19524806-Σχολή-Αναρρίχησης-Βράχου-Παναγιώτης-Κοτρωνάρος

ΣΧΟΛΗ ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗΣ ΒΡΑΧΟΥ

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΣΧΟΛΗ ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗΣ ΒΡΑΧΟΥ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΟΡΕΙΒΑΣΙΑΣ-ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗΣ

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Εισηγητής Παναγιώτης Κοτρωνάρος Εκπαιδευτής Ορειβασίας ΕΟΟΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α/κεφ.

Κεφάλαιο

Σελ.

1°

Κεφάλαιο 1° - Εισαγωγή

2

2°

Κεφάλαιο 2° - Κινησιολογία

11

3°

Κεφάλαιο 3°- Βασικός Εξοπλισμός

20

4°

Κεφάλαιο 4° - Μηχανισμοί Ασφάλισης & Κατάβασης

30

5°

Κεφάλαιο 5° - Σχοινιά

33

6°

Κεφάλαιο 6° - Αναρριχητική διαδικασία

40

7°

Κεφάλαιο 7° - Κόμποι

44

8°

Κεφάλαιο 8° - Τεχνικές Ασφάλισης

52

9°

Κεφάλαιο 9° - Τεχνική της πτώσης

56

10°

Κεφάλαιο 10°- Ραπέλ

60

11°

Κεφάλαιο 11° - Παραδοσιακή αναρρίχηση

64

12°

Κεφάλαιο 12° - Ασφάλειες βράχου

69

13°

Κεφάλαιο 13° -Αντοχή υλικών

76

14°

Κεφάλαιο 14° - Αναρριχητική ορολογία

83

15°

Κεφάλαιο 15° - Ατυχήματα

87

16°

Κεφάλαιο 16° - Προπόνηση

91

17°

Κεφάλαιο 17° - Αναρριχητικά πεδία

96

-

Ανάβαση σε σταθερά σχοινιά - Διάσωση με ραπέλ

103

-

Ανέλκυση βάρους - Πολύσπαστα

104

2

Κεφάλαιο 1°

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

3

Η αναρρίχηση είναι μια δραστηριότητα που όλοι έχουμε δοκιμάσει, υπό παιγνιώδη μορφή, στην παιδική ηλικία και σε αντίθεση με αυτό που νομίζουν πολλοί, δεν εξαρτάται τόσο από την δύναμη, αλλά κυρίως από την τεχνική μας, τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο κινείται ή ισορροπεί το σώμα μας πάνω στον κάθετο βράχο. Οι ορειβάτες χρησιμοποιούν την αναρρίχηση για την συνέχιση της προώθησης τους στο βουνό, εκεί που το μονοπάτι τελειώνει, οι τεχνικές δυσκολίες αυξάνονται και ο δρόμος για την κορυφή απαιτεί πλέον το σκαρφάλωμα σε κάθετους βράχους (ορθοπλαγιές, κόψεις κλπ). Αναρρίχηση όμως γίνεται και μέσα στη πόλη σε ειδικά κατασκευασμένους τεχνητούς τοίχους που υπάρχουν σε κάποια γυμναστήρια, όπως επίσης και σε οργανωμένα πεδία στις παρυφές βουνών ή ακόμα και στα νησιά (Κάλυμνος, Τήνος, Σύμη κλπ). Η πρόκληση του κάθετου βράχου είναι μια αναμέτρηση με τον ίδιο μας τον εαυτό. Όσο πιο πολύ σκαρφαλώνουμε τόσο περισσότερο βελτιώνουμε τις κινητικές μας δεξιότητες και αυξάνουμε το «ρεπερτόριο» των κινήσεων μας πάνω στο βράχο. Τα τελευταία 20 χρόνια η αναρρίχηση έχει περάσει δυναμικά στο αθλητικό προσκήνιο σε τέτοιο βαθμό που εξετάζεται σοβαρά το ενδεχόμενο να γίνει Ολυμπιακό άθλημα. Εκπαίδευση Είναι προφανές ότι η ασφαλής ενασχόληση με το άθλημα της αναρρίχησης περνά πρώτα μέσα από τη συμμετοχή σε μια εγκεκριμένη από την ΕΟΟΑ σχολή αναρρίχησης. Η Σχολή Αναρρίχησης στην οποία παίρνετε μέρος, διοργανώνεται από ορειβατικό σύλλογο που ανήκει στην δύναμη της Ε.Ο.Ο.Α, τελεί υπό την άμεση εποπτεία και καθοδήγηση της και εναρμονίζεται πλήρως με τις προδιαγραφές και τις διατάξεις που ορίζονται στον πρόσφατο εκπαιδευτικό κανονισμό (27/01/07) ώστε να μπορεί να αναγνωριστεί ως «Ομοσπονδιακή». Για την συμμετοχής σας στο πρόγραμμα ΔΕΝ απαιτείται καμία προηγούμενη εμπειρία, παρά μόνο μια στοιχειώδης φυσική κατάσταση και αγάπη για τη φύση και τον αθλητισμό. Επίσης δεν απαιτείται η αγορά ειδικού εξοπλισμού. Όλα τα αναρριχητικά υλικά (κράνη, μπωντριέ, σχοινιά κλπ) παρέχονται από τη σχολή. Κατά την διάρκεια της σχολής οι συμμετέχοντες θα διδαχθούν από Εκπαιδευτές και Βοηθούς Εκπαιδευτές της ΕΟΟΑ, τις βασικές αναρριχητικές τεχνικές, τους χειρισμούς των σχοινιών, τους κόμπους, τις τεχνικές ασφάλισης και τους τρόπους προώθησης μιας σχοινοσυντροφιάς στο βράχο ώστε να μπορούν να αναρριχηθούν αυτόνομα σε οργανωμένα αναρριχητικά πεδία. Τα μαθήματα διεξάγονται σε ιδιαίτερης αισθητικής αξίας και πλήρως εξοπλισμένα αναρριχητικά πεδία, στην Αττική, τη Βαράσοβα (παραθαλάσσια βράχια απέναντι από την Πάτρα), τον Ταΰγετο (Λαγκάδα) και τα Μετέωρα. Η Σχολή Αναρρίχησης διεξάγεται δύο φορές το χρόνο: την άνοιξη (Μάιος-Ιούνιος) και το φθινόπωρο (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος) και περιλαμβάνει έξι σαββατοκύριακα (12ημέρες) πρακτικής & θεωρητικής εκπαίδευσης. Όταν τα μαθήματα διεξάγονται εντός Αττικής (π.χ. Πέτρα Βαρυμπόμπης) η εκπαίδευση διαρκεί από τις 09.00πμ έως 17.00μμ. Στις εξορμήσεις στην επαρχία (Λαγκάδα, Μετέωρα και Βαράσοβα), στο πρόγραμμα του Σαββάτου περιλαμβάνεται και απογευματινή εκπαίδευση, ώστε να μπορούν οι συμμετέχοντες την Κυριακή να ξεκινήσουν λίγο νωρίτερα για το ταξίδι της επιστροφής. Εκπαιδευτές Διευθυντής της σχολής είναι ο Παναγιώτης Κοτρωνάρος, αρχηγός της Εθνικής αποστολής Hellas-Everest 2004, Εκπαιδευτής Ορειβασίας-Αναρρίχησης & Οδηγός Βουνού της Ε.Ο.Ο.Α (Δ.Σ 980/24-10-05) και κάτοχος διπλώματος Προπονητή Αθλημάτων του ΟΕΕΚ (Υπ. Παιδείας αρ.03133202). Με πολυετή εμπειρία στην οργάνωση & διεξαγωγή σχολών ορειβασίαςαναρρίχησης καθώς και ορειβατικών αποστολών στα μεγάλα ορεινά συγκροτήματα του πλανήτη, είναι σήμερα ο μοναδικός Έλληνας που έχει καταφέρει να πατήσει σε τρεις κορυφές πάνω από τα 8.000m: Everest 8.848m, Cho Oyu 8.201m και Shisha Pangma 8.046m στα Ιμαλάια, την ψηλότερη οροσειρά της γης. Με τη σχολή συνεργάζονται σταθερά κορυφαίοι ορειβάτες και εκπαιδευτές ορειβασίας-αναρρίχησης της Ε.Ο.Ο.Α με μεγάλη εκπαιδευτική και παιδαγωγική εμπειρία, αναλόγως του αριθμού των συμμετεχόντων.

4

Πιστοποίηση Ε.Ο.Ο.Α Είναι υποχρεωτική η ανελλιπής παρακολούθηση των μαθημάτων της σχολής. Ο κανονισμός της ΕΟΟΑ ορίζει, τουλάχιστον 10 ημέρες πρακτικών και θεωρητικών μαθημάτων, πράγμα που σημαίνει ότι οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να κάνουν μέχρι δύο (2) απουσίες. Η κάλυψη της διδακτέας ύλης ολοκληρώνεται μέσα στα 4 πρώτα σ/κ ενώ τα δύο τελευταία πραγματοποιούνται επαναλήψεις στα αντικείμενα της εκπαίδευσης καθώς και διαδρομές πολλών σχοινιών (multi pitch) υπό την καθοδήγηση των εκπαιδευτών. Στο τέλος της σχολής διεξάγεται γραπτό τεστ καθώς και πρακτικές εξετάσεις με αναρρίχηση σε διαδρομές με μόνιμες ασφάλειες σε οργανωμένα πεδία, όπου οι εκπαιδευόμενοι εξετάζονται τόσο στους χειρισμούς των σχοινιών και τις τεχνικές ασφάλισης όσο και στο τεχνικό επίπεδο με όριο επάρκειας τον V βαθμό δυσκολίας UIAA. Στους αποφοίτους η Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας-Αναρρίχησης, χορηγεί βεβαίωση επιτυχούς παρακολούθησης Σχολής Αναρρίχησης η οποία πιστοποιεί τις γνώσεις τους στα αντικείμενα που διδάχθηκαν και δίνει το δικαίωμα συνέχισης της παρακολούθησης στις ανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες (Αρχηγών Αναβάσεων, Μέσου Επιπέδου, Ανωτέρου (3ου) Επιπέδου, Βοηθών Εκπαιδευτών και Εκπαιδευτών) που διοργανώνει η ΕΟΟΑ. Διαδρομές Οι αναρριχητικές διαδρομές είναι ολοκληρωμένες κάθετες διαδρομές πάνω στον βράχο που έχουν αρχή και τέλος, μπορεί να έχουν σταθερές ασφάλειες ή σημεία για τοποθέτηση αφαιρούμενων ασφαλειών και απαιτούν συγκεκριμένα υλικά για την ανάβαση τους. Οι αναρριχητικές διαδρομές βαθμολογούνται με κλίμακες δυσκολίας ώστε να μπορούμε να διαπιστώσουμε σε τι επίπεδο βρισκόμαστε. Όσο αυξάνει η δυσκολία τόσο μειώνονται και γίνονται μικρότερα τα πιασίματα και τα πατήματα ενώ ταυτόχρονα αυξάνει και η κλίση του βράχου που μπορεί να είναι θετική, κάθετη ή και αρνητική (στέγη). Μια διαδρομή «ανοίγεται» από τους πρώτους που την σκαρφαλώνουν, οι οποίοι δημοσιεύουν το γεγονός με σκίτσο της γραμμής, περιγραφή της και φωτογραφία. Οι επόμενοι που την σκαρφαλώνουν κάνουν την «πρώτη επανάληψη», ενώ όλοι οι υπόλοιποι κάνουν μιαν απλή «επανάληψη». Για το άνοιγμα και την επανάληψη μιας διαδρομής, επικρατούν συγκεκριμένοι άγραφοι κανόνες μεταξύ των αναρριχητών, οι οποίοι ενδέχεται να είναι διαφορετικοί για κάθε αναρριχητικό πεδίο. Ασφάλιση Η ασφάλιση γίνεται με τη βοήθεια σχοινιών τα οποία έχουν υποστεί ειδική επεξεργασία, για να αντέχουν τόσο στην ασκούμενη δύναμη κατά τη στιγμή της πτώσης του αναρριχητή, όσο και τις φθορές όταν το σχοινί έρχεται σε επαφή με το βράχο. Στο βασικό εξοπλισμό περιλαμβάνεται επίσης το κράνος, η αναρριχητική ζώνη (μπωντριέ), διάφορα καραμπίνερ, ασφαλιστικές συσκευές, καταβατήρες, ιμάντες, κορδονέτα καθώς επίσης και αναρριχητικά παπουτσάκια με σόλα από κατεργασμένο καουτσούκ και ασύμμετρο σχήμα, με τα οποία μπορούμε να πατήσουμε ακόμα και στις πολύ μικρές προεξοχές του βράχου. Οι αναρριχητές πριν ξεκινήσουν το σκαρφάλωμα δένονται με ένα ή δύο σχοινιά (συνήθως 5060m) και γΓ αυτό το λόγω αποκαλούνται «σχοινοσύντροφοι». Αυτός που θα αναρριχηθεί πρώτος αποκαλείται «επικεφαλής» ενώ αυτός που ασφαλίζει «δεύτερος». Ο ασφαλιστής περνά το σχοινί ή τα σχοινιά του επικεφαλής μέσα από ειδικές συσκευές ασφάλισης (οχτάρι, gri-gri, reverso κ.α) και δίνει στον επικεφαλής όσο σχοινί χρειάζεται ώστε να μπορεί να κινείται με άνεση. Στα οργανωμένα πεδία καθώς ο επικεφαλής σκαρφαλώνει, περνά το σχοινί του στις ασφάλειες που υπάρχουν πάνω στη διαδρομή (βύσματα). Σε περίπτωση πτώσης ο ασφαλιστής που βρίσκεται στην αρχή της διαδρομής (ή σχοινιάς), μπλοκάρει τα σχοινιά μέσω της ασφαλιστικής συσκευής που έχει κρεμάσει στο μπωντριέ του. Έτσι ο επικεφαλής θα πέσει περίπου το διπλάσιο μήκος της απόστασης που έχει από την τελευταία ασφάλεια. Κατά το σκαρφάλωμα σε βουνό (παραδοσιακή αναρρίχηση) όπου δεν υπάρχουν μόνιμα τοποθετημένες ασφάλειες, ο επικεφαλής θα πρέπει για να ασφαλιστεί να τοποθετήσει στο βράχο ειδικές σφήνες (καρυδάκια) ή καρφιά ανεβάζοντας τη δυσκολία αλλά και τη σοβαρότητα από άποψη κινδύνου - μιας διαδρομής. Όταν το σχοινί τελειώνει ή όταν βρει κατάλληλο μέρος, ο επικεφαλής τοποθετεί τουλάχιστον δύο ασφάλειες πάνω στο βράχο, τις οποίες ενώνει μεταξύ τους με τέτοιο τρόπο ώστε να δέχονται 5

ίση φόρτιση. Αυτό αποκαλείται «ρελέ» αυτό-εξισούμενων ασφαλειών και αποτελεί στην ουσία μια 100% ασφαλή αγκύρωση. Ο επικεφαλής ασφαλίζεται στο ρελέ και στη συνέχεια ασφαλίζει από εκεί τον «δεύτερο» ο οποίος διατρέχει σαφώς λιγότερο κίνδυνο πτώσης καθώς σκαρφαλώνει, αφού το σχοινί ασφαλίζεται πλέον από το επάνω ρελέ. Όταν και ο δεύτερος φτάσει στο νέο ρελέ η διαδικασία επαναλαμβάνεται από την αρχή. Έτσι μπορούμε να αναρριχηθούμε σε ορθοπλαγιές πολλών εκατοντάδων ή και χιλιάδων μέτρων χωρίς να χρειάζεται να κουβαλάμε περισσότερα από δύο σχοινιά 50-60m . Μετακινήσεις - Διαμονή Η πρόσβαση στους χώρους εκπαίδευσης γίνεται με ιδιωτικά μέσα των εκπαιδευόμενων (IX) στα οποία, κατόπιν συνεννοήσεως, επιβιβάζονται 3-4 άτομα ώστε να μπορούν εκτός των άλλων να μοιράζονται και τα έξοδα καυσίμων, διοδίων κλπ. Παρακάτω θα βρείτε αναλυτικές πληροφορίες για το πώς θα έρθετε στα αναρριχητικά πεδία όπου διεξάγονται οι εκπαιδεύσεις. Για την διαμονή προτιμώνται κάμπινγκ ή ενοικιαζόμενα δωμάτια. Στην Βαράσοβα και τη Λαγκάδα υπάρχει η δυνατότητα για ελεύθερη κατασκήνωση δίπλα στα αναρριχητικά πεδία, ενώ στα Μετέωρα η διανυκτέρευση γίνεται στο κάμπινγκ "Βράχος" στο χωρίο Καστράκι, που διαθέτει όλες τις ανέσεις (εστιατόριο, mini market, πισίνα κλπ), καλές τιμές, καθώς επίσης και δυνατότητα ενοικίασης τροχόσπιτου (χρειάζεται κράτηση). Με αυτούς τους τρόπους μειώνονται σημαντικά τα έξοδα μετακινήσεων & διαμονής ανά σ/κ (υπολογίστε περίπου 50€ όταν η εκπαίδευση διεξάγεται εκτός Αττικής). Πέτρα Βαρυμπόμπης / Αττική Το πρώτο σαββατοκύριακο της εκπαίδευσης διεξάγεται στην Πέτρα Βαρυμπόμπης που ονομάζεται και «Πέτρα Λιάγκος» στην μνήμη του ορειβάτη-αναρριχητή Δημήτρη Λιάγκου. Για να έρθετε στην πρώτη συνάντηση ανεβαίνετε την Εθνική Οδό Αθηνών-Λαμίας, περνάτε τη διασταύρωση με την Αττική Οδό καθώς και τη διασταύρωση προς Πάρνηθα (γέφυρα Μεταμόρφωσης) και βγαίνετε δεξιά στη διασταύρωση προς «Θρακομακεδόνες & Ολυμπιακό Χωριό». Στρίβετε αριστερά περνώντας πάνω από τη γέφυρα με κατεύθυνση προς Πάρνηθα. Συνεχίζετε ακολουθώντας τις ταμπέλες προς Ολυμπιακό Χωριό και στο τέλος του δρόμου όπου υπάρχει και φανάρι, στρίβετε αριστερά. Ακολουθείτε το δρόμο ο οποίος μετά από λίγο διασταυρώνεται με κεντρική λεωφόρο (Λεωφ. Θρακομακεδόνων). Εκεί στρίβετε δεξιά και συνεχίζεται για 500-600m ώσπου συναντάτε λεωφόρο με νησίδα. Στρίβετε αριστερά και σε 200m φτάνεται στην πλατεία. Στην επάνω πλευρά της πλατείας, οπού και το σημείο της συνάντησης μας, υπάρχει καφετέρια και περίπτερο. Για όσους δεν διαθέτουν μεταφορικό μέσο, από την Ν. Ιωνία ξεκινά αστικό λεωφορείο της γραμμής 724 (Ν. Ιωνία-Θρακομακεδόνες), που κάνει στάση τόσο στην πλατεία Θρακομακεδόνων όσο και δίπλα στην αρχή του μονοπατιού για την Πέτρα Βαρυμπόμπης. Αν. Πεδίο «Αχαρνείς» / Χασιά, Φυλή Ακολουθούμε την Αττική οδό και βγαίνουμε στην έξοδο No 6 με κατεύθυνση προς Άνω Λιόσια και Φυλή. Στην είσοδο του χωριού Φυλή θα συναντήσουμε στα αριστερά μας την Ταβέρνα «Το Έλατο». Παρκάρουμε σε μικρό δρόμο πίσω από την Ταβέρνα και συνεχίζουμε για 10min με τα πόδια σε μονοπάτι με μπλε σήμανση μέχρι τη βάση των διαδρομών.

Λαγκάδα / Ταΰγετος

Το αναρριχητικό πεδίο Λαγκάδας Ταϋγέτου βρίσκεται στο 13° km της εθνικής οδού ΣπάρτηςΚαλαμάτας. Από την Αθήνα θα χρειαστείτε 2,5-3ώρες οδικώς μέχρι τη Σπάρτη και από εκεί άλλη μισή ώρα μέχρι τη Λαγκάδα. Στη έξοδο του χωριού Τρύπη θα συναντήσετε στα αριστερά του δρόμου πηγές με τρεχούμενο δροσερό νερό. Από εκεί συνεχίζουμε για ακόμα 3-4km μέχρι που συναντάμε ταμπέλα για το αναρριχητικό πεδίο της Λαγκάδας. Παρκάρουμε σε πάρκινγκ που υπάρχει στα αριστερά του δρόμου. Από εκεί ακολουθούμε σηματοδοτημένο μονοπάτι και σε 5min βρισκόμαστε στη βάση των διαδρομών. Διαμονή με ή χωρίς αντίσκηνα σε μικρό λιβάδι δίπλα στις διαδρομές ή εναλλακτικά (για όσους επιθυμούν) σε ξενοδοχεία στη Σπάρτη ή στο Μυστρά.

6

Μετέωρα / Καλαμπάκα Ακολουθείτε την εθνική οδό Αθηνών-Λαμίας και στο ύψος της Λαμίας βγαίνετε δεξιά προς Τρίκαλα και Καλαμπάκα. Διασχίζετε την πόλη της Καλαμπάκας και συνεχίζετε για άλλα 2km προς Μετέωρα και το χωριό Καστρακι. Λίγο πριν το χωριό και πάνω στον κεντρικό δρόμο, θα συναντήσετε στα αριστερά σας το κάμπινγκ «Βράχος». Διαμονή στο κάμπινγκ σε σκηνές ή τροχόσπιτα (χρειάζεται κράτηση) ή εναλλακτικά σε ενοικιαζόμενα δωμάτια στην Καλαμπάκα ή το Καστράκι. Camping «Βράχος» τηλ. 24320-22293 Βαράσοβα / Αιτωλοακαρνανίας Ακολουθείτε τον εθνικό δρόμο Αθηνών-Πατρών μέχρι το Ρίο. Από εκεί περνάτε απέναντι στο Αντίρριο και συνεχίζετε με κατεύθυνση προς Αγρίνιο. Λίγο πριν φτάσετε στο χωριό Ευηνοχώρι και 10km περίπου πριν το Μεσολόγγι, θα συναντήσετε στα αριστερά της εθνικής οδού ταμπέλα για Γαλατά και Κρυονέρι. Στρίβετε αριστερά σε επαρχιακό δρόμο που μετά από 5km σας οδηγεί στην παραλία Κρυονερίου που βρίσκεται στο τέλος του δρόμου. Εκεί είναι το σημείο της συνάντησης μας. Σύνολο ταξιδιού από Αθήνα 2,5-3ώρες από την νέα γέφυρα του Ρίου. Διαμονή σε αντίσκηνα (ελεύθερο κάμπινγκ) ή σε ενοικιαζόμενα δωμάτια στην παραλία Κρυονερίου. Ενοικιαζόμενα δωμάτια: «Μούρκος» τηλ: 26310-41216 & 26310-39214 «ZIMMER» τηλ: 26310-41122 & 6978-516416 ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Η σχολή παρέχει σε κάθε εκπαιδευόμενο πλήρη σετ αναρριχητικού εξοπλισμού, που περιλαμβάνει τα εξής: - Κράνος (1) - Μπωντριέ (αναρριχητική ζώνη) (1) - Καραμπίνερ ασφαλείας τύπου D (2) - Καραμπίνερ ασφαλείας τύπου HMS (1) - Καταβατήρα (οχτάρι) (1) - Σετάκια (3) - Στατικό ιμάντα 170cm (2) - Δυναμικό κορδονέτο 170cm (6mm) (1) - Δυναμικό κορδονέτο 4.5m (7mm) (1) - Δυναμικό σχοινί 60m (1) - Ασφάλειες βράχου-καρυδάκια (μια σειρά) - Εξολκέα ασφαλειών (1) Οι συμμετέχοντες χρειάζεται να αγοράσουν μόνον τα αναρριχητικά παπουτσάκια (κοστίζουν περίπου 50-120€). Επίσης θα πρέπει να έχουν μαζί τους τα εξής: - Παπούτσια αθλητικά ή trekking - Σακίδιο μικρό (25-35lt) -Νερό(1,5-2Ιt) - Κολατσιό (ξηροί καρποί, σάντουιτς κ.α.) - Αντηλιακή κρέμα & lipstick - Αντιανεμικό - Φακό

7

ΚΑΝΟΝΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ 1. Μην καταναλώνετε αλκοόλ βαρβιτουρικά ή ναρκωτικά πριν ή κατά την διάρκεια της παραμονής σας στον αναρριχητικό χώρο. 2. Μην στέκεστε κάτω από κάποιον που σκαρφαλώνει. Υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού σας από λιθόπτωση ή πτώση του αναρριχόμενου. 3. Μην φοράτε πολύ λεπτά ή φαρδιά ρούχα όταν σκαρφαλώνετε. Μια ελαστική φόρμα είναι συνήθως ότι πρέπει. 4. Μη φοράτε ρολόγια ή βραχιόλια και κυρίως δαχτυλίδια. Υπάρχει κίνδυνος να κοπούν ή να τραυματιστούν σοβαρά τα δάχτυλα. 5. Μην αφήνετε πίσω σας το παραμικρό σκουπίδι. Αντίθετα μαζέψτε και τα τυχόν άλλα και τοποθετήστε τα σε καλάθια απορριμμάτων στην πλησιέστερη κατοικημένη περιοχή. 6. Μην είστε απρόσεκτοι με τα τσιγάρα σας. Εάν βρίσκεστε σε δασώδη ή θαμνώδη περιοχή μην καπνίζετε. 7. Μην είστε απαθής βλέποντας μια ή περισσότερες πέτρες να πέφτουν. Ειδοποιήστε τους υπόλοιπους φωνάζοντας «πέτρα» ή «πέτρες» δυνατά. 8. Μην πηγαίνετε για αναρρίχηση μετά από ξενύχτι ή μεγάλη κούραση. Τα αντανακλαστικά σας δεν λειτουργούν σωστά και είστε επικίνδυνοι για τους άλλους και τον εαυτό σας. 9. Μην τρώτε μεγάλη ποσότητα φαγητού πριν ή κατά την διάρκεια της αναρρίχησης. Επιφορτίζεται επικίνδυνα το κυκλοφοριακό σας σύστημα και υπάρχει περίπτωση ανακοπής της καρδιάς (εκτός της βαρυστομαχιάς...). Μην έρχεστε όμως και με άδειο στομάχι. Ένα ελαφρύ αλλά δυναμωτικό γεύμα 3-4 ώρες πριν καθώς και κάποιο κολατσιό κατά την διάρκεια της αναρρίχησης είναι ότι καλύτερο. 10. Μην αποσπάτε την προσοχή σας κοινώς, μην χαζεύετε. Να είστε προσεκτικοί και ψυχολογικά και σωματικά έτοιμοι για την αναρρίχηση. Η ζωή του σχοινοσυντρόφου σας κρέμεται κυριολεκτικά από τα χέρια σας. 11. Όλα τα υλικά που αφορούν την ασφάλεια του ορειβάτη πρέπει να είναι τεσταρισμένα από την UIAA και την Ευρωπαϊκή Ένωση (CE) και να φέρουν την σφραγίδα τους. 12. Έχετε πάντα στο μυαλό σας ότι η αναρρίχηση περικλείει κινδύνους. Τηρείται πάντα τους κανόνες ασφαλείας. Τίποτα και κανένας δεν είναι τέλειος. Άνθρωποι και υλικά μπορεί να αστοχήσουν. Ο έλεγχος είναι πάντα δική σας ευθύνη.

8

ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Το Βουνό Ανάλογα με τα ιδιαίτερα μορφολογικά χαρακτηριστικά τους, τα επιμέρους τμήματα του βουνού και του βράχου ταξινομούνται ως εξής: 1. Κορυφή. 2. Δόντι ή βελόνα: Αιχμηρή κορυφή. (Πύργος: Δόντι με σχετικά επίπεδη κορυφή βλ. Μετέωρα). 3. Διάσελο: Το σχετικά ομαλό κομμάτι που ενώνει δύο κορυφές. 4. Κορυφογραμμή: Η νοητή γραμμή του βουνού που περιέχει διαδοχικά τα ψηλότερα του σημεία. 5. Ορθοπλαγιά: Το σχετικά όρθιο κομμάτι μιας πλαγιάς (γκρεμός). 6. Πυλώνας-Πιλιέ: Το κομμάτι της ορθοπλαγιάς που εξέχει σαν τεράστιος κεκλιμένος στύλος και φαίνεται να τη στηρίζει. 7. Κόψη: Η κεκλιμένη τομή δύο ορθοπλαγιών διαφορετικού προσανατολισμού. 8. Σπιρούνι: Πυλώνας που δεν φτάνει μέχρι την κορυφή της ορθοπλαγιάς και σχηματίζει δικιά του κορφή μπρος από αυτή. 9. Λούκι-Κουλουάρ: Ο ανηφορικός έως όρθιος διάδρομος σε μία ορθοπλαγιά. Συνήθως βρίσκεται ανάμεσα σε δύο πυλώνες ή ανάμεσα σε ένα πυλώνα και μία κόψη. 10. Λαιμός: Ομαλή σχετικά οριζόντια κόψη. 11. Χτένι: Πριονωτή σχετικά οριζόντια κόψη. 12. Λειρί: Μικρός λαιμός. 13. Σαμαράκι: Μέρος του λαιμού, του χτενιού ή του λειριού που μοιάζει με σαμάρι. 14. Κοιλάδα: Σχετικά οριζόντια περιοχή με ορθοπλαγιές τριγύρω. 15. Οροπέδιο: Πεδινή έκταση πάνω στο βουνό. 16. Πλατό ή πλάτωμα: Μικρό οροπέδιο 17. Λάκκα: Βαθύ κοίλωμα του εδάφους (δολίνη ή λεκάνη απορροής). 18. Ζωνάρι: Σχετικά οριζόντιο κομμάτι ή διάδρομος, σαν σκαλί πάνω στην ορθοπλαγιά. 19. Πόρτα: Στενό πέρασμα ανάμεσα σε δύο διαφορετικές περιοχές ενός βουνού. 20. Σχίσμα: Η διακοπή μιας κόψης, χτενιού ή λαιμού από φαρδιά σχισμή που κατεβαίνει αρκετά χαμηλά. 21. Σάρα: Το κομμάτι της ομαλής πλαγιάς που σχηματίζεται από τα κινητά συντρίμμια (λατύπες) της ορθοπλαγιάς. 22. Παγετώνας: Μία τεράστια μάζα αιώνιου πάγου που συνήθως καταλαμβάνει το χώρο μιας κοιλάδας και προχωρά προς τα κάτω με ρυθμό μερικών μέτρων ετησίως. 23. Σεράκ: Το ακραίο κομμάτι του παγετώνα που βρίσκεται πάνω από γκρεμό. 24. Κρεβάς: Ρωγμή πάνω στον παγετώνα. 25. Ριμέ: Χαρακτηριστική σχισμή μεταξύ του παγετώνα και της ορθοπλαγιάς είτε αυτή είναι από βράχο είτε από χιόνι και πάγο. 26. Κορνίζα: Εξώστης που σχηματίζεται από χιόνι στο πάνω μέρος της ορθοπλαγιάς.

9

Ο Βράχος Ανάλογα με το σχήμα του το βρόχινο ανάγλυφο διακρίνεται στις εξής μορφές: 27. Πλάκα: Σχετικά επίπεδο κομμάτι της ορθοπλαγιάς με μικρή κλίση. 28. Τοίχος: Σχετικά επίπεδο κομμάτι της ορθοπλαγιάς σχεδόν κατακόρυφο. 29. Αρνητικό: Σχετικά επίπεδο κομμάτι της ορθοπλαγιάς που γέρνει προς τα έξω. 30. Στέγη: Σχετικά επίπεδο κομμάτι της ορθοπλαγιάς που βγαίνει προς τα έξω πολύ αρνητικά, σχεδόν οριζόντια. 31. Δίεδρο: Η δίεδρος γωνία που σχηματίζουν δύο σχετικά επίπεδα κομμάτια της ορθοπλαγιάς. 32. Σχισμή: Μια ρωγμή στο βράχο. Το μέγεθός της ποικίλει, από λεπτή σαν μια τρίχα έως πολύ μεγάλη που να χωρά σχεδόν ολόκληρο σώμα. 33. Λεπτή σχισμή: Χωρούν τα δάκτυλα. 34. Φαρδιά σχισμή: Χωράει μέχρι και η ωμοπλάτη. 35. Καττνοδόχος-Σεμινέ: Χωρά ολόκληρο το σώμα. 36. Φαρδιά καπνοδόχος: Οι πλευρές της γεφυρώνονται μόνο με υπερδιασταση των χεριών και αρκετό άνοιγμα των ποδιών. 37. Δίεδρο-Σεμινέ: Αρκετά κλειστό δίεδρο που σε μερικά σημεία του μπορούμε να ανέβουμε χρησιμοποιώντας την τεχνική της καπνοδόχου. 38. Ράμπα: Δίεδρο του οποίου η μία έδρα είναι αρκετά κεκλιμένη και ανεβαίνουμε από αυτή. 39. Πατάρι: Μικρό έως ευρύχωρο σκαλί πάνω στην ορθοπλαγιά. 40. Μυτίκι: Όρθιο πέτρινο δόντι. 41. Νεροσυρμή: Μαύρισμα πάνω στο βράχο που σχηματίζεται από το νερό που κυλλά κατά περιόδους (το χειμώνα ή μετά από βροχή). 42. Νερογλυφή ή Φισούρα: Όταν στην επίπεδη επιφάνεια του βράχου έχει διαμορφωθεί λουκάκι (από νερό) σαν φαρδιά αλλά χωρίς βάθος σχισμή. 43. Φλοίδα: Πλακέ ξεκολλημένο κομμάτι της επιφάνειας του βράχου.

10

Κεφάλαιο 2°

ΚΙΝΗΣΙΟΛΟΓΙΑ

11

Εισαγωγή Η ελεύθερη αναρρίχηση είναι μια διαδικασία σύνθετη καθώς περιέχει τα στοιχεία της έντονης αθλητικής προσπάθειας, σε ένα μοναδικό συνδυασμό γυμναστικής, πολεμικών τεχνών και χορού καθώς επίσης και πνευματικής άσκησης, σαν μια παρτίδα σκακιού που παίζεται με το σώμα μας. Ορισμένοι διαθέτουν το ταλέντο να κινούνται πιο φυσικά και απλά από άλλους πάνω στο βράχο. Άλλοι κινούνται με τη χάρη του Νουρέγιεφ και άλλοι με τη δύναμη του Σβατζενέγκερ. Όλοι όμως έχουμε το προσωπικό μας στιλ και τις προσωπικές έμφυτες ικανότητες. Αν παρακολουθήσετε πώς τα παιδιά σκαρφαλώνουν φυσικά πάνω σε δέντρα ή συσκευές, θα αντιληφθείτε πως χωρίς τις φοβίες των ενηλίκων λειτουργεί το έμφυτο στιλ. Η εξέλιξη της τεχνικής μας είναι μια διαδικασία μάθησης που διαρκεί σε όλη μας τη ζωή. Είναι ένα είδος προσωπικής έκφρασης μέσα από την κίνηση. Μόνο με τη σχετική συνεχή πρακτική και επιμονή σε ασκήσεις επιδεξιότητας έρχεται η βελτίωση. Κανένα κείμενο δεν μπορεί να σας διδάξει πως θα χειριστείτε καλύτερα τις προσωπικές σας αθλητικές ικανότητες, πως θα προσαρμόσετε το δικό σας σωματότυπο πάνω στο βράχο. Στην ελεύθερη αναρρίχηση για προώθηση ή ξεκούραση χρησιμοποιούμε μόνο τα χέρια, τα πόδια και το βρόχινο ανάγλυφο. Αυτό σημαίνει ότι δεν πιανόμαστε από τα καρφιά ή τα καρυδάκια, δεν κρεμόμαστε σε αυτά, δεν τραβιόμαστε από σετάκια, δεν πατάμε τα βύσματα και γενικά χρησιμοποιούμε το υλικό μόνο για ασφάλεια σε περίπτωση πτώσης. Ψυχολογία Η ψυχολογική μας κατάσταση είναι το παν στο σκαρφάλωμα. Αυτό που μας εμποδίζει να ανεβούμε προς τα επάνω, που κάνει το σώμα μας να σφίγγεται πάνω στον βράχο και να βαραίνει σαν μολύβι είναι οι συνειδητοί και ασυνείδητοι φόβοι μας. Το σκαρφάλωμα είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους να τους καταπολεμήσουμε. Η αυτοπεποίθηση που αποκτούμε σιγά-σιγά μας ξελαφρώνει το σώμα και τη σκέψη με αποτέλεσμα την ανάπτυξη ανώτερης τεχνικής που μας δίνει παραπάνω αυτοπεποίθηση. Έτσι το σύστημα λειτουργώντας κυκλικά μας δίνει στο τέλος τη δυνατότητα της ολοκληρωμένης απόλαυσης του όμορφου παιχνιδιού που λέγεται αναρρίχηση. Οικονομία δυνάμεων Αρχίζουμε λοιπόν να σκαρφαλώνουμε σε πολύ χαμηλά (1-3m) και εύκολα βράχια όπου η πτώση είναι ακίνδυνη, ξένοιαστα και αυτοσυγκεντρωμένοι στο παιχνίδι μας, χωρίς να ακούμε το πάτα εδώ και πιάσου εκεί που μας λένε οι άλλοι (μπορούμε να τους παρακαλέσουμε να μην μας το λένε). Ψάχνουμε μόνοι μας να βρούμε τα πιασίματα και τα πατήματα που νομίζουμε ότι θα μας βοηθήσουν στο ανέβασμα και προσπαθούμε να τα χρησιμοποιήσουμε με φυσικές και όμορφες κινήσεις. Αφήνουμε ελεύθερη την φαντασία μας να αυτοσχεδιάσει κινήσεις και τεχνικές. Μετά από κάθε μας μικρό ανέβασμα (πέρασμα) προσπαθούμε να φανταστούμε ένα νέο συνδυασμό κινήσεων. Η αναρρίχηση μας θα πρέπει πάντα να αποσκοπεί στη μέγιστη οικονομία δυνάμεων. Προσπαθούμε λοιπόν ξανά και ξανά να το κάνουμε πιο ξεκούραστα, δοκιμάζοντας τις τριβές των παπουτσιών μας και ελαχιστοποιώντας τη δύναμη των δακτύλων μας. Το βάρος του σώματος δίνεται όσο το δυνατόν περισσότερο στα πόδια. Με τα χέρια προσπαθούμε να ισορροπήσουμε. Πρέπει να μάθουμε να ψάχνουμε κυρίως για πατήματα και όχι για μακρινά πιασίματα. Αναζητούμε και τα πιο μικρά πατήματα και τα εμπιστευόμαστε κάνοντας πολλά μικρά βηματάκια. Εν κατακλείδι, προσπαθούμε να σκαρφαλώνουμε με περισσότερη σκέψη και καταβάλλοντος όσο το δυνατόν λιγότερη προσπάθεια. Ανάλογα με τη μορφολογία του βράχου η ελεύθερη αναρρίχηση χωρίζεται σε αναρρίχηση τοίχων και αναρρίχηση σχισμών όπως θα δούμε παρακάτω. 12

Αναρρίχηση Τοίχων Η αναρρίχηση τοίχων είναι ένα δημιουργικό και κομψό στιλ αναρρίχησης και για τους περισσότερους ανθρώπους αποτελεί πιο φυσική διαδικασία. Μπορεί να πραγματοποιηθεί σε οποιονδήποτε βράχο υπάρχουν προεξοχές ή εσοχές αυτές που στη γλώσσα των αναρριχητών ονομάζουμε πιασίματα ή πατήματα. Η δυσκολία μεταβάλλεται ανάλογα με το μέγεθος των πιασιμάτων και πατημάτων και την κλίση του τοίχου. Όταν σκαρφαλώνουμε σε βράχο με θετική κλίση δεν πρέπει να κολλάμε το σώμα μας σε αυτόν έστω και αν αυτό μας δίνει την ψευδαίσθηση της ασφάλειας. Αποφεύγουμε τις υπερεκτάσεις, το κρέμασμα στα χέρια και τα μεγάλα βήματα. Το μυστικό είναι τα πόδια Είτε βρίσκεστε σε αρνητικής κλίσης βράχο, είτε σε μια μικρής κλίσης πλάκα η καλή τεχνική απαιτεί ισορροπία και να κρατάτε το βάρος σας πάνω στα πόδια. Συνήθως οι αρχάριοι έχουν την τάση να σφιχταγκαλιάζουν και να κολλούν στο βράχο ή να αναζητούν πιασίματα πολύ ψηλά. Έτσι είναι δύσκολο να δουν τα πατήματα με αποτέλεσμα να μειώνουν την τριβή της σόλας των παπουτσιών. Η στάση του σώματος τους που παίρνουν είναι αδέξια και μη αποτελεσματική. Πραγματικά, το αποτέλεσμα είναι μια αδέξια δυναμική κίνηση, χωρίς ισορροπία. Φανταστείτε τον εαυτό σας τρίποδο και κρατήστε τρία σημεία επαφής με το βράχο, με άλλα λόγια μετακινείτε ένα μόνο άκρο του σώματος σας κάθε φορά. Ένα συνηθισμένο λάθος των αρχαρίων είναι πως ψάχνουν πάντα το «καλό», σίγουρο πιάσιμο αντί να κοιτάζουν κάτω για πατήματα. Τα πόδια σας είναι πολύ δυνατότερα από τα χέρια. Στηριχτείτε στα πόδια για να ανέβετε και ελαχιστοποιήστε την δύναμη που βάζετε στα χέρια. Αν και δεν είναι πάντα εφικτό προσπαθήστε να χρησιμοποιείτε πιασίματα και πατήματα σε βολικές αποστάσεις, έστω και αν σας φαίνονται πολύ μικρά, αποφεύγοντας τις υπερεκτάσεις ή τα μεγάλα βήματα. Και στις δυο περιπτώσεις χαλάτε την ισορροπία σας και βάζετε πολύ δύναμη στα χέρια. Δοκιμάστε να ανέβετε σε πολύ μικρής κλίσης βράχο χωρίς τη χρήση των χεριών σας. Εν ανάγκη χρησιμοποιείστε τα χέρια σας μόνο για ισορροπία. Κρατήστε το κέντρο βάρους σας (τους γοφούς) κεντραρισμένο πάνω στα πόδια σας. Σε μικρής κλίσης πλάκες οι γοφοί σας πρέπει να μένουν μακριά από το βράχο. Όσο η κλίση μεγαλώνει οι γοφοί πρέπει να κρατούν το σώμα κεντραρισμένο πάνω στα παπούτσια. Φανταστείτε νωρίτερα τις επόμενες κινήσεις σας. Κοιτάξτε ψηλά, σημειώστε ενδεχόμενα πατήματα και πιασίματα, κινήσεις και σημεία ξεκούρασης. Πατήματα Τα πατήματα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: α) τα τακάκια (μικρά, σχετικά οριζόντια) και β) τα πατήματα τριβής (κεκλιμένα). Η σόλα πρέπει πάντα να τοποθετείται πάνω στο βρόχινο ανάγλυφο με ακρίβεια και άριστη συνεργασία ματιών και ποδιών. Συγκεντρωθείτε, κοιτάξτε το πάτημα και «σκοπεύατε» το. Στα τακάκια πατάμε με το τμήμα μέσα από την κόψη της σόλας, με τρεις τρόπους: α) με το εσωτερικό του παπουτσιού β) με την μύτη και γ) με το εξωτερικό του παπουτσιού. Το πάτημα με τη μύτη του παπουτσιού επιβαρύνει περισσότερο τους μύες των ποδιών μας. Συνήθως ο πιο βολικός τρόπος είναι λίγο μύτη και εσωτερικό παπουτσιού. 13

Τριβές Πατήματα τριβής συναντάμε συνήθως σε κεκλιμένες πλάκες. Πατάμε με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επιφάνεια σόλας. Κάμπτουμε τον αστράγαλο και κρατάμε τη φτέρνα χαμηλά.Ακόμα και οι πιο γλυμμένες πλάκες έχουν κάποιες μικρές ανωμαλίες (αγριάδες, εσοχές, προεξοχές κτλ.). Ψάξτε προσεκτικά για κάτι τέτοιο και πατήστε με πίεση. Οι τριβές έχουν εφαρμογή ακόμα και στα αρνητικά βράχια. Αν έχετε μεγάλα πιασίματα κρεμαστείτε σ' αυτά και πιέστε με δύναμη τη σόλα σας. Σε κάθετες πλάκες χρησιμοποιούμε συχνά ένα συνδυασμό τεχνικής τριβής και οριζόντιων πατημάτων. Ακόμα συχνά χρησιμοποιούμε τη φτέρνα μας για ισορροπία, ξεκούραση, ή ακόμα και για έλξη του σώματός μας. Για παράδειγμα σε μια στέγη τραβάμε το σώμα μας με πάτημα φτέρνας πάνω από το κεφάλι μας. Τσιμπητό πιάσιμο Είναι πολύ πιο ισχυρό απ' όσο φαντάζεστε και σας επιτρέπει να χρησιμοποιήσετε πιασίματα που θα ήταν άχρηστα με τις απλές λαβές. Οι λαβές στα πιασίματα Τα πιο κοινά πατήματα είναι τα τακάκια. Υπάρχουν δύο τύποι λαβών για μια τυπική προώθηση προς τα πάνω σ' αυτά: Με κλειστή και σχετικά ανοιχτή παλάμη. Στην κλειστή παλάμη σημαντικό ρόλο παίζει ο αντίχειρας, ο οποίος πρέπει να πιέζει πάνω απ' τον δείκτη ή σε κάποια αγριάδα του βράχου. Η λαβή αυτή είναι ιδανική για μικρά έως μεσαία πιασίματα. Επίσης για πλάγια κάθετα πιασίματα και πιασίματα που κοιτούν προς τα κάτω. Η ανοιχτή λαβή καταπονεί λιγότερο τις αρθρώσεις των δακτύλων και βασίζεται στην τριβή του δέρματος. Στον ασβεστόλιθο θα βρείτε συχνά τσέπες οι οποίες ποικίλουν από χούφτες που χωρούν όλη την παλάμη σε τρύπες μόνο για ένα δάκτυλο. Προτιμήστε την ανοιχτή λαβή. Πολλές τενοντίτιδες προέρχονται από την κλειστή λαβή στα μικρά τακάκια ή τσέπες.

14

Αντιστήριξη Η αντιστήριξη προς τα κάτω χρησιμοποιείται κυρίως όταν θέλουμε να ανεβούμε σε ένα μικρό παταράκι και δεν υπάρχουν πιασίματα από πάνω. Σπρώχνουμε προς τα κάτω με το βραχίονα και τον ώμο. Τα πόδια συχνά βρίσκονται δίπλα στα χέρια. Κίνηση Ντούλφερ (Layback) Τα χέρια έλκουν αντίθετα από την κατεύθυνση που σπρώχνουν τα πόδια. Είναι σχετικά απλή αλλά δυναμική τεχνική. Χρειάζεται ρυθμός και γρήγορη κίνηση. Κρατήστε τα χέρια τεντωμένα ώστε να καταπονείτε λιγότερο το μυϊκό σας σύστημα. Αναζητείτε συνεχώς πατήματα ώστε να αλλάξετε στάση και να ξεκουραστείτε ή να τοποθετήσετε ξεκούραστα ασφάλειες. Συχνά σε ένα γλυμμένο ντούλφερ είναι πολύ κουραστικό να σταθούμε και να τοποθετήσουμε ασφάλεια (friend κτλ.) Προτιμάμε να τοποθετήσουμε friend πριν αρχίσουν οι δυσκολίες, κάνουμε γρήγορα το πέρασμα και ξανατοποθετούμε μόλις βρούμε σημείο ξεκούρασης. Η τεχνική ντούλφερ συνδυάζει στοιχεία αναρρίχησης σχισμής και τοίχου, ειδικά σε δίεδρα με σχισμές. Π.χ. ένα πόδι μπορεί να είναι σφηνωμένο στη σχισμή και το άλλο να πατά στον τοίχο. Τα χέρια σπρώχνουν τις δύο πλευρές της σχισμής είτε σφηνώνουν σ' αυτή. Αντίθετα χέρια Τα χέρια σας τραβούν αντίθετα (αντίθετες δυνάμεις), σαν να προσπαθείτε να ανοίξετε μια πόρτα ασανσέρ. Στη συνέχεια για να αφήσετε το ένα χέρι και να πιάσετε ψηλότερα πρέπει να γείρετε το σώμα από τη πλευρά του άλλου χεριού (που κρατά ακόμα). Διαφορετικά θα χάσετε την ισορροπία σας. Τεχνική δίεδρου Πολύ σημαντική και ξεκούραστη τεχνική. Η κλασική στάση είναι όταν τα πόδια είναι ανοιχτά τοποθετημένα αντίθετα στις δύο πλευρές ενός δίεδρου ή μιας καπνοδόχου. Τα χέρια βοηθούν με αντιστήριξη όπου είναι δυνατόν. Εκμεταλλευτείτε αυτή την τεχνική ακόμα και σε πλάκες ή αρνητικά συχνά μπορεί να εφαρμοστεί. Αντίθετη πλευρική έλξη Παραλλαγή της τεχνικής του δίεδρου. Αποδοτική αλλά δυναμική. Δώστε ρυθμό στις κινήσεις σας αλλά κινηθείτε γρήγορα.

15

Λυγισμένο εσωτερικό γόνατο (twist lock) Μία παραλλαγή της τεχνικής δίεδρου. Η μία πλευρά μας γυρίζει προς το βράχο, το πόδι της λυγίζει προς τα μέσα και «κλειδώνοντας» το εξωτερικό χέρι πιάνουμε ψηλά με το άλλο. Λειτουργεί αποτελεσματικά σε αρνητικά αποφορτίζοντας τα χέρια. Επίσης προσφέρει το πλεονέκτημα «μακρών» κινήσεων καθώς «σπρώχνουμε» στο λυγισμένο πόδι. Προσοχή: απαγορεύεται να σπρώχνουμε την ώρα που γυρίζουμε το γόνατο. Διαφορετικά μπορεί να τραυματίσουμε τους συνδέσμους μας. Αιωρούμενο πόδι (flagging) Μία ακόμα τεχνική που βοηθά μακριές κινήσεις σε αρνητικά. Το ένα παιδί πατά στο βράχο και το άλλο αιωρείται στο πλάι βοηθώντας την ισορροπία μας. Αν υπάρχει εκεί βολικό πάτημα το αιωρούμενο πόδι μπορεί και πατά προσφέροντας περισσότερη σταθερότητα. Μοχλός με το γόνατο (knee bar): Όταν η σόλα και το γόνατο σπρώχνουν αντίθετα. Χρήσιμο και για ξεκούραση σε αρνητικά. Αναζητήστε τα, χρειάζεται αρκετή φαντασία για να το βρείτε. Ορισμένες φορές σε αρνητικά μπορείτε αντί για το γόνατο να κάνετε μοχλό με τον ώμο ή και το κεφάλι! Αλλαγή ττοδιών Στις τραβέρσες - και όχι μόνο - χρειάζεται πολλές φορές να κάνουμε αλλαγή ποδιών. Συχνά η αλλαγή απαιτεί ντελικάτες και ακριβείς κινήσεις. Για την αλλαγή ποδιών χρειάζεται ισορροπία με τα χέρια και ένα πιάσιμο. Περιστρέφουμε το πόδι που πατά και την ίδια στιγμή αναπηδούμε και τοποθετούμε με ακρίβεια το άλλο πόδι. Αν καμιά φορά το πάτημα το επιτρέπει, κάνουμε χώρο με το ένα παπούτσι και τοποθετούμε και το άλλο. Είναι προτιμότερο γιατί δεν φορτίζουμε τα χέρια. Συχνά πρέπει να σκεφτούμε εκ των προτέρων το χώρο που χρειάζεται να αφήσουμε για να πατήσει και το πόδι που ακολουθεί. Αλλαγή χεριών Όταν το πιάσιμο έχει χώρο, η αλλαγή χεριών είναι απλή. Όταν όμως το πιάσιμο δεν είναι αρκετά μεγάλο, τα πράγματα δυσκολεύουν. Καθώς ανασηκώνετε τα δάχτυλα του ενός χεριού πρέπει να τοποθετήσετε το άλλο. Είναι δύσκολη κίνηση ειδικά σε αρνητικά βράχια. Μεταφέρετε το βάρος στα πόδια όσο περισσότερο είναι δυνατόν.

16

Αναρρίχηση Σχισμών Η αναρρίχηση σε σχισμές είναι κουραστική, επίπονη και λιγότερο προφανής από ότι στους τοίχους. Στην Ελλάδα οι σχισμές είναι μικρές και ασυνεχείς και έτσι οι περισσότεροι Έλληνες αναρριχητές δεν έχουν παρά μόνο σποραδικά την ευκαιρία να προπονηθούν στις ειδικές τεχνικές των σχισμών. Μόνο στα Μετέωρα συναντάμε διαδρομές με πολλές ή συνεχείς σχισμές, συνήθως εντυπωσιακές και συχνά ανασφάλιστες. Συνήθως σκαρφαλώνουμε σφηνώνοντας λίγα δάχτυλα, όλη την παλάμη, τη γροθιά, τη μύτη του παπουτσιού, το πέλμα ή και όλο το σώμα μας. Το κάθε μέλος του σώματος τοποθετείται ελάχιστα παραπάνω από το προηγούμενο σφήνωμα και ξανά-σφηνώνοντας έλκει ή σπρώχνει το σώμα προς τα πάνω. Συχνά κάθε κίνηση δεν μας δίνει παρά μόνο λίγα εκατοστά ανόρθωσης. Ανάλογα με το άνοιγμα τους και με κριτήριο το μέγεθος των χεριών, οι σχισμές διακρίνονται σε σχισμές δακτύλων, παλάμης, γροθιάς και ωμοπλάτης. Οι πιο φαρδιές σχισμές στις οποίες χωράει μέσα όλο ή το μεγαλύτερο μέρος του σώματος μας ονομάζονται καπνοδόχοι ή σεμινέ. Το κλειδί στις σχισμές είναι να βρίσκετε σημεία ξεκούρασης και ανασύνταξης. Πριν ακόμα ξεκινήσετε το σφήνωμα κάντε ένα βήμα πίσω και ψάξτε για πιθανά σημεία στάσης. Επίσης εκμεταλλευτείτε την τεχνική διέδρου, όπου είναι δυνατόν (ακόμα και σε πατήματα στον τοίχο έξω από τη σχισμή). Τέλος αναζητήστε κάθε είδους κλειδώματα για ξεκούραση (π.χ. γόνατο ή βραχίονας).

17

Άλμα (dyno) Κατεβείτε χαμηλά, τεντωμένοι και πηδήξτε συγκεντρωμένοι απόλυτα στο πιάσιμο. Μεγάλη σημασία έχει η δυνατή ώθηση με τα πόδια. Το πιο σωστό άλμα γίνεται όταν τη στιγμή που αγγίζουμε το πιάσιμο, βρισκόμαστε στο «νεκρό σημείο», με «μηδέν» βάρος, ελάχιστα πριν αρχίσουμε να πέφτουμε. Ξεκούραση (rest points) Το να σκαρφαλώνετε στο όριό σας είναι σκληρή και επίπονη άσκηση. Είναι απαραίτητη κάποια μορφή ανάκτησης δυνάμεων. Η ανακάλυψη θέσεων ξεκούρασης είναι μεγάλη τέχνη. Να θυμάστε να αναπνέετε βαθιά κατά τη διάρκεια της ξεκούρασης. Η προπόνηση για την απόκτηση τεχνικής Για τη βελτίωση της τεχνικής χρειάζεται συνεχής προπόνηση. Δεδομένου ότι η ελεύθερη αναρρίχηση είναι μία σύνθετη διαδικασία κριτικής, απόφασης και εκτέλεσης, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η επανάληψη γνωστών σε μας περασμάτων, δεν αποτελεί σωστή προπόνηση, αλλά γυμναστική. Σωστή προπόνηση θεωρείται η προσπάθεια σε συνεχώς διαφορετικά περάσματα ώστε να βελτιώνεται η κριτική διαδικασία και να διευρύνεται το ρεπερτόριο των κινήσεών μας.

18

BOULDERING Ο όρος προέρχεται από την αγγλική λέξη boulder που σημαίνει ξεκομμένο μεγάλο κομμάτι βράχου και εννοεί την αναρρίχηση χωρίς σχοινί, πάνω σε τέτοιους βράχους. Επίσης bouldering θεωρούνται και οι τραβέρσες χαμηλού ύψους που γίνονται κατά μήκος μιας ορθοπλαγιάς ή η αναρρίχηση των πρώτων μόνο μέτρων μιας διαδρομής, χωρίς σχοινί πάντα. Το ύψος των περασμάτων είναι συνήθως 2-5μ, αλλά μπορεί να ξεπεράσει τα 10μ, όπου πια οι όροι bouldering και solo μπερδεύονται. To bouldering δημιουργήθηκε για προπόνηση, αλλά σύντομα οι αναρριχητές ανακάλυψαν σ' αυτό μια ξεχωριστή ευχαρίστηση, καθώς χωρίς πρόσθετο βάρος από υλικά και σχοινιά, προσπαθείς ν' ανέβεις απλώς σ' ένα δύσκολο πέρασμα, μ' έναν παιδικό σχεδόν ενθουσιασμό. Έτσι σιγά-σιγά, το bouldering απέκτησε τη δικιά του αξία και στο εξωτερικό πολλοί είναι αυτοί που η κύρια ενασχόληση τους σε σχέση με την αναρρίχηση είναι bouldering. Υπάρχει δε τόσος ζήλος, που τα δυσκολότερα αναρριχητικά περάσματα που έχουν επιτευχθεί στον κόσμο είναι περάσματα bouldering. Κι αυτό είναι φυσικό, γιατί εδώ έχουμε πολύ μικρή διάρκεια που επιτρέπει να επιστρατεύσουμε το maximum των δυνατοτήτων μας χωρίς την πρόσθετη δυσκολία της τοποθέτησης ασφαλειών. Τα βασικά που χρειαζόμαστε για bouldering είναι παπούτσια, μαγνησία κι ένας φίλος που θα προσέχει ώστε να προσγειωθούμε ομαλά σε περίπτωση πτώσης (spotting). Στο εξωτερικό που είναι πιο προχωρημένοι έχουν χαλάκι για να σκουπίζουν τα παπούτσια πριν από κάθε πέρασμα και για τα επικίνδυνα ψηλά περάσματα κουβαλούν ειδικά στρωματάκια που τοποθετούν στη βάση. Οι χώρες με την μεγαλύτερη παράδοση και ανάπτυξη στο bouldering είναι η Γαλλία, οι Η.Π.Α. και η Αγγλία κι αυτό οφείλεται σ' ένα μεγάλο ποσοστό στο ότι διαθέτουν και τα καλύτερα πεδία. Στην Γαλλία βρίσκεται το μεγαλύτερο πεδίο bouldering στον κόσμο, μέσα στο όμορφο δάσος του Φονταινεμπλώ. Λες και πλάστηκαν γι' αυτό το σκοπό εκατοντάδες βράχια από αμμόλιθο βρίσκονται διάσπαρτα μέσα στο δάσος και δημιουργούν ένα μαγικό πεδίο για αναρρίχηση. Στις Η.Π.Α. υπάρχουν πολλές περιοχές με γνωστότερη τα Hueco Tanks. Στην έρημο του Τέξας, με τα περίεργα κόκκινα βράχια, καθώς και τα βράχια που, βρίσκονται στο Yosemite, κάτω απ' τη σκιά των γιγάντιων ορθοπλαγιών. Οι Άγγλοι πάλι εξασκούνται στα βράχια που είναι διάσπαρτα στη βάση των μικρών ορθοπλαγιών τους. Με δεδομένο ότι το bouldering έχει αποκτήσει πλέον τη δική του υπόσταση είναι φυσικό να έχει και το δικό του σύστημα βαθμολογίας. Στη Γαλλία και στην Αγγλία χρησιμοποιούν την κλίμακα Φονταινεμπλώ, όπου χρησιμοποιείται η Γαλλική κλίμακα βαθμολογίας διαδρομών μόνο που μπροστά μπαίνει το γράμμα F. Όμως η τεχνική δυσκολία ενός περάσματος F7b π.χ. είναι πολύ ψηλότερη απ' αυτή μιας διαδρομής της ίδιας βαθμολογίας. Στις Η.Π.Α. χρησιμοποιούν μια κλίμακα με το γράμμα V ή πιο σπάνια το Β. Στα πιο δύσκολα περάσματα δίνονται και ονόματα όπως γίνεται και στις κανονικές διαδρομές βράχου. Ένα από τα πιο δύσκολα περάσματα στον κόσμο είναι το Radja, βαθμού F8b ή V14 ! το οποίο βρίσκεται στο κοντά Broscon της Ελβετίας. Στην Ελλάδα το καλύτερο πεδίο bouldering βρίσκεται στα βράχια της Βαρυμπόμπης και είναι οργανωμένο σε τρεις πίστες κόκκινη, πράσινη, μπλε, με πάνω από 100 περάσματα, δυσκολίας από II μέχρι VII, (κλίμακα UIAA), ενώ έχουν γίνει κι αρκετά άλλα περάσματα, χωρίς όμως κάποια σήμανση ακόμα. Τα βράχια αυτά θα επισκεφτούμε με την σχολή τη δεύτερη μέρα της εκπαίδευσης. Πολύ σημαντικά είναι και τα βράχια του Φιλοπάππου, καθώς προσφέρουν περάσματα υψηλής δυσκολίας.

19

Κεφάλαιο 3°

ΒΑΣΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ

20

Η επιλογή των αναρριχητικών υλικών πριν από 20-30 χρόνια ήταν πολύ απλή, επειδή υπήρχε μικρή ποικιλία διαθέσιμη. Στη σύγχρονη εποχή όμως όπως θα δούμε σε αυτό το κεφάλαιο έξυπνες και θαυμαστές εφευρέσεις έχουν κατακλείσει την αναρριχητική αγορά, κάνοντας μάλλον δύσκολη την επιλογή του πιο ενδεδειγμένου εξοπλισμού. Σακίδιο Δεν είναι υποχρεωτικό να αγοράσει κανείς ένα μικρό σακίδιο για να κουβαλάει τον αναρριχητικό εξοπλισμό και ότι άλλο που χρειάζεται. Όμως ένα σακίδιο 25-45lt μας εξυπηρετεί πολύ. Κουβαλάμε το υλικό, το ρουχισμό μας, ένα φακό, παγούρι με νερό και το κολατσιό μας ως τη βάση της ορθοπλαγιάς. Συχνά (κυρίως σε μεγάλες διαδρομές ή διαδρομές βουνού) χρειάζεται να σκαρφαλώνουμε με το σακίδιο στην πλάτη. Εκεί η ποιότητα του σακιδίου αποκτά μεγάλη σημασία. Οι πλαϊνοί ιμάντες ρύθμισης του όγκου και η ζώνη μέσης είναι απαραίτητοι. Ρουχισμός Η καλύτερη ενδυμασία είναι το ντύσιμο σε στρωματώσεις που επιτρέπει στον αναρριχητή να βάζει κάτι παραπάνω όταν νοιώθει κρύο ή αντίθετα να βγάζει κάτι όταν ζεσταίνεται. Τα συνθετικά υφάσματα στεγνώνουν πιο εύκολα και μένουν κάπως ζεστά όταν βραχούν. Χρησιμοποιούμε Άνετα, ελαφριά και όχι ιδιαίτερα φαρδιά ρούχα. Πρέπει να μας προστατεύουν από τον ήλιο και τον άνεμο και να μην μας ενοχλούν στις κινήσεις. Στα καταστήματα θα βρείτε ειδικά (σινιέ) ρούχα για την αναρρίχηση τα οποία είναι συνήθως ιδιαίτερα μελετημένα και βολικά. Όμως και μία απλή φόρμα ή ένα κολάν γυμναστικής, είναι κατάλληλα. Τους καλοκαιρινούς μήνες το μαγιό μας ή ένα απλό μακό και ένα σορτς είναι αρκετό. Το φθινόπωρο και την άνοιξη μη ξεχνάτε να παίρνετε πάντα μαζί σας στο σακίδιο, ένα πουλόβερ (fleece) και ένα αδιάβροχο. Παπούτσια πρόσβασης Τα αναρριχητικά παπούτσια δεν είναι καθόλου ευχάριστα στο περπάτημα (εκτός του ότι είναι κρίμα για την τσέπη μας να τα ταλαιπωρούμε). Ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια ή ελαφρά μποτάκια πεζοπορίας (trekking), χρειάζονται για την προσέγγιση των βράχων. Τα κοινά αθλητικά παπούτσια είναι πιο άνετα αλλά έχουν τα μειονεκτήματα πως διαλύονται εύκολα περπατώντας στα κατσάβραχα. Προτιμήστε λοιπόν αυτά με την τρακτερωτή σόλα και τις ενισχυμένες ραφές που μοιάζουν με χαμηλά μποτάκια trekking και χρησιμοποιούνται στους αγώνες περιπέτειας και στο ορεινό τρέξιμο. Μποτάκια trekking Είναι ελαφριές μπότες σχεδιασμένες για σκληρή χρήση, που περιλαμβάνει πολύωρα περπατήματα στα βουνά, εντός και εκτός μονοπατιών, εκτός χειμερινής περιόδου. Είναι δύσκαμπτα με αντίσταση στις στρεβλώσεις. Προτιμάμε τα μποτάκια που καλύπτουν και προφυλάσσουν τον αστράγαλο. Συνήθως το πάνω μέρος είναι συνδυασμός από δέρμα και νάιλον ύφασμα (πυκνής ύφανσης) με ειδική επένδυση από μεμβράνες τύπου GORE-TEX που τα καθιστούν αδιάβροχα και προσφέρουν αναπνευστικότητα (καλύτερη εξαγωγή υδρατμών). ΑΝΑΡΡΙΧΗΤΙΚΑ ΠΑΠΟΥΤΣΙΑ Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 70 οι αναρριχητές χρησιμοποιούσαν ευρέως για σκαρφάλωμα τις ορειβατικές μπότες αν και υπήρχαν σε πολλές περιπτώσεις αναρριχήσεις με πιο μαλακά παπούτσια, σαν και αυτά που χρησιμοποιούσαν στο τένις οι αθλητές της εποχής. Το 1939 ένα νέο λάστιχο ανακαλύφθηκε από τον Vitale Bramani και έτσι γεννήθηκε η σόλα Vibram. Αρχικά οι σόλες αυτές χρησιμοποιήθηκαν στις στρατιωτικές μπότες, των Ιταλών και αργότερα των Βρετανών στον Β' παγκόσμιο πόλεμο, γιατί ήταν γερές και έκαναν πολύ λίγο θόρυβο. Η πραγματική επανάσταση στα αναρριχητικά παπούτσια ξεκίνησε το 1979 από την Ισπανία, όπου μια νέα λαστιχένια σόλα έδινε φοβερές τριβές. To 'Fire' της Boreal σύντομα αναδείχτηκε σε παπούτσι μύθο. Η υπεροχή του όμως θα δοκιμαστεί γρήγορα από την La Sportiva και την Five Ten που θα αναπτύξουν νέες σόλες με καλύτερες τριβές. 21

Η σόλα τους είναι από ειδικό, εύκαμπτο λάστιχο και διαφορετικής σκληρότητας ανάλογα με το είδος του βράχου που θέλουμε να σκαρφαλώσουμε. Το σώμα του παπουτσιού είναι από λεπτό δέρμα, εφαρμόζει απόλυτα στο πόδι σαν κάλτσα, δίνοντας την αίσθηση ότι πόδι και παπούτσι είναι ένα. Την τελευταία δεκαετία η παράλληλη βελτίωση της τεχνικής της αναρρίχησης και της συνεχόμενης εξέλιξης των παπουτσιών, έχει ανεβάσει την αναρρίχηση σε υψηλό επίπεδο. Οι λεπτομέρειες αποκτούν μεγάλη σημασία π.χ. στενή, ασύμμετρη κατασκευή για τέλεια εφαρμογή και περιορισμό των «νεκρών» περιοχών χώρων, στενή μύτη για να πατάει σε μικρές τρύπες στέρνα επενδυμένη για χρήση σε ανάποδα πατήματα (αρνητικά, στέγες). Τα μοντέλα των εταιρειών είναι πλέον πάρα πολλά ώστε να ταιριάζουν σε κάθε βράχο και κάθε αναρριχητή. Γενικής χρήσης Συνήθως μποτάκια. Συνδυάζουν μέση σκληρότητα, άνεση και μακροζωία προσφέροντας πολύπλευρη (all around) απόδοση σε όλα τα είδη βράχων. Τα πάνε παντού καλά και πουθενά τέλεια. Άνετα σε μεγάλες διαδρομές βουνού και σχισμές. Μικρά πατήματα, σχισμές Με πιο σκληρή σόλα για καλύτερη στήριξη στα μικρά πατήματα. Το κοντό σχήμα που προσφέρει αίσθηση άνεσης, ευκινησία στον αστράγαλο και ευελιξία. Φυσικά μειονεκτούν στις τριβές. Ιδανικά για βράχο σαν των Μετεώρων. Κατάλληλα για σχισμές και μακριές διαδρομές βουνού. Ειδικά για σχισμές προτιμήστε μποτάκια που καλύπτουν και προστατεύουν τον αστράγαλο. Αθλητική αναρρίχηση Κατασκευασμένα αυστηρά για μέγιστη απόδοση σε μικρές διαδρομές υψηλής δυσκολίας. Εφαρμόζουν ασφυκτικά στο πόδι έχοντας μαλακή σόλα για τέλειες τριβές και μεγάλη ευαισθησία στη «λεπτή» μύτη. Πολύ κουραστικά και επίπονα για το πόδι. Θαυμάστε τα, δοκιμάστε τα στα μαγαζιά, αλλά αν είστε αρχάριοι, αγοράστε το μόνο αν έχετε μαζοχιστικές τάσεις. Παντόφλες Σαν κάλτσες από λεπτό δέρμα με αναρριχητική γόμα κολλημένη από κάτω. Ευαισθησία και τέλειες τριβές. Ιδανικά και για γυμναστήρια (τεχνητούς τοίχους) με επιπλέον πλεονεκτήματα την ευκολία στο βάλε-βγάλε. Πολύ μαλακά για παπούτσια αρχαρίων. Αφήστε τα για αργότερα όταν θα έχει προοδεύσει η τεχνική σας και έχουν δυναμώσει τα πέλματά σας (Cobra της La Sportiva, Ninja της Borseal, Moccasym της Five ten). Επιλέγοντας παπούτσια Η επιλογή των παπουτσιών έχει μεγάλη κρισιμότητα γιατί με τη σόλα που «κολλά» και την απόλυτη εφαρμογή τους (σαν δεύτερο δέρμα) αποτελούν το μόνο υλικό που πραγματικά σας βοηθά να σκαρφαλώνετε. Μην το παρακάνετε δοκιμάζοντας πολύ μικρά νούμερα. Για όλα υπάρχουν όρια. Ειδικά αν είστε αρχάριος ένα νούμερο πιο μικρό από το «πολιτικό» σας μέγεθος είναι αρκετό. Διαφορετικά θα ταλαιπωρηθείτε χωρίς λόγο. Για να δοκιμάσετε την ελαστικότητα και την ευαισθησία του παπουτσιού ο καλύτερος τρόπος είναι να τα φορέσετε και να πατήσετε σε μικρά πατήματα. Δοκιμάστε τις τριβές πιέζοντας τη σόλα σε κεκλιμένο πάτημα. Ένα καλό παπούτσι θα πρέπει να προσφέρει μια όσο το δυνατόν καλύτερη ισορροπία μεταξύ σκληρότητας που προσφέρει σταθερότητα στις ακμές και ευκαμψίας που προσφέρει περισσότερες τριβές. Στις μέρες μας υπάρχουν παπούτσια για όλους τους τύπους βράχου και για όλα τα στυλ αναρρίχησης. Οι αναρριχητές παραδοσιακά φορούσαν παπούτσια αναρρίχησης προσπαθώντας να ταιριάξουν με την βία το πόδι τους στο παπούτσι, όμως τα μοντέρνα παπούτσια κατασκευάζονται πιο ανατομικά με στόχο να ταιριάξουν αυτά στο πόδι, μειώνοντας έτσι τον πόνο και την ταλαιπωρία των κάτω άκρων. Υπάρχουν δυο βασικά καλούπια πάνω στα οποία φτιάχνονται τα μοντέρνα παπούτσια, το παραδοσιακό το 22

οποίο έχει σαν στόχο την άνεση και φτιάχνεται με βάση ένα χαλαρό πόδι σαν πρωτότυπο και το κυρτό το όποιο βγάζει παπούτσια με περισσότερες καμπύλες και κυρτώσεις με στόχο την συγκέντρωση του βάρους στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού. Τα τελευταία δεν είναι άνετα για πολλές ώρες χρήση, όμως προσφέρουν μεγαλύτερη ακρίβεια και καλύτερη αίσθηση στην επαφή με τον βράχο. Παρόλα αυτά, το πόσο καλά ταιριάζει στο πόδι και το πόσο άνετο είναι ένα παπούτσι εξαρτάται από το ίδιο το σχήμα του ποδιού και από το αν είναι μακρύτερο το μεγάλο ή το μεσαίο δάχτυλο. Τα μποτάκια προστατεύουν τους αστραγάλους στις σχισμές, όμως τα πιο χαμηλά προσφέρουν καλύτερη ευλυγισία στους αστραγάλους και είναι πιο ελαφριά. Οι αρχάριοι συχνά σέρνουν τα πόδια τους έτσι καταστρέφουν γρήγορα λεπτές και ελαφριές σόλες, γι' αυτό ένα all around είναι η καλύτερη επιλογή για αυτούς. Μόνο αναρριχητές που σκαρφαλώνουν πολύ μεγάλες βαθμολογίες, μπορούν να καταλάβουν διαφορές σε ένα παπούτσι. Οι περισσότερες σόλες δεν κατασκευάζονται καθόλου από καουτσούκ, αλλά από θερμοδυναμικό λάστιχο (TDR), ένα συνθετικό παράγωγο του πετρελαίου. Κατά παράξενο τρόπο, η σόλα ενός αναρριχητικού παπουτσιού δουλεύει καλύτερα όταν είναι κρύα, γι' αυτό να μην ζεσταίνεται πριν το σκαρφάλωμα. Συμβουλές Αγοράς ■ Φόρεσε τα για 5 λεπτά, για να επιτρέψετε στο πόδι σας να τα συνηθίσει, χωρίς κάλτσες, για καλύτερη αίσθηση. ■ Αν ένα ζευγάρι δεν είναι άνετο μετά από 4 σ/κ, τότε είναι μικρό για το πόδι. ■ Λύστε όλα τα κορδόνια μέχρι κάτω, ώστε το πόδι να φτάσει στο πιο μπροστινό μέρος, κέντραρετε την γλώσσα όταν το πόδι μπει. ■ Μην λυγίζετε το παπούτσι από την μύτη στην φτέρνα γιατί το χαλάτε. Καλύτερα φορέστε το σφικτά και δοκιμάστε ένα πάτημα σπρώχνοντας την πατούσα προς τα πίσω. Θα πρέπει να δίνει με λίγη αντίσταση, χωρίς το πόδι να γυρίζει μέσα. ■ Ένα καλά ταιριασμένο παπούτσι στέκεται σε μικρή ακμή χωρίς να πιέζει το πόδι πολύ και χωρίς να χάνει την φόρμα του. ■ Αγόρασε το μικρότερο νούμερο που δέχεται το πόδι σας χωρίς να πιέζονται πολύ τα δάχτυλα και η καμάρα και που δεν αφήνει το πόδι να περιστρέφεται μέσα και τη φτέρνα να ανασηκώνεται. ■ Τα παπούτσια ανοίγουν περισσότερο στα πλάγια παρά κατά μήκος, με κορδόνια ανοίγουν λιγότερο. Το πολύ σφίξιμο το μόνο που κάνει είναι να τα ανοίγει περισσότερο. ■ Μπορεί να ανοίξουν αν φορώντας τα μπείτε σε νερό και τα αφήσετε να στεγνώσουν πάνω στο πόδι σας, όμως σε ζεστό νερό μπορεί να μαζέψουν. Φερθείτε ευγενικά στα παπούτσια σας Πριν ξεκινήσετε την αναρρίχηση βεβαιωθείτε πως η σόλα είναι καθαρή, ειδικά αν αναγκαστήκατε να περπατήσετε πριν με αυτά. Μπορείτε να έχετε μαζί σας ένα παλιό ζευγάρι κάλτσες για να καλύπτετε τις μύτες τους με κάλτσες όταν περπατάτε. Όταν σκαρφαλώνετε είναι καλό να έχετε μαζί σας μια πετσέτα ή πανί για να τα σκουπίζετε. Π.χ. αν πατήσετε λάσπες σε κάποιο πατάρι, κ.ά. Είναι σημαντικό να προσέχετε τη σόλα σας, αν επιθυμείτε να έχετε καλή απόδοση στις τριβές. Όταν φοράτε και σφίγγετε τα παπούτσια σας προσέξτε να τοποθετείται σωστά τη γλώσσα ή το λάστιχο ώστε να μη δημιουργούνται ραγίσματα ή ρυτίδες. Πέρα από το ότι θα πονάτε περισσότερο φορώντας τα, επιπλέον χαλάτε και τη φόρμα τους. Για ασφαλή και άνετη εφαρμογή, προσπαθήστε να σφίξετε τα κορδόνια με ομοιόμορφη τάση από κάτω προς τα πάνω. Αν στα ρελέ ή την πρόσβαση φοράτε τα παπούτσια λυτά, σαν «πασουμάκια», μην πατάτε με όλο σας το βάρος στις φτέρνες. Καταστρέφετε το λάστιχο και τη φόρμα τους. Πριν τα παπούτσια φύγουν από το εργοστάσιο βουρτσίζονται ελαφρά με γυαλόχαρτο. Πριν τα χρησιμοποιήσετε «ακονίστε» τις άκρες ανάλογα με τα γούστα σας, χειροποίητα ή μηχανικά. Πάντα όμως με προσοχή ώστε να μην τα χαράξετε πολύ ή άτσαλα. Σε ορισμένο σημείο το πάχος της σόλας κυμαίνεται από 1.5/2mm μόνο! Συνιστάται γυαλόχαρτο μεταξύ 60 και 80. 23

Συντήρηση Μην εκθέτετε τα αναρριχητικά σας παπούτσια σε υψηλές θερμοκρασίες για μέρες. Για παράδειγμα μην τα αφήνετε ξεχασμένα στην εταζέρα του αυτοκινήτου σας. Πριν τα αποθηκεύσετε ή αν πρόκειται να τα χρησιμοποιήσετε μετά από καιρό, τρίψτε τα προσεκτικά με μια μέτριας σκληρότητας συρματόβουρτσα. Κάντε ομοιόμορφες κινήσεις προς μία μόνο κατεύθυνση. Στη συνέχεια καθαρίστε τα με ένα βρεγμένο πανί με νερό ή οινόπνευμα. Οι τριβές σας θα είναι σίγουρα καλύτερες. Αν πρόκειται να τα αποθηκεύσετε για κάποιο διάστημα γεμίστε τα με εφημερίδες και σφίξτε τα κορδόνια. Αποφεύγετε έτσι να χάσουν τη φόρμα τους και να ελαττωθεί η απόδοση τους. Προτιμάτε να τα μεταφέρετε μες στο σακίδιο παραγεμισμένα με εφημερίδες. Ούτως ή άλλως μην τα στοιβάζετε μαζί με αναρριχητικά υλικά με κίνδυνο να χαλάσουν τη φόρμα τους ή να τρυπήσουν. Εν ανάγκη αγοράστε την ειδική τσάντα μεταφορά τους. Όταν οι σόλες σας «φαγωθούν» μπορείτε να τις αλλάξετε ή να τις επιδιορθώσετε. Τα σολιασμένα παπούτσια χρησιμοποιούνται κυρίως για καθημερινή προπόνηση μιας και η εφαρμογή τους δεν είναι πια τόσο καλή. Όταν βραχούν, καλύτερα να γεμιστούν με χαρτί και να αφεθούν να στεγνώσουν λίγο μακριά από κάποια εστία θερμότητας, αλλά όχι σε απευθείας επαφή με τον ήλιο, μια και κάνει κακό στην κόλληση της σόλας. Τέλος αν τα παπούτσια σας βραχούν με θαλασσινό νερό πρέπει αμέσως να τα ξεπλύνετε καλά με γλυκό νερό. ΚΡΑΝΟΣ Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι το κράνος προστατεύει το κεφάλι από τραυματισμούς, ειδικά σε εύκολες διαδρομές που πιθανή πτώση του αναρριχητή είναι πιο πιθανό να σταματήσει σε πατάρι. Το κράνος είναι απαραίτητο τόσο στην αθλητική όσο και στην παραδοσιακή αναρρίχηση αφού προστατεύει από χτυπήματα σε πτώσεις, πέτρες ή ακόμα και αναρριχητικά υλικά που πέφτουν από ψηλά με λιθοπτώσεις. Άλλωστε το ανθρώπινο κρανίο είναι μόνον 4 έως 7mm παχύ και δεν αντέχει μεγάλες επιβαρύνσεις. Η αναλογία εγκεφάλου-κρανίου είναι παρόμοια με αυτή ενός αυγού, όπως ακριβώς το περιεχόμενο με το τσόφλι. Τα κράνη κατασκευάζονται από σκληρό πλαστικό, fiberglass ή γραφίτη ενώ σε πολλά νέα μοντέλα χρησιμοποιούνται διαφόρων ειδών μεμβράνες και αφρώδη υλικά όπως kevlar, dyneema κ.α. Το σοκ της πρόσκρουσης απορροφάται από το εξωτερικό κέλυφος με λύγισμα ή σπάσιμο και από εκεί και πέρα το πλαίσιο υποστήριξης απορροφά την ενέργεια που έχει απομείνει ή το αφρώδες στρώμα θρυμματίζεται και αποσβένει το σοκ. Νέα μεγέθη, σχέδια ακόμη και πιο δελεαστικά χρώματα, παρακινούν πλέον τους αναρριχητές να έχουν το κράνος στην πρώτη γραμμή. Η νέα τεχνολογία έχει κάνει τα κράνη πιο ελαφρά και πιο στιλάτα (πχ Meteor της Petzl). Πλήρως αεριζόμενα, εύκολα και απλά στη ρύθμιση, πληρώντας τις προδιαγραφές CE και UIAA αποτελούν την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Ακόμα και οι πιο δύσκολοι και ιδιότροποι δεν έχουν πια δικαιολογία. Οι παραπεντίστες, οι καγιάκερς, οι ράφτερς, οι ποδηλάτες, όλοι φορούν κράνος. Το κράνος πρέπει να προστατεύει καλά το κεφάλι και να εφαρμόζει έτσι ώστε να ακολουθεί τις κινήσεις του, χωρίς να εμποδίζει την όραση ή την ακοή. Επίσης πρέπει να αφήνει το κεφάλι να αερίζεται και να έχει υποδοχές για να στηρίζεται ο φακός κεφαλής. Ρυθμίστε τον εσωτερικό σφικτήρα ώστε το κράνος να εφαρμόζει στο κεφάλι σας τέλεια. Θυμηθείτε: Ένα αρρύθμιστο κράνος στο κεφάλι, είναι σαν να μην υπάρχει.

24

Το πεδίο δράσης του κράνους, θα μας οδηγήσει στο μοντέλο που θα διαλέξουμε. Τα κράνη χωρίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες: αυτά που προορίζονται για χρήση σε σπορ διαδρομές και εκείνα που είναι καταλληλότερα για χρήση στο βουνό. Τα πρώτα είναι πιο ελαφριά και άνετα. Είναι κατασκευασμένα από διογκωμένο πολυπροπυλένιο (foam) και προσφέρουν προστασία από τα χτυπήματα που οφείλονται σε δικές μας πτώσεις. Γι' αυτό άλλωστε μοιάζουν και τόσο με τα ποδηλατικά κράνη. Η δεύτερη κατηγορία, τα «παραδοσιακά» κράνη είναι βαρύτερα αλλά και μεγαλύτερης αντοχής και συνίστανται για διαδρομές στο βουνό όπου ο κίνδυνος από λιθοπτώσεις είναι πιο μεγάλος. Οι επιδράσεις της μόδας Αν ξεφυλλίσετε ένα αναρριχητικό περιοδικό κανένας από τους εντυπωσιακούς, μοντέρνους αναρριχητές δεν σκαρφαλώνει με κράνος. Αν επισκεφτείτε ένα οργανωμένο πεδίο θα δείτε ίσως ελάχιστους αναρριχητές να φορούν κράνος. Παράδοξος οι αναρριχητές υιοθετούν πρόθυμα όλες τις νέες μεθόδους που τους κάνουν πιο ασφαλείς, εκτός από το κράνος. Υπάρχουν πολλοί λόγοι γι' αυτό: τα κράνη μας ιδρώνουν το κεφάλι, μας χαλάνε τα μαλλιά, περιορίζουν το οπτικό πεδίο προς τα πάνω, παρενοχλούν την ελευθερία των κινήσεων, είναι βαριά κ.ά. Κυρίως δεν είναι in, είναι εκτός μόδας. Παραμένει όμως γεγονός πως πολλά σοβαρά ατυχήματα θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί ή η σοβαρότητά τους να μετριαστεί αν το «θύμα» φορούσε κράνος. Μερικές λεπτομέρειες για τα τραύματα στο κεφάλι: ■ Μια πέτρα που πέφτει στον αέρα φτάνει τα 100km/h. ■ Μια πέτρα 5kg που πέφτει από 2m παράγει IF 1.800ΚΝ. ■ Ακόμη και ένα μικρό πετραδάκι μπορεί να προκαλέσει σοβαρό τραυματισμό σε έναν αναρριχητή που δεν φοράει κράνος. ■ Τελευταίες παρατηρήσεις δείχνουν ότι ακόμη και μικρά και 'αθώα' χτυπήματα στο κεφάλι μπορούν να προκαλέσουν σημαντικά προβλήματα. ■ Αν χτυπηθεί ο εγκεφαλικός ιστός, λίγα είναι αυτά που μπορεί να κάνει ακόμα και η σύγχρονη ιατρική. Διάρκεια ζωής Η καθημερινή χρήση σε συνδυασμό με τις υπεριώδεις ακτίνες μειώνουν τη ζωή του κράνους. Ένας γενικός κανόνας για τον προτεινόμενο χρόνο χρήσης του είναι ο παρακάτω: αν το κράνος χρησιμοποιείται μερικές φορές το μήνα, τότε πρέπει να αντικαθίσταται κάθε πέντε χρόνια. Τα περισσότερα μικρά χτυπήματα, θα προκαλέσουν απλά μερικές λακουβίτσες στο εξωτερικό κέλυφος, ωστόσο ένα δυνατό χτύπημα θα το διαλύσει, επιτρέποντας την ενέργεια να διασκορπιστεί και να μην περάσει στο κεφάλι μας. Ακόμη και αν η ζημιά δεν είναι ορατή, το κράνος πρέπει να αντικατασταθεί αμέσως, μιας και μπορεί να έχει υποστεί σοβαρή βλάβη στη δομή του. ΜΠΩΝΤΡΙΕ Οι πρώτοι αναρριχητές απλά έδεναν το σχοινί γύρω από την μέση και ξεκίναγαν την αναρρίχηση με την φιλοσοφία ότι η πτώση απαγορεύεται. Η πρώτη ζώνη αναρρίχησης (μπωντριέ) αποτελούνταν από έναν ιμάντα που πέρναγε μια, δυο φορές γύρω από την μέση. Την δεκαετία του 1960 εμφανίστηκαν πιο εξελιγμένα μπωντριέ μέσης και λίγα χρόνια αργότερα προστέθηκαν και ιμάντες για τα πόδια. Ο τύπος του μπωντριέ-καθίσματος τελειοποιήθηκε την δεκαετία του 1970. Στην Ευρώπη συνδυάστηκε και με την ζώνη στήθους. Τα μοντέρνα μπωντριέ είναι πολύ ελαφριά, άνετα και πολύ ανθεκτικά. Υπάρχουν εξειδικευμένα μοντέλα για αθλητική αναρρίχηση (κάτω σχήμα), παραδοσιακή, αλπική, big wall, διάσωσης κλπ. Τα διάφορα μοντέλα ξεχωρίζουν σε σχέση με την πρόσδεσή τους, υπάρχουν κάποια που βασίζουν την ασφάλεια που παρέχουν στο 25

δέσιμο της πόρπης και κάποια άλλα που η πόρπη τους δεν δένεται απλά σφίγγει. Υπάρχουν και κάποια άλλα που δεν έχουν καθόλου πόρπη, αλλά δένουν και σφίγγουν με τον κόμπο στο σχοινί. Στην πρώτη κατηγορία πειράματα έδειξαν ότι το σχοινί μπορεί να γλιστρήσει (σε εργαστηριακές συνθήκες) από την πόρπη, γι' αυτό θα πρέπει να αφήνετε πάντα 10cm άκρη στον ιμάντα πρόσδεσης. Επιλέγοντας ένα μπωντριέ. ■ Θα πρέπει να μπαίνει εύκολα, να μην έχει αχρείαστες πόρπες, ενώσεις και σημεία πίεσης (τα γυναικεία έχουν διαφορετική αναλογία στην ζώνη μέσης και των ποδιών). ■ Οι δυνάμεις που αναπτύσσονται σε μια πτώση αποσβένουν βασικά με τις θηλιές των ποδιών, ο ιμάντας της μέσης απλά σταθεροποιεί το σώμα. Επιλέξτε ένα με φαρδιούς ιμάντες ποδιών και με γέμιση στον ιμάντα μέσης. ■ Αν πρόκειται να το χρησιμοποιήσετε και για χειμερινή ορειβασία επιλέξτε ένα με ρυθμιζόμενους ιμάντες. ■ Φορέστε το και κάντε καθίσματα με τα πόδια. Αν οι ιμάντες ποδιών χώνονται στα μπούτια το μπωντριέ είναι στενό, αν είναι χαλαροί και «παίζουν» τότε είναι μεγάλο. ■ Κρεμαστείτε σε αυτό για να πάρετε μια αίσθηση. Το σημείο πρόσδεσης με το σχοινί θα πρέπει να είναι ψηλά όσο η μέση τουλάχιστον για να αποτρέπει το σώμα να φύγει πίσω. ■ Τα μπωντριέ για αθλητική αναρρίχηση δεν έχουν πόρπες ρύθμισης στους ιμάντες των ποδιών και η ζώνη μέσης συνδέεται με μια θηλιά για την ασφάλιση και το ραπέλ. ■ Άπλωσε τα χέρια σας στον αέρα και δοκιμάστε να τραβήξετε υλικά, σας βολεύει? Τα μπωντριέ για αθλητική αναρρίχηση, έχουν λιγότερες θηλιές για υλικά.

Σακούλι μαγνησίας Η χρήση της μαγνησίας (light magnesium carbonate) ήρθε στην αναρρίχηση από τη γυμναστική. Στην αναρρίχηση η λευκή αυτή σκόνη, βελτιώνει την πρόσφυση του χεριού πάνω στο πιάσιμο, ειδικά μάλιστα αν το χέρι μας είναι ιδρωμένο ή σε πολύ ζεστές μέρες. Στην αρχή χρησιμοποιήθηκε από τους κορυφαίους αναρριχητές και σταδιακά καθιερώθηκε σχεδόν από όλους. Είναι πιο χρήσιμη σε μικρά, γλιστερά και λεία πιασίματα. Δεν είναι απαραίτητη σε σχετικά μεγάλα πιασίματα ή σε άγριο κοφτερό βράχο, σαν και αυτόν που συναντάμε στις περισσότερες διαδρομές της Βαράσοβας. Το σακούλι της μαγνησίας δένεται στη μέση (καλύτερα με ξεχωριστό ιμαντάκι) και τοποθετείται στο ύψος της σπονδυλικής στήλης, ώστε να έχουν εύκολη πρόσβαση και τα δύο μας χέρια. Πρέπει να στέκεται ανοιχτό και να είναι αρκετά μεγάλο και βαθύ ώστε να χωρά σχεδόν όλη η παλάμη. Μπορείτε να την προμηθευτείτε σε σκόνη από μεγάλα φαρμακεία (πολύ φτηνή αλλά όχι τόσο καλής ποιότητας). Στα ορειβατικά καταστήματα θα 26

βρείτε μαγνησία σε κύβους (ακριβή αλλά εξαιρετική). Η ίδια ποιότητα, διατίθεται και σε μπαλάκια (από λεπτό δικτυωτό ύφασμα), αγορά που συνιστάται σαν πιο οικονομική, μιας και το ύφασμα εμποδίζει το να μας χύνεται η μαγνησία χωρίς λόγο ή να μας την παίρνει ο αέρας. Τελευταία διατίθεται και μαγνησία στο χρώμα του βράχου, καθαρά για λόγους αισθητικής. ΚΑΡΑΜΠΙΝΕΡ Κρίκοι με πύλη που ανοίγει με ελατήριο στη μια πλευρά. Η κύρια χρήση τους είναι η σύνδεση του σχοινιού μας με τις ασφάλειες που τοποθετούμε στο βράχο. Τα πρώτα ατσάλινα κατασκευάστηκαν στην Αυστρία το 1910 και ζύγιζαν 240gr, με όριο αντοχής τα 1800kg. Τα πρώτα αλουμινίου φτιάχτηκαν από τον Pierre Allain στα 1930 και αργότερα από τον Bedain στην Καλιφόρνια. Τα μοντέρνα καραμπίνερ κατασκευάζονται από ισχυρά κράματα αλουμινίου ζυγίζουν περίπου 43gr και αντέχουν 2000-2500kg. Οι σημαντικότεροι τύποι καραμπίνερ είναι: Σχήματος D. Φέρνουν το βάρος στην πίσω μπάρα και λιγότερο στην πιο αδύνατη πλευρά της πύλης. Είναι μια χαρά πάνω σε σετάκι για κλιπάρισμα στην πλακέτα, όμως είναι πιο βαριά και συνήθως μικρότερο άνοιγμα στην πύλη από τα επόμενα. Ασύμμετρα D. Αυτά είναι πιο στενά από την μια πλευρά και φέρνουν την τάση καλύτερα στην πίσω μπάρα. Είναι τα καλύτερα για σετάκια. HMS. Έχουν αχλαδωτό σχήμα και είναι ιδανικά για ασφάλιση με μισή ψαλιδιά (με τον κόμπο στην φαρδιά τους πλευρά) όπως επίσης για χειρισμούς σχοινιών και μανούβρες. Οβάλ. Προτιμώνται για τεχνητή αναρρίχηση, σπηλαιολογία ή canyoning, μιας και το σχήμα τους επιτρέπει να μπαίνουν περισσότερα υλικά και επίσης δεν γυρίζουν ή παίζουν όταν κλιπάρουν σε καρφιά. Είναι πιο βαριά και αντέχουν λιγότερο. Κυρτής πύλης. Είναι απλά καραμπίνερ που διευκολύνουν την είσοδο του σχοινιού (clip in) γι' αυτό χρησιμοποιούνται συνήθως σαν ένα από τα δύο καραμπίνερ στα σετάκια. Καραμπίνερ Ασφαλείας Τα βιδωτά καραμπίνερ ασφαλείας έχουν ένα μικρό κολάρο που βιδώνοντας με το χέρι, ασφαλίζει την πύλη και δεν υπάρχει περίπτωση να ανοίξει μόνη της. Τα βιδωτά ασφαλείας έχουν το πλεονέκτημα πως αν τα βιδώσετε δεν υπάρχει ποτέ περίπτωση να ανοίξουν. Έχουν όμως και το μειονέκτημα πως μπορεί να ξεχάστε να τα βιδώσετε. Χρησιμοποιούνται υποχρεωτικά στο ραπέλ και την ασφάλιση. Ένα ασφαλείας θα πρέπει να χρησιμοποιείται όπου μια αστοχία ενός απλού μπορεί να είναι καταστροφική. Είναι συνήθως μεγάλα και άνετα. Κυκλοφορούν κυρίως σε σχήμα D, HMS ή οβάλ. Επίσης υπάρχουν διάφοροι τύποι ασφάλισης της πύλης: βιδωτή πύλη, αυτόματο και ημιαυτόματο κλείδωμα. Οι βιδωτές πύλες έχουν τα λιγότερα προβλήματα, καμιά φορά όμως κολλάνε. Οι αυτόματες πύλες έχουν έλασμα που μπλοκάρει την πύλη αυτόματα, σε ορισμένες όμως περιπτώσεις όπως η μισή ψαλιδιά, υπάρχει περίπτωση να ανοίξουν. Οι ημιαυτόνομες πύλες για να ανοίξουν πρέπει να πατήσετε με το δάχτυλο μια μικρή μπίλια και στην συνέχεια να κλειδωθούν για περισσότερη ασφάλεια (πχ ball lock της Petzl). Με αυτόν τον τρόπο εκμηδενίζεται η περίπτωση να ανοίξουν από το σχοινί ή άλλη αιτία. Τα ασφαλείας τύπου D είναι τα πιο εύχρηστα και περισσότερο διαδεδομένα στην αναρρίχηση (πχ αυτασφάλεια στο ρελέ κλπ). Το ασφαλείας αχλαδωτού σχήματος (HMS), είναι ιδανικό για ασφάλιση με μισή ψαλιδιά, τοποθετώντας τον κόμπο από την φαρδιά του πλευρά. Τέλος τα οβάλ είναι καλύτερα για τεχνητή αναρρίχηση, σπηλαιολογία, canyoning κλπ αφού και το σχήμα τους επιτρέπει να μπαίνουν περισσότερα υλικά και δεν γυρίζουν ή παίζουν όταν κλιπάρουν σε καρφιά κατά την αναρρίχηση. Είναι πιο βαριά και αντέχουν λιγότερο. 27

Καραμπίνερ Απλά Στην αλυσίδα της ασφάλειας που συνδέει τον επικεφαλής με τον ασφαλιστή, τα απλά καραμπίνερ (χωρίς βίδα) είναι από τα υλικά εκείνα που θα πρέπει να προσεχτούν ιδιαίτερα. Παρότι οι περισσότεροι αναρριχητές τους έχουν τυφλή εμπιστοσύνη, η χρήση τους απαιτεί δεξιοτεχνία ακόμη και κατά τις απλούστερες μανούβρες. Όταν το σχοινί είναι σωστά τοποθετημένο στο καραμπίνερ είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η μέγιστη αντοχή του μπορεί να επηρεαστεί από οποιαδήποτε εξωτερική φόρτιση. Θυμηθείτε ότι η φόρτιση πρέπει να ασκείται κατά το μήκος και όχι κατά το πλάτος του καραμπίνερ. Όταν το καραμπίνερ είναι κλειστό, η πύλη είναι αυτή που δίνει στο υλικό τη μέγιστη αντοχή του για αυτό το λόγο το καραμπίνερ πρέπει να παραμείνει κλειστό. Όμως αντίθετα με την κοινή λογική, η πύλη δεν μένει πάντα κλειστή από μόνη της. Το άνοιγμα της πύλης μπορεί να προκληθεί με τρεις τρόπους: 1. Ένα χτύπημα στο βράχο. Η αδράνεια της πύλης μπορεί να την κάνει να ανοίξει κατά τη στιγμή της πρόσκρουσης. 2. Το ανάγλυφο της επιφάνειας του βράχου ανοίγει την πύλη. Αυτός ο κίνδυνος μπορεί να μειωθεί με τη χρήση ιμάντα ή με ένα σετάκι. 3. Κατά τη διάρκεια μιας πτώσης μπορεί να δημιουργηθούν κραδασμοί οι οποίοι σε τελευταία ανάλυση μπορεί και να ανοίξουν την πύλη. Σε αυτή τη (σπάνια) περίπτωση φρόντισε να διαθέτετε καραμπίνερ μεγάλης αντοχής με ανοιχτή την πύλη (πάνω από 9ΚΝ). Συντήρηση & διάρκεια ζωής Η Black Diamond έχει δηλώσει ότι τα καραμπίνερ της αντέχουν 100 χρόνια να αποθηκευτούν σε ξηρό περιβάλλον και επίσης, ότι δεν υπάρχει κανένας τρόπος να καταλάβει κανείς αν ένα καραμπίνερ που έχει πέσει από ψηλά είναι ασφαλές, παρά μόνο με πολύ ακριβές εξετάσεις. Γι αυτό είναι καλύτερα αν σας πέσει από ψηλά, να το αποσύρετε από τη χρήση. Η CE δίνει 10 χρόνια ζωή στα καραμπίνερ. Τα αλουμίνια είναι ευαίσθητα στην οξείδωση. Κοντά στην θάλασσα τα υλικά θέλουν συχνά πλύσιμο σε φρέσκο νερό. Σετάκια Τα καραμπίνερ δεν πρέπει ποτέ να τοποθετούνται απευθείας στην ασφάλεια γιατί υπάρχει περίπτωση η πύλη τους να μην κλείνει καλά. (Κατά την πτώση ή από πίεση στο βράχο). Βάζουμε πάντα κάποια προέκταση με ιμάντα. Για να γίνεται αυτό εύκολα και γρήγορα επινοήθηκαν τα σετάκια. Είναι δύο καραμπίνερ ενωμένα με ένα ραμμένο ιμάντα. Το μήκος του ιμάντα κυμαίνεται από 10-25cm. Τα χρησιμοποιούμε για να περάσουμε το σχοινί μας από τις ενδιάμεσες ασφάλειες. Το πάνω καραμπίνερ από το σετάκι το περνάμε στην ασφάλεια (π.χ. πλακέτα, καρύδι) και από το κάτω περνάμε το σχοινί μας. Για το πέρασμα του σχοινιού (clip in) βολεύει καλύτερα το κάτω καραμπίνερ να είναι με κυρτή πύλη. Αν σκαρφαλώνουμε διαδρομή μόνο με πλακέτες προτιμούμε οι πύλες των καραμπίνερ να μην βρίσκονται στην ίδια πλευρά του ιμάντα και να έχουν αντίθετη κατεύθυνση. Αν όμως χρησιμοποιούμε και καρύδια τότε οι πύλες πρέπει να βρίσκονται στην ίδια πλευρά του ιμάντα, κοιτώντας πάλι αντίθετα. Αυτό για να αποφεύγουμε το να κοιτούν οι πύλες των καραμπίνερ προς το βράχο όταν τοποθετούμε τα σετάκια με κίνδυνο να ανοίξουν (έστω και λίγο) σε πιθανή πρόσκρουση με το βράχο. Τέλος, είναι χρήσιμο να ακινητοποιούμε με ένα λαστιχάκι το κάτω καραμπίνερ, ώστε να μην «γυρίσει», αλλά να βρίσκεται πάντα στη σωστή θέση για το κλιπάρισμα του σχοινιού δηλαδή αντίθετα από την κατεύθυνση που θέλουμε να ακολουθήσουμε.

28

CLIP IN To πέρασμα του σχοινιού στο καραμπίνερ (clip-in) είναι μια δύσκολη δουλειά για τον αρχάριο. Είναι πολύ σημαντικό να εξασκηθεί κανείς σε αυτή την τεχνική. Τη στιγμή που προσπαθούμε να περάσουμε το σχοινί στο σετάκι έχουμε πάρει πολλά μπόσικα σχοινιού και απέχουμε αρκετά (συνήθως 2-4m) από την προηγούμενη ασφάλεια. Αν λοιπόν πέσουμε χωρίς να έχουμε καταφέρει να περάσουμε το σχοινί στο καραμπίνερ θα κάνουμε μεγάλη πτώση. Ανάλογα με το ποιο χέρι είναι ελεύθερο, προτείνονται οι δύο παρακάτω τεχνικές που κάνουν πιο εύκολη τη ζωή μας: Α. Κρατήστε το καραμπίνερ με το δεύτερο δάχτυλο και περάστε το σχοινί χρησιμοποιώντας τον δείκτη και τον αντίχειρα (σχ. πάνω & κάτω αριστερά). Β. Κρατήστε το καραμπίνερ με τον αντίχειρα και περάστε το σχοινί χρησιμοποιώντας τον δείκτη και τον μέσο (σχ. πάνω & κάτω δεξιά). Τα απλά καραμπίνερ έχουν ένα πολύ ανησυχητικό χαρακτηριστικό, μια τάση για αυτόματο άνοιγμα. Σε μία βίαιη πτώση, είναι πιθανόν η «ζωντανή» άκρη του σχοινιού να δημιουργήσει μια κατάσταση όπου το σχοινί μπορεί να βγει από το καραμπίνερ από μόνο του. Χρειάζεται λοιπόν μεγάλη προσοχή όταν τοποθετείτε το σχοινί στο καραμπίνερ. Θα πρέπει να περνάει από πίσω (από το βράχο), προς τα εμπρός προς τον αναρριχητή. Εάν αντιστραφεί η διαδικασία υπάρχει κίνδυνος να ανοίξει το καραμπίνερ (σχ. αριστερά). Επίσης εάν η γραμμή της διαδρομής είναι διαγώνια η τραβέρσα, η πύλη του καραμπίνερ πρέπει να τοποθετείται αντίθετα από την κατεύθυνση της κίνησης του αναρριχητή. Στην αντίθετη περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος να ανοίξει το καραμπίνερ σε περίπτωση πτώσης.

29

Κεφάλαιο 4°

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ & ΚΑΤΑΒΑΣΗΣ

30

Πρόκειται για εξαρτήματα κατασκευασμένα από κράματα αλουμινίου όπως και τα καραμπίνερ. Ονομάζονται και καταβατήρες επειδή εκτός από την ασφάλιση του σχοινοσυντρόφου μας χρησιμοποιούνται και για το κατέβασμα με ραπέλ. Έτσι εάν κάποτε η ανάσχεση μιας πτώσης γινόταν με το σχοινί περασμένο γύρω από τη μέση, σήμερα οι σύγχρονες ασφαλιστικές συσκευές παρέχουν στην πλειονότητα τους ικανοποιητικές τριβές τόσο για το φρενάρισμα στο ραπέλ όσο και για το σταμάτημα μιας πτώσης. Οχτάρι Κατασκευάζεται από αλουμίνιο και ζυγίζει περίπου 80-130gr. Έχει καθιερωθεί σαν η κατ' εξοχήν συσκευή ασφάλισης στην Ελλάδα. Είναι πολύ εύκολο στη χρήση και προσφέρει ιδανικές τριβές στο ραπέλ Όμως απαιτεί ιδιαίτερη εξοικείωση και πρακτική για τη σωστή ασφάλιση του επικεφαλής. Δεν ενδείκνυται για την ασφάλιση του δεύτερου και για την ασφάλιση σε τεχνική διπλού σχοινιού (μπερδεύει τα σχοινιά). Επίσης χρειάζεται ειδικούς χειρισμούς για να μην βιρινιάζει τα σχοινιά σε πολλαπλά ραπέλ καθώς κάθε 3m προσθέτει και μια επιπλέον στροφή στα σχοινιά. Ενδείκνυται για αρχάριους επειδή είναι αρκετά φθηνό, απλό, ομαλό και στρωτό στην χρήση, ελέγχεται εύκολα και αντέχει αρκετά, χωρίς μέρη που σπάνε ή κουνιούνται. Η αντοχή του φτάνει τα 30ΚΝ όταν όμως αρχίζει και τρώγεται αρκετά θα πρέπει να αντικατασταθεί. Tuber, κουβαδάκι & θήτα Χρησιμοποιούνται για ασφάλιση επικεφαλής με ένα ή δύο σχοινιά, ραπέλ, και ασφάλιση σε top-rope. Είναι ιδανικά για την ασφάλιση του επικεφαλής σε τεχνική διπλού σχοινιού, αφού μας επιτρέπουν να δίνουμε με άνεση πότε από το ένα και πότε από το άλλο σχοινί χωρίς να μπερδεύονται όπως συμβαίνει με το οχτάρι. Επίσης λειτουργούν πολύ καλά στο ραπέλ με διπλό ή και μονό σχοινί. Σύμφωνα με τους κατασκευαστές μπορεί να κρατήσουν πτώσεις έως και 20ΚΝ. Προσοχή! Δεν μπλοκάρουν αυτόματα πιθανή πτώση του επικεφαλής, παρά μόνο του/των δεύτερων. Σε περίπτωση ασφάλισης του επικεφαλής θα πρέπει να ασφαλίσουμε όπως και με το οχτάρι (το χέρι δεν αφήνει το σχοινί που δεν δουλεύει). Οι διάφορες πλακέτες τύπου Θ που κυκλοφορούν σε πολλές παραλλαγές χωρίζονται σε αυτές που έχουν έλασμα και σε αυτές που δεν έχουν. Το έλασμα προσφέρει μια πιο ομαλή δράση και εμποδίζει την πλακέτα να κολλήσει στο καραμπίνερ ασφαλείας. Αυτό διευκολύνει να κλειδώσει το ένα σχοινί και να δίνει το άλλο στα διπλά σχοινιά . Το έλασμα όμως συχνά μπερδεύεται με τα άλλα υλικά και είναι δύσχρηστο στην ασφάλιση του ενώ στην παραδοσιακή και στην τεχνητή αναρρίχηση δεν συνίσταται αφού λειτουργεί στατικά μεταφέροντας τάση στις ασφάλειες. Είναι επίσης κατάλληλο για μονά σχοινιά διαμέτρου 9mm-12mm. Πλακέτες Gi-Gi & New Alp Χρησιμοποιούνται για ταυτόχρονη ασφάλιση του/των δεύτερων και ραπέλ. Ιδανικά για την ταυτόχρονη ασφάλιση των δύο δεύτερων αφού έχουν το μεγάλο πλεονέκτημα να μπλοκάρουν αυτόματα την πτώση του/των δεύτερων είτε με μονό είτε με διπλό σχοινί. Το μειονέκτημά τους είναι ότι δεν μπορούμε να κατεβάσουμε τον δεύτερο κρεμασμένο. Σε περίπτωση που θέλετε να δώσετε σχοινί υπό τάση (μετά από πτώση του δεύτερου), γυρίζετε το καραμπίνερ που πατά τα σχοινιά πάνω-κάτω (σαν καστανιά). Έτσι δίνουμε πίσω σχοινί, σχεδόν πόντοπόντο. Σε κάθε μηχανισμό η ικανότητα φρεναρίσματος εξαρτάται και από την διάμετρο και την κατάσταση του σχοινιού. Όλοι οι μηχανισμοί έχουν πιο μαλακή χρήση όταν συνδυάζονται με HMS ασφαλείας, με την μεγάλη πλευρά προς τον μηχανισμό.

31

Reverso Πολυχρηστική, ελαφριά, συσκευή που χρησιμοποιείται για ταυτόχρονη ασφάλιση του/των δεύτερων, ραπέλ, ασφάλιση επικεφαλής με μονό ή διπλό σχοινί και ζουμάρισμα σε σταθερά σχοινιά. Κατάλληλο εργαλείο για διαδρομές πολλών σχοινιών, αλπινισμό και παγοαναρρίχηση σας απαλλάσσει από το να κουβαλάτε και tuber και πλακέτα Gi-Gi. Gri-Gri To Gri-Gri είναι μία συσκευή ασφάλισης είτε για τον επικεφαλής είτε για τον δεύτερο. Λειτουργεί σαν συσκευή ασφάλισης αποκλειστικά με μονό σχοινί 10-11mm. Επίσης μπορεί να λειτουργήσει και σαν καταβατήρας σε μονό σχοινί 912mm. Συμπεριφέρεται περίπου όπως οι ζώνες ασφαλείας των αυτοκινήτων. Όταν το σχοινί κυλά αργά από μέσα του, περνά ελεύθερα. Όταν η επιβάρυνση είναι απότομη, το σχοινί μπλοκάρει. Η σημαντικότερη διαφορά με τις υπόλοιπες συσκευές ασφάλισης του επικεφαλής είναι πως η ασφάλιση δεν εξαρτάται από το χέρι του ασφαλιστή. Η συσκευή αυτή μπλοκάρει αυτόματα όμως όπως και με όλες τις άλλες συσκευές πρέπει να είστε προσεκτικοί όταν ασφαλίζετε και να εξοικειωθείτε με τις ιδιομορφίες του. Ιδιαίτερη εμπειρία απαιτείται όταν πρέπει να δώσετε γρήγορα λάσκα στον επικεφαλής. Ποια είναι καλύτερη συσκευή; Οι πιο χρήσιμες αυτομπλοκαριζόμενες συσκευές είναι η πλακέτα Gi-Gi, όπως και το πολυχρηστικό Reverso. To μειονέκτημα τους όπως είπαμε είναι ότι δεν μπορούμε να κατεβάσουμε τον δεύτερο κρεμασμένο. To Gi-Gi πάντως ξεμπλοκάρει τα σχοινιά υπό τάση και δίνει πιο εύκολα σχοινί σε σύγκριση με τα υπόλοιπα. Επίσης μπορεί σε περίπτωση διάσωσης να ενωθεί με καραμπίνερ ασφαλείας με ένα ακόμα Gi-Gi δημιουργώντας «ειδικό φρένο» για κατάβαση φορείου (απαιτούνται ειδικοί χειρισμοί). Οι αρχάριοι καλό είναι πρώτα να εξοικειωθούν με την τεχνική της ασφάλισης με μισή ψαλιδιά που είναι και ο πιο απλός τρόπος για την ασφάλιση του δεύτερου. Για τα ραπέλ είναι καλύτερο το οχτάρι και για μεγαλύτερες διαδρομές το κουβαδάκι. Η συσκευή Gri-Gri δεν κάνει για αρχάριους και καλό είναι να χρησιμοποιείται όταν πλέον θα έχουμε αυξήσει την εμπειρία μας στις μανούβρες των σχοινιών. Τέλος σε διαδρομές πολλών σχοινιών καλό είναι να έχουμε μαζί μας δύο ασφαλιστικά εργαλεία (π.χ οχτάρι & reverso) για back up στην περίπτωση που μας πέσει κάποιο (ένα ίσον κανένα). Ζουμάρ Εξάρτημα που χρησιμοποιείται αντί του αυτοσφιγγόμενου κόμπου (κοτσίδα, προύζικ), για την ανάβαση ενός σταθερού μονού σχοινιού. Έχει ένα μηχανισμό με δοντάκια πάνω στο σχοινί, που το αφήνει να ανέβει μόνο προς τα πάνω, ενώ αντίθετα μπλοκάρει το σχοινί σε κίνηση προς τα κάτω. Το υλικό κατασκευής είναι ελαφρύ κράμα αλουμινίου όπως στα περισσότερα εξαρτήματα της αναρρίχησης. Υπάρχουν ζουμάρ με χειρολαβή ή χωρίς χειρολαβή για τη μέση. Πολύ πιο εύχρηστο από τους αυτοσφιγγόμενους κόμπους και ταχύτατο για περίπτωση διάσωσης. Μειονέκτημα ότι φθείρει ελαφρά το περίβλημα των σχοινιών και έχει υψηλή τιμή. Tibloc Μικρό και πανάλαφρο ζουμάρ χωρίς χειρολαβή. Λόγω του μικρού του βάρους μπορούμε να το έχουμε πάντα μαζί μας, καθότι είναι πολύ χρήσιμο σε μανούβρες, πολύσπαστα, διάσωση κλπ.

32

Κεφάλαιο 5o

ΣΧΟΙΝΙΑ

33

Το σχοινί αποτελούσε και αποτελεί το βασικό και πλέον συμβολικό στοιχείο του εξοπλισμού ενός αναρριχητή. Τα σχοινιά που χρησιμοποιούνται σήμερα στην αναρρίχηση, την ορειβασία και τον αλπινισμό είναι τα «δυναμικά» και είναι κατασκευασμένα από polyamide. Ένα συνθετικό, ελαφρύ και ανθεκτικό υλικό που με κατάλληλη υφαντουργική και θερμική| κατεργασία, παρέχει στο σχοινί τις απαραίτητες ιδιότητες τόσο για αδιαβροχότητα και αντοχή στις τριβές όσο και για ικανοποιητική απόσβεση-απορρόφηση της ενέργειας που παράγεται σε μια πτώση. Η τελευταία αυτή ιδιότητα που στην εργαστηριακή ορολογία ονομάζεται Impact Force, αποτελεί ίσως τον σημαντικότερο παράγοντα στην επιλογή και αγορά ενός αναρριχητικού σχοινιού. To Impact Force είναι η ασκούμενη δύναμη που αναπτύσσεται στο σχοινί κατά την διάρκεια μιας πτώσης και συνάμα ένα μέτρο της ικανότητας του σχοινιού να απορροφήσει την παραγόμενη ενέργεια. Η UIAA έχει θέσει κάποια αριθμητικά όρια που αφορούν τις τιμές του impact force και είναι 12κΝ για τα «μονά» και 8κΝ για τα «διπλά» σχοινιά, όπως θα δούμε παρακάτω. Ιστορικά στοιχεία Τα σχοινιά δεν χρησιμοποιούνταν συχνά μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα και ακόμη αργότερα πολλοί ορειβάτες τα θεωρούσαν ντροπή για την δραστηριότητα. Μέχρι τις αρχές του 20 ou αιώνα τα αναρριχητικά σχοινιά προέρχονταν από την ιστιοπλοΐα, "μονής πλέξης" μανίλα ή καννάβινα, συνήθως 12mm πάχους. Σκληρά και άκαμπτα, βαριά και δύσχρηστα δεν είχαν μεγάλη ελαστικότητα. Μετά τον 2° Παγκόσμιο Πόλεμο η μείωση των χειροποίητων ινών, οδήγησε την εταιρεία Du Pont να δημιουργήσει συνθετικές ίνες και να κυκλοφορήσει τα πρώτα σχοινιά από nylon. Η "μονή πλέξη" διατηρείται, όμως τα σχοινιά είναι ελαφρύτερα, πιο δυνατά και πιο εύχρηστα. Η εταιρεία Edelrid πρώτη υιοθέτησε το σύστημα της σύνθετης πλέξης στα σχοινιά της κατασκευάζοντας από συνθετικές ίνες το σχοινί «Kernmantle», στις αρχές της δεκαετίας του 1950 (kern: πυρήνας, mantle: περίβλημα). Κατασκευή Όλα τα αναρριχητικά σχοινιά κατασκευάζονται πλέον με τον ίδιο περίπου τρόπο: ένας πυρήνας από πολλές πλεξούδες περιβάλλεται από ένα σφικτά πλεγμένο περίβλημα. Και τα δυο είναι από ανεξάρτητες πλεξούδες στριμμένου συνθετικού νήματος. Ο πυρήνας είναι κατά κύριο λόγο το μέρος που αναλαμβάνει τα φορτία, το περίβλημα προστατεύει τον πυρήνα και είναι το μέρος που προσδίδει στο σχοινί ευχρηστία και διάρκεια στον χρόνο. Η αντοχή του και τα φυσικά χαρακτηριστικά του βασίζονται στο κατά πόσο συνεργάζονται καλά ο πυρήνας και το περίβλημα. Ένα σφικτά πλεγμένο περίβλημα, κάνει το σχοινί πιο σκληρό όμως κρατά έξω την σκόνη και το νερό, αντίθετα ένα πιο χαλαρό πλέξιμο στο περίβλημα κάνει το σχοινί πιο μαλακό. Γενικά τα σχοινιά χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τα δυναμικά και τα στατικά (μικρής ελαστικότητας). Τα δυναμικά απορροφούν τις τάσεις που δημιουργούνται σε μια πτώση και χρησιμοποιούνται ευρέως στην αναρρίχηση, ενώ τα στατικά ή μικρής ελαστικότητας, μόνο για ραπέλ, τυρολέζικες τραβέρσες, σπηλαιολογία και canyonig. Τα δυναμικά και τα στατικά σχοινιά κατασκευάζονται με την ίδια μέθοδο. Το δυναμικό στοιχείο (ελαστικότητα) που ξεχωρίζει τα μεν από τα δε, αφορά τον πυρήνα τον οποίο μαλακώνουν με ατμό. Η διαφορά τους είναι παρόμοια με αυτή ενός ελατηρίου και ενός συρματόσχοινου. Η καρτέλα της συσκευασίας ενός αναρριχητικού σχοινιού περιέχει όλες τις χρήσιμες πληροφορίες για τους αναρριχητές: όρια πτώσεων, impact force (δύναμη ανάσχεσης πτώσης), διάμετρος, ολίσθηση περιβλήματος, μήκος, επιμήκυνση, ευκαμψία (knotability), αδιαβροχότητα. Όμως, υπάρχουν χαρακτηριστικά που δεν αναγράφονται στη συσκευασία πολλών σχοινιών, όπως η ευκολία χειρισμού τους, πόσο εύκολα μπερδεύονται κλπ.

34

Διάμετρος Η UIAA έχει κατηγοριοποιήσει τα δυναμικά σχοινιά ως Μονά (1), Διπλά (1/2) και Δίδυμα (οο). Τα μονά ποικίλουν από 9.4mm-11mm. Τα διπλά που χρησιμοποιούνται δυο μαζί και περνιούνται το καθένα σε ξεχωριστή ασφάλεια είναι από 8.1mm-9mm, ενώ τα δίδυμα που χρησιμοποιούνται δυο μαζί και περνιούνται και τα δυο σε όλες τις ασφάλειες είναι μικρότερα των 8.5mm. Τα τελευταία δεν κυκλοφορούν πιο τόσο στην Ευρώπη, αφού τα διπλά έχουν γίνει αρκετά πια λεπτά και ελαφριά (μέχρι και 8.2mm !!). Η διάμετρος που δίνεται στην ετικέτα του προϊόντος δεν είναι στην αλήθεια η πραγματική. Η διάμετρος ενός σχοινιού φαίνεται όταν κρεμαστεί βάρος σε ένα μέτρο σχοινιού και είναι η καλύτερη μέθοδος για να συγκρίνει κανείς σχοινιά. Το πλεονέκτημα των σχοινιών μεγάλης διαμέτρου είναι ότι αντέχουν περισσότερο στον χρόνο, χειρίζονται με ευκολία, κάνουν το ραπέλ πιο άνετο και μπερδεύονται λιγότερο. Μικρότερης διαμέτρου σχοινιά κλιπάρονται πιο εύκολα, έχουν λιγότερες τριβές και κάνουν ευκολότερο το ραπέλ σε μεγάλες διαδρομές. Μονό Σχοινί Αυτό το σχοινί χρησιμοποιείται μονόκλωνο και είναι το κατάλληλο σχοινί για αθλητική αναρρίχηση. Ενδείκνυται για δύσκολες διαδρομές με σχετικά ευθεία ανάπτυξη και εύκολες διαδρομές μιας σχοινιάς όταν δεν επιστρέφουμε με ραπέλ. Διπλά σχοινιά Χρησιμοποιούμε 2 κλώνους στους οποίους δένεται ο επικεφαλής αλλά αντίθετα με τα δίδυμα σχοινιά, μπορούν να δεθούν στον κάθε κλώνο από ένας δεύτερος. Ο επικεφαλής συνδέει μόνο ένα κλώνο στις διαδοχικές ασφάλειες. Τα διπλά σχοινιά είναι κατάλληλα για ορειβασία και μεγάλες διαδρομές όπου απαιτείται επιστροφή με ραπέλ. Επίσης σε διαδρομές ανασφάλιστες, σε διαδρομές πάγου, επειδή με περασμένο στην ασφάλεια μόνο έναν κλώνο μειώνεται η δύναμη φόρτισης σε περίπτωση πτώσης. Επίσης μειώνεται η πιθανότητα λιθόπτωσης και αυξάνεται η προστασία στις τραβέρσες. Τέλος μειώνεται η τριβή με το βράχο και έτσι μειώνεται ο συντελεστής πτώσης όταν συνδέονται χωριστά στις διαδοχικές ασφάλειες. Δίδυμα σχοινιά Τα σχοινιά αυτά χρησιμοποιούνται πάντοτε με τους δύο κλώνους μαζί. Κάθε αναρριχητής δένεται και στους δύο κλώνους και αυτοί συνδέονται στις ασφάλειες πάντα μαζί. Το πλεονέκτημα έναντι του μονού σχοινιού είναι ότι επιτρέπουν ραπελ ίσου μήκους με το σχοινί. Είναι ελαφρύτερα από τα διπλά σχοινιά αλλά δεν επιτρέπεται η σύνδεση ενός μόνο κλώνου με τις ασφάλειες ή τον αναρριχητή. Πεζοπορικά σχοινιά Δεν αποτελούν απαραίτητα μια τέταρτη κατηγορία σχοινιών. Τα αποκαλούμενα πεζοπορικά σχοινιά πρέπει να έχουν τουλάχιστον προδιαγραφές όπως ένας κλώνος δίδυμων σχοινιών.

35

Μήκος Για περισσότερα από 100 χρόνια το μήκος των αναρριχητικών σχοινιών είχε παραμείνει στα 36.5m (120πόδια), από το 1960 πήγε στα 45m και τώρα είναι στα 50, ή 60 ή 70 ανάλογα με τη χρήση. Πολλά σχοινιά συρρικνώνονται με την συστροφή των πλεξούδων γι' αυτό οι κατασκευαστές αφήνουν συνήθως ένα, δυο μέτρα μακρύτερα, όμως μπορεί να είναι και κοντύτερα από το μήκος που αναγράφεται στη συσκευασία. Με την χρήση ένα σχοινί μπορεί να χάσει μέχρι και 5% του μήκους του. Καλό είναι να μαρκάρεται και η μέση του σχοινιού αλλά μόνο με την μελάνη που χρησιμοποιούν οι κατασκευαστές. Βάρος Μικρότερη διάμετρος σημαίνει λιγότερο βάρος, όμως αυτό δεν συμβαίνει πάντοτε. Κάνοντας τον πυρήνα πιο πυκνό (περισσότερες ίνες), μπορεί να μειώνεται ο όγκος του σχοινιού, αλλά όχι το βάρος. Το βάρος είναι σημαντικό σε μεγάλες διαδρομές και στον αλπινισμό. Στεγανότητα (Dry Coating). Ένα βρεγμένο σχοινί είναι πιο δύσκολο στην ασφάλιση και στα ραπέλ. Τρίβεται επίσης, πιο εύκολα, επιμηκύνεται πιο πολύ και μπορεί να παγώσει ευκολότερα. Είναι δύσκολο ακόμη στους κόμπους όταν παγώνει και πιο αδύνατο κατά 40% στους -40° C από ένα αδιάβροχο. Ένα σχοινί μπορεί να απορροφήσει 50% του βάρους του σε νερό και διακαής πόθος των κατασκευαστών είναι να κατασκευάσουν ένα σχοινί που να μην απορροφά καθόλου νερό. Για πολλά χρόνια χρησιμοποιούσαν παραφίνη για τη στεγανότητα του σχοινιού (βαξάρισμα), κάτι που όμως κατακρατούσε αρκετή σκόνη. Οι επικαλύψεις των ινών γίνονται πια με σιλικόνη ή τεφλόν. Η Beal τελευταία, άρχισε να επικαλύπτει κάθε ίνα με φθορίωση και να τις πολυμερίζει με θερμότητα. Δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο κριτήριο αξιολόγησης των μεθόδων στεγανοποίησης των σχοινιών. Κάποιες εταιρείες επεξεργάζονται κάθε ίνα ξεχωριστά και θεωρούν την μέθοδο αυτή ανώτερη, άλλες πάλι εμποτίζουν το σχοινί και λένε ότι κλείνουν οι πόροι και αντέχουν περισσότερο στο χρόνο. Παρολαυτά, κανένα σχοινί δεν είναι εντελώς στεγανό. Τα νέα στεγανοποιημένα σχοινιά είναι πιο γλιστερά, παράγουν λιγότερες τριβές στα καραμπίνερ και γι' αυτό αντέχουν περισσότερο στα γδαρσίματα. Οι κατασκευαστές υποστηρίζουν ότι οι επεξεργασίες τους αυξάνουν τον κύκλο ζωής μέχρι και 150%. Αυτό μπορεί να αληθεύει όταν το σχοινί είναι καινούργιο, η ασφάλιση όμως και τα ραπέλ απομακρύνουν την επικάλυψη γρήγορα. Οι επεξεργασία στεγανοποίησης επίσης, αυξάνει και το κόστος ενός σχοινιού μέχρι και 15%. Περιπλέκοντας ακόμη τα πράγματα, ένα ανεπεξέργαστο, αλλά σχοινί με σφικτή πλέξη και με πυκνή ύφανση στο περίβλημα μπορεί να είναι περισσότερο στεγανό από ένα επεξεργασμένο με όχι πυκνή ύφανση. Επίσης, η επικάλυψη μπορεί να βελτιωθεί παροδικά με το σπρέι της Ederlid ή πλένοντας το σχοινί με το Nikwax's TX10.

Ελαστικότητα Η UIAA έχει καθορίσει ένα όριο επιμήκυνσης με βάρος στα δυναμικά σχοινιά, το οποίο είναι 8% για τα μονά και 10% για τα διπλά. Αυτή η επιμήκυνση δεν είναι αυτή που δημιουργείται σε μια πτώση, αλλά αυτή που δημιουργείται αν κρεμάσουμε ένα βάρος 80kg στο σχοινί. Οι κατασκευαστές δεν δίνουν νούμερα για πτώσεις, αλλά από πειράματα που έχουν γίνει προέκυψε ότι σε μια πτώση 20m με συντελεστή 1 σε 11mm σχοινί υπήρξε επιμήκυνση 8m, δηλαδή 40%. Αυτό το νούμερο είναι μεγαλύτερο στα διπλά σχοινιά. Ολίσθηση Περιβλήματος (Sheath Slippage) Η μεγάλη ολίσθηση του περιβλήματος γύρω από τον πυρήνα φθείρει το σχοινί πιο γρήγορα, όμως μειώνει τις πιθανότητες να κοπεί πάνω σε μια αιχμηρή ακμή και το κάνει πιο μαλακό στην αφή. Κάποια δυναμικά σχοινιά έχουν μηδενική ολίσθηση, αυτά αντέχουν περισσότερο στον χρόνο.

36

Ευκαμψία (Knotability) Το τεστ εδώ είναι ότι σε έναν απλό κόμπο κρέμεται βάρος 10kg για ένα λεπτό, μετά μειώνεται στο 1kg και μετριέται το εσωτερικό του κόμπου. Η αναλογία της διαμέτρου του σχοινιού δια της διαμέτρου στο εσωτερικό του κόμπου μπαίνει στην ετικέτα του σχοινιού. Η νόρμα της UIAA είναι 1.10. Όσο πιο χαμηλή είναι η αναλογία τόσο πιο εύκαμπτο είναι το σχοινί και άρα πιο μαλακό. Τα πιο εύκαμπτα σχοινιά δένονται πιο εύκολα και επειδή η κάθε ίνα τείνει να λυγίζει παρά να σπάει, έχουν και λιγότερες τριβές. Τα λιγότερο εύκαμπτα σχοινιά αντέχουν περισσότερο, είναι πιο εύκολο να λυθεί ένας κόμπος και μπερδεύονται πιο δύσκολα. Επιλογή σχοινιού Κάθε σχοινί με έγκριση της UIAA κάνει καλά την δουλειά του, αλλά κάποια κάνουν καλύτερη δουλειά σε μερικά πράγματα από άλλα. Επιλέγουμε φωτεινά χρώματα. Έρχονται σε αντίθεση με τον βράχο και είναι ευδιάκριτα όχι μόνο στις φωτογραφίες αλλά και από κάποιον μακρινό παρατηρητή. Κάποιος που θα θελήσει να αγοράσει ένα σχοινί θα πρέπει να σκεφτεί τα εξής: ■ Ημερομηνία κατασκευής και διάθεσης. ■ Ένα 60m είναι καλύτερο για αθλητική αναρρίχηση. ■ Σχοινιά με υψηλό IF αντέχουν περισσότερο. ■ Είναι το βάρος του σημαντικός παράγοντας για τη χρήση που το προορίζουμε ? ■ Πολλοί κατασκευαστές φτιάχνουν σχοινιά με επιπλέον χοντρό περίβλημα για αναρριχητικούς τοίχους (Beal Wallmaster). ■ Τι είναι καλύτερο για την χρήση που το προορίζετε ? Ένα μονό ή δίπλο σχοινιά. ■ Το χαμηλό IF μειώνει την ασκούμενη δύναμη στις ασφάλειες. ■ Τα αδιάβροχα είναι πιο εύχρηστα στις υγρές συνθήκες, φθείρονται πιο αργά αλλά είναι πιο σκληρά στην αφή. ■ Η ολίσθηση περιβλήματος κάνει το σχοινί πιο γερό σε αιχμηρές ακμές και πιο μαλακό. ■ Λεπτά σχοινιά και χαμηλής IF τεντώνονται περισσότερο. ■ Για πολλά ραπέλ, ή τυρολέζικες ή ζουμάρισμα τα στατικά είναι καλύτερα. ■ Ένα εύκαμπτο στατικό είναι καλύτερο για συχνά δεσίματα κόμπων και ραπέλ. Διάρκεια ζωής σχοινιών Οι οδηγίες των κατασκευαστών για την ζωή ενός σχοινιού, υπήρξαν πάντοτε αμφίβολης αξιοπιστίας, ένα σχοινί μπορεί να αχρηστευτεί και από την πρώτη του χρήση. Οι οδηγίες αφορούν μάλλον, αναρριχητές του Σαββατοκύριακου που τα χρησιμοποιούν επικεφαλής. Δεν λένε τίποτα για τα αποτελέσματα μικρών επαναλαμβανόμενων πτώσεων, η για την επίδραση της ηλικίας σε πτώσεις πάνω σε ακμές. Δεν ξεχωρίζουν την χρήση για αθλητική, παραδοσιακή ή αλπική αναρρίχηση. Δεν εξετάζουν τη χρήση top-rope και το αποτέλεσμα που έχει αυτή σε ένα σχοινί σε πτώση του επικεφαλής. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι ένα σχοινί με χρήση στην αθλητική αναρρίχηση ή σε κανονική αναρρίχηση είναι αδύνατον να κοπεί σε κανονική πτώση, όμως η ικανότητα του να κρατήσει πτώση πάνω σε ακμή μειώνεται δραματικά με τον χρόνο. Επίσης, ένα σχοινί που χρησιμοποιείται περισσότερο για top rope είναι καλύτερα να μην χρησιμοποιείται για επικεφαλής αναρρίχηση, ιδιαίτερα αν υπάρχει πιθανότητα για πτώση πάνω σε ακμή, όπως επίσης και ένα σχοινί που έχει υποφέρει πολλές μικρές πτώσεις. Οι κατασκευαστές και η UIAA συμφωνούν ότι θα πρέπει να κρατείται αρχείο της χρήσης ενός σχοινιού, να ελέγχεται συχνά για τριψίματα και κοψίματα και καθώς γερνούν ή έχουν πτώσεις να μην εκτίθενται σε αναρριχήσεις με πιθανότητες πτώσης σε αιχμηρές ακμές. Να περιορίζονται για ραπέλ και top rope. Η προσεκτική χρήση ενός σχοινιού αυξάνει την ζωή του. Μετά από κάθε πτώση θα πρέπει να αφήνετε ένα σχοινί για 15 λεπτά σε διάλειμμα, ο αναρριχητής μπορεί να δεθεί από την άλλη άκρη του αν θέλει, κάτι τέτοιο αυξάνει τον αριθμό των πτώσεων που μπορεί να δεχτεί. Στατικά σχοινιά Η πλέξη τους είναι τέτοια που στον πυρήνα οι ίνες είναι από ελάχιστα έως καθόλου στριμμένες. Αυτό συνεπάγεται πως έχουν ελάχιστη ελαστικότητα, άρα δεν δύνανται να αποσβέσουν πτώση. Βρίσκουν εφαρμογή στη σπηλαιολογία, στην κατάβαση φαραγγιών, στο ζουμάρισμα, σε τεχνικές big wall τεχνητής αναρρίχησης και στη διάσωση με 2 τρόπους: 37

α) στο πολύσπαστο και β) για χρήση σε διασωστικό βαρούλκο. Διατίθενται σε 9mm 11.5mm. Τα στατικά που είναι υπό συνεχή τάση, είναι περισσότερο ευαίσθητα σε αιχμηρές ακμές, ενώ όσα έχουν μικρή ολίσθηση περιβλήματος είναι ιδιαίτερα δύσχρηστα. Πολλοί κατασκευαστές υποστηρίζουν ότι πριν από την χρήση θα πρέπει να βραχούν και να στεγνώσουν αργά για να πάρουν μικρή ολίσθηση, όμως αυτό τα συρρικνώνει μέχρι και 5%. Η Beal και η Edelrid έχουν κατασκευάσει ένα ειδικό σχοινί για φαράγγια με περίβλημα από πολυαμίδιο για περισσότερη αντοχή στις τριβές και στην θερμότητα, αλλά με πυρήνα από πολυπροπυλένιο για να είναι τόσο ελαφρύ που να επιπλέει στο νερό. Προστασία σχοινιών Τα περισσότερα σχοινιά δεν πεθαίνουν από γεράματα αλλά από κακή χρήση. Μην απλώνετε το σχοινί μας πάνω σε χώματα ή σκόνες και μην το πατάτε με τα πόδια. Προφυλάξτε το χρησιμοποιώντας της ειδική τσάντα μεταφοράς και απλώματος. Σκόνη, χώμα και άμμος πρέπει να σκουπίζονται ή να τινάζονται καλά ώστε να μην εισέρχονται στον πυρήνα του σχοινιού. Πλύσιμο με χλιαρό νερό και αγνό σαπούνι ή καλύτερα το υγρό της Beal που απομακρύνει και τα λάδια από τις ίνες. Στέγνωμα μακριά από ήλιο και θερμότητα. Όταν το νερό είναι σκληρό το σχοινί μπορεί να γίνει λίγο άκαμπτο από το κρυστάλλωμα του ασβεστίου. Το αλάτι επίσης, θα πρέπει να απομακρύνεται από τα σχοινιά. Τα βρεγμένα σχοινιά δεν θα πρέπει να μένουν στον σάκο αλλά να αφήνονται να στεγνώσουν σε θερμοκρασία δωματίου. Όταν ένα σχοινί, ακόμα και αμεταχείριστο, παραμένει αποθηκευμένο (σε άριστες συνθήκες) χάνει περίπου 2-3% από τις ιδιότητες του ετησίως, λόγω της φυσιολογικής γήρανσης του νάιλον. Τα σχοινιά θα πρέπει να ελέγχονται συχνά με ψηλάφηση σε όλο τους το μήκος, τα δάχτυλα πιέζουν ελαφρά και οποιοδήποτε μαλακό η σκληρό σημείο είναι σημάδι ζημιάς. Τα οξέα, η ηλιακή ακτινοβολία, οι διαλύτες, τα υγρά μπαταρίας, το αλκοόλ, το πετρέλαιο, το λάδι, η βενζίνη και άλλα παράγωγα υδρογονανθράκων, τα ούρα, ακόμη και το τσιμεντένιο πάτωμα, αποτελούν τους εχθρούς ενός σχοινιού. Στρίψιμο σχοινιού Το στρίψιμο (ή «βιρίνιασμα») του σχοινιού είναι ένα συχνό φαινόμενο ιδιαίτερα στα ραπέλ, μπορεί να περιοριστεί αν το πρώτο ξεδίπλωμα του σχοινιού γίνει ακριβώς αντίθετα από το δίπλωμα του κατασκευαστή. Όταν αγοράζετε ένα καινούργιο σχοινί ξετυλίξτε το με τα χέρια μερικές φορές για να «ισιώσει». Τα καινούργια σχοινιά βιρινιάζουν και μπερδεύονται εύκολα. Κορδονέτα Τα κορδονέτα έχουν πάχος 2mm-9mm και χρησιμοποιούνται για την δημιουργία αυτοσφιγγόμενων κόμπων, για την εξίσωση των ασφαλειών στα ρελέ, σαν ιμάντες για ενδιάμεσες ασφάλειες, για το δέσιμο των eccentrics και των friend, προεκτάσεις, κλπ. Δένοντας τις άκρες τους με ψαρόκομπο, προκατασκευάζουμε σχοινένιους δακτυλίους οι οποίοι είναι πολύ χρήσιμοι στη διαδικασία της αναρρίχησης. Το μέγεθος τους είναι τόσο ώστε να φοριούνται εύκολα στον ώμο και να φθάνουν αρκετά πιο πάνω από τον γοφό. Συνήθως κόβουμε το σχοινί σε μήκος 150cm-170cm, έτσι ο καθένας φτιάχνει δακτυλίους για το σώμα του. Το πάχος των σχοινένιων δακτυλίων είναι συνήθως 5,5mm - 7mm. Οι αντοχές των κορδονιών σχετίζονται άμεσα με το υλικό κατασκευής τους και την διάμετρο τους. Εκτός του naylon, τελευταία κυκλοφορούν στο εμπόριο και κορδόνια κατασκευασμένα από dyneema (πολυαιθυλένιο) και kevlar (ανθρακόνηματα) (βλ. κεφαλαίο Αντοχή Υλικών). Τα κορδόνια από dyneema είναι προτιμότερο να δένονται με τριπλό ψαρόκομπο επειδή το υλικό αυτό γλιστρά και λύνεται εύκολα. Ιμάντες Όπως και τα κορδονέτα, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του αναρριχητικού εξοπλισμού. Ένας ιμάντας μπορεί να είναι επίπεδος ή σωληνωτός. Οι σωληνωτοί είναι πιο μαλακοί και εύκαμπτοι, όμως οι επίπεδοι είναι 38

πιο σκληροί, αντέχουν περισσότερο και επιπλέον χώνονται πιο εύκολα σε λεπτές σχισμές και διαμπερή. Το μειονέκτημα τους είναι ότι μπορεί να λυθούν, ειδικά αν έχουν βαριά και σκληρή πλέξη, ενώ οι σωληνωτοί λύνονται δυσκολότερα. Οι ιμάντες ράβονται ή δένονται με ειδικό κόμπο (ιμαντόκομπο) για να σχηματίσουν ιμαντένιους δακτυλίους (αποκαλούνται και λανιέρες). Αυτοί που δένονται είναι πιο φθηνοί στην αγορά και μπορούμε να τους λύνουμε για πέρασμα σε στενά διαμπερή του βράχου ή στα ρελέ. Οι ραμμένοι ιμάντες είναι πιο εύχρηστοι, αντέχουν περισσότερο και δεν λύνονται. Ενδεικτικά, ένας ραμμένος ιμάντας αντέχει ασκούμενη δύναμη 22-25κΝ, ενώ ένας δεμένος με κόμπο το πολύ 12-14kΝ, χωρίς να μας εξασφαλίζει πάντα την επιτυχία ή αποτυχία του. Οι κύριοι παράμετροι που καθορίζουν την ποιότητα ενός ιμάντα για αναρριχητική χρήση είναι η αντοχή στην τριβή, η ευκαμψία, το βάρος τους ανά εκατοστό και η ποιότητα των νημάτων τους ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν με επάρκεια στις τάσεις που αναπτύσσονται σε μια πτώση. Υπάρχουν διάφοροι τύποι ιμάντων (για σετάκια, αποροφητήρες σοκ, daisy chain), τα συνηθισμένα μεγέθη (όταν πρόκειται για έτοιμο-ραμμένους ιμάντες) για τους δακτυλίους που χρησιμοποιούμε στα ρελέ και στις ενδιάμεσες ασφάλειες είναι 120cm για τον απλό και 240cm για τον διπλό. Η διάμετρος τους είναι 12mm και 26mm. Σε γενικές γραμμές οι ιμάντες που χρησιμοποιούμε στην αναρρίχηση, διακρίνονται τους εξής κυρίως κατηγορίες: ■ Γενικής χρήσης: Ετοιμοραμμένοι ή μη, χρησιμεύουν στην επιμήκυνση ασφαλειών, το πέρασμα σε διαμπερή, το αγκάλιασμα μυτικιών ή δένδρων, τη σύνδεση δύο ή περισσοτέρων ασφαλειών, τη δημιουργία ρελέ, αυτοσφιγγόμενων κόμπων κλπ. ■ Ιμάντες σύνδεσης καραμπίνερ. Ετοιμοραμμένοι ιμάντες με μήκη από 8 έως 25cm που χρησιμοποιούνται στα σετάκια. Πολύ βολικοί και ασφαλείς είναι εκείνοι που διαθέτουν ελαστικό δακτύλιο και σταθεροποιούνται πάνω στο καραμπίνερ στο οποίο περνά το σχοινί μας, όταν σκαρφαλώνουμε επικεφαλής. ■ Shock absorber: Ιμάντας απόσβεσης σοκ, με πολλαπλό ράψιμο, ο οποίος ξεκινά να ξηλώνεται και να επιμηκύνεται σταδιακά με το πρώτο σοκ, λειτουργώντας σαν αποσβεστήρας της ασκούμενης δύναμης κατά την πτώση. Χρησιμοποιείται σε διαδρομές με επισφαλής ασφάλειες και είναι ιδιαίτερα χρήσιμος στην αναρρίχηση πάγου. ■ Daizy chain: Πρόκειται για ένα βολικό μακρύ και μονοκόμματο ιμάντα με πολλά έτοιμοραμμένα θηλύκια που βοηθούν στην αυτασφάλιση και την προώθηση σε τεχνητά. Η στατική του αντοχή κυμαίνεται από 22 έως 25kΝ, ενώ στα επιμέρους θηλύκια από 2 έως 3kΝ. Οι ιμάντες από dyneema είναι ελαφρύτεροι, κόβονται δυσκολότερα, απορροφούν λιγότερη υγρασία και κυρίως έχουν πολύ μεγαλύτερη αντοχή με αποτέλεσμα να μπορούν να κατασκευάζονται σε πιο λεπτό σχήμα. Είναι όμως πιο γλιστεροί και λύνονται πιο εύκολα στους κόμπους γι' αυτό προτιμώνται οι ετοιμοραμμένοι. Δεν διατίθεται σε κουλούρες γιατί δεν κρατάνε καλά τους κόμπους, γι' αυτό δεν θα πρέπει να κόβονται τα ραψίματα και να ενώνονται ξανά οι άκρες με κόμπο. Επίσης δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται εκεί που υπάρχει πιθανότητα ανάπτυξης θερμότητας, για παράδειγμα στους αυτοσφιγγόμενος κόμπους, αφού έχουν χαμηλό σημείο τήξης (145C0) και καίγονται εύκολα. Προστασία ιμάντων Ισχύουν τα ίδια με τα σχοινιά, ωστόσο η ηλιακή ακτινοβολία τους επηρεάζει περισσότερο. Οι κατασκευαστές δίνουν συνήθως 5 χρόνια ζωής σε έναν ιμάντα, βέβαια η σκληρή χρήση μπορεί να μειώσει αυτή την περίοδο. Τέλος και τα κορδόνια μπορούν να κάνουν την δουλειά ενός ιμάντα, αλλά έχουν μικρότερες αντοχές και επιπλέον οι ιμάντες λόγω της επίπεδης φόρμας τους είναι πιο βολικοί.

39

Κεφάλαιο 6ο

ΑΝΑΡΡΙΧΗΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

40

Όταν δύο ή περισσότερα άτομα είναι δεμένα στο ίδιο σχοινί λέγονται σχοινοσυντροφιά. Όταν οι αναρριχητές δεθούν στο σχοινί ο ένας από αυτούς αρχίζει να σκαρφαλώνει. Αυτός λέγεται επικεφαλής και για την ασφαλέστερη ανάβαση του κάνει τα εξής: Καθώς ανεβαίνει τοποθετεί στο βράχο ασφάλειες που θα τον προστατέψουν από πιθανή πτώση. Για να αποφύγει την περίπτωση πρόσκρουσης στο έδαφος πρέπει να τοποθετήσει την πρώτη ασφάλεια σε ύψος περίπου 3m και πρακτικά 1 m πιο πάνω τη δεύτερη και 2m πιο πάνω την τρίτη. Οι επόμενες ασφάλειες θα πρέπει να τοποθετούνται το πολύ ανά 4m ώστε να αποφεύγεται το ενδεχόμενο πτώσης μεγάλου μήκους. Στα σημεία που η δυσκολία αυξάνει και η πιθανότητα πτώσης είναι μεγαλύτερη, οι ασφάλειες πρέπει να τοποθετούνται πιο πυκνά. Όταν το σχοινί τελειώσει ο πρώτος δένεται σταθερά στο βράχο (αυτασφαλίζεται) και από εκείνο το σημείο που λέγεται ρελέ αρχίζει να μαζεύει το σχοινί για να έρθει ο δεύτερος. Όταν ο δεύτερος φτάσει στο ρελέ η διαδικασία ξαναρχίζει με επικεφαλής ή ξανά τον ίδιο ή αυτόν που μόλις έφτασε (τον δεύτερο της πρώτης σχοινιάς). Παρακάτω παρουσιάζεται η διαδικασία της αναρρίχησης βήμα προς βήμα: 1. Πριν ακόμα φτάσουμε στη βάση της ορθοπλαγιά φοράμε όλοι το κράνος μας αφού συχνά πέφτουν πέτρες. 2. Ξεκινάμε με προθέρμανση κάνοντας διατακτικές ασκήσεις και μικρές τραβέρσες, προετοιμάζοντας έτσι το μυϊκό, το κυκλοφοριακό και το κεντρικό νευρικό μας σύστημα για την αναρρίχηση. Η προθέρμανση είναι απαραίτητη για την πρόληψη των τραυματισμών και την καλύτερη απόδοση του οργανισμού μας. 3. Απλώνουμε, ξεμπερδεύουμε και ελέγχουμε τα σχοινιά για πιθανές φθορές. 4. Ο επικεφαλής κρεμά πάνω στο μπωντριέ του με τάξη το υλικό, δένεται στο μπωντριέ του με κόμπο οχτάρι και ημίδεσμο ασφαλείας και φορά τα αναρριχητικά παπούτσια του. Αν σκαρφαλώνουμε με δύο σχοινιά 8,5 ή 9mm, κάνουμε ξεχωριστό κόμπο για κάθε σχοινί. 5. Ο δεύτερος αυτασφαλίζεται στο έδαφος ή στο ρελέ και περνάει κατάλληλα το/τα σχοινιά του πρώτου μέσα από την μεγάλη και πίσω από την μικρή τρύπα του οχταριού φέρνοντας το σε θέση ασφάλισης.

41

Κώδικας Επικοινωνίας Όταν σκαρφαλώνουμε σε σχοινοσυντροφιά είναι απαραίτητος ένας συγκεκριμένος κώδικας επικοινωνίας για την αποφυγή παρανοήσεων και πιο γρήγορους και ασφαλείς χειρισμούς. Σε γενικές γραμμές μιλάμε στο σχοινοσύντροφο μας δυνατά κοφτά και μονολεκτικά. Ποτέ δε λέμε π.χ. «Σε παρακαλώ, αν δε σου κάνει κόπο μπορείς να μου αφήσεις λίγο σχοινί;». Στον πίνακα 1 παρουσιάζονται τα συνθηματικά του κώδικα επικοινωνίας καθώς και η ερμηνείες τους: Σχοιν/φος Δεύτερος

Σύνθημα Ασφαλίζω

Πρώτος

Σκαρφαλώνω

Δεύτερος

Σκαρφάλωνε

Πρώτος

Ρελέ

Δεύτερος

Ασφάλεια τέλος

Πρώτος

Μπόσικα (παίρνω)

Δεύτερος

Εγώ είμαι

Πρώτος

Ασφαλίζω

Δεύτερος

Σκαρφαλώνω

Πρώτος

Σκαρφάλωνε

Τι σημαίνει 0 δεύτερος (ασφαλιστής) έχει αυτασφαλιστεί στο ρελέ και ασφαλίζει με το οχτάρι του τον επικεφαλής. Ο επικεφαλής (πρώτος) έχει ελέγξει τα υλικά και τους κόμπους και είναι έτοιμος να σκαρφαλώσει. Ο δεύτερος έχει διπλό-τσεκάρει τους κόμπους και δίνει το τελικό O.K. στον επικεφαλής για να ξεκινήσει. Η «ιερή» λέξη της αναρρίχησης. Ο επικεφαλής έχει ολοκληρώσει τη σχοινιά, έχει βρει ή κατασκευάσει νέο ρελέ και έχει αυτασφαλιστεί με ολόκληρη ψαλιδιά σε αυτό με το σχοινί του. Προσοχή! Μόνο μετά από αυτό το σύνθημα ο δεύτερος μπορεί να απασφαλίσει τον επικεφαλής βγάζοντας τον από το οχτάρι του. Ο δεύτερος έχει βγάλει τα σχοινιά του επικεφαλής από το οχτάρι του και σταματά να τον ασφαλίζει. Ο επικεφαλής παίρνει τα μπόσικα του σχοινιού του δεύτερου αφού όπως δηλώθηκε πριν το σχοινί (ή τα σχοινιά) είναι πλέον ελεύθερο. Δίνει τη δυνατότητα στον πρώτο να καταλάβει ότι το σχοινί είναι τεντωμένο και όχι μπλοκαρισμένο σε κάποιο δεντράκι ή προεξοχή του βράχου. Ο πρώτος είναι έτοιμος να ασφαλίσει τον δεύτερο με μισή ψαλιδιά από το νέο ρελέ που βρήκε ή έφτιαξε. Προσοχή! Μόνο μετά από αυτό το σύνθημα ο δεύτερος μπορεί να απασφαλιστεί (να βγει) από το αρχικό ρελέ. Ο δεύτερος έχει μαζέψει τα υλικά του αρχικού ρελέ και είναι έτοιμος να σκαρφαλώσει. Ο πρώτος έχει προβεί σε ένα τελευταίο έλεγχο του ρελέ και των κόμπων και επιβεβαιώνει στον δεύτερο ότι μπορεί να ξεκινήσει να σκαρφαλώνει.

Η δεύτερη σχοινιά 6. Όταν ο δεύτερος ολοκληρώσει τη σχοινιά και φτάσει στο ρελέ, αυτασφαλίζεται και αυτός με ολόκληρη ψαλιδιά σε ξεχωριστό καραμπίνερ πάνω στο ρελέ. 7. Τότε ο επικεφαλής (πρώτος) μπορεί να σταματήσει να τον ασφαλίζει. Στη συνέχεια αποφασίζουν ποιος θα φύγει επικεφαλής για την επόμενη σχοινιά. Αυτός κρεμά πάνω του με τάξη όλα υλικά, εκτός από αυτά που χρησιμοποιούνται στο ρελέ. 8. Αυτός που θα μείνει δεύτερος (στο ρελέ) βγάζει το οχτάρι του και ασφαλίζει από το μπωντριέ του τον επικεφαλής. Ο επικεφαλής τότε ξεκινά να σκαρφαλώνει. 9. Σαν πρώτη ασφάλεια χρησιμοποιεί το ίδιο το ρελέ περνώντας τα σχοινιά του μέσα από ένα καραμπίνερ ή ένα σετάκι στο πιο ψηλό σημείο του ρελέ, ώστε να αποφύγει συντελεστή πτώσης 2, σε περίπτωση πτώσης. 10. Όταν κάποιος χρειαστεί τη βοήθεια του σχοινιού φωνάζει «Σεκ» ώστε ο σχοινοσύντροφός του ανεξάρτητα αν είναι πρώτος ή δεύτερος να τεντώσει και να μπλοκάρει το σχοινί. 11. Όταν καθώς σκαρφαλώνεται δείτε ότι υπάρχουν μπόσικα στο σχοινί φωνάζετε στον ασφαλιστεί «Πάρε μπόσικα» ή απλά «Ρουφά». 42

12. Ο επικεφαλής όταν θέλει να μάθει πόσα μέτρα σχοινί του απομένουν ρωτά: «Πόσο σχοινί;» και ο δεύτερος απαντά μονολεκτικά «πέντε» ή «δέκα». Δεν φωνάζει «5-6μέτρα περίπου» κ.λπ. για να μην το μπερδέψουμε με το «Πέτρα» και νομίζουμε ότι πέφτουν πέτρες. 13. Όταν πέφτουν ή ρίχνουμε πέτρες φωνάζουμε δυνατά «Πέτρα» ή «Πέτρες». Ακούγοντας το κολλάμε σχεδόν ενστικτωδώς το σώμα μας στο βράχο και καλύπτουμε το κεφάλι μας (π.χ. με τα χέρια ή με το σακίδιο αν είναι δυνατόν). 14. Όταν χρειαζόμαστε λίγο επιπλέον σχοινί όπως για να περάσουμε μια ασφάλεια σε μια τραβέρσα κλπ. φωνάζουμε: «Άσε Λάσκα». 15. Όταν πέφτουμε, φωνάζουμε ήρεμα και δυνατά αλλά δίχως πανικόβλητες κραυγές «Πέφτω». 16. Όταν σκαρφαλώνοντας χρειαζόμαστε λίγο σχοινί (για να περάσουμε μια ασφάλεια κ.λπ.) φωνάζουμε: «Άσε σχοινί» ή «Άσε κόκκινο ή μπλε» ανάλογα με το σχοινί που χρειαζόμαστε. 17. Στο ραπέλ όταν κατέβουμε το μήκος τους σχοινιού μέχρι το από κάτω ρελέ, τότε κάνουμε τα εξής: α) αυτασφαλιζόμαστε με ιμάντα και καραμπίνερ ασφαλείας στο νέο ρελέ β) απελευθερώνουμε τα σχοινιά από τον καταβατήρα μας γ) λύνουμε το Γαλλικό αυτοσφιγγόμενο κόμπο (φρένο) και δ) φωνάζουμε: «Ραπέλ ελεύθερο» ώστε να κατέβει με τη σειρά του ο σχοινοσύντροφος που περιμένει επάνω.

43

Κεφάλαιο 7°

ΚΟΜΠΟΙ

44

Ο σπουδαιότερος κανόνας που πρέπει να γνωρίζετε για τους κόμπους είναι πως αν δέσετε κάποιον λανθασμένα διατρέχετε άμεσα μεγάλο κίνδυνο. Εξασκηθείτε στους κόμπους με ένα κομμάτι σχοινί στο σπίτι σας. Εξοικειωθείτε με τη χρήση τους σε όλες τις συνθήκες, μέχρι να σας γίνουν δεύτερη φύση. Προσπαθήστε να τους κάνετε με το δεξί και το αριστερό χέρι, ακόμα και με κλειστά μάτια ! Παρατηρήστε με προσοχή το σχήμα τους, για να καταλάβετε τον «μηχανισμό» του κόμπου ώστε να μπορείτε κάνοντας οπτικό έλεγχο να αναγνωρίζετε αν είναι σωστά δεμένος. Τέλος πριν ξεκινήσετε την αναρρίχηση πάντα διπλό-τσεκάρετε, τους κόμπους με τους οποίους είσαστε δεμένοι. Ελέγξτε ακόμα και τους κόμπους των σχοινοσυντρόφων σας. Οι κόμποι θα πρέπει να δένονται σταθερά άλλα όχι τελείως σφικτά, γιατί το σφίξιμο είναι κομμάτι της διαδικασίας απορρόφησης ενέργειας σε μια πτώση. Όμως καθώς ο κόμπος σφίγγει, συνάμα τραβάει ότι μπόσικο σχοινί μέσα του, οπότε αν οι άκρες του σχοινιού δεν έχουν επαρκές περιθώριο τότε ο κόμπος μπορεί να λυθεί. Τέλος, για να κρατήσουμε ένα κόμπο στο μέγιστο της αντοχής του, θα πρέπει να είναι φτιαγμένος με τάξη. Στον πίνακα (1) παρουσιάζονται συνοπτικά οι κόμποι που χρησιμοποιούνται περισσότερο στην αναρρίχηση καθώς επίσης και η κύρια χρήση τους. Οχτάρι Μαζί με την ψαλιδιά αποτελούν ίσως τους δύο πιο σημαντικούς κόμπους στην ορειβασία. Είναι ο κόμπος που χρησιμοποιούμε για να δεθούμε με την άκρη του σχοινιού στο μπωντριέ κατά τη διάρκεια της αναρρίχησης είτε είμαστε επικεφαλής είτε δεύτεροι. Μοιάζει πολύ με το σχήμα του αριθμού 8 από το οποίο πήρε το όνομα του και έχει πολύ καλό οπτικό έλεγχο. Μαζί με την ψαλιδιά αποτελούν τους δύο πιο γνωστούς και σημαντικούς κόμπους στη σύγχρονη ορειβατική εποχή. Επίσης, με το οχτάρι μπορούμε να δεθούμε γύρω από τη μέση κατά την διάρκεια

μιας ορειβατικής ανάβασης (χωρίς

μπωντριέ). Μοναδικό του μειονέκτημα, ότι μετά από μια γερή πτώση σφίγγει τόσο ώστε δύσκολα ξεσφίγγει. Ξεκινήστε τον κόμπο όπως φαίνεται στο σχήμα κάνοντας τον «καθαρό» και όμορφο. Ένας μπερδεμένος κόμπος δύσκολα ελέγχεται οπτικά. Σφίξτε τον κόμπο με το χέρι όσο περισότερο μπορείτε. Ένας χαλαρός κόμπος είναι πιο εύκλολο να λυθεί και να σας δημιουργείσει σοβαρά προβλήματα. Στο τέλος αφήστε ένα περιθώριο περίπου 15cm για να προσθέσετε έναν ημίδεσμο που σας προσφέρει έξτρα ασφάλεια (back up). Ημίδεσμος Βοηθητικός κόμπος που λειτουργεί σαν «εφεδρικό αλεξίπτωτο» σε περίπτωση που κάτι δεν πάει καλά με το οχτάρι μας, εμποδίζοντας την άκρη του οχταριού να γλιστρήσει μέσα από τον κόμπο και να λυθεί. Επίσης χρησιμεύει στην κατασκευή του ψαρόκομπου. Απλός κόμπος Ονομάζεται και «γαϊδουρόκομπος» (σχήμα δεξιά) και χρησιμοποιείται για την ένωση δύο σχοινιών ΙΔΙΑΣ διατομής στο ραπέλ. Έχει το πλεονέκτημα ότι δεν μπλοκάρει στις προεξοχές του βρόχινου ανάγλυφου κατά την ανάκληση. Προσοχή! Οι άκρες του πρέπει να έχουν περιθώριο τουλάχιστον 30cm. 45

Ψαλιδιά Η κύρια χρήση της ολόκληρης ψαλιδιάς είναι για να αυτασφαλιζόμαστε στο ρελέ. Προτιμάμε καραμπίνερ ασφαλείας τύπου D. Η ψαλιδιά είναι ο κατ' εξοχήν τρόπος αυτασφάλισης μας στο ρελέ, αφού γίνεται πολύ γρήγορα ακόμα και με το ένα χέρι, μας επιτρέπει να αυξομειώνουμε την απόσταση από το σημείο ρελέ, έχει καλό οπτικό έλεγχο και σφίγγει όσο δέχεται φορτίο. Η κατασκευή της ψαλιδιάς με τα δύο χέρια είναι απλή: Σχηματίζουμε δύο μικρούς κύκλους με την άκρη του σχοινιού, φέρνουμε τον δεύτερο πίσω από τον πρώτο και στη συνέχεια τους παίρναμε και τους δύο από το καραμπίνερ. Όμως είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε να κατασκευάζουμε την ψαλιδιά με άνεση και με το ένα χέρι, σε περίπτωση που θέλουμε να αντασφαλιστούμε αλλά έχουμε μόνο το ένα χέρι διαθέσιμο (πχ. όταν με το άλλο χρειάζεται να κρατηθούμε από το ρελέ). Παρακάτω περιγράφεται καρέ-καρέ ο τρόπος κατασκευής της ψαλιδιάς με το ένα χέρι:

1η κίνηση: Σωστό clip-in. To σχοινί πρέπει να περαστεί με τέτοιο τρόπο από το καραμπίνερ ασφαλείας, ώστε να «βγαίνει» μέσα από το καραμπίνερ και να καταλήγει στον αναρριχητή (δηλ. με κατεύθυνση από το βράχο ή το χιόνι προς τον αναρριχητή). 2η κίνηση: Πιάνουμε το πίσω σχοινί (που είναι πιο κοντά στο βράχο) από τη μεριά του σχοινιού που βρίσκεται το τμήμα του καραμπίνερ που δεν έχει πύλη. 3η κίνηση: Η λαβή που πιάνουμε την πίσω άκρη εξαρτάται από το πιο χέρι χρησιμοποιούμε. Διακρίνουμε δύο περιπτώσεις: Α) Ίδιο χέρι-ίδια πύλη: Όταν το χέρι που έχουμε διαθέσιμο για την κατασκευή του κόμπου είναι το ίδιο σε σχέση με τη φορά που βλέπει η πύλη του καραμπίνερ ασφαλείας από το οποίο έχουμε περάσει το σχοινί μας δηλαδή: π.χ. δεξί χέρι διαθέσιμο για την κατασκευή του κόμπου με την πύλη του καραμπίνερ ασφαλείας να βλέπει προς την ίδια κατεύθυνση (δηλ. δεξιά), τότε πιάνω το σχοινί ανάμεσα στο δείκτη και τον αντίχειρα με την παλάμη να βλέπει προς τα κάτω. Β) Αντίθετο χέρι ως προς την πύλη: τότε πιάνω πάλι το σχοινί ανάμεσα στο δείκτη και τον αντίχειρα αλλά αυτή τη φορά η παλάμη βλέπει προς τα πάνω. 4η κίνηση: Φέρνουμε το σχοινί, που κρατάμε ανάμεσα στον αντίχειρα και τον δείκτη (πίσω σχοινί), πάνω από το μπροστά σχοινί (που καταλήγει σε μας) και στρίβοντας τον καρπό, το περνάμε μέσα στο καραμπίνερ ασφαλείας με μια κίνηση. Μισή ψαλιδιά Απλός κόμπος που κυλάει αν δεν κρατήσουμε το σχοινί με το χέρι μας. Εάν κρατήσουμε με λίγη δύναμη την ελεύθερη άκρη, η τριβή που αναπτύσσεται είναι αρκετή για να συγκρατήσει μια πτώση ή να κοντρολάρει ένα ραπέλ. Η κύρια χρήση της μισής ψαλιδιάς είναι για να ασφαλίζει ο πρώτος τον δεύτερο από το ρελέ. Επίσης σε έκτακτες περιπτώσεις (π.χ. απώλεια καταβατήρα) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το ραπέλ (σχ. α) ή για να την ασφάλιση του επικεφαλής έχει όμως το σοβαρό μειονέκτημα ότι στρίβει (βιρινιάζει) τα 46

σχοινιά κάνοντας τα ιδιαίτερα δύσχρηστα. Στην περίπτωση του ραπέλ μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε καραμπίνερ ασφαλείας ή δύο απλά με αντικριστά τις πύλες. Για ασφάλιση όμως προτιμήστε ένα μεγάλο ασφαλείας αχλαδωτού σχήματος (HMS) Χρησιμοποιούμε πάντα καραμπίνερ ασφαλείας κατά προτίμηση αχλαδωτού σχήματος (HMS) μιας και θα χρειαστεί να δώσετε και να πάρετε σχοινί αρκετές φορές και θα χρειαστείτε χώρο για να μπορεί ο κόμπος να γυρίζει άνετα από τη μια ή την άλλη πλευρά, το οποίο τοποθετούμε πάνω στο ρελέ. Για την κατασκευή της μισής ψαλιδιάς επιλέγουμε ίδιο χέρι ως προς την πύλη, πιάνουμε το πίσω σχοινί από την πλευρά που είναι η βίδα του καραμπίνερ ασφαλείας με την παλάμη να βλέπει προς τα επάνω και το περνάμε από το καραμπίνερ στρίβοντας τον καρπό μας με μια κίνηση.

Αλουέτ Απλός κόμπος με πολλές εφαρμογές όπως για να περάσουμε ένα ιμάντα (π.χ. αυτασφάλεια) από τον κεντρικό κρίκο του μπωντριέ μας ή να ενώσουμε πολλούς ιμάντες μεταξύ τους για να φτιάξουμε έναν μεγαλύτερο. Επίσης χρησιμοποιείτε για να δέσουμε έναν ιμάντα στη βάση ενός καρφιού που προεξέχει ώστε να μην δημιουργηθεί μοχλός, ή για να τον περάσουμε σε διαμπερή του βράχου ή γύρω από δέντρα ως ενδιάμεση ασφάλεια κατά την διάρκεια μια αναρρίχησης (για σκίτσο βλ. κόμπο προύζικ παρακάτω). Ψαρόκομπος Είναι ο κόμπος που χρησιμοποιούμε για να ενώσουμε τις άκρες ενός κορδονιού για να σχηματίσουμε έναν σχοινένιο δακτύλιο (κορδονέτο). Επίσης χρησιμοποιείται για να ενώσουμε δύο σχοινιά ίδιας ή διαφορετικής διατομής. Αποφεύγουμε όμως να τον χρησιμοποιήσουμε στην ένωση δύο σχοινιών ραπέλ, γιατί είναι πολύ εύκολο να σφηνώσει ή να πιαστεί κάπου πάνω στο βράχο κατά την ανάκληση. Μειονέκτημα του ψαρόκομπου είναι ότι αν ασκηθεί μεγάλη τάση τότε σφίγγει πολύ. Στην περίπτωση αυτή τον χτυπάμε μερικές φορές δυνατά πάνω στο βράχο για να μαλακώσει λίγο ώστε να λυθεί ευκολότερα.

47

Ιμαντόκομπος Χρησιμοποιείται για να ενώσουμε τις άκρες ενός ιμάντα δημιουργώντας έναν ιμαντένιο δακτύλιο (λανιέρα) στο μήκος που θέλουμε όταν δεν διαθέτουμε ραμμένη. Λέγεται και κόμπος γραβάτα γιατί μοιάζει με το δέσιμο της γραβάτας. Θα πρέπει να έχει τουλάχιστον 34cm περιθώριο στις άκρες και να ελέγχεται σε τακτά χρονικά διαστήματα μην τυχόν και αυτά τα περιθώρια έχουν μειωθεί λόγω ολίσθησης του ιμάντα μέσα από τον κόμπο. Αν έχει σφίξει και δεν λύνει τον χτυπάμε όπως και τον ψαρόκομπο, μερικές φορές σε μια πέτρα ή στο έδαφος για να μαλακώσει.

Μουλαρόκομπος Προσφέρει την δυνατότητα ασφάλισης του σχοινιού ενώ βρίσκεται υπο τάση. Χρησιμοποιείται για το μπλοκάρισμα της μισής ψαλιδιάς, σε περίπτωση που θέλουμε να αφήσουμε τα χέρια μας από αυτήν για κάποιο λόγο όπως π.χ. για να μπλοκάρουμε την μισή ψαλιδιά. Επίσης πρέπει να γνωρίζουμε το σύστημα διασωστικών κόμπων που αποτελείται από: μισή ψαλιδιά + μουλαρόκομττο + γαϊδουρόκομπο και με το οποίο μπορούμε να φιξάρουμε ένα σχοινί έχοντας την δυνατότητα να το λύσουμε αργότερα ενώ βρίσκεται υπό τάση, πράγμα καθοριστικής σημασίας σε χειρισμούς διάσωσης.

Κόμπος καρδιάς Ανήκει στην κατηγορία των αυτομλοκαριζόμενων κόμπων. Μπορούμε να παίρνουμε τα μπόσικα από την μια μεριά του σχοινιού και να μπλοκάρει αυτόματα από την άλλη. Έτσι μας επιτρέπει την ταυτόχρονη ασφάλιση δύο σχοινιών, κάτι το οποίο μπορεί επίσης να γίνει με πλακέτα gi-gi ή reverso. Πολύ χρήσιμος κόμπος σε περιπτώσεις διάσωσης για την κατασκευή πολύσπαστου και την ανέλκυση βάρους. Μειονέκτημα του ότι δεν χαλαρώνει εύκολα υπό τάση. Αυτοσφιγγόμενοι κόμποι Πρόκειται για κόμπους τριβής που μπορούμε να τους μετακινούμε ελεύθερα όταν δεν δέχονται βάρος ενώ μπλοκάρουν αυτόματα μόλις δεχτούν φόρτιση. Οι αυτοσφιγγόμενοι κόμποι γίνονται με ένα κορδονέτο (συνήθως 5-6mm) γύρω από το σχοινί και είναι πολύ χρήσιμοι στην ορειβασία. Μπορούν να γλιστρούν κατά μήκος του σχοινιού όσο τους κρατάμε χαλαρούς με το ένα χέρι, μόλις όμως απελευθερωθούν μπλοκάρουν αυτόματα πάνω στο σχοινί. Χρησιμοποιούνται ως φρένο στην κατάβαση με ραπέλ, κατά την προώθηση πάνω σε σταθερό σχοινί (ζουμάρισμα) καθώς επίσης και σε περιπτώσεις διάσωσης. Ο πρόγονος των αυτοσφιγγόμενων κόμπων είναι ο Προύζικ (σχ.δ). Για το λόγο αυτό πολλές φορές τα κορδονέτα αποκαλούνται και «προυζικάκια»). Ο προύζικ σφίγγει μεν πολύ 48

καλά πάνω στο σχοινί, αλλά ταυτόχρονα ξεσφίγγει δύσκολα και γι' αυτό χρησιμοποιείται πλέον μόνο σε ειδικές περιπτώσεις (π.χ. διάσωση). Από τους υπόλοιπους αυτοσφιγγόμενους κόμπους περισσότερο χρησιμοποιείται ο Γαλλικός (σχ. β) (φρένο στα ραπέλ κλπ) επειδή είναι πιο εύχρηστος (είναι αμφίδρομος, σφίγγει & ξεσφίγγει πιο εύκολα κλπ) και κατά δεύτερο λόγο ο Μασάρ (σχ. α) με την Κοτσίδα (σχ. ε) οι οποίο δουλεύουν καλά και με ιμάντα (σε περίπτωση που χάσουμε το κορδονέτο). Τέλος ο αυτοσφιγγόμενος με καραμπίνερ ή Bachman (σχ. γ) βολεύει στο ζουμάρισμα σε σταθερά σχοινιά όμως θα πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν κάνουμε έλξεις από αυτόν (δεν τον τραβάμε όπως το κανονικό ζουμάρ), αλλά απλά τον προωθούμε προς τα πάνω και κρεμόμαστε σε αυτόν για ξεκούραση.

β)

γ)

ε)

α)

δ)

ΚΟΜΠΟΣ ΜΥΤΙΚΙΟΥ

Κατασκευή Bachman Κατασκευή Γαλλικού

49

Πεταλούδα Χρησιμοποιείται κυρίως στη διάσχιση παγετώνα ως ενδιάμεσος κόμπος μεταξύ των μελών μιας σχοινοσυντροφιάς, αυξάνοντας τις πιθανότητες ανάσχεσης ή μείωσης της ταχύτητας ενδεχόμενης πτώσης καθώς έχει την τάση να «κολλάει» στο χείλος των κρεβάς.

Μάζεμα Σχοινιού

50

ΚΟΜΠΟΣ

ΧΡΗΣΗ

1. Οχτάρι

Δέσιμο του αναρριχητή στο μπωντριέ ή γύρω από τη μέση

2. Ημίδεσμος

Κατασκευή ψαρόκομπου και back up στο οχτάρι

3. Ψαλιδιά

Αυτασφάλεια στο ρελέ

4. Μισή Ψαλιδιά

Ασφάλιση δεύτερου, κατέβασμα δεύτερου

5. Ιμαντόκομπος

Δέσιμο των άκρων ενός ιμάντα

6. Ψαρόκομπος

Δέσιμο των άκρων ενός κορδονέτου

7. Αλουέτ

Δέσιμο στον κεντρικό ιμάντα του μπωντριέ μας για αυτασφσφαλεια με ιμάντα (ραπέλ) και σε μυτίκια, δέντρα, διαμπερή κλπ ως ασφάλεια

8. Μυτικιού

Δέσιμο σε μυτίκια, δέντρα, κροκάλες κλπ

9. Απλός κόμπος

Δέσιμο των άκρων δύο σχοινιών ίδιας διατομής στο ραπέλ

10. Αντεστρ. οχτάρι

Δέσιμο των άκρων δυο σχοινιών διαφορετικής διατομής στο ραπέλ

11. Γαλλικός 12. Μασσάρ

Αυτοσφιγγόμενος αμφίδρομος, φρένο στο ραπέλ, προώθηση σε σταθερά σχοινιά Αυτοσφιγγόμενος μονόδρομος, προώθηση σε σταθερά σχοινιά, διάσωση

13. Προύζικ

Αυτοσφιγγόμενος αμφίδρομος, φιξάρισμα σχοινιών, διάσωση

14. Κοτσίδα

Αυτοσφιγγόμενος μονόδρομος, δουλεύει καλά και με ιμάντα

15. Μουλαρόκομπος

Μπλοκάρισμα της μισής ψαλιδιάς, διάσωση

16. Καρδιάς

Αυτόματο μπλοκάρισμα του σχοινιού κατά την μια φορά

17. Πεταλούδα

Ενδιάμεσοι κόμποι στο σχοινί κατά την διάσχιση παγετώνα

51

Κεφάλαιο 8°

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ

52

Καθώς η αναρρίχηση γίνεται όλο και πιο δημοφιλής παγκοσμίως, συμβαίνουν ολο και περισσότερα ατυχήματα που οφείλονται σε λάθος ασφάλιση. Προφανώς, πολλοί αναρριχητές, ακόμα και οι πιο έμπειροι, δεν μαθαίνουν σωστά για το πώς θα ασφαλίζουν με ασφάλεια. Επίσης η έλλειψη προσοχής μπορεί να οδηγήσει σε μικρά ή μεγάλα ατυχήματα. Το ζητούμενο δεν είναι απλά να μάθει ο αναρριχητής αυτές τις τεχνικές, αλλά να μπορέσει να τις μετουσιώσει σε δεξιότητες δηλαδή να μπορεί να τις χρησιμοποιεί την κατάλληλη στιγμή στο κατάλληλο μέρος. Η χρήση έγκυρων και ξεκάθαρων τεχνικών ασφάλισης κάνει την αναρρίχηση λιγότερο επικίνδυνη και περισσότερο διασκεδαστική. Ασφάλιση του επικεφαλής Για να βοηθήσει κάποιος τον επικεφαλής να συγκεντρωθεί στην αναρρίχηση θα πρέπει να εμπνέει εμπιστοσύνη όταν ασφαλίζει. Όταν ασφαλίζετε τον σύντροφό σας συνδέοντας τα ασφαλιστικά μέσα με το μπωντριέ σας, μειώνετε σημαντικά το φορτίο σε περίπτωση πτώσης καθώς η μάζα του ασφαλιστή απορροφά μέρος της κινητικής ενέργειας που παράγεται με την πτώση. Έτσι, συνδέετε ταυτόχρονα όλα τα στοιχεία της διαδικασίας ασφάλισης (ενδιάμεσες ασφάλειες, το σχοινί, τα καραμπίνερ κλπ). Ο τρόπος με τον οποίο περνάμε τα σχοινιά από το οχτάρι για να μην κινδυνεύουμε να μας πέσει, φαίνεται στο διπλανό σχήμα. Σε περίπτωση πτώσης του επικεφαλής, η δύναμη που δέχεται ο ασφαλιστής εξαρτάται από το πόσο πολύ τριβή έχει αναπτυχθεί ανάμεσα στις ασφάλειες που έχει τοποθετήσει κατά τη διάρκεια της αναρρίχησης. Η δύναμη αυτή ποικίλει, από το να μη καταλάβει τίποτα ο ασφαλιστής, μέχρι να τον τραβήξει ψηλά στον βράχο, αν είναι απρόσεκτος και ανασφάλιστος. Ο ασφαλιστής θα πρέπει να είναι αυτασφαλισμένος στο ρελέ με κόμπο ψαλιδιά με το σχοινί στο οποίο είναι δεμένος. Το ρελέ πρέπει να είναι απόλυτα σίγουρο και να αποτελείται από τουλάχιστον δύο ασφάλειες. Στην ανάγκη τοποθετούμε και τρίτη ασφάλεια και τις ενώνουμε έτσι ώστε η δύναμη να διανέμεται ομοιόμορφα (ισοσταθμισμένο ρελέ). Το σχοινί της αυτασφάλειας στο ρελέ πρέπει να είναι σχετικά τεντωμένο, ενώ τα σχοινιά της ασφάλειας και της αυτασφάλειας πρέπει να βρίσκονται περίπου στην ίδια διεύθυνση. Χρησιμοποιήστε κάποια αυτασφάλεια στο έδαφος και προσέξτε να μην βρίσκεστε μακριά από τον βράχο όταν ο επικεφαλής περάσει την πρώτη ασφάλεια. Το επιπλέον σχοινί που αφήνετε άθελα σας, μπορεί σε ενδεχόμενη πτώση να τον κάνει να σκάσει στο έδαφος. Σταθείτε κοντά στη βάση του τοίχου μέχρι που ο επικεφαλής να μην διατρέχει πια τον κίνδυνο να φτάσει στο έδαφος εάν πέσει. Παρακάτω παραθέτουμε ορισμένες συμβουλές για τον σωστό τρόπο ασφάλισης του επικεφαλής αλλά και γενικότερα: ■ Μην ανακατεύετε το σακίδιο σας ή καπνίζετε όταν ασφαλίζετε. Μείνετε συγκεντρωμένος στον επικεφαλής, προσπαθήστε να προκαταλάβετε τις κινήσεις του και τα «κλιπαρίσματα» του. ■ Πάρτε τέτοια θέση ώστε το σχοινί να κυλά ελεύθερα και να μη μπερδεύεται γύρω από τον επικεφαλής. ■ Δίνετε τη σωστή ποσότητα σχοινιού ώστε να μη τραβήξετε τον επικεφαλής κάτω και να μη σχηματίζονται πολλά μπόσικα στο σχοινί. ■ Προσπαθήστε να εμποδίζετε τα σχοινιά να μπερδευτούν καθώς ασφαλίζετε. ■ Σκεφτείτε την κατεύθυνση που θα σας τραβήξει το βάρος του επικεφαλής σε περίπτωση πτώσης. ■ Πάρτε θέση κοντά στο βράχο για να κρατήσετε τις ασφάλειες στην θέση τους και για να εξασφαλίσετε ότι μια πτώση δε θα σας τραβήξει βίαια πάνω στον βράχο. ■ Όταν μια διαδρομή πηγαίνει ευθεία σε κάθετη κλίση, καθίστε όρθιος στο ρελέ γιατί έτσι είναι πιο εύκολο να απορροφηθούν οι δυνάμεις που θα αναπτυχθούν από μια πτώση. ■ Αν ο επικεφαλής πέσει σε αρνητικό μην προσπαθήσετε να τραβήξετε σφικτά το σχοινί καθώς πέφτει, αυτό απλά αυξάνει τις πιθανότητες να χτυπήσει με δύναμη στο βράχο κάτω από το αρνητικό. 53

■ Καψίματα απο το σχοινί κατά την ασφάλιση είναι σπάνια, όμως τα γάντια είναι μια καλή ιδέα (ιδιαίτερα δε όταν κάνει ζέστη) μέχρι η δεξιότητα να μαθευτεί καλά. ■ Στα διάφορα «ιπτάμενα αντικείμενα» δείξτε ετοιμότητα, μόλις ακούσετε προειδοποίηση μην χάνετε χρόνο κοιτώντας από που 'θα σας έρθει' αλλά αμέσως κόλλησε στον τοίχο. Σπάνια πέφτουν ευθεία κάτω. Τεχνική μονού σχοινιού Η τεχνική αυτή είναι ιδανική για διαδρομές μεγάλης δυσκολίας (sport climbing). Χρησιμοποιούμε μονό σχοινί με διατομή συνήθως 9,5mm και πάνω (μονόκλωνο), μήκους 50-60m και περνάμε το σχοινί μας μέσα από όλες τις ασφάλειες. Προσπαθούμε η διαδρομή του σχοινιού να είναι σχετικά ευθεία ώστε να διέρχεται εύκολα μέσα από τα καραμπίνερ. Αυτό το επιτυγχάνουμε βάζοντας μεγάλα σετάκια ή ιμάντες στις ασφάλειες που βρίσκονται έξω από τη ευθεία ώστε να μην δημιουργούνται γωνίες (ζικ-ζακ) στο σχοινί. Πρόβλημα θα έχουμε στην περίπτωση που η επιστροφή από τη διαδρομή μας γίνεται με ραπέλ (συνήθως 35-40m). Στην περίπτωση αυτή πρέπει να κουβαλάμε ένα βοηθητικό σχοινί διατομής 7-8,5mm για το ραπέλ. Σχοινιά διαφορετικής διατομής στο ραπέλ τα ενώνουμε με αντεστραμένο οχτάρι όπου το ένα σχοινί έρχεται αντίθετα (κόντρα) στο άλλο. Τεχνική διπλού σχοινιού Είναι ο μέθοδος που χρησιμοποιούμε όταν σκαρφαλώνουμε σε διαδρομές παραδοσιακής αναρρίχησης (βλ. κεφάλαιο Παραδοσιακής Αναρρίχησης) Σε περίπτωση όμως που σκαρφαλώνουμε με διπλά σχοινιά σε διαδρομή με ακλόνητες ασφάλειες όπως τα βύσματα με πλακέτες, δεν είναι απαραίτητο να διαχωρίζουμε τα σχοινιά όπως συμβαίνει στην παραδοσιακή αναρρίχηση. Οι ασφάλειες έχουν τοποθετηθεί από τους ανοίξαντες τη διαδρομή σε ευθεία γραμμή, όμως εάν χρειάζεται, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μακρύτερους ιμάντες για να ευθυγραμμίσουμε τις ασφάλειες. Εφόσον οι ασφάλειες είναι σίγουρες και δεν υπάρχει περίπτωση να ξηλωθούν εξαιτίας της μεγαλύτερης Impact Force που θα αναπτυχθεί, είναι προτιμότερο να περνάμε και τα δύο σχοινιά μαζί. γιατί έτσι θα αντέξουν καλύτερα τις επαναλαμβανόμενες πτώσεις που χαρακτηρίζουν τις δύσκολες διαδρομές ασφαλισμένες με βύσματα και πλακέτες. Τεχνική δίδυμων σχοινιών Όπως με το μονό σχοινί περνάμε τα σχοινιά μας μέσα από όλες τις ασφάλειες. Κάθε αναρριχητής δένεται και στους δύο κλώνους και αυτοί συνδέονται στις ασφάλειες πάντα μαζί. Χρησιμοποιούμε όμως δύο σχοινιά διατομής 8-9mm (μήκους 50-60m το κάθε ένα). Η χρήση της τεχνικής αυτής έχει περιοριστεί αφού πλέον τα διπλά σχοινιά έχουν γίνει πολύ ελαφριά (ορισμένα είναι μόλις 8,2mm) και ανθεκτικά. Ασφαλίζοντας τον δεύτερο Ο πρώτος ασφαλίζει τον δεύτερο με μισή ψαλιδιά σε καραμπίνερ ασφαλείας που κρεμά στο ρελέ. Ο δεύτερος ποτέ δεν πρέπει να απασφαλιστεί από το ρελέ του και να αρχίσει να σκαρφαλώνει αν ο πρώτος δεν τον ειδοποιήσει ότι τον ασφαλίζει. Επίσης ο δεύτερος δεν σκαρφαλώνει περισσότερο από όσο σχοινί μαζεύει ο πρώτος (το σχοινί δεν πρέπει να έχει μπόσικα). Όταν ο δεύτερος δεν έχει τις δυνατότητες του πρώτου θα πρέπει ο πρώτος να φροντίζει ιδιαίτερα για το ασφαλέστερο σκαρφάλωμα του δεύτερου. Σε περίπτωση δύσκολου ανεβάσματος που το ακολουθεί τραβέρσα ο πρώτος πρέπει να τοποθετεί πάντα μια ασφάλεια στο τέλος του δύσκολου περάσματος. Όταν υπάρχει δύσκολη ή εκτεθειμένη τραβέρσα (πχ με αρνητικό από κάτω) καλό είναι βάζει περισσότερες ασφάλειες από όσες χρειάζονται.

54

Αναρρίχηση Tope Rope Είναι μια μέθοδος προπόνησης στην αναρρίχηση που χρησιμοποιείται στα πρώτα στάδια της εκπαίδευσης αλλά και αργότερα όταν θέλουμε να δουλέψουμε πάνω σε μια διαδρομή που είναι πιο πάνω από το τεχνικό μας επίπεδο. Προσοχή! Ποτέ δεν περνάμε δύο σχοινιά από το ίδιο σημείο ρελέ όταν σκαρφαλώνουμε top-rope επειδή τρίβονται μεταξύ τους με σοβαρό κίνδυνο να κοπούν. Ο τρόπος ασφάλισης στο top-rope φαίνεται στα παρακάτω σχήματα.

ΡΕΛΕ Ρελέ ονομάζουμε μια αγκύρωση που έχουμε κατασκευάσει πάνω στο βράχο τοποθετώντας και συνδέοντας κατάλληλα τουλάχιστον δύο σημεία ασφάλειας και η οποία είμαστε 100% σίγουροι ότι δεν υποχωρεί σε περίπτωση πτώσης. Η κατασκευή του ρελέ γίνεται πάντα με στόχο τη μέγιστη ασφάλεια αλλά και με πνεύμα οικονομίας στα υλικά ειδικά όταν πρόκειται για παραδοσιακή αναρρίχηση. Σε γενικές γραμμές όλη η λογική της αναρρίχησης με σχοινί και η ασφάλεια της, βασίζεται στην έννοια του ρελέ και την προστασία που παρέχει. Μετά την πρώτη σχοινιά, το κάθε ρελέ είναι η νέα βάση, το έσχατο σημείο ασφάλειας σε μεγάλη πτώση του επικεφαλής και το σημείο ανασύνταξης της σχοινοσυντροφιάς σε περίπτωση τραυματισμού ή υποχώρησης. Για το ρελέ χρειαζόμαστε τουλάχιστον δύο πολύ καλές ασφάλειες έτσι διατεταγμένες ώστε σε συνδυασμό να κρατούν προς όλες τις κατευθύνσεις. Ακόμα και όταν το ρελέ βασίζεται σε μόνιμα βύσματα, πρέπει να περιλαμβάνει δύο σημεία ασφάλισης συνδεδεμένα μεταξύ τους. Αν αυτή η σύνδεση δεν είναι μόνιμη (π.χ με αλυσίδα), τοποθετούμε ένα καραμπίνερ σε κάθε ασφάλεια και συνδέουμε τα δύο σημεία με έναν ιμάντα ή με κορδονέτο (μελετήστε την φυσική εξήγηση της πτώσης στη σελίδα 59). Η ιδανική γωνία μεταξύ των ασφαλειών είναι μηδέν μοίρες. Αυτό σημαίνει ότι εάν εφαρμόσουμε μια δύναμη π.χ 100kg στο ρελέ, τότε μοιράζεται από 50kg σε κάθε σημείο. Όσο η γωνία μεγαλώνει τόσο μεγαλύτερη δύναμη εφαρμόζεται σε κάθε ασφάλεια. Προσοχή! Αν η γωνία ξεπεράσει τις 90 μοίρες, τότε η δύναμη που εφαρμόζεται σε κάθε ασφάλεια είναι μεγαλύτερη από τη συνισταμένη που εφαρμόζεται στο ρελέ. Γι' αυτό άλλωστε τα μόνιμα ρελέ με δύο βύσματα τοποθετούνται συνήθως το ένα κάτω από το άλλο. Η αυτασφάλεια του ασφαλιστή θα πρέπει πάντοτε να είναι τεντωμένη με το ρελέ, ώστε να αποφύγει πιθανή απώλεια της ισορροπίας του όταν ασφαλίζει καθώς σε περίπτωση πτώσης του επικεφαλής μπορεί να ασκηθεί απότομη και βίαιη τάση στα σχοινιά

55

Κεφάλαιο 9°

Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΠΤΩΣΗΣ

56

Πριν από 30-40 χρόνια η πτώση για τον επικεφαλής απαγορεύονταν, όμως ο νέος εξοπλισμός που συνεχώς εξελίσσεται και βελτιώνεται έχει ελαχιστοποιήσει σε πολλές περιπτώσεις (πχ σε οργανωμένα αναρριχητικά πεδία και sport διαδρομές) τις αρνητικές συνέπειες μιας πτώσης. Παρόλα αυτά αν κάποιος δεν γνωρίζει πως να πέφτει είναι πολύ πιθανό να τραυματιστεί, ακόμα και σε διαδρομές με πολλές ασφάλειες. Το να μάθει κάποιος να πέφτει σωστά αυξάνει και παράλληλα και την αυτοπεποίθηση του. Πάντως, εάν συνεχίσετε να σκαρφαλώνετε, κάποια στιγμή θα πέσετε. Εάν δε πέσετε ποτέ, τότε ίσως δεν πιέζετε αρκετά τον εαυτό σας. Υπάρχουν δύο κατηγορίες πτώσεων: ■ αυτές που βλέπετε ότι έρχονται, έστω και μόνο για ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου και ■ αυτές που είναι απρόβλεπτες, όπως όταν σπάσει κάποιο πιάσιμο ή απλά πέσετε χωρίς φανερή αιτία. Το πρώτο είδος σου δίνει μια στιγμή για να προετοιμαστείς, ακόμα και να σπρώξεις τον τοίχο. Με τον τρόπο αυτό μπορείς να τοποθετήσεις τον εαυτό σου έτσι ώστε το κεφάλι να μείνει ψηλά, να κρατηθείς από το σχοινί και να προετοιμαστείς γενικά για το shock της πτώσης. Το δεύτερο είδος πτώσης δηλαδή το ξαφνικό είδος πτώσης είναι πιο επικίνδυνο, επειδή το σώμα ήδη πέφτει όταν ο εγκέφαλος λαμβάνει τα νέα. Και ακριβώς επειδή είναι ήδη παλιά νέα, δεν υπάρχει θέμα αντίδρασης. Για το λόγο αυτό δεν πρέπει ποτέ να βρίσκεστε σε τέτοια θέση, σε τέτοια κατάσταση, κατά την οποία μια ξαφνική πτώση θα προξενούσε πιθανόν τραυματισμούς. Ποτέ μην σκαρφαλώνετε με το σχοινί πίσω από τα πόδια. Σε περίπτωση πτώσης, είναι σχεδόν σίγουρο ότι εξαιτίας της φυσικής θα κινδυνεύσετε να χτυπήσετε το κεφάλι σας στον βράχο. Άμεσες ενέργειες Ο πρώτος πριν από κάθε δυσκολία πρέπει να ειδοποιεί τον δεύτερο να προσέχει ιδιαίτερα. Όταν αισθάνεται να γλιστρά ή ότι η πτώση από κούραση είναι αναπόφευκτη, ειδοποιεί τον δεύτερο με ισχυρή φωνή, όχι έντρομη, «πέφτω». Ο δεύτερος πρέπει αν είναι δυνατόν να βλέπει συνεχώς τον πρώτο στις δύσκολες προσπάθειες του, στα δε περάσματα που οι πιθανότητες πτώσης είναι μεγάλες ο δεύτερος να μπορεί αφήνοντας σχοινί να τον φέρει κοντά του. Ο επικεφαλής θα πρέπει να πέσει με έλεγχο, χωρίς να είναι σφικτός, με το πρόσωπο του στον βράχο και αποφεύγοντας τις τούμπες. Την ώρα που πέφτουμε, προσπαθούμε να κοντρολάρουμε την πτώση μας, ώστε να μειώσουμε όσο το δυνατόν τις πιθανότητες τραυματισμού. Τη στιγμή που γλιστράμε, πηδάμε προς τα πίσω με τα πόδια λυγισμένα και ανοιχτά για να απορροφήσουν το σοκ της πρόσκρουσης. Το σχοινί θα πρέπει να κυλά ελεύθερα και είναι σημαντικό να μην μπορεί να μπερδευτεί στα πόδια μας. Τα χέρια μας είναι ανοιχτά ή κρατούν (με το ένα χέρι) το σχοινί. Θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όταν πάμε να αρπάξουμε το σχοινί καθώς πέφτουμε, γιατί αυτό μπορεί να μας κάψει τα χέρια. Όμως από την στιγμή που νιώσουμε κάποια άνεση πέφτοντας, θα πρέπει να πιάσουμε το σχοινί μπροστά μας (στο ύψος του κόμπου-οχτάρι) για να σταθεροποιήσουμε το σώμα μας κατά τη πρόσκρουση. Για να αποφύγουμε την πτώση με το κεφάλι προς τα κάτω, θα πρέπει να αποφεύγουμε καθώς σκαρφαλώνουμε να έχουμε το σχοινί ανάμεσα στα πόδια μας ή ακόμα χειρότερα πίσω από το πόδι μας. Αν και είναι ωραίο θέαμα να βλέπει κανείς το σχοινί να περνά ανάμεσα στα πόδια του αναρριχητή, είναι δύσκολο να πιστέψει πόσο επικίνδυνο είναι αυτό κατά την πτώση. Συχνά καθώς πέφτουμε μπλέκεται το σχοινί στα πόδια μας και η πτώση γίνεται ανεξέλεγκτη. Επίσης όταν κινούμαστε προς τα αριστερά αφήνουμε το σχοινί δεξιά μας. Αντίστροφα όταν κινούμαστε προς τα δεξιά αφήνουμε το σχοινί αριστερά μας. Ποτέ δεν επιχειρούμε ένα δύσκολο για μας πέρασμα, αν δεν είμαστε σίγουροι ότι το σημείο ασφαλείας είναι σε θέση να κρατήσει πιθανή πτώση μας. Αν μας συμβεί πτώση σε πλάκα με θετική κλίση τότε γλιστράμε με τα πόδια σπρώχνοντας μακριά τον βράχο. Τέλος, σε καμία περίπτωση δεν προσπαθούμε να κρατηθούμε από καρφιά ή πλακέτες γιατί υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να κόψουμε τα δάχτυλα μας.

57

Έλεγχος φόβου Η ψυχολογική ετοιμότητα στην αναρρίχηση, σε αντίθεση με άλλα σπορ, χρειάζεται πολύ χρόνο και προσπάθεια για να φτάσει σε υψηλά επίπεδα. Παρόλα αυτά ο καθένας μας έχει κάποια όρια τα οποία μπορεί να επεκτείνει. Βάλτε ρεαλιστικούς στόχους. Η επιτυχία γεννά επιτυχία. Το να σέβεται ο αναρριχητής τους κινδύνους που περιλαμβάνει η δραστηριότητα, είναι κάτι το υγιές. Άλλωστε το πρόβλημα δεν είναι ο φόβος αλλά ο τρόπος που τον αντιμετωπίζουμε όταν έρχεται. Όμως δύσκολα θα να ανεβάσουμε το επίπεδο μας, αν κάθε φορά που σκαρφαλώνουμε το μυαλό μας είναι κολλημένο στην πτώση. Δεν έχει σημασία πόσο γυμνασμένος είναι κανείς ή πόσο καλά κινείται, αν ο φόβος και η ανησυχία φωλιάσει μέσα του, τότε έρχεται η υπερένταση και η νευρικότητα, καταστάσεις που θα επηρεάσουν αρνητικά την κίνηση του πάνω στο βράχο Συμβουλές Τόνωσης Ηθικού. ■ Προσπαθήστε να έχετε καλή διάθεση ■ Σκεφτείτε αισιόδοξα και αναμένετε πάντα την επιτυχία ■ Ξεγελάστε τον εαυτό σας και σκαρφαλώστε σαν τα πιασίματα να είναι μεγάλα ■ Κάποιες διαδρομές είναι ιδιαίτερα απαιτητικές. Σε αυτή την περίπτωση κάντε κάτι πιο εύκολο προτού μπείτε στη δυσκολότερη διαδρομή. ■ Γνωρίζετε καλά τον/τους συντρόφους σας ■ Σχεδιάστε και οργανώστε πριν επιχειρήσετε μια διαδρομή ■ Δοκίμασε τις κινήσεις ■ Αναζήτησε την κομψότητα και άνεση στις κινήσεις ■ Καλμάρετε-χαλαρώστε στα σημεία ξεκουράσεις εκπνέοντας αέρα. ■ Ακούστε την εσωτερική σας φωνή. ■ Δώστε έμφαση στη σωστή αναπνοή. Άγχος Υπάρχουν δυο μορφές άγχους: η θετική όπως για παράδειγμα η ένταση πριν μπει κάποιος σε μια διαδρομή και η αρνητική που καταστρέφει κάθε πιθανότητα επιτυχίας. Το άγχος είναι ένα σημαντικό κομμάτι της διέγερσης, όμως όταν γίνεται υπερβολικό επηρεάζει αρνητικά την απόδοση. Το μοντέλο της 'Κούπας της Καταστροφής' είναι μια θεωρία που περιγράφει πως το άγχος αν ξεπεράσει ένα όριο γίνεται αξεπέραστο, δηλαδή αν η απόδοση κάποιου επηρεαστεί από το άγχος, είναι αδύνατον να επανέλθει. Στο ψηλότερο σημείο της διέγερσης παγώνουμε σε μια κατάσταση όπου το μισό εγώ μας ζητάει να μείνει και να συνεχίσει και το άλλο μισό να κατέβει. Από τη στιγμή που έχουμε φτάσει σε αυτή τη ψυχολογική κορύφωση, είναι πάρα πολύ εύκολο να «σπάσουμε» στη επόμενη δυσκολία, πράγμα που συμβαίνει τις περισσότερες φορές. Δεν υπάρχει γιατρειά για το άγχος. Όμως υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να ελαχιστοποιήσουμε τις αρνητικές του επιδράσεις στην αναρρίχηση. Η αυτογνωσία, θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε την αίσθηση αυτής της ψυχολογικής κορύφωσης. Επίσης, ο τρόπος που θα μας μιλήσει ο σχοινοσύντροφος μας περιγράφοντας τη διαδρομή ή δίνοντας μας οδηγίες μπορεί να έχει καθησυχαστική επίδραση πάνω μας και να μας ηρεμήσει. Ηρεμία & χαλάρωση Η ηρεμία ή χαλάρωση είναι προσωρινά νοητικά διαλείμματα από την αναρρίχηση, που βοηθούν τον αναρριχητή να ανακτήσει την ενέργεια του (ψυχολογική, φυσική, πνευματική). Η συγκέντρωση είναι το να αποσύρει την προσοχή του από παράγοντες που είναι άσχετοι με την κίνηση του (εστίαση). Με πρακτική αυτές οι τεχνικές βελτιώνονται. Το πρόβλημα με την χαλάρωση είναι η υπέρ-χαλάρωση, οπού το μυαλό σταματάει. Υπάρχουν δυο επίπεδα χαλάρωσης, η ολοκληρωτική και η στιγμιαία τα οποία βασίζονται στο πόση ώρα ξοδεύει κανείς για να χαλαρώσει. Η ολοκληρωτική είναι καλύτερα να γίνεται μετά την αναρρίχηση, ενώ η στιγμιαία πριν το ζέσταμα ή το «διάβασμα» της διαδρομής. Όταν κάποιος βρίσκεται σε κατάσταση στρες, μια φυσική αντίδραση του σώματος είναι να επικεντρώνεται σε ότι θεωρείται βασικό για την επιβίωση. Αυτό μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες. Ο αναρριχητής μπορεί να αποκτήσει εμμονές με τα πιασίματα και τελικά να καταστρέψει την αναρρίχηση του, περιορίζει την εστίαση του στα πιασίματα που 58

έχει μπροστά του και χάνει άλλα κρίσιμα πιο μακριά, ή ψάχνει για υλικά αντί να κάνει κινήσεις. Αυτοπεποίθηση Δύσκολα φτιάχνεται, εύκολα καταστρέφεται. Διατηρήστε στο μυαλό σας τη σκέψη ότι η διαδρομή είναι πραγματοποιήσιμη. Δημιουργήστε θετικές εικόνες στο μυαλό σας και κάντε τη χορογραφία των κινήσεων. Φανταστείτε τον εαυτό σας να κάνει μια-μια τις κινήσεις άψογα με ακρίβεια, όπως θέλετε να τις κάνετε και στο βράχο. Μην σκέφτεστε αποθαρρυντικές εικόνες όπως πχ να πέφτετε πάνω στο δύσκολο πέρασμα. Αυτές οι σκέψεις το μόνο που θα καταφέρουν είναι να χαλάσουν την προσπάθεια σας. Κατεβάστε τους σφυγμούς σας, ηρεμήστε αναπνέοντας σιγά-σιγά βαθιά και με τακτικό ρυθμό. Πνευματική αφοσίωση Μετά την προετοιμασία έρχεται η ώρα της δράσης. Υποσχεθείτε ότι θα παραμείνετε αφοσιωμένοι στο σκαρφάλωμα ότι και αν σας συμβεί. Πείστε τον εαυτό σας ότι θα συνεχίσετε να σκαρφαλώνετε αντί να ενδώσετε στην πτώση. Ποτέ μην αποφασίσετε να πέσετε. Αντιθέτως αφήστε τη επόμενη σας κίνηση να αποφασίσει. Με αρκετή εξάσκηση, το να θέτετε ένα στόχο και να τον πραγματοποιείτε θα κρατήσει την προσοχή σας στο σκαρφάλωμα. ΦΥΣΙΚΗ ΕΞΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΤΩΣΗΣ Είναι γνωστό ότι η δύναμη που μας έλκει προς το κέντρο της γης είναι η δύναμη της βαρύτητας. Είναι επίσης γνωστό ότι: δύναμη = μάζα επί επιτάχυνση (F = m·α). Η επιτάχυνση είναι η ένταση του βαρυτικού πεδίου και εξαρτάται από την απόσταση που βρισκόμαστε κάθε φορά από το κέντρο της γης. Η ένταση της βαρύτητας στην επιφάνεια της θάλασσας ισούται με 9,803 m/sec2 ενώ 9.000m ψηλότερα ισούται με 9,775 m/sec2, μια διαφορά που είναι αμελητέα σε σύγκριση με την τεράστια διαφορά ύψους. Έτσι σε όποιο ύψος κι αν βρισκόμαστε μπορούμε να θεωρήσουμε την επιτάχυνση σταθερή και ίση με g=9,8 m/sec2, κι εφόσον η μάζα μας είναι πάντα σταθερή η δύναμη που μας έλκει η γη είναι κι αυτή πάντα σταθερή. Οπότε η δύναμη (σοκ) που θα δεχθεί το ρελέ δεν εξαρτάται από την μεταβολή της επιτάχυνσης αφού αυτή είναι σταθερή αλλά από την ορμή. Η ορμή (ρ) είναι το γινόμενο της μάζας με την ταχύτητα (p=m·v) και η δύναμη που δέχεται το ρελέ ισούται με την ολοκλήρωση της ορμής που έχει αποκτήσει το σώμα δια τον χρόνο που χρειάζεται η κινούμενη μάζα να σταματήσει τελείως

Η ορμή που θα αποκτήσει

το σώμα εξαρτάται από το πόσο θα αυξηθεί η ταχύτητά του δηλαδή από το για πόσο χρόνο θα επιταχύνεται και αυτός ο χρόνος εξαρτάται αττό την απόσταση που θα διανύσει το σώμα

Η σχέση που συνδέει την ορμή που θα αποκτήσει το σώμα με το πόση

Η δύναμη που θα δεχτεί τώρα το ρελέ από κάποιο απόσταση διένυσε είναι η σώμα που έχει αποκτήσει μια συγκεκριμένη ορμή είναι γενικώς αντιστρόφως ανάλογη με την ελαστικότητα του σχοινιού του ρελέ. Γενικά και με απλά λόγια: το σοκ που θα δεχτεί το ρελέ εξαρτάται από το πόση ορμή θα έχουμε αποκτήσει ενώ η ορμή εξαρτάται από το για πόσο χρόνο θα επιταχυνθούμε. Επίσης αν το σχοινί του ρελέ είναι αρκετά ελαστικό το σοκ ελαττώνεται. Για να μειώσουμε το σοκ κάνουμε κόμπους στη συνδεσμολογία του ρελέ, ώστε το βάρος του αναρριχητή που πέφτει να επιταχύνεται για λιγότερο χρόνο και έτσι να αποκτήσει λιγότερη ορμή, όπως φαίνεται στα παρακάτω σχήματα:

59

Κεφάλαιο 10o

ΡΑΠΕΛ

60

Ραπέλ σημαίνει στα Γαλλικά «ανάκληση». Η κατάβαση με αυτή την τεχνική μπορεί να είναι ασφαλής, ξεκούραστη, γρήγορη και άνετη. Όμως παρόλα αυτά δεν είναι λίγα τα ατυχήματα που συμβαίνουν κατά την κάθοδο. Η ευφορία, η κούραση, το κρύο, η καταιγίδα και η νύχτα που πλησιάζουν, όλα αυτά δημιουργούν τις συνθήκες για μια βιαστική και απρόσεκτη κάθοδο. Ο πρώτος κανόνας λοιπόν για το ραπέλ, είτε σκαρφαλώνετε σε χαμηλά βράχια είτε σε ψηλό βουνό, είναι να μην βιάζεστε. Για την κατασκευή του ραπέλ ισχύουν τα ίδια με το ρελέ: στέρεες, ανεξάρτητες και ισοσταθμισμένες ασφάλειες. Βεβαιωθείτε ότι το σχοινί είναι έτσι τοποθετημένο ώστε να μπορείτε να το τραβήξετε εύκολα. Ελέγξτε τις ασφάλειες, το μπωντριέ σας, εάν το σχοινί φτάνει πράγματι στο έδαφος και εάν οι άκρες είναι δεμένες. Επίσης κάτω από τον καταβατήρα, τοποθετείστε έναν Γαλλικό αυτοσφιγγόμενο κόμπο για φρένο. Κατεβαίνετε αργά, χωρίς πηδήματα στον βράχο, σαν να περπατάτε προς τα κάτω. Να θυμάστε ότι κατά το ραπέλ βρίσκεστε στο έλεος του εξοπλισμού σας. Μην τον φορτίζετε άδικα. Ένωση σχοινιών. Η πιο συνηθισμένη μέθοδος είναι η ένωση με ένα απλό κόμπο ή με οχτάρι. Και στις δυο περιπτώσεις αφήνουμε άκρες περίπου 45cm. Μην κάνετε δεύτερο κόμπο μπορεί να πιαστεί το σχοινί στην ενδιάμεση σχοινιά. Σε ραπελόκρικους τύπου Μετεώρων ο κόμπος μπαίνει στην εσωτερική προς τον βράχο μεριά για πιο εύκολη ανάκληση. Γλιστρώντας στο σχοινί. Η ιδανική θέση του σώματος κατά το ραπέλ, είναι σε γωνία 55° με τον βράχο με τα πόδια ανοιχτά, τα γόνατα λυγισμένα και τις πατούσες ολόκληρες στον τοίχο, για να εμποδίσουν επικίνδυνα γλιστρήματα στον βράχο, για τα γόνατα και το πρόσωπο. Η κίνηση είναι αργή και σταθερή με βήματα προς τα πίσω και όχι με πηδηματάκια τύπου 'Ράμπο'. Σε χείλος στέγης λυγίζουμε τα γόνατα και σπρώχνουμε προς τα έξω, αφήνοντας παράλληλα τόσο σχοινί όσο χρειάζεται για να ξεπεράσουμε το εμπόδιο, ή καθόμαστε στα πλάγια και αφήνουμε το σώμα μας να γλιστρήσει σιγά-σιγά κάτω από το χείλος. Στην αρχή ενός ραπέλ οι τριβές είναι πολύ περισσότερες από ότι προς το τέλος, λόγω του βάρους του σχοινιού. Ασφαλίζοντας την κατάβαση. Ο πιο συνηθισμένος είναι να προσθέσουμε ένα κορδόνι με αυτοσφιγκόμενο κόμπο στο σύστημα, κάτω από τον καταβατήρα. Ο ιδανικότερος κόμπος σε αυτή τη περίπτωση είναι ο «Γαλλικός» με ψαλιδιά σε καραμπίνερ ασφαλείας, που το περνάμε στην κεντρική θηλιά του μπωντριέ κάτω από τον ιμάντα της προέκτασης του καταβατήρα μας. Το πάνω χέρι κρατά τον κόμπο χαλαρό χαμηλά και το κάτω χέρι ελέγχει την ροή του σχοινιού. Τίθεται συχνά το ερώτημα γιατί ο αυτοσφιγκόμενος κόμπος να μην μπαίνει πάνω από τον καταβατήρα. Ο λόγος βασικά είναι ότι σε αυτή τη περίπτωση το φορτίο πάει στον κόμπο και όχι στον καταβατήρα και αν σφίξει είναι δύσκολο να απελευθερωθεί για να συνεχιστεί η κατάβαση. Προτείνεται πάντως σε περιπτώσεις που θέλουμε να ξεπεράσουμε έναν κόμπο πάνω στο σχοινί κατά την κατάβαση και όταν χρησιμοποιούμε μισή ψαλιδιά για καταβατήρα. Ξεμπλοκάροντας τα σχοινιά κατά την ανάκληση. Όταν το σχοινί μπλοκάρει στην ανάκληση, το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να ελέγξουμε αν τραβάμε το σωστό σχοινί. Αν το πρόβλημα δεν είναι αυτό δοκιμάζουμε σε διαφορετική γωνία. Αν και πάλι δεν έρχεται, τότε μαζί με τους μαθητές βάζουμε μεγαλύτερο βάρος. Αν και αυτό δεν δουλεύει, τότε τραβάμε δυνατά και αφήνουμε το ένα που δεν χρειάζεται να τραβήξουμε, η ταλάντωση του μπορεί να απελευθερώσει το άλλο. Αν τίποτα από αυτά δεν βοηθάει, τότε θα πρέπει να ανέβουμε να το ελευθερώσουμε. Σε αυτή τη περίπτωση αν οι δυο άκρες είναι κάτω ανεβαίνουμε με προύζικ, αν όχι τότε σκαρφαλώνουμε χρησιμοποιώντας τις ασφάλειες (προσθέτουμε και άλλες αν χρειαστεί) και ασφαλιζόμαστε επιπλέον και στο σχοινί με προύζικ. Όταν περνάμε την μια άκρη του σχοινιού για να το μαζέψουμε και η άλλη πέφτοντας μπλεχτεί κάπου κάνουμε τα εξής:

61

■ Τινάζουμε το σχοινί με τεχνικές κινήσεις προσπαθώντας να το ξεμπλέξουμε, αν αποτύχουμε. ■ Τραβάμε με δύναμη προσέχοντας πάντα επάνω μην μας πέσει τίποτα στο κεφάλι, στην ανάγκη τραβάει όλη η σχοινοσυντροφιά με παλμό σε συντονισμό με τις επιμήκεις ταλαντώσεις του ελαστικού σχοινιού. Αν και πάλι αποτύχουμε, κάποιος ανεβαίνει να το ξεμπλέξει. Ανεβαίνει ή από το βράχο ή από το σχοινί (όπως είναι βολικότερα) στο δε ανέβασμά του, χρησιμοποιεί σημεία ασφάλειες, όπως όταν σκαρφαλώνει επικεφαλής. Ο δεύτερος τον ασφαλίζει με το μέρος του σχοινιού που είναι κάτω και το οποίο συνήθως είναι περισσότερο από το μισό. Αφού ξεμπλέξει το σχοινί κατεβαίνει ή με ραπέλ ή με τη βοήθεια των άλλων σαν κουβάς. Αν το μπλέξιμο είναι στο τελευταίο ραπέλ, απομακρυνόμαστε όσο είναι δυνατόν από το βράχο και τραβάμε ή τινάζουμε. Αν θέλουμε να πετάξουμε τα σχοινιά και επικρατεί πολύ δυνατός άνεμος, πιάνουμε μαζί και τις δύο άκρες των σχοινιών και το τοποθετούμε μέτρο-μέτρο μέσα σε ένα σακίδιο. Στη συνέχεια κρεμάμε το σακίδιο μπροστά στο μπωντριέ μας και αρχίζουμε να κατεβαίνουμε. Το σχοινί βγαίνει ομαλά από μέσα. Τέλος δεν αρχίζουμε ποτέ το ραπέλ αν δεν μας ειδοποιήσει αυτός που κατεβαίνει πρώτος ότι έφτασε και ελευθέρωσε το σχοινί από πάνω του («ραπέλ ελεύθερο»). Παρακάτω παρουσιάζεται η διαδικασία του ραπέλ βήμα προς βήμα υπογραμμίζοντας τα κυριότερα σημεία που πρέπει να θυμόμαστε: Αυτασφάλεια, Προέκταση, & Φρένο. 1. 1°στάδιο, Αυτασφάλεια: Περνάμε έναν ιμάντα με αλουέτ στον κεντρικό ιμάντα του μπωντριέ μας, και στη συνέχεια αυτασφαλιζόμαστε στο ρελέ με καραμπίνερ ασφαλείας (λέγεται και 1° στάδιο). 2. Περνάμε το ένα από τα δύο σχοινιά μέσα από τον κρίκο του ρελέ. Ενώνουμε τα δύο σχοινιά με απλό γαϊδουρόκομπο αφήνοντας 30cm στις άκρες. 3. Κάνουμε μια ψαλιδιά στο ένα από τα δύο σχοινιά και το ασφαλίζουμε με σετάκι από το ρελέ ή από το μπωντριέ μας. 4. Τυλίγουμε τα δύο μέρη του σχοινιού χωριστά, σε μουστάκια ξεστρίβοντας τα συγχρόνως για να μην κάνουν οχτάρια. Αρχίζουμε το τύλιγμα από την άκρη και προχωρούμε προς της μέση. 5. Πιάνουμε τις κουλούρες, και αφήνουμε περίπου τις μισές κοντά στα πόδια μας στο ρελέ. 6. Πετάμε τις κουλούρες κόντρα στον άνεμο «σπάζοντας» τον καρπό του χεριού μας, οριζόντιες προς τα κάτω και μακριά για να μην μπερδευτεί το σχοινί την ώρα που πέφτει (πετάμε ξεχωριστά τα δύο σχοινιά) 7. Οι αρχικές κουλούρες με το βάρος τους τραβούν και το υπόλοιπο σχοινί. 8. 2°στάδιο. Προέκταση: Κάνουμε μια προέκταση στον κεντρικό ιμάντα του μπωντριέ μας με έναν ιμάντα διπλό ή δύο σετάκια αντεστραμμένα ή ένα σετάκι με δύο καραμπίνερ ασφαλείας, 9. Πρώτος κατεβαίνει ο πιο έμπειρος της σχοινοσυντροφιάς, ώστε να ξεμπλέξει τα σχοινιά αν είναι κάπου πιασμένα και να βρει το επόμενο σημείο ραπέλ. 10. Περνάμε το σχοινί στο οχτάρι με την κατάλληλη μέθοδο, ώστε να μην υπάρχει περίπτωση να μας πέσει. Το οχτάρι βρίσκεται τώρα στο ύψος του στήθους μας. 11. Κλείνουμε τη βίδα του καραμπίνερ ασφαλείας του οχταριού μας. 12. 3°στάδιο. Φρένο: Κατασκευάζουμε με κορδονέτο (6mm) ένα γαλλικό αυτοσφιγγόμενο κόμπο στο σχοινί κάτω από τον καταβατήρα μας και τον συνδέουμε με τον κεντρικό ιμάντα του μπωντριέ, με καραμπίνερ ασφαλείας (ή δυο απλά αντεστραμμένα). 13. Κατεβαίνουμε αργά με σταθερή ταχύτητα, αποφεύγουμε τα άλματα και τα τινάγματα του σχοινιού που προκαλούν υπερθέρμανση του καταβατήρα και φθορά του σχοινιού. 14. Κατεβαίνουμε με το σώμα αρκετά κάθετο και στραμμένοι προς το πλάι για να βλέπουμε που πηγαίνουμε. Το φρενάρισμα (γενικά το κοντρόλ) γίνεται μόνο με το πίσω χέρι. Το χέρι με το οποίο κρατάμε τον γαλλικό αυτοσφιγγόμενο κόμπο δεν πρέπει να είναι σφιγμένο. Με αυτό σέρνουμε χαλαρά τον κόμπο πάνω στο σχοινί φροντίζοντας να τον κρατάμε κοντά στο μπωντριέ μας και χαλαρό. 15. Προσέχουμε πολύ όταν πλησιάζουμε στο τέλος του σχοινιού. Έχουν συμβεί πάρα πολλά ατυχήματα από αναρριχητές που «συνέχισαν να κάνουν ραπέλ»!! παρότι 62

ξεπέρασαν τις άκρες του σχοινιού. Γι' αυτό πριν ξεκινήσετε το ραπέλ βεβαιωθείτε ότι είναι ίσου μήκους τα σχοινιά σας. Εν ανάγκη σε αρνητικό ραπέλ ή σε ραπέλ το οποίο δεν είστε σίγουροι για το που βρίσκεται ο επόμενος κρίκος, δέστε με έναν κόμπο οχτάρι τις άκρες των δυο σχοινιών. Αντιμετωπίζετε βέβαια το ατυχές ενδεχόμενο να μπλεχτεί κάπου ο κόμπος καθώς πετάτε τα σχοινιά. 16. Όταν φθάσετε στον επόμενο ρελέ αυτασφαλίζεστε με τον ιμάντα σας στον κεντρικό κρίκο και βγάζετε τον καταβατήρα από τα σχοινιά με τη μέθοδο «πως να μην σας πέσει το οχτάρι». Στη συνέχεια αφαιρείτε και τον αυτοσφιγγόμενο κόμπο. 17. Φωνάζετε δυνατά: «ραπέλ ελεύθερο». 18. Περνάτε την άκρη του σχοινιού που θα ανακληθεί μέσα από τον κρίκο. 19. Προσοχή στις πέτρες που μπορεί να πέσουν κατά την κατάβαση του σχοινοσυντρόφου σας. Τα τρία στάδια του Ραπέλ: 1. Αυτασφάλεια 2. Καταβατήτας με προέκταση 3. Γαλλικός αυτοσφιγγόμενος (φρένο)

63

Κεφάλαιο 11°

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗ

64

Είναι η αναρρίχηση που γίνεται σε διαδρομές που στερούνται μόνιμων ασφαλειών (π.χ βύσματα) ή έχουν πολύ λίγες. Συνήθως διεξάγεται μακριά από οργανωμένα πεδία, σε ορθοπλαγιές βουνών (Όλυμπος, Γκιώνα, Βαράσοβα, Φλαμπούρι κ.α). Η ασφάλιση γίνεται με την χρήση φυσικών, ημι-φυσικών και (ίσως) κάποιων τεχνητών ασφαλειών (καρφιά). Αν πρόκειται για διαδρομή που έχει ξαναγίνει, πάρα πολλά προβλήματα λύνουμε από τις πληροφορίες που μαζεύουμε από εκείνους που την έχουν κάνει (φυσικά αν αυτοί που την έκαναν είναι σε θέση να μας δώσουν πληροφορίες και έχουν και την καλή διάθεση). Επίσης πληροφορίες μπορούμε να βρούμε σε αναρριχηηκούς οδηγούς (βιβλία), περιοδικά ("Κορφές", "Ανεβαίνοντας" κ.α.) αλλά και στο Internet (www.routes.gr). Αντίθετα υπάρχουν πολλά προβλήματα στην περίπτωση που προγραμματίζουμε διαδρομή που δεν έχει ξαναγίνει. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να έχουμε στο νου μας τα έξης: Επιλογή διαδρομής Ο βράχος θα πρέπει να είναι γερός και να δέχεται καρφιά καρυδάκια, friends ή να έχει εκ του φυσικού του σημεία για ασφάλεια. Η διαδρομή που προγραμματίζουμε θα πρέπει να έχει κάποια λογική, να κινείται δηλαδή σε κάποια χαρακτηριστική γραμμή του βουνού, μια γραμμή που φτιάχνεται από δίεδρα, κόψεις, σεμινέ ή μικρές σχισμές πλάκας και που αποτελεί τον ευκολότερο δρόμο για την άνοδο στην λωρίδα της ορθοπλαγιάς που ανήκει. Η διαδρομή καλό είναι να παρουσιάζει μια ομοιομορφία στην δυσκολία. Μια διαδρομή που έχει συγχρόνως μεγάλα κομμάτια εύκολα και μικρά κομμάτια εξαντλητικά δύσκολα συνήθως δεν παρουσιάζει κανένα ενδιαφέρον. Επίσης καλό είναι να παρουσιάζει και κάποια "αισθητική". Η κίνηση μας πάνω στα περάσματα της να μας δίνει μια παραπάνω ευχαρίστηση (π.χ. ένα ντελικάτο εναέριο πέρασμα μας συγκινεί πολύ περισσότερο από ένα κλειστό και χορταριασμένο δίεδρο). Επίσης μεγαλύτερη ευχαρίστηση έχουμε όταν κατά το ανέβασμα μας οι εικόνες εναλλάσσονται. Το τοπίο ξεδιπλώνεται μπρος τα μάτια μας θεωρημένο κάθε φορά από διαφορετική γωνία, δημιουργώντας οπτικές εκπλήξεις που σπάνια τις ξεχνάμε. Όταν επιλέγουμε διαδρομή κάτι επίσης σημαντικό είναι η δυσκολία που φαίνεται να παρουσιάζει σε σχέση με τις δυνατότητες και την εμπειρία μας. Η γενική δυσκολία θα πρέπει να είναι ίση ή ελάχιστα μεγαλύτερη από αυτήν της δυσκολότερη ς διαδρομής που έχουμε κάνει. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η υποτίμηση των δυσκολιών και η υπερτίμηση των δυνατοτήτων μας σε συνδυασμό με το πείσμα και τον ανόητο εγωισμό, είναι η βασική αιτία πολλών ατυχημάτων. Επίσκεψη στη διαδρομή Καλό είναι πριν επιχειρήσουμε μια διαδρομή να την επισκεφτούμε. Η επίσκεψη μπορεί να συνδυαστεί με το ανέβασμα μιας γειτονικής ευκολότερης διαδρομής. Με αυτή την επίσκεψη θα κρίνουμε καλύτερα την ποιότητα του βράχου, την λογικότητα της διαδρομής, την γενική δυσκολία, την αισθητική της και επιπλέον θα βρούμε τον ασφαλέστερο τρόπο για την πρόσβαση και την επιστροφή. Εντοπίζουμε τα σημεία διαφυγής-υποχώρησης σε περίπτωση απρόοπτου, εξετάζουμε τις πιθανότητες λογικών παραλλαγών της διαδρομής και τέλος αν το ανέβασμα προβλέπεται πολύωρο, εντοπίζουμε και τις θέσεις πιθανής διανυκτέρευσης (bivouac). Χάραξη και τήρηση πορείας Πλησιάζοντας την ορθοπλαγιά και κοιτάζοντας την από διάφορες γωνίες προσπαθούμε να εντοπίσουμε πάνω σε αυτή με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια τα χαρακτηριστικά της σημεία όπως συστάδες θάμνων, μεγάλα μυτίκια, νερογλυφές, ζωνάρια, μεγάλα βρόχινα μπλοκ, κομμάτια βράχου με άλλο χρώμα, στέγες κ.α. Έτσι όταν θα σκαρφαλώνουμε κοιτάζοντας γύρω μας θα ξέρουμε σε κάθε στιγμή σε ποιο σημείο της ορθοπλαγιάς βρισκόμαστε, πράγμα που μας βοηθάει στους υπολογισμούς μας γύρω από την εξέλιξη της διαδρομής και επιπλέον στο να περιγράψουμε μετά την διαδρομή σωστά. Όταν με τον προηγούμενο τρόπο δεν μπορούμε να ορίσουμε ένα βασικό σημείο της διαδρομής (π.χ. το σημείο που αρχίζει μια τραβέρσα), τότε προσπαθούμε να το ορίσουμε σαν τομή της ορθοπλαγιάς και μιας νοητής ευθείας, της ευθείας που ορίζει η ματιά μας όταν στεκόμαστε σε ένα χαρακτηριστικό σημείο (π.χ. μοναχικό δέντρο) και σκοπεύουμε το σημείο πίσω από ένα άλλο χαρακτηριστικό σημείο (π.χ. την κορφή ενός βράχου). Έτσι όταν 65

σκαρφαλώνοντας δούμε πίσω από την κορφή του βράχου το δέντρο θα σημαίνει πως έχουμε φτάσει στο σημείο που πρέπει να τραβερσάρουμε. Επιλογή σχοινιού Χρησιμοποιείστε σχοινιά της κατηγορίας ½ (διπλά σχοινιά) με χαμηλή Impact Force. Στην αναρρίχηση οι επαναλαμβανόμενες πτώσεις αυξάνουν την Impact Force ενός σχοινιού. Ένα σχοινί με χαμηλή αρχική Impact Force παραμένει κάτω από το ανώτατο όριο για πολύ περισσότερο χρόνο. Στις ανασφάλιστες διαδρομές όπως και στην αναρρίχηση πάγου όπου οι ασφάλειες (καρύδια, καρφιά, παγόβιδες κλπ) είναι αμφίβολης αντοχής, η γενική ασφάλεια θα αυξηθεί ιδιαιτέρα με τη χρήση σχοινιών με χαμηλό Impact Force. Και αυτό γιατί θα ασκηθεί πολύ μικρότερο φορτίο στο τελευταίο σετάκι σε περίπτωση πτώσης. Τεχνική ασφάλισης Η τεχνική του διπλού σχοινιού αποτελεί τον κατ' εξοχήν τρόπο κίνησης στην παραδοσιακή (βουνίσια) αναρρίχηση για τους εξής κυρίως λόγους: ■ Περιορίζει τις τριβές του σχοινιού όταν η διαδρομή κάνει μεγάλα ζικ-ζακ. ■ Μειώνει το φορτίο που θα πέσει στις ασφάλειες που έχουμε τοποθετήσει στο βράχο (καρυδάκια, friends κ.α.) αφού σε περίπτωση πτώσης η δύναμη κατανέμεται σε δύο ασφάλειες και επιπλέον τα διπλά σχοινιά έχουν μικρότερο Impact Force από τα μονά και συνεπώς καλύτερη απόσβεση της δύναμης πρόσκρουσης κατά την πτώση. ■ Παρέχει τη δυνατότητα για μεγάλα ραπέλ μήκους ενός σχοινιού (60m) στην επιστροφή ή σε περίπτωση υποχώρησης. ■ Το ένα σχοινί αποτελεί back up για το άλλο σε περίπτωση που ένα από τα δύο υποστεί φθορές από πέτρες. ■ Μπορούν να σκαρφαλώσουν δύο άτομα ως δεύτεροι (ένας σε κάθε κλώνο). Επειδή η ασφάλιση στην παραδοσιακή αναρρίχηση γίνεται όπως είπαμε με καρύδια, καρφιά κλπ, κρίνεται απαραίτητο να διαχωρίζεται τους δύο κλώνους των σχοινιών για να μειώσετε τις δυνάμεις σε περίπτωση πτώσης. Οι δυνάμεις που αναπτύσσονται είναι μικρότερες όταν πέφτετε σε ένα σχοινί παρά σε δύο. Επίσης με τον διαχωρισμό των σχοινιών μειώνονται οι τριβές οπότε όλο το μήκος του σχοινιού συμμετέχει στην απορρόφηση της πτώσης μειώνοντας έτσι την Impact Force. Αυτό ισχύει και για την πρώτη ασφάλεια πάνω από το ρελέ. Εάν περνάτε στην ασφάλεια και τα δύο σχοινιά μαζί, τότε η Impact Force αυξάνεται κατά 20-25% στο συγκεκριμένο σημείο. Τέλος για να μπορεί όλο το μήκος του σχοινιού να συμμετέχει στην απορρόφηση ενέργειας απαιτείται να μειωθεί η τριβή μεταξύ σχοινιού και ενδιάμεσων ασφαλειών. Αυτό επιτυγχάνεται μειώνοντας τις γωνίες μεταξύ των ενδιάμεσων ασφαλειών, κάνοντας προεκτάσεις με ιμάντες. Συσκευές ασφάλισης Χρησιμοποιείστε ένα μηχανισμό ασφάλισης κατάλληλο για διπλά σχοινιά όπως το reverso ή tuber & πλακέτα gi-gi. Καλό είναι να έχετε μαζί σας και μια δεύτερη συσκευή ασφάλισης (π.χ οχτάρι) σε περίπτωση που σας πέσει το ένα ασφαλιστήρι (ένα ίσον κανένα). Ταυτόχρονη κίνηση σχοινοσυντροφιάς Την μέθοδο με τις κουλούρες και την ταυτόχρονη προώθηση ολόκληρης της σχοινοσυντροφιάς τη χρησιμοποιούμε και στα εύκολα κομμάτια μίας αναρρίχησης. Κυρίως όμως τη χρησιμοποιούμε στο χιόνι. Ακόμα πολύ πρακτικό, ασφαλές και γρήγορο για ταυτόχρονη προώθηση ορισμένες φορές (κυρίως εύκολες αλλά επικίνδυνες μακριές τραβέρσες) είναι η ταυτόχρονη κίνηση με ενδιάμεσες ασφάλειες: Ο πρώτος βάζει ασφάλειες και προχωρά συνεχώς χωρίς να κάνει ρελέ. Ο δεύτερος προχωρά και αυτός (όχι πιο γρήγορα από τον πρώτο) μαζεύοντας τις

66

ασφάλειες και φροντίζοντας πάντα ανάμεσα στους δυο να υπάρχει τουλάχιστον μια καλή ασφάλεια. Όταν τελειώσουν όλες οι ασφάλειες του πρώτου τότε αυτός κάνει ρελέ και περιμένει το δεύτερο ασφαλίζοντας τον για να τις ξαναπάρει. Υποχώρηση Όταν κρίνουμε ότι δεν πρόκειται να τελειώσουμε την διαδρομή είτε επειδή παρουσιάζει μεγαλύτερες δυσκολίες, είτε γιατί ο καιρός ή ο χρόνος δεν το επιτρέπει, είτε επειδή μας έτυχε κάτι απρόοπτο, τότε θα πρέπει να γυρίσουμε πίσω. Αρχίζουμε την υποχώρηση πριν εξαντλήσουμε όλα τα όρια των δυνατοτήτων μας και του χρόνου. Η νυχτερινή υποχώρηση μιας σχοινοσυντροφιάς κρύβει πάντα πολλούς κινδύνους. Η υποχώρηση γίνεται συνήθως με ραπέλ και καταρρίχηση. Ραπέλ στην ορθοπλαγιά Είναι η κατάβαση πάνω σε δύο σχοινιά (βλ. Κεφάλαιο Ραπελ). Παρακάτω δίνονται ορισμένες συμβουλές για άνετο και ασφαλές ραπέλ σε βουνίσιες διαδρομές αλλά και γενικότερα. ■ Το ραπέλ χρησιμοποιείται συχνά για πρόσβαση ή υποχώρηση από μια διαδρομή. Αυτό σημαίνει ότι το μυαλό σου μπορεί να κυριαρχείται από το άγχος μιας καταιγίδας, τον ενθουσιασμό ή την πίκρα για μια διαδρομή, γι' αυτό μην βιάζεσαι και έλεγχε με προσοχή οτιδήποτε. ■ Σε ένα πατάρι κάνε το ρελέ όσο το δυνατό πιο ψηλά για να διευκολύνεις την ανάκληση. Ιδιαίτερα όταν οι ασφάλειες είναι αρκετά μέσα από το χείλος του παταριού. ■ Πρόσεχε το χείλος του παταριού να μην έχει σαθρά ή αιχμηρές ακμές. Βάλε προέκταση για να προστατέψεις το σχοινί σου από τα κοψίματα. ■ Έχε τον νου σου ότι δεν είναι κανένας από κάτω. ■ Πέτα το σχοινί αφού το τυλίξεις 'μουστάκια' με το μήκος τον θηλιών να μειώνεται σιγά σιγά. Πρώτα μέχρι την μέση και ύστερα από την άκρη. Αν φυσάει πολύ πάρε το σχοινί κάτω σε σακίδιο.

■ Πάντα να κοιτάς αν έφτασαν τα σχοινιά στο έδαφος.

■ Αν έχεις αμφιβολίες για το που θα φτάσουν τα σχοινιά, κάνε ένα κόμπο οχτάρι με θηλιά στην άκρη των σχοινιών, στο καθένα ξεχωριστά για να μην μπερδευτούν στο τέλος. Προσοχή ο κόμπος στο τέλος μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα αν πιαστεί πουθενά εκτός ακτίνας προσέγγισης. ■ Έλεγξε τα μπωντριέ αν κάθονται καλά και είναι ασφαλή, μάζεψε μαλλιά, ρούχα ή μαντίλια. ■ Μην μένεις ευθεία κάτω από ένα ραπέλ, προσπάθησε να καλυφθείς για να αποφύγεις οτιδήποτε πέσει από πάνω. ■ Προσοχή, στα στριψίματα των σχοινιών κατά το ραπέλ (απόφυγε γι' αυτό τον καταβατήρα οχτάρι και τα πολύ μεγάλα ραπέλ που εξαντλούν όλο το μήκος των σχοινιών και περισσότερο), καθώς και στα αυτοκόλλητα που έχουν στις άκρες τους. Προτού τραβήξεις τα σχοινιά ξεμπέρδεψε τα και λύσε ό,τι κόμπους πριν κολλήσουν στο ρελέ. ■ Πριν κατέβει ο τελευταίος έλεγξε αν τα σχοινιά να κυλούν εύκολα από το ρελέ. Αν όχι προέκτεινε το ρελέ, βοηθάει αυτό και στο να μην στρίψουν τα σχοινιά. ■ Όταν έχουμε διαδοχικά ραπέλ φροντίζουμε να μην σταματάμε εκεί που τελειώνει το σχοινί αλλά εκεί που η ορθοπλαγιά βοηθάει για να ξαναρίξουμε ραπέλ (π.χ. πατάρια). ■ Για να ελαχιστοποιήσετε το μπλέξιμο των σχοινιών, φροντίστε να τα κρατάτε χωριστά καθώς κατεβαίνετε. Ένας τρόπος είναι να περάστε το καραμπίνερ του ιμάντα της αυτασφάλειας, πάνω από το οχτάρι, στο σχοινί που πρόκειται να ανακληθεί. Θα πρέπει όμως ο ιμάντας να έχει αρκετό μήκος ώστε να μην τρίβεται και να μην δημιουργεί μπλοκαρίσματα κατά την κατάβαση. ■ Ανακαλώντας το σχοινί το περνάμε κατευθείαν στον σταθερό δακτύλιο του επόμενου ρελέ (όταν αυτό υπάρχει ήδη) κερδίζοντας χρόνο ■ Όταν κάνεις ανάκληση πρόσεχε να μην κολλήσουν τα σχοινιά πουθενά (πχ θάμνος, σχισμές κλπ).

67

Καταρρίχηση Όταν έχουμε να κατέβουμε από μία εύκολη ορθοπλαγιά συχνά δεν βοηθάει το ραπέλ, αντίθετα η καταρρίχηση είναι βολικότερη. Συνήθως καταρριχόμαστε με την πλάτη προς το βράχο χρησιμοποιώντας και τα δύο χέρια για αντιστήριξη. Είμαστε δεμένοι στο σχοινί και αυτός που κατεβαίνει δεύτερος κρατά στο ένα χέρι αρκετό από αυτό μαζεμένο σε κουλούρες Η τακτική αυτή παρέχει ασφάλεια μόνο σε περιπτώσεις που η διαμόρφωση της ορθοπλαγιάς βοηθάει στο να μπορεί ο ένας να σταματήσει την πτώση του άλλου. Όταν αυτό δεν είναι δυνατόν τότε κατεβαίνουμε είτε λυτοί είτε με κανονική ασφάλεια όπως στην αναρρίχηση. Ο πρώτος κατεβαίνοντας τοποθετεί ασφάλειες κάτω από κάθε δύσκολο κατέβασμα για το δεύτερο, αυτασφαλίζεται και ασφαλίζει το δεύτερο να κατέβει. Ρελέ. Όταν το ρελέ δεν είναι μόνιμο και το κατασκευάζουμε με καρφιά, καρύδια ή friends, είναι σημαντικό να ισοσταθμίσουμε τις ασφάλειες. Αφού τοποθετήσουμε τα καρύδια όπου είναι δυνατόν, προεκτείνουμε τις ασφάλειες με ιμάντες ή σεΐάκια ώστε να φθάνουν περίπου στο ίδιο ύψος. Τότε περνάμε στα καραμπίνερ ένα μεγάλο ιμάντα ή ένα μακρύ κορδονέτο (4-5m) που το δένουμε στις άκρες με απλό κόμπο. Στη συνέχεια πιάνουμε το κορδονέτο ή τον ιμάντα μεταξύ κάθε δύο ασφαλειών και κάνουμε ένα γύρισμα. Με αυτό τον τρόπο τα φορτία κατανέμονται ομοιόμορφα σε όλες τις ασφάλειες και το ρελέ λέγεται «ισοσταθμισμένο» ή «αυτοεξισούμενο». Τα γυρίσματα του ιμάντα ή του κορδονέτου στο ισοσταθμισμένο ρελέ πρέπει να γίνονται με την ίδια φορά και ο αριθμός τους να είναι πάντα περιττός. Σε περίπτωση που μια από τις ασφάλειες του ρελέ βγει ή δεν αντέξει, το κορδονέτο ή ο ιμάντας ισοσταθμίζουν αυτόματα αυτές που απομένουν. Επίσης για να μειώσουμε το σοκ που θα δεχθούν οι υπόλοιπες ασφάλειες σε περίπτωση που κάποια ξηλωθεί, ενδείκνυται να κάνουμε ένα απλό κόμπο στην ή στις ασφάλειες που θεωρούμε πιο επισφαλής για να ξηλωθούν (διπλανό σχήμα). Τέλος θα πρέπει να προσθέσουμε και μια ασφάλεια που να κρατά από κάτω προς τα πάνω, ώστε σε περίπτωση βίαιης τάσης προς τα πάνω να αποφύγουμε το ξήλωμα των ασφαλειών του ρελέ. Όσο πιο απλό είναι ένα ρελέ τόσο το καλύτερο. Προσέξτε τα παρακάτω σημεία: ■ Στέρεες ασφάλειες. Ψάξτε σε μεγάλη ακτίνα, μην αρκεστείτε στα πρώτα σημεία που θα βρείτε, εκτός και αν είναι καλά. Επιλέξτε πρώτα τη φυσική ασφάλεια και ύστερα τα καρύδια και σαν τελευταία λύση τα καρφιά ή τα βύσματα. Το ρελέ πρέπει να αποτελείται από δυο τουλάχιστον ασφάλειες (μια ίσον καμία). ■ Ισοσταθμίστε τις ασφάλειες. Προσοχή εδώ, το ρελέ είναι από μόνο του μια μεγάλη ασφάλεια, αν ένα επιμέρους της σημείο φύγει, το υπόλοιπο θα πρέπει να παραμείνει σταθερό αναλαμβάνοντας το φορτίο. Δηλαδή οι ασφάλειες που έχουν απομείνει πρέπει να εξακολουθούν να μοιράζονται ισότιμα το φορτίο, χωρίς να κινηθεί καθόλου ο αναρριχητής που είναι στο ρελέ. ■ Ανεξάρτητες ασφάλειες. Τοποθετήστε ασφάλειες σε διαφορετικά σημεία του βράχου όπου είναι δυνατόν (εκτός και αν ο βράχος είναι πολύ γερός). Δυο καρύδια στην ίδια σχισμή δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν ανεξάρτητες ασφάλειες γιατί αν η σχισμή ανοίξει από το βάρος, και τα δυο θα ξηλωθούν. ■ Σφικτό σχοινί. Παίρνετε καλά όλα τα μπόσικα του δεύτερου. ■ Όρθιος ή καθιστός. Όταν οι ασφάλειες είναι χαμηλά κάτω από το στήθος, τότε καλύτερα ο ασφαλιστής να κάθεται και να ασφαλίζει. Το μειονέκτημα είναι ότι δεν μπορεί να χειριστεί καλά τα σχοινιά. ■ Επικοινωνία. Η επικοινωνία με τον δεύτερο είναι ευκολότερη αν υπάρχει οπτική επαφή. ■ Κατεύθυνση φορτίων. Σκεφτείτε προς πια κατεύθυνση μια πτώση θα τραβήξει τον ασφαλιστή και εξίσωσε τις ασφάλειες ώστε η πτώση να μη τραβήξει τον ασφαλιστή πλάγια ή πάνω. ■ Στο τέλος αναρωτηθείτε τι θα συμβεί αν πέσει ο δεύτερος? Αν η απάντηση είναι τίποτα, τότε το ρελέ είναι εντάξει. Διαφορετικά χρειάζεται διορθώσεις. 68

Κεφάλαιο 12°

ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ ΒΡΑΧΟΥ

69

Οι ■ ■ ■ ■

ασφάλειες βράχου χωρίζονται σε 4 κατηγορίες: Φυσικές (μυτίκια, δέντρα, διαμπερή) Ημι-φυσικές (καρύδια, εξάεδρα, friends κ.α) Τεχνητές (καρφιά) Υπέρ-τεχνητές (βύσματα)

ΦΥΣΙΚΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ Όταν σκαρφαλώνοντας προσπερνάμε ένα δενδράκι ή ένα βρόχινο μυτίκι πρέπει να φροντίζουμε να περνάμε το σκοινί μας κατά τέτοιο τρόπο ώστε αυτά να αποτελέσουν εμπόδιο σε περίπτωση πτώσης. Αν αυτό δεν είναι δυνατό τότε τα δένουμε με ιμάντα και κόμπο αλουέτ. Άλλες περιπτώσεις φυσικών σημείων ασφάλισης είναι το βρόχινο μυτίκι η σφηνωμένη γερά πέτρα σε σχισμή, δύο τρύπες που συγκοινωνούν (διαμπερές), το πέτρινο μανιτάρι (σε παραθαλάσσια βράχια) κ.α. Επίσης μπορούμε να εκμεταλλευθούμε μία σχισμή, αν μπορέσουμε σε αυτή να σφηνώσουμε έναν κόμπο. Για να γίνει όμως αυτό η σχισμή θα πρέπει να φαρδαίνει προς τα μέσα.

HΜI-ΦΥΣΙΚΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ Είναι σφήνες τις οποίες τοποθετούμε για ασφάλεια στις σχισμές του βράχου. Οι κυριότεροι τύποι ημί-φυσικών ασφαλειών που χρησιμοποιούνται εδώ και χρόνια με επιτυχία είναι τα Stoppers (καρύδια), τα Eccentrics (εξάεδρα ή έκκεντρα) και η εξέλιξη τους τα Friends (κινητά έκκεντρα). Stoppers (Καρύδια) Τα καρύδια έχουν καθιερωθεί τα τελευταία 25 χρόνια σαν το κατ' εξοχήν μέσο ασφαλείας στην παραδοσιακή αναρρίχηση. Παλιά ένας τρόπος τοποθέτησης ασφαλειών στις σχισμές ήταν ένας κόμπος ιμάντα ή σχοινιού. Αντικαταστάθηκε από τα καρύδια που είναι πιο εύχρηστα, με δυνατότητα εκμετάλλευσης μεγάλου εύρους σχισμών, από 3mm έως 20cm. Παρέχουν τη δυνατότητα εκμετάλλευσης σχισμών δύο διαφορετικών μεγεθών ενώ αντιπαραθέτοντας δύο Stoppers μπορούμε να εκμεταλλευτούμε σχισμή με παράλληλα τοιχώματα. Στα Stoppers με συρματόσχοινο πρέπει να παρεμβάλλουμε πάντα σετάκι ή σχοινένιο δακτύλιο ώστε οι κινήσεις του σχοινιού να μην τα επηρεάζουν. Θεωρούνται «καθαρές», οικολογικές ασφάλειες, επειδή μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολλές φορές χωρίς να φθείρονται ή να «πληγώνουν» το βράχο. Κατασκευάζονται από ντουραλουμίνιο ή από κράματα τιτανίου και υπάρχουν σε τεράστια ποικιλία μεγεθών. Είναι ιδανικά για βράχια με γεωμετρική ρηγμάτωση όπως ο γρανίτης, ενώ στον ασβεστόλιθο και κυρίως σε αυτόν που αποτελεί σχεδόν όλες τις ελληνικές ορθοπλαγιές, η χρήση τους είναι δυσκολότερη. Σε ορισμένα αναρριχητικά πεδία και βουνά κυρίως στη Σουηδία όπου η χρήση των καρφιών απαγορεύεται για λόγους οικολογικούς (φθείρουν το βράχο όταν τοποθετούνται και του χαλάνε την όψη όταν οι αναρριχητές μετά το 70

σκαρφάλωμα δεν τα βγάζουν) τα καρυδάκια μαζί με τους ιμάντες σε φυσικά στηρίγματα, είναι το μόνο μέσο ασφάλισης που επιτρέπεται. Τοποθετούνται αθόρυβα, απαλλάσσουν από το κουβάλημα σφυριού, χρησιμοποιούνται πολύ περισσότερες φορές από ένα καρφί, τοποθετούνται σχετικά εύκολα και γρήγορα μόνο με το ένα χέρι, ελέγχεται εύκολα η αποτελεσματικότητα τους με το μάτι, εκμεταλλεύονται μεγαλύτερο φάσμα σχισμών από τα καρφιά. Προσοχή όμως: Η ασφαλής τοποθέτησή τους, ώστε να αντέχουν μια πιθανή πτώση, απαιτεί εμπειρία και λεπτούς χειρισμούς. Τα καρύδια πρέπει να κρέμονται 5-6 μαζί σε ένα σχετικά μεγάλο καραμπίνερ (αρμάθα). Ο επικεφαλής τα βγάζει όλα μαζί και τοποθετεί το κατάλληλο στη σχισμή. Για να το σφηνώσει καλύτερα τραβά 1-2 φορές τα άλλα καρύδια. Μετά περνάει το σετάκι στο καρύδι που τοποθέτησε, προσέχοντας οι πύλες των καραμπίνερ να κοιτούν προς τα έξω και όχι προς το βράχο. Για να το πετύχουμε αυτό περνάμε πάντα το καραμπίνερ (από το σετάκι) στο συρματόσχοινο του καρυδιού με φορά από το βράχο προς τα έξω και όχι καρφωτά. Τέλος μαζεύουμε το καραμπίνερ με τα καρύδια και το ξανατοποθετούμε στο μπωντριέ. Στη νέα γενιά των stoppers, τα καρύδια είναι πιο στρογγυλεμένα, (χωρίς έντονες γωνίες), και η επιφάνεια τους είναι κυρτή. Τα κυρτά σφηνώνουν καλύτερα από τα ίσια και προτιμούνται. Το υλικό είναι κάπως πιο μαλακό κράμα αλουμινίου. Το συρματόσχοινο είναι ατσάλινο. Ταιριάζουν σε σχισμές από μέγεθος νυχιού έως δακτύλων. Κυκλοφορούν συνήθως σε αριθμημένες σειρές των 10 τεμαχίων. Για τις πολύ λεπτές σχισμές (μέγεθος νυχιού) υπάρχουν οι ψείρες που έχουν ίσιες πλευρές και είναι κατασκευασμένες από μπρούτζο. Δεν ενδείκνυνται για μεγάλες πτώσεις μιας και οι αντοχές τους είναι μικρές. Συνήθως χρησιμοποιούνται για προώθηση στην τεχνητή αναρρίχηση. Eccentrics (εξάεδρα ή έκκεντρα) Το κάθε Eccentric έχει τη δυνατότητα εκμετάλλευσης σχισμών τριών διαφορετικών μεγεθών. Χρησιμοποιούνται περισσότερο από 20 χρόνια από τους αναρριχητές, είναι ελαφρά, φθηνά και τοποθετούνται καλύτερα από τα Friend. Σφηνώνουν και λειτουργούν σαν έκκεντρα και από τις τέσσερις πλευρές τους. Οι ασύμετρες έδρες τους αποδεικνύονται πολύ πρακτικές σε μεγάλες γωνιώδεις σχισμές. Πιο βολικά είναι τα εξοπλισμένα με σχοινί ή κέβλαρ και όχι αυτά με συρματόσχοινο. Τέλος, μετακινώντας το μεταλλικό κεφάλι προς τα πίσω μπορούμε να χρησιμοποιούμε το Eccentric όπως έναν δακτύλιο. Κινητά έκκεντρα (Friends) Το πρώτο κινητό έκκεντρο φτιάχτηκε το 1967 από τον Greg Lowe, αλλά ήταν δύσκολο να χρησιμοποιηθεί. Το 1978 ο αμερικάνος Ray Jardine, σχεδίασε το Friend μια ονομασία που καθιερώθηκε από το επιτυχημένο μοντέλο της εταιρείας Wild Country και αποτελεί μια απο τις σημαντικότερες εφευρέσεις στην ιστορία της αναρρίχησης. Τα friends είναι μηχανισμοί που αυτόματα παίρνουν το μέγεθος της χαραμάδας που τα τοποθετούμε. Κατασκευάζονται από ισχυρά κράματα αλουμινίου, με 3 ή 4 κινητά μέρη (δόντια) που αυξομειώνουν την εξωτερική απόσταση των πλευρών τους, δίνοντας το πλεονέκτημα της γρήγορης τοποθέτησης καθώς και τη χρήση τους σε περίεργες σχισμές με παράλληλα ή ανοικτά προς τα έξω τοιχώματα, που δεν μπορούν να σφηνώσουν τα κοινά καρύδια. Η αρχή λειτουργίας τους είναι απλή: Όσο τα τραβάμε (π.χ. σε πτώση), όταν έχουν τοποθετηθεί σωστά σε μια χαραμάδα, τα δόντια τους μεταφέρουν ανάλογη δύναμη στα τοιχώματα της χαραμάδας αυξάνοντας τις τριβές με τον βράχο. Κυκλοφορούν και αυτά 71

σε διάφορα είδη και μεγέθη από Νο1 έως Νο5 (π.χ. για σχισμές μέχρι και 20-25cm), περιλαμβάνοντας και μισά νούμερα. Τα πιο εξελιγμένα είναι αυτά με στέλεχος από συρματόσχοινο, κατάλληλα και για οριζόντιες σχισμές ή τρύπες. Θέλουν όμως προσοχή και εμπειρία για την ασφαλή τοποθέτησή τους. Πριν τα χρησιμοποιήσουμε θα πρέπει να ελέγχουμε τις μεταλλικές ίνες των συρματόσχοινων για πιθανές φθορές.

Εξωλκέας Ειδική μακριά μεταλλική λάμα (20-25cm) που μας διευκολύνει στο βγάλσιμο πολύ σφηνωμένων ασφαλειών από το βράχο (καρυδάκια, ιμάντες κ.λπ.). Ορισμένοι έχουν στο πίσω μέρος σφυράκι ή τρύπες εξάγωνες σαν κλειδιά για το βίδωμα των πλακετών. Επίσης κυκλοφορεί και ειδικός εξωλκέας Friends. Εναλλακτικά, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για εξολκέα ένα πασσαλάκι σκηνής ΤΕΧΝΗΤΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα κάθε είδους καρφιά τα οποία τοποθετούμε σε ψιλές σχισμές του βράχου με την βοήθεια σφυριού. Καρφιά Ονομάζονται και τεχνητές ασφάλειες. Τα καρφιά είναι μεταλλικές σφήνες που καρφώνουμε μέσα στις σχισμές του βράχου. Κατασκευάζονται από μαλακό ή σκληρό ατσάλι. Για τον μαλακό Ελληνικό ασβεστόλιθο συνίσταται το μαλακό σφυρηλατημένο ατσάλι. Το καρφί εισχωρώντας παίρνει το σχήμα της σχισμής. Έως τη δεκαετία του 70 τα καρφιά ήταν το κύριο μέσο ασφάλισης. Με την επικράτηση των καρυδιών η χρήση τους περιορίστηκε. Είναι άλλωστε γεγονός πως με το συχνό βάλε-βγάλε των καρφιών, πληγώνεται ο βράχος. Στις μέρες μας χρησιμοποιούνται κυρίως για το άνοιγμα διαδρομών με τον ορθόδοξο τρόπο (ξεκινώντας από κάτω) και για την επανάληψη διαδρομών βουνού. Σημειώστε πως σκουριασμένα καρφιά που συναντάμε σε παλιές διαδρομές, προσφέρουν μόνο την ψευδαίσθηση της ασφάλειας. Υπάρχουν καρφιά σε τεράστια ποικιλία σχημάτων και μεγεθών: Καρφιά CASSIN από τα πιο χρήσιμα για τα Ελληνικά βράχια (σειρά 1η), Καρφί με κρίκο, κατάλληλο για ραπέλ αλλά δεν ξεκαρφώνεται εύκολα (σειρά 1η, δεξιά), Λαμίτσα για λεπτές σχισμές (σειρά 2η), U («ου») χρήσιμα για τα ελληνικά βράχια (κάτω 1ο), S ή Ζ (κάτω 2ο), V Αμερικάνικου τύπου και αυτά όπως τα U για χοντρές σχισμές (κάτω 3ο), Μεγάλο V (κάτω 4ο), Νύχι για πολύ λεπτές σχισμές (κάτω 5ο). Όταν καρφώνουμε ένα καρφί θα πρέπει στο κάθε δυνατό χτύπημα του σφυριού μας να προχωράει και από λίγο φέρνοντας συνεχώς μεγαλύτερη αντίσταση. Αν ξαφνικά σταματήσει να φέρνει αντίσταση σημαίνει πως βρήκε κενό ή πως ξεκόλλησε ή έσπασε ο βράχος, πράγμα που σημαίνει πως πρέπει να το βγάλουμε. Το ίδιο κάνουμε όταν αυτό κοντράρει από τα πρώτα χτυπήματα (άσχημο αίσθημα στο χέρι). Όταν ένα καρφί μπαίνει εύκολα το βγάζουμε και βάζουμε ένα παχύτερο ενώ όταν ο ήχος που βγάζει είναι οξύς (κελαϊδιστός) αυτό είναι καλό σημάδι. 72

Επίσης πρέπει να προσέχουμε τι ήχους βγάζει ο βράχος. Συχνά το καρφί μπορεί να ξεκολλήσει μία μεγάλη φλούδα βράχου. Η φλούδα ξεκολλά με σιγανό τριγμό που μπορεί να ακουσθεί και λίγο αργότερα γι' αυτό όταν βγάζουμε καρφί πολύ λοξά, μετά χτυπάμε γύρω του το βράχο σιγανά με το σφυρί και αν ο ήχος είναι υπόκωφος και όχι ξερός δεν πρέπει να χρησιμοποιήσουμε το καρφί σε αυτό το σημείο. Γενικά αποφεύγουμε να βάζουμε καρφιά πάνω σε σχισμές που σχηματίζουν μισοξεκολλημένοι βράχοι, όπως και πάνω σε αυτούς. Για να βγάλουμε ένα καρφί το χτυπάμε δεξιά-αριστερά ή χρησιμοποιούμε το σφυρί μας σαν μοχλό. Επίσης μπορούμε να το τραβήξουμε έξω χρησιμοποιώντας μια βοηθητική αλυσίδα και χτυπώντας το κατά την αντίθετη κατεύθυνση. Ξυλογωνιά Φτιάχνεται με ελαφρό και ισχυρό ασπρόξυλο (δεσποτάκι) στενεύει προς τα εμπρός και έχει στο πίσω μέρος κομμένες τις γωνίες για να μπορεί να καρφωθεί ολόκληρη μέσα σε σχισμή χωρίς να ψαλιδιστεί το σχοινάκι από το βράχο. Αναφέρεται κυρίως για ιστορικούς λόγους μιας και με την επικράτηση (και την ευκολία) των friends (παρά την ακριβή τιμή τους) οι ξυλογωνιές ξεχάστηκαν από τους αναρριχητές. ΥΠΕΡ-ΤΕΧΝΗΤΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ Παντού στον κόσμο, κανένα άλλο θέμα δεν είναι δυνατόν να φουντώσει τόσο εύκολα μια συζήτηση αναρριχητών, όσο αυτό των βυσμάτων και της μόνιμης ασφάλειας. Ότι παρουσιάζεται εδώ είναι η τεχνική πλευρά του ζητήματος. Τα βύσματα είναι μεταλλικές ασφάλειες που μπορούν να τοποθετηθούν στον συμπαγή βράχο. Δεν είναι μια νέα ανακάλυψη. Χρησιμοποιούνται στην αναρρίχηση τουλάχιστον από το 1925 και η χρήση τους έκανε δυνατή την αναρρίχηση σε κάθε βράχο, ανεξάρτητα από το πόσο αρνητικός ή λείος είναι. Η πιο εκτεταμένη χρήση τους έγινε στο ΕΙ Capitan το 1970, όταν σε μια διαδρομή τοποθετήθηκαν 330 βύσματα. Αυτή η επέμβαση στη μορφολογία του βράχου, τα τρυπάνια, κ.λπ. κατακρίθηκαν από πολλούς αναρριχητές που τα θεώρησαν αντίθετα με την ευαίσθητη οικολογικά ιδεολογία της αναρρίχησης. Πολλοί εμπιστεύονται τα βύσματα χωρίς δεύτερη σκέψη. Όμως, και αυτά δεν είναι εντελώς ασφαλή, μπορούν να σπάσουν, να βγουν, ή να καταστρέψουν τον βράχο γύρω τους. Η εμπιστοσύνη μας μπορεί να αυξηθεί χρησιμοποιώντας αυτά που αντέχουν τουλάχιστον 2.300kg και τοποθετώντας τα σωστά. Σε σκληρό βράχο το βύσμα είναι αυτό που καταστρέφεται πρώτο, σε μαλακό όμως το πέτρωμα αυξάνει την ανασφάλεια. Η τοποθέτηση τους απαιτεί εμπειρία: ■ Ο βράχος θα πρέπει να ακούγεται συμπαγής. ■ Τα βύσματα μπαίνουν τουλάχιστον 10mm μακριά από χείλος ή άκρη βράχου ή άλλο βύσμα. ■ Η τρύπα πρέπει να γίνει με την σωστή γωνία στον βράχο και με το σωστό βάθος. Μια ταινία στην ακίδα του τρυπανιού μπορεί να αποτελέσει ένα καλό οδηγό βάθους για συνεχόμενο τρύπημα. ■ Βγάλτε όλες τις σκόνες και τα τρίματα βράχου από την τρύπα με λαστιχάκι ή με μια βούρτσα. Τύποι βυσμάτων Στην Ελλάδα κακώς είχε καθιερωθεί για τα βύσματα η ονομασία «γκολό», η οποία αφορά έναν τύπο βύσματος στη διεθνή ορολογία. Αφορά το καρφί της διατομής 6mm το οποίο τοποθετείται με ειδικό χειροποίητο καλέμι και στις μέρες μας δεν χρησιμοποιείται πια. Οι προδιαγραφές που θέτει η UIAA για τα βύσματα είναι 15ΚΝ με τάση άξονα και 25ΚΝ με ακτινωτή τάση. Η τρύπα της πλακέτας πρέπει να έχει ακτίνα 2mm. Οι κατασκευαστές δίνουν συνήθως 10 χρόνια ζωής σε ένα καλά βαλμένο βύσμα, όμως υπάρχουν παράγοντες που μειώνουν το κύκλο ζωής του (πχ οξείδωση, αλμύρα). Για λόγους αντοχής στο χρόνο είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούμε ανοξείδωτα βύσματα και πλακέτες, ιδίως σε παραθαλάσσια βράχια. Στην αγορά κυκλοφορούν πολλών ειδών βύσματα αλλά 4 είναι τα είδη που κυρίως χρησιμοποιούμε: 73

Βύσμα express Βύσμα express, μήκους 65mm, διαμέτρου 10mm, μονής ή διπλής εκτόνωσης. Είναι τα πιο δημοφιλή λόγω της ταχύτατης τοποθέτησης τους και της ικανοποιητικής ασφάλειας που παρέχουν (όριο θραύσης 28ΚΝ). Τοποθετούνται με χρήση ηλεκτρικού ή βενζινοκίνητου, κρουστικού εργαλείου (τρυπανιού) ή με το ειδικό καλέμι της Petzl και χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με πλακέτα 10mm κυρίως για ενδιάμεσες ασφάλειες ή δύο μαζί στα ρελέ. Βύσμα χημικών ρητινών (χημικά) Είναι τα πιο αξιόπιστα (αν και όχι τα μόνα) για μαλακό βράχο. Αντέχουν περισσότερα κιλά και έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από τα μηχανικά βύσματα. Όμως και αυτά θα πρέπει να τοποθετηθούν σωστά, μια μεγαλύτερη ή ακαθάριστη τρύπα φτάνει για να μειωθεί η απόδοση τους. Επίσης, είναι πιο ακριβά από τα μηχανικά, μπαίνουν πιο δύσκολα και χρειάζονται μια μέρα σχεδόν για να στερεοποιηθούν γι' αυτό κιόλας δεν προτιμούνται τόσο σε σχέση με τα αυτοεκτονούμενα. Επιπλέον, καταστρέφουν περισσότερο τον βράχο και τα σημάδια τους δύσκολα εξαλείφονται. Τοποθετούνται με τρυπάνι και η τρύπα τους πρέπει να καθαρίζεται καλά από τις σκόνες. Χρησιμοποιούνται σε διαμετρήματα από 10-16mm, είτε σε συνδυασμό με πλακέτα είτε με κρίκο. Ενδεικτικά κρίκος 12mm, ο οποίος τοποθετείται κυρίως στα ρελέ έχει όριο θραύσης πάνω από 35ΚΝ. Ο στρογγυλός κρίκος πρέπει να τοποθετείται με ένα μικρό τρήμα του, εντός του βράχου. Η τοποθέτηση ενός τοποθέτηση βύσματος χημικών ρητινών: 1. Τρυπάμε με τρυπανάκι 2mm μεγαλύτερο από τη διατομή του βύσματος. 2. Καθαρίζουμε καλά με βουρτσάκι. 3. Φυσάμε με φυσερό ή σωληνάκι, για να φύγουν εντελώς οι σκόνες. 4. Γεμίζουμε ως τη μέση με χημικό ή τοποθετούμε αμπούλα ίδιας διατομής με το βύσμα. 5. Τοποθετούμε το βύσμα περιστρέφοντας. Βύσμα Long Life Τοποθετείται είτε με καλέμι είτε με τρυπάνι και χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με πλακέτα 12mm (όριο θραύσης 20ΚΝ) Long Life. Ένα στέλεχος σφηνώνει στο κέντρο του βύσματος διαστέλλοντας τον κορμό του στις πλευρές της τρύπας. Αυτά είναι τα καλύτερα για σκληρό βράχο. Είναι εύκολα στην τοποθέτηση, αντέχουν στην διάβρωση και είναι ιδιαίτερα αξιόπιστα ακόμη και αν δεν μπουν σωστά. Όμως, δεν κάνουν για μέτριο ή μαλακό βράχο. Βύσμα με κώνο Βύσμα με κώνο (που μπαίνει εμπρός) βίδας 10mm. Τα «καλεμίσια» όπως τα λένε οι βορειοελλαδίτες χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με πλακέτα και τοποθετούνται με ειδικό καλέμι. Για την τοποθέτηση του βύσματος χρειάζονται 10 έως 25 λεπτά, ανάλογα τη σκληρότητα του βράχου. Σπάνια τοποθετούνται σωστά, ιδιαίτερα όταν μπαίνουν με το χέρι. Κάποτε ήταν τα πιο δημοφιλή σε όλο τον κόσμο και στις μέρες μας αποτελούν το 90% των προβληματικών βυσμάτων. Αποτελούν συνήθως μια λύση ανάγκης (υποχώρηση με ραπέλ κλπ). Τοποθέτηση βύσματος με κώνο: 1. Χτυπάμε κάθετα στο βράχο, περιστρέφοντας μετά από κάθε 2-3 χτυπήματα το καλέμι. 2. Φυσάμε κάθε 5-6 χτυπήματα (όπως και στο τέλος) με φυσερό ή σωληνάκι, για να φεύγουν οι σκόνες. Το μήκος της τρύπας πρέπει να είναι ελάχιστα μεγαλύτερο του βύσματος. 3. Τοποθετούμε τον κώνο 4. Χτυπάμε καλά με το σφυρί 5. Βιδώνουμε την πλακέτα

74

Σφυρί Το σφυρί δεν πρέπει να είναι πολύ βαρύ αλλά ούτε και πολύ ελαφρύ. Ένα καλό σφυρί πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά: ■ Βάρος όχι λιγότερο από 650gr. Υπάρχουν και ελαφρύτερα μοντέλα (500gr), αλλά τα βαρύτερα προτιμώνται λόγω μεγαλύτερης ενεργητικότητας κατά την πρόσκρουση. ■ Το μήκος της λαβής δεν πρέπει να είναι λιγότερο από 27cm. ■ Το μέρος που χτυπά να είναι αρκετά πλατύ. ■ Μεταλλικό στέλεχος και επενδυμένη λαβή (από λάστιχο) που να μην γλιστρά από το χέρι. Επίσης να υπάρχει κρεμαστάρι στο πίσω της μέρος. Ενώνουμε το σφυρί με λεπτό κορδονέτο (περίπου 1 m) με το μπωντριέ. ■ Να μπορούμε να το χρησιμοποιούμε σαν μοχλό για το βγάλσιμο των καρφιών. ■ Να έχει τρύπα στο κεφάλι του σφυριού για καραμπίνερ. ■ Ιδανικός τρόπος για να τοποθετήσουμε στο μπωντριέ μας το σφυρί είναι οι ειδικές θήκες σφυριών.

75

Κεφάλαιο 13°

ΑΝΤΟΧΗ ΥΛΙΚΩΝ

76

Στο κεφάλαιο αυτό θα γνωρίσουμε τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά αντοχής καθώς και τις ιδιομορφίες των υλικών από τα οποία είναι κατασκευασμένος ο αναρριχητικός εξοπλισμός Είναι δεδομένο ότι τα υλικά εξελίσσονται και δοκιμάζονται μέρα με τη μέρα χάρη στις αξιόλογες προσπάθειες επιστημόνων, βιομηχανιών και επαγγελματιών του βουνού, για να φτάσουν αστραφτερά και ελκυστικά στα χέρια μας και να μας βοηθήσουν να αναρριχηθούμε στις κορυφές του κόσμου. Βέβαια δεν αρκεί μόνον αυτό, ούτε η όποια έγκριση ή πιστοποίηση για να πορευτούμε ασφαλείς στους κάθετους δρόμους των βράχων και των βουνών. Η εμπειρία, η προσωπική προσεκτική παρατήρηση, η σωστή εκπαιδευτική διαδικασία και η συνεχής ενημέρωση, αποτελούν ίσως τους βασκότερους παράγοντες που βοηθούν ένα υλικό να αποκτήσει το ρόλο του πραγματικού «εργαλείου». Ευρωπαϊκές Νόρμες Ασφάλειας Η Union International des Associations des Alpinism (UIAA) είναι μια ευρωπαϊκή ένωση που δημιουργήθηκε το 1928 για να διασφαλίσει ότι ο αναρριχητικός εξοπλισμός είναι ασφαλής. Το 1964 έθεσε τα πρώτα κριτήρια ασφάλειας για τα αναρριχητικά σχοινιά. Σήμερα ορειβατικοί σύνδεσμοι 80 κρατών συμμετέχουν στην UIAA, η οποία είναι υπεύθυνη για τις προδιαγραφές ασφαλείας για ένα μεγάλο φάσμα εξοπλισμού. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε ότι και ο αναρριχητικός εξοπλισμός θα πρέπει να τηρεί τα πρότυπα ασφάλειας της επιτροπής της για την ποιότητα των βιομηχανικών προϊόντων Committee European de Normalization (CEN). Η UIAA είναι πλέον σύμβουλος της CEN. Η CEN θέτει όλες τις προδιαγραφές για τα αναρριχητικά υλικά που κυκλοφορούν στην ευρωπαϊκή αγορά. Η ευρωπαϊκή ντιρεκτίβα 89/686/EEC καθορίζει σαν Ατομικό Υλικό Ασφάλειας (Personal Protective Equipment) κάθε συσκευή που φορά ή κρατά ένα υποκείμενο για προστασία ενάντια σε έναν ή περισσότερους κινδύνους για την υγεία του. Αυτό περιλαμβάνει και αντικείμενα εξοπλισμού που χρησιμοποιούνται μέσα σε ένα σύστημα ή αλυσίδα ασφάλειας (πχ βύσματα, ρελέ). Είναι παράνομο από τον Ιούλιο του 1995 για έναν κατασκευαστή να διαθέτει προϊόντα στην ευρωπαϊκή αγορά χωρίς το σήμα CE. Το σήμα αυτό περιλαμβάνει και 4 νούμερα, τα δυο πρώτα υποδηλώνουν το έτος κατασκευής του προϊόντος και τα δυο επόμενα την ημερομηνία κυκλοφορίας του (αλλού υπάρχουν 5 νούμερα και το όνομα του υπεύθυνου του τελικού ελέγχου). Αν και πολλά από τα τεστ που περνούν τα υλικά δεν αντιστοιχούν στις πραγματικές συνθήκες, τα ευρωπαϊκά πρότυπα προσφέρουν έναν αυστηρό έλεγχο ποιότητας, αυξάνουν την εμπιστοσύνη των χρηστών και συνεχώς αναπροσαρμόζονται και βελτιώνονται, πάντα με γνώμονα την ασφάλεια του αναρριχητή. Μονάδες Τα όρια θραύσης για τα αναρριχητικά υλικά περιγράφονται με Newtons (Ν) και όχι με κιλά (Kg). Τα Newtons καθορίζουν την ασκούμενη δύναμη ή την τάση που απαιτείται για να σπάσει ένα αναρριχητικό υλικό και αυτή είναι συνήθως πολύ μεγάλη. Ασκούμενη δύναμη είναι οποιαδήποτε ενέργεια ή επίδραση επιταχύνει ή μεταβάλλει την ταχύτητα ενός αντικειμένου. Έτσι ένα αντικείμενο δέχεται ασκούμενη δύναμη όταν ωθείται ή έλκεται από ένα άλλο αντικείμενο. Ένα Newton είναι η ασκούμενη δύναμη που απαιτείται για να αποκτήσει μια μάζα ενός κιλού επιτάχυνση ίση με 1 m ανά το τετράγωνο του δευτερολέπτου (1N = 1m · kg / sec2). Η φυσική σημασία του 1m/sec είναι ότι η ταχύτητα ενός σώματος αυξάνεται κάθε sec κατά 1m/sec. Αυτή η ασκούμενη δύναμη ή τάση ισούται περίπου με το βάρος ενός αντικειμένου 100gr στο επίπεδο της θάλασσας και κατά συνέπεια 1000Newton (1ΚΝ) είναι ασκούμενη δύναμη ή τάση ίση περίπου με βάρος 100kg (1.000N χ 100gr). Η μέτρηση της ασκούμενης δύναμης μας δίνει περισσότερες πληροφορίες από ότι η μέτρηση μάζας, επειδή η ίδια ασκούμενη δύναμη μπορεί να παραχθεί με δυο τρόπους: α) μια μικρή μάζα υπό μεγάλη επιτάχυνση και β) μια μεγάλη μάζα υπό μικρή επιτάχυνση. Με άλλα λόγια, ένα αυτοκίνητο που κρέμεται από ένα καραμπίνερ μπορεί να παράγει την ίδια δύναμη ή τάση με έναν αναρριχητή που έχει μια μεγάλη πτώση!! Δυνάμεις & φορτία Όταν ένας αναρριχητής σκαρφαλώνει, κερδίζει μια εν δυνάμει ενέργεια η οποία εξαρτάται από την θέση του και είναι μια ενέργεια στατική, ή θέσεως. Όταν πέφτει αυτή η στατική ενέργεια μετατρέπεται σε κινητική. Όταν το σχοινί τεντώνεται, σταματώντας την πτώση του 77

αναρριχητή, μερική από την ενέργεια μετατρέπεται σε θερμότητα από την τριβή της πλέξης του σχοινιού. Η υπόλοιπη ενέργεια διασκορπίζεται και απορροφάται με την τριβή του σχοινιού που γλιστρά στα καραμπίνερ, την κίνηση του ασφαλιστή, το σφίξιμο των κόμπων, το γλίστρημα του σχοινιού στο μηχανισμό ασφάλισης, την ελαστικότητα των καραμπίνερ ακόμα και το ξήλωμα

ασφαλειών.

Η ενέργεια που απομένει μεταφέρεται στον αναρριχητή, στον ασφαλιστή (ή στο ρελέ) και στις ασφάλειες. Η ενέργεια που πάει στον ασφαλιστή μεταφέρεται όμως μέσω της ψηλότερης ασφάλειας στην άλλη πλευρά, στον αναρριχητή μειωμένη κατά 1/3 λόγω των δυνάμεων τριβής στα καραμπίνερ. Συνεπώς κατά την πτώση, η υψηλότερη ασφάλεια υφίσταται όχι μόνο τη δύναμη ανάσχεσης που ασκείται από τον αναρριχητή αλλά και τη δύναμη που ασκεί ο ασφαλιστής. Οι ίδιοι κανόνες φυσικής που επιτρέπουν σε κάποιον να ανασηκώσει ένα βάρος με τροχαλία (αρχή του πολύσπαστου κλπ), τώρα ενεργούν ενάντια στον αναρριχητή που πέφτει, καθώς οι δυο δυνάμεις αθροίζονται επιβαρύνοντας την υψηλότερη ασφάλεια με δύναμη 1,6 φορές μεγαλύτερη από τη δύναμη στον αναρριχητή. Η ενέργεια που παράγεται από μια πτώση και η ασκούμενη δύναμη από τον ασφαλιστή για να σταματήσει τον αναρριχητή φτάνουν στο μάξιμουμ όταν το σχοινί τεντώνεται τελείως. Αυτή η κινητική ενέργεια πρέπει να απορροφηθεί από το σύστημα ασφάλισης και ειδικότερα από το σχοινί. Εάν το σχοινί έχει καλή απορρόφηση ενέργειας θα μειώσει τις επιπτώσεις στον αναρριχητή. Η δύναμη που ασκείται στον αναρριχητή καθώς ανακόπτετε η πτώση ονομάζεται δύναμη ανάσχεσης πτώσης Impact Force (IF) και η τιμή της εξαρτάται από το συντελεστή πτώσης, το βάρος του αναρριχητή και τη δυνατότητα του σχοινιού να απορροφά την ενέργεια που παράγεται κατά την πτώση. Impact Force. Η Impact Force είναι η ασκούμενη δύναμη που μεταφέρεται μέσω του σχοινιού, στο αντικείμενο που πέφτει, κατά τη διάρκεια του πρώτου τεστ πτώσης και μετριέται για να δώσει την ικανότητα του σχοινιού να απορροφά την ενέργεια μιας πτώσης. Στις διάφορες εταιρείες ποικίλει με διαφορά μέχρι και 25%. Η UIAA έχει θέσει σαν όριο της τάσης αυτής, δηλαδή maximum impact force, τα 12kN για μονά σχοινιά και 8κΝ για διπλά σχοινιά. Πρέπει να σημειωθεί ότι η Impact Force σε διπλό σχοινί εάν τεσταριστεί στον ένα κλώνο με βάρος 80kg θα είναι περίπου 25% μεγαλύτερη σε σχέση με τα 55kg. Όταν το τεστ επαναλαμβάνεται μετά πέντε λεπτά διάλειμμα, η IF μετριέται μεγαλύτερη κατά 28% - 59%, λόγω της σταδιακής απώλειας των δυναμικών ιδιοτήτων του σχοινιού, όμως στα περισσότερα σχοινιά παραμένει κάτω από τα όρια της UIAA για τις πέντε πτώσεις. Η ικανότητα ενός σχοινιού να αποσβένει τις τάσεις που δημιουργούνται σε μια πτώση, ελαττώνεται με τον χρόνο, αυτό σημαίνει ότι η IF που μεταφέρεται στην αλυσίδα ασφάλειας αυξάνεται με την ηλικία του σχοινιού και την χρήση του. Για την παραδοσιακή αναρρίχηση είναι πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό του σχοινιού. Μια και όσο πιο χαμηλό IF έχει ένα σχοινί τόσο λιγότερο φορτίο πηγαίνει στις ασφάλειες 78

(ιδιαίτερα στην τελευταία) σε μια πτώση. Από την άλλη, σχοινιά με χαμηλό IF είναι πιο ελαστικά, άρα η πτώση επιμηκύνεται περισσότερο, πράγμα που μπορεί να έχει άσχημες συνέπειες σε μια αναρρίχηση. Επιπλέον, είναι πιο ευαίσθητα και ευπαθή σχοινιά, δεν αντέχουν πολύ στη χρήση. Συντελεστής πτώσης Ο συντελεστής πτώσης δεν είναι τίποτε άλλο από ένα μέγεθος (νούμερο) που προσδιορίζει την σκληρότητα (ή σοβαρότητα) μιας πτώσης και υπολογίζεται διαιρώντας το μήκος της πτώσης δια το μήκος του σχοινιού που έχει αναπτυχθεί (ενεργό σχοινί). Η τιμή του συντελεστή πτώσης κυμαίνεται από 0 έως 2. Μηδέν είναι όταν δεν ασκείται τάση στο σχοινί και 2 όταν ο αναρριχητής πέσει χωρίς να έχει βάλει καμία ενδιάμεση ασφάλεια με αποτέλεσμα όλη η τάση να μεταφέρεται στον ασφαλιστή και στο ρελέ. Έτσι μια πτώση 1,5m ασκεί την ίδια τάση στην ασφάλεια, τον αναρριχητή, τον ασφαλιστή και το ρελέ, με μια 15m. Γιατί αν και μια μακρύτερη πτώση παράγει μεγαλύτερη ασκούμενη δύναμη (τάση), αυτή η τάση απορροφάται από το μακρύτερο σχοινί. Αυτή η προσέγγιση βέβαια, είναι κάπως απλουστευτική, αφού η ενέργεια που παράγεται σε μια μεγαλύτερη πτώση ασκείται για ένα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και άρα επιβαρύνει περισσότερο τα υλικά. Για παράδειγμα ένας αναρριχητής 82kg παράγει 7.46ΚΝ σε πτώση με συντελεστή πτώσης 1 και 10.18ΚΝ με συντελεστή 2. Η ασφάλεια δέχεται σχεδόν διπλάσιο από αυτό, 20.36ΚΝ. Η πτώση με συντελεστή 2 είναι το χειρότερο σενάριο και δείχνει πόσο γερά πρέπει να είναι τα αναρριχητικά υλικά, για παράδειγμα για ένα καραμπίνερ το ελάχιστο θα πρέπει να αντέχει 22ΚΝ με κλειστή την πύλη. Υπάρχει η περίπτωση θεωρητικά, να υπάρξει συντελεστής μεγαλύτερος του 2 σε μια πτώση, αν ο ασφαλιστής τραβήξει την ώρα που πέφτει ο αναρριχητής το σχοινί. Κάτι τέτοιο μειώνει το μήκος του σχοινιού που απορροφά την πτώση. Το αντίθετο είναι επίσης, δυνατόν αφήνοντας το σχοινί να κυλήσει ο ασφαλιστής μπορεί να μειώσει τον συντελεστή πτώσης. Θεωρία & πράξη Όπως είδαμε ο βαθμός σκληρότητας μιας πτώσης, δεν εξαρτάται από το μήκος της αλλά από το συντελεστή πτώσης που εκφράζει την αναλογία του μήκους της πτώσης σε σχέση με το σχοινί που έχει αναπτυχθεί (καταναλωθεί) μέχρι εκείνη τη στιγμή. Όσο μεγαλύτερο το μήκος του σχοινιού που έχει αναπτυχθεί, τόσο μεγαλύτερη η ελαστική επιμήκυνση του, άρα και η απόσβεση της πτώσης. Σε αυτό το θεωρητικό υπολογισμό του συντελεστή πτώσης υποθέτουμε ότι δεν υπάρχει τριβή μεταξύ του ασφαλιστή και της υψηλότερης ασφάλειας, οπότε όλο το μήκος του σχοινιού που εμπλέκεται απορροφά ισότιμα την ενέργεια της πτώσης. Όμως, δυνάμεις τριβής στα καραμπίνερ ή στο βράχο περιορίζουν τη διάδοση κατά μήκος του σχοινιού, της δύναμης που δημιουργείται από μια πτώση. Οπότε μόνο το μήκος του

79

σχοινιού μεταξύ του αναρριχητή σε πτώση και της τελευταίας ασφάλειας, θα έχει πλήρη φόρτιση, ενώ τα τμήματα του σχοινιού ανάμεσα στις προηγούμενες ασφάλειες θα φορτιστούν λιγότερο. Ως αποτέλεσμα η απορρόφηση ενέργειας από το σχοινί δεν κατανέμεται σε όλο του το μήκος, οπότε ο πραγματικός συντελεστής πτώσης είναι πολύ μεγαλύτερος από τον θεωρητικό υπολογισμό. Ασφάλιση & Impact Force Στην πραγματικότητα είναι πολύ δύσκολο σε μια αναρρίχηση να δημιουργηθούν όλες οι συνθήκες για να έχουμε μεγάλο συντελεστή πτώσης, για να έχουμε δηλαδή ένα «χαμηλής ελαστικότητας ρελέ». Φυσιολογικά σε μια πτώση τα σχοινιά τεντώνουν, οι κόμποι σφίγγουν, ο ασφαλιστής τραβιέται πάνω και λίγο από το σχοινί γλιστρά από το ασφαλιστήρι. Μόνο τα συστήματα ασφάλισης σε via Ferrata παράγουν, όχι πάντα όμως ανεμπόδιστα, τέτοιες τάσεις. Όμως και στην αναρρίχηση υπάρχουν κάποιες συσκευές ασφάλισης χαμηλής ελαστικότητας. To Gri Gri είναι μια από αυτές αφού σταματά το σχοινί αμέσως. Σε αυτό η τάση μοιράζεται ανάμεσα στον ασφαλιστή, στον αναρριχητή και τις ασφάλειες, ενώ ένα δυναμικό ρελέ επιτρέπει λίγο γλίστρημα στο σχοινί, που απορροφά και αυτό λίγη τάση. Με βάση τα παραπάνω υποστηρίζεται συχνά ότι στην πράξη ο συντελεστής πτώσης είναι χαμηλός αφού ο δυναμικός τρόπος ασφάλισης περιορίζει την ανάπτυξη υψηλών δυνάμεων ανάσχεσης πτώσης. Συνεπώς θα μπορούσε κάποιος να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η αναγραφόμενη τιμή Impact Force ενός σχοινιού έχει μικρή σημασία για τις αναπτυσσόμενες δυνάμεις στις ασφάλειες και στον αναρριχητή. Όμως τα αποτελέσματα πρόσφατων ερευνών που υπολόγισαν τις φορτίσεις κατά μήκος της αλυσίδας του συστήματος ασφάλισης σε περίπτωση πτώσης, έδειξαν ότι η ανάπτυξη φορτίου στην κρίσιμη τελευταία ασφάλεια (υψηλότερο σετάκι) εξαρτάται εκτός από τα σημεία τριβής του σχοινιού με το βράχο και από το εάν το σχοινί που χρησιμοποιείται έχει χαμηλή ή υψηλή αναγραφόμενη Impact Force. Δυναμικά σχοινιά Όλα τα ορειβατικά σχοινιά χαρακτηρίζονται από την μέγιστη τους Impact Force, που μετριέται στο εργαστήριο κάτω από ακραίες συνθήκες τις οποίες συνήθως δεν αντιμετωπίζουμε όταν σκαρφαλώνουμε: μεταλλική μάζα, ακλόνητη αγκύρωση, μπλοκαρισμένο σχοινί. Έτσι προκύπτει η τιμή που αναγράφεται στις τεχνικές προδιαγραφές του σχοινιού. Σε αυτές τις συνθήκες όλη η ενέργεια της πτώσης απορροφάται από το σχοινί και καθόλου από τις τριβές, το μπωντριέ, την παραμόρφωση του ανθρώπινου σώματος κλπ. Οπότε αφορά τη μέγιστη δύναμη ανάσχεσης πτώσης που θα μπορούσε να αναπτυχθεί στο σχοινί. Όσο μικρότερη η τιμή της Impact Force, τόσο μεγαλύτερη και η απορρόφηση ενέργειας από το σχοινί. Στην αναρρίχηση με τις επαναλαμβανόμενες πτώσεις η δυναμική ικανότητα (ελαστικότητα) ενός σχοινιού μειώνεται με αναπόφευκτο επακόλουθο την αύξηση της Impact Force. Σχετική Αντοχή Σχοινιών 11mm dynamic 21KN 9mm dynamic 15KN 11 mm static 30KN 5.5mm cord 0.65KN Τεστ σχοινιών Για να εγκριθεί ένα σχοινί περνάει από αυστηρό έλεγχο με μια σειρά τεστ από εγκεκριμένα από την CE και ανεξάρτητα εργαστήρια. Τα τεστ που χρησιμοποιούνται στις μέρες μας ανακαλύφθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1950 από τον Γάλλο καθηγητή Dodero και έχουν αναπροσαρμοστεί πολλές φορές έκτοτε. Στα τεστ ένα σχοινί 40m ξεραίνεται για 24 τουλάχιστον ώρες σε μια ατμόσφαιρα με λιγότερο από 10% σχετική υγρασία και μετά τοποθετείται σε υποθετικές συνθήκες περίπου 20C° και 65% σχετική υγρασία για τουλάχιστον 22 ώρες. Τα μονά και τα δίδυμα σχοινιά τεστάρονται με μάζα 80kg, σε ένα κλώνο για τα μονά σχοινιά, ο οποίος πρέπει να αντέξει τουλάχιστον 5 διαδοχικές πτώσεις και σε δύο κλώνους για τα δίδυμα σχοινιά που πρέπει να αντέξουν τουλάχιστον 12 διαδοχικές πτώσεις. Οι 80

πτώσεις γίνονται σε ένα χώρο με θερμοκρασία δωματίου, με διάφορα 10min η μία από την άλλη. Και για τους δύο τύπους σχοινιών η Impact Force κατά την πρώτη πτώση πρέπει να είναι μικρότερη από 12kN (1200dan). Σύμφωνα με την UIAA τα 80kg αντιπροσωπεύουν το μέσο βάρος ενός άνδρα με τον εξοπλισμό του, ενώ τα 12kN είναι η μέγιστη δύναμη που μπορεί να γίνει ανεκτή από το ανθρώπινο σώμα. Όσον αφορά τα διπλά σχοινιά αυτά τεστάρονται με μάζα 55kg σε κάθε κλώνο. Το σχοινί πρέπει να αντέξει 5 διαδοχικές πτώσεις και η Impact Force που θα αναπτυχθεί κατά την πρώτη πτώση πρέπει να είναι μικρότερη από 8kN (800dan). Τα 55kg έχουν θεσπιστεί επειδή σχοινιά που αντέχουν 5 πτώσεις με αυτό το βάρος, στην πράξη κρατούν 2 πτώσεις με 80kg, που θεωρείται επαρκής ασφάλεια για διπλό σχοινί το οποίο δεν χρησιμοποιείται για να αντέχει επαναλαμβανόμενες πτώσεις σε ένα κλώνο. Σφάλμα φαίνεται ότι υπάρχει ως προς την καθιέρωση του standard των 8kN! Και αυτό γιατί για να μπορεί το διπλό σχοινί να συμφωνεί με το όριο των 12kN Impact Force, με ταυτόχρονη φόρτιση δύο κλώνων, θα πρέπει όταν τεστάρεται ο ένας κλώνος του σχοινιού με βάρος 55kg, να μην αναπτύσσει Impact Fοrce μεγαλύτερη από 7Κη; ένα διπλό σχοινί με Impact Force 8kN, εάν δοκιμαστεί σε δύο κλώνους ως δίδυμο δίνει Impact Force 13,5kN, δύναμη δηλαδή μεγαλύτερη από την αντοχή του ανθρώπινου σώματος! Όριο Πτώσης (Fall Rating). Τα ευρωπαϊκά standards απαιτούν ότι ένα αναρριχητικό σχοινί θα πρέπει να αντέξει το ελάχιστο πέντε συνεχόμενα τεστ πτώσεων, με διάλειμμα μεταξύ τους. Το κάθε τεστ πτώσης για μονό σχοινί περιλαμβάνει την πτώση 4.8m ενός βάρους 80kg, σε 2.8m σχοινιού, το σχοινί κυλά μέσα από ένα κρίκο ο οποίος απέχει 30cm από την φιξαρισμένη ασφάλεια. Για διπλό σχοινί το τεστ είναι το ίδιο με μειωμένο βάρος 55kg. Εφόσον οι άκρες είναι στατικά φιξαρισμένες δεν υπάρχει δυναμικό στοιχείο στο τεστ, έτσι οι συνθήκες που δημιουργούνται με την πτώση είναι εξαιρετικά σκληρές και είναι μάλλον απίθανο να συμβούν σε μια πραγματική αναρρίχηση. Τελευταία πολλές εταιρείες δίνουν στις προδιαγραφές τους και μια πτώση σε αιχμηρή ακμή καμπυλότητας 0,75mm. Τα όρια πτώσεων που δίνουν οι εταιρείες ξεπερνούν τις προδιαγραφές της UIAA (για μονό σχοινί συνήθως 10 και για διπλό συνήθως 7) και είναι αλήθεια ότι ένα σχοινί αντέχει πολύ περισσότερες πτώσεις: σε πείραμα που έγινε σε εργαστήριο πριν από 10 χρόνια το σχοινί άντεξε 120 πτώσεις! Το τεστ αυτό πάντως δεν αντικατοπτρίζει πραγματικές συνθήκες αναρρίχησης, έτσι τα παρακάτω χαρακτηριστικά είναι εξίσου ενδιαφέροντα. Στατικά σχοινιά Τα στατικά σχοινιά που παραδοσιακά χρησιμοποιούνται στην σπηλαιολογία και τη διάσωση αλλά και για ραπέλ και στα αναρριχητικά γυμναστήρια, είναι έτσι σχεδιασμένα ώστε να έχουν ελάχιστη επιμήκυνση. Έτσι η ικανότητά τους για απορρόφηση φορτίου είναι ελάχιστη, ιδίως για μικρά μήκη σχοινιού. Επίσης, διαφέρουν ως προς την ελαστικότητα, ανάλογα με τον κατασκευαστή και τη χώρα προέλευσης (δεν υπάρχουν ακριβείς προδιαγραφές). Κόμποι Κάθε γωνία στον κόμπο μειώνει την αντοχή του σχοινιού, έτσι όσο πιο οξεία είναι η γωνία, τόσο πιο αδύνατος είναι ο κόμπος. Ο κόμπος οχτάρι μειώνει την αντοχή του σχοινιού κατά 2 1 % , η καντηλίτσα κατά 23%, η ολόκληρη ψαλιδιά κατά 35% κλπ. Nylon Το υλικό που έφερε την επανάσταση στα αναρριχητικά σχοινιά. Έχει καλύτερη απορρόφηση ενέργειας από το dyneema και το kevlar, ψηλότερο σημείο τήξης (250C 0 ) αλλά είναι πιο ευπαθές στα οξέα καθώς και στην υγρασία (όταν βραχεί χάνει 10%-20% της αντοχής του). Dyneema Το υλικό αυτό με βάση το πολυαιθυλένιο χρησιμοποιείται τελευταία ευρέως για την κατασκευή ιμάντων και κορδονιών. Οι ιμάντες και τα κορδονέτα από dyneema είναι ελαφρύτερα, έχουν μεγαλύτερη αντοχή από το naylon στη διάτμηση και την παρατεταμένη χρήση, κόβονται δυσκολότερα, και έχουν χαμηλή απορροφητικότητα υγρασίας οπότε όταν 81

βραχούν διατηρούν τις ιδιότητες τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι το dyneema αναλογικά με το βάρος του αντέχει 10 φορές περισσότερο από ότι το ατσάλι. Έτσι μπορούν να κατασκευάζονται πιο λεπτοί ιμάντες. Μοναδικό τους μειονέκτημα η ευαισθησία στις υψηλές θερμοκρασίες αφού έχουν χαμηλό σημείο τήξης (145C0) και καίγονται εύκολα Γι' αυτό δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται εκεί που υπάρχει πιθανότητα ανάπτυξης θερμότητας, για παράδειγμα στους αυτοσφιγγόμενος κόμπους. Kevlar Κατασκευάζεται από ανθρακονήματα, έχει απεριόριστη αντοχή στην καταπόνηση (αντέχει 2-3 φορές περισσότερο από το naylon), δεν καίγεται και έχει πολύ μεγάλο χρόνο ζωής. Σε αντίθεση με το nylon είναι εντελώς στατικό και δύσκαμπτο υλικό και άρα δεν απορροφά καθόλου ενέργεια. Είναι ιδανικό για το πέρασμα μόνιμων ασφαλειών σε διαμπερείς τρύπες των βράχων (είναι σαν καλώδιο), σε περιπτώσεις εγκατάλειψης- υποχώρησης και για το δέσιμο των friends. Για να κολλήσετε σωστά τις άκρες του Kevlar κόψτε 1cm από τον πυρήνα στις άκρες και λιώστε ελαφρά με θέρμανση το περίβλημα καλύπτοντας τον πυρήνα. Κράνη Τα αναρριχητικά κράνη υποβάλλονται από την UIAA σε μια σειρά δοκιμασιών που στόχο έχουν να ελέγξουν πέρα από την αντοχή τους, το ποσοστό απορρόφησης ενός χτυπήματος. Τρία δείγματα από κάθε μοντέλο δοκιμάζονται στο εργαστήριο και όλα πρέπει να περάσουν τα τεστ. Η διαδικασία είναι η εξής: το κράνος τοποθετείται πάνω σε ένα ξύλινο καλούπι, το οποίο αντικαθιστά το ανθρώπινο κρανίο και στο οποίο υπάρχουν σένσορες στο σημείο του σβέρκου. Αρχικά το κράνος δοκιμάζεται για την αντοχή του σε μια υποτιθέμενη πτώση αντικειμένου στην κορυφή του. Ένα αμβλύ αντικείμενο βάρους 5kg αφήνεται να πέσει από ύψος 2m πάνω στο κράνος. Η δύναμη που μεταφέρεται στους σένσορες του σβέρκου, δεν επιτρέπεται να ξεπερνάει 8κΝ για την UIAA και τα 10κΝ για την CE. Το τεστ αυτό δεν μετράει το μέγεθος της ενέργειας που μπορεί να αντέξει το κράνος αλλά πόση από αυτή την ενέργεια μεταδίδεται στον σβέρκο μας. Ακολουθούν δοκιμασίες με πτώσεις αντικειμένων στα πλαϊνά του κράνους από μικρότερη απόσταση (50cm), με τις ίδιες όμως προδιαγραφές. Στα πλαίσια μιας ακόμη σημαντικής δοκιμασίας ένα κωνικό αντικείμενο 3kg, ρίχνεται από ύψος 2m στην κορυφή του κράνους και δεν πρέπει να το διαπεράσει και να ακουμπήσει το ξύλινο καλούπι. Τέλος, η σταθερότητα του κράνους εξετάζεται ρίχνοντας ένα αντικείμενο 10kg, πρώτα μπροστά και μετά στα πλαϊνά του. Εδώ καταγράφεται ο βαθμός της μετακίνησης του κράνους και για να περάσει το τεστ πρέπει να παραμείνει επάνω στο καλούπι μετά το χτύπημα. Ανθρώπινο σώμα Όπως είδαμε το φορτίο που δημιουργείται κατά την πτώση είναι αποτέλεσμα τριών παραγόντων: των ιδιοτήτων του σχοινιού, του συντελεστή πτώσης και του βάρους του αναρριχητή. Προφανώς, ο μόνος τρόπος για να μειωθεί η ένταση μιας πτώσης περνάει μέσα από την ελαστική επιμήκυνση του σχοινιού. Έτσι τα συστήματα ασφαλείας στην αναρρίχηση στοχεύουν στην ικανότητα του δυναμικού σχοινιού για απορρόφηση του φορτίου της πτώσης. Το δυναμικό σχοινί είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να μειώνει τα 80kg βάρος ενός αναρριχητή, σε μια πτώση με συντελεστή 2, σε ένα φορτίο το πολύ της τάξης των 12ΚΝ. Το μέγιστο φορτίο που μπορεί να αντέξει το ανθρώπινο σώμα στιγμιαία χωρίς να κινδυνεύει με σοβαρό τραυματισμό είναι 12ΚΝ. Ο υπόλοιπος εξοπλισμός σχεδιάζεται ώστε να μπορεί να συνεργαστεί με αυτή τη γνωστή μέγιστη δύναμη. Τα όρια ασφαλείας που η UIAA έχει θέσει για ορισμένα βασικά υλικά αναρρίχησης φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. Όρια Ασφαλείας UIAA Βύσματα 22ΚΝ Καραμπίνερ 20ΚΝ Ιμάντες 22ΚΝ Μπωντριέ 15ΚΝ 82

Κεφάλαιο 14°

ΑΝΑΡΡΙΧΗΤΙΚΗ ΟΡΟΛΟΓΙΑ

83

Ελεύθερη Αναρρίχηση Όταν για προώθηση ή ξεκούραση χρησιμοποιούμε αποκλειστικά και μόνο το ανάγλυφο του βράχου, δηλαδή δεν πιανόμαστε από τα καρφιά ή τα καρυδάκια, δεν κρεμόμαστε σε αυτά, δεν τραβιόμαστε από σετάκια, δεν πατάμε τα βύσματα και γενικά χρησιμοποιούμε το υλικό μόνο για ασφάλεια σε περίπτωση πτώσης. Τεχνητή Αναρρίχηση Όταν για προώθηση, ξεκούραση είτε απλώς για να ισορροπήσουμε χρησιμοποιούμε ένα ή περισσότερα τεχνητά στηρίγματα (βύσματα, καρφιά, σκαλίτσες κ.α.). Μοναχική Αναρρίχηση Όταν η ανάβαση γίνεται από ένα αναρριχητή άσχετα αν χρησιμοποιεί ή όχι σχοινί ή τεχνητή αναρρίχηση. Σόλο Αναρρίχηση Μοναχική αναρρίχηση χωρίς τη χρήση σχοινιού και ασφαλιστικών μέσων. Άκρως επικίνδυνη, το πρώτο λάθος είναι συνήθως και το τελευταίο. Αναρρίχηση σε σταθερά σχοινιά Μια μικρή σχοινοσυντροφιά σκαρφαλώνει μπροστά τοποθετώντας σταθερά σχοινιά που τα χρησιμοποιεί η υπόλοιπη ομάδα για να ανέβει χρησιμοποιώντας ζουμάρ ή αυτοσφιγγόμενους κόμπους. Τα σχοινιά συνήθως μένουν επί τόπου και χρησιμοποιούνται και στο κατέβασμα η δε ανάβαση είναι παλινδρομική (πάνω-κάτω). Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται κυρίως από τις αποστολές που γίνονται στα μεγαλύτερα βουνά της γης (Ιμαλάια, Άνδεις κλπ.) που ο όγκος του εξοπλισμού απαιτεί πολυμελή ομάδα. Via Ferrata Τεχνητή αναρρίχηση σε συνδυασμό με πεζοπορία, σε διαδρομές βράχου και εκτεθειμένα μονοπάτια, εξοπλισμένα με μόνιμα τοποθετημένα συρματόσχοινα, σκάλες κ.α. Αυτό το είδος αναρρίχησης είναι πολύ διαδεδομένο στις Άλπεις και κυρίως στους Δολομίτες. ΟΡΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗΣ Οη Sight Η πιο καθαρή έκφραση της ελεύθερης αναρρίχησης: Ολοκληρωμένη ελεύθερη ανάβαση μιας διαδρομής ή σχοινιάς με την πρώτη προσπάθεια, χωρίς πτώσεις και χωρίς πληροφορίες ή προηγούμενες προσπάθειες στη διαδρομή. Beta Flash Ελεύθερη ανάβαση μιας διαδρομής για την οποία έχουμε πάρει προηγουμένως πληροφορίες (π.χ. για κάποιο κρυφό πιάσιμο ή για κάποια ιδιαίτερη κίνηση). Red Point Ολοκληρωμένη ελεύθερη ανάβαση μιας διαδρομής ή σχοινιάς μετά από κάποιες προσπάθειες ή προεργασία στη διαδρομή. Pink Point Ολοκληρωμένη ελεύθερη ανάβαση μιας διαδρομής ή σχοινιάς μετά από κάποιες προσπάθειες ή προεργασία στη διαδρομή και με τοποθετημένα τα σετάκια στις ασφάλειες. ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΕΣ Το Διεθνές Γαλλικό Ονομαστικό σύστημα δίνει τη γενική βαθμολογία μιας Αλπινιστικής διαδρομής. Χρησιμοποιείτε στην ευρύτερη περιοχή των Άλπεων και των Πυρηναίων (Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία) και στη χώρα μας για τις παραδοσιακές βουνίσιες βράχου ή αλπινιστικές διαδρομές. Εκφράζει τη σοβαρότητα μιας διαδρομής εκτιμώντας παράγοντες όπως, το μήκος οι αντικειμενικοί κίνδυνοι, υψόμετρο, δυσκολία τοποθέτησης ασφαλειών, run outs, πρόσβαση, κατάβαση και τεχνική δυσκολία. Το σύστημα αυτό έχει 6 κατηγορίες 84

οπού χρησιμοποιούνται τα αρχικά των γαλλικών λέξεων facille και dificille. Οι υποδιαιρέσεις του (+) και (-) δίνουν μεγαλύτερη ακρίβεια: F (Facile) Εύκολη: Απότομο περπάτημα, που και που χρήση χεριών, εύκολες πλαγιές χιονιού. Κρεβάς πιθανές στους παγετώνες. Το σχοινί δεν είναι πάντα απαραίτητο. PD (Peu Difficile) Λίγο Δύσκολη: Αναρρίχηση βράχου με κάποια τεχνική δυσκολία, πλαγιές χιονιού ή πάγου, σοβαροί παγετώνες και στενές κόψεις. AC (Assez Difficile) Αρκετά Δύσκολη: Σχετικά δύσκολες αναρριχήσεις σε κάθετο βράχο, μεγάλες πλαγιές πάγου ή χιονιού πάνω από 50 μοίρες. D (Difficile) Δύσκολη: Δύσκολη αναρρίχηση βράχου και χιονιού-πάγου. TD (Tres Difficile) Πολύ Δύσκολη: Σοβαρή αναρρίχηση με τεχνικές δυσκολίες σε όλα τα είδη των πεδίων. ED (Extremement Difficile) Εξαιρετικά δύσκολη: Ιδιαίτερα σοβαρές διαδρομές με μεγάλες και συνεχείς δυσκολίες στο υψηλότερο επίπεδο. EX (Exceptionnellement Difficile) Εξωφρενικά δύσκολη: Εξαιρετικά δύσκολες και σοβαρές διαδρομές, με περάσματα που φτάνουν ή ξεπερνούν το VII βαθμό UIAA. ABO (Abominable) Απαγορευτικά δύσκολές-απίστευτες διαδρομές: Ακραία δύσκολες και ανασφάλιστες, απαγορευτικές διαδρομές λόγω της υπερβολικής επικινδυνότητας τους. Δυσκολία περάσματος (crux) II, Ιll, III+, IV-, IV, IV+, V-, V, V+, VI-,VI, VI+, VII-, VII, VII+ κλπ. σύμφωνα με το σύστημα βαθμολογίας της κεντρικής Ευρώπης, σε διαδρομές χαμηλότερες από ένα μήκος σχοινιού, αντί για γενική δυσκολία δίνεται η δυσκολία του δυσκολότερου περάσματος.

85

Βαθμολογίες Τεχνητής Αναρρίχησης ΑΟ: Ξεκούραση ή απλές έλξεις στο σχοινί ή στις σαν πατήματα ασφάλειες με απλούστατη διαδοχή χωρίς πιθανότητες πτώσης. Επίσης τραβέρσες με βοήθεια από το τέντωμα του σχοινιού ή εκκρεμή. Α 1 : Σε χρήση σκάλες και λανιέρες αλλά εύκολα τεχνητά σε καλές και σίγουρες ασφάλειες όπως βύσματα, friends, καλά καρφιά ή καρύδια χωρίς πιθανότητα πτώσης. Α2: Λίγο πιο πολύπλοκα. Εάν οι ασφάλειες είναι ήδη τοποθετημένες χρειάζεται προσπάθεια για να τις φτάσουμε. Επιπλέον, δυσκολία στην τοποθέτηση των ασφαλειών. A3: Από εδώ αρχίζουν τα πραγματικά τεχνητά. Πιθανότητες πτώσης έως και 10 μέτρα λόγω αποκόλλησης σταθερών σημείων προώθησης που κρατάνε μόνο το βάρος του αναρριχητή. Α4: Μακριά αλληλουχία ασταθών τοποθετήσεων. Άσχημη προσγείωση μέτα από μια πτώση 25-40m. Α5: Αυξημένο ρίσκο για πτώση διπλάσια ενός μέσου μήκους. Πιθανή θανατηφόρα προσγείωση μετά από πτώση 70μ.

Α6: Πρόκειται για μια οριακή διαδικασία για αναρριχητές με ακραία ψυχολογία. Η

προώθηση του επικεφαλής γίνεται με μεθόδους που δεν μπορούν να συγκρατήσουν πτώση και παράλληλα το ρελέ δεν μπορεί να συγκρατήσει την σχοινοσυντροφιά. Θεωρείται πιο

ακραία ακόμα και από τη «σόλο» αναρρίχηση γιατί αν πέσει ο πρώτος φεύγουν κάτω όλοι.

ΣΥΜΒΟΛΑ

symbols

Δίεδρο

dihedrul

Ράμπα

ramp

Σχισμή

crack

Σεμινέ

chimney

Κόψη

arrete

Πλάκα

slab

Τοίχος

wall

Αρνητικό

overhang

Στέγη

roof

Ζωνάρι

ledge

86

Κεφάλαιο 15°

ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ

87

Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζονται αποσπάσματα από την ετήσια έκδοση του Γερμανικού Ορειβατικού Συλλόγου (D.A.V) με παραδείγματα ατυχημάτων και των συνεπειών τους λόγω διαφόρων παραλείψεων, αμελειών ή επιπολαιοτήτων. Το κείμενο ίσως να είναι λίγο δυσάρεστο περιλαμβάνοντας μόνο παραδείγματα άτυχων σΐιγμών, όμως είναι σημαντικό, να γράφονται τα πάντα ευχάριστα ή δυσάρεστα, με την έννοια ότι η γνώση και η πρόνοια είναι φυσικά πάντα καλύτερες από την άγνοια και την επιπολαιότητα. Τα ατυχήματα στην αναρρίχηση συμβαίνουν κυρίως για τους εξής λόγους: ■ ■ ■ ■ ■ ■

Έλλειψη κράνους (σοβαροί τραυματισμοί στο κεφάλι) Λανθασμένη ασφάλιση Κακές ασφάλειες στα ρελέ Επιπολαιότητα Λάθος κόμποι Λάθος συνεννόηση μεταξύ των σχοινοσυντρόφων

Τραυματισμοί στο κεφάλι λόγω έλλειψης κράνους ■ Σε αναρριχητικό πεδίο του Ελβετικού jura ασφάλιζε ένας αναρριχητής το σύντροφό του που ανέβαινε. Δύο άλλοι του κρατούσαν παρέα. Σε κάποια στιγμή έσπασε το πιάσιμο του επικεφαλής και πέτυχε τον έναν από τους τρεις που βρισκόταν από κάτω στο κεφάλι, τραυματίζοντας τον σοβαρά. Το κρανίο του υπέστη 2-3mm βαθιά ρωγμή. ■ Σε βράχο του Frannkenjura είχε πτώση ένας επικεφαλής. Ο ίδιος δεν χτύπησε πάνω στο βράχο, παρά τον πέτυχε στο κεφάλι καρφί που εκτινάχτηκε με δύναμη κατά την πτώση. Αποτέλεσμα: Τρύπα στο κρανίο ■ Σε αναρριχητικό πεδίο της Αυστρίας δύο από τις ασφάλειες υποχώρησαν κατά την πτώση αναρριχητή. Η πτώση έτσι επιμηκύνθηκε απρόσμενα και έγινε μη ελεγχόμενη. Ο ίδιος υπέκυψε την άλλη μέρα στα βαριά κρανιοεγκεφαλικά του τραύματα. Στη βάση της διαδρομής βρέθηκε το σακίδιο του με το κράνος ανέπαφο εντός. Λανθασμένη ασφάλιση Το πολυσυζητημένο σημείο της τεχνικής της ασφάλισης, είναι η ασφάλιση από το σώμα (με καραμπίνερ, οχτάρι κ.λπ.). Σε απρόσμενες πτώσεις ο εγκέφαλος σημαίνει σπασμωδικά σε κλάσματα δευτερολέπτου σήμα κινδύνου. Ο άνθρωπος σε τέτοιες περιπτώσεις αντιδρά, εντελώς ενστικτωδώς. Αυτή είναι η σημαντικότερη γνώση - συμπέρασμα της τελευταίας δεκαετίας πάνω στην τεχνική της ασφάλισης. Εάν ο ασφαλιζών μετά από πτώση του αναρριχόμενου παρασύρεται έξω από το σημείο ασφάλισης, προτάσσει τα χέρια του ενστικτωδώς προς την κατεύθυνση της πτώσης. Έτσι αφήνει το σχοινί και ο σχοινοσύντροφός του διανύει πέφτοντας το μήκος όλης της σχοινιάς. Αυτό ισχύει για της πτώσεις με κατεύθυνση προς τα κάτω και προς τα πλάγια. Δεν ισχύει για τις πτώσεις που η τάση μας τραβά προς τα πάνω γιατί τότε, ο εγκέφαλος δεν σημαίνει το ίδιο σήμα κινδύνου και ο ασφαλίζων αφήνει το σχοινί μόνο σε περίπτωση τραυματισμού ή λιποθυμίας. Μεγάλη σημασία λοιπόν παίζει η σωστή θέση του σώματος σε σχέση με την αυτασφάλεια. Ο ασφαλίζων θα πρέπει να προβλέψει την κατεύθυνση της τάσης που θα δεχτεί το σώμα του, από το σχοινί κατά την πιθανή πτώση του σχινοσυντρόφου του και να τοποθετήσει έτσι την αυτασφάλεια, ώστε να τον συγκρατεί πάντα στη θέση του. ■ Στο Kilder Keiser έσπασε το πιάσιμο του δεύτερου αναρριχητή 2-3 μέτρα προτού φτάσει στο σημείο αλλαγής (ρελέ). Αυτός ουσιαστικά μόνο κρεμάστηκε από το σχοινί. Παρόλα αυτά ο σύντροφός του που ασφάλιζε με μισή ψαλιδιά σε καραμπίνερ πάνω στο μποντριέ δεν μπόρεσε να τον συγκρατήσει. Η πτώση τελείωσε μετά από τριάντα μέτρα πάνω σε θάμνο. Χωρίς αυτή τη σύμπτωση, η πτώση του θα είχε το λιγότερο, το μήκος όλης της σχοινιάς. Αποτέλεσμα σπασμένο πόδι. ■ Στο Geiseistein σημειώθηκε πρακτικά το ίδιο ατύχημα. Ο δεύτερος έπεσε τραβερσάροντας 1-2 μέτρα πριν από το ρελέ, κάνοντας ένα μικρό εκκρεμές. Κι ο δικός του σχοινοσύντροφος δεν μπόρεσε να συγκρατήσει το σχοινί. Η πτώση είχε το μήκος όλης της σχοινιάς. Αποτέλεσμα και τα δύο πόδια σπασμένα.

88

Στην κατηγορία των ατυχημάτων λόγω λανθασμένης ασφάλισης ανήκουν κι αυτά που προκαλούνται από την εκ των υστέρων (την ώρα που η σχοινιά αναπτύσσεται) διόρθωση κακά τοποθετημένων ασφαλειών στα ρελέ. ■ Στο Geiseistein δημιούργησε ένας αναρριχητής ρελέ με ένα friend και ασφάλιζε το δεύτερο. Σε κάποια στιγμή (και ενώ ο δεύτερος ανέβαινε) θέλησε να τοποθετήσει καλύτερα το friend. Ακριβώς αυτή τη στιγμή ο δεύτερος πέφτει και παρασύρει τον ασφαλίζοντα μαζί. Η πτώση είχε 30μ μήκος και ευτυχώς σταμάτησε λόγω των ενδιάμεσων ασφαλειών. Ο πρώτος έσπασε το χέρι και των ωμοπλάτη του, ο δεύτερος δε έπαθε διάσειση και σοκ. ■ Ένας κορυφαίος αναρριχητής ασφάλιζε στη βάση διαδρομής με μισή ψαλιδιά σε καραμπίνερ περασμένο στη ζώνη του και χωρίς αυτασφάλεια. Μετά από ξαφνική πτώση του επικεφαλής εκτινάχτηκε λόγω της τάσης του σχοινιού προς το βράχο. Το πρόσωπό του κακοποιήθηκε και ένα δόντι του έλειπε. ■ Στο Konstein πετάχτηκε ο ασφαλίζων σε βάση διαδρομής μετά από πτώση του συντρόφου του προς το βράχο. Αποτέλεσμα, μώλωπες και κάκωση άνω σιαγώνας. Κακές ασφάλειες στα ρελέ ■ Δύο νέοι αναρριχούνταν στο βόρειο τείχος της Schusselkarspitze. Ο πρώτος προσπέρασε το κανονικό σημείο ρελέ και δημιούργησε ένα λίγο πιο πάνω. Στην επόμενη σχοινιά, ο πρώτος βρέθηκε σε δυσκολίες και φώναξε ότι θα πέσει. Ο δεύτερος που ασφάλιζε ακριβώς από κάτω, είχε επίγνωση των κακά τοποθετημένων ασφαλειών του ρελέ και προειδοποίησε το σχοινοσύντροφό του. Παρ' όλα αυτά εκείνος μετά από μικρό δισταγμό πηδάει. Το ρελέ δεν άντεξε, Και οι δύο σκοτώθηκαν. Η συζήτηση ακούστηκε κατά τύχη από διπλανή σχοινοσυντροφιά. ■ Μια σχοινοσυντροφιά είχε τοποθετήσει για μοναδική ασφάλεια σε ρελέ ένα καρύδι με ιμάντα. Την ώρα που ο πρώτος ξεκινούσε την επόμενη σχοινιά, ο δεύτερος που ασφάλιζε θέλησε να κρεμαστεί για λίγο από τον ιμάντα για περισσότερη άνεση. Κάτω από το βάρος του σώματος του το καρύδι υποχώρησε και καθώς ο πρώτος δεν είχε τοποθετήσει ακόμα καμία ενδιάμεση ασφάλεια γκρεμίστηκαν και οι δύο στο κενό. Τυχαία το σχοινί σκάλωσε σε μια βράχινη προεξοχή και έτσι η σχοινοσυντροφιά γλίτωσε το μοιραίο. Μόνο ο ασφαλίζων τραυματίστηκε σοβαρά. Επιπολαιότητα Εδώ ανήκουν πρώτα απ' όλα τα ατυχήματα μετά από απρόσμενες πτώσεις χωρίς να υπάρχουν ενδιάμεσες ασφάλειες. Το «γνώριμο μέρος» των αναρριχητικών πεδίων ή οι θεωρούμενες εύκολες διαδρομές κάνουν συχνά τους αναρριχητές να υποτιμούν τη σημασία και την αναγκαιότητα της ασφάλειας. ■ Σε αναρριχητικό πεδίο του Prunn σκαρφάλωνε αναρριχήτρια πάνω σε γνωστή της διαδρομή. Ενώ είχε δυνατότητα να τοποθετήσει 3 καρύδια και να χρησιμοποιήσει ένα καλό κορμό θάμνου, δεν έκανε τίποτα απ' αυτά. Στα 10 μέτρα ύψος, και ενώ προσπαθούσε να τοποθετήσει το πρώτο καρφί, έπεσε. Από την πτώση αποκόμισε βαριά τραύματα και μεταφέρθηκε επειγόντως με ασθενοφόρο. ■ Στο Handeggwanden τοποθέτησε αναρριχητής προχειρότατες ασφάλειες. Απρόσμενα έπεσε. Ενστικτωδώς προσπάθησε να γραπωθεί ξανά, τρίβοντας τα δάχτυλα του κατά την πτώση πάνω στο σκληρό γρανίτη. Όταν έφτασε στη βάση της διαδρομής, ξηλώνοντας τις ασφάλειες που υπήρχαν, τα κόκαλα εξείχαν έξω από τις μύτες των δακτύλων του. Λάθος κόμποι Εδώ οι περιπτώσεις δεν είναι πολλές. Κανονικά ο κάθε αναρριχητής ξέρει τη χρήση και τη σημασία των κόμπων. Όμως: ■ Στο Yosemite, πάνω σε διαδρομή διαπίστωσε ένας Γερμανός αναρριχητής πως από «άγνωστες αιτίες», το τέλος του σχοινιού με το οποίο λίγο πιο πριν ήταν δεμένος, κρέμεται ελεύθερο μπροστά του. Από τον τρόμο του λίγο έλειψε να πέσει. Ευτυχώς όμως βρισκόταν σε θέση με καλά πιασίματα και πρόλαβε να ειδοποιήσει το σχοινοσύντροφό του. ■ Ένας αναρριχητής σκαρφαλώνοντας ζήτησε από το σχοινοσύντροφό του να τον κατεβάσει σιγά-σιγά με τη βοήθεια του σχοινιού (κουβάς). Καθώς έριξε όλο το βάρος 89

του σώματος του στο σχοινί, ο κόμπος του λύθηκε. Η πτώση ως τη βάση είχε 20 μέτρα μήκος. Αποτέλεσμα σπασμένη ωμοπλάτη και τρία πλευρά. ■ Οι δύο αυτές περιπτώσεις δεν αφορούν αρχάριους, αλλά πολύ έμπειρους αναρριχητές. Ο δεύτερος μάλιστα ανήκει στους κορυφαίους Ιταλούς αναρριχητές. Λάθος συνεννόηση μεταξύ των σχοινοσυντρόφων Πολλά ατυχήματα είναι καταγραμμένοι γι' αυτή την περίπτωση. Αυτό δείχνει πως λίγη σημασία δίνεται στη σωστή συνθηματική συνεννόηση κατά την αναρρίχηση. Λάθος ή ελλιπείς προσταγές οδηγούν σε λάθος ή ελλιπείς ενέργειες. ■ Στο αναρριχητικό πεδίο του Balstal συμφώνησαν δύο αναρριχητές να μην καθυστερήσουν καθόλου και μόλις θα έφτανε ο πρώτος στο ρελέ θα ξεκινούσε αμέσως ο δεύτερος αφού γίνει βέβαια το αναγκαίο πάρε-δώσε στα καρυδάκια κ.λπ. Η σχοινιά αποδείχτηκε εξαιρετικά δύσκολη. Μόλις ο πρώτος έφτασε στο σημείο του ρελέ, πέρασε απλά το σχοινί μέσα από την ασφάλεια και μέσα στην ευφορία που ένιωθε ξέχασε τη συμφωνία με το σχοινοσύντροφό του, πιστεύοντας πως αυτός συνεχίζει να τον ασφαλίζει. Ο άλλος όμως δεν είχε ιδέα από τη συμπεριφορά του πρώτου και τον εξασφάλισε. Η πτώση τελείωσε μετά από 20μέτρα, σε μαλακό έδαφος με κλίση και προκάλεσε στον αναρριχητή αρκετά κατάγματα. Το ένα μάλιστα προκλήθηκε στον αγώνα όταν αυτός κάλυψε ενστικτωδώς με το χέρι το κεφάλι του (χωρίς κράνος). ■ Σε αναρριχητικό πεδίο του Monaco κατέβαζε αναρριχήτρια τη σχοινοσυντροφιά της από το πρώτο ρελέ αφήνοντας σιγά-σιγά ελεύθερο σχοινί (κουβάς). Εκείνη κατεβαίνοντας θέλησε να ξεκρεμάσει το σχοινί μιας άλλης σχοινοσυντροφιάς που είχε εγκαταλείψει τη σχοινιά στη μέση. Σταμάτησε έτσι το καρφί, προσπαθώντας να ελευθερώσει το σχοινί. Καθώς δεν υπήρχε οπτική επαφή και καμία άλλη συνεννόηση μεταξύ των δύο αναρριχητριών, συνέχισε η άλλη να αφήνει ελεύθερο σχοινί το οποίο μαζευόταν σε ένα πατάρι. Καθώς η πρώτη είχε τελειώσει με το ξεκρέμασμα του σχοινιού, θέλησε να συνεχίσει την κατάβαση ρίχνοντας ξανά το βάρος του σώματός της στο σχοινί. Η πτώση της είχε 10μ μήκος και έφτασε ως τη βάση. Με ένα σπασμένο πόδι μπορεί να αισθάνεται τυχερή. ■ Σε αναρριχητικό πεδίο του Konstein σκαρφάλωνε αναρριχητής σε μια διαδρομή εβδόμου βαθμού. Καθώς έφτασε στο ρελέ φώναξε στον ασφαλίζοντα «μπορείς να ξασφαλίσεις» (χωρίς όμως ο ίδιος να αυτασφαλιστεί, θεωρώντας το πατάρι του ρελέ αρκετά άνετο!!). Την ώρα που ήθελε να αυτασφαλιστεί έχασε ξαφνικά την ισορροπία του και έπεσε ως το σημείο απ' όπου ξεκίνησε. Υπέκυψε στα τραύματά του στο τμήμα πρώτων βοηθειών.

90

Κεφάλαιο 16°

ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ

91

Αν ήταν εύκολο να ασχολούμαστε καθημερινά με την αναρρίχηση, πιθανά να μην χρειαζόμασταν καμιά ιδιαίτερη προπόνηση για να αποδώσουμε το μέγιστο των ικανοτήτων μας σε μια ανάβαση. Στη πράξη αυτό είναι δύσκολο. Οπότε, αν θέλουμε να βελτιώνουμε τις ικανότητές μας συνεχώς, θα πρέπει να φτιάξουμε ένα πρόγραμμα προπόνησης που θα καλύπτει και τις δύσκολες εποχές του χειμώνα (με ασκήσεις σε κλειστό γυμναστήριο, αναρρίχηση σε τεχνητή πίστα, χειμερινή ορειβασία, σκι βουνού κ.ά.) αλλά και τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού (κολύμβηση, καγιάκ, θαλάσσιο σκι, κ.ά.). Στο κεφάλαιο αυτό δίνεται ένα γενικό πλαίσιο για την προπόνηση ενός αναρριχητή, με βάση το οποίο, θα μπορεί ο καθένας να φτιάξει το προσωπικό του πρόγραμμα, προσαρμοσμένο στις ατομικές του ιδιαιτερότητες (σωματικές, ψυχικές αλλά και οικονομικές). Ας έχουμε κατά νου, ότι το μεγαλύτερο δυναμικό μας σε κάποιο άθλημα το πετυχαίνουμε μετά από 3-4 χρόνια συστηματικής προπόνησης. Στο διάστημα αυτό, το πρόγραμμα προπόνησης δεν μένει σταθερό, αλλά το αναπροσαρμόζουμε συνέχει σύμφωνα με τις αλλαγές που βλέπουμε στον εαυτό μας. Στη συνέχεια θα παρουσιάσουμε αρχικά το πλάνο μιας προπονητικής μέρας, μετά τον σχεδιασμό της εβδομαδιαίας προπόνησης και τέλος, θα δώσουμε κάποια στοιχεία για την οργάνωση του ετήσιου προγράμματος. Ημερήσια Προπόνηση Η προπόνηση αρχίζει με την προθέρμανση. Οι στόχοι της προθέρμανσης είναι πολλοί. Πρώτα πρώτα πρέπει να γίνει η προετοιμασία του μυϊκού και του κυκλοφοριακού συστήματος για της ασκήσεις που θα ακολουθήσουν. Γίνεται η πρόληψη τραυματισμών, προπάντων με εντατική διατατική γυμναστική. Πολύ σημαντική είναι και η ειδική προετοιμασία του κεντρικού νευρικού συστήματος. Αυτό επιδρά θετικά στην απόδοση, ιδιαίτερα στις ασκήσεις τεχνικής και ταχύτητας. Στο κύριο μέρος της προπόνησης, θα πρέπει να υπάρχουν ασκήσεις για όλο το σώμα. Στα σημεία που θέλουμε να βελτιώσουμε περισσότερο την απόδοσή μας, πρέπει να δώσουμε μεγαλύτερη επιβάρυνση, με ειδικές ασκήσεις (π.χ. αν θέλουμε να αυξήσουμε την δύναμη των δακτύλων μας, θα πρέπει να κάνουμε ασκήσεις έλξεων με τη βοήθεια ξύλινης μπάρας - έλξεις με ένα δύο κ.λπ. δάκτυλα ή κάτι ανάλογο). Για την ταξινόμηση των ασκήσεων ισχύουν μερικά βασικά κριτήρια: Η τεχνική προπόνηση προηγείται χρονικά από την προπόνηση για φυσική κατάσταση. Η τεχνική προπόνηση δεν επιτρέπει προηγούμενη κόπωση και έχει αποτελέσματα μόνον όταν ο ασκούμενος αυτοσυγκεντρώνεται κατά τη διάρκεια της εξάσκησης. Προηγείται η προπόνηση ταχύτητας, ακολουθεί η προπόνηση δύναμης και τελευταία γίνεται η προπόνηση αντοχής. Γενικά πρώτα γίνεται η ειδική προπόνηση και μετά η γενική. Σχεδιάζοντας την προπονητική ημέρα, πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη σημασία στη διάρκεια των διαλειμμάτων που θα υπάρχουν ανάμεσα στις ασκήσεις (χρόνος ανάληψης). Αν τα διαλείμματα είναι πολύ μεγάλα, η απόδοση μένει στάσιμη, δεν υπάρχει βελτίωση. Αν πάλι είναι πολύ μικρά, το αποτέλεσμα είναι αρχικά μείωση της απόδοσης και τελικά θα εμφανιστούν σημάδια υπερπροπόνησης. Η διάρκεια των διαλειμμάτων, εξαρτάται από το είδος της προπόνησης που ακολουθεί ο αθλητής (προπόνηση δύναμης, αντοχής ή ταχύτητας) και από τα ατομικά χαρακτηριστικά του κάθε αθλητή. Για να καταλάβουμε τη σημασία του χρόνου ανάληψης στην προπόνηση, πρέπει να γνωρίζουμε ότι η βάση για την ανάπτυξη της απόδοσης είναι η ικανότητα του οργανισμού για βιολογική προσαρμογή. Η εντατική προπόνηση προκαλεί μεγάλη κατανάλωση των αποθεμάτων του οργανισμού σε υδατάνθρακες. Αυτή η αυξημένη κατανάλωση είναι και το ερέθισμα για μια αυξημένη αποθήκευση γλυκογόνου, που επιτρέπει στον οργανισμό να προετοιμαστεί για άλλες μεγαλύτερες απαιτήσεις. Αν οι νέες επιβαρύνσεις δεν δοθούν έγκαιρα τα αποθέματα του γλυκογόνου θα πέσουν στο αρχικό τους επίπεδο, χάνεται η ικανότητα του οργανισμού για καλύτερη επίδοση. Αν δοθούν πολύ νωρίς, ο οργανισμός δεν έχει προλάβει να αναπληρώσει τα αποθέματά του και τελικά καταπονείται και αρχίζουν τα συμπτώματα της υπερπροπόνησης. Η προπονητική μέρα πρέπει να κλίνει με το στάδιο της ενεργητικής ανάληψης που εξυπηρετεί στη γρηγορότερη και πληρέστερη αποκατάσταση του οργανισμού.

92

Ημερήσια Προπόνηση Προθέρμανση Διατάσεις (10min) Ασκήσεις κοιλιακών, ραχιαίων, ποδιών, ώμων, δακτύλων, καρπών, Κύριο μέρος χεριών (30min) Συνεχόμενη αναρρίχηση V βαθμού (40min) Διατάσεις (10min) Αποθεραπεία Εβδομαδιαία προπόνηση Προγραμματίζοντας την εβδομαδιαία προπόνηση, πρέπει να υπολογίσουμε ότι χρειάζεται να υπάρχουν αφ' ενός κάποιος χρόνος αποκατάστασης και αφετέρου μια μοναδική ανοδική πορεία επιβάρυνσης, ανάλογα πάντα με την κατασκευή του κάθε αθλητή. Βαθμός επιβάρυνσης Ξεκινώντας την προπόνηση από τη Δευτέρα, αυξάνουμε την ποσότητα της επιβάρυνσης φτάνοντας την Τρίτη σε κάποια κορύφωση (σχ. αριστερά), ακολουθεί κάμψη της επιβάρυνσης την Τετάρτη (ενεργητική ανάληψη), ξανά αύξηση της προπόνησης την Πέμπτη, κορύφωση την Παρασκευή, το Σάββατο κυρίως προπόνηση αντοχής και την Κυριακή, η ημέρα διατίθεται για την αποκατάσταση του οργανισμού (ενεργητική ανάληψη). Η γραφική παράσταση αριστερά περιγράφει την κατανομή της επιβάρυνσης σε μια εβδομάδα. Εβδομαδιαία Προπόνηση Προθέρμανση Κύριο μέρος Ημέρα (κυρίως διατάσεις) Ασκήσεις 10min Δευτέρα 30min 10min 30min Τρίτη Τετάρτη 10min 40min 10min Πέμπτη 30min 30min Παρασκευή 10min Σάββατο 10min 30min Κυριακή Διάφορες αθλητικές δραστηριότητες -

Αναρρίχηση VI (30min) VI (50min) -

VI (30min) VII (50min) V (60min) παιχνίδια

Αποθεραπεία (κυρίως διατάσεις) 10 min 10 min 10 min 10 min 10 min 10 min 10 min

Ετήσια προπόνηση Σε ετήσιο επίπεδο σχεδιάζουμε την προπόνηση έτσι ώστε να έχουμε το μέγιστο της απόδοσης στα τέλη της άνοιξης και το φθινόπωρο, δηλαδή όταν προσφέρεται ο καιρός για αναρρίχηση και όταν οργανώνονται αγώνες. Για να το πετύχουμε αυτό θα πρέπει να συνδυάσουμε σωστά την ποσότητα με την ένταση της προπόνησης. Γενικά, όταν αυξάνεται η ποσότητα μικραίνει η ένταση και αντίστροφα, όταν η ποσότητα μειώνεται, η ένταση αυξάνεται. Ρυθμίζουμε λοιπόν την προπόνηση μας έτσι ώστε στις αγωνιστικές περιόδους, η αύξηση της έντασης, που θα φτάνει τότε στο μέγιστό της, να συμβαδίζει με μείωση της ποσότητας της προπόνησης δυσκολίας, αυξάνοντας σιγά-σιγά τον χρόνο της προπόνησης. Στη συνέχεια, για ένα μήνα να ελαττώσουμε τον χρόνο προπόνησης αλλά να αυξήσουμε την δυσκολία των περασμάτων και την ένταση γενικά των ασκήσεων. Κρατώντας σε ψηλό επίπεδο τη δυσκολία των περασμάτων, αυξάνουμε πάλι τον χρόνο προπόνησης.

93

Στην αγωνιστική περίοδο αυξάνουμε όσο μπορούμε τη δυσκολία αλλά μειώνουμε σημαντικά τον χρόνο προπόνησης. Μετά τους αγώνες ακολουθεί μια μεταβατική περίοδος ενεργητικής ανάληψης. Ανάλογα οργανώνουμε την προπόνησή μας και στο δεύτερο εξάμηνο. Κρίνοντας από τα αποτελέσματα που βλέπουμε, ρυθμίζουμε την ποσότητα και την ένταση της εβδομαδιαίας προπόνησης, ανάλογα με τους στόχους που θέλουμε να πετύχουμε.

94

ΑΝΑΡΡΙΧΗΤΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ & ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ «Ελεύθερη αναρρίχηση, ένας παράδοξος καλλιτεχνικός τρόπος έκφρασης» Αρχικά παρατηρούμε ότι ο αναρριχητής, εκτός από φυσιολάτρης, είναι ένας ανήσυχος τύπος που η κοινωνία των παθητικών δεκτών δεν του ταιριάζει 100%. Έτσι, σχεδόν διωγμένος, καταφεύγει στο περιβάλλον του, τη φύση 1) μέσα στην οποία μαζί με τους συντρόφους του, θα δημιουργήσει χωρίς να καταστρέψει, 2) κατακόρυφους δρόμους προς τον ουρανό. Το άνοιγμα μιας διαδρομής είναι σαν τη σύνθεση μιας άηχης μελωδίας. Πρώτα χαράζεται νοητά η γραμμή της ανάβασης πάνω στον άπειρο χώρο των κατακόρυφων βράχων, κατόπιν αρχίζει η πρώτη εκτέλεση. Οι περισσότεροι που θα παρουσιαστούν από τη φύση του βράχου δεν θα 'ναι περισσότεροι από αυτούς των οκτάδων της μουσικής οι δυνατότητες δε θα 'ναι λιγότερες από αυτές του φάσματος της ίριδας και των σχημάτων. Η ποικιλία στο βράχο είναι άπειρη 3) η ανάβαση θα 'χει 100% τη μοναδικότητα της, σαν ένα γνήσιο έργο τέχνης. Μετά την πρώτη εκτέλεση θα ακολουθήσουν οι επαναλήψεις της διαδρομής από άλλους αυτή θα είναι και η καταξίωση της δημιουργίας, που η ιδιομορφία της δεν οφείλεται στο ότι απευθύνεται σε πολύ λίγους, αλλά κυρίως στο ότι δεν απευθύνεται σε δεκτές, όπως γίνεται με όλα τα άλλα έργα τέχνης. Ακόμα ένας αναρριχητής μπορεί να κάνει μια παραλλαγή της διαδρομής αλλάζοντας κάπως το δρομολόγιο, δηλαδή διασκευάζοντας την αρχική σύνθεση (συνήθως) προς το καλύτερο. Η δυσκολία της διαδρομής, είναι κάτι που αντανακλά τη μαεστρία του εκτελεστή, αλλά μόνη της δεν καθορίζει τη (γενική) ποιότητα της δημιουργίας. Η εναλλαγή των κινήσεων, η αίσθηση του κενού, το γύρω τοπίο, η υφή, το ανάγλυφο, ακόμα και το χρώμα του βράχου, που είναι πράγματα πολύ σημαντικά για τη (γενική) ποιότητα της διαδρομής, είναι τα άσχετα με τη δυσκολία στοιχεία, τα οποία όμως μετά από καιρό θα γίνουν αιτία να καταχωρηθεί η διαδρομή στις «κλασικές». Εκτός από τη δημιουργία της σύνθεσης που μένει χαραγμένη στις παρτιτούρες των οδηγών, ένα σημαντικό καλλιτεχνικό κεφάλαιο αποτελεί η ίδια η πράξη της αναρρίχησης, δηλαδή η εκτέλεση της παραπάνω σύνθεσης, η οποία και θα μπορούσε να παρομοιαστεί σαν μια χορογραφία χωρίς μουσική υπόκρουση, μια χορογραφία πάνω στις νότες του βράχου. Ένας βιρτουόζος αναρριχητής, μπορεί να επαναλάβει μια διαδρομή χρησιμοποιώντας πιο σωστές, πιο γρήγορες, πιο ανάερες κινήσεις χρωματίζοντας έτσι την εκτέλεση με τον δικό του προσωπικό χαρακτήρα και αυτό το μικρό κομμάτι της αναρρίχησης, είναι το μόνο που μπορεί ίσως να δοθεί προς απόλαυση καθιστών θεατών μιας αίθουσας, μετά από μια εξαιρετικά δύσκολη κινηματογράφηση. Το πραγματικό περιβάλλον του ανθρώπου είναι η φύση, η άποψη ότι ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τη φύση σαν τόπο φυγής είναι λάθος. Γιατί αν δεχτούμε ότι ο κύριος διώκτης του ανθρώπου είναι ο καταπιεσμένος εσωτερικός του κόσμος, τότε ο χώρος στον οποίο θα καταφύγει δε θα 'ναι άλλος από αυτόν της πόλης με τα χιλιάδες μικρά ανόητα προβλήματα. Ο άνθρωπος που ζητά το πρόσωπο του μέσα στον καθρέφτη της φύσης, δεν είναι αυτός που φεύγει, αλλά αυτός που πραγματικά πλησιάζει. Η ολοένα και μεγαλύτερη άρνηση των αναρριχητών στην χρήση των καρφιών, δεν είναι παρά άρνηση να καταστρέψουν έστω και ελάχιστα το βράχο, η άρνηση τους να ραγίσουν τη γλυκιά ησυχία του τοπίου. Η άρνηση του αναρριχητή να χρησιμοποιήσει τεχνητά στηρίγματα προώθησης είναι η άρνηση να καταστρέψει την πολύτιμη φυσική τυχαιότητα των προεξοχών και εσοχών του βράχου. Η άρνηση της άκαμπτης αρβύλας, είναι η άρνηση της στέρησης μερικών αρθρώσεων των πελμάτων.

95

Κεφάλαιο 17°

ΑΝΑΡΡΙΧΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ

96

ΠΕΤΡΑ ΒΑΡΥΜΠΟΜΠΗΣ «Η Πέτρα» είναι ο βράχος που φαίνεται Β.Α. από τα τελευταία σπίτια των Θρακομακεδόνων, 20χλμ. περίπου από το κέντρο της Αθήνας στους πρόποδες της Πάρνηθας. Το αναρριχητικό πεδίο της Πέτρας πέρα από τη σημασία του στον τομέα εκπαίδευση, προπόνηση κ.λ.π. αποτέλεσε και αποτελεί τον κυρίως χώρο συνάντησης των αναρριχητών. Οι αναρριχητές έρχονται σε άμεση επαφή και συζητούν ανοικτά τα κάθε είδους προβλήματα παίζοντας παράλληλα με τα βράχια. Έτσι μπορούμε να πούμε για την Πέτρα ότι εκτός από αναρριχητικό πεδίο είναι και ένα κολοσσιαίο αναρριχητικό καφενείο καθώς και μια παιδική χαρά για μεγάλους». Αυτά έγραφε ο Δημήτρης Κορρές το 1984, στον οδηγό του «Αναρρίχηση κοντά στην Αθήνα». Σήμερα αρκετά χρόνια αργότερα, η χρησιμότητα της «Πέτρας» για την ανάπτυξη της Ελληνικής Ορειβασίας και αναρρίχησης είναι τεράστια. Ιστορία Η Πέτρα Βαρυμπόμπης χρησιμοποιήθηκε αρχικά (νεολιθική πιθανά εποχή) σαν φυσικό οχυρό. Ενδείξεις που συνηγορούν σ' αυτή την εκδοχή είναι τα διάσπαρτα όστρακα και τα υπολείμματα αρχαίου τοίχου ανάμεσα στην πίσω και τη βόρια πέτρα. Τα νεότερα χρόνια χρησιμοποιήθηκε σαν ασκηταριό του παρακείμενου μοναστηριού. Μέχρι πρόσφατα σώζονταν στην κορφή της βόρειας πέτρας ίχνη αγιογραφίας: 1934 Πρώτη χρήση των βράχων για εκπαίδευση και προπόνηση από τους πρώτους έλληνες ορειβάτες (Ν. Τσώρη και άλλους). 1955 Χάραξη της πρώτης αναρριχητικής πίστας (περιοχή πέτρας) από τον Στέλιο Βασιλόπουλο. 1959 Ο Γάλλος εκπαιδευτής Noel Blotti ανοίγει νέες διαδρομές στην περιοχή 1030 (παλιάς αρίθμησης). 1963 Πυρκαγιά καταστρέφει το πράσινο μπρος από την Πέτρα. Ο Γαλοαλγερινός Μ. Zerf χαράζει την κόκκινη πίστα και τα πρώτα 10 περάσματα της μπλε πίστας. Ο W. Bonatti επισκέπτεται το βράχο και σκαρφαλώνει χωρίς σχοινιά (free solo) την 7β (παλιά αρίθμηση). 1964 Επίσκεψη του Α. Contamin. 1958-1968 Οι νέοι τότε ορειβάτες Αντύπας, Αρβανιτίδης, Μποτίνης, ανοίγουν μεγάλο αριθμό αξιόλογων διαδρομών στον βράχο στην περιοχή 1-65 (παλιά αρίθμηση). Ακόμα ο Π. Μποτίνης ανοίγει την Ν.Ψ. 5 και Ντούλφερ 4, free solo, και επαναλαμβάνει μοναχικά τις 10, 30, 29... (παλιά αρίθμηση) καθώς και άλλες. 1968-1969 Ο Α. Πλουμής και η Κ. Πετρίδου ανοίγουν την πράσινη πίστα και νέες διαδρομές στην περιοχή 70-90 (παλιά αρίθμηση). 1973 Ο Ελληνοαμερικάνος Jim Κολωκοτρώνης επαναλαμβάνει μοναχικά και ελεύθερα την 46 (παλιά αρίθμηση). 1975 Με προσωπικές ενέργειες της Κατερίνας Γκέκα και τη βοήθεια ομάδας αναρριχητών (Τσούρτης, Ασλανίδης, Κορρές, Ραφτόπουλος), κτίζεται ξύλινο καταφυγιάκι πλάι στο δρόμο κάτω από την πράσινη πίστα. 1976 Νέα πυρκαγιά καταστρέφει το πράσινο και τα όμορφα πεύκα της περιοχής. 1979 Συμπληρώνεται η μπλε πίστα με 100 περίπου δύσκολα περάσματα από τον Δ. Κορρέ. Ο Pit Livesey σκαρφαλώνει free solo την 34. 1975-1980 Επαναλαμβάνονται με ελεύθερη αναρρίχηση όλες οι διαδρομές που γινόντουσαν παλιότερα τεχνητά - με σκαλίτσες - από τον Δ. Κορρέ, Booth, Τσούρτη. Ο Κορρές, για την καλύτερη οργάνωση του πεδίου αριθμεί τις διαδρομές κατά ομάδες. 1982 Οι αναρριχητές μπαίνουν σαν κλέφτες στα βράχια από τις τρύπες στα συρματοπλέγματα του Εθνικού δρυμού Πάρνηθας. Ο Βράχος: Θεωρείτε ο καλύτερης ποιότητας ελληνικός ασβεστόλιθος. Χρήσιμα Υλικά: Σχοινί 10-11mm 50 ή 60 μέτρων, σετάκια, καρυδάκια και friends.

97

Εποχές: Οι καλύτεροι μήνες για αναρρίχηση είναι από Μάρτιο έως Μάιο και από Σεπτέμβριο έως Νοέμβριο. Όμως και τα απογεύματα του καλοκαιριού προσφέρουν αρκετά άνετες συνθήκες για αναρρίχηση. Κλασικές διαδρομές: Η 6 και η 34 στο «Λιάγκο». Η 104 στον πρώτο βράχο. Άλλες Δραστηριότητες: Μετά την αναρρίχηση οι ταβέρνες του «Παπά» προσφέρουν εξαιρετικής ποιότητας κοψίδια. ΠΙΣΤΕΣ Κόκκινη Πίστα: 90 περάσματα 2-5ου βαθμού. Εκπαιδευτική πίστα για αρχαρίους. Για προχωρημένους αποτελεί καλή προπόνηση αντοχής, κάνοντας 3 ή και περισσότερες συνεχόμενες επαναλήψεις. Πράσινη Πίστα: 60 περάσματα 3-6ου βαθμού. Ομοιογενής πίστα μέτριας δυσκολίας, ενδείκνυται για προχωρημένους. Βρίσκεται σε ιδιαίτερα δροσερή και σκιερή θέση. Αποτελεί ότι καλύτερο για ένα ζεστό καλοκαιρινό απόγευμα. Χρειάζεται όμως επειγόντως καθάρισμα από τη βλάστηση που έχει κλείσει ασφυκτικά τα μονοπάτια. Μπλε Πίστα: 140 περάσματα 4-7+. Μεγάλη και δύσκολη πίστα. Θα έπρεπε να «σπάσει» σε δύο πίστες. Αποτέλεσε το επίκεντρο μακρόχρονης απασχόλησης στον τομέα των δύσκολων και παράξενων κινήσεων, που χρειάζονται στις διαδρομές υψηλής δυσκολίας. ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ Πέτρα «Λιάγκος»: Είναι η σημαντικότερη «πέτρα» του αναρριχητικού πεδίου. Οι πιο δημοφιλείς διαδρομές βρίσκονται εδώ. Η «μπροστινή» νότια όψη του ενδείκνυται για τις κρύες μέρες. Αντίθετα στην «Πίσω Πέτρα» ακόμα και τις πιο «καυτές» μέρες του καλοκαιριού, η αναρρίχηση γίνεται ευχάριστα. Τα τελευταία χρόνια αρκετές διαδρομές έχουν εξοπλιστεί με πλακέτες ώστε να είναι ασφαλής η αναρρίχησή τους από νέους αναρριχητές. Συνιστούμε να έχετε πάντα μαζί σας και μια σειρά στόπερς ώστε να εξασκείστε στην τοποθέτηση καρυδιών (εκ του ασφαλούς). Δημήτρης Λιάγκος: Πολλοί νέοι αναρριχητές σκαρφαλώνουν στην «πέτρα Λιάγκος» και δεν γνωρίζουν τίποτα για την προέλευση της ονομασίας «Λιάγκος». Ο Δημήτρης Λιάγκος ανιδιοτελώς πρόσφερε και την ψυχή του ακόμα για την Ορειβασία. Πέρα από τα επιτεύγματα του πάνω στα βουνά και τις ορθοπλαγιές (δεκαετίες '60, 70), πολύτιμη ήταν η προσφορά του στην ανάπτυξη της ορειβασίας και της αναρρίχησης. Στα πλαίσια του ΣΕΟ, οργάνωσε σχολές, σχημάτισε ορειβατικές ομάδες, εργάστηκε για την πρόοδο της αναρρίχησης προσφέροντας ηθική και οικονομική βοήθεια. Ανθρώπινος και συναισθηματικός στάθηκε σαν πραγματικός πατέρας για τους νέους αναρριχητές.

98

ΒΑΡΑΣΟΒΑ Η Βαράσοβα είναι ένας συμπαγής ασβεστολιθικός όγκος 917μ, που ξεπηδά πλάι στη θάλασσα απέναντι από την Πάτρα. Τη λένε και τρίκορφη γιατί ξεχωρίζουν καθαρά οι τρεις ισοϋψείς κορφές της. Πίσω από την κορφή, σ' ένα καταπράσινο λιβάδι με μεγάλα δέντρα υπάρχει πηγάδι με δροσερό νερό. Στα νότια και νοτιοδυτικά οι πλαγιές της πέφτουν απότομα στη θάλασσα. Εκεί ορθώνονται και οι σημαντικότερες ορθοπλαγιές της μεταξύ των χωριών Βασιλική και Γαλατά. Τα βράχια και η αναρρίχηση Ο βράχος είναι έντονα ανάγλυφος και φημίζεται για τη στερεότητά του. Τα «κρυφά» πιασίματα και η ευκολία στην τοποθέτηση καρυδιών ή άλλων φυσικών ασφαλειών κάνουν την αναρρίχηση ιδιαίτερα ευχάριστη. Διακινδυνεύοντας έναν λίγο-πολύ χοντρικό διαχωρισμό θα μπορούσαμε να κατατάξουμε τις διαδρομές της Βαράσοβας σε τρεις κατηγορίες: ■ Διαδρομές αθλητικής αναρρίχησης (Sport Climbing): Είναι οι διαδρομές υψηλής δυσκολίας που έχουν ανοιχτεί τα τελευταία χρόνια. Συνήθως για την επανάληψη αυτών των διαδρομών, που είναι καλά ασφαλισμένες με πλακέτες, χρειάζεστε μόνο σετάκια. Φυσικά η πλειονότητα αυτών των διαδρομών έχει εξοπλιστεί κατεβαίνοντας με ραπέλ από την κορφή της διαδρομής και τοποθετώντας τις μόνιμες ασφάλειες. ■ Διαδρομές περιπέτειας: Είναι κυρίως οι πιο παλιές σε ηλικία. Έχουν πάνω τους ελάχιστες μόνιμα τοποθετημένες ασφάλειες. Δεν χρειάζεστε καρφιά και σφυρί για την επανάληψη τους αλλά πλήρη σειρά καρυδιών και friends. Πολλές από αυτές δεν έχουν καν στα ρελέ κάποια μόνιμη ασφάλεια και βέβαια θα πρέπει να τα κατασκευάσετε μόνοι σας. Επίσης σημειώστε πως παλιά σκουριασμένα καρφιά που μπορεί να συναντήσετε είναι πια αμφιβόλου αντοχής. ■ Εκπαιδευτικές διαδρομές: Είναι κάποιες διαδρομές οι οποίες έχουν εξοπλισθεί σχετικά πυκνά (ανά 3-4μ) με βύσματα ώστε να προσφέρουν ασφάλεια σε νέους αναρριχητές. Εξοπλισμός για επανάληψη διαδρομών ■ Μια πλήρη σειρά καρύδια (stoppers) ■ Μια σειρά πολυεδρικά καρύδια ή friends No 1 έως 3,5 ■ 5-6 λανιέρες ■ 10-12 σετάκια ■ Σχοινί διπλό 50 ή 60μ ή μονό 10,5 ή 11mm για τις διαδρομές Sport Climbing με την επιπλέον υποχρέωση να κουβαλάτε ένα ακόμα σχοινί μικρότερης διατομής για τα ραπέλ. ■ Κράνος!

Οικολογία

Η ιδιομορφία της Βαράσοβας ως χαμηλό μα απόκρημνο βουνό, εξυπηρετεί στη βοσκή κατσικιών για όλη τη χρονιά. Πολλά κατσίκια έχουν ξεκόψει από το κοπάδι τους και έχουν αγριέψει. Η εκπληκτική τους ικανότητα στις τραβέρσες και το κατέβασμα με ριψοκίνδυνους πήδους αποτελεί συχνά παγίδα. Στην προσπάθεια για εξεύρεση τροφής στα πιο απίθανα και εκτεθειμένα σημεία παγιδεύονται και δεν μπορούν να ξανανεβούν. Αν λοιπόν συναντήσετε κάποιο αγριεμένο κατσίκι στο πατάρι της σχετικά εύκολης διαδρομής που σκαρφαλώνετε, μην εκπλαγείτε! Μέχρι τη δεκαετία του '80 ήταν πολύ έντονη η παρουσία αρπακτικών στη Βαράσοβα. Δυστυχώς οι αετοί εκτιμούσαν ιδιαίτερα σαν τροφή τα νεαρά κατσίκια, με αποτέλεσμα οι «προστάτες» των κατσικιών να προβούν σε «αντίποινα». Με λύπη και αγανάκτηση πληροφορηθήκαμε τη δολοφονία του τελευταίου ζευγαριού αετών. Είχαν τη φωλιά τους στο προτελευταίο ρελέ της «Roubicon». Τα εξόντωσαν ρίχνοντας από πάνω στρυχνίνη... Η τεράστια φωλιά τους διατηρείται ακόμα εκεί ερημωμένη. Τέλος η υποβάθμιση της παραλίας, δυστυχώς εξακολουθεί με αυξανόμενη ένταση. Η ασύδοτη νεοελληνική «αξιοποίηση», τα τσιμέντα και η αυθαίρετη δόμηση πλάι στο κύμα συνεχίζονται, αδιαφορώντας για τον άγριο και παρθένο χαρακτήρα της περιοχής. Ελπίζουμε οι ορειβάτες-επισκέπτες της περιοχής να διατηρήσουν την ευαισθησία τους απέναντι στη φύση προφυλάσσοντας τουλάχιστον την καθαριότητα του χώρου.

99

ΜΕΤΕΩΡΑ Τα Μετέωρα, το «δάσος των βράχων» της Ελλάδας δεν είναι απλά «ένα ωραίο μέρος» που επισκεφθήκαμε ή αξίζει να επισκεφθούμε. Η ιδιοτυπία και η άγρια ομορφιά της βραχώδους κοιλάδας, στάθηκαν πάντοτε πηγή έμπνευσης και αφορμή περισυλλογής... Μοναστήρια Η παράδοση αναφέρει 24 μοναστήρια χτισμένα με κόπους αιώνων, πάνω στις κορυφές των Μετεώρων. Διασώζονται 5 μόνο, αξιόλογα τόσο για τις βυζαντινές τους τοιχογραφίες και τα πολύτιμα αρχαία κειμήλια, όσο και για τα καλαίσθητα χειρόγραφα βιβλία τους. Παλιότερα η ανάβαση στα μοναστήρια γινόταν είτε με ξύλινη ανεμόσκαλα (100 και άνω σκαλοπατιών), είτε με το κλασικό σχισμένο δίχτυ (βριζόνι) που τραβούσαν οι μοναχοί τυλίγοντας το σε μια ξύλινη ανέμη. Το 1921, ο τότε Μητροπολίτης Τρίκης και Σταγών Πολύκαρπος διέταξε τη διάνοιξη πελεκητών σκαλοπατιών, πάνω στους βράχους των μοναστηριών, προφυλαγμένων με χτιστό πέτρινο τοιχίο. Από τότε η ανάβαση στα μοναστήρια απλουστεύτηκε, σύμφωνα με το «πνεύμα ευκολίας» της εποχής μας. Διαταράχτηκε όμως η ιδιαιτερότητα που έλκυε τους τολμηρούς «αναχωρητές», η φυσική απομόνωση των βράχων. Ακολούθως επήλθε και η σημερινή παρακμή των άλλοτε περίφημων μοναστηριών. Τα σημερινά μοναστήρια λαμβάνουν μουσειακό χαρακτήρα, ενώ διαθέτουν όλες τις σύγχρονες και παράταιρες για το μοναστικό βίο ανέσεις. Οι λιγοστοί καλόγεροι απομένουν ίσως για να συντηρούν την απαραίτητη (για τους τουρίστες) γραφικότητα. Απ' έξω δε από την πόρτα των μοναστηριών παρατάσσονται οι φορτωμένοι εικονίτσες και «Φριγκιλίδια» πάγκοι των μικροπωλητών, οι οποίοι εμπορεύονται τη θρησκευτική φόρτιση των επισκεπτών. Παρ' όλα αυτά μια επίσκεψη στα μοναστήρια - καλύτερα το χειμώνα δίχως το ετερόκλητο πλήθος - μας εξασφαλίζει ένα συγκινητικό ταξίδι-αναδρομή στο θαυμαστό παρελθόν των βράχων. Η αναρρίχηση στα Μετέωρα Στη Γερμανία του 1958, συνέβη ένα περιστατικό που έμελλε να διαμορφώσει τη σημερινή φυσιογνωμία των Μετεώρων. Ένας καθηγητής της φυσικής και διάσημος αλπινιστής, ο Diertich Hasse, διαβάζοντας την εφημερίδα του, σταματά τη ματιά του σε μια διαφήμιση καπνού με φωτογραφία των Μετεώρων χωρίς στοιχεία. Εντυπωσιάζεται, ψάχνει και βρίσκει πως τα βράχια βρίσκονται στην Ελλάδα, ονομάζονται Μετέωρα και δεν έχει αναπτυχθεί καμιά μορφή ορειβασίας εκεί. Καταφέρνει τελικά να επισκεφθεί την Ελλάδα μόλις το 1975 και να πραγματοποιήσει το όνειρο του: Να περπατήσει σ' αυτή τη γη, ν' αγγίξει αυτά τα βράχια! Από τις αρχές και την εκκλησία, χορηγείται άδεια αναρρίχησης για όλους τους βράχους εκτός αυτών που υπάρχουν κατοικημένα μοναστήρια. Ο Hasse σε συνεργασία με το φωτογράφο-ορειβάτη Heinz Lathax Stutte και μια πλειάδα εξαιρετικών Γερμανών ορειβατών επισκέπτονται 2-3 φορές κάθε χρόνο Μετέωρα και πραγματοποιούν αναρριχήσεις και στις 70 απόκρημνες κορυφές τους. Πάνω σε κάθε σχοινοσυντροφιά που κατορθώνει να ανέβει, αφού περιγράψει τα στοιχεία της ανάβασης της, θα βρει οδηγίες για την πάντα επικίνδυνη κατάβαση. Σαν επιστέγασμα της συγκροτημένης οργάνωσης, ακολουθούν δύο τέλειες από κάθε άποψη εκδόσεις των Stutte και Hasse: "Meteora a Landscape to be Experienced". Μιας γενικής φύσης έκδοση που καλύπτει απ' όλες τις πλευρές το φαινόμενο των Μετεώρων και "Meteora Climbing & Hiking Guide International", ένας πληρέστατος οδηγός αναρρίχησης και πεζοπορίας των Μετεώρων. Στη συνέχεια η διοργάνωση της Πανευρωπαϊκής Αναρριχητικής συνάντησης από την Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας & Αναρρίχησης με ξεχωριστή επιτυχία το Σεπτέμβρη του '86, ήταν απλά αναμενόμενη εξέλιξη. Παράλληλα ήταν και μια ευκαιρία διάκρισης και διεθνούς αποδοχής των Ελλήνων αναρριχητών, που πραγματοποίησαν μερικές από τις πιο δύσκολες αναβάσεις. Τα Μετέωρα είναι πια παγκόσμια γνωστά για τις ανεξάντλητες αναρριχητικές τους δυνατότητες και την άψογη οργανωτική υποδομή τους. Ορειβάτες απ' όλο τον κόσμο τα επισκέπτονται με ιδιαίτερα μάλιστα ευνοϊκές επιπτώσεις στην τσέπη των επαγγελματικών της περιοχής, οι οποίοι έσπευσαν να διαφημίσουν τις επιχειρήσεις τους, στην τελευταία έκδοση του αναρριχητικού οδηγού. 100

Οι πρώτες αναρριχήσεις στα Μετέωρα Ένα μυστήριο καλύπτει τους γιγάντιους πύργους των Μετεώρων. Αναρωτιέται κανείς πως κτίστηκαν, εδώ και εκατοντάδες χρόνια, τα μοναστήρια στις κορφές αυτών των πύργων, όταν μάλιστα η ανάβαση σε αυτά δημιουργεί προβλήματα στους σύγχρονους αναρριχητές. Θρασύτατες αναρριχήσεις έχουν καταγραφεί τους περασμένους αιώνες. Όπως η τολμηρή απόπειρα στον πύργο του Διαβόλου! Σε ύψος 45μ βρέθηκε ξυλόσφηνα που εικάζεται ότι εγκαταλείφθηκε από αναρριχητική προσπάθεια του 14ου αιώνα. Η δυσκολία της αναρρίχησης αυτής προβληματίζει κι ένα έμπειρο σύγχρονο αναρριχητή. Οι ασκητές ζούσαν στα ερημητήρια των Μετεώρων από τον 9ο αιώνα κατά την προφορική παράδοση και τον 11ο κατά την γραπτή. Ο ανώνυμος βιογράφος του Αγίου Αθανασίου του Μετεωρίτη, ενός από τους πρώτους που εγκαταστάθηκαν στα Μετέωρα αναγράφει «Έτσι με τη βοήθεια ενός οδηγού αναρριχήθηκε σε ένα βράχο για να κατασκευάσει μια κρύπτη και έμεινε εκεί για ένα χρόνο». Μήπως λοιπόν υπήρχαν μερικοί ριψοκίνδυνοι κυνηγοί και γιδοβοσκοί, κάτοικοι της γειτονικής πόλης Στάγη (Καλαμπάκα) που μύησαν τους μοναχούς στην αναρρίχηση αυτών των πύργων; Ακόμα και σήμερα, αποφασισμένοι άνδρες από το Καστράκι αναρριχωνται στην εκκλησία του Άη-Γιώργη του Μαντηλά, χτισμένη στο μέσο μια βραχώδους ορθοπλαγιάς, για να κρεμάσουν ένα μαντήλι κάνοντας μια ευχή. Όμως σαν πιο εντυπωσιακές αναβάσεις των νεώτερων χρόνων θεωρούνται αυτές του πύργου της Σουρλωτής. Επανειλημμένα στο πρόσφατο παρελθόν οι τσοπάνοι ανέβαζαν στο εκτεταμένο πλάτωμα της κορφής πρόβατα δεμένα απ' τα πόδια με σχοινιά για βοσκή το καλοκαίρι, και να ξανακατέβαζαν το χειμώνα. Η ανάβαση αυτή στη Σουρλωτή, απαιτεί αναρρίχηση 20 μέτρων όρθιου τοίχου και στη συνέχεια για 80 μέτρα μέσα σε δύσκολη στενή σχισμή. Πως όμως σκαρφάλωναν οι μοναχοί, οι βοσκοί και οι κυνηγοί στις απρόσιτες κορφές; Σύμφωνα με τα ευρήματα από τις παλιές αναρριχήσεις υποθέτουμε την εξής πρακτική. Στα όρθια κομμάτια υποβοηθούνταν μπήχνοντας στο βράχο ξύλινους ή σιδερένιους πασσάλους. Πάνω τους στήριζαν μακριές σκάλες στο τέλος των οποίων έμπηχναν νέο πάσαλο και ούτω καθ' εξής. Στα ευκολότερα κομμάτια σκαρφάλωναν ελεύθερα, όπως και οι σύγχρονοι αναρριχητές, εκμεταλλευόμενοι απλώς τις φυσικές εσοχές και προεξοχές του βράχου. Ασφαλίζονταν δε με σχοινί που έσερναν πίσω τους από το οποίοι θα καταρριχούνταν στην συνέχεια. Οικολογία & Διαβολόπυργος Η ορειβασία δεν είναι μόνο ένα παιχνίδι με τα βράχια, υπονοεί και μια δραστηριότητα άμεσα εξαρτημένη από το φυσικό περιβάλλον. Και η γη και το χορτάρι και τα βράχια «και το τραγούδι των πουλιών και των νερών και των ανέμων» ανήκουν σε μια ενότητα ζωτικής σημασίας για τον ορειβάτη. Η συστηματική καταγραφή και φωτογράφηση της σπάνιας πανίδας και χλωρίδας των Μετεώρων, αποτελεί μικρό δείγμα της ευαισθησίας των οικολόγων-αναρριχητών και πεζοπόρων απέναντι σ' ένα τόσο ιδιότυπο οικοσύστημα. Ανεξάρτητα αν η βραχώδης κοιλάδα δεν δέχεται άμεσες απειλές, τόσο οικολογικά όσο και αισθητικά. Το μόνο λυπηρό φαινόμενο σχετίζεται δυστυχώς με τη μονή της Μεταμόρφωσης. Αν και τα αυτοκίνητα μπαίνουν σήμερα σχεδόν μέσα στο μοναστήρι, οι καλόγεροι «πιστοί στην παράδοση» εξακολουθούν να πετούν τα σκουπίδια τους από το παράθυρο. Το άλλοτε χαρούμενο ρυάκι στα ριζά του πύργου του Διαβόλου κινδυνεύει να μεταβληθεί σε χωματερή. Κι αν εύλογα, αναρωτηθεί κάποιος «για εκατοντάδες χρόνια οι μοναχοί ρίχνουν τα σκουπίδια τους στις χαράδρες, τώρα μας πείραξε;» τον περιμένει αποστομωτική η απάντηση: Αν στους προηγούμενους αιώνες οι λιτοδίαιτοι και παμφάγοι μοναχοί είχαν σκουπίδια, αυτά θα ήταν και λίγα και αφομοιώσιμα από το περιβάλλον σε αντίθεση με τα βρωμερά πλαστικά των τριών τελευταίων δεκαετιών. Το μεγάλο μυστήριο των Μετεώρων Ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα των Μετεώρων αποτελεί ο μεταλλικός σταυρός που φυλάσσεται στο μοναστήρι του Βαρλαάμ. Το 1348 ο τσάρος των Σέρβων Στέφανος Ντουσάν για να γιορτάσει τη νίκη του στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία τοποθέτησε ένα μεγάλο μεταλλικό σταυρό στην κορυφή του επιβλητικού πύργου των Μετεώρων στο περίφημο «Άγιο Πνεύμα».

101

Το «Άγιο Πνεύμα» είναι ένας μονολιθικός πύργος 300μ, κάθετος απ' όλες τις πλευρές, η ανάβαση στην κορφή του περιλαμβάνει συνεχή περάσματα του πέμπτου ανώτερου (V+) βαθμού της κλίμακας ελεύθερης αναρρίχησης και απαιτεί σύγχρονο αναρριχητικό εξοπλισμό, στα χέρια έμπειρων αλπινιστών. Το αίνιγμα συνίσταται στο ότι δεν υπάρχει το παραμικρό ίχνος παλιάς αναρριχητικής προσπάθειας πάνω στο βράχο σε αντίθεση με την πρακτική των παλιότερων αναρριχήσεων. Υποθετικά λοιπόν για να τοποθετηθεί ο σταυρός, κάποιος σκαρφάλωσε τα ατελείωτα κάθετα μέτρα μόνο με τα χέρια και τα πόδια του, δίχως τεχνική υποστήριξη! Συμπέρασμα αδιανόητο αν μάλιστα αναλογιστούμε πως κανείς σύγχρονος αναρριχητής δεν έχει τολμήσει αυτό το εγχείρημα ωθούμενος πλέον από την πρόκληση του θρύλου. Τον Οκτώβριο του '87 ένα Γαλλικό κινηματογραφικό συνεργείο με επικεφαλής το διάσημο αναρριχητή Patrick Bereault γύρισε ένα όμορφο φιλμ για την αναρρίχηση στα Μετέωρα. Ένας από τους τρεις αναρριχητές που συμμετείχαν στο φιλμ - κάτι που σημαίνει ένας από τους καλύτερους αναρριχητές στον κόσμο - τόλμησε να σκαρφαλώσει μόνος κατά τον παραπάνω τρόπο στο «Άγιο Πνεύμα» από την πλευρά του «Πυλώνα των ονείρων» (250μ. V+), ογδόντα μέτρα ψηλότερα το «μετάνιωσε» και χρειάστηκε να επέμβει το ελικόπτερο του συνεργείου για να τον κατεβάσει!... Χρειάστηκε να περάσουν 7 ακόμα χρόνια ώσπου το 1994, η Αμερικανίδα Οδηγός Βουνού, Τζέην Μπαλιστέρι (εκείνη την εποχή εργαζόταν στα Μετέωρα), σκαρφάλωσε χωρίς κανένα ασφαλιστικό μέσο στο περίφημο «Πιλιέ των Ονείρων». Συνεχίζοντας τις υποθέσεις, ο υπεράνθρωπος αναρριχητής του 1348 φτάνοντας στην κορφή, ανέβασε το σταυρό τραβώντας ένα σχοινί, από το οποίο και κατέβηκε στερεώνοντας το σε κάποιο δεντράκι της κορφής. Ο σταυρός όπως αναφέρει κάποιος γέροντας από το Καστράκι, διακρινόταν όρθιος πάνω στην κορφή ως τη δεκαετία του '30. Το καλοκαίρι του 75 ένα ελικόπτερο προσγειώθηκε στην κορφή του «Αγίου Πνεύματος» για τις ανάγκες μιας ταινίας. Οι άνθρωποι αυτοί βρήκαν και παρέδωσαν το σταυρό στην Μονή Βαρλαάμ. Οι πρώτοι σύγχρονοι αναρριχητές ανέβηκαν στην κορφή ένα χρόνο αργότερα, κατόπιν επίμονων προσπαθειών. Η μαγική έλξη των κορυφών Ποιοι ήταν άραγε οι λόγοι που ώθησαν τους πρώτους αναρριχητές να σκαρφαλώσουν στα Μετέωρα; Σίγουρα η αναρρίχηση των πρώτων θαρραλέων ασκητών ήταν μια ηρωική, αποφασιστική ενέργεια. Οι ασκητές ανέβαιναν σ' αυτές τις κορφές που ασκούσαν πάνω τους μια μαγική έλξη, αναζητώντας τόπους ήσυχους για αυτοσυγκέντρωση. Ο ήλιος η πέτρα, η απομόνωση και η περισυλλογή οδηγούσαν αυτούς τους ανθρώπους στην αυτογνωσία ή ίσως σε μια ανώτερη θεϊκή δύναμη. Κάπως ασαφείς βέβαια είναι οι λόγοι που ώθησαν τους κυνηγούς και τους γιδοβοσκούς να σκαρφαλώνουν πριν από τους καλόγηρους σ' αυτούς βράχους. Σίγουρα όμως δεν έπαιζαν τη ζωή τους ανόητα για κάποιο θήραμα ή κάποιο αποκλεισμένο κατσίκι ή τουλάχιστον όχι μόνο γι' αυτό. Οι καίριες αιτίας ήταν βαθύτερες και πιο εκλεπτυσμένες. Πήγαζαν από μια τάση εξερεύνησης και αθλητικής επίδοσης, αποζητώντας εκείνη την υπέροχη χαρά της ευγενούς, κατά πρόσωπο αναμέτρησης με τη φύση. Μήπως όμως οι παραπάνω λόγοι των πρώτων αναρριχήσεων δεν είναι παρά οι ίδιοι με τους λόγους αναρρίχησης των μοναχών, κι ακόμα, δεν είναι οι ίδιοι μ' αυτούς που μας ωθούν να σκαρφαλώνουμε και σήμερα. Δεν ξέρουμε πότε ακριβώς έγινε η πρώτη αναρρίχηση στα Μετέωρα. Ήταν τον 9ο ή τον 10ο αιώνα, νωρίτερα ή αργότερα; Είναι βέβαιο πάντως πως έγινε πριν από τους «προγόνους του Αλπινισμού». Πολύ πριν από την ανάβαση του όρους Βεντού στην Προβηγκία από τους αδελφούς Πετράρκα το 1336 και βέβαια πριν από την αναρρίχηση της «Βελόνας του Ντωφινέ» το 1942 από τον Αντώνιο ντε Βιλ χρησιμοποιώντας σκάλες και σχοινιά. Δεν απέχει από την αλήθεια λοιπόν ο ισχυρισμός πως η πρώτη ανάβαση σε απόκρημνη κορφή, η πρώτη αναρρίχηση υψηλού επιπέδου, έγινε στα Μετέωρα. Σήμερα οι αναρριχητές εξακολουθούν να αποζητούν προκαταβολές παραδείσου στο άγγιγμα αυτών των μαγικών βράχων. Όπως λέει και η μοναχή Θεοτεκνη, «σ' αυτές τις κορφές το γαλάζιο τα' ουρανού γίνεται πιο έντονο, τ' άστρα τη νύχτα έρχονται πιο κοντά. Σ' αυτές τις κορφές αξίζει ν' αποτραβηχτείς μια βραδιά και να μείνεις όρθιος».

102

Ανάβαση σε σταθερά σχοινιά - Διάσωση με ραπέλ Υλικά: 3 ιμάντες, 2 κορδονέτα, 2 καραμπινερ ασφαλείας. ΒΗΜΑΤΑ: 1. Περνάμε με κόμπο αλουετ έναν ιμάντα στο κεντρική θηλιά του μπωντριε του διασώστη και καραμπινερ ασφαλείας στην μια του άκρη. 2. Κάνουμε ένα γαλλικό αυτοσφιγγόμενο κόμπο πιάνοντας και τα δύο σχοινιά του ραπέλ και περνάμε το καραμπινερ ασφαλείας του ιμάντα μέσα στις δύο άκρες του γαλλικού. 3. Κάνουμε ένα δεύτερο γαλλικό αυτοσφιγγόμενο κόμπο πάνω στα σχοινιά του ραπέλ, κάτω από τον προηγούμενο, και περνάμε με αλουετ έναν ιμάντα από τις δύο άκρες του. Αυτός ο ιμάντας μας βοηθά στην προώθηση με το πόδι (ποδολαβή). 4. Τοποθετούμε έναν επιπλέον ιμάντα στο μπωντριε και τον πιάνουμε με καραμπινερ ασφαλείας από τις δύο άκρες του δεύτερου γαλλικού (δηλ. της ποδολαβής). Αυτό μας χρησιμεύει για back up σε περίπτωση που υπάρξει πρόβλημα στον πρώτο γαλλικό που κατασκευάσαμε. 5. Ανεβαίνουμε πάνω στα σχοινιά του ραπέλ, προωθώντας τους δύο αυτοσφιγγόμενους κόμπους προς τα επάνω και προσεγγίζουμε το θύμα μέχρι ο γαλλικός κόμπος που χρησιμοποιούμε για προώθηση (αναβατήρας), να φτάσει 2cm κάτω από τον γαλλικό κόμπο (φρένο) του θύματος. 6. Καταργούμε το back up και αντί για αυτό περνάμε τον ιμάντα του με αλουετ στο μπωντριε μας και καραμπινερ ασφαλείας στη μία του άκρη (όπως κάνουμε όταν αυτασφαλιζόμαστε). 7. Πατάμε την ποδολαβή και ανορθωνόμαστε κάνοντας μια μικρή έλξη από τα σχοινιά για να έρθουμε κοντά στο καραμπινερ ασφαλείας που είναι περασμένο το οχτάρι του θύματος. 8. Τοποθετούμε το καραμπινερ ασφαλείας του ιμάντα (που μόλις περάσαμε στο μπωντριε μας) μέσα στο καραμπινερ ασφαλείας που βρίσκεται ο καταβατήρας του θύματος. Έτσι κρεμόμαστε τώρα σαν ένα βάρος και οι δύο από το οχτάρι του θύματος και έχουμε κοινό φρένο το γαλλικό του θύματος. 9. Χαλαρώνουμε το γαλλικό του αναβατήρα μας, αφαιρούμε τον ιμάντα και τοποθετούμε τον γαλλικό με το καραμπινερ ασφαλείας που περισσεύει κατευθείαν στο μπωντριε μας για να χρησιμεύσει ως φρένο κατά την κατάβαση με ραπέλ. 10. Χαλαρώνουμε προσεκτικά το γαλλικό του θύματος (φρένο) μεταφέροντας το συνολικό φορτίο διασώστη & θύματος στο νέο φρένο (γαλλικός) του διασώστη που μόλις κατασκευάσαμε. Έτσι πετυχαίνουμε καλύτερο χειρισμό του φρένου κατά την κατάβαση. 11. Χαλαρώνουμε το φρένο του θύματος και μένουμε πλέον στο φρένο το δικό μας. 12. Αφαιρούμε από το σύστημα το φρένο (γαλλικός) του θύματος που πλέον δεν δέχεται τάση. 13. Τοποθετούμε το θύμα ανάμεσα στα πόδια μας με τη πλάτη του να βλέπει προς το βράχο και περνάμε ένα σετάκι στο μπωντριε του και στο μπωντριε μας, προκειμένου να ελέγχουμε καλύτερα την πορεία της κατάβασης, έτσι ώστε να μην χτυπά το θύμα σε πιθανές προεξοχές του βράχου. Επίσης για καλύτερο έλεγχο μπορούμε να κατασκευάσουμε με ένα μακρύ ιμάντα ή ενώνοντας δύο μικρούς ιμάντες, ένα αυτοσχέδιο γιλέκο για να μην πέφτει το θύμα πίρος τα πίσω. Εναλλακτικά μπορούμε να τοποθετήσουμε το θύμα στην πλάτη. 14. Το ένα μας χέρι κατεβάζει τον γαλλικό και το άλλο ελέγχει την πορεία του θύματος.

103

Ανέλκυση βάρους - Πολύσπαστα Το πολύσπαστο είναι μια κατασκευή χρήσιμη τόσο στην αναρρίχηση βράχου όσο και σε άλλες δραστηριότητες όπως σπηλαιολογία, canyoning κλπ Το χρησιμοποιούμε κατά κύριο λόγο στην ανέλκυση βάρους, κατά πολύ βαρύτερου από αυτό που μπορούνε να σηκώσουμε με τη δύναμη μας αφού έχει την μηχανική ιδιότητα να μειώνει το φορτίο και επομένως τη δύναμη που χρειάζεται να καταβαλουμε. Για το λόγο αυτό βρίσκει μεγάλη εφαρμογή σε περιπτώσεις διάσωσης τόσο στο βράχο όσο και στο πάγο (π. χ crevasse rescue). Πέρα όμως από όλα αυτά, αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για εξάσκηση των κυριοτέρων χειρισμών σχοινιών, κατασκευών (π.χ ρελέ) και κόμπων, που πρέπει να γνωρίζει ο ορειβάτης που ασχολείται με το δύσκολο τεχνικό βουνό. Παρακάτω γίνετε μια αναλυτική παρουσίαση κατασκευής πολύσπαστου. 1. Φιξάρω την μισή ψαλιδιά με μουλαρόκομπο. 2. Κάνω μασάρ στο τεντωμένο σχοινί και το περνάω από το ρελέ με καραμπίνερ ασφαλείας. 3. Κάνω back up ψαλιδιά στην πάνω ασφάλεια του ρελέ και λύνω τον μουλαρόκομπο. 4. Κάνω τον κόμπο της καρδιάς, με δυο απλά και ίδιου τύπου καραμπίνερ, με το σχοινί που φεύγει από το φιξαρισμένο με μασάρ (υπό τάση), σχοινί του θύματος. 5. Κάνω γαλλικό αυτοσφιγγόμενο κόμπο κάτω από το μασάρ, πάνω στο τεντωμένο σχοινί και περνώ ένα απλό καραμπίνερ στις δύο του άκρες. 6. Το σχοινί που βγαίνει από τον κόμπο της καρδιάς το κερνώ μέσα από το καραμπίνερ του γαλλικού. 7. Τραβάω προς τα πάνω το σχοινί το οποίο στη συνέχεια, τραβάει το σχοινί του θύματος (βάρος μειωμένο κατά 50%), το οποίο γλιστράει διαμέσου του κόμπου της καρδιάς και χαλαρώνει το μασάρ μετατοπίζοντας έτσι το βάρος του θύματος από το μασάρ στην καρδιά. 8. Ελέγχω αν η καρδιά λειτουργεί κανονικά και στη συνέχεια αφαιρώ το μασάρ από το σχοινί και λύνω την ψαλιδιά που έχω τοποθετήσει για back up. 9. Περνώ το σχοινί που βγαίνει από το καραμπίνερ του γαλλικού (βλ.βήμα 6) από το ψηλότερο σημείο του ρελέ. 10. Κατασκευάζω καινούργιο γαλλικό πάνω σε αυτό το σχοινί και περνώ το τμήμα που κατεβαίνει από το ψηλότερο σημείο του ρελέ μέσα από αυτό 11. Τραβάω προς τα πάνω το σχοινί αυτό (βάρος μειωμένο κατά 75%). Μόλις οι γαλλικοί κόμποι φτάσουν επάνω (δηλ. κοντά στο ρελέ) τους κατεβάζω όσο το δυνατό χαμηλότερα και επαναλαμβάνω το βήμα 11. Ειδικές συσκευές ανέλκυσης βάρους Εναλλακτικά για την κατασκευή πολύσπαστου, μπορούμε να αντικαταστήσουμε τον κόμπο της καρδιάς με την συσκευή Mini Traxion της Petzl (τροχαλία με ενσωματωμένο ζουμάρ) και τον αυτοσφιγγόμενο (μασάρ) με τη συσκευή T-Block (μικρό ζουμαρ χωρίς χειρολαβή) και να ανελκύσουμε το βάρος (θύμα) με τον τρόπο που φαίνεται στο διπλανό σχήμα.

104

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βιβλία: "Αναρρίχηση - Αναλυτικός τεχνικός οδηγός", Άρης Θεοδωρόπουλος "Ορειβασία" Δημήτρης Κάραλης, Άρης Θεοδωρόπουλος "Ορειβασία", Δ. Κορρε, 1992 "Ορειβατική Ιστορία Ε.Ο.Ο.Α 1930-2000", Ν. Νέζης, 2000 "Εγκόλπιον Ορειβασίας", Γ. Πολυκράτης, Σ. Βασιλόπουλος, 1995 "Εγκόλπιον Τεχνικής Ορειβασίας", Γ. Πολυκράτης, Σ. Βασιλόπουλος, 1997 "Σημειώσεις Σχολής Εκπαιδευτών Ε.Ο.Ο.Α", 2004 "Σημειώσεις Σχολής Μέσου Επιπέδου Ε.Ο.Ο.Α", 2003 "Alpinisme et Escalade" Jean-Pierre Verdier "Rock Climbing for Instructors" Alun Richardson "The Handbook of Climbing" Allen Fyffe & Ian Petter "Extreme Alpinism" Mark F. Twight "Rock Climbing, Essential skills & Techniques", Libby Peter "Big Walls", John Long & John Middendorf "Go Climb", Nigel Shepherd Τεχνικά εγχειρίδια: "Petzl", "Kong", "Beal" & "Singing Rock" "Σημειώσεις Σχολής Εκπαιδευτών Ε.Ο.Ο.Α. 2005", Παρούσης Ευάγγελος

Άρθρα: "Ατυχήματα στην Αναρρίχηση", Παύλος Τσιαντός "Προπόνηση Αθλητικής Αναρρίχησης", Διονύσης Στραβογένης "Καλλιτεχνικός τρόπος έκφρασης", Δημήτρης Κορρές "Αναρρίχηση Bourdering", Κώστας Τσουκλείδης Περιοδικά: «Κορφές» & «Ανεβαίνοντας»

105