Καθημερινή - Ελληνικοί μύθοι στη ζωγραφική

Âπτα

29 AΠPIΛIOY 2001

HMEPEΣ

Oι Eλληνικοί Mύθοι στη Zωγραφική

à Tο περφημο ργο του Σντρο Mποτιτσ λι «H Aνοιξη», 147778. H σκην διαδραματζεται σε ναν πορτοκαλενα που τους χρυσος καρπος του αγγζει ο Eρμς. Aπ το κ ντρο του ιερο λσους προχωρε η Aφροδτη, σεμν στην αμφεση ως Παναγα, που συντονζει τον χορ των τριν Xαρτων (Φλωρεντα, Mουσεο Uffizi).

H KA£HMEPINH

E¶TA HMEPE™

KYPIAKH 29 A¶PI§IOY 2001

2-32 A º I E P ø M A OΙ EΛΛΗΝΙΚΟΙ ΜΥΘΟΙ ΣΤΗ ZΩΓΡΑΦΙΚΗ Oι αρχαοι μθοι, πηγ μπνευσης Tης ¶¤Á΢ KÔ˘ÓÂÓ¿ÎË

Oμηρικο μθοι στην αρχαα τχνη Tου Iˆ¿ÓÓË ¶ÂÙÚfiÔ˘ÏÔ˘

Aρχαα θματα στην Aναγννηση Tης M·Ú›Ó·˜ §·ÌÚ¿ÎË-¶Ï¿Î·

«... κ'τι ευχ'ριστο και ωραο...» Tης AÁÁ¤Ï·˜ T·Ì‚¿ÎË

Συμβολιστς και Tζ. ντε Kρικο Tης N›Î˘ §Ô˚˙›‰Ë

O πικασικ-ς Mιν/ταυρος Tης N›Î˘ §Ô˚˙›‰Ë

Eλληνες θεο και ρωες στη Δση Tης M·ÚÈϤӷ˜ ™. K·ÛÈÌ¿ÙË

H μυθολογα στη νεοελληνικ ζωγραφικ Tου °È¿ÓÓË °·ÏÂÚ›‰Ë

EÍÒÊ˘ÏÏÔ «H Á¤ÓÓËÛË Ù˘ AÊÚÔ‰›Ù˘» (ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ·), . 1486, ÙÔ˘ ™¿ÓÙÚÔ MÔÙÈÙÛ¤ÏÈ. ™ÙË «£ÂÔÁÔÓ›·» ÙÔ˘ HÛÈfi‰Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È fiÙÈ Ë AÊÚÔ‰›ÙË ÁÂÓÓ‹ıËΠ·fi ÙÔÓ ·ÊÚfi Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜ Î·È ·Ó·‰‡ıËΠ̤۷ ·fi ÌÈ· ·¯Ë‚¿‰·, ÛÙ· K‡ıËÚ· ‹ ÛÙËÓ ¶¿ÊÔ (ºÏˆÚÂÓÙ›·, MÔ˘ÛÂ›Ô Uffizi).

Oι αρχαοι μθοι

OÈÛıfiÊ˘ÏÏÔ «AfiÏÏˆÓ Î·È ¢¿ÊÓË», ¤ÚÁÔ Ô˘ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÙÔÓ AÓÙfiÓÈÔ ÓÙÂÏ ¶ÔÏ·˚Ô˘fiÏÔ. H Ó‡ÌÊË ¢¿ÊÓË, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÁÏÈÙÒÛÂÈ ·fi ÙÔÓ ÂÚˆÙÂ˘Ì¤ÓÔ AfiÏψӷ, ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ÛÙÔ ÔÌÒÓ˘ÌÔ ‰¤ÓÙÚÔ. (§ÔÓ‰›ÓÔ, EıÓÈ΋ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË).

¶

O™E™ ºOPE™ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ì ÛÙ·ı› ˜ Ù˘ Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜ ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ IÛÙÔEπιμλεια αφιερματος: Ú›·˜, Ô˘ Û˘Ó¯›˙Ô˘Ó ·ÎfiÌË Î·È Û‹ÌÂÚ· ۯ‰fiÓ ÂÎÛÙ·ÙÈÎÔ› ÌÚÔÛÙ¿ Û οÔÈÔ˘˜ ›Ó·Î˜ ͤӈÓ, ΢ڛˆ˜, Ó· Ì·˜ ÁÔËÙ‡ԢÓ. ÎÏ·ÛÈÎÒÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÒÓ, ÂÌÓ¢Ṳ̂ÓÔ˘˜ ¶E°KY KOYNENAKH ¶ÔȘ ‹Ù·Ó, fï˜, ÔÈ ÊÈÏÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ó··fi ÙȘ ÂÚÈ¤ÙÂȘ ÙÔ˘ O‰˘ÛÛ¤·, ÙÔ˘ ÊÔÚ¤˜ ‹ ÔÈ ÂÈÎfiÓ˜ ÂΛӘ Ô˘ ÂÓ¤Ó¢A¯ÈÏϤ·, ÙÔ˘˜ ¤ÚˆÙ˜ Î·È ÙȘ ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ÙÔ˘ ¢›·, ÙËÓ Û·Ó ÙÔ˘˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜, ÔÏÏÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·Ó‹ÎÔ˘Ó AÊÚÔ‰›ÙË, ÙÔÓ ¶¿ÚË, ÙÔÓ A‰ˆÓË, ÙËÓ AıËÓ¿, ÙÔ ·ÈÛıËÛ’ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ¤ÁÚ·„·Ó Ì ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜ ÙËÓ IÛÙÔÚ›· Ù˘ ÛÈ·Îfi ΢ӋÁÈ Ù˘ AÚÙÂÌ˘, ·ÎfiÌË Î·È ÙÔÓ M¤Á· AϤͷÓÂ˘Úˆ·˚΋˜ Ù¤¯Ó˘; T· ÚÒÙ· ÔÓfiÌ·Ù· Ô˘ ¤Ú¯ÔÓÙ·È ‰ÚÔ... M’ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ· fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜, ËÌ›ıÂÔ˘˜ Î·È ‹Úˆ·˘ÙfiÌ·Ù· ÛÙÔ ÓÔ˘ Â›Ó·È OÌËÚÔ˜, O‚›‰ÈÔ˜ Î·È BÈÚÁ›ÏÈÔ˜,

Yπεθυνη «Eπτ Hμερν» E§EY£EPIA TPA´OY

2

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

πηγ μπνευσης Ô˘ ̤۷ ·fi Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘˜ ÌÈÏÔ‡Û·Ó ÁÈ· ¤Ó·Ó ÎfiÛÌÔ ÁÂÌ¿ÙÔ ÂÈÎfiÓ˜ ıÂÒÓ Î·È ·ÓıÚÒˆÓ. OÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›·; ¶ÚÔÊ·ÓÒ˜ οÔȘ ÂÈÎfiÓ˜ Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, ÔÏϤ˜ ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ¤¯Ô˘Ó È· ¯·ı›. H IÏÈ¿‰· Î·È Ë O‰‡ÛÛÂÈ· ÙÔ˘ OÌ‹ÚÔ˘ ‰ÂÓ ÂÈ‚›ˆÛ·Ó ÌfiÓÔ ·fi ÙËÓ ÚÔÊÔÚÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, ·ÏÏ¿ ˘‹Ú¯·Ó Î·È ˆ˜ ΛÌÂÓ· ·fi ÙÔÓ 8Ô .X. ·ÈÒÓ· Î·È ÌÂÙ¿. OÈ MÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ÙÔ˘ O‚ȉ›Ô˘ ÁÚ¿ÊÙËÎ·Ó Ù· ÚÒ-

Ù· ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈο ¯ÚfiÓÈ· Î·È Ô ÔÈËÙ‹˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Û’ ·˘Ù¤˜ ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. AӷʤÚÂÙ·È, Â›Û˘, ÛÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜, ÙÔ˘˜ ¤ÚˆÙ˜ Î·È Ù· ¿ıË ÙÔ˘˜, ÙȘ ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, Ô˘ ¤·ÈÚÓ·Ó Û˘¯Ó¿ ÙË ÌÔÚÊ‹ οÔÈÔ˘ Ê˘ÙÔ‡, ˙ÒÔ˘ ‹ ‚Ô˘ÓÔ‡. O BÈÚÁ›ÏÈÔ˜, Ù¤ÏÔ˜, Ô˘ ¤˙ËÛ ÙÔÓ 15Ô ·ÈÒÓ·, ¤ÁÚ·„ ÙËÓ ÂÚ›ÊËÌË «AÈÓÂÈ¿‰·», ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ›Ûˆ˜ ¤Ô˜ Ù˘ Ï·ÙÈÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ Ô˘ ıˆڋıËΠÈÛfiÙÈÌÔ Ù˘ IÏÈ¿‰·˜. AӷʤÚÂÙ·È Û’ ·˘Ùfi ÛÙË ‰Ë-

H

ÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ڈ̷˚ÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Ì ÔÏϤ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙË Ì˘ıÔÏÔÁ›· Î·È ÛÙÔ ¢ˆ‰ÂοıÂÔ. MÂÙ¿ ÙËÓ ¿ÏˆÛË Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ ÙÔ 1453, ÔÏÏ¿ ÂÏÏËÓÈο ΛÌÂÓ· Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÌÔÓ·ÛÙËÚȷΤ˜ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˜ ÌÂٷʤÚÔÓÙ·È ÛÙË ¢‡ÛË Î·È ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÔÓÙ·È. O 15Ô˜ ·ÈÒÓ·˜, fï˜, ı· ÛËÌ·‰Â˘Ù› ·fi ÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë Ù˘ Ù˘ÔÁÚ·Ê›·˜. T· ÎÏ·ÛÈο ΛÌÂÓ· ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Ó Î·È Á›ÓÔÓÙ·È ÎÙ‹Ì· ÙˆÓ ÔÏÏÒÓ. H AÓ·Á¤ÓÓËÛË ‰ÂÓ ÂÈ˙ËÙ› ÙËÓ ÔÚÈÛÙÈ΋ Ú‹ÍË Ì ÙÔ Ì˘ıÔÏÔÁÈÎfi ·ÚÂÏıfiÓ. AÓÙ›ıÂÙ·, ÔÈ Ì‡ıÔÈ Ô˘ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó ·ÎfiÌË ·ÔÎÙÔ‡Ó ·ÏÏËÁÔÚÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Û ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈΤ˜ ÂÚÌËÓ›˜ Î·È ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ. AÎfiÌË, Â›Ó·È Ë ÂÔ¯‹ Ô˘ ÔÈ ÏfiÁÈÔÈ Î·È ÔÈ Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜ ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó ÙȘ Ú›˙˜ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. OÈ ÌÂ۷ȈÓÈΤ˜ ‰È·ÎÔÛÌ‹ÛÂȘ ÙfiÛÔ ÛÙË ÏÔÁÔÙ¯ӛ· fiÛÔ Î·È ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË ÛÈÁ¿ ÛÈÁ¿ ÂÍ·Ê·Ó›˙ÔÓÙ·È. H ÎÔÈÓˆÓ›· ·ÏÏ¿˙ÂÈ, Á›ÓÂÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÎÔÛÌÈ΋, Ì·›ÓÔ˘Ó Ù· ıÂ̤ÏÈ· ÙÔ˘ ·ÛÙÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ ÂËÚ¿˙ÂÈ ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹. OÈ Â˘ÁÂÓ›˜, fiˆ˜ Î·È ÔÈ ÚÔÛٿ٘ Ù˘ Ù¤¯Ó˘ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ·Ó¿‰ÂÈÍË ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÙËÚ›ˆÓ ÙˆÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÒÓ. TËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ ÂȯÂÈÚÂ›Ù·È ÌÈ· Â·Ó·ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÛÙÔÓ ÎÏ·ÛÈÎfi ÎfiÛÌÔ. KÈ ·˘Ùfi Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ì ÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ıˆÚÈÒÓ Î·È ÂÊ·ÚÌÔÁÒÓ, fiˆ˜ Â›Ó·È Ë ÚÔÔÙÈ΋. OÈ ıÂÔ› Î·È ÔÈ ‹ÚˆÂ˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÓÙ˘Ì¤ÓÔÈ Ì ÂÓ‰‡Ì·Ù· Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ ‹ Á˘ÌÓÔ›, fiˆ˜ ·ÚÈÛÙ¿ÓÔÓÙ·Ó ÛÙ· ·Ú¯·›· ·Á¿ÏÌ·Ù·. TȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÊÔÚ¤˜ ÔÈ Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ÚfiÙ˘¿ ÙÔ˘˜ ¤ÚÁ· Ù¤¯Ó˘ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, ȉȷ›ÙÂÚ· ÁÏ˘Ù¿, ·Ó¿ÁÏ˘Ê· Î·È ÓÔÌ›ÛÌ·Ù·. ™Ù·‰È·Î¿ ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÔÓÙ·È Î·È ÂÈÛ¿ÁÔÓÙ·È ÎÏ·ÛÈο ΛÌÂÓ· ‹ ÌÂϤÙ˜ ·fi ÙËÓ IÙ·Ï›· ÛÙȘ K¿Ùˆ ¯ÒÚ˜. TÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ‹Ù·Ó ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ‰Â›ÁÌ·Ù· Ù˘ ÊÏ·Ì·Ó‰È΋˜ Î·È Ù˘ ÔÏÏ·Ó‰È΋˜ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ÙÔ˘ 16Ô˘ Î·È ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ·, Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó ıÂÔ‡˜ Î·È ‹ÚˆÂ˜ Ù˘ Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜ fiˆ˜ ÙÔ˘˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÔÈ OÌËÚÔ˜, O‚›‰ÈÔ˜ Î·È BÈÚÁ›ÏÈÔ˜. °È· Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ì ÙÔ˘˜ ›Ó·Î˜ ·˘ÙÔ‡˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ı˘ÌËıÔ‡ÌÂ: ™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ· ÂÓÙ›ÓÂÙ·È Ë Ì¿¯Ë ÌÂٷ͇ ηıÔÏÈÎÈÛÌÔ‡ Î·È ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ Ï‹ÁÂÈ Ì ÙËÓ ‹ÙÙ· ÙÔ˘ ‰Â‡ÙÂÚÔ˘. O ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfi˜, ˆÛÙfiÛÔ, ·ÔÎÙ¿ ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ÚÔ‡ÚÁÈÔ ÛÙȘ K¿Ùˆ XÒÚ˜. TÔ 1602 ȉڇÂÙ·È Ë ÂÚ›ÊËÌË ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›· Ù˘ OÏÏ·Ó‰›·˜ Ô˘ ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÂÎÌÂÙ·ÏχÂÙ·È ÂÌÔÚÈο ÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ AÓ·ÙÔÏ‹. TÔ ¯ÚËÌ·ÙÈÛÙ‹ÚÈÔ ÙÔ˘ AÌÛÙÂÚÓÙ·Ì (1609) ÚÔÛʤÚÂÈ ÙÔ ¯ÒÚÔ fiÔ˘ ÔÈ ¤ÌÔÚÔÈ, ÔÈ Ù¯ӛÙ˜ Î·È ÔÈ ·ÁÚfiÙ˜ ÂÂÓ‰‡Ô˘Ó Ù· ÓÂÔ·ÔÎÙËı¤ÓÙ· ¯Ú‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜. E›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi fiÙÈ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ· ‚Ú›ÛÎÂÈ ÙÔ˘˜ OÏÏ·Ó‰Ô‡˜ Ì ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Î·Ù¿ ÎÂÊ·Ï‹Ó ÂÈÛfi‰ËÌ· Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ˘˜ ˘fiÏÔÈÔ˘˜ Ï·Ô‡˜ Ù˘ E˘ÚÒ˘. ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È Ë Ó¤· Ù¿ÍË ÙˆÓ ÊÈÏfiÙÂ¯ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ ¯ÔÚËÁÒÓ Ô˘ ·Ú·ÁÁ¤ÏÓÔ˘Ó ¤ÚÁ· fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ ÙÔ˘˜ Û˘ÏÏÔÁ¤˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙË ‰È·ÎfiÛÌËÛË ‰ËÌfiÛÈˆÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ. TÔ Ó¤Ô ·ÛÙÈÎfi ΤÓÙÚÔ ‰ËÏÒÓÂÈ ÙËÓ Ù·˘ÙfiÙËÙ¿ ÙÔ˘. H ·Ô‰Ô¯‹ fï˜ ÙÔ˘ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡ ¤¯ÂÈ Î·È ÌÈ·Ó ¿ÏÏË ÂӉȷʤÚÔ˘Û· ÏÂ˘Ú¿: H ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÙˆÓ ·Ú·‰fiÛÂˆÓ ÛÙËÓ ıÚËÛΛ· Î·È ÙËÓ Ù¤¯ÓË ‰È¢ڇÓÂÈ Ù· fiÚÈ· Ù˘ ÁÓÒÛ˘. H ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ¤Ú¢ӷ Ô˘ ··ÁÔÚ¢fiÙ·Ó ·fi ÙÔÓ Î·ıÔÏÈÎÈÛÌfi ‰ÂÓ ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ‡˜ ÛÙË Ó¤· OÏÏ·Ó‰È΋ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·. OÈ ÂÙ‹ÛȘ ‰È·Ï¤ÍÂȘ ¿Óˆ ÛÙËÓ ·Ó·ÙÔÌ›· Ô˘ ‰›ÓÔÓÙ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ϤÎÙÔÚ˜ ÙˆÓ Û˘ÓÙ¯ÓÈÒÓ ÙˆÓ ¯ÂÈÚÔ‡ÚÁˆÓ ÙÔ˘ AÌÛÙÂÚÓÙ·Ì, ·ÔÙ˘ÒÓÔÓÙ·Ó ÛÙÔ˘˜ Â›ÛËÌÔ˘˜ ›Ó·Î˜ Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·Ó ÁÈ’ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ‰È·Ï¤ÍÂȘ. TÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ ÛÒÌ· ·ÔÎÙ¿ ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘ ‰È¿ÛÙ·ÛË. O¯È ÌfiÓÔ ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋, ·ÏÏ¿ ÙËÓ ·ÈÛıËÙÈ΋ Î·È ÙËÓ ·ÈÛıËÛȷ΋. ¢Â›ÁÌ·Ù· ·˘Ù‹˜ Ù˘ Û¯ÔÏ‹˜ ÙÂÏÈο Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËΠ›‰·Ì ÛÙËÓ ¤ÎıÂÛË «EÏÏËÓ˜ £ÂÔ› Î·È ‹ÚˆÂ˜» Ô˘ ÊÈÏÔÍÂÓ‹ıËΠ·fi ÙÔÓ ™Â٤̂ÚÈÔ ¤ˆ˜ ÙȘ ·Ú¯¤˜ I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ ÛÙËÓ EıÓÈ΋ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË. TȘ ÔÏÏ·Ϥ˜ ÂÈÚÚÔ¤˜ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ̇ıˆÓ ¿Óˆ ÛÙËÓ Â˘Úˆ·˚΋ Ù¤¯ÓË –fi¯È ÌfiÓÔ ÙËÓ ·Ó·ÁÂÓÓËÛȷ΋, ·ÏÏ¿ Î·È ÂΛÓË ÙÔ˘ 19Ô˘ Î·È ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·– ıÂÏ‹Û·Ì ӷ ʈٛÛÔ˘Ì ̤۷ ·fi ·˘Ùfi ÙÔ ·ÊȤڈ̷ ÙˆÓ «EÙ¿ HÌÂÚÒÓ» Ù˘ «K·ıËÌÂÚÈÓ‹˜». Afi ÙȘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜ ÂÔ¯¤˜ ¤ˆ˜ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË. ¢ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›Ô, ¿ÏψÛÙÂ, fiÙÈ ·Û¯ÔÏËı‹Î·Ì ȉȷ›ÙÂÚ· Î·È Ì ÙȘ ÂÈÚÚÔ¤˜ Ù˘ Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜ ÛÙÔ˘˜ ÓÂÔ¤ÏÏËÓ˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜.

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

3

Oμηρικο μθοι στην

4

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

αρχαα τχνη Tου I øÕ¡¡∏ ¶ ∂ΔƒŸ¶√À§√À Aναπληρωτ Kαθηγητ Aρχαας Eλληνικ ς φιλολογας, Δημοκρτειου Παν/μου Θρκης

™

TON OMHPO Ô fiÚÔ˜ ̇ıÔ˜ ÛËÌ·›ÓÂÈ «Ï¤ÍË». ™˘ÓÙÂÙ·Á̤ÓÔÈ Û ÚÔÙ¿ÛÂȘ, ÔÈ Ì‡ıÔÈ Â›Ó·È Ù· «ÏfiÁÈ·» ÂÓfi˜ ıÂÔ‡ ‹ ‹Úˆ·, Û˘Ó·ÔÙÂÏÔ‡Ó ‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ ÚÔÊÔÚÈ΋ ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ Î·È ÂȉÈÎfiÙÂÚ· ÙËÓ ·Ê‹ÁËÛ‹ ÙÔ˘. TÔ ·ÓÙ›ıÂÙÔ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘, Ô fiÚÔ˜ ·˘Ùfi˜ ‰ÂÓ Û‹Ì·ÈÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ ·Ó·ÁηÛÙÈο Î·È ÙÔ ·ÓÙ›ıÂÙÔ Ù˘ ·Ï‹ıÂÈ·˜ (ÙÔ „‡‰Ô˜). ¶·Ú¿ ÙȘ ηٿ ηÈÚÔ‡˜ ÂÈÊ˘Ï¿ÍÂȘ ÙˆÓ ‰È·ÓÔÔ˘Ì¤ÓˆÓ ÙÔ˘˜, Ô Ì‡ıÔ˜ ˆ˜ ·Ê‹ÁËÛË Â›¯Â ηٿ ηÓfiÓ· ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ·ÊÔ‡ ·¢ı˘ÓfiÙ·Ó Ì η›ÚÈÔ ÙÚfiÔ, ·Ú¿ ÙËÓ ·ÓˆÓ˘Ì›· ÙÔ˘, Û ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÔÌ¿‰· Î·È ÁÈÓfiÙ·Ó ·Ô‰ÂÎÙfi˜ ·fi

·˘Ù‹Ó ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ˆ˜ οÙÈ ÛÔ‚·Úfi, ·Ó fi¯È ·Ó·ÓÙ›ÚÚËÙ· ·ÏËıÈÓfi. ™Â ÌÈ· ÚÔ–ÂÁÁÚ¿ÌÌ·ÙË Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÚÒÈÌ· ÂÁÁÚ¿ÌÌ·ÙË ÎÔÈÓˆÓ›· fiˆ˜ ‹Ù·Ó Ë ÂÏÏËÓÈ΋ ·fi ÙÔÓ 11Ô ¤ˆ˜ Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 8Ô˘ ·È. .X., Ë Á¤ÓÂÛË Î·È ‰È¿‰ÔÛË ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ‹Ù·Ó ÚÔÊÔÚÈ΋. O ̇ıÔ˜ ‰ËÏ·‰‹ ÂÎÔÚ¢fiÙ·Ó ·fi ÙÔÓ ÚÔÊÔÚÈÎfi ÏfiÁÔ, ‰È·ÓıÈ˙fiÌÂÓÔ˜ Î·È ‰È·‰È‰fiÌÂÓÔ˜ ·fi ÛÙfiÌ· Û ÛÙfiÌ· Î.Ô.Î. O ¶Ï¿ÙˆÓ, (Ô ÔÔ›Ô˜ ÂËÚ¿ÛÙËΠ·fi ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÒÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ Ì‡ıÔ), ‰È·ÛÒ˙ÂÈ ·Ú¿ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi ÛÙÔÓ T›Ì·ÈÔ (20e–21e) οÔȘ ·ÏËıÔÊ·Ó›˜ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ Ì ÙÔÓ ÚÔÊÔÚÈÎfi Ì˯·ÓÈÛÌfi Ù˘ Ì˘ıÔÔÈ›·˜: ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ ¤‰·ÊÔ˜ ÁÈ· Ó· ·ÊËÁËı› Ô ›‰ÈÔ˜ ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÁÈ· ÙË ¯·Ì¤ÓË AÙÏ·ÓÙ›‰·, Ô ÊÈ-

Õ H νμφη Θτις πνω στον ιππκαμπο μεταφρει στον γιο της Aχιλλα την ασπδα που θα τον προφλασσε απ τα βλη του Eκτορα. Eρυθρμορφο αγγεο απ τη Bοιωτα, π. 420 π.X.

Õ H τφλωση του κκλωπα Πολφημου απ τον Oδυσσα. Παρσταση σε πρωτοαττικ αμφορα, π. 660 π.X. (Eλευσνα, Aρχαιολογικ Mουσεο).

Õ H αρπαγ του Γανυμδη απ τον Δα. Eσωτερικ ερυθρμορφης κλικας. Γρω στο 460 π.X. (Φερρα, Aρχαιολογικ Mουσεο).

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

5

ÏfiÛÔÊÔ˜ ˘ÔÎÚ›ÓÂÙ·È ˆ˜ ¿ÎÔ˘Û ÙÔÓ Ì‡ıÔ ·˘Ùfi ·fi ÙÔÓ ıÂ›Ô ÙÔ˘ ÙÔÓ KÚÈÙ›·, Ô ÔÔ›Ô˜ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È ˆ˜ ÙÔÓ ¤¯ÂÈ ·ÎÔ‡ÛÂÈ ·fi ÙÔÓ ·Ô‡ ÙÔ˘ (‰ËÏ·‰‹ ÙÔÓ ÚÔ¿Ô˘ ÙÔ˘ KÚÈÙ›·), Ô˘ Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘ ›¯Â ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÙËÓ ·Ê‹ÁËÛË ·˘Ù‹ ·fi ÙÔ ÛÙfiÌ· ÙÔ˘ ™fiψÓÔ˜, Ô ÔÔ›Ô˜ (ˆ˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ÎÚ›ÎÔ˜ Ù˘ ·Ï˘Û›‰·˜) ›¯Â ÚÒÙÔ˜ ·ÎÔ‡ÛÂÈ Ì ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ Ì ÛÎÔfi Ó· ÙÔÓ ÂÓۈ̷ÙÒÛÂÈ Û Ô›ËÌ¿ ÙÔ˘. Oˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ Î·È ¿ÏÏÔÈ Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜, Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ·Ô-

à O Hρακλς παραδδει τον φλακα του Aδη Kρβερο στον Eυρυσθα, που ντρομος κρβεται σε πιθρι. Παρσταση σε μελανμορφη υδρα απ την Eτρουρα, 530-525 π.X. (Παρσι, Λοβρο). ηχÙÂÈ ÛÙÔ ¯ˆÚ›Ô ·˘Ùfi ÙȘ ÚÔÊÔÚÈΤ˜ ÂÚȉÈÓ‹ÛÂȘ ÂÓfi˜ ·ÓÒÓ˘ÌÔ˘ ̇ıÔ˘ ÛÙÔÓ ¯ˆÚfi¯ÚÔÓÔ.

O ̇ıÔ˜ ˆ˜ «·ÓÔÈÎÙfi Û‡ÛÙËÌ·» ™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â Ë Î·ÓÔÓÈÛÙÈ΋ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ̇ıÔ˘, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ÂÚÈÏ·Ó‹ÛÂȘ ÙÔ˘ O‰˘ÛÛ¤·, ·ÏÏ¿ ÔÏ˘¿ÚÈı̘ (ıˆÚËÙÈο ¿ÂÈÚ˜) ÂΉԯ¤˜, Ë Î·ıÂÌ›· ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ‹Ù·Ó ·ÏÒ˜ ¤Ó·˜ ̇ıÔ˜. H ÂÁ΢ÚfiÙËÙ· ÂÓfi˜ ̇ıÔ˘ ÛÙ·ıÌÈ˙fiÙ·Ó ·fi ÙÔ ·ÎÚÔ·Ù‹ÚÈfi ÙÔ˘

6

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

ÛÙËÓ ÙÔÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ÚÒÈÌ˘ fiÏ˘-ÎÚ¿ÙÔ˘˜. Afi Ôχ ÓˆÚ›˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ȉÈÔÌÔÚÊ›·˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜, fiÔ˘ Ë ıÚËÛΛ· Î·È Ë Ì˘ıÔÏÔÁ›· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó Û¯Â‰fiÓ Í¯ˆÚÈÛÙ‹ ÔÚ›·, ÔÈ Ì‡ıÔÈ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·Ó Î·È ‰È·‰›‰ÔÓÙ·Ó ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ, Ù· «ÁÔ‡ÛÙ·» Î·È Ù¤ÏÔ˜, ÙȘ ÔÏÈÙÈΤ˜ ‹ ¿ÏϘ ÛÎÔÈÌfiÙËÙ˜ ÙˆÓ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÂÓÙÔ›ˆÓ ·ÎÚÔ·ÙËÚ›ˆÓ. ºÔÚ›˜ Î·È ÛÙËÓ Î˘ÚÈÔÏÂÍ›· «‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ›» Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ·˘Ù‹˜ ‹Ù·Ó, ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ, ÔÈ Ï·Ófi‰ÈÔÈ ·Ôȉԛ, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙ·ıÂÚ¤˜ ÌÔÚʤ˜ Ù˘ ÌÈÎÚÔ-ÎÔÈÓˆÓ›·˜ fiˆ˜ Ô ·Ô‡˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ‰ÈËÁ›ÙÔ Ì‡ıÔ˘˜ ÛÙ· ÂÁÁfiÓÈ· ÙÔ˘. H ··ÏÏ·Á‹ ÙˆÓ ·ÊËÁ‹ÛÂˆÓ ·˘ÙÒÓ ·fi ÙÔÓ ÚÔÎÚÔ‡ÛÙÂÈÔ «Î·ÓfiÓ·» Ô˘ ·Ó·Ê¤Ú·Ì ÂÍËÁ› Î·È ÙË ¯·ÔÙÈ΋ ÔÈÎÈÏ›· Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜ Î·È È‰›ˆ˜ ÙȘ Û˘¯Ó¤˜ ·ÓÙÈÊ¿ÛÂȘ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó,

Û Â fiÏË Ù Ë ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, ÔÈ Ì‡ıÔÈ ·ÎfiÌË Î·È fiÙ·Ó Ú·ÁÌ·Ù‡ÔÓÙ·È ÙÔ ›‰ÈÔ ı¤Ì·. H ÚÒÙË Ûˆ˙fiÌÂÓË Ì·ÚÙ˘Ú›· ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ Ì‡ıˆÓ ÂÌÂÚȤ¯ÂÙ·È ÛÙȘ ‰‡Ô ÂÍ·ÌÂÙÚÈΤ˜ Û˘Óı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ ηÙÂÍÔ¯‹Ó ÔÈËÙ‹ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ, ÙÔ˘ OÌ‹ÚÔ˘. OÈ Ì‡ıÔÈ ÙÔ˘ Â›Ó·È ‰ÈËÁ‹ÛÂȘ (ÂÍ ÔÚÈÛÌÔ‡), ÔÈ Ôԛ˜ ‹‰Ë ηٿ ÙËÓ ·Ú¯·˚΋ ÂÚ›Ô‰Ô (700 – 500 ÂÚ›Ô˘ .X.) ·Ó¿ÁÔÓÙ·Ó Û οÔÈÔ ·ÒÙÂÚÔ ·ÚÂÏıfiÓ, Û ÌÈ· ÂÔ¯‹ ‰ËÏ·‰‹ Ô˘ ÔÈ ËÌ›ıÂÔÈ – ‹ÚˆÂ˜ (ÛÙËÓ Ô˘Û›· ˘ÂÚ¿ÓıÚˆÔÈ ·fi ÙËÓ ¿Ô„Ë Ù˘ Â͈ÙÂÚÈ΋˜ ÔÌÔÚÊÈ¿˜, Ù˘ PÒÌ˘ Î·È ÙˆÓ ÔÏÂÌÈÎÒÓ, ΢ڛˆ˜, ηÙÔÚıˆÌ¿ÙˆÓ) ›¯·Ó ÙÔ ÚÔÓfiÌÈÔ Ó· Û˘ÓÔÌÈÏÔ‡Ó Ì ÙÔ˘˜ £ÂÔ‡˜. AÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙËÓ ÙÔÔı¤ÙËÛ‹ Ì·˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ ÏÂÁfiÌÂÓÔ «ÔÌËÚÈÎfi ˙‹ÙËÌ·», Â›Ó·È ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙÔ ÙÔ fiÙÈ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ Ì‡ıÔÈ Ô˘ Û˘Ó·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙËÓ IÏÈ¿‰· Î·È ÙËÓ O‰‡ÛÛÂÈ· ‹Ù·Ó ·Ú¯Èο ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ·ÎÚfi·Û˘ Î·È ˙ˆÓÙ·Ó‹˜ «·Ú¿ÛÙ·Û˘» ·fi ·Ôȉԇ˜ Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ·fi Ú·„ˆ‰Ô‡˜. (H οı ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÌÚÔÛÙ¿ Û οÔÈÔ ÙÔÈÎfi ·ÎÚÔ·Ù‹ÚÈÔ ÁÂÓÓÔ‡Û ԢÛÈ·ÛÙÈο Î·È Ó¤Ô˘˜ ̇ıÔ˘˜). ™Â οÔÈÔ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ ÛÙ¿‰ÈÔ, Ù· ¤Ë Î·Ù·ÁÚ¿ÊË-

ηÓ, ¤ÁÈÓ·Ó ‰ËÏ·‰‹ ΛÌÂÓ· Î·È ÌÔÚ› Ó· ‰È·‚¿˙ÔÓÙ·Ó. ¶·Ú·‰fi͈˜, fiˆ˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ ÚfiÛÊ·Ù· Î·È Ô Anthony Snodgrass1, ÙÔ ÔÛÔÛÙfi ÙˆÓ ·ÌÈÁÒ˜ ÔÌËÚÈÎÒÓ Ì‡ıˆÓ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÙËÎ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ ·ÁÁÂÈÔÏ·ÛÙÈ΋ ·fi ÙÔ 700 ¤ˆ˜ ÙÔ 600 ÂÚ›Ô˘ .X. Â›Ó·È ‰˘Û·Ó¿ÏÔÁ· ÌÈÎÚfi, ‹ Ì¿ÏÏÔÓ Û¯Â‰fiÓ ·ÌÂÏËÙ¤Ô, ·Ó ·Ó·ÏÔÁÈÛıԇ̠ÙÔ Î‡ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ·fi Ù· ̤۷ Ù˘ ·Ú¯·˚΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘. O Snodgrass ‰Â›¯ÓÂÈ fiÙÈ Û ϛÁ˜ ÌfiÓÔ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÔÈ ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ Â¤ÏÂÍ·Ó Û˘ÓÂȉËÙ¿ Ó· ·Ô‰ÒÛÔ˘Ó Î·Ù¿ ÁÚ¿ÌÌ· ÙËÓ ÔÌËÚÈ΋ ÂΉԯ‹ ‰È·ÊfiÚˆÓ Ì‡ıˆÓ. OÈ ÏfiÁÔÈ ÁÈ· ÙË Ê·ÈÓÔÌÂÓÈ΋ ·˘Ù‹ ˘ÔÙ›ÌËÛË ÙÔ˘ OÌ‹ÚÔ˘ –Ù˘ ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ÎÈ‚ˆÙÔ‡ Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ·È‰Â›·˜ Î·È Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜– Â›Ó·È ÂÚ›ÏÔÎÔÈ Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·ÎfiÌË ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Û˘˙‹ÙËÛ˘. E‰Ò ı· ·ÚÎÂÛÙÔ‡ÌÂ, Û ‰‡Ô: ·) K·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ Ù· ÔÌËÚÈο ¤Ë, ·Ó Î·È ·ÔÎÙÔ‡Û·Ó ÔÏÔ¤Ó· Î·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·ÓÂÏÏ‹ÓÈ· ÂÍ¿ψÛË Î·È ·›ÁÏË, ÂÓÙÔ‡ÙÔȘ, Û˘Ó·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·Ó ·ÎfiÌË ·ÊÂÓfi˜ Ì ÙȘ ·Ó·Ú›ıÌËÙ˜ ÂȯÒÚȘ (Û˘¯Ó¿ «Ûˆ‚ÈÓÈÛÙÈΤ˜» ÂΉԯ¤˜ ̇ıˆÓ, Î·È ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ Ì ٷ ‹ÛÛÔÓ·, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ fï˜ ÂÓÙ˘ˆÛȷο, ·fi ÙËÓ ¿Ô„Ë Ù˘ ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜, ¤Ë fiˆ˜ ‹Ù·Ó Ë MÈÎÚ¿ IÏÈ¿˜ Î·È Ù· K‡ÚÈ· ¤Ë. T· K‡ÚÈ·, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ú·ÁÌ·Ù‡ÔÓÙ·Ó ı¤Ì·Ù· ÙÂÏ›ˆ˜ ¿ÁÓˆÛÙ· ÛÙÔÓ OÌËÚÔ: ÙËÓ ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ ¶¿ÚȉԘ, ÙËÓ ·ÚÂÓ‰˘Ì·Û›· ÙÔ˘ A¯ÈÏϤ· ÛÙË ™Î‡ÚÔ, ÙËÓ ÚÔÛÔÈËÙ‹ ÙڤϷ ÙÔ˘ O‰˘ÛÛ¤·, ÙË ı˘Û›· Ù˘ IÊÈÁ¤ÓÂÈ·˜ ÛÙËÓ A˘Ï›‰· Î.¿. ¶ÔÏÏÔ› ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ Â›¯·Ó ˆ˜ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈ΋ ËÁ‹ ¤ÌÓ¢Û˘ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ· ÂÈο ÔÈ‹Ì·Ù·, Ù· ÔÔ›· ‹Ù·Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ·fi ÙËÓ IÏÈ¿‰· Î·È ÙËÓ O‰‡ÛÛÂÈ·. ‚) EΛÓÔ Ô˘ ÂӉȤÊÂÚ ¿ÏÏÔ˘˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ë ÈÛÙ‹ ·fi‰ÔÛË ÔÔÈÔ˘‰‹ÔÙ ̇ıÔ˘, ·ÏÏ¿ Ë fiÏË Û‡ÓıÂÛË (composition) Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜. ™’ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ô ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙ ÙÔÓ Â‡Ï·ÛÙÔ, ηÙÂÍÔ¯‹Ó ÚÔÊÔÚÈÎfi ̇ıÔ ˆ˜ ÌÈ· ·ÊÔÚÌ‹ ÁÈ· Ó· ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂÈ ÂÓÙ˘ˆÛȷΤ˜ ÌÔÚʤ˜, ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Î·È ÛÙ¿ÛÂȘ. TÔ ·ÓÔÈÎÙfi Û‡ÛÙËÌ·, ÂÍ¿ÏÏÔ˘, ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ Ì‡ıˆÓ ÂÓÂı¿ÚÚ˘Ó ÙÔ «ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎfi» ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfi ·˘Ùfi ÛÙ¿‰ÈÔ. H οı ·ÂÈÎfiÓÈÛË ‹Ù·Ó Ë ·ÊÂÙËÚ›· ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ¿ÏÏÔ˘ ̇ıÔ˘ Û ÌÈ· ¿ÏÏË ÌÔÚÊ‹ Ù¤¯Ó˘. Afi ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 7Ô˘ .X. ·È. Ô OÌËÚÔ˜ ηıÈÂÚÒÓÂÙ·È Û·Ê¤ÛÙÂÚ· ˆ˜ ËÁ‹ ¤ÌÓ¢Û˘ ÁÈ· Ì˘ıÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ. ™Ù·‰È·Î¿, ȉ›ˆ˜ ·fi ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô Î·È ÂÍ‹˜, Ë IÏÈ¿‰· Î·È Ë O‰‡ÛÛÂÈ·, ˆ˜ ·ÁȈ̤ӷ ϤÔÓ Î›ÌÂÓ· ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÔ‡Û·Ó ÙÔ˘˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜ ÌÂ Ì˘ıÔÏÔÁÈÎfi ˘ÏÈÎfi. M ·Ó¿ÏÔÁÔ ÙÚfiÔ ÔÈ ‰È¿ÊÔÚ˜ ‰È·Û΢¤˜ Î·È ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂȘ ÙˆÓ MÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂˆÓ ÙÔ˘ O‚ȉ›Ô˘ (ÙÔ Ô›ËÌ· ·˘Ùfi ÁÚ¿ÊÙËΠÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 1Ô˘ Ì.X.) ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ÙËÓ Î˘ÚÈfiÙÂÚË ËÁ‹ ¤ÌÓ¢Û˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ E˘Úˆ·›Ô˘˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘˜ ·fi ÙÔÓ MÂÛ·›ˆÓ· Ò˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ· Ô˘ ηٷÈ¿ÛÙËÎ·Ó ÌÂ Ì˘ıÔÏÔÁÈο ı¤Ì·Ù·. ™∏ª∂ÿø™∏: 1. «Homer and the artists, Text and picture in early Greek art», Cambridge University Press, 1998.

Aρχαα θματα στην Aναγννηση Tης ª ∞ƒÿ¡∞˜ § ∞ª¶ƒÕ∫∏ –¶ §Õ∫∞ Καθηγτριας Ιστορας της Τχνης Διευθντριας της Εθνικς Πινακοθκης

ª

E ENAN ™IENEZIKO ›Ó·Î· Ù˘ ÚÒÈÌ˘ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘ Ô˘ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÙÔÓ ª·¤ÛÙÚÔ ÓÙÂÏÏ’ √ÛÂÚ‚¿ÓÙÛ·, ·Ú¯›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÚÈ‹ÁËÛ‹ ÙÔ˘ ÛÙ· ∞Ú¯·›· ı¤Ì·Ù· ÛÙËÓ πÙ·ÏÈ΋ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ Ù˘ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘ Ô ¶·ÓÙÂÏ‹˜ ¶Ú‚ÂÏ¿Î˘. ∂Í·ÓÙÏË̤ÓÔ ·fi ηÈÚfi, ÙÔ ÛÔÊfi Î·È ÁÔËÙ¢ÙÈÎfi ·˘Ùfi ‚È‚Ï›Ô ı· ¿ÍÈ˙ ӷ ·Ó·Ù˘ˆı› ·fi ÙËÓ ∂ÌÔÚÈ΋ ΔÚ¿Â˙· Ô˘ ÙÔ Âͤ‰ˆÛ ÙÔ 1975. ∏ ÂÏÏËÓÈ΋ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Â›Ó·È ÊÙˆ¯‹ Û ·Ó¿ÏÔÁ˜ ÌÂϤÙ˜. √ ›Ó·Î·˜, Ô˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È Á‡Úˆ ÛÙÔ 1430, ·ÊËÁÂ›Ù·È ÙËÓ Â›ÛÎÂ„Ë ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞ÓÙˆÓ›Ô˘ Û’ ¤Ó·Ó ¿ÏÏÔ ·ÛÎËÙ‹, ÙÔÓ OÛÈÔ ¶·‡ÏÔ. ™’ ¤Ó· ÙÔ›Ô ˙ˆÁÚ·ÊÈṲ̂ÓÔ ¯·ÚÙÔÁÚ·ÊÈο, fiÔ˘ ‰ÂÛfi˙ÂÈ ¤Ó· ¢ÎÔ‰¿ÛÔ˜, ‚ϤÔ˘Ì ÙÔÓ AÁÈÔ ∞ÓÙÒÓÈÔ Û ÙÚÂȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÛÙÈÁ̤˜ Ù˘ ÔÚ›·˜ ÙÔ˘, Û‡Ìʈӷ Ì ÙË ÌÂ۷ȈÓÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋ Ô˘ ·„ËÊ¿ ÙËÓ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈ΋ ÂÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘. ∫·ıÒ˜ ԉ‡ÂÈ ÚÔ˜ ÙË ÛËÏÈ¿ ÙÔ˘ √Û›Ô˘ ¶·‡ÏÔ˘, ÛÙȘ ·Ú˘Ê¤˜ ÙÔ˘ ‰¿ÛÔ˘˜, Û˘Ó·ÓÙ¿ ¤Ó·Ó Ï¢Îfi Á·Ï‹ÓÈÔ Î¤ÓÙ·˘ÚÔ Ô˘ ÎÚ·Ù¿ ÛÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ ¤Ó· ‚·ÁÈÔÎÏ¿‰È. √ ¿ÁÈÔ˜, ·ÓÙ› Ó· ÙÚÔÌ¿ÍÂÈ ‹ Ó· ÍÔÚΛÛÂÈ ÙÔ «‰·ÈÌfiÓÈÔ», ÛÙ¤ÎÂÙ·È ·ÓÙ›ÎÚ˘ ÙÔ˘ ÊÈÏÈο Î·È ÙÔ ¯·ÈÚÂÙ¿. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÈÔ ÔÌÈÏËÙÈ΋ ÂÈÎfiÓ· ÁÈ· ÙË Û˘ÌÊÈÏ›ˆÛË ÙÔ˘ ¶·Á·ÓÈÛÌÔ‡ Ì ÙÔÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi, Ô˘ Û˘ÓÙÂϤÛÙËΠοو ·fi ÙÔ˘˜ ÔȈÓÔ‡˜ Ù˘ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘. √ ∫¤ÓÙ·˘ÚÔ˜, Ô «‰ÈÛÒÌ·ÙÔ˜ ıËÚ» ‹Ù·Ó ·fi ÙȘ ÚÒÙ˜ ÂÓÛ·ÚÎÒÛÂȘ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ Ô˘ ·Ó·ÎÏ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ ÛÎfiÙÔ˜ fiÔ˘ ÙÔ˘˜ ›¯Â ·ˆı‹ÛÂÈ Ô ªÂÛ·›ˆÓ·˜. ¢È·ÙËÚ› fï˜ ÎÈ ¤Ó· ¿ÏÏÔ ÚÔÓfiÌÈÔ: Â›Ó·È ·fi ÙȘ ÚÒÙ˜ Û˘Ì‚ÔÏÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ Ô˘ ηٷ‰ÈοÛÙËÎ·Ó Û ı¿Ó·ÙÔ ·fi ÙËÓ ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ ‰˘ÙÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÛÙËÓ Î·Ì‹ ·fi ÙÔÓ 19Ô ÛÙÔÓ 20fi ·ÈÒÓ·. √ ª¤ÎÏÈÓ, Ô ¡Ù ∫‹Ú˘ÎÔ, Ô ªÔ˘ÚÓÙ¤Ï Â·Ó¤Ú¯ÔÓÙ·È Ì ÂÌÌÔÓ‹ ÛÙÔ ı¤Ì· ÙÔ‡ ıÓ‹ÛÎÔÓÙÔ˜ ∫ÂÓÙ·‡ÚÔ˘, ÁÈ·Ù›, fiˆ˜ ‰ËÏÒÓÂÈ Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜, «ÔÈ £ÂÔ› Âı·›ÓÔ˘Ó fiÙ·Ó ‰ÂÓ ÈÛÙ‡ԢÌ È· Û’ ·˘ÙÔ‡˜». √ ª·ÚÛ¤Ï ¶ÚÔ˘ÛÙ ÛÙËÓ «∞Ó·˙‹ÙËÛË ÙÔ˘ ¯·Ì¤ÓÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘» ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ¤Ó· ÂÚ›·ÙÔ ÛÙÔ ‰¿ÛÔ˜, fiÔ˘ Ô ·ÈÊÓ›‰ÈÔ˜ ‚fiÌ‚Ô˜ ÂÓfi˜ ·ÂÚÔÏ¿ÓÔ˘ ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· ‰ÈÒÍÂÈ ÙÔ˘˜ ÎÂÓÙ·‡ÚÔ˘˜ ·fi ÙË ÚÔÌ·ÓÙÈ΋ ÔÓÂÈÚÔfiÏËÛË ÙÔ˘ ‹Úˆ¿ ÙÔ˘. ∏ ÓÔÛÙ·ÏÁ›· Ù˘ ∞Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, Ë ÓÔÛÙ·ÏÁ›· Ù˘ «¯Ú˘Û‹˜ ÂÔ¯‹˜», Ô˘ Ô‰ËÁ› ÛÙËÓ «restitutio antiquitatis» Î·È ÙÂÏÈο ÛÙËÓ «renovatio» ÛÙËÓ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË, ÍÂÎÈÓ¿ ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ¶ÂÙÚ¿Ú¯Ë Î·È ÙÔ˘ ¢¿ÓÙË, ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ 14Ô˘ ·ÈÒÓ·, ·fi ÙfiÙ Ô˘ ·Ú¯›˙ÂÈ ÙÔ

H Û˘Ó¿ÓÙËÛË ¶·Á·ÓÈÛÌÔ‡ Ì ÙÔÓ XÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi ÛÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›· Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ AÓ·Á¤ÓÓËÛ˘

H «O Aγιος Aντνιος ανταμνει τον Oσιο Πα λο» ργο που αποδδεται στον Mαστρο ντελ’ Oσερβντσα και χρονολογεται στο 1430. Mια αλληγορικ εικνα για τη συμφιλωση του Παγανισμο με τον Xριστιανισμ (Oυσιγκτον, Eθνικ Πινακοθκη).

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

7

Ô˘Ì·ÓÈÛÙÈÎfi ΛÓËÌ·. ∞ÏÏ¿ Ë Û¯¤ÛË ÚÒÈÌ˘ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘ Î·È ∞Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·ÌÊ›ÛËÌË, ÈÎÚ·Á·ËÙÈ΋ Ò˜ ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ Quattrocento, ÙÔ˘ 15Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÔfiÙ ΢Úȷگ› Î·È Î·Ï‡ÙÂÈ fiϘ ÙȘ ÂΉËÏÒÛÂȘ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. √ ÁχÙ˘ §ÔÚ¤ÓÙÛÔ °ÎÈÌ¤ÚÙÈ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÛÙÔ˘˜ «ÀÔÌÓËÌ·ÙÈÛÌÔ‡˜» ÙÔ˘ ¤Ó· ÂÂÈÛfi‰ÈÔ Ô˘ Û˘Ó¤‚Ë ÛÙË ™È¤Ó· ÛÙÔ ‚ã ÌÈÛfi ÙÔ˘ 14Ô˘ ·ÈÒÓ·: ¤Ó· ˆÚ·›Ô ¿Á·ÏÌ· Ù˘ ∞Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ ›¯Â ÛÙËı› Û ‰ËÌfiÛÈÔ ¯ÒÚÔ Î·È ÚÔηÏÔ‡Û ÙÔÓ ÁÂÓÈÎfi ı·˘Ì·ÛÌfi. OÙ·Ó fï˜ ÔÈ ™ÈÂÓ¤˙ÔÈ ËÙÙ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ºÏˆÚÂÓÙÈÓÔ‡˜, ·¤‰ˆÛ·Ó ÙËÓ ‹ÙÙ· ÙÔ˘˜ Û ÁÚÔ˘ÛÔ˘˙È¿ Ô˘ ¤ÊÂÚ ÛÙËÓ fiÏË ÙÔ ·Á·ÓÈÛÙÈÎfi ¤ÚÁÔ. ΔÔ ıÚ˘ÌÌ¿ÙÈÛ·Ó ÏÔÈfiÓ Î·È ¤Ù·Í·Ó Ù· Û˘ÓÙÚ›ÌÌÈ· ÙÔ˘ ÛÙÔ ·ÓÙ›·ÏÔ ÛÙÚ·Ùfi‰Ô.

O˘Ì·ÓÈÛÙÈÎfi ΛÓËÌ· Î·È ∞Ú¯·ÈfiÙËÙ· ∏ ·Ó·‚›ˆÛË ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ Â›Ó·È Û˘Ó·ÚÙË̤ÓË Ì ÙÔ Ô˘Ì·ÓÈÛÙÈÎfi ΛÓËÌ·, ÙÔ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi Ú‡̷ Ô˘ ·ÁηÏÈ¿˙ÂÈ Î·È ÛÊÚ·Á›˙ÂÈ fiϘ ÙȘ ÂΉËÏÒÛÂȘ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ù˘ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘. Δ· studia humanitatis, ÔÈ ÎÏ·ÛÈΤ˜ ÛÔ˘‰¤˜ ·Ó·˙ˆ˘ÚÒÓÔ˘Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ fi¯È

ÌfiÓÔ ÁÈ· Ù· ÎÏ·ÛÈο ΛÌÂÓ· Ù˘ ∞Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· Ù· ·Ú¯·›· ÌÓËÌ›·. ∏ Û˘Ó¿ÓÙËÛË ÏÔÈfiÓ Ì ÙÔÓ Ì‡ıÔ ‹Ù·Ó ·Ó·fiÊ¢ÎÙË. ∫·È ›Ûˆ˜ ÂÂȉ‹ Ë ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÚÔËÁ‹ıËÎ Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜ ÔÈ ·Ú¯·›ÔÈ ıÂÔ› ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ·Ú¯Èο ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË ÓÙ˘Ì¤ÓÔÈ Ì ÎÔÛÙÔ‡ÌÈ· ÂÔ¯‹˜. OÙ·Ó fï˜ ÔÈ Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜ ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· ÌÂÏÂÙÔ‡Ó Ù· ·Ú¯·›· ÚfiÙ˘·, ıÂÔ› Î·È ‹ÚˆÂ˜ Í·Ó·‚Ú›ÛÎÔ˘Ó ÙËÓ ·Ú¯È΋ ÌÔÚÊ‹ Î·È ÂÚÈ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘˜. ∏ ÛÙÚÔÊ‹ ·˘Ù‹ Á›ÓÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ∫Ô˘·ÙÚÔÙÛ¤ÓÙÔ. °‡Úˆ ÛÙÔ 1410 ‰‡Ô ·fi ÙÔ˘˜ ÈÔ Î·ÈÓÔÙfiÌÔ˘˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜ Ù˘ ÚÒÈÌ˘ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘, Ô ¡ÙÔÓ·Ù¤ÏÔ Î·È Ô ªÚÔ˘ÓÂϤÛÎÈ ÌÂÙ·‚·›ÓÔ˘Ó ÛÙË ƒÒÌË ÁÈ· Ó· ÌÂÏÂÙ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ˜ . ΔÔ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ·˘Ùfi ÚÔÛ·ÓËÌ· ¤ÌÂÏÏ ӷ ÛÊÚ·Á›ÛÂÈ ÙËÓ Ù¤¯ÓË ÙÔ˘˜. ™Â ·Ó¿ÏÔÁ˜ ÌÂϤÙ˜ Âȉ›‰ÂÙ·È Ì ¿ıÔ˜, ÌÂÙ¿ Ù· ̤۷ ÙÔ˘ ·ÈÒÓ·, Ô ∞ÓÙÚ¤· ª·ÓÙ¤ÓÈ· ÛÙËÓ ¶¿‰Ô˘· Î·È ÛÙË ª¿ÓÙÔ˘·. ΔÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Ì·ÚÙ˘Ú› ÙÔÓ ·Ú¯·ÈÔÁÓˆÛÙÈÎfi ÙÔ˘ ˙‹ÏÔ. √ ∫˘ÚÈ·Îfi˜ Ù˘ ∞ÁÎfiÓ·˜ (1391– 1459), ¤Ó·˜ ÂÌÔÚÈÎfi˜ ·ÓÙÈÚfiÛˆÔ˜, ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Û ÚfiÙ˘Ô Ù˘ ÚÔÌ·ÓÙÈ΋˜ ÂÚÈËÁËÙÈ΋˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜. ∂› Û·Ú¿ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ·ÏˆÓ›˙ÂÈ Î˘ÚÈÔÏÂÎÙÈο fiÏË ÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ªÂÛfiÁÂÈÔ

à «H κρση του Πριδος» (π. 1638–39). Mια απ τις παραλλαγς του μ θου που ζωγρφισε ο Pο μπενς. Θεωρεται ως να απ τα διασημτερα ργα του (Λονδνο, Eθνικ Πινακοθκη).

Õ O Λαοκων, να απ τα γνωσττερα γλυπτ της αρχαιτητας, σκησε μεγλη επδραση την εποχ της Aναγννησης. Eργο ροδιακο εργαστηρου, φιλοτεχνθηκε γ ρω στα τλη του 1ου αι. π.X. και βρθηκε στη Xρυσ Oικα του Nρωνα στη Pμη, παρουσα του Mικελντζελο το 1506 (Pμη, Mουσεα Bατικανο ).

8

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

·fi ÙË ¢·ÏÌ·Ù›· Î·È ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Ò˜ Ù· ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈο ·Ú¿ÏÈ·, ÌÂÏÂÙÒÓÙ·˜, ۯ‰ȿ˙ÔÓÙ·˜ Î·È ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ Ù· Ï›„·Ó· ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜ Ù· ÔχÙÈÌ· ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê¿ ÙÔ˘ οËÎ·Ó ÙÔ 1514 ÛÙËÓ ˘Úη˚¿ Ô˘ η٤ÛÙÚ„ ÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË ÙˆÓ ™ÊfiÚÙÛ· ÛÙÔ ¶¤˙·ÚÔ. ™·Ú¿ÁÌ·Ù· ÌfiÓÔ ÙˆÓ ·Ó·Î·Ï‡„ÂÒÓ ÙÔ˘ ‰È·ÛÒıËÎ·Ó Û ÂÈÛÙÔϤ˜ Ô˘ ›¯Â ·¢ı‡ÓÂÈ Û ‰È·ÚÂ›˜ Ê›ÏÔ˘˜ ÙÔ˘. ΔÔÓ ›‰ÈÔ Î·ÈÚfi ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÚÒÙ˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜ Û˘ÏÏÔÁ¤˜ fiÔ˘ ÔÈ Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜ Ù˘ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÌÂÏÂÙÔ‡Ó ÙË ÌÔÚÊ‹ Ô˘ ¤‰ÈÓ·Ó ÔÈ ·Ú-

¯·›ÔÈ ÔÌfiÙ¯ÓÔ› ÙÔ˘˜ Û ıÂÔ‡˜ Î·È ‹ÚˆÂ˜. ∞fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ¶¿· ¡ÈÎfiÏ·Ô˘ ÙÔ˘ ∂ã (1447–1455) Ë ∞Á›· E‰Ú· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ› ÙËÓ ˘Ô¯Ú¤ˆÛ‹ Ù˘ Ó· ÚÔÛٷ٤„ÂÈ Ù· ÂÚ›È· Ù˘ ƒÒÌ˘. ΔËÓ ›‰È· ÔÏÈÙÈ΋ Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ì ¿ıÔ˜ Ô Ô˘Ì·ÓÈÛÙ‹˜ ¶ÔÓÙ›ÊËη˜ ¶›Ô˜ μã (1458–1464). √ πÔ‡ÏÈÔ˜ μã (1503–1513) ÂÓÙ›ÓÂÈ ÙȘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜. ∞˘Ù¿ Ù· ¯ÚfiÓÈ· ·Ó·Î·Ï‡ÙÔÓÙ·È ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙ· ¤Îı·Ì‚· Ì¿ÙÈ· ÙˆÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÒÓ ¤ÚÁ· fiˆ˜ Ô ∞fiÏÏˆÓ ªÂÏ‚ÂÓÙ¤ÚÂ, Ô §·ÔÎfiˆÓ, Ô ∫ÔÚÌfi˜ ªÂÏ‚ÂÓÙ¤ÚÂ, ÂÓÒ ÙÔ ÔÌÒÓ˘ÌÔ ·Ó¿ÎÙÔÚÔ ÛÙÔ

μ·ÙÈηÓfi ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È Û ªÔ˘ÛÂ›Ô ÁÈ· Ó· ÛÙÂÁ¿ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ıËÛ·˘ÚÔ‡˜ Ô˘ ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÛÙÔ Êˆ˜. ∏ ÌÂϤÙË ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ ÔÚÁ·ÓÒÓÂÙ·È ÈÔ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο οو ·fi ÙË ÊˆÙÈṲ̂ÓË ËÁÂÛ›· ÙÔ˘ ¶¿· §¤ÔÓÙ· πã, ÁÈÔ˘ ÙÔ˘ §·˘Ú¤ÓÙÈÔ˘ ÙÔ˘ ªÂÁ·ÏÔÚÂÔ‡˜, Ô˘ ›¯Â Á·ÏÔ˘¯Ëı› Ì ٷ Ó¿Ì·Ù· Ù˘ ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈ΋˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ Î·È ‹Ù·Ó ÂÍÔÈÎÂȈ̤ÓÔ˜ Ì ÙËÓ ∞Ú¯·ÈfiÙËÙ· ·È‰ÈfiıÂÓ Ì¤Û· ÛÙȘ ÏÔ‡ÛȘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜ Û˘ÏÏÔÁ¤˜ ÙÔ˘ Ô›ÎÔ˘ ÙˆÓ ªÂ‰›ÎˆÓ. √ §¤ˆÓ Ô πã ‰ÈÔÚ›˙ÂÈ ÁÂÓÈÎfi EÊÔÚÔ ∞Ú¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ ƒ·Ê·¤ÏÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ÙÔ 1515 ÙÔ˘ ˘Ô‚¿ÏÏÂÈ ¤Ó·

H

K A £ H M E P I N H

B

˘fiÌÓËÌ· ÁÈ· ÙȘ ·Ó·Ûηʤ˜ Î·È ÙȘ ·Ó·ÛÙËÏÒÛÂȘ ÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ, Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ¯¿ÛÂÈ ÙËÓ ·ÍÈÔÈÛÙ›· ÙÔ˘ ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·. ΔÔ ÎÏ·ÛÈÎfi ‡ÊÔ˜ Ù˘ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘ ˆÚÈÌ¿˙ÂÈ Ì¤Û· Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ·Ú¯·ÈÔÁÓˆÛÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ. √È Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜, Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÔÈ ÎÏ·ÛÈÎÔ›, Ô §ÂÔÓ¿ÚÓÙÔ ÓÙ· μ›ÓÙÛÈ, Ô ƒ·Ê·¤ÏÔ, Ô ªÈÎÂÏ¿ÓÙ˙ÂÏÔ Î.¿. ‹Ù·Ó ϤÔÓ ÒÚÈÌÔÈ Ó· ÂÓÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÓfiÌÔ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ¤ÚÁˆÓ ·ÓÙ› Ó· ÚÔÛËÏÒÓÔÓÙ·È ÛÙË ÌÂϤÙË Â͈ÙÂÚÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ. ΔÔ Îϛ̷ fï˜ ·˘Ùfi ÙÔ Â›¯Â ÚÔÂÙÔÈÌ¿ÛÂÈ ·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ∫Ô˘·ÙÚÔ-

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

9

ÙÛ¤ÓÙÔ Ë ıˆڛ· Ù˘ Ù¤¯Ó˘. √ §ÂfiÓ ª·Ù›ÛÙ· ∞ÏÌ¤ÚÙÈ (1404–1472) Έ‰ÈÎÔÔÈ› ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ Ù˘ Ó¤·˜ Ù¤¯Ó˘ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·Ù›· ÙÔ˘ ¶ÂÚ› ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜ (1435). ∏ ¿ÛÎËÛË Ù˘ Ù¤¯Ó˘ ·fi ÂÌÂÈÚÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋ ÚÔ¿ÁÂÙ·È, ̤۷ ·fi ÙË ıˆڛ·, Û ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· Ë ÔÔ›· ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ Û‡ÓıÂÙ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ÁÓÒÛÂȘ: ÚÔÔÙÈ΋ Î·È ·Ó·ÏÔÁ›Â˜ ‰ڿ˙ÔÓÙ·È ÛÙ· Ì·ıËÌ·ÙÈο, ÙfiÛÔ ÛÙË ÁÂ-

10

H

K A £ H M E P I N H

B

ˆÌÂÙÚ›· fiÛÔ Î·È ÛÙËÓ ·ÚÈıÌËÙÈ΋. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ∞ÏÌ¤ÚÙÈ, ·ÓÒÙÂÚË ÌÔÚÊ‹ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜ Â›Ó·È Ë «ÈÛÙÔÚ›·», ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ ·ÊËÁËÌ·ÙÈÎfi ı¤Ì·, ηٿ ÙÔ ÚfiÙ˘Ô ÙÔ˘ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎÔ‡ «Ì‡ıÔ˘», Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Ë «ÈÛÙÔÚ›·» Ô˘ ÂÌÓ¤ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ·Ú¯·›· Ì˘ıÔÏÔÁ›·. °È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi Ô ıˆÚËÙÈÎfi˜ ·ÚÔÙÚ‡ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜ Ó· ÌÂÏÂÙÔ‡Ó ·Ú¯·›Ô˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ Î·È Ó· Û˘Ì‚Ô˘Ï‡ÔÓÙ·È ÙÔ˘˜ Ô˘Ì·ÓÈÛÙ¤˜. ∏

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

·Ú·›ÓÂÛ‹ ÙÔ˘ ı· ‚ÚÂÈ ÁfiÓÈÌÔ ¤‰·ÊÔ˜. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ÔÏÏ¿ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ô˘ ÂÌÓ¤ÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ∞Ú¯·ÈfiÙËÙ· Û˘ÓÙ¿¯ÙËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ Ô˘Ì·ÓÈÛÙ¤˜.

Ut Pictura, poesis ¶ÚÈÓ fï˜ ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ì ÁÈ’ ·˘Ùfi ÙÔ ı¤Ì· ›Ûˆ˜ ·Í›˙ÂÈ Ó· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ì ٷ Â·ÎfiÏÔ˘ı· Ô˘ ›¯Â Ë ıˆڛ· ÙÔ˘

∞ÏÌ¤ÚÙÈ Û fiÏÔ ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÙˆÓ Ù¯ÓÒÓ, ·fi ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ı¤ÛË ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË Î·È ÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘ Ì ÙË Û˘ÓÙ¯ӛ·, ÙÔ˘˜ ÂÚÁÔ‰fiÙ˜ Î·È ÙÔ˘˜ Ì·È΋Ó˜ Ò˜ ÙËÓ ·È‰Â›· Î·È ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ Î·È Î·Ù¿ ÚÔ¤ÎÙ·ÛË ÛÙÔ status Ù˘ ›‰È·˜ Ù˘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜. ∞Ó Ô Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˘ fiÊÂÈÏ ӷ Â›Ó·È ÂÍÔÈÎÂȈ̤ÓÔ˜ Ì ÙȘ ÂχıÂÚ˜ Ù¤¯Ó˜, Î·È È‰È·›ÙÂÚ· Ì ٷ Ì·ıËÌ·ÙÈο Î·È ÙËÓ Ô›ËÛË (·fi fiÔ˘ fiÊÂÈÏÂ

Õ «Bκχος και Aριδνη» (1522–23), ργο του Tιτσινο. O πνακας αυτς ανκει σε μια σειρ που ζωγρφισε ο καλλιτχνης για τον Alfonso d’ Este, ο οποος θελε να αναπαραστσει μια αρχαα πινακοθκη με τον τρπο που περιγρφεται σε να ελληνικ κεμενο της στερης Aρχαιτητας (Λονδνο, Eθνικ Πινακοθκη).

à Nος (λεπτομρεια απ τη «Δημιουργα του Kσμου») του Mικελντζελο. Aπ τη νεαρ του ηλικα ο καλλιτχνης συναναστρφηκε τους νεοπλατωνικο ς φιλοσφους και τους λγιους της αυλς του ηγεμνα Λαυρντιου των Mεδκων και αποκμισε διδγματα που φανερθηκαν αργτερα στην τχνη του (Pμη, Kαπλα Σιξτνα).

Ó· ·ÓÙÏ› Ù· ı¤Ì·Ù¿ ÙÔ˘), ÙfiÙ Ò˜ ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ë ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ Ó· ıˆÚÂ›Ù·È «Ì˯·ÓÈ΋» Ù¤¯ÓË Î·È Ô ıÂÚ¿ˆÓ Ù˘ ¤Ó·˜ ·Ïfi˜ ¯ÂÈÚÒÓ·ÎÙ·˜; ª¤Û· Û’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÔÏÂÌÈ΋ ·Ó·˙ˆ˘ÚÒıËÎÂ Ô ·ÁÒÓ·˜ ÙˆÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÒÓ ÁÈ· ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ·Ó·‚¿ıÌÈÛË Ì ÙÔ Û‡ÓıËÌ· «ut pictura, poesis» («fiˆ˜ Ë ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ¤ÙÛÈ Î·È Ë Ô›ËÛË») ÙÔ˘ √Ú·Ù›Ô˘. √ §·Ù›ÓÔ˜ ÔÈËÙ‹˜ ·Ú·ÊÚ¿˙ÂÈ Û’ ·˘Ù‹ ÙËÓ Â͛ۈÛË ÙÔ ÁÓˆÛÙfi

·fiÛ·ÛÌ· ÙÔ˘ ™È̈ӛ‰Ë Ô˘ ‰È¤ÛˆÛÂ Ô ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜ : «√ ™È̈ӛ‰Ë˜ ÙËÓ ÌÂÓ ˙ˆÁÚ·Ê›·Ó Ô›ËÛÈÓ ÛȈÒÛ·Ó ÚÔÛ·ÁÔÚ‡ÂÈ ÙËÓ ‰Â Ô›ËÛÈÓ ˙ˆÁÚ·Ê›·Ó Ï·ÏÔ‡Û·Ó». ∞fi Ô‡ ı’ ·ÓÙÏ‹ÛÂÈ ÏÔÈfiÓ Ô ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ ¤ÌÓ¢ÛË ÁÈ· ÙËÓ «ÈÛÙÔÚ›·» ÙÔ˘; ª· Ê˘ÛÈο ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ ÔÈËÙ¤˜ Î·È Û˘ÁÁÚ·Ê›˜. √È ·Ú¯·›Â˜ «ÂÎÊÚ¿ÛÂȘ», ÔÈ ÂÚÈÁڷʤ˜ ¤ÚÁˆÓ ˘·ÚÎÙÒÓ ·ÏÏ¿ Î·È Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎÒÓ, ÙÔ˘

§Ô˘ÎÈ·ÓÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ºÈÏfiÛÙÚ·ÙÔ˘ ÙÔ˘ ¶ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˘ ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·È ˆ˜ ·ÏËıÈÓ¿ ÔÚ˘¯Â›· ¤ÌÓ¢Û˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜. √È Ô˘Ì·ÓÈÛÙ¤˜ Ì «ÙȘ ÁÓÒÛÂȘ ÙÔ˘˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜ ÛÙË Û‡ÓıÂÛË ÌÈ·˜ «ÈÛÙÔÚ›·˜», fiÔ˘ Ë Ê·ÓÙ·Û›· ·›˙ÂÈ ÙÔÓ Î˘ÚÈfiÙÂÚÔ ÚfiÏÔ», Û˘Ì‚Ô˘Ï‡ÂÈ Ô ∞ÏÌ¤ÚÙÈ. ∑ˆÁÚ¿ÊÔÈ Î·È ÁχÙ˜, Ô˘ ›¯·Ó ‹‰Ë ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙ· ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈο ÙÔ˘˜ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ 15Ô˘ ·ÈÒÓ· Ì ÙÔ˘˜ Ô˘Ì·ÓÈÛÙ¤˜, ηٷʇÁÔ˘Ó ÔÏÔ¤Ó· Î·È Û˘¯ÓfiÙÂÚ· ÛÙ· ÊÒÙ· ÙˆÓ ÏÔÁ›ˆÓ fiÛÔ ‰È¢ڇÓÔÓÙ·È ÔÈ ÎÏ·ÛÈΤ˜ ÛÔ˘‰¤˜ Î·È ÔÈ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜. ΔÔ «ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈÎfi ΛÓËÌ·», Ô˘ ‰È·‰›‰ÂÙ·È Û·Ó ÁÏ˘Îfi ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ‰ËÏËÙ‹ÚÈÔ ÛÙÔ˘˜ Ô˘Ì·ÓÈÛÙÈÎÔ‡˜ ·ÎÏÔ˘˜ Ù˘ ºÏˆÚÂÓÙ›·˜ ÛÙÔ ‚ã ÌÈÛfi ÙÔ˘ ∫Ô˘·ÙÚÔÙÛ¤ÓÙÔ, ¢ÓÔ› ¤Ó· ÂÚ›ÏÔÎÔ, ÂÚÌËÙÈÎfi Î·È Û˘Ì‚ÔÏÈÎfi Í·Ó·‰È¿‚·ÛÌ· ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ̇ıˆÓ. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÔÈ ÂÚ›ÊË̘ «poesie» ÙÔ˘ ªÔÙÈÙÛ¤ÏÈ : ∏ AÓÔÈÍË, 1477–78, Î·È ∏ °¤ÓÓËÛË Ù˘ ∞ÊÚÔ‰›Ù˘, 1483–84, Ô˘ ıˆÚÂ›Ù·È fiÙÈ ‚·Û›˙ÔÓÙ·È Û ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙÔ˘ ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈÎÔ‡ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘ ª·ÚÛ›ÏÈÔ ºÈÙÛ›ÓÔ, ÂÓÒ Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· Û‡ÓıÂÛË Î·ıÒ˜ Î·È Ë ™˘ÎÔÊ·ÓÙ›· ÙÔ˘ ∞ÂÏÏ‹, 1494, ÂÌÓ¤ÔÓÙ·È ·fi «ÂÎÊÚ¿ÛÂȘ» ¯·Ì¤ÓˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ EÏÏËÓ· ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘ ∞ÂÏÏ‹. √È ÂÚ›ÏÔΘ ·˘Ù¤˜ Ì˘ıÔÏÔÁÈΤ˜

H

K A £ H M E P I N H

B

ÂÚÌËÓ›˜ ·¢ı‡ÓÔÓÙ·Ó, fiˆ˜ Â›Ó·È ·˘ÙÔÓfiËÙÔ, Û’ ¤Ó· Ôχ ηÏÏÈÂÚÁË̤ÓÔ ÎÔÈÓfi Ù˘ ˘„ËÏ‹˜ ·ÛÙÈ΋˜ Ù¿Í˘ Î·È Ù˘ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·Ù›·˜. ∏ ÂÚÌËÓ›· ÙˆÓ ÔÈËÙÈÎÒÓ ·ÏÏËÁÔÚÈÒÓ ·Ó·‚¿ıÌÈ˙ ¤ÙÛÈ Î·È ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ Î·ÏÏÈÙ¤¯ÓË Î·È ÙÔÓ ÙÔÔıÂÙÔ‡Û ÈÛfiÙÈÌ· Ï¿È ÛÙÔ˘˜ Ô˘Ì·ÓÈÛÙ¤˜, Ô˘ ·Ó‹Î·Ó ÛÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘ ÏÔ‡ÛÈÔ˘ Î·È Î·ÏÏÈÂÚÁË̤ÓÔ˘ Ì·È΋ӷ. √È Ó¤Â˜ ÛË̷ۛ˜, ÔÈ Ï·Óı¿ÓÔÓÙ˜ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ›, ÔÈ ·ÏÏËÁÔÚÈΤ˜ Î·È ËıÈΤ˜ ÚÔÂÎÙ¿ÛÂȘ, ÔÈ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈΤ˜ ·Ú·‰ËÏÒÛÂȘ Ô˘ ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÔÈ ·Ú¯·›ÔÈ Ì‡ıÔÈ, ηıÒ˜ ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È ·‰È¿ÎÔ· ÁÈ· Ó· ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÔ‡Ó Û’ ¤Ó· Ó¤Ô È‰ÂÔÏÔÁÈÎfi ÔÚ›˙ÔÓÙ· ˘Ô‰Ô¯‹˜, ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ¤Ó· ·ÓÂÍ¿ÓÙÏËÙÔ ¯Ú˘ÛˆÚ˘¯Â›Ô ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ıÈ·Ṳ̂ÓÔ˘˜ ΢ÓËÁÔ‡˜ ÎÚ˘ÌÌ¤ÓˆÓ ÓÔËÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ÂÈÎÔÓÔÏÔÁÈ΋˜ Û¯ÔÏ‹˜. ∏ «ÂÈÎÔÓÔÏÔÁ›·», Ë ıˆÚËÙÈ΋ ÂÚÌËÓ¢ÙÈ΋ Û¯ÔÏ‹, Ô˘ ·Ó·Ù‡¯ıËÎÂ, ηٿ ·Ú¿‰ÔÍÔ ÙÚfiÔ, ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ıÚÈ¿Ì‚Â˘Â Ë ·ÓÂÈÎÔÓÈ΋ Ù¤¯ÓË, ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ÚÔÙ›ÓÂÈ ÌÈ· ÂȘ ‚¿ıÔ˜ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ·Ó¿ÁÓˆÛË ÙˆÓ ˙ˆÁÚ·ÊÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ, ¤Ú· ·fi ÙËÓ ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ· ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈ΋ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘˜. ∫ÔÚ˘Ê·›Â˜ ÌÔÚʤ˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ™¯ÔÏ‹˜ ·Ó·‰Â›¯ÙËÎ·Ó ÔÈ ‰È·ÚÂ›˜ ıˆÚËÙÈÎÔ› Ù˘ Ù¤¯Ó˘ Aby Warburg, Erwin Panofsky, Edgar Wind, Fritz Saxl, Î.¿. ªÂÚÈΤ˜ ·fi ÙȘ ‰È¿ÛË̘ ÌÂϤÙ˜ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÙÒÚ· ÚÔÛÈÙ¤˜ Î·È Û ÂÏÏËÓÈ΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË.

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

11

«... κτι ευχριστο κα

12

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

ωραο...» Ã «Aλληγορα με την Aφροδτη και τον ρωτα» (154050) του Aντζελο Mπρονζνο. H εικνα αυτ καθρεφτζει το νο πνεμα της αυλικς τχνης, της εποχς του Cosimo de Medici, που το πορνογραφικ στοιχεο καμουφλρεται απ την υπερβολικ εκλπτυνση που φτνει στα ρια της εκζτησης (Λονδνο, Eθνικ Πινακοθκη).

Tης A °°Œ§∞˜ T ∞ªμÕ∫∏ Eπιμελτριας Eθνικς Πινακοθκης

∏

Õ «Aφροδτη και Aδωνις» απ τον Πολο Bερονζε. H ερωτικ ιστορα τους αγαπθηκε πολ απ τους ζωγρφους. Eμφαση δωσαν στις σκηνς της ερωτοτροπας  της αναχ"ρησης του ρωα για το κυνγι και το τραγικ του τλος (Aουγκσμποργκ, Kρατικ Συλλογ).

TEXNH TOY ME™AIøNA ‰ÂÓ Â›¯Â ÂÍÔÈÎÂÈÒÛÂÈ ÙÔ˘˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜ Ì ÙȘ ȉȷÈÙÂÚfiÙËÙ˜ Ù˘ ·Ó·ÙÔÌ›·˜ ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜. ™ÙËÓ ÂÍÔÈΛˆÛË ·˘Ù‹ Û˘Ó¤‚·Ï ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈο Ë ÌÂϤÙË ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ·Á·ÏÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ÛÙÔ Êˆ˜ ÛÙË ƒÒÌË ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘. √ ∞fiÏÏˆÓ ÙÔ˘ Belvedere, Ë KÏÂÔ¿ÙÚ·, Ë ∞ÚÈ¿‰ÓË, Ô ªÔÓÔÌ¿¯Ô˜ Borghese, Ô ∞·Î·ÓıÈ˙Ô̤ÓÔ˜ Â›Ó·È ÌÂÚÈο ÌfiÓÔ ‰È¿ÛËÌ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·. √È ·Ó·ÊÔÚ¤˜ Û’ ·˘Ù¿ ̤۷ ·fi Ù· ¤ÚÁ· ηÏÏÈÙ¯ÓÒÓ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ ı¤Ì· ÂȉÈÎÒÓ ÌÂÏÂÙÒÓ Î·È ÂÎı¤ÛˆÓ. ™Ù·ıÌfi ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ‡ ˘fi Û˘˙‹ÙËÛË ı¤Ì·ÙÔ˜ ·ÔÙÂÏ› Ë ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÛÙȘ 14 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1506 ÙÔ˘ ÂÚ›ÊËÌÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÔ‡ Û˘ÌϤÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ §·ÔÎfiÔÓÙ·, Ô˘ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ÂÌÓ¤ÂÈ Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜ ¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·. ∏ ÚÈ˙È΋ ·Ó¿Ï·ÛË ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ·˘ÙÔ‡ ÚÔÙ‡Ô˘ ·fi ÙÔÓ ¢ÔÌ‹ÓÈÎÔ £ÂÔÙÔÎfiÔ˘ÏÔ Á‡Úˆ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ (. 1610-1614, √˘¿ÛÈÁÎÙÔÓ, National Gallery of Art) Ô‰ËÁ› ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÌÈ·˜ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÚˆÙfiÙ˘˘ Û‡ÓıÂÛ˘ Ì Ï·›ÛÈÔ ÙÔ ΔÔϤ‰Ô Ô˘ ›¯Â, Û‡Ìʈӷ Ì ÌÈ· ·Ú¿‰ÔÛË, È‰Ú˘ı› ·fi ·ÔÁfiÓÔ˘˜ ÙˆÓ ΔÚÒˆÓ.

H

K A £ H M E P I N H

B

∏ ¿Ô„Ë fiÙÈ Ô ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Ù·˘ÙÈÛÙ› Ì ÙÔÓ AÚ¯ÈÂ›ÛÎÔÔ ÙÔ˘ ΔÔϤ‰Ô, Ô˘ ¤ı·Ó ÙÔ 1576, ·ÊÔ‡ Ê˘Ï·Î›ÛÙËΠÁÈ· ‰ÂηÂÙ¿ ¯ÚfiÓÈ· ÁÈ·Ù› ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘ ∂Ú¿ÛÌÔ˘, ‰ÂÓ ¤ÁÈÓ ÔÌfiʈӷ ·Ô‰ÂÎÙ‹, ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈ΋˜ ·fiÛÙ·Û˘ Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ›Ó·Î·. √ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˜ ¯ÒÚÔ˜ ‰ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÙËÓ Â¤ÎÙ·ÛË Ù˘ Û˘˙‹ÙËÛ˘ Û fiϘ ÙȘ ÌÔÚʤ˜ ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋˜ ¤ÎÊÚ·Û˘, fiÔ˘ ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘Ì ÙËÓ ÏËıˆÚÈ΋ ·ÚÔ˘Û›· ÂÈÏÂÁÌ¤ÓˆÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ ·fi ÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ Ì˘ıÔÏÔÁ›·. ∞˜ ÌËÓ Í¯ӿÌ ˆ˜ Ì·˙› Ì ÙȘ ‚È‚ÏÈΤ˜ Î·È ÙȘ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÛÎËÓ¤˜ ·˘Ù¿ ηÙ›¯·Ó, ·fi ÙËÓ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË ¤ˆ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÙËÓ ÚÒÙË ı¤ÛË ÛÙË ıÂÌ·ÙÈ΋ ÈÂÚ·Ú¯›· Ù˘ ÂÔ¯‹˜. ∞Ó·Ú›ıÌËÙ· Â›Ó·È Ù· ¤ÚÁ· Ù¤¯Ó˘ (ÙÔȯÔÁڷʛ˜ ›Ó·Î˜, Û¯¤‰È·, ÁÏ˘Ù¿, ÌÈÎÚÔÁڷʛ˜, Ì·ÁÈfiÏÈΘ, ‰È¿ÊÔÚ· ·ÓÙÈΛÌÂÓ·) fiÔ˘ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì Ì ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ‹ ÌÈÎÚfiÙÂÚË Â˘ÎÔÏ›· ÚfiÛˆ· Î·È Ú¿ÁÌ·Ù· ·fi ÙÔÓ ÔÈÎÂ›Ô ·˘Ùfi ¯ÒÚÔ. ∏ ÚÔÙ›ÌËÛË ÁÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ı¤Ì·Ù· ÌÔÚ› Ó· Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Â›Ù Ì ÙȘ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ Î·È ÔÏÈÙÈΤ˜ Û˘ÁÎ˘Ú›Â˜ Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ·Ú·ÁÁÂÏÈÔ‰fiÙË, Ô˘ ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È Î¿ÔÙÂ Î·È ÙË ‰È¿ıÂÛË Ó· Ù·˘ÙÈÛÙ› Ì ‰È¿ÛËÌÔ˘˜ ÚÔÁfiÓÔ˘˜ ‹ ·ÎfiÌ· Î·È Ì ÙȘ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ˜ Ù¿ÛÂȘ Ù˘ Ù¤¯Ó˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÒÓ. ™ËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ·›˙Ô˘Ó Â›Û˘ ÔÈ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÛÎÔ-

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

13

H «H απαγωγ της Περσεφνης» του Pμπραντ (Bερολνο, Kρατικ Mουσεα).

ÈÌfiÙËÙ˜, fiˆ˜ Û˘ÌÂÚ·›ÓÔ˘Ì ·fi ¯ÚÈÛÙÔÏÔÁÈΤ˜ Ó‡ÍÂȘ, Ì ÈηӋ ‰fiÛË ˘ÂÚ‚ÔÏ‹˜ Î·È fi¯È ¿ÓÙ· ۷ʤ˜ ÓfiËÌ·. √È ·ÚÎÂÙ¿ ÂÍÂ˙ËÙË̤Ó˜ Î·È ÙÂÏÈο ·Î·Ù·ÓfiËÙ˜ ÂÚÌËÓ›˜, Ë ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈ΋ ηÙ‡ı˘ÓÛË ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ô‰ËÁ› ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ηÏÏÈÂÚÁË̤ÓÔ˘˜ ·ÎÏÔ˘˜ ÙˆÓ Ô˘Ì·ÓÈÛÙÒÓ Ù˘ ºÏˆÚÂÓÙ›·˜, ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÛÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙËÓ È‰·ÓÈ΋ χÛË.

To Á˘ÌÓfi ·ÓıÚÒÈÓÔ ÛÒÌ· EÓ· ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙË Ê‡ÛË Î·È ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ, Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ‹‰Ë ηٿ ÙËÓ ÚÒÈÌË ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË, ÛÙÚ¤ÊÂÈ ÙÔ˘˜ ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜ Ù˘ Ù¤¯Ó˘ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÓ·Û¯fiÏËÛË Ì ÙÔ Á˘ÌÓfi ·ÓıÚÒÈÓÔ ÛÒÌ· Ô˘ ‚·Û›ÛÙËÎÂ, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤Ú·ÌÂ, ÛÙË ÌÂϤÙË Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÁÏ˘ÙÈ΋˜. π‰È·›ÙÂÚ· ÂÓÙ˘ˆÛȷο Â›Ó·È Ù· Û¯¤‰È· Î·È ¯·Ú·ÎÙÈο ÙÔ˘ Jacopo de Barbari (1502) Î·È ÙÔ˘ Albrecht Dürer (1504). •Â¯ˆÚÈÛÙ‹ ı¤ÛË Î·Ù¤¯Ô˘Ó Â‰Ò ·Á·ÏÌ·Ù¤ÓÈÔÈ, ·Ó¤ÌÔÚÊÔÈ ıÂÔ›, fiˆ˜ Ô ∞fiÏÏˆÓ Î·È Ë AÚÙÂÌȘ. §›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ·, Ô Jan Gossaert van Mabuse ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ηٿ ÙËÓ ·Ú·ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ πÙ·Ï›· ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘ ÂÈÎfiÓ˜ Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÒÓ ˙¢Á·ÚÈÒÓ, fiˆ˜ Ô ¶ÔÛÂȉÒÓ Î·È Ë ∞ÌÊÈÙÚ›ÙË ‹ Ô ∏Ú·ÎÏ‹˜ Î·È Ë ¢ËÈ¿ÓÂÈÚ·. ™’ ·˘ÙfiÓ ÔÊ›ÏÂÙ·È Ë ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ ·˘ÙÒÓ ÛÙÔ ÚÂÂÚÙfiÚÈÔ ÙˆÓ

OÈ ¢˘ÙÈÎÔ› ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ ÛÙÚ¿ÊËÎ·Ó ÛÙÔ Á˘ÌÓfi, ÂÌÓÂfiÌÂÓÔÈ ·fi ÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ Ù¤¯ÓË

14

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

ηÏÏÈÙ¯ÓÒÓ ÙˆÓ K¿Ùˆ ÈÚÒÓ. ∞fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 16Ô˘ ¤ˆ˜ Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ· Ë ÂÓ·Û¯fiÏËÛË Ì ıÂÌ·ÙÈÎÔ‡˜ ·ÎÏÔ˘˜ ·fi ÙËÓ ÂÏÏËÓÔڈ̷˚΋ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÛÙËÓ πÙ·Ï›· Î·È ÙȘ K¿Ùˆ ÃÒÚ˜ ·Ú¿ÏÏËÏË ÔÚ›·, Ì Ôχ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈΤ˜ fï˜ ÂÈÏÔÁ¤˜ Î·È ‰È·ÊÔÚ¤˜. ∂ΛÓÔ ‚¤‚·È· Ô˘ ÏËÛÌÔÓÔ‡Ó Î¿ÔÙ ÌÂÚÈÎÔ› Â›Ó·È Ë Ù¤Ú„Ë Ô˘ ¤‰ÈÓ ÙfiÛÔ ÛÙÔÓ Î·ÏÏÈÙ¤¯ÓË–‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi fiÛÔ Î·È ÛÙÔÓ ·Ú·ÁÁÂÏÈÔ‰fiÙË–·Ô‰¤ÎÙË Ë ÂÓ·Û¯fiÏËÛË Ì ٷ Á˘ÌÓ¿ ÛÒÌ·Ù· Î·È Ù· ÂÚˆÙÈο ı¤Ì·Ù·. ¢ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ·Ú·‚Ϥ„Ô˘Ì ÙÔÓ ·Ú¿ÁÔÓÙ· ·˘Ùfi Ô‡ÙÂ Î·È ÛÙËÓ √ÏÏ·Ó‰›·, fiÔ˘ Ë ·Ó·˙‹ÙËÛË ËıÈÎÔÏ·ÛÙÈÎÒÓ ÌËÓ˘Ì¿ÙˆÓ Ù·ÈÚÈ¿˙ÂÈ ÙfiÛÔ Ì ÙÔ Î˘Ú›·Ú¯Ô Îϛ̷ Ù˘ ηςÈÓÈÛÙÈ΋˜ ·˘ÛÙËÚfiÙËÙ·˜. °È· Ó· ÈÛÙÔÔÈËı› ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ ÙÔ ·ÏËı¤˜, ·ÚΛ Ë ˘fiÌÓËÛË Î¿ÔÈˆÓ Ô‰ËÁÈÒÓ Ô˘ ‰›ÓÂÈ ÙÔ 1524 Ô Federico Gonzaga ÛÙÔÓ Sebastiano del Piombo ÁÈ· ÌÈ· ·Ú·ÁÁÂÏ›·: «... fi¯È ¿ÏÈ Ù›ÔÙ· ·Á›Ô˘˜, ·ÏÏ¿ οÙÈ Â˘¯¿ÚÈÛÙÔ Î·È ˆÚ·›Ô...» Î·È ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ˆ˜ ÂÓÓÔÔ‡Û ۷ÊÒ˜ οÙÈ ÂÚˆÙÈÎfi. ∞ÏÏ¿ Î·È Î·ı·Ú¿ Ú·ÎÙÈÎÔ› ÏfiÁÔÈ ÌÔÚ› οÔÙ ӷ ÂÈ‚¿ÏÔ˘Ó Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÂÈÏÔÁ¤˜. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÔÈ ÌÂÁ¿Ï˜ ÂÈÊ¿ÓÂȘ Ù˘ ÔÚÔÊ‹˜ ‹ ÙÔ˘ ÙÔ›¯Ô˘ Ô˘ ¤ÌÂÏÏ ӷ Î·Ï˘ÊıÔ‡Ó Ì ÙÔȯÔÁڷʛ˜ ÚÔÛʤÚÔÓÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ıÂÌ·ÙÈÎÒÓ Î‡ÎψÓ, fiˆ˜ Â›Ó·È ÔÈ ¤ÚˆÙ˜ ÙˆÓ ıÂÒÓ, ÔÈ ÂÚÈ¤ÙÂȘ ‰ËÌÔÊÈÏÒÓ ËÚÒˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÂÚ›ÏÔΘ ·ÏÏËÁÔÚÈΤ˜ Û˘Óı¤ÛÂȘ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· ÌÂÌÔÓˆÌ¤ÓˆÓ ÂÎÚÔÛÒˆÓ ÙÔ˘ ‰ˆ‰Âηı¤Ô˘. ∞Ó¿ÏÔÁË Â›Ó·È Î·È Ë ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ cassoni (Ó˘ÊÈ¿ÙÈΘ ηۤϘ), ÛÙȘ Ù¤ÛÛÂÚȘ Ï¢ڤ˜ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÂÂÈÛfi‰È· ·fi ÙȘ ÂÚÈ¤ÙÂȘ ÙÔ˘ √‰˘ÛÛ¤· ‹ ÙˆÓ ∞ÚÁÔÓ·˘ÙÒÓ ‹ ÛÙÈÁÌÈfiÙ˘· ·fi ÙÔÓ ΔÚˆÈÎfi ¶fiÏÂÌÔ. √ ÚfiÏÔ˜ Ô˘ ¤·ÈÍ ٤ÏÔ˜ Ë ‰È¿‰ÔÛË ÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙÈÎÒÓ Ô˘ ÊÈÏÔÙ¯ӋıËÎ·Ó Î·Ù¿ ÙÔ ÚfiÙ˘Ô ÎÔÚ˘Ê·›ˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÒÓ ‰È·Û‹ÌˆÓ ˙ˆÁÚ¿ÊˆÓ ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Â›Û˘ Û η̛· ÂÚ›ÙˆÛË Ó· ˘ÔÙÈÌËı›. ∂Ó‰ÂÈÎÙÈÎfi Â›Ó·È Î·È ÙÔ fiÙÈ Ë ÔÈÎÈÏ›· ÙˆÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ Ô˘ Û˘Ó·ÓÙ¿Ì ÛÙË ¯·Ú·ÎÙÈ΋ Â›Ó·È Ôχ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·fi ÂΛÓË Ù˘ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜. ∂›Û˘, ÂÂȉ‹ ÔÏÏ¿ ¤ÚÁ· ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ¯¿ıËÎ·Ó ÛÙÔ ‰È¿‚· ÙˆÓ ·ÈÒÓˆÓ, ÔÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ‰È·ÛÒıËÎ·Ó ÁÈ’ ·˘Ù¿ Ù· ¯·Ú·ÎÙÈο Â›Ó·È ÂÍ›ÛÔ˘ ÔχÙÈ̘ Ì ÂΛӘ Ô˘ ηٷÁÚ¿ÊËÎ·Ó Û ·Ú¯Â›· Û˘ÏÏfiÁˆÓ Î·È ¿ÏϘ ÁÚ·Ù¤˜ ËÁ¤˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜. ∏ ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋ ¯·Ú·ÎÙÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ Hendrick Goltzius (1558-1617), ÛÙËÓ ÔÔ›· Û˘ÁηٷϤÁÔÓÙ·È Î·È ÔÏϤ˜ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙȘ ªÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ÙÔ˘ √‚ȉ›Ô˘, ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Î·È Û¿ÓÈ· ‹ ÌÔÓ·‰Èο ı¤Ì·Ù· Ô˘ ‰ÂÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ·ÓÙÈÛÙÔȯ›Â˜ Ì ÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋.

AÊÚÔ‰›ÙË Î·È AfiÏÏˆÓ ™Â fiÏË ÙË Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓË ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ Ì·˜ ÂӉȷʤÚÂÈ Â‰Ò, ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙË Â›Ó·È Ë Î˘ÚÈ·Ú¯›· ‰‡Ô ıÂÔًوÓ: Ù˘ ∞ÊÚÔ‰›Ù˘ Î·È ÙÔ˘ ∞fiÏψӷ, Ì Ôχ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈΤ˜ ‰È·Î˘Ì¿ÓÛÂȘ ÛÙËÓ ÚÔÙ›ÌËÛË ÁÈ· ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÛÎËÓ¤˜. ∏ Á¤ÓÓËÛË Ù˘ ∞ÊÚÔ‰›Ù˘ ·fi ÙÔÓ ·ÊÚfi Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ∏Û›Ô‰Ô ÛÙË £ÂÔÁÔÓ›· (188-206), ÂÓÒ Ô

¶Ï›ÓÈÔ˜ (Naturalis Historia 35.91) ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ¤Ó· ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∞ÂÏÏ‹ Ì ÙÔ ›‰ÈÔ ı¤Ì·. ¢ÂÓ Â›Ó·È ‚¤‚·È· Ù˘¯·›Ô ÙÔ fiÙÈ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ ÁÓˆÛÙÔ‡ ·ÚÈÛÙÔ˘ÚÁ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ Sandro Botticelli (1444-1510, ºÏˆÚÂÓÙ›·, Uffizi), ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÂÎÚÔÛÒÔ˘ Ù˘ ºÏˆÚÂÓÙÈÓ‹˜ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘ Ô˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛÂ Ì˘ıÔÏÔÁÈΤ˜ ÛÎËÓ¤˜ ÛÂ Ê˘ÛÈ΋ Îϛ̷η. ΔfiÛÔ ÁÈ· ÙÔÓ ›Ó·Î· ·˘Ùfi fiÛÔ Î·È ÁÈ· ÙËÓ AÓÔÈÍË (Primavera) ÛÙ· ÌÔ˘Û›· Uffizi, ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ‰È·Ù˘ˆı› ¿ÂÈÚ˜ ·fi„ÂȘ Û ·ÙÂÏ›ˆÙ˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ¿ÚıÚˆÓ Î·È ‚È‚Ï›ˆÓ. ∂›Ó·È Èı·Ófi ˆ˜ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ·ÏÏËÁÔڛ˜, ÙÔ ÓfiËÌ· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙÔ Êˆ˜ Î·È ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋. ∏ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË Ù˘ ¶·ÏÏ¿‰Ô˜ ∞ıËÓ¿˜ Ì ÙÔÓ K¤ÓÙ·˘ÚÔ (ºÏˆÚÂÓÙ›·, Uffizi) ÌÔÚ› Â›Û˘ Ó· ÂÓÙ·¯ı› ̤۷ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈÎÒÓ ‰ÔÍ·ÛÈÒÓ ÙÔ˘ Marcilio Ficino Î·È ÙÔ˘ Pico della Mirandola, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ¿ÌÔÈÚÔ˜ Ô Âͤ¯ˆÓ ·˘Ùfi˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜. ∏ ·Ó·‰˘fiÌÂÓË fï˜ ∞ÊÚÔ‰›ÙË ÙÔ˘ Tiziano Vecellio (1489-1576, ∂‰ÈÌ‚Ô‡ÚÁÔ, National Gallery of Scotland) ıˆڋıËΠˆ˜ ¤ÎÊÚ·ÛȘ, ‰ËÏ·‰‹ ˆ˜ ·fiÂÈÚ· ·Ó··Ú¿ÛÙ·Û˘ ÂÓfi˜ ¯·Ì¤ÓÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜. √È ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÂÍ¿ÏÏÔ˘ ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ÊÈÏÔÙ¤¯ÓËÛ·Ó ÁÓˆÛÙÔ› °¿ÏÏÔÈ ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ ÙÔ˘ 15Ô˘ ·ÈÒÓ·, fiˆ˜ Ô Noel-Nicolas Coypel (16901734), o Jean-Baptiste-François de Troy (1679-1752) Î·È Ô François BÔucher (1703-1770) ‰È¤ÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ Ù˘È΋ ·›ÛıËÛË ÎÔÌ„fiÙËÙ·˜, ·ÏÏ¿ Î·È Î¿ÔȘ ÂÏ·ÊÚfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ Á·ÏÏÈÎÔ‡ ƒÔÎÔÎfi. ™ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË fï˜ ÂÓfi˜ ¿ÏÏÔ˘ Ù‡Ô˘, ÂΛÓÔ˘ Ù˘ ·Ó··˘Ô̤Ó˘ ∞ÊÚÔ‰›Ù˘, ηıÔÚÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ ·›˙Ô˘Ó Ô Giorgione (1478-1510) Î·È Ô Palma Vecchio (. 1480-1528) Î·È Ù· ‰‡Ô ÛÙË ¢Ú¤Û‰Ë (Gemäldegalerie), ÂÓÒ ÎÏ·ÛÈΤ˜ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ÂΛӘ Ô˘ ÊÈÏÔÙ¤¯ÓËÛÂ Ô Tiziano, ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ͯˆÚ›˙Ô˘Ó Ë ∞ÊÚÔ‰›ÙË ÙÔ˘ Urbino (1538, ºÏˆÚÂÓÙ›·, Uffizi) Î·È Ë ∞ÊÚÔ‰›ÙË Ì ÙÔÓ ÔÚÁ·ÓÔ·›ÎÙË (ª·‰Ú›ÙË, Prado). ¢ÂÓ Ú¤ÂÈ fï˜ Ó· ·Ú·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÙËÓ Ôχ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈ΋ Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘ Lucas Cranach ÙÔ˘ ¶ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘ (1472-1553) Î·È ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÂÎÚÔÛÒˆÓ Ù˘ ™¯ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ Fontainebleau ÛÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi, ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÌÔÚԇ̠ӷ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ì ¤ˆ˜ ÙÔÓ Velasquez Î·È ÙÔÓ Goya.

OÈ ¤ÚˆÙ˜ Ù˘ AÊÚÔ‰›Ù˘ EÓ·˜ ¿ÏÏÔ˜ Ù‡Ô˜, Ë ∞ÊÚÔ‰›ÙË Ô˘ ·ÊÔÏ›˙ÂÈ ÙÔÓ EÚˆÙ· Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈΤ˜ ‰Ôͷۛ˜ Ù˘ ÊψÚÂÓÙÈÓ‹˜ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘ Î·È ÂȉÈÎfiÙÂÚ· Ì ÙË ‰ÈÙÙ‹ ˘fiÛÙ·ÛË Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô ıÂÔًوÓ, ·Ú¿ Ì ·Ú¯·›Â˜ ËÁ¤˜ Î·È Ô‚È‰È·Ó¤˜ ‰ÈËÁ‹ÛÂȘ. ™ÙËÓ ¤ÎıÂÛË EÏÏËÓ˜ ıÂÔ› Î·È ‹ÚˆÂ˜ ÛÙÔÓ Î·ÈÚfi ÙÔ˘ ƒÔ‡ÌÂÓ˜ Î·È ÙÔ˘ ƒ¤ÌÚ·Ó٠›¯·Ì ÙËÓ Â˘Ù˘¯›· Ó· ÊÈÏÔÍÂÓ‹ÛÔ˘Ì ¤Ó· ÂÍ·›ÚÂÙÔ ‰Â›ÁÌ· ÙÔ˘, ÊÈÏÔÙ¯ÓË̤ÓÔ ·fi ÙÔÓ OÏÏ·Ó‰fi Anthonie Blocklandt (. 1580, ¶Ú¿Á·, N¿rodni Gallerie, «Praze»), ÂÓÒ ÂӉȷʤÚÔÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Î·È ÌÈ· ¿ÏÏË ÂΉԯ‹, Ô˘ ˘ÔÁÚ¿ÊÂÈ Ô Maarten van Heemskerck (1536, KÔψӛ·, ªÔ˘ÛÂ›Ô Wallraf-Richartz). ªÂ ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ Ô˘Ì·ÓÈÛÙÈÎÔ‡˜ ·ÎÏÔ˘˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Â›Û˘ Ô πÂÚfi˜ Î·È Ô ‚¤‚ËÏÔ˜ EÚˆ˜ (Amore

H «H επσκεψη

sacro e amore profano) ÙÔ˘ Tiziano, ÙÔ ÓfiËÌ· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ·ÔÎÚ˘ÙÔÁÚ·Ê‹ıËΠ̠Ôχ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Û·Ê‹ÓÂÈ· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÚfiÛÊ·ÙË ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ˆ˜ ·Ú·ÁÁ¤ÏıËΠÁÈ· ÙÔÓ Á¿ÌÔ ÙÔ˘ Niccolo Aurelio Î·È Ù˘ Laura Bagarotto. ∏ ‰ÈÙÙ‹ ˘fiÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÁÈÔ˘ Ù˘ ∞ÊÚÔ‰›Ù˘ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ ∞Ó·ÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ EÚˆÙ· ÙÔ˘ Tiziano (. 1565, ƒÒÌË, Galleria Borghese) Ô˘ ·ÚÈÛÙ¿ÓÂÙ·È Ì Ôχ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ÙÚfiÔ Î·È Ì ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ Ù˘ ∞ÊÚÔ‰›Ù˘ Î·È ÙÔ˘ ∂ÚÌ‹ ÛÙÔÓ ÁÓˆÛÙfi ›Ó·Î· ÙÔ˘ Correggio (. 1489/94-1534, §ÔÓ‰›ÓÔ, National Gallery) ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ë ∂ıÓÈ΋ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË ‰È·ı¤ÙÂÈ ¤Ó· ·Ï·Èfi ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ. ∏ ÂÚˆÙÔÙÚÔ›· Ù˘ ∞ÊÚÔ‰›Ù˘ Ì ÙÔÓ A‰ˆÓÈ ··Û¯fiÏËÛ Â›Û˘ ÔÏÏÔ‡˜ BÂÓÂÙÔ‡˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘˜, fiˆ˜ Ô Jacopo Tintoretto (1543-33, ºÏˆÚÂÓÙ›·, Uffizi) Î·È Ô Paolo Veronese (‰È¿ÊÔÚ˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÛÂ Â˘Úˆ·˚ο ÌÔ˘Û›· ÊÈÏÔÙ¯ÓË̤Ó˜ . 1561-63 Î·È . 1580-82). √ ıÚ‹ÓÔ˜ fï˜ Ù˘ ı¿˜ Ù˘ ÔÌÔÚÊÈ¿˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÓÂÎÚfi ÂÚ·ÛÙ‹ Ù˘ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÙËÎÂ Û˘¯ÓfiÙÂÚ· ÛÙËÓ πÙ·Ï›·, ·Ú¿ ÛÙȘ K¿Ùˆ ÃÒÚ˜ Î·È Í¯ˆÚÈÛÙ¿ ‰Â›ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·È Û ÙÔȯÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘ Francesco Primaticcio (1533-35) ÁÈ· ÙÔ ‰ˆÌ¿ÙÈÔ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ Î·È ÙÔ˘ Rosso Fiorentino (1535-40) ÁÈ· ÙË Galerie ÙÔ˘ ºÚ·ÁΛÛÎÔ˘ ∞ã. ™ÙËÓ ¤ÎıÂÛË EÏÏËÓ˜ ıÂÔ› ηÈ

‹ÚˆÂ˜ ›¯·Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ‰Ô‡Ì ÙÔ ˆÚ·ÈfiÙÂÚÔ ÔÌfiıÂÌÔ ¤ÚÁÔ Ô˘ ˙ˆÁÚ·Ê›ÛÙËΠÛÙȘ ‚fiÚÂȘ K¿Ùˆ ÃÒÚ˜ ·fi ÙÔÓ Cornelis Holsteyn (1618-1658, Haarlem, Frans Hals-Museum). ∏ Â›ÛÎÂ„Ë Ù˘ ·Ó¤ÌÔÚÊ˘ ı¿˜ ÛÙÔ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ ÙÔ˘ ¯ˆÏÔ‡ Î·È ‰‡ÛÌÔÚÊÔ˘ Û˘˙‡ÁÔ˘ Ù˘ ∏Ê·›ÛÙÔ˘, Ô˘ ‹Ù·Ó fï˜ ÂÍ·›ÚÂÙÔ˜ Ù¯ӛÙ˘ ··Û¯fiÏËÛ Â›Û˘ ·ÚÎÂÙ¿ ÙÔ˘˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜. ™ÙȘ ‰‡Ô ÂÍȉ·ÓÈÎÂ˘Ì¤Ó˜ Î·È ÂËÚ·Ṳ̂Ó˜ ·fi ÙËÓ Ù¤¯ÓË Ù˘ μÂÓÂÙ›·˜ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ· ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘ Anthony van Dyck (1599-1641) ·Í›˙ÂÈ Ó· ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÛÔ˘Ì ÌÈ· ¿ÏÏË Ôχ Á‹ÈÓË, Ô˘ ˘ÔÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ·‰ÂÏÊÔ‡˜ Le Nain ( 17Ô˜ ·ÈÒÓ·˜) Î·È Â›Ó·È ÂËÚ·Ṳ̂ÓË ·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ Caravaggio. √È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο Ú·ÏÈÛÙÈΤ˜, Ï·˚Τ˜ ÌÔÚʤ˜ ÙˆÓ Û˘ÓÂÚÁ·ÙÒÓ ÙÔ˘ ∏Ê·›ÛÙÔ˘ ÛÙÔ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ ÙÔ˘, fiÔ˘ ‰¤¯ÂÙ·È ÙËÓ Â›ÛÎÂ„Ë ÙÔ˘ ∞fiÏψӷ, Û’ ¤Ó· Û¿ÓÈÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÎÔÚ˘Ê·›Ô˘ ÂÎÊÚ·ÛÙ‹ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ Ù˘ ÈÛ·ÓÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ· Diego Velasquez (1599-1660, ª·‰Ú›ÙË, Prado), Ô‰ËÁÔ‡Ó Â›Û˘ ÚÔ˜ ÙËÓ ›‰È· ηÙ‡ı˘ÓÛË. ∏ Ê·ÓÂÚ‹ ÚÔÙ›ÌËÛË Ô˘ ¤‰ÂÈÍ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÔÈ ÂÎÚfiÛˆÔÈ Ù˘ Ù¤¯Ó˘ ÙˆÓ K¿Ùˆ ÈÚÒÓ ÁÈ· ÙÔ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÛηÌÚfi˙ÈÎÔ ÂÂÈÛfi‰ÈÔ Ù˘ Â’ ·˘ÙÔÊÒÚˆ Û‡ÏÏ˄˘ ÙˆÓ ‰‡Ô ·Ú·ÓfiÌˆÓ ÂÚ·ÛÙÒÓ, Ù˘ ∞ÊÚÔ‰›Ù˘ Î·È ÙÔ˘ AÚË, ̤۷ ÛÙÔ ‰›¯Ù˘ Ô˘ ηٷÛ··ÛÂ Ô HÊ·ÈÛÙÔ˜, Ô˘ Ì¿ÏÈÛÙ·

του Aπλλωνα στο εργαστρι του Hφαστου» (1630) του Bελσκεθ (Mαδρτη, Πρδο).

ÚÔÛοÏÂÛÂ Î·È ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ ÙÔ˘ √χÌÔ˘ Ó· ÙÔ˘˜ ‰Ô˘Ó Î·È Ó· ÁÂÏ¿ÛÔ˘Ó, Â›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈ΋ Ù˘ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ˘ Ù¿Û˘ Ô˘ ‰È¤ÂÈ Î¿ÔȘ ÂÈÏÔÁ¤˜. ∏ ·ÚÔÎ¿Ï˘ÙË fï˜ ÙfiÏÌË ‰‡Ô ·Ú·ÏÏ·ÁÒÓ Ô˘ ÊÈÏÔÙ¤¯ÓËÛÂ Ô Joachim Wtewael (1601, Mauritshius Î·È . 1608-10, Malibu, Getty Museum), ı˘Ì›˙ÂÈ ÌÈ· ¿ÏÏË ˙ˆÁÚ·ÊÈṲ̂ÓË ·fi ÙÔÓ Veronese (Ù¤ÏÔ˜ ‰ÂηÂÙ›·˜ 1570) ÂÓÒ ÂÓÙÂÏÒ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi Â›Ó·È ÙÔ ‡ÊÔ˜ ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ Maarten van Heemskerck (1536, μȤÓÓË, Kunsthistorisches Museum) Ì ÙÔ ›‰ÈÔ ¿ÓÙ· ı¤Ì·. ∞˜ ¤ÚıÔ˘Ì ÙÒÚ· ÛÙÔÓ ∞fiÏψӷ. ø˜ ıÂfi˜ ÙÔ˘ ËÏ›Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Î·ÌÈ¿ ÊÔÚ¿ Ì ÙËÓ ∏Ò, ı¿ Ù˘ A˘Á‹˜, ÙËÓ AÚÙÂÌË, ı¿ Î·È Ù˘ ™ÂÏ‹Ó˘ ‹ ÙË £¤Ùȉ·, Û‡˙˘ÁÔ ÙÔ˘ øηÓÔ‡. ∞ӷʤÚÔ˘Ì ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο ÌfiÓÔ ÙȘ ÙÔȯÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘ Baldassare Peruzzi (1511-12, ƒÒÌË, Sala delle Prospettive, Farnesina) ÙÔ˘ Guido Reni (1613-14, ƒÒÌË, Casino RÔspigliosi-Pallavicini) ÙÔ˘ Domenichino (. 1622, ƒÒÌË, Palazzo Costaguti) Î·È ÙÔ˘ Giovanni Battista Tiepolo (1740, ªÈÏ¿ÓÔ, Palazzo Clerici). ∞fi ÙÔ˘˜ ¤ÚˆÙ˜ ÙÔ˘ ∞fiÏψӷ Ô ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ·ÊÈÂÚÒÓÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÚˆÙÈ΋ ηٷ‰›ˆÍË Ù˘ ˆÚ·›·˜, ·ÏÏ¿ ·Úfiı˘Ì˘ Ó‡ÌÊ˘ ¢¿ÊÓ˘. ¶ÔÏϤ˜ ˘ÔÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ·fi °¿ÏÏÔ˘˜ Î·È IÙ·ÏÔ‡˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ô˘ Ì·˜ ··Û¯Ô-

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

15

Ï›, ÂÓÒ ÛÙȘ K¿Ùˆ ÃÒÚ˜ Ë ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘˜ Û·Ó›˙ÂÈ. MÈ· ¿ÏÏË È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ıÂÔ‡ Â›Ó·È ÂΛÓË ÙÔ˘ ÚÔÛÙ¿ÙË ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ Ù¯ÓÒÓ, Ì ÙËÓ ÔÔ›· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Ì ÙȘ ÂÓÓ¤· ÌÔ‡Û˜ ÛÙÔÓ ¶·ÚÓ·ÛÛfi. ¶·Û›ÁÓˆÛÙË Â›Ó·È Ë ÂÚ›ÊËÌË ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ Raffaello (1510- 1511, B·ÙÈηÓfi, PÒÌË, Stanza della Segnatura) Î·È ÂËÚ¤·ÛÂ Î·È ÙÔÓ Nicolas Poussin (.1630, M·‰Ú›ÙË, Prado).

¶ÚÔÌËı¤·˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘ ™ÙȘ K¿Ùˆ ÃÒÚ˜ Ô Jacob Jordaens ‰ÂÓ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ ÌfiÓÔ ÌÈ· ÂΉԯ‹ ·ÔÌÔÓÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ÎÂÓÙÚÈÎfi ‹Úˆ· Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ·Ó·ÏÔÁ›Â˜ Ì ÙÔÓ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË (∞Ì‚¤ÚÛ·,

16

H

K A £ H M E P I N H

B

Huis Osterrieth) Î·È Ì ÙËÓ ÙÈ̈ڛ· ÂÓfi˜ ¿ÏÏÔ˘ ·Ì·ÚÙˆÏÔ‡ ÙÔ˘ ΔÈÙ˘Ô‡, ·ÏÏ¿ Î·È ÌÈ· ÛÎËÓ‹ Ì ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹ ÙÔÓ ›‰ÈÔ Ô˘ ÙÔÓ Î·ÎÔÌÂÙ·¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È ÔÈ ªÔ‡Û˜ (. 1640, Rijksmuseum, AÌÛÙÂÚÓÙ·Ì). ∏ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·ÂÈÎÔÓ›ÛÙËΠÛ¿ÓÈ· ÛÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋, ·fi ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜ fiˆ˜ Ô Jusepe de Ribera (. 1622-24, ª·‰Ú›ÙË, Prado) Î·È Ô Hendrick Goltzius (1617, Frans Hals Museum Haarlem). √È E˘Úˆ·›ÔÈ fï˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ ·ÂÈÎfiÓÈÛ·Ó ‰È¿ÊÔÚ˜ ÛÎËÓ¤˜ ·fi ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤·, ¢ÂÚÁ¤ÙË Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ Ô˘ ÙÈ̈ڋıËΠÛÎÏËÚ¿ ·fi ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜, ÁÈ·Ù› Ë ÎÏÔ‹ Ù˘ ʈÙÈ¿˜ Û˘ÓÈÛÙ¿ ÔˆÛ‰‹ÔÙ ‡‚ÚË. ∏ ÙÈ̈ڛ· fï˜ ÂÓfi˜ ¿ÏÏÔ˘ ·Ú·‚¿ÙË, ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ ª›‰· Ô˘ ¤ÎÚÈÓ ÙÔ ÌÔ˘ÛÈÎfi ·ÁÒÓ· ÌÂÙ·-

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

͇ ∞fiÏψӷ Î·È ¶¿Ó· (√‚ȉ›Ô˘ ªÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ, XI, 147-180), ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÙfiÛÔ ÛÎÏËÚ‹ ·ÊÔ‡ ÂÚÈÔÚ›ÛÙËΠÛÙÔ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Á·˚‰Ô˘ÚÈÓ¿ ·˘ÙÈ¿. √ Baldassare Peruzzi Û˘ÌÂÚȤϷ‚ ÙÔÓ ÌÔ˘ÛÈÎfi ·ÁÒÓ· ÛÙȘ ÙÔȯÔÁڷʛ˜ Ù˘ Villa Farnesina Ù˘ ƒÒÌ˘ (1511-12, Sala del Freggio, ÂÓÒ ÌÈ· ¿ÏÏË ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· ÔÚÔÊ‹˜ Ì ÙÔ ›‰ÈÔ ı¤Ì· ˙ˆÁÚ·ÊÈṲ̂ÓË ·fi ÙÔÓ Francesco Primaticcio (1541-47) ÎÔÛÌ› ÙËÓ Galerie d’ Ulysse ÛÙÔ Fontainebleau. √ ›‰ÈÔ˜ ·ÁÒÓ·˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È Î·È Û ÌÈ· ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ Annibale Carracci ÁÈ· ÙÔ Palazzo Farnese Ù˘ ƒÒÌ˘ (1597-1600). ∏ ÌÓËÌÂȷ΋ ·ÂÈÎfiÓÈÛË Ù˘ ΔÈÙ·ÓÔÌ·¯›·˜ Ô˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛÂ Ô ÎÔÚ˘Ê·›Ô˜ ÂÎÚfiÛˆÔ˜ ÙÔ˘ ÔÏÏ·Ó‰ÈÎÔ‡ ª·ÓÈÂÚÈÛÌÔ‡ Cornelis Cornelisz van Haarlem

(1588, KÔÂÁ¯¿ÁË, Statens Museum for Kunst) ÈÛÙÔÔÈ› ÁÈ· ÌÈ· ·ÎfiÌ· ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÚÔÙ›ÌËÛË ÙÔ˘ ÁÈ· ·Û˘Ó‹ıÈÛÙ· ı¤Ì·Ù·. ™’ ·˘Ù¿ Û˘ÁηٷϤÁÂÙ·È Î·È Ô ‰Ú¿ÎÔ˜ Ô˘ ηٷ‚ÚÔ¯ı›˙ÂÈ ‰‡Ô Û˘ÓÙÚfiÊÔ˘˜ ÙÔ˘ K¿‰ÌÔ˘ (1588, §ÔÓ‰›ÓÔ, National Gallery) Î·È ÌÂÙ¤ÊÂÚ ÛÙË ¯·Ú·ÎÙÈ΋ Ô Hendrick Goltzius. ∏ °ÈÁ·ÓÙÔÌ·¯›·, Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Â›Û˘ ÎÔÈÓfi ı¤Ì·, ·ÂÈÎÔÓ›ÛÙËΠ̠ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÙÚfiÔ ·fi ÙÔÓ Giulio Romano (1532, ª¿ÓÙÔ˘·, Sala dei Giganti, Palazzo del Té ).

OÈ ¤ÚˆÙ˜ ÙÔ˘ ¢›· ∏ Â›ÛÎÂ„Ë ÌÈ·˜ ¿ÏÏ˘ ıÂfiÙËÙ·˜ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ Ù¯ÓÒÓ, Ù˘ ∞ıËÓ¿˜, fiˆ˜ o AfiÏψӷ˜ Î·È ÔÈ MÔ‡Û˜,

Õ «H αρπαγ της Eυρ"πης» (1632) του Pμπραντ. Σμφωνα με τη γνωστ νεοπλατωνικ εξγηση, την ωραα Eυρ"πη, κρη του βασιλι Aγνορα και αδελφ του Kδμου, ρπαξε ο Δας, ο οποος μπλχτηκε στη συντροφι της, μεταμορφωμνος σε ταρο... (Λος Aντζελες, Mουσεο Γκετ).

·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Î·È ÛÙÔÓ √‚›‰ÈÔ (ªÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ, V, 250-268). ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ÚÔÙ›ÌËÛË Ô˘ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ÂÎÚfiÛˆÔÈ ÙÔ˘ ª·ÓÈÂÚÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ K¿Ùˆ ÈÚÒÓ fiˆ˜ Ô Frans Floris (1516/20-1570, Condé-surEscaut, Rathaus), o Joachim Wtewael (1566-1636) –Ô ›Ó·Î¿˜ ÙÔ˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙËÓ Gemäldegalerie Ù˘ ¢Ú¤Û‰Ë˜ Ò˜ ÙÔ 1945 Ô˘ ηٷÛÙÚ¿ÊËΖ Î·È Ô Bartholomeus Spranger (1611, μȤÓÓË, Kunsthistorisches Museum). √ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ fï˜ ÎÈ ¤Ó· ÌÔÓ·‰ÈÎfi ¤ÚÁÔ, fiÔ˘ Ë ∞ıËÓ¿ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÓÈ΋ÙÚÈ· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ¿ÁÓÔÈ·˜, ÂÓÒ Ë ¤ÓÙÔÓ· ÂËÚ·Ṳ̂ÓË ·fi ÙË figura serpentinata fi˙· Ù˘ ı˘Ì›˙ÂÈ ÙÔÓ ·Ó·ÛÙ¿ÓÙ· ÃÚÈÛÙfi. ¶ÂÚÈÔÚÈṲ̂ӷ Û ·ÚÈıÌfi Â›Ó·È ÂÍ¿ÏÏÔ˘ ¿ÏÏ· ÛÙÈÁÌÈfiÙ˘· ·fi ÙË ˙ˆ‹ Ù˘ ı¿˜ Ù˘ ÛÔÊ›·˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘. √ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˜ ¯ÒÚÔ˜ ‰ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ô‡Ù ÌÈ· Û˘ÓÔÙÈ΋ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ı’ ¿ÍÈ˙ ›Ûˆ˜ Ó· Ì·˜ ··Û¯ÔÏ‹ÛÔ˘Ó. √ ·Ù¤Ú·˜ ÙˆÓ ıÂÒÓ Î·È ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ∑¢˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ·ÚÎÂÙ¿ Û˘¯Ó¿ Ì ÌÂÚÈΤ˜ ·fi ÙȘ ·Ó·Ú›ıÌËÙ˜ Âڈ̤Ó˜ ÙÔ˘. TË ÌÂÙ·ÌfiÚʈۋ ÙÔ˘ ÛÂ Û¿Ù˘ÚÔ ÁÈ· Ó· ÏËÛÈ¿ÛÂÈ ÙËÓ ˆÚ·›· ∞ÓÙÈfiË Â¤ÏÂÍ·Ó, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ô Correggio (1534, ¶·Ú›ÛÈ, §Ô‡‚ÚÔ), Ô Tiziano (. 1535-40), Ô Spranger (. 1590, μȤÓÓË, Kunsthistorisches Museum) Î·È Ô ƒÔ‡ÌÂÓ˜ (1617, μ·ÛÈÏÈ΋ ™˘ÏÏÔÁ‹, Buckingham Palace). ªÂ ÙËÓ K·ÏÏÈÛÙÒ Î·È Ì ÙËÓ ·Ó‰ÚÈ΋

ÙÔ˘ ÌÔÚÊ‹ ·ÓÙ› ÁÈ· ÙËÓ ÈÔ Û˘ÓËıÈṲ̂ÓË ÌÂÙ·ÌfiÚʈۋ ÙÔ˘ Û AÚÙÂÌË ÙÔÓ ·ÂÈÎfiÓÈÛÂ Ô Cesar van Everdingen (.1617-1675, KÔÂÁ¯¿ÁË, Statens Museum for Kunst). ∞fi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ IÔ‡˜ Û˘ÓËı¤ÛÙÂÚË Â›Ó·È Ë ÛÎËÓ‹ fiÔ˘ Ô ∂ÚÌ‹˜ ·ÔÎÔÈÌ›˙ÂÈ ÙÔÓ AÚÁÔ, Ô˘ ·Á·‹ıËΠȉȷ›ÙÂÚ· ·fi ÙÔ˘˜ ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜ Ù˘ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ÙˆÓ K¿Ùˆ ÈÚÒÓ. ¶Ôχ Û˘¯Ó¿ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Ë ¢·Ó¿Ë Ì ÙË ¯Ú˘Û‹ ‚ÚÔ¯‹ Ì ÙÔÓ ·ÌÊ›ÛËÌÔ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi Ù˘ Î·È Ë §‹‰· Ì ÙÔÓ Î‡ÎÓÔ, Ô˘ ‰›ÓÂÈ ·ÊÔÚÌ‹ ÁÈ· ÙÔÏÌËÚ¿ ·È¯Ó›‰È· ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ Û¯‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ Ï·ÈÌÔ‡ ÙÔ˘ ÛÙÔ˘˜ Ì·ÓÈÂÚÈÛÙ¤˜ ΢ڛˆ˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘˜ Ô˘ ·Û¯ÔÏ‹ıËÎ·Ó Ì ·˘Ùfi, ÎÈ ·˜ ÌËÓ Í¯ӿÌ ÙÔÓ °·Ó˘Ì‹‰Ë.

ÔÈÎÈÏ›·, ÒÛÙ ı· ¿ÍÈ˙ ӷ ÂÍÂÙ·ÛıÔ‡Ó Û’ ¤Ó· ȉȷ›ÙÂÚÔ ¿ÚıÚÔ. ∂Í·ÈÚÂÙÈο Û¿ÓÈ· Â›Ó·È Ù¤ÏÔ˜ Ë ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙÔ˘ ¢›· Î·È Ù˘ HÚ·˜ ˆ˜ ˙‡ÁÔ˘˜, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Û ÌÈ· ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ Annibale Carracci (1597-1600, ƒÒÌË, Palazzo Farnese). ™ÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›· Ù˘ ·ÁÓ‹˜ ı¿˜ ÙÔ˘ ΢ÓËÁÈÔ‡ AÚÙÂÌ˘ ͯˆÚÈÛÙ‹ ı¤ÛË Î·Ù¤¯ÂÈ Ë ÛÎÏËÚ‹ ÙÈ̈ڛ· Ô˘ Â¤‚·Ï ÛÙÔÓ ∞ÎÙ·›ˆÓ·, ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ¿˜ ÙÔÓ Û ÂÏ¿ÊÈ ÁÈ·Ù› ÙËÓ Â›‰Â ηٿ Ï¿ıÔ˜ Á˘ÌÓ‹ Ì·˙› Ì ÙȘ Ó‡Ìʘ Ù˘ ÙËÓ ÒÚ· Ô˘ ¤·ÈÚÓ ÙÔ ÏÔ˘ÙÚfi Ù˘ (√‚ȉ›Ô˘ ªÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ, 3. 138152). ∏ ÌÂÙ·ÌfiÚʈۋ ÙÔ˘ ·˘Ù‹ ›¯Â ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ηٷÛ·Ú·¯ı› ·fi Ù· ›‰È· ÙÔ˘ Ù· Û΢ÏÈ¿. °‡Úˆ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ· Ë Û˘Ó·Ú·ÛÙÈ΋ ·˘Ù‹ ÈÛÙÔÚ›· Ì ÙÔ ÙÚ·ÁÈÎfi Ù¤ÏÔ˜ ‹Ù·Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ‰ËÌÔÊÈÏ‹˜ ÛÙÔ˘˜ ·ÎÏÔ˘˜ ÙˆÓ ÂÎÚÔÛÒˆÓ ÙÔ˘ ÏÂÁfiÌÂÓÔ˘ ‡ÛÙÂÚÔ˘ ·˘ÏÈÎÔ‡ Ì·ÓÈÂÚÈÛÌÔ‡. ™ÙÔ ·ÚÈÛÙÔ‡ÚÁËÌ· ÙÔ˘ Tiziano Ô˘ ·Ó·Ê¤Ú·Ì ‹‰Ë, ı· ÚÔÛı¤ÛÔ˘ÌÂ Â‰Ò ‰‡Ô ÌfiÓÔ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·: ÌÈ· ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ Baldassare Peruzzi (1511-12, ƒÒÌË, Villa Farnesina, Sala del Fregio) Î·È ÙȘ ÙÔȯÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘ Parmigianino (1534-36, ¶¿ÚÌ·, Castello Sanvitale, Fontanellato). ∞Ó·ÊÂÚı‹Î·Ì ‹‰Ë Î·È Û’ ¤Ó· ‰Â‡ÙÂÚÔ ·ÚÈÛÙÔ‡ÚÁËÌ· ÙÔ˘

EÏÏËÓ˜ ıÂÔ› Î·È ‹ÚˆÂ˜ ÛÙË ‰˘ÙÈ΋ Ù¤¯ÓË ·fi ÙÔÓ 15Ô ÛÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ·

E˘ÚÒË Î·È AÚÙÂÌȘ ™˘¯ÓfiÙÂÚË ·ÎfiÌ· Â›Ó·È Ë ·ÚÔ˘Û›· Ù˘ ∞Ú·Á‹˜ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘. √È ·Ú·Á¤˜ ˆÚ·›ˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ, fiˆ˜ Ë ¶ÂÚÛÂÊfiÓË, Ë ˆÚ·›· ∂ϤÓË Î·È Ë ¢ËÈ¿ÓÂÈÚ·, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÂÏ΢ÛÙÈΤ˜ ÂÈÏÔÁ¤˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘˜. √ ƒ¤ÌÚ·ÓÙ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ ÌÔÓ·‰ÈΤ˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÙfiÛÔ Ù˘ ·Ú·Á‹˜ Ù˘ ¶ÂÚÛÂÊfiÓ˘ fiÛÔ Î·È ÂΛӢ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘. √È ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÔÏ˘¿ÚÈı̘ Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿ÏË

à «Zευς και Kαλλιστ"» απ τον Caesar van Everdingen. O Δας, προκειμνου να κατακτσει την ωραα νφη Kαλλιστ" προστατευομνη της Aρτμιδος, πρε τη μορφ της θες και κατφερε να την αποπλανσει. Oταν η Aρτεμις ανακλυψε την εγκυμοσνη της, την διωξε, εν" ο Δας τη μεταμρφωσε σε αρκοδα και τελικ στον αστερισμ της Mεγλης Aρκτου (Στοκχλμη, Eθνικ Mουσεο).

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

17

H «Aρτεμις και Aκταων» (1556-59) του Tιτσινο. Στην εκδοχ αυτ του θματος ο Aκταων βλπει κατ λθος την Aρτεμι στο λουτρ της. Θα τιμωρηθε εξαιρετικ σκληρ: τον μεταμορφ"νει σε ελφι με αποτλεσμα να κατασπαραχθε απ τα σκυλι του, (Eδιμβοργο, Eθνικ Πινακοθκη της Σκωτας).

Tiziano Ì ı¤Ì· ÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë Ù˘ ÂÁ΢ÌÔÛ‡Ó˘ Ù˘ K·ÏÏÈÛÙÒ˜, Ô˘ ·ÚÈıÌ› Â›Û˘ ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÚÈıÌfi ·Ú·ÛÙ¿ÛˆÓ. ∞fi ·˘Ù¤˜ ı· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì ÌfiÓÔ ÙË ÌÔÓ·‰È΋ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÒÓ ÙÔ˘ ∞ÎÙ·›ˆÓ· Î·È Ù˘ K·ÏÏÈÛÙÒ˜ Û’ ¤Ó· Ó·ÓÈÎfi ›Ó·Î· ÙÔ˘ ƒ¤ÌÚ·ÓÙ (1635, Anholt, ™˘ÏÏÔÁ‹ ¶Ú›ÁÎÈ· Salm-Salm). ∞ÎfiÌ· fï˜ Î·È Ë ÛÎÏËÚ‹ ı¿ AÚÙÂÌȘ, Ô˘ ÂÚÈÊÚÔ˘Ú› Ì οı ÙÚfiÔ ÙËÓ ·ÁÓfiÙËÙ¿ Ù˘, ‰ÂÓ ¤ÌÂÈÓ ¿ÙÚˆÙË ·fi Ù· ‚¤ÏË ÙÔ˘ EÚˆÙ·. ∂ÚˆÙ‡ıËΠ¤ÙÛÈ ÙÔÓ ˆÚ·›Ô ∂Ó‰˘Ì›ˆÓ·, Ô˘ ·Ó·˙‹ÙËÛ ›Ûˆ˜ ÙËÓ ·ı·Ó·Û›· Î·È ÙËÓ ·ÈÒÓÈ· ÓÂfiÙËÙ· ̤۷ ·fi ¤Ó·Ó ·ÈÒÓÈÔ ‡ÓÔ. ∏ ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ ·fi ÙÔÓ Nicolas Poussin ÂÍËÁÂ›Ù·È ¿ÓÂÙ· ̤۷ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ˘ ··ÈÛÈÔ‰ÔÍ›·˜ ÙÔ˘, Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙÔ ‚Ú·¯‡‚ÈÔ Ù˘ Â˘Ù˘¯›·˜ Î·È ÙÔ ·Ó·fiÊ¢ÎÙÔ ÙÔ˘ Âڈ̤ÓÔ˘ (Ù¤ÏÔ˜ ‰ÂηÂÙ›·˜ 1620 - ·Ú¯¤˜ ‰ÂηÂÙ›·˜ 1630, Detroit Institute of Arts). √ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ·˘Ùfi˜, Ô˘ ›¯Â ÂÓÛÙÂÚÓÈÛÙ› ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ÛÙˆÈ΋˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ·ÔÙÂÏ› ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÒÓ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂˆÓ Ô˘ ÙÔÓ ··Û¯fiÏËÛ·Ó Â·ÓÂÈÏËÌ̤ӷ ηٿ ÙÔÓ 17Ô ·ÈÒÓ·, fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î·È Ì ÙÔÓ ƒÔ‡ÌÂÓ˜. ∏ ÔÌÔÚÊÈ¿ fï˜ ÙÔ˘ ∂Ó‰˘Ì›ˆÓ· ÂÓ¤Ó¢Û ÛÙÔÓ Guercino ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ˘¤ÚÔ¯Ô˘ ÔÚÙÚ¤ÙÔ˘ (1644-47, ƒÒÌË, Galleria Doria Pamphilij).

£ÂÔ› Î·È ‚·Î¯ÈÎÔ› ı›·ÛÔÈ ™Ù· ‰ËÌÔÊÈϤÛÙÂÚ· Ì˘ıÔÏÔÁÈο ı¤Ì·Ù· Û˘ÁηٷϤÁÔÓÙ·È ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· Ë ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ ¶¿ÚȉԘ Î·È ÙÔ ™˘ÌfiÛÈÔ

18

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

ÙˆÓ ıÂÒÓ, ÁÈ· Ù· ÔÔ›· ‰Â›¯ÓÔ˘Ó È‰È·›ÙÂÚË ÚÔÙ›ÌËÛË ÔÈ Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜ ·fi ÙȘ K¿Ùˆ ÃÒÚ˜. ∏ ·›ÛıËÛË Ù˘ ÂÈΛÌÂÓ˘ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜ ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· Ù˘ EÚȉԘ, Ô˘ Ú›¯ÓÂÈ ÙÔ ÁÓˆÛÙfi Ì‹ÏÔ Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ Û˘ÌÔÛ›Ô˘ Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÙˆÓ Á¿ÌˆÓ ÙÔ˘ ¶ËϤˆ˜ Î·È Ù˘ £¤ÙȉԘ. TÔ ÂÚ›ÊËÌÔ ¯·Ú·ÎÙÈÎfi ÙÔ˘ Marcantonio Raimondi ·fi ¤Ó· ¯·Ì¤ÓÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Raffaello (1527/34), ηıÒ˜ Î·È Ë ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘ Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙÔ Û˘ÌfiÛÈÔ Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÙˆÓ Á¿ÌˆÓ ÙÔ˘ EÚˆÙ· Î·È Ù˘ æ˘¯‹˜ (1517-18, Loggia di Psiche, Farnesina), ‹Ù·Ó ÁÈ· ÙÔ˘˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜ Ô˘ ηٷÈ¿ÛÙËÎ·Ó Ì ٷ ı¤Ì·Ù· ·˘Ù¿ ·ÍÂ¤Ú·ÛÙ· ÚfiÙ˘·. √ ıÚ›·Ì‚Ô˜ ÙÔ˘ ¶ÔÛÂȉÒÓ· Î·È Ù˘ ∞ÌÊÈÙÚ›Ù˘ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÈ Â›Û˘ ÙËÓ ÚÔÙ›ÌËÛË ÌÂÚÈÎÒÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÒÓ, ÂÓÒ Û¿ÓÈ· ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ¿ÏϘ Âڈ̤Ó˜ ÙÔ˘ ıÂÔ‡ Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜, fiˆ˜ Ë ∞Ì˘ÌfiÓË Î·È Ë KÔÚˆÓ›˜. ∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙÔÓ ıÂfi ÙÔ˘ Ô›ÓÔ˘ Î·È Ù˘ ¢ı˘Ì›·˜ ¢ÈfiÓ˘ÛÔ, ÔÈ ‚·Î¯ÈΤ˜ ÁÈÔÚÙ¤˜ Î·È ÔÈ ‚·Î¯ÈÎÔ› ı›·ÛÔÈ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ·ÚÎÂÙ¿ Û˘¯Ó¿. ∂ÓÙÂÏÒ˜ ÂÈÏÂÎÙÈο, ı· ·Ó·ÊÂÚıԇ̠ÌfiÓÔ Û ‰‡Ô ·ÚÈÛÙÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ Caravaggio, ÙËÓ ∞˘ÙÔÚÔÛˆÔÁÚ·Ê›· Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ μ¿Î¯Ô˘ «Bacchino Malato» (. 158993, ƒÒÌË, Galleria Borghese) Ì ÙȘ ¯ÚÈÛÙÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜, Î·È ÙÔÓ μ¿Î¯Ô ÙÔ˘ ªÔ˘Û›Ԣ Uffizi (. 1589) Ô˘ ·Ú¿ ÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ÚÔÛÂÁÁ›˙ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹ ÙÔ˘, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Û‡Ìʈӷ Ì ÔÚÈṲ̂Ó˜ ËÁ¤˜. ∏ ÂÚˆÙÈ΋

ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚ›· Ì ÙËÓ ∞ÚÈ¿‰ÓË ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Â›Û˘ Ì ·ÚÎÂÙ‹ Û˘¯ÓfiÙËÙ·, Î·È ·Í›˙ÂÈ Ó· Û˘ÁÎÚ›ÓÔ˘Ì ¤Ó· ·ÎfiÌ· ·ÚÈÛÙÔ‡ÚÁËÌ· ÙÔ˘ Tiziano (1520-23) fiÔ˘ ˘ÂÚÙÂÚÔ‡Ó Ù· Â͈ÙÈο ÛÙÔȯ›·, Ì ÙËÓ Ôχ ÈÔ Á‹ÈÓË ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘ Louis Le Nain (. 1593-1648, √ÚÏ¿ÓË, MusÈé des Beaux Arts). ∏ ·ÏÏËÁÔÚ›· Ô˘ ʤÚÂÈ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ Sine Cerere et Baccho friget Venus Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û’ ¤Ó· ÛÙ›¯Ô ÙÔ˘ TÂÚÚ¤ÓÙÈÔ˘, ÚÔÛȉȿ˙ÂÈ Ù¤ÏÔ˜ ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙȘ K¿Ùˆ ÃÒÚ˜. TËÓ ÚÒÙË ı¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ‹ÚˆÂ˜ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ η٤¯ÂÈ ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· Ô ∏Ú·ÎÏ‹˜. √È ÂÚ›ÊËÌÔÈ ¿ıÏÔÈ ÙÔ˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÔÓÙ·È Û˘¯Ó¿ Û ÛÂÈÚ¤˜ ·fi 12 ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ. ∞Ú¯›˙ÔÓÙ·˜ Ì ÙÔÓ Pollaiuolo Î·È ÙÂÏÂÈÒÓÔÓÙ·˜ Ì ÙÔÓ G. B. Tiepolo ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘Ì οÔÈ· ÚÔÙ›ÌËÛË ÁÈ· ÙȘ ӛΘ ÙÔ˘ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ∞ÓÙ·›Ô˘, Ù˘ §ÂÚÓ·›·˜ Y‰Ú·˜, ÙÔ˘ ÏÈÔÓÙ·ÚÈÔ‡ Ù˘ ¡Â̤·˜ Î·È ÙÔ˘ K¿ÎÔ˘. TËÓ ÚÒÙË fï˜ ı¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ÛÎËÓ¤˜ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙÔÓ ‹Úˆ· η٤¯ÂÈ Ë ÁÓˆÛÙ‹ ÛÎËÓ‹ fiÔ˘, ÌÂÙ·ÌÊÈÂṲ̂ÓÔ˜ Û Á˘Ó·›Î·, ·Ó·Áο˙ÂÙ·È Ó· ˘ËÚÂÙ‹ÛÂÈ ÙË ‚·Û›ÏÈÛÛ· √ÌÊ¿ÏË Ù˘ §˘‰›·˜ ÁÈ· ¤Ó· ¯ÚfiÓÔ - ›Ûˆ˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ ÙÔ˘ ÙÚ·ÓÛ‚ÂÛÙÈÛÌÔ‡ (ıËÏ˘ÛÙÔÏ›·˜) Ô˘ ÎÂÓÙÚ›˙ÂÈ È‰È·›ÙÂÚ· ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ. ∞˜ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì ÌfiÓÔ Ù· Û¯ÂÙÈο ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ƒÔ‡ÌÂÓ˜ (. 1602-1605, ¶·Ú›ÛÈ, §Ô‡‚ÚÔ) Î·È ÙÔ˘ Sebastiano Ricci (. 1701, Amiens, Musée de Picardie). Ôχ Û˘¯Ó¿ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Â›Û˘ Ë ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ∏Ú·ÎÏ‹ ÌÂٷ͇ ·ÚÂÙ‹˜ Î·È Î·Î›·˜. £· ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÛÔ˘ÌÂ Â‰Ò ÙËÓ ÂÍȉ·ÓÈÎÂ˘Ì¤ÓË ÂΉԯ‹ Ù˘ ÙÔȯÔÁÚ·Ê›·˜ ÔÚÔÊ‹˜ ÙÔ˘ Annibale Carracci (. 1596, ƒÒÌË, Camerino, Palazzo Farnese) Î·È ÌÈ· ¿ÏÏË Ô˘ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÙÔÓ Poussin Î·È ÂÓÙ˘ˆÛÈ¿˙ÂÈ Ì ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ ÙÔ›Ô˘ ÛÙ· ÙÂÎÙ·ÈÓfiÌÂÓ· (. 1635, Stourhead, Wiltshire). ¶·Ú·Ï›ÔÓÙ·˜ ·ÚÎÂÙÔ‡˜ ÂӉȷʤÚÔÓÙ˜ ̇ıÔ˘˜, ı· ÙÂÏÂÈÒÛÔ˘Ì Ì ÙËÓ ÂÚˆÙÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¶ÂÚÛ¤· Î·È Ù˘ ∞Ó‰ÚÔ̤‰·˜, fiÔ˘ Ë ·Ó·Ì¤ÙÚËÛË ÙÔ˘ ηÏÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ηÎÔ‡ ¤¯ÂÈ ·›ÛÈÔ Ù¤ÏÔ˜. ∏ ÂÎÊÚ·ÛÙÈ΋ ·ÔÌfiÓˆÛË Ù˘ ËÚˆ›‰·˜, Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· Ù˘ ÔÔ›·˜ ηıÚÂÊÙ›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ ÚfiÛˆfi Ù˘ Û’ ¤Ó·Ó ›Ó·Î· ÙÔ˘ ƒ¤ÌÚ·ÓÙ (. 1627-28, ÿÁË, Mauritshuis), ¤Ú¯ÂÙ·È Û Ï‹ÚË ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙÔÓ ÂÚÈÁÚ·ÊÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙˆÓ ·Ï·ÈfiÙÂÚˆÓ ·Ú·ÏÏ·ÁÒÓ ÙÔ˘ ·ÎÏÔ˘ ÙÔ˘ Veronese (Rennes, Musée des Beaux Arts) Î·È ÙÔ˘ Wtewael (1611, ¶·Ú›ÛÈ, §Ô‡‚ÚÔ). EÓ·˜ ¿ÏÏÔ˜ ¿ıÏÔ˜ ÙÔ˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘ ·˘ÙÔ‡ ‹Úˆ· Â›Ó·È Ô ·ÔÎÂÊ·ÏÈÛÌfi˜ Ù˘ ª¤‰Ô˘Û·˜. ™Ù· Û¿ÓÈ· ‰Â›ÁÌ·Ù· Ù˘ ÎÂÊ·Ï‹˜ Ù˘ Û˘ÁηٷϤÁÔÓÙ·È ‰‡Ô ·ÚÈÛÙÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù·. TÔ ¤Ó· ˘ÔÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ÙÔÓ Caravaggio (. 1591-92, ºÏˆÚÂÓÙ›·, Uffizi) Î·È ¤¯ÂÈ Û˘Û¯ÂÙÈÛı› Ì ÔÏÈÙÈΤ˜ Û˘ÁÎ˘Ú›Â˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜, ÂÓÒ ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ Â›Ó·È ÙÔ ÁÓˆÛÙfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ƒÔ‡ÌÂÓ˜ Ô˘ ı·˘Ì¿Û·Ì ÛÙËÓ ¤ÎıÂÛË (. 1617/18, μȤÓÓË, Kunsthistorisches Museum). £· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÔ˘Ì ·Ó·ÁηÛÙÈο ‰Ò, ÂÈÛËÌ·›ÓÔÓÙ·˜, ÌfiÓÔ, fiÙÈ ÔÈ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙȘ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ Ô˘ ÚÔËÁ‹ıËÎ·Ó ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, Ô˘ ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ, fiˆ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi, ηÈÓÔ‡ÚÁȘ ÂÈÏÔÁ¤˜ ÚÔÛÒˆÓ Î·È Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ.

Συμβολιστ ς και Tζ. ντε Kρικο

H Tζρτζιο ντε K ρικο, «Tο A νιγμα της Aφιξης την ρα του Δειλινο», 1912 (Nα Yρκη, Iδιωτικ Συλλογ).

Tης N π∫∏˜ § √ ˚ ∑π¢∏ Καθηγτριας Ιστορας της Τχνης Αριστοτελεου Πανεπιστημου Θεσσαλονκης

«√

I APXAIOI £EOI ‰ÂÓ ÓÂÎÚ·Ó·ÛÙ·›ÓÔÓÙ·È» ›¯Â ÁÚ¿„ÂÈ Ô ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ÎÏ·ÛÈÎfi˜ ÊÈÏfiÏÔÁÔ˜ Jean Seznec, «ÁÈ· ÙÔÓ ·Ïfi ÏfiÁÔ fiÙÈ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÂÍ·Ê·Ó›ÛÙËÎ·Ó ·fi ÙË ÌÓ‹ÌË Î·È ÙË Ê·ÓÙ·Û›· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ». ∞Ó ˆÛÙfiÛÔ Ë ‰È·Ú΋˜ Î·È Ì·ÎÚ·›ˆÓË ÂÈ‚›ˆÛ‹ ÙÔ˘˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ıˆÚÂ›Ù·È ˆ˜ ‰Â‰Ô̤ÓË, ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰ÈfiÏÔ˘ Û·Ê›˜ Î·È ‰Â‰Ô̤ÓÔÈ ÔÈ ÏfiÁÔÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜

H

ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÌÂÁ¿Ï˜ ‹ ÌÈÎÚ¤˜ ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ ÂÚ›Ô‰ÔÈ Ù˘ ¢‡Û˘, ÂÈϤÁÔ˘Ó ÙË Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ Ù·‡ÙÈÛË ÌÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÌÔÚʤ˜ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ηÙËÁÔڛ˜ ‰Ú¿Û˘ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ Ì˘ıÈ΋˜ ÛΤ„˘. ¶¤Ú· ·fi ÙËÓ ··Ú·›ÙËÙË Û‡ÛÙ·ÛË ÂÓfi˜ corpus Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ ÁÈ· οı ÂÔ¯‹, ·Í›˙ÂÈ Ó· ÂÚ¢ӋÛÂÈ Î·Ó›˜ ÁÈ·Ù› .¯. Ë ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË ÂȉfiıËΠ̠˙‹ÏÔ ÛÙË ıÂÌ·ÙÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ¤ÚˆÙ·, Ù˘ ‚·Î¯Â›·˜ Î·È Ù˘ ··ÁˆÁ‹˜ (‚Ï. S. Reinach, R.C. Witt, Roblot-Delondre), ÁÈ·Ù› ÙÔ ª·ÚfiÎ ÛÙÚ¿ÊËΠÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙÔ˘˜ ̇ıÔ˘˜ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛˆÓ, ÂÓÒ Ë ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ °·ÏÏÈ΋˜ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘ Â¤ÏÂÍ ÙË Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ Ù·‡ÙÈÛË Ì ÚfiÙ˘· ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ‹ıÔ˘˜ Ù˘ ∞ı‹Ó·˜ Î·È Ù˘ ƒÒÌ˘, ·ÏÏ¿ Î·È Ì ÙÔ˘˜ ¿ıÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ‹Úˆ·

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

19

∏Ú·ÎÏ‹. √ ∏Ú·ÎÏ‹˜, fiˆ˜ ÂÍ¿ÏÏÔ˘ Î·È Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜, Â›Ó·È ÔÈ Ì˘ıÈÎÔ› ‹ÚˆÂ˜ Ô˘ ı· ÂÓÛ·ÚÎÒÛÔ˘Ó Û˘Ì‚ÔÏÈο -΢ڛˆ˜ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·- ÙÔ ÌÂÁ·ÏÂ›Ô ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ËÚˆÈÛÌÔ‡ ·Ó·ÁÁ¤ÏÏÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙËÓ ¤Ï¢ÛË ÌÈ·˜ Ó¤·˜ ÂÔ¯‹˜ fiÔ˘ Ë Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ £ÂÒÓ ı· ηٷÚÚ‡ÛÂÈ ÁÈ· Ó· ‰ÒÛÂÈ ÙË ı¤ÛË Ù˘ Û ÌÈ· ·ÓıÚˆfiÙËÙ· ·ÓÙÈ̤وË ϤÔÓ Ì ÙÔ˘˜ ̇ıÔ˘˜ ÙÔ˘ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌÔ‡. EÓ·˜ Û˘ÓÔÙÈÎfi˜ ·ÔÏÔÁÈÛÌfi˜ ÙˆÓ Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ ÛÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›· ‰‡Ô ÔÏfiÎÏËÚˆÓ ·ÈÒÓˆÓ (19Ô˘ Î·È 20Ô‡) ı· ‹Ù·Ó ηٿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘ ¤Ó· ÂÁ¯Â›ÚËÌ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ·‰È·ÓfiËÙÔ ‹ ·Î·ÙfiÚıˆÙÔ Î·È ÁÈ· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi ı· ÂÓÙÔ›Ûˆ ÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ‹ ÌÔ˘ Û οÙÈ ÈÔ Û·Ê¤˜ Î·È ›Ûˆ˜ ÈÔ Ô˘ÛÈ҉˜: Û ÌÈ· «Ì˘ıÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡» ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË Ù˘ ·Ó·‚›ˆÛ˘ ‹ Â·ÓÂÓÂÚÁÔÔ›ËÛ˘ ÂÎÂ›ÓˆÓ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙˆÓ ·ÊËÁ‹ÛÂˆÓ Ô˘ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Ó· ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡Ó Û ‚¿ıÔ˜ ÙÔ «Ó‡̷ Ù˘ ÂÔ¯‹˜». π‰È·›ÙÂÚ· Ô 19Ô˜ ·ÈÒÓ·˜ -Ô ·ÈÒÓ·˜ ÙÔ˘ «§˘ÎfiʈÙÔ˜ ÙˆÓ £ÂÒÓ»- Â›Ó·È ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô˜ Û˘Ó‡·Ú͢ ·ÏÏ¿ Î·È ÔÏÏ·ÏÒÓ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂˆÓ ·Ó¿ÌÂÛ· Û ۯÔϤ˜ Î·È ÎÈÓ‹Ì·Ù· Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÙȘ ÚÒÙ˜ ȯÓËÏ·Ù‹ÛÂȘ Ù˘ ·ÈÛıËÙÈ΋˜ ÙÔ˘ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌÔ‡, ·ÏÏ¿ Î·È ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ ÌÈ·˜ Ù¿Í˘ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ Ë ÔÔ›· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· Û˘ÓÙËÚ› ·Í›Â˜ ÌÈ·˜ ·Úˆ¯Ë̤Ó˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜. ªÂ ·˘Ù‹ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·, ÌÈ· ηٷÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ˙ˆÁÚ·Ê›˙Ô˘Ó ÔÈ °¿ÏÏÔÈ ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ› (ÔÈ ÏÂÁfiÌÂÓÔÈ pompiers) ı· ›¯Â ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙÔÓ ·Ïfi ÏfiÁÔ fiÙÈ Ë Ù¤¯ÓË ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ Â·ÓÂÓÂÚÁÔÔÈ› ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ ̇ıÔ˘˜, ·ÏÏ¿ ÂÈÙË‰Â˘Ì¤Ó· ÙÔ˘˜ Û˘ÓÙËÚ› ̤۷ ÛÙ· ÌÔÚÊÔÏÔÁÈο Î·È Ù˘ÔÏÔÁÈο ηÏÔ‡È· ÙÔ˘ ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎÈÛÌÔ‡. √È ·Û·ÏÈṲ̂Ó˜ «Ì ¿¯ÓË ÚÔ‰Ô˙¿¯·Ú˘» –fiˆ˜ ¤ÁÚ·ÊÂ Ô Baudelaire– ∞ÊÚÔ‰›Ù˜ ÙÔ˘ Cabanel Î·È ÙÔ˘ Baudry, Û˘Ì‚ÔÏ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ıÂÛÌÈ΋ Î·È ·ÈÛıËÙÈ΋ ΢ÚÈ·Ú¯›· ÌÈ·˜ Ù¤¯Ó˘ Ô˘ ‚·ıÌÈ·›· ı· ÂÎÙÔÈÛÙ› ·fi ÙËÓ ·ÊÔÏÈÛÙÈ΋ ·Ï‹ıÂÈ· ÙÔ˘ Á˘ÌÓÔ‡ ÌÈ·˜ ÌÔÓÙ¤ÚÓ·˜ ıÓËÙ‹˜: Ù˘ «√Ï˘Ì›·˜» ÙÔ˘ Manet.

H ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›· ÙˆÓ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÙÒÓ øÛÙfiÛÔ, ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ΢ڛˆ˜ ÔÈ Ù¤ÛÛÂÚȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ‰ÂηÂٛ˜ 1860-1900, Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÌÈ· ÌÔÓ·‰È΋ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ Â˘Úˆ·˚΋˜ Ù¤¯Ó˘ ·Ó·‚›ˆÛË ÙˆÓ «ÛÎÔÙÂÈÓÒÓ» Ù˘¯ÒÓ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÙÔ˘ √Úʤ· (Ë Î¿ıÔ‰Ô˜ ÛÙÔÓ A‰Ë, Ô ıÚ‹ÓÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÒÏÂÈ· Ù˘ ∂˘Ú˘‰›Î˘ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ô ¿ÁÚÈÔ˜ ‰È·ÌÂÏÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ·fi ÙȘ Ì·ÈÓ¿‰Â˜ Ù˘ £Ú¿Î˘). ∏ Â·Ó·ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÙÔ˘ √Úʤ· ·fi ÙÔ˘˜ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÙ¤˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡˜ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÔÈ Ù˘ÔÏÔÁÈΤ˜ ÂΉԯ¤˜ Ù˘ ·ÂÈÎfiÓÈÛ‹˜ ÙÔ˘ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Gustave Moreau, ÙÔ˘ Odilon Redon, ÙÔ˘ Puvis de Chavannes ‹ ÙÔ˘

20

H

K A £ H M E P I N H

B

H Oντιλν Pεντν, «Oρφας», π. 1903 (Kλ βελαντ, Mουσε ο Kαλν Tεχνν).

Jean Delville, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó Ì¿ÏÈÛÙ· ͯˆÚÈÛÙfi ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi Ô˘ ÂÚÂ˘Ó¿ ÙË Û˘Ìو̷ÙÔÏÔÁ›· Ù˘ ڋ͢ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌfi Î·È ÛÙÔ ·Úˆ¯Ë̤ÓÔ ϤÔÓ ‹ıÔ˜ Î·È ‡ÊÔ˜ ÙÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈÎÔ‡, «ıÂfiÓ¢ÛÙÔ˘» ηÏÏÈÙ¤¯ÓË. ∏ ÌÂÏ·Á¯ÔÏÈ΋ Î·È ÂÛˆÛÙÚÂÊ‹˜ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ Ì¿ÚÙ˘Ú· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ Ô˘ ηÏÏȤÚÁËÛÂ Ë ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›· ÙˆÓ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÙÒÓ, ‰·Ó›˙ÂÙ·È Ù· ÎÔÌ„¿ Î·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ·Ó‰ÚÔÁ˘ÓÈ΋˜ ʇÛ˘ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘ ·fi ÙÔ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi ‰‡Ô ̇ıˆÓ, ÂÓfi˜ ·Á·ÓÈÛÙÈÎÔ‡ Î·È ÂÓfi˜ ‚È‚ÏÈÎÔ‡: ·fi ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÙÔ˘ √Úʤ· Ô ÔÔ›Ô˜, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÂÚÌËÓ›· Ô˘ ÙÔ˘ ‰›ÓÔ˘Ó ÔÈ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÙ¤˜, Û·Ú¿ÛÛÂÙ·È ·fi ÙȘ «Ì·ÈÓ¿‰Â˜ ÙÔ˘ ıÂÙÈÎÈÛÙÈÎÔ‡ Î·È ˘ÏÈÛÙÈÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜» ÙˆÓ ÌÔÓÙ¤ÚÓˆÓ Î·ÈÚÒÓ Î·È ·fi ÙÔÓ ‚È‚ÏÈÎfi ̇ıÔ ÙÔ˘ ·ÔÎÂÊ·ÏÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ πˆ¿ÓÓË ÙÔ˘ μ·ÙÈÛÙ‹. √ «√Úʤ·˜» ÙÔ˘ Gustave Moreau Ô˘ ÂÎÙ¤ıËΠÙÔ 1866 ÛÙÔ §Ô‡‚ÚÔ, ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ ÛÙË Û˘Ó›‰ËÛË ÌÈ·˜ ÔÏfiÎÏËÚ˘ ÁÂÓÈ¿˜ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÙÒÓ ˆ˜ ÙÔ ÂÈÎÔÓÈÛÙÈÎfi ·Ú¯¤Ù˘Ô ÙÔ˘ ÂÚÈıˆÚÈ·ÎÔ‡ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË, Ô ÔÔ›Ô˜ ÚÔËϷΛ˙ÂÙ·È Î·È Âı·›ÓÂÈ ·ÁÓÔË̤ÓÔ˜ ÁÈ· Ó· ‰ÔÍ·ÛÙ› ÌfiÓÔ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘. ¢ÂÓ Â›Ó·È ÂÍ¿ÏÏÔ˘ Ù˘¯·›Ô ÙÔ fiÙÈ Ô

K Y P I A K H

Odilon Redon fiˆ˜ Î·È Ô Delville Â¤ÏÂÍ·Ó ·fi ÙËÓ fiÏË ÏÔ΋ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÙÔ ÛËÌÂ›Ô Ù˘ ·Ê‹ÁËÛ˘ fiÔ˘ Ë ÎÔÌ̤ÓË ÎÂÊ·Ï‹ ÙÔ˘ Ì˘ıÈÎÔ‡ ‹Úˆ· ÂÈϤÔÓÙ·˜ Ì·˙› Ì ÙË Ï‡Ú· ÙÔ˘ ¿Óˆ ÛÙ· ‚·Ì̤ӷ ·fi ·›Ì· ÓÂÚ¿ ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡ E‚ÚÔ˘, ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ÙÚ·ÁÔ˘‰¿. √ √‚›‰ÈÔ˜ Î·È Ë ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ÂÓ‰¤Î·ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙˆÓ ªÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂˆÓ ˘‹ÚÍ ÂÍ¿ÏÏÔ˘ Ë ‚·ÛÈ΋ ËÁ‹ ¤ÌÓ¢Û˘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈ΋ ·fi‰ÔÛË ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ÛËÌ›Ԣ Ù˘ ·Ê‹ÁËÛ˘: «... Î·È ˆ (ÙÔ˘ ı·‡Ì·ÙÔ˜!) ηıÒ˜ Â¤ÏÂ·Ó Î·Ù·ÌÂÛ‹˜ ÛÙÔ Ú‡̷ ¤ÓıÈÌ· Ë Ï‡Ú· ¿Ú¯ÈÛ ӷ ·›˙ÂÈ ÓfiÙ˜ ÏÈÁÔÛÙ¤˜. ¤ÓıÈÌ· Ë ¿„˘¯Ë ÁÏÒÛÛ· ÌÔ˘ÚÌÔ‡ÚÈÛÂ. ¤ÓıÈÌ· ·ÔÎÚ›ıËÎ·Ó Î·È ÔÈ fi¯ı˜...» (√‚›‰ÈÔ˜, ªÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ [√ ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ √Úʤ·, Ãπ, 51-53]). √ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ Ô ÔÔ›Ô˜ ı˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÁÈ· ¤Ó· ·fiÏ˘ÙÔ ·ÈÛıËÙÈÎfi ȉÂ҉˜ Â›Ó·È ¤Ó· Û‡Ìو̷ Ù˘ ·ıÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· (ÙÔ Ó‡̷ ÙÔ˘ fin de siècle) ÙÔ ÔÔ›Ô ¯ˆÚ›˜ Ó· Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È, ÚÔ‰›‰ÂÈ ˆÛÙfiÛÔ ÔÏÏ¿ ÎÔÈÓ¿ ÛÙÔȯ›· Ì ÙÔ ÌÂÙ·ÚÔÌ·ÓÙÈÎfi Û‡Ó‰ÚÔÌÔ ÙÔ˘ «Î·Ù·Ú·Ì¤ÓÔ˘ ÔÈËÙ‹». ∫·È ÔÈ ‰˘Ô ·˘Ù¤˜ ÂΉԯ¤˜ ÙÔ˘ ¤ÎÙˆÙÔ˘ ‹ Û˘ÁÎÚÔ˘fiÌÂÓÔ˘ Ì ÙÔ˘˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡˜

O ̇ıÔ˜ ÙÔ˘ OÚʤ· Î·È Ë ÌÂÙ·Ê˘ÛÈ΋ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

ıÂÛÌÔ‡˜ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË -ÔÈ Ôԛ˜ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ „˘¯ÔÏÔÁÈ΋ «Á¤Ê˘Ú· Â·Ê‹˜» ¤Ó·Ó ‚·ıÈ¿ ‰ÔÎÈÌ·˙fiÌÂÓÔ Ó·ÚÎÈÛÛÈÛÌfi- «¤·ÈÍ·Ó», fiˆ˜ ›¯Â ÙÔÓ›ÛÂÈ Ô °¿ÏÏÔ˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Ù˘ Ù¤¯Ó˘ André Chastel, ¤Ó· «Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙÔ˘˜ ÎfiÏÔ˘˜ ÙˆÓ ÓÂfiÙÂÚˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ: ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ·Ó ˆ˜ ÂÌ‚ÏËÌ·ÙÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ Î·È Ù˘ ηı·ÚÙ‹ÚÈ·˜ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁ›·˜, ÚÔÔÚÈṲ̂Ó˜ Ó· ·Ó·ÏˆıÔ‡Ó Û ¤Ó· ÂÎÎÂÓÙÚÈÎfi ÍÂÊ¿Óو̷ ˙ˆ‹˜ ‹ Û ÁÈÔÚÙ¤˜ ̇ËÛ˘ ÛÙÔ ·›ÛıËÌ· ÙÔ˘ ·Ú¿ÏÔÁÔ˘ Î·È Ù˘ ·˘ÙÔηٷÛÙÚÔÊ‹˜. ∫¿ÙÈ ‰ËÏ·‰‹ Ô˘ Û˘Ó¤‚·ÈÓÂ Î·È ÛÙȘ ÚˆÙfiÁÔÓ˜ ÎÔÈӈӛ˜ Ì ÙȘ ÂÚÈÔ‰ÈΤ˜ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁ›Â˜ Ù˘ Ì·Á›·˜, ÙÔ˘ ÂÍÔÚÎÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ηÚÓ·‚·ÏÈÔ‡». ∏ ‰È·ÊÔÚ¿ ˆÛÙfiÛÔ ÙˆÓ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÙÒÓ ˙ˆÁÚ¿ÊˆÓ Ô˘ Ù·‡ÙÈÛ·Ó ÙËÓ Ù‡¯Ë ÙÔ˘˜ Ì ٷ ¿ıË ÙÔ˘ √Úʤ· ·fi ¤Ó·Ó «artiste maudit» -fiˆ˜ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÙÔÓ ÂÓÛ¿ÚΈÛ ¤Ó·˜ Baudelaire- Â›Ó·È fiÙÈ ÔÈ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÙ¤˜ (fiˆ˜ Î·È √Úʤ·˜ ÛÙȘ ªÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ÙÔ˘ √‚›‰ÈÔ˘) «¤ÓıÈÌ· „Èı‡ÚÈÛ·Ó» Î·È ˆ˜ Â› ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ Û ¿„˘¯Ë ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÁÏÒÛÛ·. ∏ ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙÔ˘ ‰È·ÌÂÏÈṲ̂ÓÔ˘ √Úʤ· ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ˆÛÙfiÛÔ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÌÈ·˜ Ì·ÎÚ·›ˆÓ˘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘ Î·È ÙËÓ ·Ú¯‹ ÌÈ·˜ ¿ÏÏ˘, ÛÙÂÓ¿ Û˘Ó˘Ê·Ṳ̂Ó˘ Ì ÙÔÓ «ıÚ·˘ÛÌ·ÙÈÎfi» ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. ¶ÔÈ· ‹Ù·Ó fï˜ Ë Ù‡¯Ë ÙÔ˘ √Úʤ· Û ¤Ó·Ó ·ÈÒÓ· -fiˆ˜ Ô 20fi˜- Ô ÔÔ›Ô˜, Ê·ÈÓÔÌÂÓÈο ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ·¤ÚÚȄ οı ‰ÔÍ·ÛÙÈ΋ Û¯¤ÛË Ì ÙȘ ÌÂÁ¿Ï˜ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ Î·È Ì˘ıÈΤ˜ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ; EÓ· ·fi Ù· ·Ú¿‰ÔÍ· ÙÔ˘ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌÔ‡ Â›Ó·È fiÙÈ Ô Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˘ Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÙËÓ Î˘ÚÈÔÏÂÍ›· «Ù›Ó·Í ÛÙÔÓ ·¤Ú·» ÙË ÏÔÁÈ΋ Û‡ÓÙ·ÍË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ -ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·˜ ¤Ó· ÌÔÓÙ¤ÏÔ ·Ê‹ÁËÛ˘ Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜ Ù˘ ÚˆÙÔÔÚ›·˜- ÂÌÓ‡ÛÙËΠٷ ۇ̂ÔÏ¿ ÙÔ˘ ·fi ÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ Ì˘ıÈ΋ ÛΤ„Ë. Δ· ¤ÚÁ· Ù˘ ªÂÙ·Ê˘ÛÈ΋˜ ¶ÂÚÈfi‰Ô˘ ÙÔ˘ Giorgio de Chirico Ì·˜ ÚÔηÏÔ‡Ó Ó· ÛÎÂÊÙԇ̠fiÙÈ ÔÈ ÂÏÏËÓÈÎÔ› ̇ıÔÈ Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó Ôχ Û˘¯Ó¿ ÙÔÓ ˘Ú‹Ó· Ù˘ ÌÔÓÙ¤ÚÓ·˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ ÙÔ˘ Ê·ÓÙ·ÛÈ·ÎÔ‡. ∞Ó Ë Ù¤¯ÓË ÙˆÓ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÙÒÓ Ù·‡ÙÈÛ ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÙÔ˘ √Úʤ· Ì ÙÔ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi ‰Ú¿Ì· ÙÔ˘ ·ÔÎÂÊ·ÏÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ πˆ¿ÓÓË ÙÔ˘ μ·ÙÈÛÙ‹, Ô Giorgio de Chirico Û˘Ó‰¤ÂÈ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ‰‡Ô ΢ڛ·Ú¯Â˜ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ ÔÈ Ôԛ˜ ¤¯Ô˘Ó Â›Û˘ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ Î·È ‚È‚ÏÈ΋ ηٷ‚ÔÏ‹: ÙÔÓ Ì‡ıÔ Ù˘ ∞ÚÁÔÓ·˘ÙÈ΋˜ ∂ÎÛÙÚ·Ù›·˜ (ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÂÌϤÎÂÙ·È ˆ˜ ʈÙÂÈÓfi˜ Î·È ÛˆÙ‹ÚÈÔ˜ ηıÔ‰ËÁËÙ‹˜ Ô √Úʤ·˜) Î·È ÙË ‚È‚ÏÈ΋ ·Ú·‚ÔÏ‹ Ù˘ ∂ÈÛÙÚÔÊ‹˜ ÙÔ˘ ∞ÛÒÙÔ˘. ΔÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ˆÛÙfiÛÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Û’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È Ë ·Ú¿‰ÔÍË Û˘Ó‡·ÚÍË ÙˆÓ ‰‡Ô ·˘ÙÒÓ ·ÊËÁ‹ÛˆÓ, ·ÏÏ¿ Ë Ï·Óı¿ÓÔ˘Û· Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ ÛËÌ·Û›· Ô˘ ·ÔÎÙÔ‡Ó fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ Giorgio de Chirico, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· fiÏË ÙËÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ÚˆÙÔÔÚ›·.

MÂÙ·Ê˘ÛÈ΋ ¶ÂÚ›Ô‰Ô˜ √È ÚÒÙÔÈ ›Ó·Î˜ Ù˘ ªÂÙ·Ê˘ÛÈ΋˜ ¶ÂÚÈfi‰Ô˘ (1911-1918) ·Ó·Î·ÏÔ‡Ó ÌӋ̘ ·fi ÙËÓ ÂÎÛÙÚ·Ù›· ÙˆÓ ∞ÚÁÔÓ·˘ÙÒÓ Ë ÔÔ›· Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÍÂΛÓËÛ ·fi ÙÔ ·Ú¯·›Ô ÏÈÌ¿ÓÈ ÙˆÓ ¶·Á·ÛÒÓ, ÙÔÔıÂÛ›· Ôχ ÎÔÓÙÈÓ‹ ÛÙË ÁÂÓ¤ÙÂÈÚ· fiÏË ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË, ÙÔÓ μfiÏÔ. ΔÔ ÌÈÎÚfi ÈÛÙÈÔÊfiÚÔ Ô˘ ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ÛÙÔÓ Ì·ÎÚÈÓfi ÔÚ›˙ÔÓÙ· ÙˆÓ Û˘Óı¤ÛÂˆÓ Ù˘ ªÂÙ·Ê˘ÛÈ΋˜ ¶ÂÚÈfi‰Ô˘ Â›Ó·È ÌÈ· ‰È·Ú΋˜ Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ ˘fiÌÓËÛË Ù˘ ÂÚÈ¤ÙÂÈ·˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙÔ˘ ¯Ú˘ÛfiÌ·ÏÏÔ˘ ‰¤Ú·ÙÔ˜, ‰ËÏ·‰‹ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÌÈ·˜ Ó¤·˜ Î·È ·ÔÎ·Ï˘ÙÈ΋˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜ ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ Î·È ÙËÓ Ù¤¯ÓË. √ °¿ÏÏÔ˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ Marcel Jean ›¯Â ‡ÛÙÔ¯· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ fiÙÈ ÙÔ «Û·Ó›‰È ¿Óˆ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÔÚıÒÓÔÓÙ·È Ù· ·Ú¿ÍÂÓ· ·Ó‰Ú›ÎÂÏ· Ù˘ ªÂÙ·Ê˘ÛÈ΋˜ ¶ÂÚÈfi‰Ô˘ ÙÔ˘ de Chirico, ÌÔÈ¿˙ÂÈ ÂÓÙ˘ˆÛȷο Ì ÙÔ Û·Ó›‰ˆÌ· Ù˘ Á¤Ê˘Ú·˜ ÂÓfi˜ ÏÔ›Ô˘» (‚Ï. ¤ÚÁ· fiˆ˜ ÙÔ «Duo» 1915, o «ª¤Á·˜ ¶ÚÔÊ‹Ù˘», «EÎÙˆÚ Î·È ∞Ó‰ÚÔÌ¿¯Ë» 1916). ™ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓ ªÂÙ·Ê˘ÛÈÎÒÓ ∂ÛˆÙÂÚÈÎÒÓ Ô˘ ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ Pittura Metafisica, Ë Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÂÚÈÏ¿ÓËÛË ·Ô‰›‰ÂÙ·È Ì ›¯ÓË Ù·ÍȉȈÙÈ΋˜ ÔÚ›·˜ Ô˘ ηٷÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ¿Óˆ Û ÁˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡˜ ¯¿ÚÙ˜ ¿ÁÓˆÛÙˆÓ ı·Ï·ÛÛÒÓ Î·È ·ÓÂÍÂÚ‡ÓËÙˆÓ Ë›ڈÓ. √È ·fiÙÔÌ· ÂÈÎÏÈÓ›˜ ÂÈÊ¿ÓÂȘ (οıÂÙ˜ ‹ ÔÚÈ˙fiÓÙȘ) Î·È Ë „¢‰·ÈÛıËÛȷ΋ ‰›ÓË ÛÙËÓ ÔÔ›· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÎÏÂÈÛÙÔÊÔ‚ÈÎÔ‡˜ ·˘ÙÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÙËÓ ÂÓÙ‡ˆÛË fiÙÈ ÙÔ Î·Ú¿‚È ÙˆÓ ÙÔÏÌËÚÒÓ ÂÚÈÏ·Ó‹ÛÂˆÓ ÙÔ˘ Giorgio de Chirico fiÔ˘ Ó· ’Ó·È ı· Û˘ÓÙÚȂ› ·fi ÙȘ ™˘ÌÏËÁ¿‰Â˜. √È ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙÔ ı¤Ì· Ù˘ «∂ÈÛÙÚÔÊ‹˜ ÙÔ˘ ∞ÛÒÙÔ˘» Ô˘ Ô Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˘ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ˙ˆÁÚ·Ê›˙ÂÈ ·fi ÙÔ 1919, ·Ë¯Ô‡Ó Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ÙË ÌÂÙ·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ «Ù¿ÍË Î·È ÛÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË», Ë ÔÔ›· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙÔ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÔ Îϛ̷ ÌÂÙ·ÛÙÚÔÊ‹˜ Ù˘ Â˘Úˆ·˚΋˜ Ù¤¯Ó˘ ÛÙȘ «ÂıÓÈΤ˜ Ú›˙˜». ™Â ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÌÂϤÙË ÌÔ˘ Ì ı¤Ì· ÙËÓ ·ÈÊÓ›‰È· ·Ó·‚›ˆÛË ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÙÔ˘ ªÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘ ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ ªÂÛÔÔϤÌÔ˘ ¤¯ˆ ÂÍ¿ÏÏÔ˘ ·Ó·ÊÂÚı› ‰ÈÂÍÔ‰Èο Û’ ·˘Ù‹ ÙË ÌÂÁ¿ÏË ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ ‰˘ÙÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, Ô ÔÔ›Ô˜ Ù·˘Ù›ÛÙËÎÂ Û˘Ì‚ÔÏÈο Ì ÛÎÔÙÂÈÓ¿ ·Ú¯¤Ù˘·, ·ÂÈÏËÙÈο ˘‚Ú›‰È· Î·È Ì˘ıÈΤ˜ ÙÂÚ·ÙÔÁÂÓ¤ÛÂȘ (√ ª‡ıÔ˜ ÙÔ˘ ªÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘ ÛÙËÓ ÚˆÙÔÔÚ›· ÙÔ˘ ªÂÛÔÔϤÌÔ˘, 1989). √ Giorgio de Chirico, ÛÙÔ ÔÈËÙÈÎfi Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ¿ ÙÔ˘ Hebdomeros, Ô˘ ÂΉfiıËΠÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ÙÔ 1929, ·ÊËÁÂ›Ù·È ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ Ó·ÚÔ‡ Thomas Lecourt Ô ÔÔ›Ô˜, ¤ÂÈÙ· ·fi Ôχ¯ÚÔÓË ÂÚÈÏ¿ÓËÛË ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ Ì ÙÔ ˘ÂڈοÓÈÔ «∞ÚÁÔÏ›˜» ÛÙËÓ ·ÙÚÈ΋ ÂÛÙ›·. §›Á· ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ, ›¯Â ÛÙ›ÏÂÈ ÛÙÔÓ °¿ÏÏÔ Û˘ÁÁڷʤ· Roger Vitrac ÌÈ· ÂÈÛÙÔÏ‹ Ì ÙËÓ ÔÔ›· ÚÔÛ·ıÔ‡Û ӷ ÂÚÌËÓ‡ÛÂÈ Ù· ·›ÙÈ· Ù˘ ÌÂÙ·ÛÙÚÔÊ‹˜ ÙÔ˘ ÛÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ «Ù˘ ·ÙÚÈ΋˜ ÂÛÙ›·˜»: «£· Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯ÂÙ ÚÔÛ¤ÍÂÈ Â‰Ò Î·È Ï›ÁÔ Î·ÈÚfi fiÙÈ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ ÙˆÓ Ù¯ÓÒÓ Î¿ÙÈ ¤¯ÂÈ ·ÏÏ¿ÍÂÈ. ¢ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÔÌ·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÙÔÓ ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎÈÛÌfi, ÛÙËÓ È‰¤· Ù˘ ÂÈÛÙÚÔÊ‹˜ Î.Ï... ·ÏÏ¿ Û οÙÈ ¿ÏÏÔ. √ÚÈṲ̂ÓÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜

ÌÔÚ› Ó· ›ÛÙ ÎÈ ÂÛ›˜ ¤¯ÔÓÙ·˜ ·ÁÁ›ÍÂÈ ¤Ó· fiÚÈÔ ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÙÔ˘˜ ÔÚ›· ÓÈÒıÔ˘Ó ϤÔÓ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Ó· ·Ù‹ÛÔ˘Ó Û ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙ¤ÚÂÔ ¤‰·ÊÔ˜». ∞˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ «ÛÙ¤ÚÂÔ ¤‰·ÊÔ˜» ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô ÔÌÈÏ› Ô de Chirico ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÂÙ·È Û ÌÈ· ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ Ì ٿÛÂȘ ÙÔ˘ ª·ÚfiÎ ÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙ¤˜ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈÛ·Ó ˆ˜ «Î·Î‹», ÂÓÒ ÔÈ «ÌÂÙ·ÌÔÓÙ¤ÚÓ˜» Ù¿ÛÂȘ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ’80 ÙËÓ ÚÔ¤‚·ÏÏ·Ó ˆ˜ ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÈÛÙÔÚÈ΋ Î·È ·ÈÛıËÙÈ΋ ·ÊÂÙËÚ›·. ∞Ó Ô Giorgio de Chirico ˘‹ÚÍ Ú¿ÁÌ·ÙÈ Ô «‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ÌÈ·˜ Ó¤·˜ Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜ ÛÙÔ˘˜ ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˘˜ ηÈÚÔ‡˜», fiˆ˜ ›¯Â ÁÚ¿„ÂÈ Ô André Breton, ÙfiÙÂ Ë ∞ÚÁÔÓ·˘ÙÈ΋ ∂ÎÛÙÚ·Ù›· ı· Ú¤ÂÈ Ó· ıˆÚËı› ˆ˜ Ë ÌÂÁ¿ÏË ·ÏÏËÁÔÚ›· Ù˘ ·ÏÈÓ‰ÚfiÌËÛ˘ ÙÔ˘ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌÔ‡. ∞ÏÏËÁÔÚ›· Ù˘ ·ÏÈÓ‰ÚfiÌËÛ˘ ‹ Ì‹ˆ˜ ·ÏÏËÁÔÚ›· Ù˘ (ÓÈÙÛÂ˚΋˜) ·ÈÒÓÈ·˜ ÂÈÛÙÚÔÊ‹˜ ÌÈ· Î·È Ô Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˘ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ¤ÎÚ˘„ ÙÔÓ ı·˘Ì·ÛÌfi ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ

°ÂÚÌ·Ófi ÊÈÏfiÛÔÊÔ; ΔÔ 1914 Ô Giorgio de Chirico ۯ‰›·Û ÌÈ· ·Ú·ÏÏ·Á‹ Ù˘ ∞ÚÁÔÓ·˘ÙÈ΋˜ ∂ÎÛÙÚ·Ù›·˜ Ë ÔÔ›· Ê·›ÓÂÙ·È Ó· Û˘ÓÔ„›˙ÂÈ fiÏË ÙËÓ Ô˘Û›· Ù˘ ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋˜ ÂΉԯ‹˜ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘: ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ¤Ó· ·Î¤Ê·ÏÔ ¿Á·ÏÌ· ÙÔ˘ √Úʤ· Ô˘ ÎÚ·Ù¿ ÌÈ· χڷ, ÙÔÔıÂÙË̤ÓÔ Û „ËÏfi ‚¿ıÚÔ. ¶›Ûˆ ·fi ¤Ó·Ó ÙÔ›¯Ô Ô˘ ¯ˆÚ›˙ÂÈ ÔÚÈ˙fiÓÙÈ· ÙÔÓ ¯ÒÚÔ Û ‰‡Ô ̤ÚË ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÌÂÚÈο ηٿÚÙÈ· ÈÛÙÈÔÊfiÚˆÓ Ì ·ÓÔÈÁ̤ӷ Ù· ·ÓÈ¿. ΔÔ Û˘ÁÎÏÔÓÈÛÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Û’ ·˘Ù‹ ÙË Û‡ÓıÂÛË Ô˘ ÚÔ‰›‰ÂÈ ÙËÓ Â›Û˘ ‚·ıÈ¿ Â›‰Ú·ÛË Ù˘ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ÙÔ˘ Schopenhauer, Â›Ó·È Ë ·›ÛıËÛË Ù˘ ÛȈ‹˜ Î·È Ù˘ ·ÌÂÙ¿ÎÏËÙ˘ ·ÎÈÓËÛ›·˜. √ ·Î¤Ê·ÏÔ˜ √Úʤ·˜ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· ·ÙÂÓ›˙ÂÈ ÙȘ ÚÔÂÙÔÈ̷ۛ˜ ÌÈ·˜ ÌÂÁ·ÏfiÓÔ˘ ηٷÎÙËÙÈ΋˜ ÂÎÛÙÚ·Ù›·˜ Ô˘ ‰ÂÓ «ÍÂΛÓËÛ» Î·È ‰ÂÓ «Â¤ÛÙÚ„» ÔÙ¤ ÁÈ· ÙÔÓ ·Ïfi ÏfiÁÔ fiÙÈ ˘‹ÚÍ (Î·È ·˘Ù‹) ÚÔ˚fiÓ ÌÈ·˜ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ Ï¿Ó˘.

H

K A £ H M E P I N H

B

H Tζρτζιο ντε K ρικο, «Tο Πορτρτο του Γκιγιμ Aπολινρ», 1914. O Γ#λλος ποιητς υπρξε ο εμπνευστς της αναγννησης του Oρφισμο στην τχνη και στην πο ηση (Παρ σι, Mουσε ο Mοντρνας Tχνης G. Pompidou).

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

21

O πικασικς Mιν ταυρος Tης N ÿ∫∏˜ § √ï∑ÿ¢∏ Kαθηγτριας Iστορ ας της Tχνης στο Aριστοτλειο Πανεπιστμιο Θεσσαλον κης

A

N TO EP°O ÙÔ˘ T˙fiÚÙ˙ÈÔ ÓÙ K›ÚÈÎÔ ÂÈÎÔÓÔÔÈ› ÌÈ· Ó¤· Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ ÂΉԯ‹ Ù˘ AÚÁÔÓ·˘ÙÈ΋˜ EÎÛÙÚ·Ù›·˜ –Ë ÔÔ›· ÛÙÔ Â›Â‰Ô ÙÔ˘ Ê·ÓÙ·ÛÈ·ÎÔ‡ Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÂÚÈ¤ÙÂÈ· Ù˘ ÚˆÙÔÔÚ›·˜ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·–, Ë ıÂÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘–§·‚‡ÚÈÓıÔ˘ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¶ÈοÛÔ Î·È ÙˆÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÒÓ, ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· ηٷÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ ·ÈÛıËÙÈÎfi Î·È È‰ÂÔÏÔÁÈÎfi ·‰È¤ÍÔ‰Ô ·˘Ù‹˜ Ù˘ Ó¤·˜ ÂÍÂÚ¢ÓËÙÈ΋˜ ÔÚ›·˜. O MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˜, ˆ˜ ËıÈÎfi ۇ̂ÔÏÔ ÌÈ·˜ ÌÔÓÙ¤ÚÓ·˜ ‰Ú·Ì·ÙÔ˘ÚÁ›·˜ Ô˘ ·ÔηχÙÂÈ ÙË ¯ÚÂÔÎÔ›· ÙˆÓ ·ÍÈÒÓ ÙÔ˘ Ô˘Ì·ÓÈÛÌÔ‡, ·Ó·ÙÚ¤ÂÈ ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÙÔ˘ «ÊˆÙÂÈÓÔ‡» ‹Úˆ· £ËÛ¤· Î·È Á›ÓÂÙ·È Ô ›‰ÈÔ˜ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜ Û ÌÈ· Ó¤· «ÛÎËÓ‹ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘», fiÔ˘ ΢Úȷگ› Ë ·Ôı¤ˆÛË ÙÔ˘ ÂÚˆÙÈÎÔ‡ ÂÓÛÙ›ÎÙÔ˘, Ë ‚›· Î·È Û˘¯Ó¿ Ë ·˘ÙÔηٷÛÙÚÔÊ‹. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ›Ûˆ˜ ÁÈ· ÌÈ· ·Î·Ù·Ó›ÎËÙË «ÓÔÛÙ·ÏÁ›· ÙˆÓ ·Ú¯ÂÙ‡ˆÓ», Ë ÔÔ›· ·Ú¯›˙ÂÈ Ó· ΢ÚȇÂÈ –ÎÔÓÙ¿ ÛÙȘ ·Ú·ÌÔÓ¤˜ ÙÔ˘ Bã ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔϤÌÔ˘– fiϘ ÙȘ ÌÔÚʤ˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ Î·È Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋˜ ¤ÎÊÚ·Û˘ ÙÔ˘ Â˘Úˆ·˚ÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. øÛÙfiÛÔ, ÂÓÒ ÔÈ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙ¤˜ Âȯ›ÚËÛ·Ó Ó· ‰ÒÛÔ˘Ó ÌÈ· ·Ó·ÙÚÂÙÈ΋ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰È¿ÛÙ·ÛË ÛÙÔÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Ì‡ıÔ, Ô ¶ÈοÛÔ ÙÔÓ ÔÈÎÂÈÔÔÈ‹ıËÎÂ, fiˆ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÔÈÎÂÈÔÔÈ‹ıËΠÙËÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÁÈ· Ó· ÙËÓ ·Ó·Û˘ÓÙ¿ÍÂÈ Ì¤Û· ·fi ¤Ó· ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi ÚÂÂÚÙfiÚÈÔ ÌÔÚÊÒÓ, ̇ıˆÓ Î·È Û˘Ì‚fiψÓ, Ì ¤Ó·Ó ÙÚfiÔ Ô˘ ÌfiÓÔ ·˘Ùfi˜ ‹ÍÂÚ ӷ ·ÍÈÔÔÈ›. Oˆ˜ Î·È Ô Û˘Ì·ÙÚÈÒÙ˘ ÙÔ˘ Ô °ÎfiÌ·, Ô ¶ÈοÛÔ ·¤ÎÔ„Â ÙÔ ÂÚˆÙÈÎfi ¤ÓÛÙÈÎÙÔ ·fi ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÙÔ˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· (fiˆ˜ ·¤ÎÔ„Â ÙÔ ‰›‰·ÁÌ· ·fi Ù· ¿ıË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜), ÁÈ· Ó· ÙÔ Î·Ù·ÁÚ¿„ÂÈ ˆ˜ ÌÈ· ·ÚÔÚÌËÙÈ΋ Î·È ¯ˆÚ›˜ ÓfiËÌ· ¤ÎÊÚ·ÛË ÌÈ·˜ ÛÎÔÙÂÈÓ‹˜ Î·È ·ÓÂÍȯӛ·ÛÙ˘ º‡Û˘. «AÓ Î¿ÔÈÔ˜ ÛËÌ›ˆÓ ¿Óˆ Û’ ¤Ó·Ó ¯¿ÚÙË fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÛÙ·ıÌÔ‡˜ Ù˘ ÔÚ›·˜ ÌÔ˘ Î·È ÌÂÙ¿ ÙÔ˘˜ ¤ÓˆÓ Ì ÌÈ· ÁÚ·ÌÌ‹, ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ›Ûˆ˜ Ó· ¤‰ÈÓ ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘». ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÔÌÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË Ë ÔÔ›· ηٿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘ ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ıˆÚËı› Â˘Ê¿ÓÙ·ÛÙË ‹ ÁÚ·ÊÈ΋. AÓÙ›ıÂÙ· ·fi ÙÔ˘˜ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙ¤˜ Ô ¶ÈοÛÔ ·ÔʇÁÂÈ ÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁÈο ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¤ÓË ¯ÚËÛÈÌÔ-

H Πμπλο Πικσο, ο Mινταυρος, εξφυλλο του 1ου τεχους της σουρεαλιστικς επιθερησης Minotaure, που κυκλοφρησε το 1933 υπ τη διεθυνση του γνωστο Eλληνα τεχνοκρτη Tεριντ.

22

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

Õ Πμπλο Πικσο, Tαυρομαχα: ο θνατος του τορρο, λδι σε ξλο, 1933. H σνθεση απεικονζει το αρχτυπο σχμα της αναμτρησης των δο αντιπλων της ισπανικς αρνας (Παρσι, Mουσεο Πικσο).

Ô›ËÛË ÙˆÓ Û˘Ì‚fiÏˆÓ –ÙËÓ ÔÔ›· ηٷÓÔ› ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ Û˘ÌÌÂÚ›˙ÂÙ·È– Î·È ÚÔÙÈÌ¿ Ó· ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È fiˆ˜ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô Ì‡ıÔ˜: ̤۷ ·fi ÂÈÎfiÓ˜ Î·È ‰È·ÚΛ˜ ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ·Ú¯¤Ù˘ˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ô˘ ·Ó‹ÎÔ˘Ó Û ÌÈ· ÎÔÈÓ‹ Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ ÁÏÒÛÛ·.

OÈ ÂÚÈ¤ÙÂȘ ÙÔ˘ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘ O ‚›Ô˜ Î·È Ë ÔÏÈÙ›· ÙÔ˘ ÈηÛÈÎÔ‡ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙË ÁÓˆÛÙ‹ ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙÈÎÒÓ Vollard, Ë ÔÔ›· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙËÓ Ù¯ÓÈ΋ Ù˘ ·ÚÙÈfiÙËÙ·, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÔÏ˘Û‹Ì·ÓÙË Ì˘ıÔÁÚ·ÊÈ΋ Ù˘ ÏÔ΋. H ÛÂÈÚ¿ (1933-34) ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÂÙ¿ ÂÓfiÙËÙ˜ Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ı¤Ì·Ù· ¯ˆÚ›˜ ·˘ÛÙËÚ‹ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈ΋ ‰È¿Ù·ÍË: ›ÎÔÛÈ ÂÙ¿ ¤ÚÁ· Ì ٷ˘ÚÔÌ·¯›Â˜, Á˘ÌÓ¿ Î·È ÛÎËÓ¤˜ ÙÛ›ÚÎÔ˘, Û·Ú¿ÓÙ· ¤ÍÈ Ì ı¤Ì· ÙÔ EÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ ÙÔ˘ °Ï‡ÙË, ¤ÓÙÂη Ì ı¤Ì· ÙȘ ·ÔÏ·‡ÛÂȘ ÙÔ˘ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘, ¤ÓÙ Ì ı¤Ì· ÙÔÓ BÈ·ÛÌfi, Ù¤ÛÛÂÚȘ Û˘Óı¤ÛÂȘ Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ P¤ÌÚ·ÓÙ, Ù¤ÛÛÂÚȘ Ì ı¤Ì· ÙÔÓ T˘ÊÏfi MÈÓÒÙ·˘ÚÔ Î·È ÙÚÂȘ ÚÔÛˆÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘ Û˘ÏϤÎÙË Î·È ÂÌfiÚÔ˘ ¤ÚÁˆÓ Ù¤¯Ó˘ AÌÚÔ˘¿˙ BÔÏ¿Ú. ¢‡Ô ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ ·fi ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË Ù˘ ™ÂÈÚ¿˜ Vollard, ›¯·Ó ÚÔËÁËı› ‰‡Ô ÔÏ˘ÙÂÏ›˜ ÂΉfiÛÂȘ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊË̤Ó˜ Ì ۯ¤‰È· Î·È ¯·Ú·ÎÙÈο

ÙÔ˘ ¶ÈοÛÔ: ÔÈ MÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ÙÔ˘ O‚›‰ÈÔ˘, ·Ú·ÁÁÂÏ›· ÙÔ˘ ÂΉfiÙË AÏÌ¤Ú ™ÎÈÚ¿ (Ô ÔÔ›Ô˜ ΢ÎÏÔÊfiÚËÛÂ Î·È ÙË ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈ΋ ÂÈıÂÒÚËÛË Minotaure 1933-39) ˘fi ÙË ‰È‡ı˘ÓÛË ÙÔ˘ EÏÏËÓ· Ù¯ÓÔÎÚÈÙÈÎÔ‡ TÂÚÈ¿ÓÙ Î·È ÙÔ AÁÓˆÛÙÔ AÚÈÛÙÔ‡ÚÁËÌ· ÙÔ˘ M·Ï˙¿Î Ô˘ ΢ÎÏÔÊfiÚËÛ ÙÔ 1931. ™ÙË ÛÂÈÚ¿ Vollard Ë ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙˆÓ «·ıÒÓ» ÙÔ˘ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘ Û˘ÓÈÛÙ¿ ÌÈ· ·ÓÙÈÚÔÛˆ¢ÙÈ΋ Ù˘¯‹ Ù˘ ÈηÛÈ΋˜ ‰Ú·Ì·ÙÔ˘ÚÁ›·˜, ·ÊÔ‡ Ù· ÂÂÈÛfi‰È· Ô˘ ·ÊËÁÔ‡ÓÙ·È ÙË ‰fiÍ· Î·È ÙËÓ ÙÂÏÈ΋ ÙÒÛË ÙÔ˘, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·Ì¿ÏÁ·Ì· ÂÙÂÚfiÎÏËÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÂÌÓ¢ÛÌ¤ÓˆÓ ·fi ÙËÓ ÈÛ·ÓÈ΋ Ù·˘ÚÔÌ·¯›·, ·fi ÙËÓ Ù˘ÔÏÔÁ›· Ù˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ™Ù·‡ÚˆÛ˘ ·fi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú˜ Ù˘ ÎÔ̤ÓÙÈ· ÓÙÂÏ’ ¿ÚÙ (Û˘¯Ó‹ Ù·‡ÙÈÛË MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘ - AÚÏÂΛÓÔ˘) Î·È ·fi ÌÈ· Â˘Ê¿ÓÙ·ÛÙË Î·È Î·ı·Ú¿ ÚÔÛˆÈ΋ ·Ó¿Ï·ÛË ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ̇ıÔ˘. I‰È·›ÙÂÚ· ÛÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙÈÎÒÓ Ô˘ ÙÈÙÏÔÊÔÚÂ›Ù·È ÙÔ AÙÂÏȤ ÙÔ˘ °Ï‡ÙË, ÙÔ Ì˘ıÈÎfi Ù¤Ú·˜ ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È fiÙ Û ·Û˘ÁÎÚ¿ÙËÙÔ ¯·ÚÔÎfiÔ Ô˘ ‚·Î¯È¿˙ÂÈ ·Ú¤· Ì ÙÔÓ Î·ÏÏÈÙ¤¯ÓË Î·È ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ ÙÔ˘, fiÙ Û ı‡Ì· ÙÔ˘ «£ËÛ¤·» Ù˘ ·Ú¤Ó·˜ Î·È fiÙ Û ¢¿ÏˆÙÔ ı·˘-

Ì·ÛÙ‹ Ù˘ Á˘Ó·ÈΛ·˜ ÔÌÔÚÊÈ¿˜. ™ÙËÓ Ô˘Û›·, Ë ÏËıˆÚÈ΋ ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ÙÔ «‰ÈÔÓ˘ÛÈ·Îfi» alter ego ÙÔ˘ ÁχÙË, Ô ÔÔ›Ô˜ Û˘Ó‹ıˆ˜ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Ì «·ÔÏÏÒÓÈ·» ·˘ÙÔÛ˘ÁÎÚ¿ÙËÛË Î·È Á·Ï‹ÓË. H ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙÈÎÒÓ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙȘ ÂÚÈ¤ÙÂȘ ÙÔ˘ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘, ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ Ì ٷ Ù¤ÛÛÂÚ· ¯·Ú·ÎÙÈο ÌÈÎÙ‹˜ Ù¯ÓÈ΋˜ Ô˘ ÙÈÙÏÔÊÔÚÔ‡ÓÙ·È O T˘ÊÏfi˜ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˜. ™ÙȘ Û˘Óı¤ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ÙÔ Ì˘ıÈÎfi Ù¤Ú·˜ ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Ù˘ÊÏfi Ó· ÂÚ·Ù¿ Ì ¤Ó· Ú·‚‰› ÛÙÔ ¯¤ÚÈ Î·Ù¿ Ì‹ÎÔ˜ ÌÈ·˜ ·Ú·Ï›·˜. TÔÓ ¿Û¯ÔÓÙ· MÈÓÒÙ·˘ÚÔ Ô˘ ÎÚ·Ù¿ ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ fiÚıÈÔ Û ÛÙ¿ÛË «˙ˆÒ‰Ô˘˜ ıÚ‹ÓÔ˘» Ô‰ËÁ› ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÎÔÚ›ÙÛÈ Ô˘ ÎÚ·Ù¿ ÛÙËÓ ·ÁηÏÈ¿ ÙÔ˘ ÏÔ˘ÏÔ‡‰È· ‹ ¤Ó· ÂÚÈÛÙ¤ÚÈ. H Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ·Ê‹ÁËÛË ÙÔ˘ ¿Û¯ÔÓÙÔ˜ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘ - ¶ÈοÛÔ ¤¯ÂÈ ··Û¯ÔÏ‹ÛÂÈ È‰È·›ÙÂÚ· ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ÁÈ·Ù› ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ê·ÈÓÔÌÂÓÈο, ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· ·Ú·¤ÌÂÈ Î·È ÛÙÔÓ Ì‡ıÔ ÙÔ˘ Oȉ›Ô‰·. TÔ ÌÈÎÚfi ÎÔÚ›ÙÛÈ Ô˘ Ô‰ËÁ› ÙÔÓ Ù˘ÊÏfi MÈÓÒÙ·˘ÚÔ, ¿ÏÏÔÙ ٷ˘Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙË Ó·ڋ ÙfiÙ ʛÏË ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË M·Ú›-TÂÚ¤˙ ÎÈ ¿ÏÏÔÙ Ì ÙËÓ AÓÙÈÁfiÓË ‹ ÙËÓ AÚÈ¿‰ÓË. H

O MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˜ ÂÌ‚ÏËÌ·ÙÈ΋ Î·È ·ÔÎ·Ï˘ÙÈ΋ Ù˘ ÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË ÌÔÚÊ‹

H

K A £ H M E P I N H

B

Ù·‡ÙÈÛË ÙÔ˘ ÌÈÎÚÔ‡ ÎÔÚÈÙÛÈÔ‡ Ì ÙË Ì˘ıÈ΋ ÌÔÚÊ‹ Ù˘ AÚÈ¿‰Ó˘ ·ÊÔÚ¿ ΢ڛˆ˜ ÙÔ ÚÒÙÔ ¯·Ú·ÎÙÈÎfi Ù˘ ÛÂÈÚ¿˜ (O MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˜ Ô‰ËÁÂ›Ù·È ·fi ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÎÔÚ›ÙÛÈ Ô˘ ÎÚ·Ù¿ AÁÚÈÔÏÔ‡ÏÔ˘‰·), fiÔ˘ Ô ¿Û¯ˆÓ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˜ - ¶ÈοÛÔ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ‚Á·›ÓÂÈ (‹ Î·È Ó· Ì·›ÓÂÈ) ·fi ÙÔ ÛÙfiÌÈÔ ÌÈ·˜ «ÛËÏÈ¿˜», Ë ÔÔ›· ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· Û˘Ì‚ÔÏ›˙ÂÈ ÙÔÓ ·ÓÂÍȯӛ·ÛÙÔ «Ï·‚‡ÚÈÓıÔ» Ù˘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜. TÔ ÂÚÒÙËÌ· Ô˘ ÁÂÓÓÈ¤Ù·È Â‰Ò Â›Ó·È, ·Ó Ë Ù˘ÊÏfiÙËÙ· Â·Ó¤Ú¯ÂÙ·È Û·Ó ·Ó¿ÌÓËÛË ÙˆÓ ‰ÔÎÈÌ·ÛÈÒÓ Ù˘ «ÌÏ ÂÚÈfi‰Ô˘», ‹ ·Ó ·ÔÙÂÏ› ÙÈ̈ڛ· ÁÈ· οÔÈ· ˘¤Ú‚·ÛË ÙˆÓ ÔÚ›ˆÓ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈÎÔ‡ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÛÌÔ‡. £· ÌÔÚÔ‡Û ·ÎfiÌË Ó· ˘Ôı¤ÛÂÈ Î·Ó›˜ fiÙÈ, fiˆ˜ Û˘Ó¤‚Ë Î·È Ì ÙÔÓ Oȉ›Ô‰·, Ë ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ÁÓÒÛË ‚·ı·›ÓÂÈ ÌfiÓÔ ·ÊÔ‡ ÏËÚˆı› ÙÔ Ù›ÌËÌ· Ù˘ ·‰È¿ÎÔ˘ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ Ù˘ ·Ï‹ıÂÈ·˜. H ıÂÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘ ··Û¯fiÏËÛÂ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο ÙÔÓ ¶ÈοÛÔ ¤ˆ˜ ÙÔ 1937, ¯ÚÔÓÈ¿ ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· «¤ÎÏÂÈÛ» ÙÔÓ ‚·ÛÈÎfi ·ÎÏÔ ÙˆÓ ÂÚÈÂÙÂÈÒÓ ÙÔ˘ Ì˘ıÈÎÔ‡ ˘‚Úȉ›Ô˘ Ì ¤Ó· ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÂӉȷʤÚÔÓ Û¯¤‰ÈÔ, ÙÔ T¤ÏÔ˜ ÂÓfi˜ T¤Ú·ÙÔ˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ¯¿ÚÈÛ ÛÙÔÓ ÔÈËÙ‹ Î·È Ê›ÏÔ ÙÔ˘ ¶ÔÏ EÓÙÔ˘¿Ú. TÔ Û¯¤‰ÈÔ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙÔÓ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ (Ù·˘ÙÈṲ̂ÓÔ fiÛÔ ÔÙ¤ Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ ¶ÈοÛÔ), ηıÒ˜ Âı·›ÓÂÈ ¯Ù˘Ë̤ÓÔ˜ ·fi ¤Ó· ‚¤ÏÔ˜ Î·È ÌÈ· Á˘Ó·ÈΛ· ıÂfiÙËÙ·, ‹ Ó‡ÌÊË, Ó· ‚Á·›ÓÂÈ ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÛÙÔ ¤Ó· ¯¤ÚÈ ‰fiÚ˘

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

23

Õ Πμπλο Πικσο, Mινταυρος και νεκρ φορδα μπροστ σε σπηλι, γκους και σινικ μελνη, 1936 (Παρσι, Mουσεο Πικσο).

Î·È ÛÙÔ ¿ÏÏÔ Î·ıÚ¤ÊÙË. O MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˜ – ¶ÈοÛÔ „˘¯ÔÚÚ·Á› ÎÔÈÙ¿˙ÔÓÙ·˜ Ì ÙÚfiÌÔ Ì¤Û· ÛÙÔÓ Î·ıÚ¤ÊÙË Ô˘ ÙÔ˘ Ù›ÓÂÈ Ë Ó·ڋ Á˘Ó·›Î·. OÈ ÛÙ›¯ÔÈ Ô˘ ¤ÁÚ·„Â Ô EÏ˘¿Ú ÂÌÓ¢Ṳ̂ÓÔ˜ ·fi ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Û‡ÓıÂÛË, ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ· ÙËÓ ·˘ÙÔÁÓˆÛ›· Î·È ÙËÓ ÔÚȷ΋ ·Ó·Ì¤ÙÚËÛË Ì ÙÔ ·fiÏ˘ÙÔ Ù˘ ÔÌÔÚÊÈ¿˜ Ô˘ ÙÔ «ÎÙ‹ÓÔ˜» ·ÍÈÒÓÂÙ·È ÌfiÓÔ ÙË ÛÙÈÁÌ‹ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ÙÔ˘: £· Ú¤ÂÈ Ó· ‰ÂȘ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÛÔ˘ Ó· Âı·›ÓÂÈ/ ÁÈ· Ó· ÓÈÒÛÂȘ ˆ˜ ·ÎfiÌ· ˙ÂȘ/ H ı¿Ï·ÛÛ· Â›Ó·È Ôχ ÈÔ „ËÏ¿ ·’ ÙË Ï˘ÁÈṲ̂ÓË/ ηډȿ ÛÔ˘/ °È Ù˘ Á˘, ÏÔ˘ÏÔ˘‰ÔÊ¿ÁÂ, ηÚ¤ Ù˘ ÛÙ¿¯Ù˘/ ™ÙÔ ÛÙ‹ıÔ˜ ÛÔ˘ Ù· ÛÎÔÙ¿‰È· ÛΤ·Û·Ó ÁÈ· ¿ÓÙ·/ ÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi/ (ÌÂÙ¿ÊÚ. N›ÎË §Ô˚˙›‰Ë). MÈÓˆÙ·˘ÚÔÌ·¯›Â˜ O Ronald Penrose ‡ÛÙÔ¯· ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ –Û ÌÈÎÚ‹ ÌÂϤÙË ÙÔ˘ ·ÊÈÂڈ̤ÓË ÛÙË ıÂÌ·ÙÈ΋ Ù˘ «øÚ·›·˜ Î·È ÙÔ˘ T¤Ú·ÙÔ˜» ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¶ÈοÛÔ– ÙË ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ÔÙÈ΋ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ô Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˘ ۯ‰ȿ˙ÂÈ ÙȘ ‰‡Ô ÌÔÚʤ˜. H ÙÂÚ·ÙfiÌÔÚÊË ‰È¿Ï·ÛË ÙÔ˘ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘ Â›Ó·È Û¯Â‰È·Ṳ̂ÓË ÁÚ‹ÁÔÚ·, Ì Ó‡ÚÔ Î·È Û‡Ìʈӷ Ì ÙË ÌÔÓÙ¤ÚÓ·, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓË ÂÚÌËÓ›· ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ ·fi ÔÏϤ˜ ÔÙÈΤ˜ ÁˆÓ›Â˜, ÂÓÒ Ë ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ·Ó·‰˘fiÌÂÓ˘ AÊÚÔ‰›Ù˘ ¤¯ÂÈ ‰Ô˘Ï¢Ù› Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ÎÏ·ÛÈÎfi ÙÚfiÔ. AÚ·ÁÂ Ô ¶ÈοÛÔ Î·Ù·ı¤ÙÂÈ Â‰Ò ÂÓ‰fiÌ˘¯Â˜ ÛΤ„ÂȘ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÂÎÏ‹ÚˆÙË ÔÚ›· ÙÔ˘ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌÔ‡, ÁÈ· ÙËÓ ·›ÛıËÛË ÌÈ·˜ Û˘ÓÙÚÈÙÈ΋˜ ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ ·Ó·Ì¤ÙÚËÛ˘ Ì ٷ ¤ÚÁ· Ù˘ ·Ú¿‰ÔÛ˘, ‹ Ì‹ˆ˜ Ë Û‡ÓıÂÛË ·˘Ù‹ ·Ó·ÎÈÓ› ¤Ó·Ó ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ÚÔ‚ÏËÌ·-

24

H

K A £ H M E P I N H

B

ÙÈÛÌfi Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔÓ ·ÔÎ·Ï˘ÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÙÔ˘ ηıÚ¤ÊÙË; K·È ‰Ò, fiˆ˜ Î·È Û ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ·Ï·È¿ Î·È ÌÔÓÙ¤ÚÓ· ‰˘ÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, ÙÔ Û‡Ì‚ÔÏÔ ÙÔ˘ ηıÚ¤ÊÙË ·ÔηχÙÂÈ ÙË Û˘Óı‹ÎË ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË Ì ÙȘ ·ÈÛıËÙÈΤ˜ ·Í›Â˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· οı ÂÔ¯‹˜. EÓÒ ÛÙÔÓ °ÎfiÁÈ· Ë ·Û¯‹ÌÈ· Ô˘ ·ÓÙ·Ó·ÎÏ¿Ù·È Â›Ó·È Ë ›‰È· Ë ·‰˘Ó·Ì›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Û˘Ó›‰ËÛË Ù˘ ‚ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ÊıÔÚ¿˜ Î·È ÙÔ˘ XÚfiÓÔ˘, ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¶ÈοÛÔ, Ë ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ηıÚ¤ÊÙË ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÙ·È Û ̤ÛÔ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË Ù˘ ·˘ÙÔÁÓˆÛ›·˜, Ù˘ ÌÔÓ·‰È΋˜ ‰ËÏ·‰‹ ÌÔÚÊ‹˜ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Ô˘ Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ηٷÎÙ‹ÛÂÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜. H ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓ Û˘Óı¤ÛÂˆÓ Ô˘ ·ÔηÏÔ‡ÓÙ·È MÈÓˆÙ·˘ÚÔÌ·¯›Â˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛË ·fi ÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ˘ÊÔÏÔÁ›· Ù˘ ™ÂÈÚ¿˜ Vollard Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÌÈ·˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Û‡ÓıÂÙ˘ ÏÔ΋˜, Ë ÔÔ›· ¤¯ÂÈ ˆ˜ ‚·ÛÈÎfi ˘Ú‹Ó· ÙË ‚›·ÈË ·Ó·Ì¤ÙÚËÛË T·‡ÚÔ˘ (MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘) Î·È AÏfiÁÔ˘ ÛÙËÓ ·Ú¤Ó·. ¢‡Ô ‰È·‰Ô¯Èο Ù·Í›‰È· ÙÔ˘ ¶ÈοÛÔ ÛÙËÓ IÛ·Ó›· Ù· ηÏÔη›ÚÈ· ÙÔ˘ 1933 Î·È 1934, ·Ó·Ó¤ˆÛ·Ó ÙÔ ¿ıÔ˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ corrida Î·È ¤‰ˆÛ·Ó Ó¤· ¤ÓÙ·ÛË Î·È Â˘ÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÛÙÔÓ Ì˘ıÔÁÚ·ÊÈÎfi ·ÎÏÔ ÙˆÓ MÈÓˆÙ·˘ÚÔÌ·¯ÈÒÓ. E‰Ò Ô MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˜ ·ÎÔÏÔ˘ı› ‚›·È· ÂÓ·ÏÏ·ÛÛfiÌÂÓ˜ ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ –Û˘Ó‹ıˆ˜ ÂÈΛӉ˘Ó˜ ‹ ÂÍÔÓÙˆÙÈΤ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ·ÓÙ›·ÏÔ– ˆÛfiÙÔ˘ ηٷϋÍÂÈ ÛÙË ÓËÊ¿ÏÈ·, ˘Ô‚ÏËÙÈ΋ Î·È ·ÔÚË̤ÓË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ T·‡ÚÔ˘ – ·Ú·ÙËÚËÙ‹ ÛÙË Û‡ÓıÂÛË Ù˘ °ÎÂÚӛη. H MÈÓˆÙ·˘ÚÔÌ·¯›· (1935) fiˆ˜ Î·È Ë °ÎÂÚӛη Â›Ó·È ¤Ó· ¤ÚÁÔ ·ÓÔȯÙfi Û ÔÏÏ·Ϥ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ Î·È ·ÔÙÂÏ› ηٿ οÔÈÔ

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

ÙÚfiÔ ÚÔÔ›ÌÈÔ ÛÙË ÌÓËÌÂÈÒ‰Ë Û‡ÓıÂÛË ÙÔ˘ 1937 Ô˘ ÊÈÏÔÙ¯ӋıËΠ̠·ÊÔÚÌ‹ ÙÔÓ ¿ÁÚÈÔ ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌfi ·fi ÙÔ˘˜ N·˙› Ù˘ ÌÈÎÚ‹˜ ‚·ÛÎÈ΋˜ fiÏ˘. O ¶ÈοÛÔ, ›Ûˆ ·fi ¤Ó· Ê·ÈÓÔÌÂÓÈο ·ÏÔ˚Îfi ¯ÂÈÚÈÛÌfi ÙˆÓ Û˘Ì‚fiψÓ, ÎÚ‡‚ÂÈ ÌÈ· ÂÍ·ÈÚÂÙÈο Û‡ÓıÂÙË ‹ ·ÎfiÌË Î·È ·ÓÙÈÊ·ÙÈ΋ ÂÈηÛÙÈ΋ ÛΤ„Ë. H ·ÁˆÓ›· ÙÔ˘ ÙÈ Î·È Ò˜ Ó· ˙ˆÁÚ·Ê›ÛÂÈ Î·Ó›˜, ηıÒ˜ Î·È Ë ¤ÁÓÔÈ· ÁÈ· ÙËÓ ÎÚ›ÛË Ù˘ Ù¤¯Ó˘, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÌÂÚÈο ·fi Ù· ÛÙÔȯ›· Ù˘ Û˘ÁÎÈÓËÛȷ΋˜ ÊfiÚÙÈÛ˘ Ù˘ MÈÓˆÙ·˘ÚÔÌ·¯›·˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ °ÎÂÚӛη. M ·˘Ù‹ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ë MÈÓˆÙ·˘ÚÔÌ·¯›· –Ë ÔÔ›· Û˘¯Ó¿ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÌÈ· Û‡˙¢ÍË ÙÔ˘ ʈÙfi˜ Ì ÙÔ ÛÎÔÙ¿‰È Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ „˘¯‹˜– ÂȯÂÈÚ› ÌÈ·Ó «·ÔÎ¿Ï˘„Ë» Ù˘ ·ÓÂÍȯӛ·ÛÙ˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ηٿÛÙ·Û˘, ̤ۈ Ù˘ ÂÚÈ¤ÙÂÈ·˜ ÙÔ˘ ‚ϤÌÌ·ÙÔ˜. ¶ÚÔ˜ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚÌËÓ¢ÙÈ΋ ηÙ‡ı˘ÓÛË Ù›ÓÂÈ Î·È Ô Michel Leiris, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ fiÙÈ Ë ·ÔÎ¿Ï˘„Ë, ÙÔ ÙÚ¿‚ËÁÌ· ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ˘ ¤ÏÔ˘, «Ì·˜ ·Ê‹ÓÂÈ Î·È ¿ÏÈ ÌÚÔÛÙ¿ Û’ ¤Ó·Ó ÎfiÛÌÔ ÙÔ ›‰ÈÔ ·ÈÓÈÁÌ·ÙÈÎfi Î·È ·ÓÂÍȯӛ·ÛÙÔ»: Ë Á˘Ó·›Î· – Ù·˘ÚÔÌ¿¯Ô˜ Ô˘ ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ÛÙË Û‡ÓıÂÛË ¤¯ÂÈ Ù· Ì¿ÙÈ· ÎÏÂÈÛÙ¿, Ë Ó·ڋ ʈÙÔÊfiÚÔ˜ Ù›ÓÂÈ «Ó· ‰ÂÈ» ·˘Ùfi Ô˘ ÚÔÛ·ı› Ô MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˜ – ¶ÈοÛÔ Ó· ÎÚ‡„ÂÈ, Ô ÁÂÓÂÈÔÊfiÚÔ˜ ¿ÓÙÚ·˜ ʇÁÂÈ ÙÚÔÌ·Á̤ÓÔ˜ ·fi ·˘Ùfi Ô˘ «Â›‰Â», ÂÓÒ Ù· ‰‡Ô ·È‰È¿ ÛÙÔ ·Ú¿ı˘ÚÔ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔ˘Ó ÙÔ ‚ϤÌÌ· ÙÔ˘˜ ÛÙ· ‰‡Ô ÂÚÈÛÙ¤ÚÈ· Ô˘ Â‰Ò ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó ˆ˜ ۇ̂ÔÏ· ÂÍÔÚÎÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ÛÎfiÙÔ˘˜ Î·È Ù˘ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜.

TÔ ¤ÏÔ - ۇ̂ÔÏÔ TÔ ›‰ÈÔ ÂÚÌËÙÈ΋ Â›Ó·È Î·È Ë ÛÎËÓ‹ MÈÓˆÙ·˘ÚÔÌ·¯›·˜ Ô˘ ÙÈÙÏÔÊÔÚÂ›Ù·È MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˜ Î·È ÓÂÎÚ‹ ÊÔÚ¿‰· ÌÚÔÛÙ¿ ÛÂ

ÌÈ· ™ËÏÈ¿ (1936). E‰Ò Ô MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˜ Ì ¤ÎÙ˘· Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ ¶ÈοÛÔ ÎÚ¿Ù· ÛÙÔ ‰ÂÍ› ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ fi¯È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÌÈ· ÓÂÎÚ‹ ÊÔÚ¿‰·, ·ÏÏ¿ ÙÔ ¿‰ÂÈÔ Î·È Êı·Ṳ́ÓÔ ‰¤ÚÌ· Ù˘, ÂÓÒ Ì ÙÔ ¿ÏÏÔ, Û˘ÌÏËÚÒÓÂÈ ÌÈ· ΛÓËÛË ·Ó¿ÏÔÁË Ì ÂΛÓË Ù˘ MÈÓˆÙ·˘ÚÔÌ·¯›·˜ ÙÔ˘ 1935. E›Ó·È Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ Î·È Â‰Ò Ô «Ì˘ıÈÎfi˜ ¶ÈοÛÔ» ÚÔÛ·ı› Ó· ·ÔÙÚ¤„ÂÈ ÙË ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ·ÔÎ¿Ï˘„˘, ÂÌÔ‰›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ Ó·Úfi ÎÔÚ›ÙÛÈ Ó· ÙÚ·‚‹ÍÂÈ ÙÔ ¤ÏÔ, ۇ̂ÔÏÔ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ÙˆÓ „¢‰·ÈÛı‹ÛˆÓ. M›· ·fi ÙȘ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ̤¯ÚÈ ÙÒÚ· ÂȯÂÈÚËı›, ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙË ÓÈÙÛÂ˚΋ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ù˘ ·ÔÏÏÒÓÈ·˜ Á·Ï‹Ó˘ Ô˘ ÎÚ‡‚ÂÙ·È ›Ûˆ ·fi ÙÔ ¤ÏÔ Ù˘ M¿ÁÈ· Î·È ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ù˘ ‰ÈÔÓ˘Ûȷ΋˜ ‚›·˜ Ô˘ Û˘Ì‚ÔÏ›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÈηÛÈ΋ ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘ ‹ ÙË «ÌÈÓˆÙ·˘ÚÈ΋» ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ¶ÈοÛÔ. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ¤ÎÊÚ·ÛË Ù˘ ‰˘·‰ÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË ÙËÓ ÔÔ›·, fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î·È Ì ¿ÏϘ ËÁ¤˜ ‹ ηٷ‚ÔϤ˜ Ù˘ Ì˘ıÔÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘, Ô ÂÚ¢ÓËÙ‹˜ Ù˘ ‰È·ÈÛı¿ÓÂÙ·È ¯ˆÚ›˜ fï˜ Ó· ÌÔÚ› Ó· ÙËÓ ÙÂÎÌËÚÈÒÛÂÈ Ì Â¿ÚÎÂÈ·. EÍ¿ÏÏÔ˘ ÔÈ Ì‡ıÔÈ ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÏÔÁÔÎÚ›ıËÎ·Ó ·ÏÏ¿ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÙÂÎÌËÚÈÒıËηÓ, ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ fiÔ˘ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ÙÔÓ ‚·ÛÈÎfi ·ÊËÁËÌ·ÙÈÎfi ÈÛÙfi ÙˆÓ «ÂÍÈÛÙÔÚ‹Ûˆӻ ÂÓfi˜ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË. TÔ 1936, Ô ¶ÈοÛÔ Û ÒÚÈÌË È· ËÏÈΛ· ¤‰ˆÛ ¤Ó· Û˘Ì‚ÔÏÈÎfi Ù¤ÏÔ˜ ÛÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂˆÓ ÙÔ˘ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘, ÊÈÏÔÙ¯ÓÒÓÙ·˜ ÌÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ Û‡ÓıÂÛË Ì ¤ÓÙÔÓÔ ÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙÔ˘ ¯ÈÔ‡ÌÔÚ, ·Ó fi¯È Î·È ÙÔ˘ Û·ÚηÛÌÔ‡. O «ÛÔÊfi˜» ϤÔÓ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˜ Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË, fiˆ˜ ·˘Ù‹ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ÛÙÔ ÁÓˆÛÙfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎÔ‡ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘ Jacques Louis David: Ì ÙÔÓ ‰Â›ÎÙË ÙÔ˘ ‰ÂÍÈÔ‡ ¯ÂÚÈÔ‡ ˘„ˆÌ¤ÓÔ ÚÔ˜ Ù· Â¿Óˆ, ‰È‰¿ÛÎÂÈ ¤Ó· ÌÔ˘ÏÔ‡ÎÈ ÌÂÙ·ÌÊÈÂÛÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó ‰Ú··Ù‡ÛÂÈ ·fi ÙÔ ÚÂÂÚÙfiÚÈÔ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚˆÓ Ù˘ ·Ú¯·›·˜, ÌÂ۷ȈÓÈ΋˜ Î·È ÓÂfiÙÂÚ˘ Â˘Úˆ·˚΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜. H ÌÂÙ·ÌÊ›ÂÛË ÙÔ˘ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘ Û ™ˆÎÚ¿ÙË Ô˘ ÓÔ˘ıÂÙ› ¤Ó· ÙÛÔ‡ÚÌÔ ·fi ÙÈÙÏÔ‡¯Ô˘˜ – Û·ÏÙÈÌ¿ÁÎÔ˘˜, Â›Ó·È Ë «·˘Ï·›·» Ô˘ Ú›¯ÓÂÈ Ô ¶ÈοÛÔ ˘ÂÓı˘Ì›˙ÔÓÙ¿˜ Ì·˜ fiÙÈ Î·È Ë ÈÛÙÔÚ›· ÌÔÚ› «Ó· ‰Ú·» ˆ˜ Ë ϤÔÓ Ê·ÓÙ·ÛÌ·ÁÔÚÈ΋ Û‡ÁÎÏÈÛË ÔÏÏ·ÏÒÓ Ì‡ıˆÓ.

Eλληνες Θεο και ρωες στη Δση

H Pμπραντ, «Aθην » (1635). Nεανικ ργο του Oλλανδο ζωγρ φου (Tκιο, ιδιωτικ συλλογ).

Tης ª ∞ƒπ§Œ¡∞˜ ™. K ∞™πªÕΔ∏ Επιμελ τριας της Εθνικ ς Πινακοθ κης

A

N ™THN I™TOPIA ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ˘¿Ú¯ÂÈ ·‚‚·ÈfiÙËÙ· Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ηٷÁˆÁ‹˜ ÙˆÓ ıÂÒÓ ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ›ÛÙ¢·Ó oÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, ÙÔ ›‰ÈÔ ·Ì‹¯·Ó·

H

K A £ H M E P I N H

·ÈÛı¿ÓÂÙ·È Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Ù¤¯Ó˘ ÂȯÂÈÚÒÓÙ·˜ Ó· ÂÓÙÔ›ÛÂÈ fiÙÂ Î·È Ò˜ ‹Ú·Ó ·˘ÙÔ› ÌÔÚÊ‹ Î·È ÂÈηÛÙÈ΋ ˘fiÛÙ·ÛË, ·ÊÔ‡ ÚÔËÁÔ˘Ì¤ÓÔ˘˜ ›¯·Ó ÙÚ·ÁÔ˘‰Ëı› ·fi ÙÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜. ∞ÎfiÌ· ÏÈÁfiÙÂÚÔ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi fiÙÂ Î·È ·fi ÔÈÔ˘˜ ÚÔÁfiÓÔ˘˜ ›¯·Ó ·Ú·ÏËÊı› ÔÈ ıÂÔ› ·˘ÙÔ›. √ ∏Úfi‰ÔÙÔ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ fiÙÈ ÔÈ ¶ÂÏ·ÛÁÔ› ı˘Û›·˙·Ó ÛÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙÔ˘˜ ηÙÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ó, ÂÂȉ‹ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ·ÎÔ‡ÛÂÈ ÔÙ¤ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜. ΔÔ˘˜ ÔÓfiÌ·Û·Ó ıÂÔ‡˜ ÂÂȉ‹ ¤ıÂÛ·Ó fiÏ· Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Û ٿÍË!

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

25

Õ O βασιλι ς Kηφας και η βασλισσα Kασσιπη ευχαριστον τον Περσα για την απελευθρωση της κρης τους Aνδρομδας. Λεπτομρεια απ ργο του Πιερ Mινι ρ, 1679.

OÙ·Ó ˙‹ÙËÛ·Ó ¯ÚËÛÌfi ·fi ÙÔ Ì·ÓÙ›Ô, ·˘Ùfi ÙÔ˘˜ ·ÔÎÚ›ıËΠfiÙÈ ¤ÚÂ ӷ ¿ÚÔ˘Ó Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ıÂÒÓ Ô˘ ›¯·Ó ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ·fi ÙÔ˘˜ ‚·Ú‚¿ÚÔ˘˜. ΔfiÙ ٷ ‹Ú·Ó ÔÈ ¶ÂÏ·ÛÁÔ› Î·È ·fi ·˘ÙÔ‡˜ Ù· ‹Ú·Ó ÔÈ EÏÏËÓ˜. ∫·È ¤ÙÛÈ ‰ÂÓ Í¤ÚÔ˘Ì ·fi Ô‡ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ηٿÁÔÓÙ·È ÔÈ ıÂÔ›. √ ∏Úfi‰ÔÙÔ˜ Ì¿ÏÈÛÙ·, ·Ú·¤ÌÂÈ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÛÙÔÓ ∏Û›Ô‰Ô Î·È ÙÔÓ OÌËÚÔ, ÁÈ·Ù› Â›Ó·È ·˘ÙÔ› Ô˘ ηٷÛ··Û·Ó ÙÔ Ô›ËÌ· Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ £ÂÔÁÔÓ›·˜. ¶Ò˜ fï˜ ı· ¤ÚÂ ӷ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÔÓÙ·È ÔÈ ıÂÔ›; ¶ÔÈ· ı· ‹Ù·Ó Ù· ÚfiÙ˘¿ ÙÔ˘˜ Î·È Ì¤Û· ·fi ÔȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÁÂÓÓ‹ıËÎ·Ó Á‡Úˆ ÛÙËÓ 4Ë ¯ÈÏÈÂÙ›· .Ã. ÌÔÚʤ˜ ıÂÒÓ ·Ó fi¯È ̤۷ ·fi ÙË Û˘ÓÂȉËÙÔÔ›ËÛË ÌÈ·˜ Ù¿Í˘ ÙÔ˘ ∫fiÛÌÔ˘ Ô˘ ·ÓÙ·Ó·ÎÏ¿Ù·È ÛÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Î·È Î·Ù’ Â¤ÎÙ·ÛË ÛÙË ıÂ˚΋ ÌÔÚÊ‹; ∏ ‰È·‰ÚÔÌ‹ ÙÔ˘˜ ·fi ÙË «Ê‡ÛË» ÙˆÓ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ ÛÙÔÓ «ÎfiÛÌÔ» ÙÔ˘ 1Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã. Â›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈ΋ Ù˘ ·ÓÙ›Ï˄˘ ÌÈ·˜ Ê˘ÛÈ΋˜ ıÚËÛΛ·˜ Ô˘ ηٷÙ›ÓÂÈ ÛÙËÓ ·˘Á‹ Ù˘ ÚÒÙ˘ ¯ÈÏÈÂÙ›·˜ Û ÌÈ· ÎÔÛÌÈ΋ Ù¿ÍË, fiÔ˘ ÔÈ Ó¤ÔÈ Î·ıÈÂڈ̤ÓÔÈ OχÌÈÔÈ ıÂÔ› ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Ï¿‚ÂÈ Î·È ·fi ¤Ó·Ó Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÙÔ̤·. √È ¿ÓıÚˆÔÈ ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó ÛÙËÓ ÔÚ›· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÙȘ ȉÈfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘˜,

H ·Ó·‚›ˆÛË Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜ ÛÙË ‰˘ÙÈÎÔÂ˘Úˆ·˚΋ Ù¤¯ÓË

26

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

ÂÍÂÏ›ÛÛÔÓÙ·È, Î·È Ì·˙› ÙÔ˘˜ Î·È ÔÈ ıÂÔ›, ÌÈ· Î·È Â›Ó·È ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ·˘ÙÔ› Ô˘ ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ∂‰Ò ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·È Î·È Ë «Ì˘ıÔÏÔÁÈ΋ ÈÛÙÔÚ›·» ÙˆÓ OχÌÈˆÓ ıÂÒÓ Ô˘ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÁÈ· ÙÔÓ ¢›· ·Ú¯›˙ÂÈ ÙÔÓ 10Ô ·ÈÒÓ· .Ã. ·ÏÏ¿ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÍÂÎÈÓ¿ Î·È Ë ·ÂÈÎfiÓÈÛ‹ ÙÔ˘˜ ˆ˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÒÓ fiÓÙˆÓ Î·Ù’ ÂÈÎfiÓ· Î·È ÔÌÔ›ˆÛË ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ∫·È ÂÓÒ ÌfiÓÔ Û˘ÌÂÚ·ÛÌ·ÙÈο ·ÔÊ·ÈÓfiÌ·ÛÙ ÁÈ· ÙËÓ ÚԤϢÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ıÂÒÓ, ¿ÏÏÔ ÙfiÛÔ Û˘Áί˘Ì¤Ó˜ Â›Ó·È ÔÈ ËÁ¤˜ Î·È ÁÈ· ÙË ‰˘ÙÈÎÔÂ˘Úˆ·˚΋ Ù¤¯ÓË. ∂ÓÒ Ë ÂÏÏËÓÈ΋ Ì˘ıÔÏÔÁ›· Â›Ó·È Û˘Ó˘Ê·Ṳ̂ÓË Ì ÙËÓ ›ÛÙË, Ë ÚˆÌ·˚΋, ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ηٿÁÂÙ·È Ë ‰˘ÙÈÎÔÂ˘Úˆ·˚΋ Ù¤¯ÓË, ÛÙÂÚÂ›Ù·È Ì˘ıÔÏÔÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ Î·È ‰È·Ù˘ÒÓÂÙ·È ˆ˜ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁ›· ÁÈ· Ó· ηٷÓÙ‹ÛÂÈ ÁÚ‹ÁÔÚ· Ó· Â›Ó·È ¤Ó· ¿ÛÎÔÔ ·ÏÏ¿ ‰È·ÛΉ·ÛÙÈÎfi, ηÌÈ¿ ÊÔÚ¿ ‰È‰·ÎÙÈÎfi ·È¯Ó›‰È.

H ¤ÏÍË Ù˘ ¢‡Û˘ ∏ ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏË ¤ÏÍË Ô˘ ¿ÛÎËÛÂ Ë ÂÏÏËÓÈ΋ Ì˘ıÔÏÔÁ›· ÛÙË ¢‡ÛË ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙËÓ È‰È·›ÙÂÚË Û¯¤ÛË Î·È ÙÔÓ ‰È¿ÏÔÁÔ Ô˘ ¿ÓÔÈÁ οı ÊÔÚ¿ Ì ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, ‰ÂÓ ‰È·ÈÛÙÒÓÂÙ·È ÌfiÓÔ ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘, fiˆ˜ Û˘¯Ó¿ ÈÛÙ‡ÂÙ·È. ™ÙËÓ Î·ÈÓÔÙfiÌÔ ÁÈ· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi ÌÂϤÙË La

survivance des dieux antiques (H ÂÈ‚›ˆÛË ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ıÂÒÓ), Ô Je·n Seznec ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÙÔ 1940 ÙË ı¤ÛË fiÙÈ ÔÈ ·Ú¯·›ÔÈ ıÂÔ› ›¯·Ó ÂÈ‚ÈÒÛÂÈ Û fiÏË ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ Â˘Úˆ·˚ÎÔ‡ ªÂÛ·›ˆÓ·, ·Ó·ÙÚ¤ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ¿Ô„Ë fiÙÈ ÔÈ ıÂÔ› ÚˆÙÔÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÌfiÏȘ ÙÔÓ 15Ô ·ÈÒÓ· ÛÙËÓ πÙ·Ï›·. º·›ÓÂÙ·È ‰ËÏ·‰‹ fiÙÈ ˘‹ÚÍÂ Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, fiÙÈ ÔÈ ÌӋ̘ ‰ÂÓ ¯¿ıËηÓ, fiÙÈ Î·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ AψÛË Ù˘ ƒÒÌ˘, ÔÈ Ó¤ÔÈ ∂˘Úˆ·›ÔÈ «‚¿Ú‚·ÚÔÈ» Ì ÙË ÊÚÂÛο‰· ÙÔ˘ ÓÂÔÊÒÙÈÛÙÔ˘, fi¯È ÌfiÓÔ ‰ÈÂÙ‹ÚËÛ·Ó ·ÏÏ¿ ÌÂÙÂÌÊ›ÂÛ·Ó ÁÈ· ‰ÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ –fi¯È ¯ˆÚ›˜ ·ÍÈÔÂÚ›ÂÚÁÔ ÙÚfiÔ– ÙÔ˘˜ ¿Ï·È ÔÙ¤ Û‚¿ÛÌÈÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Ì ÙȘ Û˘¯Ó¿ ·ÈÛ¯‡ÓÔ˘Û˜ ÁÈ· ÙË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ËıÈ΋ Ú¿ÍÂȘ, ̤۷ ·fi Ó¤· ÂÚÌËÓ¢ÙÈο ΛÌÂÓ· Î·È ÙËÓ ·ÏÏËÁÔÚ›·, Î·È ÚÔ¯ÒÚËÛ·Ó ‰˘Ó·ÌÈο ÛÙËÓ ËıÈÎÔÏ·ÛÙÈ΋ ‰È··È‰·ÁÒÁËÛË ÈÛÙÒÓ Î·È ·›ÛÙˆÓ. ™ÙËÓ YÛÙÂÚË ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË ÍÂÎÈÓ¿ ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ô˘ ÂӉȷʤÚÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ÁÈ· ÙËÓ Îˆ‰ÈÎÔÔ›ËÛË Ù˘ Â͈ÙÂÚÈ΋ ÌÔÚÊ‹˜ ÙˆÓ ıÂÒÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÙË Û¯¤ÛË Ù˘ Ì ÙËÓ «È‰¤·» Ô˘ ·˘Ù‹ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ, ı¤ÙÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙË ıˆڛ· Ù˘ Ù¤¯Ó˘ ÙË Û¯¤ÛË ÛËÌ·›ÓÔÓÙÔ˜–ÛËÌ·ÈÓfiÌÂÓÔ˘ Î·È Î·ıÈÂÚÒÓÔÓÙ·˜ Ì›· ÔÈÔÓ› «·ÁÎfiÛÌÈ· ÂÈÎÔÓÔÏÔÁ›· Ù˘ ÂȉˆÏÔÏ·ÙÚ›·˜». √ Giovanni–Paolo Lomazzo (1538–1600), ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ Î·È ıˆÚËÙÈÎfi˜ Ù˘ ÂÈÎÔÓÔÏÔÁ›·˜, ÛÙÔ Trattato dell’ arte della pittura, scoltura ed architettura (¶Ú·ÁÌ·Ù›· ÁÈ· ÙËÓ Ù¤¯ÓË, ÙËÓ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋, ÙË ÁÏ˘ÙÈ΋ Î·È ÙËÓ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋) ÙÔ˘ 1584, Ô˘ ı¤ÙÂÈ ÚÒÙÔ˜ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙÔ˘ ÛËÌ·›ÓÔÓÙÔ˜, ·ÊÈÂÚÒÓÂÈ ÛÙË Ì˘ıÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ıÂÒÓ ¿Óˆ ·fi ÙÚÈ·ÎfiÛȘ ÛÂÏ›‰Â˜ ¯ˆÚ›˜ Ó· ¤¯ÂÈ ‰ÂÈ ÔÙ¤ ¤Ó· ÚˆÙfiÙ˘Ô ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎfi ¿Á·ÏÌ·, ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ fï˜ fiϘ ÙȘ ÓÂfiÙÂÚ˜ «Ï·˚Τ˜» ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊË̤Ó˜ Ì ͢ÏÔÁڷʛ˜ Ì˘ıÔÏÔÁ›Â˜ Ù˘ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘.

EÏÏËÓÈ΋ ÚfiÙ·ÛË OÛÔ Î·È Ó· Â›Ó·È È· Û‹ÌÂÚ· ‰Â‰Ô̤Ó˜ ÔÈ ÊÈÏÔÏÔÁÈΤ˜ ËÁ¤˜ ÁÈ· ÙË Ì˘ıÔÏÔÁ›·, ÂÓÙÔ‡ÙÔȘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·ıfiÏÔ˘ ‡ÎÔÏË Ë ·Ó·ÁˆÁ‹ ÂÓfi˜ ÁÚ·ÙÔ‡ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ‹ ·ÎfiÌ· Î·È ÌÈ·˜ ÈÛÙÔÚÈο ηٷÍȈ̤Ó˘ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈ΋˜ ËÁ‹˜ Û ¤ÚÁ· Ù˘ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ‹ ÁÏ˘ÙÈ΋˜, ÂȉÈο fiÙ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤ÚÁ· ÌÂÁ¿ÏˆÓ ˙ˆÁڿʈÓ. ∏ ÛËÌ·Û›· Î·È Â˘Ú‡ÙËÙ· Ô˘ ›¯Â Ë Ì˘ıÔÏÔÁ›· ˆ˜ ÂÚÈÔ¯‹ ÌÂÁ¿Ï˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ÂÌ‚¤ÏÂÈ·˜ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Ù˘ ‰˘ÙÈÎÔÂ˘Úˆ·˚΋˜ Ù¤¯Ó˘, ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙÔ ı¤Ì· ¤Ú¢ӷ˜ ÌÈ·˜ ÔÌ¿‰·˜ ÂÚÁ·Û›·˜ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Ù¤¯Ó˘ ·fi Ù· ÌÂÁ¿Ï· ÌÔ˘Û›· ÙˆÓ ¯ˆÚÒÓ ÙÔ˘ ™˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘ Î·È Ù˘ ∂ıÓÈ΋˜ ¶ÈÓ·ÎÔı‹Î˘. ∏ ÂÏÏËÓÈ΋ ÚfiÙ·ÛË Ô˘ ›¯Â ηٷÙÂı› ÙÔ 1984 ·fi ÙÔÓ ¢ËÌ‹ÙÚË ¶··ÛÙ¿ÌÔ, ÙfiÙ ¢È¢ı˘ÓÙ‹ Ù˘ ∂ıÓÈ΋˜ ¶ÈÓ·ÎÔı‹Î˘, ÛÙÔ ™ÙÚ·Û‚Ô‡ÚÁÔ ÁÈ· ¤ÎıÂÛË Ì ı¤Ì·: «∏ ·Ó·‚›ˆÛË Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜ ÛÙË ‰˘ÙÈÎÔÂ˘Úˆ·˚΋ Ù¤¯ÓË ÙÔ˘ 17Ô˘ Î·È 18Ô˘ ·ÈÒÓ·», Ë ÔÔ›· ÁÈ· Ù¯ÓÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ ‰ÂÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ, ¤ıÈÁ ÛËÌ·ÓÙÈο ÂÓ‰ÔÁÂÓ‹ ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ù˘ Ù¤¯Ó˘, fiˆ˜ ·˘Ù¿ Ù˘ ȉÂÔÏÔÁÈ΋˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ̇ıÔ˘ ̤۷ ·fi ÙȘ ˘ÊÔÏÔÁÈΤ˜ ȉȷÈÙÂÚfiÙËÙ˜ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒıËηÓ, fi¯È Ìfi-

ÓÔ ÛÙȘ Â˘Úˆ·˚Τ˜ ¯ÒÚ˜ –∞ÁÁÏ›·, πÙ·Ï›·, °·ÏÏ›·, ∞˘ÛÙÚ›·, °ÂÚÌ·Ó›·, √ÏÏ·Ó‰›·, μ¤ÏÁÈÔ– ·ÏÏ¿ Î·È ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÒÓ Ù˘ ›‰È·˜ ÂÔ¯‹˜. Δ˘ ÚfiÙ·Û˘ ·˘Ù‹˜ ›¯Â ÚÔËÁËı› ÙÔ 1980 ÌÈ· ÌÔÓ·‰È΋ ̤¯ÚÈ ÙÒÚ· ¤ÎıÂÛË ÌÂ Û˘ÁÁÂÓÈÎfi ı¤Ì· Î·È Ù›ÙÏÔ: «Gods, Saints and Heroes, Dutch Painting in the Age of Rembrandt (£ÂÔ›, AÁÈÔÈ Î·È Hڈ˜, Ë ÔÏÏ·Ó‰È΋ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔÓ Î·ÈÚfi ÙÔ˘ ƒ¤ÌÚ·ÓÙ)». √ÚÁ·ÓÒıËΠ·fi ÔÌ¿‰· OÏÏ·Ó‰ÒÓ ÂÚ¢ÓËÙÒÓ Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠ̠ÌÂÁ¿ÏË ÂÈÙ˘¯›· ÛÙËÓ ∂ıÓÈ΋ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË Ù˘ √˘¿ÛÈÁÎÙÔÓ, ÛÙÔ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ Δ¯ÓÒÓ ÙÔ˘ ¡ÙÈÙÚfiÈÙ Î·È ÛÙÔ ∂ıÓÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ÙÔ˘ AÌÛÙÂÚÓÙ·Ì, ÁÈ·Ù› ›¯Â Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂÈ ÌÂÁ¿Ï· ¤ÚÁ· Á‡Úˆ ·fi ¤Ó· Ôχ ÂӉȷʤÚÔÓ fiÛÔ Î·È Â˘Ú‡ ı¤Ì· Ù˘ ÏÂÁfiÌÂÓ˘ «ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜» ‹ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ÔÏ˘ÚfiÛˆˆÓ Û˘Óı¤ÛÂˆÓ Ô˘ ‰›Î·È· ıˆÚ›ÙÔ ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ ·ÈÒÓ˜ ÙÔ ‰˘ÛÎÔÏfiÙÂÚÔ ˙ˆÁÚ·ÊÈÎfi ›‰Ô˜. °È· ¢ÓfiËÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ·ÔÌÔÓˆı› ıÂÌ·ÙÈο Ë Ì˘ıÔÏÔÁ›·, Ô˘ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹, ÂȉÈο ÛÙËÓ √ÏÏ·Ó‰›·, ‰ÂÓ ‰ÈηÈÒÓÂÙ·È. ™ÙËÓ UNESCO ÙÔ 1991, Ë ∂ÏÏ¿‰· –Ì ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· Ù˘ ˘ÔÁÚ¿ÊÔ˘Û·˜– ›¯Â ÚÔÙ›ÓÂÈ ÙË ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË Û˘ÌÔÛ›Ô˘ Ì ı¤Ì·: «√È ÂÏÏËÓÈÎÔ› ̇ıÔÈ ÛÙËÓ ÂÈηÛÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ·fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· Ò˜ ÙÔ ª·Úfiλ. ∏ ÚfiÙ·ÛË ¤ÁÈÓ ·Ô‰ÂÎÙ‹ Î·È Û˘ÌÂÚÈÏ‹ÊıËΠÛÙÔ ‰È·ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ·: «¶·ÁÎfiÛÌÈ· ¢ÂηÂÙ›· ¶ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ ∞Ó¿Ù˘Í˘ 1987–1997» Î·È ÂȉÈο ÛÙÔ ˘ÔÚfiÁÚ·ÌÌ·: «√È ¯ÒÚÔÈ ÙÔ˘ ª·Úfiλ. ΔÔ ª·ÚfiÎ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠˆ˜ ÙÔ È‰›ˆÌ· Ô˘ Û˘Ó¤ÓˆÛ Ì ÎÔÈÓ¿ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÈ̘ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ÔÏÈÙÈÛÙÈο Î·È ÔÏÈÙÈο ÂÚÈÔ¯¤˜ ·fi ÙȘ ‰‡Ô fi¯ı˜ ÙÔ˘ ∞ÙÏ·ÓÙÈÎÔ‡, Ô‡Ùˆ˜ ÒÛÙ ӷ ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Û˘Ó‰È·ÏÏ·ÁÔ‡Ó ¯ÒÚ˜ Ù˘ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋˜ Î·È ¢˘ÙÈ΋˜ ∂˘ÚÒ˘, Ù˘ §·ÙÈÓÈ΋˜ ∞ÌÂÚÈ΋˜ Î·È ∫·Ú·˚‚È΋˜ Ì ·ÊÂÙËÚ›· ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Ì˘ıÔÏÔÁ›·. ∫·Úfi˜ Ù˘ ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ ·˘Ù‹˜ ı· ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ «∞ÙÏ·˜ ÙÔ˘ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ª·Úfiλ. ΔÔ Û˘ÌfiÛÈÔ, ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ¢ı‡ÓË ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ›¯Â Ë Î·ıËÁ‹ÙÚÈ· Ù˘ ™ÔÚ‚fiÓ˘ Î. ™Ù¤ÏÏ· °ÂˆÚÁÔ‡‰Ë Î·È Ô ÂÏÏËÓÈÛÙ‹˜ ηıËÁËÙ‹˜ Î. Jean–Pierre Vernant ¤ÁÈÓ ÙÔ 1993 ÛÙÔ˘˜ ¢ÂÏÊÔ‡˜ Î·È Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ ÙÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˘˜ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜. ΔÔ 1996 ΢ÎÏÔÊfiÚËÛ·Ó ·fi ÙȘ ÂΉfiÛÂȘ Gallimard Ù· ¶Ú·ÎÙÈο Û ¤Ó·Ó ηϷ›ÛıËÙ· ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊË̤ÓÔ ÙfiÌÔ Ì ٛÙÏÔ: «Mythes grecs au figure de l’antiquite au baroque» (√È ÂÏÏËÓÈÎÔ› ̇ıÔÈ ˆ˜ ÂÈÎfiÓ· ·fi ÙËÓ ∞Ú¯·ÈfiÙËÙ· Ò˜ ÙÔ ª·ÚfiÎ), Ô˘ ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ ·ÁÓÔ‹ıËΠÛÙË ¯ÒÚ· Ì·˜. ∞Í›˙ÂÈ ÂÔ̤ӈ˜ ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙ· ÂÚȯfiÌÂÓ¿ ÙÔ˘: Jean–Pierre Vernant, Frontieres du mythe (Δ· fiÚÈ· ÙÔ˘ ̇ıÔ˘), Stella Georgoudi, Les douze dieux des Grecs, variations sur un theme (√È ‰Ò‰Âη ıÂÔ› ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ·Ú·ÏÏ·Á‹ ¿Óˆ Û ¤Ó· ı¤Ì·), Mary Beard, Le mythe (grec) a Rom: Hercule aux bains (√ [ÂÏÏËÓÈÎfi˜] ̇ıÔ˜ ÛÙË ƒÒÌË: √ ∏Ú·ÎÏ‹˜ ÛÙ· ÏÔ˘ÙÚ¿), Francois Lissarague, Danae, metamorphoses d’ un mythe (¢·Ó¿Ë, ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ÂÓfi˜ ̇ıÔ˘), Francoise Frontisi–Ducroux, Andromede et la naissance du corail (∏ ∞Ó‰ÚÔ̤‰· Î·È Ë

Á¤ÓÓËÛË ÙÔ˘ ÎÔÚ·ÏÈÔ‡), Jacque Thullier, La mythologie a l’ age «baroque» (∏ Ì˘ıÔÏÔÁ›· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ «ª·Úfiλ), Joselita Raspi Serra, Les nouveaux territoires du mythe au XVIII siecle (1700–1760) (Δ· Ó¤· ‰›· ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ· [1700–1760]). ∂ÎÙfi˜ ÏÔÈfiÓ ÙÔ˘ ·Ó·¿ÓÙÂ¯Ô˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ fiÙÈ Ë ∂ÏÏ¿‰· ÌfiÚÂÛ ӷ Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯ÂÈ ÛÙË Û‡ÓÙ·ÍË ÂÓfi˜ ‰È·ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÔ‡ AÙÏ·ÓÙ· ÙÔ˘ ª·ÚfiÎ, ÌÈ·˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÛÙËÓ ÔÔ›· ‰ÂÓ Û˘Ó¤‚·Ï ÂÈηÛÙÈο, ¤‰ˆÛ ÙÔ ÛÙ›ÁÌ· Ù˘ ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÌÂÏÂÙËÙ‹ ÛÙË ¯Ú‹ÛË Ù˘ Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜ ÁÈ· ‰‡Ô ·fi ÙÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜ Ù˘ Â˘Úˆ·˚΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜.

ÏÂ˘Ù·›Ô ¤¯ÂÈ Î·Ù¿ ÓÔ˘Ó ÙÔÓ ªÈ¯·ËÏ¿ÁÁÂÏÔ Î·È ÙË ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈ΋ ÂÚÌËÓ›· ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ Ù˘ ·Ú·Á‹˜ ÙÔ˘ ·Á·Ë̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ ¢›· «ÂÚ› Ù˘ ·Ófi‰Ô˘ Ù˘ „˘¯‹˜ ÚÔ˜ Ù· Ô˘Ú¿ÓÈ·, fiÔ˘ ı· ÙËÓ ÌÂٷʤÚÂÈ Ë È‰¤· ÙÔ˘ £Â›Ô˘», ÂΛÓÔ˜ ‰ÈÂ-

O P¤ÌÚ·ÓÙ Î·È Ô Ì‡ıÔ˜ ¶ÚÈÓ ·fi Ï›ÁÔ Î·ÈÚfi ÚÔÛʤÚıËÎÂ Î·È ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÔÈÓfi Ë Ì˘ıÔÏÔÁÈ΋ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ƒ¤ÌÚ·ÓÙ, Î·È ˆ˜ ‰È·ÎÚ·ÙÈ΋ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· √ÏÏ·Ó‰›·˜ – ∂ÏÏ¿‰·˜ ·Í›˙ÂÈ Ó· ÂÁΈÌÈ·ÛÙ› ‰ÂfiÓÙˆ˜. £· ‹ıÂÏ· Ó· ÛÙ·ıÒ fï˜ ÛÙÔÓ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ›Ûˆ˜ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË, ÙÔÓ ƒ¤ÌÚ·ÓÙ, Ô˘ ÁÓˆÚ›Û·Ì οˆ˜ ÛÙËÓ ¤ÎıÂÛË ·˘Ù‹, Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ú·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÔÓ Ì‡ıÔ Ì¤Û· ·fi ÙÔ Ô˘Ì·ÓÈÛÙÈÎfi Ó‡̷ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ô˘ ÙÔÓ ‰È·Ï¿ıÂÈ, ·Ó·ÙÚ¤ÔÓÙ·˜ fï˜ οı ÎÏ·ÛÈÎfi ˘fi‚·ıÚÔ ÁÈ· Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚ· ÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ ÓfiËÌ¿ ÙÔ˘. ∫·È ÌfiÓÔ ÙÔ Ó·ÓÈÎfi ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ «∞ıËÓ¿» ÙÔ˘ 1635 Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠÛÙËÓ ¤ÎıÂÛË, ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È –Ì·˙› Ì ÙȘ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˜ ·ÚfiÌÔȘ ·ÏÏËÁÔÚÈΤ˜ ÚÔÛˆÔÁڷʛ˜ «™¿ÛÎÈ· ˆ˜ ºÏfiÚ·» Î·È «∞ıËÓ¿–Bellona»– Ó· ‰È·‚·ÛÙ› ˆ˜ ‰Â›ÁÌ· ·ÓÙÈÎÏ·ÛÈ΋˜ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ̤۷ ÛÙËÓ ÔÔ›· ÂÚȯ·Ú·ÎÒÓÂÈ ÙËÓ Ù¤¯ÓË ÙÔ˘, ·ÔÎÏ›ÔÓÙ·˜ οı ۇÁ¯ÚÔÓË «·Á·ÓÈÛÙÈ΋» ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. EÙÛÈ ÂÈÛ¿ÁÂÈ ÙËÓ ·ÈÛıËÙÈ΋ ÙÔ˘ ηıËÌÂÚÈÓÔ‡ ‚ÈÒÌ·ÙÔ˜ –ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹ ÙË Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘– Û˘Ó‰˘·Ṳ̂Ó˘ Ì ÙÔÓ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ Ê·ÓÙ·ÛÈ·Îfi ÎfiÛÌÔ, Ô˘ ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·È ÛÙË ÌÂÙ·ÌÊ›ÂÛ‹ Ù˘ Û «∞ıËÓ¿» ‹ «∞ÓÔÈÍË». ∂›Û˘ Î·È Ë «∞·ÁˆÁ‹ Ù˘ ¶ÂÚÛÂÊfiÓ˘», Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È È· Ë ÁÓˆÛÙ‹ ÂÚÈ¤ÙÂÈ· ÂÓfi˜ ÌÂÙ·ÌÔÚʈ̤ÓÔ˘ ıÂÔ‡ ·ÏÏ¿ ¤Ó· «ÎÔÛÌÈÎfi ·Ú·Ì‡ıÈ», fiˆ˜ Î·È Ë «∞·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ °·Ó˘Ì‹‰Ë», ÂÓıÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÁÈ· ÙË ‰˘ÛÈÛÙ›· Ù˘ ÂχıÂÚ˘ ·˘Ù‹˜ „˘¯‹˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË. ∂ÓÒ ÛÙÔ ÙÂ-

H Γιαν Γκσερτ  Mαμποζε, «Δαν η» 1527, (Mναχο, Παλαι Πινακοθκη).

ÚˆÙ¿Ù·È Ò˜ Ó· ¤ÁÈÓ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ë ·Ú·Á‹ ÙÔ˘ ‰‡ÛÙ˘¯Ô˘ ·˘ÙÔ‡ Ù¤ÎÓÔ˘ Ô˘ ·ÓÈÎÔ‚ÏË̤ÓÔ ·fi ÙÔÓ ‚›·ÈÔ ·Ô¯ˆÚÈÛÌfi ·fi ÙË ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ Ô˘ÚÏÈ¿˙ÂÈ, οÓÔÓÙ·˜ fi,ÙÈ ı· ¤Î·Ó οı ̈Úfi Ù˘ ‰ÈÏ·Ó‹˜ fiÚÙ·˜... È›. OÓÙ·˜ ‚Ï¿ÛÊËÌÔ˜, ˘ÔÓÔ̇ÂÈ ¤ÓÙ¯ӷ ÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›· Î·È ·Ó·ÙÚ¤ÂÈ Ï‹Úˆ˜ ÙÔ ‰›‰·ÁÌ· ÙÔ˘ ̇ıÔ˘, Â·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·˜ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ·fi Ù· ‡„Ë ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ Î·È Êı·ÚÙ‹ ÙÔ˘˜ ʇÛË, ·fi fiÔ˘ Ù· ›¯Â ·Ú·Ï¿‚ÂÈ ÓˆÚ›ÙÂÚ· Î·È Ô ¿ÏÏÔ˜, ÂÍ›ÛÔ˘ ‚Ï¿ÛÊËÌÔ˜ Î·È ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜, Ô ªÈÎÂÏ¿ÓÙ˙ÂÏÔ ªÂÚ›˙È ÓÙ· ∫·Ú·‚¿Ù˙ÈÔ.

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

27

H μυθολογα στη

νεοελληνικ ζωγραφικ Õ «H μχη του Hρακλ με τις Aμαζνες» (1920-22), ελαιογραφα του Kωνσταντνου Παρθνη (Aθ να, Eθνικ Πινακοθ κη).

Tου ° πÕ¡¡∏ ° ∞§∂ƒÿ¢∏ Δρος Iστορ ας της T χνης Eπιστημονικο συνεργτη Aκαδημ ας Aθηνν

O

Õ «Mικρς στυρος», ελαιογραφα του Nικολου Γζη (Συλλογ Iδρματος E. Kουτλδη).

19√˜ ∞πfl¡∞˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÁÂÓÈο ÊÙˆ¯fi˜ ÛÂ Ì˘ıÔÏÔÁÈΤ˜ Û˘Óı¤ÛÂȘ, οÙÈ Ô˘ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Î·È ÛÙËÓ Â˘Úˆ·˚΋ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡1. EÚÁ· fiˆ˜ Ë «¢·Ó¿Ë» (1870, Û˘ÏÏ. ¢. MÔ˘˙¿ÎË) ÙÔ˘ ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ˘ B¤ÁÈ· (. 18101884), «H AÓ‰ÚÔ̤‰· ‰Â̤ÓË ÛÙÔ˘˜ ‚Ú¿¯Ô˘˜» (Û˘ÏÏ. I‰Ú‡Ì·ÙÔ˜ E. KÔ˘ÙÏ›‰Ë) ÙÔ˘ NÈÎ¿Ï·Ô˘ KÔ˘ÓÂÏ¿ÎË (18291869) Î·È «O A¯ÈÏχ˜ ‰È‰·ÛÎfiÌÂÓÔ˜ ·fi ÙÔÓ X›ڈӷ» (1873, E¶MA™2) ‹ «H §‹‰· Î·È Ô Î‡ÎÓÔ˜» (Û˘ÏÏ. ¶. KÔ˘‚Ô˘ÙÛ¿ÎË) ÙÔ˘ Iˆ¿ÓÓË ¢Ô‡Î· (1838 ‹

1841-1916) Â›Ó·È ÌÂÚÈο ·fi Ù· ÚÒÙ· ‰Â›ÁÌ·Ù· ÁÚ·Ê‹˜, Ô˘ fï˜ ‰ÂÓ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó Ô˘ÛÈ·ÛÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ì ÙÔ Ó‡̷ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘. OÈ Ì˘ıÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ÛÙȘ Ôԛ˜ ‰›ÓÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ¤ÌÊ·ÛË Î·Ù¿ ÙÔ ‚ã ÌÈÛfi ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ¤¯Ô˘Ó ı¤Ì· ËÚˆÈΤ˜ Á˘Ó·ÈΛ˜ ÌÔÚʤ˜, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÛÙ· ¤ÚÁ· «H ¶ËÓÂÏfiË ‰È·Ï‡ÂÈ ÙÔÓ ÈÛÙfi Ù˘» Î·È «H M‹‰ÂÈ· ÛÎÔÙÒÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ù˘» (. 1872, Û˘ÏÏ. A. §Â‚¤ÓÙË) ÙÔ˘ NÈÎËÊfiÚÔ˘ §‡ÙÚ· (1832-1904), ÙÔ˘ ÁÂÓ¿Ú¯Ë Ù˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜, ÛÙËÓ «KÚ¤Ô˘Û·» (1881) Î·È ÛÙË «NÔÛÙ·ÏÁÔ‡Û· IÊÈÁ¤ÓÂÈ·»3 (1882) –¤ÚÁ· ÙÔ˘ °ÂÒÚÁÈÔ˘ I·Îˆ‚›‰Ë (1853-1932), ÂÓfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˘˜ ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜ Ù˘

A˯‹ÛÂȘ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ Ì‡ıˆÓ Û EÏÏËÓ˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ Î·È 20Ô‡ ·È.

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

29

Õ Δημητρου Mπισκνη, «Θηλυκς Kνταυρος» 1924 (Συλλογ Πινακοθ κης Pδου).

«™¯ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ MÔÓ¿¯Ô˘»– ηıÒ˜ Î·È ÛÙËÓ «IÊÈÁ¤ÓÂÈ·» (ÌÂÙ¿ ÙÔ 1907, E¶MA™) Ù˘ £¿ÏÂÈ·˜ ºÏˆÚ¿ - K·Ú·‚›· (1871-1960). OÈ ÂÍȉ·ÓÈÎÂ˘Ì¤Ó˜ ·˘Ù¤˜ ÌÔÚʤ˜ ̤۷ Û ¤ÓÙÔÓË ı·ÙÚÈ΋ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· Â͈ÙÂÚÈÎÂ‡Ô˘Ó ÙÔÓ „˘¯ÈÛÌfi ÙÔ˘˜ Ì ·ÈÛı‹Ì·Ù· ¤ÎÏË͢ (¶ËÓÂÏfiË), ¿ıÔ˘˜ (M‹‰ÂÈ·), ·ıËÙÈÎfiÙËÙ·˜ (KÚ¤Ô˘Û·) ‹ ÓÔÛÙ·ÏÁ›·˜ (IÊÈÁ¤ÓÂÈ·). O ¶·Ó, ÔÈ ™¿Ù˘ÚÔÈ Î·È ÔÈ º·‡ÓÔÈ, ÔÈ N‡Ìʘ Î·È ÔÈ K¤ÓÙ·˘ÚÔÈ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÌÈ· ¿ÏÏË ıÂÌ·ÙÈ΋ ÂÓfiÙËÙ· Ì ‰È¿‰ÔÛË ÙfiÛÔ ÛÙÔ ‚ã ÌÈÛfi ÙÔ˘ 19Ô˘ fiÛÔ Î·È ÛÙÔ ·ã ÌÈÛfi ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, Ô˘ ÔÊ›ÏÂÙ·È, fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔÓ Â˘Úˆ·˚Îfi ¯ÒÚÔ, ÛÙËÓ ·Ó·‚›ˆÛË ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. ™ÙËÓ ÚÒÙË ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È ¤ÚÁ· ÙÔ˘ NÈÎfiÏ·Ô˘ °‡˙Ë (1842–1901) Ì ¤ÓÙÔÓË È‰Â·ÏÈÛÙÈ΋ ‰È¿ıÂÛË, fiˆ˜ «™¿Ù˘ÚÔ˜ Ô˘ ηٷÛ΢¿˙ÂÈ ·˘Ïfi» (. 1895), «MÈÎÚfi˜ ™¿Ù˘ÚÔ˜» (™˘ÏÏ. I‰Ú‡Ì·ÙÔ˜ E. KÔ˘ÙÏ›‰Ë) Î·È «K¤ÓÙ·˘ÚÔ˜ ‰¤ÛÌÈÔ˜ ÙÔ˘ EÚˆÙ·» (1896–1898, Û˘ÏÏ.

30

H

K A £ H M E P I N H

B

TÚ·¤˙˘ Ù˘ EÏÏ¿‰Ô˜). ™ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È Ó· Á›ÓÂÈ È‰È·›ÙÂÚË ÌÓ›· ÛÙȘ ·ÏÏËÁÔÚÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ °‡˙Ë (.¯. «H T¤¯ÓË Î·È Ù· ¶Ó‡̷ٿ Ù˘», 1876, E¶MA™, ‹ «E·ÚÈÓ‹ ™˘Ìʈӛ·», 1886, E¶MA™), fiÔ˘ Ô Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˘ Êı¿ÓÂÈ Ì¤Û· ·fi ÙÔ ·Á·ÓÈÛÙÈÎfi fiÚ·Ì· Ù˘ ·Ó·Á¤ÓÓËÛ˘ Ù˘ ʇÛ˘ Ì ÙȘ ·ÁÁÂÏÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÚˆÙȉ›˜ ÛÙÔ ˙ÂÓ›ı ÙˆÓ ÂÎÊÚ·ÛÙÈÎÒÓ ÙÔ˘ ‰˘Ó·ÙÔًوÓ, ÚÔ‰›‰ÔÓÙ·˜ ÂÌÚÂÛÈÔÓÈÛÙÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ Î·È ÚÔÔȈӛ˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ ‡ÊÔ˜ ÙÔ˘ Jugendstil. K·Ù¿ ÙÔ ·ã ÌÈÛfi ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· Ì ÙËÓ ·Ú·¿Óˆ ıÂÌ·ÙÈ΋ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ô ºÚ›ÍÔ˜ AÚÈÛÙ‡˜ (1879–1951), Ô ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ MÈÛΛÓ˘ (1891–1947) Î·È Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ PÔ˚Ïfi˜ (1867–1928) ÛÙËÓ ÂÚÁÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Î·È «O ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ IfiÏ˘ÙÔ˘» (Û˘ÏÏ. EıÓÈ΋˜ TÚ·¤˙˘ Ù˘ EÏÏ¿‰Ô˜). O AÚÈÛÙ‡˜ ηٷÈ¿ÛÙËΠÂ›Û˘ Ì ‰È¿ÊÔÚ· ¿ÏÏ· ı¤Ì·Ù·, fiˆ˜ «AÓ‰ÚÔ̤‰· Î·È ¶ÂÚÛ‡˜» ‹ «™Ù˘ÌÊ·Ï›‰Â˜ fiÚÓÈı˜». ™Â Û˘Óı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ MÈÛΛÓË

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

fiˆ˜ «£ËÏ˘Îfi˜ K¤ÓÙ·˘ÚÔ˜» (1924, ¢ËÌÔÙÈ΋ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË Pfi‰Ô˘), «IÔΤÓÙ·˘ÚÔÈ ÂÚˆÙÔÙÚÔÔ‡ÓÙ˜» (Û˘ÏÏ. MÈÛΛÓË) Î·È «EÚˆÙ˜ ™·Ù‡ÚˆÓ» (1943, Û˘ÏÏ. MÈÛΛÓË) Ô ˘Ô‚fiÛÎˆÓ ÂÚˆÙÈÛÌfi˜ ÙÔÓ›˙ÂÈ È‰È·›ÙÂÚ· ÙÔÓ ÔÚÁÈ·ÛÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙˆÓ ‰·ÈÌÔÓÈÎÒÓ ·˘ÙÒÓ fiÓÙˆÓ. H ÌË ÔÚıÔÏÔÁÈÛÙÈ΋, Ë ·Ú¿ÏÔÁË ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ Ì ΢ڛ·Ú¯Ô ÙÔ ‰ÈÔÓ˘ÛÈ·Îfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ‚Ú›ÛÎÂÈ ÙËÓ ¤ÎÊÚ·Û‹ Ù˘ ÛÙȘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘ AÚÈÛÙ¤ˆ˜ Î·È ÙÔ˘ MÈÛΛÓË, ÂÓÒ ÛÙÔ˘˜ ™·Ù‡ÚÔ˘˜, º·‡ÓÔ˘˜ Î·È KÂÓÙ·‡ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ °‡˙Ë ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ¤Ó·˜ ·ÓıÚˆÔÌÔÚÊÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Ù˘ ʇÛ˘. T¤ÏÔ˜, ÛÂ Û˘Óı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ N›ÎÔ˘ X·Ù˙Ë΢ÚÈ¿ÎÔ˘–°Î›Î· (1906-1994), fiˆ˜ ÔÈ «Genii Loci» Î·È «M·ÈÓ¿‰Â˜» ÙÔ˘ 1970 (E¶MA™), ‰È·Ê·›ÓÂÙ·È Ë Î·ı·Ú¿ ‰È·ÓÔËÙÈ΋ ‰È¿ıÂÛË Ô˘ ‰È¤ÂÈ ÙË ‰È·Ú·ÁÌ¿Ù¢ÛË ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜. O X·Ù˙Ë΢ÚÈ¿ÎÔ˜–°Î›Î·˜ ηٷ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙËÓ ÚˆÙ·Ú¯È΋ ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ ̇ıÔ˘, ÚÔÛʤÚÔÓÙ·˜ ̤۷ ·fi ·˘ÙfiÓ ÌÈ· ÌÂÙÔ˘Û›ˆÛË ÙÔ˘ Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡

ÎfiÛÌÔ˘ (‚. Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ «AÎÙ·›ˆÓ» ÙÔ˘ 1972).

OÚʤ·˜ Î·È ¶ÚÔÌËı¤·˜ ™Ù· ϤÔÓ ‰È·‰Â‰Ô̤ӷ ı¤Ì·Ù· ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· ·Ó‹ÎÂÈ Î·È Ë ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ OÚʤ·, οÙÈ Ô˘ Ê˘ÛÈο ‰ÂÓ ÂÎÏ‹ÛÛÂÈ, ·Ó ÏËÊı› ˘fi„Ë Ô ‰È·¯ÚÔÓÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ Î·È Ë ÂÁÁÂÓ‹˜ ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Ì ÙÔÓ ÏÔ‡ÙÔ ÙˆÓ Û˘Ì‚ÔÏÈÎÒÓ ÚÔÂÎÙ¿ÛˆÓ. TÔ ı¤Ì· Û˘ÁΛÓËÛ ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘˜ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÙÔ˘˜ KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ ¶·Úı¤ÓË (1878 ‹ 1879-1967), KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ M·Ï¤· (1879-1928), °ÈÒÚÁÔ °Ô˘Ó·ÚfiÔ˘ÏÔ (1889–1977), °ÂÚ¿ÛÈÌÔ ™Ù¤ÚË [™Ù·Ì·ÙÂÏ¿ÙÔ] (1898–1987) Î·È N›ÎÔ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ (1910–1985). O ηı¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡˜ ·˘ÙÔ‡˜ ·Ó·Î·Ù·Û΢¿˙ÂÈ Ù· ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ̇ıÔ˘, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ fiÚ·Ì¿ ÙÔ˘ ·Ú·Ì¤ÓÔÓÙ·˜ ¿ÓÙ· ÈÛÙfi˜ ÛÙËÓ ÔÚÊÈ΋ ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË. O ¶·Úı¤Ó˘ ÂÌÓ¤ÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÙËÓ Î·Ù¿‚·ÛË ÙÔ˘ OÚʤ· ÛÙÔÓ A‰Ë Î·È ÙË Û˘Ó¿ÓÙËÛ‹ ÙÔ˘ Ì ÙËÓ E˘Ú˘‰›ÎË (‚Ï. ÙȘ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ «OÚʇ˜ Î·È E˘Ú˘‰›ÎË»). M ÙËÓ ÂÌÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ·˘Ù‹ Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ı¤ÏËÛ ӷ ÙÔÓ›ÛÂÈ ÙËÓ Î·Ù·Ï˘ÙÈ΋ ‰‡Ó·ÌË, Ë ÔÔ›· ÂÓ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙËÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ʇÛË. O °Ô˘Ó·ÚfiÔ˘ÏÔ˜ ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ OÚʤ· – ·Ôȉfi ηıÒ˜ Î·È ÛÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ Û·Ú·ÁÌÔ‡, ÛÙËÓ ÎÂÊ·Ï‹ ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ˘ OÚʤ· Ô˘ ÙÚ·ÁÔ˘‰Ô‡ÛÂ Î·È ¯ÚËÛÌÔ‰ÔÙÔ‡ÛÂ. O ̇ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ¢ÂÛÌÒÙË ·ÔÙÂÏ› ¯¿ÚË ÛÙËÓ Â›Û˘ Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ ÙÔ˘ ‰È¿ÛÙ·ÛË ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ fiÏÔ ¤Ï͢ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈηÛÙÈ΋ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·. H ÂÓ·ÓÙ›ˆÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· ÛÙË ı¤ÏËÛË ÙÔ˘ ¢›· ¤ÁÈÓ ·ÊÔÚÌ‹ Ó· ıÂÌÂÏȈı› Ë ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÛÙË ÛÊ·›Ú· Ù˘ Ù¤¯Ó˘ ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› Ô Ì‡ıÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ôı¤ˆÛË ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË. TÔÓ TÈÙ¿Ó· ·ÂÈÎfiÓÈÛ·Ó ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜ Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ ¶ÚÔÎÔ›Ô˘ (1876–1940), Ô ™˘Ú›‰ˆÓ B·Ó‰ÒÚÔ˜ (1887–1940), Ô BÚ·Û›‰·˜ TÛÔ‡¯ÏÔ˜ (1904–1981) Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ô °ÈÒÚÁÔ˜ °Ô˘Ó·ÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ¶ÚÔÌËı¤·˜ ·Ó¿ÁÂÙ·È Û ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi ۇ̂ÔÏÔ (‚Ï. ÙȘ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ «¶ÚÔÌËı‡˜ ¢ÂÛÌÒÙ˘»).

EÈÚÚÔ‹ ·fi ÙËÓ E˘ÚÒË AÓ¿ÌÂÛ· ÛÙ· ¿ÏÏ· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ÂÈϤ¯ıËÎ·Ó ·fi ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜ ˆ˜ fi¯ËÌ· ÁÈ· ÙË ÌÔÚÊÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÚÔÛˆÈÎÒÓ ÙÔ˘˜ ÔÚ·Ì¿ÙˆÓ ‚Ú›ÛÎÔ˘Ì ÙÔÓ Ì‡ıÔ Ù˘ AÚÈ¿‰Ó˘ ÛÙÔÓ °ÂÚ¿ÛÈÌÔ ™Ù¤ÚË, fiˆ˜ Ë «AÚÈ¿‰ÓË» (. 1931-36, E¶MA™), Î·È ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÙÔ˘ MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˘ ÛÙÔÓ N›ÎÔ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ (‚. ÙȘ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ «£ËÛ‡˜ Î·È MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˜»). H ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ ™Ù¤ÚË Á›ÓÂÙ·È ˘fi ÙÔ Ú›ÛÌ· ÌÈ·˜ ÚÔÛˆÈ΋˜ ÂÚÌËÓ›·˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜ Î·È ÙˆÓ ·ÍÈÒÓ ÙÔ˘. H ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ·fi ÙÔÓ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ Û˘Ó¿‰ÂÈ ÚÔ˜ ÙȘ ÂÈÙ·Á¤˜ ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡ Î·È Î·Ù·Ï‹ÁÂÈ ÛÙËÓ ·Ó·ÙÚÔ‹ Ù˘ ηıÈÂڈ̤Ó˘ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›·˜ Î·È ÂÚÌËÓ¢ÙÈ΋˜, οÙÈ Ô˘ Â›Ó·È ÂÌÊ·Ó¤˜ Î·È Û ¿ÏÏ· ÙÔ˘ ¤ÚÁ· fiˆ˜ «O EÚÌ‹˜ ÂÓ ·Ó·ÌÔÓ‹» (1939),

«H ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ O‰˘ÛÛ¤·» (1947) ‹ «¢ÈÒÓË» (1949) – fiÏ· ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ EϤÓ˘ EÁÁÔÓÔÔ‡ÏÔ˘. ™ËÌ·ÓÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ·ÚÔ˘Û›· ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ ·˘Ùfi Î·È ÙÔ˘ AϤÎÔ˘ KÔÓÙfiÔ˘ÏÔ˘ (1905–1975), Ì ÙËÓ ·ÓÂÈÎÔÓÈ΋ ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÂÚÓ¿Ì ÙÔ Î·ÙÒÊÏÈ ÌÈ·˜ Ó¤·˜ ÂÔ¯‹˜ ÁÈ· Ù· ÂÏÏËÓÈο ÂÈηÛÙÈο Ú¿ÁÌ·Ù· (‚. ÙȘ Û˘Óı¤ÛÂȘ «AÚ·Á‹ Ù˘ E˘ÚÒ˘», 1959, Û˘ÏÏ. XÚ. KÔ˘ÏÔ˘‚¿ÙÔ˘, «¶·Ó‰ÒÚ·», 1971, ȉȈÙÈ΋ Û˘ÏÏÔÁ‹, ‹ «¢›·˜ Î·È ¢·Ó¿Ë», 1974, ȉȈÙÈ΋ Û˘ÏÏÔÁ‹). ™˘ÌÂÚ·ÛÌ·ÙÈο ÌÔÚ› Ó· ÂÈˆı› fiÙÈ Ù· ¤ÚÁ· ÌÂ Ì˘ıÔÏÔÁÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ ‰ÂÓ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ·˘ÙfiÓÔÌË Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË, ·ÏÏ¿ ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È Ï‹Úˆ˜ ÛÙÔ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÔÚ›·˜ Ù˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜ Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ÂËÚ¿˙ÔÓÙ·È ·fi Ù· ›‰È· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Î·È Ó· ˘fiÎÂÈÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ Ô˘ ‰È¤Ô˘Ó ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘ ÙˆÓ ÂÈηÛÙÈÎÒÓ Ù¯ÓÒÓ. EÙÛÈ Ë Û˘ÓÔÌÈÏ›· ÙˆÓ ˙ˆÁÚ¿ÊˆÓ Ì ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Î·Ù¿ ÙÔ 19Ô ·ÈÒÓ· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ¿ÌÂÛË ÂÍ¿ÚÙËÛË, ÙfiÛÔ ˘ÊÔÏÔÁÈο fiÛÔ Î·È ıÂÌ·ÙÈο, ·fi Ù· Â˘Úˆ·˚ο Ú‡̷ٷ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜ ÙÔ˘˜. EÏ¿¯ÈÛÙÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ¿ÏÏ· Â˘Úˆ·˚ο ΤÓÙÚ· ÂÎÙfi˜ ÙÔ˘ MÔÓ¿¯Ô˘. ™Â ·˘ÙÔ‡˜ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È Ô º›ÏÈÔ˜ M·ÚÁ·Ú›Ù˘ (1810–1892), ÊÔÚ¤·˜ ÙÔ˘ Á·ÏÏÈÎÔ‡ ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎÈÛÌÔ‡ ÛÙÔ ÓÂÔÛ‡ÛÙ·ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ – ‚. ÙÔ ¤ÚÁÔ «H MÔ‡Û· E˘Ù¤ÚË», E.¶.M.A.™., ÙÔ ÌÔÚÊÔÏ·ÛÙÈÎfi ȉ›ˆÌ· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ·˯› Ù‡Ô˘˜ Ù˘ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ÙÔ˘ Jean-Auguste- Dominique Ingres – Î·È Ô NÈÎfiÏ·Ô˜ •˘‰È¿˜-T˘¿Ï‰Ô˜ (1826–1909), Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÓÛÙÂÚÓ›ÛÙËΠٷ ÚÔÛÙ¿ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ Á·ÏÏÈÎÔ‡ ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ‡ Ú·ÏÈÛÌÔ‡ (‚. «OÈ ÙÚÂȘ øÚ˜», 1862, Û˘ÏÏ. I‰Ú‡Ì·ÙÔ˜ E. A‚¤ÚˆÊ–TÔÛ›ÙÛ·). H ÏÂÈÔ„ËÊ›· fï˜ ÙˆÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÒÓ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ·˘Ù‹˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÌÈ· Ì˘ıÔÏÔÁÈ΋ ıÂÌ·ÙÔÁÚ·Ê›· ·fiÏ˘Ù· ÂÓ·ÚÌÔÓÈṲ̂ÓË Ì ÙȘ ηÙ¢ı˘ÓÙ‹ÚȘ ÁÚ·Ì̤˜ Ù˘ Aη‰ËÌ›·˜ ÙÔ˘ MÔÓ¿¯Ô˘, fiˆ˜ Á›ÓÂÙ·È Â‡ÎÔÏ· ·ÓÙÈÏËÙfi ·fi ÙË ‰È·Ú·ÁÌ¿Ù¢ÛË ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ ËÚˆ›‰ˆÓ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ §‡ÙÚ· Î·È ÙÔ˘ I·Îˆ‚›‰Ë. X·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÔÈ ˘ÊÔÏÔÁÈΤ˜ Î·È ıÂÌ·ÙÈΤ˜ Û˘ÁÁ¤ÓÂȘ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ I·Îˆ‚›‰Ë Î·È ÛÙÔÓ Gabriel von Max («KÚ¤Ô˘Û·») ‹ ÙÔÓ Anselm Feuerbach («NÔÛÙ·ÏÁÔ‡Û· IÊÈÁ¤ÓÂÈ·»), fiˆ˜ Â›Û˘ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ °‡˙Ë Î·È ÙÔ˘ Arnold Böcklin ‹ ÙÔ˘ Franz von Stuck. EÓ‰ÂÈÎÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ NÈÎËÊfiÚÔ˘ §‡ÙÚ· «H AÓÙÈÁfiÓË ÂÌÚfi˜ ÛÙÔÓ ÓÂÎÚfi ¶ÔÏ˘Ó›ÎË» (1865, EM¶A™), fiÔ˘ Ë ÂÎÙ¤ÏÂÛË ‚·Û›˙ÂÙ·È ¿Óˆ ÛÙȘ ‰È·Ù˘ÒÛÂȘ ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ¿ÊÔ˘ Karl Theodor von Piloty, ÂÓÒ Ë ¤ÌÓ¢ÛË ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·¢ı›·˜ ·fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, ·fi ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ ™ÔÊÔÎÏ‹ «AÓÙÈÁfiÓË».

NˆÙÂÚÈÛÙÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ MÂÙ¿ ÙÔÓ °‡˙Ë Î·È ¿ÏÏÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ›, fiˆ˜ ÔÈ AÚÈÛÙ‡˜, MÈÛΛÓ˘, M·Ï¤·˜ Î·È ¶·Úı¤Ó˘, ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ™˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡ Î·È ÎÔÓÙ¿ ÙÔ Ó‡̷ Ù˘ Art Nouveau. M ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÌÂÛÔ˘Ú·Ó‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ÏÂÁfiÌÂÓ˘ «™¯ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ MÔÓ¿¯Ô˘» Î·È ÙË ÌÂÙ·ÛÙÚÔÊ‹ ÚÔ˜ ÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ·-

à Nκου Eγγονπουλου, «Oρφας» 1957, (Συλλογ Πινακοθ κης Pδου).

ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ ÂÈηÛÙÈÎfi ÛÙÂÚ¤ˆÌ· Ó¤ÔÈ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌÔ› Î·È ÓˆÙÂÚÈÛÙÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ. EȉÈÎfiÙÂÚ·, Ô ¶·Úı¤Ó˘, Ô Î‡ÚÈÔ˜ ·Ó·Óˆً˜ Ù˘ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜ Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÒÓ ÛÎËÓÒÓ, ·ÓÙÏ› ˘ÏÈÎfi Î·È ·fi ÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ Ù¤¯ÓË ÁÈ· Ó· ÙÔ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ ·˘ÙÔ‡ÛÈÔ ‹ ÌÂÙ·Ï·Ṳ̂ÓÔ (‚. ÙË Û‡ÓıÂÛË «M¿¯Ë ÙÔ˘ HÚ·ÎÏ‹ Ì ÙȘ AÌ·˙fiÓ˜», 1920-22 E.¶.M.A.™.). TÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ·fi ÌÈ· ·Ï¿ ÂÚÈÁÚ·ÊÈ΋ Û ÌÈ· Û˘ÓÂȉËÙ¿ Ì˘ıÔÔÈËÙÈ΋ Ê¿ÛË. TÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯·›·, ÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ Î·È ÙË Ï·˚΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÔÚÈÔıÂÙ› ÙË ÌÂÁ¿ÏË ·ÏÏ·Á‹ Ô˘ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ÛÙÔÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ÙÔ̤· ÛÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1930, ÊÔÚ¤·˜ Ù˘ ÔÔ›·˜ Â›Ó·È Ù· ̤ÏË Ù˘ «OÌ¿‰·˜ T¤¯ÓË», ηıÒ˜ Î·È ¿ÏÏÔÈ Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜ Ù˘ ÁÂÓÈ¿˜ ÙÔ˘ ’30. ™ËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ÂÏÏËÓÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË ·ÔÙ¤ÏÂÛÂ Ë È‰ÈfiÙ˘Ë ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ £ÂfiÊÈÏÔ˘ X·Ù˙ËÌȯ·‹Ï (1871-1934), ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‰›‰·ÎÙÔ˘ Ï·˚ÎÔ‡ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÔÙÂÏ› ÁÈ· ÙÔÓ EχÙË ÙËÓ «ÂÚ›ÏË„Ë, ÙÔ ‰È¿ÁÚ·ÌÌ· ÙˆÓ ÂÎÊÚ·ÛÙÈÎÒÓ ÔÚÌÒÓ ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜». H ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ Ì˘ıÔÏÔÁ›· ·›˙ÂÈ ÛËÌ·›ÓÔÓÙ· ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ÂÚÁÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ £ÂfiÊÈÏÔ˘, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙȘ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ Ì ÌÂÌÔÓˆ-

̤Ó˜ ıÂ˚Τ˜ ÌÔÚʤ˜, Ì ÛÎËÓ¤˜ ·fi ÙËÓ IÏÈ¿‰· Î.¿. ¶ÚˆÙÂÚÁ¿Ù˘ ÙÔ˘ ·ÈÙ‹Ì·ÙÔ˜, ÁÈ· ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙȘ Ú›˙˜ ˘‹ÚÍÂ Ô ºÒÙ˘ KfiÓÙÔÁÏÔ˘ (18961965), Ô ÔÔ›Ô˜ ·Û¯ÔÏ‹ıËΠÌÂ Ì˘ıÔÏÔÁÈο ı¤Ì·Ù· ÙfiÛÔ ÛÙË ÌÓËÌÂȷ΋ (ÙÔȯÔÁڷʛ˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ 1937-1939 ÛÙÔ ‰ËÌ·Ú¯Â›Ô AıËÓÒÓ) fiÛÔ Î·È ÛÙË ÊÔÚËÙ‹ ÎÔÛÌÈ΋ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ (.¯. «§·ÔÎfiˆÓ», 1938, ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË ¢‹ÌÔ˘ AıËÓ·›ˆÓ). T¤ÏÔ˜ ÛÂ Û˘Óı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ °È¿ÓÓË TÛ·ÚÔ‡¯Ë (1910-1989), ‰ÔṲ̂Ó˜ Ì ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÌÔÚÊÔÏ·ÛÙÈÎfi ÙÔ˘ ȉ›ˆÌ·, ÌÂıԉ‡ÂÙ·È Ë Û˘Á¯ÒÓ¢ÛË ÙÔ˘ Ì˘ıÈÎÔ‡ Ì ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· (‚. Ù· ¤ÚÁ· «£˘Û›· Ù˘ IÊÈÁ¤ÓÂÈ·˜», 1947 Î·È «EÓ‰˘Ì›ˆÓ», 1975). EÙÛÈ ·fi ÙÔ 19Ô Î·È ÙÔÓ ·Î·‰ËÌ·˚ÛÌfi Ô˘ ÙÔÓ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÂÚÓ¿Ì ÛÙÔÓ 20fi ·ÈÒÓ·, ηٿ ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ë ÚfiÛÏË„Ë ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ̇ıÔ˘ Û˘Óԉ‡ÂÙ·È ·fi ÚˆÙfiÁÓˆÚË ·˘ÙÔÂÔ›ıËÛË, ÂÏ¢ıÂÚ›· Î·È ÂÊ¢ÚÂÙÈÎfiÙËÙ· Û οı Â›‰Ô. O Û˘ÁÎÂÚ·ÛÌfi˜ ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ÚÂ˘Ì¿ÙˆÓ Ù˘ Â˘Úˆ·˚΋˜ ÚˆÙÔÔÚ›·˜ Ì هÔ˘˜ ·fi fiÏÔ ÙÔ Ê¿ÛÌ· Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘ ηÚÔÊÔÚ› ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ MÂÔÛÔϤÌÔ˘ Î·È ÊÙ¿ÓÂÈ Û ‰È·Ù˘ÒÛÂȘ ÌÔÓ·‰È΋˜ ÂÎÊÚ·ÛÙÈ΋˜ ‰‡Ó·Ì˘, fiˆ˜ Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÔÈ

H

K A £ H M E P I N H

B

Ï˘ÚÈÎÔ‡ – ÔÈËÙÈÎÔ‡ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ Û˘Óı¤ÛÂȘ Î·È Ë ÔÏfiÙÂÏ· ÚÔÛˆÈ΋ ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘ °Ô˘Ó·ÚfiÔ˘ÏÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ™Ù¤ÚË, ÙˆÓ ‰‡Ô ·ÚÈˆÓ Ì˘ıÔÁÚ¿ÊˆÓ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ¶·Úı¤ÓË. TÔ ›‰ÈÔ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Î·È ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ¿ÏÏˆÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÒÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÊÈÏÔÙ¯ÓÔ‡Ó Ì˘ıÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ ÚÔÙ›ÌËÛË ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÛÙÔ ·ÊËÚË̤ÓÔ (AϤÎÔ˜ KÔÓÙfiÔ˘ÏÔ˜), ΢‚ÈÛÙÈÎfi (N›ÎÔ˜ X·Ù˙Ë΢ÚÈ¿ÎÔ˜–°Î›Î·˜) ‹ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈÎfi (N›ÎÔ˜ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜) ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ.4 ™∏ª∂πfl™∂π˜: 1. B. Iωάννης Γαλερίδης «Mυθολογικές παραστάσεις στους Nεοέλληνες ζωγράφους του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα», διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Aθηνών, Aθήνα 1990, !που και εκτενής βιβλιοθήκη. 2. E.Π.M.A.Σ. - Eθνική Πινακοθήκη και Mουσείο Aλεξάνδρου Σούτζου. 3. Aπεικ.: Oλγα Mενταφού - Πολύζου «Iακωβίδης», Aθήνα 1999, σε. 53. 4. Για καλλιτέχνες γεννημένους μετά το 1910 βλ. ενδεικτικά τον κατάλογο έκθεσης «Kλασικές Mνήμες στη Σύγχρονη Eλληνική Tέχνη», Nέα Y!ρκη, Kοινωφελές Iδρυμα Aλέξανδρος Σ. Ωνάσης Eθνική Πινακοθήκη και Mουσείο Aλεξάνδρου Σούτζου.

K Y P I A K H

2 9

A ¶ P I § I O Y

2 0 0 1

31