ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΕΓΚΩΜΙΟ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

K a rl M arx

ΕΓΚΩΜΙΟ ΤΟΥ

ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ 11ΡΟΛΟ ΙΌ Σ : A N D R E A C A M IL L E R I

Βλ. επίσης στις Εκδόσεις ’Άγρα : KARL MARX - FRIEDRICH ENCELS

'Η αποικιοκρατία στην Ά σία [ Αφγανιστάν - ’Ινδία - Περσία] Μετάφραση Σάββα Μιχαήλ

Τίτλος πρωτοτύπου: ABSCHWEIFUNG (ÜBER PRODUCTIVE ARBEIT)

A' έκδοση : ’Άγρα, 1982 ISBN 9 7 8 - 9 6 0 - 5 0 5 - 0 0 0 -9 © 1982, 2005, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΡΑ Α.Ε.

Ζωοδόχου Πηγής 99, 114 73 Αθήνα Τηλ. 210.7011.461 - FAX 210.7018.649

http : // www.agra.gr, e -m ail: in fo@ agra.gr

Karl M

arx

ΕΓΚΩΜΙΟ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ [ Παρέκβαση περί παραγωγικής εργασίας ]

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ : Τ Ζ Ε Ν Η ΜΑΣΤΟΡΑΚΗ Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ : A N D R E A C A M IL L E R I

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ Α ΓΡΑ

Οί Εκδόσεις ’Άγρα πρότειναν στους φίλους ’Ι­ ταλούς έκδοτες του Nottetempo να εντάξουν στη σειρά των βιβλιδιων τους (( I Sassi » το ’Ε γ ­ κώμιο του εγκλήματος του Μάρξ. Εκείνοι παρήγγειλαν τον παρόντα πρόλογο στον Άντρέα Καμιλλέρι, που τώρα, ώς αντιδάνειο, εντάσσε­ ται στη νέα ελληνική έκδοση του 9Εγκωμίου.

'Η ’Α ναγέννηση καί τό ρολόι, μ ε τον κούκο

του ANDREA CAMILLERI

« ούδέν κακόν αμιγές καλον » άμφισβητήθηκε έντονα στις αρχές τον 18ον αιώνα από εναν ’Άγγλο γιατρό, τον Bernard de Mandeville, ό οποίος, μεταξν τον ενός ασθενούς καί τον άλλον, διασκέδαζε να γράφει· αιχμηρές πα­ ρατηρήσεις για την κοινωνία τής εποχής. Στο δοκίμιό τον μέ τον τίτλο Ό μύθος των μελισσών, αλλέως ιδιωτικά βίτσια, δημό­ σια οφέλη, τον 1714, νποστήριξε τή θέση οτι ενα ιδιωτικό βίτσιο ό'πως ό εγωισμός Ο ΠΑΝΑΡΧΑΙΟ ΛΑΪΚΟ ΡΗ ΤΟ

Τ

I

(με ολα τά προσαρτήματα που άπορρέουν από αυτό, μέχρι τις Εγκληματικές ενέργειες στις όποιες αναγκαστικά οδηγεί τό βίτσιο αυτό) ήταν ή προωΟητική δύναμη πον οδη­ γούσε στο δημόσιο οφελος, δηλαδή στην ευ­ ημερία καί στην πρόοδο, ενώ ο άλτρονισμός λειτουργούσε σε αντίθετη κατεύθυνση, δη­ λαδή εντελώς αποτρεπτικά στις διαδικα­ σίες ανάπτυξης, καί ήταν άπολντως άρν?]τικός. 'Επομένως τό λαϊκό ρητό επρεπε να ξα­ ναγραφτεί: «παν κακόν φορευς καλού». 'Επειδή εκείνη την εποχή αγαπούσαν ιδιαίτερα τις παραδοξότητες ( για νά φέ­ ρουμε απλώς ένα παράδειγμα, λίγα μό­ νο χρόνια αργότερα ο Swift, χρησιμο­ ποιώντας τον σοβαρό τόνο ενός οικονο­ μολόγον, πρότεινε νά χρησιμοποιηθούν τά φτωχά παιδιά σαν τροφή για τους πλο'υί 8 ]

σιονς1), το δοκίμιο τον Μάντεβιλ ήρθε νά προστεθεί στα άλλα. Μάλλον ομως δεν ήταν και τόσο παρά­ δοξο, άφοϋ ένας οικονομολόγος οπως ό Αdam Smith επηρεάστηκε κατά κάποιο τρόπο από αυτό. Φυσικά ό Μάρξ δεν μπορούσε νά αγνοή­ σει τό δοκίμιο τον Μάντεβιλ, και παίρνει ώς αφετηρία τα συμπεράσματα τον ( αύτό πού ονομάζουμε στον κόσμο μας Κακό, είτε ηθικό είτε φυσικό, είναι ή μεγάλη αρχή πού μας κάνει κοινωνικά πλάσματα, ή σταθερή βάση, ή ζωή και τό στήριγμα όλων των 1. Jonathan Swift, Σεμνή πρόταση ώστε vet παυσουν τά τέκνα των φτωχών %' άποτελονν βάρος για τους γονείς τους και τον τόπο και νά καταστούν ωφέλιμα στην κοινωνία, μτφρ. Γα­ βριήλ Ν. Πεντζίκης, έκδ. ’Άγρα, Σειρά « Ό 'Άτακτος Λαγός », 1998. I 9 ]

ρεΐται σήμερα από τή μια άκρη τον κόσμον στην άλλη για εναν εγκληματία ! Και πόσες απάτες γίνονται μέσω τής τηλεπωλήσεων ! Καί όσον αφορά την τηλεόραση: δεν γίνεται, εγκληματική χρήση της οταν μέσω αυτής προβάλλονται ψεύτικα στοιχεία προκειμένον να δικαιολογηθεί κάποιος πόλεμος; Μς τον ¿γκαταλείψονμε, ό κατάλογος θά μεγάλωνε υπέρμετρα. Τέλος, υπάρχει μια άποψη τον Μάρξ που τή βρήκα πιο ερεθιστική σέ σύγκριση με τις άλλες: είναι οταν υποστηρίζει ( ακο­ λουθώντας πάντα τά ίχνη τον Μάντεβιλ) οτι ο εγκληματίας παράγει « τέχνη, ωραία λογοτεχνία, μυθιστορήματα, ακόμη καί τραγωδίες ». "Οτι παράγει μυθιστορήματα δεν υπάρχει αμφίβολαα, καί ένας άναστημέ­ νος Μάρξ σίγουρα θά καμάρωνε μπροστά στον σημερινό κατακλυσμό αστυνομικών [ *2 ]

μυθιστορήματος, νονάρ, τρόμον, δικαστι­ κών, κατασκοπευτικών καί πάει λέγοντας. Και ομολογώ οτι μου αρέσει πολν πε­ ρισσότερο αυτή ή ενεργός και παραγωγι­ κή αντίληψη από εκείνη την αποστειρωμέ­ νη καί αίσθητικίζουσα αντίληψη του De Quincey όπως εκφράζεται στο Ό φόνος ώς μία άπο τις καλές τέχνες, τον 1827. 5Ενώ διάβαζα αυτές τις γραμμές για τον εγκληματία ώς παραγωγό τέχνης, ήρθε ξανά στη μνήμη μου μια εξαίσια κινημα­ τογραφική εικόνα. Τό έντονο πρόσωπο και ή ειρωνική, ικανοποιημένη έκφραση τον Orson Welles στήν ταινία Ό τρίτος άνθρω­ πος τον Carol Reed (1949), όταν λέει στον Joseph Cotten μια φράση που εγινε θρυλι­ κή. 'Η φράση ήταν, πάνα)-κάτω, ή εξής: « Πάρε, για παράδειγμα, την Ιταλία. Ε ί­ χε αιώνες γεμάτους πολέμους, νεκρούς, I J3 ]

αίμα, ερείπια, δολοφονίες, καί τ ί βγήκε από δλα αυτά; Η 5Αναγέννηση. Πάρε την 5Ελβετία. ειρήνης, ησυχίας, γαλή­ νης. αρμονίας... /Γαί τί βγήκε; Τό ρολόι με τον κούκο >κ Ο Κάρολ Ρήντ, ό σκηνοθέτης, όιηγήθηκε οτι ή φράση αυτή δεν περιλαμβανόταν στο κείμενο τον Graham Greene1 και οτι τη μέρα που επρεπε νά γυρίσουν τή συγκεκρι­ μένη σκηνή, ο Ουέλλς εμφανίστηκε με ενα χαρτί στο όποιο είχε σημειώσει εκείνες τις λέξεις που τον είχαν ερθει κατά τή διάρκεια τής νύχτας. Ο Ρήντ ενθουσιάστηκε και τον άφησε νά τις πει. 5Αφότου διάβασα τις

1. Βλ. Graham Greene, rO τρίτος άνθρω­ πος καί Η πτώση ενός ειδώλου, μτφρ. ’Άννα Παπασταύρου, εισαγωγή Ian Thompson, επί­ μετρο Κ. Καλφόπουλος, έκδ. ’Άγρα, 2011. [ Η J

γραμμές τον Μάρξ για τη σχέση ανάμεσα στην εγκληματικότητα και την τέχνη, εί­ μαι σίγουρος πώς και εκείνος, 6 Μάρξ> θά τις Ελεγε με την ϊδια έκφραση και τον ΐδιο τόνο τον 'Όρσον Ονέλλς.

Μετάφραση άπό τά ιταλικά: ’Ανταίος Χρυσοστομιδης

Το κείμενο αύτό του Karl Marx γράφτηκε α­ νάμεσα στο 1860 καί το 1862. Οι εκδότες του το ενσωμάτωσαν στις Θεωρίες τής υπεραξίας, τόμος IV του Κεφαλαίου. Ή μετάφραση εγινε άπό τα γερμανικά. Ό τίτλος κάτω από τον όποιο παρουσιάζεται εδώ προέρχεται άπό μια γαλλική έκδοση του κειμένου. Τίτλος πρωτοτύ­ που : Abschweifung ( iiber productive Arbeit).

παράγει ιδέες, ό ποιη­ τής ποιήματα, ό πάστορας κηρύγ­ ματα, καί ούτω καθεξής. Ό εγκλημα­ τίας παράγει εγκλήματα. ’Ά ν προσέξου­ με καλύτερα πώς σχετίζεται αύτος ο τελευταίος κλάδος παραγωγής μέ το κοινωνικό σύνολο, θ’ απαλλαγούμε άπό πολλές προκαταλήψεις. Ό εγκληματίας δεν παράγει μόνο εγκλήματα, άλλα καί τό ποινικό δίκαιο καί τον καθηγητή πού διδάσκει ποινικό δίκαιο καί, συνάμα, τό αναπόφευκτο σύγγραμμα μέ τό όποιο ό ίδιος καθηγητής ρίχνει στή γενική αγο­ ρά τις παραδόσεις του έν ειδει