Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΑΠΟ ΣΩΤΗΡΗ ΣΟΦΙΑ

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

MΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΛΟΓΟ «ΤΙΜΑΙΟΣ» ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

METΑΦΡΑΣΗ: ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

Ἑρμοκράτης Καὶ μὲν δή, καθάπερ εἶπεν Τίμαιος ὅδε, ὦ Σώκρατες, οὔτε ἐλλείψομεν προθυμίας οὐδὲν οὔτε ἔστιν οὐδεμία πρόφασις ἡμῖν τοῦ μὴ δρᾶν ταῦτα· ὥστε καὶ χθές, εὐθὺς ἐνθένδε ἐπειδὴ παρὰ Κριτίαν πρὸς τὸν ξενῶνα οὗ καὶ καταλύομεν ἀφικόμεθα, καὶ ἔτι πρότερον καθ᾽ ὁδὸν αὐτὰ ταῦτ᾽ ἐσκοποῦμεν. Ὅδε οὖν ἡμῖν λόγον εἰσηγήσατο ἐκ παλαιᾶς ἀκοῆς· ὃν καὶ νῦν λέγε, ὦ Κριτία, τῷδε, ἵνα συνδοκιμάσῃ πρὸς τὴν ἐπίταξιν εἴτ᾽ ἐπιτήδειος εἴτε ἀνεπιτήδειός ἐστί.

Ἑρμοκράτης Καί βέβαια, ὅπως ἀκριβῶς εἶπε καί ὁ Τίμαιος, Σωκράτη, δέν θά μᾶς λείψει οὔτε ἡ προθυμία, οὔτε ὑπάρχει καί καμία δικαιολογία σέ ἐμᾶς νά μήν πράξουμε αὐτά· καί ἐχθές λοιπόν, ἀμέσως μετά ἀπό ἐδῶ, μόλις φθάσαμε στόν ξενῶνα τοῦ Κριτία, στόν ὁποῖο καί διαμένουμε, καί ἀκόμη πρωτύτερα, καθ’ ὁδόν, αὐτά ἀκριβῶς σκεφτόμασταν. Αὐτός λοιπόν σέ ἐμᾶς διηγήθηκε μία ἱστορία, πού εἶχε ἀκούσει ἀπό παλιά· αὐτήν (τήν ἱστορία) πές την καί τώρα Κριτία σέ αὐτόν (τόν Σωκράτη) γιά νά τήν κρίνει ὡς πρός τό περιεχόμενο (καί νά ἀποφανθεῖ) ἄν εἶναι κατάλληλη ἤ ἀκατάλληλη.

Κριτίας Ταῦτα χρὴ δρᾶν (Ἀττική

Κριτίας Αὐτά λοιπόν πρέπει νά

1

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

σύνταξις), εἰ καὶ τῷ τρίτῳ εἰ καὶ τῷ τρίτῳ κοινωνῷ Τιμαίῳ συνδοκεῖ.

πράξω, ἐάν καί ὁ τρίτος της παρέας, ὁ Τίμαιος, συμφωνεῖ.

Τίμαιος Δοκεῖ μήν.

Τίμαιος Καί βέβαια συμφωνῶ.

Κριτίας Ἄκουε δή, ὦ Σώκρατες, λόγου μάλα μὲν ἀτόπου, παντάπασί γε μὴν ἀληθοῦς, ὡς ὁ τῶν ἑπτὰ σοφώτατος Σόλων ποτ᾽ ἔφη. Ἦν μὲν οὖν οἰκεῖος καὶ σφόδρα φίλος ἡμῖν Δρωπίδου τοῦ προπάππου, καθάπερ λέγει πολλαχοῦ καὶ αὐτὸς ἐν τῇ ποιήσει·

Κριτίας Ἄκουσε λοιπόν Σωκράτη , ἕναν λόγο πολύ μέν παράδοξο, ὁλωσδιόλου ὅμως ἀληθινό, τόν ὁποῖο κάποτε εἶπε ὁ σοφώτερος τῶν ἑπτά σοφῶν, ὁ Σόλωνας. Ἦταν μέν λοιπόν γνωστός καί πολύ στενός φίλος μέ τόν δικό μου τόν προπάππο, τόν Δρωπίδη, ὅπως ἀκριβῶς λέει καί αὐτός (ὁ Σόλωνας) σέ πολλά σημεῖα στή ποίησή του· πρός δέ τόν Κριτία, τόν δικό μου παππού, εἶπεν (ὁ Δρωπίδης), ὅπως λοιπόν τά διηγεῖτο ὁ γέρος πρός ἐμᾶς, ὅτι μεγάλα καί θαυμαστά ἦταν τά παλαιά ἔργα τῆς πόλεως, ἀλλά ἀφανίσθηκαν ἐξ αἰτίας τοῦ χρόνου καί τῆς φθορᾶς τῶν ἀνθρώπων,

πρὸς δὲ Κριτίαν τὸν ἡμέτερον πάππον εἶπεν, ὡς ἀπεμνημόνευεν αὖ πρὸς ἡμᾶς ὁ γέρων, ὅτι μεγάλα καὶ θαυμαστὰ τῆσδ᾽ εἴη παλαιὰ ἔργα τῆς πόλεως ὑπὸ χρόνου καὶ φθορᾶς ἀνθρώπων ἠφανισμένα, πάντων δὲ ἓν μέγιστον, οὗ νῦν

2

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

ἐπιμνησθεῖσιν πρέπον ἂν ἡμῖν εἴη σοί τε ἀποδοῦναι χάριν καὶ τὴν θεάν ἅμα ἐν τῇ πανηγύρει δικαίως τε καὶ ἀληθῶς οἷόνπερ ὑμνοῦντας ἐγκωμιάζειν.

ἀπ’ ὅλα δέ ἕνα ἦταν μέγιστο, τό ὁποῖο τώρα πρέπει νά ξαναθυμηθοῦμε, καί εἴθε νά εἶναι σέ ἐμᾶς (ἡ τιμή) νά ἀποδώσουμε σέ ἐσένα τή χάρη καί συγχρόνως καί πρός τή θεά, τήν ὁποίαν ὑμνοῦντες θά ἐγκωμιάσουμε εἰς τήν πανήγυρίν της δίκαια καί ἀληθινά.

Σωκράτης Εὖ λέγεις. Ἀλλὰ δὴ ποῖον ἔργον τοῦτο Κριτίας οὐ λεγόμενον μέν, ὡς δὲ πραχθὲν ὄντως ὑπὸ τῆσδε τῆς πόλεως ἀρχαῖον διηγεῖτο κατὰ τὴν Σόλωνος ἀκοήν;

Σωκράτης Καλά τά λές. Ἀλλά ποιό λοιπόν εἶναι τό ἔργο αὐτό, τό ὁποῖο ὁ Κριτίας (ὑποστηρίζει) ὅτι δέν εἶναι ἁπλά λόγια, ἀλλά ὅτι διεπράχθη πράγματι ἀπό αὐτήν τήν πόλη, τήν ἀρχαία ἐποχή καί τό ὁποῖο διηγήθηκε ὁ Σόλωνας σύμφωνα μέ αὐτά πού ἄκουσε;

Κριτίας Ἐγὼ φράσω, παλαιὸν ἀκηκοὼς λόγον οὐ νέου ἀνδρός.

Κριτίας Ἐγώ θά πῶ ἔχοντας ἀκούσει τήν παλαιά ἱστορία, ὄχι ἀπό νέο σέ ἡλικία ἄνδρα. Ἦταν λοιπόν τότε ὁ Κριτίας, ὅπως ἔλεγε ὁ

Ἦν μὲν γὰρ δὴ τότε Κριτίας, ὡς ἔφη, σχεδὸν

3

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

ἐγγὺς ἤδη τῶν ἐ νενήκοντα ἐτῶν, ἐγὼ δέ πῃ μάλιστα δεκέτης·

ἴδιος, σχεδόν κοντά στά ἐνενήντα χρόνια, ἐγώ δέ μάλιστα περίπου δέκα ἐτῶν·

ἡ δὲ Κουρεῶτις(1) ἡμῖν οὖσα ἐτύγχανεν

ἔτυχε δέ τότε νά ἑορτάζεται σέ ἐμᾶς ἡ Κουρεώτιδα (ἡμέρα) τῶν Ἀπατουρίων. Τό δέ συνηθισμένο (τελετουργικό) τῆς ἑορτῆς γιά ὅλους, συνέβη καί τότε· οἱ πατέρες λοιπόν σε ἐμᾶς θεσμοθέτησαν ἔπαθλα γιά τίς ραψωδίες.

Ἀπατουρίων(2). Τὸ δὴ τῆς ἑορτῆς σύνηθες ἑκάστοτε καὶ τότε συνέβη τοῖς παισίν· ἆθλα γὰρ ἡμῖν οἱ πατέρες ἔθεσαν ῥαψῳδίας.

Πολλῶν μέν λοιπόν ποιητῶν καί πολλά ποιήματα ἐλέχθησαν, ἐπειδή δέ τήν ἐποχή ἐκείνη τά ποιήματα τοῦ Σόλωνος ἦταν νέα (πρόσφατα δηλαδή), πολλά ἐκ τῶν παιδιῶν τά τραγουδήσαμε. Εἶπε λοιπόν κάποιος ἀπό τήν φατρία (το σόϊ δηλαδή), εἴτε λοιπόν γιατί τό πίστευε, εἴτε γιά νά κάνει τή χάρη στόν Κριτία, ὅτι θεωρεῖ τόν Σόλωνα ὅτι ἔχει γίνει ὁ

Πολλῶν μὲν οὖν δὴ καὶ πολλὰ ἐλέχθη ποιητῶν ποιήματα, ἅτε δὲ νέα κατ᾽ ἐκεῖνον τὸν χρόνον ὄντα τὰ Σόλωνος πολλοὶ τῶν παίδων ᾔσαμεν.

Εἶπεν οὖν τις τῶν φρατέρων, εἴτε δὴ δοκοῦν αὐτῷ τότε εἴτε καὶ χάριν τινὰ τῷ Κριτίᾳ φέρων, δοκεῖν οἱ τά τε ἄλλα σοφώτατον γεγονέναι Σόλωνα καὶ κατὰ τὴν

4

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

ποίησιν αὖ τῶν ποιητῶν πάντων ἐλευθεριώτατον.

σοφώτατος σέ ὅλα τά ἄλλα καί ὡς πρός τήν ποίηση λοιπόν εἶναι τό πιό ἐλεύθερο πνεῦμα ἀπ’ ὅλους τους ποιητές. Ὁ δέ γέροντας -τό ἔχω στή μνήμη μου πολύ ἔντονα- εὐχαριστήθηκε πάρα πολύ καί χαμογελῶντας εἶπε· «Ἐάν λοιπόν Ἀμύνανδρε, δέν ἐξασκοῦσε τήν ποίηση σάν πάρεργο, ἀλλά τήν εἶχε σπουδάσει ὅπως οἱ ἄλλοι, καί ἄν τόν λόγο τόν ὁποῖο ἔφερε ἀπό τήν Αἴγυπτο μποροῦσε νά τον τελειοποιήσει, καί ἄν δέν ἀναγκαζόταν νά τήν παραμελήσει (τήν ποίηση) ἐξ αἰτίας τῶν στάσεων (ἐξεγέρσεων) καί τῶν ἄλλων κακῶν πού βρῆκε ἐρχόμενος ἐδῶ, κατά τή δοξασία (ἄποψή) μου, οὔτε ὁ Ἡσίοδος, οὔτε ὁ Ὅμηρος, οὔτε κανένας ἄλλος ποιητής θά εὐδοκιμοῦσε περισσότερο ἀπ’αὐτόν». Αὐτός (ὁ Σωκράτης) δέ ρώτησε: «Κριτία ποιά

Ὁ δὴ γέρων -σφόδρα γὰρ οὖν μέμνημαι- μάλα τε ἥσθη καὶ διαμειδιάσας εἶπεν· “εἴ γε, ὦ Ἀμύνανδρε, μὴ παρέργῳ τῇ ποιήσει κατεχρήσατο, ἀλλ᾽ ἐσπουδάκει καθάπερ ἄλλοι, τόν τε λόγον ὃν ἀπ᾽ Αἰγύπτου δεῦρο ἠνέγκατο ἀπετέλεσεν, καὶ μὴ διὰ τὰς στάσεις ὑπὸ κακῶν τε ἄλλων ὅσα ηὗρεν ἐνθάδε ἥκων ἠναγκάσθη καταμελῆσαι, κατά γε ἐμὴν δόξαν οὔτε Ἡσίοδος οὔτε Ὅμηρος οὔτε ἄλλος οὐδεὶς ποιητὴς εὐδοκιμώτερος ἐγένετο ἄν ποτε αὐτοῦ”.

“Τίς δ᾽ ἦν ὁ λόγος”, ἦ δ᾽ ὅς, “ὦ Κριτία;” “ἦ περὶ

5

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

μεγίστης”, ἔφη, “καὶ ὀνομαστοτάτης πασῶν δικαιότατ᾽ ἂν πράξεως οὔσης, ἣν ἥδε ἡ πόλις ἔπραξε μέν, διὰ δὲ χρόνον καὶ φθορὰν τῶν ἐργασαμένων οὐ διήρκεσε δεῦρο ὁ λόγος”.

ἦταν λοιπόν ἡ ἱστορία;» Καί αὐτός ἀπάντησε: «Ἦταν γιά τή μεγίστη καί τήν πιό ὀνομαστή ἀπ’ ὅλες τίς πράξεις, τήν ὁποία ἡ πόλις ἔπραξε μέν, ἀλλά ἕνεκα τοῦ χρόνου καί τῆς φθορᾶς (θανάτου) τῶν πρωταγωνιστῶν της δέν διήρκεσε ὁ λόγος μέχρι τίς ἡμέρες μας». «Λέγε ἐξ΄ἀρχῆς», εἶπεν ὁ “Λέγε ἐξ ἀρχῆς”, ἦ δ᾽ ὅς, ἄλλος, «τί καί πῶς καί “τί τε καὶ πῶς καὶ παρὰ τίνων ὡς ἀληθῆ διακηκοὼς ἀπό ποιούς ἔλεγε ὁ Σόλωνας ὅτι ἄκουσε μέ τά ἔλεγεν ὁ Σόλων”. αὐτιά του ὡς πραγματικά γεγονότα;» “Ἔστιν τις κατ᾽ Αἴγυπτον”, «Ὑπάρχει λοιπόν στήν Αἴγυπτο», συνέχισε ὁ ἦ δ᾽ ὅς, “ἐν τῷ Δέλτα, περὶ ὃν κατὰ κορυφὴν σχίζεται ἄλλος (ὁ Κριτίας), «εἰς τό Δέλτα, στή κορυφή τοῦ τὸ τοῦ Νείλου ῥεῦμα ὁποίου σχίζεται τό ρεῦμα Σαϊτικὸς ἐπικαλούμενος νομός, τούτου δὲ τοῦ νομοῦ τοῦ Νείλου, κάποιος νομός πού καλεῖται μεγίστη πόλις Σάις –ὅθεν Σαϊτικός, αὐτοῦ δέ τοῦ δὴ καὶ Ἄμασις ἦν ὁ νομοῦ ἡ μεγαλύτερη πόλη βασιλεύς– οἷς τῆς πόλεως (ἡ πρωτεύουσα) εἶναι ἡ θεὸς ἀρχηγός τίς ἐστιν, Σάϊς-ἀπ’ ὅπου μάλιστα Αἰγυπτιστὶ μὲν τοὔνομα καταγόταν καί ὁ βασιλιάς Νηίθ, Ἑλληνιστὶ δέ, ὡς ὁ Ἄμασις-καί κατά τούς ἐκείνων λόγος, Ἀθηνᾶ· πολῖτες, ἀρχηγός θεά εἶναι κάποια, τῆς ὁποίας

6

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

τό ὄνομα εἶναι Νηίθ στά Αἰγυπτιακά, καί Ἀθηνᾶ στά Ἑλληνικά, ὅπως ἐκεῖνοι ἰσχυρίζονται· εἶναι ἐξαιρετικά φιλικοί μέ τούς Ἀθηναίους καί κατά κάποιον τρόπο συγγενεῖς μέ αὐτούς , ἰσχυρίζονται ὅτι εἶναι. Εἶπε λοιπόν ὁ Σόλων, ὅτι ὅταν πορεύτηκε ἐκεῖ ἔγινε δεκτός μέ μεγάλες τιμές ἀπ’ αὐτούς, καί ρωτῶντας τούς πιό ἔμπειρους ἱερεῖς γιά τά παλαιά (γεγονότα), κατάλαβε σχεδόν ἀπόλυτα ὅτι οὔτε αὐτός οὔτε κανένας ἄλλος Ἕλληνας δέν βρίσκεται πού νά γνωρίζει κάτι ἀπ’ ὅσα τοῦ λέχθηκαν σάν ἱστορία. Καί τότε θέλοντας νά τούς παροτρύνει νά μιλήσουν γιά τούς ἀρχαίους λόγους, ἐπιχείρησε νά τούς πεῖ γιά τήν ἀρχαιότητα τῶν ἐδῶ (δηλαδή τῶν Ἑλλήνων), γιά τόν Φορωνέα, τόν λεγόμενο καί σάν πρῶτο ἄνθρωπο) καί τήν Νιόβη,

μάλα δὲ φιλαθήναιοί καί τινα τρόπον οἰκεῖοι τῶνδ᾽ εἶναί φασιν.

Οἷ δὴ Σόλων ἔφη πορευθεὶς σφόδρα τε γενέσθαι παρ᾽ αὐτοῖς ἔντιμος, καὶ δὴ καὶ τὰ παλαιὰ ἀνερωτῶν ποτε τοὺς μάλιστα περὶ ταῦτα τῶν ἱερέων ἐμπείρους, σχεδὸν οὔτε αὑτὸν οὔτε ἄλλον Ἕλληνα οὐδένα οὐδὲν ὡς ἔπος εἰπεῖν εἰδότα περὶ τῶν τοιούτων ἀνευρεῖν. Καί ποτε προαγαγεῖν βουληθεὶς αὐτοὺς περὶ τῶν ἀρχαίων εἰς λόγους, τῶν τῇδε τὰ ἀρχαιότατα λέγειν ἐπιχειρεῖν, περὶ Φορωνέως τε τοῦ πρώτου λεχθέντος καὶ Νιόβης, καὶ μετὰ τὸν κατακλυσμὸν αὖ περὶ

7

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

Δευκαλίωνος καὶ Πύρρας ὡς διεγένοντο μυθολογεῖν, καὶ τοὺς ἐξ αὐτῶν γενεαλογεῖν, καὶ τὰ τῶν ἐτῶν ὅσα ἦν (Ἀττική σύνταξις) οἷς ἔλεγεν πειρᾶσθαι διαμνημονεύων τοὺς χρόνους ἀριθμεῖν·

καί μετά (τούς μίλησε) γιά τόν κατακλυσμό καί γιά τόν Δευκαλίωνα καί τήν Πύρρα καί πῶς αὐτοί σύμφωνα μέ τή μυθολογία διασώθηκαν, καί γιά τή γενεαλογία τῶν ἀπογόνων τους, καί πόσα ἔτη πέρασαν τούς ἔλεγε, προσπαθώντας νά τά θυμηθεῖ, ἀπαριθμῶντας τά χρόνια· καί τότε κάποιος πολύ ἡλικιωμένος ἐκ τῶν ἱερέων τοῦ εἶπε:

καί τινα εἰπεῖν τῶν ἱερέων εὖ μάλα παλαιόν: “ὦ Σόλων, Σόλων, Ἕλληνες ἀεὶ παῖδές ἐστε, γέρων δὲ Ἕλλην οὐκ ἔστιν”. Ἀκούσας οὖν, “πῶς τί τοῦτο λέγεις;” φάναι. “Νέοι ἐστέ”, εἰπεῖν, “τὰς ψυχὰς πάντες· οὐδεμίαν γὰρ ἐν αὐταῖς ἔχετε δι᾽ ἀρχαίαν ἀκοὴν παλαιὰν δόξαν οὐδὲ μάθημα χρόνῳ πολιὸν οὐδέν.

«Σόλων, Σόλων, οἱ Ἕλληνες εἶστε πάντα παιδιά καί δέν ὑπάρχει κανένας Ἕλληνας γέρος». Ἀκούγοντας λοιπόν (ὁ Σόλωνας) εἶπε: «Πῶς τό λές αὐτό»; «Εἶστε νέοι, εἶπε, ὡς πρός τίς ψυχές ὅλοι σας· γιατί σέ αὐτές δέν ἔχετε κανένα ἀρχαῖο ἄκουσμα γιά παλαιά δόξα, οὔτε κανένα πανάρχαιο μάθημα.

Τὸ δὲ τούτων αἴτιον τόδε: πολλαὶ κατὰ πολλὰ

Τό δέ αἴτιον αὐτῶν εἶναι τό ἑξῆς: πολλές καί

8

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

φθοραὶ γεγόνασιν ἀνθρώπων καὶ ἔσονται, πυρὶ μὲν καὶ ὕδατι μέγισται, μυρίοις δὲ ἄλλοις ἕτεραι βραχύτεραι.

διάφορες καταστροφές ἔχουν γίνει στούς ἀνθρώπους ἀλλά καί θά γίνουν , οἱ μέγιστες ἐξ αἰτίας τῆς φωτιᾶς καί τοῦ ὕδατος, ἐνῶ μύριες ἄλλες ἀκόμη μικρότερες. Αὐτό λοιπόν πού λέγεται ἀπό ἐσᾶς, ὅτι δηλαδή κάποτε ὁ Φαέθων, ὁ γιός τοῦ Ἥλιου, ζεύοντας τό ἅρμα τοῦ πατέρα του καί μή δυνάμενος νά τό ὁδηγήσει στήν πατρική ὁδό, κατέκαυσε ὅσα βρίσκονταν ἐπί τῆς γῆς καί ὁ ἴδιος σκοτώθηκε κεραυνοβολημένος, αὐτό μέν ἔχει τή μορφή τοῦ μύθου, ἡ ἀλήθεια ὅμως εἶναι ὅτι ἡ παράλλαξη (δηλαδή ἡ μεταβολή τῆς τροχιᾶς) τῶν περιστρεφομένων πέριξ τήν γῆ οὐρανίων σωμάτων, σέ μεγάλα χρονικά διαστήματα, ἐπιφέρει μεγάλη πύρινη καταστροφή σέ ὅσα βρίσκονται πάνω στή γῆ.

Τὸ γὰρ οὖν καὶ παρ᾽ ὑμῖν λεγόμενον, ὥς ποτε Φαέθων Ἡλίου παῖς τὸ τοῦ πατρὸς ἅρμα ζεύξας διὰ τὸ μὴ δυνατὸς εἶναι κατὰ τὴν τοῦ πατρὸς ὁδὸν ἐλαύνειν τά τ᾽ ἐπὶ γῆς συνέκαυσεν καὶ αὐτὸς κεραυνωθεὶς διεφθάρη, τοῦτο μύθου μὲν σχῆμα ἔχον λέγεται, τὸ δὲ ἀληθές ἐστι τῶν περὶ γῆν κατ᾽ οὐρανὸν ἰόντων παράλλαξις καὶ διὰ μακρῶν χρόνων γιγνομένη τῶν ἐπὶ γῆς πυρὶ πολλῷ φθορά.

Τότε οὖν ὅσοι κατ᾽ ὄρη καὶ

Τότε λοιπόν ὅσοι

9

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

ἐν ὑψηλοῖς τόποις καὶ ἐν ξηροῖς οἰκοῦσιν μᾶλλον διόλλυνται τῶν ποταμοῖς καὶ θαλάττῃ προσοικούντων·

κατοικοῦν στά βουνά, σέ ὑψηλούς τόπους καί στήν ξηρά, παθαίνουν μεγαλύτερη καταστροφή ἀπ’ ὅση ὑφίστανται ὅσοι κατοικοῦν δίπλα σέ ποταμούς καί στή θάλασσα·

ἡμῖν δὲ ὁ Νεῖλος εἴς τε τἆλλα σωτὴρ καὶ τότε ἐκ ταύτης τῆς ἀπορίας σῴζει λυόμενος,

ἐμᾶς ὅμως ὁ Νεῖλος, ὁ σωτήρας μας σέ ὅλα τ’ ἄλλα, μᾶς σώζει ἀκόμη καί τότε ἀπ’ αὐτή τή δύσκολη κατάσταση πλημμυρίζοντας, ὅταν δέ πάλι οἱ Θεοί τήν γῆ καταστρέφουν, κατακλύζοντάς την μέ νερά, ὅσοι μέν ζοῦν στά βουνά, οἱ βουκόλοι καί οἱ βοσκοί διασώζονται, ἐνῶ ὅσοι διαμένουν σέ πόλεις σάν τίς δικές σας παρασύρονται στή θάλασσα ἀπό τά ποτάμια·

ὅταν δ᾽ αὖ θεοὶ τὴν γῆν ὕδασιν καθαίροντες κατακλύζωσιν, οἱ μὲν ἐν τοῖς ὄρεσιν διασῴζονται βουκόλοι νομῆς τε, οἱ δ᾽ ἐν ταῖς παρ᾽ ὑμῖν πόλεσιν εἰς τὴν θάλατταν ὑπὸ τῶν ποταμῶν φέρονται·

κατὰ δὲ τήνδε χώραν οὔτε τότε οὔτε ἄλλοτε ἄνωθεν ἐπὶ τὰς ἀρούρας ὕδωρ ἐπιρρεῖ, τὸ δ᾽ ἐναντίον κάτωθεν πᾶν ἐπανιέναι πέφυκεν.

σέ τούτην ὅμως τή χώρα, οὔτε τότε, οὔτε ἄλλοτε, πέφτει νερό ἀπό ἐπάνω στό ἔδαφος, τουναντίον πάντοτε ἀπό κάτω ἀναβλύζει.

10

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

Ὅθεν καὶ δι᾽ ἃς αἰτίας

Γι’ αὐτό λοιπόν καί ἐξ τἀνθάδε σῳζόμενα αἰτίας αὐτῶν τῶν λόγων, λέγεται παλαιότατα· τά ἐδῶ σωζόμενα (κείμενα) λέγεται ὅτι εἶναι παλαιότατα· τὸ δὲ ἀληθές, ἐν πᾶσιν τοῖς καί εἶναι ἀλήθεια, ὅτι σέ ὅλους τους τόπους ὅπου ὁ τόποις ὅπου μὴ χειμὼν ἐξαίσιος ἢ καῦμα ἀπείργει, ὑπερβολικός χειμώνας ἤ ὁ πλέον, τοτὲ δὲ ἔλαττον ἀεὶ καύσωνας δέν τό ἀπαγορεύουν, ὑπάρχει γένος ἐστὶν ἀνθρώπων. πάντοτε γένος ἀνθρώπων ἄλλοτε αὐξημένο, ἄλλοτε ἐλαττωμένο. Ὅσα δὲ ἢ παρ᾽ ὑμῖν ἢ τῇδε ἢ καὶ κατ᾽ ἄλλον τόπον ὧν ἀκοῇ ἴσμεν, εἴ πού τι καλὸν ἢ μέγα γέγονεν ἢ καί τινα διαφορὰν ἄλλην ἔχον, πάντα γεγραμμένα ἐκ παλαιοῦ τῇδ᾽ ἐστὶν ἐν τοῖς ἱεροῖς καὶ σεσωσμένα·

τὰ δὲ παρ᾽ ὑμῖν καὶ τοῖς ἄλλοις ἄρτι κατεσκευασμένα ἑκάστοτε τυγχάνει (Ἀττική

Ὅσα δέ ἤ δικά σας ἤ δικά μας ἤ καί πού ἀφοροῦν ἄλλο τόπο γιά τά ὁποῖα ἀκούσαμε καί γνωρίζουμε, ἐάν δηλαδή πρόκειται γιά κάτι καλό ἤ γιά κάτι μεγάλο πού ἔχει γίνει ἤ καί κάτι πού ἔχει κάτι ἄλλο διαφορετικό, τά πάντα εἶναι καταγεγραμμένα ἀπό παλιά καί εἶναι ἐδῶ διασωσμένα, στά ἱερά μας· στά μέρη σας ὅμως, ὅπως καί στά ἄλλα μέρη, κάθε φορά πού μόλις τυχαίνει νά κατασκευάζονται τά

11

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

σύνταξις) γράμμασι καὶ ἅπασιν ὁπόσων πόλεις δέονται, καὶ πάλιν δι᾽ εἰωθότων ἐτῶν ὥσπερ νόσημα ἥκει φερόμενον αὐτοῖς ῥεῦμα οὐράνιον καὶ τοὺς ἀγραμμάτους τε καὶ ἀμούσους ἔλιπεν ὑμῶν, ὥστε πάλιν ἐξ ἀρχῆς οἷον νέοι γίγνεσθε, οὐδὲν εἰδότες οὔτε τῶν τῇδε οὔτε τῶν παρ᾽ ὑμῖν, ὅσα ἦν ἐν τοῖς παλαιοῖς χρόνοις.

Τὰ γοῦν νυνδὴ γενεαλογηθέντα, ὦ Σόλων, περὶ τῶν παρ᾽ ὑμῖν ἃ διῆλθες, παίδων βραχύ τι διαφέρει μύθων, οἳ πρῶτον μὲν ἕνα γῆς κατακλυσμὸν μέμνησθε πολλῶν ἔμπροσθεν γεγονότων, ἔτι δὲ τὸ κάλλιστον καὶ ἄριστον γένος ἐπ᾽ ἀνθρώπους ἐν τῇ χώρᾳ παρ᾽ ὑμῖν οὐκ ἴστε

συγγράμματα καί ὅλα ὅσα χρειάζονται οἱ πόλεις, πάλι μέ τό πέρασμα συγκεκριμένων ἐτῶν (δηλαδή ἐξ αἰτίας κάποιου περιοδικοῦ φαινομένου), σάν ἀρρώστεια καταφθάνει, φέρνοντας σέ αὐτούς τό οὐράνιο ρεῦμα (κατακλυσμό) καί ἀπό ἐσᾶς ἀφήνει μόνο τούς ἀγράμματους καί ὅσους δέν ξέρουν μουσική, ὥστε πάλι ἀπό τήν ἀρχή γίνεστε σάν τούς νέους, μή γνωρίζοντες τίποτε οὔτε δικό μας, οὔτε δικό σας, ἀπ΄ὅσα ὑπῆρχαν στούς παλαιούς χρόνους. Ὅσα λοιπόν τώρα μόλις ἀνέφερες γιά τίς γενεαλογίες , Σόλων, σύμφωνα μέ τά ὅσα ἔμαθες ἀπό ἐμᾶς, πολύ λίγο διαφέρουν ἀπό τά παιδικά παραμύθια, ἐσεῖς πρῶτα ἀπ’ ὅλα μνημονεύετε ἕνα κατακλυσμό τῆς γῆς, ἐνῶ προηγήθηκαν πολλά γεγονότα, ἀκόμη δέ

12

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

γεγονός, ἐξ ὧν σύ τε καὶ πᾶσα ἡ πόλις ἔστιν τὰ νῦν ὑμῶν, περιλειφθέντος ποτὲ σπέρματος βραχέος, ἀλλ᾽ ὑμᾶς λέληθεν διὰ τὸ τοὺς περιγενομένους ἐπὶ πολλὰς γενεὰς γράμμασιν τελευτᾶν ἀφώνους.

ἀγνοεῖτε τό γεγονός, ὅτι τό καλύτερο καί τό ἄριστο γένος μεταξύ τῶν ἀνθρώπων ἔζησε στή χώρα σας καί ἐξ αὐτῶν κατάγεσαι καί ἐσύ καί ὅλη ἡ πόλη σου καί τά σημερινά (ἔργα σας), ὅταν κάποτε περισώθηκε λίγο σπέρμα ἀλλά ἐσεῖς τό ἔχετε ξεχάσει γιατί πολλές γενιές μετά ἀπό τούς ἐπιζήσαντες (τῆς καταστροφῆς), ἀπέθαναν χωρίς νά ἀφήσουν γραπτά.

Ἦν γὰρ δή ποτε, ὦ Σόλων, ὑπὲρ τὴν μεγίστην φθορὰν ὕδασιν ἡ νῦν Ἀθηναίων οὖσα πόλις ἀρίστη πρός τε τὸν πόλεμον καὶ κατὰ πάντα εὐνομωτάτη διαφερόντως· ᾗ κάλλιστα ἔργα καὶ πολιτεῖαι γενέσθαι λέγονται κάλλισται πασῶν ὁπόσων ὑπὸ τὸν οὐρανὸν ἡμεῖς ἀκοὴν παρεδεξάμεθα”.

Ἦταν λοιπόν κάποτε, Σόλων, πρίν τήν μεγίστη ὑδάτινη καταστροφή, ὅταν ἡ σημερινή πόλη τῶν Ἀθηναίων ἦταν ἀρίστη στό πόλεμο καί σέ ὅλα τά πράγματα ξεχώριζε γιά τήν εὐνομία της· σέ αὐτήν τά ὡραιότερα ἔργα καί τά ὡραιότερα πολιτεύματα δημιουργήθηκαν ἀπ’ ὅλα ὅσα ἐμεῖς ἀκούσαμε νά ὑπάρχουν κάτω ἀπό τόν

13

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

οὐρανό. Ἀκούσας οὖν ὁ Σόλων ἔφη θαυμάσαι καὶ πᾶσαν προθυμίαν σχεῖν δεόμενος τῶν ἱερέων πάντα δι᾽ ἀκριβείας οἱ τὰ περὶ τῶν πάλαι πολιτῶν ἑξῆς διελθεῖν.

Ἀκούγοντάς τα λοιπόν ὁ Σόλωνας, εἶπε ὅτι θαύμασε (τά λεγόμενά τους) καί ἔχοντας μεγάλη ἐπιθυμία, παρεκάλεσε τούς ἱερεῖς νά τοῦ διηγηθοῦν τά πάντα μέ ἀκρίβεια, ὅσα δηλαδή ἀφοροῦσαν τά (δρώμενα) τῶν παλαιῶν κατοίκων.

Τὸν οὖν ἱερέα φάναι: “Φθόνος οὐδείς, ὦ Σόλων, ἀλλὰ σοῦ τε ἕνεκα ἐρῶ καὶ τῆς πόλεως ὑμῶν, μάλιστα δὲ τῆς θεοῦ χάριν, ἣ τήν τε ὑμετέραν καὶ τήνδε ἔλαχεν καὶ ἔθρεψεν καὶ ἐπαίδευσεν, προτέραν μὲν τὴν παρ᾽ ὑμῖν ἔτεσιν χιλίοις, ἐκ Γῆς τε καὶ Ἡφαίστου τὸ σπέρμα παραλαβοῦσα ὑμῶν, τήνδε δὲ ὑστέραν.

Ὁ ἱερέας λοιπόν εἶπε: «Καμμιά ζήλεια, Σόλων, ἀλλά θά σοῦ τά πῶ ἐξ αἰτίας καί τῆς πόλης σου, ἀλλά πιό πολύ γιά χάρη τῆς Θεᾶς, ἡ ὁποία ἔτυχε καί ἀνέθρεψε καί ἐκπαίδευσε καί τήν πόλη σας ἀλλά τήν δική μας, πρῶτα μέν τήν δική σας, χίλια χρόνια νωρίτερα, παραλαμβάνοντας σπέρμα ἀπό τή Γῆ καί τόν Ἥφαιστο, καί κατόπιν δέ τή δική μας (πόλη).

Τῆς δὲ ἐνθάδε διακοσμήσεως παρ᾽ ἡμῖν ἐν τοῖς ἱεροῖς γράμμασιν ὀκτακισχιλίων ἐτῶν

Γιά τήν μέχρι σήμερα πορεία μας, στά ἱερά μας κείμενα ἔχει γραφτεῖ ὁ ἀριθμός τῶν ὀκτώ

14

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

ἀριθμὸς γέγραπται. Περὶ δὴ τῶν ἐνακισχίλια γεγονότων ἔτη πολιτῶν σοι δηλώσω διὰ βραχέων νόμους καὶ τῶν ἔργων αὐτοῖς ὃ κάλλιστον ἐπράχθη·

χιλιάδων ἐτῶν. Γιά τά ἐννέα χιλιάδες περασμένα χρόνια τῶν συμπολιτῶν σου, θά σοῦ ἀναφέρω ἐν συντομίᾳ τούς νόμους καί ἀπό τά ἔργα αὐτῶν, τό ὡραιότερο πού διεπράχθη·

τὸ δ᾽ ἀκριβὲς περὶ πάντων ἐφεξῆς εἰς αὖθις κατὰ σχολὴν αὐτὰ τὰ γράμματα λαβόντες διέξιμεν. Τοὺς μὲν οὖν νόμους σκόπει πρὸς τοὺς τῇδε·

τήν ἀκρίβεια ὅλων ὅσων θά ποῦμε στή συνέχεια, θά τήν ἀναλύσουμε μόλις πάρουμε (στά χέρια μας) τά ἴδια τά κείμενα. Τούς μέν λοιπόν νόμους , ἔλεγξέ τους σέ σχέσει μέ τούς δικούς μας·

πολλὰ γὰρ παραδείγματα τῶν τότε παρ᾽ ὑμῖν ὄντων ἐνθάδε νῦν ἀνευρήσεις.

διότι πολλά παραδείγματα τῶν τότε (ἰσχυόντων), θά βρεῖς τώρα νά ὑπάρχουν καί σέ ἐμᾶς.

Πρῶτον μὲν τὸ τῶν ἱερέων γένος ἀπὸ τῶν ἄλλων χωρὶς ἀφωρισμένον, μετὰ δὲ τοῦτο τὸ τῶν δημιουργῶν, ὅτι καθ᾽ αὑτὸ ἕκαστον ἄλλῳ δὲ οὐκ ἐπιμειγνύμενον δημιουργεῖ, τό τε τῶν

Πρῶτο μέν τό γένος τῶν ἱερέων ἐντελῶς διαχωρισμένο ἀπό τά ἄλλα, κατόπιν δέ ἀπ’ αὐτό τό (γένος) τῶν δημιουργῶν (καλλιτεχνῶν) πού τό κάθε ἕνα δημιουργεῖ

15

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

νομέων καὶ τὸ τῶν θηρευτῶν τό τε τῶν γεωργῶν.

ξεχωριστά και χωρίς νά ἀναμειγνύεται μέ τό άλλο, τό (γένος) τῶν βοσκῶν, τῶν κυνηγῶν καί τῶν γεωργῶν.

Καὶ δὴ καὶ τὸ μάχιμον γένος ᾔσθησαί που τῇδε ἀπὸ πάντων τῶν γενῶν κεχωρισμένον, οἷς οὐδὲν ἄλλο πλὴν τὰ περὶ τὸν πόλεμον ὑπὸ τοῦ νόμου προσετάχθη μέλειν·

Καί βεβαίως τό γένος τῶν μάχιμων (στρατιωτῶν), πού ὅπως ἀντιλαμβάνεσαι, ἐδῶ εἶναι διαχωρισμένο ἀπό ὅλα τά γένη, καί τό ὁποῖο ἔχει διαταχτεῖ νά μήν φροντίζει γιά τίποτε ἄλλο ἐκτός ἀπό τά πολεμικά ζητήματα· ἀκόμη δέ καί τό συσχετισμό τοῦ ὁπλισμοῦ τους μέ ἀσπίδες καί δόρατα, πρῶτοι ἐμεῖς, σέ σχέση μέ τούς Ἀσιάτες, ἐφαρμόσαμε, καθ’ ὑπόδειξη τῆς θεᾶς, πού σέ ἐκείνους τούς δικούς σας τόπους γιά πρώτη φορά σᾶς ἔδειξε.

ἔτι δὲ ἡ τῆς ὁπλίσεως αὐτῶν σχέσις ἀσπίδων καὶ δοράτων, οἷς ἡμεῖς πρῶτοι τῶν περὶ τὴν Ἀσίαν ὡπλίσμεθα, τῆς θεοῦ καθάπερ ἐν ἐκείνοις τοῖς τόποις παρ᾽ ὑμῖν πρώτοις ἐνδειξαμένης.

Τὸ δ᾽ αὖ περὶ τῆς φρονήσεως, ὁρᾷς που τὸν νόμον τῇδε ὅσην ἐπιμέλειαν ἐποιήσατο εὐθὺς κατ᾽ ἀρχὰς περί τε

Ὡς πρός τήν φρόνηση πάλι, βλέπεις ἐδῶ πόσο ἐπιμελής ἦταν ὁ νόμος ἐδῶ εὐθύς ἐξ ἀρχῆς σέ σχέση μέ τόν κόσμο, τά

16

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

τὸν κόσμον, ἅπαντα μέχρι μαντικῆς καὶ ἰατρικῆς πρὸς ὑγίειαν ἐκ τούτων θείων ὄντων εἰς τὰ ἀνθρώπινα ἀνευρών, ὅσα τε ἄλλα τούτοις ἕπεται μαθήματα (Ἀττική σύνταξις) πάντα κτησάμενος. Ταύτην οὖν δὴ τότε σύμπασαν τὴν διακόσμησιν καὶ σύνταξιν ἡ θεὸς προτέρους ὑμᾶς διακοσμήσασα κατῴκισεν, ἐκλεξαμένη τὸν τόπον ἐν ᾧ γεγένησθε, τὴν εὐκρασίαν τῶν ὡρῶν ἐν αὐτῷ κατιδοῦσα, ὅτι φρονιμωτάτους ἄνδρας οἴσοι·

πάντα μέχρι τή μαντική, καί τήν ἰατρική, πού χαρίζει ὑγεία, ἀπό αὐτά πού εἶναι θεϊκά καί ἐφαρμόζονται στά ἀνθρώπινα, καί ὅσα ἄλλα μαθήματα ἕπονται αὐτῶν, τά πάντα θά ἀποκτήσεις. Αὐτήν λοιπόν τότε τήν ὀργάνωση καί τήν εὐταξία, ἡ θεά παρέδωσε πρῶτα σέ ἐσᾶς, ἀναδεικνύοντας τόν τόπο εἰς τόν ὁποῖο ἔχετε γεννηθεῖ καί ἐπιλέγοντας σέ αὐτόν τήν εὐκρασία (εὔκρατο κλίμα) τῶν ἐποχῶν, γιατί θά γεννοῦσε ἀνθρώπους ἐξαιρετικά σόφρωνες·

ἅτε οὖν φιλοπόλεμός τε καὶ φιλόσοφος ἡ θεὸς οὖσα τὸν προσφερεστάτους αὐτῇ μέλλοντα οἴσειν τόπον ἄνδρας, τοῦτον ἐκλεξαμένη πρῶτον κατῴκισεν·

καθώς λοιπόν ἡ θεά εἶναι φιλοπόλεμος ἀλλά καί φιλόσοφος, ἐπέλεξε τόν τόπο πού ἔμελλε νά γεννήσει ἄνδρες παρόμοιους μέ αὐτήν, καί ἵδρυσε τήν πρώτη πόλη·

ᾠκεῖτε δὴ οὖν νόμοις τε τοιούτοις χρώμενοι καὶ ἔτι

κατοικήσατε δέ λοιπόν, χρησιμοποιῶντας

17

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

μᾶλλον εὐνομούμενοι πάσῃ τε παρὰ πάντας ἀνθρώπους ὑπερβεβληκότες ἀρετῇ, καθάπερ εἰκὸς γεννήματα καὶ παιδεύματα θεῶν ὄντας.

τέτοιους νόμους καί ὄντας ἀκόμη περισσότερο εὐνομούμενοι, εἴχατε ὑπεροχή σέ ἀρετή ἀπ’ ὅλους τούς ἀνθρώπους, ὅπως ἀκριβῶς θά ταίριαζε σέ ὅσους εἶναι γεννήματα καί θρέμματα τῶν θεῶν.

Πολλὰ μὲν οὖν ὑμῶν καὶ μεγάλα ἔργα τῆς πόλεως τῇδε γεγραμμένα θαυμάζεται (Ἀττική σύνταξις), πάντων μὴν ἓν ὑπερέχει μεγέθει καὶ ἀρετῇ· λέγει γὰρ τὰ γεγραμμένα (Ἀττική σύνταξις) ὅσην ἡ πόλις ὑμῶν ἔπαυσέν ποτε δύναμιν ὕβρει πορευομένην ἅμα ἐπὶ πᾶσαν Εὐρώπην καὶ Ἀσίαν, ἔξωθεν ὁρμηθεῖσαν ἐκ τοῦ Ἀτλαντικοῦ πελάγους.

Πολλά μέν λοιπόν εἶναι τά μεγάλα ἔργα ἔργα τῆς πόλης σας πού εἶναι καταγεγραμμένα ἐδῶ καί προκαλοῦν θαυμασμό, ἀπ’ ὅλα ὅμως ἕνα ὑπερέχει σέ μέγεθος καί ἀρετή· λένε λοιπόν τά γραπτά μας, ὅτι ἡ πόλη σας σταμάτησε κάποτε μία μεγάλη δύναμη, πού μέ ἀλαζονεία ἐπιτέθηκε συγχρόνως σέ ὅλη τήν Εὐρώπη καί τήν Ἀσία, ἐξορμῶντας ἀπό τό Ἀτλαντικό πέλαγος.

Τότε γὰρ πορεύσιμον ἦν τὸ ἐκεῖ πέλαγος· νῆσον γὰρ πρὸ τοῦ στόματος εἶχεν ὃ καλεῖτε, ὥς φατε, ὑμεῖς Ἡρακλέους στήλας, ἡ δὲ

Τότε ὅμως τό πέλαγος ἐκεῖ ἦταν προσπελάσιμο· διότι ὑπῆρχε νῆσος, πρίν ἀπό τό στόμιο, τό ὁποῖο ἐσεῖς καλεῖτε Ἡράκλειες

18

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

νῆσος ἅμα Λιβύης ἦν καὶ Ἀσίας μείζων, ἐξ ἧς ἐπιβατὸν ἐπὶ τὰς ἄλλας νήσους τοῖς τότε ἐγίγνετο πορευομένοις, ἐκ δὲ τῶν νήσων ἐπὶ τὴν καταντικρὺ πᾶσαν ἤπειρον τὴν περὶ τὸν ἀληθινὸν ἐκεῖνον πόντον.

Τάδε μὲν γάρ, ὅσα ἐντὸς τοῦ στόματος οὗ λέγομεν, φαίνεται λιμὴν στενόν τινα ἔχων εἴσπλουν· ἐκεῖνο δὲ πέλαγος ὄντως ἥ τε περιέχουσα αὐτὸ γῆ παντελῶς ἀληθῶς ὀρθότατ᾽ ἂν λέγοιτο ἤπειρος.

Ἐν δὲ δὴ τῇ Ἀτλαντίδι νήσῳ ταύτῃ μεγάλη συνέστη καὶ θαυμαστὴ δύναμις βασιλέων,

Στῆλες (σ.σ. ὁ φάρος στό ἀρχαῖο ἀκρωτήριο Κώτης τοῦ Μαρόκου), ἡ δέ νῆσος ἦταν (σέ ἔκταση) μεγαλύτερη ἀπό τήν Λιβύη καί τήν Ἀσία μαζί, καί ἐξ’ αὐτῆς σάν ἐνδιάμεση στάση πορεύονταν στά ἄλλα νησιά καί ἀπό τά νησιά σέ ὁλόκληρη τήν ἀντικρυνή ἤπειρο (δηλαδή τήν Ἀμερική!!!) ἡ ὁποία περιβάλλει τόν ἀληθινό ἐκεῖνο ὠκεανό. Ὅλα ὅσα λοιπόν βρίσκονται μέσα ἀπό τό στόμιο γιά τό ὁποῖο λέγομεν, φαίνεται νά μοιάζει μέ κάποιο λιμάνι πού ἔχει στενή εἴσοδο· ἐκεῖνο δέ τό πέλαγος πού πράγματι περικλείει ἐξ ὁλοκλήρου τη στεριά, μέ ἀπόλυτη ἀκρίβεια θά μποροῦσε νά χαρακτηριστεῖ ἤπειρος. Σέ αὐτήν λοιπόν τή νῆσο τῆς Ἀτλαντίδος, δημιουργήθηκε μεγάλη καί θαυμαστή δύναμις

19

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

κρατοῦσα μὲν ἁπάσης τῆς νήσου, πολλῶν δὲ ἄλλων νήσων καὶ μερῶν τῆς ἠπείρου·

πρὸς δὲ τούτοις ἔτι τῶν ἐντὸς τῇδε Λιβύης μὲν ἦρχον μέχρι πρὸς Αἴγυπτον, τῆς δὲ Εὐρώπης μέχρι Τυρρηνίας.

βασιλέων πού κυριαρχοῦσε μέν σέ ὁλόκληρή τή νῆσο, καθώς καί σέ πολλά ἄλλα νησιά καί περιοχές τῆς ἠπείρου (σ.σ. τῆς Ἀμερικῆς)· ἐπιπλέον δέ τούτων, ἀκόμη καί ἐντός καί πέραν τῆς Λιβύης εἶχαν τήν ἐξουσία, μέχρι τήν Αἴγυπτον καί ἀπό τήν Εὐρώπη (εἶχαν τήν ἐξουσία) μέχρι τήν Τυρρηνία (σ.σ. τις ἀκτές τῆς Νάπολι τῆς Ἰταλίας).

Αὕτη δὴ πᾶσα συναθροισθεῖσα εἰς ἓν ἡ δύναμις τόν τε παρ᾽ ὑμῖν καὶ τὸν παρ᾽ ἡμῖν καὶ τὸν ἐντὸς τοῦ στόματος πάντα τόπον μιᾷ ποτὲ ἐπεχείρησεν ὁρμῇ δουλοῦσθαι.

Αὐτή λοιπόν ἡ τεράστια δύναμη, συγκεντρωμένη σέ μία ἑνιαία, τόν τόπο σας, τόν τόπο μας καί ὅλες τίς περιοχές ἐντός τοῦ στόματος (ἐντός δηλαδή τῶν στενῶν τοῦ σημερινοῦ πορθμοῦ τοῦ Γιβλαρτάρ), μέ μία ὁρμή ἐπιχείρησε νά ὑποδουλώσει.

Τότε οὖν ὑμῶν, ὦ Σόλων, τῆς πόλεως ἡ δύναμις εἰς ἅπαντας ἀνθρώπους διαφανὴς ἀρετῇ τε καὶ ῥώμῃ ἐγένετο·

Τότε λοιπόν, Σόλωνα, ἡ δύναμη τῆς πόλης σας, ἀποκαλύφθηκε σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους γιά τήν ἀρετή καί τήν ἀνδρεία

20

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

πάντων γὰρ προστᾶσα εὐψυχίᾳ καὶ τέχναις ὅσαι κατὰ πόλεμον, τὰ μὲν τῶν Ἑλλήνων ἡγουμένη, τὰ δ᾽ αὐτὴ μονωθεῖσα ἐξ ἀνάγκης τῶν ἄλλων ἀποστάντων, ἐπὶ τοὺς ἐσχάτους ἀφικομένη κινδύνους, κρατήσασα μὲν τῶν ἐπιόντων τρόπαιον ἔστησεν,

της· πάντων (τῶν λαῶν) λοιπόν πρωτοστάτησε στήν εὐψυχία καί σέ ὅλες τίς τεχνικές τοῦ πολέμου, ἡγούμενη τῶν Ἑλλήνων, καί στή συνέχεια ὅταν ἐξ ἀνάγκης ἀπομονώθηκε ἀπό τούς ἄλλους πού ἀποστάτησαν (ἀπό τήν ἀθηναϊκή συμμαχία), φτάνοντας στούς ἔσχατους κινδύνους, καί ἀφοῦ κατενίκησε τούς ἐφορμοῦντας, ἔστησε τρόπαιον,

τοὺς δὲ μήπω δεδουλωμένους διεκώλυσεν δουλωθῆναι, τοὺς δ᾽ ἄλλους, ὅσοι κατοικοῦμεν ἐντὸς ὅρων Ἡρακλείων, ἀφθόνως ἅπαντας ἠλευθέρωσεν·

ἔτσι ὅσους δέν ὑποδουλώθηκαν, ἀπέτρεψε ἀπό τή σκλαβιά, ὅλους τούς ἄλλους, ὅσοι κατοικοῦμε ἐντός τῶν ὁρίων τῶν στηλῶν τοῦ Ἡρακλέους, ἅπαντες μᾶς ἐλευθέρωσε μέ μεγαλοψυχία·

ὑστέρῳ δὲ χρόνῳ σεισμῶν ἐξαισίων καὶ κατακλυσμῶν γενομένων, μιᾶς ἡμέρας καὶ νυκτὸς χαλεπῆς ἐπελθούσης, τό τε παρ᾽ ὑμῖν μάχιμον πᾶν

σέ κατοπινούς χρόνους, ὅμως ἐξ αἰτίας τρομερῶν σεισμῶν καί κατακλυσμῶν πού συνέβησαν μέσα σέ μία ἡμέρα καί μία νύχτα

21

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

ἁθρόον ἔδυ κατὰ γῆς, ἥ τε Ἀτλαντὶς νῆσος ὡσαύτως κατὰ τῆς θαλάττης δῦσα ἠφανίσθη·

τρομερή, ὅλο τό δικό σας γένος τῶν πολεμιστῶν τό κατάπιε ἡ γῆ, ἀλλά ταυτόχρονα καί ἡ νῆσος Ἀτλαντίς ἀκαριαία βυθίστηκε στή θάλασσα καί ἐξηφανίσθη·

διὸ καὶ νῦν ἄπορον καὶ ἀδιερεύνητον γέγονεν τοὐκεῖ πέλαγος, πηλοῦ κάρτα βραχέος ἐμποδὼν ὄντος, ὃν ἡ νῆσος ἱζομένη παρέσχετο”.

διά τοῦτο καί τώρα ἀπροσπέλαστο καί ἀνεξερεύνητο ἔγινε τό ἐκεῖ πέλαγος διότι ἐμποδίζει (τήν διέλευση τῶν πλοίων) ὁ εὐρισκόμενος λίγο κάτω ἀπό τήν ἐπιφάνεια τῆς θάλασσας πηλός, τόν ὁποῖο δημιούργησε ἡ νῆσος καθώς κατεβυθίσθη.

ΠΗΓΗ:ΙΔΕΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ Πλάτων/Τίμαιος (ed. John Burnet, 1903)

22

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ «ΚΡΙΤΙΑΣ» ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ

ΚΡΙΤΙΑΣ Πάντων δὴ πρῶτον μνησθῶμεν ὅτι τὸ κεφάλαιον ἦν ἐνακισχίλια ἔτη, ἀφ' οὗ γεγονὼς ἐμηνύθη πόλεμος τοῖς θ' ὑπὲρ ̔Ηρακλείας στήλας ἔξω κατοικοῦσιν καὶ τοῖς ἐντὸς πᾶσιν: ὃν δεῖ νῦν διαπεραίνειν.

ΚΡΙΤΙΑΣ Πρῶτα ἀπ' ὅλα λοιπόν πρέπει νά θυμηθοῦμε ὅτι πέρασαν συνολικά ἐννέα χιλιάδες χρόνια ἀπό τότε πού ξέσπασε ὁ πόλεμος μεταξύ ἐκείνων πού ζοῦσαν ἔξω ἀπό τίς στῆλες τοῦ Ἡρακλέους καί σ' ὅλους ἐκείνους πού κατοικοῦσαν ἐντός. Γιά αὐτόν (τόν πόλεμο) πρέπει λοιπόν νά σᾶς μιλήσω τώρα λεπτομερῶς.

Τῶν μὲν οὖν ἥδε ἡ πόλις ἄρξασα καὶ πάντα τὸν πόλεμον διαπολεμήσασα ἐλέγετο, τῶν δ' οἱ τῆς ̓Ατλαντίδος νήσου βασιλῆς, ἣν δὴ Λιβύης καὶ ̓Ασίας μείζω νῆσον οὖσαν ἔφαμεν εἶναί ποτε.

Τήν ἀρχηγία λοιπόν αὐτῶν (τῶν ἐντός δηλαδή τῶν Στηλῶν τοῦ Ἡρακλέους) εἶχε αὐτή ἡ πόλη (ἡ Ἀθήνα) καί ἐλέγετο ὅτι μέχρι τό τέλος τοῦ πολέμου πολέμησε σκληρά, ἐνῶ τῶν ἄλλων ἀρχηγοί ἦταν οἱ βασιλιάδες τῆς νήσου Ἀτλαντίδας, πού, ὅπως εἴπαμε, ἦταν κάποτε μεγαλύτερη ἀπό τή Λιβύη

23

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

Νῦν δὲ ὑπὸ σεισμῶν δῦσαν ἄπορον πηλὸν τοῖς ἐνθένδε ἐκπλέουσιν ἐπὶ τὸ πᾶν πέλαγος, ὥστε μηκέτι πορεύεσθαι, κωλυτὴν παρασχεῖν.

Τὰ μὲν δὴ πολλὰ ἔθνη βάρβαρα, καὶ ὅσα ̔Ελλήνων ἦν γένη (Ἀττική σύνταξις) τότε, καθ' ἕκαστα ἡ τοῦ λόγου διέξοδος οἷον ἀνειλλομένη τὸ προστυχὸν ἑκασταχοῦ δηλώσει:

καί τήν Ἀσία μαζί. Τώρα ὅμως, πού καταστράφηκε ἀπό σεισμούς, ἔχει βυθισθεῖ στή λάσπη, ἔτσι ὥστε ὅσοι ἐκ τῶν ἔσωθεν (τῶν Στηλῶν) θέλουν νά ἐκπλεύσουν σέ ὁλόκληρο τό πέλαγος, δέν μποροῦν νά ταξιδεύσουν γιατί υπάρχει πρόβλημα (σ.σ. η Ἀτλαντίδα χρησίμευε σάν ἐνδιάμεση στάση γιά τό ὑπερατλαντικό ταξίδι. Ἡ ἐξαφάνισή της λοιπόν σήμανε ὅτι τό ταξίδι Εὐρώπη- Ἀμερική δέν θά εἶχε ἐνδιάμεσες στάσεις ὅπως παλιά, ἂρα θά ἦταν ἐξαιρετικά δύσκολο ἓως ἀδύνατο νά πραγματοποιηθεῖ). Τά δέ λοιπόν πολυάριθμα βαρβαρικά ἔθνη καί ὅσα Ἑλληνικά γένη ὑπῆρχαν ἐκείνη τήν ἐποχή, μέ λεπτομέρεια θά τά φανερώσει ὁ λόγος ἀνασηκώνοντας ὁτιδήποτε συναντᾶ στό δρόμο του (δηλαδή τίποτε δέν θά μείνει κρυφό) :

24

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

τὸ δὲ ̓Αθηναίων τε τῶν τότε καὶ τῶν ἐναντίων, οἷς διεπολέμησαν, ἀνάγκη κατ' ἀρχὰς διελθεῖν πρῶτα, τήν τε δύναμιν ἑκατέρων καὶ τὰς πολιτείας.

Αὐτῶν δὲ τούτων τὰ τῇδε ἔμπροσθεν προτιμητέον εἰπεῖν. Θεοὶ γὰρ ἅπασαν γῆν ποτε κατὰ τοὺς τόπους διελάγχανον οὐ κατ' ἔριν: οὐ γὰρ ἂν ὀρθὸν ἔχοι λόγον θεοὺς ἀγνοεῖν τὰ πρέποντα ἑκάστοις αὑτῶν, οὐδ' αὖ γιγνώσκοντας τὸ μᾶλλον ἄλλοις προσῆκον τοῦτο ἑτέρους αὑτοῖς δι' ἐρίδων ἐπιχειρεῖν.

Κτᾶσθαι δίκης δὴ κλήροις τὸ φίλον λαγχάνοντες κατῴκιζον τὰς χώρας,

Γιά (το γένος) δέ τῶν Ἀθηναίων ἐκείνης τῆς ἐποχῆς ἀλλά καί γιά τούς ἐχθρούς τους, μέ τούς ὁποίους διεξήγαγαν πόλεμο, εἶναι ἀνάγκη ἐξ ἀρχῆς νά πῶ καί γιά τή στρατιωτική δύναμη καί τά πολιτεύματα ἀμφοτέρων. Αὐτῶν δέ τά ἑξῆς πού ἀνέφερα προηγουμένως, θά προτιμήσω νά πῶ. Κάποτε οἱ θεοί, ὅλης τη γῆς τίς διάφορες περιοχές ἔβαλαν σέ κλῆρο καί τίς μοιράστηκαν μεταξύ τους, χωρίς τσακωμούς: Δέν θά ἦταν ἀσφαλῶς σωστό ἀπό πλευρᾶς τῶν θεῶν νά μήν ξέρουν τί πρέπει νά πράξουν στόν καθένα τους, οὔτε πάλι ἐνῶ γνωρίζουν πολύ καλά ὅτι κάτι ἀνήκει σέ κάποιον ἄλλο, νά προσπαθήσουν νά τό προσαρτήσουν αὐτό ἀπό τούς ἄλλους μέ ἔριδες (φιλονικίες). Ἀφοῦ λοιπόν ἀπέκτησαν μέ δίκαιο κλῆρο αὐτό τό ἀγαπημένο (τμῆμα γῆς) το ὁποῖο τούς ἔτυχε,

25

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

καὶ κατοικίσαντες, οἷον νομῆς ποίμνια, κτήματα καὶ θρέμματα ἑαυτῶν ἡμᾶς ἔτρεφον, πλὴν οὐ σώμασι σώματα βιαζόμενοι, καθάπερ ποιμένες κτήνη πληγῇ νέμοντες,

κατοίκησαν στίς χῶρες καί ἀφοῦ τακτοποιήθηκαν, σάν τά κοπάδια πού βόσκουν μᾶς ἔτρεφαν, γεννήματα καί θρέμματα αὐτῶν, ὄχι ὅμως ἀσκῶντας σωματική βία, σάν τούς βοσκούς πού ὁδηγοῦν τά κοπάδια στή βοσκή χτυπῶντάς τα καί πληγώνοντάς τα,

ἀλλ' ᾗ μάλιστα εὔστροφον ζῷον, ἐκ πρύμνης ἀπευθύνοντες, οἷον οἴακι πειθοῖ ψυχῆς ἐφαπτόμενοι κατὰ τὴν αὐτῶν διάνοιαν, οὕτως ἄγοντες τὸ θνητὸν πᾶν ἐκυβέρνων.

ἀλλά ἐπειδή (ὁ ἄνθρωπος) εἶναι εὔστροφον πλάσμα, τό κατευθύνουν, ὅπως τό πλοῖο ἀπό τήν πρύμνη μέ τό πηδάλιο, ἀγγίζοντας τήν ψυχή μέ τήν πειθῶ σύμφωνα μέ τή διάθέεσή τους, καί μ' αὐτόν τόν τρόπον ἐξουσιάζοντας ὅλους τους θνητούς, κυβερνοῦσαν. Ἄλλοι μέν λοιπόν ἀφοῦ πῆραν μέ κλῆρο διάφορους τόπους ἀπό τούς θεούς, τούς φρόντισαν σύμφωνα μέ τά δικά τους (πρότυπα), στόν Ἥφαιστο καί τήν Ἀθηνᾶ ὅμως, ἐπειδή εἶχαν κοινή φύση, σάν ἀδέλφια ἀπό τόν ἴδιο πατέρα, καί ἔχοντας τήν ἴδια φιλοσοφία καί ἀγάπη ὡς πρός τίς

Ἄλλοι μὲν οὖν κατ' ἄλλους τόπους κληρουχήσαντες θεῶν ἐκεῖνα ἐκόσμουν, ̔́Ηφαιστος δὲ κοινὴν καὶ ̓Αθηνᾶ φύσιν ἔχοντες, ἅμα μὲν ἀδελφὴν ἐκ ταὐτοῦ πατρός, ἅμα δὲ φιλοσοφίᾳ φιλοτεχνίᾳ τε ἐπὶ τὰ αὐτὰ

26

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

ἐλθόντες, οὕτω μίαν ἄμφω λῆξιν τήνδε τὴν χώραν εἰλήχατον ὡς οἰκείαν καὶ πρόσφορον ἀρετῇ καὶ φρονήσει πεφυκυῖαν, ἄνδρας δὲ ἀγαθοὺς ἐμποιήσαντες αὐτόχθονας ἐπὶ νοῦν ἔθεσαν τὴν τῆς πολιτείας τάξιν:

ὧν τὰ μὲν ὀνόματα σέσωται, τὰ δὲ ἔργα διὰ τὰς τῶν παραλαμβανόντων φθορὰς καὶ τὰ μήκη τῶν χρόνων ἠφανίσθη (Ἀττική σύνταξις)

τέχνες, ἐρχόμενοι σέ αὐτή ἐδῶ ἡ περιοχή καί στούς δύο ἔτυχε μία χώρα πού εἶχε γεννηθεῖ νά εἶναι φιλόξενη καί κατάλληλη γιά τήν ἀρετή καί τή φρόνηση, ἔφτιαξαν δέ λοιπόν ἐκεῖ ἐνάρετους αὐτόχθονες κατοίκους καί τούς ὁποίους βοήθησαν ν' ἀντιληφθοῦν ποιός ἦταν ὁ σωστότερος τρόπος γιά τή διακυβέρνηση τῆς πολιτείας τους: Αὐτῶν δέ τά ὀνόματα ἔχουν διατηρηθεῖ, ὅμως ἔχουν ἐξαφανισθεῖ τά ἔργα τους ἀπό τίς ἐπαναλαμβανόμενες καταστροφές πού ἔκαναν οἱ διάδοχοί τους ἀλλά καί ἀπό τό πέρασμα τοῦ χρόνου.

Τὸ γὰρ περιλειπόμενον ἀεὶ γένος, ὥσπερ καὶ πρόσθεν ἐρρήθη, κατελείπετο ὄρειον καὶ ἀγράμματον, τῶν ἐν τῇ χώρᾳ δυναστῶν τὰ ὀνόματα ἀκηκοὸς μόνον καὶ βραχέα πρὸς αὐτοῖς τῶν

Ὅπως ἤδη ἔχει ἀναφερθεῖ καί προηγουμένως, τό γένος πού ἐπέζησε (μετά ἀπό κάθε καταστροφή) ἦταν βουνίσιοι καί ἀγράμματοι, πού εἶχαν ἀκούσει μόνο τά ὀνόματα τῶν ἡγετῶν τῆς χώρας ἀλλά γνώριζαν ἐλάχιστα γιά τά

27

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

ἔργων.

ἔργα τους.

Τὰ μὲν οὖν ὀνόματα τοῖς ἐκγόνοις ἐτίθεντο ἀγαπῶντες, τὰς δὲ ἀρετὰς καὶ τοὺς νόμους τῶν ἔμπροσθεν οὐκ εἰδότες, εἰ μὴ σκοτεινὰς περὶ ἑκάστων τινὰς ἀκοάς, ἐν ἀπορίᾳ δὲ τῶν ἀναγκαίων ἐπὶ πολλὰς γενεὰς ὄντες αὐτοὶ καὶ παῖδες, πρὸς οἷς ἠπόρουν τὸν νοῦν ἔχοντες, τούτων πέρι καὶ τοὺς λόγους ποιούμενοι, τῶν ἐν τοῖς πρόσθεν καὶ πάλαι ποτὲ γεγονότων ἠμέλουν.

Ἔτσι λοιπόν ἀγαπῶντας αὐτά τά ὀνόματα, προτιμοῦσαν νά τά δίνουν στά παιδιά τους, τις ἀρετές καί τούς νόμους ὅμως τῶν προγενέστερων, μή γνωρίζοντες ἐκτός ἀπό κάποιες ἀόριστες πληροφορίες πού εἶχε τύχει ν' ἀκούσουν γιά τόν καθένα καί ἐξ αἰτίας ἔλλειψης τῶν ἀναγκαίων μέσων γιά πολλές γενιές, αὐτοί καί τά παιδιά τους, σκέφτονταν μόνο γιά τά πράγματα πού τούς ἔλειπαν, χωρίς νά δίνουν καμμία σημασία, καί ὅλα αὐτά κάνοντας , παραμελοῦσαν ὅσα γεγονότα εἶχαν συμβεῖ τά περασμένα χρόνια. Διότι ἡ μυθολογία καί ἡ σχολαστική ἀναζήτηση τοῦ παρελθόντος ἦρθαν στίς πόλεις ἀργότερα, ὅταν (οἱ κάτοικοι) εἶχαν ἐξασφαλίσει τά ἀπαραίτητα γιά τή ζωή τους, καί ὄχι πρίν.

Μυθολογία γὰρ ἀναζήτησίς τε τῶν παλαιῶν μετὰ σχολῆς ἅμ' ἐπὶ τὰς πόλεις ἔρχεσθον, ὅταν ἴδητόν τισιν ἤδη τοῦ βίου τἀναγκαῖα κατεσκευασμένα, πρὶν δὲ οὔ.

28

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

Ταύτῃ δὴ τὰ τῶν παλαιῶν ὀνόματα ἄνευ τῶν ἔργων διασέσωται.

Κατ’ αὐτό τόν τρόπο τά ὀνόματα τῶν ἀρχαίων ἀλλά ὄχι καί τά ἔργα τούς ἔχουν διασωθεῖ.

Λέγω δὲ αὐτὰ τεκμαιρόμενος ὅτι Κέκροπός τε καὶ ̓Ερεχθέως καὶ ̓Εριχθονίου καὶ ̓Ερυσίχθονος τῶν τε ἄλλων τὰ πλεῖστα ὅσαπερ καὶ Θησέως τῶν ἄνω περὶ τῶν ὀνομάτων ἑκάστων ἀπομνημονεύεται, τούτων ἐκείνους τὰ πολλὰ ἐπονομάζοντας τοὺς ἱερέας Σόλων ἔφη τὸν τότε διηγεῖσθαι πόλεμον, καὶ τὰ τῶν γυναικῶν κατὰ τὰ αὐτά. Καὶ δὴ καὶ τὸ τῆς θεοῦ σχῆμα καὶ ἄγαλμα, ὡς κοινὰ τότ' ἦν τὰ ἐπιτηδεύματα ταῖς τε γυναιξὶ καὶ τοῖς ἀνδράσι τὰ περὶ τὸν πόλεμον, οὕτω κατ' ἐκεῖνον τὸν νόμον ὡπλισμένην τὴν θεὸν

Λέγω δέ αὐτά συμπεραίνοντας ὅτι τοῦ Κέκροπα, τοῦ Ἐρεχθέα, τοῦ Ἐριχθόνιου, τοῦ Ἐρυσίχθονα, καθώς καί πολλά ἄλλα ὅσα εἶναι παλαιότερα ἀπό τόν Θησέα, τά ὡς ἄνω ὀνόματα τοῦ καθενός, ἔχουν διατηρηθεῖ ἀπό τά ὀνόματα πού ἀνέφεραν στό Σόλωνα οἱ ἱερεῖς, διηγούμενοι τόν πόλεμο ἐκείνης τῆς ἐποχῆς, ἐνῶ καί τά ὀνόματα τῶν γυναικῶν (διατηρήθηκαν) κατά τόν ἴδιο τρόπο.

Ἀκόμα λοιπόν καί τό σχῆμα καί τό ἄγαλμα τῆς θεᾶς δείχνουν ὅτι ἐκείνη τήν ἐποχή οἱ πολεμικές τέχνες ἦταν κοινές καί γιά τίς γυναῖκες καί γιά τούς ἄνδρες, ἔτσι, σύμφωνα μ' ἐκεῖνο τό ἔθιμο, ὑπῆρχε ἀνάθημα τῆς ὁπλισμένης

29

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

ἀνάθημα εἶναι τοῖς τότε, ἔνδειγμα ὅτι πάνθ' ὅσα σύννομα ζῷα θήλεα καὶ ὅσα ἄρρενα, τὴν προσήκουσαν ἀρετὴν ἑκάστῳ γένει πᾶν κοινῇ δυνατὸν ἐπιτηδεύειν πέφυκεν·

θεᾶς ἀπό τούς τότε κατοίκους, ἀπόδειξη ὅτι ὅλα τά ζῶα πού ζοῦν μαζί, ἀρσενικά καί θηλυκά, εἶναι ἱκανά ἀπό τή φύση τους νά ἐξασκοῦν τήν ἁρμόζουσα ἀρετή σέ κάθε γενιά, ἀφοῦ ἔτσι ἔχουν γαλουχηθεῖ·

ὤικει δὲ δὴ τότ' ἐν τῇδε τῇ χώρᾳ τὰ μὲν ἄλλα ἔθνη (Ἀττική σύνταξις) τῶν πολιτῶν περὶ τὰς δημιουργίας ὄντα καὶ τὴν ἐκ τῆς γῆς τροφήν, τὸ δὲ μάχιμον ὑπ' ἀνδρῶν θείων κατ' ἀρχὰς ἀφορισθὲν ᾤκει χωρίς, πάντα εἰς τροφὴν καὶ παίδευσιν τὰ προσήκοντα ἔχον, ἴδιον μὲν αὐτῶν οὐδεὶς οὐδὲν κεκτημένος, ἅπαντα δὲ πάντων κοινὰ νομίζοντες αὑτῶν, πέρα δὲ ἱκανῆς τροφῆς οὐδὲν ἀξιοῦντες παρὰ τῶν ἄλλων δέχεσθαι πολιτῶν, καὶ πάντα δὴ

κατοικοῦσαν δέ λοιπόν τότε σ' ἐκεῖνο τόν τόπο καί οἱ ἄλλες ἐθνότητες τῶν πολιτῶν πού ἀσχολοῦνταν μέ τίς τέχνες καί τή γεωργία, ὑπῆρχε ἐπίσης καί ἡ (τάξη) τῶν πολεμιστῶν ἀπό ἄνδρες πού εἶχαν θεϊκή καταγωγή, ἡ ὁποία (τάξη) χωρίστηκε ἀπό τήν ἀρχή νά κατοικεῖ ἔχοντας ὅλα τά ἀπαραίτητα γιά τήν τροφή καί τήν ἐκπαίδευσή της, χωρίς ὅμως κανένας ἀπ’ αὐτούς (τούς μαχητές) νά ἔχει τίποτα δικό του ἀλλά ὅλα τά πράγματα θεωροῦνταν κοινά γιά ὅλους, πέρα δέ ἀπό ἀρκετή τροφή δέν δέχονταν ἀπό τούς ἄλλους πολῖτες τίποτα κι ἔκαναν τά πάντα ὅσα ἀπό τά ἔργα τούς

30

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

τὰ χθὲς λεχθέντα ἐπιτηδεύματα ἐπιτηδεύοντες, ὅσα περὶ τῶν ὑποτεθέντων ἐρρήθη (Ἀττική σύνταξις) φυλάκων.

ἀναφέραμε χθές, ὅσα ἐλέχθηκαν γιά τούς διορισμένους φύλακες.

Καὶ δὴ καὶ τὸ περὶ τῆς χώρας ἡμῶν πιθανὸν καὶ ἀληθὲς ἐλέγετο, πρῶτον μὲν τοὺς ὅρους αὐτὴν ἐν τῷ τότ' ἔχειν ἀφωρισμένους πρὸς τὸν ̓Ισθμὸν καὶ τὸ κατὰ τὴν ἄλλην ἤπειρον μέχρι τοῦ Κιθαιρῶνος καὶ Πάρνηθος τῶν ἄκρων, καταβαίνειν δὲ τοὺς ὅρους ἐν δεξιᾷ τὴν ̓Ωρωπίαν ἔχοντας, ἐν ἀριστερᾷ δὲ πρὸς θαλάττης ἀφορίζοντας τὸν ̓Ασωπόν.

Καί λοιπόν γιά τή δική μας χώρα μας τό ἑξῆς πιθανό καί ἀληθινό ἐλέγετο, ὅτι τήν ἐποχή αὐτή, πρῶτα (ἀπό τή μία μεριά δηλαδή) τά σύνορά της ἔφθαναν μέχρι τόν Ἰσθμό καί ἀπό τήν ἄλλη μεριά τῆς ξηρᾶς (ἔφταναν) μέχρι τόν Κιθαιρώνα καί τίς κορυφές τῆς Πάρνηθας κι ὅτι τά σύνορα ἐκτείνονταν πρός τά δεξιά, ἔχοντας (σάν ὅριο τήν) Ὠρωπία καί πρός τ'ἀριστερά πρός τή μεριά τῆς θάλασσας, φτάνοντας μέχρι τά ὅρια τοῦ Ἀσωποῦ ποταμοῦ.

Ἀρετῇ δὲ πᾶσαν γῆν

Στήν ἀρετή δέ αὐτός ὁ τόπος ξεπερνοῦσε κάθε ἄλλον καί γι' αὐτό τό λόγο μποροῦσε τότε νά συντηρεῖ πολύ μεγάλο στράτευμα πού προερχόταν ἀπό γειτονικές περιοχές.

ὑπὸ τῆς ἐνθάδε ὑπερβάλλεσθαι, διὸ καὶ δυνατὴν εἶναι τότε τρέφειν τὴν χώραν στρατόπεδον πολὺ τῶν περὶ γῆν ἀργὸν

31

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

ἔργων. Μέγα δὲ τεκμήριον ἀρετῆς: τὸ γὰρ νῦν αὐτῆς λείψανον ἐνάμιλλόν ἐστι πρὸς ἡντινοῦν τῷ πάμφορον εὔκαρπόν τε εἶναι καὶ τοῖς ζῴοις πᾶσιν εὔβοτον.

Τότε δὲ πρὸς τῷ κάλλει καὶ παμπλήθη ταῦτα ἔφερεν (Ἀττική σύνταξις). Πῶς οὖν δὴ τοῦτο πιστόν, καὶ κατὰ τί λείψανον τῆς τότε γῆς ὀρθῶς ἂν λέγοιτο;

Μεγάλη μάλιστα ἀπόδειξη τῆς ἀρετῆς του εἶναι τό γεγονός ὅτι τό μέρος πού ἀπέμεινε σήμερα ἀπό ἐκείνη τήν περιοχή ξεπερνάει ὁποιονδήποτε ἄλλο τόπο στήν παραγωγή καί τήν ἀφθονία καρπῶν καί ἐπίσης εἶναι πλούσιο σέ βοσκοτόπια γιά ὅλα τά εἴδη ζώων. Ἐκείνη τήν ἐποχή, ἐκτός ἀπό τό φυσικό κάλλος, εἶχε καί ὅλα αὐτά σέ μεγάλη ἀφθονία.

Πᾶσα ἀπὸ τῆς ἄλλης ἠπείρου μακρὰ προτείνουσα εἰς τὸ πέλαγος οἷον ἄκρα κεῖται: τὸ δὴ τῆς θαλάττης ἀγγεῖον περὶ αὐτὴν τυγχάνει πᾶν ἀγχιβαθὲς ὄν.

Πῶς ὅμως λοιπόν μπορεῖ αὐτό νά γίνει πιστευτό, καί γιά ποιό λόγο πρέπει ὁ τόπος μας νά χαρακτηρίζεται ὀρθά σάν ἀπομεινάρι ἐκείνης τῆς γῆς; Ὁλόκληρη ἡ περιοχή μας ξεχωρίζει ἀπό τήν ὑπόλοιπη στεριά καί εἰσέρχεται σάν ἀκρωτήριο μέσα στό πέλαγος, τυχαίνει μάλιστα ὅλη ἡ θάλασσα τριγύρω της νά ἔχει παντοῦ μεγάλο βάθος.

Πολλῶν οὖν

Ἐπειδή ὅμως ἔγιναν

32

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

γεγονότων καὶ μεγάλων κατακλυσμῶν ἐν τοῖς ἐνακισχιλίοις ἔτεσι τοσαῦτα γὰρ πρὸς τὸν νῦν ἀπ' ἐκείνου τοῦ χρόνου γέγονεν ἔτη (Ἀττική σύνταξις) τὸ τῆς γῆς ἐν τούτοις τοῖς χρόνοις καὶ πάθεσιν ἐκ τῶν ὑψηλῶν ἀπορρέον οὔτε χῶμα, ὡς ἐν ἄλλοις τόποις, προχοῖ λόγου ἄξιον ἀεί τε κύκλῳ περιρρέον εἰς βάθος ἀφανίζεται:

πολλοί μεγάλοι κατακλυσμοί στή διάρκεια τῶν ἐννέα χιλιάδων ἐτῶν -τόσα πέρασαν ἀπό τότε μέχρι σήμερα- τό χῶμα σ' αὐτά τά χρόνια καί ἐξαιτίας αὐτῶν τῶν γεγονότων ἀπομακρυνόταν ἀπό τά ὑψώματα καί δέν συγκεντρωνόταν πάνω στό ἔδαφος, ὅπως συμβαίνει σέ ἄλλους τόπους, ἀλλά πάντοτε γλιστροῦσε σέ μεγάλες ποσότητες καί ἐξαφανιζόταν στά βάθη τῆς θάλασσας:

λέλειπται δή, καθάπερ ἐν ταῖς σμικραῖς νήσοις, πρὸς τὰ τότε τὰ νῦν οἷον νοσήσαντος σώματος ὀστᾶ, περιερρυηκυίας τῆς γῆς ὅση πίειρα καὶ μαλακή, τοῦ λεπτοῦ σώματος τῆς χώρας μόνου λειφθέντος.

Ἔτσι, ὅπως συμβαίνει στά μικρά νησιά, αὐτό πού ἔχει ἀπομείνει, συγκρινόμενο μέ ἐκεῖνο πού ὑπῆρχε στό παρελθόν, μοιάζει μέ σκελετό ἄρρωστου κορμιοῦ, ἀφοῦ τό χῶμα, ὅσο ἦταν εὔφορο καί μαλακό, παρασύρθηκε μακριά κι ἀπέμεινε μόνο ὁ λεπτός φλοιός τῆς γῆς.

Τότε δὲ ἀκέραιος οὖσα τά τε ὄρη γηλόφους

Ἐκείνη ὅμως τήν παλαιά ἐποχή ὁ τόπος μας, ἐπειδή

33

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

ὑψηλοὺς εἶχε, καὶ τὰ φελλέως νῦν ὀνομασθέντα πεδία πλήρη γῆς πιείρας ἐκέκτητο (Ἀττική σύνταξις), καὶ πολλὴν ἐν τοῖς ὄρεσιν ὕλην εἶχεν, ἧς καὶ νῦν ἔτι φανερὰ τεκμήρια:

διατηροῦσε τήν ἀκεραιότητά του (δηλαδή δέν είχε διαβρωθεί), ἀντί γιά βουνά καί τούς σημερινούς ξερότοπους εἶχε ψηλούς χωμάτινους λόφους, καί αὐτές οἱ πεδιάδες πού σήμερα ὀνομάζονται φελλέες ἦταν γεμάτες εὔφορο χῶμα καί τά βουνά εἶχαν πολλά δάση, ἀπό τά ὁποῖα ἀκόμα καί σήμερα φαίνονται ἀποδεικτικά σημάδια:

τῶν γὰρ ὀρῶν ἔστιν ἃ νῦν μὲν ἔχει μελίτταις μόναις τροφήν, χρόνος δ' οὐ πάμπολυς ὅτε δένδρων αὐτόθεν εἰς οἰκοδομήσεις τὰς μεγίστας ἐρεψίμων τμηθέντων στεγάσματ' ἐστὶν ἔτι σᾶ. (Ἀττική σύνταξις)

Ὑπάρχουν δηλαδή μερικά βουνά πού τώρα παράγουν μόνο τροφή γιά μέλισσες, ἐνῶ σέ πολύ παλιά χρόνια ἐδῶ ὑπῆρχαν τεράστια δέντρα τά ὁποῖα ὑλοτομήθηκαν καί τά ὁποῖα ἔχουν χρησιμοποιηθεῖ στίς ἀνοικοδομήσεις τῶν σκεπῶν μεγάλων κτιρίων πού ἐξακολουθοῦν μέχρι τίς μέρες μας νά ὑπάρχουν.

Πολλὰ δ' ἦν ἄλλ' ἥμερα ὑψηλὰ δένδρα, (Ἀττική σύνταξις) νομὴν δὲ βοσκήμασιν ἀμήχανον ἔφερεν.

Ἀκόμα, ὑπῆρχαν πολλά ἄλλα καρποφόρα ὑψηλά δέντρα ἐνῶ ὑπῆρχαν καί ἄφθονα βοσκοτόπια γιά τά κοπάδια.

34

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

Καὶ δὴ καὶ τὸ κατ' ἐνιαυτὸν ὕδωρ ἐκαρποῦτ' ἐκ Διός, οὐχ ὡς νῦν ἀπολλῦσα ῥέον ἀπὸ ψιλῆς τῆς γῆς εἰς θάλατταν,

ἀλλὰ πολλὴν ἔχουσα καὶ εἰς αὐτὴν καταδεχομένη, τῇ κεραμίδι στεγούσῃ γῇ διαταμιευομένη, τὸ καταποθὲν ἐκ τῶν ὑψηλῶν ὕδωρ εἰς τὰ κοῖλα ἀφιεῖσα κατὰ πάντας τοὺς τόπους παρείχετο ἄφθονα κρηνῶν καὶ ποταμῶν νάματα (Ἀττική σύνταξις), ὧν καὶ νῦν ἔτι ἐπὶ ταῖς πηγαῖς πρότερον οὔσαις ἱερὰ λελειμμένα ἐστὶν σημεῖα (Ἀττική σύνταξις) ὅτι περὶ αὐτῆς ἀληθῆ λέγεται τὰ νῦν (Ἀττική σύνταξις). Τὰ μὲν οὖν τῆς ἄλλης

Καί μάλιστα μέ τό ἐτήσιο νερό (δηλαδή τῆς βροχῆς) πού ἔπεφτε, καρποφοροῦσε (ἡ γῆ) ἀπό τόν Δία, καί ὄχι ὅπως γίνεται σήμερα πού (τό νερό τῆς βροχῆς) χάνεται ἀφοῦ κυλῶντας πάνω στήν ἀποψιλωμένη γῆ καταλήγει στή θάλασσα, ἀλλά ἔχοντας πολλά χώματα τό συγκρατοῦσε ἡ ἴδια, ἀποθηκεύοντας τό κάτω ἀπό τή λάσπη πού σκέπαζε τή γῆ, ἐπειδή τό ἄφηνε νά τρέχει ἀπό τά ὑψώματα στίς λεκάνες πού βρίσκονταν πιό χαμηλά καί ὅλα τά μέρη εἶχαν τρεχούμενα νερά ἀπό πηγές καί ποτάμια,

καί τώρα ἀκόμη, στά μέρη ὅπου ἦταν προηγουμένως οἱ πηγές , ὑπάρχουν ἐγκατελελειμμένα ἱερά σημεῖα (βωμοί) πού εἶναι ἀποδείξεις ὅτι εἶναι ἀληθινά ὅσα λέγονται γι' αὐτή σήμερα. Αὐτά λοιπόν (τά ἔργα) τῆς

35

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

χώρας φύσει τε οὕτως εἶχε (Ἀττική σύνταξις), καὶ διεκεκόσμητο ὡς εἰκὸς ὑπὸ γεωργῶν μὲν ἀληθινῶν καὶ πραττόντων αὐτὸ τοῦτο, φιλοκάλων δὲ καὶ εὐφυῶν, γῆν δὲ ἀρίστην καὶ ὕδωρ ἀφθονώτατον ἐχόντων καὶ ὑπὲρ τῆς γῆς ὥρας μετριώτατα κεκραμένας: τὸ δ' ἄστυ κατῳκισμένον ὧδ' ἦν ἐν τῷ τότε χρόνῳ.

ἄλλης χώρας, μέ αὐτό τόν τρόπο φτιάχτηκαν ἀπό τή φύση, καί ὅπως εἶναι φυσικό, καλλιεργοῦνταν ἀπό πραγματικούς γεωργούς, πού ἀσχολοῦνταν ἀποκλειστικά μέ τή γῆ, πού ἀγαποῦσαν τίς τέχνες καί ἦταν ἔξυπνοι εἶχαν δέ γόνιμο ἔδαφος, πολλά ἄφθονα νερά καί ἀκόμα ἐποχές μέ εὔκρατο κλίμα:

Πρῶτον μὲν τὸ τῆς ἀκροπόλεως εἶχε τότε οὐχ ὡς τὰ νῦν ἔχει.

Ὅσο γιά τήν πόλη, εἶχε κτισθεῖ (κατοικηθεῖ) τότε μέ τόν ἑξῆς τρόπο τήν ἐποχή αὐτή. Κατ' ἀρχάς, ἡ (διάταξη) τῆς ἀκρόπολης τότε δέν ἦταν σάν τή σημερινή.

Νῦν μὲν γὰρ μία γενομένη νὺξ ὑγρὰ διαφερόντως γῆς αὐτὴν ψιλὴν περιτήξασα πεποίηκε, σεισμῶν ἅμα καὶ πρὸ τῆς ἐπὶ Δευκαλίωνος φθορᾶς, τρίτου πρότερον ὕδατος ἐξαισίου γενομένου:

Διότι τότε λοιπόν, αφοῦ συνέβη μιά τρομερή βροχερή νύχτα πού ἀποψίλωσε ὅλη τή γῆ παρασύροντας τό χῶμα, ἀκολούθησαν ταυτόχρονα σεισμοί, ὁπότε καί ἔγινε ὁ τρίτος μεγάλος κατακλυσμός πού προηγήθηκε ἀπό τήν καταστροφή (τόν κατακλυσμό) τοῦ

36

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

Δευκαλίωνα: τὸ δὲ πρὶν ἐν ἑτέρῳ χρόνῳ μέγεθος μὲν ἦν πρὸς τὸν ̓Ηριδανὸν καὶ τὸν ̓Ιλισὸν ἀποβεβηκυῖα καὶ περιειληφυῖα ἐντὸς τὴν Πύκνα καὶ τὸν Λυκαβηττὸν ὅρον ἐκ τοῦ καταντικρὺ τῆς Πυκνὸς ἔχουσα, γεώδης δ' ἦν πᾶσα καὶ πλὴν ὀλίγον ἐπίπεδος ἄνωθεν·

Πιό πρίν ὅμως, σέ ἄλλες ἐποχές, ἡ ἔκτασή της ἦταν μέχρι τόν Ἠριδανό (ποταμό) και εἶχε κατάληξη στόν Ἰλισσό, καί περιλάμβανε ἐντός (τῶν ὁρίων της) τήν Πνύκα καί ἔχοντας τόν Λυκαβηττό σάν ὅριο ἀπέναντι ἀπό τήν Πνύκα, ὁλόκληρη δέ (ἡ ἔκταση) ἦταν γεώδης (καλλιεργήσιμη) καί ἐκτός ἀπό ἐλάχιστες περιπτώσεις, ἦταν ἐπίπεδη στό πάνω μέρος της·

ᾠκεῖτο δὲ τὰ μὲν ἔξωθεν, ὑπ' αὐτὰ τὰ πλάγια αὐτῆς, ὑπὸ τῶν δημιουργῶν καὶ τῶν γεωργῶν ὅσοι πλησίον ἐγεώργουν: τὰ δ' ἐπάνω τὸ μάχιμον αὐτὸ καθ' αὑτὸ μόνον γένος περὶ τὸ τῆς ̓Αθηνᾶς ̔Ηφαίστου τε ἱερὸν κατῳκήκειν, οἷον μιᾶς οἰκίας κῆπον ἑνὶ περιβόλῳ

κατοικεῖτο δέ στά μέν ἐξωτερικά της μέρη, καί κάτω ἀπό τίς πλαγιές, ἀπό τεχνῖτες καί ἀπ’ ὅσους γεωργούς καλλιεργοῦσαν τίς κοντινές περιοχές: Στά δέ ἐπάνω (μέρη), κατοικοῦσε μόνο ἡ τάξη τῶν πολεμιστῶν αὐτή καθ’ἐαυτή, γύρω ἀπό τό ἱερό τῆς Ἀθηνᾶς καί τοῦ Ἡφαίστου, ὄντας περίκλειστοι μέ ἕναν περίβολο (ἤ τείχη) ὅπως ὁ κῆπος μίας οἰκίας.

37

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

προσπεριβεβλημένοι. Στά βόρεια (μέρη) λοιπόν Τὰ γὰρ πρόσβορρα αὐτῆς βρίσκονταν οἱ αὐτῆς ᾤκουν οἰκίας κοινές κατοικίες (τῶν κοινὰς καὶ συσσίτια πολεμιστῶν) καί οἱ χειμερινὰ ἐγκαταστάσεις γιά τά κατασκευασάμενα, χειμερινά συσσίτια καὶ πάντα ὅσα τους καί ὅλα ὅσα πρέποντ' ἦν (Ἀττική ἦταν ἀναγκαῖα γιά τίς κοινές σύνταξις) τῇ κοινῇ ἀνάγκες τῆς πολιτείας, γιά πολιτείᾳ δι' νά κατοικοῦν οἱ ἴδιοι οἰκοδομήσεων καί οἱ ἱερεῖς, χωρίς ὑπάρχειν αὐτῶν καὶ χρυσάφι ἤ ἀσήμι τῶν ἱερῶν, ἄνευ καί ἀπ' αὐτά λοιπόν τίποτε χρυσοῦ καὶ ἀργύρου καί μέ κανένα τρόπο δέν τούτοις γὰρ οὐδὲν χρησιμοποιοῦσαν, οὐδαμόσε ἀλλά, ἀποφεύγοντας σάν προσεχρῶντο, μέσο (ἀνέλιξής τους) τήν ἀλλὰ τὸ μέσον ὑπερηφάνεια καί τήν ὑπερηφανίας καὶ ἀνελευθερία, ἀνελευθερίας ἀνοικοδόμησαν ὄμορφα μεταδιώκοντες, κοσμίας ᾠκοδομοῦντο σπίτια, στά ὁποῖα ἔμεναν οἱ ἴδιοι καί τά παιδιά τῶν οἰκήσεις, ἐν αἷς αὐτοί παιδιῶν τούς μέχρι νά τε καὶ ἐκγόνων ἔκγονοι καταγηρῶντες γεράσουν καί στή συνέχεια τά παρέδιναν στίς ἑπόμενες ἄλλοις ὁμοίοις τὰς γενιές κατά τόν ἴδιο πάντοτε αὐτὰς ἀεὶ τρόπο. παρεδίδοσαν. Τὰ δὲ πρὸς νότου, κήπους καὶ γυμνάσια

Τά δέ (μέρη τα εὑρισκόμενα) πρός νότον (τῆς ἀκρόπολης),

38

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

συσσίτιά τε ἀνέντες οἷα θέρους, κατεχρῶντο ἐπὶ ταῦτα αὐτοῖς.

Κρήνη δ' ἦν μία κατὰ τὸν τῆς νῦν ἀκροπόλεως τόπον, ἧς ἀποσβεσθείσης ὑπὸ τῶν σεισμῶν τὰ νῦν νάματα μικρὰ κύκλῳ καταλέλειπται. (Ἀττική σύνταξις)

ἀφοῦ τά χρησιμοποιοῦσαν ὡς κήπους, γυμναστήρια καί χώρους συσσιτίων, κατά τή διάρκεια τοῦ καλοκαιριοῦ τά ἐγκατέλειπαν ἔτσι ὅπως ἦταν. Ὑπῆρχε δέ μία πηγή στό μέρος ὅπου βρίσκεται σήμερα ἡ θέση τῆς ἀκρόπολης, τήν ὁποίαν ἀφοῦ καταστράφηκε ἀπό τούς σεισμούς, τά τωρινά μικρά ρυάκια τήν ἔχουν καλύψει ὁλόγυρα.

Τοῖς δὲ τότε πᾶσιν παρεῖχεν ἄφθονον ῥεῦμα, εὐκρὰς οὖσα πρὸς χειμῶνά τε καὶ θέρος.

Σέ ὅλους αὐτούς τούς τότε (κατοίκους) παρεῖχε ἄφθονο νερό (αὐτή ἡ βρύση), ἀφοῦ εἶχε τήν σωστή θερμοκρασία (εὔκρατη) καί κατά τή διάρκεια τοῦ χειμῶνα ἀλλά καί τοῦ καλοκαιριοῦ.

Τούτῳ δὴ κατῴκουν τῷ σχήματι, τῶν μὲν αὐτῶν πολιτῶν φύλακες, τῶν δὲ ἄλλων ̔Ελλήνων ἡγεμόνες ἑκόντων, πλῆθος δὲ διαφυλάττοντες ὅτι μάλιστα ταὐτὸν αὑτῶν

Μ' αὐτό λοιπόν τόν τρόπο ζοῦσαν οἱ πολεμιστές πού ἦταν φύλακες τῶν συμπολιτῶν τους καί ἡγεμόνες μέ τή θέληση τῶν ἄλλων Ἑλλήνων, φρόντιζαν δέ τά μέγιστα ὥστε νά κρατοῦν πάντοτε σταθερό τόν ἀριθμό -σέ κάθε

39

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

εἶναι πρὸς τὸν ἀεὶ χρόνον ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν, τὸ δυνατὸν πολεμεῖν ἤδη καὶ τὸ ἔτι, περὶ δύο μάλιστα ὄντας μυριάδας.

χρονική περίοδο- τόσο ἀνδρῶν ὅσο καί γυναικῶν πού μποροῦν νά εἶναι ἑτοιμοπόλεμοι καί πού ἤδη ἦταν ἐκείνη τήν ἐποχή περίπου εἴκοσι χιλιάδες.

Οὖτοι μὲν οὖν δὴ τοιοῦτοί τε ὄντες αὐτοὶ καί τινα τοιοῦτον ἀεὶ τρόπον τήν τε αὑτῶν καὶ τὴν ̔Ελλάδα δίκῃ διοικοῦντες, ἐπὶ πᾶσαν Εὐρώπην καὶ ̓Ασίαν κατά τε σωμάτων κάλλη καὶ κατὰ τὴν τῶν ψυχῶν παντοίαν ἀρετὴν ἐλλόγιμοιτε ἦσαν καὶ ὀνομαστότατοι πάντων τῶν τότε:

Αὐτοί λοιπόν τέτοιοι ἦταν καί πάντοτε μέ τόν τρόπο αὐτό κυβερνοῦσαν δίκαια τή χώρα τους ἀλλά καί ὁλόκληρη τήν Ἑλλάδα, σέ ὁλόκληρη δέ τήν Εὐρώπη καί τήν Ἀσία, γιά τή σωματική τους ὀμορφιά καί τήν παντοτινή ἀρετή τῆς ψυχῆς τούς ἐθαύμαζαν, ἐνῶ ἦταν καί διάσημοι μεταξύ ὅλων τῶν τότε ἀνθρώπων.

Τὰ δὲ δὴ τῶν ἀντιπολεμησάντων αὐτοῖς οἷα ἦν (Ἀττική σύνταξις) ὥς τε ἀπ' ἀρχῆς ἐγένετο, μνήμης ἂν μὴ στερηθῶμεν ὧν ἔτι παῖδες ὄντες ἠκούσαμεν, εἰς τὸ μέσον αὐτὰ νῦν ἀποδώσομεν ὑμῖν τοῖς

Τώρα ὅμως λοιπόν, αὐτῶν πού πολέμησαν μεταξύ τούς καθώς καί πώς ἔγινε ἡ ἀρχή (τοῦ πολέμου) ἐλπίζω ὅτι δέν ἔχουμε ξεχάσει ὅσα ἀκούσαμε ὅταν εἴμασταν παιδιά, θά τ' ἀναφέρουμε αὐτά τώρα στή μέση της ὁμιλίας μου γιά νά πληροφορηθεῖτε ἐσεῖς οἱ φίλοι μου ἔτσι ὥστε νά σᾶς

40

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

φίλοις εἶναι κοινά.

γίνουν γνωστά.

Τὸ δ' ἔτι βραχὺ πρὸ τοῦ λόγου δεῖ δηλῶσαι, μὴ πολλάκις ἀκούοντες ̔Ελληνικὰ βαρβάρων ἀνδρῶν ὀνόματα θαυμάζητε: τὸ γὰρ αἴτιον αὐτῶν πεύσεσθε.

Λίγο ὅμως πρίν ἀρχίσω τήν ὁμιλία μου, ὀφείλω νά πῶ ὅτι δέν πρέπει νά ἀπορεῖτε πού θά μ' ἀκούσετε νά ἀναφέρω μέ Ἑλληνικά ὀνόματα, βαρβάρους (μή Ἕλληνες) ἄνδρες: θά μάθετε ἄλλωστε ἀμέσως τήν αἰτία.

Σόλων, ἅτ' ἐπινοῶν εἰς τὴν αὑτοῦ ποίησιν καταχρήσασθαι τῷ λόγῳ, διαπυνθανόμενος τὴν τῶν ὀνομάτων δύναμιν, ηὖρεν τούς τε Αἰγυπτίους τοὺς πρώτους ἐκείνους αὐτὰ γραψαμένους εἰς τὴν αὐτῶν φωνὴν μετενηνοχότας, αὐτός τε αὖ πάλιν ἑκάστου τὴν διάνοιαν ὀνόματος ἀναλαμβάνων εἰς τὴν ἡμετέραν ἄγων φωνὴν ἀπεγράφετο:

Ἐπειδή ὁ Σόλωνας αὐτά σκεφτόταν νά χρησιμοποιήσει στή διήγηση τῶν ποιημάτων του, πληροφορηθείς τή σημασία τῶν ὀνομάτων, βρῆκε ὅτι οἱ Αἰγύπτιοι πού ἔγραψαν πρῶτοι αὐτή τήν ἱστορία, τά εἶχαν μεταφράσει στή δική τους γλώσσα,

καὶ ταῦτά γε δὴ τὰ

Καί αὐτά λοιπόν τά

ἔτσι λοιπόν πάλι κι ὁ ἴδιος μάθαινε τή σημασία κάθε ὀνόματος καί μεταφραζοντάς τό στή δική μας γλώσσα, τό κατέγραφε:

41

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

γράμματα παρὰ τῷ πάππῳ τ' ἦν (Ἀττική σύνταξις) καὶ ἔτ' ἐστὶν (Ἀττική σύνταξις) παρ' ἐμοὶ νῦν, διαμεμελέτηταί τε ὑπ' ἐμοῦ παιδὸς ὄντος·

χειρόγραφά του, πού βρίσκονταν στήν κατοχή τοῦ παπποῦ μου, εἶναι σήμερα στά χέρια μου καί τά ἔχω μάθει ἀπ’ ἔξω ὅταν ἤμουν μικρός·

ἂν οὖν ἀκούητε τοιαῦτα οἷα καὶ τῇδε ὀνόματα, μηδὲν ὑμῖν ἔστω θαῦμα: τὸ γὰρ αἴτιον αὐτῶν ἔχετε. Μακροῦ δὲ δὴ λόγου τοιάδε τις ἦν ἀρχὴ τότε. Καθάπερ ἐν τοῖς πρόσθεν ἐλέχθη περὶ τῆς τῶν θεῶν λήξεως, ὅτι κατενείμαντο γῆν πᾶσαν ἔνθα μὲν μείζους λήξεις, ἔνθα δὲ καὶ ἐλάττους, ἱερὰ θυσίας τε αὑτοῖς κατασκευάζοντες, οὕτω δὴ καὶ τὴν νῆσον Ποσειδῶν τὴν ̓Ατλαντίδα λαχὼν ἐκγόνους αὑτοῦ κατῴκισεν ἐκ θνητῆς γυναικὸς γεννήσας ἔν

ἂν λοιπόν ἀκοῦτε τέτοια ὀνόματα ὅπως τά δικά μας, μήν ξαφνιαστεῖτε, γιατί ξέρετε τήν αἰτία αὐτῶν. Τέτοια λοιπόν ἦταν περίπου ἡ ἀρχή τῆς μακριᾶς διήγησης τότε. Ὅπως ἀκριβῶς εἰπώθηκε πιό πρίν γιά τήν κλήρωση πού ἔκαναν οἱ θεοί, ὅτι μοίρασαν ὅλη τή γῆ , ὅποτε καί ὁρισμένοι πῆραν μεγαλύτερους κλήρους ἐνῶ ἄλλοι μικρότερους, στίς ὁποῖες ἔφτιαξαν βωμούς καί (ἔκαναν) τίς θυσίες πού ἔπρεπε νά γίνονται πρός τιμήν τους, ἔτσι λοιπόν κι ὁ Ποσειδῶνας, πού τοῦ ἔτυχε τό νησί τῆς Ἀτλαντίδας, ἐγκατέστησε ἐκεῖ τά παιδιά πού εἶχε γεννήσει μέ μία

42

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

τινι τόπῳ τοιῷδε τῆς νήσου.

θνητή γυναίκα σέ κάποια περιοχή ἐκείνου τοῦ νησιοῦ.

Πρὸς θαλάττης μέν, κατὰ δὲ μέσον πάσης πεδίον ἦν, ὃ δὴ πάντων πεδίων κάλλιστον ἀρετῇ τε ἱκανὸν γενέσθαι λέγεται.

Ἐκτεινόμενη μέχρι τή θάλασσα, στό μέσο ὃλου (τοῦ νησιοῦ), ὑπῆρχε πεδιάδα, πού λέγεται ὅτι ἦταν ἡ ὡραιότερη καί πιό εὔφορη ἀπ’ ὅλες τίς πεδιάδες σ' ὁλόκληρο τόν κόσμο. Ἐντός τῆς πεδιάδας δέ, σέ μέση ἀπόσταση (ἀπό τή θάλασσα ) πενήντα στάδια, στεκόταν ἕνα πανταχόθεν χαμηλό βουνό. Σέ αὐτό δέ ἦταν κάτοικος κάποιος ἀπό τούς ἐκεῖ ἀνθρώπους πού πρῶτοι γεννήθηκαν ἀπό τή γῆ, ὁ ἔχων τό ὄνομα Εὐήνωρ, ποῦ ἔμενε μαζί μέ τή γυναίκα του Λευκίππη: Αὐτοί δέ γέννησαν μία μοναχοκόρη, τήν Κλειτώ. Ὅταν δέ ἡ κοπέλα ἔφτασε σέ ἡλικία νά βρεῖ σύζυγο (ἡλικία γάμου), ἡ μητέρα της καί ὁ πατέρας της ἀπέθαναν, αὐτήν τότε ὁ Ποσειδῶνας ποθῶντάς την,

Πρὸς τῷ πεδίῳ δὲ αὖ κατὰ μέσον σταδίους ὡς πεντήκοντα ἀφεστὸς ἦν ὄρος βραχὺ πάντῃ. Τούτῳ δ' ἦν ἔνοικος τῶν ἐκεῖ κατὰ ἀρχὰς ἐκ γῆς ἀνδρῶν γεγονότων Εὐήνωρ μὲν ὄνομα, γυναικὶ δὲ συνοικῶν Λευκίππῃ: Κλειτὼ δὲ μονογενῆ θυγατέρα ἐγεννησάσθην, ἤδη δ' εἰς ἀνδρὸς ὥραν ἡκούσης τῆς κόρης ἥ τε μήτηρ τελευτᾷ καὶ ὁ πατήρ, αὐτῆς δὲ εἰς ἐπιθυμίαν Ποσειδῶν

43

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

ἐλθὼν συμμείγνυται. Καὶ τὸν γήλοφον, ἐν ᾧ κατῴκιστο, ποιῶν εὐερκῆ περιρρήγνυσιν κύκλῳ, θαλάττης γῆς τε ἐναλλὰξ ἐλάττους μείζους τε περὶ ἀλλήλους ποιῶν τροχούς, δύο μὲν γῆς, θαλάττης δὲ τρεῖς οἷον τορνεύων ἐκ μέσης τῆς νήσου,πάντῃ ἴσον ἀφεστῶτας, ὥστε ἄβατον ἀνθρώποις εἶναι: πλοῖα γὰρ καὶ τὸ πλεῖν οὔπω τότε ἦν.

Αὐτὸς δὲ τήν τε ἐν μέσῳ νῆσον οἷα δὴ θεὸς εὐμαρῶς διεκόσμησεν, ὕδατα μὲν διττὰ ὑπὸ γῆς ἄνω πηγαῖα κομίσας, τὸ μὲν θερμόν, ψυχρὸν δὲ ἐκ κρήνης ἀπορρέον ἕτερον, τροφὴν δὲ παντοίαν καὶ ἱκανὴν ἐκ τῆς γῆς ἀναδιδούς. Παίδων δὲ ἀρρένων πέντε γενέσεις

συνευρέθηκε μαζί της. Καί τόν μικρό λόφο, ὅπου κατοικοῦσε, τόν ἔκανε ἀπροσπέλαστο ἀπό παντοῦ, φτιάχνοντας γύρω του ἐναλλάξ κυκλικές ζῶνες στεριᾶς καί θάλασσας, ἄλλες μικρότερες ἄλλες μεγαλύτερες, δυό στεριανές καί τρεῖς θαλάσσιες ζῶνες, σάν νά τίς εἶχε τορνέψει, στή μέση του νησιοῦ, εὐρισκόμενες σέ ἴση ἀπόσταση ἀπ' ὅλες τίς ἄκρες του, ὥστε νά εἶναι ἀπρόσιτες στούς ἀνθρώπους, ἀφοῦ τότε οὔτε πλοῖα ὑπῆρχαν οὔτε ταξίδια γίνονταν. Αὐτός δέ τήν εὑρισκόμενη στό μέσο νῆσον, διακόσμησε πλουσιαπάροχα, σάν θεός πού ἦταν, μεταφέροντας ἀπό τό ἐσωτερικό της γῆς στήν ἐπιφάνειά της, τίς πηγές δυό εἰδῶν νερῶν, τό ἕνα ζεστό καί τό ἄλλο κρύο, πού ἔτρεχε ἀπό μία κρήνη, κάνοντας τή γῆ νά παράγει κάθε εἴδους ἄφθονη τροφή. Ἀφοῦ δέ γέννησε πέντε ζευγάρια δίδυμων γιῶν,

44

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

διδύμους γεννησάμενος ἐθρέψατο, καὶ τὴν νῆσον τὴν ̓Ατλαντίδα πᾶσαν δέκα μέρη κατανείμας τῶν μὲν πρεσβυτάτων τῷ προτέρῳ γενομένῳ τήν τε μητρῴαν οἴκησιν καὶ τὴν κύκλῳ λῆξιν, πλείστην καὶ ἀρίστην οὖσαν, ἀπένειμε·

τά ἀνέθρεψε και ἀφοῦ μοίρασε ὅλο τό νησί τῆς Ἀτλαντίδας σέ δέκα μέρη, δίνοντας στόν μεγαλύτερο ἀπ' ὅσους εἶχαν γεννηθεῖ πρῶτοι, τήν μητρική κατοικία καί τόν χῶρο πού τήν περιβάλλει, πού ἦταν τό καλύτερο καί τό μεγαλύτερο (ἀπό τά μερίδια)·

βασιλέα τε τῶν ἄλλων κατέστησε, τοὺς δὲ ἄλλους ἄρχοντας, ἑκάστῳ δὲ ἀρχὴν πολλῶν ἀνθρώπων καὶ τόπον πολλῆς χώρας ἔδωκεν.

τόν ὅρισε ἐπίσης βασιλιά τῶν ἄλλων, καί ἀφοῦ ἔκανε τούς ἄλλους κυβερνῆτες , σέ καθένα (ἀπ’ αὐτούς) παρέδωσε τήν ἐξουσία μεγάλου ἀριθμοῦ ἀνθρώπων καί τεράστιων ἐκτάσεων γῆς.

Ὀνόματα δὲ πᾶσιν

Ἀκόμα δέ σέ ὅλους ἔδωσε ὀνόματα, στόν μέν μεγαλύτερο καί βασιλέα, ἀπό τόν ὁποῖο καί ὁλόκληρο τό νησί ἀλλά καί τό πέλαγος πῆρε τήν ἐπωνυμία και λέχθηκε Ἀτλαντικός, καθ’ ὅσον αὐτό ἦταν καί τό ὄνομα τοῦ

ἔθετο, τῷ μὲν πρεσβυτάτῳ καὶ βασιλεῖ τοῦτο οὗ δὴ καὶ πᾶσα ἡ νῆσος τότε πέλαγος ἔσχεν ἐπωνυμίαν, ̓Ατλαντικὸν λεχθέν, ὅτι τοὔνομ' ἦν τῷ

45

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

πρώτῳ βασιλεύσαντι τότε Ἄτλας:

πρώτου ἐκ τῶν τότε βασιλέων, Ἄτλας:

τῷ δὲ διδύμῳ μετ' ἐκεῖνόν τε γενομένῳ, λῆξιν δὲ ἄκρας τῆς νήσου πρὸς ̔Ηρακλείων στηλῶν εἰληχότι ἐπὶ τὸ τῆς Γαδειρικῆς νῦν χώρας κατ' ἐκεῖνον τὸν τόπον ὀνομαζομένης, ̔Ελληνιστὶ μὲν Εὔμηλον, τὸ δ' ἐπιχώριον Γάδειρον, ὅπερ τ' ἦν ἐπίκλην ταύτῃ ὄνομ' ἂν παράσχοι.

Στόν δέ δίδυμο ἀδελφό πού γεννήθηκε μαζί μέ ἐκεῖνον (τόν Ἄτλαντα) ἔτυχε μέ κλῆρο ἡ ἄκρη τοῦ νησιοῦ μέχρι τίς στῆλες τοῦ Ἡρακλῆ πού ἐκτείνεται ἕως ἐκεῖνο τόν τόπο τῆς σημερινῆς χώρας πού ὀνομάζεται Γαδειρική, Εὔμηλος μέν στά Ἑλληνικά, Γάδειρος δέ στή γλώσσα τῶν ντόπιων καί τήν ὁποία ἀπεκάλεσαν μέ αὐτό ἀφοῦ ὅλος ὁ τόπος θά ἔπαιρνε τό ὄνομά του.

Τοῖν δὲ δευτέροιν γενομένοιν τὸν μὲν ̓Αμφήρη, τὸν δὲ Εὐαίμονα ἐκάλεσεν: τρίτοις δέ, Μνησέα μὲν τῷ προτέρῳ γενομένῳ, τῷ δὲ μετὰ τοῦτον Αὐτόχθονα: τῶν δὲ τετάρτων ̓Ελάσιππον μὲν τὸν πρότερον, Μήστορα δὲ τὸν ὕστερον: ἐπὶ δὲ τοῖς πέμπτοις

Ἀπό τά παιδιά πού γεννήθηκαν δεύτερα, ὀνόμασε τό μέν ἕνα Ἀμφήρη τό δέ ἄλλο Εὐαίμονα. Ἀπό τά τρίτα μέν, στό μέν μεγαλύτερο (ἔδωσε τό ὄνομα) Μνησέας καί στόν ἑπόμενο Αὐτόχθονα. Ἀπό τά τέταρτα Ἐλάσιππο (ὀνόμασε) τόν πρῶτο καί Μήστορα τόν ἑπόμενο: Καί τέλος, ἀπό τά πέμπτα,

46

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

τῷ μὲν ἔμπροσθεν ̓Αζάης ὄνομα ἐτέθη, τῷ δ' ὑστέρῳ Διαπρέπης. Οὗτοι τοι δὴ πάντες αὐτοί τε καὶ ἔκγονοι τούτων ἐπὶ γενεὰς πολλὰς ᾤκουν ἄρχοντες μὲν πολλῶν ἄλλων κατὰ τὸ πέλαγος νήσων, ἔτι δέ, ὥσπερ καὶ πρότερον ἐρρήθη, μέχρι τε Αἰγύπτου καὶ Τυρρηνίας τῶν ἐντὸς δεῦρο ἐπάρχοντες. Ἄτλαντος δὴ πολὺ μὲν ἄλλο καὶ τίμιον γίγνεται γένος, βασιλεὺς δὲ ὁ πρεσβύτατος ἀεὶ τῷ πρεσβυτάτῳ τῶν ἐκγόνων παραδιδοὺς ἐπὶ γενεὰς πολλὰς τὴν βασιλείαν διέσῳζον, πλοῦτον μὲν κεκτημένοι πλήθει τοσοῦτον, ὅσος οὔτε πω πρόσθεν ἐν δυναστείαις τισὶν βασιλέων γέγονεν

εἰς τόν μέν πρῶτο ἐδόθη τό ὄνομα Ἀζάης εἰς τόν δέ δεύτερο Διαπρεπής. Αὐτοί λοιπόν ὅλοι καί τά παιδιά τους κατοίκησαν ἐπί πολλές γενιές ἐκεῖ καί ἐξουσιάζοντας τά περισσότερα νησιά τοῦ πελάγους κι ἀκόμα, ὅπως εἰπώθηκε καί προηγουμένως, κυριάρχησαν καί στίς ἐντός (τῶν στηλῶν τοῦ Ἡρακλῆ) περιοχές μέχρι τήν Αἴγυπτο καί τίς ἀκτές τῆς Τυρρηνίας (σημερινή Νάπολη). Ἀπό τόν Ἄτλαντα λοιπόν δημιουργήθηκε ἄλλη πολύ μεγάλη καί τίμια γενιά, ὁ μεγαλύτερος δέ βασιλιάς, πάντοτε στό μεγαλύτερο ἀπό τά παιδιά του ἔδινε τό σκῆπτρο, διατηρῶντας ἔτσι τήν βασιλεία τους ἐπί πολλές γενιές, ἔχοντας ἀποκτήσει τέτοιο μεγάλο πλοῦτο πού καμμία δυναστεία ποτέ δέν εἶχε πρίν ἀπ' αὐτούς τούς βασιλεῖς, ἀλλά οὔτε καί στό μέλλον εἶναι πιθανόν νά συμβεῖ,

47

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

οὔτε ποτὲ ὕστερον γενέσθαι ῥᾴδιος, κατεσκευασμένα δὲ πάντ' ἦν (Ἀττική σύνταξις) αὐτοῖς ὅσα ἐν πόλει καὶ ὅσα κατὰ τὴν ἄλλην χώραν ἦν ἔργον κατασκευάσασθαι.

τά πάντα δέ ἔβρισκαν αὐτοί, εἴτε μέσα στην πόλη εἴτε φέρνοντας πολλά πράγματα τά ὁποῖα κατασκευάζονταν στήν ύπόλοιπη χώρα.

Πολλὰ μὲν γὰρ διὰ τὴν ἀρχὴν αὐτοῖς προσῄειν (Ἀττική σύνταξις) ἔξωθεν, πλεῖστα δὲ ἡ νῆσος αὐτὴ παρείχετο (Ἀττική σύνταξις) εἰς τὰς τοῦ βίου κατασκευάς, πρῶτον μὲν ὅσα ὑπὸ μεταλλείας ὀρυττόμενα στερεὰ καὶ ὅσα τηκτὰ γέγονε (Ἀττική σύνταξις), καὶ τὸ νῦν ὀνομαζόμενον μόνοντότε δὲ πλέον ὀνόματος ἦν τὸ γένος ἐκ γῆς ὀρυττόμενον ὀρειχάλκου κατὰ τόπους πολλοὺς τῆς νήσου, πλὴν χρυσοῦ

Πολλά ὅμως ἀπ' ὅσα χρειάζονταν στήν καθημερινή τους ζωή προέρχονταν ἀπό ἐξορρύξεις, τά περισσότερα ἀπ’ αὐτά ἡ νῆσος τούς τά παρεῖχε γιά τίς κατασκευές πρός τό ζεῖν καί πρῶτα μέν τά ὀρυκτά πού ἐξορρύσσονται ἀπό τά ὀρυχεῖα ὡς στερεά καί ὅσα βγαίνουν σέ ρευστή μορφή, κι ἀκόμη ἐκεῖνο (τό ὀρυκτό) πού σήμερα ξέρουμε μόνο τ' ὄνομά του- ἀλλά πού τότε ἦταν κάτι περισσότερο ἀπό τ' ὄνομά του, βγαίνοντας ἀπό τή γῆ ὡς ὀρείχαλκος, σέ πολλές περιοχές τοῦ νησιοῦ καί πού ἦταν τό πιό πολύτιμο πράγμα ἐκτός ἀπό τό χρυσάφι- καί ξυλεία, πού

48

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

τιμιώτατον ἐν τοῖς τότε ὄν-καὶ ὅσα ὕλη πρὸς τὰ τεκτόνων διαπονήματα παρέχεται, πάντα φέρουσα ἄφθονα, τά τε αὖ περὶ τὰ ζῷα ἱκανῶς ἥμερα καὶ ἄγρια τρέφουσα.

τή χρησιμοποιοῦν οἱ ξυλουργοί γιά νά φτιάχνουν τά ὅποια ἔργα τους, πάντοτε ἔβγαζε ἄφθονη καί μέ ἱκανό τρόπο (δηλαδή ἐπαρκῶς) τά εἴδη ἥμερων καί ἄγριων ζώων ἐξέτρεφε.

Καὶ δὴ καὶ ἐλεφάντων ἦν ἐν αὐτῇ γένος πλεῖστον: νομὴ γὰρ τοῖς τε ἄλλοις ζῴοις, ὅσα καθ' ἕλη καὶ λίμνας καὶ ποταμούς, ὅσα τ' αὖ κατ' ὄρη καὶ ὅσα ἐν τοῖς πεδίοις νέμεται (Ἀττική σύνταξις), σύμπασιν παρῆν ἅδην, καὶ τούτῳ κατὰ ταὐτὰ τῷ ζῴῳ, μεγίστῳ πεφυκότι καὶ πολυβορωτάτῳ.

Καί τότε μάλιστα ὑπῆρχε σέ αὐτή μεγάλος ἀριθμός ἀπό ἐλέφαντες: Διέθετε λοιπόν τροφή καί γιά τά ἄλλα ζῶα, ὅσα βόσκουν στούς βάλτους, τίς λίμνες καί τά ποτάμια, ἀλλά καί γιά ὅσα πάλι βόσκουν στίς πεδιάδες καί στά βουνά,

Πρὸς δὲ τούτοις, ὅσα εὐώδη τρέφει που γῆ τὰ νῦν, ῥιζῶν ἢ χλόης ἢ ξύλων ἢ χυλῶν στακτῶν εἴτε ἀνθῶν ἢ

(ή τροφή) ἦταν τόσο πλούσια πού ἐπαρκοῦσε γιά ὅλα (τά ζῶα) ἀκόμα καί γιά αὐτό τό ζῶο (τόν ἐλέφαντα), πού ἔχει γεννηθεῖ νά εἶναι μεγαλόσωμο καί νά τρώει πάρα πολύ. Ἐπιπλέον ὅμως ἀπ' αὐτά, ὅσα μυρωδικά τώρα βγάζει ἡ γῆ ἀπό τίς ρίζες ἤ ἀπό τή χλόη ἤ ἀπό ἀπό τούς κορμούς ἤ ἀπό

49

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

καρπῶν, ἔφερέν τε ταῦτα καὶ ἔτρεφεν εὖ: (Ἀττική σύνταξις) ἔτι δὲ τὸν ἥμερον καρπόν, τόν τε ξηρόν, ὃς ἡμῖν τῆς τροφῆς ἕνεκά ἐστιν, καὶ ὅσοις χάριν τοῦ σίτου προσχρώμεθακαλοῦμεν δὲ αὐτοῦ τὰ μέρη σύμπαντα ὄσπρια-καὶ τὸν ὅσος ξύλινος, πώματα καὶ βρώματα καὶ ἀλείμματα φέρων, παιδιᾶς τε ὃς ἕνεκα ἡδονῆς τε γέγονε δυσθησαύριστος ἀκροδρύων καρπός,

ὅσα τε παραμύθια πλησμονῆς μεταδόρπια ἀγαπητὰ

ἀποστάγματα λουλουδιῶν ἤ ἀπό τούς καρπούς, ὅλα αὐτά τά εἶχε καί τά παρεῖχε σέ ἀφθονία: Ὑπῆρχαν δέ ἀκόμα ἄλλοι ἥμεροι (χλωροί) καί ἄλλοι ξηροί καρποί οἱ ὁποῖοι χρησιμεύουν σέ ἐμᾶς ὡς φαγητό καί τούς ὁποίους γιά νά τούς ξεχωρίσουμε ἀπό τά σιτηρά πού τρῶμε ὀνομάζουμε ὅλους αὐτούς (τά εἴδη τους δηλαδή) μέ τήν κοινή ὀνομασία ὄσπριακαθώς ἐπίσης καί τόν καρπό τῶν δέντρων ἀπό τόν ὁποῖο φτιάχνουμε ποτά, φαγητά ἤ ἀλειφές (σ.σ. δέν διευκρινίζει τό δένδρο, ἡ περιγραφή ὅμως θυμίζει πάρα πολύ τήν ἐλιά) καί αὐτό (τό δένδρο) πού ὁ καρπός του ἔχει σκληρό περίβλημα (καί τό ὁποῖο δένδρο χρησιμοποιοῦμε) τόσο γιά καλλωπισμό ὅσο καί γιά τήν εὐχαρίστηση (τόν καρπό του δηλαδή σάν φαγώσιμο) καί πού ἔχει γίνει δύσκολα ἀποθηκεύσιμος (σ.σ. δέν διευκρινίζει τό δένδρο, ἡ περιγραφή ὅμως ταιριάζει πάρα πολύ στήν

50

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

κάμνοντι τίθεμεν·

ἀμυγδαλιά ) καί ὅσα εὐχάριστα δίνουμε μετά τό φαγητό (σάν χωνευτικά δηλαδή) σέ ὅσους θέλουν νά ἀνακουφιστοῦν ἀπό τή βαρυστομαχιά

ἅπαντα ταῦτα ἡ τότε οὖσα ὑφ' ἡλίῳ νῆσος ἱερὰ καλά τε καὶ θαυμαστὰ καὶ πλήθεσιν ἄπειρ' ἔφερεν. (Ἀττική σύνταξις) Ταῦτα οὖν λαμβάνοντες πάντα παρὰ τῆς γῆς κατεσκευάζοντο τά τε ἱερὰ καὶ τὰς βασιλικὰς οἰκήσεις καὶ τοὺς λιμένας καὶ τὰ νεώρια καὶ σύμπασαν τὴν ἄλλην χώραν, τοιᾷδ' ἐν τάξει διακοσμοῦντες. Τοὺς τῆς θαλάττης τροχούς, οἳ περὶ τὴν ἀρχαίαν ἦσαν μητρόπολιν, πρῶτον μὲν ἐγεφύρωσαν, ὁδὸν ἔξω καὶ ἐπὶ τὰ βασίλεια ποιούμενοι.

ὅλα αὐτά, ἐκείνη ἡ ἱερή

νῆσος πού ὑπῆρχε κάποτε κάτω ἀπό τόν ἥλιο, συντηροῦσε καί καλά καί θαυμαστά ἀλλά καί σέ μεγάλη ἀφθονία. Παίρνοντας λοιπόν τόσα πολλά (προϊόντα) ἀπό τή γῆ, κατασκευάστηκαν καί ναοί, καί βασιλικά παλάτια καί λιμάνια, καί ναυπηγεῖα, ἀλλά καί ὅλη τήν ὑπόλοιπη χώρα τους, μέ αὐτά τά ἔργα τήν στόλισαν. Τίς κυκλικές λωρίδες τῆς θάλασσας, πού βρίσκονταν γύρω ἀπό τήν ἀρχαία μητρόπολη, πρῶτα ἄπ΄ὅλα τίς γεφύρωσαν, κι ἔφτιαξαν δρόμο πού ὁδηγοῦσε ἀπό ἔξω (πρός τά μέσα) καί μέχρι

51

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

τά βασιλικά ἀνάκτορα. Τὰ δὲ βασίλεια ἐν ταύτῃ τῇ τοῦ θεοῦ καὶ τῶν προγόνων κατοικήσει κατ' ἀρχὰς ἐποιήσαντο εὐθύς, ἕτερος δὲ παρ' ἑτέρου δεχόμενος, κεκοσμημένα κοσμῶν, ὑπερεβάλλετο εἰς δύναμιν ἀεὶ τὸν ἔμπροσθεν, ἕως εἰς ἔκπληξιν μεγέθεσιν κάλλεσίν τε ἔργων ἰδεῖν τὴν οἴκησιν ἀπηργάσαντο.

Τά δέ βασιλικά παλάτια τά ἔχτισαν κατ’ ἀρχάς σέ αὐτό ἀκριβῶς τό σημεῖο ὅπου κατοίκησε ὁ θεός καί οἱ προγονοί του, ἀμέσως δέ μετά κάθε βασιλιάς πού τά ἔπαιρνε ἀπό τόν προηγούμενο πρόσθετε νέα στολίδια, προσπαθῶντας νά ξεπεράσει σέ δύναμη πάντοτε τόν προκάτοχό του, ἕως ὅτου τά ἀνάκτορα ἔγιναν ἀσύγκριτα ὡς πρός τή χάρη, τό μεγαλεῖο καί τήν ὀμορφιά τους.

Διώρυχα μὲν γὰρ ἐκ τῆς θαλάττης ἀρχόμενοι τρίπλεθρον τὸ πλάτος, ἑκατὸν δὲ ποδῶν βάθος, μῆκος δὲ πεντήκοντα σταδίων, ἐπὶ τὸν ἐξωτάτω τροχὸν συνέτρησαν, καὶ τὸν ἀνάπλουν ἐκ τῆς θαλάττης ταύτῃ πρὸς ἐκεῖνον ὡς εἰς λιμένα ἐποιήσαντο, διελόντες στόμα ναυσὶν ταῖς

Ξεκινῶντας λοιπόν ἀπό τή θάλασσα, ἄνοιξαν διώρυγα τρία πλέθρα πλάτος, ἑκατό πόδια βάθος καί μῆκος πενήντα στάδια. Τόν ἐξωτερικό δακτύλιο τόν ἔσκαψαν, ἐπιτρέποντας ἀκόμα καί τόν ἀνάπλου (ἀντίθετη πλεύση) ἐκείνου (τοῦ πλοίου) ἀπό τή θάλασσα μέχρι τό λιμάνι, ἔτσι ὥστε τά μεγαλύτερα πλοῖα νά μποροῦν νά

52

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

μεγίσταις ἱκανὸν εἰσπλεῖν. Καὶ δὴ καὶ τοὺς τῆς γῆς τροχούς, οἳ τοὺς τῆς θαλάττης διεῖργον, κατὰ τὰς γεφύρας διεῖλον ὅσον μιᾷ τριήρει διέκπλουν εἰς ἀλλήλους,

εἰσέλθουν ἀπό τό στόμιο τῆς (διώρυγας). Καί μάλιστα ἔσκαψαν ἄνοιγμα στίς γήινες λωρίδες, πού χώριζαν αὐτές τῆς θάλασσας, κοντά στό σημεῖο πού βρίσκονταν οἱ γέφυρες, τό ὁποῖο (ἄνοιγμα) ὁδηγοῦσε ἀπό κύκλο σέ κύκλο καί ἦταν τόσο ὥστε νά διέρχεται μία τριήρης,

καὶ κατεστέγασαν ἄνωθεν ὥστε τὸν ὑπόπλουν κάτωθεν εἶναι: τὰ γὰρ τῶν τῆς γῆς τροχῶν χείλη βάθος εἶχεν ἱκανὸν ὑπερέχον τῆς θαλάττης. Ἦν δὲ ὁ μὲν μέγιστος τῶν τροχῶν, εἰς ὃν ἡ θάλαττα συνετέτρητο, τριστάδιος τὸ πλάτος, ὁ δ' ἑξῆς τῆς γῆς ἴσος ἐκείνῳ:

καί τά κάλυψαν ἀπό πάνω, ἔτσι ὥστε τά πλοῖα νά περνᾶνε ἀπό κάτω, ἀφοῦ τά πρανῆ της ξηρᾶς βρίσκονταν ἀρκετά ψηλότερα ἀπό τήν ἐπιφάνειά της θάλασσας. Ἦταν δέ ἡ μεγαλύτερη ἀπ' αὐτές τίς κυκλικές ζῶνες, μέ τήν ὁποία ἐπικοινωνοῦσε ἡ θάλασσα, πλάτους τριῶν σταδίων, καί τό κομμάτι τῆς ξηρᾶς πού ἀκολουθοῦσε στή συνέχεια εἶχε τό ἴδιο (πλάτος) : Ἀπό τίς ἄλλες δύο (ζῶνες) , ἡ μέν θαλασσινή εἶχε πλάτος δυό στάδια, ἐνῶ ἡ στεριανή (ζώνη) ἦταν πάλι ἴση μέ τήν

τοῖν δὲ δευτέροιν ὁ μὲν ὑγρὸς δυοῖν σταδίοιν πλάτος, ὁ δὲ ξηρὸς ἴσος αὖ πάλιν

53

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

τῷ πρόσθεν ὑγρῷ: σταδίου δὲ ὁ περὶ αὐτὴν τὴν ἐν μέσῳ νῆσον περιθέων. ἡ δὲ νῆσος, ἐν ᾗ τὰ βασίλεια ἦν, πέντε σταδίων τὴν διάμετρον εἶχεν. Ταύτην δὴ κύκλῳ καὶ τοὺς τροχοὺς καὶ τὴν γέφυραν πλεθριαίαν τὸ πλάτος οὖσαν ἔνθεν καὶ ἔνθεν λιθίνῳ περιεβάλλοντο τείχει, πύργους καὶ πύλας ἐπὶ τῶν γεφυρῶν κατὰ τὰς τῆς θαλάττης διαβάσεις ἑκασταχόσε ἐπιστήσαντες:

προηγούμενη ὑδάτινη, ὁ δέ (ὑδάτινος κύκλος) πού ἔζωνε τό κεντρικό νησί εἶχε (πλάτος) ἕνα στάδιο, ἐνῶ ἡ διάμετρος τοῦ νησιοῦ στό ὁποῖο βρίσκονταν τά παλάτια εἶχε (μῆκος) πέντε στάδια. Αὐτήν λοιπόν (τή νῆσο) κυκλικά καί τίς ζῶνες ἀλλά καί τή γέφυρα πού εἶχε πλάτος ἑνός πλέθρου, τήν περιέβαλαν μέ πέτρινο τεῖχος κι ἀπό τίς δυό πλευρές, κατασκευάζοντες πύργους καί πῦλες ἐπί τῶν γεφυρῶν, ἀκριβῶς ἐπάνω ἀπό τά κάθε ἕνα θαλάσσιο πέρασμα (διώρυγα) :

τὸν δὲ λίθον ἔτεμνον ὑπὸ τῆς νήσου κύκλῳ τῆς ἐν μέσῳ καὶ ὑπὸ τῶν τροχῶν ἔξωθεν καὶ ἐντός, τὸν μὲν λευκόν, τὸν δὲ μέλανα, τὸν δὲ ἐρυθρὸν ὄντα, τέμνοντες δὲ ἅμ' ἠργάζοντο νεωσοίκους κοίλους διπλοῦς ἐντός,

Τήν πέτρα (πού χρειάζονταν γιά τόν σκοπό αὐτό) τήν ἐξόρρυσσαν ἀπό λατομεῖο πού βρισκόταν στό κεντρικό νησί ἀλλά καί ἀπό τίς ἐξωτερικές καί ἐσωτερικές ζῶνες τῆς ξηρᾶς, τόν μέν ἄσπρο (λίθο), τόν δέ μαῦρο ἀλλά καί τόν κόκκινο, ἀφοῦ τούς ἐξόρρυσαν, δημιούργησαν δυό μεγάλα

54

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

κατηρεφεῖς αὐτῇ τῇ πέτρᾳ.

ἐσωτερικά κοιλώματα, τά ὁποῖα μετέτρεψαν σέ ὑπογείους ναύσταθμους καί τά σκέπασαν μέ αὐτή τή πέτρα (σ.σ. κάτι σάν καμουφλάζ).

Καὶ τῶν οἰκοδομημάτων τὰ μὲν ἁπλᾶ, τὰ δὲ μειγνύντες τοὺς λίθους ποικίλα ὕφαινον παιδιᾶς χάριν, ἡδονὴν αὐτοῖς σύμφυτον ἀπονέμοντες: καὶ τοῦ μὲν περὶ τὸν ἐξωτάτω τροχὸν τείχους χαλκῷ περιελάμβανον πάντα τὸν περίδρομον, οἷον ἀλοιφῇ προσχρώμενοι, τοῦ δ' ἐντὸς καττιτέρῳ περιέτηκον, τὸν δὲ περὶ αὐτὴν τὴν ἀκρόπολιν ὀρειχάλκῳ μαρμαρυγὰς ἔχοντι πυρώδεις. Τὰ δὲ δὴ τῆς ἀκροπόλεως ἐντὸς βασίλεια κατεσκευασμένα ὧδ'

Καί ἀπό τά κτίρια ὁρισμένα (φτιάχτηκαν) ἁπλά, ἄλλα ὅμως (τά κατασκεύασαν) ἀναμειγνύοντας τίς πέτρες, καί πολυποίκιλα σχέδια ἔφτιαξαν γιά χάρην αἰσθητικῆς ἀλλά καί γιά νά σκορπίζουν τήν εὐχαρίστηση σέ αὐτούς: Καί τήν εὑρισκόμενη στήν ἐξωτερική ζώνη ἐπιφάνεια τοῦ τείχους, τή σκέπασαν ὁλόκληρη μέ χαλκό, ἀντί νά χρησιμοποιήσουν βαφή, ἐνῶ τήν ἐσωτερική (ἐπιφάνεια τοῦ τείχους) τήν ἕντυσαν μέ κασσίτερο, τό δέ (τεῖχος) πού περικύκλωνε τήν ἀκρόπολη (τό κάλυψαν) μέ ὀρείχαλκο πού ἐξέπεμπε πύρινες ἀναλαμπές. Τά δέ λοιπόν ἀνάκτορα πού βρίσκονταν ἐντός τῆς ἀκροπόλεως ἦταν φτιαγμένα ὡς ἑξῆς:

55

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

ἦν (Ἀττική σύνταξις): ἐν μέσῳ μὲν ἱερὸν ἅγιον αὐτόθι τῆς τε Κλειτοῦς καὶ τοῦ Ποσειδῶνος ἄβατον ἀφεῖτο, περιβόλῳ χρυσῷ περιβεβλημένον. Τοῦτ' ἐν ᾧ κατ' ἀρχὰς ἐφίτυσαν καὶ ἐγέννησαν τὸ τῶν δέκα βασιλειδῶν γένος: ἔνθα καὶ κατ' ἐνιαυτὸν ἐκ πασῶν τῶν δέκα λήξεων ὡραῖα αὐτόσε ἀπετέλουν ἱερὰ ἐκείνων ἑκάστῳ.

Τοῦ δὲ Ποσειδῶνος αὐτοῦ νεὼς ἦν, σταδίου μὲν μῆκος, εὖρος δὲ τρίπλεθρος, ὕψος δ' ἐπὶ τούτοις σύμμετρον ἰδεῖν, εἶδος δέ τι βαρβαρικὸν

Στή μέση ὑπῆρχε ἱερός ναός ἀφιερωμένος στήν Κλειτώ καί τόν Ποσειδῶνα, καί τόν ὁποῖο δέν ἐπιτρεπόταν νά πλησιάσει κανένας (ἄβατον) περίστοιχισμένος ἀπό χρυσό περίβολο. Σ' ἐκεῖνο ἀκριβῶς τό σημεῖο εἶχαν ἀρχικά σμίξει (Κλειτώ καί Ποσειδῶνας) καί γέννησαν τό γένος τῶν δέκα βασιλικῶν οἰκογενειῶν: Ἐκεῖ πήγαιναν κάθε χρόνο (ἐκπρόσωποι) ἀπ’ ὅλες τίς δέκα περιφέρειες πού μοιράστηκαν μέ κλῆρο, γιά νά προσφέρουν (σάν ἀφιέρωμα) ὅτι πιό ἐκλεκτά ἀποτελοῦσαν ἱερά γί αὐτούς, στόν καθένα ἐξ αὐτῶν (τῶν θεῶν). Ὑπῆρχε ναός τοῦ Ποσειδῶνος πού εἶχε μῆκος ἕνα στάδιο, πλάτος τρία πλέθρα καί ὕψος ὥστε νά φαίνεται συμμετρικό σέ σχέση μέ τίς ἄλλες διαστάσεις, ὅπως τό βλέπει

56

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

ἔχοντος. κανείς, ἀλλά ἡ μορφή του Πάντα δὲ ἔξωθεν εἶχε κάτι τό βαρβαρικό. περιήλειψαν τὸν νεὼν Ὅλα τά ἐξωτερικά μέρη τοῦ ἀργύρῳ, πλὴν τῶν ναοῦ τά ἕντυσαν μέ ἀσήμι, ἀκρωτηρίων, τὰ δὲ ἐκτός ἀπό τίς γωνίες πού ἀκρωτήρια χρυσῷ: ἦταν (ντυμένα) μέ χρυσό. τὰ δ' ἐντός, τὴν μὲν Στό ἐσωτερικό, ἡ ὀροφή ἦταν ὀροφὴν ἐλεφαντίνην φτιαγμένη ἀπό ἰδεῖν πᾶσαν χρυσῷ καὶ ἐλεφαντοστοῦν καί εἶχε ἀργύρῳ καὶ ὀρειχάλκῳ παντοῦ πολυποίκιλα χρυσά, πεποικιλμένην, ἀσημένια καί ὀρειχάλκινα στολίδια, τὰ δὲ ἄλλα πάντα τῶν τά δέ ὑπόλοιπα σημεῖα τοίχων τε καὶ κιόνων τῶν τοίχων καί τῶν καὶ ἐδάφους κιόνων ἀλλά καί στό ὀρειχάλκῳ δάπεδο τά κάλυψαν μέ περιέλαβον. ὀρείχαλκο. Χρυσᾶ δὲ ἀγάλματα Τοποθέτησαν δέ χρυσά ἐνέστησαν, τὸν μὲν ἀγάλματα, τόν μέν θεό θεὸν ἐφ' ἅρματος (Ποσειδῶνα) νά εἶναι ὄρθιος ἑστῶτα ἓξ ὑποπτέρων στό ἅρμα του κρατῶντας τά ἵππων ἡνίοχον, αὐτόν ἡνία ἕξι φτερωτῶν ἀλόγων, τε ὑπὸ μεγέθους τῇ και αὐτόν (σ.σ. τό ἄγαλμα κορυφῇ τῆς ὀροφῆς του) τόσο μεγάλο πού ἐφαπτόμενον. ἄγγιζε σχεδόν στή κορυφή τῆς σκεπῆς (τοῦ ναοῦ). Τριγύρω του δέ, καθισμένες Νηρῇδας δὲ ἐπὶ ἐπάνω σέ δελφίνια, ὑπῆρχαν δελφίνων ἑκατὸν ἑκατό Νηρηίδες-γιατί οἱ τότε κύκλῳ- τοσαύτας γὰρ ἐνόμιζον αὐτὰς οἱ τότε ἄνθρωποι ἐνόμιζαν ὅτι τόσες εἶναι (οἱ Νηρηίδες)-πολλά δέ εἶναι-πολλὰ δ' ἐντὸς ἄλλα ἀγάλματα ὑπῆρχαν

57

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

ἄλλα ἀγάλματα ἰδιωτῶν ἀναθήματα ἐνῆν (Ἀττική σύνταξις). Περὶ δὲ τὸν νεὼν ἔξωθεν εἰκόνες ἁπάντων ἕστασαν ἐκ χρυσοῦ, τῶν γυναικῶν καὶ αὐτῶν ὅσοι τῶν δέκα ἐγεγόνεσαν βασιλέων, καὶ πολλὰ ἕτερα ἀναθήματα μεγάλα τῶν τε βασιλέων καὶ ἰδιωτῶν ἐξ αὐτῆς τε τῆς πόλεως καὶ τῶν ἔξωθεν ὅσων ἐπῆρχον.

καί τά ὁποῖα ἦταν ἀφιερώματα ἰδιωτῶν.

Βωμός τε δὴ συνεπόμενος ἦν τὸ μέγεθος καὶ τὸ τῆς ἐργασίας ταύτῃ τῇ κατασκευῇ, καὶ τὰ βασίλεια κατὰ τὰ αὐτὰ πρέποντα μὲν τῷ τῆς ἀρχῆς μεγέθει, πρέποντα δὲ τῷ περὶ τὰ ἱερὰ κόσμῳ.

Γύρω δέ ἀπό τόν ναό καί στήν ἐξωτερική του πλευρά βρίσκονταν οἱ χρυσές εἰκόνες ὅλων (τῶν βασιλέων), τῶν συζύγων τους ἀλλά καί ὅσων κατάγονταν ἀπό τούς δέκα βασιλεῖς, καθώς καί πολλά ἄλλα μεγάλα ἀφιερώματα τῶν ἴδιων τῶν βασιλέων ἤ καί ἄλλων ἰδιωτῶν ὄχι μόνο ἀπό αὐτήν τήν πόλη ἀλλά καί ἀπό τά ὅσα μέρη ὑπῆρχαν καί ἔξω ἀπό τή χώρα. Ὁ βωμός δέ ἦταν σέ πλήρη ἁρμονία ὡς πρός τό μέγεθος καί τήν ἐργασία, μέ αὐτή καθεαυτή τήν κατασκευή, ἐνῶ τά παλάτια ταιρίαζαν ἀπόλυτα μέ τό μέγεθος τῆς πολιτείας ἀλλά κι ἐπίσης ταίραζαν ὡς πρός τή διακόσμησή τους σέ σχέση μέ τούς ναούς.

Ταῖς δὲ δὴ κρήναις, τῇ τοῦ ψυχροῦ καὶ τῇ τοῦ

Στίς δέ βρῦσες λοιπόν, ἀπό τίς ὁποῖες τό

58

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

θερμοῦ νάματος, πλῆθος μὲν ἄφθονον ἐχούσαις, ἡδονῇ δὲ καὶ ἀρετῇ τῶν ὑδάτων πρὸς ἑκατέρου τὴν χρῆσιν θαυμαστοῦ πεφυκότος, ἐχρῶντο περιστήσαντες οἰκοδομήσεις καὶ δένδρων φυτεύσεις πρεπούσας ὕδασι.

κρύο καί τό ζεστό νερό τῶν πηγῶν ἔρρεε σέ ἀφθονία γιά τήν εὐχαρίστηση καί γιά τήν εὐεργετική δράση τῶν ἰαματικών ἰδιότητων πού εἶχαν τά ὕδατα γιά τόν καθένα ξεχωριστά, ἔφτιαξαν τριγύρω τους διάφορες ἐγκαταστάσεις καί ἔκαναν φυτεύσεις ὑδρόφιλων δένδρων.

Δεξαμενάς τε αὖ τὰς μὲν ὑπαιθρίους, τὰς δὲ χειμερινὰς τοῖς θερμοῖς λουτροῖς ὑποστέγους περιτιθέντες, χωρὶς μὲν βασιλικάς, χωρὶς δὲ ἰδιωτικάς, ἔτι δὲ γυναιξὶν ἄλλας καὶ ἑτέρας ἵπποις καὶ τοῖς ἄλλοις ὑποζυγίοις, τὸ πρόσφορον τῆς κοσμήσεως ἑκάστοις ἀπονέμοντες. Τὸ δὲ ἀπορρέον ἦγον ἐπὶ τὸ τοῦ Ποσειδῶνος ἄλσος, δένδρα παντοδαπὰ κάλλος ὕψος τε δαιμόνιον ὑπ' ἀρετῆς τῆς γῆς

Ἀκόμα κατασκεύασαν δέ ἄλλες μέν ὑπαίθριες δεξαμενές (δηλαδή ἀνοικτές), ἄλλες δέ χειμερινές μέ ζεστά λουτρά στεγασμένες, χωριστά μέν τῶν βασιλέων, χωριστά τῶν πολιτῶν, ἐνῶ ὑπῆρχαν ἀκόμα ἄλλες γιά τίς γυναῖκες, καί ἄλλες γιά τ' ἄλογα καί τά κατοικίδια, διακοσμῶντας καθεμιά (δεξαμενή) καί μέ τόν ἀνάλογο στολισμό. Τό δέ νερό πού ἔτρεχε (ἀπό τίς πηγές) ὁδηγεῖτο μέχρι τό ἄλσος τοῦ Ποσειδῶνα, πού εἶχε κάθε εἴδους ὄμορφα καί ψηλά δέντρα, χάρη στή γονιμότητα τοῦ

59

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

ἔχοντα, καὶ ἐπὶ τοὺς ἔξω κύκλους δι' ὀχετῶν κατὰ τὰς γεφύρας ἐπωχέτευον: οὗ δὴ πολλὰ μὲν ἱερὰ καὶ πολλῶν θεῶν, πολλοὶ δὲ κῆποι καὶ πολλὰ γυμνάσια ἐκεχειρούργητο (Ἀττική σύνταξις), τὰ μὲν ἀνδρῶν, τὰ δὲ ἵππων χωρὶς ἐν ἑκατέρᾳ τῇ τῶν τροχῶν νήσῳ. Τά τε ἄλλα καὶ κατὰ μέσην τὴν μείζω τῶν νήσων ἐξῃρημένος ἱππόδρομος ἦν αὐτοῖς, σταδίου τὸ πλάτος ἔχων, τὸ δὲ μῆκος περὶ τὸν κύκλον ὅλον ἀφεῖτο εἰς ἅμιλλαν τοῖς ἵπποις.

Δορυφορικαὶ δὲ περὶ αὐτὸν ἔνθεν τε καὶ ἔνθεν οἰκήσεις ἦσαν τῷ πλήθει τῶν δορυφόρων: τοῖς δὲ πιστοτέροις ἐν

ἐδάφους, καί ἀπό τούς ἐξωτερικούς δακτυλίους μέ ἀγωγούς ἔφερναν τό νερό ἀπό τίς δεξαμενές μέχρι τίς γέφυρες: ἐκεῖ λοιπόν ὑπῆρχαν πολλοί ναοί, πολλῶν θεῶν, πολλοί κῆποι καί πολλά γυμναστήρια, ἄλλα μέν γιά ἄνδρες και ἄλλα δέ γιά τά ἄλογα χωριστά, ἑκατέρωθεν τῶν ζωνῶν τοῦ νησιοῦ. Καί κατά τά ἄλλα, στό κέντρο τοῦ μεγαλύτερου νησιοῦ ὑπῆρχε ἕνας ξεχωριστός ἱππόδρομος γιά αὐτούς, μέ πλάτος ἕνα στάδιο, ἐνῶ τό μῆκος του ἐκτεινόταν σε ὁλόκληρο τόν κύκλο (σ.σ ἦταν δηλαδή κάτι σάν διάμετρος ἤ χορδή τοῦ κύκλου) καί χρησιμοποιεῖτο γιά ἱππικά ἀγωνίσματα. Περιφερειακά καί στίς δυό πλευρές του (ἱπποδρόμου), ὑπῆρχαν οἱ κατοικίες τῶν πολλῶν σωματοφυλάκων (τοῦ βασιλιᾶ), στούς πιό πιστούς πού

60

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

τῷ μικροτέρῳ τροχῷ καὶ πρὸς τῆς ἀκροπόλεως μᾶλλον ὄντι διετέτακτο ἡ φρουρά, τοῖς δὲ πάντων διαφέρουσιν πρὸς πίστιν ἐντὸς τῆς ἀκροπόλεως περὶ τοὺς βασιλέας αὐτοὺς ἦσαν οἰκήσεις δεδομέναι.

(διέμεναν) στή μικρότερη ζώνη, ἡ ὁποία βρισκόταν πιό κοντά στην Ἀκρόπολη, εἶχε ἀνατεθεῖ ἡ φρούρηση, ἐνῶ σέ ὅσους ἐξ αὐτῶν ἦταν ἀκόμα πιό ἀφοσιωμένοι, τούς εἶχαν δοθεῖ κατοικίες μέσα στήν Ἀκρόπολη, γύρω ἀπό τά βασιλικά ἀνάκτορα.

Τὰ δὲ νεώρια τριήρων μεστὰ ἦν (Ἀττική σύνταξις) καὶ σκευῶν ὅσα τριήρεσιν προσήκει (Ἀττική σύνταξις), πάντα δὲ ἐξηρτυμένα ἱκανῶς. Kαὶ τὰ μὲν δὴ περὶ τὴν τῶν βασιλέων οἴκησιν οὕτω κατεσκεύαστο (Ἀττική σύνταξις): διαβάντι δὲ τοὺς λιμένας ἔξω τρεῖς ὄντας ἀρξάμενον ἀπὸ τῆς θαλάττης ᾔειν ἐν κύκλῳ τεῖχος, πεντήκοντα σταδίους τοῦ μεγίστου τροχοῦ τε καὶ λιμένος ἀπέχον πανταχῇ, καὶ συνέκλειεν εἰς ταὐτὸν

Οἱ δέ ναύσταθμοι ἦταν γεμάτοι μέ τριήρεις καί τά ἐξαρτήματα πού χρειάζονταν γιά τίς τριήρεις ἦταν σέ τέλεια τάξη.

Καί τά μέν σχετικά λοιπόν μέ τίς βασιλικές κατοικίες ἔτσι ἦταν κατασκευασμένα: Ὅταν κάποιος ἤθελε νά περάσει τά τρία λιμάνια, γιά νά βγεῖ ἔξω, ξεκινῶντας ἀπό τή θάλασσα, κυκλικό τεῖχος περιτριγύριζε τό νησί πού ἀπεῖχε πανταχόθεν πενήντα στάδια ἀπό τή μεγαλύτερη ζώνη και ἀπό τό λιμάνι, καί κατέληγε στήν εἴσοδο

61

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

πρὸς τὸ τῆς διώρυχος στόμα τὸ πρὸς θαλάττης.

τῆς διώρυγας πού βρισκόταν κοντά στή θάλασσα.

Τοῦτο δὴ πᾶν συνῳκεῖτο μὲν ὑπὸ πολλῶν καὶ πυκνῶν οἰκήσεων, ὁ δὲ ἀνάπλους καὶ ὁ μέγιστος λιμὴν ἔγεμεν πλοίων καὶ ἐμπόρων ἀφικνουμένων πάντοθεν, φωνὴν καὶ θόρυβον παντοδαπὸν κτύπον τε μεθ' ἡμέραν καὶ διὰ νυκτὸς ὑπὸ πλήθους παρεχομένων.

Σέ αὐτό λοιπόν ὁλόκληρο τό ἐσωτερικό του, ὑπῆρχαν πολλές καί πυκνές κατοικίες, ἡ δέ διώρυγα καί τό μεγάλο λιμάνι ἦταν γεμάτα ἀπό πλοῖα καί ἐμπόρους πού ἔρχονταν ἀπ' ὅλα τά μέρη τοῦ κόσμου καί ἔκαναν τόση φασαρία καί κάθε εἶδος θορύβους, μέρα καί νύχτα, ἐπειδή ἦταν τόσοι πολλοί.

Τὸ μὲν οὖν ἄστυ καὶ τὸ περὶ τὴν ἀρχαίαν οἴκησιν σχεδὸν ὡς τότ' ἐλέχθη, νῦν διεμνημόνευται:

Γιά τήν πόλη λοιπόν καί γιά τήν ἀρχαία της οἴκηση (χωροταξία) σχεδόν ὅπως τότε εἰπώθηκε (ἀπό τούς Αἰγυπτίους), τώρα τά ἔχουμε φρεσκάρει στή μνήμη μας: Τῆς ὑπόλοιπης δέ χώρας ἔτσι ἦταν ἡ φύση καί τό εἶδος τῆς διακόσμησής της, και θά προσπαθήσω νά ξαναθυμηθῶ.

τῆς δ' ἄλλης χώρας ὡς ἡ φύσις εἶχεν καὶ τὸ τῆς διακοσμήσεως εἶδος, ἀπομνημονεῦσαι πειρατέον. Πρῶτον μὲν οὖν ὁ

Κατ' ἀρχάς λοιπόν λέγεται

62

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

τόπος ἅπας ἐλέγετο σφόδρα τε ὑψηλὸς καὶ ἀπότομος ἐκ θαλάττης, τὸ δὲ περὶ τὴν πόλιν πᾶν πεδίον, ἐκείνην μὲν περιέχον, αὐτὸ δὲ κύκλῳ περιεχόμενον ὄρεσιν μέχρι πρὸς τὴν θάλατταν καθειμένοις, λεῖον καὶ ὁμαλές, πρόμηκες δὲ πᾶν, ἐπὶ μὲν θάτερα τρισχιλίων σταδίων(3), κατὰ δὲ μέσον ἀπὸ θαλάττης ἄνω δισχιλίων.

ὅτι ὁλόκληρος ἐκεῖνος ὁ τόπος ἦταν ἐξαιρετικά ὑψηλός καί ἀπότομος ἀπό τή μεριά τῆς θάλασσας (δηλαδή μή προσβάσιμος) ἐνῶ ὅλη ἡ περιοχή, περιμετρικά ἐκείνης τῆς πόλης, ἦταν παντοῦ πεδινή καί κυκλικά τριγυρισμένη ἀπό βουνά πού οἱ πλαγιές τους ἔφταναν μέχρι τή θάλασσα, (ἦταν) λεία καί ὁμαλή (περιοχή), παντοῦ εἶχε σχήματα προμήκη (σ.σ. δηλαδή ἦταν χωρισμένη ὅπως και κάθε σημερινή πόλη σε οἰκοδομικά τετράγωνα, διαφόρων διαστάσεων), μέ πλευρές συνολικοῦ μήκους (δηλαδή μέ περίμετρο) τριῶν χιλιάδων σταδίων (σ.σ. τό Ἀττικό στάδιο ἦταν 185,15 μ. δηλαδή τριχίλια στάδια σημαίνει 3.000 x 185,15= 556 χιλιόμετρα, ἄρα 556/4=140 χιλιόμετρα ἡ κάθε πλευρά τοῦ τετραγώνου) καί μέση ἀπόσταση (τῆς περιοχῆς) ἀπό τή θάλασσα περισσότερο ἀπό δυό χιλιάδες στάδια

63

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

Ὁ δὲ τόπος οὗτος ὅλης

τῆς νήσου πρὸς νότον ἐτέτραπτο, ἀπὸ τῶν ἄρκτων κατάβορρος. Τὰ δὲ περὶ αὐτὸν ὄρη τότε ὑμνεῖτο πλῆθος καὶ μέγεθος καὶ κάλλος παρὰ πάντα τὰ νῦν ὄντα γεγονέναι, πολλὰς μὲν κώμας καὶ πλουσίας περιοίκων ἐν ἑαυτοῖς ἔχοντα ποταμοὺς δὲ καὶ λίμνας καὶ λειμῶνας τροφὴν τοῖς πᾶσιν ἡμέροις καὶ ἀγρίοις ἱκανὴν θρέμμασιν, ὕλην δὲ καὶ πλήθει καὶ γένεσι ποικίλην σύμπασίν τε τοῖς ἔργοις καὶ πρὸς ἕκαστα ἄφθονον, ὧδε οὖν τὸ πεδίον φύσει καὶ ὑπὸ βασιλέων πολλῶν ἐν πολλῷ χρόνῳ

(δηλαδή>2000x185,15=364 χιλιομέτρα). Αὐτή δέ ἡ περιοχή ὁλόκληρου τοῦ νησιοῦ ἦταν στραμένη πρός νότο καί ἦταν προφυλαγμένη ἀπό τούς βόρειους ἀνέμους. Τά δέ γύρω ἀπ’ αὐτόν (τόν τόπο) βουνά ἦταν τότε φημισμένα ὡς πρός τόν ἀριθμό, τό μέγεθος καί τήν ὀμορφιά συγκρινόμενα μέ ὅλα αὐτά πού ἔχουν ὑπάρξει μέχρι τώρα, μέ πολλές πόλεις καί πλούσιες ἀπό κατοίκους σέ αὐτές (δηλαδή πολυπληθεῖς), ἔχοντας ποτάμια, λίμνες καί λιβάδια, (παρεῖχε) τροφή ἀρκετή νά θρέψει ὅλα τά ἄγρια καί τά ἥμερα ζῶα, ἦταν δέ ἐπίσης γεμάτα μέ πολλά καί κάθε εἴδους δέντρα, πού ἔδιναν ἄφθονη ξυλεία καί γιά τά ἔργα ἀλλά καί γιά κάθε ἐπάγγελμα, κατ’ αὐτόν τόν τρόπο λοιπόν ἡ πεδιάδα ἦταν φτιαγμένη ἔτσι ἀπό τή φύση ἀλλά καί ἀπό τά ἔργα πού εἶχαν κάνει πολλοί βασιλιάδες στή

64

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

διεπεπόνητο.

διάρκεια πολλῶν χρόνων.

Τετράγωνον μὲν αὔθ' ὑπῆρχεν τὰ πλεῖστ' ὀρθὸν καὶ πρόμηκες,

Τετράγωνο μέν (ἦταν τό σχῆμα τῆς πεδιάδας) , ὑπῆρχε δέ (σέ ἐπαφή) τέλειο ὀρθογώνιο (σχῆμα) καί (ἄλλο σχῆμα) πρόμηκες (δηλαδή τραπέζιο), ὅτι δέ ἐλλείψεις (σ.σ. σέ ὑλικά ἀγαθά) ὑπῆρχαν (στήν πόλη), μεταφέρονταν διά μέσου τῆς τάφρου πού ἦταν σκαμμένη περιμετρικά: Τό δε βάθος, τό πλάτος, καί τό μῆκος (τῆς τάφρου) λεγόταν μέν, ἀπίστευτο (φαινόταν) δέ, ὅτι ἦταν φτιαγμένο ἀπό ἀνθρώπινα χέρια, ἀφοῦ, σέ σύγκριση μέ ἄλλα παρόμοια ἔργα, εἶναι τεράστιο, ὀφείλουμε πάντως, ν' ἀναφέρουμε αὐτό τό ὁποῖο ἀκούσαμε: Εἶχε σκαφτεῖ τό βάθος τοῦ ἕνα πλέθρο (δηλαδή ~30 μ.) καί τό πλάτος σέ ὅλα τά σημεῖα ἕνα στάδιο (δηλαδή ~ 185 μ.), ἐπειδή δέ τώρα ἦταν σκαμμένο σ' ὁλόκληρη τήν πεδιάδα, τό μῆκος του

ὅτι δὲ ἐνέλειπε, κατηύθυντο τάφρου κύκλῳ περιορυχθείσης: τὸ δὲ βάθος καὶ πλάτος τό τε μῆκος αὐτῆς ἄπιστον μὲν λεχθέν, ὡς χειροποίητον ἔργον, πρὸς τοῖς ἄλλοις διαπονήμασι τοσοῦτον εἶναι, ῥητέον δὲ ὅ γε ἠκούσαμεν: πλέθρου(4) μὲν γὰρ βάθος ὀρώρυκτο, τὸ δὲ πλάτος ἁπάντῃ σταδίου, περὶ δὲ πᾶν τὸ πεδίον ὀρυχθεῖσα συνέβαινεν εἶναι τὸ μῆκος

65

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

σταδίων μυρίων. Τὰ δ' ἐκ τῶν ὀρῶν καταβαίνοντα ὑποδεχομένη ῥεύματα καὶ περὶ τὸ πεδίον κυκλωθεῖσα, πρὸς τὴν πόλιν ἔνθεν τε καὶ ἔνθεν ἀφικομένη, ταύτῃ πρὸς θάλατταν μεθεῖτο ἐκρεῖν. Ἄνωθεν δὲ ἀπ' αὐτῆς τὸ πλάτος μάλιστα ἑκατὸν ποδῶν (5) διώρυχες εὐθεῖαι τετμημέναι κατὰ τὸ πεδίον πάλιν εἰς τὴν τάφρον τὴν πρὸς θαλάττης ἀφεῖντο, ἑτέρα δὲ ἀφ' ἑτέρας αὐτῶν σταδίους ἑκατὸν ἀπεῖχεν: ᾗ δὴ την τε ἐκ τῶν ὀρῶν ὕλην κατῆγον εἰς τὸ ἄστυ καὶ τἆλλα δὲ ὡραῖα πλοίοις κατεκομίζοντο, διάπλους ἐκ τῶν διωρύχων εἰς ἀλλήλας τε πλαγίας καὶ πρὸς τὴν πόλιν τεμόντες.

τύχαινε νά εἶναι δέκα χιλιάδες στάδια. Δεχόταν ὅλα τά νερά πού κατέβαιναν κυλώντας ἀπό τά βουνά, κύκλωνε τήν πεδιάδα, ἔφτανε μέχρι τήν πόλη κι ἀπό τά δυό μέρη της, προχωροῦσε μέχρι τή θάλασσα κι ἄδειαζε ἐκεῖ ὅλα τά νερά. Ἀπό τήν ἐπάνω πλευρά (τῆς περιοχῆς) ξεκινοῦσαν εὐθύγραμμα αὐλάκια πλάτους περίπου ἑκατό ποδῶν, πού διέσχιζαν τήν πεδιάδα σέ παράλληλες γραμμές καί ἔφταναν στήν τάφρο πού κατέληγε στη θάλασσα, ἀπεῖχαν δέ μεταξύ τους ἑκατό στάδια : ἔτσι λοιπόν κατέβαζαν τήν ξυλεία ἀπό τά βουνά στήν πόλη ἐνῶ καί τά ὑπόλοιπα προϊόντα μέ πλοῖα κατέφθαναν, ἀφοῦ διάνοιξαν αὐλάκια (περάσματα, διάπλους) μεταξύ τῶν διωρύγων, πλάγια μεταξύ τους, καί μέχρι τά ὅρια τῆς πόλης.

66

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

Καὶ δὶς δὴ τοῦ ἐνιαυτοῦ τὴν γῆν ἐκαρποῦντο, χειμῶνος μὲν τοῖς ἐκ Διὸς ὕδασι χρώμενοι, θέρους δὲ ὅσα γῆ φέρει τὰ ἐκ τῶν διωρύχων ἐπάγοντες νάματα. Πλῆθος δέ, τῶν μὲν ἐν τῷ πεδίῳ χρησίμων πρὸς πόλεμον ἀνδρῶν ἐτέτακτο τὸν κλῆρον ἕκαστον παρέχειν ἄνδρα ἡγεμόνα, τὸ δὲ τοῦ κλήρου μέγεθος εἰς δέκα δεκάκις ἦν στάδια, μυριάδες δὲ συμπάντων τῶν κλήρων ἦσαν ἕξ: τῶν δ' ἐκ τῶν ὀρῶν καὶ τῆς ἄλλης χώρας ἀπέραντος μὲν ἀριθμὸς ἀνθρώπων ἐλέγετο, κατὰ δὲ τόπους καὶ κώμας εἰς τούτους τοὺς κλήρους πρὸς τοὺς ἡγεμόνας ἅπαντες διενενέμηντο.

Εἶχαν συγκομιδή δυό φορές τόν χρόνο, χρησιμοποιῶντας τόν χειμῶνα τά νερά πού τούς ἔστελνε ὁ Δίας (μέ τίς βροχές) καί τό καλοκαίρι ὅσα ἔβγαιναν ἀπό τίς πηγές, πού τά ἔφερναν στήν πεδιάδα μέσα ἀπό τά τεχνητά αὐλάκια. Σχετικά τώρα μέ πλῆθος τῶν ἀνδρῶν, τῶν χρησίμων στο πεδίο τῆς μάχης, εἶχε κανονιστεῖ ὅτι κάθε τμῆμα τῆς χώρας θά ἔδινε ἀπό ἕναν ἀρχηγό γιά τούς ἄνδρες πού ἦταν ἱκανοί νά φέρουν ὄπλα, ἡ δέ ἔκταση κάθε τμήματος ἦταν περίπου ἑκατό στάδια καί ὑπῆρχαν ἑξήντα χιλιάδες τέτοια τμήματα: Οἱ ἀριθμὸς τῶν ἀνθρώπων πού ἔμεναν στά βουνά καί στά ἄλλα μέρη τῆς χώρας ἦταν, ὅπως λεγόταν, ἀμέτρητος κι ἐξουσιάζετο ἀπό τούς κατά τόπους ἀρχηγούς τῶν περιοχῶν καί τῶν κωμοπόλεων κάθε κλήρου (κάθε δηλαδή μιᾶς ἐκ τῶν δέκα συνολικά

67

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

ἐπαρχιῶν τοῦ νησιοῦ). Τὸν οὖν ἡγεμόνα ἦν τεταγμένον εἰς τὸν πόλεμον παρέχειν ἕκτον μὲν ἅρματος πολεμιστηρίου μόριον εἰς μύρια ἅρματα, ἵππους δὲ δύο καὶ ἀναβάτας, ἔτι δὲ συνωρίδα χωρὶς δίφρου καταβάτην τε μικράσπιδα καὶ τὸν ἀμφοῖν μετ' ἐπιβάτην τοῖν ἵπποιν ἡνίοχον ἔχουσαν, ὁπλίτας δὲ δύο καὶ τοξότας σφενδονήτας τε ἑκατέρους δύο, γυμνῆτας δὲ λιθοβόλους καὶ ἀκοντιστὰς τρεῖς ἑκατέρους, ναύτας δὲ τέτταρας εἰς πλήρωμα διακοσίων καὶ χιλίων νεῶν. Τὰ μὲν οὖν πολεμιστήρια οὕτω διετέτακτο (Ἀττική σύνταξις) τῆς βασιλικῆς πόλεως, τῶν δὲ ἐννέα ἄλλα

Σέ καιρό πολέμου ὁ ἀρχηγός ἔπρεπε νά συνεισφέρει τό ἕνα ἕκτο ἑνός πολεμικοῦ ἅρματος, γιά δέκα χιλιάδες ἅρματα, δυό ἄλογα μέ τούς ἱππεῖς τους, δυό ἄλογα χωρίς (ἱππεῖς), ἕναν πεζό μέ ἐλαφριά ἀσπίδα, ἕναν ἱππέα πού μποροῦσε νά πηδάει ἀπό ἄλογο σέ ἄλογο, δυό βαριά ὁπλισμένους πεζούς, δυό τοξότες, δυό σφενδονιστές, τρεῖς πετροβολητές, τρεῖς ἀκοντιστές καί τέλος ἀπό τέσσερις ναῦτες γιά τά χίλια διακόσια πλοῖα τῆς χώρας.

Ἔτσι λοιπόν εἶχαν ὀργανωθεῖ τά στρατιωτικά πράγματα τῆς βασιλικῆς πόλης, ὅσο γιά τά ὑπόλοιπα ἐννέα τμήματα, καθένα εἶχε

68

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

ἄλλως, ἃ μακρὸς ἂν χρόνος εἴη λέγειν. τὰ δὲ τῶν ἀρχῶν καὶ τιμῶν ὧδ' εἶχεν (Ἀττική σύνταξις) ἐξ ἀρχῆς διακοσμηθέντα. Τῶν δέκα βασιλέων εἷς ἕκαστος ἐν μὲν τῷ καθ' αὑτὸν μέρει κατὰ τὴν αὑτοῦ πόλιν τῶν ἀνδρῶν καὶ τῶν πλείστων νόμων ἦρχεν, κολάζων καὶ ἀποκτεινὺς ὅντιν' ἐθελήσειεν: ἡ δὲ ἐν ἀλλήλοις ἀρχὴ καὶ κοινωνία κατὰ ἐπιστολὰς ἦν τὰς τοῦ Ποσειδῶνος, ὡς ὁ νόμος αὐτοῖς παρέδωκεν καὶ γράμματα ὑπὸ τῶν πρώτων ἐν στήλῃ γεγραμμένα ὀρειχαλκίνῃ, ἣ κατὰ μέσην τὴν νῆσον ἔκειτ' ἐν ἱερῷ Ποσειδῶνος.

Οἷ δὴ δι' ἐνιαυτοῦ

τή δική του ὀργάνωση, πού θά χρειαζόταν πολλή ὥρα γιά ν' ἀναπτύξω,τα ἀξιώματα καί οἱ τιμητικές διακρίσεις κανονίστηκαν ἀπό τήν ἀρχή μέ τόν παρακάτω τρόπο. Καθένας ἀπό τούς δέκα βασιλιάδες κυβερνοῦσε τούς ἀνθρώπους πού ζοῦσαν στήν περιοχή καί τήν δική του πόλη (την πρωτεύουσά του), ὅριζε τούς περισσοτέρους νόμους καί τιμωροῦσε ἤ θανάτωνε ὅποιον ἤθελε: Οἱ σχέσεις ὅμως καί ἡ ἐξουσία πού εἶχαν μεταξύ τους ἦταν ρυθμισμένες σύμφωνα μέ τίς ἀρχές πού εἶχε ὁρίσει ὁ Ποσειδῶνας, ὅπως ὅριζε ὁ νόμος πού εἶχε φτάσει μέχρις αὐτούς ἀπό γενιά σέ γενιά χαραγμένος μέ γράμματα ἀπό τούς πρώτους βασιλιάδες σέ στήλη ἀπό ὀρείχαλκο, πού βρισκόταν στόν ναό τοῦ Ποσειδῶνα στό κέντρο τοῦ νησιοῦ. Ἐκεῖ λοιπόν (οἱ βασιλιάδες)

69

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

πέμπτου, τοτὲ δὲ ἐναλλὰξ ἕκτου, συνελέγοντο, τῷ τε ἀρτίῳ καὶ τῷ περιττῷ μέρος ἴσον ἀπονέμοντες, συλλεγόμενοι δὲ περί τε τῶν κοινῶν ἐβουλεύοντο καὶ ἐξήταζον εἴ τίς τι παραβαίνοι, καὶ ἐδίκαζον. Ὅτε δὲ δικάζειν μέλλοιεν, πίστεις ἀλλήλοις τοιάσδε ἐδίδοσαν πρότερον. ἀφέτων ὄντων ταύρων ἐν τῷ τοῦ Ποσειδῶνος ἱερῷ, μόνοι γιγνόμενοι δέκα ὄντες, ἐπευξάμενοι τῷ θεῷ τὸ κεχαρισμένον αὐτῷ θῦμα ἑλεῖν, ἄνευ σιδήρου ξύλοις καὶ βρόχοις ἐθήρευον, ὃν δὲ ἕλοιεν τῶν ταύρων, πρὸς τὴν στήλην προσαγαγόντες κατὰ κορυφὴν αὐτῆς ἔσφαττον κατὰ τῶν γραμμάτων.

συγκεντρώνονταν κάθε πέντε καί κάθε ἕξι χρόνια ἐναλλάξ -γιατί τιμοῦσαν τόσο τούς μονούς ὅσο καί τούς ζυγούς ἀριθμούς-καί ἀφοῦ συζητοῦσαν, ἔπαιρναν ἀποφάσεις γιά τά κοινά τούς συμφέροντα καί ἐξέταζαν τίς παραβάσεις τῶν νόμων καί ἐκδίκαζαν (τίς σχετικές ὑποθέσεις). Ὅταν δέ ἐπρόκειτο νά δικάσουν, ἔδιναν πρῶτα διαβεβαιώσεις μεταξύ τους μέ τόν ἑξῆς τρόπο. Ἄφηναν ἐλεύθερούς τούς ταύρους μέσα στόν ναό τοῦ Ποσειδῶνα κι ἔμεναν μόνοι μαζί τους, ὄντας δέκα, καί παρακαλοῦσαν τόν θεό νά διαλέξει τό σφάγιο πού θά τόν εὐχαριστοῦσε κι ἄρχιζαν νά κυνηγᾶνε τούς ταύρους ἄοπλοι, κρατῶντας μονοξύλα καί θηλιές, ὃποιον δε τύχαινε νά πιάσουν, τόν πήγαιναν στή στήλη καί τόν ἔσφαζαν πάνω ἀπό τό μέρος ὅπου ἦταν γραμμένος ὁ νόμος.

70

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

Ἐν δὲ τῇ στήλῃ πρὸς

τοῖς νόμοις ὅρκος ἦν μεγάλας ἀρὰς ἐπευχόμενος τοῖς ἀπειθοῦσιν. Ὅτ' οὖν κατὰ τοὺς αὑτῶν νόμους θύσαντες καθαγίζοιεν πάντα τοῦ ταύρου τὰ μέλη, κρατῆρα κεράσαντες ὑπὲρ ἑκάστου θρόμβον ἐνέβαλλον αἵματος, τὸ δ' ἄλλ' εἰς τὸ πῦρ ἔφερον, περικαθήραντες τὴν στήλην: μετὰ δὲ τοῦτο χρυσαῖς φιάλαις ἐκ τοῦ κρατῆρος ἀρυτόμενοι, κατὰ τοῦ πυρὸς σπένδοντες ἐπώμνυσαν δικάσειν τε κατὰ τοὺς ἐν τῇ στήλῃ νόμους καὶ κολάσειν εἴ τίς τι πρότερον παραβεβηκὼς εἴη. Τό τε αὖ μετὰ τοῦτο μηδὲν τῶν γραμμάτων ἑκόντες

Στή στήλη δέ ἦταν χαραγμένος καί ὁ ὅρκος πού καταριόταν μέ φοβερά λόγια ὅσους καταπατοῦσαν τούς νόμους. Ὅταν λοιπόν ἔκαναν τή θυσία σύμφωνα μέ τούς νόμους τους κι εὐλογοῦσαν τά μέλη τοῦ ταύρου, ἀνακάτευαν σ' ἕνα κύπελλο λίγο κρασί μέ μερικές σταγόνες ἀπό τό αἷμα τοῦ ζώου ὁ καθένας μέ τή σειρά του, μετά ἔριχναν τά κομμάτια τοῦ ἱεροῦ σφαγίου στή φωτιά καί καθάριζαν τή στήλη: Ἔπειτα ἔπαιρναν μέ χρυσές φιάλες λίγο κρασί ἀπό τό κύπελλο, ἔκαναν σπονδές στή φωτιά κι ὁρκίζονταν ὅτι θ' ἀπέδιδαν δικαιοσύνη σύμφωνα μέ τους νόμους τῆς στήλης, τιμωρῶντας ὅσους τούς εἶχαν παραβεῖ. Ἀκόμα, ὁρκίζονταν ὅτι δέν θά παραβοῦν κανένα γραπτό νόμο ἐκούσια, δέν θά

71

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

παραβήσεσθαι, μηδὲ ἄρξειν μηδὲ ἄρχοντι πείσεσθαι πλὴν κατὰ τοὺς τοῦ πατρὸς ἐπιτάττοντι νόμους. Ταῦτα ἐπευξάμενος ἕκαστος αὐτῶν αὑτῷ καὶ τῷ ἀφ' αὑτοῦ γένει, πιὼν καὶ ἀναθεὶς τὴν φιάλην εἰς τὸ ἱερὸν τοῦ θεοῦ, περὶ τὸ δεῖπνον καὶ τἀναγκαῖα διατρίψας, ἐπειδὴ γίγνοιτο σκότος καὶ τὸ πῦρ ἐψυγμένον τὸ περὶ τὰ θύματα εἴη, πάντες οὕτως ἐνδύντες ὅτι καλλίστην κυανῆν στολήν, ἐπὶ τὰ τῶν ὁρκωμοσίων καύματα χαμαὶ καθίζοντες, νύκτωρ, πᾶν τὸ περὶ τὸ ἱερὸν ἀποσβεννύντες πῦρ, ἐδικάζοντό τε καὶ ἐδίκαζον εἴ τίς τι παραβαίνειν αὐτῶν αἰτιῷτό τινα:

διοικήσουν καί δέν θά ὑπακούσουν στόν βασιλιά, παρά μόνο ἄν οἱ προσταγές του εἶναι σύμφωνες μέ τούς νόμους τοῦ πατέρα τους. Ἀφού λοιπόν ο καθένας ἔδινε αὐτές τις διαβεβαιώσεις γιά λογαριασμό δικό του καί τῆς γενιᾶς του, πίνοντας καί ἀφιερώνοντας τή φιάλη στό ἱερό του θεοῦ καί ἀφοῦ ἔτρωγε καί τακτοποιοῦσε ὅλες τίς ἄλλες ἀνάγκες, μόλις νύχτωνε καί ἡ φωτιά γύρω ἀπό τά σφάγια θά ἔσβηνε, φορῶντας μία θαυμάσια γαλάζια στολή, ἔσβηναν ὅλες τίς φωτιές τοῦ ναοῦ καί κάθονταν δίπλα στ' ἀπομεινάρια τῆς θυσίας ὅλη τή νύχτα δικάζοντας καί δικαζόμενοι, ἄν κανένας κατηγοροῦσε κάποιον ἄλλο πώς εἶχε παραβεῖ τόν νόμο:

δικάσαντες δέ, τὰ δικασθέντα, ἐπειδὴ

Μετά τήν ἔκδοση τῆς ἀπόφασης σχετικά μέ κάθε

72

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

φῶς γένοιτο, ἐν χρυσῷ πίνακι γράψαντες μετὰ τῶν στολῶν μνημεῖα ἀνετίθεσαν. Νόμοι δὲ πολλοὶ μὲν ἄλλοι περὶ τὰ γέρα τῶν βασιλέων ἑκάστων ἦσαν ἴδιοι, τὰ δὲ μέγιστα, μήτε ποτὲ ὅπλα ἐπ' ἀλλήλους οἴσειν βοηθήσειν τε πάντας, ἄν πού τις αὐτῶν ἔν τινι πόλει τὸ βασιλικὸν καταλύειν ἐπιχειρῇ γένος, κοινῇ δέ, καθάπερ οἱ πρόσθεν, βουλευόμενοι τὰ δόξαντα περὶ πολέμου καὶ τῶν ἄλλων πράξεων, ἡγεμονίαν ἀποδιδόντες τῷ ̓Ατλαντικῷ γένει. Θανάτου δὲ τὸν βασιλέα τῶν συγγενῶν μηδενὸς εἶναι κύριον, ὃν ἂν μὴ τῶν δέκα τοῖς ὑπὲρ ἥμισυ δοκῇ.

ὑπόθεση πού εἶχε κριθεῖ, ὅταν ξημέρωνε, ἀφοῦ τήν ἔγραφαν πάνω σ' ἕνα χρυσό πίνακα, τήν ἀφιέρωναν στόν θεό μαζί μέ τίς στολές τους. Ὑπῆρχαν πολλοί εἰδικοί νόμοι σχετικά μέ τά προνόμια κάθε βασιλιά, σημαντικότεροι ἀπό τούς ὁποίους ἦταν ὅτι πότε δέν θά ἔκαναν πόλεμο ὁ ἕνας ἐναντίον τοῦ ἄλλου ὅτι θά βοηθοῦσαν ὅλοι, ἄν κάποιος ἐπιχειροῦσε ν' ἀνατρέψει τή βασιλική οἰκογένεια κάποιας πόλης κι ὅτι θά συγκεντρώνονταν, ὅπως οἱ προγονοί τους, γιά νά πάρουν κοινές ἀποφάσεις σέ περίπτωση πολέμου ἤ σχετικά μέ ἄλλα σοβαρά ζητήματα, παραχωρῶντας τήν ἀρχηγία στή γενιά τοῦ Ἄτλαντα. Κανένας βασιλιάς δέν εἶχε τό δικαίωμα νά θανατώσει κάποιο συγγενῆ του, ἄν δέν εἶχε τή συγκατάθεση περισσότερων ἀπό τούς μισούς ἀνάμεσα στούς δέκα βασιλιάδες.

73

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

Ταύτην δὴ τοσαύτην καὶ τοιαύτην δύναμιν ἐν ἐκείνοις τότε οὖσαν τοῖς τόποις ὁ θεὸς ἐπὶ τούσδε αὖ τοὺς τόπους συντάξας ἐκόμισεν ἔκ τινος τοιᾶσδε, ὡς λόγος, προφάσεως. Ἐπὶ πολλὰς μὲν

γενεάς, μέχριπερ ἡ τοῦ θεοῦ φύσις αὐτοῖς ἐξήρκει, κατήκοοί τε ἦσαν τῶν νόμων καὶ πρὸς τὸ συγγενὲς θεῖον φιλοφρόνως εἶχον: τὰ γὰρ φρονήματα ἀληθινὰ καὶ πάντῃ μεγάλα ἐκέκτηντο, πρᾳότητι μετὰ φρονήσεως πρός τε τὰς ἀεὶ συμβαινούσας τύχας καὶ πρὸς ἀλλήλους χρώμενοι, διὸ πλὴν ἀρετῆς πάντα ὑπερορῶντες μικρὰ ἡγοῦντο τὰ παρόντα καὶ ῥᾳδίως ἔφερον οἷον ἄχθος τὸν τοῦ χρυσοῦ

Αὐτή ὅμως τήν τόσο μεγάλη καί τέτοιου εἴδους δύναμη πού ὑπῆρχε τότε σ' ἐκεῖνο τό μέρος, ἀφοῦ τήν ὀργάνωσε ὁ θεός, τήν ὁδήγησε ἐναντίον αὐτῶν τῶν χωρῶν μέ τήν ἑξῆς, σύμφωνα μέ τήν παράδοση, δικαιολογία. Γιά πολλές γενιές, ὅσο ὑπῆρχε ἀκόμα πάνω τους ἡ ἐπίδραση τοῦ θεοῦ ἀπό τόν ὁποῖο κατάγονταν, ὑπάκουαν στους νόμους καί τιμοῦσαν τή θεϊκή τους καταγωγή: Οἱ καρδιές τους ἦταν καθαρές καί τό μυαλό τους ἀφοσιωμένο σ' εὐγενικά ἔργα, ἔδειχναν πάντα λογική καί σωφροσύνη στίς ἑκάστοτε περιστάσεις καί ὡς πρός τίς μεταξύ τούς σχέσεις, γι’ αὐτό τόν λόγο περιφρονοῦσαν ὁτιδήποτε ἐκτός ἀπό τήν ἀρετή καί δέν ἔδιναν μεγάλη σημασία στ' ἀγαθά πού εἶχαν, θεωρῶντας βάρος τήν ποσότητα τοῦ χρυσαφιοῦ

74

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

τε καὶ τῶν ἄλλων κτημάτων ὄγκον.

καί τῆς ὑπόλοιπης περιουσίας.

Ἀλλ' οὐ μεθύοντες ὑπὸ τρυφῆς διὰ πλοῦτον ἀκράτορες αὑτῶν ὄντες ἐσφάλλοντο, νήφοντες δὲ ὀξὺ καθεώρων ὅτι καὶ ταῦτα πάντα ἐκ φιλίας τῆς κοινῆς μετ' ἀρετῆς αὐξάνεται, τῇ δὲ τούτων σπουδῇ καὶ τιμῇ φθίνει ταῦτά τε αὐτὰ κἀκείνη συναπόλλυται τούτοις. Ἐκ δὴ λογισμοῦ τε τοιούτου καὶ φύσεως θείας παραμενούσης πάντ' αὐτοῖς ηὐξήθη ἃ πρὶν διήλθομεν. Ἐπεὶ δ' ἡ τοῦ θεοῦ μὲν μοῖρα ἐξίτηλος ἐγίγνετο ἐν αὐτοῖς πολλῷ τῷ θνητῷ καὶ πολλάκις ἀνακεραννυμένη, τὸ δὲ ἀνθρώπινον ἦθος ἐπεκράτει, τότε ἤδη τὰ παρόντα φέρειν ἀδυνατοῦντες ἠσχημόνουν, καὶ τῷ

Ἔτσι, χωρίς νά μεθύσουν ἀπό τήν τρυφηλότητα κι ἐξαιτίας τοῦ πλούτου νά χάσουν τόν αὐτοέλεγχό τους, δέν παραδόθηκαν στά πάθη τους, μέ νηφαλιότητα, ἀντίθετα, ἔβλεπαν καθαρά ὅτι καί αὐτά ὅλα αὐξάνουν ἀπό τή φιλία καί μαζί μέ τήν κοινή ἀρετή, ἐνῶ ἡ διαρκής ἐπιδίωξη καί λατρεία τῶν ἀγαθῶν καταστρέφει τά ἴδια καί τήν ἀξία τους. Μέ αὐτές λοιπόν σκέψεις καί μέ τή θεϊκή ἐπίδραση πάνω τους, τά πάντα σ' αὐτούς προόδευσαν, ὅσα ἀναφέραμε προηγουμένως. Ὅταν ὅμως ἀτόνησε κι ἐξαφανίστηκε σιγά σιγά τό θεϊκό στοιχεῖο ἀπό μέσα τους, ἐπειδή ἀναμείχθηκε πολύ μέ τό θνητό στοιχεῖο κι ἐπικράτησε τό ἀνθρώπινο, τότε ἄρχισαν νά συμπεριφέρνονται ἄσχημα, μή μπορῶντας ν' ἀντέξουν τό βάρος τοῦ πλούτου πού εἶχαν, σέ αὐτόν

75

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

δυναμένῳ μὲν ὁρᾶν αἰσχροὶ κατεφαίνοντο, τὰ κάλλιστα ἀπὸ τῶν τιμιωτάτων ἀπολλύντες.

δέ πού εἶχε τή δυνατότητα νά παρατηρεῖ, φαίνονταν αἰσχροί, πού εἶχαν χάσει τά πιό πολύτιμα ἀπό τ' ἀγαθά τους.

Τοῖς δὲ ἀδυνατοῦσιν ἀληθινὸν πρὸς εὐδαιμονίαν βίον ὁρᾶν τότε δὴ μάλιστα πάγκαλοι μακάριοί τε ἐδοξάζοντο εἶναι, πλεονεξίας ἀδίκου καὶ δυνάμεως ἐμπιμπλάμενοι.

Σέ ἐκείνους ὅμως πού δέν μποροῦσαν νά διακρίνουν ποιά εἶναι ἡ πραγματικά εὐτυχισμένη ζωή, φαίνονταν κατ' ἐξοχήν καλοί καί εὐλογημένοι, παρά τήν πλεονεξία πού τούς εἶχε καταλάβει ν' αὐξάνουν μέ κάθε τρόπο τά πλούτη τους.

Θεὸς δὲ ὁ θεῶν Ζεὺς ἐν νόμοις βασιλεύων, ἅτε δυνάμενος καθορᾶν τὰ τοιαῦτα, ἐννοήσας γένος ἐπιεικὲς ἀθλίως διατιθέμενον, δίκην αὐτοῖς ἐπιθεῖναι βουληθείς, ἵνα γένοιντο ἐμμελέστεροι σωφρονισθέντες.

Ὁ Δίας λοιπόν, ὁ Θεός τῶν θεῶν, πού κυβερνάει σύμφωνα μέ τούς νόμους, ἐπειδή μπορεῖ νά βλέπει τέτοια πράγματα, παρατηρῶντας ὅτι αὐτός ὁ χρηστός λαός συμπεριφερόταν ἀθλίως, ἀποφάσισε νά τούς ἐπιβάλλει τιμωρία, ἔτσι ὥστε, ἀφοῦ συνετιστοῦν, νά γίνουν νουνεχεῖς.

Συνήγειρεν θεοὺς πάντας εἰς τὴν τιμιωτάτην αὐτῶν

Κάλεσε λοιπόν σέ συμβούλιο ὅλους τούς θεούς στήν τιμιώτατη κατοικία τους,

76

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

οἴκησιν, ἣ δὴ κατὰ μέσον παντὸς τοῦ κόσμου βεβηκυῖα καθορᾷ πάντα ὅσα γενέσεως μετείληφεν, καὶ συναγείρας εἶπεν……………………

ἡ ὁποία ὡς γνωστόν ἔχοντας βρεθεῖ στή μέση του κόσμου, ἐπιβλέπει τά πάντα ὅσα ἔχουν πραγματοποιηθεῖ, καί ἀφοῦ τούς συγκέντρωσε εἶπε………………

Πηγή: http://www.ellinikoarxeio.c om/2010/01/kritiasplato.html#ixzz1h9woDu7S.

77

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΣ

78

Η ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

79