1418.pdf

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 1418

TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

TS EN 1418 Nisan 2003

ICS 25.160.10

KAYNAK PERSONELİ - METALİK MALZEMELERİN TAM MEKANİZE VE OTOMATİK ERGİTME KAYNAĞI İÇİN KAYNAK OPERATÖRLERİNİN VE DİRENÇ KAYNAK AYARCILARININ YETERLİLİK SINAVI Welding personnel- Approval testing of welding operators for fusion welding and resistance weld setters for fully mechanized and automatic welding of metallic materials

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA 1

−

Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

−

Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 1418/Nisan 2003

Ön söz -

Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 1418 (1997) standardı esas alınarak TSE Metalurji Hazırlık Grubu’na bağlı Tahribatsız Muayene ve Kaynak Özel Daimî Komitesi’nce TS prEN 1418 (1997)‘in revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 22 Nisan 2003 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

-

Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 1418/Nisan 2003

İçindekiler 0 1 2 3

Giriş ........................................................................................................................................................... 1 Kapsam...................................................................................................................................................... 1 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 1 Tarifler ....................................................................................................................................................... 2 3.1 Otomatik kaynak................................................................................................................................. 2 3.2 Fonksiyon deneyi ............................................................................................................................... 2 3.3 Tam mekanize kaynak ....................................................................................................................... 3 3.4 İmalât öncesi kaynak deneyi .............................................................................................................. 3 3.5 İmalât deneyi ...................................................................................................................................... 3 3.6 İmalât numunesi deneyi ..................................................................................................................... 3 3.7 Programlama...................................................................................................................................... 3 3.8 Robot kaynağı .................................................................................................................................... 3 3.9 Ayarlama ............................................................................................................................................ 3 3.10 Kaynak operatörü ............................................................................................................................... 3 3.11 Direnç kaynak ayarcısı ....................................................................................................................... 3 3.12 Kaynak tertibatı .................................................................................................................................. 3 3.13 Kaynak tertibatının işletimi ................................................................................................................. 3 3.14 Sınavı yapan kişi veya kuruIuş........................................................................................................... 3 4 Onay........................................................................................................................................................... 4 4.1 Genel.................................................................................................................................................. 4 4.2 Temel değişkenler ve onay aralıkları ................................................................................................. 4 4.3 Geçerlilik Süresi ................................................................................................................................. 5 5 Uzatma....................................................................................................................................................... 5 6 Belge.......................................................................................................................................................... 5 7 Dokümantasyon ....................................................................................................................................... 6 Ek A (Bilgi için) Kaynak teknolojisiyle ilgili bilgi.......................................................................................... 7 Ek B - Kaynak tertibatına uygun fonksiyonel bilgi..................................................................................... 10 Ek C 11(Bilgi için) Kaynak operatorü / direnç kaynak ayarcısı için yeterlilik sınavı belgesi ................. 11

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 1418/Nisan 2003

Kaynak personeli - Metalik malzemelerin tam mekanize ve otomatik ergitme kaynağı için kaynak operatörlerinin ve direnç kaynak ayarcılarının yeterlilik sınavı 0

Giriş

Bu standardın amacı, uygulamaların yapıIdığı çeşitIi alanlarda kaynak operatörleri ve direnç kaynak ayarcılarının yeterIiIiğinin onayı için, sınavı yapan kuruIuşIar tarafından karşılıklı tanıma esaslarının bilinmesini sağlamaktır. Uyulması zorunlu olan ilgili standardlarda daha ağır sınav şartIarı yer almadıkça sınavlar bu standarda göre yapılmalıdır. Bu standardı ergitme ve direnç kaynağı için uygulanabilir hale getirmek için, ergitme kaynağı konusunda kaynak operatörü ve direnç kaynağı konusunda direnç kaynak ayarcısı için özellikle terminolojiye açıklık getirilmiştir. Kaynak operatörünün / direnç kaynak ayarcısının beceri ve iş bilgisi, yalnızca kaynak operatörleri / direnç kaynak ayarcılarının onay kapsamı içerisinde yer alan kaynak işinde, uygun bir süreklilikle çalışması halinde, onay kapsamında devam eder. Bütün yeni onaylar, standardın yayım tarihinden sonra bu standarda göre yapılmalıdır. Bununla beraber bu standard, teknik şartIarın amacının karşıIanması ve daha önceki onayların üzerinde kullanılacağı imaIât ve uygulamayla ilgili olması kaydıyla, milli standardlar veya yetkili mercilerce koyulan kurallara göre daha önce yapıImış olan onayları geçersiz kılmaz. Ayrıca yeterIiliği teknik açıdan eşdeğer kılmak için ilâve deneyler yapılmak zorunda kalındığı hallerde, ilâve deneylerin yalnızca bu standarda göre yapıImış bir sınav parçası üzerinde gerçekIeştirilmesi gereklidir. Milli standardlar veya yetkili mercilerce koyulan kurallara göre daha önce verilmiş olan onaylar, talep tarihinde veya sözleşme sırasında dikkate alınmalı ve sözleşme tarafları arasında mutabakat sağlanmaIıdır.

1

Kapsam

Bu standard, metalik malzemelerin tam mekanize ve otomatik kaynak işlemlerinde, ergitme kaynağı için kaynak operatörlerinin ve direnç kaynak ayarcılarının yeterlilik sınavının şartlarını kapsar. Sadece işe başlatma ve /veya kaynak esnasında ayarlamadan sorumlu kaynak operatörleri / direnç kaynak ayarcıları onaylanmış olmalıdır. Kaynak tertibatının işlemi veya kaynak tertibatının programlamasını yapan personel haricinde herhangi bir özel onaya ihtiyaç yoktur. Bu standard, sözleşme veya uygulama standardı tarafından istendiğinde, kaynak operatörlerinin / direnç kaynak ayarcılarının yeterlilik sınavının yapılması gerekli görüldüğü hallerde uygulanabilir. Bu standard, direnç kaynağında (Madde 3.10) veya yüksek basıç şartları altında kaynak operatörlerine uygulanmaz.

2

Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde en son baskısı kullanılır.

1

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS No1)

TS EN 1418/Nisan 2003

Adı (Türkçe) Metalik malzemelerin kaynak prosedür onayları ve şartnameleri - Bölüm 2: Ark kaynağı için kaynak prosedür şartnamesi

EN, ISO, IEC vb. No EN 288-2

Adı (İngilizce) Specification and approval of welding procedures for metallic materials-Part 2: Welding procedure specification for arc welding

EN 288-3

Specification and approval of welding procedures for fusion welding of metallic materials - Part 3: Welding procedure tests for the arc welding of steels Specification and approval of welding procedures for fusion welding of metallic materils - Part 4: Welding procedure tests for arc welding of aluminium and its alloys

TS EN 288-3

EN 288-8

Specification and approval of welding procedures for fusion welding of metallic materials - Part 8: Approval by a pre -production welding test

TS EN 288-8

Metalik malzemelerin kaynak prosedürü şartnamesi ve onayı Bölüm 8: İmalât öncesi kaynak deneyi vasıtasıyla onaylama

EN 719

Welding coordination-Task and responsibilities Specification and approval of welding procedures for metalic materials- Part 10 : Welding procedure specification for electron beam welding (ISO 9956-10 :1996) Specification and approval of welding procedures for metalic materials- Part 11 : Welding procedure specification for laser beam welding (ISO 9956-11 :1996) Welding and allied processesWelding, brazing and soldering processes- Vocabulary Welding- Peel and chisel testing of resistance spot, projection and seam welds

TS EN 719

Kaynak koordinasyonu - Görev ve sorumluluklar Metalik malzemelerin kaynak prosedürlerinin şartnamesi ve onayı-Kısım 10: Elektron demet kaynağı için kaynak prosedürü şartnamesi Metalik malzemelerin kaynak prosedürlerinin şartnamesi ve onayı- Kısım 11: Lazer demet kaynağı için kaynak prosedürü şartnameleri

EN 288-4

EN ISO 9956 -10

EN ISO 9956-11

ISO 8572)

ISO 10447

3

TS EN 288-2

TS EN 288-4

TS prEN 288-10

TS prEN 288-11

Metalik malzemelerin kaynak prosedürlerinin şartnamesi ve onayı-Kısım 3: Çeliklerin ark kaynağı için kaynak prosedür deneyleri Metalik malzemelerin kaynak prosedürlerinin şartnamesi ve onayı - Kısım 4: aluminyum ve alaşımlarının ark kaynağı için kaynak prosedür deneyleri

Tarifler

Bu standardın amaçları için, elle kaynak ve kısmî mekanize kaynağın ISO/DIS 857:1995 ′in Çizelge 1‘ine göre sınıflandırılması ve aşağıda verilen tarifler uygulanır.

3.1

Otomatik kaynak

Bütün işIemlerin otomatik olarak uygulandığı kaynak işlemi. Kaynak süresince kaynak değişkenlerinin elle ayarlanması mümkün değildir.

3.2

Fonksiyon deneyi

Bir kaynak prosedür şartnamesine (WPS) göre çaIışan bir kaynak tertibatının deneye tâbi tutulması. 1) TSE Notu : Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. 2) TSE Notu : ISO 857 standardı revize edilmiş ve yerine ISO 857-1 geçmiştir. 2

ICS 25.160.10

3.3

TÜRK STANDARDI

TS EN 1418/Nisan 2003

Tam mekanize kaynak

Bütün ana işlemlerin (iş parçasının elle taşınması hariç) otomatik olarak yapıldığı kaynak. Kaynak süresince kaynak değişkenlerinin elle ayarlanması mümkündür.

3.4

İmalât öncesi kaynak deneyi

Bir kaynak prosedür deneyi ile aynı fonksiyona sahip ancak standard olmayan bir deney parçasını esas alan imalât şartlarını birebir karşılayan bir kaynak deneyi.

3.5

İmalât deneyi

Kaynak tertibatında, gerçek imalâtta veya basitleştirilmiş deney parçaları üzerinde imalât ortamında yapılan kaynak deneyi. İmalât deneyinin temel özeIIiği, bu deney sırasında normal imalât işIeminin durdurulmuş olmasıdır.

3.6

İmalât numunesi deneyi

Kaynak tertibatı kullanılarak, sürekli bir imalâttan, numune olarak alınan gerçek kaynaklı imalât parçasında yapılan deney. Numune alma sırasında, normal imalâtın durdurulması gerekmez.

3.7

Programlama

Onaylanmış kaynak prosedürünün uygulanmas ve/veya kaynak tertibatının belirlenen hareketlerinin bir programa uyarlanması.

3.8

Robot kaynağı

Önceden farklı kaynak yönlerine ve imalât geometrilerine programlanabilen bir işlem yapıcı kullanılarak yapılan otomatik kaynak işlemidir.

3.9

Ayarlama

Kaynak işleminden önce ve gerektiğinde robot programa giriş vasıtasıyla, kaynak tertibatının doğru bir şekilde ayarlanması.

3.10

Kaynak operatörü

Ergitme kaynağında, tam mekanize veya otomatik kaynak yapan kişi. Direnç kaynağında kaynak operatörü, iş parçası ve kaynak tabancası arasında mekanize veya tam mekanize nisbî hareketli teçhizatı kullanır ve sadece görev esaslı eğitim verilen kişidir (Madde 1).

3.11

Direnç kaynak ayarcısı

Mekanize veya otomatik kaynağı ayarlayan kişi.

3.12

Kaynak tertibatı

Kaynak işleminin yapılması sırasında kullanılan teçhizatın bütünü. Kaynak tertibatı, kalıp ve aparat , bir veya daha fazla robot, besleme tertibatları ve diğer yardımcı teçhizatı kapsayabilir. Teçhizat, iş parçasını yükleme ve boşaltma işlemini yapabilir.

3.13

Kaynak tertibatının işletimi

İmalât çevrimini başlatma veya gerektiğinde durdurma. İşlem, iş parçalarının yüklenmesi ve boşaltılmasını kapsayabilir.

3.14

Sınavı yapan kişi veya kuruIuş

Uygulama standardına uygunluğu doğrulayan bir kişi veya kuruluş. Sınavı yapan kişi veya kuruluş sözleşme taraflarınca kabul edilebilir olmalıdır.

3

ICS 25.160.10

4

Onay

4.1

Genel

TÜRK STANDARDI

TS EN 1418/Nisan 2003

Kaynak operatörleri / direnç kaynak ayarcıları Madde 4.2’de ayrıntıları verildiği şekilde aşağıdaki metotlardan biri vasıtasıyla onaylanmalıdır : - Kaynak prosedür deneyini esas alarak onaylama (Madde 4.2.1), - İmalât deneyi veya imalât öncesi kaynak deneyini esas alarak onaylama (Madde 4.2.2), - İmalât numunesi deneyini esas alarak onaylama (Madde 4.2.3), - Fonksiyon deneyini esas alarak onaylama (Madde 4.2.4). Onay metotlarının herhangi birisine, kaynak teknolojisi iIe ilgili bir bilgi sınavı eklenebilir. Böyle bir sınavın yapılması tavsiye edilir, ancak mecburî değiIdir. Ek A, bu tür bir sınav için tavsiyeleri ihtiva etmektedir. Metotlar, kaynak tertibatına uygun Ek B’deki fonksiyonel bilginin bir sınavı vasıtasıyla ilâve olarak verilmelidir. Temel değişkenler ve onay aralığı, Madde 4.2’nin alt maddelerine uygun olarak belirlenir ve geçerliliği Madde 4.3’te verilmiştir.

4.2

Temel değişkenler ve onay aralıkları

4.2.1

Kaynak prosedür deneyini esas alarak onaylama

EN 288’in ilgili kısmı Bölüm 2 veya Bölüm 3’e göre bir kaynak prosedür deneyini başarı ile tamamlamış bir kaynak operatörü / direnç kaynak ayarcısı, kullanılan tertibat tipi için onaylanmış kabul edilmelidir. Kaynak operatörü / direnç kaynak ayarcısının, onaylanmış bir kaynak prosedür şartnamesine (WPS) göre çalışması sağlanır. Kaynak tertibatı tipi ve kaynak işlemi değişmedikçe sağlanan onay aralığı için sınırlama yoktur. Belge için teklif edilen form, Ek C’de verilmiştir.

4.2.2

Ön imalât kaynak deneyi veya imalât deneyini esas alarak onaylama

EN 288-8’e veya imalât deneyine göre bir imalât öncesi kaynak deneyini başarı ile tamamlamış bir kaynak operatörü / direnç kaynak ayarcısı, kullanılan kaynak tertibatı tipi için onayIanmış kabul edilmelidir. Kaynak operatörü / direnç kaynak ayarcısı, onaylanmış bir kaynak prosedür şartnamesine (WPS) göre çalışması sağlanır. Kaynak tertibatı tipi ve kaynak işlemi değişmedikçe sağlanan onay aralığı için sınırlama yoktur. Belge için teklif edilen form, Ek C’de verilmiştir.

4.2.3

İmalât numunesi deneyini esas alarak onaylama

İmalât ayarlamalarını başarı ile yapmış bir kaynak operatörü / direnç kaynak ayarcısı, imal edilen ürünleri temsil eden numunelerin onaylanması halinde onaylanır. İmalât numunesinin bu deneyi, sözleşme taraflarının şartlarına göre yapılmalıdır. Kaynak operatörü / direnç kaynak ayarcısı,onaylanmış bir kaynak prosedür şartnamesine (WPS) göre çalışması sağlanır. Kaynak tertibatı tipi ve kaynak işlemi değişmedikçe sağlanan onay aralığı için sınırlama yoktur. Belge için teklif edilen form, Ek C’de verilmiştir.

4.2.4

Fonksiyon sınavını esas alarak onaylama

Bir fonksiyon sınavını başarı ile tamamlamış olan bir kaynak operatörünün / direnç kaynak ayarcısının yeterliliği, bu tip bir kaynak tertibatı için onaylanmış kabul edilmelidir. Bir fonksiyon sınavı aşağıdakileri kapsamalıdır: - Parametre sapmaları ve kaynak işlem sonuçları arasındaki ilişkiyi bilmek, - Kaynak tertibatında ayarlanan parametreleri WPS’e göre kontrol etmek, - Kaynak tertibatının işIetilmesiyle ilgili fonksiyonlarını WPS’e göre denemek, - Kaynak tertibatının herhangi bir arızasını rapor etmek. 4

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 1418/Nisan 2003

Kaynak operatörü / direnç kaynak ayarcısı, onaylanmış bir kaynak prosedür şartnamesine (WPS) göre çalışması sağlanır. Kaynak tertibatı tipi ve kaynak işlemi değişmedikçe sağlanan onay aralığı için sınırlama yoktur. Belge için teklif edilen form, Ek C’de verilmiştir.

4.2.5

Otomatik ve robot kaynak işlemi

Yeni bir onay aşağıdaki değişiklikleri gerektirir: - Arklı veya arksız kaynak ve / veya birleştirme algılayıcısı, - Tek pasodan çok paso tekniğine değiştirme, - Sayısal kontrol düzeni dahil, robot tip ve sistemini değiştirme, - Kullanılan işlemlere özel diğer temel değişkenler. Birleştirme algılayıcısı olmadan kaynak, birleştirme algılayıcısıyla kaynağı da kapsar ancak tersi geçerli değildir. Çok pasolu kaynak tekniği, tek pasolu kaynak tekniğini de kapsar ancak tersi geçerli değildir.

4.3

Geçerlilik Süresi

Kaynak operatörünün / direnç kaynak ayarcısının yeterlilik onayının geçerliIiği, kaynak edilen deney parçasının gerekli deneyleri tatminkâr bir şekilde tamamlandığı tarihte başlar. Kaynak operatörünün / direnç kaynak ayarcısının yeterlilik onayı, EN 719’a göre iş veren / kaynak koordinatörü tarafından aşağıdaki şartların her ikisinin de sağlanması şartıyla, 2 yıllık bir süre için geçerli olmalıdır. a) Kaynak operatörü / direnç kaynak ayarcısı, geçerli onay aralığı içerisindeki kaynak işlemi üzerinde kabul edilebilir bir süreklilikle çalışmış olmalıdır. 6 aydan daha uzun olmayan bir kesinti süresine izin verilir. b) Kaynak operatörünün / direnç kaynak ayarcısının beceri ve bilgisinin soruşturuImasını gerektirecek hiçbir özel sebep olmamalıdır. Bu şartların herhangi birisi karşıIanmadığında onay iptal edilmelidir. İş veren / kaynak koordinatörü ilgili belgeyi devamı yönünden 6 aylık aralıklarla imzalayabilir.

5

Uzatma

Belge üzerindeki onayın geçerIiliği, Madde 4.3’e göre aşağıdaki şartların her birinin sağIanması şartıyIa, belgenin orjinal onay aralığı içerisindeki bir tarihten itibaren 2 yıllık bir süre için uzatılabilir: -

İmalât kaynakları gerekli kaliteye sahip olmalı, X ışınIarı veya ultrasonik muayene yarı yıllık dokümanları veya kırılma deneyi veya ISO10447’ye göre soyma veya keski deneyleri hakkında deney raporları, kaynak operatörünün / direnç kaynak ayarcısının onay belgesi ile birlikte dosyada muhafaza edilmelidir.

Muayeneyi yapan kişi veya kuruIuş, yukarıdaki şartIara uygunluğu teyit etmeli ve kaynak operatörü / direnç kaynak ayarcısı yeterlilik sınavı belgesinin uzatılması için imzalamalıdır.

6

Belge

Belge, kaynak operatörünün / direnç kaynak ayarcısının yeterlilik sınavından başarı ile geçmiş olduğunu belgelemelidir. Bütün ilgili sınav şartları, belge üzerinde kaydedilmelidir. Kaynak operatörü / direnç kaynak ayarcısı, belirtilen sınavların herhangi birisinden başarısız olduğunda, belge verilmemelidir. Belge, yalnızca muayeneyi yapan kişi veya kuruluşun sorumluluğu aItında verilmeli ve Ek C’de ayrıntıları verilen bütün bilgileri kapsamalıdır. Ek C’deki formatın, kaynak operatörünün / direnç kaynak ayarcısının onaylama sınavının belgesi olarak kullanılması tavsiye edilir. Kaynak operatörünün / direnç kaynak ayarcısının onaylama sınavı için herhangi farklı bir form kulIanıIdığında, bu form Ek C’de belirtilen gerekli bilgiyi kapsamalıdır. EN 288-2, EN ISO 9956-10 veya EN ISO 9956-11’de gösteriIdiği gibi imalâtçının kaynak prosedür şartnamesi bu standarda göre malzemeler, kaynak konumları, kaynak işlemIeri ve kaynak parametresi aralıkları hakkında bilgiler vermelidir. 5

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 1418/Nisan 2003

Kaynak operatörünün / direnç kaynak ayarcısının yeterlilik sınavının belgesi, en az İngilizce, Fransızca, Almanca dillerinden birisini de ihtiva etmelidir. İzin verilen aralıkların dışında, yeterlilik sınavları için temel değişkenIerin her bir değişimi, yeni bir deneyi ve yeni bir onaylı belgeyi gerektirir.

7

Dokümantasyon

Kaynak deneyleri ve yeterlilik geçerliliğinin uzatılmasıyla ilgili deney raporları / belgeleri dosyada muhafaza edilmelidir.

6

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 1418/Nisan 2003

Ek A (Bilgi için) Kaynak teknolojisiyle ilgili bilgi A.1

Genel

İşIe ilgili bilgi sınavı tavsiye edilir, ancak zorunlu değildir. Bununla birlikte bazı ülkelerde kaynak operatörünün / direnç kaynak ayarcısının, işle ilgili bir bilgi sınavına tâbi tutulması gerekebilir. İşle ilgili bilgi sınavı yapıIdığında, sonuç kaynak operatörünün / direnç kaynak ayarcısının belgesi üzerine kaydedilmelidir. Bu Ek, kaynak operatörünün / direnç kaynak ayarcısının takip etmek zorunda olduğu prosedürler ve tamamlamak zorunda olduğu yaygın uygulamalarla iIgili iş bilgisini özetler. Bu ekte belirtilen iş bilgisi, yalnızca çok basit seviyede kullanılır. ÇeşitIi ülkelerde, farklı eğitim programları sayesinde bu standard, yalnızca iş bilgi sınıflarını veya genel hedefleri standardlaştırmak için düzenlenmiştir. Kullanılan gerçek sorular, herbir ülke tarafindan hazırlanmalı ancak kaynak operatörünün / direnç kaynak ayarcısının onay sınavıyla ilgili Madde A.2’de belirtilen alanlardaki soruları ihtiva etmelidir. Kaynak operatörünün / direnç kaynak ayarcısının iş bilgisine ait gerçek sınavları, aşağıdaki metotların herhangi birisi ile veya bu metotların birleştirilmesi ile hazırlanabilir: a) b) c) d)

Yazılı konu test - sınavı (çoktan seçmeli), Bir yazılı soru grubunu takiben sözlü sınav, Bilgisayar sınavı, Bir yazıIı kriter grubunu takiben tatbikat/inceleme sınavı.

İş bilgisi sınavı, sınavda kullanılan kaynak işlemi ile iIgili konularla sınırlıdır.

A.2

Şartlar

A.2.1

Kaynak teçhizatı

A.2.1.1 Ark kaynağı a) b) c) d)

Gaz silindirlerinin tanıtımı, Temel elemanların tanıtımı ve montajı, Doğru nozul ve kaynak torçlarının seçimi, Tel sürme kontrol metodu.

A.2.1.2 Demet kaynağı a) Elektron demet kaynak teçhizatı, b) Lazer demet kaynak teçhizatı.

A.2.1.3 Basınç kaynağı a) Tipler ve teçhizat, b) Temel elemanların tanıtımı ve montajı.

A.2.1.4 Direnç kaynağı a) b) c) d)

Temel elemanların tanıtımı ve montajı, Doğru elektrotların seçimi Soğutma sistemi, Teçhizatın bakımı.

7

ICS 25.160.10

A.2.2

TÜRK STANDARDI

Kaynak İşlemleri1)

A.2.2.1 Korunmuş metal ark kaynağı (114,131,135,136,141,15) a) b) c) d) e) f)

Prosedürler, Elektrotların tip ve boyutları, Koruyucu gazın tanıtımı ve akış hızı (114 hariç), Nozulun / temas ucunun tipi, boyutu ve bakımı, Metal transfer mod seçimi ve sınırlaması, Kaynak ark üflemesinden korunma.

A.2.2.2 Tozaltı ark kaynağı (121,122) a) b) b) c) d)

Prosedürler, Tozun kurutulması, beslenmesi ve doğru geri kazanılması, Kaynak kafasının doğru hizalanması ve ilerletilmesi, Tek tel veya çok telli işlem, Kaynak akım ve geriliminin etkisi.

A.2.2.3 Elektron demet kaynağı (76) a) b) c) d) e) f)

Prosedürler, Parametreler ve kaynak işlemine etkileri, Odaklama sistemi, Parametre kontrolu, Esas malzemenin hazırlanması, Sızdırmazlık deneyi dahil vakum sistemi.

A.2.2.4 Lazer demet kaynağı (751) a) b) c) d) e) f) g) h)

Prosedürler, Parametreler ve kaynak işlemine etkileri, Odaklama sistemi, Parametre kontrolu, Esas malzemenin hazırlanması, İlgili gazların seçimi, FarkIı lazer tiplerinde işIem, İşlem için mod tipi.

A.2.2.5 Basınç kaynağı (41, 42, 44, 45) a) b) c) d)

Prosedürler, Teçhizat tipi, Yüzey hazırlama, Kontrol sistemi.

A.2.2.6 Direnç kaynağı (21, 22, 23, 24, 25, 29) a) b) c) d) e) f) g) h)

Prosedürler, Yüzey hazırlama, Parametreler, Malzeme ve elektrot biçimleri, temas bölgesi ve elektrotların sabitlenmesi, Kaynak metodu, Kontrol ve gözetim sistemi, Hata sebepleri, Deney metotları.

A.2.3

Esas metaller

a) Malzemenin tanıtımı, b) Ön ısıtma metotları ve kontrolu, c) Pasolar arası sıcaklık kontrolu.

1) İlgili numaralar EN 24063 (TS 7307 EN 24063)’te verilmiştir. 8

TS EN 1418/Nisan 2003

ICS 25.160.10

A.2.4 a) b) c) d) e) f) g)

TÜRK STANDARDI

TS EN 1418/Nisan 2003

Sarf malzemeleri

Sarf malzemelerinin tanıtımı, Sarf malzemelerinin depolanması, taşınması ve şartlandırılması, Doğru boyut seçimi, Tel elektrotların ve toz özlü elektrotların temizliği, Tel sarım kontrolu, Gaz akış hızları ve kalitenin kontrolu ve izlenmesi, Sarf malzemesi olmaksızın kaynak işlem kuralları.

A.2.5

İş güvenliği ve kaza önleme

A.2.5.1 Genel a) b) c) d) e)

Elektriksel risk, Mekanik risk, Kaynak duman ve gazlarının riski, Gürültü riski; Radyografik uygulama riski (ilgili olduğunda).

A.2.5.2 Bütün ark işIemIeri a) b) c) d)

Elektrik şok tehlikesinin artma ortamı, Arktan gelen radyasyon, Ark atlama etkileri, Kötü topraklama etkileri.

A.2.6

Kaynakların gözle muayenesi

a) Gözle muayene bilgisi.

9

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 1418/Nisan 2003

Ek B Kaynak tertibatına uygun fonksiyonel bilgi Bu ek bir kaynak operatörü/direnç kaynak ayarcısının genel uygulamalarla uyumlu olduğundan ve prosedürlerin takip edildiğinden emin olduğu kaynak tertibatına uygun fonksiyonel bilgileri belirler.

B.1

İIgiIi işIemdeki kaynak sıraları / prosedürleri

Kaynak prosedür şartIarının tanıtımı ve kaynak parametrelerinin etkisi.

B.2 a) b)

B.3 a) b) c)

B.4

İlgiIi işIemdeki birleştirme hazırlığı ve kaynağın gösteriIişi Kaynak birleştirme hazırIığının kaynak prosedür şartnamesine (WPS) uyumu, Ergime yüzeylerinin temizIiği.

İlgiIi işIemdeki kaynak kusurları Kaynak kusurlarının tanıtımı, Sebepler, Önleyici ve düzeltici işIemler.

Kaynak operatörünün/ direnç kaynak ayarcısının onayı

Kaynak operatörü/direnç kaynak ayarcısı onay aralığının farkında olmalıdır.

B.5 a) b) c) d) e) f) g) h)

10

İşlem süreci Programlama bilgisi (ilgili oIduğunda), Bu sistemle verilen sinyaller ve kontrol sisteminin bilgisi, Hareketli sistem, Yardımcı teçhizat, Kalıplar,aparatlar ve ayarlama, Verilen prosedürler içerisindeki parametreler ve ayarlar, Güvenlik kuralları ve tedbirler Başlama - durma prosedürleri.

ICS 25.160.10

TÜRK STANDARDI

TS EN 1418/Nisan 2003

Ek C (Bilgi için) Kaynak operatorü / direnç kaynak ayarcısı için yeterlilik sınavı belgesi İmalâtçının kaynak prosedür şartnamesi

Sınavı yapan kişi veya kuruluş

Referans No: (uyguIanabildiğinde) : …………………………….

Referans No : …………….

Kaynak operatörünün/direnç kaynak ayarcısının ismi: ……………………………………………..

Fotoğraf

Tanıtım: ………………………………………………………………… (gerektiğinde) Tanıtım metodu : ……………………………………………………… Doğum tarihi ve yeri : ………………………………………………… İş veren : ………………………………………………………………. Kod / deney standardı : ……………………………………………… İş bilgisi : Kabul edilebilir I denenmedi (gerektiği gibi iptal edin) Kaynak ayrıntıları Kaynak işlemi Kaynak tertibat

Onay aralığı -

Madde 4.2.5’e göre ayrıntılar Birleştirme algılayıcısı Tek pasolu veya çok pasolu teknik Robotik tip

-

İlâve bilginin mevcut olduğu ek sayfa, ve/veya kaynak prosedürü şartname no: …………………………. Onayı esas alan : - Madde 4.2.1’e göre kaynak prosedürü deneyi □ - Madde 4.2.2’ye göre ön imalât deneyi veya imalât □

deneyi - Madde 4.2.3’e göre imalât numunesi deneyi

□

- Madde 4.2.4’e göre fonksiyon deneyi □ Onay deneyi sonuçları doküman no : …………………. (Kaynak prosedürü onay kaydı veya diğer deney dokümanları) Sınavı yapan kişi veya kuruIuş tarafından müteakip 2 yıl için onayın uzatılması (Madde 5) Tarih

İmza

İsim, tarih ve imza ………………………………….. Sınavı yapan kişi veya kuruIuş …………………… Yayın tarihi …………………………………………. Yer …………………………………………………… Onayın geçerliliği …………………………………… İş veren / Kaynak koordinatörü tarafından müteakip 6 ay için onayın uzatılması (Madde 5)

Tarih

İmza

Konum veya ünvan

Konum veya ünvan

11