2. Metode i Tehnike u Psihologiji

METODE I TEHNIKE U PSIHOLOGIJI Doc.dr.Anela Doc.dr .Anela Hasanagić

METODA Pod metodom se podrazumijeva

cjelokupan način organizovanja istraţivanja.

Psihologija je nauka koja proučava psihički život ljudi i životinja, na osnovu proučavanja ponašanja i neposrednog iskustva i skustva..

Metode 

Pod metodom se podrazumijeva način prikupljanja podataka.



Rot (2004.) pod metodom podrazumijeva opšti način istraţivanja  nekog problema. To je sloţena  aktivnost koja obuhvata više  faza u istraţivanju: formulisanje problema koji se ţeli ispitati, izradu plana istraţivanja, nalaţenje, provjeravanje postupaka koji će  se primjeniti u prikupljanju podataka i njihovoj obradi, sprovoĎenju istraţivanja,  obradi dobivenih rezultata, te njihovoj analizi i interpretaciji.

Klasifikacija metoda u skladu sa

naučnim ciljem 

Ciljevi nauke



1.

Deskripcija

1.

Deskriptivni metod

2.

Predikcija

2.

Korelacijski metod

3.

Eksplanacija

3.

/objašnjenje 4.

 Aplikacija /primjena

Metode

Eksperimentalni metod

Ciljevi nauke 

Deskripcija počinje sa pažljivom opservacijom. Psiholozi



vezana jedan za drugi. Predikcija nam omogućava da identificiramo faktore koji



mogu opisivati uzorke ponašanja, misli, emocija kod ljudi ili ţivotinja. Deskripcija nam omogućava da naučimo nešto o ponašanju i o tome kad se dešava. Deskripcija nam omogućava da posmatramo da su dva dogaĎaja sistematski

iniciraju da će se neki dogaĎaj (i) desiti. Drugim riječima, ukoliko poznajemo činjenicu da postojanje odreĎenog dogaĎaja omogućava prognozu ili čak nivo drugog dogaĎaja. Znamo da ukoliko je jedna varijabla prisutna u odreĎenom nivou, da je onda vrlo vjerovatno da će i druga varijabla biti prisutna u odreĎenom nivou. Eksplanacija ili objašnjenje nam omgućava da identificiramo uzroke koji odreĎuju pojavljivanje nekog ponašanja. Da bismo objasnili ponašanje, mi moramo demonstrirati činjenjicu da moţemo manipulirati faktore koji će uzrokovati promjene nekog ponašanja.

Metode istraţivanja u psihologiji 

Prema ciljevima i vrsti dobijenih podataka,

metode u psihologiji moţemo podijeliti na: 

Deskriptivne



Korelativne i



Eksperimentalne

Deskriptivne metode 



 

 

Cilj: opisati osobine pojave ili populacije koja se

izučava. Pitanja na koja se moţe odgovoriti korištenjem deskriptivnih metoda: KO? ŠTA? KADA? GDJE? KAKO? Podaci se prikupljaju u prirodnim uslovima Korisne su za generiranje hipoteza i prikupljanje podataka

Često su polazna tačka za dalja istraţivanja. Ovakva istraţivanja mogu dati osnovu za formliranje novih hipoteza, ali ne mogu provjeravati već



postavljene hipoteze. Primjenjiva su u prirodnim uslovima.



Za relativno kratko vrijeme moţe se doći do velikog

Deskriptivne metode 

Metoda prirodnog posmatranja  – predstavlja jednostavno posmatranje ljudskog

ili ţivotinjskog ponašanja. Postoje dva oblika opservacije: prirodno posmatranje  – posmatranje ljudi i ţivotinja u prirodnom okruţenju i Laboratorijsko posmatranje uključuje posmatranje ponašanja u kontroliranoj situaciji, obično u laboratoriji. Opservacija uključuje deskripciju na najosnovnijem nivou. Prednost  

opservacijskog metoda je fleksibilnost u promjeni objekta posmatranja, a



nedostatak je što istraţivač ima malo kontrole. Što više kontrole unosimo u posmatranje, to više gubimo na fleksibilnosti. Sistematsko posmatranje je usmjereno prema tačno odreĎenom cilju ispitivanja. Vrši se prema planu i ispitivač mora biti dobro osposobljen. Survey metod – ispitivanje osobe o temi ili temema i opisivanje njihovih odogovra. Survey istraţivanje moţe biti provedeno mailom, telefonom, internetom ili lični intervju. Njime se ispituju stavovi, vjerovanja, mišljenja. Prednost ovog metoda je što imamo mogućnost da posmatramo veće grupe prilično lako. Nedostaci ovog metoda su reprezentativnost uzorka istraţivanja, a drugi nedostatak se odnosi na samu vrstu pitanja, jesu li razumljiva svima, jesu

li napisana na način da ne stavljaju ispitanike u dilemu, ili da ne provociraju odgovor, daju li ispitanici iskrene odgovore i sl. 

Studije slučaja – je duboka analiza jedne ili više osoba. Ovaj metod je deskriptivan po prirodi jer uključuje jednostavno opisivanje osobe koja je

Prediktivni ili korelativni metod Sluţi za proučavanje odnosa meĎu varijablama (varijabla je psihološka pojava, karakteristika ili osobina koje je predmet mjerenja ili istraţivanja) Korelacija se izraţava koeficijentom korelacije koji se kreće od -1





do +1 -1

Varijable čiji odnos se mijenja u suprotnim smijerovima







0 Mijenjanje jedne

varijable nije praćeno mijenjanjem druge

+1 Varijable

čiji odos se mijenja u istom smijeru

Korelativni metod dozvoljava da se kontrolira (i samim tim eliminiše) uticaj varijabli koje se ne mjere u tom istraživanju. Onom varijablom čiji se uticaj ispituje se ne manipulira. Korelacija nije isto što i uzročno-posljeična veza.

Prediktivni ili korelativni metod 1.

2.

Korelativni metod procjenjuje vezu izmeĎu dvije varijable. Ukoliko su dvije varijable u vezi,

onda moţemo praviti prognozu iz jedne varijable u drugu, sa odreĎenim stupnjem tačnosti. Korelacija je često pogrešno interpretirana, često ljudi pokušavaju interpretirati korelaciju kao uzročno -posljedičnu vezu, što ona zapravo nije. Kvazieskperimentalni metod omogućava nam da kompariramo prirodno date grupe

pojedinaca. Ovo je često osobina koja je datra u prorodi, svake razlike u tom smislu mogu biti varijabla. Kad koristimo prediktivni metod, mi ne mijenjamo sistematski varijablu, mi ih samo

mjerimo. To znači da moţemo promatrati varijable i njihovu vezi ali da ne moţemo zaključivati o kauzalitetu zbog toga što moţda imamo neko alternativno objašnjenje, da je, neka treća varijabla odgovorna za nastale

Eksperimentalni (eksplanatorni) metod 



a.

b.

Pri korištenju eksperimentalnog metoda, istraţivač veliku paţnju obraća na eliminiranje alternativnih objašnjenja tako što koristi odgovorajuće mehanizme kontrole. Zbog ovoga, eksperimentalni metod omgućava istraţivaču da odrede uzročno-posljedičnu vezu izmeĎu dvije varijable. Ovaj metod omogućava istraţivaču da spozna zašto i kada se neko ponašanje dešava. Osnova ideja jeste da eksperimentator manipulira najmanje  jednu varijablu – nezavisnu varijablu i mjeri najmanje jednu varijablu – zavisnu varijablu. Nezavisna varijabla je ona varijabla koja vrši uticaj i čije vrijednosti same po sebi nisu predmet mjerenja. Zavisna varijabla je ona na kju se vrši uticaj i čija vrijenost je predmet mjerenja. Naziva se zavisnom jer njena vrijednost zavisi od promjena u nezavisnoj varijabli.

Eksperimentalni (eksplanatorni) metod  



Postoje dvije osnovne vrste eksperimenata: Eksperiment u prirodnim uslovima –planski nacrt ne postoji i promjene u varijablama nisu pod kontrolom eksperimentatora, nego se ešavaju prirono. Najkorisniji su ona ka je mogude sa velikom sigurnošdu promjene u zavisnoj varijabli pripirati promjenama u nezavisnoj varijabli. Eksperiment u laboratorijskim uslovima – odvija se u strogo kontroliranim uslovima, nacrt oređuje eksperimentator, koji i manipulira nezavisnu varijablu da bi proizveo promjene u utvrio kako se te promjene oražavaju na zavisnu varijablu. S obzirom a su uslovi kontrolirani, mogude je ponavljati ovakav eksperiment.

Eksperimentalni (eksplanatorni) metod 







Nezavisnim varijablama se može manipulirati na različite načine, a ti načini se nazivaju eksperimentalni nacrti. Postoji više vrste eksperimentalnih nacrta: Nacrt sa jednom grupom, nacrt sa kontrolnom grupom, ABAB nacrt itd.

Kontrolna grupa  je grupa koja koristi kao polazna osnova ili standard uslova, a eksperimentalna prima tretman, odnosno djelovanje nezavisne varijable.

Da bismo ostvarili što više kontrole i eliminirali alternativna objašnjenja, često koristimo i slučajnu raspodjelu učesnika u istraţivanju – odnosno jednaka mogućnost da svaki učesnik bude stavljen u bilo koju od dvije grupe.

Podjelu metoda moguće je izvršiti i na: 

Introspekciju



Ekstraspekciju i



eksperiment

VRSTE METODA

1.

Metoda posmatranja - Objektivni podaci se saznaju na osnovu posmatranja pona šanja. - Podaci su objektivni zato što istu pojavu istovremeno moţe da

posmatra više posmatrača.

(Npr. pokreti tijela, gestikulacija, ponašanje čovjeka ).

2.Introspekcija (samoposmatranje) - Subjektivni podaci se saznaju na osnovu doţivljaja o kojima

izveštavaju pojedinci.

- Bazira se na analizi sopstvenog iskustva. (Npr saznavanje podataka o snovima)

VRSTE ISTRAŢIVANJA: Eksperimentalno istraživanje  (metoda)  –  namjerno se mijenjaju uslovi odigravanja nekog dogaĎaja i mjere se posljedice koje su izazvane tim promjenama. 1.

Uslovi koji se namjerno mijenjaju, nazivaju se nezavisna varijabla (NV) Pojava koja se djelovanjem različitih uslova mijenja naziva se zavisna varijabla (ZV). 

Ponekad ne moţe da se upotrijebi iz etičkih razloga. NV1 (uslov 1) posmatrana pojava prije tretmana

NV2 (uslov 2) NV3 (uslov 3) NV4 (uslov 4)

posmatraju se posljedice (ZV)

dejstva različitih uslova

2.Neeksperimentalno istraživanje  (metoda)  –  zasniva se na posmatranju koje se izvodi: 1. sa ciljem 2. sistematski 3 kontrolisano

Tehnike u psihologiji

TEHNIKA Pod tehnikama se podrazumijevaju postupci koji se koriste za prikupljanje potrebnih podataka i za njihovu obradu.

VRSTE TEHNIKA: 1. Tehnike za prikupljanje podataka: Upitnik – pismeno odgovaranje na pismeno postavljena pitanja 1. Intervju – usmeno pitanje i odgovaranje na pitanja 2. Skale procene – ispitanik vrši procenu pojave na skali 3. Testovi – koriste se za ispitivanje psiholoških odlika 4. 

 

2.

Testovi sposobnosti – ispituju sposobnosti, kao što su inteligencija, motorne sposobnosti, i dr. Testovi ličnosti – ispituju osobine karaktera ili temperamenta Testovi znanja – utvrĎuju stepen znanja

Tehnike za obradu podataka - različiti statistički postupci

Upitnik Ovaj upitnik je istraživačkog karaktera. Na tvrdnje odgovoriti isključivo sa DA ili NE. Testiranje je anonimno ( ne treba navoditi ime i prezime ).

1. KADA IMAM NEKI PROBLEM PRVO POPRIČAM SA DRUGARICOM ili

DA

NE

2. PONEKAD URADIM NEŠTO ŠTO ZNAM DA MI RODITELJI NE BI DOZVOLILI.

DA DA

NE NE

3. DRUGOVI SU TI KOJI ME UVEK RAZUMEJU, KADA MI JE TEŠKO.

DA

NE

4. UVEK SLUŠAM RODITELJE.

DA

NE

DRUGOM.

5. SA NEKIM NASTAVNICIMA MOGU UVEK I O SVEMU DA PORAZGOVARAM.

DA

NE

DA

NE

6. RODITELJI MI BIRAJU DRUŠTVO. 7. MNOGO VODIM RAČUNA O TOME ŠTA VRŠNJACI MISLE O MENI