3-Oyunerdene

Бүлэг-3 Өгөгдөл ба дохио Физикийн түвшин нь дамжуулах орчингоор өгөгдлийг цахилгаан дохио болгон шилжүүлэх гол чухал үйл ажиллагаатай. Алсын зайн төв удирдлагаар дуу чимээг гаргаж,ажлын станцаас хөдөлгөөнтэй зураг илгээх, компьютерын өөр бусад зүйлийн тоогоор илэрхийлэгдсэн бүртгэлийг цуглуулах, өгөгдлийг дамжуулж байгаа эдгээр үйл ажиллагааны орчинд хөндлөнгөөс сүлжээний холболт ордог. Өгөгдлийг хэрэглээгээр нь хувь хүний хэрэглээ , хувь хүн хэрэглэдэггүй хэрэглээ гэж байдаг ба энэ нь сүлжээн дээр л ингэж биелнэ. Жишээ нь: гэрэл зургын анхных нь хэлбэрийг өөрчлөх ѐстой байсан бол энэ нь үйлдлийг хиих гэж байгаа орчин нь хүлээн зөвшөөрч чадна. Дамжуулагч орчин нь физикийн чиглэлийн дагуу үйл ажилгааг нэвтрүүлдэг. Өгөгдөл нь цахилгаан сорогзонгийн дохио болон дамжуулагддаг ѐстой.

3.1 Аналог ба дижитал дохио Өгөгдөл ба дохио нь аналог, дижитал хэлбэрийн аль алиныг нь үзүүлж чаддаг. Аналог өгөгдөл, дижитал өгөгдөл Өгөгдөл нь аналог,дижитал дохио болж чаддаг. Аналог өгөгдлөөр мэдээллийг дамжуулахад тасралтгүй үргэлжилдэг, дижитал өгөгдлөөр мэдээлийг дамжуулахад салангад хэлбэрээр дамждаг. Жишээ нь: цаг бол аналог дохио,цаг нь 1цаг,1 минут, 1 секунд бүрт гарт мэдээллийг тасралтгүй өгдөг. Дижитал цаг, жишээ нь:8.05-8.06 руу шилжиж өөрчлөгдөх нь цаг ба минутад мэдэгддэг. Аналог өгөгдөл,хүн төрөлхтөн дууг бүтээсэн, ажилд авах хэмжээ нь үргэлжилсээр гэх мэт. Агаар мандалд аналог долгион бий болсон. Үүгээр чанга яригчийг гайхагдуулж чадсан ба аналог дохион хэв маягыг нь сэргээн засварласан ба мөн адил дижитал дохиог ч сэргээн засварласан. Дижитал өгөгдөл нь үнэ өртөгөө тус тусд нь авах. Жишээ нь: өгөгдөл бол компьютерын санах ойд төрөл төрлөөрөө тус тусдаа нөөцлөгддөг. Хүмүүс дижитал дохиог сэргээн засварлаж чадсан буюу аналог дохиод дамжуулагч орчин нөлөөлснөөс болж солигдсон. Өгөгдөл нь аналог ч болдог, дижитал ч болдог. Аналог өгөгдөл бол тасралтгүй үргэлжилдэг ба тасралтгүй утгатай. Дижитал өгөгдөл салангад хэлбэртэй ба дискрет утгатай байна.

Аналог ба дижитал дохионууд Аналог ба дижитал дохионуудын аль ч дохио нь өгөгдлийг үзүүлж чаддаг. Аналог дохио нь цаг хугацаа, хүчдлийн түвшингийн хувьд олон эцэс төгсгөлгүй утгатай байдаг. А утгаас Б утга руу долгион шилжиж, энэ нь тодорхой үед үргэжилснийг заах ба энэ замын дагуу хязгааргүй олон тоон утгуудыг аналог дохио багтаадаг. Дижитал дохион утгыг тодорхойлоход зөвхөн хязгаартай тоо байдаг. Иймээс утга нь ямар нэгэн тоо байдаг ба дижитал дохио нь дандаа 1,0 энгийн хялбар тоон утгатай. Хамгийн жирийн перпендикуляр тэнхлэг дээр энэ 2 дохиог дүрсэлж үзүүлдэг. Дохионы хязгаар буюу утгыг босоо тэнхлэг үзүүлдэг. Хэвтээ тэнхлэг нь хугацааг үзүүлдэг. 3.1-р зурагт аналог дохио,дижитал дохиог харуулав. Муруй зураасаар аналог дохио үзүүлж хязгааргүй тоон утгуудын цэгийг харуулав. Дижитал дохиог босоо шугамаар , утгаас утга руу гэнэтийн санаандгүй байдлаар дохио шилжиж байгааг үзүүллээ. Дохио нь аналог,дижитал гэсэн 2 хэлбэрт байдаг. Аналог дохио нь хязгааргүй тоон утгатай. Дижитал дохио нь хягаардмал утгатай.

Үелэх дохио Мөн аналог ба дижитал дохио 2-ын аль аль нь: үе үе давтагддаг (хааяа үе үе давтагддаг яагаад гэвэл prefix гэдэг нь грекээр “үгүй,биш” гэсэн үг.) Өгөгдлийн холбоонд ашигладаг.

бид

ерөнхийдөө

үелэх

аналог,дижитал

дохионуудыг

3.2 Үелэх аналог дохионууд Үелэх аналог дохиог энгийн буюу нийлмэл ангилдаг. Энгийн үелэх аналог дохио , синусоид дохио, энгийн хялбар дохио дотор хамаарагдахгүй. Ниймэл үелдэг аналог дохио бол синусоид дохионы адил тай Синусоид дохио Үелдэг аналог дохион хамгийн гол үндсэн суурь нь синусоид дохио юм. Бид энгийн хэлбэлзсэн муруйг ой ухаандаа төсөөлж ,энэ нь тасралтгүй, тайван, тогтвортой, хэлбэрээ алдахгүй давтагдаж өөрчөгддөг. 3.2-р зурагт синусиод дохиог үзүүлэв. Бид C хавсралтаас синусиод дохионы математик хандлагыг ойлгож зөвшилцөх хэрэгтэй. Синусиод дохио нь 3 параметрыг үзүүлдэг. 1. Өндөр далайц 2. Давтамж 3. Фаз Ийм 3 параметрээр синусиод дохиог тодорхойлдог. Өндөр далайц Дохионы өндөр далайц нь өндөр хүчдлийн абсолют утга, пропорциональ чадалыг заадаг. Цахилгаан дохионд өндөр далайцийн хүчдэл нь хэвийн хэмжээтэй байдаг. Жишээ 3.1 155-170 вольтын өндөр давтамжийн синусоид дохиог чиний байшингийн эрчим хүч үзүүлж чаддаг. Ингэснээр чи энгийн зүйлийг мэдэж байгаа ба энэ нь америкийн эрчим хүч. Айл гэрүүд 110-120 вольт.

3.3-р зураг 2 дохион фаз ба давтамж нь ижил, гэвч далайцууд нь өөр юм.

Энэ зөрчилдөөн нь заавалтгүй учир шалтгаантай, энэ 2-ын гол үндэс нь дундаж квадрат утганууд юм. Дохионы квадрат зэрэг ба дундаж далайцийн утгыг тооцоолдог. Өндөр утга нь 2112 *rms тэнцүү утгатай. Жишээ 3.2 Батерайн хүчдэл тогтмол; синусиод дохиог сайтар шинжилж судалахад тогтмол утгатай байж чаддаг. Жишээлбэл , АА батерейн жирийн 1.5 вольт нь дээд утга.

Давталт ба Давтамж Дохионд 1 гүйцэд давтагдах нь чухал, секунд, цагт үр дүн нь гарч давталт юм. Давталтын тоо нь давтамж юм. Давталт ба давтамж 2-ын онцгой шинж чанарыг олж тэмдэглэлээ. Давталт бол давтамжийн эсрэг нь, давтамж бол давталтын эсрэг. Томъѐог үзүүлэв. f= 1/T ба T=1/f 3.4-р зурагт 2 дохио ба давтамжуудыг харуулав.

Давталт секундээр, давтамж нь герцээр хэмжигддэг. Давталтыг секунд гэдэг хэмжигдэхүүнээр тодорхойлдог. 3.1-р хүснэгтэд давталт ба давтамжийн хэмжих нэгжийг харуулав.

Бид гэртээ цахилгаандаа 60 герцийн давтамжийг ашигладаг. Синусиод дохион давталтыг тодорхойл.

Хэрвээ бүх дохионууд өөрчлөгдөхгүй бол давтамж 0 байна.Хэрвээ дохио агшин зуурд өөрчлөгдвөл давтамж хязгааргүй,тодорхойгүй байна. Фаз Фаз гэдэг нэр томьео нь хугацааны хувьд дохионы хэлбэрийн байрлалаар тодорхойлогдоно.бид ямар нэгэн долгионыг хугацаана хэвтээ тэнхлэгийн дагуу урагшлуулах болон эсрэгээр нь болгож чадна.фаз нь шилжилтийн нийт хэмжээгээр тодорхойлогдоно.энэ байдал эхний давталтаар илэрдэг. Фаз бол радиан болон градусын хэмжээтэй.[360 градус нь 2n радиан;1градус нь 2n/360 радиан мөн 1 радиан 360/(2n)].Фаз 360 градусаар хугацааны төгсгөлд шилжилт хийх тохиромжтой,фаз хугацааны ½ т 180 градусаар шилжилт хийх тохиромжтой мөн хугаацааны 1/4т 90градусаар шилжилт хийх тохиромжтой байдаг.Зураг 3.5 Зураг 3.5 Ижил далайц болон давтамжтай гурван синусан дохио,гэвч өөр фазуудтай

А.0 градус B.90 градус 1/4Т

C.180 градус

Бид дээрх зургийг үзээд үүнийг харж чадлаа. 1. хугацааны тэг болон далайц тэгээр эхэлж синусан долгион болон фазын тэг градус..далайц нь нэмэгдсэн байна. 2. Синусан долгионы фазын 90 градусаар хугацааны тэгээс эхэлж далайц дээд цэг дээр.энд далайц буурсан байна. 3. Синусан долгионы фаз 180 градусаар хугацааны эхлэлээс эхлэхэд далайц тэг дээр.далайц буурсан. Өөр аргыг харж болно Фаз шилжилт болон баланслуулах нэр томьео 1.синусан долгионы фаз 180 градус шилжихгүй байх 2.синусан долгионы фаз 90 градусаар зүүн тийшээгээ ¼ циклээр шилжсэн.гэвч дохио нь хугацааны эхлэлийн цэгээс эхлээгүй байна. 3. синусан долгионы фаз 180 градусаар зүүн тийшээгээ ½ циклээр шилжсэн.гэвч дохио нь хугацааны эхлэлийн цэгээс эхлээгүй байна. Жишээ 3.6 Синусан долгион нь хугацааны эхлэлтэй харгалзан 1/6 циклтэй баланслав.Энэ фазын градус болон радианыг ол. Шийдэл Бид нэг давталтыг 360 градус гэдгийг мэднэ.иймээс 1/6 давталт бол 1/6 x 360;::; 60° =60 x 2n/360 tad;::; n/3 fad;::; 1.046 rad n нь пи

Долгионы урт Дохио дамжууллын орчин дундуур дамжигдсанаар өөр онцлог шинжтэй болно.Долгионы уртад хугацаа болон давтамжаар энгийн синусан долгионыг өсгөх хурдтай орчингоор бүрэх юм. Долгионы уртад ямар нэгэн хэлбэрийн дохионы шинж чанар байдаг.өгөгдлийн холбоонд бид ихэвчлэн дамжууллын орчингоор шилэн кабелийг хэрэглэдэг.Долгионы урт бол нэг хугацаанд холын зайнд энгийн дохиог дамжуулалт юм.бид долгионы уртыг тархалтын хурд,дохионы давталтаар олж чадна.гэвч хугацаа болон давтамж нь тус бүр өөр холбоотой байдаг хэрвээ долгионы уртыг лямбда аар,тархалтын хурдыг c ээр (гэрлийн хурд) ,мөн давтамжийг l ээр төлөөлүүлвэл.бид үүнд хүрэх болно.

A= c/f дохионы давтамж болон орчины цахилгаан соронзон дохиогоор тархалтын хурд нь шалтгаалдаг.жишээ вауумд гэрэл 3-10н 8зэрэгт ms хурдаар тарав.агаарт тарах хурд , утасныхтай тэнцүү бага.долгионы урт бол жирийн хэмжээтэй байдаг.микрометр метрээр оруулдаг .жишээ улаан гэрлийн долгионы уртын агаар дахь давтамж 4-10н 14зэрэгт.

Хугацаа болон давтамжийн үйл ажиллагаа Синусан долгион бол далайц,давтамж,фазаар тодорхойлогдоно.бид синусан долшионыг хугацааны үйл ажиллагааны хэсэгт үзсэн байгаа.хугацааны үйл ажиллагааны хэсэг нь дохионы далайц болон хугацааг өөрчлөх.Фаз бол хугацааны үйл ажиллагааны хэсэгт тодорхой байдлаар үзэгддэггүй.далайц болон даьтамжийн хоорондын харьцааг үзүүлэв бид давтамжийн ажлын хэсгийг дуудаж хэрэглэж чадна.Давтамжийн үйл ажиллагааны хэсэг бол сонирхолтой ба зөвхөн дээд цэгийн хэсэг болон давтамж.Далайцын туршид нэг хугацаа өөрчлөгдөхгүй. Давтамжийн хэсэг нь мэдээлэл дамжуулах хэлбэр юм.Давтамжийн хэсэг нь бидний далайцын дээд утга давтамжийн хэмжээг шууд харах боломжийг багтаадаг.бүтэн синусан долгион нь дээд цэгийг үзүүлдэг энэ нь далайцын дээд утгыг харуулдаг.бүтэн синнусан долгион нь давтамжийн хэсэгт дээд цэгийг харуулдаг.

Холимог дохионууд Бид энгийн синусан долгионийг өдөр тутмын үйл ажиллагаанд хэрэглэдэг. Бид энгийн синусан дохиогоос цахилгаан энергийг өөр нэг газар луу зөөдөг. Жишээ нь эрчим хүчний компани нь хэрэглэгч болон бизнесийн газрууд руу 60герц давтамжаар цахилгаан энергийг энгийн синусан дохионы хамт хувааж явуулдаг. 1т: синусан долгион нь энерги зөөдөг. 2т:синусан долгион нь аюултай дохио. Хэрэв бид зөвхөн синусан дохиог телефон утасны харилцаанд зөөхөд хэрэглэдэг бол энэ нь мэдээллийг дамжуулахгүй. Бид зөвхөн шуугианыг л сонсдог. Дан давтамжтай синусан долгион нь өгөгдлийн холбоонд хэрэглэгддэггүй. Бидэнд нийлсэн дохиог илгээх хэрэгтэй. Дохио нь энгийн олон синусан долгионуудыг бүтээдэг.

Composite signals-Нийлмэл дохио Тэгэхээр бид энгийн синусан дохиог гаргадаг юм. Энгийн синусан долгионы хэрэглээ нь өдөр тутамд ашиглагддаг. Өөр нэг синусан дохион нь цахилгааны энергээр илгээгддэг. Жишээ нь: компаны синусан илгээлт 60герц хуваан түгээж, гэр байшин маань цахилгаан энергээр ажиллаж байна. Өөр нэг жишээ гэвэл: бид синусан дохиог түгшүүр, илгээлт, төвийн нууцлал, элдэв хулгайч хаалга цонх онгойлгох, байшингийн хаалгаа хамгаалах гээд л бүх зүйлээ хамгаалахад хэрэглэдэг. Нэгдүгээрт гэвэл синусан дохио нь автомашины хүчийг секунд агшин бүр синусан дохиолол аюул ослоос хамгааалж болно. Хэрвээ бид синусан дохиог ганцхан утсаар ярих мэдээлэл солилцох ямарваа мэдээллийг зөөж авч явахад хэрэглэдэг. Бид яг одоондоо долгионы шуугинах дуу чимээг гаргадаг. Эртний математикч Жийн-Ваптист 1900 онд Франц улсад төрсөн тэгээд нийлмэл дохио болон синусан дохиог үе шатлалтай болгосон. Мөн дүгнэлт шигжилгээ хийн, нэмэлт хэлэлцээр, санаа, ухагдахуун гаргасан.

зураг 3.8

Өгөгдлийн дохио зураг 3.9

Дохионуудыг ер нь давтамжийн урттай.

дангаар

хэрэглэдэггүй.

Синусан дохио нь хязгааргүй

3.16 зурагт 2 ба 4 түвшинтэй 2 дохиог харуулав.

Бид 1 ба 2 бит түвшинтэй тоог явуулж байна. Ерөнхийдөө дохио L түвшинтэй,бит тус бүрт хэрэгтэй түвшин log2 L . Жишээ 3.16 Дижитал дохио 8 түвшинтэй. Энэ түвшинд хэдэн бит хэрэгтэй вэ? томьѐогоор битийн тоог тооцольѐ. log2 8=3 Дохионы түвшин 3 битийг үзүүлж байна. Жишээ 3.17 Дижитал дохио 9 түвшинтэй. Энэ түвшинд хэдэн бит хэрэгтэй вэ? томьѐогоор битийн тоог тооцольѐ. Дохионы түвшин 3.17 битийг үзүүлж байна. Энэ нь бодит биш хариу юм. Энэ жишээнд 1 түвшин 4 битийг үзүүлж чадна.

Битийн хурд Дижитал дохио нь давталтгүй ба давталттай давтамжаараа онцлог. Хугацаа-бит хурд нь тодорхой дижитал дохио хэрэглэнэ. 3.16-р зурагт 2 дохионы битийн хурдыг үзүүлэв. Жишээ 3.18 Бид 100 хуудастай текстийг хүлээн авах хэрэгтэй. Ямар битийн хурдыг хэрэглэх вэ? Тайлбар Хуудсанд дунджаар 24 мөр , мөр бүрд 80 тэмдэгт байгаа. 1 удаа хүлээн авахдаа 8 бит хэрэглэнэ. Битийн хурд бол 100*24*80*8=1,636,000=1.636Mps Жишээ 3.19 Бүлэг 4-г харъя . 4 kHz өргөнтэй анолог дохио . бидэинд 2 дахин их датамжтай дохио хэрэгтэй .8 битийг хэрэглэн хүлээж авна. Ямар битийн хурдыг хэрэглэх вэ? Тайлбар Битийн хурдыг тооцоолов .

2*4000*8=64kbps

Жишээ 3.20 TV-н дээд битийн хурдыг тодорхойл Тайлбар HDTV видео дохиог цацахдаа дээд чанартай дижитал дохио хэрэглэнэ. HDTV дэлгэцний нормал харьцаа нь 16:9 , дэлгэцний өргөннь дундаж. Дэлгэц 1920-1080 pixel ба 30 секундэд шинэчлэгдэнэ. 1 өнгөний pixel 24 битийг үзүүлнэ. 1920*1080*30*24=1.5Gbps Битийн урт Бид анолог дохионы долгионы урт гэсэн ойлголтын талаар хэлэцэнэ:дамжуулах орчинг эзлэх 1циклийн хэмжээ. Дижитал дохионы зарим 1 юм адил байна:битийн урт. битийн урт=тархах хурд*битийн үргэлжлэх хугацаа

Нийлмэл анолог дохио шиг дижитал дохио Нийлмэл анолог дохио шиг дижитал дохио нь 4 үндсэн дүгнэлтэй. Дижитал дохио нь босоо ба хөндлөн шугамуудыг багтаасан. Босоо шугам нь дунджаар хязгааргүй давтамжтай, хөндлөн шугамын давтамж 0. Дижитал дохионд дүн шинжилгээ хийхэд 4 дүгнэлт ашиглана. Дижитал дохионы өгөгдлийн холбоо онцгой , дохионд дүн шинжилгээ хийхэд давтамжын дүрслэл нь хязгааргүй өргөн ба хийсвэр давтамжтай байна. Дижитал дохионы тогтмол биш , дүн шинжилгээ хийхэд дохио хязгааргүй өргөн гэвч тасралтгүй давтамжтай байна. Дижитал дохионы дамжуулал Зөвлөгөөнөөр дижитал дохио,тогтмол ба тогтмол биш ,нийлмэл анолог дохионы давтамж 0-с хязгааргүй хооронд гэдгийг баталсан. Үндсэн асуулт бол бид дижитал дохио А ба В цэгийг дамжуулж чадах уу? бид дижитал дохиог 1 2 өөр арга хэрэглэн дамжуулж чадна. Үндсэн дамжуулагч Энэ нь анолог дохиог дижитал дохио болгон хувиргаж явуулдаг. Үндсэн бага дамжуулагч хэрэглэдэг,0с эхэлнэ. Жишээ нь каблийг 1 дамжуулагчтай байгуулан залгана. Өөр жишээнд хэд хэдэн ком нэгтгэж шугаман ,гэвч 2 хэсгээр дамжуулна. Нам дамжуулах суваг ба үндсэн холбоог ашиглаж чадна. Үндсэн холбооны хайрцагийг хийж сурах болно.бага дамжуулагчын суваг өргөн ба хязгаартай. Тохиолдол 1: Дижитал дохио нь босоо ба хөндлөн сегмент тогтмол биш хадгалах шаардлагатай. 0с хязгааргүй хооронд давтамжыг тасралтгүй спектрээр дамжуулах хэрэгтэй. Хязгааргүй орчинд зориулсан илгээгч ба хүлээн авагч хооронд нийлмэл дохионы бүрэлдэхүүн хэсгийг хадгалдаг.ком дотор болох боловч төхөөрөмж хооронд болохгүй. гэрлийн ширхэг коксиал кабль , үнэхээр өргөн давтамжын урт , дижитал дохиог 2 станцаар маш нарийн дамжуулж чадна. Гаралтын дохио нарийвчилсан анхны дохио гарна. Жишээ 3.21 Жишээ нь дамжуулагчын уртыг дамжуулахад ЛАН-н 1 дамжуулагчийн орчин хэрэглэнэ. Шугаман топологи ЛАН салаалсан хоболтоор холбосон 2 станцаар агшин зуур дамжуулна. Одон топологи ЛАН станц хаб хооронд дамжуулна. Бид ЛАН-н талаар 14-р бүлэгт үзнэ.

Тохиолдол 2: Дамжуулагчын уртын хязгаар ойролцоогоор дижитал ба анолог дохио бага дамжих дамжуулна. Энэ түвшин нь ойролцоогоор дамжуулагчын уртаас хамаарна. Бид анолог дохиог долгионтой адил дохиогоор явуулдаг,хамгийн муу тохиолдлыг хэлэлцэх хэрэгтэй, дижитал дохио нь тоог хувиргадаг.

Дэс дараагаараа 0101010101..... эсвэл 1010101010... энэ тохиолдолд адилхөн байх нь, f = N12 давтамжийн аналог дохио бидэнд хэрэгтэй. 1-д дээд хэмжээг зөвшөөрөх ба 0-д сөрөг хэмжээг заана. Бид давтамж бүрт 2 битийг илгээвэл, аналог дохионы давтамж бол битийн хурдны нэг хагас болох ба эсвэл N12 болно. Хэдийгээр зөвхөн энэ ганц давтамжаар бүх загварыг хийж чадахгүй ч бидэнд их бүрэлдэхүүн хэрэгтэй. Хамгийн их давтамж бол NI2 юм. Энэ ойлголтын жишээнд: 3 битийн загвараар хэрхэн тоон дохио дүрслэн аналог дохионд хэрэглэх орно. Доорх зурганд санааг нь гаргасан байна.

Хоѐр ижил тохиолдолд \000 мөн 111\ бол дохионы давтамж нь f =0-тай төстэй байх ба 000 үед фаз нь 180°, 111 үед фаз нь 0° байна. Хоѐр муу тохиолдолд \010 ба 101\ бол аналог дохионы давтамж нь f=NI2 байх ба фаз нь 180° ба 0° байна. Өөр 4 тохиолдолд аналог дохионы давтамж нь f = NI4 ба фаз нь 180°, 270°, 90°, мөн 0° байна. Өөрөөр хэлбэл, бид 0, N14, ба NI2 гэсэн давтамжийн сувгуудын авч хэрэглэдэг. Энэ нь ойролцоогоор нэгдүгээрт хэрэглээнд зохицсон давтамж (NI2) байна. Дэлгэрүүлвэл: тоон дохионы харагдах төрх аналог дохионы хэлбэртэй төстэй. Бидэнд зохицсон давтамж хэрэгтэй. Нэмэлтээр 3N12, 5N12, 7NI2-г ашиглана. Зурагт нэг нэмэлтийн нөлөөг харуулж байна, 010 загвараар.

Бүр өндөр давтамжтай тэмдэглэлийг харж байна. Бид нэг, гурав, тавдугаар -г хэрэглэнэ. Энэнд яг одоо 5NJ2 хэрэгтэй. 5NJ2 өндөр давтамж болон 0 гэсэн нам давтамжийн хоорондын ялгааг харуулна. Бид үүнийг тодруулахаас өмнө, зурвасын өргөний хэмжээ бол битийн хурдтай пропорциональ байдаг гэдгийг санах хэрэгтэй. Үндсэн нэвтрүүлэгч баазад, зурвасын өргөний хэмжээ нь битийн хурдтай пропорциональ байдаг. Хэрвээ бид битийг хамгийн хурднаар илгээх бол бидэнд зурвасын өргөн илүү их байх хэрэгтэй. Энэ арга зүйг ашигласнаар, доорх хүснэгтэнд бид хэр зэрэг зурвасын өргөнийг ашиглан өгөгдөл дамжуулах янз бүрийн хурыг харж болно.

Жишээ 1: Xэрвээ бидэнд 1 Mbps-ийг баазад дамжуулах зурвасын өргөний хэрэглээ нам дамжуулах суваг гэж юу вэ? ХАРИУ: a. Хамгийн бага зурвасын өргөнтэй, долгионтой ойртуулах бол B=битийн хурдыг /2 эсвэл 500 kHz болно. Бидэнд 0 ба 500 kHz-ийн хоорондох давтамжтай богино дамжуулах суваг хэрэгтэй. b. Хамгийн сайн үр дүнг гүйцэтгэхэд 1 ба 3 нь зохицсон байх ба зурвасын өргөний хэрэглээ B =: 3 x 500 kHz =: 1.5 MHz байхад болно. c. Бас нэгэн өөр сайн үр дүнг B =: 5 x 500 kHz =0 2.5 MHz.-ийг 1,3 мөн 5-тай хослуулан хэрэглэнэ. Жишээ 2: Бидэнд 100 kHz-тай богино дамжуулагчийн суваг байна. Энэ сувагийн битийн хамгийн их хурдыг ол. ХАРИУ: Хэрвээ бид 1-р зохицлыг ашиглавал битийн хамгийн их хурдыг олж чадна. Битийн хурд 2 цагт бэлэн bandwidth эсвэл 200 kbps байна.

Дамжуулалтын өргөн хүрээ \солигдол ашиглана\ Тоон дохионоос аналог дохио хүртэл дамжуулалтын зурвасын өргөн эсвэл солигдлын дундаж болно. Биднээс солигдлыг өгөх сувгийн туулах хүрээ 0-с эхэлдэгггүй. Ийм хэлбэрийн суваг нь богино дамжууллын сувагаас их ашигтай юм. Доорх зурганд сувгийн туулах хүрээг харуулсан байна.

Богино дамжууллын хүрээнд, дамжууллын хүрээний сувгийн нам давтамж 0-с эхэлдгийг анхаарах хэрэгтэй. Доорх зурганд тоон дохионы солигдолыг харуулав. Зурганд тоон дохио бол аналог дохионы хувирсан холимог юм. Бид аналог дохионы дан ганц давтамж, дамжуулагчийн тоон дохио шиг өөрчлөгдснийг хэрэглэдэг. Үр дүн нь хэдийгээр дохионы ганц давтамжгүй, энэ нь холимог дохио ба бид үүнийг дэлгэрэнгүйгээр 5-р бүлгээс үзэх болно. Хүлээн авагч, хүлээн авсан аналог дохио бол тоон дохио хувирсан ба илгээсэнтэй яг адилхан байна. Хэрвээ суваг ашигтай бол энэ нь сувгийн дамжуулах хүрээнээс хамааралтай байх ба бид тоон дохиог сувгаар шууд дамжуулна. Бид аналог дохиог хувиргахын өмнө түүнийг тоон дохио руу хувиргсан байх шаардлагатай.

Дамжууллын өргөн хүрээний жишээнд: Компьютерийн өгөгдлийг телефон утасны солигдлыг ашиглан шугам нь төв утасны удирдлагад холбогдоно. Эдгээр шугамнууд нь олон жилийн өмнө зурвасын өргөний дуун дамжууллын \аналог

дохио\ хязгаарыг угсарч суулгасан загварууд \давтамж нь 0 ба 4 kHz-ийн хооронд\ байдаг. Энэ суваг нь нам дамжууллын суваг бөгөөд энэ нь энгийн bandpass сувгийн илэрхийлэл юм. Нэг шалтгаан нь зурвасын өргөн маш нарийн \ 4kHz\ хэрвээ бид нам дамжууллын суваг мөн дамжууллын фазын өргөнийг ашиглана. Нэг битийн хамгийн их хурд нь зөвхөн 8 kbps болж чадна. Хариулт нь дамжууллын өргөнийг авч үзвэл тоон дохиог компьютерлүү аналог дохио болгон хувиргаж, аналог дохиог илгээнэ. Бид тоон дохионоос аналог дохио руу ямар нэг гажиггүйгээр хүлээн авагчид хүргэж суурилуулж чаддаг. Хувиргагчийг аналогийг хувиргагч төхөөрөмж гэж бас нэрлэдэг. Дэлгэрэнгүйг бид 5-р бүлгээс үзэх болно. Жишээ: хоѐр дахь жишээ нь тоон торон телефон утас байна. Хамгийн сайн хүлээн авах нь тоон торон утсаар аналог дуут дохиог тоон дохио болгон хувиргана. \Бүлэг 16-с хар\. Зурвасын өргөн байрлуулсан компьютерийн тоон торон утасыг харгалзах үйл явц нь үнэхээр өргөн юм. Бид тоон дохиог хувиргалтгүй илгээж чадахгүй. Жишээлбэл: зурвасын өргөн идэвхтэй ажиллагааг W гэж мөн l0OO хос хосоороо зэрэг идэвхжиж, энэ утгаараа идэвхтэй суваг нь WIlOOO болох ба бүтэн зурвасын өргөний нэг хэсэг болно.

ДАМЖУУЛАЛТЫН СУЛРАЛ Дамжууллын орчинд дохионуудын хөдөлгөөнд төгс байдаггүй. Учир нь дохионд сулрал үүсдэг. Энэ нь дохио эхлэх үеийн орчин нь дохио төгсөх үеийн орчинтой ижил байдаагүтэй холбоотой. Юу илгээсэн нь чухал биш. Гурван шалтагаан байдаг ба чадлын сулрал, гажуудал мөн шуугиан байна.

Чадлын сулрал Чадлын сулрал нь энерги алдагдах гэсэн утгатай. Дохио өгөх үед энгийн эсвэл нийлмэл орчинд дамжуулагдах энэ эсэргүүцлийн орчинд энерги алдагдах юм. Эдгээр цахилгаан дохиог дамжуулах төмөр утас дулаан ялгаруулдаг, гэвч халуун биш байдаг. Ихэнх цахилгааны энерги нь дохиог дулаан болгон хувиргадаг. Энэ алдагдлыг засахад өсгөгч ашиглан дохиог өсгөнө. Доорх зурганд сулралын нөлөөгөө мөн өсгөгчийг харуулсан байна.

Децибел Дохио алдагдсан эсвэл хүч нэмэгдсэн тохиолдолд инженерүүд децибелийн нэгжийг ашигладаг. Хоѐр өөр цэгт нэг эсвэл хоѐр дохио нь хүчний хувьд харьцангуй хэмжээтэй децибел байна. Хэрвээ дохионы чадал нь суларсан, гажуудал үүссэн үед дохиог өсгөхөд децибел нь сөрөг байна.

Р1 болон Р2 хувьсагчид бол 1 ба 2 цэгийн тус тусынх нь дохионы чадал юм. Инэнх инженерчлэлийн номонд хүчдэлийн оронд децибелийн үг хэллэгийг тодорхойлдог. Энэ тохиолдолд, яагад гэвэл хүчдэл нь вольтын квадраттай пропорциональ байдаг. Томъѐонд dB=

байна. Үүнд dB нь хүчдэлийг илэрхийлнэ.

Жишээ 3.26

Дамжих зурвасыí нэвтрэх дохионû шилжилò íü чадлыг хоѐр хувааж багасгасантай (нэг-хагас) тэнцэнэ. Энэ нь Ð2=1/2 P1 ãýñýí ¿ã. Энэ тохиолдолд, сул (чадлын алдагдал) –ыг тооцоолж чаддаг.

Энэ алдагдал 3db(-3db) нь нэг-хагас чадлын алдагдалтай тэнцэнэ.

Жишээ 3.27 Нэвтрэх дохион шилжилтийн өсгөгч нь чадлыг 10 дахин ихэсгэсэнтэй тэнцэнэ. Энэ арга нь болно . Энэ тохиолдолд, нэмэх (чадлын өсөл ) –ыг тооцоолж чаддаг.

Жишээ 3.28 Нэг шалтгаан бол инженерүүдийн хэрэглэдэг децибэлээр хүчний өөрчлөлт хэмждэг. Дохиог децибэл тоонуудыг нэмсэн эсвэл хассанаар илэрхийлж чаддаг. Зураг 3.27-д дохион шилжилтийг 1-р цэгээс 4-р цэгт дүрслэнэ. Энэ дохио бол 2-р цэгийн дээд доод хугацааг бууруулсанаар. 2-р цэгээс 3-р цэгийн хооронд дохиог өсгөсөн. Дахин 3-р цэгээс 4-р цэгийн хооронд дохиог бууруулсан. Бид цэг бүрийн хоорондох үр дүнд бий болсон децибэл утгуудыг нэмж децибэл утгыг олж чадна.

Энэ тохиолдолд, Децибэл утгыг тооцоолон гаргахад:

Дохионд чадал илүү давамгайлсан байна.

Жишээ 3.29

Зарим тохиолдолд децибэлийг дохион чадлын хэрэглэсэн. Энэ тохиолдолд, энэ нь дамжуулсан

хэмжүүрийг

ìèëливаттаар илэрхийлсэн хэмжигдэхүүн. Дохионы чадлыг

Solution

миллваттаар гэж бодно.

(тайлбар)

Бид дохионы чадлыг тооцоолж чадна.

Шийдэл (Solution)

Энэ алдагдал нь 5*(-0.3)=1.5 db болно. Бид чадлыг нь багцаалан олвол:

Гажилт

Гажилт (устгадсан)ын арга нь дохион хэлбэр дүрсийн өөрчлөлтөөс үүдэлтэй. Гажилт нь цогц дохионууä, өөр давтамжаас үүсч гардаг. Дохионы байгуулагч бүр өөрийн гэсэн үржүүлэх хурдын (дараагын хэсгээс хар) нэвтрэх зурвастай ба иймд энэ нь сүүлийн очих газар хүртлээ өөрийн гэсэн хугацааны хоцрол үүсгэдэг. Ялгаа нь гэвэл : Хугацааны хоцролт магадгүй фазын зөрүүнээс зохион бүтээгддэг байж болох юм. Хэрэв хугацааны хоцролт нь яг ижил биш хугацааны үед байвал дээрхи гажилт үүснэ. Дүрс нь нийлмэл дохио бол иймд ижил биш. Зураг 3.28 нийлмэл дохионоос үүссэн гажилтийг харуулна.

Шуугиан Шуугианы цөөхөн төрлүүд байдаг. Дулааны холбогдолтой шуугиан, өдөөгдсөн шуугиан, шуугилдаан, импулсын шуугиан, магадгүй гажуудуулах дохио гэх мэт. Дулааны холбогдолтой шуугиан гэдэг нь электронуудын тохиолдлын хөдөлгөөн, дамжуулагч нь анхны биш нэмэгдэл дохиог илгээдэг. Өдөөсөн шуугиан нь мотор болон ямар нэгэн хэрэгслүүдээс эх сурвалжтайгаар үүсдэг. Тэр багажнуудын үйлдэл нь антенд илгээдэг ба дамжих зурвасын үйлдэлээр антенд авдаг. Шуугилдаан бол нэг зурвасын үр нөлөөнөөс үүсэлтэй. Нэг зурвасын үйлдлээс антенд илгээх ба бусад нь антенаас хүлээн авна. Импулсийн шуугиан нь шовх үзүүрт (хамгийн бага хугацаанд өндөр түвшний дохио) чадлын шугамаас гаралтай, цахилгаан, гэх мэт. Зураг 3.29-д дохионы шуугианы үр дүнг үзүүлсэн байгаа. Бид 10-р бүлэгт алдааг хэлэлцэх болно.

Signal-to-Noise Ratio (SNR) Дохио шуугианы харьцаа ¯¿íèéã áид дараа äýëãýðýíã¿é үзнэ. Îäîî îнолын жаахан хэсгийг үçüå. Бид дохионы чадал шуугианы чадал хоѐрын харьцааг мэдэх болно. Дохио шуугианы харьцааг:

Бид дохионы дундаж чадлыг сайтар тунгаан бодох хэрэгтэй ба дундаж шуугианы чадал нь магадгүй хугацааны өөрчлөлттэй холбоотой. Зураг 3.30 SNR-ийг дүрсэлсэн байгаа. Дээд SNR аргын дохио бол цөөн эвдэрсэн шуугианаар; доод SNR аргын дохио нь их эвдэрсэн шуугианаар. SNR бол хоѐр чадлын харьцаа ба энэ нь ихэвчлэн нарийвчлан дүрсэлсэн децибэл нэгжээр гэж илэрхийлдэг.

Жишээ 3.31 Чадлын дохио нь 10mW ба Чадлын шуугиан нь 1mW ол?

Тайлбар SNR ба

утгыг тооцоолон бодвол:

; SNR ,

- ы утгыг

Жишээ 3.32 SNR ба

утгыг чимээ шуугиангүй суваг бол

Бид бодит амьдралд энэ харьцааг хэзээч олохгүй ; энэ бол хийсвэр. Нэвтрэх дохион шилжилтийн өсгөгч нь чадлыг 10 дахин ихэсгэсэнтэй тэнцэнэ. Óòãà нь P2=10P1 áàéíà. Энэ тохиолдолд, нэмэãäýë (чадлын өсөлт) – èéã тооцоолж чаддаг. б

Жишээ 3.28 ªºð íýã бол инженерүүдийн хэрэглэдэг децибэлээр хүчний өөрчлөлт Дохиог децибэл тоонуудыг нэмсэн эсвэл хассанаар илэрхийлж чаддаг.

хэмждэг.

Зураг 3.27-д дохион шилжилтийг 1-р цэгээс 4-р цэгт дүрслэнэ. Энэ дохио 2-р цэгийн дээд доод хугацааг бууруулсанаар 2-р цэгээс 3-р цэгийн хооронд дохиог өсгөсөн. ̺í 3-р цэгээс 4-р цэгийн хооронд дохиог бууруулсан. Бид цэг бүрийн хоорондох үр дүнд бий болсон децибэл утгуудыг нэмж децибэл утгыг олж чадна. Шуугиантай дамжуулагч: Shannon-н багтаамж Бодит байдал дээр дуу шуугиангүй дамжуулагч байж чадахгүй харин дамжуулагч бол үргэлж шуугиантай байдаг. 1944 онд Claude Shannon өгөгдлийг хамгийн өндөр шуугиантай дамжуулдаг онолыг үүсгэн байгуулсан ба Shannon-н багтаамжийн теорем хэмээн нэрлэхээр тодорхойлсон. Capacity (багтаамж) =bandwidth (давтамжийн урт) X log2 (1 +SNR) Уг теорем дээр буй давтамжийн урт нь бол дамжуулагчийн давтамжийн урт, харин SNR нь бол шуугиан дахь дохионы хэмжээ ба багтаамж нь тухайн нэг агшин бүр дэхь дамжуулагчийн багтаамжийг илэрхийлнэ.

Жишээ 3.37 Шуугиантай дамжуулагчийг өөр ямар нэгэн дохионы шуугиантай харьцуулж үзэхэд хэмжээ нь бараг тэг байна. Өөрөөр хэлбэл шуугиан нь үнэхээр тогтвортой байдаг бол тэр дохио сулхан байдаг. Уг дамжуулагчийн багтаамж буюу С-г тооцоолбол: C=B log2 (1 + SNR) =B 10g (l + 0) =B log2 1 = B x 0 = 0 Уг аргачлалын хувьд дамжуулагчийн давтамжийн уртын багтаамж нь тэг гэдэг нь жинхэнэ утга биш юм. Өөрөөр хэлбэл бид энэ дамжуулагчийг хүлээн авч чадахгүй гэсэн үг юм. Жишээ 3.38 Бид тооцоолж чадна.Өгөгдлийн холбоо нь телефон утасны давтамжийн уртыг хэвийн шулуун үед 3000 Hz (300-3300 Hz) дамжуулах боломжтой. Уг шуугиантай дохионы харьцаа нь ихэвчлэн 3162 байдаг. Энэ дажуулагчийн багтаамжийг тооцоолбол: C =B log2 (1 + SNR) =3000 log2 (l + 3162) =3000 log2 3163=3000 x 11.62 = 34,860 bps Энэ аргаар телефон утасны хамгийн дээд тогтмол хурдыг 34,860 кbps хэмээнм үзжээ. Хэрэв энэ өгөгдлийг хамгийн хурдан илгээхийг хүсвэл бид шуугиантай дамжуулагчийн давтамжийн уртын аль нэгнийг нь сайжруулж чадна. Жишээ 3.39 Шуугиантай дохионы харьцаа нь голдуу децибел өгдөг. Таамаглаж буйгаар SNR = 36 мөн дамжуулагч давтамжийн урт нь 2 MHz байна. Уг онолоор дамжуулагчийн багтаамж тооцоолбол: SNR

= 10 loglO SNR

SNR = loSNRoB

C =B log2 (1+ SNR) = 2 X

10

SNR

36

=3981

X log2 3982 = 24 Mbps

Хязгаарыг хоѐуланг нь хэрэглэх Уг дасгалаар бид хоѐр хязгаарыг ба дохионы түвшинг олж дүгнэлт хийн хэрэглэх хэрэгтэй. Үүнийг жишээгээр үзүүлье.

Жишээ 3.41 Бид давтамжийн урт нь I-MHz дамжуулагчтай. SNR дэхь дамжуулагч гь 63 юм. Үүнд ямар хурд ба дохионы түвшин тохирох вэ? Тайлбар Нэгдүгээрт: бид Shannon-н теорем-р дээд хязгаарыг олох хэрэгтэй. C =B log2 (l + SNR) =106 log2 (1 + 63) =106 10g2 64 =6 Mbps Shannon-н теорем нь дээд хязгаарт 6 Mbps өгдөг. Шаноныбагтаамж дээд хурдыг олох бол Наекуустын томъѐогоор хэдэн түвшинтэй дохио хэрэглэж болохыг олж өгнө.

3.6 Шинж чанар Бид одоо дохиог өгөгдөл ба сүлжээгээр дамжуулдаг багажуудыг хэлэлцэх болно. Давтамжийн урт Сүлжээг хэмжих нэг гол шинж нь давтамжийн урт юм. Гэвч томъѐо нь 2 өөр нөхцөл байдалтай ба 2 өөр хэмжигдэхүүний ач холбогдолтой байх хэрэгтэй. Давтамжийн урт нь герц ба агшин бүрийн бит юм. Давтамжийн урт герц Бид уг ойлголтыг хэлэлцье. Давтамжийн урт герц бол дохио эсвэл дамжуулагчийн далайц нь дахин давтагдах нарийн бүтэцтэй хязгаарын хүрээнд тодорхойлогдоно. Бид өгөгдлийн сүлжээнд давтамжийн уртыг хоѐр хугацааны нөхцөл байдлаас хамааран хэрэглэнэ.  Нэгдүгээрт, давтамжийн урт герц нь дохионы далайцын олон хэсгээр хязгаарлагдсан эсвэл дамжуулагчийн далайцын хязгаарт хамаатай.  Хоѐрдугаарт, давтамжийн урт агшин бүрийн бит бол дамжуулагч эсвэл холболтын хурд биттэй хамаатай. Нэвтрүүлэх чадамж Нэвтрүүлэх чадамж бол сүлжээгээр өгөгдлийг хурдан илгээх хэд хэдэн хэмжилт юм. Гэвч, нэгдүгээрт гүйлгэн харвал давтамжийн урт агшин бүрийн бит ба нэвтрүүлэх чадамжтай ижилхэн юм шиг санагдах боловч тэдгээр нь өөр. Холболт нь давтамжын урт В bps, гэвч бид зөвхөн Т bps илгээж чадахч Т холболт нь үргэлж бага байна. Жишээ 3.44 10 Mbps давтамжийн урттай сүлжээ нь зөвхөн дунджаар 12000 фреймтэй тус бүр нь дунджаар 10000 бит фреймийг зөөх.

Тайлбар Бид нэвтрүүлэх чадамжийг тооцоолбол: Throughput= 12,000 x 10,000 =2 Mbps 60 Нууц үе (саатал) Нууц үе эсвэл саатал нь мэдээллийг анхны эх сурвалжаас хэр их урт хугацаанд бүрмөсөн зорьсон газарт нь ирэх үеийг тодорхойлно. Бид нууц үеийг 4 бүрэлдэхүүнээр нэрлэдэг. Үүнд: хугацааны тархалт, хугацааны дамжуулагч, хугацааны дараалал, боловсруулалтын саатал. Нууц үе= хугацааны тархалт хугацааны дамжуулагч хугацааны дараалал боловсруулалтын саатал Хугацааны тархалт Хугацааны тархалт хэмжилт нь битийг зайлшгүй газарт нь хүргэх хөдөлгөөний эх үүсвэр юм. Propagation time = Distаnce Propagation speed Жишээ 3.45 Ямар 2 цэгийн хооронд хугацааны тархалт нь 12000км байх вэ? Цахилгаан мэдээ дамжуулах тархалтын хурд нь 2.4 x 108 mls Тайлбар Хугацааны тархалтыг тооцоолбол: 12000 x 1000 Propagation tIme = 2.4 x 108 =50 ms Хугацааны дамжуулагч Өгөгдлийн холбоогоор бид 1 битийг илгээх ѐсгүй бид мэдээллийг илгээх болно. Нэгдүгээрт, бит нь ижил хугацаанд хүрэх газартаа хүрэн тархах, сүүлийн бит нь мөн ижил хэмжээний хугацааг авах. Хэдий тийм боловч хугацааны хооронд нэгдүгээрт бит илгээгдэх ба сүүлийн бит нь хүлээн авагчид хүрнэ. Transmission time =Message size Bandwidth

Тайлбар Бид үржүүлэх хугацаа болон дамжуулагдах хугацааг бодож чадна. Үржүүлэх хугацаа= 12,000x1000=50ms 2.4x108

Дамжуулагдах хугацаа=5,000,000x8=40s

106

Энэ тохиолдлыг тэмдэглэвэл мессеж яагаад ийм урт долгионы өргөн яагаад ийм их байгаа юм бэ гэвэл зохилох хүчин зүйл нь дамжуулагдсан хугацаандаа байгаа юм, үржүүлсэн хугацаа үүнд хамаагүй. Үржүүлсэн хугацааг үүнд тооцохгүй. Дарааллын хугацаа Гүравдугаар ойлголт latency болдарааллын хугацаа юм. Энэ хугацаа нь төхөөрөмжид мессеж дамжуулагдаж ирэх хоорондын завсрын хугацаа юм. Дарааллын хугацаа нь бэхлэгдсэн бус тогтмол бус утга юм. Сүлжээнд оноогдоход хувирж болно. Энэ нь сүлжээг хэлбэр тараах, дарааллын хугацааг өсгөх зэрэгт хамаатай. Төхөөрөмж хоорондын мөн рутер хоорондын мессеж нэг нэгээрээ ирэх дарааллын процесс зэрэгт хамаатай. Хэрвээ олон мессеж нэг дор ирвэл тус бүрийг нь хүлээж байгааб авна. Зурвасын өргөн- саатуулах бүтээгдэхүүн Зурвасын өргөн болон саатал нь хоѐр гүйцэтгэлтэй тэдгээр нь метр болон холболт юм. Хэдийгээр бидэнэ бүлгийг үзэж байгаа боловч дараа дараагийн бүлгүүдэд бататган үзнэ. Өгөгдлийн холбоонд эдгээр хоѐр бүтээгдэхүүний (the bandwidth-delay product) аль нь илүү чухал болохыг үзнэ. o Алхам 1 зураг 3.31д алхам 1ийг харуулсан байна.

Бид холболт болон зурвасын өргөн зэргийг 1бит гэж таамаглавал(амьдралаас тасархай, гэвч энэ нь сайн зорилго баталгаа болж чадна.) бид ихэвчлэн саадлын

холболтыг 5аа таамагладаг.(ихэвлэн биелэгдэшгүй). саатуулах бүтээгдэхүүнийг харахыг хүсдэг.

Бид

зурвасын

өргөн,

Зургийг харахад бид бүтээгдэхүүний хамгийн их утгыг 1х5 гэж байна. Эдгээр 5 бит нь холболт бүр дээр байна. Алхам 2 одоо бид зурвасын өргөнийг 4бит хэмээн таамаглавал Зураг 3.32д үзүүлснээр үүний шугамны уртын хамгийн их утга нь 4х5=20 бит болсон байна. Учир нь шугам болгонд секунд бүрд 4бит мэдээлэл очно. Нийтдээ 0.25 секунд.

Эдгээр хоѐр алхам нь зурвасын өргөн болон саатлын бүтээгдэхүүнийг харуулсан, мөн тэдгээрийн холболт битүүдийг харуулсан. Энэ хэмжилт бол чухал бидэнд хэрэгтэй өгөгдлийг дамжуулах болон дараагийн өгөгдөл ирэхийг хүлээх зэрэгт бүгдэнд нь хэрэгэй юм. Бидэнд хэрэгтэй хамгийн их утгатай кабльд хэрэглэх холболтын хэмжээ нь долгионы өргөх болон саатлын бүтээгдэхүүнийг 2дахин авсантай тэнцэнэ. Зурвасын өргөн болон саатлын бүтээгдэхүүн нь дугаар болон битүүд их хэмжээний холболтуудаар тодорхойлно. Жишээ 3.48 Бид турба доторх хоѐр цэгийн хоорондох холболтыг авч үзье. Турбааг хөндлөн огтлоход зурвасын өргөн гарна, урт нь delay-тай тэнцүү байна. Зураг 3.33д турбаны урт өргөн саатал зэргийг хэрхэн тодорхойлсныг харуулж байна. Зураг 3.33

Cross section:bandwidth

Дүгнэлт o Өгөгдлийг дамжуулахын тулд цахилгаан соронзон дохионд хувиргах шаардлагатай. o Өгөгдөл нь аналог болон дижитал хэлбэртэй байна. Аналог өгөгдөл нь мэдээллийг тасралтгүй цааш үргэлжлүүлэх утгатай байдаг бол, дижитал өгөгдөл нь харин өгөгдлийг дискрет буюу салангид утгатай байна. o Дохиог дурын хэлбэрээр буюу аналог болон дижитал хэлбэрээр дүрсэлж болно. Аналог дохио бол хязгааргүй тооны утгатай байдаг. o Өгөгдлийн холбоо нь тогтмол цагийн аналог дохио болон тогтмол цагийн бус дижитал дохионоос бүрдэнэ. o Давтамж болон хугацаа нь урвуу ойлголтууд юм. o Давтамж бол чанар болон цаг хугацааны хамтын ойлголт юм. o

Асуулт даалгавар: 1. Үе давтамж хоѐр ямар ялгаатай бэ? a. Давтамж , үе хоѐр урвуу хамааралтай хэмжигдэхүүнүүд юм. 2. Дохионы далайц юуг хэмжих бэ? Давтамж нь юуг хэмжих бэ? Фаз юуг хэмжих бэ? a. Далайц нь хүчний хамгийн өндөр утга. b. Фаз нь хугацааны тэг агшин дахь долгионы байршлыг тодорхойлох ба фаз нь өнцгийн градус эсвэл радианаар хэмжигдэнэ. c. Давтамж нь нэг секундэд хийх циклийн тоо. 3. Нийлмэл дохио хэрхэн ялгаатай давтамжид задрах вэ? a. Үелсэн нийлмэл дохио нь дискрет болон бүхэл тоон утга бүхий давтамжтай энгийн синусоид долгионы дараалалд задарч болно. Үелээгүй нийлмэл дохионы хувьд бодит тоон утга бүхий тасралтгүй давтамжтай хязгааргүй их синусоид долгионы дараалалтай болно. 4. Дамжууллын гажуудалд нөлөөлөх 3 төрлийг нэрлэ. a. Шуугиан, дохионы сулрал, дохионы гажуудал 5. Baseband transmission болон broadband transmission-ы ялгааг бич. 1. Baseband transmission нь аналог дохио руу хөрвүүлэхгүйгээр дохиог дамжуудаг. Зурвасын өргөн нь 0-оос эхэлнэ. 6. Broadband transmission ( өргөн зурвасын дамжуулалт )нь тоон дохиог аналог дохио руу хөрвүүлэн дамжуулахыг хэлнэ. Дамжуулалтын хоолойны зурвасын өргөн 0-оос эхэлдэг 7. Nyquistтеоромын харьцаанд юуг тодорхойлсон байдаг вэ? 8. Дамжуулагчаар урсаж байгаадээдхурдынзаалтыг заадаг. 9. Shannon capacity харилцаа холбоонд юуг тодорхойлдог вэ? a. Дамжуулагчаарурсахдээдхурдыгзаадаг. 10. Fiber optic кабельд дохионы долгионы урт богино байдгийн учир юу вэ? a. Fiber optic кабельд долгион тархах хурд харьцангуй бага байдаг ба долгионы урт нь тархах хурднаас шууд хамаардаг болохоор түүний долгионы урт богино байдаг. 11. Давтамжийн хамаарлын графикаас дохиог үелсэн , үелээгүй эсэхийг хараад шууд мэдэж болох уу? Тийм бол яагаад? Давтамжийн домиан нь мэдээллийг хэсэгчилж авахад илүү хялбар давтамж болон далайцын утгыг харах боломжтой юм. Зураасын байрлал нь давтамжийг илэрхийлдэг ба хэрэв давтамж тодорхой хэсэгт адилхан байж энэ нь давтагдвал дохио үелсэн болохыг харж болно. 12. Хоолойны давтамжаас хамаарах хамаарлын график тасралтгүй байх уу? тасралтай байх уу? a. Дуу хоолой нь аналог дохио учир түүний давтамжийн хамаарал тасралтгүй байна. 13. Түгшүүрийн дохионы давтамжийн хамаарлын график тасралтгүй байх уу? тасралтай байх уу? a. Түгшүүрийн дохио нь тоон дохио байдаг тул тасралтай байна.

14. Дуу хоолойгоо микрофоноор дуу хураагуурт бичдэг. Baseband transmission уу? broadband transmission уу? a. Энэ нь Basebandtransmission бөгөөд бид дуу хоолойгоо аналог дохионоос микрофоноор дамжуулан тасралтгүй гарах аналог дохио болгон гаргаж цааш нь хураагуурт бичээд мөн цааш нь адил тасралтгүй гарах аналог дохио болон дамжуулана. 15. Агаараар хэд хэдэн дохиог модуляцилан цацдаг. Энэ нь Baseband transmission уу? broadband transmission уу? a. broadband transmission байна.