Araling Panlipunan - Grade 2

K to 12 Basic Education Curriculum 2013

i /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Araling Panlipunan – Ikalawang Baitang Patnubay ng Guro Unang Edisyon, 2012 ISBN: ___________ Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang sipi sa ano mang akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o tanggapang kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Kalihim: Br. Armin Luistro FSC Pangalawang Kalihim: Dr. Yolanda S. Quijano Kawaksing Kalihim:

Inilimbag sa Pilipinas ng ____________ Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS) Office Address: 2nd Floor Dorm G, PSC Complex Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600 Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072 E-mail Address: [email protected] ii /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

iii /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Learning Resource Writing Team

Region XI Writers: Djhoane C. Aguilar Agnes A. Sagsagat Geraldine B. Carcallas Joan Borgonia Editor: Emily Grace B. Flores Illustrator: Ma. Ninfa G. Rosel Lay-out Artist: Leigh Jay P. Cubar Consultant: Emelita R. Salvado Team Leader: Gloria D. Benigno, Ed.D., CESO IV Members: Minerva T. Fabros, Ed. D. Chief, Elementary Education Division Danilo M. Canda, Ed.D. Regional K to 12 Coordinator

iv /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

PAGHAHANDOG Ang Teacher’s Guide na ito ay bunga ng pagtitiyaga at pagmamahal ng mga gurong manunulat mula sa ibat-ibang Division ng Rehiyon XI. Ito ay inihahandog na gabay para sa mga Guro na may layuning mapagaan ang kanilang pagtuturo. Isa rin itong inspirasyon upang maisakatuparan ang hangarin na mabigyan ng sapat at wastong kaalaman ang mga mag-aaral. At sa lahat ng mga taong tumulong, naging bahagi at naging inspirasyon upang ito ay maisakatuparan.

Mga Manunulat

v /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

TALAAN NG NILALAMAN YUNIT I:

Pagkilala sa Komunidad

Module 1:

Ano ang Komunidad?

Aralin 1

Kahulugan ng Salitang Komunidad

Aralin 2

Mga Bumubuo ng Komunidad

Aralin 3

Mga Bumubuo ng Komunidad, Ako at Aking Pamilya

Aralin 4

Larawan ng Aking Komunidad

Aralin 5

Modelo ng Aking Komunidad

Aralin 6

Kabilang Ako ng Komunidad

Aralin 7

Mahalaga ang Komunidad

Module 2

Larawan ng Aking Komunidad

Aralin 1

Pagkuha ng Impormasyon Tungkol sa Komunidad

Aralin 2

Batayang Impormasyon Tungkol sa Komunidad

Aralin 3

Pagsulat ng Impormasyon sa Information Sheet o Graphic Organizers

Aralin 4

Dami ng Tao sa Komunidad

Aralin 5

Kahulugan ng Salitang Sagisag

Aralin 6

Sagisag o Simbolo na Makikita sa Kapaligiran

Aralin 7

Sagisag o Simbolo na Ginamit sa Komunidad

Aralin 8

Simbolo o Salitang Ginagamit Bilang Sagisag ng Komunidad

Aralin 9

Album ng Komunidad

vi /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

YUNIT II:

Kapaligiran, Pinagmulan, at Pamumuhay ng Komunidad

Module 1:

Ang Kapaligiran ng Aking Komunidad

Aralin 1

Mga Mahahalagang Lugar/Istruktura ng Aking Komunidad

Aralin 2

Ang Lokasyon ng mga Mahahalagang Lugar/Istruktura sa Sariling Komunidad

Aralin 3

Ang Mapa ng Aking Komunidad

Aralin 4

Ang Aking Komunidad – Isang Sanaysay

Aralin 5

Ang Katangiang Pisika ng Aking Komunidad

Aralin 6

Anyong Lupa – Bulubundukin,Bukid at Burol

Aralin 7

Anyong Lupa – Kapatagan,Lambak at Talampas

Aralin 8

Anyong Lupa – Bulkan, Tangway at Isla

Aralin 9

Buod ng mga Anyong Lupa

Aralin 10 Anyong Tubig - Karagatan,Dagat, Golpo at Look Aralin 11 Anyong Tubig – Ilog, Sapa, Talon at Lawa Aralin 12 Buod ng mga Anyong Tubig Aralin 13 Mga Anyong Tubig sa Kinabibilangang Komunidad Aralin 14 Paggawa ng Mapa ng mga Anyong Lupa at Tubig sa Kinabibilangang Komunidad Aralin 15 Pagkukumpara ng Sariling Komunidad sa Ibang Komunidad Aralin 16 Mga Uri ng Panahon sa Komunidad Aralin 17 Paggawa ng Ulat Panahon

vii /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 18 Natural na Kalamidad at Epekto sa Lupa, Tubig at Tao Aralin 19 Disaster Drill ng Paaralan Aralin 20 Kalagayan ng mga Anyong Lupa at Tubig Noon at Ngayon Aralin 21 Pagpapatuloy at Pagbabago ng Kapaligiran Module 2:

Ang Pinagmulan at Pamumuhay ng Komunidad

Aralin 1

Pinagmulan ng Pangalan ng Komunidad

Aralin 2

Mga Makasaysayang Sagisag, Istruktura, Bantayog na Matatagpuan sa Komunidad

Aralin 3,

Kahalagahan ng Sagisag, Istruktura at Bantayog sa Komunidad

Aralin 4

Mga Pagdiriwang – Gawain at Paraan

Aralin 5

Pakikibahagi ng Pamilya at Paaralan sa Pagdiriwang

Aralin 6

Pinagmulan at Buhay ng Komunidad Noon at Ngayon

Aralin 7

Pagbabago at Nananatili sa Komunidad

Aralin 8

Mahahalagang Pangyayari sa Komunidad

Aralin 9

Timeline ng mga Pangyayari

Aralin 10 Pagbabago ng Komunidad Aralin 11 Bagay na Hindi Nabago sa Komunidad Aralin 12 Pagpapatuloy ng Pagbabago sa Komunidad

YUNIT III:

Buhay Komunidad: Hanapbuhay at Pamumuno

Module 1:

Mga Hanapbuhay sa Komunidad

Aralin 1

Ang Likas Yaman

viii /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 2

Uri ng likas Yaman

Aralin 3

Likas Yaman sa Anyong Lupa at Tubig

Aralin 4

Mga Produkto ng Komunidad

Aralin 5

Likas Yaman ng Komunidad

Aralin 6

Hanapbuhay sa Komunidad

Aralin 7

Kaugnayan ng Hanapbuhay Sa Kapaligiran

Aralin 8

Salaysay ng may Hanapbuhay

Aralin 9

Epekto ng Hanapbuhay sa Pamilya

Aralin 10 Batayang Pangangailangan ng Pamilya Aralin 11 Simpleng Badyet ng Pamilya Aralin 12 Hanapbuhay at Pangangailangan ng Pamilya Module 2:

Pamumuno at Paglilingkod sa Komunidad

Aralin 1

Ang Pinuno

Aralin 2

Katangian ng Pinuno

Aralin 3

Mga Pinuno sa Komunidad

Aralin 4

Maimpluwensyang Tao at Pamilya

Aralin 5

Mga Tumutulong sa Komunidad

Aralin 6

Katangian ng Naglilingkod sa Komunidad

Aralin 7

Halimbawa ng Pamumuno

Aralin 8

Epekto ng Maganda at Di-Magandang Pamumuno

Aralin 9

Pagpapalakas sa Pamumuno

YUNIT IV: Module 1:

Pagiging Bahagi ng Komunidad Ang Kahalagahan ng Komunidad ix

/AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 1

Mga Serbisyong Dulot ng Barangay

Aralin 2

Mga Serbisyong Dulot ng Paaralan

Aralin 3

Mga Serbisyong Dulot ng Sentrong Pangkalusugan

Aralin 4

Mga Karapatan ng Tao

Aralin 5

Kahulugan ng Karapatan at mga Nilalaman Nito

Aralin 6

Ang Pagpapatupad ng mga Karapatan ng Tao

Aralin7

Epekto ng Pagtupad at Hindi Pagtupad ng Karapatan ng Tao

Aralin8

Ang Kahalagahan ng mga Karapatan ng Tao

Module 2:

Ang Aking Papel sa Komunidad

Aralin 1

Ang Sariling Pananagutan sa Komunidad

Aralin 2

Epekto ng Pagtupad at Hind Pagtupad ng mga Tungkulin

Aralin 3

Mga Alituntunin sa Komunidad

Aralin 4

Mga Alituntunin sa Komunidad at Pagtupad Nito

Aralin 5

Ang Pagsunod at Paglabag sa mga Alituntunun

Aralin 6

Epekto ng Pagsunod at Paglabag sa mga Alituntunin sa Komunidad

Aralin 7

Mga Gawaing Nagpapakita ng Pagtutulungan

Aralin 8

Kahalagahan ng Pagtutulungan at Pakikipagkapwa s Paglutas ng Problema

Aralin 9

Kahalagahan ng Pagtutulungan ng Babae at Lalaki

x /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 10 Kuwento Tungkol sa Huwarang Kasapi ng Komunidad Aralin 11 Pangarap Sa Sariling Komunidad

xi /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

xii /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

1 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

MODULE 1: PAGKILALA SA KOMUNIDAD Aralin 1:

Kahulugan ng Salitang Komunidad

(Ang Kahulugan sa Pulong Komunidad) Layunin: Aralin 1: kahulugan Kahulugan Salitang Komunidad  Nabibigyang angng salitang “Komunidad” (Ang Kahulugan sa Pulong Komunidad) Paksang Aralin:  Pagbibigay ng kahulugan sa salitang Komunidad Kagamitan:  larawan ng komunidad  gawain na nakasulat sa  activity card  tsart para sa gawain Pagpapahalaga:  Pagmamalaki sa sariling komunidad Pamamaraan: 1. Pangganyak Ipakita ang larawan ng komunidad. Pag-usapan ito. Mga Tanong:   

Unsa inyong ikasulti sa hulagway? Unsa pa gyud? Kinsa man ang naa sa hulagway? Nag-unsa man sila? Asa man sila nahimutang? Unsa ang mga istruktura nga makita sa hulagway? Unsa imong ikasulti niini?

Itupi muna pansamantala ang larawan bilang panghamon at paghahanda sa susunod na gawain. 2. Gawain – “Sa Mata Makita” “Inyo karon nga ilista ang inyong mga nakita dinhi sa hulagway. Apan ang inyong pagabuhaton magdepende kung unsa ang gipangayo kaninyo.” Pangkatin ang klase sa dalawa. Ibigay ang activity card sa bawat pangkat bilang gabay. Unang Pangkat Ipatala ang mga tao na nasa larawan.

2 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Ikalawang Pangkat Ipatala ang mga istruktura na nasa larawan. Magkaroon ng pag-uulat ng kanilang ginawa pagkatapos ng limang minuto. Tatalakayin ito sa pamamagitan ng mga tanong na ito:   

Unsa ang gihisgutan sa unang grupo? Sa ikaduha? Unsa ang mga gihimo sa mga tawo nga gihisgutan sa unang grupo? Unsa ang mga nakita nga hulagway sa ikaduhang grupo? Para unsa man kini? Giunsa nimo pagtabang ang imong mga kauban aron mahuman ang buluhaton?

3. Analisis Itanong ang mga sumusunod:   

Unsa ang mga susama niini nga mga istruktura ang makita dinhi sa atua? Asa kini makita? Unsa ang mga benipisyo nga atong nadawat gikan niini? Sa unsang paagi namahimong susama ang hulagway ug ang imong lugar gipuy-an? Sa mga nakita nato sa hulagway, unsa ang pinakagamay nga kabahin sa komunidad? Mahinungdanon ba ang pamilya isip kabahin sa komunidad? Nganong mahinungdanon man kini?

“Mga bata, kining tibuok hulagway gitawag nga komunidad.” 4. Paglalahat/Timan-I Kini  “Base sa hulagway, sa inyong mga tubag ug mga buluhaton nga inyong gihimo, unsa man ang kahulugan sa komunidad?”  Isulat ang sagot ng mga bata sa pisara. Salungguhitan ang pangunahing kaisipan na sasagot sa tanong. Ipabasa ito sa mga bata. 5. Paglalapat/Sulayi Kini Ipagawa ang pag-aayos ng mga letra sa mga bata upang mabuo ang tamang salita. Ipagamit ang mga kahon bilang mga gabay sa tamang sagot. PAGTATAYA/PAGHANAS Iparinig ang panuto sa klase. Ipaliwanag kung paano ito gagawin. (Refer to Learner’s Module page 4) 3 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 2:

Mga Bumubuo ng Komunidad

(Ang mga Naglangkub sa Komunidad) Layunin:  Natutukoy ang mga bumubuo ng komunidad Paksang Aralin:  Pagtukoy Bumubuo ng Komunidad Aralinsa2:mgaMga Bumubuo ng Komunidad (Ang mga Naglangkub sa Komunidad) Kagamitan:      

larawan ng komunidad, puzzle, mga gawain, tsart, larawan ng mga bumubuo ng komunidad larawa ng panggulo

Pagpapahalaga:  Pangangalaga sa mga bumubuo ng komunidad Pamamaraan: 1. Balik Tanaw Ipakita ang larawan ng komunidad na ginamit sa nakaraang aralin. Muling itanong kung ano ito. 2. Pangganyak – “LOOP A WORD” Ipahanap sa loop a word ang pangalan ng mga istruktura na makikita sa larawan. Hamunin ang mga bata na hanapin sa susunod na gawain ang kaugnay na larawan ng mga pangalang ito. 3. Gawain Unang Pangkat Ipahanap ang larawan ng mga bahagi ng komunidad na binanggit sa word puzzle. Ipaguhit ang linya na magdudugtong sa larawan at pamagat ng gawain. Ikalawang Pangkat Gupitin ang mga bahagi ng larawan at hayaan ang mga bata na dugtungin ito ng tama. Pagkatapos nito ay ipaayos ang mga salita upang makuha ang wasto at makahulugang pangungusap. Ikatlong Pangkat Pahulaan kung ano ang misteryosong salita na tinutukoy sa bawat pangungusap. 4 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Ikaapat na Pangkat Ipaguhit ang lugar kung saan makikita ang mga nasa larawan. Magkaroon ng pag-uulat ng kanilang ginawa pagkatapos ng limang minuto.Tatalakayin ito sa pamamagitan ng mga tanong. Isulat ang sagot ng mga bata sa tsart na kagaya ng nasa ibaba. Mga Grupo

Unsa inyong gibuhat?

Unsa ang gipakita niini?

Itanong ang sumusunod:   

Unsa ang gibuhat sa una nga pundok? Sa ikaduha? Sa ikatulo? Sa ikaupat? Unsa ang gipa kita sa matag buluhaton? Sa unang pundok? Etc. Unsa sa mga nahisgutan ang makita sa inyong komunidad?

4. Analisis Itanong sa mga bata ang sumusunod: a. Nganong mahinungdanon man nga aduna kitay mga susama niini sa atong komunidad? b. Unsa ang imong matabang aron mas mapalambo kining mga butanga? c. Unsa ang imong gibati sa imong pagkahibalo nga aduna kay ikatabang sa nahisgutan nga mga butang? d. Pananglitan ang inyong lugar nga gipuy-an walay simbahan o isa niining mga naa sa tsart, matawag ba gihapon kini nga komunidad? Ngano man? 5. Paglalahat/Timan-i Kini Muling ipabasa sa mga bata ang kanilang mga sagot sa tsart. Itanong: “Gikan niini nga mga tubag nga inyong gihatag, asa man kaha niini ang mga kabahin sa atong komunidad?” 6. Paglalapat/Susiha Kini Ipasok sa loob ng isang kahon ang larawan ng mga bumubuo ng komunidad kasama ng mga larawang panggulo. Haluin ito. Tumawag ng bata at padukutin siya ng larawan sa kahon. Ipadikit ito sa pisara kung ito ay kabilang sa bumubuo ng komunidad. Ipalagay sa mesa kung hindi. 5 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

PAGTATAYA/PAGHANAS: Huna-hunaa kung tama o mali ang gisulti sa matag hugpulong. Isulat ang TAMA kung husto kini ug MALI kung dili. _____ 1. Dili matawag nga komunidad ang usa ka lugar kung wala kini hospital. _____ 2. Ang eskwelahan ang motabang para makabalong mobasa ug musolat ang mga bata. _____ 3. Ang komunidad naglangkub og usa lamang ka pamilya. _____ 4. Angay nga magtinabangay ang mga kabahin sa komunidad. Tubaga sa usa ka pulong ang nagsunod nga pangutana. _____5. Unsa alang kanimo ang pinakagamay nga kabahin sa komunidad? KASUNDUAN: Pagpili og isa sa mga musunod. Pangutan-a siya kung unsa ang mga butang nga iyang nahimo aron matabangan ang komunidad. Andama ang imong kaugalingon sa pag-ambit sa imong nahibal-an. 1. 2. 3. 4. 5.

Magtutudlo Pulis Pari/Pastor/Imam Doktor/Nars/Midwife Membro sa pamilya

Aralin 3:

Mga Bumubuo ng Komunidad, Ako at Aking Pamilya (Mga Naglangkub sa Komunidad, Ako ug Akong Pamilya)

Layunin:  

Aralin 3:

Mga Bumubuo ng Komunidad, Ako at

Naipapaliwanag angAking papel, Pamilya tungkulin at gawain ng mga bumubuo ng komunidad (Mga Naglangkub sa Komunidad, Ako ug Akong Pamilya) Naiuugnay ang papel, tungkulin at gawain ng mga bumubuo ng komunidad sa sarili at sariling pamilya

Paksang Aralin: 

Pagpapaliwanag ng papel, tungkulin at gawain ng mga bumubuo ng komunidad at pag-uugnay nito sa sarili at sariling pamilya 6

/AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Kagamitan: 

larawan ng mga gawaing nagpapakita ng serbisyo na ginagawa ng paaralan, simbahan, ospital, kapulisan atbp., mga gawain na nakasulat sa activity cards

Pagpapahalaga: 

Pagpapasalamat sa kabutihang dulot ng mga bumubuo ng komunidad

Pamamaraan: 1. Pagtalakay sa takdang-aralin o kasunduan “Unsa ang mga butang nga inyong nahibaluan bahin sa mga tawo nga inyong gikaistorya o gi-interview?” Pumili ng mga bata na magbabahagi sa klase ng kanilang nalalaman. Itanong: “Asa man kaha dinhi ang lugar kung asa nagtrabaho ang tawo nga imong gikaistorya?” 2. Balik Tanaw /Balik Lantaw Hayaan ang mga bata na gawing kumpleto ang bulaklak sa pamamagitan ng pagguhit ng nawawala ngunit tamang bahagi into. 3. Pangganyak/Pag-aghat Ako ang batang si Ana Gusto nako magmaestra Mga bata akong tabangan Aron mapuslan sa katilingban Ako usab si Nestor Gusto nako magdoktor Motambal maski libre Labi na sa mga pobre. Maayo mahimong pulis Sagbat dayon ni Dennis Ang komunidad magmalinawon dautan akong dakpon. Itanong:  

“Unsa ang gusto sa mga bata sa ilang pagdaku? (Palingini kini) “Nganong magpulis man si Dennis? Nganong mag-maestra man si Ana? “Nganong mga doktor man si Nestor?” 7

/AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

  

“Kamo unsa man ang inyong gusto sa inyong pagdaku? Ngano man?” Hingpit ba ninyong nasayran kung para unsa gayud ang inyong mga gipangandoy? Sulayan ta kung asa kutob ang inyong kaalam niini pinaagi niining mga buluhaton.

4. Mga Gawain/Mga Buluhaton Ibigay ang sumusunod na mga panuto o direksyon. Unang Pundok: Isumpay ang hulagway nga angayang mag-uban. Isulat ang linya nga magsumpay kanila. Ikaduhang Pundok: Idibuho ang  sa gamay nga kuwadro kung ang maayo o tama ang gipakita sa hulagway ug  kung dautan o mali. Ikatulong Pundok: Unsa ang imong nadawat gikan sa mga naglangkub sa komunidad? Isulat kini sa palad. Pananglitan: libre nga edukasyon gikan sa tulunghaan. Magkaroon ng pag-uulat ng kanilang ginawa pagkatapos ng limang minuto. Tatalakayin ito sa pamamagitan ng mga tanong. Isulat ang sagot ng mga bata sa tsart na kagaya ng nasa ibaba.

Mga Tanong:      

Unsa ang gibuhat sa matag pundok? Unsa ang naglangkub sa komunidad nga gihisgutan niini? Unsa man ang katungdanan sa matag naglangkub sa komunidad base sa gihishutan sa buluhaton. Unsa ang inyong nakat-unan sa inyong buluhaton? Imo bang nasinati ang mga sama sa hulagway? Unsa imong gibati? Giunsa nimo sila pagpasalamat? 8

/AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

5. Analisis Isulat ang sagot ng mga bata sa pisara.     

Kung ikaw nagakuyog sa parada sa mga mahinungdanong selebrasyon, nagahimo ka ba sa imong katungdanan? Unsay katungdanan sa imong tulonghaan nganha kanimo? Nakabenipisyo ba ang imong pamilya niini? Giunsa pagpapakita sa mga pampublikong hospital ang ilang katungdanan ngadto sa imong pamilya? Angay ba kitang magmapasalamaton? Ngano man? Isip membro sa simbahan, unsay nahimo niini kanimo? Sa pamilya? Unsaon nimo pagpakita ang imong pagpasalamat niini nga mga butang.

Muling balikan ang mga sagot ng mga bata na isinulat sa tsart. Sabihin: “Kining inyong mga tubag nagpakita kung unsa ang mga naglangkub sa komunidad kalakip na sa ilang mga buluhaton”. 6. Paglalahat/Timan-i Kini Itanong:“Base sa inyong gihimo nga mga tubag, unsa man diay ang mga katungdanan sa matag naglangkub sa komunidad? Unsa man ang gikatabang niini sa imong pamilya?” 7. Paglalapat/Sulayi Kini Sabihin: Markahi og tsek () ang mga hulagway nga nagpakita og katungdanan ug buluhaton sa mga naglangkub sa komunidad. PAGTATAYA/PAGHANAS Ibigay ang panuto. Pilia ug lingini ang hulagway nga nagpakita og papel, katungdanan o buluhaton sa mga naglangkub sa komunidad. TAKDANG-ARALIN: Isulat sa pisara at ipaliwanag. Magdala og mga gamit sa pagdibuho sama sa lapis, krayola/pastel/water color, limpyo nga papel (bond paper).

9 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 4:

Larawan ng Aking Komunidad

(Hulagway sa Akong Komunidad) Layunin:  Nailalarawan ang isang komunidad sa pamamagitan ng pagguhit at ibang malikhaing paraan Paksang Aralin: Aralin 4: Larawan ng Aking Komunidad  Paglalarawan ng isangsa komunidad sa pamamagitan ng pagguhit at (Hulagway Akong Komunidad) ibang malikhaing paraan Kagamitan:  Mga kagamitan sa pagguhit; mga lumang magazines Pagpapahalaga:  Pagmamalaki sa kinabibilangang komunidad Pamamaraan: 1. Balik-Tanaw Itanong: “Unsa ang mga tabang nga imong nadawat gikan sa mga naglangkub sa imong komunidad? Pilia kini gikan sa mga giandam nga “strips” sa papel ug idikit sa tama nga kolum.“ Mga Tabang nga Nadawat

      

Bakuna laban sa polio kasaulugan sa pulong bunyag ug kasal pagkat-un sa pagsulat check-up mga tambal larino nga pagbasa

2. Pangganyak/Pag-aghat Ipaawit ang tula gamit ang tono ng “Leron-Leron Sinta” o sa himig na gusto ng guro. Maari ding lapatan ng kilos ang awitin.

10 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

3. Ipasagot sa mga bata ang sumusunod na mga tanong. a. Unsa ang gihisgutan sa awit? b. Giunsa paghulagway ang mga pamilya nga nagpuyo sa Barangay Malipayon? c. Unsa ang mga kabahin sa komunidad nga nahisgutan sa awit? d. Unsa niini nga mga naglangkub sa komunidad nga naa sa imong lugar? Sabihin: ”Aron imong hingpit nga mapakita ang kaanindot sa imong komunidad, tumana ang mga gisugo sa mosunod nga buluhaton”. 4. Mga Buluhaton: Ipakita ang kaanyag sa imong komunidad gamit ang usa sa mga musunod:  Pagdibuho  Collage-making Collage (ko-láds) - Ang collage mao ang nagsagul-sagol nga mga hulagway nga nagpakita og usa ka dakong ideya/panghunahuna.

Mga paraan sa paggawa ng mga gawain: Collage (ko-láds) - Ang collage mao ang nagsagul-sagol nga mga e. nga Pangkatin angog mga hulagway nagpakita usabata. ka dakong ideya/panghunahuna. f. Papiliin ang bawat pangkat ng gusto nilang paraan ng paglalarawan ng komunidad. g. Ipahanda sa kanila ang kanilang nga gagamitin. h. Paalalahanan sila sa tamang paggamit ng kanilang kagamitan lalo na ang mga matutulis na bagay. 11 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

i.

Muling ibigay ang panuntunan sa pagkakaroon ng gawain.

j.

Bigyan ang mga bata na sapat na oras na gawin ang mga itinakdang gawain.

Ipapaskil sa pisara ang kanilang mga ginawa at gabayan sila sa pagpapaliwanag nito. 5. Iproseso ang bawat gawain pagkatapos na ito ay maipresenta ng mga bata. Mga tanong:  

Unsa ang paagi sa paghulagway nga inyong gipili? Unsa ang mga kabahin sa komunidad nga inyong napakita sa inyong gihimo?  Nabisita na ba ninyo ni nga mga lugar? Unsa inyong ikasulti niini?  Dali lang ba ang paghulagway nga inyong gihimo? Ngano man?  Pagkahuman ninyo og himo sa inyong collage ug pagdibuho, unsa ang inyong nadiskubrehan kalabutan sa inyong komunidad?  Sa inyong kaugalingon? Nalipay ba kamo niini? Nagmapasalamaton ba kamo? Ngano man? Sabihin: “Ang inyong gibuhat,mao ang mga pamaagi unsaon paghulagway sa komunidad”. 6.Paglalahat Muling itanong kung ano-ano ang mga paraan ng paglalarawan ng komunidad ang ginawa ng mga bata. Itanong din kung ano ang natutuhan nila sa gawaing ito. 7. Pagtataya Hindi kailangan ang pagtataya sa araling ito, ngunit kung nais ng guro ay maari niyang gawing pagtataya ang paglalarawan ng mga bata sa kanilang pamayanan sa pamamagitan ng pagguhit. Gumamit lamang ng RUBRICS upang mabigyan ng tamang points ang ginawa ng mga bata. Success Indicator: Kumpleto ang mga bahagi ng komunidad: 5 points Maganda ang pagkakagawa: 3 points Malinis ang pagkakagawa: 2 points 8. Gawing takdang-aralin ang mga kinakailangang dalhin ng mga bata para sasusunod na aralin.

12 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 5:

Modelo ng Aking Komunidad

(Modelo sa Akong Komunidad) Layunin: 

Paglikha ng modelong komunidad mula sa papel, karton, clay, blocks at iba pang gamit



Pagsasabi pagkakaiba ng nagawang Aralinng 5:pagkakapareho Modelo ngatAking Komunidad komunidad (Modelo sa Akong Komunidad)

Paksang Aralin: 

Paglikha ng modelong komunidad mula sa papel, karton, clay, blocks at iba pang gamit



Pagsasabi ng pagkakapareho at pagkakaiba ng nagawang komunidad

Kagamitan:    

Karton Papel Clay blocks

Pagpapahalaga: 

Pagiging malikhain

Pamamaraan: 1. “PAHULAAN” Gawin ito bilang isang laro. Maglagay ng mga poste na may titik A, B at C bilang pagpipilian ng mga bata. Sabihin na sa larong ito ay magbibigay ang guro ng tanong at tatlong pagpipilian. Pupunta at tatayo ang mag-aaral sa poste na may titik ng sagot niya. Bibilang ang guro mula isa (1) hanggang lima (5). Pagkatapos ng bilang na lima (5) ay hindi na papayagan pa ang bata na magpalit ng sagot.Ang matitirang bata na makabigay ng tamang sagot ang siyang mananalo. Mga mungkahing tanong para sa laro:   

Unsa ang tawag sa tibuok pundok sa mga tawo nga managkaubang nagpuyo sa usa ka lugar? Unsa ang pinakaimportante nga kabahin sa komunidad? Kung ang imong lugar walay eskwelahan, matawag ba kini nga komunidad? 13

/AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

 

Unsa ang nagatabang sa mga bata aron makat-on mubasa ug musolat? Unsa ang kabahin sa komunidad nga mutobag sa panginahanglang medical sa mga katawhan niini?

2. Muling ipakita sa mga bata ang kanilang ginawang guhit at collage. Ipabigay ang kaibahan ng paraang ginamit. 3. Pangganyak Itanong sa mga bata ang sumusunod:   

Kinsay gusto maghimo og tulay? Eskwelahan? Gambalay? Kinsay kabalo muhimo og balay? Kinsay gusto maghimo og balay karon nga higayon?

Sabihin: Kanang inyong mga gipangandoy matuman karong higayuna. Sa atong leksyon karon, atong makat-unan ang pagmugna og modelo nga komunidad gamit ang nagkalain-lain nga mga butang. Andam na ba kamo? Pagasugdan na nato kini. 4. Gawain: Sabihin: “Maghimo kamo karon og modelo nga komunidad gamit ang papel, karton, clay, blocks ug uban pa. Kamo ang mag-igo kung unsa ang inyong gamiton.” Ipagawa ang nasabing gawain sa limitadong oras upang matutuhan ng mga bata ang kahalagahan ng oras. Ibigay sa kanila ang mga panuntunan sa pagkakaroon ng takdang gawain. Pag natapos na ng mga bata ang kanilang ginawa ay anyayahan silang ipresenta at ipaliwanag ito sa klase. Iproseso ang gawain at itanong ang sumusunod: o Unsa ang inyong gibuhat? o Unsa ang inyong gigamit aron mapakita ang kaanyag sa inyong komunidad? o Naglisud ba kamo sa paghimo og modelo sa inyong komunidad? Ngano man? o Unsa man ang inyong nadiskubrehan nga mga bag-ong butang nga naa sa inyong komunidad? o Mahinungdanon ba nga atong ilhon ang atong komunidad? Ngano man? Unsa ang gibutyag niini bahin kanato? 5. Analisis Itanong sa mga bata ang sumusunod: 14 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13





Kung inyong ikumpara ang inyong modelong komunidad ngadto sa mga hinimo sa imong classmates, sa unsang bahina sila managkapareho? Sa unsang paagi sila managkalahi? Kung ikaw ang pabut-on sa mga butang nga mulangkob sa imong komunidad, unsa man kini? Nganong mao man kini ang imong mga gipili?

Isulat sa pisara ang sagot ng mga bata sa mga tanong sa F. 6.Paglalahat Ipabasa sa mga bata ang kanilang mga sagot.Salungguhitan ang mga pangunahing kaisipan nito. Mula sa mga pangunahing kaisipan, gabayan ang mga bata sa pagbubuod ng aralin. Pagtataya Hindi pa kailangan ang pagtataya sa araling ito. Maaring gawing basehan ng guro ang “output” ng mga bata bilang pagtataya. Gumawa lamang ng RUBRIC upang mabigyan ng karampatang marka ang ginawa ng mga bata. Success Indicator: Kumpleto ang mga bahagi ng komunidad: Maganda ang pagkakagawa: Gumamit ng mga malikhaing disenyo: Malinis ang pagkakagawa:

Aralin 6:

4 points 2 points 2 points 2 points

Kabilang Ako ng Komunidad

(Kabahin Ko sa Komunidad)

Aralin 6:

Kabilang Ako ng Komunidad

Layunin: (Kabahin Ko sa Komunidad)  Nasasabi na ang bawat bata ay may kinabibilangang komunidad Paksang Aralin:  Pagsasabi na ang bawat Bata ay may Kinabibilangang  Komunidad Kagamitan:  kopya ng Venn Diagram, mga kopya ng mga gawain Pagpapahalaga: 

Pagiging aktibong kasapi ng komunidad 15

/AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Pamamaraan: 1. Ipakita ang larawan ng dalawang komunidad. Ipahinuha sa mga bata ang pagkakapareho at pagkakaiba nito gamit ang Venn Diagram. Itanong:   

Sa unsang bahina nagkapareho ang duha ka komunidad? Sa unsang bahina naglahi ang duha ka komunidad? Asa ang mas maayong puy-an sa ilaha? Ngano man?

2. Ipakita at ipabasa ang comic strip sa mga bata. Itanong:    

Kinsa ang mga bata nga anaa sa istorya? Unsa ang ilang gihisgutan? Unsa ang ilang gipangutana diha kaninyo? Unsa ang inyong tubag sa ilang pangutana?

3. Mga Buluhaton Papipiliin ang bata ng kanyang kapareha. Ipagawa ang Gawain I. Ipabahagi sa bawat pareha ang hinihinging impormasyon sa gawaing ito. Ipagawa ang Gawain II at III. Gabayan ang mga bata sa paggawa ng mga gawain. Iproseso ang mga gawain. Isulat ang sagot ng mga bata sa tamang hanay sa tsart.



Unsa inyong gibuhat sa unang buluhaton? Asa man nahisakop nga komunidad ang imong kapareha? Unsa man imong ikasulti niini?  Unsa inyong gibuhat sa ikaduhang buluhaton? Sa pareho ba nga komunidad nagpuyo ang mga bata? Unsa man imong ikasulti niini? Unsa ang ikatulong buluhaton? Unsa imong ikasulti niini? Salungguhitan ang mga mahahalagang kaisipan mula sa sagot ng mga bata. Ipabasa ito sa kanila.

16 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

4. Paglalahat “Tan-awa ang inyong mga tubag nga nakasulat sa tsart. Unsa ang gibutyag niini bahin kaninyong mga bata?” Magbigay ng karagdagang pagpaliwanag kung kinakailangan. “Karon nga inyo na man nga naamguhan, unsa inyong mahimo alang sa kaayuhan sa inyong komunidad?” 5. Paglalapat Alamin kung ano ang damdamin ng mag-aaral kung sila ay kabilang sa isang pamayanan. Ipaguhit ito sa mga nakahandang bahagi ng mukha. Pagtataya: Ipasulat sa papel ang sagot sa sumusunod na tanong. 1. Kabahin ka ba sa usa ka komunidad? 2. Unsa ang pangalan sa imong komunidad? 3. Unsa ang imong gibati nga kabahin ka sa usa ka komunidad? Ngano man? Takdang Aralin: Isulat sa imong assignment notebook ang tubag sa pangutana. Bisan bata adunay mahimo alang sa iyang komunidad. Ikaw, unsay imong mahimo aron matabangan nimo ang imong komunidad?

Aralin 7:

Mahalaga ang Komunidad

(Mahinungdanon ang Komunidad)

Aralin 7:

Mahalaga ang Komunidad

Layunin: (Mahinungdanon ang Komunidad)  Naipaliliwanag ang kahalagahan ng komunidad

Paksang Aralin:  Pagpapaliwanag ng kahalagahan ng komunidad Kagamitan:  kopya ng awit  larawan ng komunidad  mga Gawain Pagpapahalaga:  Pangangalaga sa Komunidad

17 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Pamamaraan: 1. Balik-Aral Ipaawit sa mga bata ang “AKO KABAHIN SA KOMUNIDAD” sa himig ng “It’s I Who Build Community”.

Itanong:    

Base sa awit, kinsa man ang mga kabahin sa komunidad? Unsa man ang mga komunidad nga gihisgutan? Sa pareho ba nga komunidad nagpuyo ang mga tawo? Unsa ang mga pulong sa awit nga modepensa sa imong tubag? Unsa ang mensahe sa awit?

2. Pangganyak Tan-awa kini nga retrato (ipakita ang inihandang larawan). Hayaan ang mga bata na pagmasdan ang mga larawan na nagpapakita ng komunidad na ginagawang tapunan ng mga basura at ang naging epekto nito. Itanong: 



Unsay mahitabo sa atong komunidad kung dili nato kini ampingan?Nahinumduman pa ba ninyo ang mga bagyong nasinatian sa mga tawo kaniadto? Atong balikan ang usa niini, “Ang Ondoy”. Unsa man inyong nahibaluan mahitungod niini?

Iparinig ang sanaysay sa mga bata.

18 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Itanong:        

Mahitungod sa unsa man ang istorya? Unsay gihimo sa mga tawo aron maandam sila sa pag-abot sa bagyo? Unsa man ang gipahibalo sa PAG-ASA bahin sa bagyo? Unsay nahitabo panahon sa bagyo? Unsa man ang inyong gibati mahitungod sa nahitabo sa mga apektadong mga pamilya ilabi na sa pareho ninyo nga mga bata? Unsa man kaha ang hinungdan nga nahitabo kadto? Unsa man ang imong buhaton? Mahinungdanon ba nga atong ampingan ug tagaan og importansya ang atong komunidad? Ngano man?

3. Mga Gawain UNANG GAWAIN: Gabayan ang mga bata na sagutin ang tseklist na magpapakita ng kanilang pagpapahalaga sa kanilang komunidad. Palagyan ng “” ang sa palagay nila ay isang pagpapahalaga sa kanilang komunidad. Gawin itong isahan upang magiging gabay mo ang mga makukuhang impormasyon tungkol sa iyong mag-aaral. 19 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

IKALAWANG GAWAIN: “Charade” Ang charade ay pahulaan ang mga salita o pangkat ng mga salita sa pamamagitan ng pagsasakilos nito. Pangkatin ang mga mag-aaral sa naangkop na bilang ng klase mo. Papipiliin ang mga bata ng tagakilos nila samantalang ang natitira ay halinhinang manghuhula sa isasakilos ng kanilang kasama. Ang pangkat na makakakuha ng mataas na points ang mananalo(Mas magiging masaya at makabuluhan ang larong ito kung bibigyan ng limitadong oras ang bawat pangkat na gawin ang pagsasakilos at paghuhula. ) Tanggapin ang kahit na kunting tamang kasagutan sa hula ng mga bata. Mga Gabay na Pahuhulaang Salita: 1. Bayanihan 2. Paglilinis ng Paligid 3. Pagtatanim ng Kahoy 4. Pagtulong sa Nasunugan 5. Pag-aalaga sa mga Maysakit 6. Pagsagip sa mga Naanod ng Baha 7. Pagbibigay ng Donasyon 8. Pagreresiklo ng Basura 9. Pagdidilig ng Halaman 10. Pamimigay ng Pagkain IKATLONG GAWAIN: Gabayan ang mga bata na isulat sa loob ng puso ang kanilang pagpapaliwanag kung bakit mahalaga ang komunidad. Magbigay ng “prompt” kung kinakailangan. 4. Iproseso ang mga gawain. Isulat ang sagot sa tamang hanay sa tsart.

Mga Tanong:    

Unsa ang inyong gihimo nga mga buluhaton? Unsa ang gipakita niini? Unsa imong naamguhan bahin niini? Asa sa mga aktibidad sa buluhaton ang imo nang nahimo sa pagtabang sa imong komunidad? 20

/AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13



Unsa imong gibati nga natabangan nimo ang imong komunidad? Ngano man?

Ipabasa ang mga sagot sa tsart. 5. Paglalahat Itanong:   

Asa man nga mga tubag diri sa tsart ang nagpakita nga kita naghatag og bili sa atong komunidad? Nganong mahinungdanon man nga hatagan nato og bili ang atong komunidad? Isip bata, sa unsang paagi ka makapakita og paghatag og bili sa imong komunidad?

6. Paglalapat Papiliin ang mga bata ng larawan na nagpapakita ng pagpapahalaga sa komunidad at pabilugan ito. Pagtataya: Ibigay ang nakahandang gawain na nasa Learner’s Module.

21 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Module 2: Larawan ng Aking Komunidad Aralin 1:

Pagkuha ng Impormasyon tungkol sa Komunidad

(Pagkuha og Impormasyon mahitungod sa Komunidad) Layunin:  Nakakukuha ng impormasyon tungkol sa komunidad sa pamamagitan ng interbyu, pagbasa ng simpleng talata at pakikinig ng salaysay Paksang Aralin:  Pagkuha ng Impormasyon Tungkol sa Komunidad Kagamitan:  papel, lapis, Gawain I, Gawain II, tsart Pagpapahalaga:  Paggalang sa mga tao o bagay na batayan ng mga impormasyon Pamamaraan: 1. Pangganyak Ituro sa mga bata ang sumusunod na awitin sa tono ng “Magtanim ay di Biro”.

Itanong sa mga bata ang sumusunod:   

Nganong mangutana man ta? Unsa nga mga pulong ang pwede natong gamiton sa pagpangutana? Base sa awit, unsa ang tama nga paagi sa pagpangutana?

22 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13



Kinsay maka-modelo sa klase unsaon ang tama nga pagpangutana?

2. Mga Gawain Unang Buluhaton: Bumuo ng mga pares ng mga bata na nakatira sa magkaparehong komunidad. Ibigay ang gawain. Ipaliwanag kung paano ito gagawin. Sabihin: “Atubanga ang imong kapareha ug isulti ngadto kaniya ang mga pangutana nga nakasulat sa imong tamdanan. Isulat ang iyang mga tubag sa imong giandam nga papel. Magpulihanay kamo sa pagbuhat niini.” Bigyan ng sapat na oras ang bawat pares upang matapos ang Gawain I. Tumawag ng mga bata na handang ibahagi sa klase ang kanilang mga nakuhang impormasyon tungkol sa kanyang kapareha. Ikaduhang Buluhaton: Ibigay ang Gawain II. Gawing pangkatan ang gawaing ito. Isa ang gaganap bilang tagasagot ng tanong at ang iba ay tagabigay ng tanong sa kanya. Siguraduhin lamang na nabigyan ang tagasagot ng mga kinakailangang impormasyon tungkol sa kanyang komunidad. Sabihin: “Karon, maghimo kita og daw sama sa interview. Matag pundok magporma og lingin. Ang inyong lider mutindog diha sa tunga aron sa pagtubag sa mga pangutana kabahin sa inyong komunidad.” Pagkatapos ng gawain ay iproseso ito. Isulat ang kanilang sagot sa nakahandang tsart.

Itanong:   

Unsa ang inyong mga nahimong buluhaton? Unsa ang mga impormasyon nga inyong nakuha? Giunsa ninyo pagkuha ang mga impormasyon mahitungod sa inyong komunidad? 23

/AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13



Unsay angay natong hinumduman kon kita maghimo og mga pagpangutana?

3. Analisis Itanong sa mga bata ang sumusunod:  

Nganong mahinungdanon man nga mahibalo kita sa mga impormasyon mahitungod sa atong komunidad? Sa unsang paagi nga kining mga impormasyon makatabang kaninyo?

Ipabasa ang sagot ng mga bata. 4. Paglalahat/Timan-I Kini Itanong: Base sa mga tubag nga inyong gihatag, sa unsang paagi kita makakuha og impormasyon mahitungod sa atong komunidad? 5. Paglalapat Iparinig sa mga bata ang maikling talata tungkol sa bayan ng Hagonoy. Ipasagot sa kanila ang mga tanong pagkatapos nito. Pagtataya: Ipagawa sa bahay ang pagtataya ng mga bata upang maranasan nila ang pagsasagawa ng simpleng interbyu sa mga matatanda sa kanilang lugar. Sabihin: “Gamita ang mga pangutana nga akong ihatag kaninyo aron makakuha mo og impormasyon mahitungod sa inyong komunidad. Isulat ang mga impormasyon nga inyong nakalap sa limpyo nga papel.”    

Unsa ang lumad nga pundok sa inyong komunidad? Asa sila gikan? Unsa ang pinulungan nga kasagarang gigamit sa inyong komunidad? Asa gikan ang pangalan sa inyong komunidad?

24 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 2: Batayang Impormasyon Tungkol sa Komunidad (Mga Tinubdan sa Impormasyon Mahitungod sa Komunidad) Layunin:  Nasasabi ang mga batayang impormasyon tungkol sa komunidad tulad ng pangalan ng lugar, dami ng tao, pinuno, wikang sinasalita, Aralinetniko 2: Batayang mga grupong at iba pa. Impormasyon

Tungkol sa Komunidad

Paksang Aralin: (Mga Tinubdan sa Impormasyon Mahitungod sa Komunidad)  Mga Batayang Impormasyon tungkol sa Komunidad Kagamitan:   

batayang impormasyon ng mga komunidad sa inyong lugar bond paper malaking cube na gawa sa papel o karton (para sa “cubing” na istratehiya)

Ang cubing (kyu-bing) ay isang istratehiya na maaaring gamitin ng guro upang kanyang makita ang hangganan ng kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa mga natapos na aralin. Dahil sa disenyo nito ay maari din itong gamitin sa paglilinang ng aralin. Palitan lang ang mga hinihingi sa bawat bahagi nito.

I.

Ang na cubing (kyu-bing) ay isang istratehiya na maaaring Mga Gabay Tanong: gamitin ng guro upang kanyang makitakomunidad ang hangganan ng Sa ihulagway: Ihulagway ang imong kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa mga na aralin. Sa ipakita: Ipakita ang katungdanan natapos sa magtutudlo diha sa komunidad Dahil sa disenyo nito ay maari din itong gamitin sa paglilinang Sa Isulti mahinungdanon alang nito. kanimo ang ng isulti: aralin. Palitan lang angnganong mga hinihingi sa bawat bahagi komunidad Sa idibuho: Idibuho sa pisara ang imong gibati nga ikaw kabahin man sa komunidad Sa idepensa: Idepensa nganong dili man matawag nga komunidad ang isa ka pamilya lamang. Sa ilha: Ilha kung kinsa nga kabahin sa komunidad ang nagatabang nga mahimong luwas ang mga tawo sa sakit Pagpapahalaga:  Pagiging Mapamaraan

25 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Pamamaraan: 1. Sabihin: “Magporma kita og daku nga lingin. Karon, akong ipasa kining “cube” nga akoang gigunitan. Pagkadawat nimo niini, imo kining ipasa ngadto sa sunod nimo. Paghunong sa tugtog, kung ikaw natungnan sa “cube”, guniti kini ug basaha ang pulong nga nakasulat sa taas. Ang tibuok nga kapulungan ako dayon nga ihatag nimo.” Pananglitan: Ihulagway - Ihulagway ang mga tawo nga nagpuyo sa inyong komunidad. Gawin ito hanggang maubos lahat ng inihandang tanong. Bigyang paglilinaw ang sagot ng mga bata kung kinakailangan 2. Pangganyak/Pag-aghat Itanong:    

Kinsa man diri ang taga-_________? (Magbigay ng pangalan ng mga komunidad sa inyong lugar?) Asa man dapit na nga komunidad? Unsa man ang inyong mga nahibaluan labot niini? Kinsa ang makahatag og pagpaambit sa klase? Mas daghan pa nga mga butang ang inyong mahibaluan bahin sa inyong komunidad. Mahimo kini pinaagi sa paghimo ninyo sa mga musunod nga buluhaton.

3. Mga Gawain Unang Buluhaton: Gawing pangkatan ang gawain. Hayaan silang pumili ng lider at tagaulat. Ibigay sa mga lider ang batayang impormasyon tungkol sa isang komunidad. Hayaan siyang pumili ng pamamaraan (interview, reading, etc.) kung paano ito ibabahagi sa kanyang kapwa mag-aaral. Pagkalipas ng itinakdang oras ay ibabahagi ng tagaulat sa mga kaklase ang kanilang mga nalalaman tungkol sa kanilang komunidad. Bilang gabay sa pag-uulat ng mga bata. Ibigay sa kanila ang sumusunod na mga tanong. o Unsa ang pangalan sa komunidad nga gihisgutan? o Asa man kini makita? o Pila ang populasyon o kadaghanun sa mga tawo sa komunidad? o Kinsa ang ilang lider? o Unsa ang gigamit nila nga pinulongan? o Unsa ang mga pundok sa lumad nga nagpuyo niini? 26 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Ikaduhang Buluhaton: “Cabbage Around” (Para sa Guro: Maghanda ng bond paper, depende sa dami ng tanong, at isulat dito ang bawat tanong. Pagkatapos ay icrumple ito at kumpulin gaya ng isang cabbage.) Bilang simula ng gawain ay iparinig muna sa mga mag-aaral ang mga batayang impormasyon tungkol sa isang komunidad. Sabihin sa kanila na dapat nila itong tandaan upang makasagot sa susunod na gawain. (Maaaring gamitin ang mga katulad na tanong sa Unang Gawain). Ibigay ang “cabbage” sa batang pinakamalapit sayo. Sabihin: o Ipasa sa imong classmate ang “cabbage”. Paghunong sa tugtog, laksia ang usa ka dahon sa “cabbage” ug basaha ang nakasulat niini. Magsugod na ta! 4. Iproseso ang mga gawain. Isulat ang sagot ng mga bata sa tsart ng katulad ng sa ibaba. Mga tanong:   

Unsa man ang atong gihimo nga buluhaton? Unsa man ang inyong nahibaluan bahin sa komunidad pinaagi sa mga buluhaton nga gihimo? Sa unsang paagi gipaambit ang mga detalye sa komunidad?

5. Analisis Mga Tanong:   

Asa gikuha ang impormasyon bahin sa komunidad? Base sa mga nasayran nga mga impormasyon, unsa ang imong ikasulti sa imong komunidad? Maanindot ba kini? Malambuon ba kini? Paghatag og pananglitan. Unsa ang imong matabang aron mas mailhan sa mga tawo ang inyong komunidad?

Muling ipabasa sa mga bata ang mga sagot sa tsart. Bigyang diin ang mga sagot sa ikalawang kolum.

27 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Sabihin: Kining inyong mga tubag sa ikaduha nga linya mga mahinungdanong impormasyon mahitungod sa inyong komunidad. Gitawag kini nga mga tinubdang impormasyon 6. Paglalahat/Timan-I Kini Itanong: 

Unsa man diay ang mga tinubdang impormasyon mahitungod sa komunidad?

7. Paglalapat/Susiha Kini Itanong sa mga bata kung anong batayang impormasyon ang tinutukoy sa bawat bilang. Hayaan silang sagutin ang itinakdanggawain sa limitadong oras. 8. Pagtataya/Paghanas Ipasulat sa mga bata ang gawain na nasa Learner’s Module. Papunan ito sa kanila ng mga kinakailangang sagot. 9. Takdang-Aralin: Hingin sa mga bata ang mga impormasyon na kinakailangan. Bigyan sila ng pahintulot na hingin ang tulong ng mga kasama sa bahay upang masagot ang gawaing ito.     

Kumpletong Pangalan Adlawng Natawhan Pangalan sa Mama Pangalan sa Papa Lugar Gipuy-an

Aralin 3: Pagsulat ng Impormasyon sa Information Sheet o Graphic Organizers (Pagsulat og mga Impormasyon sa Information Sheet o Graphic Organizer) Layunin: Aralin 3: at Pagsulat  Nakapagtatala nakapupunong ngImpormasyon impormasyon sa sa information Information Sheet o Graphic Organizers sheet o graphic organizer (Pagsulat og mga Impormasyon sa Paksang Aralin: Information Sheet o Graphic Organizer)  Pagtatala at Pagpupuno ng Impormasyon sa Information Sheet o Graphic Organizer  Paglalahat ng nakalap na impormasyon tungkol sa komunidad

28 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Kagamitan:  pinalaking modelo ng I.D  graphic organizers  batayang impormasyon: mga komunidad sa inyong lugar  start Pagpapahalaga:  Pagiging matapat sa pagbibigay ng impormasyon Pamamaraan: 1. Pagtalakay sa Takdang-Aralin Tanungin ang mga bata kung naisulat ba nila ang mga impormasyon na hiningi sa kanila bilang takdang-aralin. 2. Pangganyak/Pag-aghat Magpakita sa mga bata ng isang I.D o identification card. Tanungin sila kung ano ang mga makikita nila sa isang I.D. Papunan ito ng mga kinakailangang impormasyon. Sabihin na ang mga impormasyong kanilang isinulat ay tinatawag na personal na impormasyon. Hamunin sila na gawin ang sumusunod na pagsubok sa pamamagitan ng pagpupuno nito ng mga kinakailangang impormasyon. 3. Mga Gawain Unang Buluhaton Pagpupuno ng impormasyon gamit ang graphic organizer. Ikaduhang Buluhaton Pagpupuno ng impormasyon gamit ang information sheet. 4. Mag-uulat ang mga bata ng kanilang mga gawain pagkatapos ng 5 minuto. Iproseso ang kanilang gawain pagkatapos nito. Isulat sa tsart ang sagot ng mga bata.

Mga Tanong:  

Unsa ang gibuhat sa unang pundok? Unsa ang mga impormasyon nga ilang giambit? 29

/AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13



Unsa ilang gigamit sa pagpaambit sa mga tinubdang impormasyon?

(Ibigay ang parehong mga tanong sa ikalawang pangkat) 5. Analisis    

Unsa man ang gipaambit kanato niini nga mga buluhaton? Sa unsang paagi managkapareho ang pagpaambit? Sa unsang paagi sila lahi? Sa mga gihimo nga pagpaambit, unsa man karon imong masulti mahitungod sa imong komunidad?

Ang mga paagi nga inyong gigamit aron matala o mapaambit ang mga tinubdang impormasyon mahitungod sa inyong komunidad gitawag nga graphic organizer ug information sheet. 6. Paglalahat/Susiha Kini Base sa inyong mga tubag ug gihimo nga buluhaton, unsa man diay ang graphic organizer? Unsa man diay ang information sheet? 7. Paglalapat/Sulayi Kini Ipabasa sa mga bata ang maikling talata. Pagkatapos nito, papunan ang mga impormasyon na kinakailangan sa graphic organizer Pagtataya Ibigay ang maikling batayan ng impormasyon tungkol sa inyong komunidad. Hayaan ang mga bata na pumili ng organizer o information sheet mula sa kanilang napag-aralan. Papunan ito sa kanila at hayaan silang magbigay ng isang pangungusap na maglalahat sa kanilang nakalap na impormasyon. Halimbawang tanong sa paglalahat: Base sa impormasyon nga imong nakalap, unsa imong ikasulti mahitungod sa imong komunidad?

30 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 4:

Dami ng Tao sa Komunidad

(Gidaghanun sa Tawo sa Komunidad) Layunin: Aralin 4: ang Dami ngtaoTao sa Komunidad  Nailalarawan dami ng sa komunidad sa pamamagitan ng simpleng(Gidaghanun graph sa Tawo sa Komunidad) Paksang Aralin:  Paglalarawan ng tao sa komunidad Kagamitan:  pinalaking larawan ng mga bahay na nasa LM (pag-aghat),  mga gawain na nakasulat sa mga activity cards  halimbawa ng graph  manila paper  tsart na may katulad na nilalaman ng nasa ibaba. Pagpapahalaga:  Kawastuhan sa pagtatala ng mga datos Pamamaraan: 1. Pangganyak/Pag-aghat Itanong sa mga bata kung ilang bahay ang nakikita nila. Ipasulat ang kanilang sagot sa pisara. Ipakita ang ikalawang paraan ng paglalarawan ng dami ng bilang ng mga bahay. Itanong sa mga bata kung alin sa dalawa ang madaling paraan ng pagkuha ng bilang ng mga bahay. Sabihin: Hagiton ko kamo sa paghimo niining mga musunod nga mga buluhaton. Buhata lamang kung unsa ang gipangayo kaninyo sumala sa nakasulat sa inyong mga activity cards. Andam na ba kamo? 2. Mga Gawain Ibigay ang panuto sa sumusunod na gawain. Unang Pangkat Ibutang nato nga tagpulo ka bata ang morepresentar sa matag hulagway. Gamita ni nga basehan. Ipresentar ang gidaghanun sa lalaki ug babae sa inyong klase gamit ang pictograph.

31 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Ikalawang Pangkat Karon nga humana kita pagsuta sa gidaghanun sa imong mga classmate, moadtu ta sulod sa inyong panimalay. Pila mo kabuok sa inyong pamilya? Pwede ba nimong iambit sa uban? Ipakita kini kanamo pinaagi sa paggamit sa mga hulagway nga giandam gamit ang pictograph. Ikatlong Pangkat Isulti kon pila ang populasyon sa tanang tawo sumala sa gipakita sa bar graph.Tan-awa lang kung sa unsa nga numero natupong ang taas nga parte sa graph. Kini ang magsulti kanato sa gidaghanun sa tawo o butang nga gipangayuan og impormasyon. 3. Mag-uulat ang mga bata ng kanilang mga gawain. Iproseso ito. Isulat ang mga sagot sa tsart.

Mga Tanong:    

Unsa ang gibuhat sa unang pundok? Unsa nga graph ang ilang gigamit? Unsa ang inyong napaambit sa paggamit sa mao nga graph? (Gamitin ang parehong mga tanong sa ibang pangkat). Pagkatapos ng pagproseso ng mga gawain, ipabasa sa mga bata ang kanilang mga sagot.

4. Analisis Itanong sa mga bata ang sumusunod:     

Sayon lang ba ang paggamit sa graph? Ngano man? Giunsa man paggamit ang pictograph? Giunsa man paggamit ang bar graph? Asa man sa duha ang mas ganahan nimo nga gamiton? Ngano man? Sa unsang paagi makatabang ang graph kanato?

5. Paglalahat Itanong: “Base sa mga tubag nga inyong gihatag ganiha, para sa unsa diay ang pictograf ug bar graph?” 6. Paglalapat 32 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Sabihin: Sulayan ta ang inyong kahanas sa pagbasa og graph pinaagi niining duha ka hulagway. Pagtataya Ibigay ang gawain. Sabihin: “Mao kini ang gidaghanun sa mga bata sa elementarya nga eskwelahan sa Davao. 500 ang mga batang babae ug 400 ang mga batang lalaki. Asa ang graph nga tamang nagpakita niini? Lingini kini. Istudyohi ang graph ug tubaga ang mga pangutana bahin niini. Lingini ang letra sa tamang tubag.” GIDAGHANON SA MGA BATA SA BARANGAY TALISAY

1. Unsa ang gipakita sa graph? a. Gidaghanon sa tigulang b. Gidaghanon sa nag-edad 0-15 c. Gidaghanon sa mga bata sa Talisay 2. Kung imong tan-awon ang mga gidaghanon sa mga bata nga nagedad og 16-21, unsa man ang mas daghan? a. Babaye b. Lalaki c. Pares 33 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

3. Sa nag-edad og 0-15 nga mga bata, pila man ang kadaghon ang mga babaye? a. hustong 500 b. kapin sa 500 c. maba sa 500 4. Sa nag-edad og 16-21, pila man ang kadaghanon sa mga lalaki? a. Kapin sa 400 b. Hustong 300 c. Parehong 200 5. Sa imong huna-huna, unsa man ang ikatabang sa graph sa paghatag sa gidaghanon sa tawo sa usa ka komunidad? a. Mas mapadali ang pagtan-aw nako sa gidaghanon sa mga tawo b. Mas malibog ko sa pagtan-aw sa gidaghanon sa mga tawo c. Mas madugay ko sa pagkuha og impormasyon.

Aralin 5:

Kahulugan ng Salitang Sagisag (Kahulugan sa Pulong Simbolo)

Layunin: 5 sagisag  Nabibigyang kahulugan Aralin ang salitang Paksang Aralin:Kahulugan ng Salitang Sagisag (Kahulugan Pulongsagisag Simbolo)  Pagbibigay kahulugan sasa salitang Kagamitan:  PELC, larawan ng komunidad  plaskards, larawan ng mga sagisag  manila paper o lumang kalendaryo at posters  marker Pagpapahalaga: 

Pagiging mapagmasid sa paligid

Pamamaraan: 1. Balik-Tanaw Ipakita sa mga bata ang graph at ipasagot ang mga tanong tungkol dito. 2. Pangganyak: Ipakita isa-isa ang mga larawan. Pabigyang-kahulugan ito sa mga bata.

34 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

3. Paglilinang ng konseptong simbolo Itanong:    

Unsa pay uban nga butang nga makapahinumdum kanato sa pasko? Unsa ang uban nga butang nga pwede nga morepresentar sa kaalam? Unsa man ang buot ipasabot kon mopula ang suga sa trapiko? Unsa man ang buot pasabot kon ipataas nako ang akong kamot sama niini? (raise arms forward with palms opensilence)

Sabihin: Tama ang inyong gihatag nga mga panghuna-huna. Gawas pa niini nga mga hulagway, aduna pay uban nga ako nakasiguro makapukaw sa inyong kaalam. Susihon ta kung unsa kini. Himoa ninyo ang mga musunod nga gimbuhaton nga susama sa naunang gihatag ko kaninyo.” 4. Mga Gawain Unang Buluhaton: Ipahanap sa mga bata ang larawan na inilalarawan sa pangungusap. Ikaduhang Buluhaton: Wanted Perfect Partner Ipamigay sa mga bata ang mga larawan para sa gawaing ito. Ipamigay din ang mga cards na may paglalarawan ng mga naibigay na mga larawan. Sabihin: Aduna ko’y gipanghatag nga mga hulagway ug kapulungan. Ang inyong buhaton karon mao ang pagpangita sa hulagway o kapulungan nga perperkto nimong mahimong kapareha. Buhaton ninyo kini sulod sa lima lamang ka minuto. Andam na ba kamo? Sugdan ta kini sa usa, duha, tulo.

35 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

4. Talakayin ang mga gawain sa pamamagitan ng mga tanong. Ipasulat ang sagot sa tsart.

Itanong sa mga bata ang sumusunod:   

a. Unsa man ang unang buluhaton nga inyong gihimo? b. Unsa ang mga hulagway nga inyong gigamit dinhi? c. Unsa ang kapulungan nga naghulagway niini?

36 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Ibigay ang mga katulad na tanong sa pagproseso ng Ikalawang Gawain. 5. Analisis   

Unsa ang inyong gipares sa matag buluhaton? Nganong angayan man ang pagpares kanila? Kon kini lamang mga hulagway ang ipakita kaninyo, inyo bang masabtan kon unsa kini? (Magbigay ng mga halimbawa) Ngano man?

6. Paglalahat/Timan-I Kini Sabihin: Ang tawag niini nga mga hulagway, mga sagisag kon simbolo. Mga bata, base sa atong gihimo nga mga buluhaton, unsa man diay ang kahulugan sa sagisag kon simbolo? Ang mga sagisag kon simbolo mga hulagway nga maghatag og hinanali nga kahulugan sa mga butang sa atong palibot.

Ang mga sagisag kon simbolo mga hulagway nga maghatag og hinanali nga kahulugan sa mga butang sa atong palibot.

7. Paglalapat/Sulayi Kini Sabihin: Pagdibuho og usa ka butang nga tamang musimbulo sa mga musunod.   

gugma tulunghaan/eskwelahan trapiko

Sumala sa atong gihisgutan, unsa man ang kahulugan sa simbolo kon sagisag? Pagtataya/Paghanas Isulat ang pulong nga Tama kung ang kapulungan nagsulti sa matuod og Mali kon dili. 1. Ang mga pulong simbolo ug sagisag pareho lamang og kahulugan. 2. Dali ang pagpangita sa butang kung imong nailhan ang simbolo niini. 3. Adunay iyang kaugalingong simbolo ang hospital. 37 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Tubaga ang pangutana nga nagsunod. 4. Unsa ang kahulugan niini nga simbolo? Ihatag ang gipangayo nga tubag sa sunod nga buluhaton. 5. Isulat sa usa ka kapulungan ang imong kahulugan sa pulong nga sagisag. Takdang-Aralin: Sa inyong pag-uli, batasana ang pagkamabinantayon. Susiha ang inyong katilingban kon aduna bay mga simbolo nga makita dinhi. Idibuho kini sa imong papel pag-abot sa inyong balay.

Aralin 6:

Sagisag o Simbolo na Makikita sa Kapaligiran

(Sagisag o Simbolo nga Makita sa Palibot) Layunin:  Nakapagbibigay ng mga mga halimbawa ng mga sagisag o simbolo na makikita sa kapaligiran Paksang Aralin:  Mga Halimbawa ng Sagisag o Simbolo na Makikita sa Kapaligiran Kagamitan: 

Manwal ng Guro, larawan ng mga sagisag, larawan ng komunidad, manila paper na ginupit sa tig-1/8 na bahagi, marker, tsart

Pagpapahalaga: Pamamaraan: 1. Pagtalakay ng takdang-aralin 2. Pangganyak Tumawag ng ilang bata at ipaguhit sa pisara ang mga sagisag o simbolo na nakita nila sa kanilang komunidad. Mga Tanong:  

Sa inyong pag-uli gahapon, unsa man ang mga simbolo nga inyong nakita sa inyong komunidad? Unsa pa gyud? Asa man sila dapit makita? 38

/AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

 

Kinsa man ang mga nakakita sa mga simbolo nga nakita ni ____ ? Kinsa man ang makadibuho niini?

Sabihin: Kinsa gyud kaha ang mas mabinantayon kaninyo? Kinsa gyud kaha ang mas nakalibot sa komunidad? Para mahibaluan ang tubag niini nga pangutana, ipaagi ta kini sa kompetisyon. 3. Mga Gawain Ibigay ang panuto sa mga gawain. Unang Buluhaton: Pagporma ug grupo nga adunay lima ka miyembro. Idibuho sa matag bahin sa manila paper ang simbolo nga imong nakita sa palibot. Butangi kini ug kolor. Ang adunay pinakadaghan ug pinakamaanindot nga mga simbolo nga madibuho ang mamahimong mananaug sa atong kompetisyon. Magkakaroon ng pag-uulat. Iproseso ang gawain gamit ang sumusunod na tanong. Itala sa tsart ang sagot na naayon dito. o Unsa man ang inyong buluhaton? o Unsa man ang inyong mga gidibuho? o Asa man kini makita? o Kinsa man ang mga nakakita niini? Ikaduhang Buluhaton: (Pag-awit) “Dinhi sa Komunidad” Ipabasa ang mga saknong. Ibigay ang tono kung saan hango ang himig ng awitin. Sabayan ang mga bata sa pag-awit nito.

39 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

DINHI SA KOMUNIDAD (Tono: Roll Over the Ocean) Dinhi, dinhi, dinhi sa atong komunidad Malipayon kaming mga kabataan Kauban ang among mga ginikanan Daghan among mga makit-an. Simbahan, palengke ug eskwelahan Plasa kasuruyan ug dulaanan Ospital, botika ug sinehan Kining tanan dinhi mo makit-an.

Itanong ang sumusunod: o Unsa ang DINHI uluhanSA sa KOMUNIDAD alawiton? Roll Over o Sumala (Tono: sa alawiton, unsathe angOcean) gibati sa mga kabataan nga nagpuyo sa komunidad? Ngano nga mao man kana angDinhi, ilang dinhi, gibati?dinhi sa atong komunidad kaming mga o Unsa Malipayon man ang mga nakita nilakabataan sa ilang komunidad? Kauban ang among mga o Aduna ba kamoy susama niini ginikanan sa inyong komunidad? Daghan among mga makit-an. o Asa man kini ninyo nakita? 4. Analisis Simbahan, palengke ug eskwelahan Plasa kasuruyan ug dulaanan Mga Tanong Ospital, ug sinehan  Unsa man ang unangbotika buluhaton nga inyong gihimo? Ang Kining tanan dinhi mo makit-an. ikaduha?  Kinsa man ang pundok nga mas daghan ug nadibuho?  Unsa man ang ilang mga nadibuho?  Nganong mas daghan man sila ug nadibuho?  Unsa man ang imong gibati nga aduna niini nga mga butang sa inyong komunidad? Unsa man inyong buhaton niini nga mga simbolo? Sabihin: Ang mga hulagway nga inyong gidibuho ug inyong nakita sa inyong komunidad gitawag nga sagisag o simbolo. 5. Paglalahat Unsa man ang inyong gibuhat aron mas modaghan ug mulig-on ang inyong kahibalo bahin sa mga sagisag o simbolo nga anaa sa inyong komunidad? 6. Paglalapat Pabilugan ang sagisag o simbolo na nakikita ng bata sa komunidad na kanyang kinabibilangan. (Tiyakin na ang mga simbolo na ibibigay sa mga bata bilang pagtataya ay aktuwal nilang nakikita sa paligid.) 40 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Pagtataya: Ipaguhit sa mga bata ang sagisag o simbolo sa kanyang komunidad. Ibigay ang “success criteria” kung paano bibigyan ng points ang kanilang ginawa. Success Criteria: Tamang Simbolo: Magandang Pagkakaguhit: Malinis ang Pagkakaguhit:

3 points 1 point 1 point

Takdang-Aralin Magpatala ng tig-dalawang (2) bagay na makikita sa sumusunod: 1. tulunghaan 2. ospital 3. palengke 4. simbahan/mosque/kapilya

Aralin 8:

Simbolo o Salitang Ginagamit Bilang Sagisag ng Komunidad

(Simbolo o Pulong nga Gigamit Isip Sagisag sa Komunidad) Layunin:  Naipaliliwanag ang ibig sabihin ng mga simbolo o salitang ginagamit bilang sagisag ng kinabibilangang komunidad Kagamitan:  larawan ng mga bagay na maaaring maging sagisag ng inyong komunidad  tsart ng kuwento  tsart para sa pagproseso ng gawain Pagpapahalaga: 

Kamalayan sa sagisag na ginagamit ng sariling komunidad

Pamamaraan ng Pagtuturo: 1. Awit: “DINHI SA KOMUNIDAD” 2. Pagtalakay sa takdang-aralin 3. Magpakita ng mga larawan na ginagamit bilang simbolo sa komunidad. Pabigyang-ngalan ito sa mga bata. 4. Pangganyak:

41 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Manuroy sa Davao ang pamilya ni Nang Sita. Kauban niya ang iyang bana nga si Nong Tinoy ug duha ka anak nga sila Belen ug Toto. Ningsakay sila og bus padulong sa siyudad. Nangangha gyud ang duha ka bata sa ilang mga nakita. Dugay na silang nagpuyo sa Digos ug kini ang una nga higayon nga makalaag sila. “Tay, Nay pagkalapad sa mga dagat !”, matud pa ni Toto. “Bitaw, unya ang mga gambalay sa mga pabrika pagkadagko,” dugang ni Belen. “Aw, o, mga gambalay kadto sa mga ilimnon,” matud pa ni Nong Tinoy. Sa dihang naabot na sila sa Toril, “Hala, hala, pagkadaku sa durian!” singgit ni Toto. “Ngano man na Nay nga naa ma’y durian diha nga semento unya daku pa gyud kaayo?” pangutana ni Belen sa inahan. “Ah, isa man gud kana sa hinungdan nga naila ang Davao day, kay abunda man niana ang siyudad,” tubag sa inahan. Itanong sa mga bata sumusunod:      

Kinsa man ang magkapamilya nga apil sa istorya o sugilanon? Asa man sila padulong? Mag-unsa man sila sa Davao? Unsa man ang ilang mga nakita sa dalan? Nganong nisinggit man si Toto? Nganong naa ma’y dakung replika sa prutas nga durian padulong sa syudad sa Davao?

5. Gawain Pangkatin ang mga bata na may tiglimang kasapi. Ibigay sa kanila ang isang bahagi ng manila paper at isang marker. Ibigay ang larawan ng mga bagay na maaaring maging sagisag ng inyong komunidad. Papiliin ang mga bata mula dito at ipaguhit ito sa kanila. Itanong: Sa unsa man nga butang naila ang atong komunidad? Nganong naila man kini tungod niini? Idibuho sa manila paper ang hulagway sa butang nga nagpaila sa atong komunidad. Pilia kini gikan niini nga mga hulagway nga naa sa blackboard. Sa ubos sa hulagway, isulat ang hinungdan sa inyong pagpili niini. Mag-uulat ang mga bata ng kanilang gawain. Iproseso ito. 42 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Itanong ang sumusunod at isulat ang sagot sa tamang kolum sa tsart.

  

Unsa man ang inyong gibuhat? Unsa man ang tawag sa inyong gipili nga hulagway? Nganong mao man kana ang inyong gipili?

6. Analisis Itanong sa mga bata ang sumusunod:   

Unsa man ang inyong gibati samtang nagpili ug hulagway? Sayon ba ang pagpili nga inyong gihimo? Ngano man? Mailhan ba gyud dayon ang inyong komunidad gamit ang hulagway nga inyong gipili? Ngano man?

Ipabasa ang mga sagot sa mga bata. Kung hindi naibigay ng mga bata ang tamang simbolo o salita na sumasagisag sa kinabibilangang komunidad, ibigay at ipaliwanag ang kahulugan nito. Sabihin: Kini nga mga simbolo o pulong nagsagisag sa komunidad nga atong gipuy-an. Aduna kini kahulugan o hinungdan nganong kini man ang napili sa atong mga lider kaniadto aron musimbulo sa atong komunidad. 7. Paglalahat Unsa ang kahulugan sa simbolo o pulong nga nagsagisag sa atong komunidad? 8. Paglalapat Hamunin ang mga bata na ibigay ang sagisag ng sumusunod na kilalang lugar sa bansa. Gabayan sila sa paggawa nito sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga larawan. 1. Bohol 2. Cebu 43 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

3. Davao 4. General Santos 5. Camiguin Pagtataya: Idibuho ang simbolo nga nagsagisag sa inyong komunidad. Butangi kini og kolor. Isulat sa ubos niini ang kahulugan niini nga simbolo. Success Criteria: Tama nga Simbolo: Tama nga Kahulugan: Limpyo nga Trabaho:

2 points 2 points 1 point

Takdang-Aralin: Dal-a ugma sa tulunghaan ang mga musunod: a. gamit pangkolor b. papilit c. gunting d. daan nga magazines e. bond paper/limpyo nga papel

Aralin 9:

Album ng Komunidad

(Album sa Komunidad) Layunin:  Nakagagawa ng scrapbook, album o collage ng komunidad na nagpapakita ng mga katangian at batayang impormasyon Kagamitan:  Jigsaw Puzzle ng sagisag ng komunidad, halimbawa ng scrapbook o album ng komunidad, tsart Pagpapahalaga: Pamamaraan ng Pagtuturo: 1. I-check ang gamit na kakailanganin para sa gawain sa araw na ito. 2. Ibigay ang sagisag ng inyong komunidad bilang jigsaw puzzle. Ipabuo ito sa mga bata. Pagkatapos nilang mabuo ang puzzle, pabigyangngalan at kahulugan ang sagisag na ito. (Maaari itong gawing kompetisyon upang mas mapukaw ang atensyon at interes ng mga bata sa gawain) 44 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

3. Sabihin: Daghan na kaayo kitang nahibaluan nga mga impormasyon mahitungod sa atong komunidad. Ato na kining mas naila. Ang mga nahibaluan nato nga mga impormasyon atong gamiton karon sa atong buluhaton. 4. Gawain Ipahanda sa mga bata ang mga gamit na kakailanganin. Bigyangpaalala sila sa tamang paggamit ng mga matutulis na bagay. Ipaalala din ang mga dapat tandan kapag may gawain sa klase. Sabihin : Karong adlawa, maghimo ta ug album o kaya scrapbook mahitungod sa atong komunidad sama ani. (Ipakita ang mga halimbawa nito.) Gamiton ninyo ang inyong daan nga magazines o pangkulay sa paghimo niini. Magpili lang kamo kung album ba o scrapbook ang inyong himuon. Unsa man ang angay nga makita sa scrapbook o album?     

Pangalan sa Komunidad Sagisag sa Komunidad Mga Lumad sa Komunidad Gidaghanun sa Lalaki ug Babae (gamit ang pictograph) Mga Naglangkub sa Komunidad

Unsaon man paghatag ug marka sa inyong buluhaton? Tama nga Impormasyon: Nindot nga presentasyon: Limpyo nga Output:

8 8 4

Kung kinakailangan, ipakita ang tsart na gagabay sa mga bata para sa mga impormasyong kinakailangan nila. Bigyan sila ng sapat na oras upang matapos ang gawain. 5. Iproseso ang gawain. Ipasulat sa angkop na kolum sa tsart ang sagot ng mga bata.



Unsa inyong mga gisulat o gihugway bahin sa inyong komunidad?

45 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

    6. Analisis  

Giunsa man ninyo pagpakita ang lumad nga pundok sa komunidad? Giunsa man ninyo pagpresenta ang gidaghanun sa lalaki ug babae? Unsa man inyong gibuhat aron mapakita ang mga naglangkub sa komunidad? Sayon ba ang inyong gihimong trabaho? Ngano man? Unsa man karon imong ikasulti sa imong trabaho? Ngano man? Unsa man imong ikasulti sa imong komunidad? Ngano man?

Sabihin: Ang inyong scrapbook ug album nga gihimo nagbaton og mga impormasyon bahin sa inyong komunidad. 7. Paglalahat Itanong sa mga bata: Unsa man ang ikatabang kanimo sa mga impormasyon nga naa sa imong scrapbook o album? 8. Gawing basehan ang output ng mga bata bilang pagtataya ng aralin sa araw na ito.

46 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

47 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

MODULE 1: ANG KAPALIGIRAN NG AKING KOMUNIDAD Aralin 1:

Mga Mahahalagang Lugar/Istruktura Ng Aking Komunidad

(Mga Mahinungdanong Dapit/Istruktura sa Akong Komunidad) Layunin:  Natutukoy ang mga mahahalagang lugar, istruktura, bantayog, palatandaan at pook pasyalan sa komunidad. Paksa: 

Pagtukoy sa Mga Mahahalagang Lugar/Istruktura ng Komunidad

Kagamitan:  Learner’s Module, tsart, mga larawan ng mahahalagang lugar at istruktura sa komunidad Pagpapahalaga: 

Pagmamahal sa mga mahahalagang lugar ng komunidad.

Pamamaraan: 1. Balik Tanaw: Tumawag ng ilang mag-aaral at ipakuwento ang ilang impormasyon ng kanilang komunidad mula sa ginawang proyekto na album/scrapbook/collage. Itala sa pisara ang mga impormasyong ibinigay ng mga mag-aaral. Ipabasa ang mga impormasyon tungkol sa kanilang komunidad. 2. Pangganyak Magtanong:  Nasuroy na ba ninyo ang inyong komunidad?  Unsa ang mga lugar nga inyong naadtuan? Itala sa pisara ang mga lugar na isasagot ng mga mag-aaral na napuntahan na nila. Ipapikit ang mata ng mga mag-aaral at hikayatin silang maglakbay sa kanilang komunidad sa pamamagitan ng paglalakbay-diwa sa loob ng ilang minuto. 3. Gawain Pangkatin ang mga mag-aaral sa limang grupo

48 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Sabihin: Nahuman na man mo og suroy sa inyong komunidad pinaagi sa inyong handurawan, iistorya sa imong kauban sa pundok ang mga lugar nga nakita dinhi. Tubaga ang mga pangutana ug isuwat kini sa tsart. o Unsa nga mga lugar sa komunidad ang kanunay adtuan sa mga tao, lakip na ang mga bata? o Unsay inyong tuyo o ginahimo anang lugara? o Asa kaha aning mga lugara ang mahinungdanon sa komunidad? o Nganong nakaingon man kamo nga mahinungdanon sila? Ipaliwanag kung paano sagutin ang tsart Mga Lugar nga Kanunay Adtuan sa mga Tao

Ginahimo sa Mga Tao ani Nga Lugar

Mga lugar nga Mahinungdanon sa Komunidad

Nganong Mahinungdanon Kini Sila?

Pag-uulat ng bawat pangkat. Itala sa tsart o isulat ang nakabitin sa pisara na mga sagot ng bawat pangkat upang makabuo ng buod. Bigyang halaga ang mga sagot tungkol sa mahahalagang lugar at mga dahilan kung bakit nasabi nila na mahalaga ito. Dagdagan ang impormasyong ito kung sakaling may mga lugar/bantayog na hindi nasali 4. Paglalahat Magpakita ng ilang larawan ng mga lugar, istruktura, bantayog, atbp sa pisara Tumawag ng ilang mag-aaral at papiliin ng isang larawan kung saan sasabihin niya ang pangalan ng lugar at ang kahalagahan nito sa komunidad. 49 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Halimbawa o Paaralan – dito nag-aaral ang mga bata kung paano bumasa, sumulat,bumilang at marami pang iba. o Pamilihan – dito kami bumibili ngprutas, gulay at iba pa para sa aming pagkain. 5. Pagsasanay Pangkatin ang mga-aaral sa limang grupo. Pagawain ang bawat pangkat ng Piping Pagsasadula ng mga pangyayari sa isang mahalagang lugar at pahulaan ito sa ibang pangkat. 6. Paglalapat Mula sa mga tinalakay na mga mahahalagang lugar, papiliin ang bawat mag-aaral ng isang lugar na pinakagusto niya. Pagkatapos, ipasulat sa loob ng hugis puso ang kanilang gagawin upang maipakita ang kanilang pagmamahal sa lugar na pinili. 7. Pagtataya Tingnan sa Paghanas, pahina _____ ng Learner’s Module Mga Halimbawa ng Mahahalagang Lugar

50 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

51 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 2: Ang Lokasyon ng mga Mahahalagang Lugar/Istruktura sa Sariling Komunidad (Ang Nahimutangan sa mga Mahinungdanong Dapit/Istruktura sa Akong Komunidad Layunin:  Natutukoy ang kinalalagyan o lokasyon ng mga mahahalagang lugar na matatagpuan sa sariling komunidad kaugnay sa lokasyon ng paaralan o sariling tahanan. Paksa: 

Ang Lokasyon ng mga Mahahalagang Lugar/Istruktura sa Sariling Komunidad

Kagamitan:  Module ng mag-aaral, tsart, mga larawan ng mahahalagang lugar sa sariling komunidad Pagpapahalaga:  Pagbibigay halaga sa mahahalagang  lugar/istruktura ng komunidad Pamaraan: 1. Balik Tanaw Ipakitang muli ang mga larawan ng mga mahahalagang lugar/ istruktura sa mga mag-aaral. Ipatukoy ang pangalan ng lugar na nasa larawan at ang kahalagahan nito sa komunidad Magtanong:  Unsa ang uban pang mahinungdanong lugar sa komunidad?  Nganong mahinungdanon ning mga lugara? 2. Pangganyak Magtanong: 

Aduna bay mahinungdanong lugar dinhi sa atong lawak tulonghaan?  Unsa man kini sila?  Nganong mahinungdanon man sila?  Asa dapit ni sila nahimutang? Itala sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral lalo na ang para sa huling tanong at balikan ito pagkatapos ng talakayan. 52 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

3. Gawain Magpakita ng larawan ng limang bata.

Kim

Pipay Dan Leroy y Ipakilala ang mga bata bilang sina Kim, Sandee, Pipay, Dan at Leroy. Sila ay mga mag-aaral ng isang paaralan sa karatig lugar at nasa ikaanim naKim baitang. Sila ay bumisita upang magsaliksik Sandy Dan Leroy tungkol sa uri ng mga tao saPipay ating komunidad. Sabihin na sila ang magsasabiy ng kinaroroonan ng mahahalagang lugar na pupuntahan ng mga mananaliksik na mag-aaral. Sandy

Pagpangkat-pangakatin ang mga mag-aaral sa limang grupo Pabunutin ang bawat grupo ng pangalan o larawan ng mahalagang lugar. Sabihin: 

Ipilit sa dakong papel ang ngalan sa mahinungdanong lugar ug isuwat sa kilid niini ang iyang gikahimutangan pinasikad sa gikahimutangan sa atong tulonghaan.

Ipabitin sa pisara ang ginawa ng bawat pangkat. Itanong ang mga sumusunod bilang bahagi ng talakayan:  

Unsa inyong masulti sa tubag sa kada pundok? Asa nahimutang ang mga mahinungdanong lugar sa komunidad kung ang kapasikaran ang atong tulonghaan?  Unsa ang mga pulong nga gigamit sa pagtultol sa nahimutangan sa mga mahinungdanong lugar?  Magiyahan ba ka sa imong adtuan kung mao ni imong gamiton? Nganong nakaingon man ka? 4. Paglalahat Itanong sa mga mag-aaral:

53 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

  

Unsa ang mga mahinungdanong lugar sa inyong komunidad? Asa kini sila nahimutang? Unsa ang mga pulong nga mahimong gamiton sa pagtultol sa nahimutangan sa mga lugar?

5. Pagsasanay Tingnan ang Module ng mag-aaral, Sulayi Kini, Buluhaton 1, pahina____.Magpakopya ayon sa bilang ng mag-aaral. Papunan ang mga patlang ng mga salitang magsasabi ng kinaroroonan ng lugar na nasa larawan. 6. Paglalapat Si Ninay Gawan ng diyalogo ang pangyayaring ito at gumawa ng mga supot na puppet na syang kakatawan sa mga tauhan. Si Lorna ug Boboy nagsakay sa ilahang bisikleta. Malipayon sila nga nagsakay padulong sa ilang tulonghaan. Pag-abot nila sa tulonghaan, nakit-an nila ang usa ka bata nga naghilak. Siya si Ninay. Gipangita niya ang iyahang nanay nga niadto sa sentrong pambarangay. Wala siya katuod sa mao nga dapit mao nga nasaag siya. Tanungin ang mga mag-aaral pagkatapos basahin o ipalabas ang pangyayari: 

  

Kung ikaw ang usa sa mga bata nga nakakita kang Ninay, unsa ang imong isulti aron matultulan niya ang sentro sa barangay ug maadtuan niya ang iyang nanay? Unsaon man nimo pagsulti? Unsa kaha ang mahitabo kon dili masulti kang Ninay ang sakto nga nahimutangan sa sentro sa barangay? Sa imong opinyon, mahinungdanon ba nga kahibalo sa nahimutangan sa mga mahinungdanong lugar sa imong komunidad?

54 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

7. Pagtataya: Tingnan ang Learner’s Module, Paghanas, pahina _______. Magpakopya ng kasindami ng bilang ng mag-aaral at ipagawa ito.

Aralin 3:

Ang Mapa ng Aking Komunidad

(Ang Mapa sa Akong Komunidad) Layunin:  Nakagagawa ng payak na mapa ng komunidad mula sa sariling tahanan o paaralan na nagpapakita ng mga mahahalagang lugar at istruktura. Paksa: 

Ang Mapa ng Aking Komunidad

Kagamitan:  mga larawan ng mahahalagang lugar ng komunidad  mga malaking papel o manila paperl  arawan ng paaralan  pandikit Pagpapahalaga:  Pagkamatulungin sa Kapwa Pamamaraan: Balik Tanaw

55 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Magpakita ng mga larawan ng mahahalagang lugar sa komunidad at ipatukoy ang kinaroroonan nito kaugnay sa kinaroroonan ng paaralan. Halimbawa ng mga lugar: 1. Pangganyak: Magtanong:  

Buot ba ninyo nga makita ang hulagway sa inyong komunidad nga makita ang lain-laing dapit sama sa inyong panimalay ug mga mahinungdanong lugar? Gusto ba mo maghimo ani nga hulagway?

2. Gawain Idikit sa pisara ang isang buong manila paper na may nakadikit na larawan ng paaralan sa gitna. Magtanong: 

Unsa ang naa sa tunga nga hulagway ang inyong nakita?

Gamit ang mga larawang ipinakita sa balik-aral o mga larawang iyong inihanda, tumawag ng mga mag-aaral at isa-isang ipadikit ang mga ito ayon sa kinaroroonan nila sa komunidad kaugnay sa lokasyon ng paaralan. Gabayan ang mga mag-aaral sa paggawa nito. Itanong ang mga sumusunod bilang bahagi ng talakayan:      

Unsa ang inyong nahimo? Unsa ang inyong masulti sa inyong hinimo? Unsa ang lugar nga naa sa atubangan sa tunghaan? Sa likod? Sa tuo? Sa wala? Unsa ang tawag ani? Unsa ang kahulugan sa mapa? Unsa kini kamahinungdanon?

Ipaliwanag nang maigi ang mga sumusunod:  

Mapa, ang kahulugan at kahalagahan nito Maaaring magpakita ng halimbawang mapa ng kanilang bayan/lungsod (kung meron man) at ipahanap sa kanila ang kanilang komunidad. 3. Paglalahat Magtanong  

Unsa ang mapa? Unsa ang gamit o kamahinungdanon niini?

4. Pagsasanay Pabalikin ang mga mag-aaral sa kanilang pangkat. 56 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Gumawa ng blangko na mapa sa malaking papel na tulad ng nasa ibaba. Ipasulat ang pangalan o ipaguhit ang istruktura o lugar na makikita sa mga nakatalagang lokasyon. Halimbawa:

Pagbabahagi ng bawat pangkat sa kanilang ginawa. Magtanong:   

Unsa ang lugar nga naa sa tuong bahin sa atong tunghaan? Sa wala? Sa atubangan? Sa likod nga bahin? Unsa ang inyong nahimo? Unsa ang matabang sa mapa sa matag usa?

5. Paglalapat Sabihin sa mga mag-aaral na sila ay bubuo ng mapa na kasali ang kinaroroonan ng kanilang bahay. Bigyan ang bawat pangkat ng malaking papel. Isa-isang ipaguhit sa mga kasapi ng pangkat ang kanilang munting bahay sa kinaroroonan nito kaugnay sa kinaroroonan ng paaralan. Pasulatan din ito ng pangalan bilang simbolo ng kanilang tirahan Hayaan ang bawat pangkat na ibahagi ang kanilang mapa sa buong klase. Magtanong:    

Unsa ang inyong masulti sa inyong hinimo? Makatabang ba kini sa inyo? Unsa inyong gibati sa pagkakita ninyo sa gikahimutangan sa inyong pinuy-anan ug sa pinuy-anan sa inyong isig ka magtutuon? Unsa man ang mahinungdanong lugar nga ikadugang sa inyong mapa? Idibuho kini. 57

/AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Pagsusuri at pagbibigay halaga sa mapa na nabuo ng bawat pangkat. Pagtataya Ipagawa ang gawain sa Paghanas, pahina __________

Aralin 4:

Ang Aking Komunidad – Isang Salaysay

(Ang Akong Komunidad – Usa ka Salaysay) Layunin:  Nakasusulat ng maikling salaysay tungkol sa komunidad batay sa payak na mapang nabuo. Paksa: 

Ang Aking Komunidad – Isang Salaysay

Kagamitan:  manila paper  pentel pen  pandikit  mga larawan ng mahahalagang lugar Pagpapahalaga: 

Pagiging Malinis sa Gawain

Pamamaraan: 1. Balik Tanaw: Show and Tell Gamit ang nabuong mapa ng komunidad kahapon, tayo ay magpapakitang gilas sa pamamagitan ng “Show and Tell”. Ang bawat grupo ay bibigyan ng limang minuto upang ilarawan ang kanilang komunidad sa pamamagitan ng mapa. Tatalakayin ang ginawa sa pamamagitan ng mga tanong:   

Giunsa paghulagway sa unang grupo ang ilang komunidad? Sa ikaduha? Sa ikatulo?, etc. Base sa ilang gisulti, unsa-unsa ang makita nato sa komunidad? Gawas sa ilang nahisgutan, aduna ka pa bay ikadugang? Unsa man kini?

58 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

 

Unsang pamaagi ang atong gigamit sa pagsaysay bahin sa atong komunidad? Unsa pa kaha ang dugang nga paagi sa paghulagway sa komunidad?

2. Gawain Panatilihin ang mga mag-aaral sa kanilang pangkat. Papagbibagayin sila ng pangungusap na naglalarawan sa kanilang komunidad. Itala sa pisara ang mga sagot ng bawat pangkat. Iayos ang mga ito upang makabuo ng salaysay. Magtanong:  

Mahitungod sa unsa ang atong gisulat? Sa unsang paagi nato karon gihulagway ang atong komunidad?

Ipabasa ang mga pangungusap na nakatala sa pisara. Pagpapaliwanag: Kahulugan ng salaysay at paraan ng pagsalaysay. 3. Paglalahat Magtanong:  Nag-unsa gani ta karon?  Unsa man ang salaysay?  Giunsa nato pagsalaysay ang komunidad? 4. Pagtataya Magpabuo ng isang salaysay tungkol sa komunidad na binubuo ng dalawa hanggang tatlong pangungusap. Ipasulat ito sa papel ng mga mag-aaral.

Aralin 5:

Ang Katangiang Pisikal ng Aking Komunidad

(Ang Kinaiyang Pisikal sa Akong Komunidad) Layunin:  Nailalarawan ang katangiang pisikal ng sariling komunidad. Paksa: 

Ang Katangiang Pisikal ng Aking Komunidad 59

/AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Kagamitan:  manila paper  pentel pen, pandikitl  arawan ng limang uri ng komunidad  limang sobre  gunting  clay Pagpapahalaga: 

Pagiging maagap sa pagsunod ng panuto; Pagmamalasakit sa Paligid

Pamamaraan: 1. Pangganyak Isang laro: Pagbuo ng Picture Puzzle Maghanda ng larawan ng limang uri ng komunidad (halimbawa: komunidad sa bukid, tabing dagat, lungsod, atbp.). Gupit-gupitin ito sa limang bahagi at ilagay sa sobre. Pangkatin ang mga mag-aaral sa limang grupo. Sabihin:   

Aduna koy sobre nga ihatag sa matag pundok. Kuhaa ang sulod niini ug isumpay-sumpay aron makaporma kamo og usa ka hulagway. Ipapilit kini sa papel. Kini usa ka indigay. Busa, ang grupo nga pinaka-una makapakita sa naporma nga retrato maoy makadawat og usa ka pahalipay.

Bigyang halaga ang nanalo. Magtanong:  

Unsay inyong ikasulti sa hulagway nga naporma sa unang grupo? Sa ikaduha? Sa ikatulo?, etc. Pareho ba sila og panagway/porma? Ihulagway ang ilang kalainan.

2. Gawain Panatilihin ang mga mag-aaral sa kanilang pangkat. Maaaring palabasin ang mga mag-aaral at patingnan ang paligid ng kanilang komunidad. Magtanong: 

Unsa kaha ang dagway/porma sa atong komunidad?

60 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13



Aduna ba siyay kapareho sa mga hulagway nga giporma ganina sa dula?

Ibigay ang mga sumusunod na panuto: Ipiyong ang inyong mga mata ug handurawa/ “imagine” ang dagway o hitsura sa inyong komunidad. Habang ginagawa nila ito, itanong ang mga sumusunod: 

Asa nahimutang ang inyong komunidad? Sa bukid ba? Sa daplin og dagat? Sa patag?



Unsa ang dagway niini?



Unsa ang makita dinhi? Aduna bay kakahuyan? Mga uma? Dagat? Bungtod? Sapa? Ug uban pa.

Pagkatapos, balikan ang mga katanungan sa itaas. Itala sa tsart na nasa pisara ang kanilang sagot. Halimbawa: Gikahimutangan sa Dagway sa Mga Makita sa komunidad Komunidad komunidad Daplin sa dagat Lapad nga patag sa Dagat, kalubihan, ug daplin sa dagat uban pa Pag-usapan ang mga nakatala sa tsart Talakayan at pagpapaliwanag ng kahulugan ng Katangiang Pisikal ng Lugar. Maaaring itanong ang mga sumusunod: 

Mahitungod sa unsa ang atong gihisgutan?



Unsa kaha ang tawag nato aning tanan nga gihisgutan sama sa gikahimutangan sa komunidad, dagway sa komunidad ug mga makita sa komunidad?



Unsa man diay ang buot ipasabot sa pisikal nga kinaiya sa lugar/komunidad?



Unsa ang mga kasayuran nga naglangkob niini?



Unsa ang mga pulong o hugpulong nga magamit sa paghulagway sa kinaiyang pisikal sa lugar?

3. Paglalahat Ipasagot ang katanungang ito:    

Unsa ang buot ipasabot sa kinaiyang pisikal? Unsa ang mga kasayuran nga naglangkob niini? Unsa ang kinaiyang pisikal sa inyong lugar? Gikan sa mga hulagway nga giporma ganina, naa bay kaparehoan ang komunidad nga imong gipuy an? 61

/AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

 Asa dapit sila nagkapareho? 4. Pagsasanay Pagpipilian 1 –Ang Kinaiyang Pisikal sa Akong Komunidad Pasulatin ang mga mag-aaral ng isang maiksing (2-3 pangungusap) salaysay na naglalarawan sa katangiang pisikal ng kanilang komunidad. Pagpipilian 2 – Ang Replica sa Akong Komunidad Pangkatin ang mga mag-aaral. Pagsamahin ang nakatira sa iisang komunidad. Gamit ang mga kasangkapang “clay” at karton, pagawain ang bawat pangkat ng replica ng kanilang komunidad na nagpapakita sa katangiang pisikal nito. Pagkatapos ng itinakdang oras, tawagin ang kinatawan ng bawat pangkat at ipakuwento sa kanya ang kanilang ginawa. 5. Paglalapat Magtanong:  

Ning-angay ka ba sa kinaiyang pisikal sa imong komunidad? Ngano man? Aduna ka bay mahimo o maitabang aron magpabilin nga nindot o aron manindot ang inyong komunidad? Unsa man?

6. Pagtataya: Gawain 1 Tingnan sa Paghanas, Buluhaton 1, pahina _____. Magpakopya ayon sa dami ng mag-aaral at gamitin ito. Gawain 2 – Repleksiyon Padugtungan ang mga parirala ng kaisipan upang mailabas ang saloobin/nararamdaman at natutunan ng mga mag-aaral. Ipasulat ang kanilang sagot sa kanilang papel.  Karong adlawa, akong nahibaluan nga  Mahinungdanon kini alang kanako aron/tungod kay  Gusto pa ko makahibalo mahitungod sa

62 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 6:

Mga Anyong Lupa-Bulubundukin, Bukid at Burol

(Mga Hulma sa YutaKabukiran, Bukid ug Bungtod) Layunin:  Natutukoy ang iba’t-ibang anyong lupa. Paksa: 

Mga Anyong Lupa – Bulubundukin, Bundok at Burol

Kagamitan:  mga larawan ng bulubndukin  bukid at burol  bola/panyo  mga tsart Pagpapahalaga: 

Pag-iingat/Pagbibgay halaga sa mga anyong lupa

Pamamaraan: 1. Balik Tanaw: Pasahan ng Bola Bago magsimula ang aralin,bumuo ng mga katanungan tungkol sa aralin kahapon, isulat sa papel at ilagay sa kahon. Gamitin ito sa larong “Pasahan ng Bola.” Halimbawa ng mga katanungan:  Asa nahimutang ang komunidad nga imong gipuy-an?Unsa ang dagway o porma niini?  Unsa ang mga makita sa imong komunidad? Maghatag og isa kapananglitan.  Unsa man ang tawag nato aning mga butanga? Sabihin:    

Magdula ta og pasahay og bola. Manindog ta ug magporma og usa kadako nga lingin. Ipasa kining bola sa imong tapad samtang adunay tugtog o awit. Ang naggunit sa bola sa panahon nga napalong ang tugtog maoy motubag og usa kapangutana nga iyang bunuton sa kahon

63 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

  

Paghuman og tubag sa pangutana, magpadayon kita sa pasahay og bola. Buhaton nato kini nga paagi hangtud ang tanang pangutana matubag. Ang dili makatubag sa pangutana, mahimong mangayo og tabang sa isig ka magtutuon. Apan kung sa ikaduhang higayon dili lang gihapon siya motubag sa pangutana, mamahimo sya nga pakantahon sa tunga sa lingin.

Pabalikin sa kani-kanilang upuan ang mga mag-aaral pagkatapos ng laro. 2. Pangganyak Ipakita ang mga hugis na tulad ng nasa gilid Magtanong:  Unsa ang ngalan ani nga mga porma?  Aduna bay mga makita nato sa palibot nga sama og porma ani nila? Unsa man? 3. Gawain Maaaring gawin itong pangkatan Magpakita ng larawan ng bulubundukin, bukid at burol Sabihin:  Unsa ang inyong masulti sa unang hulagway? Sa ikaduha? Sa ikatulo?  Pareha ba sila og dagway? Unsay ilang kalainan?  Unsa kaha ang tawag sa lugar nga naa sa unang hulagway? Sa ikaduha? Sa ikatulo?  Mahitungod sa unsa kining mga hulagway nga gipakita? Itala ang mga sagot ng mga mag-aaral sa tsart na tulad ng nasa ibaba. Mga hulagway Deskripsiyon Pangalan Unang hulagway Ikaduhang hulagway Ikatulong hulagway Isa –isang ipabasa ang mga impormasyon na nasa tsart. Magbigay ng dagdag na paliwanag tungkol sa tatlong anyong lupa na nililinang. 4. Paglalahat

64 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Ipakitang muli ang larawan ng tatlong anyong lupa na nilinang. Tanungin ang mga mag-aaral:  Unsa ang tawag aning naa sa hulagway? Ihulagway ang matag usa.  Unsa ang kinatibuk-an nga tawag ani nila? Pagsasanay 



Gumawa ng isang tsart na may tatlong bahagi. Isulat sa pangalawang bahagi ang deskripsiyon ng anyong lupang natalakay.Tingnan ang halimbawa sa susunod na pahina. Isulat ang pangalan sa unang bahin sa gihulagway sa tunga nga bahin. Pagkahuman,idibuho kini sa ikatulong bahin.

Hulma sa Yuta

Deskripsiyon

Hulagway

Taas nga laray sa nagsumpay-sumpay nga mga bukid. Tag-as og bakilid nga hulma sa yuta, adunay talinis ug ibabaw aduna say medyo lingin. Mura kini siya og trayanggulo o apa sa ice cream nga bali. Usa ka taas nga hulma sa yuta apan mas ubos sa bukid. Mura kini og gikulob nga kawa o kaha/karahay



Pangkatin ang Bigyan ang bawat pangkat ng ginawang tsart. Ipabasa sa kanila ang panuto. Pagkatapos, ipaunawa ang gagawin nila. Pagwawasto sa ginawa ng bawat pangkat.

5. Paglalapat Ipabasa ang tula sa mga mag-aaral at ipasagot ang mga katanungan tungkol dito.

65 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Bukid, bungtod, kabukiran, Kini sila atong gikinahanglan, Mga uma, kakahuyan ug kahayupan, Dinhi nahamutang, angayan ampingan. Sinulatni Agnes A. Sagsagat

Mga katanungan:  Unsa ang mga hulma kabukiran, sa yuta nga gihisgutan sa tula? Bukid, bungtod, Kini sila atong gikinahanglan,  Gikinahanglan ba nato ni sila? Ngano man? Mga uma, kakahuyan ug kahayupan,  Unsay angay natong buhaton sa mga hulma sa yuta sumala Dinhi nahamutang, angayan ampingan. sa tula. Sinulatni Agnes A. Sagsagat

Among panimalay diri natukod Diri namuyo hangtud nahingkod, Bisan halayo ug puros bungtod, Kami malipayon, mapasalamaton sa hangtud Sinulat ni Agnes A. Sagsagat

Mga pangutana:  Unsa ang panimalay hulma sa yuta ang nahisgutan sa tula? Among diri natukod  Mahinungdanon ba kini nga hulma sa yuta sumala sa tula? Diri namuyo hangtud nahingkod, SaBisan unsang paagi? halayo ug puros bungtod,  Unsay ikasultimapasalamaton sa pagbati sa nagpuyo sa bungtod? Kamiimong malipayon, sa hangtud Sinulat ni Agnes A. Sagsagat

6. Pagtataya Pagpipilian 1 Tingnan ang Paghanas, pahina ---------Pagpipilian 2 Magpagawa ng isang uri ng anyong lupa gamit ang clay. Kung walang clay, ipaguhit ito sa kanilang papel at lagyan ng pangalan. Pagpipilian 3 – Ang Aking Repleksiyon Padugtungan ang mga parirala upang maipahiwatig ang natutunan at saloobin sa aralin at gawain.

66 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 7: Mga Anyong LupaKapatagan, Lambak at Talampas (Mga Hulma sa Yuta Kapatagan, Walog ug Talampas) Layunin:  Natutukoy ang iba’t-ibang anyong lupa Paksa: 

Mga Anyong Lupa – Kapatagan, Lambak at Talampas

Kagamitan:  Learner’s Module  larawan ng kapatagan  talampas at lambak  Manila paper  pentel pen Pagpapahalaga: 

Wastong Pangangalaga sa Kalikasan

Pamamaraan: 1. Balik Tanaw: Tayo ng Magtula Ipabigkas ang tula, Tingnan sa Balik Lantaw, pahina _____ at ipaguhit ang isa sa mga anyong lupa na nabanggit dito. Tumawag ng ilang mag-aaral at ipakuwento ang kanyang iginuhit. 2. Pangganyak: Magtanong: 

Aduna pa kahay lain nga hulma sa yuta? Unsa man?

3. Gawain Magpakita ng larawan ng kapatagan, lambak at talampas. Tingnan sa Buhata Kini, pahina ____ Magtanong: a. Unsa ang inyong ikasulti sa unang hulagway? Sa ikaduha? Sa ikatulo? Ihulagway kini sila. b. Pareha ba sila og dagway/porma? Unsay ilang kalainan? c. Mahitungod sa unsa kining mga hulagway nga gipakita? d. Unsa kaha ang tawag ani nga mga hulma sa yuta? Itala ang mga sagot ng mga mag-aaral sa tsart na tulad ng nasa ibaba. 67 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Mga Hulagway Sa Paghulagway Pangalan sa Hulma sa Yuta Hulma sa Yuta Unang hulagway Ikaduhang hulagway Ikatulong hulagway  Isa –isang ipabasa ang anyong lupa at ang kanyang deskripsiyon.  Pagpapaliwanag tungkol sa anyo at ilang katangian ng mga anyong lupa na ipinakita. 4. Paglalahat Itanong ang mga sumusunod:  Unsa ang mga hulma sa yuta nga atong gitun-an karon?  Unsa ang ilang hulagway?  Unsa ang tawag aning kapatagan, walog ug talampas? 5. Pagsasanay  Ipaugnay sa mga mag-aaral ang larawan sa pangalan nito. Tingnan ang Sulayi Kini, pahina _____. 6. Paglalapat Magpaguhit o magpagawa (gamit ang modelling clay) ng isa sa mga anyong lupa na inaral. Kailangang magkaiba ang iginuhit o ginawang magkatabi. Pagkatapos ng itinakdang oras, ipabahagi ito sa kanilang katabi. Unang magbabahagi ang nasa kanan, pagkatapos niya ay ang nasa bandang kaliwa naman ang magbabahagi ng kanyang ginawa. Magtanong:      

Ano ang ibinahagi ng iyong kaklase?Tumawag ng ilang mag-aaral upang ipakita at ikuwento ang ibinahagi ng kanilang katabi) Sila ba ay mahalaga? Bakit? Ano kaya ang nakukuha natin mula sa mga anyong lupang ito? Paano natin sila mapapangalagaan? Nasiyahan ka ba sa iyong ginawa na pagbabahagi sa iyong natutunan? Bakit? Ano ang iyong naramdaman habang ikaw ay nakikinig o nakikibahagi sa katabi mo? Bakit?

7. Pagtataya: Tingnan ang Paghanas, pahina ______ Halimbawa ng mga anyong lupa 68 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 8: Mga Anyong Lupa Bulkan, Tangway at Pulo (Mga Hulma sa Yuta, Bulkan, Dawis ug Isla) Layunin:  Natutukoy ang iba’t-ibang anyong lupa. Paksa: 

Mga Anyong Lupa – Bulkan, Tangway at Pulo

Kagamitan:  Learner’s module  mga larawan ng kapatagan, lambak, talampas, bulkan, tangway at pulo  manila paper at pentel pen Pagpapahalaga: Pamamaraan: 1. Balik Tanaw: Kilalanin ang Larawan Magpakita ng larawan ng kapatagan, lambak at talampas. Itanong ito:  Unsa ang mga hulagway nga inyong nakita? 

Unsay inyong masulti sa ilang porma ug mga butang nga makita dinhi?

2. Pangganyak Magtanong: Aduna pa bay lahi nga hulma sa yuta? Unsa man kaha kini? Asa sila makita? 69 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

3. Gawain Pangkatin ang mga mag-aaral sa tatlo at bigyan sila ng tig-iisang larawan. Tingnan sa Buhata Kini pahina _________ Hikayatin silang pag-usapan ang larawan at sagutin ang mga tanong:  Unsa ang naa sa hulagway?  Unsay inyong masulti sa dagway o porma niini? Ihulagway kini  Unsa kaha ang tawag o ngalan ana nga hulma sa yuta? Pag-uulat ng bawat pangkat. Itala ang mga impormasyong ibinigay ng bawat pangkat sa tsart na katulad ng nasa susunod na pahina at magbigay ng dagdag na paliwanag o impormasyon kung kinakailangan. Bilang pangwakas na gawain, magtanong:  Mahitungod sa unsa kining nga hulagway nga gipakita?  Unsa ang ilang ngalan?  Asa kini sila makaplagan?  Unsa ang kalainan sa matag usa? 4. Paglalahat Itanong ang mga sumusunod:  Unsa ang mga hulma sa yuta nga atong gitun-an karon?  Unsa ang ilang dagway/porma?  Unsa ang tawag aning bulkan, isla ug dawis? 5. Pagsasanay Pabilugan ang pangalan ng anyong lupa na nasa kaliwang kahon. Tingnan sa Sulayi Kini, Buluhaton 1, pahina _____ 6. Paglalapat Magpaguhit o magpagawa (gamit ang modelling clay) ng isa sa mga anyong lupa na inaral. Kailangang magkaiba ang iginuhit o ginawa ng magkatabi. Pagkatapos ng itinakdang oras, ipabahagi ito sa kanilang katabi. Unang magbabahagi ang nasa kanan, pagkatapos niya ay ang nasa bandang kaliwa naman ang magbabahagi ng kanyang ginawa. Magtanong: 

Ano ang ibinahagi sa iyo ng iyong kaklase? Tumawag ng ilang mag-aaral upang ipakita at ikuwento ang ibinahagi ng kanilang katabi) 70

/AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

 

Nasiyahan ka ba sa iyong ginawa na pagbabahagi sa iyong natutunan? Bakit? Ano ang iyong naramdaman habang ikaw ay nakikinig o nakikibahagi sa katabi mo? Bakit?

7. Pagtataya: Pakulayan ang magkakaugnay na kahon ng parehong kulay. Tingnan

Aralin 9:

Mga Anyong Lupa - Ang Buod

(Mga Hulma sa Yuta – Ang Kinatibuk-an) Layunin:  Natutukoy ang iba’t-ibang anyong lupa.  Nasasabi ang mga anyong lupa na nasa komunidad. Paksa: 

Mga Anyong Lupa – Ang Buod

Kagamitan:  Learner’s Module, larawan ng Bulkan, Tangway, Pulo, kapatagan, bundok, burol, kabundukan, talampas at lambak malaking kahon,  maliit na kahon o lalagyan  siyam na maliliit na papel na may nakasulat na pangalan ng anyong lupa  Karton/makapal na papel na nabalot ng plastik Pagpapahalaga:

Pagiging mapagmasid sa paligid

Pamamaraan: 1. Balik Tanaw: Ang Kahon Kumuha ng isang kahon at ilagay ang siyam na larawan ng mga anyong lupa dito. Bumuo ng siyam na pangkat. Sabihin:  Pumili ng pinuno at bumunot ng isang larawan mula sa kahon.  Pag-usapan ang nakuhang bagay at ibahagi ito sa klase Sa pag-uulat ng bawat pangkat, itanong ang mga sumusunod bilang bahagi ng talakayan:  Unsa ang inyong nabunutan nga hulagway? 71 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

 Unsa ang pisikal nga kinaiya sa maong lugar? Ihulagway kini  Unsa ang tawag nato aning inyong gisaysay? Ipabitin sa pisara ang mga larawan at ipasulat ang pangalan ng mga anyong lupa sa ibaba nito. 2. Pangganyak Magtanong:  Asa ani nga hulma sa yuta ang makaplagan nato sa atong komunidad?  Nakaadto na ba mo anang lugara?  Nag-unsa mo didto? 3. Gawain Pangkatin ang mga mag-aaral. Pagsamahin ang mga nakatira sa isang komunidad. Hikayatin ang bawat grupo na pag-usapan ang mga anyong lupa na matatagpuan sa kanilang komunidad lalo na ang kanyang pisikal na katangian. Bigyan ang bawat isang tsart at papunan ito ng pangalan ng anyong lupa na makikita sa kanilang lugar at iba pang impormasyon tungkol dito. Paghulagway Mga Makuha Hulma Sa Yuta Sa Kinaiyang Diri Pisikal

Gumawa din ng ganitong tsart at ibitin sa harapan upang ditto isulat ang sagot ng bawat pangkat. Magtanong:  Unsa man ang mga hulma sa yuta nga makaplagan sa inyong komunidad?  Unsa ang ilang pisikal nga kinaiya?  Mahinungdanon ba kini sa komunidad? Ngano man? Pagpapaliwanag tungkol sa mga anyong lupa na matatagpuan sa komunidad. 4. Paglalahat: Magtanong:  Unsa ang nagkalain-laing hulma sa yuta?  Unsa ang mga hulma sa yuta sa inyong komunidad?

72 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13



Pareho ba sila? Nganong nakaingon man ka nga pareho sila/ dili sila pareho?

5. Pagsasanay Bigyan ang bawat pangkat ng “modelling clay” at makapal na papel na nabalot ng plastic. Sabihin:  Kayo ay gagawa ng anyong lupa gamit ang“modelling clay.” (maaaring ipaguhit sa papel ang mga anyo lupa kung walang modelling clay)  Kailangang magtulungan sa paggawa nito at iwasang makagawa ng kaguluhan upang makatapos kayo sa takdang oras. Ibahagi ito sa klase. Bahaginan ng bawat pangkat. 6. Pagtataya: Pabilugan ang pangalan ng anyong lupa na nasa kaliwang kahon. Tingnan ang Paghanas, pahina _______.

Aralin 10: Mga Anyong Tubig Karagatan, Dagat, Golpo at Look (Mga Hulma sa Tubig, Lawod, Dagat, Golpo ug Luok) Layunin:  Natutukoy ang iba’t-ibang anyong tubig. Paksa: 

Mga Anyong Tubig – Karagatan, Dagat, Golpo at Look

Kagamitan:  Learner’s Module  pandikit  larawan ng Karagatan, Dagat, Golpo at Look  tsart  mga plastik o papel na isda, alimango, hipon, bangka, bapor na nakalagay sa kahon  larawan ng karagatan, dagat at look na ginupit sa limang bahagi at nakalagay sa sobre  tatlong malalaking papel (manila paper / lumang kalendaryo)

73 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Pagpapahalaga:  Pagbibigay halaga sa mga anyong tubig sa pamamagitan ng paglalagay sa mga basura sa wastong lalagyan Pamamaraan: 1. Pangganyak: Ipakita ang kahon sa mga mag-aaral at pahulaan kung ano ang laman nito. Halimbawa:

Tumawag ng ilang mag-aaral at isa-isang ipakuha ang laman ng kahon. Itanong ito:  Unsa ang sulod sa kahon?  Nakakita na ba mo ug sama ani?  Asa man ni sila nagpuyo o makita?  Gusto ba mo makakita karon sa lugar nga ilang gipuy-an? 2. Gawain at Talakayan Bumuo ng tatlong pangkat depende sa dami ng mag-aaral. Ipagawa ang Buhata Kini, pahina ______ ng Learner’s Module Pag-uulat ng bawat pangkat. Maaaring magtanong upang magabayan sila sa pagbibigay ng impormasyon tungkol sa larawan. Itala sa tsart na nakasulat sa pisara ang mga sagot ng bawat pangkat. Pananglitan sa tsart: 74 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Hulagway

Porma o Deskripsiyon Parat ang tubig, lalom, lapad

Pangalan Dagat

Pagkatapos ng pag-uulat ng tatlong pangkat, ipabasa ang mga impormasyong nasa tsart. Pagmasdang muli ang mga larawan at itanong ang mga sumusunod:  Unsa ang naa sa hulagway?  Pareho ba sila og porma? Unsay ilang kalainan?  Unsa ang tawag nato aning tulo kabutang nga naa sa hulagway? 3. Paglalahat Itanong ang mga sumusunod:  Mahitungod sa unsa ang atong gitun-an karon?  Unsa ang mga pananglitan niini?  Ihulagway ang matag usa 4. Pagsasanay: Tingnan ang Sulayi Kini, Buluhaton 1, “Loop a Word” sa pahina _______. Ipagawa ito sa mga mag-aaral. 5. Paglalapat Tingnan ang Sulayi Kini, Buluhaton 2, pahina ____. Ipagawa ito sa mga mag-aaral. 6. Pagtataya: Tingnan ang Paghanas, pahina __________. Ipagawa ito sa mga mag-aaral.

75 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 11: Mga Anyong Tubig Ilog, Sapa, Talon at Lawa (Mga Hulma sa Tubig, Suba, Sapa, Busay ug Lanaw) Layunin:  Natutukoy ang iba’t-ibang anyong tubig. Paksa: 

Mga Anyong Yubig – Ilog, Sapa, Talon at Lawa

Kagamitan:  Learner’s Module  Tsart  Pandikit  Larawan ng Ilog, Sapa, Talon at Lawa  Tatlong malalaking papel (manila paper/ lumang kalendaryo) Pagpapahalaga: 

Pagpapahalaga sa mga anyong tubig sa pamamagitan ng paglalagay ng basura sa wastong lalagyan.

Pamamaraan: 1. Balik Aral: Pangkatin ang mga mag-aaral sa maliit na pangkat. Tingnan ang Balik Lantaw, pahina _____ ng Learner’s Module. Ipagawa ito. Iwasto ang ginawa ng mga mag-aaral. 2. Pangganyak Magtanong: Aduna pa kahay lain nga hulma sa tubig? Unsa kini sila? 3. Gawain: Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat na grupo. Bigyan ang bawat isa ng larawan ng anyong tubig at hayaan silang pag-usapan ito batay sa sumusunod na mga katanungan:  Mahitungod sa unsa ang hulagway?  Nakakita na ba mo ani nila sa tinuod?  Nakaadto na ba mo aning mga lugara? Nag-unsa man mo didto?  Unsay inyong masulti sa iyang panagway o porma? Ihulagway kini Pag-uulat ng bawat pangkat. 76 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Pagbibigay halaga sa mga sagot ng bawat pangkat. I proseso ito. Magbigay ng dagdag na katanungan para sa mas malawak na talakayan:     

Unsay inyong ikasulti sa dagway o porma sa una nga hulagway? Ikaduha? Ikatulo? Ika-upat? Parehaba sila og dagway o porma? Unsa ang ilang kalahian? Unsa ang tawag aning naa sa unang hulagway? Ikaduha? Ikatulo? Ikaupat? Unsa ang tawag aning upat ka lugar?

Itala ang mga sagot ng mga mag-aaral sa isang organizer tulad ng nasa ibaba: ___________________________ Mgahulagway

Porma o Dagway

Pangalan sa Lugar

Talakayin ang bawat uri ng anyong tubig mula sa mga impormasyong nakatala sa tsart. Magdagdag ng impormasyon (hal. Lalim) at ipaliwanag ito sa mga mag-aaral Ipabasa ang mga nakatalang impormasyon sa mga mag-aaral. 4. Paglalahat Itanong ang mga sumusunod:  Mahitungod sa unsa ang atong gitun-an karon?  Unsa ang mga pananglitan niini? Ihulagway ang matag usa. 5. Pagsasanay Tingnan ang gawain sa Sulayi Kini, Buluhaton 1, pahina ____ . Ipagawa ito sa mga mag-aaral. 6. Paglalapat Tingnan ang gawain sa Sulayi Kini, Buluhaton 2, pahina _____. Ipagawa ito sa mga mag-aaral. Pagtataya: Isuwat ang pangalan sa hulma sa tubig sa kahon nga nahimutang sa kilid sa hulagway.

77 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

78 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 12: Buod - Mga Anyong Tubig (Mga Hulma sa Tubig – Ang Kinatibuk-an) Layunin:  Natutukoy ang iba’t-ibang anyong tubig. Paksa: 

Buod ng mga Anyong Tubig at Mga Anyong Tubig na Nasa Komunidad

Kagamitan:  Learner’s Module  tsart at pandikit  Dalawang set ng mga larawan ng Karagatan, Dagat, Golpo, Look, Talon, Lawa, Ilog at Batis  Dalawang set ng pangalan ng mga anyong tubig na nakasulat sa “cardboard”  tatlong malalaking papel (manila paper/ lumang kalendaryo) Pagpapahalaga:  Wastong Pangangalaga sa mga anyong tubig Pamamaraan: 1. Balik Aral: Bago magsimula ang aralin, kailangang may nakahandang lugar na paglalaruan. Maaaring sa loob ng silid-aralan o sa labas. Bumuo ng dalawang pangkat. Sabihin:  Magdula ta.  Ang kada grupo hatagan nako aning mga pangalan ug hulagway sa mga hulma sa yuta. Ikulob na ko ni pagbutang sa salog/yuta.  Ang tuyo sa matag grupo nga iyang mapares ang hulagway sa pangalan niini.  Kuhaa ang pinakaibabaw nga papel/karton. Dalha kini sa poste o gitagana nga lugar. Pagkahuman, pangitaa ang pares niini nga pangalan o hulagway ug ipares kini.  Kung walay pares ang imong nadala sa poste, ibutang lamang kini.  Pagkahuman, balik sa imong linya aron ang nagsunod nimo maoy mubohat niini.

79 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13



Usa kini ka indigay. Busa kinahanglan magpaunahay sa paghuman ug kinahanglan sakto ang gibuhat.  Ang mananaog aning atong dula adunay madawat nga ganti.  Pagkadungog ninyo sa tingog sa pito, magsugod dayon ang dula.  Pwede tudluan ang kauban kung magpakitabang siya. Apan, kausa lang mahimong motabang ang kada manulaay. Pagkatapos ng laro, suriin ang ginawa ng bawat pangkat. Tulungan silang iwasto ang hindi magkatugma na pangalan at larawan, kung meron man. 2. Gawain: Pabalikin ang mga mag-aaral sa kanilang silid – aralan at bigyan ng gantimpala ang mga nagsipagwagi. Ipalarawan sa mga mag-aaral ang mga anyong tubig. Magtanong:  Asa ani nga hulma sa tubig ang makaplagan sa atong komunidad?  Nalipay ba kamo nga nay sama ani nga hulma sa tubig sa atong komunidad? Ngano man?  Unsa kahay mahitabo kung mahugaw kining mga lugara?  Naa batay maitabang aron magpabilin nga limpiyo ang maong dapit? Unsa man? Pagtataya: Tingnan ang Paghanas, pahina __________. Ipagawa ito sa mga mag-aaral.

80 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 13: Mga Anyong Tubig sa Kinabibilangang Komunidad (Mga Hulma sa Tubig sa Kaugalingong Komunidad) Layunin:  Naiisa-isa at nailalarawan ang mga anyong tubig na matatagpuan sa kinabibilangang komunidad Paksa: 

Mga Anyong Tubig Kinabibilangang Komunidad

Kagamitan:  Learner’s Module  Tsart  Pandikit  larawan ng mga anyong tubig, tatlong malalaking papel (manila paper/ lumang kalendaryo) Pagpapahalaga: 

Pag-iingat sa mga anyong tubig

Pamamaraan: 1. Balik Aral: Ipakitang muli ang mga larawan ng anyong tubig at ipatukoy ang pangalan ng bawat isa. 2. Gawain: Bumuo ng limang pangkat Sabihin:  Gikan sa mga hulagway nga giplastar sa pisara, pilia ang hulma sa tubig nga makaplagan sa komunidad nga inyong gipuy-an.  Basaha ang mga pangutana ug istoryahi ninyo ang mga tubag niini.  Mga pangutana: o Unsa ang mga hulma sa tubig nga makaplagan sa komunidad nga inyong gipuy-an? o Unsa ang porma o dagway niini? Ihulagway ang iyang kalapdon, kalimpiyo, kalalom (pananglitan, taga tuhod ang tubig, taga hawak, dili matugkad, ug uban pa), color, sulog, kasaw

81 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

o Isulat sa tukma nga kahon sa tsart nga sama sa naa sa ubos ang mga tubag sa pangutana. Hulma sa Tubig sa Porma o Dagway sa Hulma sa Komunidad Tubig Mabaw, limpiyo ang tubig, dili sulog, batuhon, walay baho, lapad, bugnaw, nay mga kahoy ang palibot.

a. Sapa

b.

c.  Iplastar kini sa blackboard pagkahuman. Bahaginan: Ang mga sagot ng bawat pangkat ay maaaring magkapareho. Kaya, iminumungkahi na isang pangkat lang ang mag-uulat. Ang iba ay magdadagdag sa impormasyon kung meron mang hindi naisali. Gumawa din ng tsart sa blackboard at itala ditto ang mga sagot ng bawat pangkat upang maging malinaw at maayos. Talakayin ang mga nakatala na impormasyon at dagdagan ito kung meron man lalo na ang pangalan ng mga anyong tubig (hal. Davao River, Davao Gulf). Ipabasa sa mga mag-aaral ang mga impormasyong nakasaad sa tsart 3. Paglalahat: Magtanong:  Unsa ang mga hulma sa tubig nga makaplagan sa komunidad nga imong gipuy-an? Ihulagway ang matag usa. 4. Pagsasanay Sabihin ito:  Kuyog sa imong pundok, paghimo og hulagway sa usa sa mga hulma sa tubig nga makaplagan sa inyong komunidad gamit ang “modelling clay” o pagdibuho niini.  Isulat ang pangalan niini sa ubos. 82 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13



Iplastar sa atubangan ang inyong hinimo ug ihulagway ang porma o dagway niini. 5. Paglalapat: Magtanong:  Nalipay ba kamo nga nay sama ani nga hulma sa tubig sa komunidad nga inyong gipuy-an? Ngano man?  Unsa kahay mahitabo kung mahugaw o mapuno og basura kining mga dapita?  Naa batay matabang aron magpabilin nga limpiyo ning mga dapita? Unsa man? Pahalagahan ang mga sagot ng mga mag-aaral. 6. Pagtataya: Bilugan o kulayan ang mga anyong tubig na matatagpuan sa komunidad na kinabibilangan at ilarawanito.

83 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

84 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 14: Ang Mapa ng mga Anyong Lupa at Tubig sa Kinabibilangang Komunidad (Ang Mapa sa mga Hulma sa Tubig Sa Kaugalingong Komunidad) Layunin:  Nakaguguhit ng payak na mapang nagpapakita ng anyong lupa at anyong tubig na matatagpuan sa kinabibilangang komunidad.  Paksa:  

Natutukoy ang mga kulay sa mapa na sumisimbolo sa kalupaan at katubigan Pagguhit ng Payak na Mapa na Nagpapakita ng mga Anyong Lupa at Anyong Tubig sa Komunidad na Kinabibilangan Pagtukoy sa mga kulay sa mapa na sumisimbolo sa kalupaan at katubigan

Kagamitan:  Learner’s Module  isang simpleng mapa na may anyong lupa at tubig  malaking papel  pangkulay  pentel pen Pamamaraan: 1. Balik Aral: Ipakita ang larawang ito.

85 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Tanungin ang mga mag-aaral:  Unsa ang makita nato sa hulagway?  Asa ani nga mga hulma sa yuta ang makita sa atong komunidad? Ang hulma sa tubig?  Buot ba mo makakita ug lahi nga hulagway sa maong komunidad apan magpakita gihapon sa mga kayutaan ug katubigan? 2. Gawain: Sa tulong ng larawan na ipinakita, tanungin ang mga mag-aaral:  Asa dapit ang hulma sa tubig?  Asa dapit ang mga hulma sa yuta?  Asa dapit ang balay? Ang tunghaan? Ang kakahuyan? Ang umahan?  Unsay atong buhaton aron mailhan ang katubigan og mga kayutaan?  Unsa nga “color” ang atong gamiton para sa katubigan? Para sa mga yuta? Isa-isang ipaguhit sa pisara ang mga sagot. Gabayan ang magaaral sa pagguhit, pati na rin sa paglalagay ng kulay sa tubig at sa lupa. Talakayin ang ginawang mapa sa pisara. Magtanong:  Unsay inyong ikasulti sa ato nga nahimo?  Itandi ang hulagway sa atong gidibuho, naa ba ang mga hulma sa yuta og tubig sa atong gidibuho? Pareha ba ang gikahimutangan sa mga hulma sa yuta og sa tubig?  Pareho ba ang gidak-on og porma ang mga hulma sa yuta sa hulagway ug sa atong gihimo? Ang porma sa balay ug tunghaan?  Unsay tawag nato ana? (simbolo)  Unsay tawag nato sa atong gihimo nga hulagway?  Unsay gipakita aning mapa? 3. Paglalahat Magtanong:  Mahitungod sa unsa ang atong gihimo karon?  Unsa ang atong gibutang sa mapa?  Unsa ang color gagigamit sa kayutaan? Sa katubigan?

86 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13



Unsay gamiton sa pagdibuho sa kayutaan ug uban pa nga lugar o butang sa mapa. 4. Pagsasanay Ibigay ang mga katanungan: a. Unsa ang mga hulma sa yuta sa inyong komunidad? Mga hulma sa tubig? b. Asa kini sila nahimutang kung basehan ang gikahimutangan sa tulonghaan?  Itala sa tsart na tulad ng nasa ibaba ang sagot ng mga mag-aaral sa mga katanungan.  Magdagdag ng impormasyon kung kinakailangan at ipaliwanag ito para sa mas maliwanag at madaling pagtukoy ng lugar. Mga Hulma sa yuta sa akong komunidad Pananglitan: Bungtod

Mga hulma sa tubig sa akong komunidad Pananglitan: sapa

87 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Nahimutangan niini Sa walang bahin ubos sa Tunghaan

Nahimutangan niini Sa likod sa tunghaan

Bumuo ng limang pangkat. Bigyan ang bawat pangkat ng malaking papel na may nakaguhit na paaralan sa gitna. Sabihin:  Karon, atong himuan og hulagway o mapa ang atong komunidad apil ang mga kasayuran nga nahisulat sa tsart mahitungod sa mga hulma sa yuta ug tubig.  Butangi kini og color nga magtimaan sa yuta ug sa tubig.  Butangi usab og pangalan ang maong mga dapit.  Isaysay ang inyong hinimo nga mapa sa atubangan. Ipasalaysay sa bawat pangkat ang mapa na ginawa nila. Bigyang halaga ang ginawa ng mga mag-aaral. Itanong ang mga sumusunod:  Unsa ang inyong gihimo?  Mahinungdanon ba ang inyong gihimo? Ngano man?  Nahamutang ba sa sakto nga lugar ang mga hulma sa yuta ug hulma sa tubig sumala sa mga kasayuran nga natala sa tsart?  Asa dinhi ang mga hulma sa yuta? Sa tubig?  Unsay inyong timailhan? 5. Paglalapat Ipasagot ang katanungang ito:  Mahinungdanon ba ang mapa? Ngano man?  Angayan ba nga lahi –lahi nga “color” ang ibutang para sa kayutaan ug katubigan sa mapa? Ngano man? 6. Pagtataya: Gumuhit ng payak na mapa na nagpapakita ng mga anyong lupa at tubig sa komunidad na kinabibilangan kaugnay sa kinaroroonan ng kanilang bahay

88 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 15: Pagkukumpara ng Sariling Komunidad sa Komunidad ng mga Kaklase (Pagtandi sa Kaugalingong Komunidad sa Komunidad sa Isig ka Magtutu-on) Layunin:  Naikukumpara ang sariling komunidad sa komunidad ng mga kaklase. Paksa: 

Pagkukumpara ng Sariling Komunidad sa Komunidad ng mga kaklase

Kagamitan:  Learner’s Module  mapa na gawa ng mga mag-aaral Pagpapahalaga:  Pagmamahal sa sariling Komunidad Pamamaraan: 1. Balik Aral: Gamit ang mapang nagawa kahapon.Tumawag ng ilang mag-aaral upang ipakita at ilarawan ang ginawang mapa ng kanilang komunidad. Magtanong:  Unsa ang kasagaran makita sa inyong komunidad?  Pila ka klase sa hulma sa yuta ug tubig ang naa sa inyong komunidad?  Unsa kini sila?  Asa dapit sila nahimutang?  Unsa ang imong ikasulti sa kinatibuk-an nga kinaiya sa imong komunidad? Bukid ba kini? Bakilid? Bugnaw? Ipasulat sa papel ang sagot ng bawat isa sa mga tanong sa itaas. 2. Gawain: Hikayatin ang bawat isa na kumuha ng kapareha. Ibigay ang sumusunod na mga panuto:  Ipakita ang imong hinimo nga mapa sa imong kauban.  Itandi ang imong komunidad sa iyang komunidad. Isaysay ang mga kasayuran mahitungod niini base sa imong tubag sa pangutana sa balik lantaw. 89 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13



Tubaga: o Parehas ba ang imong komunidad sa komunidad sa imong isig ka magtutu-on? o Nganong nakaingon man ka? Sa unsang butang sila managlahi o magkaparehas? o Unsa ang imong ikasulti sa matag komunidad? 3. Paglalahat Pabalikin ang mga mag-aaral sa kanilang upuan at itanong ang mga sumusunod:  Kang kinsang komunidad ang adunay pinakadaghan og klase sa hulma sa yuta? Pinakadaghan og hulma sa tubig?  Unsa ang kasagaran nga hulma sa yuta ang makita nga kinadaghanan? Unsa pud sa hulma sa tubig?  Magkapareho ba ang mga komunidad? Sa unsang butang sila magkapareha? Sa unsang butang sila managlahi? 4. Pagtataya: Isulat ang graphic organizer na tulad ng nasa ibaba sa manila paper para sa dalawahang gawain. Papunan ang bawat kahon ng mga impormasyong kinakailangan. Ipaliwanag kung paano gawin ito. Ipasulat sa papel ng mga mag-aaral ang kanilang sagot.

90 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 16: Mga Uri ng Panahon na Naranasan ng Komunidad (Mga Klase sa Panahon nga Nasinati sa Komunidad) Layunin:  Nasasabi ang iba’t-ibang uri ng panahong nararanasan sa komunidad (tag-ulan at tag-araw). Paksa: 

Mga Uri ng Panahon na Nararanasan ng Komunidad

Kagamitan:  Mga damit at kagamitan para sa kasalungat na panahon ng kasalukuyan  larawan ng tag-araw at tag-ulan Pagpapahalaga: 

Pag-iingat sa sarili

Pamamaraan: Pangganyak: Bago magsimula ang aralin, magbihis ng damit (kasama na ang ibang kagamitan) na kasalungat ng kasalukuyang panahon (hal. Damit na walang manggas, abaniko at “sunglasses” kung tag-ulan at “jacket o “sweater” at kapote naman kung tag-araw.) Maglakad sa harapan ng klase na parang nag “fashion show.” Papagbigayin ang mga mag-aaral ng kanilang reaksiyon tungkol sa iyong suot at gamit. Itanong ang mga sumusunod:  Unsay inyong masulti sa akong gisuot ug gigamit karon? Ihulagway kini.  Aduna ba kamoy sanina ug gamit nga sama ani?  Angayan ba nga magsuot kita og sama ani nga sanina ug gamit karon? Ngano man? Gawain:  Magpakita ng dalawang malalaking larawan. Ang isa ay larawan ng tag-ulan, ang isa naman ay larawan ng tag-araw.  Magtanong: o Unsa ang nakita ninyo sa hulagway A? Sa hulagway B?

91 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

o

(itala sa pisara ang mga sagot ng mga mag-aaral sa tsart A na nakalagay sa pisara), halimbawa: Tsart A Hulagway A Hulagway B



o Magkapareho ba ang duha kahulagway? o Unsay ilang kalainan? o Nakasinati na ba kamo og pareha sa nasinati sa mga bata sa hulagway A ug hulagway B? o Kanus-a man ninyo nasinati ning pareha sa hulagway A ug hulagway B? o Unsa man ang buot ipasabot sa ting-init? Sa ting-ulan? o Unsa ang atong makita ug mabati sa atong komunidad kung ting-init? Kung ting-ulan? o Unsa may pwede nga mahimo kung ting-init? Kung tingulan? o Unsa may tawag aning ting-init ug ting-ulan? o Unsay buot ipasabot sa panahon? Itala sa pisara ang sagot sa ilang katanungang maglilinang sa kakayahan ng mga mag-aaral saTsart B. Tingnan ang halimbawa ng tsart B sa susunod na pahina.

Tsart B Hulagway A

Hulagway B

Kanus-a nasinati? Mga Kasinati-an Mabati Makita Pwede mahimo Kahulogan Kinatibuk-an nga tawag Kahulogan Paglalahat Unsa ang mga panahon nga nasinati sa inyong komunidad?

92 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13



Unsa ang atong makita ug mabati kung ting-init? Kung tingulan? Pagsasanay: Ipasulat ang ting-init kung para sa tag-araw ang kagamitan at ting-ulan para sa tag-ulan:

Paglalapat: Sanayin ang mga mag-aaral sa awiting ito: Unsa ang Panahon? (Awitin sa tonong “London Bridge”) Unsa ron ang panahon, panahon, panahon? Unsa ron ang panahon? Sultihi ko. Ang panahon ting-init, ting-init, ting-init Ang panahon ting-init, maglipay ta Unsa ron ang panahon, panahon, panahon? Unsa ron ang panahon? Sultihi ko. Ang panahon ting-ulan, ting-ulan, ting-ulan Ang panahon ting-ulan, mangandam ta Itanong ang sumusunod:

 Mahitungod sa unsa ang kanta?  Unsa ang mga panahon nga naapil sa kanta? Unsakita angkung Panahon?  Matud sa kanta, mag-unsa ting-init? Kung ting-ulan? tonong “London Bridge”)  Nganong maglipay(Awitin man tasakung ting-init?  Nganong mangandam man ta kung ting-ulan? Unsa ron ang panahon, panahon, panahon? Pagtataya: Unsa ron ang panahon? Sultihi ko. Isulat ang uri ng panahon sa sumusunod na sitwasyon Ang panahon ting-init, ting-init, ting-init Ang panahon ting-init, maglipay ta

Unsa ron ang panahon, panahon, panahon? Unsa ron ang panahon? Sultihi ko. Ang panahon ting-ulan, ting-ulan, ting-ulan Ang panahon ting-ulan, mangandam ta

93 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

94 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Mga Larawan para sa Gawain

Aralin 17: Pagbuo ng Ulat Panahon (Pagbuhat og Taho sa Panahon) Layunin:  Nakabubuo ng simpleng ulat ukol sa kalagayan ng panahon (hal. Balita o patalastas sa radio o tv). Paksa: 

Pagbuo ng Ulat Panahon

Kagamitan:  Learner’s Module Pagpapahalaga:  Pagiging mapagmasid at pagsasabi ng tama. Pamamaraan: 1. Balik-Aral: Ipaawit sa mga mag-aaral ang awitin sa nakaraang leksiyon “Unsa ang Panahon?” Magtanong:  Unsa ang mga panahon nga nasinati sa atong komunidad?  Unsa ang hulagway sa atong komunidad kung ting-init? Kung ting-ulan? 2. Pangganyak: Magtanong:  Unsa man ang panahon karong adlawa?  Giunsa ninyo pagkahibalo? 95 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

  

Unsay inyong gibasehan sa pag-ingon sa panahon? Unsaon nato ni pagtaho? Itala ang mga sagot at balikan ito pagkatapos ng talakayan at ikumpara ito pagkatapos ng talakayan

3. Gawain: Pangkatin ang mga mag-aaral sa limang grupo. Ihanda sila para sa Gawain na gaganapin sa labas ng silid-aralan. Bigyan ang bawat pangkat ng kopya ng “Buluhaton”. Pagsasagawa ng bawat pangkat. Subaybayan ang mga mag-aaral habang nagsasagawa ng gawain. Pangkatang pag-uulat.  Unsa ang mga butang nga inyong gipanid-an?  Nganong kana man ang gipapanid-an sa inyo?  Unsa ang resulta sa inyong pagpaniid?  Base sa resulta sa inyong pagpaniid, unsa man ang panahon karon?  Unsa ang mga kasayuran nga gikinahanglan aron masulti nato ang panahon?  Angay ba nga mahibaw-an sa mga tawo ang panahon? Ngano man?  Unsay angay natong buhaton aron mahibaw-an sa mga tawo? Pagtatalakay/Pagpapaliwanag tungkol sa ulat/sagot ng bawat pangkat at kung paano gumawa ng simpleng ulat panahon. Ipabasa ang ulat panahon na ginawa ng mga mag-aaral. 4. Paglalahat Magtanong:  Unsay atong gihimo aron mahibaw-an ang panahon sa mga tawo?  Unsaon paghimo og taho sa panahon?  Unsa ang mga kasayuran nga angay iapil sa paghimo og taho sa panahon? 5. Pagsasanay Pagawain ng ulat panahon ang obserbasyon na ginawa kaninang umaga 6. Paglalapat Padugtungan ang parirala upang makabuong kaisipan at maihayag ang kahalagahan ng ulat panahon.

96 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

7. Pagtataya Patingnan ang larawan at papunan ang porma para sa ulat panahon. Tingnan ang halimbawa sa susunod na pahina

BULUHATON Taho sa Panahon Petsa ug oras: ____________________________ Lugar: ____________________________ Panahon:

Petsa ug oras: ____________________________ Lugar: ____________________________ Panahon:

97 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 18: Mga Natural na Kalamidad o Sakunang Naganap sa Komunidad at Ang Epekto Nito sa Kalagayan ng mga Anyong Lupa, Tubig at Tao (Mga Kinaiyanhong Katalagman o Disgrasya nga Nahitabo sa Komunidad ug Ang mga Epekto Niini sa Kahimtang sa mga Hulma sa Yuta, Tubig ug Katawhan ) Layunin:  Natutukoy ang mga natural na kalamidad o sakunang nagaganap sa komunidad.  Nakakukuha ng impormasyon tungkol sa epekto ng kalamidad sa kalagayan ng mga anyong lupa at tubig at sa tao. Paksa: 

Mga Natural na Kalamidad o Sakunang Naganap sa Komunidad at Ang Epekto Nito sa Kalagayan ng mga Anyong Lupa, Tubig at Tao

Kagamitan:  mga larawan ng panahon  larawan ng papaya, abokado, bayabas, lansones Pagpapahalaga:  Pagiging maagap Pamamaraan: 1. Balik Tanaw: Magpakita ng mga larawan at tanungin ang mga mag-aaral kung ano ang panahon na ipinapakita dito. Tingnan ang larawan sa huling pahina ng araling ito. o Ganahan ba mo nga makasinati ani nga mga panahon? Ngano man? 2. Pangganyak: Sabihin:  Mag-indigay kita sa pagporma og usa ka sekreto nga pangalan.  Iporma ang ngalan pinaagi sa paggamit sa pinakauna nga letra sa ngalan sa prutas. Isuwat kini sa kahon ibabaw sa prutas. Ang ulahi nga letra sa ngalan gihatag na busa isuwat na kini sa ibabaw nga kahon. Magtanong:  Unsa ang sekreto nga pangalan? 98 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13



Kinsa ni siya? Unsay iyang nahimo? (usa ka kusog nga bagyo nga maoy hinugdan sa pagkaguba sa mga lugar, balay ug mga pananom sa daghang bahin sa rehiyon XI. Daghan sab ang nangamatay)

3. Gawain: Pangkatin ang mga mag-aaral sa anim na grupo. Bigyan ang bawat pangkat ng larawan ng kalamidad (baha, bagyo, lindol, tagtuyot, pumuputok na bulkan, landslide. Sabihin:  Tan-awa ang hulagway ug ilha kung unsa ang sitwasyon nga naa niini.  Tubaga ang mga pangutana mahitungod niini. (Tingnan sa Learner’s Module, Pagkahuman sa oras, ipakita kini sa atubangan ug itaho ang inyong istorya mahitungod sa hulagway. Pagsasagawa ng bawat pangkat. Subaybayan ang mga mag-aaral habang nagsasagawa ng gawain. Pangkatang pag-uulat.  Unsa ang naa sa hulagway? Ihulagway kini  Sa inyong huna-huna, nganong nahitabo kini?  Nakasinati na ba og ingon ani ang inyong komunidad?  Unsay mahitabo sa mga tao, hulma sa yuta ug sa tubig kung moabot kini? Ihulagway kini  Unsay tawag ani nga panghitabo? Pagpapaliwanag at pagdagdag ng kaalaman tungkol sa mga natural nakalamidad o sakuna( hal. Dahilan at epekto sa kalagayan ng mga tao, anyonglupa at anyong tubig). 4. Paglalahat Magtanong  Unsa ang tawag aning tanan nga mga panghitabo?  Asa ani nga katalagman ang nasinati na ninyo o sa inyong komunidad? Nganong kana man ang gipapanid-an sa inyo?  Unsay epekto ani sa kahimtang sa katawhan, hulma sa yuta ug hulma sa tubig? 5. Pagsasanay Gawain 1 – Pagsasadula  Pangkatin ang mga mag-aaaral ayon sa bilang ng kalamidad/sakuna na naranasan ng komunidad. 99 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

  

Ipasadula ang kalamidad na naranasan sa komunidad. Pahulaan kung ano ang ipinapakitang kalamidad sa mga pangkat na hindi kasali sa pagsasadula. Pahalagahan ang ginawa ng bawat pangkat.

Gawain 2 – Ipabasa ang mga salita o parirala at ipatukoy kung sa tao, anyong lupa o anyong tubig ang epekto na inilalarawan sa bawat numero. Ipaguhit ang  kung para sa tao, para sa anyong lupa at para kung sa anyong tubig. 1. Nagkakasakit at nagugutom 2. Malalaking bitak sa daan 3. Natuyo ang ilog 4. Nawalan ng bahay 5. Nagiging madumi dulot ng mga basurang dala sa pagragasa ng tubig Gawain 3 – Epekto ng mgaSakuna Pangkatin ang mga mag-aaral sa pitong grupo at ipasadula ang mga epekto ng kalamidad sa kalagayan ng tao, anyong lupa at anyong tubig. Ipalista sa mga manonood ang nakita nilang epekto mula sa pagsasadula. Pag-uulat ng bawat pangkat. 6. Paglalapat Basahin ang sitwasyon at sagutin ang mga katanungan 1. Imong gibati nga mura ka og giduyan permiro hangtud nga nagkakusog ang uyog sa inyong balay. Namatikdan nimo nga naglinog diay. Unsa ang angay nimong buhaton? 2. Ning abot ang taas nga init sa inyong lugar, nanga –uga ang sapa unya layo na mo kayo og ginakuhaan ogtubig. Unsay imong buhaton aron dili makalas ang tubig nga ginakabo sa imong mga igsuon? 3. Kusog kayo ang ulan. Ningsulod na ang tubig sa inyong balay. Unsay imong buhaton? 7. Pagtataya Gawain 1 Ipaugnay ang kaisipan sa Hanay A sa pangalan nito sa Hanay B. 100 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Hanay A 1. Bagyo

a.

2. Hulaw

b.

3. Baha

c.

4. Pagbuto sa bulkan 5. Dahili

d.

6. Linog

f. Pagbuga og init nga mga bato, lapok ug abo gikan sa bulkan

e.

Hanay B Pagtaas ugpag-awas sa tubig ngadto sa yuta nga maoy hinungdan sa pagkadaut sa tanan nga maagi-an niini Ang pag-uyog o pagkurog sa yuta nga tungod sa paglihok sa dagkung tipak sa yuta sa ilalum nga bahin sa kalibutan Usa ka kusog nga paghaguros sa hangin nga adunay dala nga kusog nga ulan Paspas nga pagdahili sa yuta gikan sa taas nga bahin Taas nga panahon sa ting-init, walay ulan

Gawain 2 Papiliin ang mga mag-aaral ng isang sakuna na naganap na sa komunidad at pagbigayin ng tig-iisang epekto nito sa kalagayan ng tao, anyong lupa at anyong tubig. Isulat ang mga impormasyong ito sa loob ng kahon. __________________________ Pangalan ng sakuna Epekto sa kalagayan ng Tao

Anyong tubig

101 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Anyong lupa

MGA LARAWAN NA GAGAMITIN PARA SA BALIK TANAW

102 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

MGA LARAWAN PARA SA PANGGANYAK

Papaya

103 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Abokado

104 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Bayabas

105 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Lansones

106 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

MGA LARAWAN PARA SA GAWAIN

107 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

108 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

109 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

110 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

111 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

112 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 19: Ang “Disaster Drill” ng Paaralan (Ang “Disaster Drill” sa Tunghaan ) Layunin:  Nakalalahok sa mga disaster drill ng paaralan. Paksa: 

Paglahok sa “Disaster Drill” ng Paaralan

Kagamitan: Pamamaraan ng Pagtuturo: 1. Balik Tan-aw: Magtanong  Unsa ang mga kinaiyanhong katalagman nga nasinati sa inyong komunidad?  Unsay inyong gihimo pag-abot ana nga panghitabo?  Unsay inyong gibati? Nganong gibati man na ninyo?  Unsay mga epekto sa maong katalagman/disgrsya sa mga hulma sa yuta ug tubig ug sa mga katawhan? 2. Pangganyak Sabihin:  Magdula ta.Tagaan ko kamo og mga letra.  Mag-unahay kamo sa pagporma sa pulong pagkadungog ninyo sa silbato Ihatag ang “clue” alang sa duha ka pulong  Ilgon – ang pag-uyog sa yuta  Usgon – dako nga kalayo Magtanong:  Unsa ang pulong nga naporma?  Unsay inyong bati-on o gibati sa pag-abot ani nga mga katalagman? Ngano man?  Nag-unsa / mag-unsa man mo?  Unsa may angayan nga buhaton nato aron dili na ta mahadlok? 3. Gawain Ipalagay sa gilid ang mga upuan ng mga mag-aaral at paupuin sila sa sahig (padalhin ang mga mag-aaral ng sako upang maupuan nila} Sabihin: 113 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13



Aduna koy ipakita sa inyuha aron maandam ug makahibalo kamo sa angay nga buhaton sa panahon sa linog.  Panid-i ug hinumdumi ang akong pagabuhaton kay inyong itaho sa klase ang mga paagi nga akong gihimo.  Ang kada grupo motaho og usa sa mga buluhaton nga akong ipakita. Pangkatin ang mga mag-aaral sa limang grupo at ibigay kung ano ang kanilang iuulat. Kasama ang kapareha, isadula kung paano gawin ang  Unang bahagi –pagtunog ng sirena  Ikalawang bahagi - “duck, cover and hold.”,  Ikatlong bahagi - kailan at paano aalis sa silid-aralan  Pang-apat na bahagi – dapat gawin sa lugar na pinagtipunan ng lahat ng mag-aaral.  Panlimang bahagi – “Head Count” Pag-uulat ng bawat pangkat at pagpapaliwanag ng guro Isulat sa pisara ang sumusunod na katanungan: 

Unsa ang gihimo sa unang bahin? Sa ikaduha? Sa ikatulo? Sa ika-upat? Sa ulahi nga bahin?  Unsa ang tawag ani nga buluhaton? 4. Paglalahat Magtanong:  Unsa ang atong gibuhat karon?  Nganong naghimo man ta ani?  Unsa ang mga angay nga buhaton sa “Disaster Drill?” 5. Pagsasanay Pangkatang pagsagawa ng “Disaster Drill.” 6. Paglalapat Magtanong:  Unsay angay nga buhaton aron malikay sa kadautan kung adunay sunog o linog? Pagtataya Pagsali sa Earthquake Drill at Fire Drill

114 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 20: Ang Kalagayan ng mga Anyong Lupa at Tubig Noon at Ngayon (Ang Kahimtang sa mga Hulma sa Yuta ug Tubig Kaniadto ug Karon) Layunin:  Nakasusuri ng pagkakaiba ng kalagayan ng mga anyong lupa at tubig ngayon at noon. Paksa: 

Ang Kalagayan ng mga Anyong Lupa at Tubig Noon at Ngayon

Kagamitan: Pagpapahalaga: Pamamaraan ng Pagtuturo: 1. Pangganyak: Magtanong  Kinsa ang gusto maminaw og istorya? 2. Gawain: Paupuin ang mga mag-aaral nang pabilog bilang paghahanda sa pakikinig ng kuwento Pagbabasa ng maiksing kuwento “Ang Bakasyon ni Lola Tina.” Tingnan sa huling bahagi ng araling ito ang kuwento. Pagtatanong tungkol sa kuwentong binasa.    

Mahitungod sa unsa ang gibasa nga istorya? Kinsa ang mga tao sa istorya? Pila ka tuig wala nakabisita si Lola Tina ila Kristel? Sa sulod anang mga tuiga, aduna bay kabag-uhan sa komunidad nila Kristel nga napanid-an niya?  Unsa ang iyang napanid-an? Pagtatalakay sa aralin sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga larawan ng bundok at subdibisyon, ilog na malinis at ilog na puno ng basura. Tingnan ang larawan sa huling bahagi ng araling ito. Magtanong/Sabihin: 



Asa ani nga mga hulagway ang kahimtang sa bukid ug suba/sapa kaniadto ug karon sumala sa napanid-an ni Lola Tina? Itandi ang matag lugar, aduna bay kalahian? Unsa man kini?

115 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Itala ang mga sagot ng mag-aaral sa huling tanong sa graphic organizer na nakahanda sa pisara. Halimbawa: Kalahian sa kahimtang sa hulma sa yuta kaniadto ug karon

Kalahian sa kahimtang sa hulma sa tubig kaniadto ug karon

Kalahian sa hulma Kaniadtosa kahimtangKaron sa yuta kaniadto ug karon

Kalahian sa hulma Kaniadtosa kahimtangKaron sa tubig kaniadto ug karon

Karon Karon Kaniadto Kaniadto Ipabasa ang mga impormasyong nakatala sa graphic organizer 3. Paglalahat Magtanong  Unsa ang atong gibuhat karon?  Unsay atong buhaton aron mahibal-an nato ang kalahian sa kahimtang sa matag lugar? 4. Pagsasanay Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat na pangkat.

Tingnan ang Sulayi Kini, Buluhaton 1, pahina ____ Ipasulat sa graphic organizer ang kaibahan ng nasa larawan. 5. Pagtataya Ipaawit o ipabasa ang bahagi ng awiting “Masdan Mo ang Kapaligiran na inawit ng ASIN.” Hindi na masama ang pag-unlad At malayu-layo na rin ang ating narating Ngunit masdan mo ang tubig sa dagat Dati'y kulay asul ngayo'y naging itim Magtanong  UnsaHindi ang hulagway sa ang tubigpag-unlad nga gihisgutan sa kanta? na masama malayu-layo nakahimtang rin ang ating  UnsaAt ang kalahian sa niini sa kaniadto ug karon? Ngunit masdan mo ang  Unsanarating ang kahulogan sa mga color nga asul ug itom sa tubig sa dagat Dati'y kulay asul dagat? ngayo'y naging itim  Sa imong hunahuna, unsa ang hinungdan nga nausab ang 

color sa dagat? Gusto ba nimo mulangoy sa itom nga dagat? Ngano man?

116 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13



Unsa ang imong puwede nga mahimo aron malikayan ang pagsamot sa sitwasyon sa dagat?

Takdang Gawain: Tanungin ang mga magulang/kapitbahay/sinumang kakilala na naninirahan ng matagal sa komunidad tungkol sa kaibahan ng kalagayan ng anyong lupa at tubig noon at ngayon. Isulat ang mga ito sa graphic organizer na tulad ng nasa ibaba.

Kaibahan Sa Kalagayan Ng Anyong Lupa Noon

Ngayon

Kaibahan Sa Kalagayan Ng Anyong Tubig Noon

Ngayon

Hindi nagbago sa kapaligiran: 1. 2.

SI LOLA TINA “Nay, nay, nanawag si Lola Tina. Ingon siya mobakasyon daw siya diri sa atua. Moabot siya karong Sabado,” matud ni Kristel nga malipayong nagbalita sa iyahang nanay. “Maayo na tungod kay dugay na mi nga wala nagkita sa imong Lola. Gimingaw na ko niya. Upat na ka tuig nga wala mi magkita,” matud ni Melba, ang nanay ni Kristel. Pag-abot sa adlaw’ng Sabado, sayo nga nangandam ang maginahan aron sugaton si Lola Tina sa paradahan og bus. 117 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

“Naa na si Lola Kristel, dali, adtuon nato siya,”matud ni Nanay Melba. “Mano ko La,” matud ni Kristel. “Kaluy-an ka sa Ginoo, apo. Kadako na nimo oi, murag kanus-a ra man to nga ginakarga pa ta ka,” malipayong sulti ni Lola. Samtang nagabiyahe mi pauli sa balay, naay namatikdan si Lola. “Nasemento na man diay ning kalsada, lapad pa jud. Kaniadto, sigpit kaayo ning dalana, lapukon unya dagku pa gyud og liba-ung.” O nay, gipa-ayo na sa gobyerno.” Pasabot ni nanay Melba. Sa unahan, nakita ni Lola ang halapad nga laray sa mga balay ug pipila ka tag-as nga mga dakbalay. “Daghan na man diay namuyo diri. Maayo kay aron dili na ta mahadlok anang dapita. Nakahinumdum ko tong- una, kanang gitukuran og mga balay kay kalasangan pa na, dagko kaayo ang mga kahoy ug daghan maanindot nga orkidyas. Hadlok lang hinuon adtu-an kay basig naay daghan mga halas. “Huh, pagka init gayud,”reklamo ni Lola. “Sukad pagtukod anang mga balay diha sa unahan nay, init na kayo diri. Unsaon man nawala na ang bukid, gipangputol ang mga kahoy,” pulong ni Nanay Melba. “Maayo pa mangaligo na lang ta sa sapa,”matud ni Lola. “Dili mahimo Lola,” matud nako. “Ha, Nganu man?”, pangutana ni Lola. “Dinha nagalabay sa ilang mga basura ang mga tao diri. Halos mapuno na ng sapa og basura,” pasabot nako kang Lola. “Kung mao na, maayo pay didto na lang ta sa imong lawak, dali na, mag kulukabildo ta”, matud ni Lola.

118 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Larawang gagamitin para sa talakayan

119 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Dagdag na larawan para sa Gawain

Noon

Ngayon 120 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 21: Ang Pagpapatuloy at Pagbabago ng Kapaligiran (Ang Pagpadayon ug Kabag-uhan sa Palibot) Layunin: 21: Ang Pagpapatuloy at nagpapakita Pagbabago  Aralin Nakapupuno ng graphic organizer na ng ng pagpapatuloy at pagbabago ng kapaligiran. Kapaligiran (Pagtulun-an 21: Ang Pagpadayon ug Kabag-uhan sa Palibot) Paksa:  Pagpapatuloy at Pagbabago ng Kapaligiran Kagamitan:  modelling clay/bond paper, manila paper, pentel pen Pagpapahalaga:  Pakikipagtulungan tungo sa kaunlaran Pamamaraan: 1. Balik Tanaw: Magtanong:  Mahitungod sa unsa ang istorya nga gipaminaw ninyo gahapon?  Unsa ang namatikdan ni Lola Tina nga kalahian sa komunidad nila Kristel?  Nganong aduna may kalahian ang kahimtang sa hulma sa yuta ug sa tubig sa ilang komunidad? 2. Pangganyak: Magtanong:  Aduna bay kalahian sa kahimtang sa mga hulma sa yuta ug sa tubig kaniadto ug karon sa inyong komunidad? Unsa man?  Itala ang mga sagot ng mga mag-aaral at ipabasa ito sa kanila. 3. Gawain: Pangkatin ang mga mag-aaral sa limang grupo. Atasan ang bawat pangkat na sagutin ang mga sumusunod na katanungan:  Base sa natala sa pisara nga mga kalahian sa kahimtang sa hulma sa tubig ug yuta kaniadto ug karon, masulti ba nimo nga adunay kabag-uhan nga nahitabo sa inyong komunidad?  Unsa kini? Magsuwat og tulo. 121 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

 

Pinasikad sa inyong pagdukiduki, aduna bay butang sa komunidad nga walay kabag-uhan? Unsa kini sila? Magsuwat og duha.

Pag-uulat ng bawat pangkat Talakayan/Pagpapaliwanag tungkol sa mga pagbabago at pagpapatuloy sa kapaligiran? Magtanong: 

Unsa inyong masulti sa mga kabag-uhan sa komunidad? Sa mga gipadayon/walay kabag-uhan nga butang?

4. Paglalahat Magtanong:  Unsa man ang mga kabag-uhan sa palibot sa komunidad?  Unsa ang mga butang nga walay kabag-uhan? 5. Pagsasanay Pangkatin ang mag-aaral sa apat na grupo Atasan ang 



Pangkat 1 hanggang 5 – Ipakita ang isang pagbabago sa paligid sa pamamagitan ng pagguhit o paggawa ng replika gamit ang “modelling clay” Pangkat 6 hanggang 10 – Ipakita ang isang pagpapatuloy sa kapaligiran sa pamamagitan ng pagguhit o paggawa ng replika gamit ang “modelling clay”

6. Paglalapat Ipasagot ito.  Unsa pa ang gusto nimo nga mabag-o sa imong komunidad? Ngano man? 7. Pagtataya Papunan ng mga pagbabago at pagpapatuloy sa kapaligiran ng komunidad ang graphic organizer na nasa ibaba. Ang Kapaligiran ng Aking Komunidad

Mga Pagbabago ng AkingPagpapatuloy Ang Kapaligiran Komunidad

Pagpapatuloy

Mga Pagbabago 122 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

MODULE 2 : ANG PINAGMULAN AT PAMUMUHAY NG KOMUNIDAD

Aralin 1:

Ang Pinagmulan ng Pangalan ng Komunidad

(Ang Sugilanon sa Gigikanan sa Ngalan sa Komunidad) Layunin:  Nakapagsasaliksik at nakapagsasalaysay ng pinagmulan ng pangalan ng komunidad  Nakasusulat ng talata ng may 1-3 pangungusap ukol sa pinagmulan ng pangalan ng komunidad Paksa: 

Ang Pinagmulan ng Pangalan ng Komunidad

Kagamitan:  buod ng kasayasayan ng pinagmulan ng pangalan ng inyong komunidad  buod ng kasaysayan ng pinagmulan ng pangalan ng ibang komunidad  tsart sa pagproseso  Tsart ng Pagkatuto Pagpapahalaga: 

Kabatiran sa pinagmulan ng pangalan ng komunidad

Pamamaraan: 1. Pangganyak Iparinig ang pag-uusap ng magkaibigang Karim at Ana. Ibigay ang mga tanong tungkol sa pag-uusap na ito.     

Kinsa ang managhigala? Unsa ang ilang gihisgutan? Kinsa ang higala ni Ana? Asa gikan ang iyang pangalan? Kinsa kaninyo ang nakahibalo kon asa gikan ang iyong pangalan?

Sabihin: Ang atong pangalan magpaila kanato. Kini usab magpakita sa atong pagkalahi sa uban. Gawas kanatong mga tawo aduna usab ubang butang nga gihatagan og pangalan sumala sa hiyas ug kasaysayan niini. Kini mao ang inyong diskubrehon karon. Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima. Hayaan silang pumili ng pinuno ng kanilang pangkat. 123 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Papunan ang dalawang kolum sa Tsart ng Pagkatuto sa mga bata. Ang ikatlong kolum ay sasagutan lamang pagkatapos ng gawain. Tingnan sa Buhata Kini, Tsart ng Pagkatuto, pahina ________. TSART NG PAGKATUTO Akong Nahibaluan Akong Gustong Mahitungod sa Mahibaluan Akong Komunidad Mahitungod sa Akong Komunidad

Akong Nakat-unan Mahitungod sa Akong Komunidad.

2. Gawain Pag- usapan ang sagot sa dalawang kolum ng bawat pangkat. Markahan ang mga impormasyong makatutulong sa paglinang ng aralin. Pagkatapos ng talakayan sa mga sagot sa tsart ng pagkatuto, ibigay ang mga buod ng pinagmulan ng pangalan ng mga komunidad. Ipabasa ito sa kanila at paghandain sila sa pagsasalaysay nito. Isulat sa pisara ang sumusunod na mga katanungan upang maging gabay ng bawat pangkat sa pag-ulat.    

Mahitungod sa unsa ang inyong gibasa? Kinsa ang mga tawo sa istorya? Unsay mga mahinungdanong panghitabo sa istorya nga nagtabang aron mamugna ang pangalan sa inyong komunidad? Unsa nga panghitabo/sitwasyon sa istorya ang pinakagusto nimo? Ngano man?

Pag-uulat ng bawat pangkat Talakayan tungkol sa sagot ng bawat pangkat at pagbibigay linaw base sa kuwento. Patingnang muli ang tsart sa pagkatuto sa bawat pangkat. Hayaan silang suriin ito at tukuyin kung nagkatugma ang kanilang nalaman sa impormasyong tinalakay sa aralin. Kung hindi magkatugma, hayaan silang baguhin ang mga impormasyong kailangan palitan.

124 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Tanungin ang mga mag-aaral kung nasagot ba ang kanilang gustong matutunan. Pasulatan ang pangatlong kolum sa tsart ng pagkatuto. 3. Paglalahat Magtanong:  Unsa ang tinubdan sa ngalan sa inyong komunidad? 4. Pagsasanay Pagawin ang bawat pangkat ng dalawa hanggang tatlong pangungusap tungkol sa pinagmulan ng pangalan ng komunidad. 5. Pagtataya: Pagawain ang mga mag-aaral ng isang talata na binubuo ng dalawa hanggang tatlong pangungusap tungkol sa pinagmulan ng pangalan ng komunidad.

Aralin 2: Mga Makasaysayang Sagisag, Istruktura, Bantayog at Bagay na Matatagpuan sa Komunidad (Ang mga Makasaysayon nga Sagisag, Istruktura, Bantayog ug Butang nga Makita sa Komunidad) Layunin:  

Naitatala ang mga makasaysayang sagisag, istruktura, bantayog at bagay na matatagpuan sa komunidad Nasasabi kung bakit kinikilala ang mga bagay na ito

Paksa: 

Ang Mga Makasaysayang Sagisag, istruktura, Bantayog, at Bagay na Matatagpuan sa Komunidad.

Pagpapahalaga: 

Pagmamalaki sa mga makasaysayang sagisag, istruktura, bantayog at bagay na matatagpuan sa komunidad.

Kagamitan:  talaan ng mga maksaysayang bagay  sagisag, bantayog at istruktura sa komunidad  mga gawain Pamamaraan: 1. Balik Tanaw

125 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Ipabasang muli sa mga mag-aaral ang buod ng kuwento ng pinagmulan ng pangalan ng komunidad. Ipatukoy ang tatlo hanggang limang mahahalagang pangyayari sa pinagmulan ng pangalan ng komunidad at isulat ito sa kanilang papel upang makabuo ng kuwento. Magtutulungan ang mga bata sa bubuo ng kuwento sa pamamagitan ng pagbabahagi ng mga pangyayari nito. 2. Pangganyak Magpakita ng mga larawan ng mga makasaysayang pook at hayaang kilalanin ito ng mga bata sa pamamagitan ng pagtatambal ng pangalan at larawan ng makasaysayang pook. (Shared Reading) Sabay na babasahin ng guro at mga bata ang maikling kuwento. Malipayong gisuroy sa magtiayon nga Rogelio ug Maria ang ilang mga anak nga sila Cristy ug Danny. Kini isip premyo sa ilang dagko nga grado sa ilang tunghaan. Gidala nila ang mga bata sa “Nayong Pilipino”. Nahingangha kaayo ang mga bata sa ilang nakita. “Pagkadaghan sa talanawon diri Tay oi!”, ingon ni Cristy.” Hala, tan-awa gud ate Cristy. Mao man kana ang naa sa among libro nga Krus ni Magellan”, sagbat sa manghud nga si Danny. “Naa man pud gani ang balay ni Aguinaldo. Tanawa didto dapit diba naa pud ang balay ni Rizal ug ang hagdan-hagdang palayan.” “Mao gyud kini ang resulta kung magtarong mo sa inyong pagtungha,” matud ni Nanay Maria. “Daghan kaayong salamat Tay ug Nay,” dungan nga tubag ni Cristy ug Danny. Tanungin ang mga mag-aaral: o Bahin sa unsa ang sugilanon? Malipayong gisuroy sa magtiayon nga Rogelio ug Maria ang ilang o Kinsa man ang mga tawo sa sugilanon? mga anak nga silaoCristy Danny. Kini isip premyo sa ilang dagko nga Unsaugang ilang gibuhat? grado sa ilang tunghaan. nila ang mga bata sa “Nayong Pilipino”. o Asa Gidala sila ning-adto? Nganong nanuroy man sila? “Pagkadaghan sa talanNahingangha kaayoo ang mga bata sa ilang nakita. o Unsa ang ilang mga nakita didto? awon diri Tay oi!”, ingon ni Cristy.” Hala, tan-awa gud ate Cristy. Mao o Unsa kaha ang tawag anang ilahang mga nakita? man kana ang naa sa among libro nga Krus ni Magellan”, sagbat sa 3. Gawain manghudTanungin nga si Danny. “Naa man pudkung ganimeron ang balay ni Aguinaldo. Tanang mga mag-aaral din bang mga awa didto dapit diba naa sagisag, pud angistruktura, balay ni Rizal ug ang hagdan-hagdang makasaysayang bantayog at mga bagay sa kanilang komunidad. palayan.” “Mao gyud kini ang resulta kung magtarong mo sa inyong pagtungha,” matud ni Nanay Maria. “Daghan kaayong salamat Tay ug Nay,” dungan nga tubag ni Cristy ug Danny. 126 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Pangkatin ang mga mag-aaral sa tatlong grupo at ipagawa ang Buhata Kini, pahina _____. Maaring bumuo ng maraming pangkat kung marami ang mag-aaral. Pagkatapos ng itinakdang oras, ipaulat sa bawat pangkat ang kanilang ginawa. Mga katanungan:  

Unsa ang gibuhat sa unang pundok? Sa ikaduha? Sa ikatulo? Unsa ang inyong mga nalista diha sa inyong mga buluhaton?

Itala sa pisara ang mga sagot ng mga mag-aaral sa pisara at ipabasa ito sa kanila. Itanong ang mga sumusunod:   

Unsa ang inyong gibati samtang nagbuhat sa mga buluhaton? Unsa imong gitampo aron magmalampuson ang buluhaton? Nganong nagmalampuson man ang inyong buluhaton?

Sabihin: 

Kining inyong mga buluhaton nagpakita nga kamo mga bata nga naay pagpakabana sa inyong komunidad. Kamo nakaila ug naghatag og bili sa mga bantayog, istruktura ug sagisag sa inyong komunidad. 4. Paglalahat Unsa ang mga sagisag, bantayog, istruktura ug butang nga naa sa inyong komunidad? 5. Paglalapat Ipagawa sa mga mag-aaral ang Sulayi Kini, pahina ______sa Learner’s Module. Ipaliwanag kung paano ito gagawin. 6. Pagtataya: Ipagawa ang gawain sa Paghanas, pahina _____ ng Learner’s Module.

127 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Aralin 3: Kahalagahan ng mga Makasaysayang Sagisag, Istruktura, Bantayog at Bagay na Matatagpuan sa Komunidad (Kamahinungdanon sa mga Makasaysayong Sagisag, Istruktura, bantayog ug Butang nga Makita sa Komunidad) Layunin:  Nabibigyang halaga ang mga makasaysayang sagisag, istruktura, bantayog at bagay na matatagpuan sa komunidad Paksa: 

Kahalagahan ng mga Makasaysayang Sagisag, Istruktura, Bantayog at Bagay na Matatagpuan sa Komunidad

Kagamitan:  tsart na gagamitin sa pagproseso ng gawai  n mga Gawain  mga larawan Pamamaraan: 1. Balik Tanaw Magpakita ng mga larawan ng makasaysayang sagisag, simbolo, istruktura at bagay. Ipaturo at pabigyang-ngalan sa mga bata kung alin sa mga ito ang makikita sa kanilang komunidad. 2. Pangganyak Magpakita ng dalawang larawan ng wasto at di-wastong pag-awit ng pambansang-awit. Hingin ang opinyon ng mga mag-aaral tungkol dito. Ibigay ang sariling pagpapaliwanag tungkol sa larawan. 3. Gawain Unang Gawain : Role Playing Ibigay ang sumusunod na kalagayan sa mga mag-aaral at hayaan silang isakilos ito. o Nakita nimo nga gidula-dulaan sa mga gagmay nga mga bata ang hulagway ni Dr. Jose Rizal. Ilaha kini nga gisulat-sulatan ug gibutangan og yaga-yaga nga pangalan. Unsay imong isulti ngadto kanila? o Layo-layo pa ka sa imong tulunghaan. Nadungog nimo nga nibagting na para sa “Flag Ceremony”. Ningdagan ka, apan sa pagpadulong nimo sa imong linya, imong

128 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

nadungog nga nag-awit na sila sa nasudnong awit. Unsa imong buhaton? o Napansin nimo nga naay mga bata nga didto mangihi sa kilid sa inyong barangay hall. Masuko sila kung imo silang buyagon. Unsa ang imong himuon? Iproseso ang ginawa ng mga mag-aaral. Ibigay ang mga tanong sa ibaba at isulat ang sagot nila sa tsart na nakahanda sa pisara o a. Unsa ang gipakita sa matag pundok? o b. Unsa ang dili maayong gibuhat nga gipakita sa sitwasyon o sugilanon? o c. Unsa ang maayong buhaton niini nga sitwasyon? Buluhaton

Dili Maayong Gibuhat

Maayong Buhaton

Ibigay ang mga kaparehong tanong sa pagproseso ng ikalawa at ikatlong kalagayan. Ikalawang Gawain: Gabayan ang mga bata sa pagbuo sa tula na nagpapakita ng pagpapahalaga sa mga makasaysayang sagisag. Tingnan sa Buhata Kini, Ikaduhang Buluhaton, pahina ______ Pagkatapos nilang buuin ang tula, tanungin sila: o Unsa ang gibuhat sa klase? o Unsa ang mga tubag nga atong gisulat? o Asa dapit sa komunidad atong makita kini nga mga butang? o Unsaon nato pagpakita ang atong pag-amping niini? Sabihin: Ang mga sagisag, istruktura, simbolo ug mga butang nga naa sa atong komunidad adunay dako nga kalambigitan sa atong kasaysayan ug sa atong umaabot, mao nga angayan nga ato kining ampingan ug hatagan ug bili. 4. Paglalahat  Unsa man ang atong buhaton aron mahatagan ug bili kining mga butanga? 5. Paglalapat 129 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13

Tingnan ang Sulayi Kini, pahina _______ ng Learner’s Module. Ipagawa ito sa mga mag-aaral.. Ipaliwanag ang kung paano ito sagutin. Pagtataya Tingnan ang Paghanas, pahina _____ ng Learner’s Module. Ipagawa ito sa mga mag-aaral.

130 /AP/Sinugbuanong Binisaya/TG/04.09.13