Srednja mješovita škola, Andrijevica - Marjanović Slavica, JU Srednja mješovita škola, Andrijevica - Boričić Vladimir, JU Srednja mješovita škola, Andrijevica Koordinator: - Dušan Pejović, Centar za stručno obrazovanje - Podgorica

163