1

1. Wymienić i krótko scharakteryzować przeznaczenie urządzeń należących do grupy „Urządzenia i systemy łączności” Radiostacja pokładowa – łączność foniczna z ziemią oraz innymi SP System ACARS, system Link-16 - automatyczna transmisja danych pomiędzy samolotami oraz punktami dowodzenia System łączności wewnętrznej – łączność pomiędzy członkami załogi 2. Wymienić i krótko scharakteryzować przeznaczenie urządzeń należących do grupy „Systemy radionawigacyjne” ADF – automatyczny radiokompas; pomiar kąta kursowego radiostacji prowadzącej (KKR) VOR – prowadzenie samolotu po trasach przelotowych wg radiolatarni DME – odległościomierz; pomiar odległości pochyłej pomiędzy SP a radiolatarnią TACAN – TACtical Air Navigation – pomiar azymutu, odległość oraz identyfikacja radiolatarni ILS, MLS – wyznaczenie w przestrzeni ścieżki wzdłuż której SP mają lądować 3. Podać podział fal radiowych ze względu na ich długość oraz wymienić przykładowe urządzenia pokładowe pracujące w poszczególnych zakresach. Bardzo długie VLF 100-10km 3-30kHz Systemy łączności i radionawigacyjne bardzo dalekiego zasięgu Długie LF 10-1 km 30300kHz Radionawigacja dalekiego zasięgu RSDN, LORAN – C Średnie MF 1000 100m 0,3 – 3 MHz Łącznośd, radionawigacja: radiokompasy Krótkie HF 100-10m 3 – 30 MHz Łącznośd Ultrakrótkie VHF 10 – 1m 30-300 MHz Łącznośd, radionawigacja: VOR, ILS, GPS, markery Ultrakrótkie UHF 10 – 1dm 0,3 – 3 GHz Łącznośd, radionawigacja: RSBN, DME, radiowysokościomierze Ultrakrótkie SHF 10 – 1cm 3 – 30 GHz Radiolokacja Ultrakrótkie EHF 10 – 1mm 30 – 300 GHz Radiolokacja 4. Wyjaśnić przeznaczenie anten, pojęcie „charakterystyka anteny” oraz dlaczego wymiary anten powinny być proporcjonalne do połowy długości fali elektromagnetycznej. Antena przekształca fale elektromagnetyczne na fale rozchodzące się w przestrzeni (nadawcza) lub przekształca falę elektromagnetyczną rozchodzącą się w przestrzeni na energię drgań wysokiej częstotliwości w obwodach wejściowych urządzenia radiowego (odbiorcza). Charakterystyka ukazuje na wykresie trójwymiarowym zdolność wypromieniowywania energii przez antenę w różnych kierunkach. 5. Podać podział fal radiowych rozchodzących się w pobliżu ziemi oraz scharakteryzować sposoby rozchodzenia się fal długich i bardzo długich. Fala przyziemna, jonosferyczna, troposferyczna, przestrzenna, powierzchniowa, bezpośrednie, odbita. Fale długie i bardzo długie rozchodzą się w postaci fali powierzchniowej (rozchodzi się wzdłuż krzywizny Ziemi, powyżej 100km jej energia jest niewielka) i jonosferycznej (odbija się od jonosfery, w odległości 1000-2000km jej natężenie przewyższa natężenie fali powierzchniowej na większych odległościach). 6. Podać podział fal radiowych rozchodzących się w pobliżu ziemi oraz scharakteryzować sposoby rozchodzenia się fal średnich. Fale długie, bardzo długie, średnie, krótkie, ultrakrótkie. Fala średnia jest w dzieo silnie absorbowana przez jonosferę i praktycznie nie występuje, o zasięgu decyduje fala powierzchniowa. W nocy tłumienie maleje i zasięg powiększa się przez fale jonosferyczną. 7. Podać podział fal radiowych rozchodzących się w pobliżu ziemi oraz scharakteryzować sposoby rozchodzenia się fal krótkich. Fale długie, bardzo długie, średnie, krótkie, ultrakrótkie. Fale krótkie w postaci fali powierzchniowej rozchodzą się na niewielkie odległości przez silne tłumienie przez powierzchnię terenu (zasięg kilkadziesiąt km). Mogą się odbić wielokrotnie od jonosfery, co umożliwia fali jonosferycznej łączność o zasięgu ogólnoświatowym. 8. Wyjaśnij zależność natężenia sygnału odbieranego

od odległości do nadajnika dla fali jonosferycznej i powierzchniowej Na odległościach powyżej 100 km energia fali przyziemnej jest niewielka. Na większych odległościach większe znaczenie ma fala jonosferyczna, która odbijając się od jonosfery może osiągnąć znacznie większe odległości. Fale te jednak powracają na ziemię tylko dla pewnej minimalnej odległości dla danej długości przy określonym stopniu jonizacji. Jest to odległość uskoku, poniżej jej fale nie powracają na ziemię. 9. Scharakteryzować sposoby rozchodzenia się fal ultrakrótkich oraz omówić wzór na max. zasięg na falach UKF Rozchodzą się prostoliniowo, za pomocą fali przestrzennej. Łączność jest możliwa tylko w zasięgu bezpośredniej widoczności anten. Fale UKF te przenikają jonosferę i zjawisko odbicia od jonosfery występuje bardzo rzadko. (√ √ ) D- zasięg łączności w km, H1, H2 – wysokośd umieszczenia anteny nadawczej i odbiorczej, 3,55 – współczynnik uwzględniający krzywiznę Ziemi. 10. Na czym polega gospodarka widmem częstotliwości fal elektromagnetycznych? Polega na precyzowaniu przeznaczenia poszczególnych pasm częstotliwości. Przydzielenie określonej częstotliwości oznacza umożliwienie niezakłóconej pracy. 11. Omówić zasady prowadzenia łączności na falach krótkich, wyjaśnij pojęcia: ALE, NVIS. Zasięg fali krótkiej powierzchniowej wynosi ok. 100km. Natomiast fala jonosferyczna powraca na powierzchnię Ziemi dopiero w okolicach 150km od nadajnika. Powoduje to powstanie strefy ciszy, do której żaden rodzaj fali krótkiej nie dociera. NVIS (Near Vertical Incidence Skywave – ang. prawie pionowo padająca fala jonosferyczna) – sposób propagacji fal radiowych, w zakresie pomiędzy falą przyziemną a falą jonosferyczną, umożliwiający łączność radiową na odległościach od 50 do 650 km. ALE (Automatic Link Establishment – ang. Automatyczne zestawianie połączenia) - ogólnoświatowy standard służący do cyfrowego inicjowania i podtrzymywania połączeń radiokomunikacji krótkofalowej. Jego celem jest dostarczenie szybkiej i niezawodnej metody zestawiania połączeń między transceiverami krótkofalowymi, podczas stale zmieniających się warunków propagacji jonosferycznej, zakłóceń odbioru oraz współdzielenia widma przez zajęte lub zatłoczone kanały 12. Omówić ogólną zasadę działania nadajnika radiostacji pokładowej wg schematu blokowego. Zadaniem nadajnika jest emisja informacji w postaci fal elektromag. wysokiej częstotliwości. W nadajniku wytwarzana jest radiowa fala nośna, następnie zakodowana w niej informacja użyteczna oraz wzmocniona do poziomu mocy zapewniającej wymagany zasięg. Fala nośna wytwarzana jest w Generatorze w. cz. Jest to częstotliwość, którą emituje nadajnik. W modulatorze na falę nośną nakłada się sygnał użyteczny – modulacja. Następnie sygnał w. cz. trafia do wzmacniacza w. cz. w celu wzmocnienia fali nośnej żeby uzyskać potrzebny zasięg. Następnie energia wypromieniowana jest przez antenę nadawczą. 13. Omówić ogólną zasadę działania odbiornika radiostacji pokładowej wg schematu blokowego. We wzmacniaczu w. cz. następuje wzmocnienie sygnału z anteny, który przekazywany jest do układu przemiany częstotliwości (mieszacz i heterodyna), który pozwala przenieś widmo sygnału bez zmian na nową częstotliwość nośną, zwaną pośrednią. Po wzmocnieniu sygnału we wzmacniaczu pośredni częstotliwości poddawany jest demodulacji. Następnie sygnał podawany jest do tłumika szumów, który blokuje wzmacniacz m.cz. w przypadku braku sygnałów od użytkownika. Dzięki temu szumy własne i zakłócenia nie są słyszane w słuchawkach. Gdy odebrany sygnał indukuje większe napięcie od progu ustalonego w tłumiku, odblokowany jest wzm. m. cz. i sygnał podawany jest do słuchawek. (tłumik szumów można wyłączyć).

14. Wyjaśnić rolę jaką pełni w odbiorniku radiostacji heterodyna. Pozwala przenieść widmo sygnału bez zmian na nową częstotliwość nośną zwaną częstotliwością pośrednią. 15. Wyjaśnić rolę jaką pełni w odbiorniku radiostacji tłumik szumów i układ ARW. Tłumik szumów blokuje wzmacniacz m.cz. w przypadku braku sygnałów od użytkownika. Dzięki temu szumy własne i zakłócenia nie są słyszane w słuchawkach. Jeśli pogarsza zasięg łączności, można go wyłączyć. ARW – automatyczna regulacja wzmocnienia – utrzymywanie stałego poziomu głośności bez względu na zmiany poziomu sygnału. 16. Omówić ogólną zasadę działania radiostacji pokładowej wg schematu blokowego. Radiostacja stanowi połączenie odbiornika, nadajnika i elementów sterowania i kontroli. Działa cały czas na podsłuchu aby była w każdej chwili gotowa do odbioru. Zmiana rodzaju pracy na nadawanie dokonywana jest przez wciśnięcie przycisku NADAWANIE. Zmiana kanałów pracy odbywa się zdalnie poprzez pulpit sterowania. Kanały są programowane okresowo lub przed lotem. Położenie elementów strojenia jest zapamiętywane i ulega odtworzeniu po ustawieniu żądanego numeru kanału. Samopodsłuch służy do kontroli nadawanego sygnału. Po demodulacji i wzmocnieniu sygnał przekazywany jest do słuchawek. Urządzenie wejściowe stanowi laryngofon lub mikrofon, przekształcający sygnał akustyczny na elektryczny. W pulpicie sterowania znajduje się układ pamięci, który po nastrojeniu przypisuje każdemu kanałowi odpowiednią częstotliwość. Wybranie dowolnego z tych kanałów powoduje, poprzez ukł. syntetyzera częstotliwości, pełniącego rolę generatora w. cz. i częstotliwości wzorcowej, sterowanie układem strojenia. Układ ten dziala tak długo, aż układy nadajnika i odbiornika dostroją się do określonej dla danego kanału częstotliwości. 18. Scharakteryzować tryby pracy radiostacji. Simpleks – nadajnik i odbiornik pracują naprzemiennie, nadawanie i odbiór odbywają się na tej samej f. Obowiązuje zasada „Ja nadaję – Ty odbierasz. Ty nadajesz – ja odbieram” Semidupleks – nadajnik i odbiornik pracują naprzemiennie. Nadawanie i odbiór odbywają się na różnych f. Obowiązuje zasada – Ja nadaję – Ty odbierasz. Ty nadajesz – ja odbieram.” Dupleks – nadajnik i odbiornik pracują równocześnie. Nadawanie i odbiór odbywają się na 2 różnych f. Obaj mogą jednocześnie nadawad i odbierad. 19. Scharakteryzować częstotliwości ratownicze. HF – 2.182, 4.125, 6.215, 8.291, 12.290, 16.420 [kHz] VHF Tactical Communication – 40,5 MHz VHF ATC 121,5 MHz VHF Maritime Communication – 156,8 MHz (kanał 16 pasma) UHF – 243 MHz 21. Scharakteryzować pasma łączności radiowej (zakresy częstotliwości i przeznaczenie). HF 3-30 MHz VHF Tactical Communication – 30 – 88MHz VHF ATC Communiation – 118 – 136,975 MHz VHF Maritime Communication – 156 – 173,975 MHz UHF Military Air communication 225 – 399,975 MHz 23. Scharakteryzować system przekazu danych ACARS. Służy do automatycznej wymiany depesz telegraficznych. Odciąża pilotów z przekazywania głosowego rutynowych raportów. Można przesyłać wiadomości własne załogi lub odpowiedź na zapytanie z ziemi. Zasięg wynosi ok. 500km. Każde wysłanie depeszy powoduje wysłanie potwierdzenia zwrotnego do nadawcy. Jeżeli wiadomość nie dotrze lub jest uszkodzona to emisja jest ponawiana. 24. Omówić przeznaczenie systemów łączności wewnętrznej. Może zapewniad prowadzenie łączności przewodowej pomiędzy: członkami załogi, członkami a pasażerami, członkami a technikiem na zewnątrz SP, SP a latającą cysterną podczas tankowania. Ponadto umożliwia przesłuchiwanie sygnałów z wyjśd radiostacji pokładowych i odbiorników radionawigacyjnych. 25. Omówić

rodzaje sygnalizatorów stosowanych w systemie COSPAS – SARSAT EPIRB (Emergency Position Indicating Radio Beacon) – radiowy sygnalizator położenia (używany w marynarce) ELT (Emergency Locator Transmitter) – nadajnik lokalizacyjny niebezpieczeństwa (w lotnictwie) PLB (Personal Locator Transmitter) – osobista radiolatarnia lokalizacyjna 26. Omówić przeznaczenie rejestratorów dźwięku. Do zapisu rozmów pomiędzy członkami załogi, członkami załogi a abonentami zewnętrznymi. Do zapisów warunków dźwiękowych panujących w kabinie SP. 27. Scharakteryzować Zintegrowany System Łączności (przeznaczenie, podstawowe elementy składowe). Zapewniają efektywne współdziałanie elementów współczesnego pola walki (sił powietrznych, naziemnych i nawodnych) poprzez odporność na zakłócenia łączności fonicznej oraz wymiany różnego rodzaju danych pomiędzy uczestnikami pola walki. Zapewniają również uzyskiwanie informacji o położeniu własnym, położeniu sił własnych i nieprzyjaciela bez opóźnień.