4-10 Gradjevinski Tehnicar Za Visokogradnju

OBRAZOVNI PROGRAM

GRAĐEVINSKI TEHNIČAR ZA VISOKOGRADNJU

SADRŽAJ: OPŠTI DIO ...................................................................................................... 3 1. NAZIV PROGRAMA: GRAĐEVINSKI TEHNIČAR ZA VISOKOGRADNJU .............................. 3 2. NASTAVNI PLAN ........................................................................................... 3 POSEBNI DIO ................................................................................................... 6 1. PREDMETNI PROGRAMI ................................................................................... 6 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI ......................................................................... 6 1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI .................................................................... 7 1.2.1. NACRTNA GEOMETRIJA ............................................................................. 7 1.2.2. TEHNIČKO CRTANJE ................................................................................ 13 1.2.3. GRAĐEVINSKE KONSTRUKCIJE .................................................................... 17 1.2.4. PRIMJENA RAČUNARA U GRAĐEVINARSTVU .................................................... 31 1.2.5. GRAĐEVINSKI MATERIJALI ......................................................................... 40 1.2.6. STATIKA I OTPORNOST MATERIJALA ............................................................ 46 1.2.7. TEHNOLOGIJA BETONA ............................................................................ 58 1.2.8. ORGANIZACIJA GRAĐENJA ........................................................................ 64 1.2.9. BETONSKE KONSTRUKCIJE ........................................................................ 71 1.2.10. PROJEKTOVANJE .................................................................................. 76 1.2.11. KUĆNE INSTALACIJE .............................................................................. 84 1.2.12. PREDUZETNIŠTVO ................................................................................. 89 1.2.13. PRAKTIČNA NASTAVA ............................................................................. 95 1.3. IZBORNA NASTAVA .................................................................................. 112 1.3.1. STRANI JEZIK II .................................................................................... 112 1.3.2. LIKOVNA KULTURA I CRTANJE ................................................................. 113 1.3.3. OSNOVE GRAĐEVINARSTVA ..................................................................... 118 1.3.4. EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE ..................................................... 122 1.3.5. RAZVOJ ARHITEKTURE ........................................................................... 127 1.3.6. SLOBODORUČNO CRTANJE ...................................................................... 132 1.3.7. SAVREMENA ARHITEKTURA ..................................................................... 136 1.3.8. MAKETARSTVO..................................................................................... 139 1.3.9. MEHANIKA TLA I FUNDIRANJE .................................................................. 143 1.3.10. KOMPJUTERSKA VIZUALIZACIJA .............................................................. 148 1.3.11. TEHNOLOGIJA GRAĐENJA ..................................................................... 152 1.3.12. GEODEZIJA........................................................................................ 160 2. STRUČNI ISPIT ........................................................................................... 164 2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO - TEORIJSKI DIO ISPITA ..................................... 164 2.1.1. GRAĐEVINSKE KONSTRUKCIJE .................................................................. 164 2.1.2. ORGANIZACIJA GRAĐENJA ...................................................................... 168 2.1.3. PROJEKTOVANJE.................................................................................. 171 2.1.4. BETONSKE KONSTRUKCIJE ...................................................................... 174 2.2. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNI RAD .............................................................. 177 2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA STRUČNOG ISPITA - STRUČNI RAD ............ 177 3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA ..................................................... 179 4. USLOVI ZA ZAVRŠETAK OBRAZOVANJA ............................................................ 180 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA ............. 180 6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH ......................... 181 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA ............................. 181 8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ................................. 182 8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE ....................... 182 9. SLOBODNE AKTIVNOSTI ............................................................................... 183 10. PROFESIONALNA PRAKSA ........................................................................... 184

2

OPŠTI DIO 1. Naziv programa: GRAĐEVINSKI TEHNIČAR ZA VISOKOGRADNJU 2. Nastavni plan Redni broj A 1. 2. 3. 4. 5.

Nastavni predmeti grupe predmeta

Opšteobrazovni predmeti Maternji jezik i književnost Matematika Strani jezik Informatika Fizičko vaspitanje Društvena grupa predmeta 1. Istorija 2. Geografija 3. Sociologija Prirodna grupa predmeta 1. Hemija 2. Fizika UKUPNO A B Stručno - teorijski predmeti 1. Nacrtna geometrija 2. Tehničko crtanje 3. Građevinske konstrukcije Primjena računara u 4. građevinarstvu 5. Građevinski materijali 6. Statika i otpornost materijala 7. Tehnologija betona 8. Organizacija građenja 9. Betonske konstrukcije 10. Projektovanje 11. Kućne instalacije 12. Preduzetništvo UKUPNO B C Praktična nastava D Slobodne aktivnosti E Izborna nastava 1. Strani jezik II 2. Likovna kultura i crtanje 3. Osnove građevinarstva Ekologija i zaštita životne 4. sredine 5. Razvoj arhitekture 6. Slobodoručno crtanje 7. Savremena arhitektura 8. Maketarstvo

I

II

III

IV

sed.

god.

sed.

god.

sed.

god.

sed.

god.

3 3 2 2 2

108 108 72 72 72

3 3 2

108 108 72

3 3 2

108 108 72

3 3 2

99 99 66

2

72

2

72

2

66

2

72 2

72 2

2

72 504

16

576

2 2 3

72 72 108

2

72

5

180

2

72

3

108

2

72 3

11 2 1 2 2 2 2

396 72 36 72 72 72 72

2

72

108

13 2 1 2 2

468 72 36 72 72

2 2

72 72

12

4

72

432

330

72 72 1842

66

144 72 498

144

10

2

180 2 2 2

72 72 72

3

108

13 2 1 4 2

468 72 36 144 72

2 2

3

423 423 288 72 288 72 72 72

72 2 14

Ukupno

72 72

2 3 4 2 2 15 2 1 4 2

66 99 132 66 66 501 66 33 132 66

72 180 72 138 99 240 66 66 1827 282 141 420 288 72 72

72 72 72 72

Redni broj

Nastavni predmeti grupe predmeta

9. Mehanika tla i fundiranje 10. Komjuterska vizuelizacija 11. Tehnologija građenja 12. Geodezija F Profesionalna praksa G Sedmični broj časova H Broj radnih sedmica Ukupno (A+B+C+D+E) = 4512

I sed.

II god.

10 dana 32 36

sed.

III god.

10 dana 32 36

sed. 2

IV god. 72

10 dana 32 36

sed.

god.

2 2 2

66 66 66 32 33

Ukupno 72 66 66 66 30 dana 141

3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa - Produbljivanje i proširivanje opšteg obrazovanja u funkciji struke i obezbjeđivanje teorijskih i praktičnih znanja za samostalno obavljanje zanimanja. - Pripremanje za permanentno obrazovanje i cjeloživotno učenje. - Razvijanje sposobnosti socijalne komunikacije i spremnosti za razvijanje međuljudskih odnosa. - Osposobljavanje za poslove obrade tehničke dokumentacije. - Osposobljavanje za poslove razrade projekta objekata visokogradnje. - Osposobljavanje za poslove razrade projekta izvedenog stanja. - Osposobljavanje za izradu predmjera i predračuna radova. - Učestvovanje u planiranju i izvođenju radova kod objekata visokogradnje. - Osposobljavanje za rukovođenje građenjem objekata porodične stambene zgrade sa najviše dvije etaže i pomoćnih objekata. - Posjedovanje znanja iz informatike i poznavanje stranog jezika. - Razvijanje ekološke svijesti i svijesti o poštovanju mjera zaštite na radu i zaštite okoline. 4. Uslovi za upis, odnosno za uključivanje u program za obrazovanje odraslih - U srednje stručno obrazovanje u četvorogodišnjem trajanju mogu se upisati lica koja su: - završila osnovnu školu ili - završila dvogodišnju stručnu školu. - U redovno obrazovanje mogu se upisati i lica koja nijesu starija od 17 godina, - izuzetno lica do 18-te godine uz odobrenje Nastavničkog vijeća Škole. - Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih. 5. Trajanje obrazovanja - Obrazovanje po obrazovnom programu Građevinski tehničar za visokogradnju traje četiri godine. 6. Prohodnost - U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih nastavnih predmeta u toku tekuće godine postigli pozitivnu ocjenu i obavili profesionalnu praksu. - Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se uključiti u odgovarajući razred, u zavisnosti od vrste programa prethodnog obrazovanja, uz polaganje dopunskih i diferencijalnih ispita. - Odrasli napreduju po programu u skladu sa Pravilnikom (planom) za izvođenje obrazovnog programa za odrasle, koji donosi nadležna institucija.

4

7. Obrazovanje koje se stiče - Završetkom obrazovnog programa učenik stiče srednje stručno obrazovanje u četvorogodišnjem trajanju GRAĐEVINSKI TEHNIČAR ZA VISOKOGRADNJU.

5

POSEBNI DIO 1. PREDMETNI PROGRAMI 1. 1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI 1.1. 1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST 1.1. 2. MATEMATIKA 1.1. 3. STRANI JEZIK 1.1. 4. INFORMATIKA 1.1. 5. FIZIČKO VASPITANJE 1.1. 6. ISTORIJA 1.1. 7. GEOGRAFIJA 1.1. 8. SOCIOLOGIJA 1.1.9. FIZIKA 1.1.10. HEMIJA Napomena: Katalozi opšteobrazovnih programa su u nadležnosti Zavoda za školstvo.

6

1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI 1.2.1. NACRTNA GEOMETRIJA 1. Naziv predmeta: NACRTNA GEOMETRIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 42 30 36 36

78

Ukupno 72 72

144

66

3. Opšti ciljevi nastave - Razvijanje sposobnosti sagledavanja prostora. - Osposobljavanje učenika za čitanje planova. - Sticanje sposobnosti predstavljanja trodimenzionalnih oblika na ravan crtanja i obrnuto. - Razvijanje preciznosti i preglednosti u izradi tehničkih crteža. - Razvijanje motoričke vrijednosti pri crtanju. - Savladavanje predstavljanja ideja na papiru kroz perspektivu. - Osposobljavanje za samostalan rad.

7

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Projekcije - Razvija sposobnost - Pravi model - Upoznaje sistem sistema opažanja i projekcijskih ravni, projekcijskih ravni. preciznosti. projekcija i - Crta njihov položaj koordinata. u prostoru. - Nabraja vrste - Očitava vrijednosti projekcija i zna koordinata. njihovu primjenu. - Razlikuje kvadrante. - Uočava razlike između ortogonalne, kotirane i kose projekcije. Ortogonalna projekcija - Razvija sposobnost - Crta projekcije - Upoznaje sagledavanja tačke u opštem i karakteristike prostora. specijalnom ortogonalne položaju. projekcije. - Crta projekcije - Poznaje osnovne duži i prave u geometrijske opštem i oblike: tačku, specijalnom pravu, ravan, položaju. geometrijske slike, - Određuje prodore geometrijska prave kroz tijela. projekcijske ravni. - Definiše vidljivost i kretanje kroz prostor. - Crta projekcije geometrijskih slika u specijalnom položaju: trougao, kvadrat, pravougaonik, trapez i krug. - Crta projekcije pravilnih geometrijskih tijela sa bazisom paralelnim projektnoj ravni: kupa, valjak i lopta. - Crta tragove zračnih ravni normalnih na

8

Preporuke za izvođenje nastave

Vježba: - Crta projekcije tačke u opštem i specijalnom položaju kroz kvandrante. Vježba: - Crta projekcije duži i prave u opštem i specijalnom položaju. Vježba: - Crta projekcije, određuje prodore pravih i njihovo kretanje. Vježba: - Preko određivanja prodora uslovljava kretanje prave. Vježba: - Crta projekcije, određuje vidljivost pojedinih elemenata. Vježba: - Konstruiše ravan pomoću dvije paralelne prave, pomoću pravih koje se sijeku, tri nekolinearne tačke

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik horizontalnicu, frontalnicu ili profilnicu kao i ravni koje su u proizvoljnom položaju. - Konstruiše tragove kose ravni. - Crta sutražnice ravni. - Određuje nagibnicu i normalu. Transformacija i rotacija - Određuje pravu - Poznaje pravila veličinu duži i ugla transformacije. koja ona zaklapa sa projektnom ravni. - Poznaje pravila rotacije.

Preporuke za izvođenje nastave i pomoću geometrijske slike.

- Razvija sposobnost opažanja.

Vježba: - Rješava zadatke određujući pravu veličinu duži i ugla koji ona zaklapa sa projektnom ravni putem rotacije ili transformacije.

Presječnica - Ilustruje presjek dvije ravni.

- Određuje presječnicu dvije ravni u međusobno različitom odnosu. Prodor prave kroz ravan - Određuje prodor - Poznaje prodor prave kroz zračnu prave kroz zadatu ili kosu ravan i ravan. sagledava njenu vidljivost u odnosu na njih.

Vježba: - Rješavajući i crtajući zadatke određuje prodor prave kroz zračnu ili kosu ravan i sagledava njenu vidljivost u odnosu na ravan.

Geometrijske slike na ravni - Određuje - Ilustruje projekcije geometijske slike različitih na zračnoj ravni. geometrijskih slika - Ilustruje vezanih za zračnu geometrijske slike ravan. na kosoj ravni. - Određuje projekcije različitih geometrijskih slika vezanih za kosu ravan.

- Razvija preciznost.

9

Vježba: - Crta projekcije geometrijskih slika koje leže na zračnoj ili kosoj ravni.

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Geometrijska tijela sa bazisom na zadatoj ravni - Razvija sposobnost - Rješava projekcije - Demonstrira sagledavanja pravilne prizme, položaj pravilnih prostora. valjka, piramide i geometrijskih tijela - Razvija preciznost konusa sa bazisom čiji se bazis nalazi u radu. na zračnim na zračnoj ili ravnima. proizvoljnoj ravni. - Rješava projekcije pravilne prizme, valjka, piramide i konusa sa bazisom na proizvoljnoj ravni. Presjeci geometrijskih tijela - Razvija preciznost i - Crta presjek - Demonstrira sposobnost pravilnih presjeke pravilnih uočavanja. geometrijskih tijela geometrijskih tijela zračnom ravni. zračnom i - Određuje pravu proizvoljnim veličinu presječne ravnima. slike i razvija mrežu. - Objašnjava presjek pravilnih geometrijskih tijela (prizme, valjka, piramide i konusa) proizvoljnom ravni i određuje pravu veličinu presječne slike i razvija mrežu. Kosa projekcija - Razvija sposobnost - Upoređuje razlike - Poznaje pravila opažanja. ortogonalne i kose crtanja i projekcije. karakteristike - Rješava u kosoj kose projekcije. projekciji složene geometrijske oblike. Krovovi - Razvija kreativnost - Poznaje rješavanje - Rješava krovova. jednostavne u radu. - Objašnava slivne krovove u osnovi. ravni. - Rješava složene krovove u osnovi. Perspektiva - Upoznaje elemente - Objašnjava značaj - Razvija predstavu o perspektivnog elemenata prostoru. crtanja. perspektive. - Razvija 10

Preporuke za izvođenje nastave Vježba: - Crta projekcije pravilne prizme, valjka, piramide i konusa sa bazisom na zračnim i proizvoljnim ravnima.

Vježba: - Crta presjek pravilnih geometrijskih tijela (prizme, valjka, piramide i konusa) zračnom ili proizvoljnom ravni. - Određuje pravu veličinu presječne slike i razvija sliku.

Vježba: - Crta u kosoj projekciji složene geometrijske oblike.

Vježba: - Crta složeni krov u osnovi sa izgledom krova. Vježba: - Crta metodama prodora vidnih

Informativni ciljevi i sadržaji učenik - Poznaje elemente frontalne perspektive.

Socijalizacijski ciljevi učenik samostalnost u radu.

Formativni ciljevi učenik - Očna tačka, nedogledi, likoravan, linija horizonta. - Bira položaj oka u likoravni i visinu horizonta. - Rješava osnovne geometrijske oblike metodom prodora vidnih zraka i nedogleda. - Određuje osnovne geometrijske oblike metodom koordinatnog sistema. - Rješava osnovne oblike enterijera.

Preporuke za izvođenje nastave zraka i nedogleda ili koordinatnog sistema složene aritektonske oblike.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Lj. Gagić: Nacrtna geometrija za prvi i drugi razrad građevinske, trgovinske i drvoprerađivačke škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1988. - B. Nedimović: Zbirka rešenih zadataka iz nacrtne geometrije s osnovama teorije, Tehnička knjiga, Beograd, 1992. - G. Dulić, M. Jevtić: Zbirka zadataka iz nacrtne geometrije za I i II razred arhitektonske, građevinske, drvoprerađivačke, šumarske i geodetske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002. i 2004. - O. V. Petrović: Zbirka zadataka iz nacrtne geometrije sa rešenim primerima za srednje škole građevinske struke, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Stolovi za crtanje sa odgovarajućim priborom, table za crtanje, računar, projektor, platno za projektor i modeli geometrijskih oblika. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Pismene vježbe. - Ocjena grafičkih vježbi. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer arhitekture; - diplomirani inženjer građevinarstva.

11

10. Povezanost predmeta Znanja - Konstruktivni sklop objekta - Rad olovkom i drugim tehnikama - Tehničko prikazivanje raznih geometrijskih arhitektonskih oblika - Definisanje prostornih vrijednosti - Kućna mreža

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Građevinske konstrukcije - Crtanje elemenata građevinskih konstrukcija - Tehničko crtanje - Pravilno kotiranje, formatiziranje crteža - Kompjuterske vježbe - Izrada i obrada tehničke dokumentacije - Elementi projektovanja sa - razradom projekata - Kućne instalacije

12

- Izrada i razrada projektne dokumentacije - Obrada projekata

1.2.2. TEHNIČKO CRTANJE 1. Naziv predmeta: TEHNIČKO CRTANJE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 16 56

16

Ukupno 72

72

56

3. Opšti ciljevi nastave - Razvijanje preciznosti i preglednosti u izradi tehničkih crteža. - Razvijanje motoričke sposobnosti pri crtanju. - Osposobljava se za kompozicijsku sređenost u izradi tehničkih crteža. - Razvijanje sposobnosti sagledavanja prostora. - Upoznavanje sa značajem dimenzija i razmjere. - Sticanje znanja za čitanje planova. - Upoznavanje pravila izrade i formatizovanja projektne dokumentacije. - Razvijanje tehničke kulture. - Osposobljavanje za samostalan rad.

13

4. Sadržaji/Standardi Razred: PRVI Informativni ciljevi i sadržaji učenik Tehnički pribor - Upoznaje značaj tehničkog crtanja. - Navodi materijal koji se koristi za crtanje. - Nabraja i objašnjava pribor za tehničko crtanje. - Objašnjava upotrebu papira za crtanje.

Rad olovkom - Objašnjava crtanje linija. - Objašnjava ispisivanje brojeva. - Objašnjava ispisivanje slova.

znanja predmeta/Operativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik

- Razvija pravilan odnos prema grafičkom izražavanju.

Razlikuje vrste papira za crtanje: pelir, milimetarski, hamer, paus, ozolit. Koristi razne vrste olovaka, gumu, tuš, marker, bojice. Koristi i održava: sto za tehničko crtanje, tablu, šinu, T - lenjir, trouglove, uglomjer, krivuljare, šestare, šablone i različita pera.

Preporuke za izvođenje nastave Vježba: - Upotreba pribora i materijala za tehničko crtanje. Grafička vježba: - Crta tehnički okvir, pečat i određuje formate A1, A2, A3, A4.

- Razvija smisao za estetiku.

- Crta različite linije: puna, isprekidana, crta tačka, šrafure. - Ispisuje slova i brojeve slobodnom rukom.

Grafička vježba: - Crtanje punih linija različitih debljina. - Crtanje isprekidanih linija crta - tačka. Grafička vježba: - Ispisivanje brojeva i slova slobodnom rukom i šablonom.

Razmjera - Upoznaje značaj razmjere u tehničkom crtežu i njenu primjenu u pojedinim fazama crtanja projektne dokumentacije. Kotiranje - Zna elemente kotiranja: kota, kotna linija, početak i kraj kotne linije. - Poznaje visinsku kotu. - Poznaje kotiranje otvora.

- Razvija preciznost u radu.

- Primjenjuje razmjeru. - Koristi razmjernik.

- Crta elemente kotiranja. - Primjenjuje visinske kote i kote otvora.

Grafička vježba: - Na jednostavnim oblicima primjenjuje različite razmjere 1:5, 1:10, 1:25, 1:50, 1:100, 1:500. Grafička vježba: - Na datoj osnovi i presjeku primjenjuje pravila kotiranja.

14

Informativni ciljevi i sadržaji učenik Oznake materijala - Objašnjava grafičko prikazivanje materijala u projektima.

Rad u tušu - Opisuje rad u tušu.

Idejni projekat - Upoznaje značaj i sadržaj idejnog projekta.

Formativni ciljevi učenik - Ćita oznake materijala. - Crta šrafuru za različite materijale i opremu.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija sposobnost opažanja.

Grafička vježba: - Crta oznake građevinskog matrijala, namještaja, sanitarnih uređaja, instalacija i zelenila u osnovi i izgledu. Grafička vježba: - Crta u zadatoj razmjeri razne oblike, kotira i ispisuje podatke. Grafička vježba: - Crta konstrukcije mnogouglova, elipse, krivih linija i njihove spojeve sa pravim linijama.

- Priprema pribor, uči punjenje, čišćenje, radiranje i brisanje.

- Razvija kreativnost i formira stav o važnosti dobijenih informacija.

- Uočava karakteristike idejnog projekta.

Grafička vježba: - Precrtava zadati prilog idejnog projekta u odgovarajućoj razmjeri.

Glavni projekat - Upoznaje sadržaj glavnog projekta i ulogu njegovih priloga.

- Uočava karakteristike glavnog projekta.

Vježba: - Analizira i objašnjava zadati prilog glavnog projekta u razmjeri.

Izvođački projekat - Upoznaje sadržaj izvođačkog projekta i važnost detalja koji se razrađuju.

- Uočava karakteristike izvođačkog projekta.

Vježba: - Analizira i objašnjava zadati dio izvođačkog projekta u razmjeri.

Naslov i logotip - Vrši izradu logotipa - Upoznaje logotip i i njegove njegovu kompozicije. kompoziciju. Kopiranje i formatizovanje projekta - Objašnjava - Kopira i kopiranje i formatizuje

- Razvija preduzimljivost i

15

Vježba: - Kopira, formatizuje

Informativni ciljevi i sadržaji učenik formatizovanje projekta.

Socijalizacijski ciljevi učenik samostalnost u radu.

Formativni ciljevi učenik projekat.

Preporuke za izvođenje nastave i slaže svoje radove.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - G. Dulić: Tehničko crtanje sa čitanjem planova, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Stolovi za crtanje sa odgovarajućim tehničkim priborom, table za crtanje sa odgovarajućim priborom za crtanje, računar, projektor i platno za projektor. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja jednom u klasifikacionom periodu. - Pismene vježbe. - Ocjena grafičkih vježbi. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer arhitekture; - diplomirani inženjer građevinarstva. 10. Povezanost predmeta Znanja - Tehnika crtanja - Tehničko prikazivanje građevinskih konstukcija - Projektna dokumentacija

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Nacrtna geometrija - Tehnička obrada crteža - Građevinske konstrukcije - Osnove, presjeci, izgled - Građevinski materijali

- Projektna dokumentacija - Projektna dokumentacija

- Kompjuterske vježbe - Elementi projektovanja sa razradom projekata

- Rad olovkom - Razmjera

- Statika i otpornost materijala

- Projektna dokumentacija - Projektna dokumentacija

- Kućne instalacije - Organizacija građenja

16

- Tehničko prikazivanje raznih materijala - Tehnička obrada crteža - Tehnička obrada crteža (osnove, presjeci, izgledi) i formatizovanje - Grafičko predstavljanje sila, opterećenja i rezultante sila - Tehnička obrada crteža - Tehničko prikazivanje materijala i ostalih elemenata

1.2.3. GRAĐEVINSKE KONSTRUKCIJE 1. Naziv predmeta: GRAĐEVINSKE KONSTRUKCIJE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 36 72 72 108 36 108 33 33 177 321

Ukupno 108 180 144 66 498

Vježbe: I razred: odeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika. II razred: odeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika. 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje elemenata koji čine objekte visokogradnje i shvatanje njihovog međusobnog odnosa. - Upoznavanje načina prenošenja opterećenja. - Upoznavanje sa načinima izvođenja pojedinih elemenata građenja. - Osposobljavanje za primjenu seizmičkih propisa. - Upoznavanje sa primjenom hidroizolacije. - Sticanje znanja o vertikalnim i horizontalnim konstruktivnim elementima zgrada. - Sticanje znanja o vertikalnim komunikacijama u zgradama. - Poznavanje krovnih konstrukcija. - Upoznavanje načina obrade podova i plafona. - Poznavanje vrsta zanatskih radova na objektu. - Upoznavanje načina zaštite objekta od spoljnih uticaja. - Upoznavanje sa metalnim konstrukcijama u građevinarstvu. - Poznavanje izrade radioničke dokumentacije. - Upoznavanje sa drvenim konstrukcijama u građevinarstvu. - Upoznavanje sa prefabrikovanom gradnjom. - Upoznavanje sa mjerama protivpožarne zaštite na objektima. - Osposobljavanje za samostalan rad.

17

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Konstruktivni sklop objekata - Stiče pozitivan - Crta šeme osnova - Objašnjava odnos prema različitih sistema osnovne zanimanju. gradnje. konstruktivne - Razvija tehničku elemente: masivni, - Uočava razliku kulturu. između podužnog, skeletni i poprečnog i mješoviti. mješovitog - Navodi osnovne sistema. karakteristike - Upoređuje klasični građenja u polumontažni i klasičnom, montažni način polumontažnom i izvođenja. montažnom načinu izvođenja. Elementi građenja - Razlikuje noseće - Nabraja elemente elemente, po visini, položaju i pregradne funkciji. elemente, elemente opreme i elemente obrade. Vertikalni konstruktivni elementi - Razvija - Određuje položaj - Upoznaje odgovornost u konstruktivnog vertikalne radu. zida. konstruktivne - Analizira ulogu elemente(uloga konstruktivnih konstruktivnih zidova. zidova i primjena - Na zadatim vertikalnih i osnovama horizontalnih raspoređuje serklaža). vertikalne serklaže - Poznaje djelove primjenjujući Pravilnika za Pravilnik za građenje objekata građenje objekata visokogradnje u visokogradnje u seizmičkim seizmičkim područjima koji se područjima. odnose na ab serklaže i načine njihove izgradnje. Otvori u zidovima - Zna oznake i mjere - Poznaje otvore u prozorskih otvora. zidovima (uloga prozorskih otvora i - Shvata ulogu nadprozornika. funkcija njihovih - Razlikuje nadprozornika, nadprozornike bez elementi otvora za roletne i sa vrata i uloga roletnom. nadvratnika). 18

Preporuke za izvođenje nastave

Vježba: - Primjena Pravilnika za građenje objekata visokogradnje u seizmičkim područjima.

Vježba: - U razmjeri nacrtati otvore za prozore i vrata na osnovi objekta.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik - Opisuje princip ugrađivanja prozora i vrata.

Dimnjački kanali - Poznaje dimnjačke kanale (uloga i podjela prema blokovima u konstrukciji dimnjačkih kanala). - Objašnjava princip funkcionisanja sabirnih dimnjaka. - Definiše elemente od kojih su sastavljeni sabirni dimnjački kanali kao i način izvođenja. Ventilacioni kanali - Upoznaje princip funkcionisanja ventilacionih kanala (pravila primjene i elemente ventilacije). Temelji - Nabraja podjelu temelja prema konstruktivnom sklopu objekata i prema materijalu od kojeg se izvode. - Opisuje karakteristike trakastih temelja, temelja samaca i temeljnih ploča. Hidroizolacija - Objašnjava ulogu hidroizolacije. - Navodi materijale koji se primjenjuju za hidroizolaciju, kao i podjelu na

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik - Crta nadprozornik bez roletne. - Zna mjere i oznake vrata. - Crta načine otvaranja vrata. - Crta detalje lokalnog grijanja od blokova. - Analizira mogućnost primjene blokova u konstrukciji dimnjačkog kanala. - Planira položaj dimnjačkih kanala. - Skicira međuspratnu konstrukciju oko dimnjačkog kanala. - Crta detalje sabirnih dimnjačkih kanala.

Preporuke za izvođenje nastave

Vježba: - Riješiti vođenje sabirnog dimnjačkog kanala kod višespratnog objekta prema datim uslovima.

- Crta detalje ventilacionih kanala.

- Razumije važnost očuvanja zdrave životne sredine.

- Shvata ulogu temelja i princip prenošenja opterećenja. - Zna način izvođenja temelja. - Crta oblike temelja.

- Razvija odgovornost u radu.

Vježba: - U razmjeri nacrtati temelje za datu osnovu sa oborenim presjecima. Vježba: - Na osnovama crta oborene presjeke temelja.

- Zna izolaciju podova i podrumskih zidova. - Crta primjenu hidroizolacije na objektu sa 19

Informativni ciljevi i sadržaji učenik horizontalnu i vertikalnu.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik djelimično ukopanim podrumom.

20

Preporuke za izvođenje nastave

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Horizontalni konstruktivni elementi - Crta serklaže, - Navodi grede i podvlake. horizontalne - Crta pune ravne konstruktivne ploče sa jednim, elemente. dva i više oslonaca. - Poznaje funkciju i materijale za - Crta rebrastu izradu međuspratnu horizontalnih konstrukciju. konstruktivnih - Crta sitnorebrastu elemenata. međuspratnu - Poznaje podjelu konstrukciju. međuspratnih - Crta montažne ili konstrukcija prema polumontažne načinu izvođenja i međuspratne njihove konstrukcije. karakteristike. - Crta armirano - Navodi vrste betonsku oplate. međuspratnu konstrukciju u skeletnom sistemu.

Socijalizacijski ciljevi učenik - Razvija sposobnost za prostorno predstavljanje.

Preporuke za izvođenje nastave Crteži – planovi oplate. Grafička vježba: - Crta planove oplate pune ploče. Grafička vježba: - Crta planove oplate rebraste i sitnorebraste međuspratne konstrukcije. Grafički rad - Prema zadatoj osnovi (u sistemu nosivih zidova i skeletnom sistemu) crta planove oplate horizontalnih konstruktivnih elemenata.

Vertikalne komunikacije - Primjenjuje Stepenice propise za - Definiše pojam stepenice. spoljnih i - Grafički prikazuje unutrašnjih osnove i vertikalne stepenica. presjeke - Navodi podjelu stepenišnog stepenica prema prostora. značaju, namjeni, - Čita crtež konstrukciji, stepenicа na kosim materijalima, armirano oblicima i načinu betonskim izvođenja. pločama, - Poznaje elemente oslonjenim na stepenica. obrazne nosače. - Poznaje propise za - Čita crtež stepenice. stepenicа na - Poznaje proračun koljenastim ab stepenica. pločama. - Analizira mogućnost izbora stepenica prema obliku i konstrukciji. - Računa stepenice.

- Razvija preciznost.

Grafička vježba: - Crta stepenište oslonjeno na podestne nosače. - Crta stepenište na koljenastim pločama. Grafički rad - Prema zadatom stepenišnom prostoru u osnovi (u sistemu nosivih zidova i skeletnom sistemu): - proračunava stepenice; - crta osnovu, poprečni i podužni presjek; - crta planove oplate stepeništa.

21

Informativni ciljevi i sadržaji učenik Liftovi - Upoznaje liftove.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik - Crta stepenište oslonjeno na podestne nosače. - Crta stepenište na Kose rampe koljenastim - Poznaje kose pločama. rampe za pješake i - Crta spoljašnje motorna vozila. stepenice. - Poznaje propise za - Uočava značaj i dimenzionisanje svrhu liftova. rampi. - Rješava rampe za vozila i za potrebe invalida. Krovovi i krovne konstrukcije - Razlikuje elemente - Vrši podjelu krovnih krovova prema konstrukcija. nagibima, - Crta tesarske materijalima i krovne veze. broju krovnih - Crta drvene ravni. krovove: proste krovove, krovove Drveni krovovi sa raspinjačama i - Upoznaje se sa krovne vješaljke. krovnim - Skicira krovove sa konstrukcijama i nadzitkom. navodi vrste - Skicira mansardne krovnih krovove. konstrukcija. - Poznaje tesarske - Analizira veze. povoljnost - Upoznaje drvene primjene pojedinih krovove: proste krovnih krovove, krovove konstrukcija. sa raspinjačama i - Rješava tavanski krovne vješaljke. prostor za potrebe - Upoznaje drvene stanovanja. krovove sa nazidkom. - Na zadatoj osnovi - Upoznaje krova crta slivne mansardne površine. krovove. - Čita detalje ravnih krovova. Potkrovlja - Upoznaje - Čita detalje zaštite potkrovlja. izolacija ravnih - Poznaje funkciju krovova. krovnih prozora. - Obrazlaže način adaptacije potkrovlja. - Obrazlaže primjenu

Preporuke za izvođenje nastave

Grafička vježba: - Crta proste krovove i krovove sa raspinjačama. Vježba: - Analizirajući povoljnost primjene pojedinih krovnih konstrukcija rešava tavanski prostor za potrebe stanovanja. Vježba: - Crteži ravnih krovova.

22

Informativni ciljevi i sadržaji učenik materijala koji doprinose toplotnoj, zvučnoj i hidroizolaciji prostora. Ravni krovovi - Definiše ravne krovove. - Navodi nedostatke i prednosti ravnih krovova. - Navodi vrste ravnih krovova. - Poznaje slojeve ravnih krovova. - Objašnjava način odvodnjavanja ravnih krovova. - Objašnjava zaštitu krovnih izolacija. Izolacije - Navodi vrste izolacija. - Objašnjava namjenu toplotne, zvučne i hidro zaštite objekata. - Navodi materijale za izolacije.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik

- Skicira toplotnu, zvučnu izolaciju i hidroizolaciju zidova i međuspratnih konstrukcija.

23

Preporuke za izvođenje nastave

Razred: TREĆI Informativni ciljevi i sadržaji učenik Podovi i plafoni - Navodi vrste podova prema materijalu i namjeni i objašnjava način izrade. - Navodi slojeve podova. - Navodi vrste plafona i objašnjava način izrade. Pokrivački radovi - Poznaje vrste krovnih pokrivača prema materijalu, njihove osobine i primjenu.

Formativni ciljevi učenik - Razlikuje podove prema materijalu. - Razlikuje vrste plafona. - Crta podove i plafone.

- Razlikuje krovne pokrivače od azbest - cementnih proizvoda, od opekarskih proizvoda, lima i dr. - Crta detalje pokrivanja krovova. - Čita detalje pokrivanja sljemena, grebena i uvala. Limarski i bravarski radovi - Čita detalje - Poznaje vrste i oblike limova i ugradnje različitih njihovu primjenu u vrsta oluka. građevinarstvu. - Čita detalje - Nabraja vrste i opšivanja limom. oblike metalnih profila, nosivih i nenosivih. - Crta detalje - Navodi vrste oluka i ugrađivanja mjesta i način bravarije. ugradnje. - Skicira detalje - Objašnjava metalne ograde. primjenu limenih opšava. - Poznaje metalne i PVC prozore i vrata i njihovu primjenu. Stolarski radovi - Navodi vrste drveta - Razlikuje drvene prozore prema i drvene elemente konstrukciji. za stolarske radove

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija sposobnost za prostorno predstavljanje.

Grafička vježba: - Crta detalj međuspratne konstrukcije sa podom i plafonom.

- Razvija preciznost.

Vježba: - Crteži sa detaljima pokrivanja krovova. Grafička vježba: - Crta detalje pokrivanja krovova.

24

- Uočava važnost kvalitetnog i preciznog rada. - Crta detalje ugrađivanja bravarije.

Grafička vježba: - Skicira detalje metalne ograde.

- Uočava važnost kvalitetnog i preciznog rada.

Grafička vježba: - Crta detalje ugrađivanja

Informativni ciljevi i sadržaji učenik i stolarske izrađevine. - Navodi vrste prozora prema konstrukciji i njihove mjere. - Nabraja vrste roletni za prozore i balkonska vrata. Metalne konstrukcije - Navodi proizvode od čelika i njegovu primjenu u građevinarstvu. - Poznaje osnove za dimenzionisanje čeličnih konstrukcija. - Nabraja mehanička spojna sredstva. - Nabraja vrste i kvalitet šavova. - Poznaje načine zaštite čeličnih konstrukcija od korozije. - Objašnjava izradu čelične konstrukcije u radionici. - Poznaje radioničke i montažne nastavke zategnutih i pritisnutih štapova. - Poznaje izradu radioničke dokumentacije. - Zna primjenu, proračun i konstruisanje rešetkastih nosača. - Zna primjenu, proračun i konstruisanje punih nosača. - Nabraja elemente industrijske hale. Drvene konstrukcije - Poznaje klasične

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik - Crta detalje ugrađivanja stolarije.

Preporuke za izvođenje nastave stolarije.

- Crta zadate čelične profile i kotira potrebne elemente. - Crta sklopni crtež dva lima (veza ostvarena pomoću vijaka i zavarivanjem). - Računa naprezanje zategnutog štapa i crta detalje veze. - Računa naprezanje pritisnutog štapa i crta detalje veze. - Crta radioničke i montažne nastavke zategnutih i pritisnutih štapova. - Dimenzioniše i konstruiše nosače. - Crta detalje veza nastavaka punih nosača. - Crta radioničku dokumentaciju čelične industrijske hale. - Crta dispoziciju hale. - Crta elemente čelične industrijske hale sa detaljima veze. - Radi specifikaciju materijala.

- Uočava važnost kvalitetnog i preciznog rada.

Vježbe: - Crta zadate čelične profile i kotira potrebne elemente. - Crta sklopni crtež dva lima (veza ostvarena pomoću vijaka i zavarivanjem). - Crta radioničke i montažne nastavke zategnutih i pritisnutih štapova. - Crta detalje veza nastavaka punih nosača. Grafički rad: Prema zadatim podacima: - Crta radioničku dokumentaciju čelične industrijske hale: - crta dispoziciju; - crta elemente čelične industrijske hale sa detaljima veze.

- Računa naprezanje

Vježba:

25

Informativni ciljevi i sadržaji učenik drvene konstrukcije. - Nabraja fizičke i mehaničke osobine građevinskog drveta. - Poznaje osnove za dimenzionisanje drvenih konstrukcija. - Nabraja spojna sredstva. - Poznaje nastavke i veze elemenata drvenih konstrukcija. Lijepljene lamelirane - Navodi karakteristike i specifičnost lijepljenih lameliranih drvenih konstrukcija. - Opisuje način proizvodnje lijepljenih lameliranih drvenih konstrukcija. - Nabraja konstruktivne sisiteme.

Socijalizacijski ciljevi učenik - Stiče osjećaj za prostor. - Uočava važnost kvalitetnog i preciznog rada.

Formativni ciljevi učenik zategnutog štapa i crta detalje veze. - Računa naprezanje pritisnutog štapa i crta detalje veze. - Dimenzioniše drvene tavanjače.

drvene konstrukcije - Crta detalje spajanja elemenata lijepljenih lameliranih krovnih konstrukcija.

- Uočava važnost kvalitetnog i preciznog rada.

26

Preporuke za izvođenje nastave - Prema zadatim podacima računa naprezanja u zategnutom i pritisnutom štapu i crta detalje veza.

Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i sadržaji učenik Prefabrikovana gradnja - Opisuje osnovne karakteristike industrijske proizvodnje (istorijski razvoj, prefabrikovani konstruktivni elementi objekata visokogradnje). - Upoznaje metode prefabrikovane gradnje (tradicionalni, djelimično prefabrikovan, prefabrikovan način gradnje, moguća mjesta za prefabrikaciju, metode prefabrikacije). - Nabraja vrste transporta. - Opisuje način montaže prefabrikovanih betonskih elemenata (sredstva za montažu, metode montaže, redoslijed montaže, pravac kretanja krana i dizalice). - Objašnjava karakteristike za: skeletni sistem, krupnoblokovski sistem, prostorno ćelijski sistem, mješoviti konstruktivni sistem. - Poznaje elemente skeletnog sklopa (temelj, stub,

Socijalizacijski ciljevi učenik - Razvija pozitivan odnos prema radu i zanimanju.

Formativni ciljevi

učenik - Uočava karakteristike istorijskog razvoja prefabrikovane gradnje. - Razvija preciznost - Razlikuje u radu. prefabrikovane konstruktivne elemente objekata visokogradnje. - Razlikuje metode prefabrikovane gradnje. - Određuje mjesto za izradu prefabrikovanih elemenata (gradilište, poligon, pogon). - Shvata metode prefabrikacije (sa nepokretnim i pokretnim kalupima, horizontalnim, pojedinačnim i u nizu). - Razlikuje unutrašnji i spoljašnji transport. - Predviđa način montaže prefabrikovanih betonskih elemenata. - Uočava razliku između sistema prefabrikovane gradnje. - Crta prefabrikovane temelje sa „čašom", sa "čaurom" i u vidu ljuske. - Crta suvi i mokri postupak veza,

27

Preporuke za izvođenje nastave Vježba: - Nacrtati u razmjeri vezu temelja i stuba, tri projekcije. Vježba: - Nacrtati u razmjeri vezu stuba i stuba, tri projekcije. Vježba: - Nacrtati u razmjeri detalj nastavljanja grednih nosača u polju.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik gredni nosač, tavanični element). - Obrazlaže suvi postupak, mokri postupak i prednaprezanje, kao i veze prefabrikovanih elemenata (stub -temelj, stub - greda, stub – greda tavanica).

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik stub - temelj i stub - stub. - Crta ostvarivanje veze stub - greda pomoću prednaprezanja (sa prepustom i bez prepusta). - Skicira tavanične elemente (punog presjeka, olakšanog presjeka, kasetirane). - Zna prefabrikaciju elemenata i način montaže. - Analizira metode povezivanja elemenata. Vertikalne komunikacije - Razlikuje elemente - Navodi elemente stepenica. vertikalnih - Skicira elemente komunikacija gazišta sa (nosač, gazište, olakšanim i punim čelo gazišta). presjekom, - Definiše dimenzije podesne nosače i otvora za liftove. kose obrazne nosače. - Rješava položaj i grupisanje liftova u kolektivnim stambenim objektima visokogradnje. Elementi panelnog sistema - Upoznaje elemente - Skicira poprečne presjeke zidnih panelnog sistema panela. (dimenzije i oblici - Crta spojeve zidnih panela, između zidnih dimenzije i oblici panela i to: tavaničnih unutrašnjih elemenata). konstruktivnih, spoljašnjih i - Poznaje sklopove unutrašnjih na ćelijskih elemenata mjestu ukrštanja i način nalijeganja. zidova. - Objašnjava montažu sanitarnih - Crta spoj dvije tavanice iznad ćelija, način

Preporuke za izvođenje nastave

Vježba: - Nacrtati u razmjeri tri projekcije veze stub – tavanica konzola. Vježba: - Nacrtati u razmjeri tri projekcije veze tavaničnog elementa i fasadnog panela.

28

Informativni ciljevi i sadržaji učenik podizanja i povezivanja istih.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik oslonca i spoj dvije tavanice iznad zajedničkog oslonca. - Razlikuje tipove sanitarnih kabina sa sanitarnim uređajima i dimenzijama. Prefabrikovani elementi velikih raspona - Crta zglobne veze - Nabraja elemente temelja i stuba. velikih raspona. - Skicira izgled i poprečni presjek nosača sa dimenzijama. - Crta krovne ploče i fasadne elemente. - Analizira detalje dvozglobnog i trozglobnog luka.

- Razvija preciznost u radu.

Preporuke za izvođenje nastave

Grafički rad: - Nacrtati u razmjeri plan montaže za svaku vrstu konstruktivnog elementa za objekat porodične zgrade P+1, L=, H=. Grafički rad: - Nacrtati u razmjeri plan montaže za svaku vrstu konstruktivnog elementa za objekat jednobrode hale sa rasponima L1=, L 2=, H=.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - B. Blagojević: Građevinske konstrukcije, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2008. - B. Blagojević: Završni građevinski i instalaterski radovi, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1990. - V. Kujundžić, D. Tošić: Metalne i drvene konstrukcije, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - D. Buđevac: Metalne konstrukcije u zgradarstvu, Građevinska knjiga, Beograd, 2006. - M. Muravljev, B. Stevanović: Zidane i drvene konstrukcije zgrada, Građevinski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd, 2003. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Crtaći stolovi, pribor za crtanje, računar, projektor, platno za projektor, crteži krovnih konstrukcija, modeli krovnih konstrukcija i crteži sa detaljima krovne konstrukcije od lijepljenog lameliranog drveta. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja (najmanje jednom u klasifikacionom periodu). - Pismeno (pismeni zadaci: po dva pismena zadatka u toku školske godine, po jedan u polugodištu). - Ocjena grafičkih vježbi.

29

- Ocjena grafičkih radova. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer građevinarstva, konstruktivni smjer; - diplomirani inženjer arhitekture (za I, II i IV razred). 10. Povezanost predmeta Znanja -

Krovne konstrukcije Bravarski radovi Limarski radovi Zidovi i stubovi Horizontalni konstruktivni elementi Temelji Konstruktivni sklop zgrade Radovi u visokogradnji Osnove, izgledi i presjeci konstruktivnih elemenata

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Građevinski materijali - Drvo i drvena građa - Čelik - Gvožđe - Opekarski proizvodi - Malteri - Beton - Osnovi građevinarstva - Tehničko crtanje

- Sistemi u građenju - Objekti visokogradnje - Poznavanje tehničkog crtanja građevinskih elemenata - Zidanje zidova i stubova opekarskim proizvodima - Tesarske veze - Izrada drvene oplate za stub - Izrada modela drvene krovne konstrukcije - Osnovni oblici temelja

- Zidovi i stubovi - Drvene konstrukcije - Međuspratne konstrukcije

- Praktična nastava

- Temelji

- Mehanika tla i fundiranje

- Konstruktivni sklop objekata visokogradnje

- Projektovanje

- Elementi objekata visokogradnje

- Prijem i prenos opterećenja

- Statika i otpornost materijala

- Konstruktivni sklop objekata

30

1.2.4. PRIMJENA RAČUNARA U GRAĐEVINARSTVU 1. Naziv predmeta: PRIMJENA RAČUNARA U GRAĐEVINARSTVU 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 22 50 38 70

60

Ukupno 72 108

180

120

Vježbe: odeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika. 3. Opšti ciljevi nastave - Osposobljavanje za rad na računaru i upoznavanje sa programskim paketima. - Upoznavanje sa značajem tehnike poznavanja računara. - Uklapanje estetike i funkcionalnosti - grafička estetika. - Osposobljavanje za upotrebu programa za obradu crteža. - Razvijanje sposobnosti za sagledavanje prostora. - Osposobljavanje za svođenje trodimenzionalnih elemenata na ravan crtanja i obrnuto. - Pripremanje za izradu tehničke dokumentacije. - Upoznavanje sa izradom idejnog, glavnog i izvođačkog projekta. - Osposobljavanje za samostalan rad.

31

4. Sadržaji/Standardi Razred: PRVI Informativni ciljevi i sadržaji učenik Uvod - Upoznaje obradu crteža na računaru: - predstavljanje crteža u tzv. vektorskim (draw) programima; - projektovanje crteža; - podjela na nivoe i uočavanje simetrije objekata koji se dobijaju pomjeranjem, rotacijom, transformacijom ili modifikacijom drugih objekata.

znanja predmeta/Operativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija pozitivan odnos prema zanimanju.

Shvata suštinu vektorskih programa. Analizira projektovanje crteža. Koristi „miš“. Koristi tastaturu. Shvata logiku programa.

- Upoznaje se sa AutoCAD- om: - grafički editor programa; - padajući meniji; - palete sa alatkama i njihove funkcije; - otvaranje postojeće datoteke i izlaženje iz programa. Definisanja radnog prostora - Shvata dimenziju - Upoznaje radnog prostora. koordinatne - Zna dimenzije sisteme. crteža. - Definiše granice crteža i jedinice mjere. - Poznaje načine zadavanja tačaka. Označavanje objekata na crtežu - Razrađuje - Poznaje načine označavanje označavanja objekata. objekata na crtežu. - Primjenjuje alate: - Poznaje komande ZOOM, PAN, vezane za prikaz REDRAW, REGEN za crteža. prikaze crteža. - Upoznaje način snimanja crteža.

- Razvija sposobnost opažanja.

Vježba: - Zadavanje tačaka primjenom elementarnih komandi: POINT, LINE, RECTANGLE.

Vježba: - Označavanje objekata – alat ERASE. - Snimanje i učitavanje crteža.

32

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Alati za crtanje - Crta osnovne - Upoznaje alate za geometrijske likove crtanje osnovnih i shvata njihovu geometrijskih međusobnu vezu oblika: CIRCLE; ARC; ELLIPSE; DONUT; POLIGON. - Upoznaje se sa ostalim alatima sa palete DRAW. Osnovne transformacije objekata - Upoznaje komande - Uočava analogiju pojedinih komandi za transformacije sa određenim objekata sa palete geometrijskim Modify. transformacijama: MOVE = translacija; ROTATE = rotacija; MIRROR = osnovno preslikavanje; SCALE = homotetično preslikavanje. - Upotrebljava alate: MOVE; ROTATE; MIRROR; SCALE; COPY; ARRAY; OFFSET. Izmjene na objektima - Dorađuje ivice - Poznaje komande objekata alatima za za izmjene - finu zaobljavanje i doradu objekata: zakošenje. TRIM; EXTEND; LENGTHEM; BREAK; - Mijenja dužine objekata. CHAMFER; FILLET. - Rasterećuje crtež od nepotrebnih elemenata. Pomoćna sredstva u crtanju - Koristi mrežu tačaka - Objašnjava upotrebu mreže SNAP i GRID. tačaka SNAP i - Crta u OTRHO GRID. režimu. - Objašnjava rad u - Koristi mehanizam ORTHO režimu. Object Snap. - Upoznaje upotrebu različitih režima rada. - Poznaje mehanizam Object Snap. 33

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija kulturu tehničkog crtanja. - Razvija preciznost u tehničkom oblikovanju.

Vježba: - Crta slobodne kompozicije po ličnom osjećaju i nahođenju upotrebom novih alata.

- Napreduje u upoznavanju „brzih“ metoda crtanja.

Vježba: - Crta slobodne kompozicije po ličnom osjećanju i nahođenju, vježbajući na njoj nove komande. - Crta prve šeme prostora i namještaja.

- Napreduje u upoznavanju „brzih“ metoda crtanja. - Uočava važnost preciznog i kvalitetnog rada.

Vježba: - Crta kružni i poligonalni niz elemenata, vježbajući na njemu nove komande.

- Razvija preciznost u tehničkom oblikovanju.

Vježba: - Crta slobodne kompozicije po ličnom osjećanju i nahođenju koristeći različite režime rada.

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Crtanje i editovanje složenih entiteta - Crta polilinije - Upoznaje način za primjenom alata crtanje polilinija. PLINE. - Upoznaje način za - Crta prave savitljive crtanje pravih krive primjenom savitljivih krivih. alata SPLINE. Slojevi i rad sa slojevima - Raslojava crtež - Upoznaje razloge prepoznajući podjele crteža na sličnost elemenata i slojeve. grupišući ih u - Definiše svojstva zavisnosti od slojeva. zajedničkih - Poznaje karakteristika. dodjeljivanje i rad sa slojevima. Korišćenje blokova - Oblikuje nove - Objašnjava pojam simbole. bloka. - Pravi biblioteku - Poznaje: simbola. - način definisanja bloka; - Redizajnira - unošenje bloka sa postojeće simbole. zadavanjem razmjere i rotiranjem; - rastavljanje i ponovo definisanje blokova; - čuvanje blokova. Umetanje šrafure na crtež - Zna šrafiranje - Objašnjava površina. postupak - Precizno koristi šrafiranja. šrafuru za - Demonstrira načine karakteristične zadavanja slučajeve. zatvorene konture - Mijenja i usklađuje za šrafiranje. šrafirane površine. - Objašnjava atribute šrafure.

34

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Formira pravilan odnos prema grafičkom izražavanju.

Vježba: - Crta i mijenja složene entitete pomoću alata PLINE i SPLINE.

- Razvija organizacione sposobnosti.

Vježba: - Crta zadati arhitektonski prostor sortirajući objekte u zavisnosti od zajedničkih karakteristika.

- Napreduje u upoznavanju „brzih“ metoda crtanja.

Vježbe: - Crta zadati arhitektonski prostor. - Pravi ličnu biblioteku blokova i koristi je.

- Formira pravilan odnos prema grafičkom izražavanju.

Vježba: - Nadogradnja osnove sa prethodnog časa korišćenjem novih komandi.

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Dodavanje teksta crtežu - Bira tekstualni stil. - Obrazlaže potrebu za dodavanjem - Dodaje tekst crtežu teksta crtežu. i formatizuje ga. - Objašnjava stilove - Podešava veličinu i teksta i elemente boju. formata teksta. - Koristi posebne - Prikazuje editor za simbole i razlomak. unos teksta. - Prebacuje tekst u mala ili velika slova. - Mijenja tekst. Kotiranje - Stiče osjećaj za - Zna komponente - Upoznaje jasno tehničko kotiranja. kotiranje. izražavanje. - Bira stil kotiranja i - Definiše tipove i načine kotiranja. elemente kota. - Radi sa alatkama sa - Definiše stilove palete dimension. kotiranja. - Crta vertikalne i horizontalne kotne linije. - Kotira u nizu i paralelno. - Kotira neortogonalne objekte. - Mijenja kote. Atributi - Kreira, umeće i - Definiše svojstva mijenja atribute. atributa. - Poznaje alate za kreiranje i umetanje atributa. - Poznaje alat za izmjenu atributa. Rad sa postojećim crtežima i rasterskim slikama - Razvija tehničku - Skenira - Definiše datoteku kulturu. dokumente. rasterskih slika. - Objašnjava razloge - Učitava rasterske slike. za unošenje skeniranih slika u - Precrtava u AutoCAD-u. razmjeri. - Poznaje rad sa skenerom. Štampanje - Odabira štampač. - Poznaje različite - Razvija tehničku mogućnosti - Određuje veličinu kulturu. štampanja crteža. papira i broj kopija. 35

Preporuke za izvođenje nastave Vježbe: - Crta zadati arhitektonski prostor. - Dodaje odgovarajući tekst crtežu.

Vježba: - Nadogradnja osnove sa prethodnog časa korišćenjem novih komandi.

Vježba: - Nadogradnja osnove sa prethodnog časa korišćenjem novih komandi. Vježba - Unošenje rasterskih slika na crtež i rad sa njima.

Vježba: - Štampa svoju prvu osnovu.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Uvod u 3D - Upoznaje interfejs: standardni meni; tab panel; standardna paleta; vjuport; upoznavanje alata. - Razumije 3D koordinatne sisteme. - Definiše korisnički koordinatni sistem u 3D prostoru. Izrada površina u 3D - Upoznaje crtanje površi pomoću alata 3D FACE. - Upoznaje rad sa naprednim alatima za izradu površina. - Upoznaje obradu mrežastih površina. Pregled modela - Upoznaje pronalaženje ortogonalnog i izometrijskog pogleda. - Upoznaje sjenčenje modela. - Upoznaje interaktivno posmatranje u 3D. Pravljenje primitiva - Upoznaje alate sa palete Modeling za pravljenje primitiva: BOX; WEDGE; CONE; SPHERE; CYLINDER; PYRAMID; TORUS. Primjena regiona - Upoznaje primjenu regiona (alat Region sa palete

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik - Određuje razmjeru, orijentaciju crteža. - Vrši izbor onoga što želi štampati. - Koristi „miš“i tastaturu. - Uočava logiku programa. - Razvija samostalnost u radu.

- Orijentiše se u radnom prostoru programa.

- Crta 3D površine pomoću alata 3D FACE. - Koristi napredne komande za izradu površina. - Oblikuje mreže pomoću alata 3D MESH.

- Razvija preciznost u tehničkom oblikovanju i sposobnost prostornog predstavljanja.

Preporuke za izvođenje nastave

Vježba: - Kreira oblike koristeći alat 3D FACE.

- Sagledava prostor i objekte u njemu.

Vježba: - Nadgradnja modela sa prethodnog časa.

- Koristi osnovne alate programa. - Pravi prvi objekat koji prostorno postavlja i doživljava.

Vježba: - Kreira prve oblike po ličnom osjećanju i nahođenju.

- Razvija kreativnost i samostalnost.

- Crta objekte, pravi od njih regione. - Razlaže regione na 36

Vježba: - Kreira oblike koristeći nove

Informativni ciljevi i sadržaji učenik Draw). Bulove operacije - Upoznaje Bulove operacije (alati sa palete Solid Editing).

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik skup linija i lukova.

Preporuke za izvođenje nastave alate.

- Primjenjuje Bulove operacije.

Složena geometrijska tijela - objekti - Oblikuje 3D - Upoznaje izradu složenih objekte geometrijskih tijela izvlačenjem po pomoću alata pravoj liniji, u EXTRUDE i pravcu z – ose REVOLVE. alat Extrude. - Izvodi 3D tijela kada se neki 2D objekat okrene oko zadate ose - alat Revolve. Primjena Bulovih operacija - Poznaje primjenu - Skriva oblike koji Bulovih operacija. smetaju. - Kreira oblike otvora. - Oduzima otvore sa zida.

- Napreduje u upoznavanju „brzih“ metoda modelovanja.

Vježba: - Pravi regione od nekoliko objekata i na njih primjenjuje Bulove operacije.

- Stiče znanja u oblikovanju 3D objekata.

Vježba: - Izrada arhitektonske osnove i dizanje zidova u 3D.

- Razvija preciznost u tehničkom oblikovanju i sposobnost prostornog predstavljanja.

Vježba: - Nadgradnja modela sa prethodnog časa: - otvaranje prozora; - otvaranje vrata; - izrada stepenica.

Opcije za obradu tijela - Upoznaje alate za izmjenu 3D objekata CHAMFER, FILLET. -

Vrši korekciju objekata. Zaobljava ivice. Obara ivice pod uglom. Uređivanje tijela u prostoru - Vrši korekciju - Upoznaje alate za objekata. uređivanje - Zaobljava ivice. objekata: - Odsijeca djelove - alat SLICE; između dvije ravni. - alati sa palete; - Solid Editing. - Izvlači, premješta, - Upoznaje alate za rotira, paralelno uređivanje tijela: pomjera, iskošuje, MOVE; COPY; mijenja boju, briše SCALE; ROTATE; 3D stane ili ivice. ARRAY. - Uočava analogiju pojedinih komandi sa određenim geometrijskim transformacijama.

Vježba: - Nadgradnja modela sa prethodnog časa. - Razvija sposobnosti i sagledava mogućnosti modeliranja tijela.

37

Vježba: - Nadgradnja modela sa prethodnog časa.

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Dodavanje kamere i osvjetljenja - Importuje AutoCAD - Upoznaje crtež. dodavanje kamera i - Dodaje i postavlja osvjetljenja kameru. crtežu. - Razlikuje vrste - Upoznaje alat svijetla. Render. - Dodaje i mijenja osvjetljenje. - Koristi alat Render. Uređivanje modela pomoću materijala - Upoznaje - Upoznavaje vrste uređivanje modela mapa. pomoću materijala. - Dodjeljuje materijale - Poznaje alat objektima. Render. - Uređuje materijale. - Selektivno renderuje djelove modela.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija kreativnost i kulturu tehničkog izražavanja.

Vježba: - Nadgradnja modela sa prethodnog časa.

- Razvija smisao za estetiku.

Vježba: - Nadgradnja modela sa prethodnog časa.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - G. Omura: AutoCAD 2000, Kompjuterska biblioteka, Beograd, 2001. - B. Burchard, D. Pitzer: Pod lupom - AutoCAD, CET Computer Equipment and Trade, Beograd, 2000. - V. Aleksić: Primjena računara u građevinarstvu za II razred građevinske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa odgovarajućom programskom opremom, projektor, platno za projektor, štampač i skener. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Ocjena praktičnog rada na računaru i vježbama. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer arhitekture; - diplomirani inženjer građevinarstva.

38

10. Povezanost predmeta Znanja - Izrada i obrada tehničke dokumentacije - Tehnička obrada crteža - Izrada i obrada crteža, kotiranje - Izrada priloga projekta - Obrada i izrada crteža - Kotiranje

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Nacrtna geometrija - Tehničko prikazivanje raznih geometrijskih i arhitektonskih oblika - Tehničko crtanje - Projektna dokumentacija - Građevinske konstrukcije - Crtanje elemenata arhitektonskih konstrukcija - Projektovanje - Definisanje prostornih vrijednosti

39

1.2.5. GRAĐEVINSKI MATERIJALI 1. Naziv predmeta: GRAĐEVINSKI MATERIJALI 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 72

72

Ukupno 72

72

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje osobina i karakteristika građevinskih materijala. - Razumijevanje procesa dobijanja pojedinih građevinskih materijala. - Upoznavanje pravilne upotrebe građevinskih materijala. - Osposobljavanje za upotrebu standarda. - Razvijanje svijesti o značaju upotrebe standarda i odgovornosti za poštovanje standarda. - Upoznavanje principa zaštite životne sredine. - Osposobljavanje za samostalan rad.

40

4. Sadržaj/Standardi Razred: PRVI Informativni ciljevi i sadržaji učenik Uvod - Upoznaje se sa značajem građevinskih materijala i prefabrikata. - Navodi osobine i metode ispitivanja građevinskih materijala. - Nabraja osnovne podjele građevinskih materijala. Osnovi geologije - Upoznaje geološke osobine zemlje i zemljine kore. - Upoznaje postanak i osobine magmatskih, sedimentnih i metamorfnih stijena. Materijali od kamena - Upoznaje dobijanje i obradu građevinskog kamena. - Objašnjava primjenu kamena i njegovu zaštitu. - Opisuje sastav, osobine i primjenu agregata. - Nabraja vrste kamena. Voda - Opisuje vodu kao građevinski materijal i kao sredinu u kojoj se nalaze betonske konstrukcije. Keramički materijali - Nabraja sirovine i opisuje dobijanje keramičkih proizvoda. - Objašnjava ciglarske

znanja predmeta/Operativni ciljevi Socijalizijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik - Razlikuje građevinske materijale prema namjeni. - Razlikuje određene osobine građevinskih materijala.

- Razvija sposobnost za produktivnost i ekonomičnost.

- Razlikuje stijene: magmatske, sedimentne i metamorfne.

- Razlikuje načine dobijanja i obrade građevinskog kamena.

- Uočava značaj vode u građevinarstvu.

- Razvija sposobnost zapažanja.

- Razlikuje vrste i oblik ciglarskih proizvoda. - Razlikuje keramičke 41

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i sadržaji učenik proizvode. - Upoznaje keramičke proizvode. - Upoznaje vatrostalne materijale. Zgure i pucolani - Upoznaje karakteristike i primjenu zgure i pucolana u građevinarstvu. Veziva u građevinarstvu - Objašnjava osnovna veziva: građevinski kreč, gips i cement. - Objašnjava sirovine i opisuje dobijanje veziva. - Nabraja osobine veziva. Malteri - Nabraja sastojke mješavina maltera. - Nabraja vrste maltera i navodi njihovu primjenu. Beton - Nabraja sastojke mješavine betona. - Nabraja činioce koji utiču na kvalitet betona. - Objašnjava marku betona. - Objašnjava tehnologiju betona. - Nabraja vrste betona. Metali i legure - Upoznaje dobijanje gvožđa i čelika. - Obrazlaže upotrebu čelika u građevinarstvu. - Nabraja vrste čelika i armature. - Nabraja osnovne obojene metale. - Obrazlaže zaštitu čelika od korozije.

Formativni ciljevi učenik proizvode i definiše njihovu namjenu. Uočava značaj vatrostalnih materijala.

Socijalizijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

Razlikuje osobine zgure i pucolana u građevinarstvu.

Razlikuje veziva i definiše njihovu upotrebu.

- Razvija svijest o zaštiti životne sredine.

Određuje upotrebu različitih maltera. Prepoznaje greške pri malterisanju.

- Razvija odgovornost u radu.

Razlikuje načine dobijanja betona.

- Posjeta laboratoriji za ispitivanje betona.

Razlikuje vrste armature. Prepoznaje koroziju i definiše njeno sprečavanje.

42

Informativni ciljevi i sadržaji učenik Staklo - Objašnjava dobijanje stakla, vrste i obradu. - Navodi primjenu stakla u građevinarstvu. Drvo - Nabraja svojstva i vrste drveta. - Opisuje greške u strukturi drveta. - Obrazlaže upotrebu drveta u građevinarstvu. - Obrazlaže zaštitu drveta. Ugljovodonična veziva - Upoznaje katran i bitumen kao osnovna ugljovodonična veziva. - Opisuje način dobijanja i primjenu ugljovodoničnih veziva. Plastične mase - Upoznaje značaj plastičnih masa. - Upoznaje sirovine.

Socijalizijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Razlikuje vrste i primjene stakla u građevinarstvu.

- Određuje primjenu drveta u građevinarstvu.

- Razvija osjećaj za očuvanje životne sredine.

- Određuje upotrebljivost veziva.

- Određuje upotrebljivost plastičnih masa. - Uočava značaj razvoja novih materijala.

Boje, lakovi, kitovi - Razlikuje boje, - Navodi vrste i lakove i kitove. objašnjava primjenu boja, lakova i kitova u građevinarstvu. Materijali u funkciji zaštite elemenata - Upoznaje materijale - Razlikuje materijale za za završnu obradu i zaštitu od požara i zaštitu gotovih vlage. elemenata. - Navodi i objašnjava materijale u funkciji zaštite od požara, vlage i sl. Standardi - Upoznaje oznake - Razlikuje oznake

- Razvija odgovornost u radu.

- Standardi

43

Informativni ciljevi i sadržaji učenik materijala. - Upoznaje se sa standardima.

Socijalizijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik materijala. - Čita standarde.

Preporuke za izvođenje nastave građevinskih materijala.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - R. Sinđić-Grebović: Građevinski materijali, udžbenik za I razred srednjih stručnih škola, Centar za stručno obrazovanje, Podgorica, 2008. - I. Stojiljković, D. Miletić: Građevinski materijali sa osnovama geologije, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002. - I. Stojiljković: Građevinski materijali, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1979. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar, projektor, projektno platno, uzorci građevinskih materijala (opeka, crijep, keramičke pločice, plastične cijevi) i katalozi. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer građevinarstva; - diplomirani inženjer arhitekture. 10. Povezanost predmeta Znanja -

Drvo i drvena građa Čelik Gvožđe Opekarski proizvodi Malteri Beton Drvo, beton, čelik, opekarski proizvodi - Keramički materijali, boje i lakovi - Tehničke karakteristike materijala i građe

Povezanost sa drugim predmetima Predmet - Građevinske konstrukcije

- Osnovi građevinarstva

- Organizacija građenja

44

Znanja -

Krovne konstrukcije Bravarski radovi Limarski radovi Zidovi i stubovi Horizontalni konstruktivni elementi - Elementi konstruktivnih sistema - Završni radovi u građevinarstvu - Obračunske norme korišćenja materijala

Znanja -

Osnovna veziva Malter Beton Gvožđe i čelik Drvo Opekarski proizvodi, kamen Boje, lakovi i kitovi Metali i legure Plastične mase Boje, lakovi, kitovi Materijali u funkciji zaštite elemenata

Povezanost sa drugim predmetima Predmet

Znanja

- Praktična nastava - Kućne instalacije

45

Betonski radovi Armirački radovi Tesarski radovi Zidarski radovi Fasaderski radovi

- Sanitarni uređaji - Aparati i armature za vodovodnu mrežu - Aparati i armature za protivpožarnu zaštitu

1.2.6. STATIKA I OTPORNOST MATERIJALA 1. Naziv predmeta: STATIKA I OTPORNOST MATERIJALA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

72 36

36 36

108 72

108

72

180

Vježbe: odeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika. 3. Opšti ciljevi nastave - Usvajajanje osnovnih pojmova, definicija, zakona koji se koriste u statici. - Upoznavanje sa pojmom materijalne tačke i uslovima ravnoteže materijalne tačke pod dejstvom proizvoljnog ravnog sistema sila. - Upoznavanje sa pojmom krutog tijela i ravnotežom krutog tijela pod dejstvom ravnog sistema sila. - Prepoznavanje statičkih sistema u praksi. - Osposobljavanje za rješavanje linijskih nosača i statički neodređenih nosača. - Sticanje znanja o osnovnim pojmovima iz otpornosti materijala. - Upoznavanje sa vrstama naprezanja u nosačima. - Osposobljavanje za dimenzionisanje nosača napregnutih na pritisak, zatezanje i savijanje. - Upoznavanje sa ekstremnim statičkim uticajima. - Osposobljavanje za analitičku i grafičku obradu podataka.

46

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Uvod - Upoznaje veze - Upoznaje zadatak i - Uočava zadatak i različitih grana. podjelu mehanike. podjelu mehanike. - Razlikuje tijelo i - Navodi vrste materijalnu tačku. kretanja. - Shvata pojam sile. - Objašnjava pojam - Crta različite vrste krutog tijela. sila. - Objašnjava pojam sile i mase. Statika ravni - Upoznaje zadatak i - Uočava zadatak i podjelu statike. podjelu statike. - Primjenjuje - Navodi metode metode rada. rada. - Primjenjuje - Upoznaje aksiome aksiome statike. statike. Statika materijalne tačke - Crta sistem - Razvija tačnost, - Upoznaje sistem kolinearnih sila sistematičnost kolinearnih sila. koje napadaju preciznost i - Upoznaje materijalnu tačku i urednost. rezultantu sistema. određuje rezultantu - Razvija rutinu, - Objašnjava analitički i grafički. brzinu i tačnost. slaganje dvije sile različitih pravaca. - Razvija preciznost, - Crta poligon i urednost i - Upoznaje trougao sila. sistematičnost. razlaganje sila u - Računski određuje dva pravca. rezultantu. - Razvija sistematičnost i - Objašnjava - Razlaže silu na dva preciznost u radu. projekciju sile na zadata pravca. ose Dekartovog koordinatnog - Projektuje sile na sistema. ose x, y. - Poznaje proizvoljan sistem sila koje napadaju materijalnu tačku. - Objašnjava poligon ili plan sila. - Objašnjava grafičke uslove ravnoteže.

- Crta proizvoljan sistem sila.

Preporuke za izvođenje nastave Vježba: - Grafičko predstavljanje sile u razmjeri.

Vježba: - Analitičko i grafičko određivanje rezultante za dvije i više sila koje napadaju materijalnu tačku. - Crtanje poligona i trougla sila. Vježba: - Brojni primjeri razlaganja sila koje napadaju materijalnu tačku na dva zadata pravca. Vježba: - Projekcija sila na ose Dekartovog koordinatnog sistema.

- Crta poligon i plan sila i grafički određuje rezultantu. - Prepoznaje grafički uslov ravnoteže.

Vježba: - Određivanje položaja i veličine rezultante za proizvoljan sistem sila koji napada

- Računa rezultantu proizvoljnog sistema sila koji 47

Informativni ciljevi i sadržaji učenik - Obrazlaže analitički postupak određivanja rezultante sistema sila. - Objašnjava analitičke uslove ravnoteže. Statika krutog tijela - Upoznaje pojam momenta sile za tačku.

učenik napada materijalnu tačku. - Računa silu primjenjujući uslove ravnoteže. - Primjenjuje analitičke i grafičke uslove ravnoteže.

- Primjenjuje momentno pravilo.

- Objašnjava veličinu i položaj rezultante dvije paralelne sile istog i suprotnog smjera.

- Određuje položaj i računa veličinu rezultante dvije sile istog i suprotnog smjera.

- Definiše pojam sprega.

- Crta spreg sila.

- Poznaje teoremu ekvivalentnih spregova. - Objašnjava pojam rezultujućeg sprega. - Opisuje slaganje sile i sprega. - Upoznaje redukciju sile na tačku. - Poznaje proizvoljan sistem sila u ravni. - Objašnjava glavni vektor i glavni

Preporuke za izvođenje nastave materijalnu tačku analitički i grafički. Vježba: - Određivanje veličine i položaja sile u sistemu na osnovu grafičkih i analitičkih uslova ravnoteže.

- Računa moment sile za tačku, geometrijski predstavlja moment sile.

- Upoznaje moment rezultante dvije sile - Varinjonova teorema.

- Definiše moment sprega.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

- Razvija tačnost, sistematičnost preciznost i urednost.

Vježba: - Brojni primjeri nalaženja momenta sile za tačku.

- Razvija rutinu, brzinu i tačnost.

Vježba: - Određivanje rezultante sistema paralelnih sila u ravni istog i suprotnog smjera primjenom Varinjonove teoreme. Vježbe: - Određivanje momenta sprega sila. - Određivanje ekvivalentnog sprega. - Određivanje rezultujućeg sprega. - Slaganje sile i sprega. - Redukcija sile na tačku.

- Računa moment sprega. - Analizira sistem spregova koji napadaju materijalnu tačku. - Računa rezultujući spreg. - Primjena Varinjonove teoreme.

Vježbe: - Određivanje rezultante proizvoljnog sistema sila u ravni analitičkim putem. - Određivanje glavnog momenta proizvoljnog sistema sila u

- Slaže silu i spreg. - Redukuje silu u odnosu na tačku. - Crta proizvoljan sistem sila u ravni. - Određuje glavni vektor i glavni

48

Informativni ciljevi i sadržaji učenik moment. - Objašnjava analitičke uslove ravnoteže proizvoljnog sistema sila. - Navodi posebne uslove ravnoteže. - Objašnjava grafičko slaganje sila metodom poligona sila i Verižnog poligona. - Objašnjava određivanje položaja rezultante za dvije ili više sila metodom Verižnog poligona. - Poznaje vezu izmedju plana sila i Verižnog poligona.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik moment i svodi dati sistem na prosti oblik. - Primjenjuje osnovne oblike uslova ravnoteže proizvoljnog sistema sila.

ravni. Vježba: - Određivanje veličine i položaja rezultante ravnog sistema proizvoljnih sila metodom poligona sila i Verižnog poligona.

- Primjenjuje posebne oblike uslova ravnoteže. - Crta poligon sila i Verižni poligon. - Grafički određuje rezultantu za dvije ili više sila. - Zna vezu između poligona sila i Verižnog poligona.

- Crta plan sila i Verižni poligon. - Poznaje grafičke uslove ravnoteže. Statički određeni nosači - Razlikuje vrste - Navodi vrste oslonaca i veza. oslonaca i veza. - Upoznaje vrste - Prepoznaje vrste nosača. nosača. - Objašnjava statičku - Određuje statičku određenost nosača. određenost nosača. - Navodi vrste - Razlikuje vrste opterećenja. opterećenja. Statika linijskih nosača u ravni - Izračunava otpore - Upoznaje određivanje otpora oslonaca za prostu oslonaca za prostu gredu. gredu analitičkim - Određuje otpore putem. oslonaca za prostu - Upoznaje gredu grafičkim određivanje otpora putem primjenom oslonaca za prostu Varinjonove gredu grafičkim teoreme. putem. - Objašnjava određivanje otpora

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija rutinu, brzinu i tačnost. - Razvija tačnost, sistematičnost i urednost u radu.

- Izračunava otpore oslonaca za

49

Vježbe: - Određivanje otpora oslonaca proste grede za opterećenja: koncentrisana sila, raspodijeljeno opterećenje, spreg i kombinovano opterećenje: - analitičkim putem; - grafičkim putem.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik oslonaca analitičkim putem za konzolni nosač. - Objašnjava određivanje otpora oslonaca grafičkim putem za konzolni nosač.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik konzolni nosač.

Vježbe: - Određivanje reakcija konzolnog nosača za razne slučajeve opterećenja: koncentrisana sila, raspodijeljeno opterećenje, spreg, kombinovano opterećenje: - analitičkim putem; - grafičkim putem.

- Određuje otpore oslonaca za konzolni nosač grafičkim putem.

- Objašnjava određivanje otpora oslonaca za gredu sa prepustom analitičkim putem.

- Izračunava otpore oslonaca za gredu sa prepustom.

- Poznaje određivanje otpora oslonaca za gredu sa prepustom grafičkim putem. - Objašnjava unutrašnje sile u nosaču, presječne sile i njihove dijagrame. - Upoznaje presječne sile i njihove dijagrame za prostu gredu. - Upoznaje presječne sile i njihove dijagrame za konzolni nosač. - Upoznaje presječne sile i njihove dijagrame za gredu sa prepustom.

- Određuje otpore oslonaca za gredu sa prepustom grafičkim putem.

Preporuke za izvođenje nastave

- Definiše unutrašnje sile u presjecima normalne sile, transferzalne sile i momente savijanja. - Računski određuje presječne sile i opasni presjek i crta dijagrame presječnih sila za prostu gredu.

- Razvija tačnost, sistematičnost preciznost i urednost u radu.

Vježbe: - Određivanje otpora oslonaca grede sa prepustom za razne slučajeve opterećenja: koncentrisana sila, raspodijeljeno opterećenje, spreg, kombinovano opterećenje: - analitičkim putem; - grafičkim putem. Vježba: - Određivanje dijagrama presječnih sila (N, T, M) za prostu gredu.

- Računski određuje presječne sile i crta dijagrame presječnih sila za konzolni nosač.

- Određivanje kritičnog presjeka, vrijednost max. momenta.

- Računski određuje presječne sile i opasni presjek i crta dijagrame presječnih sila za gredu sa presjekom.

Vježba: - Određivanje dijagrama presječnih sila (N, T, M) za konzolni nosač. Vježba: - Određivanje dijagrama

50

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave presječnih sila (N, T, M) za gredu sa prepustom.

Rešetkasti nosači - Zna vrste - Razvija tačnost, - Navodi vrste rešetkastih nosača. sistematičnost, rešetkastih nosača. preciznost i - Objašnjava - Računa otpore urednost. određivanje otpora rešetkastog nosača. oslonaca za rešetkasti nosač. - Računa sile u - Upoznaje metode štapovima rešetke određivanja sila u analitičkom štapovima metodom. rešetkastih nosača. - Upoznaje - Određuje sile u određivanje sila u štapovima rešetke štapovima rešetke grafičkom grafičkom metodom - crta metodom Kremonin plan sila. Kremonin plan sila. - Upoznaje - Računa sile u određivanje sila u štapovima presjeka štapovima rešetke Riterovom analitičkim putem – metodom. Riterov postupak. Geometrijske karakteristike ravnih površina - Određuje težište - Upoznaje težište složenih površina osnovnih površina. analitički i grafički. - Upoznaje određivanje težišta - Računa statički složenih površina. moment površine. - Objašnjava statički moment površine - Računa momente presjeka. inercije ravnih - Opisuje momente površina inercije ravnih primjenom površina. Štajnerove - Poznaje primjenu teoreme. Štajnerove teoreme. - Crta elipsu i računa - Poznaje pojam poluprečnik elipse i inercije. poluprečnika - Računa otporni inercije. moment ravnih - Poznaje otporni površina. moment ravnih površina.

51

Vježbe: - Određivanje sila u štapovima rašetke metodom ravnoteže čvora. Vježba: - Određivanje sila u štapovima rešetke grafičkom metodom - Kremonin plan sila. Vježba: - Određivanje sila u presjeku rešetkastog nosača - Riterova metoda.

Vježba: - Određivanje težišta složenih površina analitički i grafički. - Određivanje statičkog momenta površine. - Određivanje momenta inercije ravnih površina. Vježba: - Određivanje poluprečnika inercije i crtanje elipse. - Određivanje otpornog momenta ravnih površina. Godišnji rad: Za zadati rešetkasti nosač odrediti:

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave - reakcije oslonaca analitički i grafički; - sile u štapovima rešetke Kremoninim planom sila; - sile u zadatom presjeku metodom Ritera.

52

Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Analiza napona i deformacije - Upoznaje pojam - Zna uzroke pojave napona. napona u - Upoznaje pojam presjecima tijela. elastičnog tijela. - Zna ponašanje - Navodi deformacije materijala pod tijela. opterećenjem. - Objašnjava vezu - Crta dijagram veze izmedju napona i napona i dilatacije. deformacije tijela. - Računa napon primjenom - Poznaje Hukov Hukovog zakona. zakon. Aksijalna naprezanja - Navodi deformacije - Zna deformacije i napon pri i objašnjava napon aksijalnom pri aksijalnom naprezanju. naprezanju. - Računa stvarni - Upoznaje pojam napon u aksijalno pritisnutih i napregnutim zategnutih elementima. štapova. - Računa dimenzije - Definiše pojam aksijalno stvarnog i napregnutih dozvoljenog elemenata prema napona. dopušenom - Objašnjava naponu. dimenzionisanje - Računa smičući aksijalno napon. napregnutih štapova - smicanje. - Računa napone u - Poznaje smičuća i kosom presjeku tangencijalna štapa. naprezanja. - Navodi vrste - Računa modul napona u kosom klizanja. presjeku štapa. - Upoznaje deformacije pri smičućem naprezanju. Savijanje - Zna deformacije - Objašnjava deformacije savijanja. savijanja. - Definiše pojam - Računa napon pri neutralne linije. čistom savijanju. - Objašnjava napon - Dimenzioniše pri čistom presjeke savijanju. napregnute na - Objašnjava čisto čisto savijanje.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija tačnost i preciznost.

Vježba: - Proračun napona i dilatacije prema Hukovom zakonu.

- Razvija marljivost, tačnost i preciznost u radu.

Vježba: - Dimenzionionisanje aksijalno napregnutih štapova prema dopuštenim naponima. Vježba: - Provjera napona u zategnutom ili pritisnutom elementu.

Vježba: - Određivanje broja zakivaka u vezi krovnog nosača.

- Razvija rutinu, samostalnost, tačnost.

Vježba: - Dimenzionisanje presjeka napregnutih na čisto savijanje. Vježba: - Proračun napona pri čistom

53

Informativni ciljevi i sadržaji učenik savijanje. - Poznaje osnovnu jednačinu savijanja. - Poznaje dimenzionisanje presjeka napregnutih na čisto savijanje. - Objašnjava glavne napone grede izložene na savijanje silama. - Objašnjava smičuće napone kod grede savijene silama. Izvijanje - Upoznaje deformacije i napon pri izvijanju vitkih elemenata. - Upoznaje određivanje kritične sile za osnovne Ojlerove slučajeve izvijanja. - Upoznaje dimenzionisanje štapova na izvijanje za Ojlerove slučajeve. - Upoznaje primjenu Omega postupka kod pritisnutih štapova. - Opisuje određivanje dimenzija pritisnutog štapa Omega postupkom. Kosi puni nosači - Upoznaje primjenu kosih nosača u građevinarstvu. - Navodi statičke uticaje na kose nosače. - Objašnjava određivanje reakcija oslonaca

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik - Računa glavne napone grede izložene na savijanje silama. - Računa smičuće napone kod grede savijene silama.

Preporuke za izvođenje nastave savijanju. Vježba: - Dimenzionisanje presjeka napregnutih na savijanje silama prema normalnim naponima. Vježba: - Dimenzionisanje presjeka prema smičućim naponima.

- Razvija preciznost, tačnost i samostalnost u radu.

- Zna deformacije i napon pri izvijanju vitkih elemenata. - Računa vitkost štapa. - Računa kritičnu silu.

Vježba: - Određivanje dimenzije pritisnutog štapa. Vježba: - Određivanje nosivosti pritisnutog štapa.

- Računa nosivost pritisnutih štapova. - Računa dimenzije pritisnutog štapa pomoću Ojlerove jednačine i Omega postupkom.

- Razvija preciznost, tačnost i samostalnost.

- Zna primjenu kosih nosača u građevinarstvu. - Računa reakciju oslonaca kosog nosača.

Vježba: - Određivanje reakcija oslonaca kosog punog nosača prema zadatom opterećenju. Vježba: - Dimenzionisati

54

Informativni ciljevi i sadržaji učenik kosog nosača. - Objašnjava dimenzionisanje kosih nosača.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik - Računa dimenzije kosog punog nosača prema dopuštenom naponu.

Preporuke za izvođenje nastave krovni nosač od drveta ili čelika prema dopuštenom naponu.

Statički određeni okvirni nosači - ramovi - Upoznaje primjenu - Zna primjenu okvirnih nosača. okvirnih nosača u - Zna djelove građevinarstvu. okvirnog nosača. - Navodi djelove - Računa reakcije okvirnog nosača. oslonaca okvirnog - Objašnjava nosača za razne određivanje slučajeve reakcija oslonaca opterećenja. okvirnih nosača. - Crta dijagrame: - Upoznaje - transferzalnih sila; dijagrame - normalnih sila; unutrašnjih sila u - momenata okvirnom nosaču. - savijanja. Elastična linija - Zna oblik elastične - Definiše pojam linije. elastične linije. - Zna vezu ugiba, - Definiše pojam nagiba i momenta. ugiba i nagiba. - Objašnjava metodu određivanja ugiba i - Crta fiktivan nosač na osnovu uslova nagiba. na granicama - Upoznaje pojam nosača. fiktivnog nosača, fiktivnog momenta - Računa ugib i nagib i fiktivne nosača metodom transferzalne sile. fiktivnog nosača. - Poznaje grafoanalitičku - Računa ugib i nagib metodu nosača primjenom određivanja ugiba i tabelarnih nagiba. slučajeva. - Poznaje primjenu grafoanalitičke metode. - Poznaje izračunavanje ugiba i nagiba nosača pomoću tabelarnih slučajeva. Statički neodređeni nosači - Upoznaje stepen - Računa statičku statičke neodređenost neodređenosti nosača.

Vježba: - Određivanje reakcija oslonaca, dijagrama presječnih sila i kritičnog presjeka za zadati okvirni nosač - ram.

Vježba: - Određivanje maksimalnog ugiba i nagiba elastične linije za zadati nosač i opterećenje metodom fiktivnog nosača. Vježba: - Određivanje ugiba i nagiba nosača u presjecima kao i maksimalnih vrijednosti pomoću tabelarnih slučajeva.

- Razvija preciznost u radu.

55

Vježba: - Određivanje reakcija oslonaca

Informativni ciljevi i sadržaji učenik nosača. - Upoznaje određivanje statički nepoznatih veličina i dijagrame presječnih sila za statički neodređen nosač. - Objašnjava kontinualni nosač. - Poznaje određivanje statičkih veličina za kontinualni nosač primjenom Klapejronove jednačine. - Poznaje dijagrame presječnih sila za kontinualni nosač.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik - Zna metodologiju rješavanja statički neodređenih nosača. - Računa reakcije oslonaca primjenom osnovnih jednačina ravnoteže i dodatnih geometrijskih uslova.

Preporuke za izvođenje nastave za jedanput statički neodređen nosač. Vježba: - Određivanje reakcija oslonaca primjenom Klapejronove jednačine i crtanje dijagrama presječnih sila (N, T, M) za zadati kontinualni nosač.

- Crta kontinualni nosač. - Zna jednačinu triju momenata ili Klapejronovu jednačinu.

- Crta dijagrame presječnih sila za kontinualni nosač. Ekstremne vrijednosti statičkih uticaja - Zna vrste - Upoznaje analizu opterećenja. opterećenja na - Analizira građevinske opterećenja i objekte. računa: - Poznaje dejstvo - stalno opterećenje; snijega i vjetra. - korisno opterećenje; - Objašnjava - računa opterećenje najnepovoljniji snijegom; položaj - računa opterećenje opterećenja za vjetrom. sistem proste - Crta razne šeme grede, grede sa opterećenja i prepustima i njihove konzolnog nosača. kombinacije. - Računa reakcije oslonaca za najnepovoljniji slučaj opterećenja. - Računa ekstremne vrijednosti statičkih uticaja.

Vježba: - Proračun stalnog opterećenja za zadate slučajeve. - Proračun korisnog opterećenja i opterećenja snijegom i vjetrom. Vježba: - Izračunavanje ekstremnih vrijednosti statičkih uticaja za zadati nosač. Godišnji elaborat - Za ramovski nosač uraditi: - reakcije oslonaca; - dijagrame presječnih sila; - određivanje kritičnog presjeka; - dimenzionisanje nosača prema naponima savijanja i naponima

56

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave smicanja; - određivanje maksimalnog ugiba i nagiba elastične linije nosača.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - B. Veličković, O. Stanković, O. Damjanović-Juhas, D. Veličković, D. Jovanović: Statika i otpornost materijala za II razred građevinske struke, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. - Grupa autora: Zbirka zadataka za II razred građevinske struke, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. - L. Vujošević: Zbirka riješenih zadataka iz statike, Naučna Knjiga, Beograd, 2002. - B. Veličković, D. Veličković, D. Jovanović, K. Stanković- Milošević: Statika i otpornost materijala za III razred građevinske škole, Zavod za udžbenike, Beograd, 2006. - V. Lubarda: Otpornost materijala, NIO, , Univerzitetska riječ’’, Titograd, 1985. - M. Protić: Mehanika i otpornost materijala, Naučna knjiga, Beograd, 1998. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar, projektor, platno za projektor, grafoskop i folije za grafoskop. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Pismeno (pismeni zadaci: dva u toku školske godine, po jedan pismeni zadatak u polugodištu). - Ocjena vježbi. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. -

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta Pozitivna ocjena na kraju školske godine i pozitivno ocijenjen godišnji elaborat.

-

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer građevinarstva, konstruktivni smjer. 10. Povezanost predmeta Znanja - Analiza opterećenja - Kosi nosači - Predstavljanje nosača šematski - Analiza opterećenja - Predstavljanje sila grafički

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Građevinske konstrukcije - Debljine upotrijebljenog materijala - Krovne konstrukcije - Konstruktivni elementi objekta - Građevinski materijali - Osobine materijala - Tehničko crtanje - Razmjera crtanja

57

1.2.7. TEHNOLOGIJA BETONA 1. Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA BETONA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

36

36

72

36

36

72

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje betona i njegovih komponenti, svojstva, način spravljanja i primjenu. - Upoznavanje uloge, značaja, karakteristika i primjena armature. - Upoznavanje elementarnih ispitivanja betona. - Upoznavanje vrsta i oblika oplata i skela. - Upoznavanje osnove proračuna elemenata od nearmiranog betona. - Sticanje svijesti o važnosti preciznog, kvalitetnog i ekonomičnog rada. - Razvijanje motivacije za praćenje savremenih dostignuća u oblasti ispitivanja betona. - Upoznavanje sa primjenom sredstava zaštite na radu i protivpožarne zaštite.

58

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Beton i njegovi komponentni materijali - Stiče pozitivnu - Razlikuje - Upoznaje beton i orijentaciju prema komponente njegove zanimanju. betona. komponente. - Nabraja - Razvija ekološku - Razlikuje vrste karakteristike svijest. betona i njihovu betona: primjenu. prednosti i nedostaci. - Definiše primjenu nearmiranog, armiranog i prednapregnutog betona. Cement - Razlikuje vrste - Nabraja vrste i cementa i njihove klase cementa i oznake. njihove oznake. - Zna osobine - Upoznaje osobine cementa. cementa značajne za kvalitet betona. - Shvata značaj pravilnog - Upoznaje način transporta i transportovanja i skladištenja skladištenja cementa. cementa. - Shvata značaj - Upoznaje način pravilnog uzimanja uzimanja uzoraka uzoraka cementa. cementa. Agregat - Upoznaje ulogu, vrste i način dobijanja agregata. - Navodi osobine agregata značajne za kvalitet betona: - čistoća; - čvrstoća; - oblik zrna. - Objašnjava postupak ispitivanja granulometrijskog sastava svih frakcija agregata. - Upoznaje crtanje grafikona frakcija agregata (propisane i stvarne linije agregata).

- Razlikuje vrste agregata prema načinu dobijanja.

Preporuke za izvođenje nastave

Vježbe: - Crtanje granulometrijske krive. - Ispitivanje povoljnosti grahulometrijskog sastava agregata za spravljanje betona.

- Određuje granulometrijski sastava svih frakcija agregata.

- Crta grafikon frakcija agregata.

59

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Voda - Objašnjava ulogu - Shvata ulogu vode vode kao kao komponente komponente betona. betona. - Određuje - Definiše kvalitet vodocementni vode za spravljanje faktor. betona i njen uticaj na ugradljivost i svojstva očvrslog betona. - Definiše vodocementni faktor i njegov uticaj na svojstva betona. Armatura - Upoznaje ulogu i - Razlikuje vrste značaj armature. armature. - Upoznaje vrste - Određuje zaštitni čelika za sloj betona. armiranje. - Određuje - Opisuje zaštitni sloj dozvoljene napone betona. u armaturi. - Objašnjava - Računa dužinu dozvoljene napone sidrenje i u armaturi. nastavljanje - Upoznaje sidrenje i armature. nastavljanje - Računa dužinu armature. šipki kod - Poznaje računsko armiranja. određivanje dužine šipki kod armiranja. Spravljanje i ugrađivanje betona - Razlikuje svojstva - Upoznaje svojstva svježe betonske svježe betonske mase. mase. - Određuje potrebne - Poznaje razmjere količine cementa, miješanja betona. agregata i vode za - Upoznaje način 1m betona spravljanja, propisane marke. transporta i - Shvata značaj ugrađivanja pravilnog betona. spravljanja, - Upoznaje vrste transporta i miješalica. ugrađivanja - Upoznaje način betona. njegovanja betona. - Definiše dodatke za - Razlikuje vrste miješalica. beton i njihovu - Shvata značaj ulogu.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave Vježba: - Određivanje vodocementnog faktora.

- Razvija preciznost u radu.

60

Vježbe: - Računanje dužine sidrenja za pojedine vrste armature. - Računanje dužine šipki armature u armaturnom sklopu.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik pravilnog njegovanja betona. - Razlikuje dodatke za beton. Svojstva i ispitivanje betona - Shvata različita - Upoznaje svojstva betona. mehanička svojstva betona: - čvrstoća na pritisak; - čvrstoća na zatezanje; - čvrstoća na smicanje. - Upoznaje tečenje i skupljanje betona. - Definiše vodo-nepropustljivost - Uočava značaj betona. ispitivanja betona - Definiše otpornost na gradilištu. betona na dejstvo - Razlikuje vrste mraza i toplotu. probnih tijela za - Upoznaje način određivanje marke ispitivanja betona betona. na gradilištu. - Definiše vrste probnih tijela za određivanje marke betona. - Upoznaje način čuvanja probnih tijela na gradilištu. Oplata i skela - Razlikuje vrste - Upoznaje vrste i oblike skela. skela i oplata. - Upoznaje vrste i oblike oplate za različite elemente. Betoniranje - Upoznaje postupak - Shvata značaj pravilnog betoniranja: betoniranja. - redoslijed; - prekide pri - Analizira postupak betoniranju. betoniranja na - Objašnjava mrazu. plastično tečenje betona. - Razlikuje posebne - Upoznaje dejstvo vrste betona. potresa prije i poslije vezivanja. - Upoznaje postupak

- Stiče pozitivnu orijentaciju prema zanimanju.

- Razvija ekološku svijest.

61

Preporuke za izvođenje nastave

- Posjeta gradilištu.

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik betoniranja na mrazu: - tehničke pripreme; - kontrola kvaliteta; - probna opterećenja. - Upoznaje posebne vrste betona: - laki; - siporeks; - keramzit. Osnove za proračun elemenata od nearmiranog betona - Razvija preciznost - Poznaje dozvoljene - Određuje u radu. dozvoljene normalne napone normalne napone za nearmirani za nearmirani beton. beton. - Objašnjava - Dimenzioniše postupak stubove od dimenzionisanja nearmiranog stubova: betona. - bez izvijanja; - Dimenzioniše - sa izvijanjem. temelje od - Poznaje postupak nearmiranog dimenzionisanja betona. temelja od nearmiranog betona.

Preporuke za izvođenje nastave

Vježbe: - Određivanje sile nosivosti za stubove prostog i složenog presjeka. - Dimenzionisanje stubova od nearmiranog betona. - Dimenzionisanje temelja od nearmiranog betona.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - I. Stojiljković, M. Marjanov, Ž. Bojović: Beton za III i IV razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002. - Priručnik za primjenu pravilnika BAB 87 o tehničkim normativima za beton i armirani beton, Savez društava građevinskih konstruktera Jugoslavije, Beograd, 1989. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar, projektor, platno za projektor, grafoskop i folije za grafoskop. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Pismeno (pismeni zadaci: dva pismena zadatka u toku školske godine, po jedan u polugodištu). - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer građevinarstva.

62

10. Povezanost predmeta Znanja -

Agregat Cement Voda Svojstva i ispitivanje betona - Armatura

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Građevinski materijali - Materijali od kamena - Veziva u građevinarstvu - Voda - Beton - Metali i legure

63

1.2.8. ORGANIZACIJA GRAĐENJA 1. Naziv predmeta: ORGANIZACIJA GRAĐENJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

36 33 69

36 33 69

Ukupno

72 66 138

Vježbe: odeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika. 3. Opšti ciljevi nastave - Koordiniranje, usmjeravanje, planiranje i kontrola aktivnosti organizovanih grupa ljudi radi ostvarenja određenih ciljeva u građevinarstvu. - Upoznavanje menadžmenta kao modernog načina vještine upravljanja. - Osposobljavanje za analizu izvršenih aktivnosti, pravilnu upotrebu tehničke dokumentacije. - Osposobljavanje za vođenje i čitanje građevinske dokumentacije. - Izrađivanje šeme organizacije gradilišta za sve objekte visokogradnje. - Upoznavanje građevinske mehanizacije i njene primjene u zavisnosti od vrste rada. - Upoznavanje dinamike izvođenja radova i čitanje dinamičkih planova. - Korišćenje normativa i standarda pri izradi predmjera i predračuna i upotrebljavanje kompjuterske tehnike u tu svrhu. - Upoznavanje i korišćenje mjera zaštite na radu i principa zaštite prirodne sredine.

64

4. Sadržaj/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI Informativni ciljevi Socijalizacijski Formativni ciljevi i sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Građevinska djelatnost - Razvija sposobnost - Upoznaje za organizaciju. - Razlikuje organizacione građevinske sisteme i pojam djelatnosti: građevinarske projektantske, djelatnosti i ulogu istraživačke menadžmenta. institucije, operativne, nadzor. Investiciono tehnička dokumentacija - Razvija - Upoznaje postupak - Razlikuje projektnu odgovornost i izrade tehničke dokumentaciju: obavezu dokumentacije. - projektni zadatak; poštovanja - idejni projekat; zakonskih propisa. - Upoznaje odredbe - glavni projekat; Zakona o izgradnji. - izvođački projekat; - projekat izvedenog stanja. - Shvata osnovne odredbe iz Zakona o izgradnji objekata visokogradnje. Struktura građevinske proizvodnje - Razlikuje različite - Objašnjava radne operacije u proizvodne sklopu proizvodnog procese. procesa. - Zna pravila o dobroj - Navodi podjelu organizaciji radnog rada, faze rada i mjesta. radno mjesto. Faze izvođenja građevinskog objekta - Shvata značaj - Razlikuje vrste - Nabraja vrste poznavanja zakona gradilišta prema: gradilišta i uslove i propisa. broju objekata, njegovog spratnosti, površini osnivanja. - Razvija marljivost i koju zauzima. preciznost. - Razlikuje svu - Objašnjava šemu potrebnu organizacije - Razvija dokumentaciju za gradilišta. sistematičnost i formiranje preciznost u radu. gradilišta. - Navodi sastav - Čita šemu osoblja na - Shvata važnost organizacije gradilištu. dobre organizacije gradilišta. rada na gradilištu. - Opisuje pripremne - Razlikuje simbole na šemi. radove na - Razlikuje tehničku gradilištu. službu i administrativno 65

Preporuke za izvođenje nastave

Vježba: - Pregled investiciono tehničke dokumentacije.

Vježba: - Organizacija radnog mjesta za određenu radnu operaciju.

Vježba: - Izrada šeme organizacije gradilišta za mali i veliki objekat. Vježba: - Crtanje objekata privrednog gradilišta. Vježba: - Upisivanje podataka u gradilišnu dokumentaciju.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik - Poznaje gradilišnu dokumentaciju.

Formativni ciljevi učenik materijalnu službu. - Razlikuje pripremne radove po redu. - Zna elemente privrednog gradilišta. - Zna pripremu materijala.

Socijalizacijski ciljevi učenik - Razvija odgovornost u radu.

Vježba: - Posjeta gradilištu i upoznavanje sa nadzorima svih vrsta.

- Razvija sistematičnost i preciznost u radu.

Predmjer, predračun i obračun građevinskih radova - Objašnjava opise - Piše opis - Razvija preciznost,

66

Vježbe: - Razrada pojedinih detalja iz projekta. - Popunjavanje liste evidencije radnika.

- Objašnjava proces izvođenja radova na gradilištu.

- Sastavlja građevinski dnevnik, gradjevinsku knjigu. - Sastavlja privremene, obračunske i okončanu situaciju. - Čita izvođački projekat. - Objašnjava - Razrađuje detalje iz primopredaju projekta. radova prema - Koordinira izvođenje važećim zakonima radova. u građevinarstvu. - Evidentira prisustvo radnika na gradilištu. - Sračunava učinak rada radnika. - Razlikuje vrste nadzora. - Priprema sve podatke za tehnički prijem objekta. - Prati i obezbjeđuje neophodne dokaze o kvalitetu materijala koji se ugrađuje. Normativi i standardi rada u građevinarstvu - Poznaje normative - Čita normative i i standarde za standarde. radove u - Razvrstava norme građevinarstvu. prema materijalu, radnoj snazi, vremenu.

Preporuke za izvođenje nastave

Vježbe: - Čitanje građevinskih normi građevinskih radova pomoću literature. - Čitanje građevinskih normi u kompjuterskoj obradi.

Vježba:

Informativni ciljevi i sadržaji učenik građevinskih, zanatskih, instalaterskih i montažnih radova. - Objašnjava predmjer radova. - Objašnjava predračun radova.

Formativni ciljevi

-

- Oobjašnjava obračun radova. -

Zaštita na radu - Upoznaje propise i mjere zaštite na radu.

učenik građevinskih i zanatskih radova. Sistematizuje radove prema srodnosti. Povezuje radove prema tehnologiji izvođenja. Računa potrebne količine radova prema pozicijama iz glavnog projekta. Sračunava jedinične cijene prema vrsti rada. Analizira kretanje cijena na tržištu. Sračunava vrijednost radova prema predmjeru i predračunu.

- Usvaja osnovna znanja o glavnim opasnostima na radu, pravila i način zaštite od njih. - Koristi mjere lične zaštite na radu. - Koristi mjere zaštite životne sredine.

67

Socijalizacijski ciljevi učenik sistematičnost.

- Razvija odgovornost u radu.

Preporuke za izvođenje nastave - Izrada opisa građevinskih radova za zadati objekat visokogradnje. Vježba: - Proračun količina radova za zadati objekat. Vježba: - Izrada analiza cijena prema pozicijama radova iz zadatog predmjera. Vježba: - Obračun koštanja objekta po vrstama radova kao i koštanje cjelokupnog objekta. - Posjeta gradilištu. Godišnji elaborat: - Izrada elaborata za manji objekat.

Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Građevinska mehanizacija - Razlikuje - Upoznaje vrste građevinske mašine građevinskih po grupama: mašina, njihove - prema karakteristike i konstruktivnom upotrebu. sastavu; - prema načinu - Poznaje način izvršavanja radnih obračuna procesa; učinka za svaku - prema vrstama vrstu mašina. građevinskih radova. - Objašnjava analizu kalkulacije cijena - Proračunava učinak za građevinsku mašina za sljedeće mehanizaciju. vrste radova: - za iskop i utovar zemlje; - za prenos i dizanje; - za transport i vuču; - za sabijanje tla; - za proizvodnju građevinskih materijala. - Čita faktore korekcije date tabelarno kao i druge podatke potrebne za proračun učinka date tabelom.

Socijalizacijski ciljevi učenik - Shvata značaj dobre organizacije preduzeća.

Preporuke za izvođenje nastave - Posjeta građevinskom preduzeću - sektor mehanizacija. - Posjeta gradilištu.

- Razvija sposobnost za organizaciju posla.

- Razvija tačnost i preciznost.

- Proračunava koštanje efektivnog časa rada mašine. - Upotrebljava elemente kalkulacije. Analiza tehnološkog procesa - Crta i čita kartu - Opisuje metodu procesa i dijagram izrade karte toka za određene procesa i dijagrama vrste radova. toka. - Prepoznaje vodeću - Objašnjava izbor mašinu koja mehanizacije realizuje prema radnim tehnološki proces. operacijama. - Izabira mašine u širi izbor.

- Razvija tačnost, preciznost i sistematičnost.

68

Vježba: - Proračun praktičnog učinka mašina za određene vrste radova. Vježba: - Proračun efektivnog časa rada mašine.

Vježba: - Crtanje karte procesa za određene pozicije radova. Vježba: - Crta dijagram toka za određene pozicije radova.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik - Izabira mašine u uži izbor na osnovu najpovoljnijeg mašino sastava prema njihovim učincima.

Preporuke za izvođenje nastave Vježba: - Širi izbor mašina prema zadatim radnim operacijama. Vježba: - Vrši uži izbor mašina prema ekonomskoj analizi.

Planiranje proizvodnje - Dijeli planove na - Navodi podjelu statičke i planova. dinamičke. - Proračunava - Obrazlaže ulogu potrebe u radnoj planiranja radnih snazi, materijalu aktivnosti, izbor pomoću statičkih tehnologije planova. građenja i odabira resursa za njihovu - Proračunava realizaciju putem vrijeme trajanja statičkih planova. radova. - Objašnjava dinamičke planove. - Utvrđuje broj i sastav radne - Obrazlaže tehniku brigade. mrežnog planiranja. - Objašnjava analizu - Sastavlja spisak aktivnosti koje mrežnog plana, predstavljaju radne vremena, cjeline. korišćenje resursa i - Uočava prethodnu, optimizaciju. naredne i uporedne aktivnosti. - Poznaje izradu - Crta mrežni gantograma. dijagram. - Sračunava vrijeme - Poznaje izradu histograma. trajanja aktivnosti. - Crta kritični put. - Terminira mrežni - Poznaje izradu dijagram. dinamičkih planova. - Crta gantogram i planira angažovanje radne snage.

- Razvija marljivost i tačnost. - Shvata važnost temeljito urađenih planova.

Vježba: - Izrada statičkih planova za potrebe radne snage, materijala i mehanizacije. Vježba: - Proračun trajanja radova za određene pozicije. Vježba: - Sastavlja spisak aktivnosti za izvođenje zadatog objekta. Vježba: - Crta mrežni plan i terminira ga. Vježba: - Crta gantogram. Vježba: - Crta histogram. Godišnji elaborat: - Izbor mehanizacije i planiranje proizvodnje za objekat visokogradnje (nastaviti elaborat trećeg razreda).

- Crta histogram i određuje optimalan broj radnika u

69

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik datom trenutku. - Čita dinamičke planove ulaganja finansijskih sredstava.

Preporuke za izvođenje nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Ž. Praščević, B. Veličković, V. Konstantinović: Organizacija građenja za III razred građevinske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2007. - Normativi i standardi rada u građevinarstvu – knjiga 1, 2, 3, 4, 5, Građevinska knjiga Beograd, 1999. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar, projektor, platno za projektor, grafoskop i folije za grafoskop. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Pismeno (pismeni zadatak - u drugom polugodištu jedan pismeni zadatak). - Ocjena vježbi. - Ocjena godišnjeg elaborata. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine i pozitivno ocijenjen godišnji elaborat. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer građevinarstva; - diplomirani inženjer arhitekture. 10. Povezanost predmeta Znanja - Opis pozicija radova - Opis pozicija radova - Spisak aktivnosti na objektu - Izrada predmjera i predračuna - Crtanje statičkih i dinamičkih planova

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Projektovanje - Čitanje djelova projekta radi izrade predmjera - Građevinske konstrukcije - Poznavanje djelova objekta - Poznavanje faza izvođenja radova - Poznavanje djelova objekta - Čitanje i crtanje određenih - Tehničko crtanje pozicija radova - Crtanje u Excel-u i AUTO - Kompjuterske vježbe CAD-u

70

1.2.9. BETONSKE KONSTRUKCIJE 1. Naziv predmeta: BETONSKE KONSTRUKCIJE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

33 33

Ukupno

99 99

66 66

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o teorijama za proračun armirano betonskih konstrukcija. - Upoznavanje sa proračunom ab konstrukcija po teoriji graničnih stanja. - Upoznavanje osnove proračuna po graničnoj nosivosti. - Upoznavanje mehaničkih svojstva betona i armature. - Osposobljavanje za dimenzionisanje presjeka konstruktivnih elemenata: stub, ploče i grede, pravougaonog i t-presjeka. - Osposobljavanje za crtanje plana armature za stub, ploču i gredu pravougaonog i t-presjeka. - Osposobljavanje za korišćenje kompjuterskih programa za dimenzionisanje i armiranje konstruktivnih elemenata. - Osposobljavanje za samostalan rad.

71

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Proračun AB konstrukcija - Razvija tačnost i - Razlikuje - Upoznaje mehaničke preciznost u radu. mehanička svojstva karakteristike betona. betona. - Upoznaje mehanička svojstva - Razlikuje mehaničke čelika. karakteristike čelika. - Objašnjava osnove - Zna osnove proračuna AB proračuna AB konstrukcija. konstrukcija. - Objašnjava osnove - Shvata osnove proračuna prema proračuna prema graničnim graničnim stanjima. stanjima. - Poznaje parcijalne - Koristi propise za koeficijente parcijalne sigurnosti. koeficijente sigurnosti. - Poznaje osnove proračuna prema - Zna osnove graničnom stanju proračuna loma. prema graničnom stanju loma. - Objašnjava PBAB ’87 za - Koristi PBAB ’87 za sidrenje armature. sidrenje i - Objašnjava nastavljanje PBAB ’87 za armature. nastavljanje armature. Proračun aksijalno napregnutih elemenata - Upoznaje aksijalno - Razlikuje aksijalno - Razvija tačnost, sistematičnost i napregnute napregnute preciznost. elemente. elemente. - Računa dimenzije - Objašnjava centrično proračun centrično pritisnutog stuba pritisnutih stubova bez uticaja bez uticaja izvijanja. izvijanja. - Crta plan, izvod i specifikaciju armature. AB elementi nepregnuti na savijanje - Koristi PBAB ’87 za - Razvija tačnost, - Poznaje osnove sistematičnost proračuna AB armiranje preciznost i elemenata konstruktivnih 72

Preporuke za izvođenje nastave Vježba: - Crta radni dijagram betona i radni dijagram čelika.

Vježba: - Dimenzionisanje i plan, izvod i specifikacija armature centrično pritisnutog stuba.

Vježba: - Dimenzionisanje AB grede

Informativni ciljevi i sadržaji učenik napregnutih na savijanje. - Poznaje AB grede pravougaonog poprečnog presjeka. - Objašnjava AB ploče.

-

-

Poznaje slobodno položenu ploču. - Objašnjava konzolnu ploču.

-

- Objašnjava ploču sa prepustima. - Opisuje ploču ukliještenu na jednom kraju, a na drugom slobodno oslonjenu.

Socijalizacijski ciljevi učenik urednost.

Formativni ciljevi

-

- Objašnjava kontinualnu ploču. -

-

-

učenik elemenata napregnutih na savijanje. Dimenzioniše AB grede pravougaonog poprečnog presjeka opterećene na savijanje. Koristi PBAB ’87 za AB ploče sa glavnom armaturom u jednom pravcu. Dimenzioniše slobodno položenu ploču, crta plan prema liniji zatežućih sila, izvod i specifikaciju armature. Dimenzioniše konzolnu ploču, crta plan armature prema liniji zatežućih sila, izvod i specifikaciju armature. Dimenzioniše ploču sa prepustima, crta plan armature prema liniji zatežućih sila, izvod i specifikaciju armature. Dimenzioniše ploču ukliještenu na jednom kraju, crta plan armature prema liniji zatežućih sila, izvod i specifikaciju armature. Dimenzioniše kontinualnu ploču, crta plan armature prema liniji

- Razvija tačnost, sistematičnost preciznost i urednost.

Preporuke za izvođenje nastave pravougaonog poprečnog presjeka opterećene na savijanje. Vježba: - Dimenzionisanje AB slobodno položene ploče, plan, izvod i specifikacija armature. Vježba: - Dimenzionisanje AB konzolne ploče, plan, izvod i specifikacija armature. Vježba: - Dimenzionisanje AB ploče sa jednim prepustom, plan, izvod i specifikacija armature. Vježba: - Dimenzionisanje AB ploče ukliještene na jednom kraju a na drugom slobodno oslonjene, plan, izvod i specifikacija armature. Vježba: - Dimenzionisanje AB kontinualne ploče, plan, izvod i specifikacija armature.

73

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Formativni ciljevi

učenik zatežućih sila i izvod i specifikaciju armature. Proračun nosača prema transverzalnim silama - Računa napon - Poznaje proračun smicanja prema AB greda graničnoj pravougaonog transverzalnoj sili. poprečnog presjeka - Koristi propise o prema osiguranju od sila transverzalnim zatezanja za silama. granično stanje nosivosti pri uticaju graničnih transverzalnih sila. - Računa armaturu za primanje sila zatezanja. - Određuje položaj armature za prijem kosih sila zatezanja. Ploča sa rebrom - nosači T-presjeka - Dimenzioniše - Objašnjava proračun T-presjek za T-presjeka kada je slučaj kada je pritisnuta ploča. neutralna osa u - Objašnjava ploči. proračun - Dimenzioniše T-presjeka kada T-presjek za slučaj je pritisnuto rebro. kada je neutralna osa u rebru. - Zna proračun T-presjeka kada je pritisnuto rebro.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

Vježba: - Dimenzionisanje AB grede pravougaonog poprečnog presjeka, crtanje dijagrama glavnog napona zatezanja i osiguranje nosača armaturom.

Vježba: - Dimenzionisanje T-presjeka kada je pritisnuta ploča za zadati granični uticaj.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Marjanov, I. Stojiljković, Ž. Bojović: Beton za treći i četvrti razred građevinske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002. - Pravilnik za beton i armirani beton, 1987. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Pribor za crtanje, računar, projektor, projektno platno, grafoskop i folije za grafoskop. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Pismeno (pismeni zadatak: dva u toku školske godine, po jedan u polugodištu). - Ocjena vježbi.

74

- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer građevinarstva, konstruktivni smjer. 10. Povezanost predmeta Znanja - Dimenzionisanje elemenata na pritisak i savijanje - Crtanje elemenata konstrukcija opterećenih na pritisak i savijanje - Radni dijagram betona i čelika - Crtanje elemenata konstrukcija opterećenih na pritisak i savijanje

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Statika i otpornost - Vrste nosača, vrste materijala opterećenja i statički uticaji - Građevinske konstrukcije - Osnovni građevinski elementi (stubovi, grede, ploče) - Građevinski materijali - Osnovna svojstva betona i armature - Kompjuterske vježbe - Upotreba kompjuterskih programa

75

1.2.10. PROJEKTOVANJE 1. Naziv predmeta: PROJEKTOVANJE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

31 22 53

Ukupno

108 132 240

77 110 187

Vježbe: odeljenje se dijeli u grupe do 17 učenika. 3. Opšti ciljevi nastave - Razvijanje kreativnosti pri izradi projektne dokumentacije. - Razvijanje preciznosti i preglednosti u izradi projektne dokumentacije. - Razvijanje kulture stanovanja. - Sticanje vještine kombinovanja prostornih elemenata. - Sticanje vještine korišćenja arhitektonskih konstruktivnih elemenata. - Podizanje estetskih kriterijuma. - Sticanje znanja za uklapanje objekata u prirodno okruženje. - Upoznavanje sa značajem ekoloških standarda i propisa u građevinarstvu. - Upoznavanje sa tehničkim normativima za projektovanje stanova i stambenih zgrada. - Osposobljavanje za razradu projekta manje porodične kuće. - Osposobljavanje za razradu projekta višespratne stambene zgrade. - Osposobljavanje za samostalan rad.

76

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Arhitektonsko projektovanje - Razvija sposobnost - Upoznaje područja - Analizira uzajamni odnos i uticaj koja obuhvata povezivanja pojedinih područja arhitektonsko prostornih arhitektonskog projektovanje i vrijednosti u projektovanja. opisuje njihov arhitekturi. - Uočava uticaj međusobni odnos urbanističko od urbanizma, tehničkih uslova na projektovanja formiranju do enterijera. projektne dokumentacije. - Shvata doprinos enterijera ukupnoj vrijednosti objekta. Projektna dokumentacija - Razvija kreativnost - Upoznaje i - Uočava odnos preciznost, obrazlaže faze pojedinih faza sistematičnost, izrade projektne procesa preduzimljivost i dokumentacije. projektovanja od samostalnost u zamisli, preko radu. idejnih skica, do idejnog, glavnog i izvođačkog projekta. Pripremni radovi - Formira stav o - Shvata postupak - Upoznaje značaj i važnosti dobijenih dobijanja lokacije i sadržaj: informacija i uslove koje ona - projektnog njihovoj primjeni. sadrži. zadatka; - Određuje - investicionog mogućnosti programa; rješenja kroz datu - lokacije. veličinu, moguću - Objašnjava orijentaciju, prilaz podatke kroz fazu u odnosu prema grafičkog saobraćajnici, razmišljanja. geološkom sastavu terena i njegovom reljefu. - Analizira podatke o postojećoj mreži infrastrukture. Porodične zgrade - Razvija kulturu - Razlikuje i - Navodi podjele stanovanja. upoređuje porodičnih zgrada. - Razvija ekološku prednosti i - Obrazlaže svijest. nedostatke funkcionalne grupe 77

Preporuke za izvođenje nastave

Grafička vježba: - Prema datim uslovima crta lokaciju slobodne

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik višespratnih prostorija. stambenih zgrada. - Poznaje značaj - Uočava prednosti i „porodične nedostatke niskih teritorije“, kuće, stambenih zgrada. stana. - Nabraja podjelu stanova po veličini. Funkcionalne grupe stana - Skicira - Poznaje namjenu i funkcionalnu šemu veličinu pojedinih manjeg stana. prostorija i njihovo - Skicira funkcionalno funkcionalnu šemu grupisanje. stana srednje veličine. Analiza prostorija u stanu - Objašnjava položaj, - Rješava djelove stana pojedinačno: komunikacije, ulaza, predsoblja, povezanost. holova, dnevnog - Objašnjava boravka, dimenzionisanje trpezarija, prostora pojedinih za rad, kuhinja, prostorija sa ostava hrane, soba aspekta za spavanje, „dispozicije sanitarne namještaja“. grupacije. Otvorene površine - Rješava oblikovno i - Opisuje razlike i konstruktivno karakteristike: otvorene površine balkona, terase, stana. lođe, lođe - Razvija sposobnost balkona. povezivanja aktivnog odmora boravka i otvorenog prostora. Prateće prostorije - Upoznaje pomoćne - Rješava garažu za putničko vozilo i - podrumske pristupnu rampu. prostorije ostave za ogrijev, ostave alata i opreme, garaže. Analiza stambenih jedinica - Povezuje Opisuje karakteristike funkcionalne sa stambenih jedinica: oblikovnim - garsonjera; vrijednostima - jednosoban; stana.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave porodične kuće.

- Razvija kreativnost samostalnost i preduzimljivost u radu. - Razvija sposobnost uvažavanja tuđeg mišljenja. - Razvija predstavu o prostoru. - Razvija samostalnost i kreativnost.

Grafička vježba: - Rješava i crta osnovu grupacije dnevnog boravka i kuhinje. Grafička vježba: - Rješava i crta osnovu grupacije za pasivni odmor sa sanitarnim čvorom.

- Razvija ekološku svijest.

- Razvija sposobnost za prostorno predstavljanje.

78

Grafička vježba: - Rješava osnovu stana sa dispozicijom namještaja.

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik - jednoiposoban; - dvosoban. Tipovi izgradnje porodičnih kuća - Analizira - Objašnjava funkcionalnu tipove izgradnje povezanost grupa porodičnih kuća: sa oblikovnim - samostalna vrijednostima. porodična kuća; - Razrađuje - dvojna porodična projektni zadatak. kuća; - Crta funkcionalnu - porodična kuća u šemu. nizu; - Pravi skice. - poluatrijumske - Određuje kuće; orijentaciju. - atrijumske kuće. - Određuje površine. - Crta dispoziciju namještaja. Izrada projekta porodične kuće - Usvaja - Opisuje kako konstrukciju, prema datim materijalizuje urbanističko objekat, tehničkim primjenjuje uslovima i seizmičke propise. projektnom zadatku rješava dio - Analizira završnu obradu kroz projektne detalje. dokumentacije. - Uočava značaj saradnje sa “fazerima“.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija kreativnost i samostalnost u radu.

- Formira stav o važnosti propisa i njihovoj primjeni. - Razvija samokritičnost. - Razvija nivo estetskih kriterijuma.

Grafičke vježbe: Idejni projekat - Na osnovu date skice razrađuje: - Situaciju 1: 250; - sve osnove 1: 100; - presjek 1: 100; - fasade 1: 100; - tehnički opis. Glavni projekat - Na osnovu date skice razrađuje: - sve osnove 1: 50; - temelje 1: 50; - presjeke 1: 50; - fasade 1: 50; - predmjer; - detalji.

79

Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Višespratne stambene zgrade - Uočava mogućnosti - Upoznaje funkcionalnog stanovanje u rješenja kod zajedništvu. pojedinih tipova - Poznaje tipove objekata, izborom višespratnih materijala, stambenih zgrada i izborom njihove konstrukcije, karakteristike: primjenom - stambeni traktovi; standarda i mjere - stambeni blokovi. zaštite. Podjela višespratnica - Crta funkcionalnu - Navodi podjelu šemu stanova i višespratnica po komunikacija, broju stanova na određuje površine, - etaži: konstrukciju, - jedan stan na materijale, stepeništu; „rastere“. - dva stana na stepeništu; - tri i četiri stana na stepeništu; - pet i više stanova na spratu. - Analizira - Galerijski sistem funkcionalnost stanovanja tipične jedinice karakteristike stana kao „dupleks“ stanovi „porodične stambene kule, teritorije“. terasaste stambene zgrade. Poslovni prostor - Određuje sadržaj - Objašnjava poslovnog prostora. mogučnosti korišćenja - Uočava povezanost prizemlja i instalacija suterena za vodovoda i poslovne prostore. kanalizacije kroz - Poznaje etaže. mogućnosti konstruktivnog sklopa prizemlja i određuje način prenošenja opterećenja spratova. Komunikacije - Upoznaje - Analizira i određuje vertikalne sistem

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Proširuje znanje o standardima stanovanja i razvija kritički odnos u vrednovanju ostvarenih rješenja.

- Razvija predstavu o prostoru. - Razvija kreativnost i preduzimljivost.

Grafička vježba: - Rješava tipsku osnovu sprata sa dva, tri ili četiri stana, ucrtava raspored opreme i dispoziciju namještaja (1: 100).

- Formira stav o značaju povezivanja estetike i funkcije.

80

- Razvija odgovornost za predložena rješenja.

Grafička vježba: - Prema usvojenom rješenju sprata projektuje poslovni prostor u prizemlju.

- Razvija preciznost

Grafička vježba:

Informativni ciljevi i sadržaji učenik komunikacije: stepeništa, liftovi. - Upoznaje horizontalne komunikacije: ulazni prostori, hodnici i galerije.

Socijalizacijski ciljevi učenik u radu.

Formativni ciljevi učenik horizontalnih i vertikalnih komunikacija sa aspekta organizacije stana i njegovog udobnog i sigurnog korišćenja.

Zajedničke prostorije - Određuje sadržaj i - Navodi osnovne površine prostorija karakteristike, podrumske etaže. ulogu i raspored zajedničkih prostorija: okupljanje stanara, ostave za kolica i bicikla, sušionice veša, podrumske – stanarske ostave, garaže i prostorije za zajedničke instalacije. Društvene zgrade - Komentariše - Navodi podjelu i mogućnosti karakteristike funkcionalnog društvenih zgrada: rješenja kod - Administrativno pojedinih tipova upravne zgrade. objekata, - Objekti za izbor konstrukcije, zdravstvenu izbor materijala, zaštitu: primjenu - zdravstvene standarda i mjera stanice; zaštite. - domovi zdravlja. - Obrazovno vaspitne ustanove: - školski objekti; - predškolske ustanove. - Ugostiteljski objekti: - hoteli; - moteli; - restorani; - kafana i bar. Privredne zgrade - Navodi podjelu i - Pronalazi karakteristike konstruktivna privrednih zgrada: rješenja - industrijski objekti; industrijskih

Preporuke za izvođenje nastave - Razrađuje ulazni dio objekta (crta osnovu i presjek kroz stepenište).

Grafička vježba: - Razrađuje podrumsku etažu.

Grafička vježba: - Razrada dijela osnove škole: učionica; garderoba; sanitarne grupe; komunikacije (u razmjeri 1: 100). Grafička vježba: - Razrada dijela osnove motelske sobe (1: 100).

- Formira stav o važnosti propisa i njihovoj primjeni.

81

Grafička vježba: - Razrada projekta dijela osnove staje za goveda.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik - poljoprivredne zgrade.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik objekata. - Razlikuje vrste poljoprivrednih objekata i njihove osnovne karakteristike. Razrada projekta višespratne stambene zgrade - Razvija smisao za - Razrađuje - Objašnjava kako estetiku. projektni zadatak. prema datoj skici i - Crta funkcionalnu projektnom šemu. zadatku razraditi - Pravi skice. arhitektonski dio - Određuje projektne orijentaciju. dokumentacije višespratnice čiji se - Određuje površine. prizemni dio koristi - Crta dispoziciju kao poslovni namještaja. prostor. - Usvaja konstrukciju. - Materijalizuje objekat. - Primjenjuje seizmičke propise. - Analizira završnu obradu kroz detalje. - Uočava značaj saradnje sa „fazerima“.

Preporuke za izvođenje nastave

Grafička vježba: Idejni projekat Prema datoj skici razrađuje: - situaciju 1: 250; - sve osnove 1: 100; - presjek 1: 100; - fasade 1: 100; - tehnički opis. Glavni projekat - Na osnovu date skice razrađuje: - dio osnove temelja u razmjeri 1:50; - dio svih osnova u razmjeri 1:50; - dio presjeka u 1:50; - šeme stolarije; - karakteristične detalje.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - B. Ročkomanović: Elementi projektovanja sa razradom projekata za treći i četvrti razred građevinsko - tehničke škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - E. Nojfert: Ahitektonsko projektovanje, Građevinska knjiga, Beograd, 1968. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Stolovi za crtanje sa odgovarajućim priborom, table za crtanje sa odgovarajućim priborom za crtanje, računar, projektor, platno za projektor, časopisi i odgovarajući prospekti. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Pismene vježbe. - Ocjena grafičkih vježbi i projekata. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

82

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer arhitekture. 10. Povezanost predmeta Znanja - Materijalizacija objekta - Definisanje prostornih vrijednosti - Rad olovkom i drugim tehnikama - Konstruktivni elementi objekata visokogradnje - Definisanje prostornih vrijednosti

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Građevinski materijali - Izbor materijala, konstrukcije - Nacrtna geometrija - Izrada dijela projektne dokumentacije - Tehničko crtanje - Pravilno kotiranje, tehnička obrada crteža, formatizovanje - Građevinske konstrukcije - Konstruktivni sklop objekta - Kompjuterske vježbe

- Konstruktivni sistemi i njihovi elementi - Kućna mreža

- Statika i otpornost materijala - Kućne instalacije

- Predmjer i predračun

- Organizacija građenja

- Kućna mreža

- Projektovanje

83

- Izrada priloga projekta, obrada i izrada crteža, kotiranje - Opterećenje nosača - Rješavanje vodovoda i kanalizacije - Dokaznice mjera, jedinične cijene - Instalacije vodovoda i kanalizacije

1.2.11. KUĆNE INSTALACIJE 1. Naziv predmeta: KUĆNE INSTALACIJE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

33 33

Ukupno

66 66

33 33

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa instalacijama vodovoda i kanalizacije u objektima visokogradnje. - Upoznavanje sa problematikom načina odvođenja otpadnih voda iz objekta. - Upoznavanje sistema odvođenja atmosferske vode. - Upoznavanje o povezivanju elemenata vodovoda i kanalizacije. - Osposobljavanje za razradu projektne dokumentacije vodovoda i kanalizacije. - Osposobljavanje za obavljanje poslova nadzora u izvođenju instalacija vodovoda i kanalizacije na osnovu tehničke dokumentacije za manje objekte. - Osposobljavanje za provjeravanje atesta i vršenja kontrole ispravnosti mreže pod pritiskom. - Osposobljavanje za samostalan rad.

84

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Uvod - Upoznaje sve vrste - Crta grafičke oznake za sve instalacija u instalacije u objektima objektima visokogradnje. visokogradnje. - Upoznaje - Razlikuje grupisanje kućnih instalacije prema instalacija. grafičkim oznakama. Kanalizacija - Razvija sposobnost - Upoznaje značaj - Uočava značaj za predstavu o instalacija poštovanja propisa prostoru. kanalizacije u o projektovanju objektima. kanalizacione - Upoznaje kućnu mreže. kanalizaciju. - Razlikuje i pravilno - Upoznaje razvrstava kanalizacione cijevi materijal za (materijal, način dvorišnu i kućnu postavljanja, kanalizacionu nagib). mrežu. - Objašnjava - Crta i računa spajanje nagibe dvorišne i kanalizacionih kućne cijevi. kanalizacione - Opisuje vođenje mreže sa svim cijevi kroz objekat. pratećim objektima (reviziona okna i kaskade). - Razlikuje različite planove i zna da ih pročita. Sanitarni uređaji - Razvija preciznost - Objašnjava i navodi - Crta pravilan raspored sanitarnih vrste sanitarnih u radu. uređaja u uređaja. kupatilima, - Objašnjava WC-u i kuhinjama. pravilan raspored - Primjenjuje sanitarnih uređaja savremene u mokrim kanalizacione čvorovima. materijale. - Crta kanalizacone blokove po etažama. - Crta horizontalni razvod ispod kote 85

Preporuke za izvođenje nastave Vježbe: - Crtanje grafičkih oznaka instalacija u objektima.

Vježbe: - Izrada šeme kanalizacione mreže u objektima.

Vježbe: - Izrada šeme rasporeda sanitarnih uređaja u prostorijama (kupatilima, WC-u, kuhinjama). Projektni elaborat: - Manji stambeno poslovni objekat, kanalizacione instalacije. (kompjuterska

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik podruma ili kote prizemlja za objekte bez podruma. - Crta razvijene presjeke vertikala. - Crta presjeke kroz glavni kolektor. - Razlikuje relativnu i apsolutnu kotu. - Razlikuje metode ispitivanja ispravnosti kanalizacione mreže. Atmosferska kanalizacija - Crta načine - Upoznaje odvođenja problematiku atmosferske vode s odvođenja kosih i ravnih atmosferske vode. krovova.

Preporuke za izvođenje nastave obrada).

- Razvija preciznost u radu.

Vježbe: - Izrada šeme odvođenja atmosferske vode. Projektni elaborat: - Manji stambeno poslovni objekat, vodovodne instalacije. (kompjuterska obrada).

- Crta načine odvodnjavanja iz dvorišne mreže. - Razlikuje savremene materijale za atmosfersku kanalizaciju. Aparati i armature za vodovodnu mrežu - Crta šeme - Upoznaje snadbijevanja savremene objekata vodom. materijale, aparate - Crta šeme i armature za provođenja hladne vodovodnu mrežu. i tople vode za mokre čvorove. - Crta vodomjere i shvata njihov značaj. - Crta šeme dvorišne mreže dopriključka na ulični kanal. - Crta izometrijsku šemu vodovoda. - Razlikuje vodovodni materijal, aparate i armature.

- Razvija preciznost, sređenost i preglednost.

86

Vježba: - Izrada šeme vodovodne mreže u objektu i prostorijama.

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Aparati i armature za protivpožarnu mrežu (hidrantska mreža) - Razvija - Uočava značaj - Upoznaje pojam i protivpožarne značaj odgovornost u zaštite. protivpožarne radu. - Crta šemu zaštite. protivpožarne - Upoznaje zaštite. savremene aparate i armature za protivpožarnu zaštitu.

Preporuke za izvođenje nastave Vježba: - Izrada šeme protivpožarne zaštite.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - B. Blagojević: Kućne instalacije u zgradama, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1996. - V. Stanojević, M. Zoroje: Kućne instalacije, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2007. - M. Radonić: Vodovod i kanalizacija u zgradama, Građevinska knjiga, Beograd, 1980. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar, grafoskop, folije za grafoskop, projektor i projektno platno. 7. Obavezni oblici provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Pismeno (pismeni zadatak: dva u toku školske godine, po jedan u polugodištu). - Ocjena vježbi i projektnog elaborata. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer arhitekture; - diplomirani inženjer građevine - hidrotehnički smjer.

87

10. Povezanost predmeta Znanja - Infrastruktura -

Obrada projekta Vodovod i kanalizacija Projektna dokumentacija Sanitarni uređaji Aparati i armature za vodovodnu mrežu - Aparati i armature za protivpožarnu zaštitu - Infrastruktura

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Urbanizam - Uslovi lokacije -

Nacrtna geometrija Projektovanje Tehničko crtanje Građevinski materijali

- Urbanizam

88

-

Kućna mreža Kućna mreža Tehnička obrada crteža Metali i legure Plastične mase Boje, lakovi, kitovi Materijali u funkciji zaštite elemenata - Uslovi lokacije

1.2.12. PREDUZETNIŠTVO 1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

40 40

Ukupno

66 66

26 26

3. Opšti ciljevi nastave - Razvijanje preduzetničke sposobnosti. - Sticanje znanja o razvoju biznis ideje. - Sticanje znanja o izradi biznis plana. - Sticanje znanja i vještina za osnivanje privrednog društva. - Sticanje znanja i vještina za upravljanje malim privrednim društvom. - Osposobljavanje za rad u timu. - Osposobljavanje za primjenu moderne vrste komunikacije. - Osposobljavanje za prezentovanje rezultata rada uz pomoć savremenih tehnologija.

89

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Biznis ideja i biznis plan - Suočavajući - Upoznaje pojam - Razvija kreativnost argumente kritički biznis ideja. u radu. procjenjuje - Opisuje nastanak - Razvija sposobnost kvalitet poslovne biznis ideje. postizanja ideje u skladu sa - Nabraja i kompromisa. postulatima opredjeljuje se za - Razvija tržišnog poslovnu ideju. odgovornost u poslovanja. - Nabraja moguće radu. - Uviđa važnost vrste djelatnosti. - Razvija stručnost. izrade biznis plana - Uočava važnost - Opisuje pojam u kontekstu biznis plan. očuvanja zdrave obezbjeđivanja - Upoznaje pojmove: životne sredine. podrške, kako vizija, misija, - Razvija marljivost i unutar samog strategija, ciljevi. preciznost u radu. privrednog društva - Upoznaje postupak tako i od strane istraživanja tržišta. eksternih partnera - Upoznaje pojmove: (investitora, marketing plan i kreditora). plan prodaje. - Razlikuje pojmove: - Opisuje elemente vizija, misija, finansijskog plana strategija. privrednog društva. - Kroz primjere - Objašnjava obrazlaže ciljeve neophodnost privrednog društva. očuvanja životne sredine. - Kroz primjere, - Rezimira biznis obrazlaže postupak plan. istraživanja tržišta - Prezentuje biznis na novom plan. primjeru. - Izvodi zaključke o potencijalnoj konkurenciji. - Izvodi zaključak o potencijalnim kupcima / korisnicima usluga. - Vrši opis proizvoda / usluga. - Uviđa značaj sprovođenja kontrole kvaliteta proizvoda / usluga. - Kroz primjere obrazlaže elemente finansijskog plana privrednog društva.

90

Preporuke za izvođenje nastave - Poželjno je učenicima ukazati na primjere. - Organizovati prisustvo predstavnika realnog privrednog društva. - Primjena tehnika za unapređenje razmišljanja, npr. Eksperiment Šest šešira. - Kao model može da posluži biznis plan realnog privrednog društva. - Pripremiti integralnu cjelinu od elemenata biznis plana.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik - Sarađuje kod izrade plana očuvanja životne sredine za konkretno privredno društvo. - Oblikuje dinamiku realizacije biznis plana. - Kritički procjenjuje slabosti sačinjenog biznis plana. Osnivanje privrednog društva Ime privrednog društva - Opredjeljuje se za - Nabraja moguća ime privrednog rješenja za ime društva u skladu sa privrednog društva. propisima i poštujući principe jednostavnosti i jedinstvenosti. Vizuelni identitet privrednog društva - Upoznaje elemente - Oblikuje vizuelni i značaj identitet oblikovanja privrednog društva. vizuelnog identiteta privrednog društva. Registracija privrednog društva - Upoznaje postupak - Popunjava registracije formulare za privrednog društva. registraciju privrednog društva. - Opisuje moguće oblike - Sprovodi aktivnosti organizovanja na pribavljanju privrednog društva. pečata i štambilja. Otvaranje računa kod poslovne banke - Popunjava - Opisuje postupak formulare za otvaranja računa otvaranje računa kod poslovne kod poslovne banke. banke. - Obavlja postupak otvaranja računa kod poslovne banke. Poslovni kodeks preduzeća - Upoznaje pojam poslovni kodeks privrednog društva.

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija logičko mišljenje i sposobnost za pravilno rasuđivanje i zaključivanje.

- Rad u grupama: učenici predlažu moguća rješenja a nakon toga, kroz diskusiju, donose odluku.

- Stiče radne navike.

- Rad na računaru: učenici koriste programe za obradu teksta i slika.

- Izrada organograma privrednog društva.

- Popunjava formulare za otvaranje računa

91

Informativni ciljevi i sadržaji učenik - Nabraja elemente poslovnog kodeksa.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik kod poslovne banke. - Obavlja postupak otvaranja računa kod poslovne banke. Organizaciona struktura privrednog društva - Upoznaje tipove - Pronalazi sličnosti i organizacione razlike između strukture različitih tipova privrednog društva. organizacionih struktura privrednog društva. Rad u sektorima i poslovanje privrednog društva - Pronalazi sličnosti i - Razvija sposobnost - Upoznaje različite snalaženja u razlike u nivoima nivoe upravljanja hijerarhiji upravljanja privrednim socijalnih odnosa. privrednim društvom. društvom. - Upoznaje postupak - Popunjava prijavu zasnivanja radnog o slobodnom odnosa u radnom mjestu. privrednom - Učestvuje u izradi društvu. jednostavnog - Upoznaje postupak godišnjeg izrade godišnjeg izvještaja o radu. izvještaja o radu. Služba opštih poslova - Nabraja i opisuje aktivnosti u okviru službe opštih poslova.

Sektor Marketing - Upoznaje pojam marketinga. - Opisuje postupak istraživanja tržišta. - Upoznaje pojam i elemente marketing miksa: proizvod, cijena, promocija i

Preporuke za izvođenje nastave

- Kao model može da posluži konkurs za prijem u radni odnos objavljen u dnevnoj štampi.

- Obavlja usmenu i pisanu komunikaciju unutar privrednog društva i sa eksternim partnerima. - Tehnički održava internet sajt privrednog društva. - Šalje i prima poštu i druge službene materijale.

- Razvija spremnost i sposobnost za saradnju. - Razvija odgovornost u radu.

- Rad u grupama od tri do pet učenika. - Upotrebljava kancelarijsku opremu (telefon, faks, fotokopir aparat, skener, štampač).

- Kroz primjere obrazlaže strukturu asortimana proizvoda / usluga. - Sprovodi postupak formiranja cijene proizvoda / usluga. - Kroz primjere obrazlaže važnost i

- Razvija komunikativnost, efikasnost u radu, marljivost i preciznost.

- Rad na računaru: učenici koriste programe za obradu teksta i slika, kao i programe za elektronsku komunikaciju.

92

Informativni ciljevi i sadržaji učenik distribucija.

Sektor komercijala - Upoznaje vrste i elemente dokumentacije koja prati poslove nabavke i prodaje.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik načine promocije. - Upoređuje moguća rješenja za reklamni slogan i reklamnu poruku privrednog društva. - Upoređuje moguće forme i sadržaje reklamnog materijala. - Planira način reklamiranja privrednog društva, odnosno proizvoda / usluge. - Kroz primjere obrazlaže moguće načine distribucije.

Preporuke za izvođenje nastave - Izrada reklamnog materijala.

- Razvija analitičko mišljenje.

- Izrađuje ponudu, porudžbenicu, predračun, upit, račun i ostala dokumenta iz oblasti poslova nabavke i prodaje.

Sektor finansija i računovodstvo - Kroz primjere - Opisuje postupak obrazlaže način obračuna zarada. obračuna zarada, - Opisuje način poreza i doprinosa, obračuna poreza i doprinosa. - Obavlja - Upoznaje blagajničke blagajničke poslove. poslove. - Obavlja poslove - Upoznaje postupak plaćanja dospjelih plaćanja dospjelih obaveza i naplate obaveza i naplate dospjelih dospjelih potraživanja. potraživanja.

- Razvija tačnost, preciznost i urednost. - Razvija odgovornost u radu.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - V. Vukotić: Preduzetništvo i biznis, Ekonomski fakultet, Podgorica, 1996. - J. Manojlović, S. Ignjatović: Poslovna i službena korespondencija za I razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005. - D. Bogdanović, G. Ivanišević: Osnovi ekonomije za I razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - D. Dragiđić, B. Ilić, B. Medojević, M. Pavlović: Osnovi ekonomije za II razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.

93

- R. Rajović: Osnovi prava za I razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - Publikacija „Moj biznis“, Montenegro Biznis Alijansa, Podgorica, 2004. - H. Potit: Kako započeti sopstveni biznis, CID, Podgorica, 1997. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Učionica sa najmanje pet računara snabdjevenih adekvatnom programskom opremom, fax, telefon, skener, štampač i fotokopir aparat. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Ocjena pismenih vježbi. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani ekonomista. 10. Povezanost predmeta Znanja - Rad u sektorima i poslovanje privrednog društva

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Organizacija građenja - Predmjer, predračun i obračun građevinskih radova

94

1.2.13. PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 72 72 72 66 282

Ukupno 72 72 72 66 282

Praktična nastava: odeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika. 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje zidarskih radova u sistemu gradnje. - Sticanje znanja o pravilnom izboru materijala. - Upoznavanje pravilnog korišćenja mašina, alata i pribora za rad. - Osposobljavanje za izvođenje zidarskih radova, malterisanja, izvođenja radova hidroizolacije, montaže i demontaže skela. - Upoznavanje tesarskih radova. - Izvođenje tesarskih veza, oplata stubova i modela jednostavnih krovova. - Upoznavanje keramičkih radova. - Osposobljavanje za izvođenje keramičkih radova. - Upoznavanje značaja radova sistema suve gradnje. - Osposobljavanje za pravilan izbor materijala za oblaganje i zaštitu prostora i konstrukcije u sistemu suve gradnje. - Osposobljavanje za ugradnju drvene i metalne konstrukcije. - Upoznavanje instalacija vodovoda i kanalizacije u objektima visokogradnje. - Upoznavanje sa problematikom načina odvođenja otpadnih voda iz objekta. - Upoznavanje o povezivanju elemenata vodovoda i kanalizacije. - Osposobljavanje za praćenje sanacije instalacija vodovoda i kanalizacije. - Osposobljavanje za održavanje instalacija vodovoda i kanalizacije. - Osposobljavanje za primjenu sredstava zaštite na radu i protivpožarne zaštite. - Shvatanje značaja upotrebe gradjevinskih normi. - Osposobljavanje za samostalan rad.

95

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Zidarski alat, pribor i sredstva - Zna upotrebu - Razvija pozitivan - Poznaje alat, stav prema pribor i sredstva za alata, pribora i zanimanju. rad. sredstava za rad. - Poznaje održavanje - Provjerava alata. ispravnost alata. Materijali za zidanje - Razvija - Zna vrste opeke i - Poznaje opeku. sistematičnost u dimenzije. radu. - Zna podjelu - Poznaje blokove. blokova i dimenzije (opekarski blokovi, betonski blokovi, laki blokovi). Spravljanje maltera - Razvija radne - Spravlja cementni - Objašnjava navike, disciplinu i malter 1:3. spravljanje i odgovornost u - Spravlja produžni upotrebu maltera timskom radu. krečno cementni za zidanje i malter 1:2:6. malterisanje. - Spravlja produžni gipsno - krečni 1: 3:9 malter. - Spravlja malter ručno i mašinski. Organizacija radnog mjesta - Priprema materijal - Razvija urednost, - Poznaje tačnost i i alat za rad. organizaciju radnog sistematičnost u - Pravi raspored mjesta. radu. materijala i alata. - Obilježava prema zadatoj skici ili crtežu. - Održava radno mjesto. Osnove mjerenja pri zidanju - Razvija rutinu, - Vizira pomoću - Objašnjava osnove brzinu i tačnost. ravnjače. mjerenja pri - Vizira viskom. zidanju. - Određuje pravac pomoću kolčeva. - Određuje ravan pomoću krstova. - Određuje pravi ugao. Zidanje opekom - Poznaje osnovna - Zida zid - Razvija 96

Preporuke za izvođenje nastave

Vježba: - Priprema potreban alat i materijal za određenu poziciju rada, pravilno ih raspoređuje, čita skicu ili crtež i obilježava poziciju prema tome.

- Posjeta gradilištu.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik pravila zidanja zidova.

Socijalizacijski ciljevi učenik kreativnost. - Stiče odgovornost u timskom radu.

Formativni ciljevi

učenik dužnjačkom vezom debljine ½ opeke ili jedne opeke jednom. - Objašnjava zidanje - Zida zid vezačkom stubova. vezom debljine ½ - Objašnjava zidanje opeke ili jedne lukova. opeke jednom. - Objašnjava zidanje - Zida zid običnom ili parapeta. blok vezom debljine ½ opeke ili jedne opeke jednom. - Zida zid krstastom vezom debljine ½ opeke ili jedne opeke jednom. - Zida zid gotskom vezom. - Zida: - završavanje zidova; - sučeljavanje zidova; - suticanje zidova; - ukrštanje zidova. - Izvodi otvore za vrata i prozore. Zidanje zidova blokovima - Zida: - Poznaje zidanje pregradnih zidova. - pregradne zidove giter blokovima; - Poznaje zidanje - noseće zidove giter nosećih zidova. blokovima; - Poznaje zidanje - fasadne zidove uz fasadnog zida. upotrebu fazonskih komada. Zidanje dimnjačkih i ventilacionih kanala - Zida: - Poznaje pravila za zidanje dimnjačkih - dimnjački kanal tipa „Šunt“; i ventilacionih - ventilacioni kanal kanala. tipa „Šunt. - Objašnjava način vođenja kanala. Hidroizolacija - Poznaje materijale - Zna materijale za izvođenje izolacije za izolaciju od od vlage. vlage. - Izvodi slojeve za - Objašnjava horizontalnu izvodjenje izolaciju zida od horizontalne vlage. izolacije zidova od 97

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija radne navike i disciplinu.

- Posjeta gradilištu.

- Razvija tačnost, sistematičnost i preciznost.

- Posjeta gradilištu.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik vlage. - Objašnjava izvodjenje vertikalne izolacije zidova od vlage. Malterisanje - Poznaje pravila malterisanja. - Objašnjava unutrašnje malterisanje. - Objašnjava grubo malterisanje i dersovanje. - Opisuje glatko malterisanje i gletovanje. - Objašnjava izradu ivica. - Objašnjava malterisanje špaletni. - Objašnjava malterisanje plafona. - Objašnjava spoljašnje malterisanje. - Objašnjava mašinsko malterisanje unutrašnjih i spoljašnjih zidova.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik - Izvodi vertikalnu izolaciju zida od vlage.

- Primjenjuje pravila za malterisanje. - Zna vrste maltera za unutrašnje malterisanje. - Obavlja grubo malterisanje zidova. - Obavlja dersovanje. - Obavlja glatko malterisanje zidova. - Obavlja gletovanje. - Obavlja izradu ivica. - Obavlja malterisanje špaletni. - Obavlja malterisanje plafona. - Zna materijale za malterisanje fasade. - Zna način rada sa mašinskim malterom.

- Razvija rutinu, brzinu i preciznost u radu.

Upotreba skele - Poznaje vrste skela. - Objašnjava upotrebu skele.

- Montira zidarsku i cjevastu skelu. - Demontira zidarsku i cjevastu skelu. - Obavlja čišćenje skele. Predmjer zidarskih radova - Računa potrebne - Objašnjava količine radova za proračun potrebnih razne debljine količina zidarskih zida. radova za razne - Čita opis zidarskih debljine zida. radova. - Poznaje opis zidarskih radova. Zaštita na radu - Poznaje mjere - Primjenjuje mjere

Preporuke za izvođenje nastave

- Posjeta gradilištu.

- Posjeta gradilištu.

- Razvija osjećaj 98

Informativni ciljevi i sadržaji učenik zaštite radnika na radu.

Socijalizacijski ciljevi učenik odgovornosti za sebe i svoju okolinu.

Formativni ciljevi učenik lične zaštite i zaštite životne sredine.

99

Preporuke za izvođenje nastave

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i sadržaji učenik Tesarske veze - Upoznaje tesarske radove. - Poznaje materijal za tesarske radove. - Poznaje drvenu građu za izradu tesarskih veza. - Poznaje jednostavne tesarske veze. - Poznaje alat i pribor za tesarske radove. - Poznaje mjere zaštite na radu.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Uočava važnost organizacije radnog mjesta. - Razvija preciznost u radu.

- Posjeta gradilištu. - Prema zadatom radioničkom crtežu izvodi jednostavne tesarske veze.

- Razvija preciznost i ekonomičnost. - Razvija kritički odnos prema radu.

- Posjeta gradilištu.

Formativni ciljevi učenik

- Sortira drvenu građu. - Uočava greške kod drvene građe. - Razlikuje tesarske veze. - Crta radioničke crteže za jednostavne tesarske veze. - Vrši odabir materijala, alata i pribora za mjerenje i za izvođenje tesarskih veza. - Priprema radno mjesto, raspoređuje odabrani alat, pribor i materijal potreban za izvođenje zadatka. - Prenosi mjere sa crteža, na prethodno definisan materijal. - Izvodi jednostavne tesarske veze. - Uočava greške kod izvedenih tesarskih veza. - Čisti radno mjesto i radionicu. - Primjenjuje mjere zaštite na radu. Izrada drvene oplate za stub - Crta radioničke - Poznaje drvenu crteže planova građu za izradu oplate za stub. oplata. - Pravi specifikaciju - Poznaje potrebnog jednostavne veze materijala, alata i drvene građe pribora za - Poznaje klasične mjerenje. oplate za - Vrši odabir alata i jednostavne

100

Informativni ciljevi i sadržaji učenik konstruktivne elemente: - stub; - greda; - nadvratnik; - nadprozornik; - serklaž. - Poznaje alat i pribor za tesarske radove. - Upoznaje mašine za obradu drveta. - Poznaje mjere zaštite na radu.

Formativni ciljevi

učenik pribora za mjerenje i za izvođenje. - Priprema radno mjesto: raspoređuje odabrani alat, pribor i materijal potreban za izvođenje zadatka. - Prenosi mjere sa crteža, na prethodno definisan materijal. - Izvodi oplatu stuba. - Čisti radno mjesto i radionicu. - Primjenjuje mjere zaštite na radu. Izrada drvene krovne konstrukcije - Crta radionički - Poznaje drvenu crtež plana za građu za izradu model krovne krovne konstrukcije. konstrukcije. - Pravi specifikaciju - Poznaje potrebnog jednostavne veze materijala, alata i drvene građe. pribora za - Poznaje alat i mjerenje. pribor za tesarske - Vrši odabir alata i radove. pribora za - Upoznaje mašine mjerenje i za za obradu drveta. izvođenje. - Poznaje mjere - Priprema radno zaštite na radu. mjesto: raspoređuje odabrani alat, pribor i materijal potreban za izvođenje zadatka. - Prenosi mjere sa crteža, na prethodno definisan materijal. - Izrađuje model krovne konstrukcije. - Čisti radno mjesto i

101

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave - Prema zadatom radioničkom crtežu izvodi drvenu oplatu za stub.

- Prema zadatom radioničkom crtežu izvodi model za jednostavnu drvenu krovnu konstrukciju.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik radionicu. - Primjenjuje mjere zaštite na radu.

102

Preporuke za izvođenje nastave

Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Alat za oblaganje zidova - Identifikuje alat i - Navodi alat, pribor i pravi mašine i pribor za spisak. rad. - Održava alat, - Objašnjava pribor i mašine. primjenu i način održavanja alata, pribora i mašina. Pripremni radovi u radionici - Opisuje stanje zida - Vrši provjeru vertikalnosti, prije oblaganja pravog ugla i određenim kvaliteta materijalom. omalterisanog zida. - Opisuje stanje poda. - Vrši provjeru horizontalnosti poda. - Određuje nagib poda prema slivnoj poziciji (slivnik, kanal... ). Oblaganje zida keramičkim pločicama - Izrađuje katalog - Objašnjava kriterijuma postupke kvaliteta. postavljanja zidnih keramičkih pločica, - Izrađuje radionički crtež. ukrasnih bordura i - Pravi specifikaciju lomljenih pločica. potrebnog materijala, pribora - Poznaje materijal i alata za izvođenje za lijepljenje keramičkih radova. pločica: - cementni malter; - Vrši odabir alata, - krečni malter; pribora i pribora za - keramičko ljepilo. mjerenje. - Priprema radno mjesto: raspoređuje alat i pribor. - Procjenjuje kvalitet omalterisanog zida. - Procjenjuje kvalitet neomalterisanog zida. - Priprema keramičke pločice: sortiranje i kvašenje.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Uočava važnost organizacije radnog mjesta.

- Uočava važnost organizacije radnog mjesta.

- Razvija preciznost, brzinu i samostalnost u radu.

103

- Posjeta gradilištu.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Uvod u suvu gradnju - Objašnjava značaj i ulogu suve gradnje u izradi objekata visoke gradnje. - Upoznaje način

Formativni ciljevi učenik - Priprema vezivo. - Prema radioničkom crtežu vrši postavljanje pločica od prvog reda i reda odvojenog od poda za debljinu podne podloge. - Postavlja pločice od drugog reda, odvojenog gredicom za visinu keramičke pločice. - Postavlja keramičke pločice „na prevez“ i „fuga na fugu“. - Postavlja keramičke pločice na oble površine (stubove). - Postavlja ukrasne bordure. - Obrađuje pločice oko instalacija. - Postavlja zaštitne lajsne na ivice zidova. - Priprema materijal za obradu spojnica. - Postavlja fugomal na spojnice. - Čisti keramičke pločice, alat, pribor, radno mjesto i radionicu. - Provjerava i ocjenjuje kvalitet izvedenih radova prema katalogu kriterijuma kvaliteta. - Primjenjuje mjere zaštite na radu. - Razlikuje gipsane kartonske ploče, - Sortira i slaže gipsane kartonske ploče.

104

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i sadržaji učenik dobijanja GKP-a (gips kartonskih ploča). Suvo malterisanje - Objašnjava postupke suvog malterisanja. - Navodi alat i pribor za izradu suvog malterisanja. - Objašnjava slojeve gips kartonskih ploča. - Objašnjava mjere zaštite na radu.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik - primjenjuje mjere zaštite na radu.

- Razvija preciznost - Priprema podlogu u radu. za suvo malterisanje. - Mjeri, reže i ugrađuje gips kartonsku ploču na pripremljeni zid. - Spravlja lijepak i nanosi ga na gips kartonsku ploču. - Izrađuje oblogu stubova i greda od gips kartonskih obloga u lijepku. - Izrađuje crteže i detalje za suvo malterisanje. Oblaganje zidova, stubova i greda sa podkonstrukcijom - Mjeri i razmjera Objašnjava: elemente za - Crteže i skice za oblaganje zidova, oblaganje gips stubova, kartonskim greda i sl. . pločama na drvenoj i metalnoj - mjeri, ocrtava, reže i utvrdjuje CD podkonstrukciji. i UD profile sa - Vrste gips odgovarajućim kartonskih ploča. spojnim - Konstruktivne elementima. elemente objekta: zidovi, stubovi i grede. - Drvenu i metalnu podkonstrukciju. - CD i UD profile i spojne elemente profila i GKP-a. - Mjere zaštite na radu. Izrada pregradnih zidova na metalnoj i drvenoj podkonstrukciji - Montira pregradni Upoznaje: zid na jednostruku - Vrste CD i UW metalnu profila. podkonstrukciju sa - Skice i crteže jednostrukom pregradnih zidova oblogom. od GKP-a. - Propisno rukuje - Jednostruku alatom i priborom. metalnu 105

Preporuke za izvođenje nastave

- Posjeta gradilištu.

- Posjeta gradilištu.

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik podkonstrukciju sa jednostrukom, dvostrukom i trostrukom oblogom. - Mjere zaštite na radu. Izrada plafona od gipsanih kartonskih ploča - Mjeri i razmjerava Objašnjava: plafonsku površinu. - Gips kartonske ploče za plafonske - Rukuje alatom i površine. propisno ga koristi - Metalne profile i pri izradi plafona. spojne elemente za - Montira metalnu plafonsku podkonstrukciju od podkonstrukciju. CD i UD profila. - Spušteni plafon u - Montira gips nivou. kartonsku oblogu - Spušteni plafon u na metalnoj kasakadi. podkonstrukciji. - Kasetirane plafone. - Primjenjuje mjere zaštite na radu. - Mjere zaštite na radu.

Socijalizacijski ciljevi učenik

- Razvija smisao za kreativnost.

106

Preporuke za izvođenje nastave

Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Instalacije kanalizacije u objektima visokogradnje - Crta šeme cijevne - Objašnjava kanalizacione komunalnu mreže. kanalizaciju (vrste, šeme, cijevna mreža i komunalne otpadne vode). Kanalizacioni materijali - Razvija preciznost - Siječe - Objašnjava vrste u radu. kanalizacione kanalizacionih cijevi. cijevi i fazonskih - Izrađuje spojeve komada. kod kanalizacionih cijevi. Djelovi kanalizacione mreže - Crta kućnu - Poznaje kućnu kanalizacionu kanalizaciju (vrste, mrežu. kućna cijevna - Određuje šta čini mreža, priključni kućni dio mreže, kanal, dvorišna i dvorišni dio mreže, drenažna mreža). priključak na ulični - Opisuje postupak vod. izrade - Izrađuje podlogu u kanalizacione kanalizacionom mreže (radovi u rovu za zemlji, radovi u postavljanje zgradi, ispitivanje kanalizacione kanalizacije na cijevi. procurivanje, - Kontroliše postupak higijenska i ispitivanja tehnička zaštita kanalizacije na kanalizacije). procurivanje. - Izvodi higijensko tehničku zaštitu (oblaganje kanalizacionih cijevi). Sanitarni uređaji - Objašnjava - Crta sanitarne postavljanje uređaje i njihov sanitarnih uređaja. priključak na instalacije "V" i "K". Dimenzionisanje kanalizacione mreže - Proračunava i - Objašnjava osnove dimenzioniše proračuna i kanalizacionu dimenzionisanja mrežu. kanalizacione mreže.

107

Preporuke za izvođenje nastave

- Crta osnovu i presjek kanalizacione mreže za manji objekat.

- Posjeta gradilištu ispitivanje kanalizacije na procurivanje.

- Proračunava i dimenzioniše kanalizacionu mrežu za manji individualni stambeni objekat.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik Vodovodni materijal - Nabraja i opisuje vodovodni materijal (vodovodne cijevi, fazonski komadi, armature i aparati).

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik

- Izrađuje lozu (navoj) za čelične pocinkovane cijevi kućne vodovodne mreže. - Spaja plastične vodovodne cijevi aparatom. - Identifikuje vodovodne aparate i armature (slavine, ventile, zatvarače). Instalacije vodovoda u objektima visokogradnje - Razvija osjećaj za - Objašnjava sisteme - Upoređuje i prostor. razrađuje šeme i šeme vodovoda komunalnog i (komunalni i pojedinačnog pojedinačni). vodovoda. - Poznaje kućnu vodovodnu mrežu i - Crta šemu vodovodne mreže. kućni priključak. - Povezuje kućnu - Opisuje postupak vodovodnu mrežu izvođenja na dvorišnu vodovodne mreže vodovodnu mrežu. (radovi u zemlji, - Kontroliše postupak radovi u zgradi, ispitivanja ispitivanje vodovoda na vodovoda na pritisak. pritisak, higijenska - Zna higijensku i i tehnička zaštita tehničku zaštitu vode). vode. Dimenzionisanje vodovodne mreže - Razvija preciznost i - Proračunava i - Objašnjava osnove odgovornost u dimenzioniše proračuna i radu. vodovodnu mrežu. dimenzionisanja vodovodne mreže. Specijalna postrojenja - Navodi i objašnjava specijalna postrojenja (požarni vodovod, fontane, bazeni za kupanje, snabdijevanje vodom skloništa).

Skicira specijalna postrojenja (fontane, bazeni za kupanje).

108

Preporuke za izvođenje nastave

- Izrada izometrijske šeme za manji individualni stambeni objekat. - Posjeta gradilištu ispitivanje vodovodne mreže na pritisak.

- Proračunava i dimenzioniše vodovodnu mrežu za manji individualni stambeni objekat.

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Prečišćavanje otpadnih voda - Zna postupke - Poznaje otpadne prečišćavanja vode (postupak otpadnih voda. hlađenja - Analizira uređaje otpadne vode, za prečišćavanje neutralizacija, otpadnih voda dezinfekcija, (mehaničke, deratizacija). biološke i fekalne - Nabraja sisteme za jame). prečišćavanje otpadnih voda. Uređaji za toplu vodu - Objašnjava uređaje - Crta za manji stambeni objekat, za toplu vodu kao i na odgovarajućim zaštitu instalacija. osnovama, raspored sanitarnih uređaja, izometrijsku šemu vodovoda, osnovu i presjek kanalizacije. Prefabrikovane instalacije - Crta - Opisuje prefabrikovane prefabrikovane instalacione instalacije blokove i sanitarne vodovoda i ćelije. kanalizacije (instalacijski blokovi i sanitarne ćelije). Sanacija i održavanje instalacija vodovoda i kanalizacije - Razvija - Obrazlaže postupke - Zna postupke odgovornost u sanacije i sanacije instalacija radu. održavanja vodovoda i instalacija kanalizacije vodovoda i kanalizacije. Kalkulacija za instalacije vodovoda i kanalizacije - Koristi građevinske - Objašnjava norme za vodovod i građevinske norme kanalizaciju. za vodovod i - Računa količine kanalizaciju, kao i potrebnih izradu kalkulacija materijala za za vodovod i vodovod i kanalizaciju. kanalizaciju.

109

Preporuke za izvođenje nastave

- Posjeta gradilištu. - Popravke kućnih instalacija.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - S. Krunić, G. Mladenović, S. Mladenović, Lj. Krunić: Osnovni građevinski radovi I deo, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1988. - B. Blagojević: Građevinske konstrukcije, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2006. - Normativi i standardi rada u građevinarstvu, Građevinska knjiga, Beograd, 1999. - Metalne i drvene konstrukcije za IV razred građevinsko - tehničke skole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000. - Tehničko crtanje sa čitanjem planova za prvi razred građevinske skole, Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1992. - B. Simić-Šekularac i grupa autora: Završni građevinski i instalacioni radovi, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1978. - B. Blagojević: Kućne instalacije u zgradama, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1996. - M. Radonić: Vodovod i kanalizacija u zgradama, Građevinska knjiga, Beograd, 1980. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Radionički stolovi za obradu i pripremu materijala, alat, pribor, materijal i oprema u skladu sa normativima i standardima za zidarske, tesarske, keramičke, radove u sistemu suve gradnje, vodoinstalaterske i kanalizacione radove. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Ocjena praktičnog rada. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer građevinarstva; - diplomirani inženjer arhitekture. 10. Povezanost predmeta Znanja - Obilježavanje na licu mjesta - Mjerenje dužina - Skiciranje tesarskih veza, spojeva, presjeka

- Zidanje zidova, stubova, lukova i parapeta - Drvo i drvena građa - Spravljanje maltera i zidanje - Oblaganje zidova keramičkim pločicama,

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Tehničko crtanje - Izrada crteža u odgovarajućoj razmjeri - Čitanje tehničkog crteža - Poznavanje tehničkog crtanja građevinskih elemenata - Zidovi, stubovi, lukovi i - Građevinske konstrukcije parapeti - Krovne konstrukcije – tesarske veze - Stubovi - Građevinski materijali - Cement, kreč, pijesak, opeka, blokovi - Keramičke pločice, zidne i podne, namjenska

110

Znanja bordurama, lomljenim pločicama i namjenskom keramikom - Oblaganje poda keramičkim pločicama, ukrasnim, lomljenim i namjenskom keramikom - Izrada pregradnih zidova - Izrada plafona od GKP-a - Tesarski radovi - Instalacije vodovoda i kanalizacije - Instalacije vodovoda i kanalizacije

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja keramika - Osnovna veziva

- Osnove građevinarstva - Kućne instalacije - Projektovanje

111

- Osnovni građevinski radovi - Instalacije vodovoda i kanalizacije u objektima visokogradnje - Kućna mreža

1.3. IZBORNA NASTAVA 1.3.1. STRANI JEZIK II Napomena: Za strani jezik II koriste se katalozi stranih jezika opšteobrazovnih predmeta sa fondom časova dva nedjeljno za sve četiri godine – predmetni katalozi su u nadležnosti Zavoda za školstvo.

112

1.3.2. LIKOVNA KULTURA I CRTANJE 1. Naziv predmeta: LIKOVNA KULTURA I CRTANJE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 32 40

32

Ukupno 72

72

40

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa svjetlošću i formom u okviru likovne umjetnosti. - Upoznavanje sa elementima komponovanja i njihovom primjenom. - Upoznavanje sa bojama i njihovim svojstvima. - Upoznavanje linije kao osnovnog izražajnog sredstva u crtežu. - Upoznavanje svojstva i upotrebe materijala za izradu maketa. - Razvijanje samostalnosti u radu.

113

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Svjetlost i opažanje forme - Uočava dejstvo - Upoznaje se sa svjetlosti na pojmovima stvaranje vizuelnog svjetlost i forma. opažaja. - Pojašnjava - Analizira razlike u (termine) vidnom polju: daltonizam i jednako iradijacija. nejednako, slično, - Objašnjava količina, veličina, pojmove jednako, boja. nejednako, slično, - Uočava kontrast: kontrast, svjetlo toplo - hladno, tamno. svijetlo - tamno, komplementarni kontrast, simultani kontrast, kontrast kvaliteta, kontrast kvantiteta. Elementi kompozicije - Analizira - Upoznaje se sa kompoziciju pojmom likovnog djela. kompozicija. - Zna elemente - Nabraja i opisuje kompozicije: linija, elemente oblik, dimenzije, kompozicije. stanje površine, - Upoznaje i opisuje stepen liniju, oblik, osvijetljenosti, teksturu, boju, valer, boja. valer, harmoniju, - Vježba repeticiju i kontrast. njene varijante - Objašnjava (alternacija, repeticiju. inverzija, - Upoznaje jedinstvo preklapanje). stila. - Crta liniju i smjer. - Crta oblik i teksturu. - Crta valer. - Izvodi vježbe bojom: tople hladne, kontrast, harmonija, gradacija. Osnovna svojstva boja - Upoznaje se sa - Razlikuje osnovna podjelom na svojstva boja. hromatske i - Zna osnovne načine ahromatske boje. miješanja boja. 114

Preporuke za izvođenje nastave Vježba: - Skicaranje viđenog i naučenog.

Vježba: - Crta liniju i smjer. Vježba: - Crta oblik i teksture.

Vježba: - Miješanje boja.

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik - Razlikuje kontrast i - Upoznaje osnovna harmoniju boja. svojstva hromatskih boja: ton, valer, zasićenost. - Upoznaje kontrast, harmoniju i značenje boja. Likovni elementi crteža - Upoznaje liniju kao - Zna vrste linija, njihove odnose i umjetničko usmjerenja. sredstvo u crtežu. - Definiše proporciju - Analizira proporciju i simetriju u i simetriju. crtežu. - Objašnjava stvaranje površine. - Upoznaje površinu kao element - Pojašnjava crteža. (termin) tekstura. - Poznaje zakonitosti - Nabraja i opisuje teksture materijala perspektive. (glatko, hrapavo, masno, suvo, meko, tvrdo) i objašnjava materijalizaciju predmeta. - Razlikuje vrste perspektive (linearna, vazdušna i inverzna) i tačke posmatranja (centralna, ptičija i žablja perspektiva). Upotreba materijala pri izradi maketa - Razlikuje vrste - Opisuje vrste maketa prema maketa prema namjeni. namjeni. - Poznaje materijale - Razlikuje materijale za za izradu maketa, izradu maketa: osnovna svojstva i karton, furnir, šper načine obrade. - ploča, lesonit - Poznaje alat za rad ploče, letvice, i način rukovanja. celuloid, pleksiglas, - Upoznaje mjere pluta, stiropor, zaštite na radu u papje - maše, školskoj radionici. sunđer, plastična masa, gips. - Razlikuje alat za rad i način 115

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave Vježba: - Slika mrtvu prirodu.

Vježba: - Primjenjuje zakonitosti perspektive na crtežu.

Vježba: - Izrada određene makete od kartona.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

učenik rukovanja. - Razlikuje pomoćni materijal (boje, lakovi, ljepkovi). - Primjenjuje mjere zaštite na radu u školskoj radionici. Osvjetljavanje objekata - Objašnjava dejstvo - Crta mrtvu prirodu sa draperijom. svjetlosti u - Analizira opažanju oblika. osvjetljenje, - Upoznaje i definiše osnovnu i bačenu fizičku i prirodnu sjenku. svjetlost, osnovnu i bačenu sjenku. - Navodi primjere iz istorije umjetnosti. Ispitivanje ponašanja boja u prirodi - Zna dobijanje - Objašnjava spektra. dobijanje spektra. - Zna osobine - Poznaje osobine ahromatskih boja. crne i bijele boje. - Upoznaje primjenu - Slika mrtvu prirodu koristeći stečena optičkog miješanja znanja o optičkom boja. miješanju boja. - Poznaje vibriranje - Analizira vibriranje boja. boja (slika pejzaž). Slobodoručno crtanje - Upoznaje liniju kao umjetničko sredstvo, nabraja vrste linija i njihove asocijativne osobine. - Pojašnjava (termine) proporcija i simetrija. - Poznaje crtačke tehnike. - Upoznaje se sa zakonitostima perspektive. - Objašnjava sagledavanje i predstavljanje prostora iz tri

Preporuke za izvođenje nastave

Vježba: - Crta mrtvu prirodu sa draperijom.

Vježba: - Slika spektar boja. Vježba: - Slika mrtvu prirodu. Vježba: - Slika pejzaž. - Posjeta galerijama i muzejima.

- Zna stvaranje konture, površine i kompozicije. - Zna vrste linija i njihove asocijativne osobine. - Analizira djela kroz epohe i uočava zakonitosti proporcije i simetrije. - Razlikuje vrste crteža: kroki, studija, tehnički crtež. - Zna crtačke motive. - Zna tehnike crtanja: olovka, 116

Vježba: - Crta ljudsku figuru postavljenu u raznim pozama (kroki). Vježba: - Obrada mrtve prirode u linearnom crtežu. - Obrada mrtve prirode u masama svijetlog i tamnog. Vježba: - Crta gipsani odlivak glave ugljenom.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik tačke posmatranja.

Formativni ciljevi

-

-

učenik ugalj, kreda, pero, metalno pero, lavirani crtež, crtež četkicom. Razlikuje vrste perspektiva: linearna, vazdušna, inverzna. Crta gipsani odlivak glave (tuš i lavirani tuš). Crta figuru u prostoru u tehnici olovke. Crta mrtvu prirodu ugljenom.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave Vježba: - Crta figuru u tehnici tuš i lavirani tuš.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - L. da Vinči: Traktat o slikarstvu, Miodrag Draničanin, Beograd, 1988. - G. Piskel: Opšta istorija umjetnosti, Beograd, 1974. - Grupa autora: Majstori umjetnosti, Komuna, Beograd, 1997. - E. L. Smit: Umjetnost danas, Mladost, Zagreb, 1978. - J. Barcsay: Anatomija za umjetnike, Mono & Manana, Beograd, 2000. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Štafelaji, kozlići, table za crtanje, papir i gipsani odlivci mrtva priroda. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Ocjena vježbi. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta Pozitivna ocjena na kraju školske godine.

-

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Fakultet likovnih umjetnosti sa znanjem: - Diplomirani slikar; - diplomirani grafičar; - diplomirani slikar primijenjenih umjetnosti. 10. Povezanost predmeta Znanja - Likovni elementi

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Slobodoručno crtanje - Likovni elementi

117

1.3.3. OSNOVE GRAĐEVINARSTVA 1. Naziv predmeta: OSNOVE GRAĐEVINARSTVA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 72

72

Ukupno 72

72

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje građevinarstva kao privredne djelatnosti. - Upoznavanje osnovnih zakonitosti pri izgradnji objekata. - Upoznavanje sa vrstom i podjelom građevinskih objekata. - Upoznavanje učesnika i faza u realizaciji građevinskih objekata. - Upoznavanje svrhe izrade i vrste projekata. - Upoznavanje radova na izgradnji objekata. - Osposobljavanje za sistematičnost, urednost i preciznost. - Sticanje pravilnog odnosa prema zaštiti životne sredine.

118

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Građevinarstvo kao privredna djelatnost - Razvija pozitivan - Razlikuje i - Upoznaje se sa odnos prema upoređuje građevinarstvom zanimanju. građevinske kao privrednom objekte prema granom. namjeni. - Objašnjava faze radova i radnih postupaka u procesu građenja. - Nabraja građevinske objekte kao finalne proizvode. Grane građevinske proizvodnje - Razlikuje područja - Razvija stručnost. - Upoznaje se sa i faze građevinske područjima i proizvodnje. fazama građevinske proizvodnje. - Upoznaje grane građevinske proizvodnje: - visokogradnju; - niskogradnju; - hidrogradnju. Prostorno planiranje - Razvija osjećaj za - Uočava razliku - Upoznaje se sa prostor. između činiocima koji utiču regionalnih, na planiranje – generalnih i urbanizam. detaljnih - Objašnjava urbanističkih urbanističke planova. planove: regionalne; generalne; detaljne. Objekti kao finalni proizvodi građevinarstva - Navodi i objašnjava - Razlikuje različite objekte: objekte visokogradnje: - visokogradnje; - stambene zgrade; - niskogradnje; - objekte društvenog - hidrogradnje. standarda; - privredne objekte. - Razlikuje načine - Navodi i objašnjava snabdijevanja objekte vodom i niskogradnje: kanalisanje - puteve i naselja. željeznice; - tunele; 119

Preporuke za izvođenje nastave

- Posjeta Zavodu za urbanizam.

- Obilazak grada.

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik - mostove; - aerodrome. - Navodi i objašnjava objekte hidrogradnje: - brane; - hidroelektrane; - pristaništa. - Obrazlaže uređenje vodenih tokova. - Objašnjava način snadbijevanja vodom i kanalisanje naselja. - Objašnjava poljoprivrednu hidrotehniku. Učesnici u realizaciji građevinskih objekata i faze u realizaciji građevinskih objekata - Razvija sposobnost - Razlikuje učesnike - Navodi učesnike u timskog rada. u realizaciji izgradnji građevinskih građevinskih objekata i njihova objekata. prava, obaveze i - Objašnjava faze u dužnosti. realizaciji građevinskih objekata. Projektovanje - Uočava važnost - Uočava svrhu - Objašnjava svrhu kvalitetnog i projektovanja. projektovanja. preciznog rada. - Navodi i objašnjava - Razlikuje vrste projekata. vrste projekata i njihovu primjenu. Građevinski sistemi i elementi - Razlikuje - Navodi sisteme u konstruktivne građenju i njihove sisteme i njihove elemente. elemente. Radovi na izgradnji objekata - Razlikuje radove na - Nabraja radove na - Posjeta gradilištu. izgradnji objekata: izgradnji objekata. - geodetske radove; - Nabraja - zemljane radove; mehanizaciju na - osnovne gradilištu. građevinske radove; - instalaterske radove; - završne građevinske radove. 120

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik - Razlikuje mehanizaciju na gradilištu.

Preporuke za izvođenje nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Lj. Nikolić, S. Krunić, V. Božinović: Osnovi građevinarstva, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2006. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar, projektor, platno za projektor, katalozi i prospekti. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer građevinarstva; - diplomirani inženjer arhitekture. 10. Povezanost predmeta Znanja - Sistemi u građenju - Elementi konstruktivnih sistema - Završni radovi u građevinarstvu - Konstruktivni sistemi i njihovi elementi - Osnovni građevinski radovi - Završni građevinski radovi

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Građevinske konstrukcije - Konstruktivni sklop zgrade - Građevinski materijali - Drvo, beton, čelik - Keramički materijali, boje i lakovi - Statika i otpornost materijala - Praktična nastava

121

- Opterećenje nosača -

Armirački radovi Betonski radovi Tesarski radovi Zidarski radovi Fasaderski radovi

1.3.4. EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE 1. Naziv predmeta: EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 58 14

58

14

Ukupno 72

72

3. Opšti ciljevi nastave - Usvajanje znanja iz osnova ekologije. - Razvoj svijesti o značaju zaštite životne sredine. - Usvajanje znanja o uzročno posljedičnim odnosima žive i nežive prirode. - Usvajanje znanja o različitim izvorima zagađivanja životne sredine. - Razvoj svijesti o ulozi čovjeka i njegovog uticaja na zagađenje životne sredine. - Usvajanje znanja i vještina sa ciljem zaštite životne sredine.

122

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Osnovni pojmovi u ekologiji - Navikava se da - Definiše pojmove: - Ukazuje na povezuje uzroke i ekologija, životna međusobnu posljedice. sredina, ekološki zavisnost žive i faktori. nežive prirode. - Određuje elemente životne sredine. - Uočava na konkretnim primjerima osobine biotopa i biocenoze. Ekologija populacije - Uočava osnovne - Definiše pojmove: karakteristike populacija i populacije. ekološka - Shvata pojam ravnoteža. opterećenosti - Upoznaje faktore populacije. koji određuju - Upotrebljava strukturu pojam ekološke populacije. ravnoteže i obrazlaže na primjeru međusobnu zavisnost činilaca sredine. Kruženje materija i transformisanje energije u prirodi - Razvija analitičko - Analizira na - Definiše pojmove: mišljenje. primjeru producent organske kompleksnost materije, potrošač odnosa u ishrani. organske materije, - Interpretira reducent organske kruženje materije i materije. proticanje energije - Definiše lanac u ekosistemu. ishrane. - Analizira odnose među članovima lanca ishrane na primjeru energetske piramide. Ekosistem - Razvija svijest o - Određuje - Opisuje kopnene, značaju očuvanja zajedničke i glavne vodene i prirodnih razlike između antropogene ekosistema. ekosistema. ekosisteme. - Definiše sukcesije u - Zaključuje o raznovrsnosti ekosistemu. 123

Preporuke za izvođenje nastave Vježbe: - Terenski rad: - posmatranje različitih staništa i zajednica.

Vježbe: - Predstavljanje ilustracijom kruženje materije i proticanje energije na odabranom primjeru lanca ishrane.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Razvija sposobnost sagledavanja i rješavanja problema.

- Film o zagađivanju vazduha.

- Razvija analitičko mišljenje.

Vježbe: - Zaštita okoline.

- Razvija analitičko mišljenje.

Vježbe: - Zaštita zemljišta.

Formativni ciljevi učenik ekosistema kod nas u odnosu na geografski položaj i klimatske karakteristike. - Predviđa posljedice ljudske aktivnosti u životnoj sredini.

Zagađivanje vazduha - Određuje uzroke - Upoznaje načine zagađivanja zagađivanja vazduha. vazduha i otrovne - Analizira posljedice materije u previsokih vazduhu. koncentracija - Objašnjava uticaj otrovnih materija u otrovnih materija vazduhu na na živa bića ekosistem. (kisjele kiše, - Ocjenjuje značaj ozonske rupe, stalne kontrole efekat staklene kontaminiranosti bašte). vazduha. - Predlaže načine čišćenja otrovnih materija (uređaji za prečišćavanje, industrijski filteri, automobilski katalizatori). Zagađivanje voda - mora i slatke vode - Određuje glavne - Definiše izvore i izvore zagađivanja oblike zagađivanja vode i objašnjava vode. posljedice. - Razlikuje metode prečišćavanja. - Analizira na koje načine prehrambena industrija zagađuje okolinu. Zagađivanja zemljišta - Ukazuju na - Opisuje izvore i posljedice oblike zagađivanja savremene zemljišta. intenzivne poljoprivredne proizvodnje. - Interpretira problem prenaseljenosti

124

Informativni ciljevi i sadržaji učenik Nuklearna energija - Definiše izvore i oblike radioaktivnog zagađenja.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik zemlje.

- Identifikuje problem radioaktivnog zračenja i njegove dalekosežne posljedice. - Uočava problem nekontrolisanog skladištenja radioaktivnog otpada i neodgovornog korišćenja nuklearnog oružja. Ugrožene biljne i životinjske vrste - Analizira značaj - Navodi glavne šuma i razlog uzroke izumiranja njihovog šuma i istrebljenja izumiranja. nekih životinjskih - Ukazuje na značaj vrsta. pošumljavanja terena koji su podložni eroziji. - Pronalazi najugroženije ekosisteme i grupe u Crnoj Gori i svijetu. - Predlaže moguće mjere za zaštitu prirodnog nasljeđa za konkretan primjer. Mjere za zaštitu životne sredine - Određuje načine - Navodi značaj planske upotrebe štednje energije i prirodnih izvora. vode u - Shvata značaj domaćinstvu i pravilnog odnosa industriji. prema pitkoj vodi. - Navodi alternative - Analizira značaj energetske izvore. traženja i korišćenja novih ekoloških izvora energije. - Ocjenjuje značaj globalizacije nadzora dešavanja u životnoj sredini.

Preporuke za izvođenje nastave

- Shvata važnost očuvanja životne sredine.

- Seminarski rad o nuklearnim eksplozijama (Hirošima, Černobil, itd. ).

- Navikava se na poštovanje normi i propisa.

Vježbe: - Analiziranje uzoraka izumiranja šuma i životinjskih vrsta.

- Razvija svijest o značaju zaštite životne sredine.

Vježbe: - Analiza nepovoljnih uticaja za životnu sredinu.

125

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik - Primjenjuje propise kojima se određuju norme čuvanja zaštićenih objekata prirode, ugroženih, endemskih biljnih i životinjskih vrsta.

Preporuke za izvođenje nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Jablanović, D. Rožaja: Zaštita i zagađivanje životne sredine, Zavod za udžbenike, Beograd, 1998. - I. Savić, V. Terzija: Ekologija i zaštita životne sredine, Zavod za udžbenike, Beograd, 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Dijaprojektor, slajdovi, grafoskop, TV prijemnik, video rikorder i video kasete. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i u toku vježbi. - Usmeno najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani biolog; - diplomirani inženjer pejzažne arhikteture. 10. Povezanost predmeta Znanja - Mjere za zaštitu životne sredine

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Praktična nastava - Zaštita na radu

126

1.3.5. RAZVOJ ARHITEKTURE 1. Naziv predmeta: RAZVOJ ARHITEKTURE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

50

22

72

50

22

72

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa pravcima nastanka i razvoja arhitektonskog stvaralaštva kroz vjekove do današnjih dana. - Usvajanje znanja preko velikog broja crteža i ilustracija. - Sagledavanje tehnike građenja, upotrebe različitog materijala i konstrukcija kroz vjekove. - Uočavanje umjetničkog efekta u razvoju arhitektonskih objekata. - Sagledavanje istorijskih činjenica, društvenih promjena, ekonomskih odnosa, klimatskih uslova, religije kao bitnih činjenica u razvoju arhitekture. - Sagledavanje kulturno istorijskog nasljeđa na tlu Crne Gore u svim epohama razvoja. - Razvijanje osjećaja za zaštitu kulturne baštine. - Upoznavanje razvoja arhitekture u praistoriji. - Upoznavanje razvoja arhitekture starog vijeka. - Upoznavanje razvoja arhitekture srednjeg vijeka. - Upoznavanje kulturno istorijskog nasljeđa srednjeg vijeka na tlu Crne Gore.

127

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Uvod - Razvija pravilan - Uočava - Upoznaje razvoj odnos prema karakteristike arhitekture kroz zanimanju. arhitekture kroz vjekove. vjekove. - Upoznaje pojam - Razlikuje objekte stila. arhitekture po - Upoznaje pojam stilskoj pripadnosti. kiča. - Navodi faktore koji utiču na razvoj arhitekture. - Upoznaje stara i nova svjetska čuda. Praistorijsko doba - Razvija preciznost - Crta praistorijske - Upoznaje u radu. nadgrobne praistorijsko doba i spomenike (menhiri, prve početke dolmeni, kromlesi i arhitektonskog siste). stvaralaštva. - Crta prva čovjekova - Upoznaje kultne staništa (zemunice i spomenike i sojenice). stambenu arhitekturu. Arhitektura starog vijeka - Razvija moć - Uočava stilske - Upoznaje zapažanja. razlike starog arhitekturu starog vijeka. Egipta. - Uočava geografski - Upoznaje položaj, društveno arhitekturu uređenje, Mesopotamije. ekonomske odnose, - Upoznaje klimu, religiju, arhitekturu Grčke. građevinski - Upoznaje materijal, stilske arhitekturu Rima. karakteristike, kompozicije i detalje arhitektura Egipta, Mesopotamije, Grčke i Rima. - Crta karakteristične spomenike egipatske arhitekture sa specifičnim kompozicijama i detaljima. - Crta karakteristične spomenike 128

Preporuke za izvođenje nastave

Vježbe: - Izrada crteža objekata iz praistorije.

Vježbe: - Izrada crteža objekata starog vijeka.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Formativni ciljevi

učenik mesopotamske arhitekture sa specifičnim kompozicijama i detaljima. - Crta karakteristične spomenike grčke arhitekture sa specifičnim kompozicijama i detaljima. - Crta i razlikuje grčke stilske redove: dorski, jonski i korintski. Arhitektura srednjeg vijeka - Uočava - Upoznaje podjelu karakteristične arhitekture stilove srednjeg srednjeg vijeka. vijeka kroz detalje i - Opisuje arhitekturu kompozicije. srednjeg vijeka: - Crta karakteristične -vizantijska detalje i arhitektura; kompozicije. -romanska - Uočava geografski arhitektura; položaj, društveno -gotska uređenje, arhitektura; ekonomske odnose, -islamska klimu, religiju, arhitektura. građevinski materijal, stilske - Upoznaje karakteristike, arhitekturu kompozicije i Latinske Amerike. detalje arhitektura Vizantije, Romanike, Gotike i Islamske. - Crta karakteristične spomenike vizantijske arhitekture sa specifičnim kompozicijama i detaljima. - Crta karakteristične spomenike romanske arhitekture sa specifičnim kompozicijama i detaljima. - Crta karakteristične

129

Socijalizacijski ciljevi učenik

- Razvija pozitivan stav prema novim saznanjima.

Preporuke za izvođenje nastave

Vježbe: - Izrada crteža objekata arhitekture srednjeg vijeka.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi

Preporuke za izvođenje nastave

učenik spomenike gotske arhitekture sa specifičnim kompozicijama i detaljima. - Crta karakteristične spomenike islamske arhitekture sa specifičnim kompozicijama i detaljima. Kulturno istorijsko nasljeđe srednjeg vijeka na tlu Crne Gore - Pronalazi ilustracije - Razvija osjećaj za - Upoznaje kulturno očuvanje životne i pisane dokumente istorijsko nasljeđe sredine. iz perioda srednjeg srednjeg vijeka na vijeka na tlu Crne tlu Crne Gore. Gore. - Uočava karakteristike kulturno istorijskog nasljeđa srednjeg vijeka na tlu Crne Gore. 5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - D. Piskeli: Opšta istorija umjetnosti, „Vuk Karadžić“, Beograd, 2005. - P. Mijović: Tragom drevnih kultura Crne Gore, Grafički zavod, Titograd, 1970. - N. Voljević, I. Duli: Istorija arhitekture za treći razred, Prosveta, Beograd, 1994. - P. Mijović: Tipologija crkvenih spomenika Crne Gore, Crnogorska akademija nauka i umjetnosti, Podgorica, 1996. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar, grafoskop, projektor, platno za projektor i oprema za slobodoručno crtanje. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja najmanje jedanput u klasifikacionom periodu. - Pismene vježbe. - Ocjena vježbi, grafičkih radova i referata. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer arhitekture.

130

10. Povezanost predmeta Znanja - Arhitektura praistorijskog doba - Arhitektura starog vijeka - Arhitektura srednjeg vijeka - Arhitektura praistorijskog doba - Arhitektura starog vijeka - Arhitektura srednjeg vijeka - Razvoj arhitekture

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Istorija umjetnosti - Umjetnost praistorije - Umjetnost starog vijeka - Umjetnost srednjeg i novog vijeka - Vajarstvo - Skulptura i skulptorski materijali - Skulptorske tehnike i motivi - Savremena arhitektura - Arhitektura XIX i XX vijeka - Ideje i forme u modernoj arhitekturi

131

1.3.6. SLOBODORUČNO CRTANJE 1. Naziv predmeta: SLOBODORUČNO CRTANJE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

22

50

72

22

50

72

3. Opšti ciljevi nastave - Razvijanje sposobnosti opažanja. - Upoznavanje sa linojom kao umjetničkim sredstvom. - Sticanje osjećaja za prostor. - Sticanje osjećaja za kompoziciju. - Upoznavanje anatomskih mjera ljudske figure. - Upoznavanje elemenata komponovanja i njihova primjena. - Razvijanje likovne pismenosti. - Razvijanje samostalnosti pri radu. - Upoznavanje sa svjetlošću u okviru likovne umjetnosti. - Razvijanje kreativnosti i kreativnog mišljenja.

132

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Linija - Upoznaje liniju kao - Uočava (shvata) značaj linije u umjetničko stvaranju sredstvo: stvaranje umjetničkog djela. konture, površine, kompozicije. - Određuje i - Definiše odnose analizira raspored linija: ritam, linija i ocjenjuje ravnoteža, da li je likovna kontrast. cjelina dobro - Nabraja vrste linija komponovana i i njihove zašto. asocijativne - Razlikuje vrste osobine. linija i poznaje njihove asocijativne osobine. Proporcija i simetrija - Razvija sposobnost - Na primjerima iz - Upoznaje opažanja. istorije umjetnosti proporciju, uočava primjenu simetrije i zlatni zakonitosti presjek. proprcije, simetrije i zlatnog presjeka. Crtež - Upoznaje crtež kao osnovu svim oblicima umjetničkog stvaranja. - Nabraja vrste crteža: skica, studija, tehnički crtež. - Upoznaje se sa crtežom kroz epohe. - Upoznaje se sa skiciranjem ljudske figure (kroki). Crtački motivi - Opisuje i nabraja crtačke motive (portret, pejzaž, mrtva priroda, akt). - Upoznaje se sa crtanjem portreta

- Analizira crtež kroz epohe. - Razlikuje skicu, kroki, studiju, tehnički crtež. - Crta (skicira) ljudsku figuru postavljenu u različitim pozama (kroki).

- Razvija preciznost.

- Razlikuje crtačke motive. - Crta portret po živom modelu u tehnici olovke vodeći računa o

- Razvija kreativnost.

Preporuke za izvođenje nastave

Vježba: - Mijenjanje položaja tijela i ugla posmatranja zbog uvježbavanja brzog skiciranja - crtanja figure u pokretu. Vježba: - Crta ljudsku figuru postavljenu u raznim pozama (kroki).

133

Vježbe: - Obrada mrtve prirode u linearnom crtežu. - Obrada mrtve prirode u masama

Informativni ciljevi i sadržaji učenik po živom modelu, anatomijom glave, karakternim osobinama modela. - Upoznaje se sa crtanjem (studijom) figure u prostoru, problemima postavljanja, komponovanja, pravilima viziranja. Crtačke tehnike - Nabraja i opisuje osnovne tehnike crtanja (olovka, ugalj, kreda, pero, metalno pero, lavirani crtež, crtež četkicom). - Upoznaje se sa crtežom gipsanog odlivka glave, problemima sjenčenja. - Upoznaje se sa crtanjem mrtve prirode i materijalizacijom postavljenih predmeta. - Upoznaje se sa crtanjem mrtve prirode od istih materijala, različitih oblika i boja i utemeljuje stečena znanja o svijetlu, sjenci, materijalizaciji predmeta. - Upoznaje se sa crtanjem figure u tehnici tuš i lavirani tuš. Perspektiva - Upoznaje se sa zakonitostima perspektive: inverzne, linearne, vazdušne.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik odnosu veličina (proporciji), karakternim osobinama modela. - Crta ljudsku figuru u prostoru. - Analizira kompoziciju proporcije, simetriju, vrši korekciju. - Prepoznaje crtačke tehnike i razlikuje «suve» i «mokre» crtačke tehnike.

Preporuke za izvođenje nastave svijetlog i tamnog. - Crta portret po živom modelu vodeći računa o odnosu veličina (proporciji), karakternim osobinama modela. - Crta ljudsku figuru u prostoru. - Posjeta ateljeima umjetnika.

- Razvija osjećaj samopouzdanja i strpljenja.

Vježbe: - Crta gipsani odlivak glave ugljenom. - Crta mrtvu prirodu sastavljenu od predmeta različitih materijala i oblika.

- Crta gipsani odlivak glave ugjenom. - Analizira svjetlost i sjenku.

- Materijalizuje predmete pomoću linije i sjenke.

- Crta mrtvu prirodu sastavljenu od predmeta različitih materijala i oblika: materijalizuje predmete pomoću linije i sjenke. - Crta mrtvu prirodu od istih materijala, različitih oblika i boje. - Crta figuru u tehnici tuš i lavirani tuš, uočava mogućnosti tehnike.

- Crta mrtvu prirodu od istih materijala, različitih oblika i boje.

- Razlikuje vrste perspektiva.

Vježba: - Crta pejzaž primjenjujući: centralnu, ptičju i žablju perspektivu.

- Crta figuru u tehnici tuš i lavirani tuš.

134

Informativni ciljevi i sadržaji učenik - Objašnjava sagledavanje i predstavljanje prostora iz tri tačke posmatranja: centralna, žablja, ptičja perspektiva. - Crta figuru u sjedećem položaju u tehnici tuš i lavirani tuš.

Formativni ciljevi učenik - Upoređuje i analizira na primjerima primjenu centralne, žablje i ptičje perspektive.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Crta stojeću i sjedeću figuru u tehnici tuš i lavirani tuš, uočava mogućnosti tehnike.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - L. da Vinči: Traktat o slikarstvu, „Miodrag Draničanin“, Beograd, 1988. - J. Barcsay: Anatomija za umjetnike, Mono & Manana, Beograd, 2000. - H. W. Janson: Istorija umjetnosti, Prosveta, Beograd, 1994. - P. Vasić: Uvod u likovne umjetnosti - elementi likovnog izražavanja, Univerzitet umjetnosti u Beogradu, Beograd, 1988. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa internet vezom, projektor, platno za projektor, štafelaji, kozlići, table za crtanje, papir i gipsani odlivci. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Ocjena vježbi. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Faluktet likovnih umjetnosti sa znanjem: - Diplomirani slikar; - diplomirani grafičar; - diplomirani slikar primijenjenih umjetnosti. 10. Povezanost predmeta Znanja -

Linija Crtež Proporcija Perspektiva Linija Razmjera

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Likovna umjetnost - Likovni elementi

- Tehničko crtanje

135

- Linija - Razmjera

1.3.7. SAVREMENA ARHITEKTURA 1. Naziv predmeta: SAVREMENA ARHITEKTURA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

22

50

72

22

50

72

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa pravcima nastanka i razvoja arhitektonskog stvaralaštva kroz dva vijeka XIX i XX. - Usvajanje znanja preko velikog broja crteža i ilustracija. - Sagledavanje tehnike građenja, upotrebe savremenog materijala i konstrukcija. - Uočavanje umjetničkog efekta u razvoju arhitektonskih objekata. - Sagledavanje istorijskih činjenica, društvenih promjena, ekonomskih odnosa kao bitnih činjenica savremene arhitekture. - Sagledavanje odnosa između savremene arhitekture i prošlosti. - Uočavanje ideja i forme moderne arhitekture. - Upoznavanje sa značajnim djelima i arhitektima moderne arhitekture. - Osposobljavanje za samostalan rad.

136

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Arhitektura XIX i XX vijeka - Upoznaje razvoj - Razlikuje objekte arhitekture kroz arhitekture po XIX i XX vijek. stilskoj pripadnosti. Savremeni materijali i tehnologije građenja - Uočava upotrebu - Razvija pozitivan - Upoznaje čelika u stav prema novim savremene savremenom saznanjima. materijale i građevinarstvu. tehnologije - Prepoznaje važne građenja. građevinske objekte rađene od čelika sredinom XIX i početkom XX vijeka (kristalna dvorana, Ajfelova kula i dr.). - Razlikuje važne arhitekte iz tog perioda koji su značajno uticali na razvoj savremene arhitekture. Ideje i forme u modernoj arhitekturi - Razvija pozitivnu - Uočava stilske - Upoznaje ideje i orijentaciju prema razlike. forme u modernoj zanimanju. - Uočava geografski arhitekturi. položaj, društveno uređenje, ekonomske odnose, klimu, religiju, građevinski materijal, stilske karakteristike, kompozicije i detalje savremene arhitekture. - Prepoznaje karakteristične objekte savremene arhitekture. Pokreti, grupe i škole u arhitekturi - Razvija sposobnost - Upoznaje pokrete, - Zna arhitekte koji opažanja. grupe i škole u su dali pečat arhitekturi. savremenoj arhitekturi (Korbizje, Alvar Alto, Los Rajt, 137

Preporuke za izvođenje nastave Vježba: - Izrada crteža objekata arhitekture XIX i XX vijeka. Vježba: - Izrada crteža objekata sagrađenih od čelika.

Vježba: - Izrada crteža objekata savremene arhitekture.

Vježba: - Izrada crteža različitih pravaca savremene arhitekture.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Formativni ciljevi učenik Gropijus i dr. ). - Uočava uticaj Bauhaus škole na razvoj savremene arhitekture. - Razlikuje pravce savremene arhitekture: jugend stil, ekspresionizam, secesija, futurizam, purizam, konstruktivizam i dr. - Razlikuje arhitekte i njihova važna djela po određenim pravcima.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - R. Radević: Savremena arhitektura, Fakultet tehničkih nauka, Stylos, Novi Sad, 1998. - S. Gideon: Prostor, vrijeme i arhitektura, Građevinska knjiga, Beograd, 2002. - N. Voljević, G. Dulić, N. Voljevica: Istorija arhitekture, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005. - Grupa autora: Enciklopedija moderne arhitekture, prevedeno sa njemačkog jezika. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar, grafoskop, dijaprojektor i oprema za slobodoručno crtanje. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Pismene vježbe. - Ocjena vježbi, grafičkih radova i referata. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer arhitekture. 10. Povezanost predmeta Znanja - Arhitektura XIX i XX vijeka - Ideje i forme u modernoj arhitekturi

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Savremena arhitektura - Razvoj arhitekture

138

1.3.8. MAKETARSTVO 1. Naziv predmeta: MAKETARSTVO 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

22

50

72

22

50

72

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa značenjem, vrstama i namjenom maketa. - Upoznavanje materijala i alata za izradu maketa. - Razvijanje preciznosti u radu. - Sticanje navike korišćenja sredstava zaštite na radu. - Razvijanje osjećaja za komponovanje boja i materijala. - Korišćenje znanja iz tehničkog crtanja, nacrtne geometrije i projektovanja pri izradi maketa. - Osposobljavanje za samostalan rad.

139

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Vrste maketa prema namjeni - Razvija pozitivnu - Razlikuje vrste - Upoznaje se sa orijentaciju prema maketa prema pojmom zanimanju. namjeni: radna maketarstvo. maketa, makete - Nabraja i opisuje inženjerskih vrste maketa konstrukcija, prema namjeni. arhitektonska maketa, urbanističke makete, makete graditeljskih nasljeđa, makete javnih spomenika, makete za pozorišnu scenografiju, makete brodova, makete željeznica, avio makete. Izbor projekta - Razlikuje osnovne - Upoznaje se sa osnovnim elemente projekta: elementima osnovu, izglede, (odabranog) presjek i razmjere. projekta. - Upoznaje i definiše osnovu, izglede, presjeke i razmjere.

Materijali za izradu maketa - Poznaje materijale - Razlikuje materijale koji se za izradu maketa, koriste za izradu osnovna svojstva maketa: karton, materijala i način furnir, šper obrade. ploča, lesonit ploče, puno drvo, panel ploče, letvice, celuloid, pleksiglas, pluta, stiropor, papje maše, sunđer, plastična masa, gips.

- Razvija sposobnost opažanja.

140

Preporuke za izvođenje nastave - Korišćenje interneta, stručne literature i časopisa.

Vježba: - Odabir jednostavnih projekata za izradu (individualni i timski rad).

Vježba: - Izrada određene makete od kartona.

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Alati i pomoćni materijal - Poznaje alat za rad - Razlikuje alat za rad i način i način rukovanja. rukovanja: - Upoznaje mjere modelarska daska, zaštite na radu u skalpel, testera, školskoj radionici. rezbarska dašcica, blanjalice, turpije, ručna svrdla (burgija), električne bušilice, šila, vodilice za siječenje, makaze, čekić, kliješta, stege. - Razlikuje pomoćni materijal (boje, lakovi i ljepkovi). - Primjenjuje mjere zaštite na radu u školskoj radionici. Radna podloga - Vrši izradu radne - Definiše radnu podloge za podlogu kao pomoć maketu. pri izradi makete.

Socijalizacijski ciljevi učenik

- Posjeta visokoškolskim ustanovama, radionicama za izradu maketa, ateljeima umjetnika, studijima za grafičko oblikovanje.

Vježba: - Izrada radne podloge za maketu.

Prenošenje crteža sa radne podloge na materijal - Razvija preciznost. - Vrši prenošenje - Objašnjava crteža na materijal prenošenje crteža (papir ili karton). na materijal. Izrada i spajanje elemenata - Upoznaje izradu i - Vrši izradu i spajanje drvenih spajanje drvenih elemenata. elemenata: tiplovima, ukivanjem, zavrtnjima i na pero i žlijeb. Sklapanje makete i završna obrada - Zna način i - Upoznaje način i redoslijed redoslijed sklapanja i završnu sklapanja skrojenih obradu makete: elemenata. fasada, krovnih, - Poznaje završnu ravni, detalja obradu makete. (vrata, prozora, - Poznaje izradu stepeništa, terena (podloga za balkona... ). maketu). - Zna izradu terena i - Poznaje izradu

Preporuke za izvođenje nastave

Vježba: - Prenošenje crteža na materijal (papir ili karton). Vježba: - Izrada i spajanje drvenih elemenata na razne načine.

- Navikava se na tačnost.

141

Vježba: - Sklapanje makete.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik štafaža, oživljavanje i uljepšavanje maketa.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik štafaža.

Preporuke za izvođenje nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - B. Ročkomanović: Maketarstvo, Zavod za izdavanje udzbenika, Novi Sad, 1989. - P. S. Gačić: Tehničko obrazovanje udžbenik za V i VI razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Srpsko Sarajevo, 2002. - Časopisi: „ Arhitektura“, „Urbanizam“, „Čovjek i prostor“, Udruženje hrvatskih arhitekata, Zagreb, 2008. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa internet vezom, dijaprojektor, projektno platno, radni sto, pribor i alat za obradu. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja najmanje jedanput u klasifikacionom periodu. - Ocjena vježbi. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer arhitekture; - profesor likovnog obrazovanja. 10. Povezanost predmeta Znanja -

Boje Materijali Razmjera Maketa javnih spomenika Urbanistička maketa Arhitektonska maketa

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Slikanje - Boje - Proporcije - Harmonija - Istrorija umjetnosti - Arhitektura - Urbanizam - Vajarstvo

142

1.3.9. MEHANIKA TLA I FUNDIRANJE 1. Naziv predmeta: MEHANIKA TLA I FUNDIRANJE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

28

44

72

28

44

72

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje mehaničkih svojstava tla od kojih neposredno zavisi fundiranje objekata. - Sticanje znanja o značaju, načinima i pravilima za izvođenje temeljnih konstrukcija građevinskih objekata. - Upoznavanje osnovnih tipova temelja i materijala za njihovo izvođenje. - Upoznavanje propisa i pravila za izvođenje temelja. - Upoznavanje elemenata proračuna, koji su neophodni za iscrtavanje izvođačkih detalja. - Korišćenje usvojenih znanja iz drugih predmeta. - Osposobljavanje za sistematičnost, urednost i preciznost u radu. - Sticanje pravilne predstave o prostoru.

143

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Mehanika tla - opšte karakteristike tla - Razlikuje vrste tla: - Razvija - Definiše ulogu i nevezana, vezana i značaj mehanike analitičnost u tla organskog tla. radu. porijekla. - Upoznaje vrste i - Stiče svijest o postanak tla. važnosti tačnosti i - Poznaje faze - Razlikuje faze preciznosti u radu. materijala u tlu i materijala u tlu. fizička svojstva tla: - Razlikuje fizička svojstva tla. - granulometrijski sastav; - strukturu tla; - Uočava važnost poznavanja - poroznost i deformacije tla koeficijent kao posljedice poroznosti tla; dejstva mraza. - vlažnost tla; - zapreminsku i specifičnu težinu - Razlikuje vrste tla; uzoraka tla. - zbijenost tla(Proktorov ogled); - kapilarnost u tlu; - vodo-propustljivost tla; - granice konzistencije tla; - trenje i koheziju tla; - stišljivost tla. - Obrazlaže dejstvo mraza na tlo. - Upoznaje opšte pojmove o istražnim radovima i terenskim ispitivanjima tla. - Nabraja i definiše vrste uzoraka tla i način uzimanja. - Nabraja metode za određivanje otpornosti tla. Stabilnost zemljanih kosina - Razvija preciznost - Shvata značaj - Navodi uzroke poznavanja uzroka kretanja tla. u radu. kretanja tla. - poznaje uslove - Ispituje stabilnost stabilnosti kosina. zemljane kosine - Poznaje metode analitičkom i ispitivanja grafičkom stabilnosti tla.

144

Preporuke za izvođenje nastave - Posjete laboratoriji za geomehanička ispitivanja tla. - Geomehanički elaborati.

Grafička vježba: - Ispituje stabilnost zemljane kosine analitičkom i grafičkom metodom (švedska metoda momenata

Informativni ciljevi i sadržaji učenik

Formativni ciljevi

učenik metodom (švedska metoda momenata i modifikovana švedska metoda). Dozvoljena opterećenja tla - Crta rasprostiranje - Poznaje opterećenja u tlu i rasprostiranje superpoziciju opterećenja u tlu. pritisaka tla u - Poznaje dubini. superpoziciju - Očitava iz pritisaka tla u geomehaničkog dubini. elaborata - Definiše dozvoljeno dozvoljena opterećenje tla. opterećenje za različite vrste tla. Potporni zidovi - Shvata značaj - Nabraja podjelu i poznavanja uzroka primjenu potpornih kretanja tla iza zidova. potpornog zida. - Definiše pritiske tla na potporne zidove. - Ispituje stabilnost - Poznaje uslove potpornih zidova stabilnosti potpornih analitičkom zidova: metodom. - u pogledu preturanja; - u pogledu klizanja; - u odnosu na ivična naprezanja. Fundiranje građevinskih objekata - Razlikuje načine - Nabraja fundiranja karakteristike tla građevinskih koje utiču na dubinu objekata. fundiranja. - Definiše najmanju - Razlikuje oblike dubinu fundiranja. temelja - Navodi načine neposredno fundiranja: oslonjene na tlo. neposredno i - Računa centrično posredno fundiranje opterećen ab građevinskih temelj samac i objekata. crta plan - Poznaje oblike armature. temelja neposredno oslonjene na tlo: - Računa centrično - temelje samce; opterećenu ab - trakaste temelje; temeljnu traku i - pločaste temelje; crta plan - kombinovane 145

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave i modifikovana švedska metoda).

- Geomehanički elaborati.

Vježba: - Ispituje stabilnost potpornih zidova analitičkom metodom.

- Geomehanički elaborati. Vježbe: - Računa centrično opterećen ab temelj samac i crta plan armature. - Računa centrično opterećenu ab temeljnu traku i crta plan armature.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik temeljne sisteme. - Poznaje proračun temelja samca i trakastih temelja. - Opisuje posredno fundiranje građevinskih objekata na šipovima. - Navodi primjenu priboja, zagata i kesona i njihovu opravdanost kod izgradnje građevinskih objekata.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik armature.

Preporuke za izvođenje nastave

- Razlikuje načine posrednog fundiranje građevinskih objekata. - Skicira priboje i zagate.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - R. Solarov: Mehanika tla i fundiranje, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2008. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar, projektor, platno za projektor, crtaći stolovi i pribor za crtanje. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Pismeno (pismeni zadaci: dva pismena zadatka u toku školske godine, po jedan pismeni zadatak u polugodištu). - Ocjena vježbi. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer građevinarstva. 10. Povezanost predmeta Znanja -

Potporni zidovi Temelji Potporni zidovi Temelji Priboji i zagati

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Nacrtna geometrija - Presjeci geometrijskih tijela - Građevinski materijali - Beton - Čelik - Gvožđe - Drvo i drvena građa

146

Znanja - Zemljane kosine - Potporni zidovi - Temelji - Potporni zidovi - Temelji - Neposredno fundiranje građevinskih objekata

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Statika i otpornost - Vrste opterećenja materijala - Sile u presjeku - Geometrijske karakteristike presjeka - Otpornost materijala - Tehnologija betona - Primjena betona kao građevinskog materijala - Armatura - Građevinske konstrukcije - Temelji

147

1.3.10. KOMPJUTERSKA VIZUALIZACIJA 1. Naziv predmeta: KOMPJUTERSKA VIZUALIZACIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

20 20

Ukupno

66 66

46 46

Vježbe: odeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika. 3. Opšti ciljevi nastave - Osposobljavanje za rad na računaru i upoznavanje sa programskim paketima. - Razvijanje komunikacijskih sposobnosti. - Razvijanje logičkog mišljenja. - Shvatanje neophodnosti i važnosti upotrebe programskih paketa. - Razvijanje sposobnosti rada u grupi. - Priprema se za izradu tehničke dokumentacije. - Ovladavanje metodama i tehnikama pripreme, obrade, korišćenja, čuvanja i prenošenja informacija. - Uklapanje estetike i funkcionalnosti - grafička estetika. - Shvatanje smisla i značaja kategorije rada, odgovornosti, upornosti, pedantnosti i tačnosti.

148

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Uvod - Upoznaje se sa - Interpretira pojam značenjem pojma vizualizacija vizualizacija grafičkih slika. grafičkih slika. Tipovi vizualizacije koje podržava AutoCAD - Analizira tipove - Upoznaje tri tipa vizualizacije. (nivoa) - Planira redoslijed vizualizacije: postupaka. - Render – Basic - Razvija sposobnost Render; opažanja. - Photo Real; - Photo Raytrace. - Opisuje redoslijed postupaka koji vode vizualizaciji scene. Izrada pogleda - Razvija sposobnost - Postavlja pogled - Upoznaje pregled prostornog komandom DVIEW. svog modela u predstavljanja. - Snima postavljeni perspektivi i način pogled komandom izrade pogleda VIEW. komandom DVIEW. - Objašnjava snimanje postavljenog pogleda. Izrada i dodjeljivanje materijala - Shvata pojam - Razvija smisao za - Definiše pojam materijala. estetiku. materijala i grubu - Razvija sposobnost podjelu materijala. - Razlikuje vrste materijala. opažanja. - Poznaje izradu - Dodaje osnovnog jednostavne jednostavnog materijale objektu. materijala. - Objašnjava - Podešava izgled podešavanje postojećeg izgleda postojećeg materijala. materijala. - Snima novi - Opisuje snimanje materijal. novog materijala. - Dodaje mapirane - Poznaje rad sa materijale. mapiranim - Dodaje pozadinu materijalima. (Alat Render - Objašnjava Backgraund). dodavanje - Selektivno pozadine. renderuje djelove - Objašnjava alat modela. Render. 149

Preporuke za izvođenje nastave

Vježba: - Crta model koji treba da vizualizuje.

Vježba: - Nadogradnja modela sa prethodnog časa upotrebom novih alata.

Vježba: - Nadogradnja modela sa prethodnog časa upotrebom novih alata.

Informativni ciljevi i sadržaji učenik Svijetlo - Upoznaje dodavanje i postavljanje kamere. - Navodi tipove svijetla: - Point Lighttačkasto svijetlo; - Spotlight - blic svijetlo; - Distant Light udaljeno svijetlo. - Objašnjava dodavanje i mijenjanje svijetla. - Objašnjava izradu sunčeve svjetlosti. - Opisuje prikazivanje modela alatom Render. Vizualizacija modela - Upoznaje načine probne vizualizacije modela: - dijela ili djelova modela - opcija Crop Winow, opcija Query for Selection; - cijelog modela, „brza“ vizualizacija opcija Sub Sampling poduzorkovanje; - isključivanje opcije Shadow okvira za dijalog Render. Štampanje - Objašnjava način snimanja uređene, vizualizovane slike kao datoteke za štampanje (mogućnost izbora jedne od pet različitih tipova

Formativni ciljevi učenik - Dodaje i postavlja kameru. - Razlikuje vrste svijetla. - Dodaje svijetlo. - Određuje intenzitet ili jačinu svijetla. - Koristu boju svijetla na sceni. - Koristi faktor slabljenja svijetla. - Dodaje sjenku. - Izrađuje sunčevu svjetlost. - Prikazuje model alatom Render.

Socijalizacijski ciljevi učenik - Razvija kreativnost i samostalnost u radu.

Preporuke za izvođenje nastave Vježba: - Nadgradnja modela sa prethodnog časa.

- Pravi probne vizualizacije dijela, djelova ili cijelog modela primjenom odgovarajućih opcija.

- Razvija sposobnost prostornog predstavljanja.

Vježba: - Nadgradnja modela sa prethodnog časa.

- Snima vizualizovanu sliku kao datoteku za štampanje. - Štampa sliku.

- Razvija samostalnost i samopouzdanje.

Vježba: -Štampanje urađenog, vizualizovanog modela.

150

Informativni ciljevi i sadržaji učenik datoteke).

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - G. Omura: AutoCAD 2000, Kompjuterska biblioteka, Beograd, 2001. - B. Burchard, D. Pitzer: Pod lupom - AutoCAD, CET Computer Equipment and Trade, Beograd, 2000. - V. Aleksić: Primjena računara u građevinarstvu za II razred građevinske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa odgovarajućom programskom opremom, štampač, skener, projektor i projektno platno. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Pismene vježbe. - Ocjena praktičnog rada na računaru i vježbama. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer građevinarstva. 10. Povezanost predmeta Znanja - Izrada i obrada tehničke dokumentacije - Tehnička obrada crteža - Izrada i obrada crteža, kotiranje - Izrada priloga projekta - Obrada i izrada crteža - Kotiranje

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Nacrtna geometrija - Tehničko prikazivanje raznih geometrijskih i arhitektonskih oblika - Tehničko crtanje - Projektna dokumentacija - Građevinske konstrukcije - Crtanje elemenata građevinskih konstrukcija - Projektovanje - Definisanje prostornih vrijednosti

151

1.3.11. TEHNOLOGIJA GRAĐENJA 1. Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA GRAĐENJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

66 66

66 66

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa sistemima građenja u visokogradnji. - Upoznavanje sa načinima izvođenja zemljanih radova. - Sticanje znanja o savremenim alatima, priboru i mašinama u visokogradnji. - Upoznavanje sa raznim vrstama oplata. - Upoznavanje sa izradom građevinske skele. - Upoznavanje sa savremenim metodama izrade krovnih konstrukcija. - Upoznavanje sa obradom i ugradnjom armature. - Upoznavanje sa tehnikom ugradnje čelika za prednaprezanje. - Upoznavanje sa metodama transporta, ugrađivanja i njege betona. - Upoznavanje sa tehnologijom izvođenja zidarskih radova. - Upoznavanje se metodama izvođenja montažnih radova i prefabrikacijom betonskih elemenata. - Upoznavanje sa savremenim metodama izvođenja završnih radova. - Osposobljavanje za primjenu sredstava zaštite na radu. - Razvijanje svijesti o upotrebi zdravih materijala. - Upoznavanje principa zaštite životne sredine. - Razvijanje kritičkog odnosa prema svom i tuđem radu u okviru radnog procesa.

152

4. Sadržaji/Standardi Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i sadržaji učenik Uvod - Upoznaje osnovne metode izgradnje objekata visokogradnje. - Opisuje tehnologiju tradicionalne metode izgradnje objekata i navodi njihove prednosti i nedostatke. - Opisuje tehnologiju tradicionalne unaprijeđene metode izgradnje objekata i navodi njihove prednosti i nedostatke. - Opisuje metodu montažne gradnje i navodi njene prednosti. - Definiše metodu industrijske gradnje i preduslove za njenu primjenu. - Navodi grupe građevinskih radova. - Nabraja građevinske radove u okviru grupe grubih građevinskih radova. - Nabraja građevinske radove u okviru grupe završnih građevinskih radova. - Pojašnjava osnovne termine u tehnologiji građenja. Zemljani radovi - Pojašnjava pojam zemljanih radova. - Upoznaje

znanja predmeta/Operativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik Razlikuje metode izgradnje objekata visokogradnje. Vrši komparaciju metoda izgradnje objekata visokogradnje.

- Pozitivno procjenjuje važnost novih saznanja iz svoje struke.

Shvata specifičnosti pojedinih građevinskih radova.

Shvata značaj zemljanih radova.

- Razvija pozitivnu orijentaciju prema zanimanju. 153

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i sadržaji učenik mehanizaciju za zemljane radove. - Objašnjava tehnike izrade i podgrađivanje širokog iskopa. - Objašnjava tehnike izrade i podgrađivanja uskog iskopa. Tesarski radovi - Definiše osnovne pojmove o tesarskim radovima. - Navodi materijal i sredstva za spajanje. - Upoznaje faktore za usvajanje tipa oplate. - Nabraja razne konstrukcije oplate. - Opisuje oplatu za stubove i grede. - Upoznaje prenosnu oplatu za zid. - Upoznaje oplatu za ploče. - Upoznaje tunelsku oplatu. - Upoznaje kliznu oplatu. - Upoznaje samopodižuću oplatu. - Upoznaje specijalne vrste oplate. - Navodi pomoćna sredstva za primjenu oplate. - Zna sredstva za premazivanje oplate. - Zna opremu za čišćenje oplate. - Objašnjava pojam građevinske skele. - Opisuje izradu

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik - Razlikuje mehanizaciju za zemljane radove.

- Upoređuje tehnike širokog i uskog iskopa.

- Razlikuje materijale i sredstva za spajanje drveta.

- Razvija preciznost.

- Razlikuje razne vrste oplate. - Shvata značaj skele pri izgradnji. - Razlikuje krovne konstrukcije. - Razlikuje elemente krovnih konstrukcija.

154

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i sadržaji učenik građevinske skele. - Zna da vodi kontrolnu knjigu skele. - Nabraja vrste krovnih konstrukcija. - Poznaje elemente krovnih konstrukcija. Armirački radovi - Upoznaje vrste i karakteristike armature. - Navodi mašine za obradu armature. - Opisuje rad mašina za obradu armature. - Zna probleme zaštite armature. - Opisuje proces izvođenja armiračkih radova u pogonu i na gradilištu. - Upoznaje čelik za prednaprezanje. - Opisuje ugrađivanje čelika za prednaprezanje. - Zna karakteristike i primjenu mikroarmature. Betonski radovi - Opisuje unutrašnji transport betona. - Upoznaje rad auto - mješalice, pumpe za beton, gradilišnog krana, transportnih traka i ostalih transportnih sredstava. - Opisuje pripremu podloge za betoniranje. - Navodi metode ugradnje betona. - Upoznaje ugradnju betona

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik

- Razvija preciznost.

- Razlikuje vrste armature. - Razlikuje mašine za obradu armature.

- Razvija osjećaj o potrebi zaštite na radu.

- Shvata metode izrade skeleta armature kod raznih konstruktivnih elemenata. - Shvata principe prednaprezanja čelika.

- Uočava značaj i specifičnost betonskih radova. - Razlikuje metode transporta betona. - Zna pripremu podloge za betoniranje. - Razlikuje razne metode ugrađivanja betona i vrši komparaciju istih. - Uočava značaj njege betona. - Razlikuje i

155

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i sadržaji učenik pervibratorom. - Upoznaje površinsko vibriranje betona. - Upoznaje tehniku torkretiranja betona. - Upoznaje tehniku ugrađivanja betona vibro - valjcima. - Upoznaje se sa vakuumiranjem betona. - Opisuje obradu spojnica. - Opisuje obradu horizontalnih i vertikalnih površina. - Definiše pojam njege betona i opisuje metode njegovanja u raznim uslovima. Zidarski radovi - Nabraja zidarski alat i pribor. - Nabraja i opisuje zidarski materijal. - Opisuje izradu i transport vezivnog materijala. - Objašnjava zidanje zidova od opeke i blokova raznih debljina. - Objašnjava malterisanje zidova. - Opisuje izradu podnih košuljica. Montažni radovi - Upoznaje sisteme i prednosti montažne gradnje. - Nabraja principe i prednosti metoda montaže. - Pojašnjava dekompoziciju objekta na

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik upoređuje metode njege betona u raznim uslovima.

- Razlikuje materijal i pribor za zidarske radove. - Razlikuje kriterijume kvaliteta izvedenih zidarskih radova. - Zna izradu podnih košuljica.

- Uočava prednosti montažne gradnje.

156

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i sadržaji učenik elemente. - Navodi i objašnjava metode izvođenja montažnih radova. - Definiše pojam prefabrikovanih betonskih elemenata. - Nabraja i opisuje metode prefabrikacije. - Navodi i opisuje pomoćna sredstva za montažne radove. - Navodi i opisuje mehanizaciju za montažne radove. - Upoznaje mehanizaciju za montažu. - Poznaje sadržaj projekta montažnih radova. - Objašnjava postupak kontrole i pripreme ležišta za element. - Objašnjava postupak kontrole i pripreme elementa. - Upoznaje postupak pravilnog zahvatanja i probnog podizanja elementa. - Upoznaje postupak postavljanja elementa u ležište. - Upoznaje postupak izrade veze elementa sa konstrukcijom. Završni radovi - Objašnjava pojam završnih radova i navodi vrste. - Upoznaje savremeni alat, pribor i mašine i

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik - Razlikuje metode izvođenja montažnih radova. - Vrši upoređivanje metoda prefabrikacije. - Analizira projekat montažnih radova. - Razlikuje mehanizaciju za montažne radove. - Shvata tehnologiju montažnih radova.

- Razlikuje završne radove. - Uočava kriterijume za ocjenu kvaliteta izvršenih završnih radova.

157

Preporuke za izvođenje nastave

Informativni ciljevi i sadržaji učenik materijale koji se primjenjuju u tehnologiji završnih radova. - Upoznaje savremene tehnologije završnih radova.

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Dr D. Arizanović: Tehnologija građevinskih radova, Univerzitet u Beogradu, Beograd, 1997. - B. Blagojević: Građevinske konstrukcije, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2006. - S. Krunić, G. Mladenović, Slobodan Mladenović, Lj. Krunić: Osnovni građevinski radovi, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1998. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar, projektor, platno za projektor, katalozi, prospekti, uzorci materijala, alata i pribora. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer građevinarstva. 10. Povezanost predmeta Znanja - Upoznaje sisteme montažne gradnje - Izrada i podgrađivanje iskopa - Izrada oplata i skela - Izrada skeleta armature i poznavanje metoda predneprezanja - Betoniranje u ljetnjim i zimskim uslovima - Zidanje zidova od blokova i opeke - Malterisanje zidova - Izrada i podgrađivanje

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Osnovi građevinarstva - Osnovni sistemi građenja - Građevinski materijali

- Osnovi geologije - Drvo kao građevinski materijal - Građevinski čelik - Beton kao građevinski materijal - Opekarski i betonski proizvodi za zidanje - Malteri

- Organizacija građenja

- Građevinska mehanizacija

158

Znanja iskopa - Poznaje posljedice nepravilne montaže - Izrada i podgrađivanje iskopa - Izrada skela - Upoznaje postupke pravilnog zahvatanja, probnog dizanja i postavljanja elementa u ležište - Izrada oplata i skela - Betoniranje u ljetnjim i zimskim uslovima - Izrada krovnih konstrukcija - Pojašnjanje dekompozicije objekta na elemente

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja za zemljane radove - Zaštita na radu - Mehanika tla i fundiranje

- Stabilnost zemljanih kosina

- Statika i otpornost materijala

- Vrste opterećenja i presječne sile - Statički određeni i neodređeni nosači i razni oblici njihovog naprezanja

- Tehnologija betona

- Oplate i skele - Spravljenje i ugrađivanje betona - Krovne konstrukcije - Konstruktivni sklop objekta

- Građevinske konstrukcije

159

1.3.12. GEODEZIJA 1. Naziv predmeta: GEODEZIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

33 33

Ukupno

66 66

33 33

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje instrumenata, pribora i postupka koji se koriste prilikom mjerenja horizontalnih i vertikalnih uglova. - Upoznavanje instrumenata, pribora i postupka koji se koriste prilikom određivanja visinskih razlika. - Upoznavanje instrumenata, pribora i postupka za mjerenje dužine. - Osposobljavanje za numeričku obradu podataka pomoću kojih se računaju koordinate i nadmorske visine tačaka. - Osposobljavanje za primjenu novih tehnologija geodetskog snimanja. - Osposobljavanje za prenošenje podataka sa plana na teren. - Osposobljavanje za samostalan rad.

160

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Jedinice mjere u praktičnoj geodeziji - Zna jedinice mjere - Razvija sposobnost - Navodi podjelu opažanja i u praktičnoj geodezije. preciznosti. geodeziji. - Nabraja jedinice - pretvara mjere(SI) u vrijednosti uglova praktičnoj iz: geodeziji (mjere za - seksagezimalnih u dužinu, površinu i radijane; za uglove). - centezimalnih u - Objašnjava radijane i obrnuto; pretvaranje vrijednosti uglova u - seksagezimalnih u centezimalne i različite jedinice. obrnuto. Vrste geodetskih mreža - Upoznaje - Skicira geodetske geodetske mreže mreže (trigonometrijska, (trigonometrijsku, poligonska, linijska poligonsku, linijsku i nivelmanska). i nivelmansku). - Objašnjava način - Crta u razmjeri obilježavanja stalne i privremene geodetskih tačaka oznake na terenu. na terenu. - Objašnjava razmjeru i - Shvata pojam razmjernike. razmjere i - Opisuje metode razmjernika, kao i snimanja (polarna i primjenu pri izradi ortogonalna planova. metoda snimanja. ) Mjerenje horizontalnih uglova - Zna djelove - Definiše suštinu teodolita. mjerenja uglova. - Razlikuje vrste - Nabraja sprave za libela. mjerenje uglova - Shvata ulogu lupe, (teodolit, stativ, durbina, limba, libela, lupa, alhidade. mikroskop, durbin, - Analizira uslove limb, alhidada). koje treba da - Opisuje ispitivanje ispuni teodolit da i refleksiju bi se moglo vršiti teodolita za mjerenje uglova. mjerenje uglova. - Objašnjava metode - Upoređuje prostu i girusnu metodu mjerenja mjerenja horizontalnih horizontalnih uglova (prosta i

Preporuke za izvođenje nastave

- Odlazak na teren i obilježavanje geodetskih tačaka. Vježba: - Primijeniti odgovarajuću razmjeru pri izradi plana manjeg stambenog bloka.

Vježba: - Ispitivanje refleksije i uslova za upotrebu teodolita. - Odlazak na teren: rad sa teodolitom.

161

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik girusna metoda uglova. mjerenja). Mjerenje vertikalnih uglova - Zna instrumente za - Demonstrira mjerenje zenitnih mjerenje zenitnih (vertikalnih) uglova uglova. kao i uslove koje - Upoznaje treba da ispune. instrumente za - Upoređuje prostu i mjerenje zenitnih girusnu metodu uglova mjerenja (vertikalnih), kao i vertikalnih uglova. uslove koje treba da ispune. - Objašnjava metode pri mjerenju vertikalnih uglova (prosta i girusna metoda). Mjerenje linearnih veličina - Rukuje ručnom - Poznaje mjerenje pantljikom. linearnih veličina - Analizira postupak (mjerenje dužina, mjerenja dužina. pribor i postupak mjerenja). Određivanje visinskih razlika - Razlikuje vrste - Demonstrira nivelira i principe određivanje mjerenja. visinskih razlika (nivelir, pribor za niveliranje). Prenošenje podataka sa plana na teren - Određuje položaj - Opisuje trigonometrijske trigonometrijsku tačke. mrežu. - Računa direkcioni - Objašnjava način ugao. određivanja - Skicira vrste položaja poligonih vlakova i trigonometrijskih elemente vlaka. tačaka i direkcioni - Razlikuje slijepi, ugao. umetnuti i - Opisuje poligonsku zatvoreni mrežu. nivelmanski vlak. - Nabraja vrste poligonskih vlakova - Shvata primjenu i elemente vlaka. detaljnog - Opisuje nivelmana za nivelmansku mrežu dobijanje (detaljni nadmorskih visina nivelman). detaljnih tačaka.

162

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

- Odlazak na teren: rad sa ručnom pantljikom.

Vježba: - Crta položaje nivelira pri određivanju visinskih razlika. - Odlazak na teren: postavljanje trigonometrijskih tačaka. Vježba: - Računa direkcione uglove prema podacima.

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Nove tehnologije geodetskog snimanja - Obrazlaže snimanje - Razlikuje ortogonalnu i detalja polarnu metodu (ortogonalna i snimanja detalja. polarna metoda snimanja).

Socijalizacijski ciljevi učenik

Preporuke za izvođenje nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - K. Vračarić: Geodezija za IV razred građevinske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2008. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar, projektor, platno za projektor, grafoskop, folije za grafoskop, instrumenti i pribori za geodetska mjerenja (teodolit, nivelir, ručna pantljika). 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Pismeno: pismene vježbe. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer geodezije; - diplomirani inženjer građevinarstva. 10. Povezanost predmeta Znanja - Razmjera i razmjernici - Snimanje detalja

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Građevinske konstrukcije - Šeme osnova različitih objekata - Projektovanje - Situacija

- Zemljane kosine - Potporni zidovi - Temelji

- Statika i otpornost materijala

- Potporni zidovi - Temelji

- Tehnologija betona

- Neposredno fundiranje građevinskih objekata

- Građevinske konstrukcije

163

- Vrste opterećenja - Sile u presjeku - Geometrijske karakteristike presjeka - Otpornost materijala - Primjena betona kao građevinskog materijala - Armatura - Temelji

2. STRUČNI ISPIT 2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO - TEORIJSKI DIO ISPITA 2.1.1. GRAĐEVINSKE KONSTRUKCIJE 1. Naziv ispitnog kataloga: GRAĐEVINSKE KONSTRUKCIJE 2. Cilj ispita - Provjera uspješnosti učenika pri usvajanju neophodnih standarda znanja iz oblasti građevinskih konstrukcija. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34.

Nabrojati konstruktivne elemente kod masivnog skeletnog i mješovitog konstruktivnog sklopa. Navesti karakteristike klasičnog polumontažnog i montažnog načina građenja. Navesti konstruktivne elemente po visini, položaju i funkciji. Objasniti ulogu konstruktivnih zidova. Navesti pravila zidanja zidova u seizmičkim područjima. Objasniti pravila zidanja zidova opekom. Nacrtati zidanje zidova opekom u dva sloja za slučaj sučeljavanja zidova. Nacrtati zidanje zidova opekom u dva sloja za slučaj suticanja zidova. Nacrtati zidanje zidova opekom u dva sloja za slučaj ukrštanja dva konstruktivna zida i dva pregradna zida. Navesti podjelu maltera, razmjere miješanja komponenti maltera. Navesti osobine maltera za zidanje i maltera za malterisanje. Definisati prozorske otvore i navesti elemente i način izrade. Definisati elemente otvora za vrata. Objasniti način ugradnje dovratnika i njegovu ulogu. Objasniti otvore u zidovima u seizmičkim područjima. Objasniti ulogu i podjelu prema blokovima u konstrukciji dimnjačkih kanala. Skicirati i objasniti princip funkcionisanja dimnjačkih kanala. Navesti elemente sabirnih dimnjačkih kanala. Navesti pravila primjene ventilacionih kanala. Nabrojati elemente ventilacionih kanala. Objasniti ulogu temelja u konstrukciji. Nabrojati podjelu temelja prema konstruktivnom sklopu objekta. Navesti materijale koji se primjenjuju za izradu hidroizolacije. Skicirati i objasniti horizontalnu i vertikalnu hidroizolaciju kod djelimično ukopanog podruma. Objasniti ulogu međuspratne konstrucije. Šta su horizontalni serklaži i koja je njihova uloga? Objasniti ulogu greda kao linijskih nosača i navesti koje grede razlikujemo prema broju oslonaca i načinu oslanjanja. Objasniti koja je uloga međuspratne tavanice. Od čega se izrađuju međuspratne tavanice? Navesti podjelu ab međuspratnih konstrukcija. Opisati monolitne ab konstrucije od ploča. Opisati međuspratne konstrukcije od rebara. Opisati ab konstrukcije u skeletnom sistemu. Opisati međuspratne konstrukcije od drvene građe.

164

35. Navesti načine savladavanja visinskih rastojanja između površina postavljenih na različitim nivoima. 36. Definisati stepenice. 37. Navesti obilježja stepenica. 38. Objasniti na čemu se zasniva obrazac za određivanje razmjere penjanja. 39. Nabrojati elemente za proračun stepenica. 40. Navesti za koju razmjeru penjanja su stepenice najudobnije. 41. Objasniti od čega zavisi koje dimenzije stepenica će biti usvojene. 42. Od čega zavisi širina stepenišnih krakova? 43. Napisati obrazac za izračunavanje broja stepenica. 44. Napisati obrazac za izračunavanje dužine stepenišnog kraka. 45. Objasniti dužinu i širinu međupodesta. 46. Navesti podjelu stepenica prema materijalima izrade. 47. Navesti i šematski prikaži podjelu stepenica prema konstruktivnom oslanjanju. 48. Definisati krov. 49. Navesti nagibe krovnih ravni i podjelu krovova prema nagibu. 50. Navesti podjelu krovova prema prohodnosti. 51. Definisati krovni nosač. 52. Navesti kako se izrađuju drvene krovne konstrukcije prema konstruktivnom sklopu greda u krovnom nosaču i načinu prenošenja opterećenja na oslonce. 53. Šematski prikazati krovni nosač i označiti sve elemente za prost krov od rogova. 54. Šematski prikazati krovni nosač i označiti sve elemente za krov sa raspinjačama. 55. Šematski prikazati krovni nosač i označiti sve elemente za prostu - jednostruku pravu stolicu. 56. Šematski prikazati krovni nosač i označiti sve elemente za dvostruku pravu stolicu. 57. Šematski prikazati krovni nosač i označiti sve elemente za dvostruku krovnu vješaljku. 58. Šematski prikazati krovni nosač i označiti sve elemente za trostruku krovnu vješaljku. 59. Opisati krovove sa nazitkom. 60. Opisati mansardne krovove. 61. Definisati ravni krov. 62. Objasniti način odvodnjavanja ravnih krovova. 63. Opisati slojeve ravnih krovova. 64. Navesti vrste izolacija. 65. Objasniti namjenu toplotne, zvučne i hidro zaštite objekata. 66. Navesti materijale za izolacije. 67. Navesti vrste podova prema materijalu i namjeni i objasniti način izrade. 68. Navesti slojeve podova. 69. Navesti vrste plafona i objasniti način izrade. 70. Navesti vrste krovnih pokrivača prema materijalu, njihove osobine i primjenu 71. Nabrojati vrste i oblike metalnih profila, nosivih i nenosivih. 72. Navesti vrste oluka i mjesta i način ugradnje. 73. Objasniti primjenu limenih opšava. 74. Navesti vrste prozora prema materijalu izrade i konstrukciji i njihove mjere. 75. Nabrojati čelične proizvode koji se najviše koriste u građevinarstvu. 76. Navesti dvije najbitnije mehaničke osobine čelika. 77. Navesti vrste čelika koje se najviše koriste u građevinarstvu. 78. Navesti fizičke karakteristike čelika. 79. Definisati koeficijent sigurnosti. 80. Nabrojati mehanička spojna sredstva. 81. Navesti vrste opterećenja. 82. Nabrojati realne kombinacije opterećenja. 83. Objasniti šta je klasa vijaka.

165

84. Kako se računa orijentaciona vrijednost prečnika vijka? 85. Prikazati šemtski propisana rastojanja vijaka u vezi dva lima. 86. Definisati nosivost vijka na smicanje. 87. Definisati nosivost vijka na zatezanje. 88. Definisati nosivost vijka po omotaču rupe. 89. Navesti vrste šavova i način obilježavanja istih u radioničkim crtežima. 90. Šematski prikazati konstruisanje zavarenih spojeva. 91. Objasniti kvalitet sučeonih šavova. 92. Kako se računa nosivost ugaonog šava. 93. Kako se računa nosivost sučeonog šava. 94. Navesti i opisati elemente čelične industrijske hale. 95. Nabrojati fizičke i mehaničke osobine građevinskog drveta. 96. Navesti spojna sredstva u drvenim konstrukcijama. 97. Definisati otpornost drveta na zatezanje. 98. Definisati otpornost drveta na pritisak. 99. Definisati otpornost drveta na savijanje. 100. Definisati otpornost drveta na smicanje. 101. Objasniti tečenje drveta. 102. Objasniti otpornost drveta na torziju. 103. Navesti spojna sredstva u drvenim konstrukcijama. 104. Objasniti krutu vezu u drvenim konstrukcijama. 105. Objasniti zglobnu vezu u drvenim konstrukcijama. 106. Šta se podrazumijeva pod lijepljenim lameliranim drvetom? 107. Nabrojati konstruktivne sisteme u lijepljenom lameliranom drvetu. 108. Navesti osnovne karakteristike industrijske proizvodnje. 109. Nabrojati prefabrikovane konstruktivne elemente objekata visokogradnje. 110. Navesti metode prefabrikacije kao i moguća mjesta za prefabrikaciju. 111. Uporediti i objasniti karakteristike skeletnog, panelnog i prostorno - ćelijskog sistema gradnje. 112. Navesti elemente skeletnog sistema. 113. Skicirati detalj veze temelj - stub i objasniti postupak izrade. 114. Skicirati detalj veze stub - greda i objasniti postupak izrade. 115. Skicirati detalj veze stub – greda - tavanica i objasniti postupak izrade. 116. Nabrojati elemente vertikalnih komunikacija. 117. Navesti koja su pravila pri rješavanju položaja i grupisanja liftova u kolektivnim stambenim objektima. 118. Navesti elemente panelnog sistema. 119. Skicirati spoj na mjestu ukrštanja konstruktivnog fasadnog i unutrašnjeg panela. 120. Skicirati spoj dvije tavanice iznad oslonca. 121. Objasniti sklopove ćelijskih elemenata i način nalijeganja. 122. Objasniti kako se montiraju i povezuju sanitarne ćelije. 123. Navesti koji su elementi velikih raspona. 124. Nacrtati zglobnu vezu temelja i stuba. 125. Uporediti detalje dvozglobnog i trozglobnog luka.

166

4. Tip ispita - Usmeni - Nastavnik sastavlja, a stručni aktiv utvrđuje spisak ispitnih pitanja na osnovu Ispitnog kataloga. - Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti. - Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. - Usmeni ispit traje najviše 20 minuta. - Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivača. 5. Dozvoljena pomagala - Pribor za crtanje. 6. Literatura i drugi izvori - Za kandidate je preporučena literatura data u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika.

167

2.1.2. ORGANIZACIJA GRAĐENJA 1. Naziv ispitnog kataloga: ORGANIZACIJA GRAĐENJA 2. Cilj ispita - Provjera uspješnosti učenika pri usvajanju neophodnih standarda znanja iz oblasti arhitektonskih konstrukcija. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41.

Navesti faze izvođenja građevinskog objekta. Navesti učesnike u građevinskoj proizvodnji. Objasniti zadatak revizione komisije. Objasniti tehničku dokumentaciju. Objasniti građevinsku dozvolu. Objasniti specifičnost građevinske proizvodnje. Opisati pripremne radove na gradilištu. Opisati gradilište. Opisati šemu organizacije gradilišta. Objasniti građevinske norme. Objasniti predmjer radova. Objašnjava predračun radova. Obrazložiti analizu cijena. Objasniti dokumentaciju na gradilištu. Objasniti obračunsku dokumentaciju. Objasniti tehničku dokumentaciju – gradilišnu. Objasniti magacinsku dokumentaciju. Navesti značaj građevinskog nadzora. Opisati primopredaju objekta i konačan obračun. Objasniti zaštitu na radu. Navesti podjelu građevinskih mašina. Objasniti princip rada bagera. Objasniti princip rada skrepera. Objasniti princip rada dozera. Objasniti princip rada grejdera. Opisati mašine za prenos i dizanje. Opisati mašine za rad u stijeni. Opisati mašine za rad na putevima. Opisati mašine za sabijanje tla. Opisati mašine za transport i vuču. Objašnjava učinke mašina. Opisuje mašine za specijalne radove. Objašnjava analizu tehnološkog procesa (karta procesa i dijagram toka). Objašnjava širi i uži izbor mehanizacije. Opisuje transport materijala. Objašnjava analizu vremena kod tehnike mrežnog planiranja. Objašnjava histogram. Opisuje sadržaj projekta organizacije građenja. Objašnjava tehniku mrežnog planiranja. Objašnjava gantogram. Normirati poziciju radova: ručno otkopavanje zemlje II kat. prirodno vlažne, za temelj objekta u rovu širine 1, 5 m, dubine 2, 5 m.

168

42. Normirati poziciju radova: ručno kopanje osamljenog temelja veličine 2*2 u zemljištu III kat. sa žilama i korijenjem, dubine 1. 8 m. 43. Normirati poziciju radova: ručno planiranje kosina nasipa u zemljištu Ivkat. sa odvozom suvišnog materijala. 44. Normirati poziciju radova: spravljanje cementnog maltera razmjere 1: 3, ručno, bez sijanja. 45. Normirati poziciju radova: mašinsko spravljanje produžnih maltera razmjere 1: 3: 9. 46. Normirati poziciju radova: zidanje šupljim glinenim blokovima dim. 29*19*19, produžnim malterom. Malter se prenosi kranom. 47. Normirati poziciju radova: zidanje pregradnih zidova debljine 1/2 opeke u produžnom malteru. Materijal se prenosi kranom. 48. Normirati poziciju radova: malterisanje zida od opeke u 2 sloja krečnim malterom razmjere 1: 3. Transport materijala skipom GD4. 49. Normirati poziciju radova: spravljanje betona MB30 mješalicom zapremine 500l. Od vještačke mješavine agregata. 50. Normirati poziciju radova: mašinsko ugrađivanje nearmiranog betona MB20 u trakasti temelj objekta dim. 0. 60*0. 40. 51. Normirati poziciju radova: prevoz betona japanerom na 25 m. dužine. Utovar je iz silosa. 52. Normirati poziciju radova: Spravljanje sitnozrnog asfaltnog betona za trotoare asfaltnom bazom 'marini' kapaciteta 35t/h. 53. Normirati poziciju radova: Spravljanje mase od bitumeniziranog materijala za noseći sloj kolovozne konstrukcije, od rječnog šljunka i 30% agregata asfaltnom bazom 'marini'. 54. Normirati poziciju radova: ugradjivanje cementne stabilizacije finišerom. 55. Normirati poziciju radova: ugrađivanje bitumeniziranog šljunka. 56. Normirati poziciju radova: kopanje zemlje IIIkat. U širokom otkopu samohodnim skreperom. Materijal se transportuje na daljinu 1400 m. 57. Normirati poziciju radova: kopanje raskvašene zemlje u širokom otkopu sa odbacivanjem u stranu, bagerom sa povlačnom kašikom zapremine 2. 5 m*3. 58. Normirati poziciju radova: grubo planiranje materijala Iikat. motogrejderom u slojevima debljine 15 cm. 59. Normirati poziciju radova: utovar zemlje Ivkat. u motorna vozila utovarivačem točkašem zapremine korpe 1360/1530. 60. Normirati poziciju radova: sabijanje valjanjem nasutog materijala u glatkim slojevima samohodnim vibracionim valjkom. Sabijanje u 3 prelaza sa preklapanjem 50% širine valjanja. 4. Tip ispita - Usmeni - Nastavnik sastavlja, a stručni aktiv utvrđuje spisak ispitnih pitanja na osnovu Ispitnog kataloga. - Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti. - Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. - Usmeni ispit traje najviše 20 minuta. - Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivača. 5. Dozvoljena pomagala - Nijesu predviđena.

169

6. Literatura i drugi izvori - Za kandidate je preporučena literatura data u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika.

170

2.1.3. PROJEKTOVANJE 1. Naziv ispitnog kataloga: PROJEKTOVANJE 2. Cilj ispita - Provjera uspješnosti učenika pri usvajanju neophodnih standarda znanja iz oblasti projektovanja. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37.

Šta je arhitektonsko projektovanje i kakvo još projektovanje razlikujemo? Šta je u užem smislu urbanističko projektovanje? Objasniti šta je stambena zona i koji su prateći objekti u stambenoj zoni. Objasniti značaj i ulogu zaštitnog zelenila i zelenih površina u stambenoj zoni. Objasniti značaj i sadržaj idejnog projekta. Objasniti značaj i sadržaj glavnog projekta. Objasniti značaj i sadržaj projekta za izvođenje radova. Komentatisati «projektni zadatak». Pod tehničkom dokumentacijom (projekat) podrazumijeva se: Nabrojati priloge tehničke dokumentacije – dokumentacija izvođača-. Kada se radi projekat izvedenih radova. Navesti tipove izgradnje porodičnih kuća. Komentarisati prednosti i nedostatke niskih stambenih kuća. Komentarisati prednosti i nedostatke višespratnih stambenih zgrada. Šta je insolacija, i od čega zavisi jačina osunčanja. Šta je orijentacija, objasniti značaj orijentacije na raspored funkcionalnih grupa u kući ili stanu, kao tipičnoj jedinici «porodične teritorije». Navesti podjelu na funkcionalne grupe prostorija stana ili kuće. Nabrojati prostore za kretanje (komunikaciju) u stanu, kući ili višespratnoj zgradi, kao funkcionalnu grupu prostorija. Nabrojati prostorije za dnevni boravak u stanu, kući ili višespratnoj zgradi, kao funkcionalnu grupu prostorija. Nabrojati prostorije za spavanje u stanu, kući ili višespratnoj zgradi, kao funkcionalnu grupu prostorija. Nabrojati prostorije za domaćinstvo u stanu, kući ili višespratnoj zgradi, kao funkcionalnu grupu prostorija. Skicirati funkcionalnu šemu malog stana. Skicirati funkcionalnu šemu stana srednje veličine. Kako se određuje veličina dnevnog boravka i koja je minimalna kvadratura, ukoliko je visina prostorije standardna. Kakve po svojoj veličini mogu biti sobe za spavanje. Grupa prostorija dnevnog boravka. Grupa prostorija za spavanje. Kako se može organizovati kuhinja, skicirati raspored osnovnih elemenata. Skicirati raspored elemenata kuhinjskog niza u obliku slova «U» (iskotirati). Skicirati «stambenu» kuhinju (iskotirati). Skicirati garnituru za ručavanje u sklopu dnevnog boravka (iskotirati). Skicirati i iskotirati potreban prostor za ručavanje u posebnoj prostoriji. Od čega zavisi veličina kupatila? Skicirati i objasniti. Koje oblike otvorenog prostora stana ili kuće razlikujemo. Kako nazivamo najmanju stambenu jedinicu, skicirati. Navesti karakteristike stanovanja u samostalnim porodičnim kućama. Navesti osnovne karakteristike dvojnih porodičnih kuća.

171

38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72.

Navesti osnovne karakteristike izgradnje kuća u nizu. Navesti osnovne karakteristike poluatrijumskih kuća. Navesti osnovne karakteristike atrijumskih kuća. Objasniti, skicirati i iskotirati građevinsku liniju. Objasniti, skicirati i iskotirati regulacionu liniju. Skicirati prizemnu porodičnu kuću sa podrumom (topla veza). Prema datim podacima skicirati presjek kroz garažu i rampu. Napraviti upoređenje «porodične teritorije» individualne stambene kuće i višespratne kolektivne stambene zgrade. Navesti najbitniju karakteristiku, glavnu prednost, višespratne stambene zgrade. Kojim sistemima građenja konstrukciju višespratne zgrade možemo izvesti. Navesti tipove izgradnje višespratnih stambenih zgrada. Kometarisati uslove i skicirati šemu za projektovanje jednog stana na stepeništu. Kometarisati uslove i skicirati šemu za projektovanje dva stana na stepeništu. Kometarisati uslove i skicirati šemu za projektovanje tri stana na stepeništu. Kometarisati uslove i skicirati šemu za projektovanje četiri stana na stepeništu. Objasniti uslove i skicirati šemu spoljašnje galerije. Objasniti uslove i skicirati šemu unutrašnje galerije. Skicirati šeme stambenih kula. Koje prostorije svrstavamo u zajedničke prostorije zajednice stanara. Ako se u višespratnici predviđa samo jedan lift, njegove minimalne dimenzije su ___________, zašto? Kakvi liftovi mogu biti? Minimalna širina odmorišta ispred ulaza u osobni lift je ______, a ispred mještovitog ____________? Kolika je maksimalna udaljenost ulaza u stan do vertikalne komunikacije u zgradi? Koje zgrade nazivamo društvenim zgradama? Kako dijelimo društvene zgrade prema namjeni? Koji objekti spadaju u obrazovno - vaspitne ustanove? Objasniti zašto je optimalni broj učenika 36, i zašto su maksimalne dimenzije učionice 9. 2 x 6. 3. Navesti - objasniti osnovnu razliku između motela i hotela. Hotelska soba kao osnovni elemenat organizacije hotela, skicirati i objasniti. Prema karakteristikama prostornog oblikovanja industrijske hale dijelimo: Objasniti kako se mogu osvjetljavati radionički prostori kod niskih hala. Navesti i objasniti vrste poljoprivrednih objekata. Navesti i objasniti vrste podova u stajama. Koje vrste skladišta koristimo za uskladištenje hrane za ljude i stoku. Skicirati oblike osnova ćelijskih skladišta.

4. Tip ispita - Usmeni - Nastavnik sastavlja, a stručni aktiv utvrđuje spisak ispitnih pitanja na osnovu Ispitnog kataloga. - Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti. - Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. - Usmeni ispit traje najviše 20 minuta. - Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivača. 5. Dozvoljena pomagala - Pribor za crtanje.

172

6. Literatura i drugi izvori - Za kandidate je preporučena literatura data u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika.

173

2.1.4. BETONSKE KONSTRUKCIJE 1. Naziv ispitnog kataloga: BETONSKE KONSTRUKCIJE 2. Cilj ispita - Provjera uspješnosti učenika pri usvajanju neophodnih standarda znanja iz oblasti betonskih konstrukcija. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu Definisati beton i nabrojati njegove komponente. 1. Nabrojati karakteristike betona - prednosti i nedostatke. 2. Objasniti ulogu i značaj armature. 3. Nabrojati vrste čelika za armiranje. 4. Objasniti zaštitni sloj betona. 5. Nabrojati dodatke za beton i objasniti njihovu ulogu. 6. Objasniti mehanička svojstva betona: čvrstoća na pritisak, zatezanje i savijanje. 7. Objasniti postupak dimenzionisanja temelja od nearmiranog betona. 8. Objasniti osnove proračuna prema graničnim stanjima. 9. Objasniti šta su parcijalni koeficijenti sigurnosti. 10. Objasniti koja granična stanja razlikujemo. 11. Obrazložiti šta je sidrenje armature i kako se vrši. 12. Objasniti kako se vrši nastavljanje armature u AB konstrukcijama. 13. Objasniti proračun centrično pritisnutih stubova bez uticaja izvijanja. 14. Objasniti koja je maksimalna dilatacija u betonu, a koja u armaturi. 15. Objasniti šta predstavlja odnos dilatacija u betonu i armaturi. 16. Navesti osnovne pretpostavke pri proračunu AB konstrukcija prema graničnoj nosivosti. 17. Napisati i objasniti obrazac za vitkost centrično pritisnutog stuba. 18. Napisati i objasniti obrazac za dimenzionisanje centrično pritisnutog stuba. 19. Objasniti na čemu se zasniva zajednički rad betona i čelika. 20. Objasniti u kojim se granicama kreće procenat armiranja kod centrično pritisnutih stubova. 21. Napisati i objasniti obrazac za silu loma, odnosno nosivost centrično pritisnutog stuba. 22. Objasniti ulogu glavne, montažne armature i uzengija kod AB nosača napregnutih na savijanje. 23. Napisati i objasniti obrazac za: položaj neutralne ose, krak unurašnjih sila, statičku visinu i ukupan presjek zategnute armature kod AB nosača napregutih na savijanje. 24. Objasniti slobodno i vezano dimenzionisanje kod AB nosača napregnutih na savijanje. 25. Objasniti o čemu treba voditi računa pri usvajanju potrebnog broja profila kod centrično pritisnutih stubova. 26. Objasniti o čemu treba voditi računa pri usvajanju glavne armature kod nosača napregnutih na savijanje. 27. Opisati razmak šipki glavne i podeone armature kod ploča sa glavnom armaturom u jednom pravcu. 28. Objasniti ulogu glavne i podeone armature kod ploča sa glavnom armaturom u jednom pravcu. 29. Opisati razmak šipki glavne i podeone armature kod ploča sa glavnom armaturom u jednom pravcu. 30. Navesti kakve se konstruktivne mjere predviđaju kada se normalni napon nalazi u granicama: τR< τU≤ 3τR.

174

31. Napisati i objasniti obrazac za nominalni napon smicanja. Objasniti kakve se konstruktivne mjere preduzimaju kada je τn≤ τR. 32. Objasniti kakve se konstruktivne mjere preduzimaju kada se nominalni napon smicanja nalazi u granicama 3τR< τn≤ 5τR, a kakve kada je τn>5τR. 33. Objasniti postupak proračuna armature kada se naponi smicanja preuzimaju samo koso povijenim profilima. 34. Objasniti postupak priračuna armature kada se naponi smicanja preuzimaju samo vertikalnim uzengijama. 35. Objasniti postupak proračuna armature kada se naponi smicanja preuzimaju koso povijenim profilima i vertikalnim uzengijama. 36. Objasniti od čega zavisi proračun „T” presjeka. 37. Napisati i objasniti obrasce za proračun „T” presjeka kada neutralna osa prolazi kroz rebro. 38. Napisati i objasniti obrasce za proračun „T” presjeka kada neutralna osa prolazi kroz ploču. 39. Napisati i objasniti obrasce za proračun „T” presjeka kada je pritisnuto rebro. 40. Opisati sitnorebraste konstrukcije, njihovu primjenu i vrste. 41. Opisati armiranje sitnorebrastih tavanica. 42. Napisati i objasniti obrazac za statički aktivnu širinu pritisnute ploče kod nosača „T” presjeka. 43. Odrediti graničnu silu centrično pritisnutog stuba za date podatke MB25 GA 240/360

44. Dimenzionisati slobodno položenu ploču kada su dati sljedeći podaci: MB30, GA 240/360 g=6, 0 KN/cm2 p=4, 0 KN/cm2

45. Sračunati i usvojiti armaturu konzolne ploče kada su dati sljedeći podaci: MB30, GA 240/360 g=4, 0 KN/cm2 p=2, 0 KN/cm2

175

46. Dimenzionisati slobodno položen nosač kada su dati sljedeći podaci: MB30, GA 240/360 g=40 KN/cm p=20 KN/cm

47. Sračunati presjek armature za preuzimanje smičućih napona slobodno položenog nosača kada su dati sljedeći podaci: MB30, GA 240/360 g= 40KN/cm p= 20KN/cm b= 20cm

4. Tip ispita - Usmeni - Nastavnik sastavlja, a stručni aktiv utvrđuje spisak ispitnih pitanja na osnovu Ispitnog kataloga. - Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti. - Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. - Usmeni ispit traje najviše 20 minuta. - Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivača. 5. Dozvoljena pomagala - Pribor za crtanje. 6. Literatura i drugi izvori - Za kandidate je preporučena literatura data u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika.

176

2.2. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNI RAD 2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA STRUČNOG ISPITA - STRUČNI RAD 1. Naziv ispitnog kataloga: ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA STRUČNOG ISPITA - STRUČNI RAD 2. Cilj ispita -

Na praktičnom dijelu stručnog ispita kandidat treba da pokaže: Poznavanje gradiva, principa i zakonitosti, vezanih za zadati projektni zadatak. Poznavanje i poštovanje važećih pravila i propisa u građevinarstvu. Pravilnu upotrebu stručne terminologije. Stepen povezanosti stručno - teorijskih i praktičnih znanja. Samostalnost u uočavanju problema, njihovom rješavanju, predstavljanju i vrednovanju predloženih rješenja. Samostalnost u korišćenju literature i drugih izvora, sistematičnost u radu. Racionalno korišćenje materijala, vremena i energije. Samostalnost u komunikaciji, predstavljanju i argumentovanju stavova.

3. Sisak tema/zadataka 3.1. Organizacija građenja Prema podacima datim u prilogu ovog zadatka potrebno je uraditi – Idejni projekat organizacije građenja za individualnu stambenu kuću Projekat treba da sadrži: -

Situacija ................................................. 1: 250 Tehnički opis Predmjer i predračun građevinskih radova Širi i uži izbor potrebne mehanizacije, sa praktičnim učincima mašina Opis prethodnih radova i pripreminh radova, uslovi Proračun fonda radnog vremena sa uslovima snabdijevanja resursa Nacrt procesa - dijagram toka Trajanje radova za sve aktivnosti i spisak aktivnosti i spisak aktivnosti sa strukturom mrežnog plana i kritičnim putem - Dinamički mrežni plan izvršenja radova sa pratećim dijagramima - Šema organizacije građenja

177

3.2. Projektovanje PROJEKAT INDIVIDUALNE STAMBENE KUĆE, na nivou GLAVNOG PROJEKTA, odnosno projekta za odobrenje izgradnje. Projekat treba da sadrži: -

Situacija ................................................. 1: 200 (1: 250) Tehnički opis Osnova temelja ......................................... 1: 50 Osnova podruma ........................................ 1: 50 Osnova prizemlja ....................................... 1: 50 Osnova sprata ........................................... 1: 50 Osnova krova ............................................ 1: 50 Poprečni presjek ....................................... 1: 50 Podužni presjek ........................................ 1: 50 Dvije fasade ............................................. 1: 50 Osnove prizemlja i sprata sa dispozicijom namještaja ........................... 1: 50

Projekat uraditi u tušu na paos papiru, formatizovati u A4 format ili A3 format, uvezan spiralom. 3.3. Betonske konstrukcije Prema podacima datim u prilogu projektnog zadatka potrebno je dimenzionisati manji prizemni objekat: -

Projekat treba da sadrži: Tehnički opis Plan pozicija Za svaku poziciju u objektu potrebno je uraditi: statičku šemu analizu opterećenja statičke uticaje dimenzionisanje plan i izvod armature specifikaciju armature

Proračun uraditi na formatu A4, a plan armature na A3 formatu.

178

4. Upustvo za sprovođenje stručnog rada - Kandidat za praktični dio stručnog ispita priprema stručni rad odnosno projektni zadatak. Kandidat izrađuje stručni rad/projektni zadatak po planu koji je uskladio sa mentorom. - Projektne zadatke za stručni rad predlažu nastavnici/aktivi stručno - teorijskih predmeta. Kandidat u završnoj godini školovanja bira jedan projektni zadatak i obrađuje ga individualno. Sastavni dio praktičnog dijela stručnog ispita je odbrana urađenog zadatka. - Ispitni odbor izdaje pismeno zadatke sa nazivom, datumom izvlačenja i odbrane, mjestom izvođenja ispita, podacima o imenovanju nastavnika (mentora), o eventualnim potrebnim prethodnim radnjama i o drugim obavezama i uslovima. 5. Dozvoljena pomagala - Na odbrani stručnog rada nijesu dozvoljena pomagala. 6. Literatura i drugi izvori - Za učenike je preporučena literatura objavljena u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika. 3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA Redni Naziv predmeta Obavezni načini provjeravanja znanja broj Nacrtna geometrija - usmeno 1. - pismeno (pismene vježbe) - ocjena grafičkih vježbi Tehničko crtanje - usmeno 2. - pismeno (pismene vježbe) - ocjena grafičkih vježbi - usmeno - pismeno (pismeni zadaci: dva pismena zadatka, po jedan u polugodištu) 3. Građevinske konstrukcije - ocjena grafičkih vježbi - ocjena grafičkih radova - usmeno 4. Primjena računara u građevinarstvu - ocjena praktičnog rada na računaru i vježbama 5. Građevinski materijali - usmeno - usmeno 6. Statika i otpornost materijala - pismeno (pismeni zadaci: dva pismena zadatka, po jedan u polugodištu) - usmeno 7. Tehnologija betona - pismeno (pismeni zadaci: dva pismena zadatka, po jedan u polugodištu) - usmeno - pismeno (pismeni zadaci: dva pismena 8. Organizacija građenja zadatka, po jedan u polugodištu) - ocjena vježbi i godišnjeg elaborata - usmeno - pismeno (pismeni zadaci: dva pismena 9. Betonske konstrukcije zadatka, po jedan u polugodištu) - ocjena vježbi - usmeno 10. Projektovanje - pismeno (pismene vježbe) - ocjena grafičkih vježbi i projektne 179

Redni broj

Naziv predmeta

11.

Kućne instalacije

12.

Preduzetništvo

13

Praktična nastava

Obavezni načini provjeravanja znanja dokumentacije - usmeno - pismeno (pismeni zadaci: dva pismena zadatka, po jedan u polugodištu) - ocjena vježbi i projektnog elaborata - usmeno - ocjena vježbi - usmeno - ocjena praktičnog rada

IZBORNA NASTAVA 1. Strani jezik II 2.

Likovna kultura i crtanje

3. 4.

Osnove građevinarstva Ekologija i zaštita životne sredine

5.

Razvoj arhitekture

6. 7. 8.

Slobodoručno crtanje Savremena arhitektura Maketarstvo

9.

Mehanika tla i fundiranje

10.

Kompjuterska vizuelizacija

11.

Tehnologija građenja

12.

Geodezija

- usmeno i pismeno - usmeno - ocjena vježbi - usmeno - usmeno - usmeno - ocjena vježbi - usmeno - usmeno - usmeno - usmeno - pismeno (pismeni zadaci: dva pismena zadatka, po jedan u polugodištu) - usmeno - pismeno (pismene vježbe) - ocjena praktičnog rada i vježbi - usmeno - usmeno - pismeno (pismene vježbe)

4. USLOVI ZA ZAVRŠETAK OBRAZOVANJA - Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u četvorogodišnjem trajanju za obrazovni program Dizajner enterijera potrebno je završiti četvrtu godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih nastavnih predmeta i položiti stručni ispit. - Obrazovanje se završava polaganjem stručnog ispita. Stručni ispit za obrazovni program Građevinski tehničar za visokogradnju sastoji se iz: - pismenog ispita iz Maternjeg jezika i književnosti. - pismenog ispita iz Stranog jezika ili Matematike. - usmenog ispita iz Građevinskih konstrukcija, Organizacije građenja, - Projektovanja ili Betonskih konstrukcija, po izboru učenika. - stručnog rada iz Organizacije građenja, Projektovanja ili Betonskih - konstrukcija, po izboru učenika. 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA - Za učenike sa posebnim potrebama obrazovni program se izvodi: - prilagođavanjem uslova izvođenja uz dodatnu stručnu pomoć, u skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama. Škola treba da u roku od 30 dana uradi individualni plan, na osnovu važećeg, uzimajući u obzir stav da učenici treba da postignu iste standarde znanja u svim nastavnim predmetima;

180

- prilagođavanjem programa tako da se određeni sadržaji zamjenjuju njihovim ekvivalentima, koji omogućavaju dostizanje istog profesionalnog standarda, odnosno profesionalnih kompetencija. - Obrazovanje učenika sa posebnim potrebama može se produžiti najviše za jednu godinu. 6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH - Za prilagođavanje obrazovnog programa koji je pripremljen za stručno obrazovanje mladih potrebama odraslih potrebno je: - iz nastavnog plana izbrisati nastavni predmet Fizičko vaspitanje, kao i Slobodne aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja. Škola je obavezna da odraslima ponudi školske aktivnosti kojim se oni mogu priključiti po sopstvenoj želji; - škola je dužna da uradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na poslove i zadatke koje obavlja učesnik obrazovanja. - provjeravanje znanja sprovodi se putem ispita, pri čemu se uzimaju u obzir načini provjeravanja znanja određeni obrazovnim programom. 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA Redni Profil stručne spreme nastavnika i Nastavni predmeti broj stručnih saradnika Nacrtna geometrija - Diplomirani inženjer arhitekture; 1. - diplomirani inženjer građevinarstva. Tehničko crtanje - Diplomirani inženjer arhitekture; 2. - diplomirani inženjer građevinarstva. - Diplomirani inženjer građevinarstva, konstruktivni smjer; 3. Građevinske konstrukcije - diplomirani inženjer arhitekture (za I, II i IV razred). - Diplomirani inženjer arhitekture; 4. Primjena računara u građevinarstvu - diplomirani inženjer građevinarstva. - Diplomirani inženjer građevinarstva; 5. Građevinski materijali - diplomirani inženjer arhitekture. - Diplomirani inženjer građevinarstva, 6. Statika i otpornost materijala konstruktivni smjer. 7. Tehnologija betona - Diplomirani inženjer građevinarstva. - Diplomirani inženjer građevinarstva; 8. Organizacija građenja - diplomirani inženjer arhitekture. - Diplomirani inženjer građevinarstva, 9. Betonske konstrukcije konstruktivni smjer. 10. Projektovanje - Diplomirani inženjer arhitekture. - Diplomirani inženjer arhitekture; 11. Kućne instalacije - diplomirani inženjer građevine hidrotehnički smjer. 12. Preduzetništvo - Diplomirani ekonomista. - Diplomirani inženjer građevinarstva; 13 Praktična nastava - diplomirani inženjer arhitekture. IZBORNA NASTAVA 1. Strani jezik II - Profesor starnog jezika i književnosti - Fakultet likovnih umjetnosti sa znanjem: - Diplomirani slikar; 2. Likovna kultura i crtanje - diplomirani grafičar; - diplomirani slikar primijenjenih

181

Redni broj

Nastavni predmeti

3.

Osnove građevinarstva

4.

Ekologija i zaštita životne sredine

5.

Razvoj arhitekture

6.

Slobodoručno crtanje

7.

Savremena arhitektura

8.

Maketarstvo

9. 10. 11.

Mehanika tla i fundiranje Kompjuterska vizuelizacija Tehnologija građenja

12.

Geodezija

-

Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika umjetnosti. Diplomirani inženjer građevinarstva; diplomirani inženjer arhitekture. Diplomirani biolog; diplomirani inženjer pejzažne arhikteture. Diplomirani inženjer arhitekture. Faluktet likovnih umjetnosti sa znanjem: Diplomirani slikar; diplomirani grafičar; diplomirani slikar primijenjenih umjetnosti. Diplomirani inženjer arhitekture Diplomirani inženjer arhitekture; profesor likovnog obrazovanja. Diplomirani inženjer građevinarstva Diplomirani inženjer građevinarstva Diplomirani inženjer građevinarstva Diplomirani inženjer geodezije; diplomirani inženjer građevinarstva.

8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA - Obrazovni program izvodi se u školskom obliku. 8. 1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE Broj časova kod kojih se Vrsta nastave Redni Ukupno odeljenje dijeli Nastavni predmeti Razred broj časova na grupe T V P T V P I 72 42 30 1. Nacrtna geometrija II 72 36 36 2. Tehničko crtanje I 72 16 56 108 36 72 72 I II 180 72 108 108 Građevinske 3. konstrukcije III 144 36 108 IV 66 33 33 I 72 22 50 50 Primjena računara u 4. građevinarstvu II 108 38 70 70 5. Građevinski materijali I 72 72 II 108 72 36 36 Statika i otpornost 6. materijala III 72 36 36 36 7. Tehnologija betona III 72 36 36 III 72 36 36 36 8. Organizacija građenja IV 66 33 33 33 9. Betonske konstrukcije IV 99 33 66 III 108 31 77 77 10. Projektovanje IV 132 22 110 110 11. Kućne instalacije IV 66 33 33 12. Preduzetništvo IV 66 40 26 182

Redni broj

Nastavni predmeti

Vrsta nastave

Razred

Ukupno časova

I II III IV

72 72 72 66

I II III IV

72 72 72 66

72 72 72 66

I

72

32

I

72

72

I

72

58

14

II II

72 72

50 22

22 50

III

72

22

50

III

72

22

50

III

72

28

44

IV

66

20

46

IV IV

66 66

66 33

33

T 13.

Praktična nastava

V

P 72 72 72 66

Broj časova kod kojih se odeljenje dijeli na grupe T V P 72 72 72 66

IZBORNA NASTAVA 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

Strani jezik II Likovna kultura i crtanje Osnove građevinarstva Ekologija i zaštita životne sredine Razvoj arhitekture Slobodoručno crtanje Savremena arhitektura Maketarstvo Mehanika tla i fundiranje Kompjuterska vizualizacija Tehnologija građenja Geodezija

40

9. SLOBODNE AKTIVNOSTI - Slobodne aktivnosti učenika sastavni su dio nastavnog plana i obrazovnog programa. Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinose kako rekreaciji i opštekulturnom uzdizanju učenika, tako i upotpunjavanju stručnog znanja. Slobodne aktivnosti sadrže obavezne, kao i sadržaje po izboru učenika. - Program slobodnih aktivnosti priprema škola, polazeći od utvrđenog broja časova u nastavnom planu (u I i II, III razredu po 36 časova, a u IV – 33 godišnje). - Program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godišnjeg plana rada škole, a sastoji se - iz tri cjeline: obavezni sadržaji vezani za opšteobrazovno područje: - dani sporta; - ekološke aktivnosti; - filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe; - posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr. obavezni sadržaji vezani za stručno - teorijsko područje: - posjete institucijama i preduzećima koja su stručno vezana za obrazovni program koji se realizuje; - posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije; - učešće na stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju određenih oblasti. sadržaji po izboru učenika:

183

- učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzička, likovna, informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, tehnički i Internet klub i dr. ); - socijalni rad učenika. - Uspješnost učenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici obavezni da realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za napredovanje u viši razred, kao i za završetak obrazovnog programa. 10. PROFESIONALNA PRAKSA - Učenici poslije završenog prvog, drugog i trećeg razreda obavljaju profesionalnu praksu u skladu sa nastavnim planom. - Praksa se obavlja u odgovarajućim objektima izvan škole. Program profesionalne prakse je u korelaciji sa programima stručno - teorijskih predmeta i praktične nastave. - Za izradu programa profesionalne prakse zadužena je škola. Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda. 11. RADNA GRUPA ZA IZRADU OBRAZOVNOG PROGRAMA: - Dževdana Đukanović, JU Srednja građevinsko-geodetska škola " Inž. Marko Radević", Podgorica. - Jasmina Dašić, JU Srednja građevinsko-geodetska škola " Inž. Marko Radević", Podgorica. - Snežana Tošić, JU Srednja građevinsko-geodetska škola " Inž. Marko Radević", Podgorica. - Vesna Radišić, JU Srednja građevinsko-geodetska škola " Inž. Marko Radević", Podgorica. - Gordana Popivoda, JU Srednja građevinsko-geodetska škola " Inž. Marko Radević", Podgorica. - Branka Roganović, JU Srednja građevinsko-geodetska škola " Inž. Marko Radević", Podgorica. - Lela Vojvodić, JU Srednja građevinsko-geodetska škola " Inž. Marko Radević", Podgorica. - Lidija Drašković, JU Srednja građevinsko-geodetska škola " Inž. Marko Radević", Podgorica. - Mirsada Spahić, JU Srednja građevinsko-geodetska škola " Inž. Marko Radević", Podgorica. - Valentina Radonjić, JU Srednja građevinsko-geodetska škola " Inž. Marko Radević", Podgorica. - Branislav Pavićević, JU Srednja građevinsko-geodetska škola " Inž. Marko Radević", Podgorica. - Mirjana Aleksić, JU Srednja građevinsko-geodetska škola " Inž. Marko Radević", Podgorica. - Tanja Radević, JU Srednja građevinsko-geodetska škola " Inž. Marko Radević", Podgorica. - Isidora Dautović, JU Srednja medicinska škola, Podgorica. Koordinator - Srdjan Obradović, Centar za stručno obrazovanje.

184