Ραφαηλίδης Θερμοί Και Ψυχροί Πόλεμοι

ΘΕΡΜΟΙ ΚΑΙ ΨΥΧΡΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

ISBN: 960-7058-56-9 © B. Ραφαηλίί»|ς Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 1996 I. Νικολόπουλος & Σία Ε.Ε. Μαυρομιχάλη 15, 10679, Αθήνα τηλ: 3639336 - Fax: 3638489

ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΑΦΑΗΛΙΔΗΣ

ΘΕΡΜΟΙ ΚΑΙ ΨΥΧΡΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΕΣ ΚΑΙ ΦΑΣΙΣΤΕΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΚΟΜΟΥΝΙΣΤΩΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΕΣ ΚΑΙ ΚΟΜΟΥΝΙΣΤΕΣ ΕΝΑΝΤΙΩΝ ΦΑΣΙΣΤΩΝ

I

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Τ « η » ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΠΡΟΤΟΥ

Α. ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ

1. Η γέννηση του φασισμού Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν η μεγάλη ευκαιρία της Σοβιετικής Ένωσης να βγει από την απομόνωση, να γίνει παγκόσμια δύναμη, και σαν τέτοια να μπορέσει να ξανασκεφτεί το κλασικό μαρξιστικό δόγ­ μα, σύμφωνα με το οποίο ο κομουνισμός είτε θα είναι παγκόσμιο, ή τουλάχιστον πανευρωπαϊκό, σε ένα πρώτο στάδιο, κοινωνικοοικονο­ μικό σύστημα οργάνωσης της κοινωνίας, είτε θα πάψη να υπάρχει ως «σοσιαλισμός σε μία μόνο χώρα». Ο σοσιαλισμός σε μία μόνο χώρα είναι δόγμα σταλινικό, ουδεμία σχέση έχον με το μαρξισμό του Μαρξ. Αλλά ούτε και με το μαρξισμό του Λένιν, γνωστό και σαν μαρξισμόλενινισμό. Βέβαια, είναι ο Λένιν αυτός που επέβαλε τον κομουνισμό σε μια μόνο χώρα και μάλιστα υπανάπτυχτη, πράγμα που έρχεται σε καταφάνερη αντίθεση με τον κλασικό μαρξισμό, που διακηρύσσει πως ο κομουνισμός θα προκόψει κατ’ αρχήν σε μια από τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, όμως ο Λένιν αφήνει πάντα ανοιχτή τη δυνα­ τότητα, που γι’ αυτόν είναι βεβαιότητα, πως από την υπανάπτυχτη Ρωσία ο κομουνισμός θα επεκταθεί ταχύτατα σε άλλες, αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, όπως η Γερμανία. Κι έτσι, το νέο σοβιετικό κράτος που προκύπτει στη Ρωσία το 1917, όπως πιστεύει ο δημιουργός του, ο Λένιν, αφενός θα αποφύγει την απομόνωση και την περικύκλω­ ση και αφετέρου θα δικαιώσει τον Μαρξ, που δεν διέγραφε κατηγο­ ρηματικά τη Ρωσία από τη λίστα των χωρών που θα ήταν δυνατό να γίνουν κομουνιστικές, χάρη κυρίως στα μιρ, το παραδοσιακό ενδοφεουδαρχικό ρωσικό σύστημα κοινοκτημοσύνης της γης. Δυστυχώς, οι ήττες των Σπαρτακιστών στη Γερμανία και του Μπέλα Κουν στην Ουγ­ γαρία, διαλύουν αυτό το όνειρο, μετά όμως το θάνατο του Λένιν, που θα πεθάνει το 1924 με το όνειρο ολοζώντανο. Στο δίλημμα «ζαβός 7

κομουνισμός σε μία μόνο χώρα, ή ακόμα πιο ζαβός καπιταλισμός στην ίδια χώρα», ο Στάλιν απαντά αντιμαρξιστικά: «σοσιαλισμός σε μία μόνο χώρα». Εσείς τι θα κάνατε στη θέση του; (Για φαντάσου. Στη θέση του!), θ α διαλύατε από τότε την ΕΣΣΔ; Έπραξε, λοιπόν, αντιμαρξιστικά ο Σταλιν και έκανε πολύ καλά. θ α ήταν εντελώς παράλογο να προκρίνει την επιστροφή στον καπιταλισμό, μόνο και μόνο επειδή καμιά χώρα στην Ευρώπη και στον κόσμο δεν έλεγε να μιμηθεί τη Ρωσία. Την επιστροφή στον καπιταλισμό θα την επιλέξει σα λύση, πολύ αργότερα, ο Γκορμπατσώφ. Το 1926 όμως, κανείς δεν θα τολμούσε να την προτείνει στα σοβαρά, μόνο και μόνο γιατί ο «σοσιαλισμός σε μία μόνο χώρα» είναι δόγμα αντιμαρξιστικό, όπως δεν θα πάψει να λέει ο Τράισκι, ο δημιουργός της θεωρίας της «διαρκούς επανάστασης». Που την αντιλαμβάνεται διαρκή, με δυό αλληλοσυνδεόμενους τρό­ πους: σα συνέχεια της επανάστασης μέσα στην ΕΣΣΔ, μέχρι να κατα­ τροπωθεί ο ακόμα υπαρχτός ταξικός εχθρός, που βυσσοδομεί, και σα συνέχισή της έξω από τη Σοβ. Ένωση. Η «εξαγωγή της επανάστασης» είναι τροτσκιστικό και όχι σταλινικό δόγμα. Ο Στάλιν δεν αγαπάει ούτε τις εξαγωγές ούτε τις εισαγωγές, τουλάχιστον μέχρι το 1945. Εξα­ γωγές θ’ αρχίσει να κάνει αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου. Λοιπόν, στην επί Γκορμπατσώφ διαλυθείσα Σοβ. Ένωση δε νικήθηκε ο ούτως ή άλλως ανύπαρχτος και εκεί, όπως παντού, κομουνι­ σμός. Απλά και καθαρά, νίκησε ο κλασικός μαρξισμός. Που δεν προ­ βλέπει προλεταριακή επανάσταση σε καπιταλιστικά υπανάπτυχτες ή αγροτικές χώρες. Η νίκη του Μάο Τσε-Τσύνγκ στην Κίνα δεν πρέπει να μας παραπλανά. Διότι ο καθηγητής του κομφουκιανισμού στο πανε­ πιστήμιο του Πεκίνου, πριν γίνει μαρξιστής ήταν κομφουκιανιστής, κι αυτό θα τον βοηθήσει πολύ στο να σμίξει τον πανίσχυρο στην Κίνα παραδοσιακό κομφουκιανισμό με τον τυπικά ευρωπαϊκό μαρξισμό. Έτσι, θα καταφέρει να πάρει μαζί του τους φτωχούς αγρότες μιας απέραντης αγροτικής χώρας. Η κινέζικη επανάσταση δεν έχει καμιά ουσιαστική σχέση με το προλεταριάτο. Και πολλοί μελετητές αμφιβάλ­ λουν αν έχει σχέση και με το μαρξισμό, που στην Κίνα λίΐτουργεί άλ­ λοτε σαν πρόσχημα για τη διαιώνιση της πανάρχαιης αυτοκρατορίας και άλλοτε σαν συμπλήρωμα στον κομφουκιανισμό. Η απομονωμένη μέχρι το 1938 Σοβιετική Ένωση δεν θα πάρει μέ­ ρος στις συνεδριάσεις που θα καταλήξουν στη Συμφωνία του Μονά­ χου, που δημιουργεί τις διπλωματικές προϋποθέσεις για την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Όμως θα κάνει πολύ αισθητή την πα­ ρουσία της σ’ αυτές, ακριβώς με την απουσία της. Όλοι ξέρουν πως

το δύσκολο τσεχοσλοβακικό πρόβλημα, περί του οποίου συζητούν στο Μόναχο οι Αγγλογάλλοι και οι Γερμανοί το Δεκέμβριο του 1938, δεν είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά χωρίς τη Ρωσία. Αλλά όλοι, προς το παρόν, κάνουν το κορόιδο και την αγνοούν επι­ δεικτικά. Μέχρι που, λίγο αργότερα, οι Δυτικοί να υποχρεωθούν εκ των πραγμάτων να συμμαχήσουν με τον Στάλιν κατά του Χίτλερ. Εί­ ναι η πιο παράδοξη συμμαχία που έγινε ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία: οι εχθροί του καπιταλισμού συμμαχούν με τους καπιταλιστές κατά των ναζιστών, που είναι επίσης καπιταλιστές! Ο Β' Παγκόσμιος Πό­ λεμος ήταν, στην αρχή του, μια σύγκρουση ανάμεσα στον δικτατορικό και τον δημοκρατικό καπιταλισμό, πράγμα που λογικά δεν θα έπρεπε να αφορά τους κομουνιστές. Τους αφορά, ωστόσο. Ό χι μόνο γιατί ο δικτατορικός καπιταλισμός είναι πιο άμεση απειλή για την κομου­ νιστική Ρωσία, αλλά και διότι το καινοφανές κομουνιστικό καθεστώς δεν προέκυψε σε άλλον πλανήτη αλλά εντός της καπιταλιστικής Ευ­ ρώπης. Που, πάντως, προς το παρόν, κρατάει σε καραντίνα τη Σοβ. Ένωση, για να μη μολυνθεί από το κομουνιστικό μικρόβιο, που έχει την τάση να διαδίδεται ταχύτατα και να προκαλεί επιδημίες. Ωστόσο, ο «ελεύθερος κόσμος» θα γελοιοποιηθεί τελείως όσον αφο­ ρά την ελευθερία του, που την έχει περί πολλού, με την αναρρίχηση στην εξουσία πρώτα του Μσυσολίνι, το 1922, και ύστερα του Χίτλερ, το 1933. Και είναι οι κομουνιστές εν τέλει που θα σώσουν τον δημο­ κρατικό καπιταλισμό από τον δικτατορικό καπιταλισμό. Ο οποίος, μόλις σωθεί χάρη στη βοήθεια των κομουνιστών, θα βάλει άγριο χέρι στους κομουνιστές. Γίνεσαι ή δε γίνεσαι Τούρκος; Ή, μάλλον, κομου­ νιστής; Εμάς τους έλληνες κομουνιστές, τα καθάρματα οι δωσίλογοι θα μας πουν «Εαμοβούλγαρους». Τι τους λες; Ή, μάλλον, τι τους κά­ νεις; Τους παλουκώνεις, ή δεν τους παλουκώνεις όταν σου δοθεί η ευκαιρία στον Εμφύλιο; Παραπονούνται κι από πάνω οι ιθαγενείς δω­ σίλογοι και οι περί αυτούς πως τους σφάξαμε, λέει, αντί να μας ευ­ χαριστούν που δεν τους εξαφανίσαμε από προσώπου ελληνικής γης εμείς οι, «σφαγείς» μεν, σωτήρες δε του δημοκρατικού καπιταλισμού! Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, που θα φέρει την μέχρι τότε απομονω­ μένη Σοβ. Ένωση στο διεθνές προσκήνιο, είναι η παράλογα λογική συ­ νέχεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο μεσοπόλεμος, γνωστός και σαν «μπελ επόκ» (καλή εποχή), δεν είναι παρά ένα διάλειμμα για καφέ, που λέει ο λόγος, που δίνει την ευκαιρία στους ταλαιπωρημένους από τον Πρώτο Πόλεμο να γλεντήσουν λιγάκι πριν απ’ το ξέσπασμα της μεγάλης οικονομικής κρίσης του 1929. Και είναι ο μεσοπόλεμος που θα δώσει στους καλλιτέχνες την ευκαιρία να δημιουργήσουν πράγματα 9

εντελώς συναρπαστικά. Ο μοντερνισμός στην τέχνη, τότε ακριβώς δυ­ ναμώνει και κορυφώνεται. Δεν έχει καμιά αισθητικής τάξεως σημα­ σία που ο φουτουρισμός του Μαρινέτι θα προκύψει απ’ το φασισμό του Μουσολίνι. Σημασία έχει που όλοι τότε ψάχνουν για κάτι και­ νούργιο. Μερικοί θα πιστέψουν πως το καινούργιο έρχεται με τους φασίστες της Ιταλίας, στην αρχή, και τους ναζισίές (εθνικιστές σημαί­ νει η λέξη) της Γερμανίας, στη συνέχεια Έτσι, με τον φασιστικής αποχρώσεως πολιτικό μοντερνισμό συντάσσεται ακόμα και ο μεγαλύτε­ ρος ποιητής του αιώνα μας, ο Έζρα Πάουντ. Που έρχεται από την Αμερική (είναι Αμερικανοεβραίος) για να βοηθήσει τον Μουσολίνι! Με το ναζισμό συντάσσεται στην αρχή και ο μεγαλύτερος φιλόσοφος του αιώνα μας, ο Μάρτιν Χάιντεγκερ. Αλλά και ο μεγαλύτερος μαέστρος της εποχής εκείνης, ο Βίλχελμ Φουρτβένγκλερ. Στην Νορβηγία, ο με­ γάλος πεζογράφος Κνουτ Χάμσουν θα πάει κι αυτός με τους φασίστες. Και στη Γαλλία, ο ιδιοφυής Φερνήνάν Σελίν, ένας από τους σημαντι­ κότερους πεζογράφους του αιώνα μας, θα προσχωρήσει ομοίως στους φασίστες. Που στη διάρκεια του μεσοπολέμου έχουν δημιουργήσει φα­ σιστικά κινήματα σχεδόν παντού στην Ευρώπη. Φυσικά και στην Ελ­ λάδα 'Οπου, με τον Μεταξά, θα συνταχτούν: ο Μυριβήλης ανοιχτά, ο Καραγάτσης επιφυλαχτικά, ο Μωραϊτίνης αναφανδόν, και άλλοι πολλοί. Μιλάμε υπερηφάνως για την περίφημη «γενιά του ’30», αλλά δεν διευκρινίζουμε πως αυτή η γενιά, σχεδόν στο σύνολό της με τι­ μητική εξαίρεση τον βαθύτατα δημοκρατικό Κοσμά Πολίτη, στηρίζει τον ελληνικό φασισμό. Τι συμβαίνει, λοιπόν; Ο φασισμός και ο ναζισμός είναι κοινωνι­ κά κινήματα σπέσιαλ για ηλίθιους και εξαθλιωμένους λούμπεν, ή μήπως συμβαίνει κάτι πολύ σοβαρότερο; Ο πρώην σοσιαλιστής Μπενίτο Μουσολίνι προειδοποίησε τους αριστερούς για τα μελλούμενα πολύ έγκαιρα, αλλά κανείς δεν πήρε τότε στα σοβαρά αυτόν τον επαρ­ χιώτη πρώην δάσκαλο, που κατάφερε με το δυναμισμό και την ευφυΐα του (ας πάψουμε επιτέλους να υποτιμούμε τους εχθρούς μας) να γί­ νει πρώτα σημαίνον στέλεχος του σοσιαλιστικού κόμματος της Ιταλίας και στη συνέχεια ο πρώτος δάσκαλος του φασισμού. Ο όρος κατάγεται απ’ τα ρωμαϊκά φάτσιο. Έτσι λέγονται στα λα­ τινικά οι δεμένες σε δεσμίδες ράβδοι, που στη μια τους άκρη καταλή­ γουν άλλοτε σε μονό και άλλοτε σε διπλό πέλεκυν. Οι Ρωμαίοι με τη δεσμίδα των καλά δεμένων μεταξύ τους ράβδων συμβόλιζαν την ενό­ τητα. (Του λαού ή των αρχόντων; Κανείς δεν μπορεί να το πει με σι­ γουριά). 'Οσο για τον πέλίκυν στην άκρη της δέσμης, αυτός, όταν εί­ ναι μονός κόβει κεφάλια απ’ τη μια μεριά κι όταν είναι διπλός κόβει 10

κεφάλια και απ’ τις δυο μεριές: και απ’ τα αριστερά και απ’ τα δε­ ξιά του πολιτικού φάσματος. Στο φασισμό, ο παλιός ρωμαϊκός διπλός πέλεκυς μπορεί να κόψη και κεφάλια αστών και κεφάλια προλετά­ ριων. Να, λοιπόν, ο ορισμός του φασισμού, όπως τον συνέλαβε θεω­ ρητικά και τον επέβαλε στην πράξη ένας πρώην σοσιαλιστής, ο Μπενίτο Μουσολίνι, γνωστός και ως Ντούτσε, που στα ιταλικά σημαίνει αρχηγός: φασισμός είναι το αυτόνομο πολυσυλλεκτικό κοινωνικό κί­ νημα, που καλύπτει οργανωτικά, οικονομικά και ψυχολογικά τους μι­ κροαστούς, όχι τους αστούς. Τους περίφημους μικρομεσαίους, δηλα­ δή. Αυτούς που απειλούνται από τους αστούς, που τους κόβουν το δρόμο για το ανέβασμα στην «ανώτερη τάξη», που είναι η έμμονη ιδέα κάθε συνεπή με τη μικρότητά του μικρομεσαίου, που δεν έχη στο νου του παρά μόνο το μεγάλωμα της περιουσίας του, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο όταν σε εμποδίζουν οι ήδη βολεμένοι. Απειλούνται όμως ταυ­ τόχρονα οι μικροαστοί και από τους προλετάριους, που κρατούν πά­ ντα ανοιχτό το λάκκο όπου θα πέσει ο μικρομεσαίος εκείνος που, αντί να μεγαλώσει και να φτάσει να γίνει μέχρι και μεγαλοαστός, μικραί­ νει (φτωχαίνει) συνέχεια και γίνεται έτσι ένας δυνάμει προλετάριος, χωρίς να το επιδιώκει και κυρίως χωρίς να παραδέχεται πως δεν πρό­ κειται να σηκώσει κεφάλι στην περίπτωση που πέσει για τα καλά. Έτσι που τσακίστηκαν τα φτερά του, στην αγωνιώδη προσπάθεια να ανεβεί στην «ανώτερη τάξη», είναι έτοιμος να μισήσει θανάσιμα τούτη την καταραμένη ανώτερη τάξη. (Αν όλα σάς θυμίζουν τη λαΐκίστικη πτέρυγα του ΠΑΣΟΚ, ορθά σάς τη θυμίζουν). Γιατί επιχειρεί δύσκολες πτήσεις στον ουρανό της ανώτερης τάξης ο μικροαστός; Μα, διότι ο καπιταλισμός κρατάει πάντα ανοιχτή για τον καθένα την ελπίδα για έναν εύκολο και γρήγορο πλουτισμό. (Εδώ στην Ελλάδα, κάθε συνεπής με τη μικρότητά του μικροαστός ονειρεύε­ ται «να πιάσει την καλή». Συνήθως πιάνει τα «τέτοια του», και κρα­ τώντας τα γερά, πηδάει στον τάφο όταν έρθει η ώρα του, όμως η ελ­ πίδα σβήνει τελευταία έτσι κι αλλιώς. Αυτή είναι η δύναμη του κα­ πιταλισμού, η «κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας, όπως λέει ο Λουίς Μπουνιουέλ, αυτός που είχε πει και το άλλο: «Κάποτε, όταν μου έδι­ ναν μια όστια (είναι η μετάληψη των καθολικών) την έφτυνα Τώρα λέω ευχαριστώ, δεν καπνίζω από αυτά». Λοιπόν, ισχυρές δυνάμεις ψυχολογικής κυρίως τάξεως κρατούν τον μικροαστό δεμένο στην ουρά του αστού. Ο οποίος τον κλωτσάει συ­ νέχεια, αλλά άντε να δώσεις στο χαχόλο μικροαστό να καταλάβει πως ο πρώτος λαχνός του λαχείου δεν είναι για όλους όσους παίζουν λα­ χείο. θ α συνεχίζει να παίζει λαχείο μέχρι βαθυτάτου γήρατος. 'Οπως 11

εκείνος ο γέρος των 95 ετών του ανεκδότου, που κέρδισε τον πρώτο λαχνό και δήλωσε στους δημοσιογράφους, όταν τον ρώτησαν τι θα κάνει με τόσα λεφτά: Μα, θα κοιτάξω λιγάκι και το μέλλον μου. Και επειδή εγγυημένο μέλλον χωρίς ένδοξο παρελθόν δεν υπάρχει, οι φασίστες και οι ναζιστές θεωρούν επιβεβλημένο να δώσουν νέα έμφαση στο ένδοξο παρελθόν των ενδόξων προγόνων τους. Αρχίζουν, λοιπόν, να τους ψάχνουν μετά μανίας μεγάλης στις σελίδες της προ­ γονικής ιστορίας. Αλλά και κάτω απ’ τα μάρμαρα, ειδικά σε μας εδώ. Ο κάθε ιταλός φουκαράς απαλαίνει τη δυστυχία του και νιώθει κα­ λύτερα αν πιστέψει πως είναι απόγονος του Ιούλιου Καίσαρα. Και ο κάθε γερμανός χωριάτης νιώθει σπουδαίος αν πιστέψει πως είναι από­ γονος του Γκαίτε. Όσο για τους ταλαίπωρους έλληνες μικροαστούς, αυτοί εύκολα υποστυλώνουν την ετοιμόρροπη αυτοεκτίμησή τους, αν πειστούν πως ο προπροπροπάππος τους απ’ τη μεριά του πατέρα ήταν απ’ τη γενιά του Περικλή και ο προπροπροπάππος τους απ’ τη μεριά της μητέρας ήταν απ’ τη γενιά του Πλάτωνα. Συχνά ο φασίστας δεν έχει ιδέα τι ήταν αυτοί οι άνθρωποι, αλλά αυτό δεν τον ενοχλεί κα­ θόλου. Του αρκεί που ξέρει πως ήταν σπουδαίοι. Στον εθνικισμό, ση­ μασία δεν έχει να ξέρεις, αλλά να πιστεύεις. Όπως στη θρησκεία. Ο γερμανικός εθνικισμός (ναζισμός) ήταν όντως μια μισοθρησκεία 'Αλ­ λωστε, οι ναζιστές αγνόησαν επιδεικτικά το χριστιανισμό. Για μια απλοϊκή μεν, αλλά καλά συγκροτημένη μεταφυσικά συ­ νείδηση, το πρόβλημα δεν είναι να πιστεύει κανείς στον «αληθινό θεό», αλλά να πιστεύει σε κάτι το Μεγάλο, που μπορεί να είναι και ανθρώπινο - μπορεί να είναι και άνθρωπος. Ο Μουσολίνι και ο Χίτ­ λερ γίνονται υποκατάστατα του θεού για τις εξαθλιωμένες μάζες, που απελπίστηκαν περιμένοντας την εξ ύψους βοήθεια. Το ίδιο και ο Στά­ λιν, σε ένα άλλο κοινωνικό πλαίσιο αναφοράς. Το ίδιο σε μας εδώ και ο Καραμανλής (ο «θεός», που γίνεται και προφήτης κάθε φορά που μιλάει σιβυλλικά, και όλοι σπεύδουν να αποκρυπτογραφήσουν τους χρησμούς του). Όσο για τον μακαρίτη Ανδρέα Παπανδρέου, κατάφερε να κάνει τις μάζες των οπαδών του να τον λατρέψουν με τρόπο που λίγο απέχει απ’ τη θρησκευτική συμπεριφορά της θρήσκας μεν, πονη­ ρής δε, συζύγου του. Και σεις μου μιλάτε για τον Χίτλερ και τον Μου­ σολίνι! Φώναξε δυνατά το σύνθημα: «(ςχτγητό) εδώ και τώρα», όπως πρώτος το είπε ο Χίτλερ, και θα δεις για πότε θ’ αρχίσουν να τρέχουν πίσω σου τόσο οι μισοπεινασμένοι όσο και οι μισοχορτάτοι μικρομεσαίοι. Οι μικροί, που πρέπει να φαν για να μεγαλώσουν. Αν δεν έχεις αρκετά χρήματα να τους ταΐσεις όλους, εδώ και τώρα, δε χάλασε ο κόσμος. Πάρε δάνειο. Έτσι κι αλλιώς, ανεύθυνος δημαγωγός είσαι. Η 12

μεγάλη τέχνη της δημαγωγίας συνίσταται στο να ξέρεις να διατηρείς ζωντανή την ελπίδα για «καλύτερες μέρες». Ακόμα και όταν οι μέρες γίνονται ολοφάνερα χειρότερες από μέρα σε μέρα. Επειδή οι μικροαστοί είναι το κυρίαρχο κοινωνικό στρώμα, και το ένα τέταρτο απ’ αυτούς να σε ακολουθήσει, τη βόλεψες ως δημαγω­ γός. Να, λοιπόν, η μεγάλη ανακάλυψη του Μουσολίνι. Είπε πως οι μι­ κροαστοί δεν ανήκουν στους αστούς (δεν είναι μικροί αστοί), όπως ισχυρίζονται οι μαρξιστές, αλλά αποτελούν μια αυτόνομη τάξη, έξω και πέρα, τόσο από τους αστούς όσο και από τους προλετάριους. Επει­ δή, εκείνον τον καιρό, τούτη η θεωρία του Μουσολίνι ήταν καινοφα­ νής επειδή δεν είχε δοκιμαστεί ακόμα στη φονική πράξη, και επειδή οι διανοούμενοι και οι καλλιτέχνες, από οικονομικής απόψεως και άσχετα με το ταλέντο τους, ανήκαν κι αυτοί σε μια κοινωνική τάξη ή ένα κοινωνικό στρώμα, τους δυο ιεράρχες του φασισμού (ο ναζισμός είναι το ανώτερο στάδιο του φασισμού) τους ακολούθησε πλήθος λαού, αλλά και πολύ σημαντικοί καλλιτέχνες και διανοούμενοι. Πρέπει να τονίσουμε πως τόσο ο Μουσολίνι όσο και ο Χίτλερ δεν κατέλαβαν την εξουσία με τη βία. Το ίδιο και ο Μεταξάς σε μας εδώ. Σχεδόν όλοι οι φασίστες ηγέτες είχαν πράγματι λαϊκό έρεισμα. Κι αυτό ακριβώς είναι που ξεχωρίζει μια φασιστική από μια στρατιωτι­ κή δικτατορία. Οι συνταγματάρχες δικτάτορες -σε μας εδώ- δεν ήταν φασίστες διότι δεν είχαν λαϊκό έρεισμα. Άλλωστε, η Χούντα, όπως το λέει και η ισπανική λέξη, είναι απλά μια ένωση στρατιωτικών που έχει στο πρόγραμμά της την άνωθεν επιβολή μιας στρατιωτικής δικτα­ τορίας λατινοαμερικανικού τύπου. Όμως, οι φασιστικές χώρες της Ευρώπης δεν ήταν μπανανίες.

2. Τα αίτια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου Στις Βερσαλλίες, ένα πλούσιο προάστιο της γαλλικής πρωτεύου­ σας 23 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Παρισιού, μέχρι το 1919 είχαν υπό­ γραφε! τέσσερις συνθήκες ειρήνης μέσα σε ενάμισο αιώνα. Η πέμπτη, αυτή που υπογράφηκε την 28η Ιουνίου 1919, ανάμεσα στην ηττημένη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου Γερμανία απ’ τη μια, και όλους τους νικητές της απ’ την άλλη, θα αποδειχτεί η πιο ηλίθια συνθήκη ειρή­ νης που υπογράφηκε ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία Οι νικητές Σύμμα­ 13

χοι δεν υπογράφουν απλώς μια συνθήκη ειρήνης, αλλά εκδικούνται τη Γερμανία με τον πιο ανόητο τρόπο. Είναι εξουθενωτικοί για τη Γερμα­ νία και εξόφθαλμα παράλογοι οι όροι που της επιβάλλουν οι νικητές Σύμμαχοι, με την επιμονή κυρίως των Γάλλων, των προαιώνιων εχθρών των Γερμανών, που πανηγυρίζουν προκλητικά τώρα που απέ­ σπασαν απ’ τη Γερμανία την Αλσατία και τη Λωραίνη, δυο μεθορια­ κές και πολύ πλούσιες περιοχές, που κανείς μέχρι σήμερα δεν κατά­ λαβε αν είναι γερμανικές ή γαλλικές. Με την ίδια συνθήκη, το Ντάντσιχ (το πολωνικό σήμερα Γκτανσκ) αφαιρείται από τη Γερμανία και καθίσταται «ελεύθερο λιμάνι» υπό διεθνή έλεγχο. Γιατί διεθνές και όχι γερμανοπολωνικό λιμάνι το Ντάντσιχ, αφού αυτή η κρίσιμης σημασίας για τη ναυτιλία της Βαλτικής πόλη είναι τυπικότατα γερμανοπολωνική; Διότι έτσι θέλει ο διεθνής και κυρίως ο γαλλοαγγλικός καπιταλισμός. Που προσπαθεί να εξαφα­ νίσει τον σχετικά όψιμο αλλά ακμαίο γερμανικό καπιταλισμό. Οι Αγγλογάλλοι γνωρίζουν τι περιμένει τον δικό τους καπιταλισμό, αν αφεθεί να αναπτυχτεί ο γερμανικός ειρηνικά και λογικά - φυσικά, μέσα στα πλαίσια της καπιταλιστικής λογικής. Άλλωστε, την αρπα­ γή των αποικιών οι Γάλλοι και οι Άγγλοι την είχαν κάνη πολύ έγκαι­ ρα και δεν άφησαν σχεδόν τίποτα για τη Γερμανία, μια χώρα που ένω­ σε πολύ αργά σε ενιαίο κράτος τα πολλά κρατίδια που την συναποτελούν σήμερα. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως ο μαρξισμός είναι γερμανικό δη­ μιούργημα, όπως και πολλά άλλα στις επιστήμες, στη φιλοσοφία, στη μουσική, στις τέχνες. Ένας τόσο σπουδαίος λαός, με τέτοια ιστορία και τόσο μεγάλη προσφορά στον παγκόσμιο πολιτισμό, ήταν αδύνα­ το να αφεθεί για πολύ στην κακή του μοίρα, μόνο και μόνο γιατί ο αγγλογαλλικός καπιταλισμός τα ήθελε όλα δικά του, και στην Ευρώπη και στις αποικίες της Ευρώπης στην Αμερική, την Αφρική, την Ασία. Η προσπάθεια των δυτικών Συμμάχων του Β' Παγκοσμίου Πολέμου να πείσουν τους αφελείς του κόσμου όλου πως η Γερμανία ήταν η «κακή» και οι Σύμμαχοι οι «καλοί», λες και οι πόλεμοι είναι φιλμ γουέστερν με καλούς και κακούς δεν είναι τίποτα άλλο από μια πο­ νηρή μετάθεση προς τη μεριά της ηθικής ενός προβλήματος καθαρά οικονομικού. Η ιστορία δε φκιάχνεται από καλούς και κακούς η ιστο­ ρία φκιάχνεται από δυστυχείς και λιγότερο δυστυχείς από πεινασμένους και χορτάτους από πολύ χορτάτους και λιγότερο χορτάτους. Και η οικτρά Συνθήκη των Βερσαλλιών, όπου βρίσκονται και τα ανάκτο­ ρα των γάλλων βασιλέων των περασμένων αιώνων, ήταν μια ολοφά­ νερη προσπάθεια να τσακιστεί εντελώς η Γερμανία, ώστε να μην τολ­ 14

μήσει να σηκώσει πάλι κεφάλι, κυρίως κατά της Γαλλίας, της χώρας που υπέφερε τα πάνδεινα στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, που τον διεκπεραίωσε σχεδόν μόνη της. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που αυτές οι δυο χώρες, η Γαλλία και η Γερμανία, είχαν την πρωτοβουλία για τη δημιουργία της Ενωμέ­ νης Ευρώπης. Ξέρουν οι Γάλλοι και οι Γερμανοί τι στοίχισε στους δυο λαούς ο σοβινισμός, που πάντα υποκρύπτει οικονομικά συμφέ­ ροντα. Είναι μια άλλη ιστορία, με άλλου είδους αγρίους, το γεγο­ νός πως οι, φτωχοί μεν, αφελείς δε, σκοτώνονται προθυμότατα για το «βασιλιά και την πατρίδα», τραγουδώντας κι από πάνω τον εθνικό ύμνο, αφήνοντας όμως την εθνική λεία στους καρχαρίες και τα τσιράκια τους, τους πολιτικούς, αυτούς που σπρώχνουν τους λαούς στον πόλεμο, χωρίς να τους δώσουν μοιράδι από τα κέρδη μετά τη νικηφόρα του έκβαση. Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος δεν έγινε ανάμεσα στους «κακούς» Γερ­ μανούς και τους «καλούς» δυτικούς Συμμάχους που, την ανάγκην φι­ λοτιμίαν ποιούμενοι συμμάχησαν περιστασικά με άλλους «κακούς», τους κομουνιστές, υπακούοντας στην αλήθεια του ρητού που λέει «εκ δύο κακών το μη χείρον βέλτιστον». Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος έγινε ανάμεσα στον δικτατορικό και τον δημοκρατικό καπιταλισμό. 'Αλλω­ στε, κανένας λαός δεν είναι κακός απ’ τη φύση του. Γίνεται κακός κάτω από ορισμένες συνθήκες. Αλλά και συνθήκες με τη διπλωματι­ κή έννοια, σαν αυτή των Βερσαλλιών. Το 1929, δέκα χρόνια μετά την εξοντωτική για τους Γερμανούς Συν­ θήκη των Βερσαλλιών, έρχεται καπέλο και η παγκόσμια οικονομική κρίση κι όλα στη Γερμανία γίνονται μπάχαλο. Τα αγαναχτισμένα και πεινασμένα πλήθη τρέχουν ζαλισμένα δώθε κείθε και αναμένουν τον μεσσία να τους σώσει. (Βλέπε επί του θέματος και το μυθιστόρημα του Νταίμπλιν Βερολίνο, Αλεξάντερπλατζ). Κι όταν τον αναμένεις εναγώ­ νια, ο μεσσίας έρχεται πάντα. Ο γερμανός μεσσίας ήρθε από την Αυ­ στρία και λεγόταν Αδόλφος Χίτλερ. Ο εν λόγω μεσσίας θα αυτοκτονήσει το 1945, στα υπόγεια της καγκελαρίας σε ηλικία 56 ετών, ύστε­ ρα από την παταγώδη και βουτηγμένη στο αίμα αποτυχία του να σώ­ σει τον περιούσιο λαό του. Αυτόν θα τον σώσει ο δημοκράτης διάδο­ χός του, ο Αντενάουερ, με την πολύτιμη βοήθεια των μόλις πριν από λίγο εχθρών της Γερμανίας, των Αμερικανών. Το εύλογο ερώτημα, που αυτομάτους προκύπτει εδώ, είναι: δεν θα μπορούσε, διάολε, να σωθεί η Γερμανία πριν αιματοκυλήσει την υδρό­ γειο και τον εαυτό της; Και βέβαια θα μπορούσε. Αλλά σε μια τέτοια περίπτωση, η κατεστραμμένη από την διεθνή οικονομική κρίση δυτι­ 15

κή βιομηχανία δεν θα μπορούσε να αναθερμανθεί, έτσι, αυτόματα. Αναθερμάνθηκε, λοιπόν, στη φωτιά του πολέμου, πήρε τα πάνω της και, από τα υπερκέρδη που αποκόμισε η αμερικανική βιομηχανία στη διάρκεια του πολέμου, που γινόταν πολύ μακριά από το καλά προφυλαγμένο αμερικανικό έδαφος, δίνει κάτι και στη Γερμανία, που τόσο αποτελεσματικά βοήθησε τον διεθνή καπιταλισμό να σωθεί, δίνοντάς του την ευκαιρία να αναθερμάνει την οικονομία. Στο εξής, ο γερμα­ νικός καπιταλισμός θα μάθει να συνεργάζεται με τον διεθνή, και σύ­ ντομα θα προκόψει τα μάλα. Μέχρι και ρημαγμένους 'Ελληνες θα δε­ χτεί σε λίγο σαν εργάτες για να συμβάλΛυν κι αυτοί στην ανόρθωσή του. Κι έτσι, συμφιλιωμένος πια ο διεθνής καπιταλισμός, θα σχεδιά­ ζει, ανεπιτυχώς, για πολλά χρόνια την καταστροφή της Σοβ. 'Ενωσης. Ωστόσο, η ισορροπία του τρόμου θα οδηγήσει κατ’ ανάγκην τη Δύση σε μια κατάσταση αναμονής και ετοιμότητας, μέχρι που η Σοβ. Ένωση να αυτοκτονήσει διά του Γκορμπατσώφ και όλα εκεί να πάρουν το γνώριμο δρόμο της παραδοσιακής εκμετάλλευσης ανθρώπου από άν­ θρωπο και όχι ανθρώπου από κόμμα, όπως πριν. Στο μεταξύ, προέκυψαν και οι πολυεθνικές μετά τον πόλεμο και το παλιό σύνθημα «προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε» παραλλάχτη­ κε σε «καπιταλιστές όλων των χωρών ενωθείτε». Και ενώθηκαν, οι μπάσταρδοι. Κι άντε τώρα εσύ να χτυπιέσαι για τα «εθνικά συμφέρο­ ντα», όταν τα συμφέροντα έχουν γίνει πολυεθνικά. Και να μη στο λεν οι δημαγωγοί, για να κάνουν καλύτερα τις βρωμοδουλειές τους, παριστάνοντας κι από πάνω τους πατριώτες. Πάντως, γνήσιοι πατριώτες υπάρχουν ακόμα στη λαϊκή βάση. Είναι όλοι αυτοί που ακόμα δεν κατάλαβαν τι είναι οι πολυεθνικές και πώς δουλεύουν. Νομίζουν προ­ φανώς οι λαϊκοί άνθρωποι, που ιδέα δεν έχουν τι είναι και πώς δου­ λεύει το κεφάλαιο, πως οι πολυεθνικές προέκυψαν από συμφωνίες μεταξύ των εθνών, και όχι με απ’ ευθείας συμφωνίες μεταξύ των κε­ φαλαιούχων, φυσικά ερήμην των εθνικών κυβερνήσεων και των λαών. Πάντως, ουδέν κακόν αμιγές καλού. Οι ενωμένοι καπιταλιστές μάς εκμεταλλεύονται μεν αποτελεσματικότερα, όμως πολέμους μεταξύ τους οι εθνικοί καπιταλισμοί δυσκολεύονται να κάνουν την σήμερον πολυεθνικήν ημέραν. Ωστόσο, ίσως δει στο προσεχές μέλλον η ανθρωπότη­ τα κανέναν παγκόσμιο πόλεμο ανάμεσα σε δυό πολυεθνικά γκρουπ. Ήδη η Λέσχη Μπίλντενμπεργκ (το ενωμένο κεφάλαιο της Ευρώπης και της Αμερικής) δεν τα πάει καθόλου καλά με την Τριμερή Επιτροπή, δηλαδή το άλλο γκρουπ του ενωμένου κεφαλαίου, του ευρωπαϊκού, του αμερικανικού και του ιαπωνικού. Η Τριμερής λέγεται έτσι, γιατί έχει μέσα της και ένα τρίτο μέρος πλήν των παραδοσιακών δύο, της 16

Ευρώπης και της Αμερικής, τη νεόπλουτη Ιαπωνία Που οι της Μπίλντενμπεργκ κύριοι την τρέμουν. Και με το δίκιο τους. Ο ιαπωνικός καπιταλισμός σαρώνει παντού. Οι δεύτεροι βαρέως ηττημένοι του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ιά­ πωνες, κι αυτοί θα ωφεληθούν απ’ την ήττα τους, αν και οι νικητές τούς απαγόρευσαν να διατηρούν πολεμικές βιομηχανίες. Οπότε, όλο το ιαπωνικό κεφάλαιο περνάει όλο μαζί στις ειρηνικές βιομηχανίες. Να τους αφοπλίσουν δεν ήθελαν, Ας τη φαν, τώρα, από τους αφοπλισμέ­ νους! Και οι Γερμανοί αφοπλισμένοι ήταν, όταν ο Κόνραντ Αντενάουερ οικοδομούσε το «γερμανικό θαύμα» με αμερικάνικα χρήματα Αυτό κι αν είναι θαύμα, φίλε μου. Τύφλα νάχει η Παναγία της Τήνου, μεγά­ λη η χάρη Της. (Πάντως συν Αθηνά ή Παναγία, και χείρα επαιτείας κίνει προς φίλους και συμμάχους. Καλά είναι τα θαύματα, αλλά ακό­ μα πιο καλά είναι τα δάνεια και οι δωρεάν βοήθειες, για να μπορού­ με, ρε αδερφέ, ν’ ανάβουμε και κανένα κεράκι στην Παναγία!). Ο Αυστριακός Χίτλερ δε δυσκολεύτηκε καθόλου να ενσωματώσει στο Τρίτο Ράιχ (τρίτο κράτος, με πρώτο αυτό του Βίσμαρκ και δεύτε­ ρο εκείνο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης) την πατρίδα του την Αυ­ στρία, τον Μάρτιο του 1938. Το περίφημο άνσλους {ενσωμάτοκτη) θα γίνει σχεδόν με τις ευλογίες της Δύσης που δε βλέπει τίποτα το πα­ ράξενο στο γεγονός πως μια καθολική γερμανική χώρα, η Αυστρία, θα ενωθεί με μια άλλη γερμανική χώρα προτεστάνπκη, αλλα όχι εντελώς. Άλλωστε, η ένωση επιχειρήθηκε και νωρίτερα, τότε που προέκυψε το ομόσπονδο γερμανικό κράτος αλλα απέτυχε η προσπάθεια τότε, για­ τί οι Αυστριακοί τα πήγαιναν μια χαρά μόνοι τους, με το μεγάλο μά­ λιστα πλεονέκτημα να έχουν για πρωτεύουσα μια εντελώς συναρπα­ στική πόλη, τη Βιέννη, που από παράδοση ήταν και είναι πάντα η μόνιμη μουσική πρωτεύουσα της Ευρώπης Να όμως που με το πες πες του Αυστριακού Χίτλερ, κολλάει και σ’ αυτούς το μικρόβιο του σο­ βινισμού, και δώσ’ του στο χαμό παρέα με τον Φύρερ (αρχηγός ση­ μαίνει η λέξη στα γερμανικά). Είναι να μη σου βιδωθεί η ιδέα της Με­ γάλης Γερμανίας (ή της Μεγάλης Ελλάδας), γιατί άμα σου βιδωθεί κλάφτα Χαράλαμπε, παρέα με τον Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, που ελλείψει σημαντικών πολεμικών ηρώων σ’αυτή τη χώρα, έγινε ο μεγάλος εθνικός ήρωας των Αυστριακών. Προκειμένου να ενσωματώσει την Αυστρία στη Γερμανία, ο Χίτλερ εκμεταλλεύεται έξοχα ένα από τα άρθρα της Συνθήκης των Βερσαλ­ λιών, αυτό που λέει πως οι εδαφικές διαφορές ανάμεσα σε όμορα της Γερμανίας κράτη θα λύνονται με δημοψήφισμα Ε, αυτό ακριβώς κά­ νει ο Χίτλερ στην Αυστρία, δημοψήφισμα κάνει και το κερδίζει πανη­ 17

γυρικά. Σου λεν ον Αυστριακοί, τι διάολο, πατριωτάκι είναι ο Χίτλερ, και μάλιστα ζωγράφος (καθόλου ευκαταφρόνητος, όπως θέλουν να λεν αυτοί που έχουν την τάση να υποτιμούν και να χλευάζουν τους εχθρούς τους), να μην τον τιμήσουμε ακολουθώντας τη μοίρα του; Και τον τίμησαν, τα ζώα. Αυτά κάνει ο αποβλακωτικός σοβινισμός. Ευτυ­ χώς να λες που τη σκαπουλάρισαν μετά τον πόλεμο, επανερχόμενοι στην ουδετερότητά τους με το ελαφρύντικό του προτέρου εντίμου βίου. Σίγουρα, πάντως, δεν έδειξαν υπερβάλλοντα ναζιστικό ζήλο. Πώς να δείξεις τέτοιο φρικτό ζήλο, όταν έχεις μεγαλώσει αγκαλιά με τον Μότσαρτ και τους άλλους μεγαλοφυείς γερμανούς συνθέτες, που σχεδόν όλοι τους στη Βιέννη βρήκαν φιλόξενη μουσική στέγη; Ο Αυστριακός Ρόμπερτ Μούζιλ, ένας από τους μεγαλύτερους πεζογράφους του αιώνα μας, θα περιγράψει με εκπλήσσουσα ενάργεια στο μυθιστόρημά του Ο άνθρωπος χωρίς ιδιότητες την προχιτλερική αυ­ στριακή φινέτσα, που ωστόσο κυοφορεί έναν ναλετάντικο και εντελώς ιδιότυπο ναζισμό, βασισμένο περισσότερο στην πολιτιστική, παρά στη φυλετική υπεροψία (Ίσως να ήμουν κι εγώ έλλην σοβινιστής, που λέει ο λόγος δηλαδή, αν οι έλληνες σοβινιστές βάσιζαν την υπεροψία τους στην πολιτιστική και όχι στην αιματολογική υπεροχή. Άκου, ελληνι­ κό αίμα! Δηλαδή, αν στείλω στον αιματολόγο για ανάλυση μια στα­ γόνα ελληνικό αίμα, θα το βρει γαλάζιο; Κι αν το βρεί κόκκινο, θα κινδυνέψω να χαρακτηριστώ «κόκκινος»; Έλα μυαλό στη θέση σου και αίμα στη καρδιά σου!). 'Οποιο χρώμα και νάχει το αίμα μέσα στις φλέβες, έξω απ’ αυτές γίνεται κοκκινόμαυρο απ’ την οξείδωση. Μη χύνετε, λοιπόν, το αίμα, ω βάρβαροι! Δώστε το καλύτερα για μετάγγιση. Κι αν οι έλληνες σο­ βινιστές δεν βρούν γαλάζιο αίμα, για μια μετάγγιση καθώς πρέπει σε γνήσιο Έλληνα γνησίως άρρωστο, ας κάτσουν να περιμένουν να βρε­ θεί γαλάζιο αίμα στον παράδεισο. Και προπαντός, μακριά από «κόκ­ κινους» αιμοδότες. Στο αίμα βρίσκεται το κομουνιστικό μικρόβιο!

3. Οικονομικές κρίσεις και ρατσισμός Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία, το 1933, συμπίπτει με το τέλος της μεγάλης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης της περιόδου 1929-1933, που αρχίζοντας από τη μητρόπολη του καπιταλισμού, τις Ηνωμένες 18

Πολιτείες, εξαπλώνεται ταχύτατα σ’ όλον τον κόσμο. Πλήν της Σο­ βιετικής Ενώσεως, που έχει την ευκαιρία να δείξει για πρώτη φορά τα πλεονεκτήματα της σχεδιασμένης και κεντρικά διευθυνόμενης οι­ κονομίας, που όμως αργότερα θα οδηγήσει σε νέες μορφές οικονομι­ κής κρίσης. Όλος ο κόίσμος ξέρει τώρα πως οι περιοδικέ; και σχε­ δόν σταθερά επαναλαμβανόμενες ανά δεκαετίαν οικονομικές κρίσεις, που βασανίζουν με το μυστήριό τους τους επιστήμονες, από την επο­ χή του άγγλου οικονομολόγου Τόμας-Ρόμπερτ Μάλθους (1766-1834), που πρώτος μελέτησε συστηματικότερα αυτό το παράξενο φαινόμε­ νο, δεν έχουν σχέση με την οικονομία καθεαυτή αλλά με μια συγκε­ κριμένη μορφή οικονομίας. Οικονομικές κρίσεις υπήρχαν πάντα, αλλά πριν απ’ την εμφάνιση του καπιταλισμού είχαν σχέση μόνο με εξωγενείς της οικονομίας πα­ ράγοντες. Η σιτοδεία, το χαλάζι, οι πλημμύρες, η χολέρα, οι πόλεμοι είναι φυσικό να προκαλούν διαταραχές στη φυσιολογική εξέλιξη των οικονομικών φαινομένων. Αλλά όταν μιλούμε για οικονομική κρίση (για διαταραχές στη ομαλή λειτουργία του νόμου της προσφοράς και της ζήτησης) δεν εννοούμε επέμβαση στη φυσική οικονομία, που αφο­ ρά κυρίως την αγροτική οικονομία, αλλά λειτουργία κάποιων νόμων καθαρά οικονομικών, δηλαδή ανθρώπινων. Συνεπώς, πρέπει να αναζητηθούν αυτοί οι νόμοι. Την εποχή του Μάλθους δημιουργείται η μεγάλη και δύσκολη επι­ στήμη της πολιτικής οικονομίας, δηλαδή της κοινωνικής οικονομίας, αυτής που λειτουργεί κυρίως στα αστικά κέντρα, στις πόλεις, και συ­ νεπώς σχετίζεται με την πολιτική και τον πολιτισμό, έννοιες παράγωγες της πόλης, του άστεως, όπου κατοικούν οι αστοί, οι κάτοικοι των πόλεων. Ο εμφανώς ανηχριστιανικός μαλθουσιανισμός θα τρομοκρα­ τήσει τους πάντες, και κυρίως τους ουτοπιστές σοσιαλιαστές και τους χριστιανούς, που στην καλύτερή τους εκδοχή είναι κι αυτοί ουτοπιστές σοσιαλιστές. Ο Μάλθους, λοιπόν, λέει πως οι οικονομικές κρίσεις δεν έχουν καμιά σχέση με την οικονομία καθεαυτή, έχουν σχέση μόνο με την καλπάζουσα αύξηση του συνόλου των καταναλωτών, δηλαδή του συνόλου του πληθυσμού της γης. Ενώ τα αγαθά αυξάνονται κατά αριθμητική πρόοδο (1,2,3,4...), οι κάτοικοι του πλανήτη αυξάνονται κατά γεωμετρική πρόοδο (1,2,4,8,16...). Το πρόβλημα, λίει ο Μάλθους, θα λυθεί μόνο αν ελέγξουμε αυστηρά τις γεννήσεις, πράγμα που γίνε­ ται ήδη, κυρίως στην Κίνα, κι αυτό σημαίνει πως η αντιχριστιανική απανθρωπιά του Μάλθους έχει τη σκληρή λογική της. Σήμερα ο υπερ­ πληθυσμός είναι το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα της ανθρωπότητας. Η Βραζιλία το λύνει σκοτώνοντας εν ψυχρώ τα αδέσποτα παιδιά, με την 19

Ιδια έννοια που ο μπόγιας θα σκότωνε τα αδέσποτα σκυλιά, σε μια εποχή μάλιστα που οι σκύλοι και οι γάτες των «πολιτισμένων» περ­ νούν καλύτερα απ’ τα παιδάκια του Τρίτου Κόσμου. Οι σύγχρονες, οι., μοντέρνες γάτες ξέχασαν να τρων ποντίκια, διότι τρων εκλεκτές γα­ τίσιες τροφές σε κονσέρβα, που πωλούνται στα μπακάλικα μαζί με τις τροφές για ανθρώπους. Η ισότητα ανάμεσα στον άνθρωπο και τη γάτα, ή τον άνθρωπο και το σκύλο, είναι σχεδόν υποδειγματική. Η ισότητα ανάμεσα στον άνθρωπο και τον άνθρωπο είναι υπόθεση δυσκολότερη, και ίσως γιαυτό απαξιούν να ασχοληθούν μ’ αυτήν οι φανατικά ζωό­ φιλοι. Δεν καταλαβαίνω πώς γίνεται να αγαπάς το ζώον-ζώον, αν πρώτα δεν αγαπήσεις το ζώον-άνθρωπος. Πιστεύω πως μόνο όσοι αγα­ πούν τον άνθρωπο έχουν δικαίωμα να αγαπήσουν τα ζώα. Η γνήσια ζωοφιλία είναι μια προέκταση -προς τη μεριά του ζωικού βασιλείουτης αγάπης για τον άνθρωπο. Κάθε παραλλαγή ρατσισμού στηρίζεται στον Μάλθους. Αυτός εί­ ναι ο έμμεσος εισηγητής του ρατσισμού, δηλαδή της άποψης πως υπάρχουν ανθρώπινες ράτσες (φυλές) κατώτερες και ανώτερες. Μπο­ ρούμε, λοιπόν, ν’ αρχίσουμε τον έλεγχο του πληθυσμού της γης εγκαι­ νιάζοντας την «εκκαθάριση» με κατώτερους ανθρώπους, ας πούμε με μαύρους. Που είναι παιδιά ενός «κατώτερου θεού», ακόμα κι όταν είναι χριστιανοί. Αφού καθαρίσουμε τους έγχρωμους και αραιώσου­ με λιγάκι, καλό είναι να επεκτείνουμε τον μαλθουσιανισμό και σ’ αυτούς που τρων πολύ, π.χ. στους τραπεζίτες του όμορφου καπιταλι­ στικού κόσμου, τους Εβραίους. (Οι μεγαλύτερες τράπεζες βρίσκονται σε χέρια Εβραίων). Φυσικά, υπάρχουν και φτωχοί Εβραίοι. Αλλά, άντε τώρα να κάθεσαι να ξεχωρίζεις τους φτωχούς απ’ τους πλούσιους Εβραίους. Τους καθαρίζεις, λοιπόν, όλους μαζί ως Εβραίους «που σκό­ τωσαν (τον Εβραίο) Χριστό» και συντελείς έτσι σε μια κάποια μείω­ ση του πληθυσμού της γης. Στη συνέχεια, μπορείς να επεκτείνεις το εκ­ καθαριστικό πλάνο και στους Σλάβους, στους Τσιγγάνους στους ομο­ φυλόφιλους στους κομουνιστές - και βλέποντας και κάνοντας στη συ­ νέχεια. Υπάρχουν για τη συνέχεια και οι εκ γενετής ανάπηροι και οι εν γένει ελαττωματικοί. Τους πετάς λοιπόν, στον Καιάδα, τραβάς μετά μια γερή εξομολόγηση, παίρνεις άφεση αμαρτιών απ’ τον πνευ­ ματικό σου και συνεχίζεις ανανεωμένος και ζωηρός. 'Οσο λιγότεροι οι εκλεκτοί, τα παιδιά ενός «ανώτερου θεού», τόσο το καλύτερο για την καλή διατροφή τους. Καθάρισε από δω, καθάρι­ σε από κει, στο τέλος θα μείνει μόνο η Αρία φυλή, που θα τρώει με χρυσά κουτάλια, χρησιμοποιώντας για πιάτα τα καλά γυαλισμένα κρανία των περισσευούμενων, που τους έστειλες στον παράδεισο, προ­ 20

φανώς γιατί εκεί δεν υπάρχει πρόβλημα τροφής. 0 ρατσισμός στον άλλο κόσμο περιορίζεται στη διάκριση ανάμίεσα στους εγκατοικούνιες στον παράδεισο και τους εγκατοικούνιες στην κόλαση. Πριν ορμήξουμε στον ουρανό για να καταργήσουμε κι αυτή τη διάκριση, καλό θα ήταν να μαντρώσουμε και να βάλουμε σε καραντίνα τα κτήνη τους ρατσιστές, κυρίως εκείνους που διατείνονται πως είναι και χριστιανοί από πάνω! Ασε που ρατσιστές είναι και κάποιοι παπάδες! Ασε που ρατσιστές είναι και πολλοί ζωόφιλοι. Ο Χίτλερ, για παράδειγμα, ήταν φανατικός ζωόφιλος. Έτσι μούρχεται, σ’ εμένα, τον φανατικό ζωόφι­ λο, να πάρω το όμορφο σκυλάκι της φίλης μου της Στεφανίας και να το πετάξω απ’ το μπαλκόνι! Ζωόφιλος ο Χίτλερ, ζωόφιλος κι εγώ; Μην τρελαθούμε κιόλας. Όσο ζώον κι αν είναι ένας άνθρωπος, έχει προ­ τεραιότητα στη ζωοφιλία μας. Κι ένας πολύ, μα πάρα πολύ ζωόφιλος, θα μπορούσε να αγαπήσει ακόμα και τον Χίτλερ! Εγώ πάντως, ο ζωό­ φιλος κατάφερα να προωθήσω τη ζωοφιλία μου μόνο μέχρι τον Πλεύρη. Δεν ξέρω γιατί, αλλά αυτός ο άνθρωπος μού είναι συμπαθής. Λες να χρειάζομαι ψυχιάτρο; Φίλε Στεφάνή, κράτα μου μια θέση στο Αιγινήτειο. Αν δεν με τρέλαναν ήδη, θα με τρελάνουν οσονούπω οι ρα­ τσιστές. Και μάλιστα τώρα που αρχίζω να τους συμπαθώ λίγο περισ­ σότερο απ’ τα σκυλιά! Δε βαριέσαι, φοβισμένοι άνθρωποι είναι, οι τα­ λαίπωροι Για την τροφή τους νοιάζονται, οι καημένοι. Φοβούνται μην τους πάρουν οι μαύροι ή οι Εβραίοι ή οι κομουνιστές το ψωμί απ’ το στόμα, κι άντε μετά να τρέχεις για δουλειά με το κεφάλι που έχεις το εντελώς κλούβιο. Αυτοί, αγαπητέ μου Στεφάνή, είναι περισσότερο άρρωστοι ψυχικά από μένα, που αρχίζω να τους συμπαθώ. Η ανεργία και το φάσμα της ανεργίας, μπορούν να σε κάνουν κτήνος. Ο πιο με­ γάλος φόβος είναι αυτός που προκαλεί η προοπτική του θανάτου από πείνα Να γιατί αποκτηνώθηκαν οι Γερμανοί της χιτλερικής Γερμανίας Ο Μάλθους βρήκε τον ευκολότερο τρόπο για να αποκαταστήσει την καλή λειτουργία του νόμου της προσφοράς και της ζήτησης: αντί να αυξάνεις την προσφορά προϊόντων, μειώνεις τη ζήτηση, μειώνοντας τα κεφάλια που ζητούν. Πονάει κεφάλι (απ’ την πείνα), κόβει κεφάλι, για να μειωθεί η πείνα σ’ αυτούς που έχουν ακόμα το κεφάλι στους ώμους τους. Εντάξει, αλλά η σαπωνοποίηση των Εβραίων δεν έλυσε το πρόβλημα. Καμιά γενοκτονία δεν μπορεί να το λύσει. 'Αλλωστε, ο Μάλθους δεν πρότεινε σα λύση τη γενοκτονία, αλλά τον έλεγχο των γεννήσεων, που ήδη εφαρμόζεται, σε πείσμα του «μουσουλμάνου» Πάπα. Που πρόσφατα συμφώνησε με τους κυρίως ειπείν μουσουλμά­ νους πως η έκτρωση είναι δολοφονία! Εντάξει, Πάπα μου χοντροκέ­ φαλε, αλλά αν οι πεινασμένοι γίνουν πάρα πολλοί, και θα γίνουν, 21

αυτό είναι βέβαιο, θα δεις για πότε θα ισοπεδώσουν το Βατικανό και θα σε φαν ζωντανό. Κανείς δεν μπορεί να προφυλάξει από τη βαρβαρότητα τις ορδές των πεινασμένων. Ο νέος Τζένγκις Χαν ετοιμάζεται κάπου στην Ασία ή στην Αφρική ή στη Λατινική Αμερική. Ήδη μάς στέλνει τους προ­ πομπούς του. Οι λαθρομετανάστες έρχονται προς τα δω όχι για του­ ρισμό, αλλά γιατί ξέρουν πως εδώ θα βρούν φαΐ. Δεν είναι ανάγκη να δουλέψουν για να το βρουν, μπορούν και να το κλέψουν. Άλλωστε, σε λίγα χρόνια, οι μισοί θα δουλεύουν και οι άλλοι μισοί θα κλέβουν. Σήμερα, το πιο άνετο και προσοδοφόρο επάγγελμα είναι αυτό του λη­ στή τραπεζών. Ακόμα και ο «καλός κόσμος» προπονείται σκάβοντας υπονόμους που οδηγούν στις Τράπεζες Εργασίας, όπου στο μέλλον μόνο εισοδήματα προερχόμενα από την εργασία δεν θα κατατίθενται. Για να είμαι ειλικρινής θα ήθελα να είμαι ληστής τραπεζών. Γιατί κλέβοντας μια τράπεζα δεν κλέβεις τους μικροκαταθέτες ή τους μεγαλακαταθέτες αλλά τους μερισματούχους της τράπεζας γιατί αυτοί πλη­ ρώνουν τη ζημιά, απ’ τα υπερκέρδη τους Αυτό ήδη έγινε αντιληπτό από το λαό. ΓΥ αυτό και τόσα «παιδιά του λαού» μιμούνται τους παλιούς λαοφιλείς «ληστές των ορέων», τύπου Γιαγκούλα ή Νταβέλη, ας πού­ με. Να είναι τυχαίο άραγε που οι τελευταίοι έλληνες ληστές των ορέων, που κυκλοφορούσαν στα ελληνικά όρη απ’ το 1830 μέχρι το 1940, πέρασαν στις αντάρτικες ομάδες του Άρη Βελουχιώτη; Αμ, εκείνοι οι τρο­ μεροί Κανγκασέιρος στη Βόρεια Βραζιλία; Υπάρχουν πάντα και ο λαός συνεχίζει να γράφει τραγούδια γι’ αυτούς Ο βραζιλιάνος σκηνοθέτης Λίμα Μπαρέτο αφιέρωσε στον ηρωικό ληστρικό βίο τους ένα σπουδαίο φίλμ με τον τίτλο Κανγκασέψο. Ακόμα τραγουδούμε την ηρωικά θλιμ­ μένη σάμπα που ακουγόταν σ’ αυτό το φιλμ. Πάρτε το απόφαση: ο λαός αγαπάει τους ληστές και κρυφά χαίρεται για κάθε ληστεία τραπέζης Η κλοπή, άλλωστε, είναι μια βίαιη μορφή απόδοσης κοινωνικής δικαιο­ σύνης. Δεν μπορείς να κλέψεις από κάποιον που δεν έχει. Και για να έχει, σημαίνει πως έχα περίσσευμα Ε, αυτό το περίσσευμα ανακυκλώ­ νουν οι κλέφτες Το κεφάλαιο, όταν μένει αδρανές αυτοακυρώνεται ως κεφάλαιο. Το χρήμα, για να παραμείνει χρήμα (χρήσιμο πράγμα, σημαί­ νει η λέξη) πρέπει να κυκλοφορεί. Οι κλέφτες συμβάλλουν στην ομαλή κυκλοφορία του χρήματος και συνεπώς στην καλή λειτουργία του νό­ μου της προσφοράς και της ζήτησης Καταθέτουμε τις οικονομίες μας (ή τα κλοπιμαία) στην τράπεζα, για να μπορεί να κυκλοφορεί το χρήμα που δεν μπορούμε να κυκλο­ φορήσουμε εμείς γιατί δεν είμαστε βιομήχανοι για να το επενδύσου­ με παραγωγικά. Ούτε πλέυ-μπόυ σκοπεύουμε να γίνουμε, αργόσχολοι, 22

δηλαδή, που μόνο καταναλώνουν χωρίς να παράγουν. Υπάρχει μια θεωρία, που λέει πως οι πλέυ-μπόυ παίζουν τεράστιο ρόλο στην οικο­ νομία, γιατί συμβάλλουν αποφασιστικά στο να κυλάει το χρήμα. Το σημαντικό για την καλή λειτουργία της οικονομίας της αγοράς είναι να αγοράζονται όλα τα εμπορεύματα που παράγουν οι παραγωγοί. Και επειδή το χρήμα που κυκλοφορεί δεν είναι παρά το κοινό ισοδύναμο όλων των εμπορευμάτων που υπάρχουν και όλων των υπηρεσιών που προσφέρονται σε μια ελεύθερη αγορά (όταν έχω χίλιες δραχμές, ση­ μαίνει πως έχω είτε δυο πακέτα τσιγάρα, ας πούμε, είτε δυο καρβέλια ψωμί, ας πούμε, είτε εκατό πακέτα τσίχλες, ας πούμε - αλλά, ας πού­ με και ένα κούρεμα, και ένα εικοστό των χρημάτων που θα δώσω στην πουτάνα για τις υπηρεσίες της, και ένα δέκατο αυτών που θα δώσω στον παπιά για τις υπηρεσίες του), μείωση του κυκλοφορούντος χρήματος σημαίνει μείωση των εμπορευμάτων. Γιατί, αν το εμπόρευ­ μα μείνει απούλητο, ο παραγωγός θα σταματήσει να παράγει. Κι αν σταματήσει να παράγει, επέρχεται οικονομική κρίση και ανεργία. Επειδή, λοιπόν, η ισορροπημένη λειτουργία της ελεύθερης (καπιτα­ λιστικής) αγοράς είναι πάρα πολύ δύσκολη υπόθεση, κάθε τόσο ξεσπούν κρίσεις. Και ο καλύτερος τρόπος να ελέγξεις μια κρίση είναι η καπιταλιστική δικτατορία Και η καλύτερη καπιταλιστική δικτατορία είναι ο φασισμός - και η ακόμα καλύτερη, ο ναζισμός. Εδώ, η περίφη­ μη ελεύθερη οικονομία πάει περίπατο. Ο δικτάτορας ελέγχει την οικο­ νομία όπως θέλει, ή μάλλον όπως θέλουν τα αφεντικά του. Ο Χίτλερ, ως Μέγας Δικτάτωρ (βλέπε και Τσάρλυ Τσάπλιν), έβγαλε τη γερμανική οι­ κονομία απ’ το τέλμα της και η κρίση ξεπεράστηκε προσωρινά, για να ενσκήψει σε λίγο δριμύτερη. Η καπιταλιστική δικτατορία δεν είναι στα­ θερή λύση, είναι όμως αποτελεσματική προσωρινή λύση. Ο καπιταλι­ σμός αγαπάει τους προσωρινούς δικτάτορες, αρκεί να μην καβαλήσουν το καλάμι και πιστέψουν πως βγάζοντας τον καπιταλισμό από τα αδιέ­ ξοδά του, προσφέρουν εθνική και όχι καπιταλιστική υπηρεσία.

4. Ο πάντα ζωντανός Χίτλερ Είναι δύσκολο να βρεις στη νεώτερη ιστορία της Ευρώπης πολιτι­ κή προσωπικότητα πιο σκοτεινή και ταυτόχρονα πιο λαμπερή απ’ αυ­ τήν του Άντολφ Χίτλερ (1889-1945), τον γιο ενός αυστριακού τελωνεια­ 23

κού υπαλλήλου, που εγκατέλειψε τις σπουδές του για να αφοσιωθεί στη ζωγραφική, που εγκατέλειψε τη ζωγραφική για να αφιερωθεί στην πολιτική, που εγκατέλειψε την πολιτική για να επιδοθεί στη σφαγή. Και που εγκατέλειψε και τη σφαγή, όταν πια δεν είχε τίποτα άλλο να σφάξει, εκτός απ’ τον εαυτό του και τη φίλη του Εύα Μπράουν, που την παντρεύτηκε λίγο πριν αυτοκτονήσουν παρέα στα υπόγεια της καγκελαρίας. Περνώντας απ’ την Αυστρία στη γειτονική Βαυαρία, λίγο πριν απ’ τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, κατατάχτηκε στο γερμανι­ κό στρατό για να κυνηγήσει Γάλλους. Μετά την ήττα κυνήγησε πολι­ τικούς στο ενδογερμανικό μέτωπο, όπου γινόταν σκοτωμός, καθώς όλος ο κόσμος έψαχνε μανιωδώς να βρει τους υπεύθυνους της ήττας, προκειμένου να υπάρξουν αποδιοπομπαίοι τράγοι. Ο Χίτλερ, άνθρωπος ευφυής και ρήτορας δεινός, που μόνο ο Τσώρτσιλ τον περνούσε σε ευφράδεια, ανακάλυψε απ’ τους πρώτους τους υπεύθυνους της ήττας: ήταν όλοι ανεξαιρέτως οι πολιτικοί, που έπρεπε να καταργηθούν όλοι μαζί -μαζί με την πολιτική. Αυτό θα αργήσει λιγάκι και μέχρι το 1933 ο επίδοξος σωτήρας της Γερμανίας θα δουλέψει σκληρά στα πλαίσια του Γερμανικού Κόμματος των Εργαζομένων, που είχε ιδρύσει κάποιος σιδεράς, ονόματι Άντον Ντέξλερ. Μέσα σ’ αυτό το μικρό βαυαρικό κόμμα ο Χίτλερ ανακαλύπτει τη «δύναμη του λαού» αλλά και τη δύ­ ναμη του μεγάλου κεφαλαίου, που «αγαπάει το λαό», ενώ δεν αγαπάει καθόλου το μικρότερο κεφάλαιο. Το μεγάλχι κεφάλαιο ψάχνει για χαρισματικό ηγέτη που ξέρει να κολακεύει το λαό. θ α τον βρει στο πρόσωπο του Χίτλερ, του πρώτου μεγάλου ευρωπαίου λαϊκιστή ηγέτη, που δεν θα παραλείψει να πει, μόλις η φωνή του αρχίσει να ακούγεται και έξω από τη μονίμως αντι­ δραστική Βαυαρία, που παραμένει και σήμερα το πιο δεξιό κρατίδιο της Γερμανίας, πως η Γερμανία έχει ανάγκη από ένα γνησίως λαϊκό κράτος, που θα αντλεί τη δύναμή του από το λαό. Τη θανατηφόρα αγάπη του για το λαό θα την αποδείξει αφού αναλάβει νόμιμα και με εκλογές την εξουσία, τον Ιανουάριο του 1933, όταν το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα των Εργαζομένων, όπως βάφτισε το πρώην Γερμανικό Κόμμα των Εργαζομένων, είχε συγκεντρώσει πάνω από εφτά εκατομ­ μύρια ψήφους και είχε γίνει κόμμα της σχετικής πλειοψηφίας. Σ’ αυτό το κόμμα ανατέθηκε αϊτό τον Χίντενμπουργκ, τον τελευταίο πρόεδρο της Δημοκρατίας της Βαΐμάρης (ονομάστηκε έτσι από το σύνταγμα που ψηφίστηκε σ’ αυτή την πόλη των σοφών και των διανοουμένων) ο σχηματισμός κυβερνήσεως. Ο γηραιός και ολίγον αποβλακωμένος πλέον στρατηγός- ήρωας του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, έκανε ό,τι μπο­ ρούσε για να μη δώσει την εντολή σχηματισμού κυβερνήσεως στον 24

Χίτλερ, αλλά τελικά την έδωσε ία έτσι ο μετ’ ολίγον Φύρερ (αρχηγός) σχηματίζει κυβέρνηση συνασπισμού παρέα με ένα κάθαρμα ολκής, ονόματι Φον Πάπεν και τον ηγέτη της εθνικιστικής δεξιάς Χούγκενμπεργκ, που ο Χίτλερ δεν τον θεωρούσε και τόσο γνήσιο εθνικιστή, αφού δεν θεωρούσε εξ ορισμού εθνικιστές όλους τους Γερμανούς, όλο το γερμανικό λαό. Βέβαια, κανείς δε ρώτησε όλο το γερμανικό λαό αν πιστεύει η δεν πιστεύει στην ιστορική του μοίρα να σώσει τον κόσμο όλο, αλλά ο Χίτλερ, σαφώς επηρεασμένος από την ιστορία των Εβραίων, που πρώτοι λάνσαραν το δόγμα του «περιούσιου λαού», του λαού δηλαδή που επέλεξε ο θεός για να σώσει τον κόσμο, έπει­ σε στην αρχή εφτάμισι εκατομμύρια Γερμανούς πως η Γερμανία εί­ ναι «ούμπερ άλες» (υπεράνω όλων) και στη συνέχεια έπεισε τουλά­ χιστον τους μισούς συμπολίτες του για το ίδιο πράγμα. 'Οταν έχεις τα μαύρα σου τα χάλια, και η Γερμανία ποτέ στην ιστορία της δεν είχε τόσα χάλια όσα στην περίοδο 1919-1933, τότε αντί για ψωμί τρως εθνικό και προγονικό μεγαλείο, και έτσι αντί να γεμίσεις το στομά­ χι σου με φαΐ, γεμίζεις το κεφάλι σου με κοπανιστό αέρα και ηρε­ μείς προσωρινά με τούτο το αποτελεσματικό μαζικό ψυχοφάρμακο. Να γιατί χρειάζεται στους δημαγωγούς ο εθνικισμός, που προσφέρεται τζάμπα: τον προτείνουν στους χαχόλους αντί τροφής, ώστε να περισσεύουν γι’ αυτούς περισσότερα. Η πρώτη δουλειά του Χίτλερ μόλις αναλαμβάνει την καγκελαρία (την πρωθυπουργία) είναι να καταργήσει τα κόμματα και να υποδεί­ ξει το δικό του ως το μόνο κατάλληλο να σώσει την παράλυτη Γερ­ μανία και να την κάνει να βαδίσει ίσια πάνω στα πεπρωμένα της με το βηματισμό της χήνας. Όλες οι προβατοειδείς κότες της Γερμανίας θα γίνουν χήνες και τα S.A (τάγματα εφόδου) που προϋπάρχουν της καγκελαροποιήσεως του Αρχηγού ως σώματα οπλισμένων πολιτών και εδρεύουν στον «Φαιό Οίκο» του Μονάχου θα γίνουν αργότερα S.S (τάγματα θανάτου) με μια διπλή θανατηφόρα αποστολή: να σκορπούν το θάνατο γύρω τους και να μη διστάζουν να σκοτωθούν για τον σωτήρα της Γερμανίας. Το είπαμε: Ντόιτσλανι ούμπερ άλες! Και δε­ δομένου ότι Φύρερ ίσον Ντόιτσλανι, και Φύρερ πάνω απ’ όλους (ού­ μπερ άλες). Ποτέ στην ιστορία δε σκοτώθηκαν τόσοι πολλοί, ποτέ στην ιστορία δε σκότωσαν τόσο πολλούς στο όνομα ενός ανθρώπου. Μέχρι τότε οι άνθρωποι σκοτώνονταν πρόθυμα για αφηρημένες έννοιες, ας πούμε για τον θεό και την πατρίδα. Τώρα όμως σκοτώνονται για έναν., ζωγράφο που εγκατέλειψε την τέχνη, για να ασχοληθεί με τη χασαπική τέχνη. Ιδεοληπτικός μέχρι παραφροσύνης αυτός ο άνθρωπος, δεν ήταν 25

ωστόσο παράφρων. Πίστευε όντως πως η Γερμανία είναι ούμπερ άλες. Όπως και ο δικός μας ειλικρινέστατος Κώστας Πλεύρης, που πιστεύει στ’αλήθεια πως η Ελλάδα είναι κι αυτή ούμπερ άλες. Αλλά, αν υπο­ θέσουμε πως και οι Αλβανοί και οι Σκοπιανοί και οι Τούρκοι και η σάρα και η μάρα πιστέψουν πως είναι ούμπερ άλες (πρώτοι το πίστε­ ψαν οι Εβραίοι και έφαγαν το κεφάλι τους) τότε γεννάται το εύλογο ερώτημα ποιοι θα απομείνουν για να είναι υποταγμένοι σε άλλους, ας πούμε στους Αμερικανούς. Που αυτοί δεν είπαν ποτέ πως είναι ούμπερ άλλες. Κάνουν πιο διακριτικά τη δουλειά τους, στο όνομα της ελευ­ θερίας των λαών και της παγκόσμιας δημοκρατίας, του Βιετνάμ μη εξαιρουμένου από το δημοκρατικό τους ενδιαφέρον. Άλλο δημοκράτης-χασάπης, και άλλο χασάπης-χασάπης, σαν τον Χίτλερ! Α, όλα κι όλα, δημοκρατία και ελευθερία, ούμπερ άλες! Ελευθερία για τους ισχυρούς, δημοκρατία για τους ανίσχυρους, που τους δημιουργούν την ψευδαίσθηση πως είναι πολίτες ούμπερ άλλες, μόνο και μόνο γιατί εκλέγουν τους δυνάστες τους μια φορά στα τέσσερα χρόνια. Πάντως, καλύτερα να εκλέγεις έναν δικτάτορα μεταμφιεσμένο σε δημοκράτη, παρά να σου κάθεται στο σβέρκο, γιατί έτσι θέλει, ένας βλαξ δικτά­ τορας τύπου Παπαδόπσυλου, Παττακού, Ιωαννίδη. Τουλάχιστον στην δικτατορευομένη δημοκρατία αλλάζεις τον δικτάτορα κάθε τέσσερα χρόνια και όχι κάθε οχτώ ή σαρανταοχτώ. Πρόκειται για τεράστιο πλεονέκτημα, και γι’ αυτό είμαι υπέρ της δήθεν δημοκρατίας, δηλα­ δή της αστικής, της αντιπροσωπευτικής ή αναλογικής δημοκρατίας. Καλύτερα δήθεν δημοκρατία παρά καθόλου δημοκρατία. Πώς λέμε «απ’ το ολότελα, καλή κι η Παναγιώταινα»; Έτσι ακριβώς. Αυτό που με ενοχλεί ιδιαίτερα στην περίπτωση του Χίτλερ είναι πως ξεκίνησε ως ζωγράφος. Ίσως και να γινόταν μεγάλος ζωγράφος, αν δε γινόταν μεγάλος χασάπης. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει με τους καλλιτέχνες. Οι πάσης (ρύσεως καλλιτέχνες και μισοκαλλιτέχνες, που πολιτικολογούν ηλιθίως στα κανάλια όντας παντελώς απολιτικοί, συ­ νήθως κρύβουν μέσα τους ένα χιτλερίσκο που δεν του δόθηκε η ευ­ καιρία να σώσει την πατρίδα, ίσως γιατί προτίμησε να σώσει πρώτα τον εαυτό του, παριστάνοντας τον σπουδαίο και τον ταλαντούχο, πράγμα που έχει σαφή αντίκτυπο στον τραπεζικό του λογαριασμό. Ομοίως δυνάμει χιτλερίσκοι είναι και οι πολιτικολογούντες καφενό­ βιοι που κάθε τόσο αναφωνούν, ευρισκόμενοι εν εκστάσει: Ρε, δώσ’ μου εμένα την εξουσία για ένα εικοσιτετράωρο και θα δεις για πότε τα διορθώνω όλα Η πολιτικολογούσα ηλιθιότητα, αν την αντιμετωπί­ σεις ως γλωσσικό ψυχαναλυτικό δεδομένο με μια γλωσσοψυχαναλυτική μέθοδο ανάλογη μ’ αυτήν του Ζακ Λακάν, παραπέμπει ευθέως 26

στο κλασικό βιβλίο του Ντε Κουίνσυ Η δολοφονία ως μία εκ των κα­ λών τεχνών και στο δοκίμιο του Ρέυμοντ Τσάντλερ Η απλή τέχνη του φόνου. Το μόνο που σου χρειάζεται για να περάσεις από τα κατώ­ τερα σε ανώτερα δολοφονικά ένστικτα είναι η ιδεοληψία, δηλαδή μια έμμονη ιδέα που σε κατακυρίευσε τόσο, όσο χρειάζεται για να τα κάνεις όλα ρημαδιό, τελών εν πλήρει συγχύσει αθώος, όπως θα έλεγε ο Κατσαρός. Ο Χίτλερ ήταν ένας... αθώος άνθρωπος, που κα­ τάντησε μακελάρης, εξαιτίας της ιδεοληψίας που είχε για τη σωτή­ ρια αποστολή του. Ο Μωάμεθ ήταν ο μεγαλύτερος ιδεοληπτικός που εμφανίστηκε ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία. Πίστευε τόσο πολύ πως μίλησε με τον θεό, που κατάφερε να γράψει κοτζάμ Κοράνι καθ’ υπαγόρευσιν, λέει, του θεού, χωρίς ωστόσο να λέει ψέματα στον εαυτό του. Όλοι οι ιδεοληπτικοί είναι ειλικρινείς, κατά το μάλλον και ήττον. Και ο Χίτλερ ήταν μάλλον ειλικρινής όταν έγραφε τη Βίβλο του, το Μάαν Καμπφ (Ο Αγώ­ νας μου) στη φυλακή, όπου κάθισε εννιά μήνες, όντας καταδικασμέ­ νος για εσχάτη προδοσία, τότε που ξεκίνησε από το Μόναχο, την 8η Νοεμβρίου 1923, και πήρε δρόμο προς τα πάνω, για να αλώσει το Βε­ ρολίνο και να σώσει από τότε την πατρίδα Το γεγονός πως τον εμπι­ στεύτηκαν βιομήχανοι του βιομηχανικού μεγέθους του Κρουπ αλλά και στρατιωτικοί του στρατιωτικού μεγέθους του μεγάλου του προστάστη, του στρατηγού Λούντεντορφ, δείχνει πως ο Χίτλερ δεν ήταν τυ­ χαίο πρόσωπο. Σίγουρα ήταν ένας χαρισματικός άνθρωπος, που πίστε­ ψε ειλικρινά στη μεσσιανική αποστολή του και που έκανε και τους άλλους να πιστέψουν σ’ αυτήν. Η διαφορά του δικού του χαρίσματος απ’ το χάρισμα άλλων χαρισματικών ηγετών, ας πούμε του Τσώρτσιλ ή του Καραμανλή ή του Παπανδρέου, στα καθ’ ημάς, ήταν διαφορά ποιότητας στις προθέσεις και στους στόχους. Ο Χίτλερ ήταν γνήσιος λαϊκιστής. Όπως και οι ηγέτες των Ναρόντνικων στην προοχτωβριανή Ρωσία με τη «σλάβικη ψυχή» τους, έτσι και ο Χίτλερ πίστευε στ’ αλήθεια στη «γερμανική ψυχή», στην ιδιαιτερότητα και την αξία της γερμανικής ψυχής που διαφέρει απ’ τις ψυχές όλων των αλλοεθνών. Αν είναι δυνατόν! Και όμως είναι και παραείναι. Πάντως, δεν πρωτοτύπησε. Χιλιάδες αλλοπαρμένοι εθνικιστές πράττουν ομοίως όταν τους δοθεί η ευκαιρία Ακόμα και οι δικοί μας αλλοπαρμένοι εθνικιστές πιστεύουν φανατικά στην αλήθεια και όχι στο συμβολισμό της ρήσης «πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δίκιά μας θάναι». Με βάση αυτή την καταστροφική ιδεοληψία, όταν εκστράτευσαν κατά της τουρκοκρατούμενης ελληνικής Σμύρνης, είπαν να παν και λίγο παραπάνω, μέχρι την Άγκυρα Ευτυχώς να λες που στα­ 27

μάτησαν, ή μάλλον τους σταμάτησαν στο Σαγγάριο, τότε που πήγαι­ ναν να περάσουν την έρημο χωρίς πυξίδα και χωρίς χάρτη, για να φτάσουν, λέει, στην Άγκυρα, στην άλλη μεριά της ερήμου! Τέτοια κα­ ταστροφική κουταμάρα Η μικρασιατική καταστροφή σε μας εδώ μόνο κατά μέγεθος διαφέρει απ’ την καταστροφή της Γερμανίας από τον ίδιο το σωτήρα της. Απλό επιμύθιο: κρατηθείτε μακριά απ’ τους σωτήρες, γιατί προκαλούν συμφορές. Και πάψτε να ειρωνεύεστε τον Χίτ­ λερ, όταν τρέχετε σαν πρόβατα πίσω από εγχώριους σωτήρες. Όλα τα πρόβατα είναι επι σφαγήν, δηλαδή κατάλληλα για σφάξιμο. Αν δεν σφάζονται όλα είναι γιατί πρέπει να αναπαραχθεί το κοπάδι. Σ’ όλες τις περιπτώσεις, πάντως, ο τσομπάνος είναι που αποφασίζει για την τύχη του κοπαδιού. Και ο Χίτλερ ήταν ένας σπουδαίος τσομπάνος. Κατάφερε να μαντρώσει τουλάχιστον τη μισή Γερμανία και να δη­ μιουργήσει ενοχές σ’ αυτόν τον μεγάλο λαό που ακόμα δεν εξέλιπαν - και πολύ καλά έκαναν και δεν εξέλιπαν. Όταν αμαρτίες γονέων παιδεύουσιν τέκνα τότε οι γονείς σκέφτονται ωριμότερα και για τον εαυ­ τό τους και για τα τέκνα τους. Πώς κατάφερε να πείσει τους Γερμανούς ο Χίτλερ, ότι πρέπει να πεθάνουν όλοι προκειμένου να ζήσει η Γερμανία; Μα, με το κλασικό επιχείρημα των εθνικιστών: το έθνος είναι κάτι υπέρτερον των ανθρώ­ πων που το συναποτελούν. Συνεπώς, σημασία έχει να ζήσει το έθνος ακόμα και στην περίπτωση που εξαφανιστούν όλοι οι ζώντες άνθρω­ ποι που το συναποτελούν. Το έθνος δεν πεθαίνει, οι άνθρωποι πεθαί­ νουν. Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει, οι Έλληνες πεθαίνουν. Αλλά, πώς να υπάρξει Γερμανία χωρίς Γερμανούς και Ελλάδα χωρίς Έλληνες; Χάρη στο «πνεύμα της Φυλής»! Που έχει μεγάλη συγγένεια με το Άγιο Πνεύμα. Ο εθνικισμός είναι μεταφυσική. Για να αποδείξει και έμπρακτα ο Χίτλερ την πίστη του στον πα­ ντοδύναμο γερμανικό λαό, είχε μια συναρπαστική ιδέα: έδωσε εντο­ λή να κατασκευαστεί το Φολγκσβάγκεν, που στα γερμανικά σημαίνει «όχημα του λαού». Αυτά τα ναζιστικά λαϊκά, φτηνά αυτοκίνητα οχή­ ματα, κυκλοφορούν ακόμα Ο φασισμός της ασφάλτου, πάντως, δεν είναι πρόβλημα μιας ειδικής μάρκας αυτοκινήτου. Τα ανθρωπάκια που αισθάνονται αυτοκράτορες οδηγώντας το αυτοκίνητό τους είναι φα­ σίστες. Ο φασισμός και ο ναζισμός δεν είναι κοινωνικά συστήματα, αφού κι αυτά καπιταλισμός είναι. Είναι καθημερινή νοοτροπία. Ο κα­ θημερινός φασισμός, όπως τον ονόμασε ο Μιχαήλ Ρομ, είναι πιο επι­ κίνδυνος από τον «εορταστικό» φασισμό με τις φανταχτερές στολές και τις μεγαλειώδεις παρελάσεις.

28

5. Τα Λαϊκά Μέτωπα και η περίπτωση της Κίνας Το 1934, ένα χρόνο μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, ακούγεται για πρώτη φορά ο πολιτικός όρος «Λαϊκό Μέτωπο», που θα δημιουργήσει μύρια όσα θεωρητικά και πραχτικά προβλήματα στους κομουνιστές, αλλά και στους μαρξιστές γενικότερα. Πώς, πότε και κάτω από ποιες συνθήκες οι κομουνιστές είναι δυνατό να συνερ­ γαστούν με τους ταξικούς τους εχθρούς, τους αστούς; Ιδού μια απο­ ρία πάρα πολύ εύλογη. Με τον καινοφανή όρο δηλώνεται είτε η πρόθεση για συνεργασία είτε η συνεργασία, προσωρινή και ευκαιριακή όπως θα αποδειχτεί στην πράξη, των κομουνιστικών, των σοσιαλιστικών, των σοσιαλδη­ μοκρατικών και αν είναι δυνατό και άλλων ριζοσπαστικών, δημοκρα­ τικών και προοδευτικών κομμάτων, με πρωτοβουλία των κομουνιστών, που μέχρι τότε απέρριπταν τη συνεργασία με τα εξ ορισμού εχθρικά αστικά κόμματα. Είναι η συνειδητοποιήση του φασιστικού κινδύνου, που υποχρεώνει τους κομουνιστές να τροποποιήσουν τη συμπεριφορά τους απέναντι στα δημοκρατικά αστικά κόμματα, που κι αυτά φοβού­ νται τους φασίστες. Ονομάστηκε, λοιπόν, Μέτωπο η εν λόγω παράδο­ ξη συμμαχία, για να τονιστεί ο μαχητικός - αντιφασιστικός χαρακτή­ ρας της και, κατ’ αντιδιαστολή, για να υποτιμηθεί ο πολιτικός χαρα­ κτήρας της: η μετωπική δεν είναι πάγια πολιτική από τη μεριά των κομουνιστών, είναι επείγουσα ανάγκη. Μια δεύτερη σημασία του όρου, συναρτημένη με την πρώτη, θα προκύψει σχεδόν ταυτόχρονα με την πρώτη και έχει σχέση με τη δυ­ νατότητα για μια πιο μακρόχρονη συνεργασία των προοδευτικών κομ­ μάτων, στην περίπτωση που αυτά θα ήθελαν να αγωνιστούν από κοι­ νού κατά των συντηρητικών κομμάτων, από τα οποία άλλωστε έχουν προκύψει τα φασιστικά κινήματα σαν ακροδεξιές παραφυάδες. 'Ομως, δεν ξέρουμε πού τελειώνει η συντήρηση και πού αρχίζει η πρόοδος, ώστε να μπορούμε να οριοθετήσουμε τις δύο περιοχές με κάποια ακρί­ βεια, προκειμένου να μην κάνουμε χοντρές γκάφες όταν επεξεργαζό­ μαστε ή όταν εφαρμόζουμε μετωπική πολιτική, που είναι μια υπόθε­ ση εξαιρετικά λεπτή και δύσκολη. Ο όρος Λαϊκό Μέτωπο μπορεί να ήταν καινοφανής και σκανδαλώ­ δης το 1934, που πρωτοεμφανίστηκε, όμως η σκέψη για μια πιθανή συ­ νεργασία των κομουνιστικών με τα αστικά - προοδευτικά κόμματα είναι παλιά. Και είναι του Λένιν. Για πρώτη φορά, οι κομουνιστές 29

κάνουν λόγο για τέτοιες «βέβηλες» συνεργασίες με τους αστούς το 1920. Ο Λένιν ξέρει πως τα εκτός Ρωσίας κομουνιστικά κόμματα δεν θα ήταν δυνατό να παίξουν σοβαρό πολιτικό ρόλο στη Δύση μόνα τους. Εκτός, βέβαια, κι αν καταλάμβαναν την εξουσία, πράγμα που ήταν ελάχιστα πιθανό το 1920, μόλις τρία χρόνια μετά το θρίαμβο των Μπολσεβίκων στη Ρωσία. Μετά τη συντριβή των Σπαρτακιστών στη Γερμανία, το 1918, και τη σταδιακή εξαφάνιση του ονείρου για την παγκόσμια, ή έστω την πανευρωπαϊκή προλεταριακή επανάστα­ ση, οι επαναστατικοί τόνοι αρχίζουν να πέφτουν, αλλά πάρα πολύ αργά και μόνο όσον αφορά την επαναστατική σχέση του ΚΚ της Ρωσίας με τα δυτικά ΚΚ. Είναι, λοιπόν, η ήττα των Σπαρτακιστών της Ρόζας Λούξεμπουργκ και του Κάρλ Λίμπκνεχτ που υποχρεώνει τον Λένιν να κάνει την πρώ­ τη σοβαρή υποχώρηση και να δεχτεί μια υπό όρους συνεργασία ανά­ μεσα στα προλεταριακά και τα αστικά κόμματα της Δύσης. 'Οπως και νάναι, η ι&έα για μια πιθανή συνεργασία των προλετάριων με τους αστούς προηγείται κατά δύο χρόνια από την εμφάνιση του φασισμού, το 1922. Λίγα χρόνια μετά το θάνατο του Λένιν, το 1924, το όνειρο για την πανευρωπαϊκή επανάσταση θα εγκαταλειφθεί οριστικά. Και το 1934, που γίνεται για πρώτη φορά λόγος για Λαϊκά Μέτωπα, κανείς εκτός απ’ τον Τρότσκι δε σκέφτεται πλέον την παγκόσμια επανάστα­ ση. Η μετωπική θεωρία του 1934 θα στηριχτεί σχεδόν εξ ολοκλήρου στις σκέψεις που διατυπώνει ο Λένιν το 1920, για τη δυνατότητα συ­ νεργασίας κομουνιστών και αστών και στη θετική υπέρ αυτής της συνεργασίας στάση του. Ας δούμε πώς προέκυψε τούτη η εξαιρετικά τολμηρή λενινιστική θέση. 'Ενα απ’ τα πολλά συνέδρια της κομουνιστικής Διεθνούς γίνεται στην Πετρούπολη και στη Μόσχα, από τις 19 Ιουλίου μέχρι τις 7 Αυγούστου 1920. Κύριο θέμα του, η εξέταση της κατάστασης που δημισυργήθηκε στην Ευρώπη μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Οι σύνεδροι διαπιστώνουν πως οι ευρωπαίοι κομουνιστές, από μόνοι τους δεν θα μπορέσουν να κάνουν τίποτα σοβαρό για να αποτρέψουν τους ενδοκαπιταλιστικούς πολέμους αν δεν βρεθεί τρόπος συνεργασίας με άλλες προοδευτικές δυνάμεις. Και επειδή οι αστικοδημοκρατικές εκ­ συγχρονιστικές επαναστάσεις είναι πάντα δυνατές και οργανώνονται πιο εύκολα από τις προλεταριακές, πρέπει να βρεθεί1τρόπος, λέει ο Λένιν, τα κομουνιστικά κόμματα να παίρνουν μέρος σ’ αυτές. Να, λοιπόν, ο ιδεολογικός λενινιστικός σπόρος απ’ τον οποίο θα προκύψουν αργότερα τα Λαϊκά Μέτωπα. Δεδομένου ότι ο Λένιν μιλάει για συμμετοχή των κομουνιστών σε αστικοδημοκρατικές επαναστάσεις 30

και όχι για μονιμότερη συνεργασία με τους αστούς, συνάγεται εύκολα το συμπέρασμα πως η εν λόγω συνεργασία δεν μπορεί παρά να είναι συγκυριακή. Άρα δεν καταστρατηγεί βασικές αρχές του μαρξισμού. 'Ομως, ο Λέναν, στο ίδιο συνέδριο, λέει και κάτι άλλο, που θα φο­ βίσει πολύ τους αστούς όταν το μάθουν. Λέει πως ο επαναστάσεις που έχουν αστικοδημοκρατικό χαρακτήρα, σε μια δεύτερη φάση θα ενσω­ ματωθούν από μόνες τους στην παγκόσμια προλεταριακή επανάστα­ ση, δεδομένου ότι οι σημαντικότεροι υποστηρικτές των αστών δημο­ κρατών θα είναι οι κομουνιστές, πράγμα που θα δώσει στους αστούς να καταλάβουν πως δεν μπορούν να κάνουν τίποτα σοβαρό και σταθερό χωρίς τη βοήθεια και τη στήριξη των κομουνιστών, και πως αν αρνηθούν τη συνεργασία με τους κομουνιστές θα χάσουν τις καταχτήσεις που πέτυχαν με την αστικοδημοκρατική τους επανάσταση, οπότε η συ­ ντήρηση άλλη μια φορά θα τους καβαλήσει με τον πιο άνετο τρόπο. Είναι καταφάνερο πως ο Λένιν παραείναι αισιόδοξος όσον αφορά τη δυναμική των δυτικών ΚΚ. Άλλωστε, τα ΚΚ της Δύσης δεν θα μετάσχουν σε αστικοδημοκρατικές επαναστάσεις, για τον απλό λόγο πως μόνο φασιστικές επαναστάσεις γίνονται τώρα πλέον εκεί. Γίνονται όμως και συμμαχίες ανάμεσα σε αστικά κόμματα για την αντιμετώ­ πιση του φασιστικού κινδύνου. Οι κομουνιστές θα μπορούσαν άνετα να μετέχουν σε τέτοιες συμμαχίες, εφόσον είναι και θεωρητικά καλυμ­ μένοι από τις θέσεις του Λέναν. Που, βέβαια, δεν έχουν σχέση με το φασισμό, αφού δεν υπήρχε φασισμός το 1920 (θα προκύψει το 1922), έχουν όμως σχέση με την άμυνα των δημοκρατικών αστικών κομμά­ των κατά του φασισμού. Οι αστοί είναι φύσει δυσκίνητοι σε ό,τι δεν έχει σχέση με τη μάσα. Και έτσι, πάρα πολύ εύκολα, η πρωτοβουλία για την οργάνωση της (πολιτικής) άμυνας κατά του φασισμού θα περάσει στους κομουνιστές της Δύσης. 'Οπως και νάναι, εκτός από τους κομουνιστές υπάρχουν και οι σο­ σιαλιστές, εκτός απ’ τους σοσιαλιστές υπάρχουν και οι σοσιαλδημοκρά­ τες, εκτός απ’ τους σοσιαλδημοκράτες υπάρχουν και οι ριζοσπάστες αστοί. Κι αν για μάς τους κομουνιστές, όλοι αυτοί μυρίζουν και βρω­ μούν, τότε δεν έχουμε παρά να καθίσουμε απόμερα και να τους αφήσουμε να συνεχίζουν τις βρωμιές τους και να πίνουν εις υγείαν των κορόιδων, δηλαδή ημών των ιδίων. Ο δογματισμός κάνει πολύ καλό ζευγάρι με την αμάθεια, κάπου κάπου και με τη βλακεία Πρέπει, λοι­ πόν, να συμμαχούμε με τους αστούς όταν πρέπει Και να μην τρομάζου­ με υπέρ το δέον. Το καθήκον της τρομοκράτησής τους πρέπει να το με­ ταθέσουμε στους καθ’ ύλην αρμόδιους, τους τρομοκράτες! Καταμερι­ σμός έργου, που λέμε. Αυτό που προέχει, για όσους από μας δεν είμα­ 31

στε τρομοκράτες, είναι να μάθουμε να συνεργαζόμαστε με τους μετριο­ παθείς και «φωτισμένους» αστούς όταν οι συνθήκες δεν επιτρέπουν να παράγουμε αποτελεσματικό έργο μόνοι μας. Η πρώτη ευκαιρία που δίνεται στους κομουνιστές να πάρουν συ­ γκεκριμένες αποφάσεις όσον αφορά τη μετωπική πολιτική, εμφανίζε­ ται στη συνεδρίαση της Διεθνούς το 1926, δύο χρόνια μετά το θάνατο του Λέναν, τέσσερα χρόνια μετά τη γέννηση του φασισμού. Το 1926 είναι μια πολύ μεγάλη χρονιά για το παγκόσμιο κομουνιστικό κίνη­ μα: τότε αρχίζει την επαναστατική του δράση ο Μάο Τσε-Τούν/κ στην απέραντη Κίνα. Ο Στάλιν θέλει να τον βοηθήσει. Άλλοτε με συμβου­ λές και άλλοτε με διαταγές μέσω της Τρίτης Διεθνούς. Και τότε ακρι­ βώς είναι που θυμάται ο Στάλιν τα όσα έλεγε ο Λένιν έξι χρόνια νω­ ρίτερα για τις συμμαχίες. Ο Μάο Τσε-Τούνγκ πρέπει να συμμαχήσει οπωσδήποτε με τον Τσάνγκ-Κάι-Σεκ, αποφαίνεται ο Στάλιν. Και να προσπαθήσει να ελέγξει την κατάσταση από μέσα, τουμπάροντας τον Τσάνγκ-Κάι-Σεκ. Αυτό ακριβώς θα γίνει. Η ταχτική του Δούρειου Ίπ­ που θα λειτουργήσει τέλεια στην Κίνα, αλλά ο Ίππος δεν είναι ακρι­ βώς Δούρειος είναι μαοϊκός. Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά, για να μη μπερδευτούμε παρακολουθώντας τα όσα συναρπαστικά θα συμβούν στην Κίνα, από το 1926 μέχρι το 1949. Η κινέζικη επανάσταση για πολλά χρόνια θα είναι εθνικιστική. Και, βέβαια, στην αρχή της δεν έχει καμιά σχέση με τον κομουνισμό. Η κινέζικη αστική επανάσταση έχει αρχίσει κατ’ ουσίαν το 1891, με την ίδρυση από τον Σαν Γιαν-Τσεν του εθνικιστικού κόμματος Κουομιντάνγκ. Κύριος προγραμματικός σκοπός αυτού του κόμματος είναι η εκδίωξη των ευρωπαίων καταχτητών. Το 1909, εννιά χρόνια μετά την ίδρυση του Κουομιντάνγκ, η περίφημη εξέγερση των Μπόξερς πνίγεται στο αίμα από τους ευρωπαίους καταχτητές. Σα να ήταν το σύνθημα τούτη η σφαγή, εκατομμύρια Κινέζοι τρέχουν πατείς με πατώ σε και μπαίνουν του σκοτωμού στο θρυλικό πλέον Κουομιντάνγκ. Το οποίο, το 1911, κάνει έναν πολύ μεγάλο άθλο: καταργεί τον υπερπανάρχαιο θεσμό της Αυτοκρατορίας και ανακηρύσσει τη δημοκρατία στην Κίνα Δεύτερος πρόεδρος τη δεύτερη χρονιά της δημοκρατίας (1912) θα γίνει ένα πρόσωπο σχεδόν μυθικό: ο ιδρυτής και αρχηγός του Κουομιντάνγκ, Σαν Γιαν-Τσέν, μια πάρα πολύ μεγάλη προσωπικότητα, που λα­ τρεύεται σαν ημίθεος από εκατομμύρια Κινέζους. Τον Σαν Γιαν-Τσέν θα τον διαδεχτεί το 1925, που πεθαίνει, ο Τσάν­ γκ-Κάι-Σεκ. Πρόκειται για διπλή διαδοχή: και στο Κουομιντάνγκ, και στην προεδρία της Δημοκρατίας. Τώρα ισχυρός άνδρας στην απέραντη Κίνα είναι ο Τσάνγκ-Κάι-Σεκ, ο διάδοχος του Σαν Γιαν-Τσέν, ιδιοφυία 32

κι αυτός όπως και ο προκάτοχός του, αλλά όπως και ο δικός του διάδοχος, ο Μάο Τσε-Τουνγκ. Στην απέραντη Κίνα λειτουργεί τέλεια ο «νόμος των μεγάλων αριθμών»: Όσο μεγαλύτερη είναι η ποσότη­ τα, τόσο ευκολότερα αναδεικνύεται η ποιότητα. Είναι φυσικό να υπάρχουν πολλές ιδιοφυίες σε έναν πληθυσμό ενός δισεκατομμυρίου διακοσίων εκατομμυρίων. Αυτά για να ξέρετε τι σας περιμένει και να ετοιμάζεστε από τώρα να υποδεχτείτε κάποτε τους Κινέζους. Ελ­ πίζω σα φίλους. Ο Τσάνγκ-Κάι-Σεκ, αφού εδραιώσει καλά τη δημοκρατία σ’ ολό­ κληρη την Κίνα, από πρόεδρος της δημοκρατίας μεταμορφώνεται στα γρήγορα σε δικτάτορα Στο μεταξύ, στα πλαίσια της δημοκρατικής κα­ τάστασης που έχει δημιουργήσει το Κουομιντάνγκ, ιδρύεται το 1921 στη Σαγκάη το ΚΚ Κίνας. Ιδρυτικό στέλεχος είναι και ο Μάο. Σημειώ­ στε πως, το 1921, μια σημαδιακή για την Κίνα χρονιά, η νικήτρια Οχτωβριανή Επανάσταση έχει ηλικία μόλις τεσσάρων ετών, πράγμα που θα ευνοήσει πάρα πολύ τους φρέσκους κινέζους κομουνιστές, που μπαίνουν με φούρια στον αγώνα, παρακινημένοι από τις επιτυχίες των ρώσων συντρόφων. Το ΚΚ Κίνας, λοιπόν, πέντε χρόνια μετά την ίδρυ­ σή του, θα τεθεί το 1926, με την προτροπή του Στάλιν, υπό την καθο­ δήγηση του εθνικιστικού και αστικού κόμματος Κουομιντάνγκ! Δεν ήταν δυνατό να γίνει αλλιώς. Το θρυλικό, το σχεδόν μυθικό Κουομιντάνγκ, το κόμμα που πέταξε απ’ το θρόνο τον Αυτοκράτορα, το 1911, κυριαρχεί απόλυτα στην Κίνα. Οι κινέζοι κομουνιστές, δρώνιας με ζήλο στα πλαίσια του Κουομιντάνγκ, δείχνουν τέτοιες οργανωτικές και μαχητικές ικανότητες, που ο μέγας άρχων Τσάνγκ-Κάι-Σεκ ενθουσιά­ ζεται και τους ανοίγει διάπλατα την αγκαλιά του. Δεν υποπτεύεται ακόμα τι τον περιμένει. Όμως ξαφνικά, το 1927, ο Τσάνγκ-Κάι-Σεκ διώχνει τους κομουνι­ στές από την Κουομιντάνγκ. Και την επόμενη χρονιά (1928) τους πετσο­ κόβει ανελέητα στη Σαγκάη και στην Καντώνα. Τι έχει συμβεί και έχει αλλάξει τόσο απότομα η συμπεριφορά αυτού του τρομερού αν­ θρώπου απέναντι στους κομουνιστές; Είχε συμβεί το συνέδριο της Διε­ θνούς στη Μόσχα, το 1926. Ο Τσάνγκ-Κάι-Σεκ πληροφορείται πως οι ζωηροί κινέζοι κομουνιστές, αν και σχετικά λίγοι προς το παρόν σε σχέση με τις κολοσσιαίες δυνάμεις του Κουομιντάνγκ, έχουν εντολή από τη Διεθνή και τον Στάλιν να αλώσουν απ’ τα μέσα αυτό το τε­ ράστιο εθνικιστικό κόμμα Και τους χτυπάει ανελέητα Το ηλικίας μό­ λις έξι ετών ΚΚ Κίνας, το 1928, φαίνεται να πνέει τα λοίσθια. Όμως, η κατάσταση που θα δημιουργηθεί σε λίγα χρόνια θα υποχρεώσει τον Τσάνγκ-Κάι-Σεκ να συμφιλιωθεί με τους κομουνιστές. Τους έχει ανά33

για). Ιδού κάτω από ποιες ιστορικές συγκυρίες τελείται αυτή η παρα­ νοϊκή συμφιλίωση. Το 1931 οι Ιάπωνες εισβάλλουν στη Βόρεια Κίνα και κατακτούν τη Μαντζουρία, ιδρύοντας το κινεζοΐαπωνικό κράτος του Μαντζουκούο. Ο Μάο και οι κομουνιστές, ερήμην του Τσάνγκ, αναλαμβάνουν πρω­ τοβουλία για την εκδίωξη των ιαπώνων καταχτητών. Οι εθνικιστές αστοί του Κουομιντάνγκ, εκτός του ότι σφάζονται μεταξύ τους για τη νομή της εξουσίας, ως συνήθως, είναι και απασχολημένοι με το να κυνηγούν τους κομουνιστές του Μάο. Συνεπώς, δεν ευκαιρούν να κυ­ νηγήσουν τους ιάπωνες εισβολείς! Αυτούς θα τους κυνηγήσει ο Μάο, που τον κυνηγάει ο Τσάνγκ. Σκέτο κινέζικο πανηγύρι. Πριν συμβούν όλα αυτά τα ευτράπελα, ο Μάο, για να γλυτώσει από τον Τσάνγκ εγκαταλείπει τα αστικά κέντρα και καταφεύγει στα όρη από το 1928, αμέσως μετά τις σφαγές στη Σαγκάη και στην Καντώνα. Εκεί οργανώνει ένα ισχυρότατο αντάρτικο, για να αμυνθεί κατά του Κουομιντάνγκ. Ο εμφύλιος πόλεμος αρχίζει το 1928. Το 1931, τη χρονιά της ιαπωνικής εισβολής, ο Μάο ανακηρύσσει την τεράστια επαρχία του Χουάν σε Σοβιετική Δημοκρατία. Φυσικά ερήμην του Τσάνγκ-Κάι-Σεκ, που λυσσάει. Κι έτσι λυσσασμένος επιτίθεται στον Μάο. Και ο Μάο, που τον σπρώχνει από πίσω ο Τσάνγκ, αρχίζει την πορεία προς Βορράν. Πρόκειται για τη θρυλική Μακρά (ή Μεγάλη) Πορεία που αρχίζει το 1934 και ολοκληρώνεται το 1936. Ο κομουνιστι­ κός στρατός του Μάο Τσε-Τούνγκ, που κι αυτός λέγεται Κόκκινος όπως και ο ρωσικός, γίνεται σωστός χείμαρρος καθώς προχωράει προς βορράν και καθώς οργανώνει απ’ όπου περνάει τους αγρότες σε σο­ βιέτ (αυτοδιοικούμενες επιτροπές) και σε κολχόζ (συνεταιριστικά αγροκτήματα). Είναι τότε, πάνω στα βουνά, που η προλεταριακή επα­ νάσταση μετατρέπεται σε αγροτική αυτομάτως και χωρίς πολλές θεω­ ρητικές συζητήσεις για το αν πρέπει ή δεν πρέπει να συμβεί κάτι τόσο άσχετο με το γράμμα του μαρξισμού. Ωστόσο, όταν είσαι σκέτη κα­ ταιγίδα, κανείς δεν θα τολμούσε να σου πει πως δεν είσαι καλός μαρ­ ξιστής. Τέτοια θα λέμε την ώρα που στο αρχαιότερο και μεγαλύτερο κράτος της γης συμβαίνουν κοσμογονικές ανατροπές Οι πεζοπόροι της θρυλικής της σχεδόν μυθικής Μακράς Πορείας θα καλύψουν με τα πόδια 12 χιλιάδες χιλιόμετρα! Είναι ένα κατόρθωμα που όμοιό του δεν θα βρεις στην ανθρώπινη ιστορία. Το 1937, ένα χρόνο μετά το πέρας της πορείας, ο Μάο, κάνοντας μια ευφυέστατη επίδειξη εθνικισμού στον εθνικιστή Τσάνγκ-Κάι-Σεκ, τον καλεί να συνεργαστούν για την εκδίωξη των ιαπώνων καταχτητών. Κι αυτός την ανάγκην φιλοτιμίαν ποιούμενος συνεργάζεται! 34

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος τούς βρίσκει και τους δυο στο κυνήγι των Ιαπώνων. 'Ομως, αμέσως μετά τη λήξη του πολφού, το 1945, και αφού εκδιωχθούν οι Ιάπωνες από την Κίνα, ξαναρχίζει ο λυσσώδης εμ­ φύλιος πόλεμος. Τελικά, ο Τσάνγκ-Κάι-Σεκ, που είναι μια στρατιωτι­ κή ιδιοφυία, ηττάται κατά κράτος από μια άλλη ιδιοφυία, τον Μάο Τσε-Τούνγκ, και καταφεύγει στη Φορμόζα (Ταϊβάν) για να βολευτεί εκεί όπως όπως με τη Δημοκρατία της Ταϊβάν, αφήνοντας τον Μάο ήσυχο, για να μπορέσει να ιδρύσει το 1949 ανετότατα τη Λαϊκή Δημο­ κρατίας της Κίνας. Η μετωπική πολιτική όχι μόνο πέτυχε, αλλά θριάμβευσε στην Κίνα 'Ομως, θριάμβευσε κάτω από πάρα πολύ ιδιόμορφες συνθήκες και με πάρα πολλά και δαιδαλώδη ζικ-ζακ: το ΚΚΚ, που ξεπετιέται μέσα από τις δημοκρατικές συνθήκες που δημούργησε το Κουομιντάνγκ, στην αρχή συνεργάζεται μαζί του, μετά πολεμάει λυσσωδώς μαζί του σ’ έναν πολύ μεγάλης διάρκειας εμφύλιο πόλεμο, στη συνέχεια συμφι­ λιώνεται ξανά μαζί του, μετά ξαναπολεμάει λυσσωδώς μαζί του, κι όλα αυτά για να προκόψουν στο τέλος δυο κινέζικα κράτη το 1949: η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, υπό τον Μάο Τσε-Τούνγκ, και η Δημο­ κρατία της Ταϊβάν, υπό τον Τσάνγκ-Κάι-Σεκ, που το φυσάει και δεν κρυώνει που υποχρεώθηκε να στριμωχτεί σ’ ένα νησί. Η διακεκομμέ­ νη και περιοδική συνεργασία των κομουνιστών με τους εθνικιστές, αυτό το εντελώς τρελό Μέτωπο που διαφοροποιείται συνέχεια, ήταν κάτι που επιβλήθηκε από τη φορά των πραγμάτων. Η αρχή έγινε το 1926, τη χρονιά που ο Στάλιν δίνει την εντολή στους Κινέζους κομου­ νιστές να μπουν στο Κουμιντάνγκ και να το αλώσουν από μέσα! Όμως, δεν θα το αλώσουν από μέσα αλλά απέξω. Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία στην περίπτωση του κινέζικου Μετώπου, είναι η ευφυέστατη μετατόπιση από τον Μάο της μετωπικής πολιτικής προς τη μεριά της λαϊκής βάσης: το αποφασιστικό για την εξέλιξη των πραγμάτων στην Κίνα Μέτωπο, το δημιούργησε ο ίδιος ο λαός. Εκατομμύρια Κινέζοι θα σπεύσουν να βοηθήσουν τον «Μεγάλο Τιμονιέρη», αδιαφορώντας για την ιδεολογία του. 'Αλλωστε, η Κίνα ήταν και παραμένει μια κομφουκιανή Αυτοκρατορία, που ήταν πολύ χαλαρά συνδεδεμένη με τον μαρξισμό ακόμα και κατά την εποχή του Μάο. Και μη βιαστείτε να πείτε πως η Κίνα είναι σήμερα μια καπιτα­ λιστική χώρα, γιατί η Κίνα είναι αυτή που ήταν πάντα: Η ΚΙΝΑ. Δη­ λαδή, το κάτι άλλο.

35

6. Το γαλλικό Λαϊκό Μέτωπο Ο Ζαν Ζωρές καταγόταν από αγροτική οικογένεια του γαλλικού Νότου. Ήταν καθηγητής της φιλοσοφίας. Και έγινε πολιτικός σχεδόν χωρίς να το καταλάβει. Η συναρπαστική ρητορική του δεινότητα τον είχε κάνει περιζήτητο σ’ όλες τις πολιτικές ομάδες. Αυτός ο «σοφός αγρότης» θα ιδρύσει το 1901 το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα. 'Οχι αυτό που υπάρχει ακόμα, αλλά το προγονικό του. Που είναι επίσης και προγονικό του Γαλλικού Κομουνιστικού Κόμματος, που θα προέλθει από διάσπαση του Σοσιαλιστικού το 1920, έξι χρόνια μετά τη δο­ λοφονία του Ζωρές το 1914, τις παραμονές της έκρηξης του Α' Παγκο­ σμίου Πολέμου, από έναν ανισόρροπο εθνικιστή. Ο Ζωρές είναι φανα­ τικά ειρηνιστής και αρνείται να συνηγορήσει υπέρ του πολέμου. Είναι επίσης μαχητικά ουμανιστής. Αντίθετα από τον Μαρξ, που ο Ζωρές τον κρίνει αυστηρά, αλλά δεν τον απορρίπτει εντελώς, πιστεύει πως δεν είναι το προλεταριάτο που θα σώσει τον κόσμο, αλλά η γενική, η μαζική, η απόλυτα ελεύθερη και μη ελεγχόμενη από την εκκλησία παιδεία. Το άτομο, διακηρύσσει ο Ζωρές, επαναλαμβάνοντας παραλλαγμένα τον Πρωταγόρα, είναι το μέτρο των πάντων: και της πατρίδας και της οικογένειας και της ιδιο­ κτησίας. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να βάλει πάνω από το άτομο την πατρίδα, την οικογένεια και την ιδιοκτησία, θεσμούς που έφκιαξε ο άνθρωπος όχι για να τους υπηρετεί αλλά για να τον υπηρετούν. Αν η πατρίδα αγαπήσει το άτομο, και το άτομο θα αγαπήσει την πατρίδα, λέει ο Ζωρές. Απόψεις ανάλογες με τις παραπάνω, θα του στοιχίσουν τη ζωή. 'Ενας από τους πιο φωτισμένους εκπροσώπους του ύστερου γαλλικού Διαφωτισμού θα κατηγορηθεί σαν «εχθρός της πατρίδας», κυρίως μετά τη δραστήρια ανάμειξή του στην υπόθεση Ντρέυφους. Ο Ζωρές θα σώσει κυριολεκτικά απ’ του χάρου τα δόντια αυτόν τον εβραϊκής καταγωγής επιτελικό αξιωματικό, που κατηγορείται ψευδέστατα σαν πράκτορας των Γερμανών. Στην πραγματικότητα, η σκηνοθετημένη δίκη αποσκοπεί στην τόνωση του αντισημιτισμού σε μια χώρα από παράδοση ανεκτική στις μειονότητες. Είναι τότε, στη διάρκεια αυτής της δίκης που θα προκύψει ο όρος «διανοούμενοι», που στην αρχή ήταν μομφή: Έτσι, διανοούμενο, χα­ ρακτηρίζουν οι εχθροί του τον Ζωρές, θέλοντας να δείξουν πως δεν του πέφτει λόγος για μια υπόθεση κατασκοπείας που αφορά μόνο τους στρατιωτικούς. Ο Ζωρές λέει πως ένας πνευματικός άνθρωπος πρέπει 36

να ενδιαφέρεται για τα πάντα και να μην αυτοπεριορίζεται στην ει­ δικότητά του. Αυτή η εξαιρετικά ριζοσπαστική για το τέλος του περα­ σμένου αιώνα άποψη, θα οδηγήσει τον Σαρτρ πολύ αργότερα στη δια­ τύπωση ενός παράδοξου μεν, αλλά πολύ πετυχημένου ορισμού του διανοούμενου. Διανοούμενος, λέει ο Σαρτρ, είναι αυτός που φυτρώνει εκεί που δεν τον σπέρνουν! Και μπερδεύει τα χαρτιά των ειδικών, όπως ακριβώς ο Ζωρές που είχε μπερδέψει πολύ τα χαρτιά των στρατιωτι­ κών στη διάρκεια της δίκης του Ντρέυφους. Ο Ζωρές είναι το τέλειο πρότυπο του διανοούμενου, με την έννοια που δίνει στη λέξη ο Σαρτρ: φιλόσοφος, εκπαιδευτικός, πολιτικός, ερα­ σιτέχνης οικονομολόγος, ερασιτέχνης κοινωνιολόγος ψυχολόγος κλπ, κλπ. Δεν είναι τυχαίο που ο Ζωρές παραμένει πάντα ένα πρότυπο «γαλλικότητας» για όλους τους Γάλλους, πλην των ακροδεξιών. Στη Γαλλία, ο Ζαν Ζωρές είναι ένα πρόσωπο σχεδόν μυθικό. Και δεν εί­ ναι καθόλου συμπτωματικό που, στην εφημερίδα που θα ιδρύσει το 1904, θα δώσει το όνομα Ουμανιτέ {Ανθρωπότητάς. 'Οταν το 1920, με τη διάσπαση του ενιαίου μέχρι τότε Σοσιαλιστικού Κόμματος, η εφη­ μερίδα περνάει στους κομουνιστές, αυτοί θα διατηρήσουν στον τίτλο το όνομά του: Ιδρυτής, Ζαν Ζωρές. Σχεδόν όλα τα κομουνιστικά κόμματα θα προκόψουν από διάσπα­ ση των σοσιαλιστικών, σε μια εποχή που ο όρος «κοινοκτημοσυνισμός» (αυτό σημαίνει κομουνισμός) αρχίζει να διαφοροποιείται από τον προγενέστερο όρο «κοινωνισμός» (αυτό σημαίνει σοσιαλισμός). Οι σοσιαλιστές αντίθετα από τους κομουνιστές, δεν έχουν εγγεγραμμέ­ νη στο πρόγραμμά τους, σα μακρινό έστω στόχο προς επίτευξη, την κοινοκτημοσύνη, που συγκεκριμενοποιεί το νόημά της με το σύνθημα «στον καθένα κατά τις ανάγκες του». Πιστεύουν πως το παρεμβατι­ κό κράτος και το κράτος προνοίας αρκούν για την επίτευξη της κοι­ νωνικής δικαιοσύνης που είναι ο βασικός τους στόχος και που συ­ γκεκριμενοποιείται με το σύνθημα «στον καθένα κατά την εργασία του». Είναι ένα σύνθημα ολοφάνερα πιο ρεαλιστικό απ’ το άλλο. Ά λ­ λωστε, κομουνιστικό καθεστώς δεν εμφανίστηκε πουθενά στον κόσμο μέχρι σήμερα. Τα πάλαι ποτέ κομουνιστικά κράτη ονομάζονταν έτσι, γιατί υποτίθεται πως δεν απαρνήθηκαν, όπως οι σοσιαλιστές, το μεγά­ λο ιδανικό της κοινοκτημοσύνης. Υποτίθεται πως δούλευαν γι’ αυτήν μέσα από το σοσιαλισμό, το πρώτο στάδιο στην πορεία προς τον κο­ μουνισμό. Τα πρώην κομουνιστικά κράτη, αν δεν ήταν γραφειοκρατι­ κά, θα μπορούσαν να είναι γνησίως σοσιαλιστικά. Να αμείβουν δη­ λαδή τον καθένα κατά την εργασία του (συνεπώς και κατά τις ικανότητές του) και όχι κατά τη θέση του μέσα στην κομματική ιεραρ­ 37

χία. Σημειώστε πως ο καπιταλισμός δεν αμείβει τον καθένα κατά την εργασία του και τις ικανότητές του, αλλά κατά πώς θέλει το αφεντι­ κό, και τα συνδικάτα Τόσο το καλύτερο για το αφεντικό αν καταφέ­ ρει να σε βάλει να δουλεύεις τζάμπα για λογαριασμό του. Επειδή, όμως, το εντελώς τζάμπα είναι λίγο δύσκολο, το αφεντικό κάνει ό,τι μπορεί για να σου δίνει όσο γίνεται λιγότερα Την εποχή του Ζωρές όλα αυτά είναι ακόμα αδιευκρίνιστα Μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως θα πεθάνει τρία χρόνια πριν από την εμφάνι­ ση του πρώτου προλεταριακού κράτους στον κόσμο. Αυτό σημαίνει πως ο Ζωρές δεν ήξερε τίποτα από Λένιν. Ήξερε όμως από Μαρξ που, όπως είπαμε, δεν τον απέρριπτε εξ ολοκλήρου. Τον απέρριπτε ώς το βαθμό που ο Μαρξ δίνει φφαση στις τάξεις και όχι στα άτομα. Πα­ ρόλο που και ο Μαρξ στοχεύει κι αυτός την πλήρη απελευθέρωση του ανθρώπου, άρα ανήκει κι αυτός στη μεγάλη παράδοση του ευρωπαϊ­ κού ουμανισμού, όπως ονομάστηκε ο εντοπισμός του ενδιαφέροντος στα προβλήματα του ανθρώπου, νοούμενου σαν συγκεκριμένου προ­ σώπου, εντούτοις, ο Μαρξ μεταθέτει στο μέλλον την επίτευξη αυτού του μεγάλου σκοπού, που θα επιτευχθεί μόνο όταν θα έχουν εκπλη­ ρωθεί όλοι οι όροι για την επίτευξη της κοινής ευημερίας. Το σύνθη­ μα «εδώ και τώρα» (και όπως όπως) είναι σοσιαλιστικό. Το σύνθημα «για τα παιδιά μας και τους απογόνους μας» είναι κομουνιστικό, ή μάλλον θα μπορούσε να είναι, αν δεν κατέληγε γραφειοκρατικό και αν δεν εσήμαινε: για τα ζωντανά παιδιά των ζωντανών γραφειοκρα­ τών - και μετά απ’ αυτά, ο κατακλυσμός. Και να που ήρθε ο κατα­ κλυσμός. Και τώρα εμείς οι μαρξιστές τρέχουμε και δε σώνσυμε για να πείσουμε τους σοσιαλιστές πως και μεις σοσιαλιστές είμαστε, μόνο που δεν κολλάμε σα βδέλλες στο σύνθημα «εδώ και τώρα», μόνο και μόνο για να φάμε, χωρίς αυτό να σημαίνει πως το απορρίπτουμε κιόλας. Είναι φανερό πως αν δεν υπάρχει τώρα φαγώσιμο και συνεπώς βιώσιμο, δεν θα υπάρξει ανθρώπινο αύριο. Ο Λεόν Μπλουμ (1872-1950) είναι ο ιδεολογικός διάδοχος του Ζαν Ζωρές, και η δεύτερη μετά απ’ αυτόν μεγάλη προσωπικότητα του γαλ­ λικού σοσιαλισμού. Διαπρεπής νομικός και άνθρωπος βαθύτατα φιλο­ σοφημένος ο Μπλουμ, είναι κι αυτός διανοούμενος πάντα με την έν­ νοια που δίνει στη λέξη ο Σαρτρ: κι αυτός φυτρώνει συνέχεια εκεί που δεν τον σπέρνουν και αρνείται να κλειστεί στο γραφείο του, για να μελετήσει εξαντλητικά ένα και μόνο θέμα, ώστε να γίνει ειδικός και στη συνέχεια γάιδαρος εξειδικευμένος, που μια ζωή κουβαλάει στη ράχη του το ίδιο φορτίο, περίπου σαν έλληνας καθηγητής πανεπιστη­ μίου, κι ακόμα καλύτερα σαν έλληνας Ακαδημαϊκός Που αυτός κι αν

είναι γομάρι. Λακές των εκάστοτε κρατούντων και πλήρως υποταγ­ μένος σ’ ένα σύστημα που τον ταΐζει καλά με αντάλλαγμα να μη φυτρώνει εκεί που δεν τον σπέρνουν. Είναι πνευματικός άνθρωπος αυτός! Αυτός δεν ασχολείται με την πολιτική και δεν ξέρει τίποτα για το φόνο! Ο Λεόν Μπλουμ φύτρωσε σε χωράφια εντελώς άσχετα με την αρ­ χοντική καταγωγή του και τον τεράστιο πλούτο του. Όντας γόνος ζάπλουτης εβραϊκής οικογένειας από την Αλσατία, είχε όλη την άνε­ ση να κάνει τέλειες νομικές, φιλοσοφικές κλπ σπουδές και να γίνει στα νιάτα του ένας διάσημος κριτικός του θεάτρου και του βιβλίου. Δυσκολίες σαν Εβραίος θα συναντήσει μόνο όταν γίνει διαπρεπής πολιτικός, όταν αναδειχτεί σε ηγέτη των σοσιαλιστών, και κυρίως όταν γίνει ο αρχηγός του περίφημου Λαϊκού Μετώπου το 1936. Πριν δούμε τι ήταν και πώς προέκυψε το Λαϊκό Μέτωπο στη Γαλ­ λία, είναι σκόπιμο να πούμε, προτρέχοντας, τι πέτυχε το Μέτωπο μέσα σε δύο μόνο χρόνια. Το Μέτωπο, λοιπόν, πέτυχε: 1) Να επιβάλει την εβδομάδα των 40 εργασίμων ωρών, 2) Να επιβάλει την ετήσια άδεια μετ’ αποδοχών, 3) Να επιβάλει τις συλλογικές συμβάσεις, 4) Να εθνι­ κοποιήσει την πολεμική βιομηχανία της Γαλλίας, 5) Να εθνικοποιήσει την Τράπεζα της Γαλλίας και 6) Να οργανώσει την άμυνα της χώρας. Το 1936, που δημιουργείται το Μέτωπο, η διαφαινόμενη από το 1933, χρονιά της ανόδου του Χίτλερ στην εξουσία, πιθανότητα επίθεσης της Γερμανίας κατά της Γαλλίας, αρχίζει να γίνεται βεβαιότητα. Αυτός ακριβώς ο κίνδυνος είναι που θα υποχρεώσει τους κομου­ νιστές και τους σοσιαλιστές να συνεργαστούν και να κάνουν μαζί κυβέρνηση. Όμως τα δεξιά κόμματα θα ρίξουν τελικά τη μετωπική κυβέρνηση υπό τον Λεόν Μπλουμ με το σύνθημα: «καλύτερα ο Χίτλερ, παρά ο Μπλουμ». Βλέπεις ο Μπλουμ εκτός από σοσιαλιστής είναι και Εβραίος. Και εκτός από Εβραίος είναι και αποστάτης της τάξης του. Έτσι λέμε τους αστούς που εγκαταλείπουν την τάξη τους και δουλεύουν για την προκοπή μιας άλλης τάξης εχθρικής προς τη δική τους. Για μένα προσωπικά, οι πιο αξιοσέβαστοι αριστεροί είναι αυτοί ακριβώς οι αποστάτες της τάξης τους. Γιατί αυτοί έχουν να χάσουν κάτι περισσότερο απ’ τις αλυσίδες τους ενώ οι προλετάριοι έχουν να χάσουν μόνο τις αλυσίδες τους, όπως λεν οι Μαρξ και Ένγκελς στο Κομουνιστικό μανιφέστο. (Σημειώνω με την ευκαιρία πως αποστάτης της τάξης του ήταν και ο δάσκαλός μου Μιχάλης Ράπτης ή Μισέλ Πάμπλο, στον οποίο χρωστώ πάρα πολλά). Αν είσαι αριστερός μόνο όταν πεινάς τότε παύεις να είσαι αριστερός όταν χορτάσεις. Ο σοσια­ λισμός του στομαχιού είναι εύκολος. Ο σοσιαλισμός του ήθους είναι 39

δύσκολος. Κοιτάξτε γύρω σας ο κόσμος είναι γεμάτος από πρώην αρι­ στερούς, που με χίλια προσχήματα, τάχα ιδεολογικά, εγκατέλειψαν την Αριστερά μόλις λάδωσε λιγάκι το στομάχι τους. Κάποιοι απ’ αυτούς που θα ρίξουν τη μετωπική κυβέρνηση του Λεόν Μπλουμ, θα είναι οι κατοπινοί συνεργάτες των Γερμανών στη φασιστική κυβέρνηση του Βισύ (της νότιας Γαλλίας). Το 1940 οι φα­ σίστες του Βισύ θα συλλάβουν και θα δικάσουν αυτόν τον σπουδαίο πολιτικό και άνθρωπο σαν υπεύθυνο για την ήττα! 'Ομως, κάπου κα­ ταλαβαίνουν την αχρειότητά τους και τρενάρουν τη διαδικασία επ’ αόριστον, θ α ήταν δύσκολο να εκδώσουν λογικοφανή καταδικαστική απόφαση οι υπεύθυνοι της ήττας γάλλοι φασίστες, που δεν είναι και λίγοι, κατά του «υπευθύνου» της ήττας, Λεόν Μπλουμ. Που θα μείνει άλλα τέσσερα χρόνια στη φυλακή, από το 1941 που διακόπτε­ ται έτσι, στα καλά καθούμενα, η παρανοϊκή δίκη, μέχρι το 1945, που θα τον ελευθερώσουν οι αμερικανοί στρατιώτες. Μ’ άλλα λόγια, θα πληρώσει πολύ ακριβά την ταξική του αποστασία, αυτός ο πλούσιος άνθρωπος, ο Εβραίος ο σοσιαλιστής που κατάφερε να γίνει αποδεκτός από τους κομουνιστές σαν κοινός ηγέτης της συμμαχίας σοσιαλιστών και κομουνιστών. Οι αριστεροί, απανταχού της οικουμένης ακόμα ασχολούνται με το γαλλικό Λαϊκό Μέτωπο, προσπαθώντας να αξιοποιήσουν θεωρητι­ κά μια πολύτιμη πείρα, χρήσιμη όπως πιστεύουν στην αντιμετώπιση της παραδοσιακής ενδοαριστερής φαγωμάρας και της κλασικής ανι­ κανότητας των αριστερών κομμάτων να συνεννοηθούν και να συνερ­ γαστούν. Ήταν τόσο σημαντικός ο ρόλος και τόσο διάχυτη σε όλα η επίδραση του γαλλικού Λαϊκού Μετώπου στη Γαλλία, τα τρία πριν απ’ τον πόλεμο χρόνια, που οι μεταρρυθμίσεις που τότε έγιναν επηρεάζουν ακόμα την πολιτική ζωή αυτής της χώρας. Στον πολιτικό λόγο της ση­ μερινής Γαλλίας, τόσο οι θετικές όσο και οι αρνητικές αναφορές στο Μέτωπο είναι αδιάκοπες. Κανείς δεν μπορεί να μας βεβαιώσει πειστικά αν η πρωτοβουλία για την ίδρυση του Μετώπου ήταν των κομουνιστών ή των σοσιαλι­ στών. Πράγμα, ωστόσο, αδιάφορο καθεαυτό, αφού το γαλλικό Λαϊκό Μέτωπο θα προκύψει έτσι απλά, φυσιολογικά θα λέγαμε, χωρίς πιέ­ σεις χωρίς καταναγκασμούς και πειθαναγκασμούς. Ο κοινός κομμα­ τικός πρόγονος Ζαν Ζωρές είναι ακόμα ολοζώντανος το 1936, και στο σοσιαλιστικό και στο κομουνιστικό κόμμα Κι αυτό έχει σα συνέπεια, η βάση των δύο κομμάτων και κυρίως οι διανοούμενοι να συσπειρω­ θούν αυτόματα, ακόμα απ’ το 1933, τη χρονιά που ο Χίτλερ καταλαμ­ βάνει την εξουσία στη Γερμανία, και όλοι στη Γαλλία ξέρουν τι τους 40

περιμένει με τον υπ’ αριθμό ένα παραδοσιακό εχθρό τους, τη Γερμα­ νία, τώρα που η πάνω απ’ όλα Γερμανία («Ντόιτσλαντ ούμπερ άλες») αποκλείεται να μην επιχειρήσει να τοποθετηθεί πάνω και από τη Γαλ­ λία. (Σημειώστε πως η σημερινή Ενωμένη Ευρώπη προέκυψε με πρω­ τοβουλία των Γάλλων. Και στην αρχή, τουλάχιστον, αποσκοπούσε κυ­ ρίως σε μια ντε φάκτο διαρκή ειρήνη ανάμεσα στα δυο πιο μεγάλα κράτη της Ευρώπης, που κάθε σύγκρουσή τους παρέσυρε και τις άλ­ λες χώρες της Ευρώπης. Όλους εμάς τους Ευρωπαίους μάς συμφέρει να μην τσακώνονται οι Γάλλοι με τους Γερμανούς, όπως γινόταν για αιώνες. Δύσκολα μπορεί να μετρήσει κανείς τους πολέμους που έγιναν ανάμεσα στα δυο κράτη σ’ ολόκληρη την ιστορία τους. Όσο για τα άλλα κράτη της σημερινής Ενωμένης Ευρώπης, αυτά παραμένουν, όπως πάντα, δορυφορικά, είτε της Γαλλίας είτε της Γερμανίας. Η Ελ­ λάδα όμως πρωτοτυπεί και απ’ αυτού: είναι κράτος δορυφορικό της Αμερικής). Η ιδέα του Μετώπου, που εμφανίζεται σα θεωρητική δυνατότητα το 1933, θα αρχίσει να παίρνει συγκεκριμένη μορφή το 1934, που αρ­ χίζουν οι συνεννοήσεις ανάμεσα στα κόμματα. Δυο χρόνια κουβέντα δεν είναι πολλά για αριστερά κόμματα, που λατρεύουν τις συνεδριά­ σεις! Αυτόν τον καιρό, οι γάλλοι κομουνιστές, υπό την ηγεσία του Μωρίς Τορέζ, ενός πρώην ανθρακωρύχου, οικοδόμου και ναυτεργάτη, που έγινε Γεν. Γραμματέας του κόμματος το 1930, σε ηλικία 30 ετών, δεν είναι και τόσο δογματικοί και δείχνουν εμπιστοσύνη στον σοσια­ λιστή Λεόν Μπλουμ. Ο αριστερός λαϊκισμός πού προς στιγμήν πάει να σκάσει μύτη στο ΚΚΓ, θα εξαφανιστεί σύντομα. Δηλαδή μέσα σε δύο χρόνια. Δεν είναι πολλά τα δύο χρόνια (1934-1936) που χρειάζεται ο Τορέζ, για να πείσει τους συντρόφους του πως δεν είναι, δα, και θα­ νάσιμο αμάρτημα να συνεργάζονται οι κομουνιστές με τους «αστούς» σοσιαλιστές, κυρίως όταν επικεφαλής τους είναι ένας άνθρωπος με­ γάλων ικανοτήτων και βεβαιωμένου ήθους, ο Λεόν Μπλουμ, και κυριότατα όταν ο Χίτλερ δεν έχει τίποτα άλλο στο νου αυτόν τον καιρό από την καταστροφή της Πχλλίας, σε μια εποχή μάλιστα που οι Άγ­ γλοι συνεργάζονταν μαζί του. Κι έτσι, το Μέτωπο προκύπτει επισήμως και με τον πιο πανηγυρικό τρόπο, το 1936. Όμως, το πρωτοπόρο ΚΚ Γαλλίας εφαρμόζει κατ’ ουσίαν μετωπι­ κή πολιτική από 1934, ένα χρόνο πριν η μετωπική πολιτική γίνει και επίσημη πολιτική της Γ' Διεθνούς το 1935. Την εφαρμόζει ξεκινώντας από σίγουρη ιδεολογική αφετηρία: εννιά χρόνια νωρίτερα, το 1926, η Διεθνής είχε αποφανθεί υπέρ της άσκησης μετωπικής πολιτικής από το ΚΚ Κίνας. Εκτός αυτού, υπάρχουν και τα κείμενα του Λένιν, γραμμέ­ 41

να το 1920, που μελετούν το δύσκολο θέμα της συνεργασίας των δυτικών κομουνιστικών κομμάτων με άλλα προοδευτικά κόμματα. 'Οπως και νάναι, το Μέτωπο που εμφανίζεται επισήμως το 1936, θα ζήσει μόνο δύο χρόνια, θ α πέσει ηρωικά εντός της Βουλής, στις 10 Απριλίου 1938. Αιωνία του η μνήμη. Ήταν εντελώς μοναδικό αυτό το Μέτωπο, που θα ανοίξει δρόμους για νέους τρόπους αντιμετώ­ πισης των κοινωνικών προβλημάτων από τη συμμαχία κομουνιστών και σοσιαλιστών. Η δημοκρατική Δεξιά που θα ρίξει τελικά την κυβέρνηση του Με­ τώπου, ενεργώντας με τον πιο δόλιο τρόπο, δεν θα περάσει καθόλου καλά όταν, το 1940, οι Γερμανοί καβαλήσουν με την πιό μεγάλη άνε­ ση εκείνη τη γελοία αμυντική Γραμμή Μαζινό και εγκαταστήσουν στη μισή Γαλλία, τη Νότια, μια δική τους «γαλλική» κυβέρνηση, τη λεγά­ μενη «κυβέρνηση του Βισύ», υπό τον στρατάρχη Ανρί-Φιλίπ Πεταίν, τον ήρωα της μάχης του Αρτουά (1915) και του Βερντέν (1916) αλλά κι αυτόν που παρέδωσε άνευ όρων τα γαλλικά στρατεύματα στους Γερ­ μανούς το 1940. Ο πρώην ήρωας και νυν προδότης, δεν είναι ακροδε­ ξιάς, είναι υπερδεξιός. Και λυσσασμένος εχθρός των κομουνιστών. Ο Πεταίν, αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου, θα πληρώσει πολύ ακρι­ βά την προδοσία του με μια καταδίκη σε θάνατο. Βέβαια, η ποινή θα μετατραπεί σε ισόβια λόγω προτέρου εντίμου και ηρωικού βίου, αλλά ο μεγάλος ήρωας του Α' Παγκοσμίου Πολέμου θα πεθάνει ντροπιασμέ­ νος και δυστυχής το 1951. Οι γκωλικοί, που είναι, βέβαια, δεξιοί, τον κρατούν σε απόσταση. Η δημοκρατική Δεξιά θα φερθεί πολύ σκληρά στον Πεταίν. Είναι σα να θέλει να εξιλεωθεί για την ανοησία της να συνεργαστεί στο Κοινοβούλιο με την Ακροδεξιά, τους φασίστες, προκειμένου να ρίξουν από κοινού το Μέτωπο. Η κατάχτηση της Γαλλίας από τους Γερμανούς ήταν ένας απλός περίπατος. Πράγμα που θα κάνει θηρίο τον εθνικιστή στρατηγό Σαρλ Ντε Γκωλ, που δεν προλαβαίνει καλά καλά να πάρει το βαθμό του στρατηγού με την κήρυξη του πολέμου το 1939 και να δοξαστεί στο μέτωπο, και την κοπανάει για την Αγγλία, αμέσως μετά τη συνθηκο­ λόγηση. Αυτός ο αριστοκράτης, αυτός ο παραδοσιακός στρατιωτικός με τους πύργους του και τα καλά του, με χίλια ζόρια είχε καταφέ­ ρει, πριν από τον πόλεμο, να πείσει το επιτελείο να μετατρέψει το στρατό από ποδοκίνητο σε μηχανοκίνητο και να στηρίξει την πολε­ μική τακτική στα άρματα μάχης. Ο Ντε Γκωλ, ένας αξιωματικός του ιππικού και ένας από τους βασικούς εισηγητές της μετατροπής του ιππικού σε σώμα αρμάτων μάχης, βλέπει το 1940 τα άρματά του να τσαλαπατιούνται με την πιο μεγάλη άνεση από τα γερμανικά άρμα­ 42

τα. Αυτός ο άκρως συντηρητικός αλλά καθόλου δογματικός πολιτικός-στρατιωτικός, θα σώσει τελικά, όπως λέγεται, την τιμή της Γαλ­ λίας δυο φορές. Την πρώτη το 1940, όταν θα οργανώσει την κατά των Γερμανών αντίσταση απ’ το Λονδίνο, συνεργαζόμενος αρκού­ ντως αρμονικά με τους κομουνιστές και τους σοσιαλιστές, τους Μακί (τους αντάρτες), πού ήταν ένα από τα πιο ισχυρά, ένοπλα αντιστασιακά κινήματα της Ευρώπης. Και θα την ξανασώσει το 1958, που τσακίζει τους στασιαστές γάλλους στρατηγούς της Αλγε­ ρίας και προκρίνει την ανεξαρτησία αυτής της χώρας. Έκτοτε, ο «γκωλισμός» θα γίνει θεσμός στη Γαλλία. Αλλά και κόμμα. Εξόχως συντηρητικό και διανοουμενίστικα εθνικιστικό, αλλά πάντως αξιοπρεπές, σοβαρό και καθόλου λαΐκίστικο. Οι γκωλιστές δεν θα συνεργαστούν ποτέ με ακροδεξιούς. Το δυσκολότερο πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει το Μέτωπο, θα είναι πολιτικό και όχι οικονομικό. Όταν ο Λεόν Μπλουμ, ο ηγέτης του Μετώπου, κληθεί να στηρίξει το ανάλογο Μέτωπο της εμφυλιοπολεμικής Ισπανίας, θα δηλώσει αρχικά πως θα το υποστηρίξα. Αλλά δεν θα το υποστηρίξει. Του το απαγορεύει το διεθνές κεφάλαιο, που τον υποστηρίζει μαζί με μέρος του γαλλικού, που κι αυτό τον υποστηρί­ ζει. Το κεφάλαιο πάντα ξέρει ποιους πρέπει να υποστηρίξει. 'Αλλους, όπως τον Μπλουμ, περιστασιακά και άλλους σταθερότερα. Αρχίζει, λοιπόν, να γίνεται αντιληπτό απ’ όλους, καπιταλιστές, σοσιαλιστές και κομουνιστές, πως το κεφάλαιο δεν είναι πια εντελώς εθνικό που­ θενά στον κόσμο. Αρχίζει να γίνεται πολυεθνικό λίγο πριν απ’ τον πόλεμο, αν και οι κυρίως ειπείν πολυεθνικές θα αρχίσουν να συγκρο­ τούνται αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου. 'Οσο για μας τους Έλλη­ νες, συνεχίζουμε να τασσόμαστε υπέρ του εθνικού κεφαλαίου. Πού ’ν το, όμως, το εθνικό κεφάλαιο; Στο κεφάλι μας είναι το εθνικό κεφά­ λαιο. Φαντασίωση είναι το εθνικό κεφάλαιο. 'Αλλωστε, έχει σημασία για τον εκμεταλλευόμενο αν τον εκμεταλλεύεται το εθνικό και όχι το πολυεθνικό κεφάλαιο; Έχει, λέει το σοφό ΚΚΕ. Η απόφαση του γαλλικού Λαϊκού Μετώπου να μη βοηθήσει το ισπανικό, θα του κόψη τα φτερά και θα το γελοιοποιήσει διεθνώς. Οι σοσιαλιστικές μεταρρυθμίσεις έχουν τα όριά τους σε συνθήκες διεθνο­ ποίησης της οικονομίας. Οι κομουνιστές που μετέχουν στο Μέτωπο θα βρεθούν σε τραγικά δύσκολη θέση, και θα ριχτούν άγρια στον Μπλουμ. Αλλά δεν θα ρίξουν αυτοί την κυβέρνηση του Μετώπου, απο­ χωρώντας απ’ αυτό. θ α τη ρίξουν οι αστοί, που τώρα θα χρησιμοποιή­ σουν αριστερή, σχεδόν κομουνιστική γλώσσα, προκειμένου να πετύχουν το στόχο τους. Αφού και το ΚΚΓ, ο κύριος σύμμαχος του 43

Μπλουμ, ρίχνεται άγρια στον ηγέτη του Μετώπου, πώς θα ήταν δυνατό να του χαριστούν οι εχθροί του Μετώπου; Κι έτσι με ένα τελικό, δυ­ νατό χτύπημα στη Βουλή, τα αστικά κόμματα ρίχνουν το Μέτωπο στις 10 Απριλίου 1938. Μας χωρίζει ένας δύσκολος χρόνος από την έναρ­ ξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

44

Β. Ο ΙΣΠΑΝΙΚΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

1. Πρελούντιο Το ισπανικό Λαϊκό Μέτωπο έζησε λίγο περισσότερο από τρία χρόνια. Εμφανίστηκε κατά το τέλος του 1935, λίγους μήνες πριν εκδηλωθεί το πραξικόπημα του Φράνκο, τον Ιούλιο του 1936, και εξαφανίστηκε μαζί με τη δημοκρατία, τον Μάρτιο του 1939. Στην πραγματικότητα, το Μέ­ τωπο περιορίζεται στο να διεκπεραιώσει το απελπιστικά δύσκολο έργο του εμφυλίου πολέμου από τη μεριά των δημοκρατικών. Ωστόσο, συ­ νεργασίες ανάμεσα στα δημοκρατικά κόμματα γίνονται από νωρίτερα, απ’ το 1931, που εγκαθιδρύεται η ισπανική δημοκρατία Η οποία τα­ χύτατα οδηγείται σε αδιέξοδο. Είναι αδύνατο να τα βολέψει με τους πλήρως εξαθλιωμένους Ισπανούς σε μια χώρα, της οποίας τα οχτώ από τα ένδεκα εκατομμύρια κατοίκων ζουν κάτω από τα «επίσημα» όρια της φτώχειας. (Για να χαρακτηριστεί κανείς φτωχός, επισήμως και με τη βούλα της δυστυχίας, πρέπει να κερδίζει τόσα, όσα χρειά­ ζονται για να αγοράσει ένα καρβέλι ψωμί και ένα μπουκάλι γάλα!). Η μισή καλλιεργήσιμη γη της Ισπανίας είναι ιδιοκτησία 50.000 μεγαλοκτηματιών. Η άλλη μισή, η άγονη, ανήκει σε μικροκαλλιεργητές που μόλις επιβιώνουν καλλιεργώντας την με πρωτόγονα μέσα Απ’ την άλλη μεριά, η πανίσχυρη καθολική εκκλησία, που σε μια πρώτη φάση αντιμετωπίζει ευνοϊκά τη δημοκρατία, όταν εμφανιστεί ο Φράνκο θα πάει με τη μεριά του, με το πρόσχημα πως οι αναρχικοί καίνε εκκλη­ σίες και σκοτώνουν παπάδες. Πράγμα απολύτως αληθές. Μόνο που το ισχυρότατο αναρχικό κίνημα της Ισπανίας, που δεν πρέπει να συγχέεται με το κομουνιστικό, δεν είναι παρά μια ένωση απελπισμένων ερ­ γατών και αγροτών - και ακριβώς οι εξαθλιωμένοι αγρότες είναι αυ­ τοί που ανεβάζουν τον αριθμό των μελών του αναρχικού κινήματος στην Ισπανία σε ύψη που δεν θα τα γνωρίσει ποτέ κανένα αναρχικό 45

κίνημα, πουθενά στον κόσμο. Οι αναρχικοί της Ισπανίας δεν είναι ακριβώς αναρχικοί, είναι πεινασμένοι που πέφτουν με το κεφάλι στον αγώνα, γιατί δεν έχουν τίποτα άλλο να κάνουν. Η πρώτη δημοκρατική ισπανική κυβέρνηση υπόσχεται πως θα αλ­ λάξει αυτή την προμεσαιωνική κατάσταση. Αλλά δεν καταφέρνει να την αλλάξει. Με δημοκρατικές διαδικασίες θα ήταν αδύνατο να αλ­ λάξει η κατάσταση, λεν οι αναρχικοί. Και έχουν δίκιο. Το ίδιο άλ­ λωστε λεν και οι ελάχιστοι το 1931 κομουνιστές. Που όμως δεν προ­ τείνουν την άμεση κατάργηση της εξουσίας, όπως οι αναρχικοί, αλλά την προσεχτική μεθόδευση για μια εν καιρώ κατάληψη της εξουσίας. Η κατάργηση του κράτους (της εξουσίας) θα έρθει στην ώρα της, λεν οι κομουνιστές, θ α έρθει όταν, με όργανο τη δικτατο­ ρία του προλεταριάτου, εκλείψει η πάλη των τάξεων, οπότε η εξου­ σία θα καταστεί εκ των πραγμάτων περιττή. Αυτή είναι η βασική διαφορά ανάμεσα στον Γερμανό Μαρξ και τον Ρώσο Μπακούνιν, που ως υπερπληθωρικός Σλάβος βιάζεται πάρα πολύ να δει εγκαθιστά­ μενο στη γη τον παράδεισο της αταξικής κοινωνίας. Ένα φάντασμα πλανάται αυτόν τον καιρό πάνω από την Ισπανία. Δεν είναι το φά­ ντασμα του Μαρξ, αλλά του Μπακούνιν. Βιάζονται λοιπόν οι αναρχικοί της Ισπανίας. Και με το δίκιο τους. Είπαμε ήδη πως οι ισπανοί αναρχικοί δεν είναι ακριβώς αναρχικοί, αλλά πεινασμένοι. Και οι πεινασμένοι αποκλείεται να μη βιάζονται να φαν. 'Οχι από λαιμαργία, πάντως. Ωστόσο, η ηγεσία των αναρχικών δεν είναι άνθρωποι πεινασμένοι μόνο, αλλά και διανοούμενοι επιπροσθέτως. Αν το μυαλό σου δεν έχα παραλύσει απ’ την πείνα, ξέρεις πως η δυστυχία σου δεν είναι θέλημα θεού, αλλά θέλημα ανθρώπων. 'Αλ­ λωστε, εκτός απ’ την πείνα, το γνησίως αναρχικό κίνημα έχει και έναν άλλο σύμμαχο. Το ρομαντισμό. Οι αναρχικοί (αντιεξουσιαστές σημαί­ νει ο όρος και όχι άνθρωποι χωρίς αρχές, γιατί οι αναρχικοί έχουν αυ­ στηρότατες αρχές) είναι αγωνιστές ρομαντικοί κατά βάσιν και κατ’ ουσίαν. Κι αφού αποδειχτήκαμε ενίέλει ρομαντικοί και μείς οι κομου­ νιστές, πώς έχουμε την απαίτηση να μην είναι ρομαντικοί οι αναρχι­ κοί; Καταστροφικά ρομαντικοί, βέβαια, αλλά ο ρομαντισμός έχει εξ ορισμού κάτι το θανατερό μέσα του. Άλλοτε σε λανθάνουσα και άλ­ λοτε σε φανερή μορφή. Τελικά, εμείς οι κομουνιστές αποδειχτήκαμε πιο αφελείς από τους αναρχικούς. Πιστέψαμε κάποτε στο σύνθημα του Στάλιν «περισσότε­ ρο κράτος, προκειμένου να καταργήσουμε το κράτος». Αλλά δεν το καταργήσαμε το άτιμο και την πατήσαμε αγρίως. Δεν πειράζει, την επόμενη φορά μπορεί να είμαστε πιο τυχεροί. Αν και μπορεί στο με­ 46

ταξύ να μας προλάβουν οι αναρχικοί και να κάνουν το κράτος σμπα­ ράλια, πολύ πριν ωριμάσουν οι συνθήκες και εξαφανιστεί το κράτος ταυτόχρονα με την εξαφάνιση της ταξικής πάλης και την εμφάνιση της αυτοδιαχειριζόμενης αταξικής κοινωνίας. Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι! Οι αναρχικοί, πάντως, δεν τρων ούτε τριφύλλι ούτε κουτό­ χορτο. Και γΓ αυτό μπορούν και προκαλούν τόσο πολλές ζημιές στην εξουσία, για τις οποίες καθόλου δε λυπάμαι. Βέβαια, έναν εξουσιαστή σκοτώνουν οι αναρχικοί, δυο φυτρώνουν στη θέση του. Άλλωστε, ο πεθαμένος εξουσιαστής μπορεί να έχει από έναν μέχρι πεντέξι απογό­ νους. Το κληρονομικό δίκαιο κάνει καλά τη δουλειά του. ΓΥ αυτό ακριβώς χρειάζεται καλή οργάνωση και ισχυρό, μαζικό κόμμα. Προ­ παντός, όμως, χρειάζεται η συγκατάθεση της πλειοψηφίας του λαού. Δυστυχώς, αν και εμείς οι εκμεταλλευόμενοι είμαστε πολλές χιλιάδες φορές περισσότεροι από τους εκμεταλλευτές, πράγμα που θα μας επέ­ τρεπε να καταλάβουμε την εξουσία με τον πιο άνετο και δημοκρατι­ κό τρόπο, οι περισσότεροί μας περιμένουμε να γυρίσει ο τροχός κι από εκμεταλλευόμενοι να γίνουμε εκμεταλλευτές! Η ελπίδα του φτωχού για έναν γρήγορο πλουτισμό, έστω και διά του λαχείου, έστω και διά της απάτης, έστω και διά της κλοπής, είναι η κινητήρια δύναμη του καπιταλισμού, που πράγματι προσφέρει σ’ όλους ίσες ευκαιρίες για εκμετάλλευση, για απάτη, για αρπαγή. Από τις πρώτες σχεδόν μέρες της εγκατάστασης της δημοκρατίας στην Ισπανία, η χώρα κυβερνάται από έναν συνασπισμό που τον αποτελούν αστοί δημοκράτες και σοσιαλιστές. Όμως, δεν θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε Μέτωπο αυτόν τον συνασπισμό αστικών κομμάτων. Το Μέτωπο προϋποθέτει συμμετοχή σ’ αυτό των κομουνιστών. Οι αστοί του δημοκρατικού συνασπισμού που κυβερνάει την Ισπανία, μετά την εγκατάσταση της δημοκρατίας το 1931, είναι χωρισμένοι σε δυο αλληλοσπαρασσόμενες φράξιες. (Βρε, βρε, βρε, πώς το πάθαν και πρωτοτύ­ πησαν έτσι οι ισπανοί αστοί!). Η μία φράξια είναι μια αριστερίζουσα και φανερά ανπκληρικαλιστική ομάδα διανοουμένων υπό τον Μανουέλ Αθάνια, και η άλλη αποτελείται από τους αυτοαποκαλούμενους «ριζο­ σπάστες». Επικεφαλής τους, ο εντελώς διεφθαρμένος Αλεχάνδρο Λερρού. Σημειώστε, όσοι δεν το ξέρετε, πως στην πολιτική ορολογία ριζοσπάστης σημαίνει άνθρωπος που ισχυρίζεται πως μπορεί να φτάσει μέχρι τη ρίζα του κακού και να την ξεριζώσει. 'Οσο την ξερίζωσε σε μας εδώ ο ρι­ ζοσπάστης Καραμανλής με την Εθνική Ριζοσπαστική 'Ενωση (ΕΡΕ). Αλλά και η εφημερίδα Ριζοσπάστης. Δικαιολογημένα αυτή. Διότι τον τίτλο δεν τον απόχτησε με απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ. Η εν λόγω εφη­ μερίδα δεν ήταν εξ αρχής όργανο της ΚΕ του ΚΚΕ. Ξεκίνησε σαν ιδιω­ 47

τική επιχείρηση ριζοσπαστών επιχειρηματιών. Στο κόμμα θα περάσει εντελώς συμπτωματικά. Και ο άστοχος τίτλος θα μείνει όπως μένουν στα ΚΚ και συσσωρεύονται όλα τα λάθη. Στα δυο είναι μοιρασμένο αυτή την εποχή στην Ισπανία και το σοσιαλιστικό κόμμα. Η μια πτέρυγα, η δεξιά, έχει επικεφαλής τον Ινταλέσιο Πριέτο και η άλλη, που γίνεται συνεχώς και πιο επανα­ στατική, έχει επικεφαλής τον θρυλικό Φρανθίσκο Λάργκο Καμπαλέρο, που ο λαός θα τον βαφτίσει «Ισπανό Λένιν» στη διάρκεια του εμφυλίου, ραρόλο που δεν είναι κομουνιστής αλλά σοσιαλιστής. Ο πραγματικός ηγέτης των δημοκρατών στη διάρκεια του εμφυλίου θα είναι, λοιπόν, ένας σοσιαλιστής, ο Λάργκο Καμπαλέρο. Πρόσωπο τόσο μυθοποιημένο, όσο και η κομουνίστρια Ντολόρες Ιμπαρούρι, γνωστή περισσότερο σαν Πασιονάρια (παθιασμένη). Αλλά και όσο ο αναρχικός Μπουαναβεντούρε Ντουρούτι. (Διαβάστε την ελληνική μετάφραση του βιβλίου του Χανς Μάγκνους Εντσεσμπέργκερ, με τον τίτλο Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας, θ α σας καταπλήξει, εί­ μαι βέβαιος. Πρόκειται για ένα είδος εντοπισμένης σε συγκεκριμένο χρόνο βιογραφίας του Ντουρούτι, αλλά και μια συναρπαστική απει­ κόνιση της ατμόσφαιρας του ισπανικού εμφυλίου πολέμου). Ο συνασπισμός αστών δημοκρατών και σοσιαλιστών διαρκεί δυο χρόνια Και διαλύεται. Είναι αδύνατο να βρεθεί τρόπος σύγκλισης των προγραμμάτων των δημοκρατών αστών και των σοσιαλιστών αστών, προκειμένου να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα τα αιωνόβια προβλήματα της χώρας, κυρίως αυτά που σχετίζονται με τη γη και ειδικότερα τη δήμευση της έγγειος ιδιοκτησίας των μεγάλων τσιφλι­ κάδων. Η Ισπανία ήταν τότε χώρα μισοφεουδαρχική. Συνεπώς, το δύ­ σκολο παιχνίδι της αστικής εξουσίας στην Ισπανία δεν μπορεί παρά να έχει σχέση κατ’ αρχήν με γη. Ο αστικός εκσυγχρονισμός της Ισπα­ νίας (όπως και της Ελλάδας) θα αργήσει πάρα πολύ. Συνεπώς οι εκ­ συγχρονιστές αστοί της Ισπανίας έχουν κάθε λόγο να συνεργάζονται με τους σοσιαλιστές. Αλλά όχι και με τους κομουνιστές. Και πολύ περισσότερο με τους πανίσχυρους αυτόν τον καιρό αναρχικούς. Ο νόμος για την αγροτική μεταρρύθμιση, που ψηφίζεται στις 9 Σε­ πτεμβρίου 1932, δεν ικανοποιεί τους σοσιαλιστές, που αποχωρούν από την κυβέρνηση. Στο μεταξύ, τον Αύγουστο του 1932 γίνεται το πρώτο αποτυχημένο πραξικόπημα για την ανατροπή της δημοκρατίας από τον στρατηγό Χοσέ Σανχούρχο. Τα πλήθη των εξαθλιωμένων αφηνιάζουν όταν βλέπουν τον στρατηγό να χτυπάει ανελέητα ερήμην της νόμιμης κυβέρνησης, και ο λαός, οπλισμένος όπως όπως, επιτίθεται κατά των πάντων αδιακρίτως. 48

Έναν χρόνο μετά, το 1933, μια τρομερής βιαιότητας εξέγερση των αναρχικών πνίγεται στο αίμα από τη δημοκρατική κυβέρνηση. Αυτόν τον καιρό το αναρχικό και αναρχοσυνδικαλιστικό κίνημα έχα κάπου ενάμισο εκατομμύριο μέλη, επί πληθυσμού ένδεκα εκατομμυρίων! Εί­ ναι εκπληχτικό! Το 10% περίπου των Ισπανών είναι αναρχικοί! Που καιν εκκλησίες, που κρεμούν παπάδες, που σφάζουν τσιφλικάδες! Συσσωρευμένη καταπίεση αιώνων του ισπανικού λαού, έχει σα συνέ­ πεια να σπάσει απότομα η βαλβίδα ασφαλείας και να γίνουν όλα ρημαδιό. Η δημοκρατική κυβέρνηση τα χάνει, τα μπερδεύει, κι αρχί­ ζει με τη σειρά της να σφάζει αναρχικούς. Το κομφούζιο είναι πλή­ ρες το 1933. Και κεί πάνω, έρχεται καπάκι η ένοπλη εξέγερση - απεργία των ανθρακωρύχων της Αστουρίας, τον Οκτώβριο του 1934. Νέο μακελλειό. Η δημοκρατική κυβέρνηση συνεχίζει να σφάζει πεινασμένους. Όμως, τώρα η δημοκρατική κυβέρνηση δεν έχει μέσα της ούτε δείγμα δημο­ κρατίας. Δεν υπάρχουν σοσιαλιστές σε τούτη την κυβέρνηση των σφα­ γέων. Διότι τις εκλογές της 19ης Νοεμβρίου 1933 τις κερδίζει η ανα­ διοργανωμένη δημοκρατική, όπως ισχυρίζεται, Δεξιά, υπό τον καθολι­ κό και κληρικαλιστή Χοσέ Ζιλ Ρόμπλες. Από τότε και μέχρι την αρχή του εμφυλίου το 1936, στο φιλόξενο μισοφασιστικό κόμμα του Ρόμπλες θα στεγαστούν όλα τα καλά παιδιά της Ισπανίας: καθολικοί, μοναρ­ χικοί, δημοκράτες άνευ δημοκρατικού φρονήματος, μισοφασίστες, φασίστες - και δε συμμαζεύεται. Η Δεξιά έχει αφηνιάσει, κυρίως εξαιτίας της δράσης των πανίσχυρων αναρχικών, που συνεχίζουν τη δου­ λειά τους, τσιγκλώντας αδιάκοπα τους αστούς και ελπίζοντας πως θα πάρουν ντε φάκτο την πλειοψηφία, κάτω στη βάση, και έτσι θα εγκα­ ταστήσουν, μια και έξω, το αταξικό και αυτοδιαχειριζόμενο «κράτος», το μεγάλο όνειρο κάθε ανηεξουσιαστή (αναρχικού). Για να πω την αλήθεια, πάντα συμπαθούσα τους αναρχικούς. Για­ τί κι εμείς οι μαρξιστές προτιθέμεθα να καταργήσουμε οριστικά την εξουσία και να εγκαταστήσουμε οριστικά μέσα στην κοινωνία την αυ­ τοδιαχείριση. Όμως, περιμένουμε να προκύψα αυτή η έστω ουτοπική κοινωνία μέσα από τη δράση ενός καλά οργανωμένου και γνησίως μαρξιστικού κομουνιστικού κόμματος, και όχι μέσα από τη μη δρά­ ση της κομματικής κομουνιστικής γραφειοκρατίας. Στην πρώτη φάση, αυτήν που εγκαινιάζεται το 1917, δεν τα καταφέραμε καθόλου καλά. Δεν πειράζει Μια άλλη φορά, με έναν άλλο Λένιν. Προς το παρόν δια­ βάζουμε ξανά μαρξισμό και διαπιστώνουμε άλλη μια φορά πως ο αναρχισμός και ο μαρξισμός μόνο σε ένα σημείο συμφωνούν: στην αναγκαιότητα της κατάργησης του ταξικού κράτους, και συνεπώς της 49

εξουσίας. Που την καθιστά αναγκαία η πάλη των τάξεων. Οι αναρχικοί, λοιπόν, κυρίως οι ισπανοί αναρχικοί, που πεινούν πολύ, θέλουν να αλλάξουν τα πράγματα «εδώ και τώρα». Όμως, όποιος βιάζεται σκοντάφτει. Κυρίως όταν είναι πεινασμένος. Και οι θυελλώδεις ισπανοί αναρχικοί δεν κάνουν τίποτ’ άλλο από το να σκο­ ντάφτουν συνέχεια. Πάντως εγώ, αν και κομουνιστής, και συνεπώς εχθρός εξ ορισμού των αναρχικών, θαυμάζω απεριόριστα τους τρομε­ ρούς ισπανούς αναρχικούς. Κυρίως τον Ντουρούτι. Ξέρετε τι σημαίνει Ντουρούτι; Σημαίνει υπέρβαση κάθε ανθρωπίνου ορίου από έναν υπερήρωα που κατέπληξε τους πάντες, μα τους πάντες, αριστερούς και δεξιούς, στον κόσμο όλο. Ο Ντουρούτι δεν ήταν μόνο ο μεγάλος ηγέ­ της των ισπανών αναρχικών, ήταν και ο Εξολοθρευτής Άγγελος του Λουίς Μπουνιουέλ. Όσο ζούσε, τα πλήθη των πεινασμένων τον εί­ χαν αποθεώσει, σχεδόν κυριολεκτικά. Κι όταν σκοτώθηκε με τρόπο μυστηριώδη, η κηδεία του στη Βαρκελώνη θα κινητοποιήσει ολόκλη­ ρη την Καταλωνία. Εκατομμύρια λαού, αναρχικοί, κομουνιστές, αστοί δημοκράτες, ξένοι εθελοντές κλαιν αδερφωμένοι και θρηνούν αγκαλιασμένοι την πιο μεγάλη, την πιο χαρισματική επαναστατική προσωπικότητα όλων των εποχών. Ο αναρχικός Ντουρούτι είναι ένα φαινόμενο, που ακόμα το μελετούν οι ειδικοί. Ο αναρχικός Ντουρού­ τι είναι η Ισπανία. Μια σύνθεση πάθους, ομορφιάς, φινέτσας, βαρβα­ ρότητας και αίματος. Προσοχή, όμως, μην αρχίσετε να θαυμάζετε εκτός από τους γνή­ σιους αναρχικούς και τους ερζάτς. Οι ερζάτς αναρχικοί λέγονται αναρχοαυτόνομοι. Πρόκειται για κείνα τα χαμένα κορμιά που παρι­ στάνουν τους αναρχικούς, ρίχνοντας κάπου κάπου καμιά μπομπίτσα, έτσι για να εκτονώνονται. Τα περισσότερα αναρχικά κινήματα σήμε­ ρα δεν είναι ακριβώς αναρχικά, είναι αναρχοαυτόνομα. Είναι γκρου­ πούσκουλα χολερικών που το παίζουν αναρχικοί. Όμως, όταν λέμε αναρχία, ο νους μας πάει κατευθείαν στους ισπανούς αναρχικούς, δηλαδή σε ένα μαζικό κίνημα που λίγο έλειψε να καταλάβει την εξου­ σ ία Ιδέα δεν έχω τι θα την έκαμναν την εξουσία αν την καταλάμβα­ ναν αυτοί οι αντιεξουσιαστές. Υποθέτω πως θα τους την έπαιρναν μέσα απ’ τα χέρια την άλλη μέρα. Πάντως, αν τη έπαιρναν την εξου­ σία έστω και για μια ώρα οι αναρχικοί στην Ισπανία, ο λαός θα είχε δώσει το πιο σκληρό μάθημα στους εξουσιαστές του κόσμου όλου. Κανείς αστός δεν θα ξεχνούσε στο μέλλον πόσο επικίνδυνο πράγμα είναι να παίζεις με την πείνα των άλλων, εσύ ο χορτάτος. Δυστυχώς, το κατά Εντσεσμπέργκερ Σύντομο καλοκαίρι της αναρ­ χίας μοιάζει λιγάκι με την ταινία του 'Ινγκμαρ Μπέργκμαν Χόρεψε 50

μόνο ένα καλοκαίρι. Μόλις τελειώσει το χορευτικό αναρχικό το κα­ λοκαίρι, θα έρθει ο Φράνκο. Και θα τους χορέψει όλους στο ταψί, αναρχικούς, κομουνιστές και δημοκράτες, που μπλέκουν τα μπούτια τους στον πιο τρελό εμφύλιο πόλεμο που έγινε ποτέ. Μόνο με την έναρ­ ξη του εμφυλίου πολέμου θα σταματήσουν οι τσακωμοί και θα δημιουργηθεί, μάλλον κατόπιν εορτής, ένα πραγματικό Λαϊκό Μέτωπο, στο οποίο μετέχουν όχι μόνο οι κομουνιστές, αλλά και οι αναρχικοί! Όμως, οι κομουνιστές και όχι οι αναρχικοί θα είναι εκείνοι που θα αναδειχτούν οι πιο δραστήριοι. Συντομότατα οι κομουνιστές θα ανε­ βάσουν τη δύναμή τους στα ύψη. Από τα 30.000 μέλη που έχα το ΚΚ Ισπανίας το 1936, θα τιναχτεί απότομα στο 1.000.000 το 1937. Οι μέχρι πριν από λίγο πανίσχυροι αναρχικοί θ’ αρχίσουν να μαραζώνουν. Οι φρέσκοι κομουνιστές είναι μπαγιάτικοι αναρχικοί. Το Μέτωπο εμφανίστηκε πάρα πολύ αργά για να μπορέσει να δρά­ σει σωστά στον εμφύλιο που αρχίζει. Και οι αναρχικοί, η πιο αποφα­ σιστική δύναμη κρούσης, έχουν κάνει ήδη τη ζημιά ρημάζοντας τα πάντα πριν από την έναρξη του εμφυλίου. Οι αστοί δημοκράτες, που μετέχουν στο Μέτωπο, βλέπουν με δικαιολογημένη δυσπιστία τους αναρχικούς δίπλα τους. Όμως, μόλις αρχίσει ο πόλεμος, οι αναρχικοί θα κάνουν τόσο πολλά και τόσο θαυμαστά, που οι «ζηλιάρηδες» κομουνιστές, τώρα που δυνάμωσαν πολύ σε βάρος των αναρχικών (από αυτή τη δεξαμε­ νή αντλούν), θα τους λιανίσουν τους φουκαράδες. Τα συνηθίζουμε αυτά τα φρικώδη εμείς οι κομουνιστές. ΓΥ αυτό κι εγώ είμαι και ολί­ γον αναρχικός. Αλλά και διάφορα άλλα

2. Σταλινική βοήθεια στη δημοκρατική Ισπανία Είναι γενικά παραδεκτό πως ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος (Ιούλιος 1936 - Μάρτιος 1939) είναι το πρελούντιο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, που αρχίζει την ίδια χρονιά που τελειώνει το μακελλειό στην Ισπανία Μόνο έξι μήνες χωρίζουν το τέλος του εμφυλίου πολέμου στην Ισπανία από την αρχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η κατάσταση είναι ήδη εξαιρετικά τεταμένη σ’ όλον τον κόσμο, από το 1933 που ο Χίτλερ ανα­ λαμβάνει (με μπερδεμένες δημοκρατικές διαδικασίες) την εξουσία, και η έκρηξη του ισπανικού εμφυλίου πολφού θα μπερδέψει τους πάναες, 51

σ’ Ανατολή και Δύση. Κυρίως θα μπερδέψει τον Στάλιν, που τρέμει στη σκέψη πως μια επιτυχία των ισπανών φασιστών όχι μόνο θα προσέθε­ τε άλλη μια μεγάλη χώρα στο ήδη καλά συγκροτημένο ευρωπαϊκό φα­ σιστικό στρατόπεδο, αλλά ίσως να παρέσυρε στη δίνη και τη Γαλλία του Λαϊκού Μετώπου. Που, παρά το Μέτωπο και πίσω απ’ το Μέτωπο, διαθέτει και ένα ισχυρό φασιστικό κίνημα, αυτό ακριβώς που θα την κάνει ρεζίλι όταν ξεσπάσει ο πόλεμος και προκύψει το παρανοϊκό φα­ σιστικό κράτος του Βισύ στη Νότια Γαλλία. Είναι γενικά παραδεκτό επίσης πως ο ιδεολογικά υπερφορτισμένος ισπανικός εμφύλιος πόλεμος συνεχίζει μέχρι σήμερα να είναι ένα πε­ δίο ιδεολογικής διαμάχης και αντεγκλήσεων σ’ όλον τον κόσμο, ανά­ μεσα σε κομουνιστές, τροτσκιστές, αναρχικούς, φιλελεύθερους δημο­ κράτες, ου μην αλλά και φασίστες. Όλ!οι σπεύδουν να επωφεληθσύν πολιτικά και ιδεολογικά απ’ αυτή την πρώτη σύγκρουση φασισμού και δημοκρατίας - όχι όμως και φασισμού και κομουνισμού. Οι ισπανοί κομουνιστές είναι ελάχιστοι προς το παρόν. Ωστόσο, θα αυξηθούν πολύ στη διάρκαα του εμφυλίου. Όπως και νάναι πάντως, ο ισπανι­ κός εμφύλιος πόλεμος δεν ήταν σύγκρουση φασιστών και κομουνι­ στών, παρόλο που ο Φράνκο έκανε ό,τι μπορούσε να πείσει τους συ­ μπατριώτες του πως έσωσε την Ισπανία από τον κομουνιστικό κίνδυ­ νο! Έκτοτε, αυτό το φάλτσο τροπάρι θα το ακούσουμε πάρα πολλές φορές. Όλοι οι φασίστες σώζουν την πατρίδα τους απ’ τους κομου­ νιστές, υπάρχουν δεν υπάρχουν κομουνιστές σε μια συγκεκριμένη χώρα, μια συγκεκριμένη εποχή. Ως γνωστόν, κι ο Παπαδόπουλος σε μας εδώ, προσαρμόζοντας στα καθ’ ημάς τη φαεινή ιδέα του πρώτου διδάξαντος την μεθοδευμένη κομούνιστοφοβία Φράνκο, απ’ τους κο­ μουνιστές μάς έσωσε! (Στην Ασφάλεια, όταν με συνέλαβαν ως κομου­ νιστή, το Σεπτέμβρη του 1967, προσπαθούσα να πείσω τους ανακριτές πως εμάς τους έλληνες κομουνιστές μόνο σαν «κομουνιστικό δείγμα δωρεάν» θα μπορούσε να μας αντιμετωπίσει κανείς, αλλά αυτοί με χαρακτήρισαν επικίνδυνο., επαναστάτη και με έχωσαν μέσα. Το αστείο στην υπόθεση είναι πως το πίστευαν πράγματι. Η βλακεία και ο φασισμός κάνουν το καλύτερο ζευγάρι). Κάποιος χαρακτήρισε τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο σαν «πόλεμο των ποιητών». Πράγματι, είναι τόσο πολλοί οι διανοούμενοι και οι συγγραφείς κάθε ιδεολογικής δημοκρατικής αποχρώσεως που παίρ­ νουν μέρος σ’ αυτόν, άμεσα ή έμμεσα, με τη μεριά των δημοκρατών φυσικά, που αναρωτιέται κανείς μήπως ο εν λόγω πόλεμος είχε και έναν ποιητικό - ρομαντικό χαρακτήρα απ’ την ίδια του τη φύση. Το viva la muerte (ζήτω ο θάνατος) είναι ένα εντελώς μεγαλειώδες στην 52

παρανοΐκότητά του σύνθημα, που πρώτος το εκστόμισε ο μεγαλύτερος αναρχικός όλων των εποχών, ο θρυλικός Ντουροίύτι, ο πιο μεγάλος ήρωας του ισπανικού εμφυλίου πολέμου. 'Οταν σκοτώθηκε αυτός ο καταλανός αρχιαναρχικός, ακολουθούν το φέρετρό του κάπου ενάμισο εκατομμύριο άνθρωποι, ολόκληρος ο πληθυσμός της ηρωικής Βαρ­ κελώνης. Κι όλοι φωνάζουν venceremos! Δυστυχώς όμως δεν θα νική­ σουν. Κανείς δε θα νικήσει, ούτε τότε ούτε αργότερα, τον ισπανικό φασισμό του Καουντίγιο (αρχηγός σημαίνει η λέξη) Φρανθίσκο Φράν­ κο υ Μπαχαμόντε. Ο ισπανικός φασισμός θα πεθάνει φυσιολογικά στις 20 Νοεμβρίου 1975 από γήρας βαθύ, μαζί με τον ηλικίας 83 ετών Φράνκο. 'Οταν ο χενεραλίσιμο (αρχιστράτηγος) αναλαμβάνει την αρχή το 1939, είναι μόλις 47 ετών. Η φασιστική δικτατορία του θα ζήσει 36 χρόνια. Περισσότερο από κάθε άλλη, εκτός από την πορτογαλική. Ιδού με την ευκαιρία μερικές ηλικίες εθνικών φασισμών: ο πορτογα­ λικός θα ζήσει 49 χρόνια, ο ισπανικός 36, ο ιταλικός 23, ο γερμανι­ κός 12, και ο ελληνικός (του Μεταξά) μόλις 4. Στα τρία χρόνια που κράτησε ο πιο αιματηρός εμφύλιος πόλεμος της ανθρώπινης ιστορίας (κόστισε κάπου 500.000 ζωές- βίβα λα μουέρτε!) στην Ισπανία πολεμούν, φυσικά με τη μεριά των δημοκρατών, 35.000 εθελοντές από 53 χώρες, οργανωμένοι στις περίφημες Διεθνείς Ταξιαρχίες, που τις έφκιαξε η Τρίτη (Κομουνιστική) Διεθνής. Αλλά οι Ταξιαρχίες δεν περιλάμβαναν μόνο κομουνιστές. Ανάμεσα στους εθε­ λοντές θα βρεις και συγγραφείς πρώτου μεγέθους, άσχετους, ή ελάχι­ στα σχετικούς με τον κομουνισμό: Αντρέ Μαλρώ (για την περίσταση έγινε πιλότος μαχητικού αεροπλάνου, αυτός ο φοβερός άνθρωπος), 'Ερνεστ Χέμινγουεϊ, 'Αρθουρ Καίστλερ, Τζώρτζ 'Οργσυελ, και άλλοι πολ­ λοί. Ο Τόμας Μαν, ο Χάινριχ Μαν, ο Αλμπέρ Καμύ (που ήταν Γαλλοαλγερίνος μεν, αλλά Ισπανός απ’ τη μεριά της μητέρας του), ο Ζώρζ Μπερνανός και πάρα πολλοί άλλοι συμπαρίστανται όσο μπορούν. Τι συμβαίνει, λοιπόν, Πώς γίνεται ο Φράνκο να μην έχει καμιά απολύτως βοήθεια από κανέναν διανοούμενο ή καλλιτέχνη της Ευρώ­ πης και του κόσμου; Δεν είπαν μια καλή κουβέντα γι’ αυτόν, ούτε καν εκείνοι που υποστήριξαν τον Μουσολίνι ή τον Χίτλερ. Το 1936, που αρχίζει ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος, δεν έχει αρχίσει ακόμα ο πα­ γκόσμιος. θ ’ αρχίσει σε τρία χρόνια και κανείς δεν ξέρει ακόμα μέ­ χρι πού θα φτάσει η φασιστική και η ναζιστική βαρβαρότητα. 'Ομως τη φρανκική βαρβαρότητα τη βλέπουν ήδη. 'Αλλωστε, όλοι ξέρουν πως ο Φράνκο εκτός από φασίστας, είναι και ένας σοβινιστής, που μόνο τρεις λέξεις έχει γραμμένες στο πρόγραμμά του: Ζήτω η καθολική Ισπανία! Ό,τι κι αν τον ρωτήσουν οι δημοσιογράφοι, αυτός απαντά: 53

Ζήτω η καθολική Ισπανία! Ό χι η Ισπανία σκέτα, η καθολική Ισπανία! Είναι σαν εμείς οι Έλληνες να λέμε ζήτω η ορθόδοξη Ελλάδα, αντί ζήτω η Ελλάδα. (Να μια καλή ιδέα). Όμως, ούτε οι κομουνιστές του κόσμου όλου ξέρουν αυτόν τον καιρό τι σημαίνει σταλινισμός. Οι δίκες της Μόσχας αρχίζουν τη χρο­ νιά που αρχίζει ο εμφύλιος πόλεμος στην Ισπανία, και η Ευρώπη εί­ ναι γεμάτη αθώους σαν αγγελούδια κομουνιστές και φιλοκομουνιστές, που τίποτα δεν τους ενοχλεί στη συμπεριφορά του διαδόχου του Λένιν και τίποτα δεν τους εμποδίζει να συνεργάζονται με κομουνιστές στην Ισπανία 'Αλλωστε, κατά την εποχή της σχεδόν ταυτόχρονης εξό­ δου του κομουνισμού και του φασισμού στη διεθνή σκηνή με τον πό­ λεμο, ο κομουνισμός έχει πολλές συμπάθειες και ο φασισμός πολλές αντιπάθειες ανάμεσα στους διανοούμενους και τους καλλιτέχνες του κόσμου όλου. Κι αυτοί που αργότερα θα αντιπαθήσουν τον κομουνισμό, δεν θα περάσουν στο φασισμό. Στο φασισμό θα παραμείνουν κολλημέ­ νοι οι γεννημένοι ηλίθιοι και κάποιοι απ’ τους αποβλακωμένους μικροα­ στούς που δεν ξέρουν πως είναι φασίστες και το παίζουν σοσιαλίζοντες εθνικόφρονες δηλαδή εθνικά φρονσύντες (σκεπτόμενοι), και τούτο άσχετα απ’ το γεγονός πως συχνά δεν μπορούν να σκεφτσύν καν. Στην Ισπανία του 1936 δοκιμάζεται η αντοχή της δημοκρατίας και κυρίως της δημοκρατικής συνεργασίας ανάμεσα στα δημοκρατικά κόμματα ΓΥ αυτό ακριβώς οι δημοκράτες όλου του κόσμου, και όχι μόνο οι κομουνιστές, τρέχουν εκεί, ή κοιτούν προς τα κει να δουν τι θα γίνει με μιά μπερδεμένη δημοκρατία που αγωνίζεται να βάλει τάξη στο παραδοσιακό ισπανικό χάος, κι όπου η πανίσχυρη καθο­ λική εκκλησία κάνει ό,τι θέλει, ενώ οι πάμπλουτοι γαιοκτήμονες, με τις ευλογίες του Πάπα, καίνε τους (κυριολεκτικά) πεθαμένους απ’ την κούραση εργάτες γης σε πυρές που θυμίζουν τις παλιές πυρές της Ιεράς Εξέτασης. Πάντως, οι γαιοκτήμονες και ο Φράνκο επιμένουν πως στην Ισπα­ νία όπου νάναι έρχεται η κομουνιστική πανούκλα, κατ’ ευθείαν απ’την πανουκλιασμένη μακρινή Ρωσία. Ωστόσο, ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος που αρχίζει το 1936 κάτω από συνθήκες τρομερά δύσκολες για μια πολυσυλλεκτική δημοκρατία, που δυσκολεύεται να βρεί μια κοινή γλώσσα για όλα τα κομμάτια της συλλογής της δεν έχει σχέ­ ση μόνο με τους κομουνιστές και τον κομουνισμό, αλλά και με τους σοσιαλιστές και τον σοσιαλισμό, αλλά και με τους αστούς δημοκρά­ τες και την αστική δημοκρατία Όμως, μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚ της Σοβιετικής Ένωσης, που αρχίζει τον Φεβρουάριο του 1956 για να εγκαινιαστεί μ’ αυτό η απο54

σταλινοποίηση, θα σκάσει μια μεγάλη μπόμπα. Οι Ρώσοι θα πουν επισήμως και θα αποδείξουν πως βοήθησαν, τότε, τους ισπανούς δημο­ κράτες με πολεμικό υλικό. Το ξεφόρτωναν ρωσικά πλοία σε απόμερες ακτές, σα να ήταν λαθραίο εμπόρευμα και χωρίς κανείς να μάθει πως το «εμπόρευμα» ερχόταν από τη Ρωσία Μπορεί να ερχόταν και από τη Γαλλία. Το θεωρούσαν πιο πιθανό οι ισπανοί μαχητές. Το δύσκολο ερώτημα που μπαίνει εδώ είναι: γιατί ο Στάλιν κρά­ τησε τόσο πολλά χρόνια το μυστικό; Και κυρίως πώς τα κατάφεραν οι Ρώσοι και πέτυχαν να μην αποκαλυφτεί ένα τέτοιο τρομερό μυστι­ κό, που ασφαλώς δεν το γνώριζε μόνο ο Στάλιν, ή μόνο δυο τρεις στε­ νοί συνεργάτες του; Το θρίλερ αρχίζει. Γράφηκαν πολλά γι’ αυτή την παράξενη συμπεριφορά του Στάλιν, που συνήθιζε να κομπορρημονεί για τις επιτυχίες του. Ίσως να μην κομπορρημονούσε στη συγκεκρι­ μένη περίπτωση, γιατί η βοήθεια πήγε στράφι, αφού νίκησαν οι φασί­ στες. Αλλά και αν νικούσαν οι δημοκράτες, δεν θα ήταν οι κομουνι­ στές που θα νικούσαν. Εκτός και αν αμέσως μετά την πιθανή νίκη των δημοκρατών, οι σχετικά λίγοι ισπανοί κομουνιστή κατάφερναν να ελϊγξουν την κατάσταση, πράγμα εντελώς απίθανο, δεδομένης μάλι­ στα και της μεγάλης δύναμης των αναρχικών, με τους οποίους οι κο­ μουνιστές ήταν στα μαχαίρια. Από πουθενά δεν συνάγεται, λοιπόν, πως ο Στάλιν είχε στο νου του να βάλει στο χέρι την Ισπανία, να «εξαγάγει» την επανάσταση στη μακρινή χώρα, κάνοντας σάλτο πάνω από ολόκληρη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης και της φασιστικής Ευρώπης του Μουσολίνι, του Χίτλερ και των φίλων τους σε άλλα κρά­ τη, και μάλιστα σε μια εποχή κατά την οποία όσοι στην Ευρώπη δεν περπατούν στην κόψη του φασιστικού ξυραφιού, κάθονταν στ’ αναμ­ μένα κάρβουνα μιας πολύ «ζεστής» δημοκρατίας. Μια πιθανή εξήγηση του γεγονότος πως ο Στάλιν κατάπιε τη γλώσ­ σα του, χωρίς ποτέ να μιλήσει για τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο μέ­ χρι που πέθανε, το 1953, είναι η προσπάθειά του να διαφυλάξει το μυστικό για κάποιες μυστηριώδεις εκτελέσεις στρατιωτικών που έγιναν την εποχή των εκκαθαρίσεων και των δικών της Μόσχας, που αρχίζουν το 1936 και τελειώνουν το 1939, που συμπίπτουν δηλαδή με τη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου πολέμου. Μέσα στη γενική ανα­ ταραχή που προκαλεί ο ισπανικός εμφύλιος παντού στον κόσμο, ο Στάλιν βρίσκει, λεν, την ευκαιρία να εκτελέσει όσους αξιωματικούς ήξεραν πολλά για τη βοήθεια των Ρώσων προς την Ισπανία του 193639. Τι θα μπορούσαν να ξέρουν, που δεν θα έπρεπε να μαθευτεί ποτέ; Ίσως ότι βοήθησε όλους ανεξαιρέτως τους ισπανούς μαχητές. Οι πε­ ρισσότεροι από αυτούς τους μαχητές ήταν αναρχικοί και τροτσκιστές 55

και όχι κομουνιστές. Κι όπως δείχνουν τα πράγματα, ο Στάλιν τους βοήθησε όλους ανάκατα, αφού κανένας στην Ισπανία δεν μάθαινε από πού έρχονταν τα πλοία που ξεφόρτωναν όπλα σε απόμερες ακτές. Αν τα πράγματα έγιναν έτσι, και φαίνεται πως έτσι έγιναν, πρέπει να υπάρχει ένα τραγικό μεγαλείο μέσα σε τούτο το καλά κρυμμένο μέ­ χρι το 1953 μυστικό. Γιατί σήμερα είναι βέβαιο πως ο Στάλιν βοήθησε με πολεμικό υλικό τους Ισπανούς. Ίσως, λοιπόν, ο Στάλιν σκότωσε όσους μετέφεραν το πολεμικό υλικό στην Ισπανία, προκειμένου να μη γίνει ποτέ γνωστό πως βοήθησε αναρχικούς και τροτσκιστές, σοσιαλδη­ μοκράτες και φιλελεύθερους, όλους ανάκατα Αν γινόταν γνωστό κάτι τέτοιο, θα έπρεπε να δώσει χίλιες εξηγήσεις προς χίλιες μεριές. 'Οπως και νάναι όμως, και άσχετα προς το μυστήριο καθεαυτό, ο Στάλιν δεν βοήθησε την Ισπανία από αγάπη για τη δημοκρατία Τότε γιατί τη βοήθησε; Ίσως διότι ήξερε πάρα πολύ καλά τι θα εσήμαινε γι’ αυτόν η επέκταση του άξονα Βερολίνο-Ρώμη μέχρι τη Μαδρίτη. Βέβαια, ο άξονας δεν θα επεκταθεί τελικά. Ο Φράνκο θα αρνηθεί να συμμαχήσει με τον Μουσολίνι και τον Χίτλερ και δεν θα βάλει την Ισπανία στον πόλεμο, βοηθώντας έτσι έμμεσα και τους δυτικούς Συμ­ μάχους και τη Σοβιετική Ένωση. Κι έτσι η Ισπανία θα μείνει εντελώς άθικτη στη διάρκεια του πολέμου. Και μετά το τέλος του, δεν θα υποστεί τις συνέπειες που υπέστησαν οι άλλες φασιστικές χώρες. Ο φρανκισμός έζησε πολλά χρόνια, γιατί είχε το σίγουρο άλλοθι της μη συμ­ μετοχής της φασιστικής Ισπανίας στο μεγάλο μακελλειό. 'Αλλωστε, όπως λέει ο Ντανιέλ Γκερέν, δεν υπάρχει φασισμός, υπάρχουν φασι­ σμοί. Κάθε φασισμός και μια ξεχωριστή περίπτωση. (Η πιο επικίνδυ­ νη μορφή φασισμού, πάντως, είναι εκείνη για την οποία ο Μιχαήλ Ρομ καθιέρωσε τον όρο «καθημερινός φασισμός». Είναι ο έρπων φασισμός, αυτός που δεν ξέρει ούτε καν το όνομά του). Λοιπόν, όταν ο Στάλιν βλέπει πως οι δυτικές Δημοκρατίες αρνούνται να βοηθήσουν τους δημοκράτες της Ισπανίας, παίρνει πρωτοβου­ λίες. Όμως, δεν γίνεται να τις πάρει ανοιχτά. Είναι δεσμευμένος με συμφωνίες. Τον Αύγουστο του 1936, ο Στάλιν είχε υπογράψει με τη Γαλλία και την Αγγλία ένα Σύμφωνο Μη Επέμβασης. Είχε δεσμευτεί δηλαδή να μην επέμβει σε υποθέσεις που θα είχαν σχέση με τα συμ­ φέροντα και τα ενδιαφέροντα των δύο χωρών κι έτσι εξασφαλίστηκε από μια πιθανή επέμβαση των 'Αγγλων και των Γάλλων στις δικές του υποθέσεις. Τώρα όμως επενέβαινε στη μαχόμενη Ισπανία και συνεπώς παραβίαζε το Σύμφωνο. Η Ισπανία μπορεί να είναι παραδοσιακός εχθρός της Αγγλίας, εί­ ναι όμως και παραδοσιακός φίλος της Γαλλίας. Αλλά η δημοκρατική 56

Γάλλία, η Γαλλία του Λαϊκού Μετώπου, μόνο πλατωνικά διαμαρτύρε­ ται για όσα φρικτά συνέβαιναν στη φίλη Ισπανία. Ο Στάλιν δεν περίμενε πολιτικούς πλατωνισμούς απ’ τους Γάλλους. Περίμενε μια ανοι­ χτή επέμβασή τους στην Ισπανία, που θα του έδινε ίσως το δικαίωμα να επέμβει κι αυτός. Όμως, οι Γάλλοι θα προδώσουν τους καλούς τους φίλους, τους Ισπανούς και μάλιστα με κυβέρνηση Λαϊκού Μετώ­ που. Γιατί τους πρόδωσαν, Διότι επενέβησαν οι Άγγλοι. Που διατη­ ρούν προς το παρόν πολύ καλές σχέσεις με τον Χίτλερ. Η Αγγλία θα αντιληφθεί τελευταία τον ναζιστικό κίνδυνο. Άλλωστε, πιστεύει πως αυτός ο φριχτός κίνδυνος δεν την αφορούσε, αφού η Μάγχη την προ­ στατεύει από μια πιθανή ναζιστική εισβολή. Εκτός από τους δημοκράτες της Ισπανίας, ο Στάλιν είναι ο μόνος που έχει πραγματικό συμφέρον από τη νίκη των δημοκρατών στην Ισπανία θ α τους βοηθήσει, λοιπόν, γι’ αυτό το λόγο. Το παράδοξο δεν είναι που τους βοήθησε, αλλά που το μυστικό δεν το φανέρωσαν οι Ρώσοι μέχρι το 1953, που το αποκαλυψε ο Χρουστσόφ, για να δείξει το ενδιαφέρον της ΕΣΣΔ για τη δημοκρατία γενικά και αόριστα και να κάνει έτσι ευκολότερο το άνοιγμά του προς τη Δύση. Όπως και νάναι, δεν είναι καθόλου βέβαιο πως ο Στάλιν σκότω­ σε δικούς του, προκειμένου να φυλάξει το μυστικό. Κοιτώντας τα πράγματα με τη δική του λογική, μοιάζει λογικοφανές να τους έχει σκοτώσει, αλλά κάτι τέτοιο παραμένει πολιτική φαντασία, χρήσιμη μόνο για σενάρια ταινιών πολιτικής φαντασίας. Άλλωστε, τότε κανείς Ρώσος δεν θα μιλούσε εκτός κι αν ήταν συνεργάτης του Χίτλερ. Και το μυστήριο παραμένει. Το σημαντικό πάντως δεν είναι τούτο το μυ­ στήριο, αλλά το γεγονός πως ο Στάλιν πράγματι βοήθησε τους Ισπα­ νούς δημοκράτες, αν και ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος δεν έχα άλλη σχέση με τον κομουνισμό ή με τον μαρξισμό, πλην αυτής που ήδη περιγράψαμε, δηλαδή της βοήθειας που προσέφερε ο Στάλιν στους Ισπα­ νούς δημοκράτες και όχι τους κομουνιστές ειδικά ή στις Διεθνείς Τα­ ξιαρχίες ειδικά, που ναι μεν τις οργάνωσαν οι κομουνιστές, όμως δεν τις οργάνωσαν για να επιβάλουν τον κομουνισμό στην Ισπανία, όπως ισχυριζόταν ο Φράνκο. Ο Μαλρώ θα επέβαλε τον κομουνισμό; Ή, μή­ πως, ο Χέμινγσυεΐ;

57

3. Η ισπανική Φάλαγγα και οι Φαλαγγίτες Ο μεσοπόλεμος δεν είναι «φασιστική εποχή», όπως λέχθηκε. Πρώτα πρώτα γιατί δεν είναι φασιστική ολόκληρη η Ευρώπη, αλλά η μισή: η Ιταλία, η Γερμανία, η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Βουλγα­ ρία, η Γιουγκοσλαβία, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ελλάδα. Και ύστερα διότι τα ευρωπαϊκά φασιστικά καθεστώτα δεν καλύπτουν ολό­ κληρη την περίοδο του μεσοπόλεμου (1918-1939) αλλά το δεύτερο μισό της, αρχίζοντας το μέτρημα από το 1922, τη χρονιά που εμφανίζεται στην Ιταλία το πρώτο φασιστικό καθεστώς. Βλέποντας τη μεγάλη και εύκολη επιτυχία του Μουσολίνι, θα τον μιμηθούν και άλλες χώρες, κυρίως μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το 1933, τη χρονιά που θα ισχυροποιηθεί ο αρχικός, ατελής φασισμός του Μουσολίνι, για να προκύψει έτσι ο ναζισμός, που στα γερμανικά σημαίνει εθνικισμός. Παρόλο που ο φασισμός είναι ένας, τα φασιστικά καθεστώτα εί­ ναι και πολλά και διαφορετικά, ανάλογα με το ρόλο που παίζει στο καθένα ο εθνικισμός. Οι διαφορές ανάμεσα στα φασιστικά καθεστώ­ τα της Ευρώπης, που οφείλονται κυρίως στη δόση εθνικισμού που έχα στο ιδεολογικό του «μείγμα» κάθε φασισμός χωριστά, θα δημιουργή­ σουν προβλήματα στη συνεργασία ανάμεσα στις φασιστικές κυβερνή­ σεις των φασιστικών κρατών. Ο Μουσολίνι και ο Χίτλερ κάμποσες φορές θα συγκρουστούν επί «ιδεολογικού» επιπέδου. Και η συμμαχία τους δεν ήταν και τόσο εύκολη. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του πολέ­ μου δεν θα υπάρξουν σοβαρά προβλήματα ανάμεσά τους. θ α τους ενώσει η κοινή μοίρα: ο απεγνωσμένος αγώνας, η ήττα, η καταστρο­ φή και ο θάνατος. Οι διαφορές που εύκολα επισημαίνει κανείς στα φασιστικά καθε­ στώτα του μεσοπολέμου οφείλονται σε μια εγγενή στο φασισμό αντί­ φαση: ο φασισμός δεν είναι παρά η δικτατορία στην οποία καταφεύ­ γει η αστική τάξη, όταν δεν μπορεί να ξεπεράσει με δημοκρατικό τρό­ πο τις αντιφάσεις που δημιουργεί η σύγκρουση ανάμεσα στα διάφο­ ρα κοινωνικά στρώματα που την συναποτελούν. Η αστική τάξη, όπως κάθε τάξη, δεν είναι ενιαία και συμπαγής. Ο Μουσολίνι θα επιμείνει πολύ σ’ αυτό. Άλλωστε, αυτός είναι που θα απομακρύνει τους μικρομεσαίους (τους μικροαστούς) από την αστική τάξη στην οποία ανή­ κουν και θα τους πείσει πως αποτελούν, όχι στρώμα της αστικής τά­ ξης, αλλά αυτόνομη τάξη με χωριστά και ευδιάκριτα συμφέροντα. Ο φασισμός, λοιπόν, είναι η δικτατορία των μικροαστών, όχι των αστών. 58

Οι αστοί αντιμετωπίζουν τη δικτατορία της αστικής τάξης (το φασι­ σμό) σαν προσωρινή λύση ανάγκης. Οι μικροαστοί όμως, που φοβού­ νται και τους αστούς, που τους κόβουν το δρόμο για το «ανέβασμα στην ανώτερη τάξη» και τους προλετάριους, που τους απειλούν με αφανισμό, βλέπουν το φασισμό σα μόνιμο καθεστώς, που εξυπηρετεί πιο αποτελεσματικά τα μικρά τους συμφέροντα Ο φασισμός είναι το καθεστώς που ταιριάζει γάνα στον συνεπή στη μικρομεσότητά του μικρομεσαίο (μικροαστό), που τα έχει όλα μικρά: μικρό μυαλό, μικρή παιδεία, μικρό ήθος, μικρό πορτοφόλι. Η συνοχή των μικροαστών μέσα σε μια ενιαία μικροαστική τάξη, που διαφοροποιείται αισθητά από την αστική όπως λέει ο πρώην σο­ σιαλιστής Μουσολίνι, πετυχαίνεται με δυο ομάδες ιδεολογημάτων: η πρώτη θέλει να πείσει τον μικροαστό πως το δικό του καθεστώς, το φασιστικό, θα του ανοίξει οπωσδήποτε το δρόμο για το «ανέβασμα στην ανώτερη τάξη», και η δεύτερη στοχεύει να του βάλει στο κεφά­ λι την έμμονη ιδέα πως, αν και χάλιας είναι σπουδαίος διότι κατά­ γεται από σπουδαίους προγόνους. Αυτός ακριβώς είναι ο ρόλος του εθνικισμού, που διαφέρει ουσιωδώς από τον πατριωτισμό. Ο εθνικι­ σμός στηρίζει τα ιδεολογήματά του στο κοινό προγονικό αίμα και στο κληρονομούμενο εθνικό DNA, ενώ ο πολύ πρακτικός πατριωτισμός στηρίζει τις ιδέες του στα κοινά συμφέροντα που ενώνουν τους κατοί­ κους του εθνικού ή του πολυεθνικού κράτους. Στον πατριωτισμό δεν μπαίνει πρόβλημα φυλετικής ανωτερότητας ενώ ο εθνικισμός παραπέ­ μπει, είτε άμεσα είτε έμμεσα, σε έναν ρατσισμό, στην άποψη, δηλαδή, σύμφωνα με την οποία υπάρχουν εκ φύσεως και όχι εξαιτίας συγκε­ κριμένων κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών, ανώτερες και κα­ τώτερες φυλές, όπως ακριβώς στη ζούγκλα, όπου υπάρχουν ανώτερα και κατώτερα ζώα: κάθε κατώτερο ζώο προορίζεται για τροφή για κάθε ανώτερο. Κάθε παραλλαγή φασισμού διατηρεί δυο κοινά για όλους τους φα­ σισμούς δεδομένα: τον εθνικισμό και τον συναρτημένο μ’ αυτόν ρα­ τσισμό. Δε νοείται φασίστας που δεν είναι και εθνικιστής και ρατσι­ στής που δεν αισθάνεται δηλαδή ανώτερος γιατί ανήκει σε μια ανώ­ τερη Φυλή. Όμως, αν είναι πράγματι έτσι, πώς πρέπει να φέρονται στις μεταξύ τους σχέσεις οι φασίστες διαφορετικών φασιστικών κρα­ τών, Αν πράγματι ανήκουν σε μια ανώτερη Φυλή, τότε υπάρχουν τό­ σες ανώτερες Φυλές όσες και τα φασιστικά κράτη! Συνεπώς υπάρ­ χουν περισσότερες της μιας ανώτερες Φυλές. Βέβαια, μπορείς να ιε­ ραρχήσεις αυτές τις Φυλές αλλά τότε θα προκύψει πρόβλημα για το ποια ανώτερη είναι ανώτερη από μια άλλη ανώτερη. Άλλωστε, εκτός 59

από το συγκριτικό βαθμό του επιθέτου (ανώτερος), υπάρχει και ο υπερθετικός (ανώτατος). Ποια λοιπόν είναι η ανώτατη Φυλή; Η δική μου, θα πει ο συνεπής προς τη μωρία του ρατσιστής. Οπότε ο άλλος ρατσιστής που θα σκεφτεί ομοίως, θα τον λιανίσει και θα ησυχά­ σουν και οι δυο. Υπάρχει λοιπόν και ένας ενδορατσιστικός ρατσι­ σμός. Φαύλος κύκλος. Ούτως εχόντων των ρατσιστικοεθνικιστικοφασιστικών πραγμάτων, θα ήταν αδύνατο να υπάρξει μια Φασιστική Διεθνής, σαν αντίβαρο στην Κομουνιστική ή τη Σοσιαλιστική Διεθνή. Ο φασισμός, απ’ την ίδια του τη φύση, δεν μπορεί να είναι και διεθνισμός. Οι φασισμοί μπορούν μεν να συμμαχήσουν, όμως δεν μπορούν να ομονοήσουν επί ιδεολογικού επιπέδου, παρά το γεγονός πως τους συνδέει μια κοινή ιδεολογία θ α τους χωρίζει πάντα ο ενδοφασιστικός εθνικισμός και ρατσισμός. Ο Χίτλερ ήταν έτοιμος να κατασπαράξει και τον Μουσολίνι, αν νικούσε με τη βοήθειά του. Και ο Χιροχίτο δεν έκρυβε το μί­ σος του και για τον Μουσολίνι και για τον Χίτλερ. Ο φασισμός είναι κτηνώδης ακόμα και στις ενδοφασιστικές σχέσεις. Πάντα μπερδεύονται οι εθνικοί φασισμοί όταν μπλέκουν με δύσκο­ λ α Εκτός και αν οι εθνικοί φασισμοί γίνουν δορυφορικοί ενός ισχυ­ ρότερου εθνικού φασισμού. Οπότε χάνουν αυτομάτως τον εθνικό τους χαρακτήρα και εκπίπτουν σε δορυφορικές δικτατορίες, υποταγμένες σε έναν «ηλιακό» φασισμό, σαν τον γερμανικό ναζισμό. Ο υπερεθνικός φασισμός είναι δυνατός μόνο σ’ αυτή τη μορφή του. Σε μια τέτοια πε­ ρίπτωση μπορεί πράγματι να προκύψει ένα τεράστιο φασιστικό κρά­ τος, μια φασιστική αυτοκρατορία. 'Ομως, κάθε συνεπής με τις φασι­ στικές ιδέες του φασίστας ηγέτης φαντάζεται τον εαυτό του αυτοκράτορα Αλλά είναι φανερό πως δεν είναι δυνατό να υπάρξουν περισσό­ τερες της μιας φασιστικές αυτοκρατορίες. Λοιπόν, ποιος απ’ όλους τους υποψήφιους φασίστες αυτοκράτορες θα γίνει αυτοκράτορας; Μα, αυτός που θα λιανίσει τους συνυποψήφιους του. Αλίμονο στον Μου­ σολίνι αν νικούσε ο Χίτλερ! Ο Φράνκο τα κατάφερε καλύτερα από κάθε άλλον φασίστα ηγέ­ τη. Δεν έβαλε υποψηφιότητα για αυτοκράτορας και περιόρισε τα ενδιαφέροντά του αποκλειστικά στην Ισπανία Δεν έκανε την Ισπανία δορυφορικό κράτος ούτε της φασιστικής Ιταλίας, ούτε της ναζιστικής Γερμανίας. Ο ισπανικός φασισμός ήταν ένας φασισμός κλεισμένος στον εαυτό του και παντελώς αδιάφορος για τη μοίρα των άλλων φασισμών. Μ’ άλλα λόγια, δεν ήταν φασισμός κατακτητικός και επε­ κτατικός αλλά «διορθωτικός» του εκπεσμένου ισπανικού μεγαλείου, ενός μεγαλείου που λειτουργούσε σα διαρκές μνημόσυνο στη μίζερη 60

Ισπανία εις μνήμην της προ πολλού πεθαμένης Ισπανικής Αυτοκρατο­ ρίας, αυτής που ανακάλυψε την Αμερική, αυτής που υπάρχει ακόμα σαν πολιτισμός στη Λατινική (Ισπανική) Αμερική. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως ο Φιντέλ Κάστρο είναι Ισπανός δεύτερης γενιάς. Ο πα­ τέρας του ήταν Ισπανός μετανάστης στην «ισπανική» Κούβα. Η Ισπα­ νία δεινοπάθησε απ’ όλους τους ιμπεριαλισμούς και κυρίως τον αγ­ γλικό. Αυτός διέλυσε την πάλαι ποτέ κραταιά Ισπανική Αυτοκρατορία Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι άγγλοι αποικιοκράτες ήρθαν τέταρτοι και καταϊδρωμένοι στην Αμερική, μετά από τους Ισπανούς, που ήρθαν πρώτοι, τους Γάλλους, που ήρθαν δεύτεροι και τους Ολλανδούς, που ήρθαν τρίτοι. (Τη Νέα Υόρκη τη θεμελίωσαν οι Ολλανδοί). Ο καχεκτικός, ο κοντός, ο εντελώς ασήμαντος από κάθε άποψη αλλά αριστοκρατικής καταγωγής Φράνκο, διάλεξε εξ αρχής να ποντά­ ρει δυνατά και με συνέπεια στον παραδοσιακό και πολύ ισχυρό αρι­ στοκρατικό ισπανικό εθνικισμό, και όχι στον αντισταθμιστικό εθνικι­ σμό του μικροαστού. Ο ισπανικός φασισμός δεν στηρίχτηκε στους μι­ κροαστούς αλλά στους αριστοκράτες γαιοκτήμονες, που αρνούνταν να ξεχώσουν τα προγονικά μεγαλεία των κονκισταδόρες. Ο Φράνκο αδια­ φορεί και για τους αστούς, και για τους μικροαστούς. Ενδιαφέρεται μόνο για τους γαιοκτήμονες- φεουδάρχες. ΓΓ αυτό και θα κάνει τη δουλειά του με τη Φάλαγγα και όχι με ένα φασιστικό κόμμα Η Φά­ λαγγα, όπως θα δούμε, δεν είναι ακριβώς φασιστική οργάνωση. Είναι μια καθαρά ισπανική εφεύρεση, που θα την κλέψει και ο δικός μας Μεταξάς. Διότι η Φάλαγγα είναι όντως... ελληνικής καταγωγής! θ α δούμε στη συνέχεια τι είναι και πώς προέκυψε η Φάλαγγα. Λοιπόν, η πολύ ιδιόρρυθμη ισπανική παραλλαγή του φασισμού αρ­ χίζει να διαμορφώνεται στο τέλος της δεκαετίας του ’20 και τις αρ­ χές της δεκαετίας του ’30, την περίοδο δηλαδή του δικτάτορα Μιγκουέλ Πρίμο ντε Ριβέρα. 'Ομως, ο Ριβέρα δεν ιδρύει κανένα κόμμα. Είναι απλά και καθαρά ένας κλασικός δικτάτορας εκ του στρατεύμα­ τος προερχόμενος. Στην εποχή του Ριβέρα ένας εξυπνάκιας σκέφτεται να ιδρύσει ένα φασιστικό κόμμα μιμούμενος τον Μουσολίνι, αλλά θα του προκύψει καρνάβαλος. Είναι ένας πρώην σοσιαλιστής ο Ερνέστο Χιμένεθ Καμπαλέρο, που δεν πρέπει να συγχέεται με τον Λάργκο Καμπαλέρο, τον μεγάλο ηγέτη των δημοκρατών στη διάρκεια του εμφυ­ λίου. Τούτος ο δημαγωγός θα στηρίξει τις απόψεις του για τον ισπα­ νικό φασισμό στη ρωμαϊκότητα της Ισπανίας, όπως ακριβώς και ο Μουσολίνι, που είχε ήδη στηριχτεί στη ρωμαϊκότητα της Ιταλίας. Μ’ αυτή τη λογική, ο ιταλικός και ο ισπανικός φασισμός θα έπρεπε να είναι συγγενείς εν γενετής αφού και οι δυο έχουν τη ρίζα τους στη 61

Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία! Επειδή όμως δύο νέες Ρωμαϊκές Αυτοκρα­ τορίες, τοποθετημένες μάλιστα δίπλα δίπλα θα ήταν δύσκολο να συνυπάρξουν, ο Μουσολίνι ρίχνεται στον Χιμένεθ Καμπαλέρο και του θυμίζει μια ιστορική αλήθεια: η Ισπανία μπορεί να ήταν η σπουδαιότερη επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όμως η έδρα της βρίσκονταν στη Ρώμη. Ά ρα η γνήσια νέα Ρωμαϊκή Αυτοκρα­ τορία δεν μπορεί παρά να είναι η δική του! 'Οπερ έδει δείξαι - και τα σκυλιά δεμένα! Ο φασισμός θα είχε πολύ μεγάλη πλάκα, αν δεν ήταν βάρβαρος. Λίγο αργότερα, το 1931, δημιουργείται και μια δεύτερη φασιστική οργάνωση από τον Ραμίρο Λαντέσμα Ράμος. Είναι περισσότερο σοβα­ ρή απ’ την άλλη, διότι είναι κλασικά φασιστική με τάσεις ναζιστικές. Ο Ράμος δημιουργεί ένοπλες ομάδες πολιτών κατά το χιτλερικό πρό­ τυπο των SA. Με βάση αυτές τις μισοαυτόνομες ένοπλες ομάδες του Ράμος, θα δημιουργηθούν τελικά πολλές Χούντες. Ένωση, συμβούλιο σημαίνει η ισπανική λέξη, που αργότερα θα γίνει διεθνής πολιτικός όρος. Οι Χούντες, που κατά κάποιον τρόπο είναι ένας αυτοδιοικούμενος φασισμός βάσης, πολύ ταιριαχτός στον αναρχοαυτόνομο χαρακτή­ ρα του Ισπανού, με διοικητικές ενδοχουντικές αποφάσεις αποφασίζουν να καταργήσουν την πάλη των τάξεων, παρόλο που στις Χούντες με­ τέχουν κατά κύριο λόγο εργάτες! Είναι αυτές οι λαϊκές Χούντες που θα λανσάρουν το σύνθημα «Η Ισπανία πάνω απ’ όλα». Προσοχή, όχι «Η Ισπανία υπεράνω όλων» (των λαών και των συστημάτων) κατά το χιτλερικό Ντόιτσλαντ ούμπερ άλες, αλλά η αγάπη, η φροντίδα για την Ισπανία πάνω απ’ όλες τις άλλες φροντίδες των Ισπανών. Έχουμε εδώ έναν καθαρό και τυπικό εθνικισμό, καθόλου κατακτητικό και επεκτα­ τικό, που αποσκοπεί στην τόνωση του φρονήματος των εξαθλιωμένων, που μπορούν μεν να είναι λούμπεν ή μισολσύμπεν για κλάματα, όμως νιώθουν καλύτερα κάθε φορά που θυμούνται πως κατάγονται από σπουδαίους προγόνους! Πρόκειται για τον λεγόμενο αντισταθμιστικό εθνικισμό, που είναι φαινόμενο ψυχολογικής τάξεως, και ως εκ τού­ του αβλαβής όταν παραμένει στα όρια της ψυχολογίας και δεν περ­ νάει στην περιοχή της ψυχοπαθολογίας. Όπως δεν βλάπτει η πίστη στο θεό, έτσι δεν βλάπτει και η πίστη στους σπουδαίους προγόνους. Το θέμα όμως δεν είναι οι σπουδαίοι πρόγονοι αλλά η πίστη πως αυ­ τοί οι πρόγονοι, συνεπώς κι εσύ ο απόγονος, είναι σπουδαιότεροι από όλους τους άλλους προγόνους, όλων των άλλων λαών. Πρόκειται για ένα φρικτό καλαμπούρι εβραϊκής καταγωγής, που θα γίνει μπούμεραν­ γκ για τους Εβραίους. Οι Εβραίοι θα πιστέψουν πως είναι «ο περιού­ σιος λαός», δηλαδή ο λαός που διάλεξε ο θεός για να σώσει δι’ αυ­ 62

τού τον κόσμο! Ωστόσο, οι Χούντες του Ράμος δεν θέλουν να σώσουν τον κόσμο, αλλά μόνο την Ισπανία Ζητούν λοιπόν οι Χούντες την επανένταξη του αγγλικού Γιβραλ­ τάρ στην Ισπανία. Ζητούν ομοίως την κανονική προσάρτηση στην Ισπανία, τόσο του γαλλικού Μαρόκου, όσο και της Αλγερίας, που δεν πρέπει, λέει, να αντιμετωπίζονται σαν αποικίες, αλλά σαν κανονικά ισπανικά εδάφη. Έτσι, σιγά σιγά, με προσαρτήσεις και όχι με αποικιοκρατικές μεθόδους, θα επανασυσταθεί στο τέλος η ένδοξη Ισπανι­ κή Αυτοκρατορία (Οι ισπανοί καταχτητές της Αμερικής δεν αντιμετώ­ πιζαν τα αμερικανικά εδάφη σαν ισπανικές αποικίες, αλλά σαν υπερ­ πόντια εδάφη της μητροπολιτικής Ισπανίας). Όσον αφορά τα εσωτερικά προβλήματα της χώρας, οι Χούντες εί­ ναι κατηγορηματικά υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης, κατηγορημα­ τικά κατά του μεγάλου κεφαλαίου και των γαιοκτημόνων, κατηγορη­ ματικά κατά της κερδοσκοπίας, κατηγορηματικά κατά της εκμετάλ­ λευσης του λαού. Ούτως πως, μια γερή δόση σοσιαλισμού μπολιάζε­ ται στον αρχικό φασισμό. Οι εξαθλιωμένες μάζες θα πέσουν εύκολα στην παγίδα ενός λαϊκού φασισμού βάσης, ας τον πούμε έτσι, που δεν έχει δηλαδή δυνατούς και χαρισματικούς αρχηγούς. Σε λίγο θα εμφανιστεί και μια τρίτη φασιστική οργάνωση, υπό τον βασιλόφρονα, διανοούμενο και πάρα πολύ μεγάλο γόη, που έχει ρη­ μάξει τις αριστοκράτισσες τον Χοσέ Αντόνιο Πρίμο ντε Ριβέρα, έναν άνδρα εκπληχτικής ομορφιάς, που κάνει πολιτική με την ομορφιά του! Ισπανικό, πολύ ισπανικό! Ο δον Χοσέ Αντόνιο Πρίμο ντε Ριβέρα, εί­ ναι γιος του άλλου Ριβέρα, του στρατιωτικού, του προφασιστικού δι­ κτάτορα Έχουμε, λοιπόν, στην Ισπανία έναν απίθανο φασιστικό πλη­ θωρισμό! Πάρε κόσμε φασισμό! Τρεις φασισμοί στην τιμή του ενός! Ο υιός Ριβέρα ιδρύει κόμμα, που το ονομάζει Ισπανική Φάλαγγα. Ο διανοούμενος και γόης Ριβέρα γνωρίζει τι ήταν η Μακεδονική Φά­ λαγγα. Ήταν στρατιωτικό σώμα εξαιρετικής ευελιξίας, που χάρισε στον Μεγαλέξαντρο τη μεγάλη και αιώνια δόξα Ο διανοούμενος Ρι­ βέρα ονομάζει Φάλαγγα το κόμμα του προς τιμήν του Μεγάλου Αλε­ ξάνδρου. Αυτού που διέδωσε τον ελληνικό πολιτισμό στα πέρατα της γης. Ε, αυτό ακριβώς θα κάνει και η Φάλαγγα του Ριβέρα: θα διαδώ­ σει τον ισπανικό πολιτισμό στα πέρατα της γης! Μ’ άλλα λόγια ο Ρι­ βέρα προπονείται ως Ισπανός Μεγαλέξαντρος! (Άραγε πόσους ευφά­ νταστους πήρε στο λαιμό του εκείνος ο μεγάλος στρατηλάτης Είναι τυχαίο που τα φρενοκομεία είναι γεμάτα Μεγαλέξαντρους). Πάντως ο Ριβέρα δεν είναι ακριβώς φασίστας. Είναι μάλλον Δον Κιχώτης που το παίζει Μεγαλέξαντρος! Χαρά ο Μεταξάς, που ετοιμά­ 63

ζεται ία αυτός για Μεγαλέξαντρος! Σου λέει, δυο μικροί ομοϊδεάτες μεγαλοϊδεάτες, ένας Έλληνας και ένας Ισπανός, ίσο)ς μπορούν να κάνουν έναν μεγάλο Ισπανομακεδόνα. Φάλαγγα, λοιπόν, θα ονομάσει και ο Μεταξάς τη δική του φασιστική οργάνωση, λεηλατώντας τον Ριβέρα. Άλλωστε, ο Μεταξάς ήταν κι αυτός αριστοκράτης (ισχυριζό­ ταν πως κατάγεται από Βυζαντινούς άρχοντες) ήταν κι αυτός διανοού­ μενος, που μάλιστα είχε καταπλήξει τους πάντες, όταν σπούδαζε στη Γερμανία, με τη μαθηματική του ιδιοφυία. Αλίμονό σου αν πράγματι έχεις μια αξία και καβαλήσεις το καλάμι! Τίποτα δε σε σώζει από τη γελοιοποίηση, εσένα τον ικανό και ταλαντούχο, αν καβαλήσεις το καλάμι! Ο Μεταξάς ήταν και ικανός και ταλαντούχος. Πράγμα που δεν τον εμπόδισε καθόλου να είναι και φασίστας. Δεν είναι όλοι οι φασίστες ηγέτες ηλίθιοι και αγράμματοι. Αντίθετα, πρέπει να έχεις μυαλό, για να μπορέσεις να εκμεταλλευτείς καλά τη βλακεία και την αγραμματοσύνη των άλλων. Η Φάλαγγα του Ριβέρα έχει και αριστερή πτέρυγα! Η εν λόγω αρι­ στερή πτέρυγα της Φάλαγγας του Ριβέρα, κρίνει πως ο αρχηγός είναι υπέρ το δέον., δεξιός. Μάλιστα ένας απ’ τους ηγέτες της αριστερής πτέρυγας, τον κατηγορεί ευθέως γιατί, λέει, συνεργάζεται στενά με την καθολική εκκλησία! Τελικά ο Ριβέρα θα διώξει τον ταραξία από τη Φάλαγγα, κμι η κομματική νομιμότητα θα αποκατασταθεί. Στο μετα­ ξύ η Φάλαγγα εξοπλίζεται επαρκώς και αναλαμβάνει το δύσκολο έργο της δίωξης των απεργών αλλά και της αναπλήρωσής τους στους χώ­ ρους δουλειάς, στην περίπτωση που οι διώξεις δεν φέρνουν αποτέλε­ σμα. Με τη νίκη του Λαϊκού Μετώπου στις εκλογές του Φεβρουάριου του 1936, οι Φαλαγγίτες αφηνιάζουν και αρχίζουν τις ένοπλες επιδρο­ μές κατά των γραφείων και των συγκεντρώσεων του Λαϊκού Μετώπου. 'Οταν ο Φράνκο αποβιβάζεται στην Ισπανία, προερχόμενος από το Μαρόκο, για να σώσει την πατρίδα από τον κακό εαυτό της, βρίσκει έτοιμη μια καλά οργανωμένη Φάλαγγα. Αν και δεν έχει καμία σχέση μαζί της, την προσεταιρίζεται στα γρήγορα. Όμως, της αλλάζει το όνομα. Στο εξής, η Φάλαγγα θα λέγεται Εθνικό Κίνημα Το Κίνημα αφήνει άθικτη την παλιά δομή της Φάλαγγας, που συνεχίζει να έχει μέσα της κάθε καρυδιάς καρύδια. Η Φάλαγγα ήταν πολυσυλλεκτική. Πολυσυλλεκτικό, συνεπώς, θα παραμείνει και το Κίνημα. Πλούσιοι, πεινασμένοι, διανοούμενοι, πλιατσικολόγοι, ζωηροί νεαροί που δεν ξέ­ ρουν τι ακριβώς ζητούν, σχηματίζουν ένα συμπαγές Μέτωπο υπό την ηγεσία του Φράνκο. Η τεράστια προφρανκική επιτυχία της Φάλαγγας, που δεν τη δημιούργησε ο Φράνκο, θα έχει σα συνέπεια να βρει ο Φράνκο έναν έτοιμο λαϊκό στρατό. Πλάκα πλάκα, με τις περίπου 64

προσκοπικές Φάλαγγες, αλλά ας έχουμε το νου μας στους προσκόπους. Ποτέ δεν ξέρεις ποιος κερατάς θα οψειοποιηθεί μια αθώα υπερταξική οργάνωση, στρατιωτικά συγκροτημένη. Οι Φαλαγγίτες, που είναι καλά οργανωμένοι και εξοπλισμένοι από καιρό, θα παίξουν βασικό ρόλο ως «λαϊκός στρατός» που πολεμάει δίπλα δίπλα με τον κανονικό στρατό του Φράνκο. Οι Φαλαγγίτες δρουν σαν κομάντος, κυρίως στις «κόκκι­ νες» περιοχές της Ισπανίας: Καστίλη, Ανδαλουσία, Εστρεμαδούρα Πάντως, όταν ο Φράνκο αποβιβάζεται στην Ισπανία από το Μαρό­ κο, ο Ριβέρα δεν ζα. Τον έχουν εκτελέσει οι δημοκράτες, την 19η Νοεμ­ βρίου 1936. Ήταν ένα λάθος της δημοκρατίας, που υπολόγιζε πως ο θάνατος του αρχηγού θα είναι και θάνατος της Φάλαγγας. Αμ, δε! Η Φάλαγγα είχε γίνει ήδη κάτι σα θεσμός. Οι Φαλαγγίτες που διατηρούν την οργάνωσή τους και επί δημοκρατίας παρά την εκτέλεση του αρ­ χηγού, θα δυσκολευτούν πολύ να αντικαταστήσουν τον νεκρό Ριβέρα Ο Μανουέλ Χεντίγια, που θα τον διαδεχτεί, θα θεωρηθεί ύποπτος για «φιλοαριστερή» παρέκκλιση από τον Φράνκο. Που, αντί να διώξει ή να εκτελέσει τον αρχηγό, κάνει αυτό που δεν έκανε η δημοκρατία: διαλύει τη Φάλαγγα. Κάτι σημαίνει αυτή η διπλή επιθυμία, δημοκρατική και φασιστι­ κή ταυτόχρονα, για διάλυση της Φάλαγγας. Σημαίνει πως η Φάλαγ­ γα δεν είναι ούτε δεξιά ούτε αριστερή. Είναι μια σύναξη απελπισμέ­ νων ανθρώπων. Είναι η ίδια η Ισπανία που χτυπάει το κεφάλι στον τοίχο της ιστορίας της. Είναι ο έρπων καθημερινός και άτυπος φασι­ σμός, που δε γνωρίζει το όνομά του. Είναι ο λαϊκισμός σαν πρώτο στάδιο για το πέρασμα στο φασισμό, όταν εμφανιστεί ο κατάλληλος ηγέτης και όταν ωριμάσουν οι συνθήκες Ωστόσο, ο αριστεροδεξιός φαλαγγισμός, σα νοοτροπία, κατάφερε να επιβιώσει καθ’ όλη τη μακρά διάρκεια του φασιστικού φρανκισμού. Όλα τα χρόνια που κράτησε η φρανκική δικτατορία, οι παλιοί Φαλαγγίττες θα δρουν σαν .. η αριστερή πτέρυγα του φρανκικού φα­ σισμού, με ηγέτες διαδοχικά τους Εντράλγκο, Τοβάρ και Ριντρουέχο. Οι Φαλαγγίτες δεν ήταν ακριβώς φασίστες αλλά προφασίστες λαϊκι­ στές. Που σα γνήσιοι λαϊκιστές που δεν ξέρουν πού πρέπει να το παν και συνεχώς βολοδέρνουν, δεν τα κατάφεραν να προσαρμοστούν εντε­ λώς στον μεγαλοτσιφλικάδικο φασισμό του Φράνκο, θ α λέγαμε πως οι Φαλαγγίτες ήταν κατ’ ουσίαν φασίστες αλλά ο Φράνκο δεν ήταν κατ’ ουσίαν φασίστας ώστε να μπορέσει να τους ικανοποιήσει. Ήταν κλασικός στρατιωτικός δικτάτορας στην υπηρεσία των γαιοκτημόνων και της εκκλησίας Πώς λοιπόν, να συνεργαστεί με τον Μουσολίνι και τον Χίτλερ; 65

4. Χίτλερ και Φράνκο Τέσσερις ήταν οι ισπανοί στρατηγοί, που την 17η Ιουλίου 1936 απο­ βιβάζονται στην Ιβηρική χερσόνησο απ’ το ισπανικό Μαρόκο, για να σώσουν την Ισπανία από το Λαϊκό Μέτωπο που την κυβερνά: ο Χοσέ Σανχούρτο, ο Φρανθίσκο Φράνκο υ Μπαχαμόντε, ο Εμίλιο Μόλα Βιδάλ και ο Μανουέλ Γκοδέδ Γιόπις. Σε λίγο, ο πιο ανίκανος απ’ τους τέσσερις, ο Φράνκο, ένας καχεκτικός, κοντός άνθρωπάκος με μειωμέ­ νες πνευματικές ικανότητες, που του επιτρέπουν να πιστεύει με πάθος στην ανασύσταση της Ισπανικής Αυτοκρατορίας, τους παραμερίζει και τους τέσσερις και γίνεται αυτός ο πρώτος άτυπος αυτοκράτωρ μιας Αυτοκρατορίας της πλάκας, που θα περιοριστεί εντός των ορίων μιας χώρας με έντονη αραβική, εβραϊκή και τσιγγάνικη επίδραση. Οι Άραβες έμειναν στη Νότια Ισπανία 800 χρόνια. Οι Τούρκοι έμειναν τα μισά στην Ελλάδα, χωρίς να προλάβουν γι’ αυτό το λόγο να μας εκτουρκίσουν πλήρως. Μας κληροδότησαν μόνο καμιά χιλιά­ δα τουρκικές λέξεις, την τούρκικη κουζίνα, την τούρκικη ζαχαρο­ πλαστική, τον τούρκικο καφέ, που έγινε ελληνικός πριν από 15 πε­ ρίπου χρόνια, το τούρκικο μπαχτσίς, το τούρκικο ρουσφέτ και την μισοτούρκικη ελληνική λαϊκή μουσική, τα ρεμπέτικα, που στα τουρ­ κικά σημαίνει αλήτικα, αυτά που όταν πέρασαν από τους ρεμπεσκέ­ δες, που σημαίνει ανεπρόκοποι, στους προκομμένους πρόκοψαν πολύ και στο τέλος καθιερώθηκαν ως ελληνική εθνική λαϊκή μουσική, όπως και ο τούρκικος καφές, που έγινε ελληνικός, διατηρώντας την ίδια ακριβώς γεύση. Ανάλογα έπραξε και ο Φράνκο στην Ισπανία: βάφτισε γνησίως ισπανική την τσιγγάνικη μουσική της τσιγγάνικης Ανδαλουσίας, το φλαμένκο, βάφτισε γνησίως ισπανική την αραβική ταυρομαχία και, το φρικωδέστερο όλων, σκότωσε, μεταξύ χιλιάδων άλλων, τον μεγάλο, τσιγγάνικης καταγωγής ποιητή Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Και πού ’σαι ακόμα! Το μεγάλο φασιστικό πανηγύρι μόλις έχει αρχίσει στην Ευρώπη. Ο φασισμός και η βαρβαρότητα είναι συνώνυμα. Για ποιόν χτυπά η καμπάνα του φασισμού στην Ισπανία; ρωτάει ο Χέμινγουεΐ, που βρίσκεται στην Ισπανία τα χρόνια του εμφυλίου. Χτυπάει για μένα, χτυπάει για σένα, χτυπάει για όλους. Χτύπησε και για τη μεγά­ λη Κατίνα Παξινού, την Πιλάρ της βασισμένης στο έξοχο μυθιστόρη­ μα του Χέμινγουεΐ ταινίας. Ο έχων ώτα ακούειν καμπάνες, ακουέτω φασισμόν. Ησυχία, παρακαλώ. Αυτή τη στιγμή ακούμε ρεμπέτικα και 66

στο τέλος της βραδιάς θ’ ακούσουμε τον εθνικό ύμνο. Όλα τελειώνουν με τον εθνικό ύμνο. Η Γκουέρνικα (Γκέρνικα είναι η σωστή ισπανική προφορά) ήταν μια βασκική κωμόπολη 6.500 κατοίκων στη Χώρα των Βάσκων, τη Βισκάια, στη Βόρεια Ισπανία. Την ισοπέδωσε εντελώς και τη μετέτρε­ ψε σε ερείπια η αεροπορία του Χίτλερ, η Λουφτβάφε, το 1937, δεύτερο έτος του ισπανικού εμφυλίου πολέμου. Το μοναδικό της αμάρτημα: αναστάθηκε ηρωικά στους φασίστες του Φράνκο. Όπως και ολόκλη­ ρη η Χώρα των Βάσκων, που θα πέσει στα χέρια του δικτάτορα λίγο πριν το τέλος της ισπανικής δημοκρατίας, που θα έρθει τον Μάιο του 1939. Η Γκουέρνικα απέθανεν, ζήτω η Γκουέρνικα. Του Πάμπλο Πικάσσο. Που παρέμεινε κομουνιστής μέχρι το θάνατό του. Ο άλλος Πάμπλο, ο μεγάλος βιολοντσελίστας Πάμπλο Καζάλς, θα πάρει το βιολοντσέλο του υπό μάλης τότε, και θα φύγει για το Παρί­ σι. θ α ξαναδώσει κοντσέρτο στην πατρίδα του λίγο μετά το θάνατο του Φράνκο. Ο ιδιοφυής αναρχικός σκηνοθέτης Λουίς Μπουνιουέλ, η μεγάλη μου κινηματογραφική αγάπη, ο στενός φίλος τού Λόρκα, θα την κοπανήσει κι αυτός τότε, κι αυτός για το φιλόξενο Παρίσι, που ίσως νιώθει τύψεις για την εγκατάλειψη των ισπανών δημοκρατών στην τύχη τους. Ωστόσο, ο Σαλβαντόρ (Σωτήρης) Νταλί θα συνεχίσει να ζει σωσμένος στον δικό του κόσμο, παρόλο που γύρω του χαλάει ο κόσμος. Τα έχα αυτά τα σουρεαλιστικά ο σουρεαλισμός, παρά τις περί του αντιθέτου συστάσεις του πάπα του σουρεαλισμού Αντρέ Μπρετόν, που προσπάθησε ανεπιτυχώς να μπολιάσει με φρούδισμό τον μαρξισμό. (Ο σουρεαλισμός στηρίζεται στον φρούδισμό). Ο στρατηγός Μιγκέλ Πρίμο ντε Ριβέρα, εκμεταλλευόμενος, το 1923, ένα μόλις χρόνο μετά την άνοδο του Μουσολίνι στην εξουσία, μια πολλαπλή ισπανική κρίση στην ευρισκόμενη μονίμως σε κρίση πατρί­ δα του Δον Κιχώτη, επέβαλε δικτατορία που θα κρατήσει επτά χρόνια, μέχρι το 1930. Λίγο μετά, η ανακήρυξη της δημοκρατίας, στις 14 Σε­ πτεμβρίου 1931, θα απελευθερώσει όλη τη σωρευμένη καταπίεση ενός λαού που δεν γνωρίζει και πολλά από δημοκρατία, γι’ αυτό και το αναρχικό κίνημα θα πάρει αμέσως το πάνω χέρι. 'Αλλωστε, η Ισπα­ νία έχει μεγάλη παράδοση στα πάσης (ρύσεως αντάρτικα κινήματα, που δεν έλειψαν ποτέ στην ιστορία της. Οι γκεριλέρος (αντάρτες) εί­ ναι θεσμός στην Ισπανία. Χώρα σουρεαλιστική απ’ τη φύση της και ως εκ τούτου ολοζώντανη, θα δει στη μακρά και ένδοξη ιστορία της παπάδες να παίζουν γροθιές με δεσποτάδες, ταυρομάχους να τιμούν τους ταύρους τόσο, που να προτιμούν να σκοτωθούν απ’ αυτούς παρά να τους σκοτώσουν (ολέ!), αναρχικούς να καιν εκκλησίες και μετά να 67

ανάβουν ένα κερί στα ερείπια, και ληστές, χιλιάδες ληστές, που πε­ ριφέρονται αιώνες στα ψηλά βουνά και αποδίδουν δικαιοσύνη σα λαϊκοί δικαστές, μοιράζοντας συν τοις άλλοις και τα κλεμμένα υπάρ­ χοντά τους στους εξαθλιωμένους μιας Γης χωρίς ψωμί, όπως θα μας την περιγράψει ο Μπουνιουέλ σε τούτο το αριστούργημά του. Η μεθυσμένη από ελευθερία ισπανική δημοκρατία, ήταν φυσικό να λειτουργεί λιγάκι μεθυσμένα. Ε, αυτή τη μέθη εκμεταλλεύτηκαν οι ισπανοί στρατηγοί που φύλαγαν το Μαρόκο, ένα απ’ τα τελευταία απομεινάρια της πάλαι ποτέ πανίσχυρης Ισπανικής Αυτοκρατορίας, που συμπεριλάμβανε ολόκληρη την Λατινική Αμερική πλην Βραζιλίας, και είπαν να περάσουν απέναντι στη μητέρα πατρίδα, για να ανασυστήσουν την αυτοκρατορία, ώστε να έχουν κι αυτοί σταθερή δουλειά σε μια χώρα όπου το επάγγελμα του στρατιώτη ήταν από παράδοση το πιο προσοδοφόρο. Είναι αλήθεια πως οι εν λόγω στρατηγοί δεν κα­ ταλάβαιναν και πολλά από φασισμό ευρωπαϊκού τύπου, όμως κατα­ λάβαιναν από καθολικισμό, πράγμα που από μια άποψη είναι το ίδιο, κι αυτό υποχρέωσε τον Πάπα να σπεύσει να ευλογήσει τα όπλα τους, το καθίκι. 'Οσοι Ισπανοί δεν είναι καθολικοί, είναι αναρχικοί κατά βάσιν και κατ’ ουσίαν, ακόμα και όταν εμφανίζονται σαν κομουνι­ στές ή φιλελεύθεροι δημοκράτες. Στην πραγματικότητα, ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος ήταν σύγκρουση ανάμεσα σε ευσεβείς καθολικούς και ασεβείς αναρχικούς. Στο τέλος θα νικήσει μάλλον ο Πάπας παρά ο Φράνκο. Εξ ου και η ιδιορρυθμία του ισπανικού φασισμού, που θα μπερδέψει ακόμα και τον Χίτλερ. Ο οποίος, παρά ταύτα, θα βοηθήσει όσο μπορεί τους ισπανούς φα­ σίστες, χωρίς να το ομολογήσει ποτέ, όπως ακριβώς και ο Στάλιν. Για πρώτη φορά ο κόσμος θα μάθει επισήμως αυτό που όλος ο κόσμος γνώριζε ανεπισήμους, ότι δηλαδή ο Χίτλερ βοήθησε ανεπισήμως μεν, αποτελεσματικά δε, τον Φράνκο, από τα χείλη του Γκαίρινγκ στη διάρ­ κεια της δίκης της Νυρεμβέργης, όταν ο στρατάρχης Χέρμαν Γκαίριν­ γκ, ο δεύτερος τη τάξη μετά τον Χίτλερ και επίσημος διάδοχός του από το 1939, είπε καθαρά και ξάστερα πως αυτός έπεισε τον διατακτι­ κό στην αρχή Χίτλερ να βοηθήσει τον Φράνκο για δυο λόγους: πρώ­ τον για να καταπολεμήσει τον κομουνισμό και δεύτερον για να δοκι­ μάσει τα νέα όπλα σε συνθήκες πραγματικού πολέμου και όχι στρα­ τιωτικών ασκήσεων. Τέτοιος κυνισμός. Δηλαδή, ο βομβαρδισμός της Γκσυέρνικα ήταν μια άσκηση της χιτλερικής στρατιωτικής αεροπορίας, της Λουφτβάφε, της οποίας οργανωτής και αρχηγός ήταν ο Γκαίρινγκ. Η Λουφτβάφε, η ισχυρότερη πολεμική αεροπορία που εμφανίστηκε ποτέ στη σύγχρονη πολεμική ιστορία, τον καιρό του πολέμου είχε τρία 68

εκατομμύριο άνδρες, που την υπηρετούσαν στον ουρανό και τη γη. Τα περίφημα Στούκας, αεροπλάνα καθέτου εφορμήσεως, ήταν έμπνευση του Γκαίρινγκ. Μ’ αυτά θα αντιμετωπίσει τα θρυλικά αγγλικά Σπιτφάιρ, καταδιωκτικά αεροπλάνα τεράστιας ευελιξίας. Ο Γκαίρινγκ δεν ήταν τυχαίος άνθρωπος. Πρώτα πρώτα, ήταν ζά­ πλουτος, και ως εκ τούτου ένας από τους βασικούς χρηματοδότες του Χίτλερ από το 1921 που προσχώρησε στο ναζιστικό κόμμα, κου­ βαλώντας εκεί, μαζί με τα χρήματά του και τη μυθική συλλογή του έργων τέχνης. Αλλά και τη δόξα του ήρωα πιλότου του Α' Παγκο­ σμίου Πολέμου. Λέγεται πως αυτός ο μεγαλοκεφαλαιούχος ήταν ο ουσιαστικός ηγέτης της ναζιστικής Γερμανίας. Λέγεται ακόμα πως ο Χίτλερ τον έτρεμε. Γι’ αυτό και δεν τόλμησε να τον εκτελέσει όταν, κατά το τέλος του πολέμου, επεχείρησε να παραμερίσει τον Φύρερ από την εξουσία. Πρόλαβε και τον παραμέρισε εκείνος. Και θα μεί­ νει παραμερισμένος τούτος ο καλοζωισμένος χοντρομπαλάς με τις πολλές γκόμενες, μέχρι που το δικαστήριο της Νυρεμβέργης θα τον καταδικάσει σε θάνατο δι’ απαγχονισμού. Η ποινή δεν θα εκτελεστεί, γιατί ο υπαρχηγός του Χίτλερ προλαβαίνει και αυτοκτονεί στο κελί της φυλακής του. Αντίθετα με τους Ρώσους, που πάντα θεωρούσαν υπεύθυνη για τη συμφορά ολόκληρη την ηγεσία του ναζιστικού κόμματος, τόσο οι με­ ταπολεμικοί δημοκράτες Γερμανοί, όσο και οι Αμερικανοί, έκαναν ό,τι μπορούσαν, και τελικά τα κατάφεραν, για να περιορίσουν την κύρια ευθύνη σε τρία πρόσωπα: τον Αντολφ Χίτλερ, τον Χέρμαν Γκαίρινγκ και τον Ρούντολφ Ες. Πώς εμείς εδώ λέμε «στιγμιαίο αδίκημα» και απαλλάσσουμε από την περιπέτεια της φυλακής το μεγαλύτερο μέρος της χουντικής ηγεσίας; Έτσι περίπου και στη δίκη της Νυρεμβέργης. Αλίμονο αν καθαρίσεις όλα τα καθάρματα (Έτσι έλεγαν στην αρχαία Ελλάδα τα απόβλητα των καθαρμών). Με ποιους θα κάνεις τη δουλειά σου μετά; Καθαρίζεις μόνο τους πιο βαθείς λεκέδες και αφήνεις τους άλλους να λεκιάζουν την ανισόρροπη δημοκρατία. Ο τρίτος τη τάξει, ο Ρούντολφ Ες, επίσημος διάδοχος του Χίτλερ, στην περίπτωση που και ο Γκαίρινγκ χανόταν (διπλή ασφάλεια), θα τη σκαπουλάρει τελικά και θα γλυτώσει το κεφάλι του, παρόλο που ήταν ο επικεφαλής της «επιχείρησης σαπούνι». Κι έκανε μια χαρά τη δουλειά του ο υπ’ αριθμόν ένα ειδικός στο κυνήγι των Εβραίων, ο άν­ θρωπος που έγραψε ένα περισπούδαστο σύγγραμμα, υπό τον τίτλο Πώς πρέπει να είναι ο άνθρωπος που θα ξαναφέρει τους Γερμανούς στο αρχαίο τους μεγαλείο. Τι πώς πρέπει να είναι; 'Οπως ο Χίτλερ πρέπει να είναι. Κατ’ αρχήν αντισημίτης κι ύστερα όλα τ’ άλλα, λέει ο σο­ 69

φός Ες. Το εν λόγω πόνημα τού χάρισε τη στενή φιλία και την απε­ ριόριστη αγάπη του Χίτλερ. Αλλά τον πρόδωσε τον Αρχηγό και μάλιστα πολύ έγκαιρα, την 10η Μαΐου 1941, τη μέρα που καβάλησε ένα αεροπλάνο στο Άουγκσμπουργκ της Βαυαρίας, την πατρίδα του Μπρεχτ, και προσγειώθηκε στη Σκωτία, όπου και έμεινε σαν αιχμάλωτος πολέμου μέχρι το 1946. Πήγε, λέει, εκεί, γιατί ανησυχούσε από τότε για την έκβαση του πο­ λέμου και γιατί ήθελε να βρει μια λύση παρέα με τους Άγγλους. Όσο για σαπωνοποίηση των Εβραίων, δε βαριέσαι, ό,τι έγινε έγινε. Κι έτσι ο Ες έμεινε όντως ισοβίως στη φυλακή του Σπαντάου, όπου και πέθανε πριν από λίγα χρόνια. (Όταν λέμε ισόβια, εννοούμε ισόβια, έτσι κ. Καραμανλή;). Ήταν αυτός που την πλήρωσε ακριβότερα από όλους τους ναζιστές ηγέτες. Πνιγμένος στις τύψεις για την εξόντωση των Εβραίων, πέθανε σχεδόν μισότρελος - και ολομόναχος σε μια τε­ ράστια φυλακή. Ο Ες ήταν απ’ αυτούς που πήραν ενεργό μέρος στη μεθόδευση της ναζιστικής βοήθειας προς τον Φράνκο. Ο Γιόζεφ Πάουλ Γκαίμπελς, ο μόνος πραγματικά ιδιοφυής, αν και εντελώς σατανικός μέσα στη χωλότητά του άνθρωπος, που είχε κοντά του ο Χίτλερ, ήταν αριστούχος της περίφημης φιλοσοφικής σχολής της ΧαΙδελβέργης, παρακαλώ, και επίδοξος λογοτέχνης με ταλέντο καθό­ λου ευκαταφρόνητο. Αλλά τα ξέχασε όλα, όταν έγινε ο οργανωτής και διευθυντής της ναζιστικής προπαγάνδας, με μια επιτυχία που κατα­ πλήσσει. Είναι ο εφευρέτης της μαζικής πλύσης εγκεφάλου, ο άνθρω­ πος που κατάφερε να πλύνει καλά τα μυαλά των Γερμανών. Αυτοκτόνησε παρέα με τον Χίτλερ, αφού πρώτα τον πάντρεψε με την Εύα Μπράουν. Ήταν αυτός που έκανε εκ του αφανούς το παν, για να αγα­ πήσουν τον Φράνκο οι εξαθλιωμένοι ισπανοί μικροαστοί. Είδες τι κάνουν οι φιλόσοφοι, κυρίως όταν είναι κουτσοί και κομπλεξικοί; 'Οσο για τον λατίνο Μουσολίνι, δεν είχε κανένα απολύτως πρό­ βλημα σχετικά με τον λατίνο Φράνκο. Ό χι μόνο τον βοηθούσε με τις μικρές του δυνάμεις φανερά και καθαρά, αλλά οργάνωνε και λαϊ­ κές γιορτές μετά από κάθε νίκη του φίλου του. Πολύ άνετος ο Ντούτσε σε όλα του! Κι εδώ που τα λέμε, ο φασισμός του δεν ήταν και τόσο σκληρός. Ήταν ιταλικός φασισμός. Μεσογειακός, φασαριόζικος, φανφαρόνικος.

70

5. Ο πορτογαλικός φασισμός Ο πορτογαλικός φασισμός είναι παλιότερος του ισπανικού κατά 13 χρόνια Ωστόσο, ζει έναν χρόνο περισσότερο από τον ισπανικό. Ο πορ­ τογαλικός φασισμός γεννήθηκε το 1926, μόλις τέσσερα χρόνια μετά τον πρωτότοκο ιταλικό (1922) που έδειξε το δρόμο στους άλλους, και πέθανε το 1974 σε ηλικία 49 ετών, ενώ ο ισπανικός γεννήθηκε το 1939 και πέθανε μαζί με τον Φράνκο, το 1975, σε ηλικία 36 ετών. Ο πορτογαλι­ κός φασισμός κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ της φασιστικής μακροβιότητας Περίπου μισός αιώνας πορτογαλικού φασισμού δείχνει πως η δικτατορία των μικροαστών έχα μια δυναμική που πρέπει να την προ­ σέξουμε και να την ελέγξουμε έγκαιρα, αν δεν θέλουμε να μας καθί­ σουν στο σβέρκο οι μικροαστοί και το ειδικά φκιαγμένο γι’ αυτούς σύστημα οργάνωσης της οικονομικής και κοινωνικής ζωής που λέγε­ ται φασισμός. 'Οντας μικροί οι μικροαστοί, συν τοις άλλοις και κατά τον νου, χαμπάρι δεν παίρνουν πως το σύστημα οργάνωσης της κοι­ νωνίας που κατασκεύασε γι’ αυτούς άδικά ο Μουσολίνι είναι η πιο σκληρή μορφή καπιταλισμού. Αυτή ακριβώς που δίνει ελπίδες στους μικροαστούς για μια γρήγορη προαγωγή στην «ανώτερη τάξη», το μό­ νιμο όραμά τους. 'Ομως, αυτό το μεγάλο όνειρο συναντάει συχνά την αντίσταση των ανώτερων αστικών στρωμάτων. 'Αλλωστε, από τότε που κατέρρευσε η φεουδαρχία με τις πολύ αυστηρές αρχές της, το κεφάλαιο συγκεντρώνεται ολοένα και περισσότερο σε λιγότερα χέρια Και όσο λιγότερα είναι τα χέρια, τόσο το καλύτερο. Το 1922, τη χρονιά κατά την οποία στην Ιταλία γίνονται τα εγκαί­ νια του φασισμού, οι πολυεθνικές δεν έχουν εμφανιστεί ακόμα και το εθνικό κεφάλαιο συγκεντρώνεται σχετικά εύκολα σε χέρια «εθνικά σκεπτομένων» κεφαλαιούχων. Που μπορεί να γίνουν και εθνικοί ευερ­ γέτες όταν δεν μπορούν να επενδύσουν τα κέρδη τους σε επιχειρήσεις πέρα και έξω απ’ αυτές που ήδη υπάρχουν, στον εθνικό ή αποικιακό χώρο. Οι πολυεθνικές, που θα εμφανιστούν μετά το τέλος του Β' Πα­ γκοσμίου Πολέμου, θα λύσουν το πρόβλημα της διανομής τόσο των προϊόντων που παράγουν οι ασφυκτιωντες στον εθνικό τους χώρο πα­ ραγωγοί, όσο και των πρώτων υλών. Το κεφάλαιο, λίγο μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αρχίζει να χάνει τον εθνικό του χαρα­ κτήρα κι οι αμυντικοί εθνικισμοί αναζωπυρώνονται κάτω από την απειλή του υπερεθνικού - πολυεθνικού κεφαλαίου. Στις συνθήκες που δημιουργεί η ύπαρξη των πολυεθνικών εταιρειών, οι εθνικοί ευεργέτες 71

εξαφανίζονται μαζί με το εθνικό κεφάλαιο και τη θέση τους παίρ­ νει τώρα το «κράτος προνοίας», που λειτουργεί και σαν εθνικός ευεργέτης, με τα νοσοκομεία, τα γηροκομεία και τα άλλα ευαγή ιδρύματα, που παλιότερα έδιναν την ευκαιρία στο εθνικό κεφάλαιο να επιδείξει τον εθνικισμό του και να γίνει έτσι αγαπητό απ’ τους, ευεργετούμενους μεν, καταπιεζόμενους δε, «εθνικά φρονούντες». Οι λιγοστοί εθνικοί ευεργέτες που απομένουν, τύπου Ωνάση ας πούμε, συνήθως γίνονται τέτοιοι μετά θάνατον, μέσα από μια διαθήκη. Όσο ζούν, λειτουργούν και πλουτίζουν σχετικά αυτόνομα, ξεκομμένοι κατ’ ουσίαν τόσο από το εθνικό όσο και από το πολυεθνικό κεφά­ λαιο. Οι εφοπλιστές, οι τελευταίοι εναπομείναντες «αναρχοαυτόνο­ μοι» καπιταλιστές, δε λειτουργούν ούτε εθνικά ούτε πολυεθνικά. Άλλωστε, οι επιχειρηματικές δραστηριότητες στη θάλασσα είναι απ’ τη φύση τους «αναρχοαυτόνομες». Η θάλασσα, που ενώνει κράτη, καθεστώτα και πολιτισμούς, είναι το λίκνο της φιλελεύθερης «οικο­ νομίας της αγοράς», που μισεί τους επιβεβλημένους κανόνες και βασίζεται μόνο στους οικονομικούς αυτοματισμούς και τη συγκυρία. Η Πορτογαλία, χώρα εξόχως ναυτική και με πάρα πολύ μεγάλη παράδοση, τόσο στο θαλάσσιο εμπόριο, όσο και στις διά θαλάσσης εξερευνήσεις και τις διά θαλάσσης καταχτήσεις, αρχίζει να καταρρέει το 1703, τη χρονιά που υπογράφει συνθήκη φιλίας και συνεργασίας με την Αγγλία, διά της οποίας αναγνωρίζει έμμεσα την πρωτοκαθεδρία της στη θάλασσα. Από τότε, η φθορά της Πορτογαλίας θα είναι αδιά­ κοπη και θα συνεχίζεται μέχρι να μπει -σχετικά πρόσφατα- στην Ενωμένη Ευρώπη, και κατ’ ουσίαν στο ενωμένο πολυεθνικό κεφάλαιο. Γιατί η Ενωμένη Ευρώπη δεν είναι μια ένωση των ευρωπαϊκών λαών, αλλά των ευρωπαϊκών κεφαλαίων. Παρά ταύτα, η Αγγλία παραμένει και σήμερα η πιο στενή, παραδοσιακή φίλη της Πορτογαλίας. Αυτές οι δυό χώρες ποτέ δε μάλωσαν για τίποτα. Ούτε καν την εποχή του Σαλαζάρ. Είναι άκρως εντυπωσιακή αυτή η φιλία, που στηρίζεται στη ναυτική παράδοση των Πορτογάλων, που δίδαξαν τη δύσκολη τέχνη της ποντοπόρου ναυσιπλοΐας και στους Ισπανούς και στους Άγγλους. Αξίζει να σημειωθεί εδώ πως ανάμεσα στους ισπανούς κονκισταδόρες που ανακαλύπτουν και αποικούν την Αμερική, βασικό ρόλο παί­ ζουν οι Πορτογάλοι. Αυτοί κυρίως οργανώνουν τα ταξίδια, αυτοί οδη­ γούν σε άγνωστους θαλασσινούς δρόμους τα πλοία - και τελικά παίρ­ νουν εις ανταμοιβήν των υπηρεσιών τους την τεράστια Βραζιλία, που με τη βοήθεια των Ισπανών την αποσπούν από τους Ολλανδούς. Λαός διαφορετικός απ’ τους γείτονες Ισπανούς οι Πορτογάλοι, παρόλο που για αιώνες είναι δορυφόροι τους διατηρώντας άριστες σχέσεις μαζί 72

τους, αναπτύσσουν δική τους γλώσσα και δημιουργούν δικό τους πο­ λιτισμό. Οι Πορτογάλοι δεν είναι μεσογειακός λαός, είναι ο λαός του Ατλαντικού, της δικής τους θάλασσας. 'Αλλωστε, η λατινική-ρωμαϊκή επίδραση είναι ελάχιστη σ’ αυτή την άγονη άκρη της Ιβηρικής χερ­ σονήσου. Μόνο ο Πάπας έβαλε για τα καλά πόδι σ’ αυτήν την καθο­ λική χώρα, αλλά κι αυτός σκοντάφτει, ακόμα και στις μέρες μας, σε μια παράξενη πορτογαλική μισοειδωλολατρία, που έχα σχέση μάλλον με τον μυστικισμό που έρχεται από την πάντα επικίνδυνη και πάντα γοητευτική θάλασσα, παρά με το χριστιανισμό. Την 21η Οκτωβρίου 1805, ο άγγλος ναύαρχος Νέλσων στέλνει στον πάτο της θάλασσας την, κατά τα πορτογαλικά πρότυπα οργανωμένη, ισπανική αρμάδα στο ακρωτήριο Τραφάλγκαρ (το όνομα είναι αραβι­ κό), στη δυτική έξοδο του πορθμού του Γιβραλτάρ (κι αυτό το όνομα είναι αραβικό), κι έτσι αρχίζουν να σβήνουν τα όνειρα της Ισπανίας για κυριαρχία στη Λατινική Αμερική, ίσως και στον κόσμο. Οι Πορ­ τογάλοι όμως ένας μικρός λαός εννέα εκατομμυρίων κατοίκων (τόσοι περίπου είμαστε κι εμείς οι 'Ελληνες), έχουν ήδη προσκολληθεί στους 'Αγγλους, παρόλο που είναι ήδη από αιώνες προσκολλημένοι στους παραδοσιακούς εχθρούς των 'Αγγλων, τους Ισπανούς, που δε θα τους εγκαταλείψουν ποτέ, όπως άλλωστε και τους 'Αγγλους. Οι Πορτογά­ λοι, οι καλύτεροι σύμμαχοι των Ισπανών, είναι ταυτόχρονα και οι καλύτεροι σύμμαχοι των 'Αγγλων, που είναι οι χειρότεροι εχθροί των Ισπανών. Η πορτογαλική εξωτερική πολιτική θα στηρίζεται μονίμως σ’ αυτή τη διπλή παρανοϊκή συμμαχία με δυο εχθρικά μεταξύ τους κρά­ τη, την Ισπανία και την Αγγλία Γι’ αυτό η Πορτογαλία, ενώ πήρε μέ­ ρος στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλευρό των 'Αγγλων, δεν πήρε μέρος στον Β' στο πλευρό των άλλων φασιστικών κρατών, όπως και η Ισπανία άλλωστε. Μάλιστα, ενώ μετείχε στον «Ιβηρικό Συνασπι­ σμό», δηλαδή τη φασιστική συμμαχία με τη φασιστική Ισπανία το 1943 υιοθετεί τη λεγόμενη «συνεργαζόμενη ουδετερότητα», μια εφεύ­ ρεση του Σαλαζάρ, που σημαίνει ουδετερότητα προς όλους τους εμπο­ λέμους, πλην της Αγγλίας. Που η Πορτογαλία την βοηθάει κυρίως με τις ναυτικές της βάσεις! Εντελώς τρελό, αλλά πολύ πορτογαλικό αυτό το κατασκεύασμα, που της χάρισε προνομιακή μεταχείριση από μέ­ ρους των νικητών,μετά το τέλος του πολέμου. Η ιστορική και πολιτιστική ιδιορρυθμία της χώρας θα υπαγορεύ­ σει και την ιδιορρυθμία ου μην αλλά και τη μακροβιότητα του πορ­ τογαλικού φασισμού, του πιο σιωπηλού και ήπιου ευρωπαϊκού φασι­ σμού, που μερικοί μελετητές ισχυρίζονται πως είναι λάθος να τον χα­ ρακτηρίζουμε έτσι. Άλλωστε, του δώσαμε αυτόν τον χαρακτηρισμό εκ 73

των υστέρων και αφού καταλάβαμε τι είναι ο ιταλικός φασισμός και τι ο γερμανικός ναζισμός η ακραία και θανατηφόρα μορφή φασισμού. Ο πορτογαλικός φασισμός πριν απ’ το κάθε τι, είναι εθνικισμός. Αλλά όχι επεκτατικός εθνικισμός Οι Πορτογάλοι έχουν συμβιβαστεί προ πολλού με τη μοίρα τους και δεν ονειρεύονται τη Μεγάλη Πορτογαλία όπως άλλοι φασισμοί, μηδέ του ελληνικού (μεταξικού) εξαιρουμένου. Άλλωστε, ο Αντόνιο ντε Ολιβέρα Σαλαζάρ δεν είναι ούτε στρατιω­ τικός όπως ο Φράνκο, ούτε ιδεοληπτικός μικροαστός όπως ο Μουσολίνι και ο Χίτλερ. Πρίν γίνει δικτάτορας το 1928, ύστερα από ένα στρατιωτικό πραξικόπημα που εκδηλώθηκε το 1926, ο Σαλαζάρ ήταν διαπρεπής καθηγητής της οικονομίας στο πανεπιστήμιο της γενέτειράς του Κοΐμπρα, μιας πανέμορφης πόλης 56.000 κατοίκων στο κέντρο της χώρας, περίπου σε ίση απόσταση από τη Λισσαβώνα στο νότο και το Πόρτο στο βορρά. Ακριβώς το Πόρτο είναι που έδωσε το όνομα στη χώρα. Πόρτο ση­ μαίνει λιμάνι. Συνεπώς Πορτογαλία θα μπορούσε να σημαίνει «χώρα των λιμανιών» και, αν προτιμάτε, της θάλασσας, (θυμάστε το πορτο­ γαλικό τραγούδι «Κοΐμπρα», που το έκανε γνωστό στα πέρατα του κό­ σμου η Πορτογαλίδα Αμαλία Ροντρίγκες η μεγάλη μου αγάπη; Αυτή η άψογα ισορροπημένη και ηρωικά θλιμμένη απλή μελωδία θα μπο­ ρούσε να είναι ο πορτογαλικός εθνικός ύμνος. 'Οπως στην πορτογα­ λική παραλλαγή της ισπανικής [αραβικής κατά την καταγωγή] ταυ­ ρομαχίας δε σκοτώνεται ποτέ ο ταύρος έτσι και σ’ αυτό το συναρπα­ στικό τραγούδι δε σκοτώνεται η αισιοδοξία, παρά την απέραντη «θα­ λασσινή», λικνιστική και χορευτική θλίψη του). Χωρίς τον Σαλαζάρ, ο πορτογαλικός φασισμός θα μπορούσε κάλλιστα να μιμηθεί τον γειτονικό ισπανικό. 'Ομως, δεν τον μιμήθηκε, γιατί ο καθηγητής- δικτάτωρ σε καμιά περίπτωση δεν θα στενοχωρού­ σε τους πιο στενούς του φίλους τους Άγγλους, που παρέμειναν φίλοι και προστάτες της Πορτογαλίας σ’ όλη τη διάρκεια του σαλαζαρισμού, που επιβιώνει για τέσσερα χρόνια μετά το θάνατο του δικτάτο­ ρα, το 1970, γεγονός πρωτοφανές για φασιστικό καθεστώς δεδομένου πως αυτά συνήθως πεθαίνουν μαζί με τον Αρχηγό. Το γεγονός μαρτυράει πως αν ο φασισμός εν γένει περέμενε σε «κόσμια» όρια, χωρίς μεγαλοϊδεατισμούς και αηδίες στα όρια μ’ άλλα λόγια που υπέδειξε ο πορτογαλικός φασισμός, ουδέν πρόβλημα θα υπήρχε για τους δημο­ κράτες καπιταλιστές που συμμάχησαν κατά του δικτάτορα καπιταλι­ στή Χίτλερ. Οι Άγγλοι, ειδικότερα, αγάπησαν και βοήθησαν το φασι­ σμό σ’ όλες του τις παραλλαγές μέχρι που αυτός ξεθάρρεψε πολύ και τους μπήκε στη μύτη. Αν όμως ο φασισμός δεν περνούσε στην επίθε­ 74

ση, αν δε γινόταν επεκτατικός και περιοριζόταν στα εθνικά σύνορα ενός εκάστου φασιστικού κράτους, ουδείς πλην των κομουνιστών θα τον πολεμούσε. Διότι ο φασισμός ήταν αυτό ακριβώς που χρειαζό­ ταν ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός μετά τη μεγάλη οικονομική κρίση του 1929-33. Ίσως, όμως, η πιο επικίνδυνη μορφή φασισμού να είναι η πορτο­ γαλική, η μουλωχτή. 'Οντας ήπιος ένας τέτοιος φασισμός, όταν ζεις μέσα του δεν νιώθεις και πολύ το παλούκι. Εκτός κι αν στο χώσουν πολύ βαθιά. Πράγμα που στην Πορτογαλία θα συμβεί μετά τον θάνατο του Σαλαζάρ, το 1970, τότε που οι διάδοχοί του, χωρίς να πάρουν εί­ δηση πως ο φασισμός είχε ήδη καταρρεύσει παντού, ζορίζουν τα πράγ­ ματα. Μέχρι που τελικά να ξεσπάσει, στις 24 Απριλίου 1974, η περί­ φημη «επανάσταση των γαριφάλων» υπό τον άκρως συντηρητικό στρατηγό Αντόνιο ντε Σπίνολα Όλοι πανηγυρίζαμε για την πτώση του πορτογαλικού φασισμού, τέσσερα χρόνια μετά το θάνατο του Σαλα­ ζάρ, χωρίς να σκεφτόμαστε πως στρατιωτικοί τον έριξαν και όχι ο λαός; Είχαν βαρεθεί να σκοτώνονται στις πορτογαλικές αποικίες της Αγγόλα και της Μοζαμβίκης και είπαν να σταματήσουν την αστειό­ τητα: να έχει αποικίες μια φτωχή και ρημαγμένη χώρα, έτσι για το ονόρε που λέμε, αλλά και για να τις εκμεταλλεύονται οι πονηροί «φί­ λοι και σύμμαχοι» Άγγλοι. Ο θρυλικός Οτέλο ντε Καρβάλιο θα επιχειρήσει να στρέψει τα πράγματα προς το σοσιαλιστικότερο ή μάλλον το αναρχικότερο, αλλά θα φάει τα μούτρα του. Ο Οθέλος, ήταν μάλλον ένας ρομαντικός και πολύ συμπαθής άνθρωπος, παρά ένας συγκροτημένος επαναστάτης. Τον αγαπήσαμε όμως πολύ αυτόν τον τυπικό Πορτογάλο, που μας έμα­ θε πως οι συμπατριώτες του προτιμούν να εξάγουν σαρδέλες για να τα βολεύουν όπως όπως, παρά επαναστατικά γαρίφαλα Ακου να βου­ λώνεις την κάννη του όπλου με γαρίφαλα, και μετά να τα μοιράζεις στον κόσμο! Λες και το όπλο είναι ανθοδοχείο και τ>επανάσταση λου­ λουδοπόλεμος. Πολύ πορτογαλική η «επανάσταση των γαριφάλων». Ηπίως σοσιαλιστική, όπως και ο ηπίως φασιστικός φασισμός της.

75

Γ. Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

1. Η μάταιη Συμφωνία του Μονάχου Ούτε η ευρωπαϊκή Δύση, ούτε η ευρωπαϊκή Ανατολή επεδίωξαν τον πόλεμο με την κεντροευρωπαϊκή Γερμανία. Η Δύση μάλιστα έδωσε κώλο, που λέμε, για να αποφύγει τη σύγκρουση με τον Χίτλερ. Αν και δύσκολο να δίνεις κώλο, η Δύση δεν είχε κανέναν λόγο να μην τον δώσει στον Χίτλερ. Πρώτον, γιατί ο Χίτλερ έπαιζε ρόλο αναχώματος στην εξάπλωση του κομουνισμού από την Ανατολή προς τη Δύση, και δεύτερον διότι ο (γερμανικός) ναζισμός, όπως και ο (ιταλικός) φασι­ σμός δεν είναι παρά δυο «μοντέρνες», αυταρχικές παραλλαγές του παραδοσιακού καπιταλισμού, στον οποίο σε εκμεταλλεύονται κρατώ­ ντας όλα τα δημοκρατικά προσχήματα Ο τότε πρωθυπουργός της Αγγλίας, Νέβιλ Τσάμπερλεν, κατηγορείται, ακόμα και σήμερα, σαν ο κατ’ εξοχήν υποχωρητικός απέναντι στον Χίτλερ ηγέτης της Δύσης. Ωστόσο, δεν ήταν υποχωρητικός. Ήταν απλώς ένας παραδοσιακός άγγλος αστός πολιτικός, που αναγνώριζε τη συμβολή του Χίτλερ, του φανατικότερου ανηκομουνιστή, στην κοι­ νωνική υγιεινή της Δύσης. Ο Λόρδος Χάλιφαξ είναι απολύτως σαφής όταν λέει επ’ αυτού: «Εμποδίζοντας την είσοδο του κομουνισμού στη χώρα του, ο Χίτλερ μπόρεσε να φράξα το πέρασμά του πιο δυτικά». Ακριβώς αυτός είναι ο λόγος που η Αγγλία, απ’ το 1935, μόλις δυο χρό­ νια μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, τον υποστηρίζει διπλω­ ματικά όσο μπορεί, εκ του αφανούς και εκ του ασφαλούς. Η ναζιστική Γερμανία ήταν όντως ο προωθημένος υγειονομικός σταθμός της Δύσης, για την προφύλαξή της από το ταχύτατα μεταδι­ δόμενο κομουνιστικό μικρόβιο. Για να το διαπιστώσει κανείς αυτό, δε χρειάζεται να ανατρέξει στην ιστορία, αλλά να καταφύγει στον κοι­ νό νου: ο ναζισμός είναι σαρξ εκ της σαρκός της καπιταλιστικής Δύ­ 76

σης και ο κομουνισμός αίμα απ’ το αίμα της, αλλά και τέκνο που σκότωσε τους καπιταλιστές γονείς του. Και ο φασισμός και ο κομου­ νισμός βγαίνουν μέσα απ’ τον καπιταλισμό, αλλά κινούνται προς εντε­ λώς αντίθετες κατευθύνσεις. Άλλωστε, τα κρεματόρια δε φκιάχτηκαν μόνο για να προμηθεύσουν τη γερμανική αγορά με νέου τύπου σαπού­ νι, φκιαγμένο με πρώτη ύλη το κορμί του Εβραίου. Οι τεχνικές προ­ διαγραφές των κρεματορίων προέβλεπαν προσαρμογή των εγκαταστά­ σεων και στο κορμί του Σλάβου, ειδικότερα του σλάβου κομουνιστή. (Εξ ου και το ναζιστικής εμπνεύσεως ελληνικό ρητό «το καλύτερο σοόιούνι φκιάχνεται από κομούνι»). Οι Εβραίοι έπρεπε να σαπωνοποιη­ θούν διότι, σαν τραπεζίτες αρχικαπιταλίστες, εμπόδιζαν τον μικροα­ στό να μεγαλώσει και να περάσει στην «ανώτερη τάξη». Οι κομουνι­ στές απ’ την άλλη, έπρεπε να σαπωνοποιηθούν εν καιρώ, διότι απει­ λούσαν τους μικροαστούς με προλεταριοποίηση, συνθήκη ικανή για να κάνει τον χάλια μικροαστό φανατικό αντικομουνιστή. Μαζί τους, έπρεπε να σαπωνοποιηθούν και οι περιθωριακοί Τσιγγάνοι και οι πε­ ριθωριακοί ομοφυλόφιλοι. Οι πρώτοι γιατί ασχήμαιναν το ινδοευρωπαΐκό τοπίο, αν και γνησιότατοι Ινδοευρωπαίοι, και οι δεύτεροι διότι χαλούσαν την αντρίκεια εικόνα που επιμελώς έφκιαχνε για τον εαυ­ τό του ο ναζισμός. Ο ζωγράφος Χίτλερ, που ήξερε να εκτιμά την υψηλής ποιότητας τέ­ χνη, είχε προμηθευτεί ένα καλό αντίγραφο του Δισκοβόλσυ του Μύ­ ρωνα, και σχεδόν το προσκυνούσε καθημερινά Ο αιώνιος έφηβος του Μύρωνα, ήταν το ιδανικό προς το οποίο έπρεπε να τείνει η Αρια φυλή, εντός της οποίας εξέχοντα ρόλο για τον Χίτλερ θα έπαιζαν οι Νεοέλ­ ληνες. Δεν ξέρω αν το ξέρετε, ο Χίτλερ, που λάτρευε την Ελλάδα, άσχετα απ’ τα δεινά που θα προκαλέσει σ’ αυτήν, θα ανακηρύξει τη χώρα μας όχι κατεχόμενη, αλλά προστατευόμενη από τους Γερμανούς περιοχή! (Ο προστάτης στα τουρκικά λέγεται νταβατζής). Είναι αλήθεια, πάντως πως στη Γερμανία υπάρχει μεγάλη παρά­ δοση ελληνογνωσίας. Οι μεγαλύτεροι και οι σπουδαιότεροι ελληνιστές είναι Γερμανοί. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως η περί την αρχαία Ελλάδα αρχαιολατρία, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα, που ανακαλύπτει τελευταία την αρχαία Ελλάδα (!), αρχίζει με τον πρώσο θεολόγο, αρχαιοελληνιστή φιλόλογο, μαθηματικό και γιατρό Γιόχαν Γιοακίμ Βίνκελμαν, στις αρχές του 18ου αιώνα. Οι Νεοέλληνες απόχτησαν συνείδηση πως, εκτός από απόγονοι Βυζαντινών, είναι και απόγονοι του Περικλή και του Πλάτωνα, χάρη στη δουλειά των γερμανών φιλόλογων και αρχαιολόγων. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ακό­ μα πως κατά τη δομή, δηλαδή κατά το συντακτικό και τη γραμματι­ 77

κή (όχι πάντως και κατά τη φθογγολογία), η γερμανική γλώσσα συγ­ γενεύει με την αρχαιοελληνική περισσότερο απ’ ό,τι η νεοελληνική. Για να μην υπάρξουν παρεξηγήσεις απ’ τη μεριά των συναισθημα­ τικών μεν, απαίδευτων δε, λέμε πως εδώ μιλούμε για τον γερμανικό λαό και τους γέρμανούς σοφούς, και όχι για τους γερμανούς ναζιστές, που ως ναζιστές μπορεί να ξεφυτρώσουν οπουδήποτε στον κόσμο κάτω από ανάλογες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες. Άλλωστε, ναζιστές ή φιλοναζιστές υπήρξαν, και δυστυχώς υπάρχουν ακόμα, παντού στον κόσμο. Αυτό σημαίνει πως ο ναζισμός είναι κοινωνικοπολιτικό και όχι αιματολογικό δεδομένο. Η αγάπη των Γερμανών για την τάξη και την ακρίβεια δεν είναι ναζισμός, είναι συνείδηση της κοινωνικότητας, που σε μάς τους ακατάστατους, πληθωρικούς και τσαπατσούληδες Μεσό­ γειους, φαντάζει σκέτη τρέλα. 'Ομως, πάρτε υπ’ όψιν πως οι αρχαίοι Έλληνες, αν και Μεσόγειοι, αγαπούσαν με πάθος την τάξη και την ακρίβεια, εξ ου και η εκπληχτική εκείνη αίσθηση της ισορροπίας και της αρμονίας. Σταματήστε λοιπόν να μισείτε τους Γερμανούς συλλή­ βδην και μισήστε όσο περισσότερο μπορείτε το φασισμό και το ναζι­ σμό, του ελληνικού φασισμού και ναζισμού μη εξαιρουμένων. Τη συμ­ φορά στην Ελλάδα δεν την προκάλεσαν οι Γερμανοί συλλήβδην, αλλά ο γερμανικός ναζισμός. Και μην ξεχνάτε πως ο ιδιοφυής Γερμανός Τόμας Μαν υπήρξε ο πιο διάσημος και ο πιο αποτελεσματικός αντιναζιστής. (Διαβάστε επειγόντως το μυθιστόρημα του Τόμας Μαν Δόκτωρ Φάουστους στην ελληνική του μετάφραση, θ α εκπλαγείτε απ’ αυτά που θα μάθετε για το διπλό πρόσωπο της Γερμανίας). Ο Νέβιλ Τσάμπερλεν, λοιπόν, εκτός από τους κυρίως ειπείν καπι­ ταλιστικούς λόγους, έχει κι άλλους λόγους, που τον υποχρέωναν να μην επιζητεί την καταστροφή της Γερμανίας, μόνο και μόνο γιατί είχε την ατυχία να παρασυρθεί από ένα ιδεοληπτικό κτήνος. Ήξερε τι ση­ μαίνει γερμανικός πολιτισμός, ήξερε τι σημαίνει για την Ευρώπη ένα νέο θανάσιμο πλήγμα κατά του γερμανικού λαού εν γένει. Κι έτσι, κανείς δεν έκανε κιχ όταν η Χίτλερ προσάρτησε στη Γερμανία την ούτως ή άλλως γερμανική Αυστρία, τον Μάρτιο του 1938. 'Ομως, τα πράγματα άρχισαν να δυσκολεύουν για τους δυτικούς Ευρωπαίους όταν, αμέσως μετά την προσάρτηση της Αυστρίας, ο Χίτ­ λερ αρχίζει να προετοιμάζει και την προσάρτηση της Σουδητίας, μιας καθαρά γερμανικής περιοχής στην Νοτιοκεντρική Τσεχοσλοβακία, που είναι ένα πέρα για πέρα τεχνητό κράτος, μισοσλαβικό και μισογερμανικό, που το κατασκεύασαν οι νικητές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ίσα ίσα για να μην τσακώνονται οι γείτονες. Ο Χίτλερ ζητούσε επει­ γόντως την όντως γερμανική Σουδητία, και είχε τη συγκατάθεση, σ’ 78

αυτό το κάθε άλλο παρά παράλογο αίτημά του, των πανίσχυρων γερμανών εθνικιστών αυτής της προς το παρόν τσέχικης περιοχής. Ά λ­ λωστε, τον βοηθούσε και το σχετικό άρθρο της Συνθήκης των Βερσαλ­ λιών, που μιλούσε για δημοψήφισμα στην περίπτωση που μια εθνότητα αποφάσιζε αυτό ή εκείνο για την τύχη της. Νόμιζαν τότε πως έτσι θα προφυλάξουν τις περί την Γερμανία εθνότητες από τις αρπαχτικές δια­ θέσεις των Γερμανών, σε μια εποχή (1919) που δεν είχε εμφανιστεί ακόμα ο πανγερμανιστής Χίτλερ, με την άκρως αποτελεσματική προ­ παγάνδα του για τη Μεγάλη Γερμανία. Οι πιο κοντινές στη μητροπολιτική Γερμανία περιοχές ήταν η Αυστρία, που φαγώθηκε πρώτη και η Σουδητία, που φαγώθηκε δεύτερη. Τρώγοντας έρχεται η όρεξη, και οι Δυτικοί αρχίζουν επιτέλους να καταλαβαίνουν πως ο Χίτλερ δεν θα χορτάσει αν δεν καταβροχθίσει ολόκληρη την Ευρώπη. Αλλά το καταλαβαίνουν καλύτερα μόνο όταν ο Χίτλερ τούς καλεί στο αγαπημένο του Μόναχο, για μια κουβεντούλα υψηλού επιπέδου για το πρόβλημα της Σουδητίας και της Τσεχοσ­ λοβακίας αλλά και για άλλα, σχέσιν έχοντα με την Κεντρική και Νο­ τιοανατολική Ευρώπη. Πρόκειται για την περίφημη Συμφωνία του Μονάχου, που γίνεται την 29η Σεπτεμβρίου 1938, οχτώ μόλις μήνες μετά την προσάρτηση της Αυστρίας. Οι Άγγλοι, οι Γάλλοι, οι Ιταλοί και οι Γερμανοί, που παίρνουν μέρος σ’ αντήν, συναποφασίζουν σχε­ τικά εύκολα πως η Σουδητία πρέπει να περίάσει στη Γερμανία. Και περνάει την ίδια κιόλας μέρα, την 29η Σεπτεμβρίου 1938, με τη βοήθεια της Ουγγαρίας και της Πολωνίας, που ο Χίτλερ τις βάζα στο παιχνί­ δι υποσχόμενος μοιράδι απ’ την τσέχικη πίτα, γιατί κι αυτές οι χώρες διεκδικούν τσεχοσλοβάκικα εδάφη. Φυσικά, δεν θα τα πάρουν. Αυτό ήταν. 'Οταν ο Χίτλερ φάει την τσεχοσλοβακική Σουδητία, τον Σεπτέμβρη του 1938, θα φάει σε λίγο και ολόκληρη την Τσεχοσλοβα­ κία, στις 15 Μαρτίου 1939. Αλλά μέχρι να τη φάει, ο γαλλικός και ο αγγλικός λαός πανηγυρίζα που αποφεύχθηκε ο πόλεμος με τον Χίτλερ, που το πάει φιρί φιρί. Οι πανηγυρισμοί θα κρατήσουν μέχρι τη μέρα που ο Χίτλερ θα καταλάβα ολόκληρη την Τσεχοσλοβακία Είναι φα­ νερό πλέον πως επιδιώκα τον πόλεμο με τη Δύση. Κι έτσι, ο πρωτερ­ γάτης της Συμφωνίας του Μονάχου, ο Τσάμπερλεν, από σωτήρας της ειρήνης μετατρέπεται ξαφνικά σε προάγγελο του πολέμου, και όλοι αρ­ χίζουν να τον βρίζουν για την ενδοτικότητά του. Πάντως, κανείς δεν κουνιέται για να βοηθήσει τους Τσεχοσλοβάκους. Όλοι περιορίζονται στις κλασικές τυπικές διαμαρτυρίες, για να έχουν ήσυχη τη συνείδη­ σή τους. Λένε προφανώς, δε βαριέσαι, έτσι κι αλλιώς τεχνητό κράτος είναι η Τσεχοσλοβακία, δώσ’ την στο θηρίο να τη φάα και να βγά­ 79

λει το σκασμό. Αμ, δε που θα βγάλει το σκασμό ο Χίτλερ! Μόλις τώρα ξεκινάει την πορεία του για τη δημιουργία της Μεγάλης Γερμανίας. Που έπρεπε να συμπεριλαμβάνει οπωσδήποτε τη «γερμανική» Ολλανδία και τη «γερμανική» Σκανδιναβική χερσόνησο. Βλέπεις, ακόμα και ο Γερμα­ νός Μπετόβεν ήταν Ολλανδός την καταγωγή, όπως μαρτυράει η κατά­ ληξη του ονόματός του αλλά και το βαν: Λούντβιχ βαν Μπετόβεν. Όλοι αυτοί οι λαοί, ακόμα και οι Αγγλοσάξονες της Αγγλίας, ήταν όντως γερμανικής καταγωγής, αλλά δυστυχώς για τον Χίτλερ είχαν ξεχάσει τους πολύ αρχαίους προγόνους τους και τώρα δε βλέπουν κα­ θόλου καλά τα πανγερμανικά σχέδια του Χίτλερ. Κυρίως οι Δανοί, που μισούν θανάσιμα τους Γερμανούς, ίσως γιατί δεν καταλαβαίνουν τίποτα από προγόνους. Βλέπεις, οι Δανοί δεν έχουν επεκτατικές βλέ­ ψεις. Όντας πλούσιοι, βολεύονται μια χαρά στη μικρή τους γη, όπως θα βολευόμασταν και μείς εδώ αν ήμασταν κάπως πλουσιότεροι. Ο φτωχός καρβέλια ονειρεύεται και ο φτωχός (και κατά τον νουν) Έλ­ ληνας, εκτός απο καρβέλια υπό μορφήν δανείων και πακέτων Ντελόρ, ονειρεύεται επίσης την Πόλη και την Αγιά Σόφιά Αλλά και τη Σόφια, όταν του τη βαρέσει πολύ. («Σόφια Σόφια είναι τ’ όνειρό μας». Του­ λάχιστον τούτο το εθνικοπατριωτικό ασμάτιο είναι ειλικρινές: μιλάει για όνειρο). Μόλις πέντε μήνες μετά την κατάληψη της Τσεχοσλοβακίας, ο Χίτλερ εισβάλλει στην Πολωνία, όχι, όπως λέει ψευδέστατα, για να καταλάβει ολόκληρη τη χώρα, αλλά μόνο για να ελευθερώσει το «γερμανικό» Ντάντσιχ (Γκτάνσκ), το μεγάλο λιμάνι της Βαλτικής επί πολωνικού εδάφους, που η Συνθήκη των Βερσαλλιών το είχε θέσει υπό την προστασία της Κοινωνίας των Εθνών, ώστε να μην τσακώ­ νονται μεταξύ τους οι μισοί κάτοικοι, που είναι Γερμανοί, με τους άλλους μισούς, που είναι Πολωνοί. Το 1793 το Ντάντσιχ είχε περιέλθει στην Πρωσία, το ισχυρότερο κρατίδιο της μετέπειτα ενωμένης Γερμανίας (πρωτεύουσά της είναι το Βερολίνο) και έμεινε σ’ αυτήν μέχρι το 1919. Την 1η Σεπτεμβρίου 1939, λοιπόν, ο Χίτλερ καταλαμ­ βάνει την Πολωνία, με πρόσχημα την απελευθέρωση του γερμανικού (γερμανοπολωνικού για την ακρίβεια) Ντάντσιχ και οι Δυτικοί επιτέ­ λους καταλαβαίνουν πως ο Φύρερ, που πρώτα έφαγε την Αυστρία, μετά την Τσεχοσλοβακία και τώρα τρώει ορεξάτα και την Πολωνία, πήρε τέτοια φόρα, που τίποτα εκτός απ’ τον πόλεμο δεν μπορεί να τον σταματήσει πλέον. Όλες οι διαπραγματεύσεις μαζί του αποδείχτηκαν μάταιες και η λεγόμενη πολιτική κατευνασμού, που εισηγείται ο Νέβιλ Τσάμπερλεν, πέφτει στη μαύρη τρύπα του πιο μαύρου πολέμου που έγινε ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος αρχί­ 80

ζει την 1η Σεπτεμβρίου 1939, τη μέρα που ο Χίτλερ καταλαμβάνει την Πολωνία Ο δημοκρατικός καπιταλισμός αρνείται να υποταχτεί στο δικτατορικό και ζητάει τη βοήθεια του «δικτατορικού» κομουνισμού. Τι ειρω­ νεία! Η ιστορία ενίοτε, εκτός από τραγωδία και κωμωδίοί, γίνεται και φάρσα Η Δύση στην αρχή χρησιμοποιεί τον Χίτλερ σα φράγμα κατά του κομουνισμού και τώρα χρησιμοποιεί τον Στάλιν σα φράγμα κατά του ναζισμού! Πλήρης σύγχυση σε μια εποχή ολικά συγχυσμένη.

2. Η Συμφωνία Μολότοφ- Ρίμπεντροπ Μέσα στο κλίμα της γενικής καχυποψίας και του καταναγκα­ σμού που επιβάλλει ο καλπάζων ναζισμός μετά την κατάληψη της Τσεχοσλοβακίας, οι Δυτικοί παίρνουν το κεφάλι τους υπό μάλης, και την ανάγκην φιλοτιμίαν ποιούμενοι πάνε να ζητήσουν τη βοήθεια των μέχρι τότε άσπονδων εχθρών τους, των ρώσων κομουνιστών. Ξέρουν καλά πως χωρίς αυτούς είναι αδύνατο να ηττηθεί το τέρας της Αποκαλύψεως που λέγεται Χίτλερ, ένας ευφυής δημαγωγός δαι­ μονιακών πολιτικών ικανοτήτων, μια πάρα πολύ μεγάλη προσωπικό­ τητα της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας. Προσωπικότητα καταστρο­ φική, αλλά πάντως προσωπικότητα. Πώς να το κάνουμε, υπάρχουν και αρνητικές προσωπικότητες στην ιστορία Ο Τζένγκις Χαν, για πα­ ράδειγμα. Που όντας αρνητική προσωπικότητα δε σημαίνει πως δεν επηρέασε αποφασιστικά την ιστορία του κόσμου. Και ο Χίτλερ επη­ ρέασε τόσο πολύ την ιστορία της Ευρώπης, που το φάντασμά του ακόμα μας κυνηγάει κι ακόμα το φοβόμαστε, όχι μόνο εμείς οι Ευ­ ρωπαίοι, αλλά ο κόσμος όλος. Άλλωστε, ο Χίτλερ δεν έπεσε απ’ τον ουρανό, δεν ήταν ο κακός άγγελος που έστειλε ο καλός θεός, για να μας τιμωρήσει για τα κα­ πιταλιστικά κυρίως αμαρτήματά μας. Τον Χίτλερ τον δημιούργησε η καπιταλιστική ανά/κη, στη γερμανική της παραλλαγή. Και τον επέβα­ λε στο γερμανικό λαό, πρώτα πρώτα η απάνθρωπη και εξοντωτική για τους Γερμανούς Συνθήκη Ειρήνης των Βερσαλλιών, που έγινε το 1919. Στη συνέχεια, τον έσπρωξε στην εξουσία η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929. Οι εν πλήρει απογνώσει ευρισκόμενοι Γερμανοί, αυ­ τόν τον καιρό δεν ξέρουν τι τους γίνεται. Κι ας μη ζητούμε μυαλό απ’ 81

την πεινασμένη μάζα. Και η γερμανική μάζα αυτόν τον καιρό λιμο­ κτονεί. Και πιάνεται απ’ τα προγονικά μεγαλεία, όπως ο πνιγμένος απ’ τα μαλλιά του. Όπως και μεις οι Έλληνες, που κάθε φορά που πάμε για φούντο καβαλούμε πρώτα την προγονική σανίδα σωτηρίας και αμέσως μετά το καλάμι. Που συνήθως σπάει και σου κάνει τον πισινό κόσϊανο. Ο Χίτλερ πρόσφερε τότε στους Γερμανούς, κυρίως στους χωρικούς (ας μην ξεχνάμε πως η Γερμανία εκτός από βιομηχανική είναι και αγροτική χώρα, όπως άλλωστε και η Γαλλία) ένα υπερμέγεθες καλά­ μι. Όπως ήταν φυσικό, το καλάμι έσπασε κάτω από ένα τέτοιο βάρος. Αλλά τα τραύματα που δημιουργήθηκαν στα γερμανικά οπίσθια, έσπευσαν αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου να τα επουλώσουν οι μέχρι πριν από λίγο εχθροί των Γερμανών, οι Αμερικανοί. Το έκαναν από φιλανθρωπία; Α, μπα! Το έκαναν για να ξαναβάλουν στο καπι­ ταλιστικό παιχνίδι την κατεστραμμένη Γερμανία, ύστερα από την απο­ τυχία της να γίνει διά του Χίτλερ η μοναδική παγκόσμια καπιταλιστι­ κή υπερδύναμη αφού, φυσικά, θα εξαφάνιζε πρώτα τον κομουνισμό, τον υπ’ αριθμόν ένα εχθρό του ναζισμού, ο οποίος είναι το «ανώτερο (και καταστροφικότερο) στάδιο ανάπτυξης του καπιταλισμού». Και ο μεν υπερκαπιταλιστικός ναζισμός θα ηττηθεί από τους παραδόξως και παρά φύσιν συνασπισμένους με τους κομουνιστές μετριοπαθείς καπι­ ταλιστές, ο δε κομουνισμός θα επιζήσει για πολλά χρόνια ακόμα, μέ­ χρι να ανακαλύψει διά του Γκορμπατσώφ το μονοπάτι που οδηγεί στον καπιταλισμό απ’ την πίσω πόρτα Το «λαϊκό κράτος» που υποσχέθηκε ο Χίτλερ στους Γερμανούς ήταν μια μπλόφα. Αλλά και το αταξικό κράτος που υποσχέθηκε ο Στάλιν στους Ρώσους, ήταν κι αυτό μια μπλόφα, καλά τυλιγμένη σε μαρξιστικό χαρτί πολυτελείας από γραφειοκράτες, που ποτέ δε διάβα­ σαν Μαρξ και που παρίσταναν παρά ταύτα τους κομουνιστές. Μ’ αυτά και μ’άλλα, τον κομουνισμό τον έφαγαν οι γραφειοκράτες «κο­ μουνιστές». Ξέρεις τι είναι να γλυτώνεις απ’ τον Χίτλερ και να σε τρώνε οι «δικοί» σου; Όταν το σκέφτεσαι, παίρνεις φόρα και χτυπάς το μαρξιστικό κεφάλι σου στον τοίχο, ψάχνοντας να καταλάβεις απ’ τα χυμένα μυαλά, πού βρισκόταν το λάθος: στον μαρξιστικό σου εγκέ­ φαλο, ή στον γραφειοκρατικό ανεγκέφοΛο των «συντρόφων» σου, αυτών που σε εξαπάτησαν με τον πιο αισχρό τρόπο; Κουράγιο, σύ­ ντροφοι! Ο μαρξισμός μόλις τώρα μπαίνει στην ιστορία Επεχείρησε να μπα και το 1917, αλλά ήταν πολύ νωρίς. Ο καπιταλισμός αποδείχτηκε πολύ ανθεκτικό τέρας. Να δούμε όμως μέχρι πότε θα στέκεται στα ποδάρια του με δεκανίκια. Ακόμα κι αν καταφύγα άλλη μια φορά 82

στον φασισμό και το ναζισμό, τις ανεπιτυχής δοκιμασμένες δικλίδες ασφαλείας, το καζάνι θα σκάση κάτω από τις νέες συνθήκες καπι­ ταλιστικής υπερανάπτοξης, που δημιουργεί η κυβερνητική και η πλη­ ροφορική, επιστήμες που εντελώς ανόητα τις αρνήθηκαν οι γραφειο­ κράτες κομουνιστές, απ’ το φόβο πως θα μείνουν άνεργοι αυτοί και όχι ο λαός. Άσε που ο ηλεκτρονικός υπολογιστής δε λέει ποτέ ψέματα, αν τον τροφοδοτήσεις με τα σωστά data. Πώς, λοιπόν, θα συνέχιζαν να λεν οι γραφειοκράτες «κομουνιστές» τα κλασικά τους ψέματα, μ’ έναν υπολογιστή δίπλα τους, να τους βγάζει συνέχεια τη γλώσσα; (Ξέρετε, ο δικός μου υπολογιστής, στον οποίο γράφω αυτή τη στιγμή το κείμε­ νο που διαβάζετε, κάθε φορά που θα κάνω έναν λανθασμένο χειρισμό, βγάζει μια ένδειξη που λέει: ζήτησες συγγνώμην, Τότε εγώ ζητώ τα­ πεινά συγγνώμην από ένα μηχάνημα που σίγουρα έχει περισσότερο «μυαλό» απ’ τους γραφειοκράτες, και συνεχίζω προσέχοντας περισσό­ τερο. Λοιπόν, οι γραφειοκράτες ζήτησαν συγγνώμην από όλους εμάς που τους εμπιστευτήκαμε κάποτε, για την περιφρόνησή τους προς τη σύγχρονη, τη μοντέρνα τεχνολογία, που κάποτε την χαρακτήρισαν... σατανικό καπιταλιστικό κόλπο; Ας ζητήσουν πρώτα συγγνώμην και μετά τα ξαναλέμε, με έναν κομπιούτερ δίπλα, για να ελέγχουμε την αλήθεια και των δύο πλευρών). Σε μια εποχή που ούτε φαξ ούτε κομπιούτερ υπήρχαν, οι Αγγλογάλλοι στέλνουν στη Μόσχα για να κουβεντιάσουν με τους Ρώσους και να δουν αν υπάρχουν περιθώρια συνεννόησης για μια πιθανή κοι­ νή αντιμετώπιση του ναζισμού, κάποιους διπλωματικούς υπαλλήλους δεύτερης σειράς. Ο τότε Υπουργός Εξωτερικών της ΕΣΣΔ, Μολότωφ, τσαντίζεται απ’ αυτή τη σαφή διπλωματική υποτίμηση των Ρώσων, που τους καλούν οι Αγγλογάλλοι να συζητήσουν μ’ αυτούς για ένα τόσο σοβαρό θέμα και τους αποπέμπει. Στην πόρτα, τους λέει: Να ξανάρθετε με τους κηδεμόνες σας! Δηλαδή τους Υπουργούς Εξωτερικών, που προς το παρόν απαξιούν να συζητήσουν με τους Μπολσεβίκους! 'Ομως, ώσπου οι διπλωμάτες να παν στις πατρίδες τους, προκειμένου να επιστρέφουν με τους κηδεμόνες τους, ο διορατικός Χίτλερ, που ήταν ένας πάρα πολύ σπουδαίος πολιτικός κι ας λεν ό,τι θέλουν οι εχθροί του (εμείς σ’ αυτό εδώ το αφήγημα δεν παίρνουμε τη θέση κά­ νενός, μόνο τη θέση της λογικής και της αλήθειας παίρνουμε), στέλ­ νει στη Μόσχα, τον Αύγουστο του 1939, τον Υπουργό Εξωτερικών Ρίμπεντρομπ και όχι υπαλληλίσκους όπως οι άλλοι, με την εντολή να προσφέρει στους Ρώσους ό,τι του ζητήσουν, αμέσως και επί τόπου, και χωρίς γραφειοκρατικές εγκρίσεις απ’ τη μεριά του. Και οι Ρώσοι ζη83

τσύν απ’ τον Ρίμπεντροπ τα μαλλιά της κεφαλής του. Περίπου τη μισή Πολωνία, τη Φινλανδία, και άλλα τινά εδάφη της πάλαι ποτέ τσαρι­ κής ρωσικής Αυτοκρατορίας. Οι Ρώσοι είναι σαφώς προκλητικοί. Προ­ σπαθούν να καταλάβουν γιατί ο υπ’ αριθμόν ένα εχθρός τους, ο Χίτ­ λερ, θέλει να δείχνεται τόσο γενναιόδωρος μαζί τους. Ο Στάλιν αρχίζει να αισθάνεται λιγάκι Τσάρος, τώρα που τον υπο­ λογίζουν οι πάντες, και οι πάντες κρέμονται από πάνω του. Οι μεν ναζιστές για να τους βοηθήσει να συντρίψουν μαζί τους Δυτικούς, και στη συνέχεια να συντρίψουν μόνοι τους τους Ρώσους, όπως προβλέ­ πει το γερμανικό σχέδιο, οι δε Δυτικοί για να τους βοηθήσει να συντρίψουν τους Γερμανούς - και μετά βλέποντας και κάνοντας. 'Οσο για τις μαρξιστικές αρχές που απαγορεύουν τις προσαρτήσεις και τις καταχτήσεις, αυτές άστες γι’ αργότερα. Νυν υπέρ πάντων ο αγών, όχι για τη σοβιετική αλλά για τη μεγάλη Ρωσία. 'Αλλωστε, δεν είναι δύ­ σκολο να καταλάβει ο Στάλιν πως η ευκολία με την οποία οι Γερμα­ νοί υποχωρούν σε όλα, δεν μπορεί παρά να είναι μπλόφα. Σε λίγο θα τα ξαναπάρουν όλα, εισβάλλοντας στην ΕΣΣΔ. Ο Στάλιν το ξέρει και προσπαθεί να κερδίσει χρόνο. Και επιχειρεί να στρέψει τον Χίτλερ κατ’ αρχήν προς τη Δύση, υποχρεώνοντας τους Δυτικούς να εγκαταλείψουν την πολιτική κατευνασμού και να του κηρύξουν τον πόλεμο. Και το πετυχαίνει, κάνοντας τους Δυτικούς να χεστούν πάνω τους από την (διπλωματικά μόνο) διαφαινόμενη συμμαχία του Στάλιν με τον Χίτλερ, πράγμα που θα ήταν το άκρον άωτον της παραδοξότητας. 'Ομως, ξέρεις καμιά φορά, έτσι που μπερδεύτηκαν όλα; Κατατρομοκρατημένοι οι Δυτικοί κηρύσσουν τον πόλεμο κατά του Χίτλερ, πριν προλάβει να συμμαχήσει (!) επισήμως με τον Στάλιν. Τρεις μέρες μετά την εισβολή στην Πολωνία, την 3η Σεπτεμβρίου 1939, η Γαλλία, η Αγγλία, η Νέα Ζηλανδία και η Αυστραλία θα κηρύξουν ταυτόχρονα τον πόλεμο κατά της Γερμανίας. Η Μεγάλη Βρετανία ρί­ χνει εξαρχής στον πόλεμο ολόκληρη την Κοινοπολιτεία για μπούγιο. Απομένουν μόνο ο Καναδάς και η Νότια Αφρική, που κι αυτές θα μπουν στον πόλεμο μετά από έξι μέρες. (Για ευκολία, οι ιστορικοί σημειώνουν σαν αρχή του πολέμου την 1η Σεπτεμβρίου 1939). Ο εν λόγω πόλεμος παίρνει, λοιπόν, εξαρχής παγκόσμιο χαρακτή­ ρα. Εντός του 1940 θα μπουν στον πόλεμο, κατά σειράν εισόδου, η Δανία, η Νορβηγία, το Λουξεμβούργο, το Βέλγιο, η Ολλανδία και η Ελλάδα (28η Οκτωβρίου). Εντός του 1941 θα μπουν στον πόλεμο, κατά σειράν εισόδου, η Γιουγκοσλαβία, η Συρία, η Σοβιετική 'Ενωση (22 Ιουνίου), το Ιράν, η Ινδία, ο Παναμάς, οι Ηνωμένες Πολιτείες (7 Δεκεμ­ βρίου), η Κίνα (8 Δεκεμβρίου), η Κόστα Ρίκα, ο Άγιος Δομίνικος, το

Ελ Σαλβαντόρ, η Αϊτή, η Ονδούρα, η Κούβα, η Γουατεμάλα, η Νικα­ ράγουα, και η ήδη υπό γερμανική κατοχή τελούσα Τσεχοσλοβακία, διά της εξορίστου κυβερνήσεώς της. Εντός του 1942 μπαίνουν στον πόλεμο το Μεξικό, η Βραζιλία και η Αιθιοπία. Εντός του 1943 μπαί­ νουν στον πόλεμο το Ιράκ, η Κολομβία και η Βολιβία. Το 1944 η Λι­ βερία και ο Άγιος Μαρίνος (ακόμα κι αυτός!). Το 1945, όταν όλα έχουν σχεδόν τελειώσει για τον Χίτλερ, ο Ισημερινός, η Παραγουάη, το Περού, η Ουρουγουάη, η Βενεζουέλα, η Τουρκία (μόλις και πρόλα­ βε, η πονηρή), η Αίγυπτος, ο Λίβανος, η Σαουδική Αραβία και τελευ­ ταία η Χιλή (11 Απριλίου). Σύνολο χωρών που κηρύσσουν τον πόλε­ μο κατά του Άξονα, 49 παρακαλώ! Σύνολο χωρών της συμμαχίας του Άξονα, 7 μετά βίας! Η Γερμα­ νία, η Ιταλία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Φινλανδία και η Ιαπωνία. Ο όρος Άξονας, που θα περάσει στην ιστορία, είναι του Μουσολίνι. Που έλεγε πως γύρω από τον άξονα που σχηματίζει στο χάρτη η ευθεία που ενώνει τη Ρώμη με το Βερολίνο, θα κινείται σε λίγο όλη η Ευρώπη. Αργότερα, ο άξονας θα επεκταθεί μέχρι το Τόκιο, και από ευθεία θα γίνει τεθλασμένη, για να καταλήξει τελι­ κά σούβλα, όπου η διεθνής του φασισμού θα ξεροψηθεί, αλλά με χίλια ζόρια. Είναι απίστευτο το πάθος με το οποίο πολεμούν οι μι­ κροαστοί, όταν απειλούνται από τους αστούς και τους κομουνιστές ταυτόχρονα. Τελικά είχε δίκιο, μιλώντας για τη δύναμη των μικροα­ στών, ο Μουσολίνι, ο πρώην σοσιαλιστής, ο πρώην διευθυντής της σοσιαλιστικής εφημερίδας Αβάντι, ο πρώτος που είχε την ιδέα πως οι μικροαστοί είναι δυνατό ν’ αποτελέσουν αυτόνομη τάξη, με αυτονομημένα ταξικά συμφέροντα. Μετά τον πόλεμο θα εμφανιστούν ένα σωρό πανίσχυρα μικροαστι­ κά κόμματα, που θα αξιοποιήσουν δημοκρατικά τη φασιστική πείρα Μόνο που δεν λέγονται πια φασιστικά. Λέγονται «σοσιαλιστικά», αν και όντας πολυσυλλεκτικά θα ήταν απολύτως αδύνατο να είναι στ’ αλήθεια σοσιαλιστικά. Ευτυχώς, πάντως, να λες, που οι μικροαστοί μαντρώθηκαν σε τέτοιου είδους κόμματα Γιατί αν τους αφήσεις αδέ­ σποτους αυτούς τους γαΐδάρσυς, προσπαθώντας να φαν κουτόχορτο απ’ όπου λάχει, θα γκρεμίσουν όλα τα παχνιά. Τίποτα πιο επικίνδυ­ νο απ’ τον μαινόμενο μικροαστό, που κυριαρχεί απολύτως στην κα­ πιταλιστική κοινωνία και χτυπάει προς δυο κατευθύνσεις, αριστερά και δεξιά. Σ’ αυτόν τον πόλεμο, τον πιο φονικό της ιστορίας, η Σοβ. Ένωση είχε τους πιο πολλούς νεκρούς: 6.115.000. Ακολουθεί η Γερμανία με 3.250.000, περίπου τους μισούς των Ρώσων, η Ιαπωνία με 1.800.000, η 85

Κίνα με 1.320.000. Έπονται οι ΗΠΑ με 405.400, η Αγγλία με 357.100, η Γαλλία με 201.600, και η Ιταλία με 135.700. Οι υπόλοιποι σύμμαχοι των Δυτικών καταθέτουν θυσία στον Μολώχ 400.000 συνολικά ήρωες, και οι άλλοι σύμμαχοι, απ’ τη μεριά του Άξονα, 884.000 ήρωες. Γενικό άθροισμα των ηρωικά πεσόντων και απ’ τα δυο στρατόπεδα και ανάστασιν μη αναμενόντων: 14.870.000. Περίπου μιάμιση φορά ο σημερι­ νός πληθυσμός της Ελλάδας. Γενικό άθροισμα τραυματιών που έμίειναν ανάπηροι, 27.255.000. Περίπου τρεις φορές ο σημερινός πληθυσμός της Ελλάδας. Ο ναζισμός και ο φασισμός είναι μια εξόχως θανατη­ φόρα βαρβαρότητα Ευτυχώς, πάντως, που οι μικροαστοί τελικά νικήθηκαν από τη φαινομενικά παράδοξη συμμαχία των αστών και των κομουνιστών κατά των μικροαστών.

3. Η εισβολή στην Πολωνία και τη Φινλανδία Ο Τσώρτσιλ, σε λόγο που εκφωνεί στη Πχλλία το 1946, λέει μεταξύ άλλων και τα εξής σημαδιακά για τον πόλεμο που είχε τελειώσει την προηγούμενη χρονιά: «Ουδέποτε στην ιστορία υπήρξε πόλεμος που θα μπορούσε να προληφθεί πιο εύκολα Το μόνο που θα χρειαζόταν ήταν να μην επιτρέψουμε τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας». Μ’ άλλα λόγια, ομολογεί κυνικότατα πως πεντάρα δεν θα έδινε για τον ναζισμό, αν αυτός δε γινόταν επιθετικός ή αν επετίθετο μόνο κατά της Ρωσίας πράγ­ μα που το ευχόταν ο υπ’ αριθμόν ένα εχθρός της Σοβιετικής Ένωσης Πάντως στις 3 Σεπτεμβρίου, τρεις μέρες μετά την έναρξη της εισβολής του Χίτλερ στην Πολωνία, την 1η Σεπτεμβρίου 1939 (ημερομηνία που σημαδεύει την αρχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου), η Γαλλία και η Αγ­ γλία ταυτόχρονα και μαζί τους ολόκληρη σχεδόν η Βρετανική Κοινοπο­ λιτεία θα κηρύξουν τον πόλεμο κατά της Γερμανίας. Οι άλλοι θα ακο­ λουθήσουν ο ένας μετά τον άλλο. Η Αμερική προς το παρόν κάνει το κορόιδο και θα μπει στον πόλεμο καθυστερημένα, την 7η Δεκεμβρίου 1941, μετά την πανωλεθρία του Περλ Χάρμπορ. Κάπου έξι μήνες νωρί­ τερα από τους Αμερικανούς θα μπουν στον πόλεμο οι Ρώσοι την 22α Ιουνίου 1941, αμέσως μετά την εισβολή του Χίτλερ στη Ρωσία Όταν οι Αγγλογάλλοι κηρύσσουν τον πόλεμο κατά της Γερμανίας οι Αμερικανοί δηλώνουν πως θα διατηρήσουν την ουδετερότητά τους και πως το μόνο που μπορούν να κάνουν για τη Γαλλία και την Αγγλία 86

είναι να άρουν το νόμο που απαγορεύει την εξαγωγή όπλων, αρκεί οι αγοραστές να πληρώσουν τα έξοδα μεταφοράς! Μ’ άλλα λόγια, ούτε οι Αμερικανοί δίνουν πεντάρα για το ναζισμό καθεαυτόν. Αντίθετα, βρί­ σκουν την ευκαιρία να κάνουν μπίζνες! Μη εμπόλεμος δηλώνει και ο Μουσολίνι. Ενώ η Ρωσία σιωπά και προσπαθεί να καταλάβει τις προ­ θέσεις του Χίτλερ: θα επιτεθεί ή δεν θα επιτεθεί κατά της ΕΣΣΛ; Ο Στά­ λιν φαίνεται πως δεν πιστεύει πως θα επιτεθεί πριν ξεκαθαρίσει τους λο­ γαριασμούς του με τους Δυτικούς. 'Οταν όμως βλέπει πως οι Αγγλογάλλοι μόνο πλατωνικά κηρύσσουν τον πόλεμο στον Χίτλερ και δεν επεμ­ βαίνουν στρατιωτικά στην Πολωνία, για να βοηθήσουν τη φίλη και σύμμαχο χώρα, σύμφωνα με τις σχετικές συμφωνίες, που προέβλεπαν επέμβαση 15 μέρες μετά την εκδήλωση επίθεσης, αρχίζα να ανασκου­ μπώνεται και την 17η Σεπτεμβρίου 1939, μόνο 17 μέρες μετά τον Χίτλερ, εισβάλλει κι αυτός στην Πολωνία απ’ την άλλη μεριά. Οι Δυτικοί τα χάνουν βλέποντας τη Συμφωνία Μολότωφ-Ρίμπεντροπ να εφαρμόζεται στην πράξη. Αν ο Στάλιν και ο Χίτλερ συμμα­ χήσουν στ’ αλήθεια και επιτεθούν μαζί στη Δύση; Κάτι τέτοιο φαίνε­ ται απίθανο, αλλά δεν είναι λιγότερο απίθανο από τη συμμαχία Ρώ­ σων και Δυτικών, που θα έρθει σε λίγο. Εν πάση περιπτώσει, οι Ρώ­ σοι δεν θα μπορούσαν να μείνουν ουδέτεροι στη διαμάχη, που σε λίγο θα γίνει μάχη. Ξέρουν πως, είτε οι Γερμανοί νικήσουν σε έναν τέτοιο πόλεμο είτε οι δυτικοί Σύμμαχοι, ο νικητής θα επιτεθεί στο τέλος κατά της Ρωσίας. Και επειδή γνωρίζουν πως ο πιο επικίνδυνος εχθρός τους είναι ο Χίτλερ, οι Ρώσοι κάνουν ρελάνς και επιτίθενται κι αυτοί κατά της Πολωνίας, κατά τα συμφωνηθέντα μεταξύ Μολότωφ και Ρίμπε­ ντροπ. Η Ρωσία θέλει να παρεμβάλει μια ζώνη πολωνικού εδάφους ανάμεσα σ’ αυτήν και στον έναν απ’ τους δυο υποψήφιους εισβολείς. Φυσικά, είναι πέρα για πέρα ανήθικο και κυρίως αντιμαρξιστικό ένα κομουνιστικό κράτος να εισβάλει σε μια ξένη χώρα, αλλά ποιος λο­ γαριάζει την ηθική και τον μαρξισμό σε μια εποχή που όλα κρέμονται από μια κλωστή; Ο Χίτλερ ανακάτωσε πολύ την τράπουλα και κανείς δεν ξέρει με ποιον πρέπει να κάνει παιχνίδι. Περίπου είκοσι μέρες μετά την εισβολή, ο Χίτλερ έχει κάνει σμπα­ ράλια τον πολωνικό στρατό, που μάχεται ηρωικά μεν, απελπισμένα δε, χωρίς σημαντική στρατιωτική βοήθεια από τους δυτικούς Συμμάχους. Πάνω από 2.000 γερμανικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν ολόκληρη την Πολωνία για είκοσι μέρες, αλλά η Βαρσοβία αντιστέκεται. Ο στρατάρ­ χης Σπμίγκλιου Ριτζ κάνει ό,τι μπορεί, αλλά δεν μπορεί και πολλά στην κατάσταση πανικού που έχει περιέλθει ολόκληρη η χώρα, η πρώ­ τη που θα δοκιμάσει τη ναζιστική βαρβαρότητα. Την 28η Σεπτεμβρίου 87

1939 όλα θα τελειώσουν για την Πολωνία και οι Γερμανοί και οι Ρώ­ σοι θα την κόψουν άλλη μια φορά στα δυο. Και τούτο, άσχετα απ’ το γεγονός πως κανείς απ’ τους δυο δεν θα προλάβει να φάει ήσυχα το κομμάτι του. Αμέσως μετά την θριαμβευτική είσοδό του στη Βαρσοβία, την 5η Οκτωβρίου 1939, λίγο μετά τη φυγή της πολωνικής κυβέρνησης, πρώ­ τα στη Ρουμανία και στη συνέχεια στην Αγγλία, ο μεγαλόθυμος Χίτ­ λερ λέει πως η συνέχιση του πολέμου είναι τώρα πλέον εντελώς άσκο­ πη, αφού οι στόχοι του επιτεύχθηκαν. Πράγματι, λεν οι βασιλιάδες του Βελγίου και της Ολλανδίας και σπεύδουν να μεσολαβήσουν για μια συμφιλίωση Άγγλων, Γάλλων και Γερμανών, τώρα που οι Ρώσοι βγή­ καν κι αυτοί στο προσκήνιο και προωθήθηκαν προς τη Δύση. Όμως είναι αργά πλέον για συμφιλιώσεις και ο Χίτλερ, που τώρα εμφανίζεται σα σωτήρας της Ευρώπης πετάει το σύνθημα για μια ενω­ μένη Ευρώπη, πολύ πριν απ’ την εμφάνιση της Ενωμένης Ευρώπης: «Νυν υπέρ πάντων ο αγών για μια νέα Ευρώπη!». Αν όχι απροκάλυ­ πτα γερμανική, ναζιστική τουλάχιστον! Κι ύστερα μου λέτε, σύντρο­ φοι του Περισσού, πως η Ενωμένη Ευρώπη είναι καταστροφική για τους λαούς της. Είναι όντως αλλά τι θα κάνετε σε μια πιθανότατη αναβίωση του φασισμού και του ναζισμού; Αν και μαρξιστές (υποτί­ θεται), προφανώς πιστεύετε πως ο φασισμός είναι συναρτημένος με τον Μουσολίνι και ο ναζισμός με τον Χίτλερ, και όχι συνυφασμένος με συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες. Άλλωστε, δεν είναι δύσκολο να καταλάβετε πως μας έχουν δέσει χειροπόδαρα εμάς τους κομουνι­ στές τώρα που δεν υπάρχα πλέον η μαμά-Ρωσία να μας ταΐζει, να μας ποτίζει, να μας αλλάζει τις χιλιοκατουρημένες στους κομματικούς καυγάδες πάνες - να μας προσέχει εν γένει. Αφήστε, λοιπόν, τα νταηλίκια, τις δημαγωγίες και τα κλαψσυρίσματα για τους λαούς της Ευ­ ρώπης γιατί οι λαοί της Ευρώπης μας έχουν χεσμένους, εμάς τους κο­ μουνιστές. Δώσε στο λαό να φάει λίγο καλύτερα, και μην τον είδατε, μην τον απαντήσατε το λαό, σύντροφοι. Ο λαός μονίμως τρέχει πίσω απ’ αυτόν που υπόσχεται μάσα, κι όχι πίσω από ιδανικά και ιδέες που δεν τρώγονται Άλλωστε, αφού κι εμείς προτιμήσαμε τη μάσα από τις ιδέες και τα κάναμε μαντάρα γι’ αυτόν τον λόγο, πώς ζητάτε απ’ τον λαό να τρέξει πίσω σας τραγουδώντας επαναστατικά θούρια; Γί­ ναμε που γίναμε ρεζίλι των σκυλιών του καπιταλισμού, ας μην κάνου­ με και το παρδαλό κατσίκι να σκάει στα γέλια! Νισάφι πια, με την αριστερή παραλλαγή της βλακείας και της αμάθειας! Και κάτι άλλο, σύντροφοι: πού θα τους βρείτε τους προλετάριους για να κάνετε την προλεταριακή επανάσταση; θ α τους μαζέψετε απ’

τα γήπεδα, ή μήπως θα διακόψετε την τηλεοπτική τους απόλαυση, πείθοντάς τους πως η επαναστατική τόλμη είναι σημαντικότερη απ’ το σίριαλ Τόλμη και γοητεία; Κι αν στην Αθήνα βρείτε ένδεκα προλετά­ ριους, μαζέψτε τους και κάντε την Πανπρολεταριακή Ποδοσφαιρική Ομάδα του Αγωνιζομένου Λαού, έτσι, για τη χαρά του αγώνα, έστω και του ποδοσφαιρικού, ρε αδερφέ! Σύντροφοι, κινδυνεύουμε και πάλι απ’ το φασισμό. Και να δούμε τι θα κάνουμε χωρίς Στάλιν, όταν κληθούμε και πάλι να διαλέξουμε ανάμεσα στον δικτατορικό και τον δημοκρατικό καπιταλισμό. Το δί­ λημμα είναι τραγικό για μας, αλλά θα επανεμφανιστεί. Κάντε, λοιπόν, κάτι και συμμαζέψετε λιγάκι εκείνους τους άθλιους μικροαστούς. Σταματήστε επιτέλους να τους χαϊδεύετε. Σπρώξτε τον καταραμένο καπιταλισμό να αγγίξει τα μάξιμουμ αναπτυξιακά του όρια. Και σε πενήντα χρόνια το πολύ, θα πει από μόνος «παραδίδομαι». Αφήστε για άλλους το σύνθημα «εδώ και τώρα». Αυτή η γελοιότητα ουδεμία σχέ­ ση έχει με τον μαρξισμό. Αντίθετα, έχει στενή σχέση με το ναζισμό, αφού ο Χίτλερ το είπε πρώτος. Διαβάστε ξανά τον Μάιν Κάμπφ και καταλάβετε επιτέλους τι σημαίνει μικρομεσαίος. Σημαίνει δυνάμει φασίστας, που περιφέρεται από αρχηγό σε αρχηγό μέχρι να ανακαλύ­ ψει τον «γνήσιο» κάλπη Σωτήρα Άμεσος εχθρός μας δεν είναι ο αστός, είναι η συμπαγής και ισχυ­ ρή μάζα των μικροαστών, το εκκολαπτήριο και η αστείρευτη πηγή της αστικής τάξης. Δεν θα μας έβλαπτε, όχι βέβαια να την υιοθετήσουμε, αλλά να επωφεληθούμε και μείς από τη θέση του πρώην σοσιαλιστή Μουσολίνι, που πρώτος είπε πως οι μικροαστοί δεν είναι αστοί, όπως λέμε εμείς οι μαρξιστές, αλλά μια λίγο ως πολύ αυτόνομη τάξη, που εχθρεύεται και τους αστούς και τους προλετάριους. Και είναι η συ­ ντριπτική πλειοψηφία παντού στον «πολιτισμένο» κόσμο, οι κερατάδες! Και μη μου πείτε πως θα τους πάρουμε μαζί μας, γιατί ποτέ δεν ήρθαν μαζί μας. Αντίθετα, εμείς πήγαμε μαζί τους. Και να έχεις τώρα να απολογείσαι σε μικρόνοες ηθικολόγους, ανάμεσα στ’ άλλα και για το γιατί οι Ρώσοι εισέβαλαν στη δύστυχη Πολωνία, εκείνον τον γεμάτο τραγικά διλήμματα καιρό. Τι ξέρει ο μικροαστός από διλήμματα; Επέ­ τρεψε ποτέ στον εαυτό του να έρθει μπροστά σε διλήμματα άλλα, εκτός από αυτά που δημιουργεί η δυσκολία επιλογής ανάμεσα στην γκόμενα και τη σύζυγο, ώστε να καταλάβει τι σημαίνει κορώνα- γράμ­ ματα, σε εποχές που δεν μπορείς να παίξεις σκάκι, με την ελπίδα πως εσύ θα κάνεις το ρουά-ματ στο τέλος; θ α θυμίσω στον μικροαστό, αυτό που είπε ο Μελρώ-Ποντύ: «'Οταν η ιστορία τελείται, μπαίνεις στον αγώνα λιγάκι στα τυφλά». Είναι εύκολο να κρίνεις εκ των υστέ­ 89

ρων την ήδη τελεσμένη ιστορία. Αλλά όταν η ιστορία τελείται και κληθείς να πάρεις και συ μέρος, πρέπει πριν απ’ όλα να είσαι σε θέση να πεις το καβαφικό μεγάλο ναι ή μεγάλο όχι. Η απόφαση σε καιρούς συγχυσμένους δεν είναι εύκολη υπόθεση. Και όταν πεις όχι, δε μετέ­ χω στην ιστορική τέλεση, πρέπει να επωμισθείς και τις συνέπειες. Και προπαντός να μη χλευάζεις, άθλιε μικροαστέ, εκ των υστέρων και εκ του ασφαλούς τους αγωνιστές. Προτιμότεροι οι δωσίλογοι, που λέει ο λόγος, από τους παντελώς αμέτοχους και ουδέτερους, όπως ο Καρα­ μανλής ας πούμε, που σ’ όλη τη διάρκεια της κατοχής έκαμνε τον ψόφιο κοριό, για να γίνει «εθνάρχης» σε μια ψόφια χώρα. Πώς να σεβαστείς έναν ψόφιο κοριό που γίνεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας; Αλλά η Ρωσία θα κάνει και δεύτερη «ατιμία», όπως θα έλεγε όποιος δε διάβασε Σπινόζα, για να ξέρει τη διαφορά ανάμεσα στην ηθική και το ήθος, που συχνά μπορεί να είναι και ανήθικο, αν πάρεις υπ’ όψιν τους κανόνες της έξωθεν επιβεβλημένης ηθικής αυτής δηλα­ δή που σου επιβάλλεται με το φόβο της τιμωρίας που θα την υποστείς είτε από το θεό είτε από το δικαστή, αναλόγως. Η εισβολή της Ρωσίας στη Φινλανδία θα γίνει πριν καλά καλά αρ­ χίσει ο πόλεμος -αλλά εξαιτίας του πολέμου, ή μάλλον της προπαρασκευής της Ρωσίας για έναν σίγουρο πόλεμο. Πρόκειται για μια δεύ­ τερη -μετά την πολωνική- παράβαση των μαρξιστικών αρχών. Ας ήταν οι μόνες μαρξιστικές παραβάσεις που κάνει ο Στάλιν! Αυτός δηλαδή που παρέβη το κυριότερο: τη δημοκρατία Κατ’ αρχήν εντός του κόμματος και στη συνέχεια εντός της χώρας. Σοσιαλισμός χωρίς δημοκρατία δε νοείται σε καμιά περίπτωση. Η δικτατορία του προλε­ ταριάτου, που είναι μια πρόσκαιρη λύση ανάγκης πρέπει να ξεπερνιέται το ταχύτερο κι όχι να δίνει τη θέση της στη δικτατορία της κομ­ ματικής γραφειοκρατίας Λίγο πριν την εισβολή του Χίτλερ στην Πολωνία, ο Στάλιν υπογρά­ φει τρία σύμφωνα μη επιθέσεως με τις τρεις Βαλτικές χώρες την Εσθο­ νία, τη Λετονία, και τη Λιθουανία, που αυτή την εποχή είναι ανεξάρ­ τητα κράτη. Κι έτσι αποχτά στρατιωτικές βάσεις σε τούτη την πολύ ση­ μαντική από στρατηγικής απόψεως περιοχή. Το ίδιο προσπαθεί να κά­ νει και με τη Φινλανδία βορειότερα, ώστε να ελέγχει ολόκληρη τη Βαλ­ τική. Από το 1920 η Σοβ. Ένωση είχε πολύ καλές σχέσεις με τη Φινλαν­ δία, που το 1932 θα γίνουν και επισήμως σχέσεις καλής γειτονίας. Ενώ, λοιπόν, συνεχίζονταν οι διαπραγματεύσεις με την Φινλανδία για την παραχώρηση βάσεων επί ενοικίω στη Ρωσία, μια πολύ ισχυ­ ρή βόμβα σκάει στον ισθμό της Καρελίας στα σύνορα των δύο κρα­ τών, την 26η Νοεμβρίου 1939. Ακόμα δεν έγινε γνωστό ποιος την τοπο­ 90

θέτησε. Η Ρωσία πάντως επωφελείται απ’ τη φασαρία και εισβάλλει στη Φινλανδία, η οποία ζητάει την επέμβαση της Κοινωνίας των Εθνών, του ΟΗΕ της εποχής. Η ΚΤΕ επιτρέπει στη Γαλλία και την Αγ­ γλία να βοηθήσουν τη Φινλανδία, αλλά η Νορβηγία και η Σουηδία αρνούνται να επιτρέψουν τη διέλευση των στρατευμάτων των δύο συμμάχων χωρών. Κι έτσι αρχίζει ο ρωσοφινλανδικός πόλεμος, στις πρώτες μάχες του οποίου οι ισχυροί Ρώσοι παθαίνουν πανωλεθρία από τους αδύνατους Φινλανδούς, με συνέπεια τόσο ο Χίτλερ όσο και ο Τσώρτσιλ να πιστέψουν πως ο Κόκκινος Στρατός είναι εντελώς αναξιόμαχος. θ α πέσουν τραγικά έξω, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία Στο τέλος η Φινλανδία υποτάσσεται και οι Ρώσοι παίρνουν, με το ζόρι, αυτά που ζητούσαν με διαπραγματεύσεις. Όλα θα τελειώσουν για τη Φινλανδία στις 2 Μαρτίου 1940. Οι δικαίως οργισμένοι Φινλανδοί, σε λίγο θα συμμαχήσουν με τον Χίτλερ, διά τον φόβον των Ρώσων.

4. Δουνκέρκη Όταν ο Χίτλερ ξεκαθαρίζει την κατάσταση στην κατειλημμένη Πο­ λωνία, όπου όλα τελειώνουν την 28η Σεπτεμβρίου 1939, πηδάει απότο­ μα πρώτα στη Δανία και μετά στη Νορβηγία. Βιάζεται να καταλάβει τα παραδοσιακά καταφύγια των αγγλικών πλοίων, σ’αυτές τις γεμά­ τες κολπίσκους νησάκια και φιόρντ σκανδιναβικές χώρες και ταυτό­ χρονα θέλει να εξασφαλίσει θαλάσσιες διόδους για τη μεταφορά στη Γερμανία των σουηδικών μεταλλευμάτων. Χώρα ουδέτερη και στον Πρώτο και στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Σουηδία τα βολεύει καλά πουλώντας ό,τι έχει για πούλημα και στις δυο πλευρές των αντιμαχομένων. Η θέση της στο χάρτη της Βόρειας Ευρώπης είναι που εξα­ σφαλίζει και εγγυάται την ουδετερότητά της και όχι το φιλειρηνικό της φρόνημα, που υπάρχει, βέβαια, αλλά κι αυτό εκρέει απ’ τη συνεί­ δηση πως όλοι την έχουν ανάγκη, εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης ανάμεσα στη στρατηγικής σημασίας Φινλανδία και την στρατηγικής σημασίας Νορβηγία. Η Σουηδία δεν έχει στρατηγική σημασία, έχει εμπορική σημασία Εν πάση περιπτώσει, κάποιος πρέπει να φροντίζει τους εμπολέμους για να μην ξεμείνουν από πρώτες ύλες και φαΐ. Η γεωγραφία παίζει βασικό ρόλο και στον πόλεμο και στην ειρήνη. ΓΓ αυτό ακριβώς εμείς εδώ στην Ελλάδα δε θα βρούμε ποτέ την ησυχία 91

μας. Η Ελλάδα και η Τουρκία κατέχουν θέσεις άκρως στρατηγικές στην Ανατολική Μεσόγειο. Κι όποιος στην Ελλάδα ή την Τουρκία αι­ σθάνεται υπέρ το δέον «εθνικά υπερήφανος», αποκεφαλίζεται από τους «φίλους και συμμάχους», που ουδέν ίχνος υπερηφανείας νιώ­ θουν, για μόνο το λόγο πως μας έχουν φίλους και συμμάχους της πλάκας και της καρπαζιάς. Κι οποιουνού δεν του αρέσει., ας πάει στη Σουηδία. Ο Χίτλερ αρχίζει τον περίπατό του στην Ευρώπη από τη Δανία, στις αρχές Μαΐου 1940. Την 9η Μαΐου ανακοινώνει στο βασιλιά της Δανίας και την κυβέρνησή του πως ήρθε στη χώρα τους σαν καλός φίλος, προκειμένου να προστατεύσει την ουδετερότητα από μια πιθα­ νή αγγλική κατάχτηση. Και ο βασιλιάς τού λέει, αφού είσαι φίλος, κάτσε να σε τρατάρει η βασίλισσα κανένα ουζάκι, που μας έστειλαν οι συγγενείς μας στην Ελλάδα. Και ο Χίτλερ έκατσε σ’ αυτή την «ου­ δέτερη» χώρα μέχρι το τέλος του πολέμου, προστατεύοντας μια χαρά την ουδετερότητά της ως καταχτητής. Σα φίλος πήγε και στη Νορβηγία, και μάλιστα σε μια πολύ κρί­ σιμη στιγμή για τη χώρα. Οι Νορβηγοί, που είναι επίσης ουδέτεροι, μόλις έχουν διαμαρτυρηθεί στους Άγγλους, που έχουν γεμίσει ερή­ μην τους τα φιόρντ και τα νησάκια με υποβρύχιες νάρκες, για να εμποδίσουν το γερμανικό στόλο να κάνει αυτό που είχε κάνει και στον πρώτο πόλϋεμο: να φορτώνει από κει το εμπόρευμα που παίρνει από τη Σουηδία. Οι Νορβηγοί, οι απόγονοι των θρυλικών Βίκινγκς, δε θέλουν ούτε τους Άγγλους ούτε τους Γερμανούς, θέλουν την ησυ­ χία τους, αλλά πού να βρείς ησυχία όταν ζεις σε μια ναυτική από παράδοση χώρα, με έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς στό­ λους στον κόσμο, και που επιπροσθέτως τυχαίνει να έχει τεράστια στρατηγική σημασία. Λόγω της θέσης στο χάρτη της χώρας τους, οι Νορβηγοί, θέλουν δε θέλουν, θα πάρουν θέση υπέρ του ενός από τους δύο ανπμαχομένους. Τελικά κρίνουν πως το συμφέρον τους βρίσκε­ ται απ’ τη μεριά της ομοίως θαλασσινής Αγγλίας. (Τις συμμαχίες τις δημιουργεί πάντα το συμφέρον και ποτέ τα καλά αισθήματα ή η φι­ λία, που είναι το καλύτερο απ’ τα καλά αισθήματα. Καμιά φορά τυ­ χαίνει τα συμφέροντα δύο ή περισσότερων κρατών να διαρκούν αιώ­ νες, οπότε μιλάμε για προαιώνιους φίλους, σαν τους 'Ελληνες και τους Αλβανούς για παράδειγμα, που εσχάτως έγιναν φρέσκοι και σπαρτα­ ριστοί εχθροί εντελώς της πλάκας. Ξέρουν πως η γεωγραφική τους θέση στην ίδια γεωγραφική ενότητα, τους υποχρεώνει να είναι φίλοι στον αιώνα τον άπαντα, κι ωστόσο μέχρι να ηρεμήσουν τα πράγμα­ τα στην περιοχή και να μοιραστεί η πίτα εκεί παραδίπλα, δεν μπορεί 92

παρά να είναι περιστασιακοί εχθροί, γιατί έτσι λέει το «σχέδιο»). Οι Νορβηγοί, λοιπόν, απορρίπτουν το τελεσίγραφο που τους στέλ­ νουν οι Γερμανοί και που λέει πως, αν δε δεχτούν την προσφερόμενη προστασία κατά της αγγλικής επιβουλής θα υποχρεωθούν μετά λύπης μεγάλης να πάρουν άλλα μέτρα. Τους θυμίζουν μάλιστα πως κι αυ­ τοί, όπως και οι άλλοι Σκανδιναβοί, έχουν γερμανούς προγόνους, αλλά όλοι οι Σκανδιναβοί έχουν προ πολλού ξεχάσει τους γερμανούς προγόνους τους. Βλέπεις δε ζουν επί γερμανικού εδάφους όπως εμείς επί ελληνικού, για να σκοντάφτουν κάθε μέρα σε μάρμαρα ή σε οτι­ δήποτε άλλο προγονικό και να νιώθουν υπερήφανοι για τους προγό­ νους τους μόνο και μόνο γιατί σκοντάφτουν στα λείψανα των προγό­ νων. Τέλος πάντων, αυτή είναι μια άλλη ιστορία με αγρίους. Κι έτσι οι Νορβηγοί μπαίνουν στον πόλεμο απ’ τους πρώτους. Αλλά οι Αγγλογάλλοι δεν τους εγκαταλείπουν, όπως τους Πολωνούς. Η Νορβηγία, συγκεκριμένα η θάλασσά της τούς χρειάζεται πολύ. Κι έτσι κάνουν δυο αποβάσεις στη Νορβηγία. Οι Σύμμαχοι εμπλέκονται στα σοβαρά σε μάχη με τους Γερμανούς κατ’ αρχήν στη Νορβηγία, όπου σ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου θα γίνονται άκρως θεαματικές ναυμαχίες και υποβρυχιομαχίες που θα προμηθεύσουν στους σεναριογράφους του Χόλλυγουντ πρώτης τάξεως υλικό για πρώτης τάξεως πολ!εμικό κινηματογραφικό θέαμα, που το λεν και αντιπολεμικό, με την ίδια έννοια που την κατασκοπεία τη λεν και ανηκατασκοπεία (Το τι χρωστάει στον πόλεμο η χολλυγουνπανή βιομηχανία παραγωγής κονσερβαρισμένου θεάματος, δε λέγεται). Οι αγγλικές επιθέσεις κατά των Γερμανών στη Νορβηγία είναι τόσο αποτελεσματικές που φέρνουν ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα. Οι Γερμανοί τους λεν: σταματάτε, γιατί θα μπούμε στη Σουηδία για να σωθούμε, και οι Άγγλοι σταματούν για να σώσουν την πολύ χρήσι­ μη, και για τους δυο αντιμαχομένους Σουηδία Κι έτσι, χωρίς άγγλους πεζικάριους στο νορβηγικό έδαφος αλλά με άγγλους ναύτες στη νορ­ βηγική θάλασσα, ο πόλεμος συνεχίζεται μόνο στη θάλασσα, δεδομέ­ νου πως στις 9 Ιουνίου 1940 ο νορβηγός αρχιστράτηγος Ρσύτζε συνθη­ κολογεί με τους καταχτητές Γερμανούς. Στο μεταξύ, στις αρχές Ιου­ νίου, ο βασιλιάς Χάκων, μαζί με το χρυσάφι της Εθνικής Τράπεζας της Νορβηγίας την κοπανάει για το Λονδίνο, και περνάει εκεί ζωή χαρισάμενη, παρέα με τους άλλους αυτοεξόριστους βασιλιάδες μετα­ ξύ των οποίων και ο δικός μας χαραμοφάης. Διευθύνει κι αυτός μαζί με τους άλλους της λέσχης την αντίσταση στην πατρίδα μακρόθεν και εκ του ασφαλούς. Ο Βίντκουν Κουίσλινγκ, αρχηγός του ναζιστικού κόμματος της 93

Νορβηγίας, θα μείνει στην πατρίδα για να βοηθήσει σαν καλός πα­ τριώτης τον γερμανό Φύρερ. Ο οποίος το 1940 θα τον ανακηρύξει νορβηγό Φύρερ (αρχηγό). Το 1942 ο Κουίσλινγκ θα σχηματίσει «νορβηγι­ κή» κυβέρνηση και το 1945 ουράνια κυβέρνηση. Οι ελεύθεροι πλέον Νορβηγοί θα τον καταδικάσουν σε θάνατο και θα τον εκτελέσουν στα γρήγορα. Το όνομά του ωστόσο θα ζει στον αιώνα: Κουίσλινγκ ονο­ μάζουμε και σήμερα όλους τους σημαίνοντες προδότες κάθε πατρίδας. (Στην Ελλάδα οι Κουίσλινγκ θα μας κυβερνούν και μετά την απελευ­ θέρωση της χώρας. Έχουμε κάτι το νορβηγικό εμείς οι Έλληνες: πο­ λεμούμε άνετα τον εχθρό, συνεργαζόμαστε ακόμα πιο άνετα με τον εχθρό, είμαστε ναυτικός λαός χωρίς να ξέρουμε κολύμπι, όπως και οι Νορβηγοί, και το κυριότερο, παράγουμε Κουίσλινγκ με τη σέσουλα). Πάει και η Νορβηγία. Πίσω ολοταχώς για το Βέλγιο και την Ολ­ λανδία, χώρες ομοίως ουδέτερες. Αμ, δε! Το είπαμε, η ουδετερότητα είναι ουδετερότητα μόνο όταν βολεύει και τους δυο ανημαχομένους. Δεν αρκεί να θέλεις, για να παραμείνεις ουδέτερος σ’ έναν πόλεμο. Οι έχοντες νόμιμο ή παράνομο συμφέρον θα σε βάλουν στο παιχνίδι θέ­ λεις δε θέλεις. Πάρτε το απόφαση, η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να γί­ νει ποτέ ουδέτερη χώρα, όσο κι αν χτυπιόμαστε εμείς οι αριστεροί. Ας έρχονταν κατά δω οι Ρώσοι μετά τον πόλεμο, και θα σούλεγα εγώ ουδετερότητα! Περίπου όμοια με την επί αγγλοαμερικανικής, και σή­ μερα ηνωμενοευρωπαΐκής ημικατοχής. Η κατάχτηση του Βελγίου και της Ολλανδίας, χωρών ουδετέρων μεν αλλά με οχυρωματικά έργα προς ανατολάς, είναι ταυτισμένη με την κατάχτηση της Γαλλίας, πρώτου σημαντικού σταθμού του Χίτλερ στην πορεία του προς την Αγγλία, που είναι ο μεγάλος του στόχος και ο τελικός του προορισμός, που, φευ, δεν επέπρωτο να τον δει πραγμα­ τοποιούμενον. Η Ολλανδία, απ’ όπου αρχίζει η κατά της Γαλλίας επί­ θεση, είναι πολύ εύκολος στόχος για τον Χίτλερ. Πρώτα πρώτα γιατί αυτή η χώρα διαθέτει έξοχη «πέμπτη φάλαγγα», τουτέστιν ισχυρό ναζιστικό κόμμα Το επανδρώνουν οι Ολλανδοί, που δεν ξέχασαν ολότελα τη γερμανική τους ρίζα Σου λεν, αφού ο Μπετόβεν είναι Ολλαν­ δός κατά την καταγωγή κι ωστόσο όλοι τον ξέρουν σαν Γερμανό, θα γίνουμε και μεις Γερμανοί, για να βρισκόμαστε πιο κοντά στον γέρ­ μανοολλανδό Μπετόβεν και τόσους άλλους Ολλανδούς, που ανά τους αιώνες πολιτογραφήθηκαν Γερμανοί. Βέβαια, οι άλλοι Ολλανδοί, που δεν ξεχνούν τις πατροπαράδοτες καλές σχέσεις με την Αγγλία, απει­ λούν πως θ’ ανοίξουν τα φράγματα και θα πνίξουν το γερμανικό στρατό, αφού πρώτα αποσυρθούν οι ντόπιοι σε μέρος ασφαλέστερο. Και επειδή αυτός ο κίνδυνος είναι υπαρχτός, ο Χίτλερ προτιμάει να 94

κάνει τη δουλειά κυρίως με αλεξιπτωτιστές και όχι με τανκς, όπως λογάριαζε στην αρχή. Κι έτσι, την 10η Μαΐου 1940 ο ουρανός της Ολ­ λανδίας πλημμυρίζει με μεταγωγικά αεροπλάνα και το έδαφος με ου­ ρανοκατέβατους Γερμανούς. Στο χρόνο ρεκόρ των πέντε ημερών, ο Χίτλερ έχει καθαρίσει με την Ολλανδία. Την 15η Μαΐου 1940 οι Ολ­ λανδοί υπογράφουν την ανακωχή, αλλά προλαβαίνουν και σώζουν τον πολύ καλό εμπορικό τους στόλο, που θα παίξει βασικό ρόλο στην υπέρ των Συμμάχων έκβαση του πολέμου. Ενώ συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ολλανδία (ποιος πόλεμος;) οι Γερ­ μανοί εισβάλλουν στο Βέλγιο. Ποιο Βέλγιο; Μα, το παράρτημα της Γαλλίας. Αυτές οι δυό χώρες σχηματίζουν δίδυμο, παρά τις αντιδρά­ σεις των Φλαμανδών Βέλγων, των μονίμως καπελωμένων απ’ τους Βαλώνους Βέλγους. Το Βέλγιο είναι ένα κράμα Ολλανδίας (Φλαμανδοί) και Γαλλίας (Βαλώνοι). Δεν θα μπορούσε να βρεθεί πιο κατάλληλη πρωτεύουσα για την Ενωμένη Ευρώπη απ’ τις Βρυξέλλες. Οι Γάλλοι, λοιπόν, μάχονται γενναία στο Βέλγιο, όπως και στον πρώτο πόλεμο, κατά τον οποίο οι σημαντικότερες μάχες γίνονται εκεί. Να μη μας δια­ φεύγει πως το Βατερλό (του Ναπολέοντα) βρίσκεται στο Βέλγιο. Αυτό σημαίνει πως οι Γάλλοι έχουν συνείδηση τι σημαίνει η κατάρρευση του Βελγίου. Αλλά ελπίζουν πως το σχέδιο Σλίφεν, που εφάρμοσαν οι Γερμανοί στον πρώτο πόλεμο και που το επαναλαμβάνουν και τώρα, θα οδηγήσει και πάλι τους Γερμανούς στην ήττα. Ξεχνούν πως αυτό το θρυλικό σχέδιο, που θα μείνει στην ιστορία των πολέμων, παρά τρίχα θα οδηγούσε τους Γερμανούς στη νίκη και τότε. Το εν λόγω σχέδιο προβλέπει πέρασμα στη Γαλλία από τα βορειοδυτικά μέσω Ολ­ λανδίας και Βελγίου, και όχι κατ’ ευθείαν από τα γαλλογερμανικά σύνορα και την οχυρωματική γραμμή Μαζινό. Είναι πολύ δύσκολη η εφαρμογή αυτού του σχεδίου, αλλά ο ακμαιότατος ακόμα Χίτλερ κυ­ νηγάει τα δύσκολα προς το παρόν. Εφαρμόζει τη στρατηγική του Μεγαλέξαντρου, παρακαλώ. Που χτυπούσε με δύναμη έναν πολύ δύσκο­ λο στόχο κι όταν τον πετύχαινε συμπαρέσυρε στην κατάρρευση και άλλους εύκολους στόχους σε ακτίνα πολλών χιλιομέτρων εκεί γύρω. Μ’ ένα σμπάρο, δέκα τρυγόνια Έτσι, αν πετύχει το σχέδιο Σλίφεν, πάει και η Γαλλία και οι πέριξ χώρες, όλες μαζί μια κι έξω. Σημειώ­ στε πως στα πέριξ της Πχλλίας συμπεριλαμβάνει ο Χίτλερ και την Αγ­ γλία! Παραπήραν αέρα τα μυαλά του. Βλέπεις, είναι αρχή ακόμα και δικαιούται να είναι αισιόδοξος. Απ’ το Βέλγιο, που θα καταρρεύσει και θα συνθηκολογήσει την 27η Μαΐου 1940, ο Χίτλερ βγαίνει ταχύτατα στη Μάγχη φτάνονιας στη Δουνκέρκη, γαλλική πόλη και λιμάνι στα βορειοδυτικά, κοντά στα 95

γαλλοβελγικά σύνορα, κοντά στο Καλαί, που είναι το πιο κοντινό στην Αγγλία σημείο της Γαλλίας. Όντας στην Δουνκέρκη, ο Χίτλερ, βρίσκεται μεν σε γαλλικό έδαφος, μυρίζεται όμως από κει την πανικοβλημένη Αγγλία. Στη Δουνκέρκη, λοιπόν, κατά το τέλος Μαΐου 1940 γίνεται χαμός. Οι Γερμανοί στριμώχνουν τόσο πολύ τους Γάλλους και τους Άγγλους, οι οποίοι έχουν ήδη σπεύσει να βοηθήσουν τους συμμάχους τους, που θα τους πετούσαν όλους στη θάλασσα ή θα τους έσφαζαν μέχρι ενός, αν μ’ έναν πολύ καλό συντονισμό του αγγλικού και του γαλλικού στό­ λου με την αγγλική πολεμική αεροπορία, τη θρυλική RAF, δεν διαπεραιώνονταν ταχύτατα τα γαλλοαγγλικά στρατεύματα στην απέναντι αγγλική ακτή. Από τις 28 μέχρι τις 4 Ιουνίου 1940, 225.000 άγγλοι και 112.000 γάλλοι στρατιώτες ξεφορτώνονται στην Αγγλία Πρόκειται για ένα πραγματικό κατόρθωμα Αλλά το κατόρθωμα του Χίτλερ είναι με­ γαλύτερο. Η καθαρή και γρήγορη νίκη επί των Αγγλογάλλων έχει ήδη προδιαγράφει τη συντριβή και τον πλήρη εξευτελισμό των Γάλλων σε λίγο. Ο πόλεμος μόλις έχει αρχίσει ν’ ανάβει και η Δουνκέρκη θα γίνει ο εφιάλτης των Συμμάχων. Αλλά και μια πρώτη σαφής ένδειξη πως στη θάλασσα θα τα παν πολύ καλά.

5. Η κατάρρευση της Γαλλίας Μετά το ξεκαθάρισμα της κατάστασης στην Ολλανδία και το Βέλ­ γιο μέσα σ’ ένα μήνα και την ήττα των Αγγλογάλλων στη Δουνκέρ­ κη, οι σαστισμένοι γάλλοι στρατηγοί λεν στην κυβέρνησή τους πως, δε γίνεται, από στρατιωτικής απόψεως είναι επιβεβλημένο οι Γερμα­ νοί να κάτσουν να ξεκουραστούν λιγάκι πριν πάρουν τον κατήφορο για το Παρίσι. Άσε που είναι λογικό να επιχειρήσουν τώρα την από­ βαση στην Αγγλία, μια και βρίσκονται στην απέναντι ακτή, στη Δουν­ κέρκη, την πρώτη σημαντική γαλλική πόλη που πέφτει στα χέρια τους, πριν καλά καλά αρχίσει η επίθεση κατά της Γαλλίας επί γαλλικού εδάφους. Δεν θα συμβεί ούτε το ένα ούτε το άλλο. Οι Γερμανοί αφή­ νουν την Αγγλία για αργότερα, γιατί είναι νησί. Και τα φυσικά οχυ­ ρωμένα -α π’ τη θάλασσα που τα περιβάλλει- νησιά μπορούν να απο­ δειχτούν πρώτης τάξεως παγίδες για τον εισβολέα. Όπως, για παρά­ δειγμα, συνέβη στην Κρήτη, απ’ όπου οι παγιδευμένοι Γερμανοί θα 96

φύγουν τελευταίοι απ’ όλα τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής όλης της Ευρώπης και μάλιστα με έξοδα των νικητών Αγγλων, σε εποχή δε που ο εμφύλιος πόλεμος έχει ήδη αρχίσει στη στεριανή Ελλάδα. Τα νησιά είναι ο δυσκολότερος στόχος για κάθε καταχτητή. Όμως, οι νικητές στη Δουνκέρκη Γερμανοί δεν κάθονται ούτε μια μέρα για να ξεκουραστούν και να χαρούν τη νίκη τους. Τρέχουν προς τα κάτω σαν παλαβοί, λες και ο Χίτλερ άλειψε με νέφτι τους πισινούς όλων των γερμανών στρατιωτών. Πρόκειται για μια πετυχημένη μίμη­ ση της στρατηγικής του Μεγαλέξαντρου, που δε σταματούσε ποτέ την προέλασή του, ώστε η προς κατάκτηση επόμενη πόλη να μην προλά­ βει να συνέλθει απ’ τον πανικό που προκάλεσε η είδηση της κατάρ­ ρευσης της γειτονικής πόλης. Αυτός είναι ο λεγόμενος «κεραυνοβόλος πόλεμος». Οι Γάλλοι δέχονται τους κεραυνούς κατακούτελα τον έναν μετά τον άλλο. Δεν προλαβαίνουν να συνειδητοποιήσουν τη μια συμ­ φορά, και η δεύτερη προστίθεται στην πρώτη, για να σχηματιστεί στο τέλος ένα τεράστιο άθροισμα συμφοράς. Προς το παρόν, πάντως, αντέχει η γραμμή Μαζινό στα γαλλογερμανικά σύνορα, ένα άχρηστο οχυρωματικό έργο που πήρε το όνομά του από έναν γάλλο Υπουργό των Στρατιωτικών που εισηγήθηκε αυ­ τόν τον μάταιο τρόπο άμυνας χωρίς να πάρει υπ’ όψιν πως απέναντι ακριβώς βρίσκεται η γερμανική αμυντική γραμμή Ζίγκφριντ (οποίος εξευτελισμός του Βάγκνερ!) και κυρίως χωρίς να υποπτευθεί πως υπάρχει και το στρατηγικό σχέδιο Σλίφεν, που οι Γερμανοί το εφάρ­ μοσαν στον πρώτο πόλεμο - και το εφαρμόζουν και τώρα. Η λογική αυτού του σχεδίου στηρίζεται στην ορθή άποψη πως ο συντομότερος δρόμος είναι η τεθλασμένη, όταν στην ευθεία παρεμβάλλονται δύσκο­ λα εμπόδια, όπως η γραμμή Μαζινό. Οπότε, την παρακάμπτεις και μπαίνεις στη Γάλλία από την πλάγια πόρτα, τη βελγική. Αλλωστε, έτσι κι αλλιώς, η πολιτική και ο πόλεμος (οι δυο λέξεις έχουν την ίδια ρίζα) είναι ένα συνεχές ζικ- ζακ και αντιμετωπίζονται σαν ευθεία γραμμή μόνο από μπουνταλάδες που παριστάνουν τους ντόμπρους. Υπάρχει και στο γαλλικό βορρά, λίγο πιο κάτω απ’ τη θάλασσα, μια αμυντική γραμμή, αλλά τα γερμανικά τανκς την καβαλούν με την ίδια άνεση που ένας κουτσός θα καβαλούσε τον γάιδαρό του. Ο στρα­ τηγός Μαξίμ Βεύγκάν μάχεται ηρωικά εκεί πάνω, αλλά τι να σου κάνει ο ηρωισμός μπροστά στο σίδερο και την στρατιωτική τεχνολο­ γία. (Μόνο εμείς εδώ συνεχίζουμε να πιστεύουμε στην πολεμική αξία του ηρωισμού, σε μια εποχή που οι πόλεμοι ολοένα και περισσότερο γίνονται εκ του μακρόθεν, με πυραύλους με αεροπλάνα και άλλα τέ­ τοια σύνεργα του διαβόλου. Κολλήσαμε στην εποχή της ασπίδας και 97

του δόρατος των αρχαίων ημών προγόνων). Ο Βεύγκάν θα παίξει σπουδαίο ρόλο και στη διάρκεια της κατοχής, θ α συνεργαστεί με την κυβέρνηση του Βισύ σαν στρατιωτικός διοικητής της Βόρειας γαλλι­ κής Αφρικής το 1940 και της Αλγερίας το 1941, αλλά το 1942 οι Γερ­ μανοί θα πάρουν χαμπάρι πως δουλεύει για τον Ντε Γκωλ και όχι για τον καλό συνεργάτη των Γερμανών Πεταίν, που προΐσταται της κυβερ­ νήσεως της «ελεύθερης Γαλλίας», που εδρεύει στο Βισύ, στο γαλλικό νότο, και θα τον κλίείσουν φυλακή, όπου θα μείνει από το 1942 μέχρι το τέλος του πολέμου. Στη διάρκεια της γερμανικής επίθεσης, ο Βεύγκάν κάνει το παν για να σώσει την «τιμή της Γαλλίας», αν και η τι­ μιότητα κι ο πόλεμος ουδεμία σχέση έχουν μεταξύ τους, ενώ οι λεγό­ μενοι «δίκαιοι πόλεμοι» όταν είναι επιθετικοί είναι μια χοντρή μπλό­ φα. Ο Χίτλερ έλεγε συνέχεια πως ο πόλεμος που κάνει είναι δίκαιος! Γιατί δίκαιος, παρακαλώ; Διότι η Γερμανία πήρε την άδεια να κυριαρ­ χήσει στον κόσμο από τους ενδόξους προγόνους της. (Κάτι τέτοιες κοτσάνες λέμε και μεις εδώ και θα φάμε στο τέλος τα μούτρα μας). Η επίθεση κατά της Γαλλίας με στόχο το Παρίσι, θα αρχίσει την 5η Ιουνίου 1940. Και μέχρι την 11η Ιουνίου, μέσα σε έξι μέρες, η γαλ­ λική στρατιά που αμύνεται στο βορρά καταρρέει. Οι Γερμανοί φτά­ νουν στον Σηκουάνα και ακολουθώντας τον ρουν του κατ’ εξοχήν γαλλικού και ειδικά παριζιάνικου ποταμού, κατηφορίζουν προς τη γαλλική πρωτεύουσα. Είναι απίστευτο αυτό που συμβαίνει. Μια πα­ νίσχυρη -από στρατιωτική άποψη- χώρα καταρρέει σαν χάρτινος πύργος από τον πανικό που προκαλεί η άψογη εφαρμογή από τους γερμανούς στρατηγούς της στρατηγικής του κεραυνοβόλου πολέμου. Η Γαλλία αμύνεται όσο μπορεί ενάντια στον προαιώνιο εχθρό της, τη Γερμανία Ξέρα τι την περιμένει, αφού αυτή μεθόδευσε την εντελώς ανόητη και εκδικητική Συνθήκη των Βερσαλλιών μετά το τέλος του πρώτου πολέμου, που καταεξευτέλισε τη νικημένη Γερμανία και την οδήγησε στην απόγνωση, και δι’ αυτής στον σωτήρα Φύρερ. Στις 12 Ιουνίου 1940 ο στρατηγός Βεύγκάν προτείνει ανακωχή, αλλά η κυβέρνηση την αρνείται. Ο Βεύγκάν πειθαρχεί, αλλά συμπτύσ­ σει τα στρατεύματά του, για να περισώσει ό,τι μπορεί να περισωθεί. Κι έτσι οι Γερμανοί προελαύνουν σχεδόν ανενόχλητοι από την ανατο­ λική μεριά της Γαλλίας, την περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα στον ρου του Σηκουάνα και τα γαλλογερμανικά σύνορα όπου και η γραμμή Μαζινό, που τώρα έχει γίνει γέμιση σε σάντουιτς: απ’ τη μια την πιέ­ ζει η γραμμή Ζίγκφριντ και από την άλλη τα εντός της Γαλλίας γερ­ μανικά στρατεύματα Το σχέδιο Σλίφεν εφαρμόζεται άψογα. Σε λίγο θα γίνει κονιορτός και η γραμμή Μαζινό.

Κι έτσι, στις 14 Ιουνίου 1940 το Παρίσι κηρύσσεται ανοχύρωτη πόλη και εγκαταλείπεται από την κυβέρνηση. Ανοχύρωτη πόλη στην στρατιωτικοπολιτική γλώσσα σημαίνει έκκληση προς τον εχθρό να σεβαστεί τουλάχιστον τα μνημεία και τον πολιτισμό μιας ιστορικής πόλης, αλλά και υπόσχεση πως δεν θα αμυνθεί εκεί. Και ο Χίτλερ σέ­ βεται όντως το Παρίσι, την Πόλη του Φωτός, απ’ όπου ξεκίνησε η επα­ νάσταση των αστών κατά των φεουδαρχών, το 1789. Κανείς δεν θα μπορούσε να μη σεβαστεί την πιο σεβάσμια πόλη της Ευρώπης και του κόσμου. Όλος ο πολιτισμένος κόσμος κλαίει γι’ αυτό το κατάντημα του Παρισιού, να εκλιπαρεί το έλεος του Χίτλερ. Ωστόσο, η πτώση του Παρισιού θα παίξει βασικό ρόλο στη τόνωση του ηθικού όλου του δυτικού κόσμου. Είναι η τελευταία μέχρι τότε προσφορά στον πολιτι­ σμό μιας πόλης, που στον σύγχρονο κόσμο κρατάει τον ρόλο που κρα­ τούσε στον αρχαίο η Αθήνα πρώτα και η Ρώμη μετά, πόλεις που κι αυτές θα κηρυχτούν ανοχύρωτες στη διάρκεια του πολέμου. 'Οταν η γαλλική κυβέρνηση και ο πρόεδρός της Πωλ Ρενώ εγκα­ ταλείπουν το Παρίσι, αποφασισμένοι να συνεχίσουν τον πόλεμο από αλλού, ας πούμε από τη γαλλική τότε Αλγερία, το κενό εξουσίας το καλύπτει αμέσως ο στρατηγός Ανρί- Φιλίπ Πεταίν, ο μεγάλος ήρωας του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Το διάγγελμα του Πεταίν προς τον γαλ­ λικό λαό αρχίζει ως εξής: «Με καρδία συντετριμμένη σας λέγω σήμε­ ρα πως πρέπει να προσπαθήσουμε να παύσσυμε τον αγώνα». Και διευ­ κρινίζει αμέσως πως έχει ήδη απευθυνθεί προς τον αντίπαλο με δική του πρωτοβουλία. Όντας ήρωας, νομίζει πως μπορεί να παίρνει τέ­ τοιου είδους πρωτοβουλίες. Αυτές ακριβώς θα του στοιχίσουν στο τέ­ λος του πολέμου την καταδίκη σε θάνατο. Αλλά ο πρότερος έντιμος βίος, στη διάρκεια του πρώτου πολέμου, θα είναι ο λόγος που η ποι­ νή θα μετατραπεί σε ισόβια. Τι εξευτελισμός για έναν πρώην ήρωα! Η ιστορία είναι γεμάτη από τραγικά πρόσωπα Και τη μελετώ όπως θα μελετούσα αρχαία ελληνική τραγωδία Αδύνατο να μη συμπαθήσω τον Πεταίν, που δεν ήταν φασίστας απ’ την αρχή, αλλά έγινε αμέσως μετά την προδοσία του. Το θέμα είναι να μη σε πάρει ο κατήφορος. Και σε μια υπαρξιστική αντίληψη των πραγμάτων, να προλάβεις να πεθάνεις πριν σε πάρει. Ο γαλλικός υπαρξισμός δεν έχει εμφανιστεί ακόμα, θ α εμφανιστεί μετά το τέλος του πολέμου, και θα είναι η γαλλική εκδο­ χή του τραγικού. Που τη συμμερίζομαι, αφού βλέπω την ιστορία με τα μάτια του Ζαν-Πωλ Σαρτρ, που αλληθωρίζει κοιτώντας και προς τον Μαρξ και προς τον Μπακούνιν ταυτόχρονα Στις 10 Ιουνίου 1940 και ενώ στη Γαλλία σχεδόν όλα έχουν καταρρεύσει, ο Μσυσολίνι θυμάται ξαφνικά πως πρέπει να κηρύξει κι αυ­ 99

τός τον πόλεμο κατά των Αγγλογάλλων. Δε θέλει ν’ αρπάξει όλη τη λεία μόνος του ο φίλος του ο Χίτλερ. Α, όλα κι όλα, η φιλία φιλία, και η μάσα μάσα! Ο Τσιάνο λέει στο ημερολόγιό του πως ο Ντούτσε (ο Αρχηγός) βιάζεται να δημιουργήσει τίτλους κυριότητας, τώρα που καταλαβαίνει πως ο Φύρερ θα νικήσει οπωσδήποτε - δεν μπορεί παρά να νικήσει ύστερα από τους γαλλικούς άθλους του, που κανείς στον κόσμο δεν περίμενε να είναι τόσο εύκολοι. Και ο στρατάρχης Μπαντόλιο λέει πως τον Μουσολίνι τον καταλαμβάνει ξαφνικά κάτι σα λύσ­ σα, σαν πυρετός, σαν αγωνία, βλέποντας τον Χίτλερ να μπαίνει στο Παρίσι. Τρέμει στην ιδέα πως, όταν έρθει η ώρα του γκραν φινάλε, δεν θα σταθεί στο βάθρο, δίπλα στον Χίτλερ. Που στο κάτω κάτω εί­ ναι μαθητής του. Βουρ, λοιπόν, στον πατσά, και ο Ιούλιος Καίσαρ βοηθός! Τα έχουν αυτά οι δικτάτορες. Είναι ασυγκράτητοι, κυρίως όταν είναι Μεσόγειοι. Άλλωστε, όλοι οι δικτάτορες πάσχουν από ακράτεια φιλοδοξιών. Αν έπασχαν από ακράτεια ούρων, ίσως γλύτω­ ναν από την ακράτεια φιλοδοξιών. 'Οταν έχεις το νου σου στο κατουρημένο σου βρακί, ίσως νιώθεις μια δροσιά στο φλεγόμενο κεφάλι σου. Άλλωστε, οι σωματικές αρρώστιες, όπως λέει ο Νίτσε, κάνουν καλό στο μυαλό. Αλλά οι περισσότεροι δικτάτορες είναι υγιέστατοι, οι μπάσταρδοι. Οι αρρώστιες έρχονται αργότερα, στη φυλακή. Στις 22 Ιουνίου 1940, στη Ρατόντ, όπου φυλάγεται σαν σε μουσείο το βαγόνι του τρένου, εντός του οποίου την 11η Νοεμβρίου 1918 ο στρα­ τάρχης Φος είχε υποχρεώσει τους νικημένους Γερμανούς να υπογρά­ ψουν την παράδοσή τους τώρα υπογράφεται μέσα στο ίδιο βαγόνι μια άλλη παράδοση, απ’ την ανάποδη, προφανώς για να υπογραμμιστεί η συνέχιση της παραδοσιακής έχθρας ανάμεσα σε Γερμανούς και Γάλ­ λους. Ίσως όμως η παράδοση των Γάλλων στους Γερμανούς υπογρά­ φεται στον ίδιο χώρο που έγινε και η άλλη, για να φανεί πως ο χρό­ νος αλλάζει ταχύτερα από το χώρο και πως η ιστορία είναι νόμισμα με δυο όψ ης όπως όλα τα νομίσματα, που λέγονται έτσι διότι η αξία τους καθορίζεται διά νόμου. Ο σκληρότερος απ’ τους οποίους είναι αυτός του νικητή. Ουαί τοις ηττημένοις λέμε σε καθαρευουσιάνικα ελληνικά το λατινικό vae victis, που είπε κάποτε στους νικημένους Ρωμαίους ένας νικητής βάρβαρος. 'Ομως η ίδια φιλοσοφία εκφράζε­ ται επί το ηπιότερον και με την παροιμία που λέει: έχη ο καιρός γυ­ ρίσματα Μόνο που δεν τα βλέπουμε πάντα τα γυρίσματα, διότι στο μεταξύ πεθαίνουμε, είτε «φυσικά» στο σπίτι μας είτε αφύσικα στο «πεδίο της τιμής», όπως λεν αλλιώς οι άτιμοι το χώρο όπου σε στέλ­ νουν να πεθάνεις, χωρίς να σε ρωτήσουν αν θα σε ενδιέφερε κάτι τέ­ τοιο. Οι πόλεμοι θα συνεχίζονται όσο υπάρχουν ηλίθιοι που τρέχουν 100

να πεθάνουν από ενθουσιασμό. Και καλά (τι καλά δηλαδή) να πεθάνεις ως επιστρατευθέν πρόβατο που στέλνεται για σφαγή. Αλλά διάολε, είναι ανάγκη να μπεις στην αμφιβόλου εκβάσεως μάχη αν θέλεις να αυτοκτονήσεις; Στο κάτω κάτω, έχεις στη διάθεσή σου και τη ρώσικη ρουλέτα: υπάρχει σφαίρα μόνο στη μια απ’ τις έξι θαλάμες του εξάσφαιρου ρεβόλβερ. Τόσες περίπου είναι και οι πιθανότητες να βγεις ζωντανός από μια μάχη. Μετά την εξευτελιστική υπογραφή της παράδοσης της Γαλλίας στους υπ’ αριθμόν ένα εχθρούς της, τα νικηφόρα γερμανικά στρατεύ­ ματα παρελαύνουν κάτω από την Αψίδα του θριάμβου (ή Αψίδα του Αστέρος) στη λεωφόρο των Ηλυσίων Πεδίων, όπου και το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, στο οποίο οι Γερμανοί καταθέτουν στεφάνι. (Πρώτα καθιστάς αγνώριστο απ’ το μακελλειό τον στρατιώτη και ύστερα τον τιμάς ως άγνωστο στρατιώτη, ο οποίος ωστόσο ήταν πολύ γνωστός, τουλάχιστον στη μάνα του). Οι δυο μεγαλύτερες χώρες της Ευρώπης, οι δυο πιο πολιτισμένες χώρες της Ευρώπης, εξευτελίζουν συνεχώς η μια την άλλη ανά τους αιώνες. Ήταν πολύ φυσικό αυτές να πάρουν κάποτε την πρωτοβουλία για τη δημιουργία της Ενωμένης Ευρώπης, που κατ’ ουσίαν είναι ένωση της Γερμανίας και της Γαλ­ λίας, που έγινε κατ’ αρχήν για να αλληλοεπιτηρούνται.

6. Η Μάχη της Αγγλίας Η Αγγλία θα αγωνισθεί μέχρι τον τελευταίο... γάλλο στρατιώτη! Ηταν ένα σκωπτικό σύνθημα του Χίτλερ, που θα το λεν αδιάκοπα όλοι οι μάχιμοι και άμαχοι Γερμανοί μετά την κατάρρευση της Γάλλίας. Άλλωστε, όλος ο κόσμος ξέρει πως η Αγγλία ποτέ δεν διέθετε αξιό­ λογο στρατό ξηράς, και πως ό,τι πέτυχε, το πέτυχε με τον ακαταμά­ χητο στόλο της. Που την πρώτη περίοδο του πολτού είναι ο ισχυρό­ τερος πολεμικός στόλος που είχε εμφανιστεί μέχρι τότε στον κόσμο. (Ο ιαπωνικός θα εμφανιστεί αργότερα). Καταλαβαίνετε τώρα το ενδιαφέ­ ρον των Άγγλων για το Αιγαίο. Όταν ελέγχεις με τα πλοία σου το Αιγαίο, την πιο «κλειστή» μεριά της «κλειστής» θάλασσας που λέγε­ ται Μεσόγειος, ελέγχεις κατ’ αρχήν τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανα­ τολή, και κατ’ επέκτασιν ολόκληρη τη Μεσόγειο μέχρι το αγγλικό Γι­ βραλτάρ, που είναι το στόμιο εξόδου της Μεσογείου στον Ατλαντικό. 101

Και επειδή η Μεσόγειος, η μήτρα όλων των σημαντικών πολιτισμών, η πιο σπουδαία θάλασσα σ’ ολόκληρη την υδρόγειο, συνδέεται με την Αμερική διά του Ατλαντικού, που μοιάζει σα να τον πετάει προς τα έξω η Μεσόγειος, ο έλεγχος της Μεσογείου είναι λιγάκι και έλεγχος της Αμερικής, τουλάχιστον ως το βαθμό που η Αμερική διατηρεί τις σχέσεις με τη μητρική Ευρώπη. Αργότερα το ρεύμα θα αντιστραφεί. Μέχρι την πτώση της Κωνσταντινούπολης, το 1453, το Αιγαίο είναι βενετσιάνικη θάλασσα Η Βενετία πλουτίζει με τη μεταφορά των ασια­ τικών και αφρικανικών εμπορευμάτων από τις ακτές της Μικράς Ασίας σε όλη την Ευρώπη. Η πτώση της Ενετικής θαλασσοκρατορίας (που είναι αιγαιοκρατορία) συντελείται με την εμφάνιση στο Αιγαίο των Τούρκων. Που χαμπάρι δεν παίρνουν πόσο σημαντική είναι αυτή η θάλασσα για την Ευρώπη και για τον κόσμο. Άσχετοι με τη θάλασ­ σα οι Τούρκοι, ποτέ δεν θα γίνουν καλοί ναυτικοί και μόλις στα μέσα του περασμένου αιώνα θ’ αρχίσουν να ενδιαφέρονται κάπως σοβαρό­ τερα για το Αιγαίο, για να ζωηρέψει το ενδιαφέρον τους σχετικά πρό­ σφατα, με τα πετρέλαια του Αιγαίου, αυτά ακριβώς που προκαλούν και τους καυγάδες για την υφαλοκρηπίδα Για να καταλάβετε πόσο άσχετοι με τη θάλασσα ήταν τότε και είναι πάντα οι Τούρκοι, θυμη­ θείτε το παροιμιώδες «Μάλτα γιοκ». Κάποτε ένας σουλτάνος έστειλε τον καλύτερό του ναύαρχο να ψάξει στη Μεσόγειο και να δει κατά πού πέφτει η Μάλτα Έψαξε από δω, έψαξε από κεί και στο τέλος επι­ στρέφει απελπισμένος στη βάση του και λέει περίλυπος στο σουλτά­ νο: Μάλτα γιοκ (δεν υπάρχει Μάλτα!). Την έλλειψη ενδιαφέροντος των Τούρκων για το Αιγαίο τότε, θα την καλύψουν οι Άγγλοι, οι διάδοχοι των Ενετών. Τότε περίπου η Αγγλία θ’ αρχίσει να γίνεται μια πανίσχυρη ναυτική δύναμη. Που, όμως, δεν θα εγκλωβίσει τη δύναμή της στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο, όπως οι Βενετσιάνοι. Οι καιροί έχουν αλλάξει και η ανακάλυψη της Αμερικής το 1492, που σημαδεύει τόσο την αρχή της Αναγέννησης όσο και της αποικιοκρατίας, μόλις 39 χρόνια μετά την πτώση της Πόλης, θα στρέψη τον καλά εκπαιδευμένο στη Μεσόγειο αγγλικό στόλο προς τη νέα ήπειρο. Αν και οι Άγγλοι θα φτάσουν στην Αμερική σαν αποι­ κιστές, πέμπτοι κατά σειράν μετά τους Ισπανούς, τους Πορτογάλους, τους Γάλλους και τους Ολλανδούς, θα κυριαρχήσουν τελικά στη Βόρηο Αμερική, χάρη στον καλά εκπαιδευμένο στο Αιγαίο και τη Μεσόγηο στόλο τους, που δε σταματά να μεταφέρει μπουλούκια πεινασμένων από τη γηραιά στη νέα και ακμαία ήπειρο, και να φορτώνει στην επιστροφή εμπορεύματα Οι Φοίνικες πρώτα, οι Έλληνες μετά, οι Βενετσιάνοι στη συνέχεια και τέλος οι Άγγλοι, είναι οι κύριοι λαοί 102

στην ανθρώπινη ιστορία που θα θεμελιώσουν την ισχύ τους στη θά­ λασσα Απ’ όπου δεν ξεπήδησε μόνο ο άνθρωπος, αλλά και ο ανθρώ­ πινος πολιτισμός. Οι στεριανοί λαοί μπαίνουν πάντα αργά στην ιστορία Και οι Γερ­ μανοί είναι στεριανός λαός, κατά κύριο λόγο. Βέβαια, η Γερμανία έχει δυο αρκετά καλές εξόδους στη Βόρειο και στη Βαλτική θάλασσα, αλλά εδώ μιλάμε για τη μητέρα της Ευρώπης, τη Μεσόγειο. Αυτήν που η απομακρυσμένη Αγγλία, που ξέρει από θάλασσες, καταφέρνει να τη βάλει έγκαιρα στο χέρι. Ο Χίτλερ, λοιπόν, γνωρίζει πως αν δεν συντρίψει την Αγγλία, χαΐρι δεν πρόκειται να δει η Γερμανία, που έμεινε έξω απ’ το μεγάλο φαγοπότι που έφερε η αποικιοκρατία. Ο πλούτος του Νέου Κόσμου, που ρέα αδιάκοπα προς τον Παλιό και που όχι μόνο τον κρατάει στα ετοιμόρροπα πόδια του, αλλά και τον αναγεννά (αυτό είναι η Αναγέννηση), θα φτάσει με μεγάλη δυσκολία στη Γερμανία Που δεν έχει σοβαρές αποικίες -κ ι αυτό είναι το βασικό πρόβλημά της, που θα γεννήσει κι όλα τ’ άλλα. Κι όποιος δοξάζει άκριτα τη Δύση και τα καλά της καλά θα κάνει, αν είναι καλός χριστιανός, πρώτα να κάνει ένα μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των εκατομμυρίων θυμάτων της αποικιοκρατίας και στη συνέχεια κι ένα δεύτερο υπέρ αναπαύσεως των ψυχών της ναζιστικής θηριωδίας. Κα­ ταλάβατε, τώρα, γιατί οι χρωματιστές ράτσες -και κυρίως οι μαύροιείναι «κατώτερες»; Αν δεν ήταν, πώς θα τις πετσόκοβαν χωρίς τύψεις οι ανώτερες Κι όταν ο Χίτλερ επεκτείνει τις περί φυλετικής κατωτε­ ρότητας κακσήθειες και σε λευκές ράτσες δεν κάνει τίποτα περισσό­ τερο από το να διευρύνει λιγάκι τη χρωματική γκάμα του ανθρωπίνου δέρματος. Κι έτσι, αρχίζει να ψάχνει για κακά γονίδια και σε αίμα­ τα λευκών. Πάντως δεν είναι ο Χίτλερ που ανακάλυψε την εθνική αι­ ματολογία 'Αλλωστε, οι μισοί 'Ελληνες οι «καλοί», ξέρουν πως υπάρ­ χει και «ελληνικό αίμα», παρά το γεγονός πως κανείς αιματολόγος δεν κατάφερε ποτέ να επισημάνει μπλέ αιμοσφαίρια στο κόκκινο αίμα μας! Το οποίο ρέει το ίδιο εύκολα με κάθε άλλο «εθνικό» αίμα από τις φλέβες του οποιουδήποτε υπέρ πίστεως και πατρίδος πεσόντος και ματαίως προσδοκώντος ανάστασιν νεκρών. Οι κερατάδες ξέρουν καλά να κάνουν μαζική πλύση εγκεφάλου, κυρίως όταν η προς πλύσιν πο­ σότητα του εγκεφάλου είναι μικρή. Μετά την κατάρρευση της Γαλλίας σειρά έχει η Αγγλία στα κατεδαφιστικά σχέδια του κοσμοκράτορα Χίτλερ, που άρχισε ήδη να το παίζει άλλοτε Μέγας Αλέξανδρος και άλλοτε Μέγας Ναπολέων. Και αν δεν νικούνταν στο τέλος από τους ενωμένους κομουνιστές και αστούς θα είχαμε σήμερα και έναν Μεγάλο Αδόλφο. 'Αλλωστε, όλοι 103

οι μεγάλοι ήταν μικροί πριν μεγαλώσουν, πράγμα που το ξέρουν όλες οι μανάδες του κόσμου, και γΓ αυτό λεν στα παιδιά τους: πιες, μωρό μου, το γοΐλατάκι σου για να μεγαλώσεις. Ε, αυτό πήγαν να κάνουν και οι Γερμανοί υπό τον Χίτλείρ. Να φαν ήθελαν οι άνθρωποι, για να μεγαλώσουν, όπως οι Άγγλοι, όπως οι Γάλλοι, όπως οι Αμερικανοί, που μεγάλωσαν τρώγοντας μαύρους κυρίως και αρπάζοντας τον πλού­ το του εδάφους και υπεδάφους παντού όπου ζούσαν μαύροι, μαυρι­ δεροί, κοκκινωποί, κιτρινωποί. Άλλωστε, μόνο η προκατάληψη μας κάνει να μην τρώμε ανθρώ­ πινο κρέας, ώστε να αξιοποιούμε τη σάρκα των πεσόντων στο πεδίο της τιμής, που θα μπορούσαμε κάλλιστα να την διατιμήσουμε και να την πουλίάμε στα χασάπικα. Εδώ το καλό ανθρώπινο κρέας! Πάρε κόσμε τζάμπα πράμα! Αύριο οι στρατηγοί θα φέρουν καινούργιο εμπό­ ρευμα! Δεν ξέρω αν το ξέρετε, αλλά το ανθρώπινο κρέας είναι για τον άνθρωπο το πιο θρεπτικό απ’ όλα τα κρέατα, διότι ο ανθρώπινος ορ­ γανισμός δε ζορίζεται για να προσαρμόσει χημικά τη σφαγμένη αν­ θρώπινη σάρκα και η αφομοίωση γίνεται ταχύτατα Αυτό το ξέρουν όλοι οι ανθρωποφάγοι, εκτός από τους πολιτισμένους ανθρωποφάγους, που προτιμούν να «τρων» συμβολικά τον εχθρό. Πάνω τους και τους φάγαμε! Φάτε τους λοιπόν στ’ αλήθεια και βγάλτε τον σκασμό καθίκια του κέρατά που παριστάνετε τους πολιτισμένους. Πρώτη δουλειά των Άγγλων μετά την κατάρρευση της Γαλλίας είναι να βυθίσουν τον συμμαχικό γαλλικό στόλο! Έτσι που μπλέχτη­ καν τα πράγματα στη Γαλλία, με τα δύο γαλλικά κράτη, ένα «ελεύ­ θερο» μεν, αλλά απροκάλυπτα φιλοναζιστικό στο νότο (κυβέρνηση του Βισύ υπό τον Πεταίν) και ένα κατεχόμενο στο βορρά κανείς δεν μπορεί να ξέρει τι θα ήταν δυνατό να γίνει με τον γαλλικό στόλο που διέφυγε την καταστροφή και τώρα αγκυροβολεί στο λιμάνι του Οράν, στη γαλλική Αλγερία. Με την άδεια του Ντε Γκωλ, που ηγείται των «ελεύθερων Γάλλων» και που σιγά σιγά αρχίζει να ελέγχει τις γαλ­ λικές αποικίες, οι Άγγλοι στέλνουν στον πάτο της θάλασσας όλα τα αγκυροβολημένα στο Οράν γαλλικά πλοία, για να μην πέσουν στα χέρια των Γερμανών, τώρα που ετοιμάζονται να εισβάλουν στην Αγ­ γλία Είναι τρομερό να καταστρέφεις τον πιο στενό σου φίλο, και μά­ λιστα όταν είναι ήδη κατεστραμμένος απ’ τον κοινό εχθρό, αλλά οι πάντα κυνικοί Άγγλοι δεν καταλαβαίνουν από τέτοια Και καλά κά­ νουν. Ο πόλεμος είναι από μόνος του μια πολύ κυνική υπόθεση κι όταν μπεις σ’ αυτόν πρέπει να ξεχάσεις και τον ανθρωπισμό και τον χριστιανισμό κι όλα τ’ άλλα ιδεολογήματα Οι Άγγλοι ξέρουν πως, άπαξ και οι Γερμανοί πατήσουν σε αγγλι­ 104

κό έδαφος, ο πόλεμος έχει χαθεί γι’ αυτούς αυθωρεί και παραχρήμα. 'Οπως είπαμε, ποτέ δεν είχαν αξιόμαχο στρατό ξηράς. Είχαν όμως αξιόμαχο στόλο, ενώ εσχάτως απόχτησαν και μια μικρή μεν αλλά θαυματουργή αεροπορία, τη θρυλική RAF (Royal Air Force: Βασιλικές Αεροπορικές Δυνάμεις, και επί το απλούστερον Βασιλική Αεροπορία). Το γερμανικό σχέδιο απόβασης στην Αγγλία προβλέπει, πρώτον την καταστροφή των αγγλικών πλοίων που κυκλοφορούν στη Μάγχη ή που αγκυροβολούν οπουδήποτε αλλού, δεύτερον την καταστροφή των αεροδρομίων της RAF, τρίτον την καταστροφή των εργοστασίων κατα­ σκευής αεροπλάνων, γιατί η μικρή RAF μεγαλώνει συνέχεια, και τέ­ ταρτο και τελευταίο, την απόβαση χερσαίων δυνάμεων στην ερειπω­ μένη από τους βομβαρδισμούς Αγγλία. Η πρώτη γερμανική προσπάθεια αρχίζει την 8η Αυγούστου 1940, κάπου ενάμισο μήνα μετά την κατάρρευση της Γαλλίας. Για δέκα συνεχείς ημέρες τα γερμανικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν ανελέητα τα λιμάνια και τα εργοστάσια της Αγγλίας, και η Λουφτβάφε χάνει 450 αεροπλάνα ένανη 153 της RAF. Η Γερμανία διαθέτει έναν πανίσχυρο πολεμικό αεροπορικό στόλο από 3.000 αεροπλάνα, αλλά η απώλεια των 450 αμέσως αμέσως είναι ήδη ένας πολύ κακός οιωνός. Η RAF κάνει το πρώτο της θαύμα Τα πολύ ευέλικτα καταδιωκτικά Σπιτφάιρ, βοηθούμενα από τα βομβαρδιστικά Χάρικεην, κάνουν τον πρώτο τους άθλο, καταφέρνοντας να αναχαιτίσουν τα γερμανικά βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως, τα περίφημα Στούκας, το μεγάλο αεροπορικό ατού των Γερμανών. Η δεύτερη εξόρμηση της γερμανικής αεροπορίας έχει διαφορετικό στόχο. Τώρα στο στόχαστρο βρίσκονται μόνο τα αε­ ροδρόμια των Σπιτφάιρ και τα εργοστάσια κατασκευής τους, και αυτό είναι μια έμμεση πλην σαφής αναγνώριση, από τον εχθρό, της υπερο­ χής αυτών των σατανικών αεροπλάνων, που σχεδόν στριφογυρίζουν εν πτήσει περί τον κάθετο και τον οριζόντιο άξονά τους. Πάλι τζίφος. Σ’ αυτό το δεύτερο γύρο, οι Γερμανοί χάνουν 400 αεροπλάνα έναντι 291 της RAF, που αρχίζει να γίνεται μύθος σ’ όλον τον κόσμο. Την 7η Σεπτεμβρίου 1940 αρχίζει η τελευταία γερμανική προσπά­ θεια σε τρία διακεκομμένα ανά διήμερον επιθετικά κύματα, στις 7, 9, 11 και 13 του μήνα, πάλι χωρίς σημαντικό αποτέλεσμα Και στις 15 Σε­ πτεμβρίου 1940, ο αρχηγός της Λουφτβάφε (της στρατιωτικής αεροπο­ ρίας) Γκαίρινγκ διατάσσει τον συνεχή βομβαρδισμό του Λονδίνου με όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις. Μέσα στην ίδια μέρα, δυο διακεκομμέ­ νες αλλά κατά πολλά κύματα η κάθε μια επιδρομές κατά του Λονδί­ νου, καταλήγουν και πάλι σε αποτυχία. Η Λουφτβάφε χάνει 186 αε­ ροπλάνα και η RAF μόλις 25. Οι τρομερές αερομαχίες διεξάγονται 105

ακριβώς πάνω απ’ το Λονδίνο. Και καθώς η RAF απωθεί τα γερμανι­ κά αεροπλάνα από το κέντρο προς την περιφέρεια της πόλης, η περι­ φέρεια γίνεται κονιορτός και το κέντρο σώζεται. Το ένα πέμπτο του Λονδίνου είναι ισοπεδωμένο. Ωστόσο, είναι απίστευτα τα κατορθώμα­ τα της RAF, μιας πολύ μικρής αεροπορίας, άψογα οργανωμένης ωστό­ σο και με πιλότους που ενεργούν περίπου σαν ιάπωνες καμικάζι. 'Οσοι πιλότοι της RAF δεν έχουν σειρά για πτήση, περιφέρονται στους δρόμους του Λονδίνου, εμψυχώνουν τα πλήθη μόνο με την παρουσία τους και αγκαλιά με τους πολίτες πίνουν του σκασμού στα παμπ. Την άλλη μέρα, διπλά ντοπαρισμένοι με δόξα και αλκοόλ ρίχνονται κατά των Γερμανών -και όποιον πάρει ο χάρος. 'Οταν τελειώσει το νταβαντούρι, ο Τσώρτσιλ, που επιστατεί σ’ όλα αυτά θα πει για τους τρομερούς πιλότους της RAF: Ποτέ τόσο λίγοι δεν έκαναν τόσο πολλά για τόσο πολλούς. Η ρήση τού άρεσε πολύ, και θα την επαναλάβει έκτοτε κάμποσες φορές. Η μια απ’ αυτές θα αφορά εμάς τους Έλληνες. Αλλά εμείς οι Έλληνες, κατά την κλασι­ κή μας συνήθεια, υιοθετούμε μόνο ό,τι μας βολεύει. 'Οπως και νάναι, ο κεραυνοβόλος πόλεμος τελειώνει οριστικά για τον Χίτλερ, πάνω από τον ουρανό του Λονδίνου, στις 15 Σεπτεμβρίου 1940. Τώρα αρχίζει να υποπτεύεται πως στο εξής ο πόλεμος θα τραβήξει πολύ σε μάκρος. Δυστυχώς όμως γι’ αυτόν, όλα τα είχε σχεδιάσει με βάση τη στρατη­ γική του κεραυνοβόλου πολέμου. Αλλά ο κεραυνός τελικά θα πέσει στο κεφάλι του.

7. Μάχη του Ατλαντικού 'Οταν ο αποκεφαλισμός αποτυγχάνει, μπαίνει σε ενέργεια ο ακρω­ τηριασμός. Ο Χίτλερ κατάφερε να αποκεφαλίσει τη Γαλλία, αλλά απέτυχε παταγωδώς να κάνει το ίδιο και με την Αγγλία. Στις 15 Σεπτεμ­ βρίου 1940 λήγει οριστικά η από αέρος μάχη της Αγγλίας, που είχε σα στόχο την αποβίβαση γερμανικών στρατευμάτων στο νησί και την κατάχτησή του, και αρχίζει η μάχη του Ατλαντικού. Η προσπάθεια του Χίτλερ τώρα στρέφεται στην καταστροφή του πανίσχυρου αγγλι­ κού στόλου, που είναι σκορπισμένος παντού, κυρίως στη Μεσόγειο και στον Ατλαντικό. Στο εξής, θα έχει και τη βοήθεια του Μουσολίνι, που μπαίνει στον πόλεμο στο πλευρό του Χίτλερ, την 10η Ιουνίου 1940. 106

'Οταν, λοιπόν, ο Φύρερ κατάλαβε πως δεν μπορεί να κόψει το κε­ φάλι του αγγλικού λέοντα επί αγγλικού εδάφους, αρχίζει σιγά σιγά να του κόβει τα πόδια, που πατούν καλά στον πυθμένα των θαλασ­ σών. Άλλωστε, Αγγλία δεν είναι μόνο η Αγγλία, είναι όλες οι αγγλι­ κές αποικίες, που προέκυψαν κυρίως με τη δράση του αγγλικού στό­ λου. Η στρατηγική των κανονιοφόρων, των θωρηκτών πλοίων με τα βαριά κανόνια, είχε δώσει λαμπρά αποτελέσματα υπέρ των ληστών αποικιοκρατών. Ευτυχώς που τότε δεν υπήρχαν τανκς. Αυτά θα εμφα­ νιστούν το 1916, στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι Άγγλοι θα τα ρίξουν για πρώτη φορά στη μάχη. 'Ομως, τότε, τα χρη­ σιμοποιούν σα θωρακισμένα μεταγωγικά οχήματα, που μεταφέρουν πεζικάριους με ασφάλεια στο πεδίο της μάχης, για να τους ξεφορτώ­ σουν στα μετόπισθεν του εχθρού. Η ιδέα για ένα μετακινούμενο φρούριο, έναν πύργο σε τροχούς, είναι του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Που όμως ατύχησε όταν επεχείρησε να λύσει το πρόβλημα της κίνησης ενός θωρακισμένου οχήματος, που ήταν πολύ βαρύ. Τη λύση θα τη βρει ένας άγγλος αξιωματικός που άντλησε την έμπνευσή του για τα τανκς από τα... τρένα. Σκέφτηκε πως θα μπορούσε να υπάρξει ένα όχημα που να κουβαλάει μαζί του τη σιδηροτροχιά! Κι έτσι, προέκυψαν οι ευέλικτες ερπύστριες Το άρμα τις «στρώνει» και τις εφαρμόζει καλά στο ανώμαλο έδαφος για να πα­ τήσει σ’ αυτό με σιγουριά. Στη διάρκεια του μεσοπολέμου, πάλι οι Άγγλοι θα μετατρέψουν τα θωρακισμένα μεταγωγικά οχήματα σε αυτόνομα, αυτάρκη και αυτο­ κινούμενα όπλα. Το τανκς (δεξαμενή καυσίμων σημαίνει η λέξη) θα γίνει έτσι ένα πανίσχυρο αμυντικό και μαζί επιθετικό όπλο, διατηρώ­ ντας ταυτόχρονα και τον αρχικό χαρακτήρα του μεταγωγικού οχήμα­ τος. Μ’ άλλα λόγια, τα άρματα μάχης μπορούν να συνεχίσουν τώρα τη δουλειά από εκεί που την άφησαν οι κανονιοφόροι (οι μπομπάρδες), στις οποίες η αποικιοκρατία χρωστάει πολλά. Σε λίγο θα προκύψει ένας καινούργιος αμφίβιος στρατός. Οι πε­ ζοναύτες είναι και ναύτες και πεζικάριοι. 'Οταν βρίσκονται στη θά­ λασσα, προστατεύουνται από τα θωρηκτά, τα θωρακισμένα πλοία, κι όταν βρίσκονται στη στεριά, από τα θωρακισμένα άρματα. Αυτοί που θα σπρώξουν στον ύψιστο βαθμό τελειότητας τον αμφίβιο πόλεμο λίγο αργότερα, θα είναι οι ούτως ή άλλως αμφίβιοι Ιάπωνες. Αλλά προς το παρόν οι Άγγλοι παραμένουν οι δάσκαλοι όλου του κόσμου σ’ αυτό το είδος «δροσερού» πολέμου, θ α τους ακολουθήσουν κατά πόδας οι και κατά τον πρώτο πόλεμο σύμμαχοί τους, οι Γάλλοι. Σε λίγο θα μπουν στο θορυβώδη χορό των αρμάτων οι πάντες και κυρίως οι Γερ­ 107

μανοί. Που με την παραδοσιακή τεχνική και επιστημονική τους επάρ­ κεια θα φκιάξουν τα υπερτέλεια άρματα μάχης «Πάνθηρ» και «Τίγρις» (προσέξτε τα θηριώδη ονόματα). Που είναι σιδερένια θηρία κι όχι σιδερένια άλογα, όπως είχε στο νου του το άρμα ο Ντα Βίντσι. Όσο για τα αγγλικά άρματα μάχης αυτά είναι, αρχηγικά. Είναι αφιε­ ρωμένα στον υπ’ αριθμόν ένα ηγέτη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και λέγονται «Τσώρτσιλ». Όμως τα αμερικάνικα άρματα μάχης είναι στρατηγοκεντρικά. Λέγονται «Σέρμαν» και «Πάτον». Ενώ τα ρωσικά είναι εντελώς απρόσωπα (λαϊκά μήπως). Φέρουν αριθμό αντί ονόματος και λέγονται Τ34. Όπως και να λέγονται τα άρματα μάχης αντικαθιστούν το ίδιο καλά όλα το πανάρχαιο ιππικό. Ο στρατιωτικός ρόλος του αλό­ γου έληξε οριστικά. Λίγο νωρίτερα, με το αυτοκίνητο, είχε λήξει και ο κοινωνικός του ρόλος Κανένα ζώο δεν προσέφερε τόσα πολλά στον άν­ θρωπο, και σε περίοδο ειρήνης και σε περίοδο πολέμου. Δεν ξέρω αν η τιμή που θα άρμόζε στο άλογο ήταν να δώσουμε το όνομά του στη μο­ νάδα μέτρησης της μηχανικής ισχύος. Μηχανή δέκα ίππων, ας πούμε, μπορεί να έχει δύναμη ίση με δέκα άλογα, αλλά εγώ θα προτιμούσα τα άλογα έξω από τη μηχανή, στα λιβάδια Στο σχεδιασμό της μάχης και στο πεδίο μάχης τα άρματα μάχης παίζουν τον ίδιο περίπου ρόλο, που από αιώνες έϋαιζε το ιππικό. Πριν ο ανταρτοπόλεμος δώσει την ιδέα για τη δημιουργία του σώ­ ματος των κομάντος (καταδρομέων), το ιππικό πρώτα και τα άρματα μάχης μετά, λειτουργούσαν σαν κομάντος. Πάντως οι κυρίως απείν κομάντος είναι ρωσική εφεύρεση. Προέκυψε από μετεξέλιξη του «λαϊ­ κού στρατού», που δρα σαν αντάρτικο στρατιωτικό σώμα στα μετό­ πισθεν του εχθρού. Πρόκειται για μια πολεμική τακτική που θα κά­ νει θαύματα στο Ανατολικό (ρωσικό) Μέτωπο στη διάρκεια του Β' Πα­ γκοσμίου Πολέμου. Και επειδή οι δυτικοί στρατοί δε γίνεται να έχουν λαϊκό στρατό εθελοντών, και επειδή τα αντάρτικα σ’ όλη την Ευρώ­ πη θα παίξουν βασικό ρόλο στον πόλεμο φθοράς του γερμανικού στρατού, μετά τον πόλεμο θα εμφανιστούν αυτόνομα στρατιωτικά σώματα, που δρουν περίπου όπως οι αντάρτες: με ταχύτητα, με ευελι­ ξία, με διοικητική αυτονομία, με αυτενέργεια του κάθε στρατιώτη. Στα σώματα των κομάντος φορτώνουν, αυτοί που σχεδιάζουν και διευθύ­ νουν τις μάχες, τις πιο δύσκολες αποστολές Με το πανάρχαιο ιππικό, που τώρα θωρακίζεται και τσουλάει σε ερπύστριες και το ομοίως πανάρχαιο αντάρτικο, που λέγεται και άτα­ κτος στρατός και που στον δεύτερο πόλεμο αρχίζει να γίνεται ολοέ­ να και περισσότερο τακτικός (βλέπε και Τίτο), η θανατηφόρα τέχνη του πολέμου, που βέβαια δεν ανήκει στις καλές τέχνες τελειοποιείται 108

με τρόπο πολύ εντυπωσιακό. Αλλά το πιο εντυπωσιακό απ’ όλα τα όπλα είναι το αεροπλάνο. Ενώνει με φωτιά τη γη με τον ουρανό και μετατρέ­ πει τα πάντα σε κόλαση. Τώρα, ο θάνατος είναι ουρανοκατέβατος. Τώρα, ο θάνατος είναι παντού: στη στεριά στη θάλασσα, στον αέρα, στο πεδίο της μάχης στα μετόπισθεν. Τώρα, ο πόλεμος δεν αφορά μόνο τους στρατιώτες αφορά τους πάντες μάχιμους και άμαχους. Τούτη η βάρβαρη ιστορία αρχίζει από τότε που η αεροπορία δοκιμάζεται για πρώτη φορά σαν όπλο στο πεδίο της μάχης όπως και το τανκς: στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Που από κάθε άποψη, στρατιω­ τική και πολιτική, είναι μια πρόβα τζενεράλε του δευτέρου. Πρώτοι οι Ιταλοί χρησιμοποίησαν το αεροπλάνο για στρατιωτικούς μεν, αλλά όχι και πολεμικούς σκοπούς το 1911. Ήταν τότε που πολε­ μούσαν στη Λιβύη με τους Τούρκους. Τα ιταλικά αεροπλάνα τότε πε­ ριορίζονταν στο να κατοπτεύουν το μέτωπο και να εκτελούν αναγνω­ ριστικές πτήσεις Λίγο αργότερα, το 1912, στον Πρώτο Βαλκανικό Πό­ λεμο, οι Έλληνες σκέφτονται πως καλό είναι, τα ελάχιστα τότε ελλη­ νικά αεροπλάνα της πλάκας γνωστά και σαν «κατσαρίδες», στη διάρ­ κεια μιας αναγνωριστικής πτήσης να πετσύν στο κεφάλι των Τούρκων και καμιά πρόχειρη μπομπίτσα, που έμοιαζε άλλοτε με στρακαστρούκα και άλλοτε με χειροβομβίδα Δυο μεσογειακοί λαοί, οι Ιταλοί και οι Έλληνες, πειραματιζόμενοι επί των κεφαλών ενός άλλου μεσογεια­ κού λαού, των Τούρκων, ανακαλύπτουν, σχεδόν παίζοντας τον αερο­ πορικό πόλεμο. Όμως, σοβαρό όπλο θα κάνουν την αεροπορία οι Αγγλοι και οι Γάλλοι ταυτόχρονα, στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο βομβαρδισμός, νοούμενος σαν οργανωμένη στρατιωτική επιχείρηση και όχι σαν μεσογειακό νταβαντούρι, θα προκύψει τότε. Ό μω ς οι Άγγλοι και Γάλλοι, οι δημιουργοί της πολεμικής αεροπο­ ρίας όπως άλλωστε και οι Γερμανοί και οι Ιταλοί, στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο θα χρησιμοποιούν το σχετικά καινούργιο όπλο σχεδόν αυτό­ νομα Η αεροπορία μόνη της σχεδιάζει και μόνη της εκτελεί τις αερο­ πορικές επιχειρήσεις. Αποκορύφωμα του αυτόνομου αεροπορικού στρατηγικού σχεδιασμού είναι η Μάχη της Κρήτης ένα καθαρό αρι­ στούργημα από στρατιωτικής απόψεως (Έχουν και οι σφαγείς τα αριστσυργήματά τους, έτσι, για να μην το παίρνουν πάνω τους οι καλλι­ τέχνες). Τη Μάχη της Κρήτης θα τη σχεδιάσει και θα την εκτελέσει αποκλειστικά η Λουφτβάφε, και μάλιστα με την επιστασία του αρχη­ γού της του Γκαίρινγκ. Στη Μάχη της Κρΐ^της, ο γερμανικός στρατός ξηράς και το ναυτικό υπακούουν στις διαταγές των αεροπόρων, που έχουν την απόλυτη πρωτοβουλία Αυτό θα συμβεί για πρώτη φορά στην πολύ σύντομη, άλλωστε, ιστορία της πολεμικής αεροπορίας. 109

Αντίθετα, οι Αμερικανοί, οι Ρώσοι και οι Ιάπωνες, οι πιο ισχυ­ ρές δυνάμεις του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, στον οποίο για πρώτη φορά δοκιμάζεται σοβαρά σαν τακτικό και όχι μόνο στρατηγικό όπλο το αεροπλάνο, δεν θεωρούν την πολεμική αεροπορία σαν αυ­ τόνομο όπλο και δεν της επιτρέπουν να σχεδιάζει μόνη της επιχει­ ρήσεις. Αντιλαμβάνονται την αεροπορία σαν εναέριο πυροβολικό μεγάλης ακτίνας δράσης. Με τον ίδιο τρόπο αντιλαμβάνονται οι επιτελικοί αξιωματικοί (εί­ ναι αυτοί που σχεδιάζουν τις μάχες) και το πολεμικό ναυτικό: σαν προέκταση του πεζικού, του «βασιλιά των όπλων». Σε κανέναν στρα­ τό το ναυτικό δε σχεδίασε μόνο του ναυτικές επιχειρήσεις. Ο πόλε­ μος στη θάλασσα δεν είναι η κυρίαρχη μορφή πολέμου. Άλλωστε, τα πολεμικά πλοία δεν είναι ιδιαίτερα ευκίνητα και δύσκολα φτά­ νουν στην ώρα τους εκεί που τα χρειάζεσαι. Ωστόσο, οι Ιάπωνες θα ανατρέψουν άρδην την περί πολεμικού ναυτικού στρατιωτική αντί­ ληψη. Ο πρώτος που θα σκεφτεί να εξαρτήσει την αεροπορία απ’ ευθείας από το ναυτικό, αφού πρώτα το αυτονομήσει από τον στρα­ τό ξηράς, είναι ο ιάπωνας στρατάρχης Γιαμαμότο, η πιο μεγάλη στρατιωτική προσωπικότητα στη Μάχη του Ειρηνικού, ο άνθρωπος που θα σχεδιάσει την απίστευτης ακρίβειας επίθεση κατά του αμε­ ρικανικού στόλου στο Περλ Χάρμπορ, στη Χαβάη. Τώρα όλοι θα κα­ ταλάβουν πως το ναυτικό και η αεροπορία κάνουν τέλειο ζευγάρι. Από τότε, ολοένα και περισσότερο η αεροπορία θα κυριαρχεί πάνω σ’ όλα τα παραδοσιακά όπλα. Χωρίς αυτήν, τίποτα δεν μπορεί να γίνει πλέον. Όπως έδειξαν οι μάχες της Αγγλίας και της Κρήτης, τις μάχες τις κερδίζει αυτός που έχει καλή και δυνατή αεροπορία, και τούτο άσχετα από το γεγονός πως όποιος κερδίζει πολλές μάχες σ’ έναν πόλεμο, δε σημαίνει ότι κερδίζει κατ’ ανάγκην και τον πόλεμο. Η νίκη δεν είναι πρόβλημα στατιστικής. Αν κερδίσεις όλες τις μάχες και χάσεις την τελευταία, έχασες. Η Μάχη του Ατλαντικού (1940 και 1941), στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η (ναυτική μόνο) Μάχη της Μεσογείου, ονομάστηκε από τους Άγγλους, ορθότατα μεν αλλά μόνο αν δεις το πράγμα από τη σκοπιά που επιβάλλει το δικό τους συμφέρον, σαν «μάχη των μαχών». Πράγματι, αν βούλιαζαν τα αγγλικά πλοία, η θαλασσοκράτειρα Αγ­ γλία θα έμενε εντελώς ξεκρέμαστη και θα αποκόβονταν από τις αφρι­ κανικές και τις ασιατικές αποικίες της. Κι αυτός ακριβώς είναι ο στό­ χος του Χίτλερ, μετά την αποτυχημένη απόπειρα να καταλάβει την Αγγλία με έναν κεραυνοβόλο πόλεμο, που απέτυχε παταγωδώς στη Μάχη της Αγγλίας. Που ευθύς αμέσως θα μεταλλάξει σε Μάχη του 110

Ατλαντικού. Που είναι και πάλι μάχη της Αγγλίας, αλλά στη θάλασ­ σα και πολύ μακριά απ’ την Αγγλία. Στους θαλασσινούς δρόμους που μεταφέρουν εμπορεύματα από τις αποικίες στην Αγγλία και κρα­ τούν την πρώτη, τότε, αποικιακή δύναμη, ακμαία και ωραία. (Το αστείο με την Αγγλία είναι ότι, ενώ νίκησε στον πόλεμο, νικήθηκε λίγο μετά τη λήξη του στα κινήματα ανεξαρτησίας των υποταγμένων σ’ αυτήν λαών). Η Γερμανία δεν ήταν ποτέ ισχυρή ναυτική δύναμη. Τώρα όμως έχει στη διάθεσή της τον πολύ καλό ιταλικό πολεμικό στόλο. Αν ο Χίτλερ βάλει στο χέρι και τον ιαπωνικό, και η αν η Αμερική δεν βγει στον πόλεμο για να αντιμετωπίσει τον φοβερό και τρομερό ιαπωνικό στό­ λο, τότε η Αγγλία είναι καταδικασμένη σε θάνατο. Προς το παρόν, όταν δηλαδή τελείται η Μάχη του Ατλαντικού (τέλος 1940, αρχές 1941) ούτε η Αμερική ούτε η Ιαπωνία έχουν βγει ακόμα στον πόλεμο. Συνε­ πώς η Αγγλία πρέπει να τα βολέψει μόνη της. Στις 24 Φεβρουάριου 1941 ο Χίτλερ εκφωνεί έναν ιστορικό λόγο του προς τον γερμανικό λαό. Λέει πως δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με τον πόλεμο των υποβρυχίων, που μαίνεται σ’ ολόκληρο τον Ατλαντι­ κό. Διότι, ενώ στην αρχή του πολέμου η Γερμανία είχε μόνο 55 υπο­ βρύχια, τώρα έχει 249. Δηλαδή ναυπηγεί 15 υποβρύχια το μήνα! Ο Χίτλερ λέει την αλήθεια. 'Αλλωστε, τούτη την πικρή αλήθεια οι Άγ­ γλοι την ξέρουν και από τους πολύ καλούς κατασκόπους τους. Η Γερ­ μανία, μέσα σε μήνες, κυρίως μετά την αποτυχία της στη Μάχη της Αγγλίας, έχει γίνει μεγάλη ναυτική δύναμη. Απίστευτα πράγματα συμ­ βαίνουν στη χώρα του Χίτλερ, με τη συμπαράσταση ενός λαού που τον λατρεύει πολύ περισσότερο τώρα που βαδίζει ολοταχώς πάνω στ’ αχνάρια του Μεγάλου Ναπολέοντα αν όχι και του Μεγάλου Αλέξαν­ δρου, που ο μεγάλος θαυμαστής των Ελλήνων τον έχει για πρότυπο. (Το ξαναείπαμε: ο Χίτλερ δεν θεωρούσε την Ελλάδα καταχτημένη, αλλά προστατευόμενη απ’ αυτόν χώρα. Μάλιστα, προστατευόμενη! Και πίστευε πως οι 'Ελληνες είναι τόσο καθαροί Άριοι, όσο περίπου και οι Γερμανοί. Μάλιστα, Άριοι! Χαρά ο Πλεύρης! Από δω και οι προσπάθειες αυτού του καλού 'Ελληνα, του καλύτερου που υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα, να μας πείσει πως μάλλον ατυχήσαμε εμείς οι 'Ελληνες, που δε νίκησαν οι Γερμανοί. Μάλιστα, ατυχήσαμε! Αν νι­ κούσαν οι Γερμανοί, θα γινόμασταν το δεξί τους χέρι. Μάλιστα, το δ εξ ί! Αν και θα μας είχαν κόψει το αριστερό). Το πρώτο μισό του 1942 οι Άγγλοι φαίνεται να χάνουν τη Μάχη του Ατλαντικού. Και θα την έχαναν πράγματι, αν την 7η Δεκεμβρίου 1941, η Αμερική δεν έβγαινε στον πόλεμο μετά τη συμφορά στο Περλ 111

Χάρμπορ. Ωστόσο, από λίγο νωρίτερα, η Αμερική είχε αρχίσει να βοη­ θάει κρυφά και ατύπως την Αγγλία στον Ατλαντικό. Τώρα που η Αμε­ ρική βγαίνει στον πόλεμο, ο Ατλαντικός θα πασάρει το θαλασσινό πόλεμο στον Ειρηνικό. Όπου η σύγκρουση Αμερικανών και Ιαπώνων θα είναι μέχρι θανάτου στην κυριολεξία, θανάτου της Ιαπωνίας. Το 1945. Στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι. Εδώ, όχι ο θάνατος, αλλά ο μαζικός θάνατος αμάχων και αόπλων, νηπίων, παιδιών, γερόντων και γυναικών, θα σφραγίσει το τέλος του πολέμου με τον πιο αποτρόπαιο τρόπο. Και θάναι αμερικάνικος αυτός ο τρόπος. Στο εξής, αν θέλεις, μη δέχεσαι την «προστασία» που σου προσφέρουν οι Αμερικανοί!

8. Ο μακρόσυρτος πόλεμος στη Βόρεια Αφρική Η κλειστή θάλασσα της Μεσογείου, που λέγεται έτσι γιατί βρίσκε­ ται στο μέσον της γης πιο σωστά στον μέσον της γης της Ευρώπης και της γης της Βόρειας Αφρικής, επικοινωνεί με τον Ατλαντικό ωκεανό με φυσικό τρόπο, μέσω του πορθμού του Γιβραλτάρ. Με τον Ινδικό και τον Ειρηνικό ωκεανό επικοινωνεί με τεχνητό τρόπο, μέσω της διώρυ­ γας του Σουέζ. Όποιος ελέγχει αυτές τις δυό υδάτινες πόρτες, ελέγχει το παγκόσμιο θαλασσινό εμπόριο. Μια τρίτη έξοδος της κλειστής Μεσογείου προς την ακόμα πιό κλειστή Μαύρη θάλασσα, που ανήκει κι αυτή στη Μεσόγειο, είναι τα στενά των Δαρδανελλίων, για τα οποία θα γίνει σκοτωμός κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Όμως τα Δαρδανέλλια δεν θα παίξουν μεγά­ λο ρόλο κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Προφανώς γιατί αυτός ο πό­ λεμος είναι όντως παγκόσμιος, ενώ ο άλλος καταχρηστικά ονομάζε­ ται παγκόσμιος αφού ήταν ευρωπαϊκός, και κυρίως γαλλογερμανικός. Σε έναν γνησίως παγκόσμιο πόλεμο, σαν τον δεύτερο, από γεωστρατηγικής απόψεως ενδιαφέρουν κυρίως οι συνάψεις των ωκεανών με­ ταξύ τους. Τρεις είναι οι μεγάλοι ωκεανοί της υδρογείου σφαίρας (της σφαίρας που αποτελείται από ύδωρ και γη): Ο Ειρηνικός ο Ατλαντι­ κός και ο Ινδικός. Εντούτοις μία είναι η κυρίαρχη στην υδρόγειο θά­ λασσα: Η μικρή, συγκριτικά με τους ωκεανούς, Μεσόγειος. Όλα τα σπουδαία πράγματα στην ανθρώπινη ιστορία από πολιτιστικής από­ ψεως έγιναν γύρω απ’ αυτή τη σπουδαία θάλασσα, την πιο σπουδαία απ’ όλες τις θάλασσες της υδρογείου. Όποιος ελέγχα το Γιβραλτάρ 112

και το Σουέζ, ελέγχει εν τέλει όλον τον κόσμο, είτε άμεσα είτε έμμε­ σα, ακόμα και στον καιρό μας, που τα αεροπλάνα διαφοροποίησαν τη ροή όλων των εμπορευμάτων πλην των πετρελαίων, που συνεχίζουν να μεταφέρονται με πλοία και πετρελαιαγωγούς και όχι με αεροπλάνα. Δεδομένου πως δύο είναι οι κύριες πετρελαιοπαραγωγές περιοχές στη Μεσόγειο, η Μέση Ανατολή και ο Καύκασος, όποιος ελέγχει τη Μεσόγειο ελέγχει και τη ροή του πετρελαίου της σ’ όλες τις γωνιές του κόσμου. Να γιατί είναι τόσο κρίσιμος ο έλεγχος του Γιβραλτάρ και του Σουέζ. Να γιατί ο κύριος εχθρός του Χίτλερ είναι η Αγγλία, η χώρα που ελέγχει και τις δυο εξόδους της Μεσογείου προς τους ωκεα­ νούς. Φυσικά, οι θαλάσσιοι δρόμοι δεν θα είχαν κανένα σημαντικό ενδιαφέρον αν χρησιμοποιούνταν μόνο για τον τουρισμό. Η κύρια χρησιμότητά τους είναι η μεταφορά στρατού προς τις προς κατάκτησιν χώρες όλου του κόσμου. Και η μεταφορά εμπορευμάτων και κυρίως πρώτων υλών από τις καταχτημένες χώρες προς τις ευρωπαϊκές μητροπόλεις. Τα πετρέλαια, μια αναλώσιμη πηγή ενέργειας, είναι το πιο σπουδαίο απ’ όλα τα εμπορεύματα. Αν λείψει από κάποια βιομηχανι­ κή χώρα, όλα θα καταρρεύσουν αυτομάτως. Ούτε μοτοποδήλατο δεν θα μπορούσε να κινηθεί, πόσο μάλλον εργοστάσιο. Τα αμερικανικά συμφέροντα εκείνον τον καιρό περιορίζονται στο άλλο ημισφαίριο, όπου ανήκει και η Ιαπωνία Η Αμερική ίσως να μην έβγαινε στον πόλεμο αν δεν της ριχνόταν η Ιαπωνία στο Περλ Χάρμπορ της Χαβάης, που βρίσκεται περίπου στο κέντρο του Ειρηνικού, ακριβώς στην αντίθετη απ’ την Ελλάδα μεριά της υδρογείου, περίπου στη μέση της απόστασης ανάμεσα στην Αμερική και την Ιαπωνία Η Αμερική θα γίνει «προστάτης του ελεύθερου κόσμου» (σ’όλον τον κό­ σμο) γύρω στο 1948, όχι γιατί έχει καμιά σκασίλα για την ελευθερία του κόσμου, αλλά γιατί αυτόν τον καιρό αρχίζουν να εμφανίζονται οι πολυεθνικές που δημιουργούνται με βάση τις εθνικές αμερικανικές εταιρείες. Η Αμερική, λοιπόν, προστατεύει σ’ όλον τον κόσμο τα συμ­ φέροντα των πολυεθνικών, δηλαδή τα δικά της κατ’ αρχήν συμφέρο­ ντα - αλλά όχι μόνο. Πάντως, όχι τα δικά σου ούτε τα δικά μου, που φυσικά ουδεμία σχέση έχουν μ’ αυτά των πολυεθνικών. Αλλά ούτε και μ’ εκείνα των εθνικών εταιρειών. Αν ήμουν βιομήχανος, το πράγ­ μα θ’ άλλαζε, θ α αγωνιζόμουν για τα εθνικά συμφέροντα αν η εται­ ρεία μου ήταν εθνική, και για τα πολυεθνικά αν αυτή ανήκε σε κάποια πολυεθνική. Ο βράχος του Γιβραλτάρ, ένα τόσο δα πραματάκι, μιά μικροσκοπική πόλη 27.000 κατοίκων στην άκρη της Ισπανίας, ανήκει στην Αγ­ γλία από το 1704. Με μια συνθήκη του 1904 μεταξύ των Άγγλων και 113

των Γάλλων, εξασφαλίστηκε η ελεύθερη διεθνής ναυσιπλοΐα στο Γι­ βραλτάρ. Το κωμικό, όμως, είναι πως την εν λόγω συμφωνία την υπό­ γραψε και η Ισπανία, στην οποία φύσει και θέση ανήκει ο πιο σημα­ ντικός βράχος της υδρογείου. Αυτός ο πολύτιμος βράχος απ’ την αρχή περίπου του Πολέμου του Ατλαντικού βρίσκεται σε χέρια γερμανικά. Αν πέσει και η διώρυγα του Σουέζ σε χέρια γερμανικά, όλα θα καταρρεύσουν στην Ευρώπη, που θα γίνει ολόκληρη γερμανική με τον πιο άνετο τρόπο. Η Μάλτα, η πιο ισχυρή αγγλική βάση στο κέντρο της Μεσογείου θα εξαφανιστεί αυτομάτως. Το ίδιο και η Κύπρος, η δεύ­ τερη σημαντική βάση των Άγγλων στη Μεσόγειο. 'Ομως, η στρατιω­ τική σημασία της Κύπρου είναι μειωμένη αυτόν τον καιρό, εξαιτίας της Ρόδου, που βρίσκεται σε ιταλικά χέρια από το 1912, που την πή­ ραν οι Ιταλοί απ’ τους Τούρκους, οι οποίοι την κατείχαν από το 1522. (Οι Ιταλοί θα ονομάσουν τη Δωδεκάνησο Isole Italiani dell’ Egeo, δη­ λαδή ιταλικά νησιά του Αιγαίου! Σκεφτείτε τι θα γινόταν σήμερα, αν η «ιταλική» Δωδεκάνησος δεν επιστρεφόταν από τους νικητές Συμμά­ χους στην Ελλάδα την 31η Μαρτίου 1947, για να προσαρτηθεί και επι­ σήμους τον Μάρτιο του 1948, προς το τέλος του εμφυλίου πολέμου). Η διώρυγα του Σουέζ, που συντομεύει τον θαλάσσιο δρόμο μετα­ ξύ Αγγλίας *και Ινδίας κατά 44% (γι’ αυτό έγινε, άλλωστε) σκαβόταν επί δέκα χρόνια, από το 1859 μέχρι το 1869, υπό την επιστασία του Γάλλου Φερνπνάν Λεσέψ, σε μιά εποχή που η Αίγυπτος ήταν τουρκι­ κή. Αργότερα η Αίγυπτος θα γίνει σχεδόν αγγλική -συνεπώς και η διώρυγα Και όταν ο Νάσερ πήγε να την κάνει αιγυπτιακή το 1956, έγινε σκοτωμός. Στη διάρκεια του Β' πολέμου η κρίσιμη αυτή διώρυγα είναι αγγλι­ κή κατ’ ουσίαν. Και ο Χίτλερ θα βάλει τον Μουσολίνι να την κατα­ λάβει για λογαριασμό του, τον καιρό που είναι απασχολημένος στη Μάχη της Αγγλίας, στη Μάχη του Ατλαντικού και στη Μάχη της Κρή­ της. Ο Ντούτσε, όμως, θα τα κάνει μούσκεμα. Αλλά και ο θρυλικός Ρόμελ, «η αλεπού της ερήμου», λίγο αργότερα, δεν θα έχει καλύτερη τύχη. Το Σουέζ θα παραμείνει στα χέρια των δυτικών Συμμάχων από την αρχή μέχρι το τέλος του πολέμου και η Μεσόγειος δεν θα πεθάνει αϊτό ναζιστική ασφυξία. Οι συνεχείς και αδιάκοποι πόλεμοι, που γίνονται κυρίως στην ιταλική τότε Λιβύη και κυριότατα στην ανατο­ λική της πλευρά, την Κυρηναϊκή, όπου και η πόλη Τομπρσύκ, το με­ γάλο οχυρό του Ρόμελ, έχουν σαν έπαθλο, πρώτα τη διώρυγα και μετά τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής, λίγο παραπάνω. Προσέξτε πώς είναι διαμορφωμένος αυτή την εποχή ο αποικιακός χάρτης στην περί την διώρυγα και περί τα πετρέλαια περιοχή: η Αί­ 114

γυπτος είναι στενή «φίλη» της Αγγλίας. Τόσο φίλη, που από χρόνια διατηρεί εκεί στρατεύματα μ’ όλη της την άνεση. Το Άντεν παραπέ­ ρα, στην αραβική χερσόνησο, είναι αγγλική αποικία. Ομοίως και η Βρετανική Σομαλία στην Ανατολική Αφρική. Υπό αγγλικό έλεγχο βρί­ σκεται και η Παλαιστίνη (που σήμερα είναι κομμένη στα δυο, στο κράτος του Ισραήλ και στο κράτος της Ιορδανίας). Το Ιράκ, το Ιράν και τα Αραβικά εμιράτα είναι κράτη αυτεξούσια υποτίθεται, αλλά καλά ελεγχόμενα από την Αγγλία, παρά τον κάποιο φιλογερμανισμό του Σάχη. Εκτός αυτών η Αγγλία έχει κι άλλα προτεκτοράτα (προστατευόμενα κράτη) στην Ανατολική Αφρική, για να ελέγχει τον θαλάσ­ σιο δρόμο προς την Ινδία. Η Γαλλία έχει δικά της (;) το Μαρόκο, την Αλγερία και την Τυνη­ σία. Αλλά τώρα, οι χώρες αυτές ελέγχονται από την δωσιλογική κυ­ βέρνηση του Βισύ. Οι Ελεύθεροι Γάλλοι του Ντε Γκωλ, ωστόσο, ελέγ­ χουν κάπως χαλαρά τη Σενεγάλη, τη Γάλλική Σομαλία, και ακόμα πιο χαλαρά τη Συρία και το Λίβανο, που είναι προτεκτοράτα των Γάλλων, όπως και η Μαδαγασκάρη, όπως και η Ινδοκίνα λίγο μακρύτερα. Όλες αυτές οι περιοχές θα παίξουν κάποιον ρόλο στον πόλεμο, μικρό ή μεγάλο. Η Γερμανία δεν έχει τίποτα απολύτως σ’ αυτήν την περιοχή, και σκάει απ’ το κακό της, από χρόνια τώρα. Έχει όμως η σύμμαχός της Ιταλία Κυρίως τη Λιβύη, από το 1911, όταν θα νικήσει τους Τούρκους, που την κατείχαν από το 1517. Στη ρωμαϊκή αρχαιότητα, ένα μέρος της σημερινής Λιβύης και ένα μέρος της σημερινής Τυνησίας στα δυτικά της, αποτελούσαν τη φοινικική Αυτοκρατορία της Καρχηδόνας, ακρι­ βώς απέναντι από την σημερινή Ιταλία (Τα ερείπια της ένδοξης πόλης της Καρχηδόνας βρίσκονται επί τυνησιακού εδάφους). Οι πριν απ’ τον Ντούτσε κυβερνήτες της Ιταλίας θεώρησαν σκόπιμο να εξασφαλίσουν τα νώτα τους, ή μάλλον το νότο τους το 1911, σε μια εποχή που η Οθω­ μανική Αυτοκρατορία πνέει τα λοίσθια, κι όλοι τρέχουν να προλάβουν ν’ αρπάξουν κάτι. (Ο πρώτος Βαλκανικός Πόλεμος εδώ σε μας θα αρχίσει ένα χρόνο μετά, το 1912). Και επειδή οι προκάτοχοι του Ντούτσε έβαλαν έγκαιρα στο χέρι τη Λιβύη, είπε να συνεισφέρει κι αυτός κάτι στο μεγαλείο της Νέας Ρω­ μαϊκής Αυτοκρατορίας. Κι έτσι, το 1936 καταλαμβάνει την πανάρχαιη Αιθιοπία Γιατί την Αιθιοπία; Μα, διότι έτσι του ερχόταν βολικότερα Αλλά το αστείο δεν είναι η κατάχτηση της Αιθιοπίας, τρία χρόνια πριν αρχίσει ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Το πολύ αστείο είναι η δημιουρ­ γία της Ιταλικής Αυτοκρατορίας της Ανατολικής Αφρικής. Την εν λόγω αυτοκρατορία της πλάκας θα την συναποτελέσσυν η Αιθιοπία, η Ερυ­ 115

θραία και η Ιταλική Σομαλία. Τέρμα. Περίεργο, στην εν λόγω ιταλι­ κή αυτοκρατορία δεν ανήκε η Ιταλία! Πάντως, νταλός αυτοκράτορας υπήρχε εκεί. Ήταν ο Δούκας της Αόστης, που ποιος ξέρει τι ψώνιο θάταν για να πάει να γίνει αυτοκράτορας εκεί. Το νταβαντούρι στη Βόρεια και την Βορειοανατολική Αφρική, θ’ αρχίσει τον Ιούλιο του 1940, και θα τελειώσει τον Μάιο του 1943 με την ήττα του Ρόμελ. Σ’ αυτό το μακρύ διάστημα, σ’ άλλα μέτωπα τελούνται άλλοι πόλεμοι: ο πόλεμος της Αγγλίας, ο πόλεμος του Ατλα­ ντικού, ο ελληνοΐταλικός πόλεμος, ο πολέμος στο Ανατολικό Μέτωπο, ο πόλεμος στον Ειρηνικό. Ο πόλεμος στη Βόρεια και τη Βορειανατολική Αφρική διασχίζει χρονικά όλους αυτούς τους πολέμους, όντας ο πιο μακρόχρονος αλλά και ο πιο βασανιστικός για όλους τους εμπλεκομένους. Είναι δύσκολο για μη Αραβες να μάχονται σε περιοχές όπου οι παραδοσιακοί πολέμοι γίνονται με καμήλες και με άλογα, όπου η άμμος μπουκώνει συνεχώς τους σωλήνες των κανονιών, όπου τα άρματα μάχης κολλούν στην άμμο, όπου οι βόμβες πέφτουν στα μα­ λακά και δε σκάν, όπου οι στρατιώτες εκτός των άλλων πεθαίνουν και απ’ τη δίψα. Και νάχεις κι από δίπλα τους βουτηγμένους μέχρι τ’ αυτιά στο κισμέτ μουσουλμάνους, να λεν συνεχώς μέσα στον κουρνιαχτό: Μπιρ Αλλάχ, ίλ Αλλάχ. Ένας ο θεός, μέγας ο θεός πούντος ο θεός; Σ’ όλους τους πολέμους, ο θεός, ακόμα και ο περι­ λάλητος θεός των Ελλήνων, γίνεται Ελβετός: περνάει με τους ουδε­ τέρους και με τους τραπεζίτες. Στις 10 Σεπτεμβρίου 1940, ο διοικητής των ιταλικών δυνάμεων της Λιβύης, στρατάρχης Γκρατσιάνα, περνάει τα σύνορα και μπαίνει στην Αίγυπτο. Ο διοικητής των αγγλικών δυνάμεων στην Αίγυπτο, στρατη­ γός Ουέιβελ, στην αρχή σταματάει την ιταλική προέλαση σε αιγυπτια­ κό έδαφος. Στη συνέχεια, τους παίρνει φαλάγγι, τους σπρώχνει στη Λιβύη, μπαίνει κι αυτός μέσα, καταλαμβάνει μεγάλο μέρος της χώρας και διαλύει τη στρατιά του Γκρατσιάνα, πιάνοντας 130.000 αιχμαλώ­ τους μαζί με 19 στρατηγούς. Τον Φεβρουάριο του 1941 όλα φαίνονται να έχουν τελειώσει για τους Ιταλούς στη Λιβύη, αλλά ο Ουέιβελ παίρ­ νει απ’ τ’ αφεντικά του στο Λονδίνο μια διαταγή που λέει να σταμα­ τήσει να κυνηγάει τους έρμους τους Ιταλούς, που δεν ξέρουν τί τους γίνεται, όπως και στην Αλβανία, και να στείλει στρατεύματα στα Βαλκάνια, όπου οι Γερμανοί ετοιμάζονται να επιτεθούν ύστερα απ’ το φιάσκο των Ιταλών στο αλβανικό μέτωπο. Μας ενδιαφέρουν πολύ τα Βαλκάνια, λέει ο Τσώρτσιλ. Αν τα χάσουμε, οι Γερμανοί θα επιπέσουν στα πετρέλαια και τη διώρυγα απ’ το βορρά ίσως μέσω Τουρκίας που παριστάνει την ουδέτερη, (θα μπει στον πόλεμο στο πλευρό των δυτι­ 116

κών συμμάχων λίγο πριν απ’ το τέλος του). 'Αλλωστε, και η Γιουγκοσ­ λαβία είναι φασιστική αυτόν τον καιρό. Απομένει η Ελλάδα, αλλά και κει τα πράγματα είναι δύσκολα μ£ τον φασίστα Μεταξά. Που ναι μεν μάχεται τους Ιταλούς, αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο πως θα πολε­ μήσει και τους Γερμανούς, θ α επανέλθουμε, λοιπόν, στη Μέση Ανα­ τολή, αφού πρώτα πάμε στην Ελλάδα

9. Ο πόλεμος στην Ελλάδα

Ο Μουσολίνι σχεδιάζει να προσαρτήσει την Ελλάδα στη Νέα Ρωμαϊ­ κή Αυτοκρατορία από τότε που ανέβηκε στην εξουσία το 1922. (Για μας εδώ, το 1922 είναι η χρονιά της μικρασιατικής καταστροφής). Την επό­ μενη κιόλας χρονιά, το 1923 (για μας εδώ, το 1923 είναι η χρονιά της Συνθήκης της Λωζάνης) επιχειρεί να καταλάβει την κοντινή Κέρκυρα ερήμην των πάντων, και κυρίως του κοινού νου. Αλλά τελικά στρέφει την προσοχή του στο Φιούμε, που το προσαρτά το 1924, στην Αιθιοπία, που την «κάνει δική του» (με βιασμό) το 1936 και στην Αλβανία, που πρώτα τη βαφτίζει «κομμάτι της Ιταλίας» και ύστερα εγκαθίσταται σ’ αυτήν με τον πιο άνετο τρόπο το 1939. Έτσι, στις 10 Ιουνίου 1940, που ο Μουσολίνι θα κηρύξει τον πόλεμο κατά της Γάλλίας και της Αγγλίας ταυτόχρονα, έχει ήδη αποδείξει στο φίλο του τον Χίτλερ πως είναι μά­ γκας και καραμπουζουκλής. Κι εκείνος τον παίρνει στα σοβαρά, θ ’ αρ­ χίση να τον υποπτεύεται μόνο από την 28η Οκτωβρίου 1940 και μετά. Ο Μουσολίνι εισβάλλει στην Ελλάδα ερήμην του Χίτλερ, χωρίς καν να του ανακοινώση το χαρμόσυνο γεγονός, έτσι για τους φασι­ στικούς τύπους, ρε αδερφέ. Αργότερα θα του πη πως «έκανε δική του» την Ελλάδα, φυσικά με βιασμό, όπως ταιριάζη σ’ όλους τους εραστές που «κάνουν δική τους» μια «ξένη» γυναίκα, για να τον βοηθήση να επιτηρεί καλύτερα τη Ρουμανία Δηλαδή, τα ρουμανικά πετρέλαια. Λίγες μέρες πριν από την 28η Οκτωβρίου 1940 ο Χίτλερ έχη ήδη μπει στη Ρουμανία σα «φίλος», αφού έπεισε τους Ρουμάνους να αποποιηθούν την αγγλική προστασία, της οποίας έχαιρε μέχρι τότε μια χώρα φιλογαλλική από παράδοση (το Βουκουρέστι λέγεται και «μικρό Πα­ ρίσι» και οι Ρουμάνοι Ιονέσκο και Σιοράν θα αντιμετωπίζονται σχε­ δόν σα Γάλλοι). Και να δεχτεί την αποτελεσματικότερη για τα πετρέ­ λαιά της γερμανική προστασία Επειδή ο νέος και πολύ απειλητικός 117

προστάτης βρίσκεται πιο κοντά, οι Ρουμάνοι, που φασίζουν αρκού­ ντως, λεν: τσιμέντο να γίνει, νταβατζής ο ένας, νταβατζής κι ο άλλος. Και διαλέγουν τους Γερμανούς για προστάτες. Και μη μου πείτε πως κακώς έπραξε η Ρουμανία που διάλεξε για προστάτη τον Χίτλερ, γιατί και μεις παρά λίγο αυτόν θα διαλέγαμε, σε μια εποχή που όλες οι μικρές χώρες με «ανεξάρτητη και υπερήφα­ νη εξωτερική πολιτική» ψάχνουν μανιωδώς για προστάτη που θα προ­ στατέψει τα εθνικά τους συμφέροντα. Αν είναι δυνατόν να είσαι και νάνος και εξαθλιωμένος και απατεών και υπερήφανος από πάνω! Όταν οι γίγαντες συγκρούονται, οι νάνοι εξαγοράζουν τη νανική τους υπερηφάνεια με μια ισχυρή «συμμαχική» προστασία Και αν κερδίσει ο ισχυρός στον οποίο πόνταραν, κερδίζουν κι αυτοί από σπόντα. (Και όμως, γιατί κάποιοι κοκοροκέφαλοι σε μας εδώ ονειρεύονται την ανα­ σύσταση της «ελληνικής» Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, χωρίς να παίρ­ νουν υπ’ όψη πως όλες οι αυτοκρατορίες της ιστορίας ήταν πολυεθνι­ κές, και κυρίως χωρίς να μας λεν αν τα χρήματα των πακέτων Ντελόρ φτάνουν ή δε φτάνουν για να οργανώσουμε μια μεγαλειώδη εκ­ στρατεία, ανάλογη μ’ αυτήν που κατέληξε στη μικρασιατική κατα­ στροφή το 1922;). Αμέσως μετά τη Ρουμανία, δέχεται και η Βουλγαρία ανάλογες «ανήθικες» προτάσεις για γερμανική προστασία. Στην αρχή λέει όχι, ευχαριστούμε πολύ, εμείς είμαστε υπερήφανος και ανεξάρτητος λαός. Και τότε ο Χίτλερ βάζει μπροστά τα μεγάλα, τα κλασικά μέσα και λέει στους Βούλγαρους: Τι θα λέγατε να σας έδινα την ελληνική Θρά­ κη και την ελληνική Μακεδονία μέχρι τον Στρυμώνα, για ν’ αφήσετε τις μπούρδες για εθνική υπερηφάνεια και δε συμμαζεύεται και να γί­ νετε φίλοι μου; Μετά χαράς, λεν οι Βούλγαροι και παν με το Χίτλερ χωρίς δεύτερη κουβέντα Με τη Γιουγκοσλαβία τα πράγματα θα είναι πιο απλά. Ο αντιβασιλεύς Παύλος και ο πρωθυπουργός Στογιαντίνοβιτς είναι απροκά­ λυπτα φίλοι των Γερμανών και δεν έχουν καμιά δυσκολία να υπογρά­ ψουν, την 25η Μαρτίου 1941, συμμαχία με τον Άξονα, δεδομένου μά­ λιστα πως ο Χίτλερ τους δίνει σαν ανταμοιβή τη Θεσσαλονίκη και την κοιλάδα του Αξιού. Ο Φύρερ μοιράζει Ελλάδα δώθε κείθε με τρομερή ευκολία, σα να ήταν χωράφι που το κληρονόμησε απ’ τον πατέρα του, και μάλιστα ερήμην των δύο άλλων φασιστών, του Μουσολίνι και του Μεταξά, που τους έχει και τους δυο γραμμένους στα παλιά του τα πα­ πούτσια Φυσικά, ο Χίτλερ ξέρει πως ο Μουσολίνι επιχειρεί να κατα­ λάβει την Ελλάδα για να μην τη βάλει στο χέρι ο ίδιος, και γι’ αυτό τον αφήνει να βολοδέρνει αβοήθητος στα αλβανικά όρη. Άλλωστε, ο 118

Ντούτσε δεν θέλει βοήθεια, είναι πολύ υπερήφανος. Ρωμαίος Αυτοκράτωρ, γαρ! Αισθάνεται πολύ ισχυρός, αυτός ο πρώτος διδάξας τον φα­ σισμό, απέναντι στον εν φασισμώ μαθητή του Ιωάννη Μεταξά Όπως και νάναι, οι φίλοι των Γερμανών στη Γιουγκοσλαβία δεν θα μακροημερεύσουν. Για την ακρίβεια, θα υπάρξουν ως σύμμαχοι των Γερμανών μόνο για δυο μέρες. Η συμμαχία του γιουγκοσλάβου βασιλιά και του πρωθυπουργού του με τον Χίτλερ υπογράφεται την 25η Μαρτίου 1941 και την 27η Μαρτίου το φιλογερμανικό καθεστώς ανατρέπεται από τον στρατηγό Σίμοβιτς, που σπεύδει αμέσως να υπο­ γράψει συμμαχία με τους Ρώσους και όχι με τους Άγγλους! Τόμπο­ λα! Και για τους Γερμανούς και για τους Άγγλους. Όλα αυτά συμβαίνουν στη γειτονιά μας ενώ συνεχίζεται ο ελληνοαλβανικός πόλεμος. Φυσικά, ο Μεταξάς ξέρει πως ο Χίτλερ μοιρά­ ζει κομμάτια Ελλάδας, αλλά το βουλώνει. Γιατί; Οποία αφελής ερώτησις! Το γεγονός πως ο Μουσολίνι είναι εχθρός, δε σημαίνει πως εί­ ναι εχθρός και ο Χίτλερ. Άλλωστε, το είπαμε, ο Μουσολίνι επεχείρησε να καταχτήσει την Ελλάδα ερήμην του Χίτλερ. Και ο Φύρερ θα θυμώσει όπου νάναι με τον Ντούτσε. Οπότε ο Φύρερ θα κατέλθει ως τιμωρός του Ντούτσε και όλα θα παν καλά για τον φιλογερμανό, αλλά όχι και φιλοΐταλό Μεταξά. Τρεις φασισμοί έμπλεξαν τα μπούτια τους στην Ελλάδα και τελούν και οι τρεις εν πλήρει συγχύσει. θ α μπορούσαν οι Γερμανοί να κάνουν στον Μεταξά την πρότα­ ση που έκαναν ήδη στους Ρουμάνους, τους Βούλγαρους και ανεπιτυχώς στους Γιουγκοσλάβους, αλλά δεν την κάνουν. Δεν παν δηλα­ δή οι άνθρωποι του Χίτλερ στον υπερέλληνα πατερούλη («γιατί χαί­ ρεται ο κόσμος και χαμογελά πατέρα;») να του πουν: αγαπητέ Ιωάν­ νη, εσύ και γερμανοθρεμμένος είσαι, αφού σπούδασες στη Γερμανία, και φασίστας είσαι, και γόνος αρχοντικής βυζαντινής οικογένειας είσαι, και σπουδαίος μαθηματικός είσαι, και στρατιωτικός ήσουν, και μυαλό έχεις. Τι θάλεγες να γίνουμε καλοί φίλοι και να σε προ­ στατεύσουμε απ’ τους πανάθλιους Άγγλους; Δεν το λεν, όμως, για­ τί ξέρουν οι Γερμανοί πως οι Άγγλοι ενέκριναν διά του αγγλοφίλου βασιλέως Γεωργίου Β' την μεταξική δικτατορία, σε μια εποχή που ο φασισμός, που δεν έχει γίνει ακόμα επιθετικός, τους βόλευε πολύ παντού στην Ευρώπη, ακόμα και στη Γερμανία. Άλλωστε, η Ελλά­ δα είναι αγγλικό προτεκτοράτο από της ιδρύσεως του νεοελληνικού κράτους το 1830. Στον Τζωρτζ Κάννιγγ χρωστάει την ύπαρξή του αυτό το κράτος - ο θεός των Ελλήνων, δηλαδή, να το κάνει κράτος, το ρημάδι, αλλά εν πάση περιπτώσει. Αν η προσπάθεια για κατάχτηση της Ελλάδος γινόταν από τους 119

Γερμανούς και όχι από τους Ιταλούς, ο Μεταξάς θα βρισκόταν σε πολύ δύσκολη θέση. Ευτυχώς γι’ αυτόν, η ανεπιτυχής εισβολή έγινε από τους Ιταλούς. Αλλά η κατάχτηση έγινε από τους Γερμανούς, όταν ήδη έχει πεθάνει, την 29η Ιανουαρίου 1941, ενώ ο ελληνοΐταλικός πό­ λεμος συνεχίζονταν. Κι έτσι δεν τοποθετείται μπροστά στο τραγικό γι’ αυτόν δίλημμα, όταν οι Γερμανοί θα ασβάλουν στην Ελλάδα: με τους Γερμανούς ή με τους Άγγλους; Το δίλημμα θα υποχρεωθεί να το αντι­ μετωπίσει ο διάδοχός του, τραπεζίτης Αλέξανδρος Κορυζής. Που αφού προεδρεύσει του υπουργικού συμβουλίου και αφού μιλήσει με το βα­ σιλιά, θα αυτοκτονήσει στο σπίτι του όμορφα και καλά στις 18 Απρι­ λίου 1941, δέκα μέρες μετά την έναρξη της γερμανικής εισβολής και έχοντας ήδη απορρίψει την 6η Απριλίου το τελεσίγραφο του Χίτλερ, με το οποίο ζητούσε την παράδοση της Ελλάδας. Κανείς δεν έμαθε τι είπε ο Κορυζής σε κείνη την κρίσιμη συνεδρίαση του υπουργικού συμβου­ λίου και κυρίως στη συζήτηση, αμέσως μετά, με τον αγγλόφιλο βασι­ λιά. Ίσως είπε πως οι Γερμανοί είναι φίλοι της Ελλάδας Και τίναξε τα μυαλά του στον οϊέρα όταν ο βασιλιάς του είπε: τι λες βρε ηλίθιε, οι Άγγλοι είναι φίλοι της Ελλάδας! Όσο για την ίδια την Ελλάδα, αυτή πάντα ασκούσε «υπερήφανη και ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική», κολ­ λώντας στην ουρά άλλοτε του ενός και άλλοτε του άλλου γαϊδάρου. Αυτό που με τσαντίζει σε τούτη τη βλακώδη περί εθνικής υπερηφανείας συνεχώς επαναλαμβανόμενη ιστορία, είναι που οι δημαγωγοί δε λεν πως ο πνιγμένος, πριν πιαστεί απ’ τα μαλλιά του, θα προσπα­ θήσει να πιαστεί απ’ την ουρά εκείνου του γαϊδάρου που θα αυτοπροταθεί ως καλύτερη σανίδα σωτηρίας και που θα δεχτεί στη συνέχεια να προσφέρει κι άλλα δάνεια στην πιο δανειοφάγα χώρα της Ευρώ­ πης την Ελλάδα, γνωστή επί το ευστοχότερον και ως Ψωροκώσταινα. Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει, αλλά μόνο στην περίπτωση που δε στα­ ματήσουν τα δάνεια. Έτσι και σταματήσουν, πάει η Ελλάδα, ανελήφθη εις ουρανούς. Σημειωτέον πως τούτα τα ζωογόνα δάνεια τα παίρ­ νουμε απ’ τους «κουτόφραγκους». Που σίγουρα είναι κουτοί, αφού συνεχίζουν να μας δανείζουν, ίσα ίσα για να τραγουδούμε σαχλά πατριωτικά θούρια. Λίγες μέρες πριν πεθάνει ο Μεταξάς και ενώ ο νικηφόρος πόλεμος στην Αλβανία συνεχίζεται, καταπλήσσοντας τον κόσμο όλο με την ορμή του (η κατάρρευση του μετώπου με την εμφάνιση και μόνο των Γερμανών και χωρίς οι Έλληνες να δώσουν ούτε μια σοβαρή μάχη μαζί τους, είναι μια άλλη ιστορία, με ήρωες που γίνονται ξαφνικά αντιήρωες), έρχονται στην Αθήνα, από D μέχρι 17 Ιανουαρίου 1941, κάποιοι Άγγλοι και του ζητούν να επιτρέψει στους συμμάχους να 120

στείλουν στην Ελλάδα ένα εκστρατευτικό σώμα, για να βοηθήσει την κατάσταση στο μέτωπο. Ο Μεταξάς απορρίπτει την πρόταση. Δεν θέ­ λει να θυμώσει τον Χίτλερ. 'Ομως, ψυχραιμότερα σκεπτόμενος, ο νέος πρωθυπουργός Κορυζής ζητάει στις 8 Φεβρουαρίου 1941 από τους Άγ­ γλους να ξαναδούν το θέμα, κι έτσι στις 7 Μαρτίου 1941 αρχίζει η απόβαση βρετανικών δυνάμεων στη χερσαία Ελλάδα, ενώ αναγνωρι­ στικά τμήματα από άγγλους στρατιώτες έχουν ήδη σταλεί στην Κρή­ τη από νωρίτερα, ζώντος του Μεταξά και ερήμην του. Ήταν μια σα­ φής υπόμνηση στον Μεταξά πως αυτό που κυρίως ενδιαφέρει τους Άγ­ γλους (και τους Γερμανούς) στην Ελλάδα είναι η, πολύ χρήσιμη για τη μάχη στη Βόρεια Αφρική, Κρήτη. Πράγμα που, άλλωστε, θα φανεί σε λίγο, με τη Μάχη της Κρήτης. Οι Γερμανοί περνούν τα ελληνικά σύνορα πρώτα από τη μεριά της Ανατολικής Γιουγκοσλαβίας, διά της κοιλάδος του ποταμού Αξιού (Βαρδάρη). Τότε περίπου θα κατηφορίσουν από ανατολικότερα και οι σύμμαχοι Βούλγαροι. Άλλες γερμανικές μονάδες θα μπουν απ’ τη δυτική μεριά της Γιουγκοσλαβίας, και θα καταλάβουν πρώτα τη Φλώ­ ρινα Ενώ οι σύμμαχοι Ιταλοί θα μπουν κι αυτοί στην Ελλάδα από κει που τους εγκατέλειψαν οι 'Ελληνες στο αλβανικό μέτωπο. Που καταρ­ ρέει αυτόματα σα να πάτησε ο διάολος το κουμπί, μόλις οι Γερμανοί πατούν το πόδι τους σε ελληνικό έδαφος, την 8η Απριλίου 1941, μπαί­ νοντας απ’ την περιοχή της Δοϊράνης. Την επόμενη κιόλας μέρα οι Γερμανοί βρίσκονται στη Θεσσαλονίκη, που παραδίδεται αμέσως και χωρίς συζήτηση. Στις 21 Απριλίου συνθηκολογούν τα ελληνικά τμή­ ματα που βρίσκονται αποκομμένα στην περιοχή των Ιωαννίνων και του Μετσόβου. Λίγο νωρίτερα, τα αγγλικά τμήματα την κοπανούν συ­ ντεταγμένα και παρατάσσονται στις Θερμοπύλες, για να δώσουν εκεί την αποφασιστική μάχη! Πέρασαν τους εαυτούς τους για Σπαρτιάτες οι Άγγλοι; Α μπα, θέατρο παίζουν για να συγκινηθούν οι συναισθη­ ματικοί 'Ελληνες και να τους περάσουν όμορφα και καλά στην Πε­ λοπόννησο, κι από κει στην Κρήτη, κι από κει στη Μέση Ανατολή. Οι Εγγλέζοι, ήλθον, είδον, απήλθον. Συντεταγμένοι θα μας ξανάρθουν επί Σκόμπυ. («Το βρακί του Σκόμπυ είναι όλο κόμποι, κι αν λυθούν οι κόμποι θα φανεί του Σκόμπυ, η μεγάλη του πολιτική». Είναι ένα έξο­ χο μπούκι-βούκι του Γκλεν Μίλλερ, που το τραγουδούσαμε όλοι πριν φανεί του Σκόμπυ η μεγάλη του «πολιτική» και μας πηδήξει όλους στα Δεκεμβριανά). Την 26η Απριλίου 1941 οι Γερμανοί βρίσκονται στη Θήβα και κοι­ μούνται εκεί. Την άλλη μέρα ξυπνούν νωρίς, ντύνονται, ξυρίζονται και την 27η Απριλίου 1941 μπαίνουν σαν κύριοι στην Αθήνα. Υψώνουν τη 121

γερμανική σημαία στην Ακρόπολη, ίσα ίσα για να δώσουν την ευκαι­ ρία στον Γλέζο και τον Σάντα να γίνουν ήρωες αργότερα, και την άλλη μέρα, ξεκινούν για την Πελοπόννησο, για να τελειώσουν και κει στα γρήγορα, μέσα σε δυο μέρες, από τις 28 μέχρι τις 30 Απριλίου. Έχουν περάσει μόνο 22 μέριες από τότε που οι Γερμανοί πάτησαν σε ελληνικό έδαφος και όλα τελειώνουν για την Ελλάδα. Που θα περάσει απότομα από το αλβανικό έπος στη φρίκη της κατάρρευσης του μετώπου και της κατοχής. Αλλά και στο έπος της εθνικής αντίστασης. Που είναι κυρίως κομουνιστική. Οι πάντα πονηροί «εθνικόφρονες», είτε θα την κοπανήσουν στη Μέση Ανατολή είτε θα συνεργαστούν με τους Γερμανούς είτε θα κάνουν την πάπια. Ανάμεσα στις πάπιες και ο Κων. Καραμανλής. Ο εθνάρχης-πάπιας. Αλήθεια, γιατί δεν μας λεν αυτοί οι καλοί Έλληνες πως το έπος της Αλβανίας και η κατάρρευση του μετώπου μέσα σε μια μέρα επί τη εμφανίσει και μόνο των Γερμανών, ανήκουν στον ίδιο πόλεμο; Δε μας το λεν, διότι αν μας το πουν, το έπος θα πάψει αυτομάτως να εί­ ναι επικό και το πράγμα θα γίνει κωμωδία. Και κάτι ακόμα, σχετικό, που ανήκει στο θέατρο του παράλογου: την ίδια στιγμή που μιλούν για έπος, μιλούν και για ιταλούς μακαρονάδες, που γίνονται αέρας ακούγοντας το «αέρα» και άλλα τέτοια εξίσου ηλίθια. Μα, κύριοι, τι σόι έπος θα μπορούσε να είναι αυτό που στηρίζεται στην ανικανότητα και τη δειλία του εχθρού; Είναι δυνατό να μην καταλαβαίνετε πως σε δοξάζει ο καλός και δυνατός εχθρός; Τι διάολο, ούτε την Ιλιάδα δε διαβάσατε; Ο 'Ομηρος, ο μεγαλύτερος ποιητής των αιώνων, ούτε καν διανοείται να υποτιμήσει τους Τρώες, προκειμένου να υπερτιμήσει τους Αχαιούς. Και οι δυο αντιμαχόμενοι είναι εξίσου γενναίοι. Μιλήστε για έπος αν θέλετε, αλλά αφού πρώτα μελετήσετε το μεγαλύτερο έπος όλων των εποχών, την Ιλιάδα

10. Ο Μπαρμπαρόσσα στο Στάλιν/κρανι Το Σχέδιο Μπαρμπαρόσσα είναι πολύ μετριοπαθές! Δι’ αυτού, ο Χίτλερ δεν σχεδιάζει να καταλάβει ολόκληρη τη Σοβιετική Ένωση, αλλά μόνο το ευρωπαϊκό της τμήμα. Ό λα κι όλα, ο Χίτλερ δεν είναι Ασιάτης, είναι Ευρωπαίος! θέλει να κάνει δική του διά βιασμού μόνο την ευρωπαϊκή Ρωσία σ’ ένα πρώτο στάδιο - κι αργότερα, βλέποντας 122

και κάνοντας, ανάλογα μ£ τις προθέσεις των ιθαγενών, που λογαριά­ ζει να τους ξεγελάσει με χάντρες και χαϊμαλιά. Πιστεύει πολύ στο ρόλο του σαν ελευθερωτή των Ρώσων από τον «κομουνιστικό ζυγό». Άλλωστε, έτσι θα αποχτήσει κύρος και μεταξύ των δυτικών Ευρω­ παίων, που δεν κατάφεραν να χαρίσουν την ελευθερία νωρίτερα στους καλούς Ρώσους, που από το 1917 ζουν υποταγμένοι στους κακούς Ρώσους. Μπαρμπαρόσσα, που σημαίνει κυανοπώγων, λεγόταν ο θρυλικός μπερμπερίνος πειρατής, που μάλιστα λέγεται πως ήταν Έλληνας από τη Μυτιλήνη. Ήδη το όνομα της επιχείρησης για την κατάληψη της Ρωσίας δηλώνει απροσχημάτιστα πως πρόκειται για πειρατικό σχέδιο. Ο ναζιστής κυανοπώγων έχει τρεις τριχωτούς υποπώγωνες, τουτέστιν μούσια Το βόρειο, που διά του Λέναγκραντ θα καταλήξει στη Μόσχα, το κεντρικό, που πάει κατ’ ευθείαν στη Μόσχα, και το νότιο, που στο­ χεύει τη Μόσχα απ’ το νότο, περνώντας ξυστά απ’ το Στάλινγκραν:. Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Μόσχα. Κι αφού αναπαυτούν για λίγο στην περιοχή της Μόσχας, τα νικηφόρα γερμανικά στρατεύματα θα αναπτυχτούν κα ώ μήκος του ποταμού Βόλγα κι εκεί θα σταματήσουν. Αυτά λέει το σχέδιο για την κατάχτηση της Ρωσίας. Η βόρεια ομάδα στρατιών φτάνει όντως στο Λένινγκραντ, το πο­ λιορκεί επίμονα, αλλά η πόλη του Λένιν αντιστέκεται ηρωικά και δεν πέφτει. Η κεντρική ομάδα στρατιών, φτάνει όντως στη Μόσχα, την πολιορκεί σκληρά, αλλά ούτε αυτή πέφτει. Η τρίτη ομάδα στρατιών δε θα φτάσει ποτέ στη Μόσχα, θ α ξεμείνει στο Στάλιν/κραντ, την πόλη του Στάλιν. Ίσως όμως και να έφτανε, αν ο Χίτλερ δεν άλλαζε ξαφ­ νικά το σχέδιο και δεν διέτασσε τη νότια ομάδα στρατιών αντί να συνεχίσει την πορεία της προς τη Μόσχα, να κατευθυνθεί προς τον Καύκασο, προκειμένου ο Φύρερ (αρχηγός σημαίνει η λέξη στα γερμα­ νικά) πρώτα να βάλει στο χέρι τα πετρέλαια της περιοχής, κι ύστερα να ολοκληρώσει το σχέδιο για την κατάληψη της Μόσχας, που είναι ο τελικός στόχος του Σχεδίου Μπαρμπαρόσσα. Η τροποποίηση του σχεδίου φαίνεται ορθή, γιατί η λυσσώδης αντίσταση που προβάλλουν οι Ρώσοι στις άλλες δυο ομάδες στρατιών, στο Λένινγκραντ και στη Μόσχα, υποστηρίζεται αποτελεσματικά με έναν πολύ καλά οργανωμέ­ νο ανεφοδιασμό σε καύσιμα, που έρχονται απ’ τον Καύκασο, αν και πολύ δύσκολα λόγω παράκαμψης. Το βασικό μειονέκτημα των καλών στρατηγικών σχεδίων είναι πως δεν συνυπολογίζουν εκτός από τους αντικειμενικούς και τους υποκει­ μενικούς παράγοντες. Το Στάλινγκραντ είναι η πόλη του Στάλιν. Και η πτώση του Στάλινγκραντ θα έμοιαζε μετωνυμικά σαν πτώση του 123

ίδιου του Στάλιν. Οι Ρώσοι, υπερασπιζόμενοι το Στάλινγκραντ, υπερα­ σπίζονται τον Στάλιν. Και είναι απίστευτα αυτά που θα συμβσύν στην πιο μεγάλη, την πιο ένδοξη και την πιο αιματηρή μάχη του Β' Παγκο­ σμίου Πολέμου, αυτήν που θα χαρίσει στους Μπολσεβίκους παγκό­ σμιο θαυμασμό. Η απροσδόκητη -για όλους στη Δύση- νίκη των Ρώ­ σων στο Στάλινγκραντ είναι η τέλεια εμπράγματη προπαγάνδα για την αξία και τη δύναμη του καθεστώτος. Η μάχη του Στάλινγκραντ διαρκεί κάτι λιγότερο από πέντε μήνες. Αρχίζει την 28η Ιουλίου και τελειώνει την 11η Δεκεμβρίου 1942. Ο στρατάρχης Φρίντριχ