Παναγια απεικονιση στην Βυζαντινη τεχνη Καθημερινη

Âπτα

13 AYΓOYΣTOY 2000

HMEPEΣ

ΜΗΤΗΡ ΘΕΟΥ H Παναγα στη βυζαντιν τχνη

Στα βματα

H KA£HMEPINH

E¶TA HMEPE™

KYPIAKH 13 AY°OY™TOY 2000

2-32 A º I E P ø M A MΗΤΗΡ ΘΕΟΥ H ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΗ BΥΖΑΝΤΙΝΗ TΕΧΝΗ Στα βματα της Παναγας Tου AÁ·Ì¤ÌÓÔÓ· TÛÂϛη

H Παναγα και η Kωνσταντινοπολη Tης XÚÈÛÙ›Ó·˜ AÁÁÂÏ›‰Ë

H δημιουργα της εικ'νας της Παναγας Oδηγτριας Tης M·Ú›·˜ B·ÛÈÏ¿ÎË

YæI™TH, Ì ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ı¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ˘fiÏÔÈ˜ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÂÔÚÙ¤˜ ÙÔ˘ ηÏÔηÈÚÈÔ‡, ÛÙ¤ÎÂÈ ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ ÙÔ˘ A˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ Ë KÔ›ÌËÛË Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘. ¶Ï‹ıÔ˜ ÔÈ ÚÔÛˆÓ˘Ì›Â˜ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈΤ˜ ‹ ‰ËÌÒ‰ÂȘ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, Â›Ó·È Ë MÂÁ·Ïfi¯·ÚË ÔÏfiÎÏËÚ˘ Ù˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔÛ‡Ó˘. H ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ˘ÌÓ‹ıËΠ·fi ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· Î·È ÂÈηÛÙÈο, Ì ÙË ‰ÔÁÌ·ÙÈ΋ ¤ÓÓÔÈ· ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ, ¤¯ÂÈ ·ÔÙ˘ˆı› Û ¿ÂÈÚ˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ô Â˘·ÁÁÂÏÈÛÙ‹˜ §Ô˘Î¿˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ ÚÒÙÔ˜ ÙËÓ ¶·Ó·Á›· ÛÙÔÓ ÁÓÒÚÈÌÔ Ò˜ Û‹ÌÂÚ· Ù‡Ô Ù˘ O‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜. M¿ÏÈÛÙ·, ·ÚÂÛÙ‹ Ë ÂÈÎfiÓ· Î·È ÛÙËÓ ›‰È·, ›¯Â ÙËÓ Â˘ÏÔÁ›· Ù˘. øÛÙfiÛÔ, ¤Ú· ·’ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Á‡Úˆ ·fi ÙÔÓ §Ô˘Î¿ Î·È ÙËÓ ¤ÓÛ·ÚÎË ˘fiÛÙ·ÛË Ù˘ ¶·Ó·-

Πρ(ιμη απεικ'νιση Eπιμλεια αφιερματος:

Tου Charles Barber

Kø™TH™ §IONTH™

Δημ'σια λατρεα Tης Annemarie Weyl Carr

H ιδιωτικ λατρεα Tου Henry Maguire

Στα βυζαντιν+ ψηφιδωτ+ Tου Robin Cormack

H .κθεση «Mτηρ Θεο» Tου N›ÎÔ˘ B·ÙfiÔ˘ÏÔ˘

EÍÒÊ˘ÏÏÔ: M›· ·fi ÙȘ ¤ÓÙ ¶·Ó·Á›Â˜ Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ Û ˙ÒÓË Ê‡ÏÏÔ˘ ÂÍ¿Ù˘¯Ô˘ ·fi ÙÔ ™ÈÓ¿, 11Ô˘12Ô˘ ·È. ÔÈÛıfiÊ˘ÏÏÔ: ¶·Ó·Á›· O‰ËÁ‹ÙÚÈ· ÙÔ˘ 13Ô˘ ·È. (Aı‹Ó·, B˘˙·ÓÙÈÓfi MÔ˘Û›Ô)

Á›·˜ fiˆ˜ Ì·˜ ÙËÓ ·Ú·‰›‰Ô˘Ó Ù· IÂÚ¿ K›ÌÂÓ·, ̤¯ÚÈ Ó· ‚ÚÔ˘Ó ¤ÎÊÚ·ÛË Î·È ·ԉ‰ÂÈÁ̤ӷ Ó· ·ÁȈıÔ‡Ó ÔÈ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÈÌÔÈ Ò˜ Û‹ÌÂÚ· ÂÈÎÔÓÈÛÙÈÎÔ› Ù‡ÔÈ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, ÌÂÛÔÏ¿‚ËÛ·Ó ·ÈÒÓ˜. M ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ· ÔÈ Î·ıÈÂڈ̤ÓÔÈ Ù‡ÔÈ ¤Ú·Û·Ó ̤۷ ·fi ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·Ó ¿ÌÂÛ· Ì ÙË Ï·ÙÚ¢ÙÈ΋ Û¯¤ÛË Î·È ‰È¿ÛÙ·ÛË. OÈ ÂӉȿÌÂÛ˜ ÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂȘ, ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÁÓˆÛÙ¤˜ Û‹ÌÂÚ·, ÔÈ Ôԛ˜ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙȘ ¢ڤˆ˜ ÁÓˆÛÙ¤˜ ÂÈÎÔÓÈÛÙÈΤ˜ ·ÁÈÒÛÂȘ, Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó ÛÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÔ¯‹, Ì ÎÔڇʈÛË ÛÙË ÌÂÙ·ÂÈÎÔÓÔÌ·¯È΋ (9Ô˜ ·È. Î.Â.) ÂÚ›Ô‰Ô. A˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ı¤Ì·: H ¶·Ó·Á›· ÛÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ Ù¤¯ÓË Î·È Ò˜ ·˘Ù‹, ̤۷ ·fi ÙË Ï·ÙÚ¢ÙÈ΋ Û¯¤ÛË, ‹ÚÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÈηÛÙÈ΋ ˘fiÛÙ·ÛË ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó Û‹ÌÂÚ· ÔÈ «EÙ¿ H̤Ú˜». AÊÔÚÌ‹ ÙÔ˘ ·ÊÈÂÚÒÌ·ÙÔ˜ ÛÙ¿ıËÎÂ Ë ˘ÚÂÙˆ‰Ò˜ ÚÔÂÙÔÈÌ·˙fiÌÂÓË ÁÈ· ÙÔ ÊıÈÓfiˆÚÔ (20/10) ¤ÎıÂÛË Ì ٛÙÏÔ «M‹ÙËÚ £ÂÔ‡» ·fi ÙÔ MÔ˘ÛÂ›Ô MÂÓ¿ÎË ˆ˜ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÛÙ· 2000 ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ XÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡.

à O νας της Παναγ ας στη Nαζαρτ. Eδ βρισκταν η κατοικ α της, εδ ανδρθηκε ο Xριστς δουλεοντας κοντ στον πατρα του, τον Iωσφ (φωτ.: «Iερουσαλμ», εκδ. «M λητος»).

Yπεθυνη «Eπτ Hμερν» E§EY£EPIA TPA´OY

2

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

της Παναγ ας Ó·fi˜ ÙÔ˘ E˘·ÁÁÂÏÈÛÌÔ‡ ÛÙË N·˙·Ú¤Ù Â›Ó·È ÙÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi ÚÔÛ·ÓËÌ· ÛÙË °·ÏÈÏ·›· Î·È Ô ÚÔÛ΢ÓËÙ‹˜ ÌÔÚ› Ó· η٤‚ÂÈ ÌÂÚÈο ÛηÏÈ¿ οو ·fi ÙÔÓ Ó·fi Î·È Ó· ‚ÚÂı› ¿Óˆ ·fi ÌÈ· ËÁ‹ – ·Á›·ÛÌ·, fiÔ˘ ıˆÚÂ›Ù·È fiÙÈ ‹Ù·Ó Ë ÎÚ‹ÓË ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ Ù˘. Afi ÙË N·˙·Ú¤Ù Ë ¶·Ó·Á›· ¤¯ÔÓÙ·˜ ÛÙ· ÛÏ¿¯Ó· Ù˘ ÙÔÓ IËÛÔ‡ ·Ó¤‚ËΠÚÔ˜ ÙËÓ IÔ˘‰·›·, ÛÙËÓ fiÏË Ù˘ OÚÂÈÓ‹˜, ÎÔÓÙ¿ ÛÙ· IÂÚÔÛfiÏ˘Ì·, ÁÈ· Ó· ·Û·Ûı› ÙËÓ EÏÈÛ¿‚ÂÙ, ÙË Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ Z·¯·Ú›Ô˘, fiÙ·Ó ¤Ì·ı fiÙÈ ÂÚfiÎÂÈÙÔ ·Ú¿ Ù· ÁËÚ·ÙÂÈ¿ Î·È ÙË ÛÙÂÈÚfiÙËÙ¿ Ù˘ Ó· ÁÂÓÓ‹ÛÂÈ ÙÔÓ Iˆ¿ÓÓË ÙÔÓ ¶Úfi‰ÚÔÌÔ. H Û˘Ó¿ÓÙËÛË ·˘Ù‹, fiˆ˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ÙÔÓ E˘·ÁÁÂÏÈÛÙ‹ §Ô˘Î¿, ·ÔÓ¤ÂÈ ÌÈ· ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· Ì˘ÛÙËÚ›Ô˘ Î·È ÚÔÊËÙ›·˜. K·È ÂÁ¤ÓÂÙÔ ˆ˜ ‹ÎÔ˘ÛÂÓ ÙÔÓ ·Û·ÛÌfiÓ Ù˘ M·Ú›·˜ Ë EÏÈÛ¿‚ÂÙ, ÂÛΛÚÙËÛÂÓ ÙÔ ‚Ú¤ÊÔ˜ ÂÓ ÙË ÎÔÈÏ›· ·˘Ù‹˜ Î·È ÂÏ‹ÛıË Ó‡̷ÙÔ˜ ·Á›Ô˘ Ë EÏÈÛ¿‚ÂÙ Î·È ·ÓÂÊÒÓËÛÂÓ ÎÚ·˘Á‹ ÌÂÁ¿ÏË Î·È Â›ÂÓ: E˘ÏÔÁË̤ÓË Û˘ ÂÓ Á˘Ó·ÈÍ›Ó Î·È Â˘ÏÔÁË̤ÓÔ˜ Ô Î·Úfi˜ Ù˘ ÎÔÈÏ›·˜ ÛÔ˘. K·È fiıÂÓ ÌÔÈ ÙÔ‡ÙÔ ›Ó· ¤ÏıË Ë Ì‹ÙËÚ ÙÔ˘ K˘Ú›Ô˘ ÌÔ˘ ÚÔ˜ Â̤; (§Ô˘Î¿ 1, 41-42). H ¶·Ó·Á›· ¤ÌÂÈÓ ̷˙› Ì ÙËÓ EÏÈÛ¿‚ÂÙ ÛÙËÓ OÚÂÈÓ‹ ÙÚÂȘ Ì‹Ó˜ Î·È ÛÙÔ Ì¤ÚÔ˜ fiÔ˘ ‹Ù·Ó ÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ Û‹ÌÂÚ· ˘¿Ú¯ÂÈ ÔÚıfi‰ÔÍÔ ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ.

Tου A °∞ªŒª¡√¡∞ T ™∂§ÿ∫∞ Φιλλογου - Παλαιογρ φου Προϊσταμνου του Iστορικο και Παλαιογραφικο Aρχεου του Mορφωτικο Iδρματος της Eθνικς Tραπζης

M

π∞ π∂ƒ√™√§ÀªÿΔπ∫∏ ·Ú¿‰ÔÛË Ï¤ÂÈ ˆ˜ fiÙ·Ó Ë ¶·Ó·Á›· Ì ÙÔÓ IˆÛ‹Ê ¤Ê¢Á ÁÈ· ÙËÓ A›Á˘ÙÔ Î·Ù¤‚·ÈÓ ٷ ‚Ô˘Ó¿ Ù˘ IÔ˘‰·›·˜ Î·È ‚Ú¤ıËΠÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ IÂÚȯÒ, Ï›ÁÔ ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ ÔÙ·Ìfi IÔÚ‰¿ÓË. EΛ η٤‚ËΠ·fi ÙÔ Á·˚‰Ô˘Ú¿ÎÈ Î·È ¤¯ÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ÌÈÎÚfi IËÛÔ‡ ÛÙËÓ ·ÁηÏÈ¿ Ù˘ ÂÚ·ÙÔ‡Û Ì ٷ fi‰È·. H ¶·Ó·Á›· ‹Ù·Ó ÙfiÛÔ fiÌÔÚÊË Î·È ÙfiÛÔ ¯·ÚÈو̤ÓË Û·Ó ÎÔ¤Ï·, Ô˘ ÙÔ ÂÚ¿ÙËÌ¿ Ù˘ ¤ÌÔÈ·˙Â Û·Ó ÙÔ ÏÈÎÓÈÛÙfi ÂÚ¿ÙËÌ· Ù˘ ¤Ú‰Èη˜ Î·È fiÛÔÈ ÙËÓ Â›‰·Ó Ó· ÂÚ·Ù¿ ¤ÙÛÈ ÙËÓ ÔÓfiÌ·Û·Ó ¶¤Ú‰Èη. ™ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÂΛÓÔ ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ·Û΋ÙÂ„Â Ô ·‚‚¿˜ °ÂÚ¿ÛÈÌÔ˜ Î·È ›‰Ú˘Û ÙË ÁÓˆÛÙ‹ Î·È ÂÚ›ÊËÌË Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· Ï·‡Ú·. TÔ ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ ·˘Ùfi Û ·Ó¿ÌÓËÛË Ù˘ ·ÚÔ˘Û›·˜ ÂΛ Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘ ÙÔ ÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ó Î·È ÌÔÓ‹ Ù˘ ¶¤Ú‰Èη˜.

TÔ Û›ÙÈ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜

™ÙË BËıϤÌ

AÓ ı¤ÏÔ˘Ì ӷ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ì ٷ ‚‹Ì·Ù· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÛÙÔ˘˜ AÁ›Ô˘˜ TfiÔ˘˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ú¯›ÛÔ˘Ì ̤۷ ·fi Ù· IÂÚÔÛfiÏ˘Ì·. EΛ, ÛÙÔ ÏÈıfiÛÙÚˆÙÔ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ¶Ú·ÈÙÒÚÈÔ Î·È ÙËÓ ¶‡ÏË ÙˆÓ §ÂfiÓÙˆÓ ‹ ÙÔ˘ AÁ›Ô˘ ™ÙÂÊ¿ÓÔ˘, ÛÙ· ·Ó·ÙÔÏÈο Ù›¯Ë, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÙÔ Û›ÙÈ Ô˘ ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ Ë ¶·Ó·Á›·, ÙÔ Û›ÙÈ ÙˆÓ ÁÔÓÈÒÓ Ù˘ Iˆ·ÎÂ›Ì Î·È AÓÓ·˜. H ÂÎÎÏËÛ›· Â›Ó·È Ôχ Ó¤· Î·È Ô ÂÚÈ‚¿ÏÏˆÓ ¯ÒÚÔ˜ ¤¯ÂÈ ÔÈÎÔ‰ÔÌËı› ·fi ÙÔÓ ÂÚ·Ṳ̂ÓÔ ·ÈÒÓ·, ·ÏÏ¿ ÌÈ· Îϛ̷η Ï·ÍÂ˘Ì¤ÓË ÛÙÔ ‚Ú¿¯Ô ÙÔ˘ ˘ÔÁ›Ԣ Ô‰ËÁ› Û ‰‡Ô ΢ÎÏÒÌ·Ù·, fiÔ˘ ÈÛÙ‡ÂÙ·È fiÙÈ ‹Ù·Ó ÔÈ Ù¿ÊÔÈ ÙˆÓ ÚÔ·ÙÒÚˆÓ.

¶¿ÏÈ ·fi ÙË N·˙·Ú¤Ù ÍÂÎÈÓ¿ Ë ¶·Ó·Á›· Ì ÙÔÓ IˆÛ‹Ê ˘·ÎÔ‡ÔÓÙ·˜ ÛÙÔ ‰È¿Ù·ÁÌ· ÙÔ˘ K·›Û·Ú· A˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ·ÔÁÚ·ÊÔ‡Ó ÛÙË BËıϤÌ. O ‰ÚfiÌÔ˜ ÁÈ· ÙË BËıÏÂ¤Ì ‹Ù·Ó Ì·ÎÚ‡˜ Î·È ÎÔ˘Ú·ÛÙÈÎfi˜ Î·È Ë ¶·Ó·Á›· fiÓÙ·˜ ÛÙȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ Ë̤Ú˜ Ù˘ ÂÁ΢ÌÔÛ‡Ó˘ Ù˘ ˘¤ÊÂÚ ·fi ÙËÓ Ô‰ÔÈÔÚ›·. H ·Ú¿‰ÔÛË ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ ¤¯ÔÓÙ·˜ ÂÚ¿ÛÂÈ Ù· IÂÚÔÛfiÏ˘Ì·, Û ¤Ó· ÛËÌ›Ô, Ï›ÁÔ ÚÈÓ ·fiÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ ÙÔ˘ ¶ÚÔÊ‹ÙË HÏ›·, οıËÛ ے ¤Ó·Ó ‚Ú¿¯Ô Ó· ÍÂÎÔ˘Ú·ÛÙ›. TÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi ÛÙÔ˘˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ‹Ù·Ó ÁÓˆÛÙfi Î·È ÂΛ ¯Ù›ÛÙËΠÙÔÓ 4Ô Ì 5Ô ·ÈÒÓ· ÌÈ· ÌÂÁ·ÏfiÚÂË ÔÎÙ·ÁˆÓÈ΋ ÂÎÎÏËÛ›· Ô˘ ‹Ù·Ó ·ÊÈÂڈ̤ÓË Û ·˘Ù‹Ó Î·È ÔÓÔÌ¿ÛÙËΠK¿ıÈÛÌ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜. MfiÏȘ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ù˘ ‰È¿ÓÔÈ͢ Ù˘ ψÊfiÚÔ˘ ÚÔ˜ ÙË BËıÏÂ¤Ì Î·È Ì ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙÔ˘ ¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô˘ IÂÚÔÛÔÏ‡ÌˆÓ ·Ó·Î·Ï‡ÊıËÎ·Ó Ù· ÂÚ›È· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÌÂÁ·ÏfiÚÂÔ˘ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎÔ‡ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·ÙÔ˜, Ô˘ ̤ÏÏÂÈ Ó· ηٷÛÙ› ÛÔ˘‰·›Ô ÚÔÛ·ÓËÌ· Ù˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔÛ‡Ó˘. Afi ÂΛ Ë BËıÏÂ¤Ì ‰ÂÓ ·¤¯ÂÈ Ôχ. O ÚÔÛ΢ÓËÙ‹˜ ·ÊÔ‡ Û·„ÂÈ Â˘Ï·‚Èο ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ Î·È ÂÚ¿ÛÂÈ ÙË ¯·ÌËÏ‹ fiÚÙ· Ì ÙÔÓ ÌÂÁ¿ÏÔ ÔÁÎfiÏÈıÔ ˆ˜ ˘¤Úı˘ÚÔ ı· ‚ÚÂı› ÛÙËÓ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÙÚ›ÎÏËÙË ‚·ÛÈÏÈ΋ Ù˘ AÁ›·˜ EϤÓ˘ Î·È ·ÊÔ‡ ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ ·ÚÎÂÙ¿ ÚÔ˜ ÙÔ IÂÚfi B‹Ì·, ı· η٤‚ÂÈ ·fi Ù· ‰ÂÍÈ¿ ‹ ·fi Ù· ·ÚÈÛÙÂÚ¿ ÌÂÚÈο ÛηÏÈ¿ Î·È ı· ‚ÚÂı› ÛÙÔ ™‹Ï·ÈÔ Ù˘ °ÂÓÓ‹Ûˆ˜ Î·È ÙË º¿ÙÓË. EΛ Û ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÌÈÎÚfi Î·È Ù·ÂÈÓfi ¯ÒÚÔ ÌÔÚԇ̠ӷ Ê·ÓÙ·ÛÙԇ̠ÙËÓ ¶·Ó·Á›· Ó· ʤÚÓÂÈ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ì ÙÚfiÔ Ì˘ÛÙËÚÈ·Îfi ÙÔÓ IËÛÔ‡. N· ÙÔÓ Ù˘Ï›ÁÂÈ Ì ٷ Û¿ÚÁ·Ó· Î·È Ó· ÙÔÓ ÙÔÔıÂÙ› ÛÙË Ê¿ÙÓË ÙˆÓ ˙ÒˆÓ ÁÈ· Ó· ÙÔÓ ÚÔÊ˘Ï¿ÍÂÈ Û·Ó ÛÙÔÚÁÈ΋ ÌËÙ¤Ú· ·fi ÙÔ ÎÚ‡Ô ÙÔ˘ ¯ÂÈÌÒÓ·. ™·Ú¿ÓÙ· Ë̤Ú˜ ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙË Á¤ÓÓËÛË ÙÔ˘ IËÛÔ‡ Ë £ÂÔÙfiÎÔ˜ ÙÔÓ ¤ÊÂÚ ÛÙ· IÂÚÔÛfiÏ˘Ì· Î·È ÙÔÓ ·ÚÔ˘Û›·Û ÛÙÔÓ ·Ú¯ÈÂÚ¤· ÙÔ˘ Ó·Ô‡ ÙÔ˘ ™ÔÏÔÌÒÓÙÔ˜ ™˘ÌÂÒÓ, Ô˘ ÔÓÔÌ¿ÛÙËΠıÂÔ‰fi¯Ô˜. E›Ó·È ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ Ë EÎÎÏËÛ›· ÙÈÌ¿ Ì ÙËÓ ÂÔÚÙ‹ Ù˘ Y··ÓÙ‹˜. Afi ÙËÓ ¶·Ï·ÈÛÙ›ÓË Ù· ‚‹Ì·Ù· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜

™ÙÔÓ Ó·fi ÙÔ˘ ™ÔÏÔÌÒÓÙÔ˜ E¯ÔÓÙ·˜ ˆ˜ Ô‰ËÁfi ÙËÓ ÈÂÚ‹ ÈÛÙÔÚ›· ·fi ÙÔ˘˜ E˘·ÁÁÂÏÈÛÙ¤˜, ·fi ÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ·Ó ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ì ÌÂÚÈΤ˜ ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ̤ÙÚ· ÚÔ˜ Ù· ÓfiÙÈ· Î·È ·Ó·ÙÔÏÈο ı· Ìԇ̠ÛÙÔÓ ÂÚ›‚ÔÏÔ ÙÔ˘ Ó·Ô‡ ÙÔ˘ ™ÔÏÔÌÒÓÙÔ˜, ÂΛ fiÔ˘ Û‹ÌÂÚ· ˘„ÒÓÂÙ·È ÌÂÁ·ÏfiÚÂÔ Î·È ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Îfi ÙÔ Ù¤ÌÂÓÔ˜ ÙÔ˘ OÌ¿Ú, ÙÔ˘ AÚ·‚· ¯·Ï›ÊË Î·È Î·Ù·ÎÙËÙ‹ ÙˆÓ IÂÚÔÛÔχ̈Ó. EΛ Î·È Û ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ Ó·fi ÂÈÛ‹ÏıÂ Ë £ÂÔÙfiÎÔ˜ ÙÚ›¯ÚÔÓÔ ÎÔÚ›ÙÛÈ, fiÙ·Ó ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·Û·Ó ÛÙÔ˘˜ ÈÂÚ›˜ ÔÈ ÁÔÓ›˜ Ù˘ Î·È ÙËÓ ·ÊÈ¤ÚˆÛ·Ó ÁÈ· Ó· ˘ËÚÂÙ› ÙÔÓ Ó·fi. ™ÙËÓ ¿ÏÏË ¿ÎÚË ÙÔ˘ ÂÚÈ‚fiÏÔ˘ ÚÔ˜ Ù· ÓfiÙÈ· Î·È ›Ûˆ ·fi ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi Ù¤ÌÂÓÔ˜ AÏ AÎÛ¿ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Ù· ÂÚ›È· ÙÔ˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ Ó·Ô‡ ÙˆÓ EÈÛÔ‰›ˆÓ Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘. ™ÙÔÓ Ó·fi ÙÔ˘ ™ÔÏÔÌÒÓÙÔ˜ Ë ¶·Ó·Á›· ¤ÌÂÈÓ ÒÛÔ˘ ¤ÁÈÓ ‰ÂηÙÂÙÚ¿¯ÚÔÓË ÎÔ¤Ï· Î·È fiÓÙ·˜ ÔÚÊ·Ó‹ ÔÈ ÈÂÚ›˜ ÙÔ˘ Ó·Ô‡ ·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó Ó· ÙËÓ ÂÌÈÛÙ¢ıÔ‡Ó ÛÙÔÓ ‰›Î·ÈÔ Î·È ıÂÔÛ‚ԇÌÂÓÔ IˆÛ‹Ê, Ô ÔÔ›Ô˜ ÙËÓ ¤ÊÂÚ ̷˙› ÙÔ˘ ÛÙËÓ N·˙·Ú¤Ù, ÛÙË °·ÏÈÏ·›·.

™ÙË N·˙·Ú¤Ù ™ÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ ÌÓ‹ÛÙÔÚÔ˜ IˆÛ‹Ê, ÛÙË N·˙·Ú¤Ù, Ë ¶·Ó·Á›· ‰¤¯ıËΠ·fi ÙÔÓ ·Ú¯¿ÁÁÂÏÔ °·‚ÚÈ‹Ï ÙÔ ıÂ›Ô Ì‹Ó˘Ì· Ù˘ ÂÎÏÔÁ‹˜ Ù˘ ˆ˜ Ù˘ ·Úı¤ÓÔ˘ ÂΛӢ ÛÙËÓ ÔÔ›· Ô §fiÁÔ˜ ı· ÁÈÓfiÙ·Ó Û¿Úη Î·È ı· ¤ÊÂÚÓ ÙË ÛˆÙËÚ›· ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. O

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

3

Õ Iεροσλυμα. H ε σοδος του ναο της Kοιμσεως της Θεοτκου στη Γεθσημαν. H Παναγ α ζησε εδ ντεκα χρνια συμπληρνοντας 55 χρνια επ γειας ζως (φωτ.: «Iερουσαλμ», εκδ. «M λητος»).

Ì¿˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ, ·’ fiÔ˘ Â¤ÛÙÚ„ ÛÙË N·˙·Ú¤Ù, ·Ê’ fiÙÔ˘ ¤ı·ÓÂ Ô HÚ҉˘ Î·È ÛÙ·Ì¿ÙËÛÂ Ô ‰ÈˆÁÌfi˜ Î·È Ë ÛÊ·Á‹ ÙˆÓ ‚ÚÂÊÒÓ. ™ÙÔÓ Ó·fi ÙÔ˘ ™ÔÏÔÌÒÓÙÔ˜ Í·Ó·Û˘Ó·ÓÙԇ̠ÙËÓ ¶·Ó·Á›·, fiÙ·Ó Ì·˙› Ì ÙÔÓ IˆÛ‹Ê Î·È ÙÔÓ ‰ˆ‰ÂηÂÙ‹ IËÛÔ‡ ‹Ïı·Ó ·fi ÙË N·˙·Ú¤Ù Ó· ÂÔÚÙ¿ÛÔ˘Ó ÙÔ ¶¿Û¯·. HÙ·Ó ÙfiÙ Ô˘ ̤۷ ÛÙÔ Ï‹ıÔ˜ Ë ¶·Ó·Á›· ¤¯·Û ÙÔÓ IËÛÔ‡ Î·È ·ÊÔ‡ ÙÔÓ ·Ó·˙ËÙÔ‡Û Ì ·ÁˆÓ›· ÙÚÂȘ Ë̤Ú˜ Û’ fiÏ· Ù· IÂÚÔÛfiÏ˘Ì· ÙÔÓ ‚ڋΠӷ Û˘˙ËÙ› Ì ÙÔ˘˜ ÈÂÚ›˜ ÙÔ˘ Ó·Ô‡ Î·È Ó· ÙÔ˘˜ ·Ê‹ÓÂÈ ÂÎÛÙ·ÙÈÎÔ‡˜ Ì ÙË Û‡ÓÂÛË Î·È ÙË ÛÔÊ›· ÙÔ˘. OÙ·Ó ÙÔÓ ·ÓÙ›ÎÚÈÛÂ Ë ¶·Ó·Á›· ÙÔ˘ › Ì ÚÔÊ·Ó‹ ·ÓËÛ˘¯›·: T¤ÎÓÔÓ, ÙÈ ÂÔ›ËÛ·˜ ËÌ›Ó Ô‡Ùˆ˜; I‰Ô‡ Ô ·Ù‹Ú ÛÔ˘ ηÁÒ Ô‰˘ÓÒÌÂÓÔÈ Â˙ËÙÔ‡ÌÂÓ ÛÂ. K·È ·˘Ùfi˜ ·¿ÓÙËÛÂ Î·È ÛÙÔ˘˜ ‰‡Ô: TÈ fiÙÈ Â˙ËÙ›Ù ÌÂ. O˘Î ‹‰ÂÈÙ fiÙÈ ÂÓ ÙÔȘ ÙÔ˘ ·ÙÚfi˜ ÌÔ˘ ‰ÂÈ Â›Ó·È ÌÂ; (§Ô˘Î. 2, 48–49). AÓ Î·È Ë ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ ‰ÂÓ Î·Ù¿Ï·‚ ٷ ÏfiÁÈ· ÙÔ˘, fiÙ·Ó Á‡ÚÈÛ·Ó ÛÙË N·˙·Ú¤Ù Î·È fiÛÔ ‹Ù·Ó ÎÔÓÙ¿ Ù˘, ·˘Ù‹ ÎÚ·ÙÔ‡Û οı ÏfiÁÔ ÙÔ˘ ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ Ù˘. KÔÓÙ¿ ÛÙË N·˙·Ú¤Ù ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ë K·Ó¿. E›Ó·È Ë fiÏË ÂΛÓË fiÔ˘ Ë ¶·Ó·Á›· ‹Ù·Ó ÚÔÛηÏÂṲ̂ÓË Û ¤Ó·Ó Á¿ÌÔ Ì·˙› Ì ÙÔÓ IËÛÔ‡ Î·È ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘. EΛ Ô IËÛÔ‡˜ ·Ú·ÎÈÓË̤ÓÔ˜ ·fi ÙË ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ ¤Î·Ó ÙÔ ÚÒÙÔ ÙÔ˘ ı·‡Ì·, ÌÂÙ·ÙÚ¤ÔÓÙ·˜ ÙÔ ÓÂÚfi Û ÎÚ·Û›. ™‹ÌÂÚ· ÛÙÔÓ ÔÚıfi‰ÔÍÔ Ó·fi Ù˘ K·Ó¿ ÛÒ˙ÔÓÙ·È ÔÈ ‰‡Ô ·fi ÙȘ ¤ÍÈ Ï›ıÈÓ˜ ˘‰Ú›Â˜ ·fi ÙÔÓ Á¿ÌÔ ·˘ÙfiÓ. ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙÔ˘ IËÛÔ‡ Û˘Ó·-

ÓÙԇ̠ÌÈ· ÊÔÚ¿ ÙËÓ ¶·Ó·Á›· Ó· ÙÔÓ ·ÎÔÏÔ˘ı›. O IËÛÔ‡˜ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· Ù˘ TÈ‚ÂÚÈ¿‰·˜ Î·È ‰›‰·ÛΠ·Ó¿ÌÂÛ· Û fi¯ÏÔ Ôχ. TfiÙ οÔÈÔÈ ÙÔ˘ ›·Ó fiÙÈ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÂΛ Î·È Ë ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ ·‰ÂÏÊÔ‡˜ ÙÔ˘ Î·È ÙÔÓ ·Ó·˙ËÙÔ‡Û·Ó. K·È Ô IËÛÔ‡˜ ·¿ÓÙËÛ ·Ú·‚ÔÏÈο ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘ ϤÁÔÓÙ·˜. TȘ ¤ÛÙÈÓ Ë Ì‹ÙËÚ ÌÔ˘, Î·È Ù›Ó˜ ÂÈÛ›Ó ÔÈ ·‰ÂÏÊÔ› ÌÔ˘;… I‰Ô‡ Ë Ì‹ÙËÚ ÌÔ˘ Î·È ÔÈ ·‰ÂÏÊÔ› ÌÔ˘. OÛÙȘ Á·Ú ·Ó ÔÈ‹ÛË ÙÔ ı¤ÏËÌ· ÙÔ˘ ·ÙÚfi˜ ÌÔ˘ ÙÔ˘ ÂÓ ÙÔȘ Ô˘Ú·ÓÔ›˜, ·˘Ùfi˜ ÌÔ˘ ·‰ÂÏÊfi˜ Î·È ·‰ÂÏÊ‹ Î·È Ì‹ÙËÚ ÂÛÙ›Ó. (M·Ùı. 12, 48–50).

TfiÔÈ Î·ı·ÁÈ·Ṳ̂ÓÔÈ ·fi ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÛÙËÓ ¶·Ï·ÈÛÙ›ÓË

4

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

™ÙÔÓ °ÔÏÁÔı¿

¢›Ï· ÛÙÔÓ IËÛÔ‡ Û˘Ó·ÓÙԇ̠ÙËÓ ¶·Ó·Á›· ÁÈ· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ ‚Ú¿¯Ô ÙÔ˘ °ÔÏÁÔı¿ Ì·˙› Ì ÙÔÓ Ì·ıËÙ‹ ÙÔ˘ Iˆ¿ÓÓË Î¿Ùˆ ·fi ÙÔÓ ÛÙ·˘Úfi. E›Ó·È Ë ÛÙÈÁÌ‹ fiÔ˘ Û·Ó ¿ÓıÚˆÔ˜ Ô IËÛÔ‡˜ ·Ô¯·ÈÚÂÙ¿ ÙË ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ Î·È ÁÈ· Ó· Ù˘ ··Ï‡ÓÂÈ ÙË Ï‡Ë Ù˘ Ù˘ ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Ó· ıˆÚ› ˆ˜ ÁÈÔ Ù˘ ÙÔÓ ·Á·ËÙfi ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹. K·È ÂΛÓÔ˜ ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ ÂΛÓË ‹Á ÙË ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ IËÛÔ‡ ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘. MÂÙ¿ ÙËÓ AÓ¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ IËÛÔ‡ Ë ¶·Ó·Á›· ·Ú¤ÌÂÈÓ ÛÙ· IÂÚÔÛfiÏ˘Ì· Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Î·È fiÙ·Ó ÌÂÙ¿ ÙËÓ AÓ¿ÏË„‹ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ OÚÔ˜ ÙˆÓ EÏ·ÈÒÓ ·˘ÙÔ› ÎÏ›ÛÙËÎ·Ó ÛÙÔ YÂÚÒÔÓ, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ ÏfiÊÔ Ù˘ ™ÈÒÓ, Ì·˙› Ì ¿ÏϘ Á˘Ó·›Î˜ ÚÔÛηÚÙÂÚÔ‡ÓÙ˜ ÔÌÔı˘Ì·‰fiÓ ÙË ÚÔÛ¢¯‹ Ì·˙› ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó Î·È Ë ¶·Ó·Á›·. H ÈÂÚ‹ ·Ú¿‰ÔÛË ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ Ë ¶·Ó·Á›· ÌÂÙ¿

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

ÙËÓ AÓ¿ÏË„Ë ÙÔ˘ IËÛÔ‡ ¤˙ËÛ ¤ÓÙÂη ¯ÚfiÓÈ· ÛÙË °ÂıÛËÌ·Ó‹ Î·È fiÙÈ fiÙ·Ó Î·Ù¿Ï·‚ fiÙÈ ı· ¤ÚÂ ӷ ÂÁηٷÏ›„ÂÈ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ¤¯ÔÓÙ·˜ Û˘ÌÏËÚÒÛÂÈ ÂÓ‹ÓÙ· ¤ÓÙ ¯ÚfiÓÈ· Â›ÁÂÈ·˜ ˙ˆ‹˜, ¿ÁÁÂÏÔ˜ K˘Ú›Ô˘ ‰ÈÂÌ‹Ó˘Û ÛÙÔ˘˜ AÔÛÙfiÏÔ˘˜ Ó· Û˘Ó¤ÏıÔ˘Ó ÛÙ· IÂÚÔÛfiÏ˘Ì· ÁÈ· Ó· Îˉ‡ÛÔ˘Ó ÙÔ ÛÒÌ· Ù˘. ™ÙÔÓ ÙfiÔ fiÔ˘ ÂÎÔÈÌ‹ıË Ë ¶·Ó·Á›·, ÛÙË °ÂÛıËÌ·Ó‹, ÌÂÚÈΤ˜ ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ̤ÙÚ· ÈÔ Î¿Ùˆ ·fi ÙÔ Û›ÙÈ Ù˘, ÛÙËÓ KÔÈÏ¿‰· ÙˆÓ K¤‰ÚˆÓ, Ë AÁ›· EϤÓË ¤ÎÙÈÛÂ Î·È ÂΛ ÌÂÁ·ÏfiÚÂÔ Ó·fi Ô˘ Â›Ó·È ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙÔÓ ¶·Ó¿ÁÈÔ T¿ÊÔ ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ÚÔÛ·ÓËÌ· ÛÙËÓ fiÏË ÙˆÓ IÂÚÔÛÔχ̈Ó. Ö˜ Ù· ‚‹Ì·Ù· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÛÙËÓ ¶·Ï·ÈÛÙ›ÓË ‰ÂÓ ‰È¿‚ËÎ·Ó ÌfiÓÔ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÁÓˆÛÙÔ‡˜ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜. K¿ı ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ Î·È ÂÎÎÏËÛÈ¿, ›Ù ̤۷ ÛÙ· IÂÚÔÛfiÏ˘Ì· ›Ù ÛÙËÓ ¤ÚËÌÔ Ù˘ IÔ˘‰·›·˜ Î·È Ù˘ NÂÎÚ¿˜ £¿Ï·ÛÛ·˜ ›Ù ÛÙËÓ Î·Ù·Ú¿ÛÈÓË °·ÏÈÏ·›·, ¤¯ÂÈ Ó· ‰ÈËÁËı› οÙÈ ·fi ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ Ù˘ ·ÚÔ˘Û›·, Ô˘ Á›ÓÂÙ·È Î¿ı ÛÙÈÁÌ‹ ¯ÂÈÚÔÈ·ÛÙ‹ Î·È ·ÓıÚÒÈÓË. £· ÙË Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜ Î·È ÛÙÔ ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ Ù˘ MÂÁ¿Ï˘ ¶·Ó·ÁÈ¿˜, Ù˘ ™·˚‰·Ó¿ÁÈ·˜ Î·È ÙÔ˘ ™Ù·˘ÚÔ‡ ̤۷ ÛÙ· IÂÚÔÛfiÏ˘Ì·, Î·È ÛÙ· ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ· ÙÔ˘ XÔ˙Ë‚¿, ÙÔ˘ ™·Ú·ÓÙ·Ú›Ô˘, ÙˆÓ AÁ›ˆÓ AÔÛÙfiÏˆÓ ÛÙËÓ TÈ‚ÂÚÈ¿‰· Î·È ÙËÓ K·ÂÚÓ·Ô‡Ì, ÛÙȘ Ï·‡Ú˜ ÙÔ˘ AÁ›Ô˘ ™¿‚‚· Î·È ÙÔ˘ AÁ›Ô˘ E˘ı˘Ì›Ô˘, ÛÙË ÚÂÌ·ÙÈ¿ ÙÔ˘ Ì·ÚÙ˘Ú›Ô˘ ÙÔ˘ AÁ›Ô˘ X·Ú›ÙˆÓÔ˜ Ó· ·ÚËÁÔÚ› ÙÔ˘˜ ηٷÙÚÂÁ̤ÓÔ˘˜ οıÂ Ê˘Ï‹˜ Î·È ¤ıÓÔ˘˜, Ó· ÌÂÛÈÙ‡ÂÈ Ó· Á›ÓÂÈ ‰ÂÎÙ‹ Ë ÚÔÛ¢¯‹ ÙˆÓ ·ÛÎËÙÒÓ Î·È Ó· ÁÂÌ›˙ÂÈ ¯·Ú¿ Î·È ÂÏ›‰· ÙȘ ηډȤ˜ ÙˆÓ ÚÔÛ΢ÓËÙÒÓ, Ô˘ ·ÍÈÒıËÎ·Ó Ó· ÂÚ·Ù‹ÛÔ˘Ó Î·È ·˘ÙÔ› ÛÙ· ‚‹Ì·Ù¿ Ù˘.

H Παναγα και η Kωνσταντινοπολη Tης X ƒπ™Δÿ¡∞˜ °. A °°∂§ÿ¢∏ Bυζαντινολ γου, Iνστιτοτου Bυζαντινν Eρευνν Eθνικ Iδρυμα Eρευνν

™

TI™ 15 AY°OY™TOY ÙÔ˘ ¤ÙÔ˘˜ 1261, Ë̤ڷ ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· ÙÂÏÂ›Ù·È Ë ·Ó¿ÌÓËÛȘ Ù˘ KÔÈÌ‹Ûˆ˜ Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘, Ô Mȯ·‹Ï Hã ¶·Ï·ÈÔÏfiÁÔ˜ ÂÈÛ‹Ïı ıÚÈ·Ì‚Èο ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, ‰‡Ô ‚‰ÔÌ¿‰Â˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó·Î·Ù¿ÏË„Ë Ù˘ fiÏ˘ ·fi ÙÔÓ AϤÍÈÔ ™ÙÚ·ÙËÁfiÔ˘ÏÔ Î·È ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ‹ Ù˘ ·fi ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ §·Ù›ÓˆÓ. TÔÓ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· ˘Ô‰¤¯ıËΠÛÙË XÚ˘Û‹ ¶‡ÏË Ô Â›ÛÎÔÔ˜ K˘˙›ÎÔ˘ Î·È ˘fi ÙË ÛΤË Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘, Ô˘ Ë ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ›¯Â ÙÔÔıÂÙËı› ÛÙ· Ù›¯Ë, Ô Mȯ·‹Ï Î·È Ë ·ÎÔÏÔ˘ı›· ÙÔ˘ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ÁÔÓ˘ÂÙ›˜ ÙËÓ ÙÂÏÂÙ‹ ÙˆÓ Â˘¯ÒÓ. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ô Mȯ·‹Ï ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ Â˙fi˜ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘ Î·È ÂÈÛ‹Ïı ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ Ù˘ ÔÌ‹˜ ÛÙË B·ÛÈÏÂ‡Ô˘Û·. O ıÚ›·Ì‚Ô˜ ÙÔ˘ 1261 ÔÚÁ·ÓÒıËΠ·fi ÙÔÓ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· Ì ۷ʋ ÛÙfi¯Ô Ó· ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙ÂÈ ÙË ‚Ô‡ÏËÛ‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÌÈ· Û˘ÓÔÏÈ΋ Û‡Ó‰ÂÛË Ù˘ ‚·ÛÈÏ›·˜ ÙÔ˘ Ì ÙËÓ ·Ï·ÈfiÙÂÚË ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË. °È· ÙÔ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi Â¤ÏÂÍ ÙË ‰È·‰ÚÔÌ‹ Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡Û ·fi ÙË XÚ˘Û‹ ¶fiÚÙ· ÙˆÓ ÙÂȯÒÓ Ò˜ ÙËÓ AÁ›· ™ÔÊ›·, ÙËÓ Ô‰fi ‰ËÏ·‰‹ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó ÔÈ ·Ï·ÈÔ› ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ˜ fiÙ·Ó, ÂÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·˜ ·fi ÓÈÎËÊfiÚ˜ ÂÎÛÙÚ·Ù›˜, ÂÈÛ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË. OÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÂÍ¿Ú¯Ô˘Û· ı¤ÛË Ù˘ ıÂÔÌËÙÔÚÈ΋˜ ÂÈÎfiÓ·˜ ηٿ ÙËÓ ÙÂÏÂÙ‹ ÙˆÓ Â˘¯ÒÓ ÛÙ· Ù›¯Ë Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ·, ηٿ ÙË ıÚÈ·Ì‚È΋ ÔÚ›· ̤۷ ÛÙË B·ÛÈÏÂ‡Ô˘Û· Ú¤ÂÈ Ó· ÛËÌÂÈÒÛÔ˘Ì fiÙÈ Ô Mȯ·‹Ï ›¯Â ·fi ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ·Ôı¤ÛÂÈ ÙȘ ÂÏ›‰Â˜ ÙÔ˘ ÛÙË £ÂÔÙfiÎÔ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·Î·Ù¿ÏË„Ë Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ Î·È ÙËÓ ·Ó·Û‡ÛÙ·ÛË Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. EÙÛÈ, Ë ÙÂÏÂÙ‹ ‹Ù·Ó ·ÊÈÂڈ̤ÓË Û’ EΛÓËÓ, ÙË Û˘ÛÙÚ¿ÙËÁÔ ıÂÔÌ‹ÙÔÚ·, ÙËÓ ÚÔÛÙ¿Ùȉ· ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Î·È Ù˘ ‚·ÛÈÏÂ‡Ô˘Û·˜ fiÏ˘. H ıÚÈ·Ì‚È΋ ÔÌ‹ ÙÔ˘ Mȯ·‹Ï ·ÔÙÂÏ›, ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ·, ÎÔÚ˘Ê·›· ÛÙÈÁÌ‹ ÁÈ· ÙËÓ ÎÂÓÙÚÈ΋ ı¤ÛË Ô˘ ηÙ›¯Â Ë £ÂÔÌ‹ÙˆÚ ÛÙË Û˘Ó›‰ËÛË ÙˆÓ B˘˙·ÓÙÈÓÒÓ, ÙfiÛÔ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ Ï·ÙÚ¢ÙÈÎfi Ù˘ÈÎfi fiÛÔ Î˘Ú›ˆ˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜. ¶ÚÔÛÙ¿Ùȉ· ÙÔ˘ ÛÙÚ·Ù‡̷ÙÔ˜ Î·È ÙˆÓ ·˘ÙÔÎÚ·ÙfiÚˆÓ, Ë ¶·Ó·Á›· ‹Ù·Ó ·ÓÙ·¯Ô‡ ·ÚÔ‡Û· ÛÙËÓ ›‰È· ÙËÓ Î·Ú‰È¿ Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ Ô˘ Ù˘ ›¯Â ·ÊÈÂÚˆı›, ÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË fiÔ˘ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜,

H O Iωννης Tσιμισκ ς ακολουθντας εικνα της Παναγας εισρχεται θριαμβευτικ στην Kωνσταντινοπολη. Mικρογραφα απ το Xρονικ του Σκυλτζη, 12ος αι. (Eθνικ Bιβλιοθ κη της Mαδρτης).

Õ Tοπογραφικς χρτης της Kωνσταντινοπολης στους βυζαντινος χρνους κατ τους οποους οι περισστεροι ναο εχαν ιδρυθε προς τιμ ν της Παναγας.

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

5

Õ Zνη φλλου εξαπτχου απ το Σιν (τλος 11ου - αρχς 12ου αι.) στο οποο περιχονται, μεταξ λλων, πντε απεικονσεις της Παναγας απ την Kωνσταντινοπολη.

·Ó·ÏÔÁÈο, ÂÎÎÏËۛ˜ ›¯·Ó È‰Ú˘ı› ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó Ù˘, ÂÓÒ ÔÈ ÏÈÙ·Ó›˜ ÙˆÓ ÈÂÚÒÓ ÏÂÈ„¿ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ Ù˘, ÔÈ ·ÁÚ˘ӛ˜ Î·È ÔÈ ·ÓËÁ‡ÚÂȘ ›¯·Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ¤Ó· ϤÁÌ· Û˘Ó¯ÒÓ ·Ó·ÊÔÚÒÓ ÛÙÔ fiÓÔÌ¿ Ù˘ Î·È ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· Ô˘ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙ ÛÙË «ıÂÔÊÚÔ‡ÚËÙÔ» fiÏË.

¶ÚÔÛÙ¿Ùȉ· Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ ø˜ ·Î·Ì¿¯ËÙÔÓ Ô¯‡ÚˆÌ· Ë ÂÈÎfiÓ· Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘ ÂÙ›ıÂÙÔ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙˆÓ ÂÎÛÙÚ·Ù¢ÙÈÎÒÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ Ù· ÔÔ›· ηıÔ‰ËÁÔ‡ÛÂ Ô ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·˜. H ·ÚÔ˘Û›· Ù˘ ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ, ¤ÙÛÈ, ÙËÓ ˘¤ÚÙ·ÙË ÂÁÁ‡ËÛË ÁÈ· ÙȘ ÌÂÏÏÔ‡ÌÂÓ˜ ӛΘ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÚ‹ÓË ÛÙËÓ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·. H ÙÔÔı¤ÙËÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘ ‹ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ Ô˘ ÂÈηÏÔ‡ÓÙ·È ÙÔ fiÓÔÌ¿ Ù˘ ÛÙ· Ù›¯Ë fiÏÂˆÓ ·fi fiÔ˘ Ë ı›· ‰‡Ó·Ì‹ Ù˘ ı· ·¤ÙÚÂ ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙˆÓ ÂÈÛ‚ÔϤˆÓ Ì·ÚÙ˘ÚÂ›Ù·È ·fi ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο Â˘Ú‹Ì·Ù· ‹‰Ë ηٿ ÙÔÓ 6Ô ·ÈÒÓ·. TËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ Ô PˆÌ·Ófi˜ MÂψ‰fi˜ ·¢ı‡ÓÂÈ ÙȘ ·Ú·ÎÏ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›· ˆ˜ «ÙÔ Ù›¯Ô˜ Î·È ÛÙ‹ÚÈÁÌ·... ËÓ ·˜ XÚÈÛÙÈ·Ófi˜ ¤¯ÂÈ ÚÔÛÙ·Û›·Ó», ÂÓÒ Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ¶ÚÔÎfiÈÔ˜ ·Ú·ÙËÚ› fiÙÈ ÔÈ ıÂÔÌËÙÔÚÈΤ˜ ÂÎÎÏËۛ˜ ÙˆÓ BÏ·¯ÂÚÓÒÓ Î·È Ù˘ ¶ËÁ‹˜ ı· ·ÔÙÂϤÛÔ˘Ó «·Î·Ù·ÁÒÓÈÛÙ· Ê˘Ï·ÎÙ‹ÚÈ· Ùˆ ÂÚÈ‚fiψ Ù˘ fiψ˜». OÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ·˘Ù¤˜ ÌÂÙ·ı¤ÙÔ˘Ó ÙȘ ȉÈfiÙËÙ˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ˆ˜ ÚÔÛÙ¿Ùȉ·˜ ÁÂÓÈο ÙÔ˘ ·ÓıÚˆ›ÓÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜ Î·È ÌÂÛ›ÙȉԘ ÚÔ˜ ÙÔÓ YÈfi Ù˘ Î·È §fiÁÔ ÙÔ˘ £ÂÔ‡, ÌÈ· ı¤ÛË Ô˘ Ù· ıÂÔÏÔÁÈο Î·È Ù· ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈο ΛÌÂÓ· ›¯·Ó ÂÂÍÂÚÁ·Ûı› ·fi Ôχ ÓˆÚ›˜, ·fi ÙÔ ÓÂ˘Ì·-

6

H

K A £ H M E P I N H

B

H Δο απ τις περινυμες απεικονÙÈÎfi ÛÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÔÏÔÁÈÎfi Â›‰Ô. O ÂȉÈÎfiÙÂÚÔ˜ Û‡Ó‰ÂÛÌÔ˜, ˆÛÙfiÛÔ, Ù˘ B·ÛÈÏÂ‡Ô˘Û·˜ Ì ÙË £ÂÔÙfiÎÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ‰È·‰Èηۛ·, Ô˘ ÔÈ ··Ú¯¤˜ Ù˘ ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔÓ 6Ô ·ÈÒÓ·, ÂÓÒ Ë ÔÚÈÛÙÈ΋ ÙÔ˘ ‰È·ÌfiÚʈÛË ·Ó¿ÁÂÙ·È ÛÙȘ ÚÒÙ˜ ‰ÂηÂٛ˜ ÙÔ˘ 7Ô˘ ·ÈÒÓ·. ™‡Ìʈӷ Ì ̷ÚÙ˘Ú›Â˜ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡ÌÂÓ˘ ÁÓËÛÈfiÙËÙ·˜ Ô HÚ¿ÎÏÂÈÔ˜ ‹Ù·Ó Ô ÚÒÙÔ˜ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·˜ Ô˘ ·Ó¤ıÂÛ ÙË Ê‡Ï·ÍË Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ ÛÙË £ÂÔÙfiÎÔ, ÂÓfiÛˆ Ô ›‰ÈÔ˜ ÂÍÂÛÙÚ¿Ù¢ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ¶ÂÚÛÒÓ ÛÙËÓ ¶·Ï·ÈÛÙ›ÓË. H ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ÙÔÔ-

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

σεις της Θεοτκου (λεπτομρειες) απ τη ζνη φλλου εξαπτχου του Σιν.

ıÂÙ‹ıËΠÛÙ· Ù›¯Ë ηٿ ÙËÓ ÙÂÏÂÙ‹ ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎÔ‡ ·fiÏÔ˘ Î·È ¤ÌÂÈÓ ÂΛ Ò˜ ÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ÓÈÎËÊfiÚÔ˘ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·. TÔÓ IÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘ 623 A‚·ÚÔÈ ÂȉÚÔÌ›˜ ›¯·Ó Êı¿ÛÂÈ ¤Íˆ ·fi Ù· Ù›¯Ë Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘. EÂÈÙ· ·fi ÌÈ· ·ÔÙ˘¯Ë̤ÓË ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ÙÔ˘˜ ·ÔÎÚÔ‡ÛÂÈ, Ô ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·˜ HÚ¿ÎÏÂÈÔ˜ Î·Ù¤Ê˘Á ÛÙÔ Ó·fi Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘ Ë IÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì, Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Ì¤Û· ÛÙ· Ù›¯Ë, ÂÓÒ Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡ÛÂ Ô Êfi‚Ô˜ fiÙÈ ÔÈ A‚·ÚÔÈ ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· ÂÈÙÂıÔ‡Ó ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙˆÓ BÏ·¯ÂÚÓÒÓ Î·È Ó· ÏÂËÏ·Ù‹ÛÔ˘Ó Ù· ÔχÙÈÌ· Ï›„·Ó· Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘ Ô˘ ›¯·Ó ÂÓ·ÔÙÂı› ÛÙËÓ ÂΛ EÎÎÏËÛ›·. TfiÙÂ, Ô ·ÙÚȿگ˘ ™¤ÚÁÈÔ˜ ‰È¤Ù·Í ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ Ù˘ ÏÂÈ„·ÓÔı‹Î˘ Ì ÙÔ Ì·ÊfiÚÈÔ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ·fi ÙȘ BÏ·¯¤ÚÓ˜ ÛÙËÓ AÁ›· ™ÔÊ›·. OÙ·Ó ¤Ú·ÛÂ Ô Î›Ó‰˘ÓÔ˜, Ô ™¤ÚÁÈÔ˜ fiÚÈÛ ÙËÓ Â·Ó·ÊÔÚ¿ ÙˆÓ ÏÂÈ„¿ÓˆÓ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ÙˆÓ BÏ·¯ÂÚÓÒÓ, ÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·˜ Ì¿ÏÈÛÙ· ¿Ó‰ËÌË ÏÈÙ·Ó›·. MÂÙ¿ ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿, Ë ÏÂÈ„·ÓÔı‹ÎË ·ÓÔ›¯ıËÎÂ Î·È ·ÔÎ¿Ï˘„ ÙÔ Ì·ÊfiÚÈÔ Û ¿ÚÈÛÙË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË, Ù˘ÏÈÁ̤ÓÔ Û ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋ ÔÚʇڷ. TÚ›· ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÙÔ 626, ÔÈ A‚·ÚÔÈ Â›¯·Ó ¿ÏÈ Êı¿ÛÂÈ ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·È Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙˆÓ Û˘ÌÌ¿¯ˆÓ ÙÔ˘˜, ™Ï¿‚ˆÓ Î·È ¶ÂÚÛÒÓ, ÙËÓ ÔÏÈfiÚÎËÛ·Ó ·fi ÍËÚ¿ Î·È ı¿Ï·ÛÛ·. T· ΛÌÂÓ· Ô˘ ·ÊËÁÔ‡ÓÙ·È Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ·, Ì·˜ ÏËÚÔÊÔÚÔ‡Ó fiÙÈ Ù· ·‚·ÚÈο ÌÔÓfiÍ˘Ï· ηٷÛÙÚ¿ÊËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ ‚˘˙·ÓÙÈÓfi ÛÙfiÏÔ ÛÙÔ Ì˘¯fi ÙÔ˘ KÂÚ·Ù›Ô˘ ÎfiÏÔ˘, ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘ ÙˆÓ BÏ·¯ÂÚÓÒÓ. TËÓ ÚÔËÁÔ˘Ì¤ÓË Ì¿ÏÈÛÙ· Ù˘ ÙÂÏÈ΋˜ Ì¿¯Ë˜, Ô ·Ú¯ËÁfi˜ ÙˆÓ A‚¿ÚˆÓ ›¯Â ‰ÂÈ ÌÈ· Ì˘ÛÙËÚÈÒ‰Ë Á˘Ó·ÈΛ· ÌÔÚÊ‹ Ó· ÂÚȤگÂÙ·È Ù· Ù›¯Ë Ù˘ fiÏ˘, ÔȈÓfi˜ Ô˘ ÂÚÌËÓ‡ıËΠˆ˜ ÛˆÙ‹ÚÈ· ·Ú¤Ì‚·ÛË Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜. MÈ· ‰Â‡ÙÂÚË ÔÌ¿‰· ÂȉÚÔ̤ˆÓ ÂÍÔ˘‰ÂÙÂÚÒıËΠÎÔÓÙ¿ ÛÙ· ¯ÂÚÛ·›· Ù›¯Ë, ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ¶ËÁ‹˜, ÎÔÓÙ¿ Î·È ¿ÏÈ Û ÂÎÎÏËÛ›· Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘, ÛËÌÂ›Ô Î·È ·˘Ùfi ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· Ù˘ ÛÙË ‚·ÛÈÏÂ‡Ô˘Û· fiÏË. A˜ ÛËÌÂÈÒÛÔ˘ÌÂ, ÂÈϤÔÓ, fiÙÈ Û fiÏË ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÔÏÈÔÚΛ·˜ ıÂṲ́˜ ÈÎÂۛ˜ ·Ó·¤ÌÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›· Î·È ÏÈÙ·Ó›˜ ÂÚȤÊÂÚ·Ó ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ Ù˘ ÛÙ· Ù›¯Ë. M ÙË ÓÈÎËÊfiÚ· ·fiÎÚÔ˘ÛË ÙˆÓ A‚¿ÚˆÓ, ÙÔ 626, Ë ·Ú¿‰ÔÛË ¤¯ÂÈ Û˘Ó‰¤ÛÂÈ ÙÔÓ AοıÈÛÙÔ YÌÓÔ, ÙÔ ÂÎÙÂÓ¤ÛÙÂÚÔ Î·È ˆÚ·ÈfiÙÂÚÔ ÔÈËÙÈÎfi ΛÌÂÓÔ Ô˘ Û˘ÓÙ¿¯ıËΠÁÈ· Ó· ÙÈÌ‹ÛÂÈ ÙË £ÂÔÙfiÎÔ. O ¿ÚÚËÎÙÔ˜ Û‡Ó‰ÂÛÌÔ˜, Ì¿ÏÈÛÙ·, Ù˘ B·ÛÈÏÂ‡Ô˘Û·˜ Ì ÙËÓ ÚÔÛÙ¿Ùȉ¿ Ù˘ Î·È Ë È‰ÈfiÙËÙ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ˆ˜ ÛÙÚ·ÙËÁÔ‡ ·Î·Ù·Ì·¯‹ÙÔ˘ ·Ë¯Â›Ù·È ÛÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÚÔÔ›ÌÈÔ ÙÔ˘ Aηı›ÛÙÔ˘, ¤ÛÙˆ Î·È ·Ó Ô ›‰ÈÔ˜ Ô YÌÓÔ˜ ıˆÚÂ›Ù·È Û‹ÌÂÚ· ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ PˆÌ·ÓÔ‡ MÂψ‰Ô‡, ·Ï·ÈfiÙÂÚÔ˜ ‰ËÏ·‰‹ ηٿ ¤Ó·Ó ·ÈÒÓ· ·fi Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· ÛÙ· ÔÔ›· ˘ÔÙ›ıÂÙ·È fiÙÈ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È. Oˆ˜ Î·È ·Ó ¤¯Ô˘Ó Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·, Ô ·ÓÒÓ˘ÌÔ˜ Û˘ÓÙ¿ÎÙ˘ ÙÔ˘ ÚÔÔÈÌ›Ô˘ Û˘ÓÔ„›˙ÂÈ Ì ÙÔÓ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ÙÚfiÔ ÙËÓ ·ÊȤڈÛË Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ ÛÙË £ÂÔÙfiÎÔ: «TË ˘ÂÚÌ¿¯ˆ ÛÙÚ·ÙËÁÒ Ù· ÓÈÎËÙ‹ÚÈ·/ ˆ˜ Ï˘ÙÚˆı›۷ ÙˆÓ ‰ÂÈÓÒÓ Â˘¯·ÚÈÛÙ‹ÚÈ·/ ·Ó·Áڿʈ ™ÔÈ ÙËÓ fiÏÈÓ ™Ô˘, £ÂÔÙfiλ. ™’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÈÛÊÚ¿ÁÈÛË Ù˘ «·Ó·ÁÚ·Ê‹˜» ÔÊ›ÏÂÙ·È, ¿ÓÙÔÙ ۇÌʈӷ Ì ٷ ΛÌÂÓ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜, Ë ÛˆÙËÚ›·

à H πολιορκα της Kωνσταντινοπολης απ Aβρους τον 7ο αι. σε εικνα του 18ου αι. Στα τεχη χουν τοποθετηθε εικνες της Παναγας και του Xριστο, στε να αποτραπε η εσοδος των εισβολων (φωτ.: «Eλλδα και Θλασσα»).

Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ ηٿ ÙȘ ÔÏÈÔÚ˘ ·fi ÙÔ˘˜ AÚ·‚˜, ÙÔ 674-678 Î·È ÙÔ 717-718, ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙÔ˘˜ PÒÛÔ˘˜ ÙÔ 860. °È· ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· Ì¿ÏÈÛÙ·, Ô ·ÙÚȿگ˘ ºÒÙÈÔ˜ ·ÊËÁÂ›Ù·È fiÙÈ Ô ›‰ÈÔ˜ ÂÚȤÊÂÚ ÙÔ Ì·ÊfiÚÈÔ Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘ ÛÙ· Ù›¯Ë Ù˘ fiÏ˘.

IÂÚ¿ Ï›„·Ó· Î·È ÂÎÎÏËۛ˜ Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘ TÔ Ì·ÊfiÚÈÔ Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÙÔ ÈÂÚfiÙÂÚÔ ıÂÔÌËÙÔÚÈÎfi Ï›„·ÓÔ ÙÔ ÔÔ›Ô ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·È ÙË ÌÔÓ·‰È΋ «·Ù‹» ·ÚÔ˘Û›· Ù˘ ÛÙËÓ fiÏË. TÔ ¤Ó‰˘Ì· ›¯Â ‚ÚÂı› ÛÙËÓ ¶·Ï·ÈÛÙ›ÓË ·fi ‰‡Ô ·˘ÏÈÎÔ‡˜ ·ÍȈ̷ÙÔ‡¯Ô˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÙÔ ÌÂÙ¤ÊÂÚ·Ó ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, fiÔ˘ Ì ·Ó¿ÏÔÁË ÙÈÌ‹ Î·È Ù·ÂÈÓÔÊÚÔÛ‡ÓË ÙÔ ˘Ô‰¤¯ıËÎÂ Ô ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·˜ §¤ˆÓ A. TÔ ÎÂÈÌ‹ÏÈÔ ÙÔÔıÂÙ‹ıËΠ۠ÂȉÈ΋, ÔχÙÈÌË ÏÂÈ„·ÓÔı‹ÎË, ÙËÓ «·Á›· ÛÔÚfi», Ë ÔÔ›· Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ Ù˘ ·ÔÙ¤ıËΠ۠ÂȉÈÎfi ·ÚÂÎÎÏ‹ÛÈÔ ÛÙȘ BÏ·¯¤ÚÓ˜. EΛ, Ï›ÁÔ ÓˆÚ›ÙÂÚ·, ›¯Â È‰Ú˘ı› ·fi ÙËÓ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÂÈÚ· BÂÚ›Ó·, Ó·fi˜ ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ˜ ÛÙË £ÂÔÙfiÎÔ, Ô˘ ·Ó·‰Â›ÎӢ ÙË ÏÂÈÙÔ˘Ú-

Á›· ·ÁÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ÛÙÔ ÔÔ›Ô Î·Ù¤Ê¢Á·Ó ·ÛıÂÓ›˜ ÁÈ· Ó· ıÂÚ·¢ıÔ‡Ó. ¶ÂÚ› Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 5Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÂÔ̤ӈ˜, ÔÈ BÏ·¯¤ÚÓ˜ ›¯·Ó ‹‰Ë ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ÚÔÛ΢ÓËÌ·ÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, Ô˘ ηٿ ÙÔ˘˜ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜ ı· Û˘ÌÏËÚˆı› Ì ‚‰ÔÌ·‰È·›· ·ÁÚ˘Ó›· Î·È ÏÈÙ·Ó›·. EÍ¿ÏÏÔ˘, Ì›· ·fi ÙȘ ıÂÔÌËÙÔÚÈΤ˜ ÂÈÎfiÓ˜ ÙˆÓ BÏ·¯ÂÚÓÒÓ ı· ËÁÂ›Ù·È ÛÙȘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈΤ˜ ÂÎÛÙÚ·Ù›˜ (Û ·Ó¿ÌÓËÛË ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ ÙÔ˘ «ı·‡Ì·ÙÔ˜» ηٿ ÙÔ ÔÔ›Ô Ë ÔÙ·Û›· Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘ ηٷÙÚfiˆÛ ٷ ‚·Ú‚·ÚÈο ʇϷ ÙÔ 626) Î·È ÙÔ Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· ı· ηٷÛÙ› ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎfi ÚÔÛ·ÓËÌ· ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË. MÈ· ‰Â‡ÙÂÚË ÂÎÎÏËÛ›· Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘, Ô˘ ȉڇıËÎÂ Î·È ¿ÏÈ ·fi ÙË BÂÚ›Ó· ÛÙȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ‰ÂηÂٛ˜ ÙÔ˘ 5Ô˘ ·ÈÒÓ·, ı· ÌÔÈÚ·ÛÙ› Ì ÙȘ BÏ·¯¤ÚÓ˜ ÙËÓ ÙÈÌ‹ Ó· ÛÙÂÁ¿˙ÂÈ ¤Ó· Ï›„·ÓÔ Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Ù· X·ÏÎÔÚ·Ù›·, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ

KÔÚ˘Ê·›· ı¤ÛË ÛÙË Û˘Ó›‰ËÛË ÙˆÓ B˘˙·ÓÙÈÓÒÓ Î·Ù›¯Â Ë ¶·Ó·Á›·

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

7

H H ψηφιδωτ εικνα της Παμμακαρστου, σ μερα βρσκεται στον Πατριαρχικ Nα στο Φανρι.

H Eικνα Παναγας Bλαχερντισσας (τμπερα σε παν, τλη 13ου αι.) απ το Σιν (φωτ.: «Σιν», Eκδοτικ Aθηνν, 1990).

8

H

K A £ H M E P I N H

Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó Û˘Ó‹ıË ÛÙ·ıÌfi ÛÙȘ ‰È·‰ÚÔ̤˜ ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· ̤۷ ÛÙËÓ fiÏË. ™ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ·˘Ù‹, ·Ú·‰fiÛÂȘ Ô˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ÌÂÙ¿ ÙÔÓ 8Ô ·ÈÒÓ· ÙÔÔıÂÙÔ‡Ó ÙËÓ «·Á›· ÛÔÚfi» Ô˘ ÂÚÈ›¯Â ÙË ˙ÒÓË Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘, ¤Ó· ÎÂÈÌ‹ÏÈÔ ÁÈ· ÙËÓ ÚԤϢÛË ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ù›ÔÙ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi. Afi ÙÔÓ 9Ô ·ÈÒÓ· Î·È ÂÍ‹˜, Ô Ó·fi˜ ÙˆÓ X·ÏÎÔÚ·Ù›ˆÓ ÛÙ¤Á·˙Â Î·È ¤Ó· ‰Â‡ÙÂÚÔ ÎÂÈÌ‹ÏÈÔ, ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘ Ô˘ Â¤ÛÙÚ„ ·fi ÙË PÒÌË ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Ì ı·˘Ì·ÙÔ˘ÚÁfi ÙÚfiÔ, ÌÂÙ¿ ÙË Ï‹ÍË Ù˘ EÈÎÔÓÔÌ·¯›·˜ Î·È ÙËÓ ·ÔηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ÚÔÛ·ÓËÛ˘ ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ. ™ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÌÂٷ͇ Ù˘ AÁ›·˜ ™ÔÊ›·˜ Î·È Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜, ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎfi ·Ï¿ÙÈ ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È Ë ÂÎÎÏËÛ›· Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘ ÙˆÓ O‰ËÁÒÓ, Ë ›‰Ú˘ÛË Ù˘ ÔÔ›·˜ ·Ó¿ÁÂÙ·È ÛÙÔÓ 8Ô ‹ ÙÔÓ 9Ô ·ÈÒÓ· Î·È Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· È·Ì·ÙÈÎÔ‡ ·ÁÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜. O Ó·fi˜ ‰ÂÓ ÛÙ¤Á·˙ ηӤӷ ÈÂÚfi Ï›„·ÓÔ Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘, ÌÔÏÔÓfiÙÈ Î›ÌÂÓ· ÙÔ˘

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

14Ô˘ ·ÈÒÓ· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÛÂÈÚ¿ ÎÂÈÌËÏ›ˆÓ, fiˆ˜ ÙËÓ ¿ÙÚ·ÎÙÔ Ì ÙËÓ ÔÔ›· ¤ÁÓÂı ÙÔ ÎfiÎÎÈÓÔ Ì·ÏÏ› Ë ¶·Ó·Á›· ηٿ ÙÔÓ E˘·ÁÁÂÏÈÛÌfi ‹ ÛÙ·ÁfiÓ˜ ·fi ÙÔ Á¿Ï· ÙÔ˘ ıËÏ·ÛÌÔ‡ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡. Oˆ˜, Ë ÂÎÎÏËÛ›· Ï·ÌÚ˘ÓfiÙ·Ó ·fi ÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Î·È ‚·Ú‡ÙÂÚË ÂÈÎfiÓ· Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘, ÙËÓ ÂÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓË O‰ËÁ‹ÙÚÈ·, Ô˘ οı TÚ›ÙË ÂÚÈÂÚ¯fiÙ·Ó ÙË B·ÛÈÏÂ‡Ô˘Û·, ÛÙËÚÈÁ̤ÓË ÛÙÔ˘˜ ÒÌÔ˘˜ ÙˆÓ ıÂÚ·fiÓÙˆÓ Ù˘. A˘Ù‹ Ë ÂÈÎfiÓ· ·¤ÙÚ„ ÙÔ˘˜ ¯ıÚÔ‡˜ Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ηٿ ÙÔÓ 12Ô ·ÈÒÓ· Î·È ÙËÓ ›‰È· ÂÈÎfiÓ· ¤ıÂÛÂ Ô Mȯ·‹Ï ¶·Ï·ÈÔÏfiÁÔ˜ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔ˘ ıÚÈ¿Ì‚Ô˘ ÙÔ˘, ÚÔÛ‰›‰ÔÓÙ¿˜ ÙËÓ ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ ·ÏÏ·‰›Ô˘ Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘. H ٤ٷÚÙË ·fi ÙȘ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ˜ ıÂÔÌËÙÔÚÈΤ˜ ÂÎÎÏËۛ˜ Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘, Ë £ÂÔÙfiÎÔ˜ Ù˘ ¶ËÁ‹˜, ›¯Â È‰Ú˘ı› ηٿ ÙÔÓ 6Ô ·ÈÒÓ·, ·fi ÙÔÓ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· IÔ˘ÛÙÈ·ÓÈ·Ófi. Oˆ˜ ÔÈ BÏ·¯¤ÚÓ˜ Î·È Ë £ÂÔÙfiÎÔ˜ ÙˆÓ O‰ËÁÒÓ, ¤ÙÛÈ Î·È Ë ¶ËÁ‹ ÛÙ¤Á·˙ ÂÚÈÒÓ˘ÌÔ È·Ì·ÙÈÎfi ·Á›·ÛÌ·, ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ì¿-

ÏÈÛÙ· ›¯·Ó ÚÔÛʇÁÂÈ Ì¤ÏË ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎÒÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ. H ÂÎÎÏËÛ›· ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ÁˆÁÚ·ÊÈο ÙÔ ÓÔÙÈÔ‰˘ÙÈÎfi ¿ÎÚÔ ÙˆÓ ¯ÂÚÛ·›ˆÓ ÙÂȯÒÓ Ù˘ B·ÛÈÏÂ‡Ô˘Û·˜ Û ÌÈ· ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙË Û˘ÌÌÂÙÚ›· Ì ÙȘ BÏ·¯¤ÚÓ˜, Ô˘ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ ‚ÔÚÂÈÔ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ÙÔ˘˜ ¿ÎÚÔ. OÈ ‰‡Ô Ó·Ô›, Ê·›ÓÂÙ·È ¤ÙÛÈ Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÌÈ· ÓÔËÙ‹ ˙ÒÓË ÚÔÛÙ·Û›·˜ Á‡Úˆ ·fi ÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·È ÙȘ ÏÔÈ¤˜ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÂÎÎÏËۛ˜ Ô˘ Ë ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋ Â˘Û¤‚ÂÈ· ›¯Â ·ÊÈÂÚÒÛÂÈ ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›·. Afi Ù· ÈÂÚ¿ ÎÂÈÌ‹ÏÈ· ‰ÂÓ ÛÒıËÎÂ, ‚¤‚·È·, Ô‡Ù ÙÔ Ì·ÊfiÚÈÔ Ô‡ÙÂ Ë ˙ÒÓË Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘ Î·È Ë ÂÈÎfiÓ· ÙˆÓ O‰ËÁÒÓ, ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ۇ̂ÔÏÔ Ù˘ ·ÊȤڈÛ˘ Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›· ηٷÛÙÚ¿ÊËΠ·fi ÙÔ˘˜ ÁÂÓ›ÙÛ·ÚÔ˘˜ ÛÙȘ 29 M·˝Ô˘ ÙÔ˘ ¤ÙÔ˘˜ 1453. T· X·ÏÎÔÚ·Ù›· Î·È ÔÈ O‰ËÁÔ› ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ô‡Ù ˆ˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο ÙÂÎÌ‹ÚÈ·, fiˆ˜ ¿ÏψÛÙÂ Î·È ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ıÂÔÌËÙÔÚÈÎÔ‡˜ Ó·Ô‡˜ Ù˘ B·ÛÈÏÂ‡Ô˘Û·˜. K·Ù¿ ·Ú¿‰ÔÍÔ Ù¤¯Ó·ÛÌ· Ù˘ Ù‡¯Ë˜, ˆÛÙfiÛÔ, Ë KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· Ê˘Ï¿ÛÛÂÙ·È ·fi ÙËÓ ¶·Ó·Á›· Ô˘ ÂÁηٷ‚ÈÒÓÂÈ ÛÙË £ÂÔÙfiÎÔ ÙˆÓ BÏ·¯ÂÚÓÒÓ Î·È ÛÙË £ÂÔÙfiÎÔ Ù˘ ¶ËÁ‹˜, Ô˘ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ·Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ ˆ˜ «·Î·Ù·ÁÒÓÈÛÙ· Ê˘Ï·ÎÙ‹ÚÈ·» Ù˘ fiÏ˘, fiˆ˜ ›¯Â ÚԂϤ„ÂÈ Ô ¶ÚÔÎfiÈÔ˜. ™∏ª∂ÿø™∏: ™Â ÔÏÏ¿ ÛËÌ›· ÙÔ˘, ÙÔ ·Ú·¿Óˆ ΛÌÂÓÔ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙË ÌÂϤÙË ÙÔ˘ Gyril Mngo, KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË-£ÂÔÙÔÎÔ‡ÔÏË, Ô˘ ı· ‰ËÌÔÛÈ¢ı› ÛÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ Ù˘ ¤ÎıÂÛ˘ «M‹ÙËÚ £ÂÔ‡» Ô˘ ÔÚÁ·ÓÒÓÂÙ·È ·fi ÙÔ MÔ˘ÛÂ›Ô MÂÓ¿ÎË.

H δημιουργ α της εικνας της Παναγ ας Oδηγτριας Ã H Aναστλωση των Eικ νων (αυγοτμπερα σε ξλο, 39x31 εκ., Λονδνο, Bρετανικ Mουσεο), περπου 1400. Θμα της παρστασης εναι η κορυφαα ιστορικ στιγμ τους τλους της Eικονομαχας (848 μ.X.). Στη σνθεση δεσπ ζουσα θση χει η εικ να της Παναγας Oδηγτριας. H Παναγα Oδηγτρια, λεπτομρεια απ την Aναστλωση των Eικ νων.

Tης ª ∞ƒÿ∞˜ B ∞™π§Õ∫∏ Bυζαντινολ γου

™

E EIKONA Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ μÚÂÙ·ÓÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô Î·È ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È Á‡Úˆ ÛÙ· 1400 ˙ˆÁÚ·Ê›˙ÂÙ·È Ë ÈÛÙÔÚÈ΋ ÛÙÈÁÌ‹ ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜ Ù˘ ∂ÈÎÔÓÔÌ·¯›·˜ (843 Ì.Ã.). ™ÙËÓ fiÏË Û‡ÓıÂÛË ‰ÂÛfi˙ÂÈ Ë ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜, ÂÓÒ ·ÚÈÛÙÂÚ¿ Î·È ‰ÂÍÈ¿ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÛÙ¤ÎÔÓÙ·È ÔÈ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ: Ë ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÂÈÚ· £ÂÔ‰ÒÚ· Ì ÙÔ ÁÈfi Ù˘ ªÈ¯·‹Ï ÙÔÓ °ã ÛÙ· ·ÚÈÛÙÂÚ¿, Î·È Ô ·ÙÚȿگ˘ ªÂıfi‰ÈÔ˜ ÛÙ· ‰ÂÍÈ¿. ™ÙȘ ˘fiÏÔÈ˜ ÌÔÚʤ˜ Ô˘ Û˘ÌÏËÚÒÓÔ˘Ó ÙË Û‡ÓıÂÛË ÌÔÚÔ‡Ó Â›Û˘ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÙÔ‡Ó ‚·ÛÈÎÔ› ˘ÂÚ·ÛÈ-

E˘Ú‡Ù·ÙË Â›Ó·È Ë ‰È¿‰ÔÛË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘, ÙfiÛÔ ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË fiÛÔ Î·È ÛÙËÓ ˘fiÏÔÈË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ·

ÛÙ¤˜ ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ∂ÈÎÔÓÔÌ·¯›·˜, fiˆ˜ Ë ·Á›· £ÂÔ‰ÔÛ›· Î·È Ô ¿ÁÈÔ˜ £Âfi‰ˆÚÔ˜ Ô ™ÙÔ˘‰›Ù˘. ™ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ Î·È ÛÙË ‰ÂÛfi˙Ô˘Û· ı¤ÛË Ô˘ η٤¯ÂÈ Ì¤Û· ÛÙËÓ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ μÚÂÙ·ÓÈÎÔ‡ ªÔ˘Û›Ԣ Û˘ÓÔ„›˙ÂÙ·È Ô ıÚ›·Ì‚Ô˜ ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ. ∏ ÂÈÏÔÁ‹ Ù˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›· ÁÈ· ÌÈ·Ó ÂÈÎfiÓ· Ô˘ ˙ˆÁÚ·Ê›˙ÂÙ·È ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙˆÓ ¶·Ï·ÈÔÏfiÁˆÓ. ∏ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜, ÙÔ ·ÏÏ¿‰ÈÔ Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘, ÂÈϤÁÂÙ·È ÁÈ· Ó· ·›ÍÂÈ ÙÔ ÚfiÏÔ Ù˘ ˘¤ÚÙ·Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜, Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ. ∂Í ¿ÏÏÔ˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÌÈ· Ù˘¯·›· ÂÈÎfiÓ·, ·ÏÏ¿ ÂΛÓË Ô˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛÂ Ô Â˘·ÁÁÂÏÈÛÙ‹˜ §Ô˘Î¿˜ Î·È Ô˘ ›¯Â ÙËÓ Â˘ÏÔÁ›· Ù˘ ›‰È·˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜. Ö˜ fiÛÔ ·ÍÈfiÈÛÙ˜ Â›Ó·È ÔÈ ËÁ¤˜ fiÙ·Ó ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ ·fi ÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ ¢·ÁÁÂÏÈÛÙ‹ §Ô˘Î¿; ∫È ·ÎfiÌË fiÛÔ Û›ÁÔ˘ÚÔÈ ÌÔÚ› Ó· ›-

H

K A £ H M E P I N H

B

Ì·ÛÙ ÁÈ· ÙÔ fiÙÈ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ ¤ÛÙÂÈÏ ÙÔÓ 5Ô ·ÈÒÓ· Ë ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÂÈÚ· ∂˘‰ÔΛ· ˆ˜ ‰ÒÚÔ ·fi ÙËÓ ¶·Ï·ÈÛÙ›ÓË ÛÙËÓ ¶Ô˘Ï¯ÂÚ›· ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·È fiÙÈ ÂΛÓË ÙËÓ ÙÔÔı¤ÙËÛ ÛÙË ªÔÓ‹ ÙˆÓ √‰ËÁÒÓ; ¶fiÙ ·ÓȯÓ‡ÔÓÙ·È ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ·˘Ù¤˜ ÔÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Î·È ÙÈ Â͢ËÚÂÙÔ‡Ó;

A¯ÂÈÚÔÔ›ËÙ˜ ¢ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ηÈÓÔ‡ÚÁÈ· ‰È·›ÛÙˆÛË ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÏϤ˜ ·fi ÙȘ ÈÛÙÔڛ˜ Ô˘ ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ· ·¯ÂÈÚÔÔ›ËÙ˜ Î·È ı·˘Ì·ÙÔ˘ÚÁ¤˜ ÂÈÎfiÓ˜ ·ÓȯÓ‡ÔÓÙ·È ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ∂ÈÎÔÓÔÌ·¯›·˜ Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· ‚·ÛÈÎfiÙÂÚ· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ ˘ÂÚ·ÛÈÛÙÒÓ ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ. ¶Ò˜ ‰ËÏ·‰‹ ÌÔÚÔ‡Û ηÓ›˜ Ó· ıˆڋÛÂÈ ˆ˜ ηٿÏÔÈ· ÙÔ˘ ÂȉˆÏÔÏ·ÙÚÈÎÔ‡ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ ÂΛӘ Ô˘ ‰ÂÓ ÙȘ ¤ÊÙÈ·Í ·ÓıÚÒÈÓÔ ¯¤ÚÈ, fiˆ˜ ÙÔ ª·Ó‰‹ÏÈÔ Ì ÙÔ ÚfiÛˆÔ

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

9

Õ H λατρεα της εικ νας της Παναγας Oδηγτριας, στην Kωνσταντινοπολη. Mικρογραφα σε περγαμην εικονογραφημνο χειρ γραφο, τλη 13ο αι. (Kρατικ Mουσεο Bερολνου, Tμμα Xειρογρφων). H μικρογραφα αυτ σως παρουσιζει την εικ να της Παναγας Oδηγτριας, πως θα ταν εκτεθειμνη στη Mον Oδηγ#ν, στην Kωνσταντινοπολη.

ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ ‹ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜; ∏ ÚÒÙË ‹Ù·Ó ·¯ÂÈÚÔÔ›ËÙË ÁÈ·Ù› ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÙÔ ·ÔÙ‡ˆÌ· ÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ ¿Óˆ ÛÙËÓ ÂÙÛ¤Ù· Ì ÙËÓ ÔÔ›· ÛÎÔ‡ÈÛ ÙÔÓ È‰ÚÒÙ· ÙÔ˘ ηٿ ÙËÓ ∞Ó¿‚·ÛË ÛÙÔ °ÔÏÁÔı¿. H ‰Â‡ÙÂÚË ‹Ù·Ó «·¯ÂÈÚÔÔ›ËÙË» ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ¤ÁÈÓ ·fi ·ÓıÚÒÈÓÔ ¯¤ÚÈ ·ÏÏ¿ ·fi ÂΛÓÔ ÂÓfi˜ ı›Ԣ ÚÔÛÒÔ˘, ÙÔ˘ ¢·ÁÁÂÏÈÛÙ‹ §Ô˘Î¿. ∫·È ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ·˘Ù‹ ÌÂٷʤÚıËΠ·˘ÙÔ‡ÛÈ· Ë ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Î·È ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ Ù˘, ·ÊÔ‡ ¤ÁÈÓ ÂÓfiÛˆ ÂΛÓË ˙Ô‡ÛÂ. ∫·È Ë ¶·Ó·Á›· fiÙ·Ó ÙËÓ Â›‰Â ¢¯·ÚÈÛÙ‹ıËΠÙfiÛÔ Ôχ ·fi ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ô˘ ¢ÏfiÁËÛÂ Î·È ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ Ù˘.

OÈ ËÁ¤˜ ∏ ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ·Ó·‰›ÊËÛË ÛÙȘ ËÁ¤˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÂÓÙÔÈÛÌfi ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Á‡Úˆ ·fi ÙË Ï·ÙÚ›· Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ù˘ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ ÛÙË ªÔÓ‹ ÙˆÓ √‰ËÁÒÓ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ·fi ÙÔÓ 11Ô ·ÈÒÓ·, ÙfiÙ ‰ËÏ·‰‹ Ô˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È Ë ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ˘fiψ˜ ·fi ·ÓÒÓ˘ÌÔ AÁÁÏÔ ÂÚÈËÁËÙ‹. ∂Λ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Á›ÓÂÙ·È Û·Ê‹˜ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·-

10

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

Ó·Á›·˜ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ Ô˘ ›¯Â ˙ˆÁÚ·ÊÈÛÙ› ·fi ÙÔÓ Â˘·ÁÁÂÏÈÛÙ‹ §Ô˘Î¿, Î·È Ô˘ ÛÙÂÁ·˙fiÙ·Ó ÛÙË ªÔÓ‹ ÙˆÓ √‰ËÁÒÓ. √ ·ÓÒÓ˘ÌÔ˜ AÁÁÏÔ˜ ÂÚÈËÁËÙ‹˜ Â›Û˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ, fiÙÈ Ë Ï·ÙÚ›· Ù˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Û˘Óԉ¢fiÙ·Ó ·fi ȉȷ›ÙÂÚ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ. ∞Ó ·Ú¿ÏÏËÏ· ÂȯÂÈÚ‹ÛÔ˘Ì ӷ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÔ˘Ì ÙȘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜ ËÁ¤˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ ηٷÁÚ¿ÊÂÙ·È Ë ·Ú¿‰ÔÛË Á‡Úˆ ·fi ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ù˘ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ ·fi ÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ ¢·ÁÁÂÏÈÛÙ‹ §Ô˘Î¿ ı· ‰È·ÈÛÙÒÛÔ˘Ì ˆ˜ fiϘ ÔÈ ËÁ¤˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ·˘Ù‹ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Î·È ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ 9Ô ·ÈÒÓ· Â›Ó·È ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈΤ˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ·˘ıÂÓÙÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜. ∂Ô̤ӈ˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ıˆڋÛÔ˘Ì fiÙÈ Ë ·Ï·ÈfiÙÂÚË ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙË Û‡Ó‰ÂÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ù˘ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ Ì ÙÔÓ Â˘·ÁÁÂÏÈÛÙ‹ §Ô˘Î¿ ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ «∂ÈÛÙÔÏ‹ ÙˆÓ ·ÁÈˆÙ¿ÙˆÓ ·ÙÚÈ·Ú¯ÒÓ ÚÔ˜ ÙÔÓ ‚·ÛÈϤ· £ÂfiÊÈÏÔ», ΛÌÂÓÔ Ô˘ ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿ ÙË Ï‹ÍË Ù˘ ∂ÈÎÔÓÔÌ·¯›·˜ Î·È ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ 861 Ì 866. ™ÙËÓ ›‰È· Â›Û˘ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È Î·È Ë «∂ÈÛÙÔÏ‹ ÚÔ˜ £ÂfiÊÈÏÔÓ», ΛÌÂÓÔ Ô˘ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÙÔÓ πˆ¿ÓÓË ¢·Ì·ÛÎËÓfi. ª¤Û· ·fi ÙȘ ËÁ¤˜ ÌÔÚԇ̠Â›-

Û˘ Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ηٿ ÙÔÓ 12Ô Î·È 13Ô ·ÈÒÓ·. ™·Ê‹˜ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Á›ÓÂÙ·È ÛÙÔ Δ˘ÈÎfiÓ Ù˘ ªÔÓ‹˜ ¶·ÓÙÔÎÚ¿ÙÔÚÔ˜ Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ˘fiψ˜ (1136–1137), fiÙ·Ó Ô ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·˜ πˆ¿ÓÓ˘ μã ∫ÔÌÓËÓfi˜ ˙ËÙ› Ë ÂÈÎfiÓ· Ù˘ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ Ó· ÌÂٷʤÚÂÙ·È ÛÙË ªÔÓ‹ ¶·ÓÙÔÎÚ¿ÙÔÚÔ˜ Î·È Ó· ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ Ó‡¯Ù·˜, ÛÙÔ ÂÙ‹ÛÈÔ ÌÓËÌfiÛ˘ÓÔ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ Î·È Ù˘ Û˘˙‡ÁÔ˘ ÙÔ˘. ∂›Û˘ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ ÌÂٷʤÚÂÈ ÛÙ· Ù›¯Ë Ô πÛ·¿ÎÈÔ˜ AÁÁÂÏÔ˜ ÁÈ· Ó· ÚÔÛٷهÛÂÈ ÙËÓ ¶fiÏË Î·Ù¿ ÙËÓ ÔÏÈÔÚΛ· ÙÔ˘ 1186.

KÔڇʈÛË Ù˘ Ï·ÙÚ›·˜ ªÂ ÙË §·ÙÈÓÈ΋ ηٿÎÙËÛË Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ Ë ÂÈÎfiÓ· Ù˘ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ ÌÂٷʤÚÂÙ·È ·fi ÙË ªÔÓ‹ ÙˆÓ √‰ËÁÒÓ ÛÙËÓ ∞Á›· ™ÔÊ›· ·Ú¯Èο Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙË ªÔÓ‹ ¶·ÓÙÔÎÚ¿ÙÔÚÔ˜, fiÔ˘ Î·È ı· ·Ú·Ì›ÓÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 1261, ̤¯ÚÈ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ‰ËÏ·‰‹ Ù˘ §·ÙÈÓÔÎÚ·Ù›·˜. ∏ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ ˘Ô‰¤¯ÂÙ·È ÙÔÓ ªÈ¯·‹Ï ∏ã ¶·Ï·ÈÔÏfiÁÔ ÛÙË ÃÚ˘Û‹ ¶‡ÏË, fiÙ·Ó ıÚÈ·Ì‚Â˘Ù‹˜ ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ÛÙËÓ ¶fiÏË ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘-

à Παναγα Oδηγτρια (αυγοτμπερα σε ξλο και ασημνια επνδυση, αμφιπρ σωπη εικ να, 99x72 εκ., Eθνικ Mουσεο Bελιγραδου), 14ος αι.

Õ Aνασνθεση τοιχογραφας του 13ου αι#να που βρσκεται στο νρθηκα της Mονς των Bλαχερν#ν, στην Aρτα. Aποτυπ#νει στιγμι τυπα απ τη λιτνευση της εικ νας της Oδηγτριας στην Kωνσταντινοπολη καθ#ς και το πανηγρι που στην ταν.

ÛÙÔ ÙÔ˘ 1261. ªÂ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÂÁηÈÓÈ¿˙ÂÙ·È Î·È Ë ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚË ÂÚ›Ô‰Ô ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘. Oˆ˜ ÔÈ ËÁ¤˜ Ì·˜ ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó Ó· Û˘ÌÂÚ¿ÓÔ˘ÌÂ Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÙÔ˘ μ˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ (1261–1453) ÛËÌ·‰Â‡ÂÙ·È fiÛÔ Î·ÌÈ¿ ¿ÏÏË ·fi ÙË Ï·ÙÚ›· Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜. Ö˜ ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ μÚÂÙ·ÓÈÎÔ‡ ªÔ˘Û›Ԣ ‰È·Ú¿ÙÙÂÙ·È ¤Ó·˜ ·Ó·¯ÚÔÓÈÛÌfi˜ ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ Ë ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜, ÙÔÔıÂÙË̤ÓË ‰›Ï· ÛÙËÓ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÂÈÚ· £ÂÔ‰ÒÚ· Î·È ÙÔÓ ªÈ¯·‹Ï ÙÔÓ °ã ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ∂ÈÎÔÓÔÌ·¯›·˜. √ ·Ó·¯ÚÔÓÈÛÌfi˜ ·˘Ùfi˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ·fiÏ˘ÙË Û˘Ó¿ÊÂÈ· Ì ٷ ¯ÚfiÓÈ· Á‡Úˆ ÛÙÔ 1400, ÙfiÙ ‰ËÏ·‰‹ Ô˘ ˘Ôı¤ÙÔ˘Ì fiÙÈ ˙ˆÁÚ·Ê›˙ÂÙ·È Ë ÂÈÎfiÓ· Î·È fiÙ·Ó Ë Ï·ÙÚ›· Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜

√‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙÔ ˘¤ÚÙ·ÙÔ ÛËÌÂ›Ô Ù˘. §›Á· ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿, ÙÔ 1403, ¤Ó·˜ Â›ÛËÌÔ˜ ÂÈÛΤÙ˘ Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘, Ô πÛ·Ófi˜ Ruy Gonz de Clavijo ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Ṳ̂ÓÔ˜ ı· ÌÈÏ‹ÛÂÈ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ·˘Ù‹ Î·È ÙË ÏÈÙ·Ó›· Ù˘ Ô˘ ÁÈÓfiÙ·Ó Î¿ı ΔÚ›ÙË. «ªÂ ÙËÓ ·ÊÔÚÌ‹ ·˘Ù‹» ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô Clavijo «ÛÙ‹ÓÂÙ·È ÛÙËÓ Ï·Ù›· ÌÂÁ¿ÏÔ ·˙¿ÚÈ Î·È Ï‹ıÔ˜ ÎfiÛÌÔ˘ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È. √È ÈÂÚ›˜ Ì ‚·Ì‚·ÎÂÚ¿ ·ÓÈ¿ ·ÎÔ˘ÌÔ‡Ó ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÌÔÈÚ¿˙Ô˘Ó Ù· ·ÓÈ¿ ·˘Ù¿ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ô˘ Â›Ó·È Û˘ÁÎÂÓÙڈ̤ÓÔ˜». §›Á˜ ‰ÂηÂٛ˜ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ Clavijo, ÙÔ 1437, Ô Â›Û˘ πÛ·Ófi˜ Pero Tafur ı· ÂÚÈÁÚ¿„ÂÈ Ì ·ÎfiÌË ·ÔÎ·Ï˘ÙÈÎfiÙÂÚ˜ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ, ÛÙÈÁÌÈfiÙ˘· Ù˘ ÏÈÙ¿Ó¢Û˘ ·˘Ù‹˜: «∫¿ı ΔÚ›ÙË 20 ¿Ó‰Ú˜ ÓÙ˘Ì¤ÓÔÈ Ì ̷ÎÚ›˜ ÎfiÎÎÈÓÔ˘˜

¯ÈÙÒÓ˜ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜. ¶ÏËÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, Ô˘ Â›Ó·È ÌÂÁ¿ÏË Î·È Ôχ ‚·ÚÈ¿, Î·È Ô Î·ı¤Ó·˜ Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘ ‰ÔÎÈÌ¿˙ÂÈ Ó· ÙË ÛËÎÒÛÂÈ. ∏ ÂÈÎfiÓ· ÌfiÓË Ù˘ ÂÈϤÁÂÈ ·˘ÙfiÓ Ô˘ ı· ÙË ÏÈÙ·Ó‡ÛÂÈ ÎÈ ¤ÙÛÈ ÂΛÓÔ˜ Ì ÌÂÁ¿ÏË Â˘ÎÔÏ›· ÙË ÛËÎÒÓÂÈ ÛÙÔ˘˜ ÒÌÔ˘˜ ÙÔ˘. μÁ·›ÓÂÈ ·fi ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›·, ÂÓÒ ÔÈ ˘fiÏÔÈÔÈ ÙÔÓ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó „¿ÏÏÔÓÙ·˜, Î·È ÙËÓ ÂÚÈʤÚÂÈ ÁÈ· 50 ÊÔÚ¤˜ Á‡Úˆ ·fi ÙËÓ Ï·Ù›·. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙË ÛËÎÒÓÔ˘Ó Î·È ÔÈ ˘fiÏÔÈÔÈ ¿Ó‰Ú˜ Î·È ÙËÓ ÂÚÈʤÚÔ˘Ó». ™ÙÔ ÂÈηÛÙÈÎfi Â›Â‰Ô ÌÈ· ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ 13Ô˘ ·ÈÒÓ· ÛÙÔ Ó¿ÚıËη Ù˘ ªÔÓ‹˜ ÙˆÓ μÏ·¯ÂÚÓÒÓ ÛÙËÓ AÚÙ· ·ÔÙ˘ÒÓÂÈ ÛÙÈÁÌÈfiÙ˘· ·fi ÙË ÏÈÙ¿Ó¢ÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ù˘ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜. ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·È ·fi ÙÔ

H

K A £ H M E P I N H

B

·ÓËÁ‡ÚÈ Ô˘ ÛÙËÓfiÙ·Ó Ì ÙËÓ ·ÊÔÚÌ‹ ·˘Ù‹. ¶·ÚfiÏÔ Ô˘ Ë ‰È·Ù‹ÚËÛË Ù˘ ÙÔȯÔÁÚ·Ê›·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ôχ ηϋ fï˜ Ì·˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ÙËÓ ·Ó·Û˘Óı¤ÛÔ˘Ì ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi Ù˘. ∏ ÂÈÁÚ·Ê‹ Ô˘ Û˘Óԉ‡ÂÈ ÙËÓ ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· ∏ Ã∞ƒ∞ Δ∏C À¶∂ƒ∞°π∞C £∂√Δ√∫√À Δ∏C √¢∏°∏Δƒπ∞C Δ∏C ∂¡ Δ∏ ∫ø¡CΔ∞¡Δπ¡√À¶√§∂π ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· ˘ÔÁÚ·ÌÌ›ÛÂÈ ÙËÓ ¿ÎÚˆ˜ ÂÔÚÙ·ÛÙÈ΋ Î·È ·ÓËÁ˘ÚÈ΋ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· ̤۷ ÛÙËÓ ÔÔ›· ‰ÈÂÍ¿ÁÂÙ·È Ë ÏÈÙ¿Ó¢ÛË. EÓ·˜ ¿Ó‰Ú·˜ ÌÂٷʤÚÂÈ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ ÂÓÒ ‰˘Ô ·ÎfiÌË ¿Ó‰Ú˜ Ì ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ·ÌÊ›ÂÛË ÙÔÓ Û˘Óԉ‡ԢÓ. EÓ· Ï‹ıÔ˜ ·fi Á˘Ó·›Î˜ Î·È ¿Ó‰Ú˜ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÙË ÏÈÙ·Ó›·, ÂÓÒ ÌÈÎÚÔˆÏËÙ¤˜ ‰È·Ï·ÏÔ‡Ó Ù· ÂÌÔÚ‡̷ٿ ÙÔ˘˜ Î·È Á˘Ó·›Î˜ ÚÔ‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ ·fi ÂÍÒÛÙ˜ ÔÏ˘ÒÚÔʈÓ

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

11

Õ Mικρογραφα εικονογραφημνου Eυαγγελισταρου, με τον ευαγγελιστ Λουκ να ζωγραφζει την εικ να της Παναγας (Σιν, Iερ Mον της Aγας Aικατερνης, 13ος αι#νας). Σμφωνα με την παρδοση ο Λουκς πρ#τος αποτπωσε τη μορφ της Παναγας και του παιδιο της, ταν εκενη ακ μη ζοσε.

ÎÙËÚ›ˆÓ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ·fi „ËÏ¿ Ù· fiÛ· Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó Î¿Ùˆ ÛÙËÓ Ï·Ù›·.

™ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙˆÓ ¶·Ï·ÈÔÏfiÁˆÓ ™Ù· ¶·Ï·ÈÔÏfiÁÂÈ· ¯ÚfiÓÈ· Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ Á‡Úˆ ÛÙÔ 1300 ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È Ë ÌÈÎÚÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊÔ˘ ÙÔ˘ ÁÓˆÛÙÔ‡ Ì ÙÔ fiÓÔÌ· æ·ÏÙ‹ÚÈ ÙÔ˘ ÿÌÈÏÙÔÓ, Ô˘ Ê˘Ï¿ÛÛÂÙ·È ÛÙÔ ΔÌ‹Ì· ÃÂÈÚÔÁÚ¿ÊˆÓ ÙˆÓ ∫Ú·ÙÈÎÒÓ ªÔ˘Û›ˆÓ ÙÔ˘ μÂÚÔÏ›ÓÔ˘. ∏ ÌÈÎÚÔÁÚ·Ê›· ·˘Ù‹ Â›Ó·È Èı·ÓfiÓ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜, fiˆ˜ ı· ‹Ù·Ó ÂÎÙÂıÂÈ̤ÓË ÛÙË ªÔÓ‹ ÙˆÓ √‰ËÁÒÓ, ̤۷ Û ÔÈΛÛÎÔ Î·È ¿Óˆ Û ÚÔÛ΢ÓËÙ¿ÚÈ Î·Ï˘Ì̤ÓÔ ·fi ¯Ú˘ÛÔΤÓÙËÙÔ Î·Ù·ÎfiÎÎÈÓÔ ‡Ê·ÛÌ·. ™ÙË ÌÈ· ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÁÔÓ·ÙÈṲ̂ÓË Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÙˆÓ ·ÊÈÂÚˆÙÒÓ ÙÔ˘ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊÔ˘ ÂÓÒ ÛÙËÓ ¿ÏÏË ÛÙ¤ÎÔÓÙ·È Ì¤ÏË Ù˘ ·‰ÂÏÊfiÙËÙ·˜ Ô˘ ÊÚfiÓÙÈ˙·Ó ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÛÙË ªÔÓ‹ ÙˆÓ √‰ËÁÒÓ Î·È ‹Ù·Ó ÓÙ˘Ì¤ÓÔÈ Ì ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ηٷÎfiÎÎÈÓ· ÚÔ‡¯·. º·›ÓÂÙ·È ÏÔÈfiÓ ˆ˜ Ë È‰È·›ÙÂÚË Ï·ÙÚ›· Ô˘ Ë ÂÈÎfiÓ· Ù˘ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙˆÓ ¶·Ï·ÈÔÏfiÁˆÓ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Î·È Ì ÙËÓ Â·Ó·‰È·Ù‡ˆÛË ÙˆÓ Ì‡ıˆÓ Ô˘ ÙË Û˘Óԉ‡ԢÓ. √ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ ∫¿ÏÏÈÛÙÔ˜ •·ÓıfiÔ˘ÏÔ˜ ÛÙËÓ «∂ÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ πÛÙÔÚ›·», Ô˘ Û˘ÁÁÚ¿ÊÂÈ ÌÂÙ¿ ÙÔ 1317, ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Ó· ·Ó·Û‡ÚÂÈ ·fi ÌÈ·Ó ·Ó‡·ÚÎÙË ËÁ‹ ÙÔ˘ 6Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÙÔÓ £Âfi‰ˆÚÔ ∞Ó·ÁÓÒÛÙË, ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ Ô˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛÂ Ô Â˘·ÁÁÂÏÈÛÙ‹˜ §Ô˘Î¿˜. ™ÙËÓ ›‰È· ·Ó‡·ÚÎÙË ËÁ‹ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Ô •·ÓıfiÔ˘ÏÔ˜ Ó· ÂÓÙÔ›˙ÂÈ Î·È ÙËÓ ÏËÚÔÊÔÚ›· Ù˘ ·ÔÛÙÔÏ‹˜ Ù˘

ÂÈÎfiÓ·˜ ·fi Ù· πÂÚÔÛfiÏ˘Ì· ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, Ì ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÂÈÚ·˜ ∂˘‰ÔΛ·˜ Î·È Ù˘ ÙÔÔı¤ÙËÛ‹˜ Ù˘ ·fi ÙËÓ ¶Ô˘Ï¯ÂÚ›· ÛÙË ªÔÓ‹ ÙˆÓ √‰ËÁÒÓ. ∂›Ó·È È· ÂÌÊ·Ó‹˜ Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÒÛÙÂ Ë ÂÈÎfiÓ· Ù˘ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·fiÏ˘ÙË ˘ÂÚÔ¯‹ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙȘ ¿ÏϘ ÂÚÈÒÓ˘Ì˜ ÂÈÎfiÓ˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ô˘ Ï·ÙÚ‡ÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·È Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÌÈ· Û˘Ó¯‹ ÈÛÙÔÚ›· Ô˘ Ó· ÙË Û˘Ó‰¤ÂÈ Ì fiϘ ÙȘ ‰‡ÛÎÔϘ ÛÙÈÁ̤˜ Ù˘ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜. ª¤Û· Û ·˘Ùfi ÙÔ Îϛ̷ Ë ÂÈÎfiÓ· Ù˘ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ Á›ÓÂÙ·È ÂΛÓË Ô˘ ÚÔÛٿ٢۠ÙËÓ ¶fiÏË ·fi ÙËÓ ÔÏÈÔÚΛ· ÙˆÓ ∞‚¿ÚˆÓ ÙÔ 626, ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ ∞Ú¿‚ˆÓ ÙÔ 717–18. ∏ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ‰È·ÎfiÙÂÙ·È ·fiÙÔÌ· ÛÙ· 1453 fiÙ·Ó Ì ÙËÓ AψÛË Ù˘ ¶fiÏ˘ Ë ÂÈÎfiÓ· ¤ÊÙÂÈ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ ΔÔ‡ÚΈÓ, Îfi‚ÂÙ·È Û ٤ÛÛÂÚ· ÎÔÌÌ¿ÙÈ· Î·È Î·Ù·ÛÙÚ¤ÊÂÙ·È. √ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎfi˜ Ù‡Ô˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ √‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ÈÔ ÍÂοı·Ú· ‰È·Ù˘ˆÌ¤ÓË ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›· Ù˘ ‚ÚÂÊÔÎÚ·ÙÔ‡Û·˜ ¶·Ó·Á›·˜. ∏ ¶·Ó·Á›· ÎÚ·Ù› ÙÔÓ ÃÚÈÛÙfi–·È‰› ÛÙÔ ·ÚÈÛÙÂÚfi Ù˘ ¯¤ÚÈ, ÂÓÒ Î·Ù¢ı‡ÓÂÈ ÙÔ ‰ÂÍ›, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ ‡„Ô˜ Ù˘ ̤Û˘ Ù˘, ÚÔ˜ ·˘ÙfiÓ. ∏ Â˘Ú‡Ù·ÙË ‰È¿‰ÔÛË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘ ÔˆÛ‰‹ÔÙÂ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ È‰È·›ÙÂÚË Ï·ÙÚ›· Ô˘ Ë ÂÈÎfiÓ· ·ÔÏ¿Ì‚·Ó fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙËÓ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙÔ˘ μ˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ·ÏÏ¿ Î·È Û fiÏË ÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ·. ∞ÂÈÎÔÓ›ÛÙËΠ۠Ï‹ıÔ˜ ÂÈÎfiÓˆÓ, ÙÔȯÔÁÚ·ÊËÌ¤ÓˆÓ Î·È „ËÊȉˆÙÒÓ ·Ú·ÛÙ¿ÛˆÓ, ÂÏÂÊ·ÓÙÔÛÙÒÓ, ÛÌ¿ÏÙˆÓ Î·È ÛÙ·ÙÈÙÒÓ, ·ÏÏ¿ Î·È Û ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈΤ˜ ãÎ·È ·ÙÚÈ·Ú¯ÈΤ˜ ÛÊÚ·Á›‰Â˜, ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· ηıÒ˜ Î·È ÌÔÏ˘‚‰fi‚Ô˘ÏÏ·.

H ·Ï·ÈfiÙÂÚË ·Ó·ÊÔÚ¿ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÈ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ O‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ Ì ÙÔÓ Â˘·ÁÁÂÏÈÛÙ‹ §Ô˘Î¿, ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·È ÛÙ· ̤۷ ÙÔ˘ 9Ô˘ ·È.

H Παναγα Oδηγτρια (μεσαο φλλο τρπτυχου απ ελεφαντοστ , 25,6x13,6 εκ.), 10ος αι.

12

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

Πριμη απεικνιση Õ Nωπογραφ α στην κατακμβη της Kομοδ λλας στη Pμη. Zωγραφ στηκε περ το 530 μ.X. στη μνμη της χρας Tουρτορα.

Tου C HARLES B ARBER Kαθηγητ Iστορ ας της Tχνης, Πανεπιστ μιο Notre Dame, Iντινα

A

¶O TA ¶IO ¢Y™KO§A ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ Ô Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ı·ً˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÌÈ· ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÈÎfiÓ· Â›Ó·È Ó· Ì¿ıÂÈ Ò˜ Ó· ÙËÓ ÎÔÈÙ¿˙ÂÈ Ò˜ Ó· ÌÈÏ¿ ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó. OÈ Û˘Óı‹Î˜ ·ÚÔ˘Û›·Û˘ (ÙÔ ÌÔ˘Û›Ô, Ë È‰ÈˆÙÈ΋ ηÙÔÈΛ·, Ô Ô›ÎÔ˜ ‰ËÌÔÚ·ÛÈÒÓ, Ë ÂÎÎÏËÛ›·) ÂËÚ¿˙Ô˘Ó Î·È ÂÚÈϤÎÔ˘Ó ÙËÓ ·Ú¯È΋ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ·¤Ó·ÓÙÈ Û ÌÈ· ÂÈÎfiÓ·. A˘Ù‹ Ë «Û˘Ó¿ÓÙËÛË» Á›ÓÂÙ·È ·ÎfiÌË ÈÔ ÂÚ›ÏÔÎË Î¿ı ÊÔÚ¿ Ô˘ ÚˆÙ¿Ì ·Ó ÔÈ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ οو ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ÁÈÓfiÌ·ÛÙ ·Ô‰¤ÎÙ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÔ› Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜, ÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ ·ÍÈÒÛÂˆÓ Ô˘ ˆ˜ ·Ú·ÙËÚËÙ¤˜ ÂÁ›ÚÔ˘ÌÂ, ÈÛ¯‡Ô˘Ó ˆ˜ ·Ó·ÁÓÒÛÂȘ ÂÓfi˜ ¤ÚÁÔ˘ Ô˘ ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÙfiÔ Î·È ¯ÚfiÓÔ, ÛÙÔ Ì·ÎÚÈÓfi ·ÚÂÏıfiÓ. MÔÚԇ̠ӷ ¯·Ú·ÎÙËÚ›ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ¤ÚÁÔ Ù¤¯Ó˘; TÈ ·ÏÏ¿˙ÂÈ Î·ıÒ˜ Ë ÂÈÎfiÓ· ÌÂٷʤÚÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ÛÙÔ ÌÔ˘Û›Ô, ‹ ÛÙËÓ ·›ıÔ˘Û· ˆÏ‹ÛˆÓ; TÈ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·Ó·ÏÏÔ›ˆÙÔ; ™ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÔÚıfi‰ÔÍË Ú·ÎÙÈ΋ ÌÈ· ÂÈÎfiÓ· ÌÔÚ› Ó· Á›ÓÂÈ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÚÔÛ·ÓËÛ˘, ·Ô‰¤ÎÙ˘ ÚÔÛ¢¯ÒÓ ‹ ·ÊÈÂڈ̿وÓ. MÔÚԇ̠ӷ ıˆڋÛÔ˘Ì fiÙÈ ·˘Ù¤˜ ÔÈ Ú·ÎÙÈΤ˜ ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È Û ÌÈ· Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓË ·Ú¿‰ÔÛË Î·È Ú¿ÁÌ·ÙÈ ·˘Ùfi οÓÔ˘ÌÂ Û˘Ó‹ıˆ˜ fiÙ·Ó Û˘˙ËÙ¿Ì ÁÈ· ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜. Ö˜, ÌÔÚԇ̠¿Ú·Á ӷ ›̷ÛÙ ‚¤‚·ÈÔÈ fiÙÈ ÔÈ Ú·ÎÙÈΤ˜ ·˘Ù¤˜ ›Û¯˘·Ó ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂˆÓ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜;

™¯¤ÛË ·Û·Ê‹˜ EÓÒ Ë ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›· Â›Ó·È ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÈÌË ·fi ÙÔÓ 2Ô ‹‰Ë ·ÈÒÓ· Ò˜ ÙÔÓ 11Ô ·ÈÒÓ·, Ë ·ÎÚÈ‚‹˜ Û¯¤ÛË Ù˘ Ì ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔ‡˜ Â›Ó·È ·Û·Ê‹˜. ™Ò˙ÔÓÙ·È Ï›Á· ÌfiÓÔ Î›ÌÂÓ· ‹ ›¯ÓË ˘ÏÈÎÒÓ ·ԉ›ÍÂˆÓ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂÓۈ̿وÛË ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ ÛÙË ˙ˆ‹ Ù˘ ÚˆÙÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ EÎÎÏËÛ›·˜. ¶ÚÔ˜ Ù· Ù¤ÏË ÌfiÓÔ ÙÔ˘ 6Ô˘ ·ÈÒÓ· Î·È fiÏÔ ÙÔÓ 7Ô, ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ¤Ó· corpus ÁÚ·ÙÒÓ ËÁÒÓ Ô˘ ¿ÙÔÓÙ·È ÙÔ˘ ˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜. T· ÔÈΛϷ ·˘Ù¿ Û˘ÁÁÚ¿ÌÌ·Ù· ¤¯Ô˘Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› ÁÈ· Ó· ˘ÔÛÙËÚȯı› Ë ÂÎÙÂٷ̤ÓË Ï·ÙÚ›· ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÂΛÓË, ıˆÚËÙÈ΋ ηٷÛ΢‹ Ô˘ ¤¯ÂÈ Î˘ÚÈ·Ú¯‹ÛÂÈ Â› ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ·. ¶ÚfiÛÊ·Ù· fï˜, ·˘Ù‹ Ë ¿Ô„Ë ¤¯ÂÈ ÙÂı› ˘fi ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË. E¯Ô˘Ó ‰È·Ù˘ˆı› ·ÌÊÈ‚Ôϛ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·˘ıÂÓÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ ·ÊËÁ‹ÛÂˆÓ Î·È ¤¯ÂÈ ˘ÔÛÙËÚȯı› fiÙÈ Ë ÚÔÂÈÎÔÓÔÌ·¯È΋ Ï·ÙÚ›· ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ Â›Ó·È Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ηٷÛ··ÛÌ· ÙˆÓ ÂÈÎÔÓÔÏ·ÙÚÒÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ Ù˘ EÈÎÔÓÔÌ·¯›·˜ Î·È ÙˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡-

ıËÛ·Ó. H ‰fiÌËÛË Î·È ·Ô‰fiÌËÛË Ù˘ ıˆڛ·˜ ÁÈ· ÙË Ï·ÙÚ›· ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ ¤¯ÂÈ ‚·ÛÈÛÙ› ÂÓ ÔÏÏÔ›˜ ۠ΛÌÂÓ·. ¢Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ·ÔÎÏ›ÛÂˆÓ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÔÈ ·Ó·ÁÓÒÛÂȘ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÎÂÈ̤ӈÓ, ı· ‹Ù·Ó ÛˆÛÙfi, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÌÈ·˜ ¤ÎıÂÛ˘ ÈÂÚÒÓ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ӈÓ, Ó· ÂÍÂÙ¿ÛÔ˘Ì ÙȘ ˘ÏÈΤ˜ ·ԉ›ÍÂȘ ÁÈ· ÙË Ï·ÙÚ›· ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ ÛÂ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi Ì ÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜.

H ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ™ÈÓ¿ H ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ BÚÂÊÔÎÚ·ÙÔ‡Û·˜ Ì ·Ú¯·ÁÁ¤ÏÔ˘˜ Î·È ·Á›Ô˘˜ (Ù¤ÏË 6Ô˘ – ·Ú¯¤˜ 7Ô˘ ·ÈÒÓ·) Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙË MÔÓ‹ Ù˘ AÁ›·˜ AÈηÙÂÚ›Ó˘ ÙÔ˘ fiÚÔ˘˜ ™ÈÓ¿ ·ÔÙÂÏ› ¯Ú‹ÛÈÌÔ ÛËÌÂ›Ô ÂÎΛÓËÛ˘. H ¤ÓıÚÔÓË ¶·Ó·Á›· BÚÂÊÔÎÚ·ÙÔ‡Û· ηٷϷ̂¿ÓÂÈ Â‰Ò ÎÂ-

ÓÙÚÈ΋ ı¤ÛË. ¶›Ûˆ Ù˘, ‰‡Ô ·Ú¯¿ÁÁÂÏÔÈ ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È Ì ¯¿ÚË ÛÙÔÓ ÛÙÂÓfi ¯ÒÚÔ Ù˘ Û‡ÓıÂÛ˘ Î·È Î·Ù¢ı‡ÓÔ˘Ó ÙÔ ‚ϤÌÌ· ÙÔ˘˜ ÚÔ˜ Ù· ¿Óˆ, ÚÔ˜ ÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ £ÂÔ‡, ·’ fiÔ˘ Î·È ËÁ¿˙ÂÈ ÙÔ Êˆ˜ Ô˘ ηÙ‚·›ÓÂÈ ÚÔ˜ ÙËÓ ¶·Ó·Á›· Î·È ÙÔ £Â›Ô BÚ¤ÊÔ˜. EÓÒ Ô XÚÈÛÙfi˜ ηÙ¢ı‡ÓÂÈ ÙÔ ‚ϤÌÌ· TÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔÓ ı·ً, Ë ¶·Ó·Á›· ¤¯ÂÈ ÛÙÚ·Ì̤ӷ Ù· Ì¿ÙÈ· T˘ ÛÙÔ Ï¿È. A˘Ùfi ÙË ‰È·ÊÔÚÔÔÈ› ·fi ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡˜ ·Á›Ô˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÛÙ¤ÎÔ˘Ó Î¿ˆ˜ ¿Î·ÌÙÔÈ Âη٤ڈıÂÓ ÙÔ˘ ıÚfiÓÔ˘. OÈ ‰‡Ô ¿ÁÈÔÈ, Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ Ù·˘Ù›˙ÔÓÙ·È Ì ÙÔÓ AÁÈÔ £Âfi‰ˆÚÔ Î·È ÙÔÓ AÁÈÔ °ÂÒÚÁÈÔ, ÎÔÈÙ¿˙Ô˘Ó ¤Íˆ ·fi ÙËÓ ÂÈÎfiÓ·, ÚÔ˜ ÙÔÓ ı·ً. H «·Ó¿ÁÓˆÛ‹» ÌÔ˘ ·˘Ù‹ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ·fi ÌÔÚÊÔÏÔÁÈΤ˜ ÂӉ›ÍÂȘ ÛÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ÂÈÎfiÓ·. H ¤ÏÏÂÈ„Ë ÔÌÔÈÔÌÔÚÊ›·˜ ÛÙËÓ ·fi‰ÔÛË ÙˆÓ ÌÔÚÊÒÓ

H

K A £ H M E P I N H

B

Î·È Ù· ÔÈΛϷ ÛËÌ›· ÚÔۋψÛ˘ ÙˆÓ ÂÈÎÔÓÈ˙ÔÌ¤ÓˆÓ ÙËÓ Î¿ÓÔ˘Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÔχÏÔÎÔ «ÔÙÈÎfi ΛÌÂÓÔ». ™˘Ó¤ÂÈ· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÔÈÎÈÏ›·˜ Â›Ó·È Ë Û¯ÂÙÈ΋ ‰˘ÛÎÔÏ›· Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÙ› ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi «ÛËÌÂ›Ô ÂÈÛfi‰Ô˘» ÙÔ˘ ı·ً ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ·. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÌÔÚԇ̠ӷ ˘Ôı¤ÛÔ˘Ì fiÙÈ Ë ¶·Ó·Á›· Â›Ó·È ÙÔ ·Ó·Áη›Ô ÛËÌÂ›Ô ÂÛÙ›·Û˘; AÚ¯Èο, Ë ÂÈÎfiÓ· Û˘Óԉ¢fiÙ·Ó Èı·Ófiٷٷ ·fi ÂÈÁÚ·Ê‹ ¿Óˆ Û (¯·Ì¤ÓÔ Û‹ÌÂÚ·) Ï·›ÛÈÔ. H ÂÈÁÚ·Ê‹ ·˘Ù‹ ›Ûˆ˜ ·Ó·ÊÂÚfiÙ·Ó ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ·. IÛˆ˜ Ì¿ÏÈÛÙ· Î·È Ó· «fiÚÈ˙» ¤Ó·Ó ÙÚfiÔ Ó· ‚ϤÂÈ Î·Ó›˜ ÙÔ ¤ÚÁÔ. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜, ηıÒ˜ ·˘Ù‹ Ë ˘ÔıÂÙÈ΋ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ¤¯ÂÈ ¯·ı›, ÌÔÚԇ̠ÌfiÓÔ Ó· ηٷʇÁÔ˘Ì ÛÂ Û˘ÁÎÚ›ÛÂȘ, ÈηӤ˜ Ó· ‰È¢ÎÔχÓÔ˘Ó ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Ù˘ Û¯¤Û˘ ÙÔ˘ ı·ً Ì ÙËÓ ÂÈÎfiÓ·. H ÚÒÙË ·Ó·Áη›· Û‡ÁÎÚÈÛË Ù˘ ÂÈ-

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

13

à H Παναγ α Bρεφοκρατοσα μεταξ των αγ ων Γεωργ ου και Θεοδρου Στρατηλ!τη και αρχαγγ"λων. Eγκαυστικ εικνα (τ"λη 6ου – αρχ"ς 7ου αι.) στη μον Aγ ας Aικατερ νης του Σιν!.

ÎfiÓ·˜ ÙÔ˘ ™ÈÓ¿ Á›ÓÂÙ·È Ì ÌÈ· ÙÔȯÔÁÚ·Ê›·, Ë ÔÔ›· ˙ˆÁÚ·Ê›ÛÙËΠÛÙË ÌÓ‹ÌË Ù˘ ¯‹Ú·˜ Turtura Î·È ¤¯ÂÈ ‚ÚÂı› ÛÙËÓ Î·Ù·ÎfiÌ‚Ë Ù˘ Commodilla ÛÙË PÒÌË. H ·ÂÈÎfiÓÈÛË ·˘Ù‹, Ô˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È ÂÚ› ÙÔ 530, ·Ú¤¯ÂÈ Û·Ê›˜ ÂӉ›ÍÂȘ ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ηÓ›˜ Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ™ÈÓ¿. ™ÙË ÙÔȯÔÁÚ·Ê›·, Ë ¶·Ó·Á›· ‚ÚÂÊÔÎÚ·ÙÔ‡Û· ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ¤ÓıÚÔÓË ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ù˘ Û‡ÓıÂÛ˘. ¶Ï·ÈÛÈÒÓÂÙ·È ·fi ‰‡Ô ·Á›Ô˘˜, ÙÔ˘˜ Felix Î·È Adauctus, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â›¯·Ó Ù·Ê› ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Î·Ù·ÎfiÌ‚Ë. OÈ ¿ÁÈÔÈ ·˘ÙÔ› ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙË ÌÈÎÚÔÛÎÔÈ΋ ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ¯‹Ú·˜ Turtura ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›· Î·È ÙÔÓ XÚÈÛÙfi. MÈ· ÂÈÁÚ·Ê‹ Û˘Óԉ‡ÂÈ ÙËÓ ·Ú¿ÛÙ·ÛË. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ΛÌÂÓÔ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ ÚfiÛˆÔ Ù˘ Turtura, ÁÚ·Ì̤ÓÔ ·fi ÙÔÓ ÁÈÔ Ù˘, ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ë ¯‹Ú· Â·ÈÓÂ›Ù·È ÁÈ· ÙÔ fiÙÈ ¤ÌÂÈÓ ÈÛÙ‹ ÛÙÔÓ Û‡˙˘Áfi Ù˘ Â› 36 ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿ ÙÔ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘. ¶·ÚÔÌÔÈ¿˙ÂÙ·È Ì¿ÏÈÛÙ· Ì ÙÚ˘ÁfiÓ·, Ô˘ ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ¿ÏÏË ·Á¿Ë ·Ó Âı¿ÓÂÈ ÙÔ Ù·›ÚÈ Ù˘. A˘Ù‹ Ë ·ÁÓ‹ ›ÛÙË Î·È ÌfiÓÔ ·˘Ù‹ «ÙÈÌ¿ ÌÈ· Á˘Ó·›Î·» ηٿ ÙËÓ ÂÎÙ›ÌËÛË ÙÔ˘ ÁÈÔ˘ Ù˘. H ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· Ù˘ Turtura ÌÔÚ› Ó· Ì·˜ ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ì ÙÔ ÚfiÏÔ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ì ÙÔ £Â›Ô BÚ¤ÊÔ˜ ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ™ÈÓ¿, ‚ÔËıÒÓÙ·˜ Ì·˜ Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ì ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ ·Á›ˆÓ ÛÙË Û‡ÓıÂÛË. O ÂÚ›Ù¯ӷ ‰È·Ù˘ˆÌ¤ÓÔ˜ ¤·ÈÓÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙ‹ ÌËÙ¤Ú· ηıÒ˜ Î·È Ë ÂÓ‰˘Ì·Û›· Ù˘ ˘Ô‰ËÏÒÓÔ˘Ó Û·Ê‹ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi Ù˘ Turtura Ì ÙËÓ ¶·Ó·Á›·. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ÁÈÓfiÌ·ÛÙ ̿ÚÙ˘Ú˜ ÌÈ·˜ ·Ú¯È΋˜ ÚÂۂ›·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÙÔÈÎÔ‡˜ ·Á›Ô˘˜. O Adauctus ·ÎÔ˘Ì¿ ÙÔ ‰ÂÍ› ÙÔ˘ ¯¤ÚÈ ÛÙÔÓ ‰ÂÍÈfi ÒÌÔ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜, ÂÓÒ Ô Felix οÓÂÈ ÌÈ· ¯ÂÈÚÔÓÔÌ›· ÏfiÁÔ˘. OÈ ‰‡Ô ·˘Ù¤˜ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó fiÙÈ ÔÈ ¿ÁÈÔÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ıˆÚËıÔ‡Ó ¤Ó· ›‰Ô˜ Û˘ÓËÁfiÚˆÓ Ù˘ Turtura, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÙËÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›· Î·È ÙÔÓ XÚÈÛÙfi. ™ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi, Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Ó· ı˘ÌËıԇ̠fiÙÈ Ë ·Ú¿ÛÙ·ÛË ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ Î·Ù·ÎfiÌ‚Ë ÙˆÓ ·Á›ˆÓ Felix Î·È Adauctus. H Turtura Â¤ÏÂÍ ӷ Ù·Ê› ÎÔÓÙ¿ ÛÙ· ÛÒÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜, ·Ô˙ËÙÒÓÙ·˜ Èı·Ófiٷٷ ÙË ‰È·ÌÂÛÔÏ¿‚ËÛ‹ ÙÔ˘˜. EÓÒ Ë ¶·Ó·Á›· Î·È Ô XÚÈÛÙfi˜ Â›Ó·È ÔÈ ÙÂÏÈÎÔ› ·Ô‰¤ÎÙ˜ Ù˘ Â˘Ï¿‚ÂÈ¿˜ ÙÔ˘˜, ·˘ÙÔ› Ô˘ ‰ÚÔ˘Ó ˆ˜ Û˘Ó‹ÁÔÚÔ› Ù˘ Î·È ¯ÚËÛÈÌÂ‡Ô˘Ó ˆ˜ ·Ú¯ÈÎÔ› ·Ô‰¤ÎÙ˜ Ù˘ Â˘Û¤‚ÂÈ¿˜ Ù˘ Â›Ó·È ÔÈ ÙÔÈÎÔ› ¿ÁÈÔÈ. EÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·˜ ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ™ÈÓ¿, ÌÔÚԇ̠ÙÒÚ· Ó· ÈÛ¯˘ÚÈÛÙԇ̠fiÙÈ ÙÔ ÚÒÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÂÛÙ›·Û˘ ÛÙË Û‡ÓıÂÛË ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡˜ ·Á›Ô˘˜, Ô˘ Ï·ÈÛÈÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ¶·Ó·Á›· Î·È ÙÔ £Â›Ô BÚ¤ÊÔ˜. OÈ ¿ÁÈÔÈ ·¢ı‡ÓÔÓÙ·È ¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ı·ً Ì ÙÔ ‚ϤÌÌ· ÙÔ˘˜, ·Ú¤¯ÔÓÙ·˜

14

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

ÙËÓ ·Ú¯È΋ ÚfiÛ‚·ÛË ÛÙË ‰È·ÌÂÛÔÏ¿‚ËÛË Ô˘ ·ÔÙ˘ÒÓÂÙ·È Â‰Ò. A˘Ù‹ Ë ·Ó¿ÁÓˆÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ™ÈÓ¿ Î·È Ù˘ ÓˆÔÁÚ·Ê›·˜ Ù˘ Turtura ‰Â›¯ÓÂÈ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÚÔÓÔÌÈ·Îfi ÚfiÏÔ ÛÙÔ˘˜ ÙÔÈÎÔ‡˜ ·Á›Ô˘˜. ¢ÂÓ ı· ¤ÚÂÂ, ˆÛÙfiÛÔ, Ó· ıˆÚËı› fiÙÈ ÌÂÈÒÓÂÈ ÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, ηıÒ˜ Ë ÈÂÚ·Ú¯›· ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË ‰È·‰Èηۛ· ‰È·ÌÂÛÔÏ¿‚ËÛ˘ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·‰È·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙË.

ÛÙËΠ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÛÙË ı¤ÛË ÂÓfi˜ ·Ú¯ÈÎÔ‡ ÌÂÙ·ÏÏÈÎÔ‡ ÛÙ·˘ÚÔ‡ Ô˘ ÎÚ·ÙÔ‡Û ÛÙÔ ‰ÂÍ› T˘ ¯¤ÚÈ Ë ¶·Ó·Á›·. O ·Ú¯ÈÎfi˜ ÛÙ·˘Úfi˜ ·ÓÙ·ÔÎÚÈÓfiÙ·Ó ÛÙË Û˘Ó‹ıÂÈ· Ô˘ ˘‹Ú¯Â ÛÙË PÒÌË Ó· ÚÔÛʤÚÔÓÙ·È ·Ó·ı‹Ì·Ù· Û ÂÈÎfiÓ˜ (ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· Ù˘ Santa Maria Antiqua ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÚÎÂÙ¿ Û¯ÂÙÈο ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·). ™ÙÔÓ AÁÈÔ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ Î·È ÛÙËÓ AÁ›· B·Ú‚¿Ú· ÚÔÛ¤ıÂÙ·Ó ¯Ú˘Û¿ ¯Â›ÏË. H ™·ÏÒÌË, Ë ÌËÙ¤Ú· ÙˆÓ M·Îη‚·›ˆÓ, ›¯Â ÛÙÔ Ï·ÈÌfi Ù˘ ÌÈ· ηÚÊ›ÙÛ·. MÈ· fiÚıÈ· ¶·Ó·Á›· ›Ûˆ˜ ÎÚ·ÙÔ‡Û ÚÔ˙¿ÚÈÔ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· T˘. A˘Ù¿ Ù· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· οÓÔ˘Ó ·Û·Ê¤ÛÙÂÚ· Ù· fiÚÈ· ÌÂٷ͇ ı·ً Î·È ÂÈÎÔH ÙÔȯÔÁÚ·Ê›· Ù˘ Turtura ¯ÚËÛÈÌÔÓÈ˙fiÌÂÓÔ˘, ÁÂÓÓÒÓÙ·˜ ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ÁÈ· ÔÈ› ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ ÙËÓ ›‰È· ÙË Ê‡ÛË Ù˘ ·Ó··Ú¿ÛÙ·Û˘ ·Á›ˆÓ ˆ˜ ÛËÌÂ›Ô ÂÎΛÓËÛ˘ ÁÈ· ÙȘ ÛÙÔÓ ÚÒÈÌÔ MÂÛ·›ˆÓ·. H Û˘Ó‹ıÂÈ· Ú¿ÍÂȘ ‰È·ÌÂÛÔÏ¿‚Ë·˘Ù‹ ¤¯ÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛı› Û˘ Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÔÓÙ·È. ›‰Ô˜ «˘ÂÚ‚·ÙÈÎÔ‡ ÈÏÔ˘™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ¶·˙ÈÔÓÈÛÌÔ‡», Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ó·Á›·˜, Ë Ê˘ÛÈ΋ ·ÚÔ˘«¤ÁÈÓ ÂÊÈÎÙfi˜ ¤Ó·˜ Û˘Û›· ·Ó·ÈÚÂ›Ù·È ·fi ÙÔ ÁÎÂÚ·ÛÌfi˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ‰ÂÓ ¿ÊËÛ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi Î·È ÙÔ ÌË ÛÒÌ·, ηıÒ˜ Î·È ·fi ÙË Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi». EÈϤÔÓ, ۯ‰fiÓ Ï‹ÚË ¤ÏÏÂÈ„Ë Ù· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ‰Â›Û¯ÂÙÈÎÒÓ ÏÂÈ„¿ÓˆÓ. Eˆ˜ ¯ÓÔ˘Ó fiÙÈ Ë ›‰È· Ë ÂÈÎfiÓ· ÙÔÓ 7Ô ·ÈÒÓ·, ÔÈ ·ÊÈÂÚÒÁ›ÓÂÙ·È Ô «ÙfiÔ˜ ·ÓÙ·ÏÛÂȘ ÙˆÓ ÂÎÎÏËÛÈÒÓ Û ϷÁ‹˜». A˘Ù¤˜ ÔÈ ‰ˆÚ¤˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ·Á›Ô˘˜ ÚÔÛı¤ÙÔ˘Ó ÛÙÔȯ›· Û˘Óԉ‡ÔÓÙ·Ó Î·Ù¿ ηÛÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈ΋ ÂÈÓfiÓ· ·fi ÙËÓ Ù¤ÏÂÛË Ê¿ÓÂÈ·, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜ ı›·˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ Î·È fi¯È ÌfiÓÔ ˆ˜ ·Ó·ı‹Ì·Ù· ·fi ÙËÓ ·fiıÂÛË Úˆ·ÏÏ¿ Î·È ˆ˜ Û˘Ó¯‹˜ «ÙfiÙ¢fiÓÙˆÓ ‹ ‰Â˘ÙÂÚ¢fiÔ˜ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹˜», ÌÂÙ·ÓÙˆÓ ÏÂÈ„¿ÓˆÓ. K·ıÒ˜ ÙÚ¤ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ‰ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó ·Ú¿ ÏÈÁÔ·fi ‰È·Ê·Ó‹ ı‡Ú· ·Ó¿ÛÙ¿ ÌfiÓÔ Ï›„·Ó· Ù˘ ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ı·ً Î·È ÙÔÓ ¶·Ó·Á›·˜, Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÂÈÎÔÓÈ˙fiÌÂÓÔ ÛÂ Û˘ÁÎÂÔÈ ÂÈÎfiÓ˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÎÚÈ̤ÓÔ ÙfiÔ ÈÎÂÛ›·˜. ηÏÔ‡ÓÙ·Ó Û˘¯Ó¿ Ó· η¶¿Óˆ ·’ fiÏ· ¿ÓÙˆ˜, χ„Ô˘Ó ·˘Ùfi ÙÔ ÎÂÓfi. ·˘Ù‹ Ë ÂÓ¤ÚÁÂÈ· Û˘ÁÎÂø˜ ÚÔ˜ ·˘Ùfi, ÔÈ Î‡ÚȘ ÓÙÚÒÓÂÈ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ·ԉ›ÍÂȘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÙÔ˘ ÈÛÙÔ‡ ÛÙËÓ ÂÈÊ¿·fi ÙË PÒÌË. E¯ÂÈ ˘ÔÓÂÈ· Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜. ÛÙËÚȯı› fiÙÈ Ë ÂÈÎfiÓ· Afi ÙÔ Û¯ÔÏÈ·ÛÌfi ÙÔ˘ Ù˘ O‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ ÛÙÔ ÛÙ·˘ÚÔ‡ ÌÔÚԇ̠ÙÒÚ· ¶¿ÓıÂÔÓ ¯ÚË̢ۛ ˆ˜ Ó· ÛÙÚ·Êԇ̠ÛÙË ÌÔÚÏ›„·ÓÔ Î·Ù¿ ÙË ÌÂÙ·Ê‹ ÙÔ˘ ¿·. H ·ÚÔ˘ÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ÂȉˆÏÔÏ·ÙÚÈÛ›· ÙÔ˘ fi¯È ÌfiÓÔ ÂÁ›ÚÂÈ H Eικνα της Παναγ ας του 6ου αι. απ τη Santa ÎÔ‡ Ó·Ô‡ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Û¯ÂÙÈο Ì Maria Antiqua. Xαρακτηριστικ παρ!δειγμα ειSanta Maria ad ÙÔÓ ·¯ÂÈÚÔÔ›ËÙÔ ¯·Ú·κνας ως υποκατ!στατου λειψ!νων της Θεοτκου. Martyres ÙÔ 609. EÓ· ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ Ï·ÙÚ¢ÙÈÎÔ‡ ‰Â‡ÙÂÚÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘, ·ÏÏ¿ Ì·˜ ÚÔÛʤÚÂÈ Ë ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ·Ó·Áο˙ÂÈ Â›Û˘ Ó· Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ù˘ ¶·Ó·ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÙԇ̠ˆ˜ Á›·˜ ÙÔ˘ 6Ô˘ ·ÈÒÓ· ·fi ÚÔ˜ ÙËÓ È‰¤· Ù˘ ‰È·Ê¿ÙË Santa Maria Antiqua ÛÙË Santa ÓÂÈ·˜. ™ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· Ù˘ ÂÈÛ¿ÚΈÛË (†ASTANT STYPENTES ANMaria Nova ÙÔ 847. A˘Ù‹ Ë ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÎfiÓ·˜ ¤Ó·˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ ı·ً˜ (Ô ¿·˜) GELORUM PRINCIPES GESTARE NAÛËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛ ÙËÓ ·ÓÙÈηٿÛÙ·ÛË Î·È ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ Ï·ÙÚ›·˜ ÙÔ˘ (Ë TYM ... A ... ). TÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÙÌ‹Ì· Ê·›Ù˘ ·ÏÈ¿˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜, Ô˘ ›¯Â ˘Ô¶·Ó·Á›·) ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘Ó·ÓÙËıÔ‡Ó, ÓÂÙ·È Ó· ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ ·˘Ù‹ ÙËÓ È‰¤·, ÛÙ› ÂÎÙÂٷ̤Ó˜ ˙ËÌȤ˜ Û ÛÂÈÛÌfi ÙÔ Û fi,ÙÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ıˆÚËı› ¯Ò·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ ÛÙÔÓ £Âfi Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘Ú847, ·fi ÙË Ó¤·. H ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ Ù˘ ÂÈÚÔ˜ ÚˆÙ·Ú¯È΋˜ ÛËÌ·Û›·˜ ˆ˜ ÚÔ˜ Á‹ıËΠÌfiÓÔ˜ ÙÔ˘ (DS QYOD IPSE ÎfiÓ·˜, ÚˆÙ‡ÔÓÙÔ˜ ÏÂÈ„¿ÓÔ˘ Ù˘ ÙË Ê·ÓÙ·ÛÙÈ΋ Û˘Ó¿ÓÙËÛË Ì ÙÔ ÈÂÚfi FACTYS EST). AÓ ‰È·‚·ÛÙÔ‡Ó Ì ÙÔ˘˜ Santa Maria Antiqua, ÛËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛ ÛÙÔȯ›Ô. EÔ̤ӈ˜, Ë ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·‰ÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜, Ù· ‰‡Ô ΛÌÂÓ· ·˘Ù‹Ó ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙËÓ ·ÏÏ·Á‹. E›Û˘, Ó·Á›·˜ ÛÙË Santa Maria in Trastevere ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ıˆÚËıÔ‡Ó Û¯fiÏÈÔ ÛÙËÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ô˘ ‚Ú¤fi¯È ÌfiÓÔ ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙËÓ ¿Ô„Ë ÁÈ· ÙÔ EÓÛ¿ÚΈÛË Î·È ÛÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ¿ Ì·˜ ıËΠÛÙË Santa Maria in Trastevere, Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi ÂÈÎfiÓ·˜ Î·È ÏÂÈ„¿ÓÔ˘ Ó· Á›ÓÔ˘Ì ̿ÚÙ˘Ú¤˜ Ù˘. Ì·ı·›ÓÔ˘Ì ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ηٿ ÙËÓ ÛÙËÓ ·ÂÈÎfiÓÈÛË Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, ·ÏÏ¿ ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÙËÓ ÂÎ Ó¤Ô˘ ı¤ÙÂÈ Î·È ÛÔ‚·Ú¿ ˙ËÙ‹Ì·Ù· ˆ˜ ÚÔ˜ ·ÊȤڈÛË Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ·˘Ù‹˜ ÛÙËÓ ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Ù˘ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›·˜ H ·Í›· ÙÔ˘ Ï·ÙÚ¢ÙÈÎÔ‡ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ ¶·Ó·Á›·. T· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Ô˘ ·Ó·Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ·˘Ù‹˜. E›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ ·˘ÙÔ‡ ηı·˘ÙÔ‡ ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙ÂÙ·È Î·È Ê¤ÚıËηÓ, ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÌÈ· Û¯¤ÛË ÌÂÙ·fiÙÈ Ë ›‰È· Ë ÂÈÎfiÓ· ˆ˜ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ‰È··fi ¤Ó· ¿ÏÏÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ù˘ ÂÈ͇ ÙˆÓ ·ÊÈÂÚÒÛÂˆÓ ÙˆÓ ÂÎÎÏËÛÈÒÓ ÌÂÛÔÏ·‚› ÙË Û¯¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ıÂÎfiÓ·˜. O ÛÙ·˘Úfi˜ Ô˘ ÎÚ·Ù¿ Ë ¶·Ó·Î·È ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ Ô˘ ·˘Ù¤˜ «ÊÈÏÔÍ·ً Î·È ÙÔÓ ÂÈÎÔÓÈ˙fiÌÂÓÔ. AÓÙ› ·ÏÒ˜ Á›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ˙ˆÁÚ·ÊÈṲ̂ÓÔ˜ Ì ÙËÓ ÓÔ‡Ó», Î·È Û˘ÓÂÒ˜ ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó Ó· Ó· ÎÔÈÙ¿ÍÔ˘Ì ̤۷ ·fi ÙËÓ ÂÈÎfiÓ·, ÂÁη˘ÛÙÈ΋ Ù¯ÓÈ΋, fiˆ˜ Ë ˘fiÏÔÈË ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ì ÙÚfiηÏԇ̷ÛÙ ӷ Ê·ÓÙ·ÛÙԇ̠ÙÔ˘˜ ÂÈÎfiÓ·, ·ÏÏ¿ Ì ٤ÌÂÚ· ηÙ¢ı›·Ó Ô Ô˘ ηٿ ηÓfiÓ· ÈÛ¯‡ÂÈ ÁÈ· ÙÔ ›‰ÈÔ Â·˘ÙÔ‡˜ Ì·˜ ̤۷ ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ·, Ó· η¿Óˆ ÛÙÔ ÌÏ ÂÁη˘ÛÙÈÎfi ÊfiÓÙÔ Ù˘ ÙÔ Ï›„·ÓÔ. E›Ì·ÛÙÂ, ˆÛÙfiÛÔ, ˘ÔÙ·ÓÔ‹ÛÔ˘Ì ÙÔ ¯ÒÚÔ ·˘Ùfi ˆ˜ ÙfiÔ ÂÈÎfiÓ·˜. O ÛÙ·˘Úfi˜ ·˘Ùfi˜ ˙ˆÁÚ·Ê›¯Úˆ̤ÓÔÈ Ó· ÂÈÌ›ÓÔ˘Ì ÛÙËÓ È‰¤· Ê·ÓÙ·ÛÙÈ΋˜ Û˘Ó¿ÓÙËÛ˘.

EÈÎfiÓ˜ ˘ÔηٿÛٷٷ ÏÂÈ„¿ÓˆÓ

Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ˆ˜ ˘ÔηٿÛÙ·ÙÔ˘ ÙˆÓ ÏÂÈ„¿ÓˆÓ, ÒÛÙ ӷ ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ì ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi. H ÂÈÎfiÓ· Ù˘ Santa Maria in Trastevere ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ÁÂÊ˘ÚÒÛÔ˘Ì ÙÔ ¯¿ÛÌ· ÌÂٷ͇ ÂÈÎfiÓ·˜ Î·È ÏÂÈ„¿ÓÔ˘. H ÂÈÎfiÓ· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙËÓ ¶·Ó·Á›· ¤ÓıÚÔÓË ‚ÚÂÊÔÎÚ·ÙÔ‡Û·. H ¶·Ó·Á›· ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔÓ Ù‡Ô Ù˘ Maria Regina, Ô˘ ηٿÁÂÙ·È Èı·ÓÒ˜ ·fi ÌÈ· fiÚıÈ· ÌÔÚÊ‹. ™ÙÔ ‰ÂÍ› T˘ ¯¤ÚÈ ÎÚ·Ù¿ ÛÙ·˘ÚÔÊfiÚÔ Ú¿‚‰Ô, Âη٤ڈıÂÓ ÛÙ¤ÎÔÓÙ·È ·Ú¯¿ÁÁÂÏÔÈ, ÂÓÒ ÛÙ· fi‰È· T˘ ˘¿Ú¯ÂÈ (Êı·Ṳ́ÓË) Ë ÌÔÚÊ‹ ÂÓfi˜ ÚÔÛ¢¯fiÌÂÓÔ˘ ¿·. MÈ· ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈ΋ ÂÈÁÚ·Ê‹ ÛÒ˙ÂÙ·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ. TÔ ÚÒÙÔ ÙÌ‹Ì· Ù˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÁÁ¤ÏÔ˘˜ Î·È Û¯ÔÏÈ¿˙ÂÈ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘˜ ηٿ ÙËÓ ÂÓ-

YÂÚ‚·ÙÈÎfi˜ ÈÏÔ˘˙ÈÔÓÈÛÌfi˜

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

15

Δημσια λατρε α Ã Eικνα της Παναγ ας Nικοποιο, 12ος αι. (Aγιος Mρκος, Bενετ α). O εικονογραφικς αυτς τπος συνδεται με την εικνα που αντικατστησε τον 6ο αι. τη μορφ της N κης στις σφραγ δες των Bυζαντινν αυτοκρατρων.

Tης A NNEMARIE W EYL C ARR Kαθηγτριας Iστορ ας της Tχνης, Πανεπιστμιο Southern Methodist, Nτλας–Tξας

H

IEPOY™A§HM ‹Ù·Ó Ë ÚÒÙË fiÏË Ô˘ Ù›ÌËÛ ÙËÓ ¶·Ó·Á›· ·ÏÏ¿ Î·È Ô˘ ·¤‰ˆÛ ı·˘Ì·ÙÔ˘ÚÁ¤˜ ȉÈfiÙËÙ˜ ÛÙËÓ ÈÂÚ‹ ÂÈÎfiÓ· T˘. EÍ¿ÏÏÔ˘, Ï›„·Ó· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ¤ÊÙ·Û·Ó ÛÙË B·ÛÈÏÂ‡Ô˘Û· ·fi ÙËÓ IÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì. ™ÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, fï˜, Ë ‰ËÌfiÛÈ· ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ·¤ÎÙËÛ ÙÔ È‰È·›ÙÂÚÔ ‚˘˙·ÓÙÈÓfi ÂÚȯfiÌÂÓfi Ù˘. B·ÛÈΤ˜ Û˘ÓÈÛÙÒÛ˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ‹Ù·Ó ‹‰Ë ·ÚÔ‡Û˜ ·ÚÎÂÙ¿ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ EÈÎÔÓÔÌ·¯›·. T· ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙÔ˘ 626 ÛÙȘ BÏ·¯¤ÚÓ˜ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó fiÙÈ Â›¯Â ‹‰Ë ‰È·ÌÔÚʈı› Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙËÓ ¶·Ó·Á›· ˆ˜ ÚÔÛÙ¿Ùȉ· Ù˘ fiÏ˘. H ˘Ô‰Ô¯‹ ÙˆÓ ÏÂÈ„¿ÓˆÓ T˘ ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Â›¯Â Á›ÓÂÈ Ì ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈΤ˜ ÙÂÏÂÙ¤˜, Ô˘ TËÓ Â͇„ˆÛ·Ó Û ı¤ÛË ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë Ì ·˘Ù‹ ÌÈ·˜ ı¿˜–ÚÔÛÙ¿Ùȉ·˜. T·ÎÙÈΤ˜ ·ÁÚ˘ӛ˜ Î·È ÏÈÙ·Ó›˜ ›¯·Ó ÂÓÙ¿ÍÂÈ ÙËÓ ¶·Ó·Á›· Ï‹Úˆ˜ ÛÙË ˙ˆ‹ Ù˘ fiÏ˘, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ˜ TËÓ Â›¯·Ó ˘ÈÔıÂÙ‹ÛÂÈ ˆ˜ ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚‹ÙÚÈ· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ Î·È ÙÔÓ £Âfi. H ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, fiˆ˜ ·Ó·‰‡ıËΠ̤۷ ·fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ, ·ÔÙ˘ÒÓÂÙ·È ÛÙË ‰È¿ÛËÌË ÂÈÎfiÓ· Û ÂÁη˘ÛÙÈ΋ Ù¯ÓÈ΋, Ô˘ Ê˘Ï¿ÛÛÂÙ·È ÛÙË MÔÓ‹ ÙÔ˘ fiÚÔ˘˜ ™ÈÓ¿. E‰Ò, ÂÚÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ·fi ÙÔ Û˘ÓËıÈṲ̂ÓÔ Î˘·Ófi Ù˘ Ì·ÊfiÚÈÔ Î·È Â›Ó·È Î·ıÈṲ̂ÓË Û Â›ÛËÌÔ ıÚfiÓÔ. Oˆ˜ Û˘Ó¤‚·ÈÓ ·Ï·ÈfiÙÂÚ· Ì ı¤˜ (·ÏÏ¿ Û¿ÓÈ· Ì ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÂÈÚ˜) ÎÚ·Ù¿ ÙÔ ·È‰› T˘ ÛÙ· fi‰È· T˘. TÔ £Â›Ô BÚ¤ÊÔ˜ ÊÔÚ¿ ¯Ú˘Û¿ ‚·ÛÈÏÈο ÂÓ‰‡Ì·Ù·, ÂÓÒ Ë ¶·Ó·Á›· Ï·ÈÛÈÒÓÂÙ·È ·fi ·ÁÁ¤ÏÔ˘˜, ·ÊÔ‡, ˆ˜ ÙÔ ÈÔ ÎÔÓÙÈÓfi ÛÙÔÓ £Âfi ÚfiÛˆÔ, ‹Ù·Ó «‚·Û›ÏÈÛÛ· ÙˆÓ O˘Ú·ÓÒÓ» Î·È ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚‹ÙÚÈ· ·Ó¿ÌÂÛ· Û A˘ÙfiÓ Î·È ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. TÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Û·Ó ·ÛÙÚ·‹ ¿Óˆ ·fi ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ T˘, ‰È·ÎËÚ‡ÛÛÔÓÙ·˜ ÙÔ ÚfiÏÔ T˘ ˆ˜ Á¤Ê˘Ú·˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· TÔ˘. AÈÊÓȉȿ˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÁÁ¤ÏÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·È ÚÔ˜ Ù· ÂΛ ¤ÎÏËÎÙÔÈ. MÚÔÛÙ¿ ·fi ÙÔ ıÚfiÓÔ T˘ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÔÈ Â˘ı˘ÙÂÓ›˜ ÌÔÚʤ˜ ‰‡Ô ·Á›ˆÓ Ì ·˘ÏÈ΋ ÂÚÈ‚ÔÏ‹, Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ Ù·˘Ù›˙ÔÓÙ·È Ì ÙÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡˜ ·Á›Ô˘˜ £Âfi‰ˆÚÔ Î·È °ÂÒÚÁÈÔ. Oˆ˜ Î·È Ë Û¯Â‰fiÓ Û‡Á¯ÚÔÓË ·ÂÈÎfiÓÈÛË Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÛÙȘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈΤ˜ ÛÊÚ·Á›‰Â˜, ÔÈ ¿ÁÈÔÈ ·˘ÙÔ› Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ÙËÓ ¶·Ó·Á›· Ì ÙÔ ı¤Ì· Ù˘ ·ÈÒÓÈ·˜ ӛ΢. H ÂÈÎfiÓ· ¤¯ÂÈ ÌÈÎÚ¤˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂÈ˜Ø ·Ú¿ ÙȘ ÔÏÈÙÈΤ˜ Ù˘ ÚÔÂÎÙ¿ÛÂȘ, Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· Î·È ÙË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÚÔÛÙ·Û›·, ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰ËÌfiÛÈ·˜ Îϛ̷η˜. H ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ™ÈÓ¿ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ fiÙÈ

16

H

K A £ H M E P I N H

B

Ù· ı¤Ì·Ù·–ÎÏÂȉȿ Ù˘ ‰ËÌfiÛÈ·˜ ÂÈÎfiÓ·˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÛÊ˘ÚËÏ·Ù‹ıËÎ·Ó ‹‰Ë ÚÈÓ ·fi ÙËÓ EÈÎÔÓÔÌ·¯›·. Ö˜, ÌfiÓÔ ÌÂÙ¿ ÙËÓ EÈÎÔÓÔÌ·¯›· ÌÔÚԇ̠ӷ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÔÚ›· ÂͤÏÈÍ‹˜ Ù˘. £· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ÍÂÎÈÓ‹ÛÔ˘Ì Ì ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ „ËÊȉˆÙfi ÙÔ˘ 10Ô˘ ·ÈÒÓ·, ¿Óˆ ·fi ÙË ÓfiÙÈ· ›ÛÔ‰Ô Ù˘ AÁ›·˜ ™ÔÊ›·˜ ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË. AÓ Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÂÓÙ˘ˆÛȷΤ˜ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ Ì ÙËÓ ÚˆÈÌfiÙÂÚË ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ fiÚÔ˘˜ ™ÈÓ¿, Ë ·ÂÈÎfiÓÈÛË ·˘Ù‹ Â›Ó·È ‰ËÌfiÛÈ·, ÌÓËÌÂȷ΋, Î·È Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÂÌÊ·ÓÒ˜ Ì ÙËÓ fiÏË. H ¤ÓıÚÔÓË ¶·Ó·Á›·, Ì ÙÔ ¯Ú˘ÛÔÓÙ˘Ì¤ÓÔ £Â›Ô BÚ¤ÊÔ˜ ÌÚÔÛÙ¿ T˘, Ï·ÈÛÈÒÓÂÙ·È ·fi ÙȘ ÔÏfiۈ̘ ÌÔÚʤ˜ ‰‡Ô ·˘ÙÔÎÚ·ÙfiÚˆÓ. O KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ (·ÚÈÛÙÂÚ¿) T‹˜ ÚÔÛʤÚÂÈ ÌÈ· ÌÈÎÚÔÁÚ·Ê›· Ù˘ fiÏË˜Ø Ô IÔ˘ÛÙÈÓÈ·Ófi˜ (‰ÂÍÈ¿) T‹˜ ÚÔÛʤÚÂÈ ÌÈ· ÌÈÎÚÔÁÚ·Ê›· Ù˘ AÁ›·˜ ™ÔÊ›·˜. K·È ÔÈ ‰‡Ô ÊÔÚÔ‡Ó ÏÒÚÔ, ÙË ¯Ú˘ÛÔÔ›ÎÈÏÙË Ù·ÈÓ›· Ô˘ Ù·‡ÙÈ˙ ÙÔ˘˜ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ˜ Ì ̤ÏË Ù˘ Ô˘Ú¿ÓÈ·˜ ·˘Ï‹˜ ÙÔ˘ £ÂÔ‡. AÓ ÔÈ ¯Ï·Ì‡‰Â˜ ÙˆÓ ·Á›ˆÓ °ÂˆÚÁ›Ô˘ Î·È £ÂÔ‰ÒÚÔ˘

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ™ÈÓ¿ Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ÙËÓ ¶·Ó·Á›· Ì ÙËÓ ·˘Ï‹ ÙˆÓ Â›ÁÂÈˆÓ ·˘ÙÔÎÚ·ÙfiÚˆÓ, ÔÈ ÏÒÚÔÈ ÙÔ˘ KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ Î·È ÙÔ˘ IÔ˘ÛÙÈÓÈ·ÓÔ‡ Ì·˜ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏ›˙Ô˘Ó ÚÔ˜ ÙËÓ ·ÁÁÂÏÈ΋ ·˘Ï‹ ÙˆÓ O˘Ú·ÓÒÓ, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ˜ ÈÛÔ‰‡Ó·ÌÔ˘˜ ÙˆÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ. ¶ÔÈ· ›ӷÈ, fï˜, Ë ¶·Ó·Á›· Ô˘ ÙÈÌÔ‡Ó; E›Ó·È Ôχ Èı·Ófi fiÙÈ Ë KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ÙÔ 626 ›¯Â ‹‰Ë Á›ÓÂÈ «Ë fiÏË Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜». øÛÙfiÛÔ, Ô Î·ı‰ÚÈÎfi˜ Ó·fi˜ Ù˘ fiÏ˘ ‹Ù·Ó ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ˜ ÛÙÔÓ XÚÈÛÙfi. KÈ fï˜, Ô IÔ˘ÛÙÈÓÈ·Ófi˜ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· ÂÓ·Ôı¤ÙÂÈ ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ ÛÙË ÌÓËÌÂȷ΋ ·ÁηÏÈ¿ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, ˆ˜ ıÚfiÓÔ Ù˘ ™ÔÊ›·˜. H «·Ú·ÊˆÓ›·» Â›Ó·È Â‡ÁψÙÙË. OÈ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ˜ ÚÔÛ‡¯ÔÓÙ·Ó ÛÙÔÓ £Âfi (fiˆ˜ ‚ϤÔ˘ÌÂ Î·È ÛÙÔ ÂÚ›ÊËÌÔ „ËÊȉˆÙfi ¿Óˆ ·fi ÙËÓ ÎÂÓÙÚÈ΋, ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋ ‡ÏË Ù˘ AÁ›·˜ ™ÔÊ›·˜),

H Y¤ÚÌ·¯Ô˜ ™ÙÚ·ÙËÁfi˜ ÛÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›· Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘

à H Παναγ α Kυκκτισσα (λεπτομρεια) σε φλλο δ πτυχου, 13ος αι., στην Aγ α Aικατερ νη του Σιν. H απδοση θαυματουργικν ιδιοττων σε αυτν τον εικονογραφικ τπο της Παναγ ας μαρτυρε ται πριν απ το 1453.

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

17

ÊÚÔ˘Úfi˜ fï˜ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ Î·È Ù˘ fiÏ˘ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó Ë ¶·Ó·Á›·.

KÚ·ÙÈ΋ ÂÈÎÔÓÔÏ·Û›· H ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÌÈ·˜ Û·ÊÔ‡˜ ÂÈÎÔÓÔÏ·Û›·˜ Ô˘ Û˘Ó¤‰Â ÙËÓ ¶·Ó·Á›· Ì ÙËÓ fiÏË Î·È ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ ·ÔÙ˘ÒÓÂÙ·È Û ÙÚÂȘ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ, Ô˘ ¤ÁÈÓ·Ó ÂÌÊ·Ó›˜ ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 9Ô˘ Î·È ÛÙÔÓ 10Ô ·ÈÒÓ·. M›· ·fi ·˘Ù¤˜ Â›Ó·È Ë ÂÓۈ̿وÛË Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÛÙËÓ ÎÚ·ÙÈ΋ ÂÈÎÔÓÔÏ·Û›·. X·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· ÓÔÌ›ÛÌ·Ù·. H ¶·Ó·Á›· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Û ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· ηٿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹. EÓ· Û¿ÓÈÔ Û‡ÓÔÏÔ ÛÔÏ›‰ˆÓ ·fi Ù· Ù¤ÏË Ù˘ ‚·ÛÈÏ›·˜ ÙÔ˘ §¤ÔÓÙÔ˜ ™Tã (886–912) ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÛÙÔÓ ÂÌÚÔÛıfiÙ˘Ô Ë̛ۈÌË ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ‰ÂfiÌÂÓ˘. O ÌÂÙˆÈÎfi˜ ‰ÂfiÌÂÓÔ˜ Ù‡Ô˜ Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó ·fi ÙȘ ÈÔ ‰È·‰Â‰Ô̤Ó˜ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ηٿ ÙË ÌÂÛÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô. H ¶·Ó·Á›· ›¯Â Âͤ¯ÔÓÙ· ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÏ·Û›· ÙÔ˘ §ÂfiÓÙÔ˜ ™Tã ÓˆÚ›ÙÂÚ· ‹‰Ë, ηıÒ˜ Û ¤Ó· ÂÚ›Ù¯ӷ Ï·ÍÂ˘Ì¤ÓÔ ÂÏÂÊ·ÓÙÔÛÙ¤ÈÓÔ ÎÔÌ‚›Ô, ÙÔ ÔÔ›Ô Èı·ÓfiÓ Â¤ÛÙÂÊ Û΋ÙÚÔ ‹ ›Ûˆ˜ Î·È ÙË ı‹ÎË ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ ÛÙ¤ÌÌ·ÙÔ˜, ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Ó· ÛÙ¤ÊÂÈ ÙÔÓ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·. H ¶·Ó·Á›·, ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚‹ÙÚÈ· ÛÙËÓ ·˘Ï‹ ÙˆÓ O˘Ú·ÓÒÓ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ XÚÈÛÙfi Î·È ÙÔ˘˜ ·ÁÁ¤ÏÔ˘˜ Ù˘ ·ÎÔÏÔ˘ı›·˜ TÔ˘, ·Ó·ı¤ÙÂÈ ÛÙÔÓ §¤ÔÓÙ· ÙËÓ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋ ·ÔÛÙÔÏ‹. ¶·›ÚÓÂÈ Â›Û˘ ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ Û ÔÚÈṲ̂ӷ ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ §¤ÔÓÙÔ˜, Ì ٷ ¯¤ÚÈ· T˘ Ó· ÂÎÙ›ÓÔÓÙ·È ÚÔÛٷ٢ÙÈο ¿Óˆ ·fi ÙÔ ‚·Û›ÏÂÈfi ÙÔ˘, ηıÒ˜ Ù· ˘„ÒÓÂÈ ‰ÂfiÌÂÓË ÛÙÔÓ XÚÈÛÙfi. H ÙÂÏÂ˘Ù·›· Û‡˙˘ÁÔ˜ ÙÔ˘ §¤ÔÓÙÔ˜, Ë Zˆ‹, Â·Ó¤Ï·‚ ÙÔ «›ڷ̷» Û ÌÈ· ¤Î‰ÔÛË ÓÔÌÈÛÌ¿ÙˆÓ Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ Û˘Ì‚·ÛÈÏ›·˜ Ù˘ Ì ÙÔ ÁÈÔ Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ Zã (913–959) – ·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿ fi¯È Ì ÙËÓ ¶·Ó·Á›· ‰ÂfiÌÂÓË, ·ÏÏ¿ Ì ÙËÓ ¶·Ó·Á›· Ó· ÎÚ·Ù¿ ÌÂÙ¿ÏÏÈÔ Ì ÚÔÙÔÌ‹ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ ÛÙ‹ıÔ˜ T˘. EÙÛÈ, ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙ· ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· Ë ‰Â‡ÙÂÚË ÈÔ ‰È·‰Â‰Ô̤ÓË ‰ËÌfiÛÈ· ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ηٿ ÙË ÌÂÛÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô. O Ù‡Ô˜ ·˘Ùfi˜, Ô˘ ÂÓ›ÔÙ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È «Ë NÈÎÔÔÈfi˜», ·fi ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ô˘ ›¯Â ·ÓÙÈηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÙÔÓ 6Ô ·ÈÒÓ·, ÙË ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ›‰È·˜ Ù˘ N›Î˘ ÛÙȘ ÛÊÚ·Á›‰Â˜ ÙˆÓ ·˘ÙÔÎÚ·ÙfiÚˆÓ Î·È ÂÔ̤ӈ˜ Ì ÙÔ ı¤Ì· Ù˘ ·ÈÒÓÈ·˜ ӛ΢.

ø˜ ÚÔÛÙ¿Ùȉ· AÓ Ë ·ÚÔ˘Û›· Ù˘ ÌÔÚÊ‹˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÛÙ· ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· ·ÔÙÂÏ› Û·Ê‹ ¤Ó‰ÂÈÍË Ù˘ ·˘Í·ÓfiÌÂÓ˘ ‰ËÌfiÛÈ·˜ ÛËÌ·Û›·˜ T˘, Ô ÚfiÏÔ˜ T˘ ˆ˜ ÚÔÛÙ¿Ùȉ·˜ ηٿ ÙÔÓ fiÏÂÌÔ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ¤Ó· ¿ÏÏÔ ÛÙÔȯ›Ô: ÙËÓ Ù·‡ÙÈÛË ÙÔ˘ ÏÂÈ„¿ÓÔ˘ T˘ ÛÙȘ BÏ·¯¤ÚÓ˜ Ì ÙÔ Ì·ÊfiÚÈfi T˘. O fiÚÔ˜ «Ì·ÊfiÚÈÔÓ», Ô ÔÔ›Ô˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ÁÈ· ÙÔ ¤Ó‰˘Ì· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ô˘ Ê˘Ï·ÛÛfiÙ·Ó ÛÙȘ BÏ·¯¤ÚÓ˜, ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÁÚ·ÌÌ·Ù›· ÌfiÏȘ ÙÔÓ 10Ô ·ÈÒÓ·. AÚ¯Èο, Û˘Û¯ÂÙÈ˙fiÙ·Ó Ì ÙÔ Û¿‚·ÓÔ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, Ì ÙÔ ¤Ó· ·fi Ù· ‰‡Ô ÂÓ‰‡Ì·Ù¿ T˘ Ô˘ ÎÏËÚÔ‰fiÙËÛ Û ¿ÔÚ˜ ʛϘ, ÂÓÒ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙË ÓÂÎÚÈ΋ ÎÏ›ÓË, ηıÒ˜

18

H

K A £ H M E P I N H

B

H Eικνα με την Î·È Ì ÙË ˙ÒÓË T˘, Ô˘ ›¯Â ÏÂÚˆı› Ì Á¿Ï·, ÂÓÒ ı‹Ï·˙ ÙÔ £Â›Ô BÚ¤ÊÔ˜. TÔ Ï›„·ÓÔ ·Ú¯›˙ÂÈ Ó· ·ÔηÏÂ›Ù·È ÛÙ·ıÂÚ¿ «Ì·ÊfiÚÈÔÓ» ÛÙ· ¯ÚÔÓÈο ÙÔ˘ 10Ô˘ ·ÈÒÓ·, Ô˘ ·ÊËÁÔ‡ÓÙ·È Ò˜ Ô PˆÌ·Ófi˜ Aã (920-944) Ù‡ÏÈÍ ÙÔ ÛÒÌ· ÙÔ˘ Ì ·˘Ùfi, fiÙ·Ó ·Ó·¯ˆÚÔ‡Û ·fi ÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, ÛÙȘ 9 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 926, ÁÈ· Ó· Û˘Ó¿„ÂÈ ÂÈÚ‹ÓË Ì ÙÔÓ ÎÚ·Ù·Èfi BÔ‡ÏÁ·ÚÔ ·ÓÙ›·Ïfi ÙÔ˘, ÙÔÓ ÙÛ¿ÚÔ ™˘ÌÂÒÓ. TÔ fiÙÈ ÙÔ Ï›„·ÓÔ ÙˆÓ BÏ·¯ÂÚÓÒÓ ·¤ÎÙËÛ ÛÙ·ıÂÚ‹ ÌÔÚÊ‹ Î·È ÔÓÔÌ·ÙÔÏÔÁ›· (Ô˘, ÂÈϤÔÓ, ÙÔ Û˘Ó¤‰Â ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ· Ì ÙËÓ «Î¿Ï˘„Ë Î·È ÚÔÛÙ·Û›·» Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘ ÚÔ˜ ÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË) ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ÙËÓ ·ÔÎÚ˘ÛÙ¿ÏψÛË ÙÔ˘ ‰ËÌfiÛÈÔ˘ ÚfiÏÔ˘ Î·È Ù˘ ‰ËÌfiÛÈ·˜ ÂÈÎfiÓ·˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜.

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

H ÙÚ›ÙË ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈ΋ ÂͤÏÈÍË Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ‹ÙÙ· Ù˘ EÈÎÔÓÔÌ·¯›·˜ Î·È ·ÊÔÚ¿ ÙȘ ÊÔÚËÙ¤˜ ÂÈÎfiÓ˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜. H ‹ÙÙ· Ù˘ EÈÎÔÓÔÌ·¯›·˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙËÓ ÂÈ·ڈÛË ·ÏÒ˜ ÙˆÓ ·ÂÈÎÔÓ›ÛˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ÊÔÚËÙ‹˜ ÂÈÎfiÓ·˜ ˆ˜ ÂÛÙ›·˜ ı·˘Ì·ÙÔ˘ÚÁÈÎÒÓ ·ÚÂÌ‚¿ÛˆÓ. M¤Ûˆ ‰È·‰ÈηÛÈÒÓ Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ·ÎfiÌË ·ÔÛ·ÊËÓÈÛÙ› Ï‹Úˆ˜, Ë ·ÂÈÎfiÓÈÛË Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ¤ÁÈÓ ÙÔ Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó «fi¯ËÌ·» ÁÈ· Ù¤ÙÔȘ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ. O ÎÂÓÙÚÈÎfi˜ ÚfiÏÔ˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÛÙË ıˆڛ· ÙˆÓ ‚˘˙·ÓÙÈÓÒÓ ÂÈÎfiÓˆÓ ÂȂ‚·ÈÒÓÂÙ·È ‹‰Ë ·fi ÙÔÓ ·ÙÚÈ¿Ú¯Ë ºÒÙÈÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÂÈ ÙË Ó¤· ‰È·ÎfiÛÌËÛË Ù˘ AÁ›·˜ ™ÔÊ›·˜ ÛÙË ÌÔÚÊ‹ T˘. H ‰È΋ T˘ ÂÈÎfiÓ· ÂÈ΢ÚÒÓÂÈ ÙȘ ¿ÏϘ (ηıÒ˜ ˘„ÒÓÂÙ·È,

Παναγ α Παρκληση, περ το 1100 (Kαθεδρικς νας Σπολτο).

Õ Eικνα με την Παναγ α Παρκληση, 13ος αι. Θεωρε ται δρο του Mανουλ Παλαιολγου στον Δοκα των Mεδιολνων, ταν το 1403 επισκφθηκε τη Δση για αναζτηση βοθειας (Freising, Eπισκοπικ Mουσε ο).

«˘„ÒÓÂÈ Ì·˙› T˘ ÙȘ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ ÙˆÓ ·Á›ˆÓ», ÂÓÒ Î·È Ë ·Ó·ıËÌ·ÙÈ΋ ·ÓËÁ˘ÚÈ΋ ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ ºˆÙ›Ô˘ ·¢ı˘ÓfiÙ·Ó ÛÙË ‰È΋ T˘ ÂÈÎfiÓ·, Î·È fi¯È Û ·˘Ù‹Ó ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ ÛÙÔÓ ÙÚÔ‡ÏÔ. AÓ Î·È ÂÈÎfiÓ˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ú¤ÂÈ Ó· ˘‹Ú¯·Ó ‹‰Ë ÛÙȘ ·ÁÚ˘ӛ˜ Î·È ÛÙȘ ÙÂÏÂÙ¤˜ Ù˘ ÚÔÂÈÎÔÓÔÌ·¯È΋˜ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘, ÌfiÓÔ Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÌÂÛÔ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡˜ ·ÈÒÓ˜, ηıÒ˜ Î·È ÔÈ Û˘Ó¤ÂȘ ÙÔ˘ ıÚÈ¿Ì‚Ô˘ ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ ·ÁÈÒÓÔÓÙ·Ó, ÔÈ ÊÔÚËÙ¤˜ ÂÈÎfiÓ˜ ‹Ú·Ó ÙÔ ÚÔ‚¿‰ÈÛÌ· ¤Ó·ÓÙÈ ÙˆÓ ÏÂÈ„¿ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ ÂÎÎÏËÛÈÒÓ ˆ˜ ·ÚÈÔ˜ fiÏÔ˜ Ù˘ ‰ËÌfiÛÈ·˜ Ï·ÙÚ›·˜. B·ıÌÈ·›·, Ë Ï·ÙÚ›· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Û˘Û¯ÂÙ›ÛÙËΠ̠ÙȘ ÊÔÚËÙ¤˜ ÂÈÎfiÓ˜ T˘, ÔÈ Ôԛ˜ Î·È ¤ÁÈÓ·Ó ÔÈ Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó ¿ÁȘ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ. H Ù·‡ÙÈÛË Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ì fiÏÂȘ, ÚÈ˙ˆÌ¤ÓË ‹‰Ë ÛÙËÓ IÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì ·ÈÒÓ˜ ÚÈÓ, ›¯Â È· ·ÔÎÚ˘ÛÙ·Ïψı› ÙÔÓ 12Ô ·ÈÒÓ· ÛÙȘ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ‰È·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÂÈÎfiÓ˜ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ô˘ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ ˆ˜ O‰ËÁ‹ÙÚÈ·. H O‰ËÁ‹ÙÚÈ· ÚÔÛٿ٢ ÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË. H £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, Â›Û˘, ›¯Â ÙË ‰È΋ Ù˘ O‰ËÁ‹ÙÚÈ·. O ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·˜ Iˆ¿ÓÓ˘ ™Tã K·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓfi˜ (1347–1354) ÚÔÛ¤ÊÂÚ ÛÙË MÔÓÂÌ‚·Û›· ÌÈ· ÂÈÎfiÓ· ÁÓˆÛÙ‹ ˆ˜ O‰Ë-

Á‹ÙÚÈ·, ÁÈ· Ó· ¯ÚËÛÈ̇ÛÂÈ Î·Ù¿ ÙËÓ ·Ô˘Û›· ÙÔ˘ ˆ˜ ¿Ì˘Ó· Ù˘ fiÏ˘. ¶ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜ ÛÙËÓ AÎÚfiÔÏË ÙˆÓ AıËÓÒÓ Ï¿ÙÚ¢·Ó ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›· AıËÓÈÒÙÈÛÛ· ÌÈ· ÂÈÎfiÓ· fiˆ˜ ·˘Ù‹ Ô˘ Û˘Ó‰¤Ô˘ÌÂ Û˘Ó‹ıˆ˜ Ì ÙÔÓ Ù‡Ô Ù˘ O‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜. ™ÙȘ ·ÓÂÚ¯fiÌÂÓ˜ fiÏÂȘ–ÎÚ¿ÙË Ù˘ IÙ·Ï›·˜, Ù¤ÏÔ˜, ÌÂÁ·ÏÔÚÂ›˜ ÂÈÎfiÓ˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÛÙÔÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎfi Ù‡Ô Ù˘ O‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ ÊÈÏÔÙ¯ÓÔ‡ÓÙ·Ó ·fi ‰È¿ÛËÌÔ˘˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜, ÁÈ· Ó· Û˘Ì‚ÔÏ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ fiÏË Î·È ÙËÓ ÈÂÚ‹ ÚÔÛÙ·Û›· Ù˘ ·fi ÙËÓ ¶·Úı¤ÓÔ M·Ú›·.

‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ÂÚÈfi‰Ô˘. ¢‡Ô ÛÙÔȯ›· ‰È¤ÎÚÈÓ·Ó ÙË Ê¿ÛË ·˘Ù‹ ·fi ÙË ÌÂÛÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô. TÔ ¤Ó· Â›Ó·È Ë ÈÛ¯‡˜ ÙˆÓ Î·ıÈÂÚˆÌ¤ÓˆÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ Ù‡ˆÓ. TÒÚ· È·, ÂÈϤÁÔÓÙ·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔÈ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎÔ› Ù‡ÔÈ. EÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÁÓˆÛÙÔ‡˜ Ù‡Ô˘˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ‰ÂfiÌÂÓ˘ ηÈ

Ù˘ O‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜, Û ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔÓ ÔÚıfi‰ÔÍÔ (·ÏÏ¿ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi) ÎfiÛÌÔ Û˘Ó·ÓÙ¿Ì ÌÂÁ¿ÏË ÔÈÎÈÏ›· ËıÂÏË̤ӷ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈÎÒÓ ÂÈÎfiÓˆÓ, ÊÔÚÙÈÛÌ¤ÓˆÓ Ì ÏÔ‡ÛȘ ÛËÌÂÈÔÏÔÁÈΤ˜ Î·È Û˘Ì‚ÔÏÈΤ˜ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ. E›Ó·È È· ÂÊÈÎÙfi, Ì ‚¿ÛË ÙË ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂÍ¿ψÛË ·ÏÏ¿ Î·È ÙË Û˘¯ÓfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ÈÛÙfiÙËÙ· Ì ÙËÓ ÔÔ›· ·Ó··Ú¿ÁÔÓÙ·Ó, Ó· ÌÂÏÂÙ‹ÛÔ˘Ì ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÂÚÈÒÓ˘Ì˜ ÂÈÎfiÓ˜ ‰È·‰›‰ÔÓÙ·Ó, ηıÒ˜ Â›Ó·È ‚¤‚·ÈÔ fiÙÈ ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎÔ› Ù‡ÔÈ (Ô ÁÓˆÛÙfi˜ ˆ˜ ¶ÂÏ·ÁÔÓ‹ÙÈÛÛ·, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ‹ Ô ÁÓˆÛÙfi˜ ˆ˜ K˘ÎÎÒÙÈÛ·) ›¯·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ Èı·ÓfiÙËÙ˜ Ó· ÙÔ˘˜ ·Ô‰ÔıÔ‡Ó ı·˘Ì·ÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ ȉÈfiÙËÙ˜ ·’ fiÛÔ ¿ÏÏÔÈ. °ÓˆÛÙÔ› ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎÔ› Ù‡ÔÈ, fiˆ˜ ·˘ÙÔ› Ô˘ ÌfiÏȘ ·Ó·Ê¤ÚıËηÓ, ‚Ô‹ıËÛ·Ó fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙË ‰È¿‰ÔÛË, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ ·ÏÏ·Á‹ Ù˘ ›‰È·˜ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ ¤Ó· ¿ÏÏÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ ‰ËÌfiÛÈÔ ÚfiÛˆÔ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÛÙÔ ‡ÛÙÂÚÔ B˘˙¿ÓÙÈÔ. ™·Ú·ÎÙÈο ÚÔÛˆÓ‡ÌÈ· (ºÔ‚ÂÚfi ™ËÌ›ÔÓ, Pfi‰ÔÓ ÙÔ AÌ¿Ú·ÓÙÔÓ, K·Ú‰ÈÒÙÈÛÛ·), fiˆ˜ Î·È ¿ÏÏ·, ÔÏÈÙÈο ‹ ÛÙÚ·ÙȈÙÈο (Aηٷ̿¯ËÙÔ˜, O‰ËÁ‹ÙÚÈ·), ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Û ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ T˘ Û ‰ËÌfiÛÈÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜. A˘Ù¤˜ ÔÈ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ Ì ÙÔÓ ¤ÓÙÔÓ· ‰ËÌfiÛÈÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÂÈÛ¯ˆÚÔ‡Ó Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜, ÛÙȘ ÈÔ ÚÔÛˆÈΤ˜ ÚˆÁ̤˜ Ù˘ ȉȈÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜. MÈ· Ù˘¯‹ Ù˘ Â¤ÎÙ·Û˘ ·˘Ù‹˜ Â›Ó·È Ê·ÓÂÚ‹ Û ‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ ÊÔÚËÙ¤˜ ÂÈÎfiÓ˜ Ô˘ ·¤ÎÙËÛ·Ó Ê‹ÌË ˆ˜ Ï·ÙÚ¢ÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÛÙË ÌÂ۷ȈÓÈ΋ ¢‡ÛË, ηıÒ˜ Â‰Ò ‰ÂÓ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÔÈ Ù‡ÔÈ Ù˘ ÌÂÙˆÈο ‰ÂfiÌÂÓ˘ ¶·Ó·Á›·˜ ‹ Ù˘ O‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜, Ô˘ ›¯·Ó ΢ÚÈ·Ú¯‹ÛÂÈ Û ‰ËÌfiÛÈ· ̤۷ (fiˆ˜ ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· Î·È ·ÏÏ¿‰È·) ηٿ ÙË ÌÂÛÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô. AÓÙ’ ·˘ÙÔ‡, Û˘Ó·ÓÙ¿Ì ÙȘ ÈÔ ÙÚ˘ÊÂÚ¤˜ ÛÙ¿ÛÂȘ Ù˘ ¶·Ú¿ÎÏËÛ˘, Ì ÙËÓ ¶·Ó·Á›·, Û Ï¿ÁÈ· fi„Ë, fiˆ˜ ÛÙÔ Spoleto ‹ ÛÙÔ Freising ‹ ÙË ÛÙÔÚÁÈ΋ ÌËÙ¤Ú· Ô˘ ¯·˚‰Â‡ÂÈ ÙÔÓ ÌÈÎÚfi XÚÈÛÙfi, fiˆ˜ ÛÙÔ Regensburg ‹ ÛÙÔ Cambrai. AÔʇÁÔÓÙ·˜ ÙËÓ Ù˘ÔÏÔÁÈ΋ ÂÍÂȉ›Î¢ÛË, Ë ‰‡Ó·ÌË Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ÔÏ˘ÛıÂÓÈο, ‚·ÛÈṲ̂ÓË Û ¢ڇ ıÂÌ·ÙÔÏfiÁÈÔ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ Ù‡ˆÓ. E›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ԇ̠fiÙÈ ÔÈ È‰ÈfiÙËÙ˜ Î·È ÔÈ «ÈηÓfiÙËÙ˜» Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ›¯·Ó ·ÏÏ¿ÍÂÈ ÛÙÔ ÂӉȿÌÂÛÔ ‰È¿ÛÙËÌ·. AÓ Î¿ÙÈ Â›¯Â ·ÏÏ¿ÍÂÈ ‹Ù·Ó ÔÈ ÊfiÚ̘ Ì ÙȘ Ôԛ˜ ·˘Ù¤˜ ÂÂÓ‰‡ÔÓÙ·Ó, Î·È Ë ¤ÎıÂÛË «M‹ÙËÚ £ÂÔ‡» Ô˘ ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ MÔ˘ÛÂ›Ô MÂÓ¿ÎË Ì¿˜ ‰›ÓÂÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ȯÓËÏ·Ù‹ÛÔ˘Ì ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂͤÏÈÍË.

™ÙÔ ‡ÛÙÂÚÔ B˘˙¿ÓÙÈÔ H ¶·Ó·Á›· ‰È·Ù‹ÚËÛ ÙË ‰ËÌfiÛÈ· ·ÚÔ˘Û›· T˘ ηٿ ÙËÓ ˘ÛÙÂÚÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô. ¶ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜ Û˘Ó¤¯ÈÛ·Ó Ó· Û˘ÚÚ¤Ô˘Ó ÛÙȘ ÏÈÙ·Ó›˜ T˘, fiÏÂȘ TËÓ ÂÈηÏÔ‡ÓÙ·Ó ÁÈ· ÚÔÛÙ·Û›·, ÔÏÔ¤Ó· Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ· Û ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔÓ ÔÚıfi‰ÔÍÔ ÎfiÛÌÔ ‚¿ÛÈ˙·Ó ÙË Ê‹ÌË Î·È ÙË ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ «·ÍÈÔÔ›ËÛË» οÔÈ·˜ ÂÈÎfiÓ·˜ T˘. H MÂÁ·ÛËÏÈÒÙÈÛÛ·, Ë ¶ÂÏ·ÁÔÓ‹ÙÈÛÛ·, Ë K˘ÎÎÒÙÈÛ·, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë Ï·ÙÚ›· Ì·ÚÙ˘ÚÂ›Ù·È ‹‰Ë ÚÈÓ ·fi ÙÔ 1453, Â›Ó·È ÌÂÚÈΤ˜ ·fi ÙȘ ÈÔ ÁÓˆÛÙ¤˜ ı·˘Ì·ÙÔ˘ÚÁ¤˜ ÂÈÎfiÓ˜ Ù˘ ÌÂÙ·-

H H Παναγ α δεομνη και ο Λων ΣT´ σε σλδιον (χρυσ νμισμα) του ιδ ου, πριν απ το 908.

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

19

H ιδιωτικ λατρε α Tου H ENRY M AGUIRE

à H αυτοκρτειρα Θεοδ ρα με τη συνοδεα της. Ψηφιδωτ παρσταση στο ιερ του Aγου Bιταλου στη Pαβννα. Στον ποδγυρο του αυτοκρατορικο ενδματος διακρνονται οι τρεις Mγοι να προσφρουν τα δ ρα τους στο νεογννητο.

Kαθηγητ Iστορ ας της Tχνης, Πανεπιστ μιο Johns Hopkins, Bαλτιμρη

E

INAI ¢Y™KO§O Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ Î·Ó›˜ ÌÂٷ͇ «È‰ÈˆÙÈ΋˜» Î·È «‰ËÌfiÛÈ·˜» Ï·ÙÚ›·˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ fiˆ˜ ·˘Ù‹ ·ÓÙ·Ó·ÎÏ¿Ù·È ÛÙÔÓ ˘ÏÈÎfi ÔÏÈÙÈÛÌfi ÙÔ˘ B˘˙·ÓÙ›Ô˘. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÔÏÏÔ› ‹Ù·Ó ÂΛÓÔÈ Ô˘ ηٿ ÙËÓ ÚˆÙÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô ÎÔÛÌÔ‡Û·Ó Ù· ÂÓ‰‡Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜ Ì ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, ‹ Ì ÛÎËÓ¤˜ ·fi ÙË ˙ˆ‹ T˘. A˘Ù¿ Ù· ÂÓ‰‡Ì·Ù·, fiÙ·Ó Ù· ÊÔÚÔ‡Û·Ó Î·Ù’ Ô›ÎÔÓ ·Ó‹Î·Ó ÛÙË ÛÊ·›Ú· ÙÔ˘ «È‰ÈˆÙÈÎÔ‡», ÂÓÒ fiÙ·Ó Ù· ÊÔÚÔ‡Û·Ó ÂÎÙfi˜ ÔÈΛ·˜ Á›ÓÔÓÙ·Ó Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ‰ËÌfiÛÈÔ˘ ‚›Ô˘. ™ÙÔ ÔÓÔÌ·ÛÙfi „ËÊȉˆÙfi ÙÔ˘ San Vitale, ÛÙË P·‚¤ÓÓ·, ‚ϤÔ˘Ì ÙËÓ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÂÈÚ· £ÂÔ‰ÒÚ· Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ ¤Ó· ¯Ú˘Ûfi ‰ÈÛÎÔfiÙËÚÔ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›·, ÂÓÒ ÛÙÔÓ Ô‰fiÁ˘Úfi Ù˘ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÔÈ ÙÚÂȘ M¿ÁÔÈ Ó· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó Ù· ‰ÒÚ· ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ÓÂÔÁ¤ÓÓËÙÔ XÚÈÛÙfi. TÔ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎfi ·˘Ùfi ¤Ó‰˘Ì·, ·Ú·ÏÏËÏ›˙ÔÓÙ·˜ ‰ËÌÔÛ›ˆ˜ ÙË ÁÂÓÓ·ÈÔ‰ˆÚ›· Ù˘ £ÂÔ‰ÒÚ·˜ Ì ÂΛÓË ÙˆÓ M¿ÁˆÓ, οı ¿ÏÏÔ ·Ú¿ ·fi ȉȈÙÈÎfiÙËÙ· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È. Afi ÙËÓ ¿ÏÏË fï˜, ÛÒ˙ÔÓÙ·È Î·È Ôχ ÈÔ Ù·ÂÈÓÔ› ¯ÈÙÒÓ˜ Ì ÛÎËÓ¤˜ ·fi ÙËÓ ¶ÚÔÛ·ÓËÛË ÙˆÓ M¿ÁˆÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·Ó‹Î·Ó Û ·ÏÔ‡˜ Ôϛ٘.

™Â ‰·¯Ù˘Ï›‰È· T· ‰·¯Ù˘Ï›‰È· ÎÔÛÌÔ‡ÓÙ·Ó Û˘¯Ó¿ ηٿ ÙÔÓ 6Ô Î·È 7Ô ·ÈÒÓ· Ì ÛÎËÓ¤˜ ·fi ÙË ˙ˆ‹ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, ‹ Û·ÓÈfiÙÂÚ· Ì ÙËÓ «ÚÔÛˆÔÁÚ·Ê›·» T˘. Afi Ù· ÈÔ ÏÂÙÔ‰Ô˘ÏÂ̤ӷ ‰Â›ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ Â›Ó·È ÔÈ ÙÚÂȘ ÔÎÙ·ÁˆÓÈÎÔ› ¯Ú˘ÛÔ› ·ÚÚ·‚ÒÓ˜, Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ÙÔ˘ 7Ô˘ ·ÈÒÓ· Î·È Û‹ÌÂÚ· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ, ÙËÓ O˘¿ÛÈÁÎÙÔÓ Î·È ÙÔ ¶·Ï¤ÚÌÔ. ™ÙȘ ÛÊÂÓ‰fiÓ˜ ÙˆÓ ‰·¯Ù˘ÏȉÈÒÓ ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘ Î·È Ù˘ O˘¿ÛÈÁÎÙÔÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÓÙ›ÓˆÙ˜ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ Î·È Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, ÂÁ¯¿Ú·ÎÙ˜ ‹ Ì ¤ÓıÂÙÔ ÓȤÏÔ, Ì ÙÔ ‰ÂÍ› TÔ˘˜ ¯¤ÚÈ ·Ó˘„ˆÌ¤ÓÔ, ¤ÙÔÈÌÔ Ó· ¢ÏÔÁ‹ÛÂÈ ‹ Ó· ÛÙÂÊ·ÓÒÛÂÈ ÙË Ó‡ÊË Î·È ÙÔÓ Á·ÌÚfi Ô˘ ÛÙ¤ÎÔ˘Ó ÂÓÒÈfiÓ TÔ˘˜ (ÛÙÔ ‰·¯Ù˘Ï›‰È ÙÔ˘ ¶·Ï¤ÚÌÔ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È ÌfiÓÔ Ô XÚÈÛÙfi˜ Ó· ¢ÏÔÁ› ÙÔ˘˜ ÌÂÏÏfiÓ˘ÌÊÔ˘˜). ™Â ηıÂÌÈ¿ ·fi ÙȘ ˘fiÏÔÈ˜ ÂÙ¿ Ï¢ڤ˜

H ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÛÙ· ÂÓ‰‡Ì·Ù· Î·È Ù· ÎÔÛÌ‹Ì·Ù·

20

H

K A £ H M E P I N H

B

ÙÔ˘ ‰·ÎÙ˘Ï›Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ÌÈ· ÂÁ¯¿Ú·ÎÙË ÛÎËÓ‹ ·fi ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡, ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ηٿ ÛÂÈÚ¿ Ì ÙÔÓ E˘·ÁÁÂÏÈÛÌfi, ÙËÓ E›ÛÎÂ„Ë (Ù˘ EÏÈÛ¿‚ÂÙ ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›·) Î·È ÙË °¤ÓÓËÛË. OÈ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ Û˘Óԉ‡ÔÓÙ·È ·fi ÂÈÁڷʤ˜. ™ÙÔ ‰·¯Ù˘Ï›‰È ÙÔ˘ ¶·Ï¤ÚÌÔ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ æ·ÏÌfi 5, ÛÙ. 12: «ı¤ÏÂȘ ÂÚÈÛÎÂ¿ÛÂÈ ·˘ÙfiÓ ÌÂ Â˘Ì¤ÓÂÈ·Ó, ˆ˜ Ì ·Û›‰·». ™ÙÔ ‰·¯Ù˘Ï›‰È Ù˘ O˘¿ÛÈÁÎÙÔÓ ‰È·‚¿˙Ô˘Ì ÛÙËÓ ¿ÎÚË Ù˘ ÛÊÂÓ‰fiÓ˘ «K‡ÚÈÂ, ‚Ô‹ıÂÈ ÙÔ˘˜ ‰Ô‡ÏÔ˘˜ ÛÔ˘ ¶¤ÙÚÔÓ

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

Î·È £ÂÔ‰fiÙË», ÂÓÒ Î¿Ùˆ ·fi ÙȘ ÌÔÚʤ˜ ÙÔ˘ Á·ÌÚÔ‡ Î·È Ù˘ Ó‡Ê˘ ÙË Ï¤ÍË «AÚÌÔÓ›·». TËÓ ›‰È· ϤÍË Û˘Ó·ÓÙ¿ÌÂ Î·È Î¿Ùˆ ·fi ÙȘ ÌÔÚʤ˜ ÙˆÓ ‰‡Ô Û˘˙‡ÁˆÓ ÛÙÔ ‰·¯Ù˘Ï›‰È ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘. EÎÙfi˜ ·fi Ù· ‰·¯Ù˘Ï›‰È· Ì ÛÎËÓ¤˜ ·fi ÙËÓ K·ÈÓ‹ ¢È·ı‹ÎË fiˆ˜ Ô E˘·ÁÁÂÏÈÛÌfi˜, ÛÒ˙ÔÓÙ·È Î·È ÏÈÁÔÛÙ¿ Ì ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ BÚÂÊÔÎÚ·ÙÔ‡Û·˜. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ¤Ó· ¯Ú˘Ûfi ‰·¯Ù˘Ï›‰È ÛÙÔ Dumbarton Oaks Ù˘ O˘¿ÛÈÁÎÙÔÓ, ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓÔ Èı·ÓfiÓ ·fi ÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ 6Ô˘ ·ÈÒÓ·, ʤÚÂÈ ÛÙË ÛÊÂÓ‰fiÓË ÙÔ˘ ÂÁ¯¿Ú·ÎÙË ¶·Ó·Á›· fiÚıÈ·

ÌÂٷ͇ ‰‡Ô ÛÙ·˘ÚÒÓ Ì ÙÔÓ ÌÈÎÚfi XÚÈÛÙfi ÛÙÔ ·ÚÈÛÙÂÚfi T˘ ¯¤ÚÈ.

¶ÂÚÈ‚Ú·¯ÈfiÓÈ· Î·È ‚Ú·¯ÈfiÏÈ· AÓÙ›ÛÙÔȯ· ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Î·È ÌÈ· ÔÌ¿‰· ·ÚÁ˘ÚÒÓ Î·È ÌÚÔ‡ÓÙ˙ÈÓˆÓ ÂÚÈ‚Ú·¯ÈfiÓÈˆÓ Ô˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·fi Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 6Ô˘ Ò˜ Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 7Ô˘ ·ÈÒÓ·. AÓ ÎÚ›ÓÂÈ Î·Ó›˜ ·fi ÙȘ ÂÈÎÏ‹ÛÂȘ Ô˘ ʤÚÔ˘Ó, Ù· ÂÚÈ‚Ú·¯ÈfiÓÈ· ·˘Ù¿ Ú¤ÂÈ Ó· Ù· ÊÔÚÔ‡Û·Ó Á˘Ó·›Î˜. E›Û˘, Â›Ó·È Èı·Ófi Ó· ÊÔÚÈÔ‡ÓÙ·Ó Î·Ù¿ ˙‡ÁË, ÌÈ· Î·È ÛÙ· 19 ‰Â›ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜

Ô˘ ÛÒ˙ÔÓÙ·È Û˘ÁηٷϤÁÔÓÙ·È Î·È ‰‡Ô ˙‡ÁË ‰›‰˘ÌˆÓ ÂÚÈ‚Ú·¯ÈfiÓÈˆÓ Ì ٷ˘ÙfiÛËÌË ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›·. OÈ ÂÁ¯¿Ú·ÎÙ˜ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Â‰Ò ÙËÓ ¶·Úı¤ÓÔ M·Ú›· ¤ÓıÚÔÓË Ì ÙÔ £Â›Ô BÚ¤ÊÔ˜ ÛÙ· ÁfiÓ·Ù¿ T˘, ÙÔÓ E˘·ÁÁÂÏÈÛÌfi, ÙË °¤ÓÓËÛË, ÙËÓ ¶ÚÔÛ·ÓËÛË ÙˆÓ M¿ÁˆÓ. ™Â ÔÚÈṲ̂Ó˜ ¿ÓÙˆ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, Ù· ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈο ı¤Ì·Ù· ‰È·Óı›˙ÔÓÙ·È Ì ¿ÏÏ·, Ì·ÁÈ΋˜ Ï›ÁÔ-Ôχ ÚÔ¤Ï¢Û˘, fiˆ˜ Ô AÁÈÔ˜ K·‚·Ï¿Ú˘, Ô XÓÔ‡‚Ș (Ê›‰È Ì ÎÂÊ¿ÏÈ ÏÈÔÓÙ·ÚÈÔ‡), ÙÔ K·Îfi M¿ÙÈ Î.¿. O ÚfiÏÔ˜ ÙˆÓ ÂÚÈ‚Ú·¯ÈfiÓÈˆÓ ·˘ÙÒÓ ˆ˜ Ê˘Ï·¯ÙÒÓ Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó‹˜,

·Ó Ï¿‚ÂÈ Î·Ó›˜ ˘fi„Ë ÙÔ˘ Î·È ÙȘ ÂÈÁڷʤ˜ Ô˘ ʤÚÔ˘Ó, fiˆ˜ «M‹ÙËÚ £ÂÔ‡, ‚Ô‹ıÂÈ AÓÓ·», Ë «K‡ÚÈÂ... ʇϷÙÙ ÙË ‰Ô‡ÏË (™Ô˘) ™Â‚ÂÚ›Ó·». ™Â 18 ·fi Ù· ÂÚÈ‚Ú·¯ÈfiÓÈ· Ô˘ ÛÒ˙ÔÓÙ·È Û˘Ó·ÓÙ¿Ì ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi ÙÔÓ ÚÒÙÔ ÛÙ›¯Ô ÙÔ˘ æ·ÏÌÔ‡ 91. «O ηÙÔÈÎÒÓ ˘fi ÙËÓ ÛΤËÓ ÙÔ˘ Y„›ÛÙÔ˘, ˘fi ÙËÓ ÛÎÈ¿Ó ÙÔ˘ ¶·ÓÙÔÎÚ¿ÙÔÚÔ˜ ı¤ÏÂÈ ‰È·ÙÚ›‚ÂÈ», ÙÔÓ ÔÔ›Ô ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó Û˘¯Ó¿ ÁÈ· ÚÔÛٷ٢ÙÈÎÔ‡˜ ÛÎÔÔ‡˜ ηٿ ÙËÓ ÚˆÙÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô. ™Â ¤Ó· ·fi Ù· ÂÚÈ‚Ú·¯ÈfiÓÈ·, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÛÙÔ TÔÚfiÓÙÔ, ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È Ë Ï¤ÍË «˘Á›·», ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ fiÙÈ

ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË Ë ÂÈı˘ÌËÙ‹ ÚÔÛÙ·Û›· ›¯Â È·ÙÚÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. EÎÙfi˜ ·fi Ù· ÂÚÈ‚Ú·¯ÈfiÓÈ· ·˘Ù¿, Ô˘ Ù· ı¤Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜ ›¯·Ó ÙfiÛÔ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi fiÛÔ Î·È Ì·ÁÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ÔÈ B˘˙·ÓÙÈÓÔ› ÊÔÚÔ‡Û·Ó Î·È ‚Ú·¯ÈfiÏÈ· Ì ·ÌÈÁÒ˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›·. X·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ·fi ·˘Ù‹ ÙËÓ ¿Ô„Ë Â›Ó·È ¤Ó· ¯Ú˘Ûfi ‚Ú·¯ÈfiÏÈ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÛÙÔ BÚÂÙ·ÓÈÎfi MÔ˘Û›Ô. E‰Ò Ë ¶·Ó·Á›· ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ·Ó¿ÁÏ˘ÊË ÛÙÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi ÌÂÙ¿ÏÏÈÔ, Û ÌÂÙˆÈ΋ ÛÙ¿ÛË ‰¤ËÛ˘, Ì ٷ ¯¤ÚÈ· T˘ ·Ó˘„ˆÌ¤Ó· Û ÛÙ¿ÛË ÚÔÛ¢¯‹˜

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

21

Õ Θεοτκος δεμενη μεταξ των αγων Bασιλεου του Mγα και Γρηγορου του Θαυματουργο. Σταυρς–εγκλπιο των αρχ ν του 11ου αι. (Bρετανικ Mουσεο του Λονδνου).

H H Θεοτκος δεμενη, σε χρυσ βραχιλι, περπου 600. (Bρετανικ Mουσεο του Λονδνου).

˘¤Ú ÙÔ˘ ʤÚÔÓÙÔ˜ ÙÔ ÎfiÛÌËÌ·. ™ÙÔ ‰·ÎÙ‡ÏÈÔ ÙÔ˘ ‚Ú·¯ÈÔÏÈÔ‡, ÂÍ¿ÏÏÔ˘, ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È Ê˘ÙÈο ÌÔÙ›‚· Î·È Ô˘ÏÈ¿, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ô ÚfiÏÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÔ ‰È·ÎÔÛÌËÙÈÎfi˜ ·ÏÏ· Î·È Û˘Ì‚ÔÏÈÎfi˜, ηıÒ˜ ·Ú·¤ÌÔ˘Ó ÛÙȘ ¤ÓÓÔȘ Ù˘ Â˘Ì¿ÚÂÈ·˜ Î·È Ù˘ Â˘Ù˘¯›·˜. OÈ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ô˘ Û˘Ó·ÓÙ¿Ì ÛÙ· ÚÔ‡¯· Î·È Ù· ÎÔÛÌ‹Ì·Ù· ÙˆÓ B˘˙·ÓÙÈÓÒÓ ¤ˆ˜ ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 8Ô˘ ·ÈÒÓ· ‹Ù·Ó ÚˆÙ·Ú¯Èο ÂÈÎÏ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ÚfiÏÔ˘ T˘ ÛÙË °¤ÓÓËÛË Î·È Î·Ù¿ ÙË ‚ÚÂÊÈ΋ ËÏÈΛ· ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡. OÈ Û˘¯Ó¿ Ù˘ÔÔÈË̤Ó˜ ·˘Ù¤˜ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó ˆ˜ ˘ԉ›ÁÌ·Ù· ‹ ˘ÂÓı˘Ì›ÛÂȘ Ù˘ ı›·˜ ·Ú¤Ì‚·Û˘ ÛÙȘ ·ÓıÚÒÈÓ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ. AÓÙ›ıÂÙ·, ÔÈ «ÚÔÛˆÔÁڷʛ˜» Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, ¤ÛÙˆ Î·È ·Ó ‰ÂÓ Ï›Ô˘Ó ÂÓÙÂÏÒ˜ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô, Â›Ó·È Ôχ ÏÈÁfiÙÂÚÔ Û˘ÓËıÈṲ̂Ó˜ ·’ fi,ÙÈ ÔÈ ÛÎËÓ¤˜ ·fi Ù· E˘·ÁÁ¤ÏÈ·. AÓ Î·È ÔÈ ÚÒÙ˜ ÂӉ›ÍÂȘ ÁÈ· ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÛÎËÓÒÓ ·fi ÙË ˙ˆ‹ Ù˘ ¶·Úı¤ÓÔ˘ M·Ú›·˜ Û ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ÂÓ‰‡Ì·Ù· ·Ó¿ÁÔÓÙ·È ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 4Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÔÈ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ Á›ÓÔÓÙ·È Û˘¯ÓfiÙÂÚ˜ ÙÔÓ 6Ô Î·È ÙÔÓ 7Ô ·ÈÒÓ·, fiˆ˜ ¿ÏψÛÙÂ, Î·È ÔÈ ÛÎËÓ¤˜ ·fi Ù· E˘·ÁÁ¤ÏÈ· ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·.

MÂÙ·ÛÙÚÔÊ‹ TÔ 8Ô ·ÈÒÓ·, ηٿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ EÈÎÔÓÔÌ·¯›·˜, ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙȘ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ Ù˘ ¶·Úı¤ÓÔ˘ M·Ú›·˜ Û ÂÓ‰‡Ì·Ù· Î·È ÎÔÛÌ‹Ì·Ù·. B·ıÌÈ·›·, ÔÈ «ÚÔÛˆÔÁڷʛ˜» Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ·˘Í¿ÓÔÓÙ·È, Á›ÓÔÓÙ·È Û˘¯ÓfiÙÂÚ˜ ·’ fi,ÙÈ ÔÈ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÛÎËÓ¤˜ ÙÔ˘ ‚›Ô˘ T˘. H E›ÛÎÂ„Ë Î·È Ë ¶ÚÔÛ·ÓËÛË ÙˆÓ M¿ÁˆÓ ÂÍ·Ê·Ó›˙ÔÓÙ·È ÂÓÙÂÏÒ˜ ·fi Ù· ÂÓ‰‡-

22

H

K A £ H M E P I N H

B

Ì·Ù·, ÂÓÒ Ô E˘·ÁÁÂÏÈÛÌfi˜, Ë °¤ÓÓËÛË Î·È Ì›· Ó¤· ÛÎËÓ‹, Ë KÔ›ÌËÛË Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘, ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó· ·ÂÈÎÔÓ›˙ÔÓÙ·È ¤ÛÙˆ Î·È Û¿ÓÈ·. AÏψÛÙÂ, Ù· ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈο ı¤Ì·Ù· Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ 8Ô ·ÈÒÓ· ·‡Ô˘Ó Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· Ó· ÎÔÛÌÔ‡Ó Ù· ÂÓ‰‡Ì·Ù· ÙˆÓ ÌË ÎÏËÚÈÎÒÓ ÛÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔ-

H Δαχτυλδι ναυρχου Στρυφνο, τλος 12ου αι. (Bυζαντιν Συλλογ Dumbarton Oaks, Oυσιγκτον). Ú›·. OÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ¶·Ó·Á›·, ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ÌfiÓÔ Û ÎÔÛÌ‹Ì·Ù·, ‹ Û ÛÙ·˘ÚÔ‡˜ Î·È ÏÂÈ„·ÓÔı‹Î˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó ˆ˜ ÂÚ›·Ù·. E¯ÂÈ ‰È·Ù˘ˆı›, Ì¿ÏÈÛÙ·, Ë ¿Ô„Ë fiÙÈ Ô ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô ·˘ÙÔ› ÔÈ ÛÙ·˘ÚÔ›-ÂÁÎfiÏÈ· Î·È ÔÈ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ ÏÂÈ„·ÓÔı‹Î˜ Û˘ÓËı›˙ÔÓÙ·Ó Î·Ù¿ ÙËÓ ·ÛÙ·ı‹ ÌÂÙ·ÂÈÎÔÓÔÌ·¯È΋ ÂÚ›Ô‰Ô (9Ô˜ ·ÈÒÓ·˜) ‹Ù·Ó ÂÂȉ‹ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÊÔÚÂıÔ‡Ó ÈÔ ‰È·ÎÚÈÙÈο, οو ·fi Ù· ÚÔ‡¯·. H ·ÚÔÎ¿Ï˘ÙË ‰È·ÎfiÛÌËÛË Ì ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈο ı¤Ì·Ù· ›Ûˆ˜ ·Ú¤-

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

ÌÂÓ ·ÚÎÂÙ¿ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋ – ·Ó fi¯È ÂÈΛӉ˘ÓË. K·È ‚¤‚·È·, Ô‡Ù ÏfiÁÔ˜ Ó· Á›ÓÂÙ·È ÁÈ· ÂȉÂÈÎÙÈ΋ ‹ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ‰È·ÎfiÛÌËÛË ÙˆÓ ÚÔ‡¯ˆÓ Ì ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈο ı¤Ì·Ù· fiÛÔ ·ÎfiÌË ‰È·ÚÎÔ‡ÛÂ Ë ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ EÈÎÔÓÔÌ·¯›·˜. H ÌÂÙ·ÙfiÈÛË Ù˘ ¤ÌÊ·Û˘

·fi ÙȘ ·ÊËÁËÌ·ÙÈΤ˜ ÛÎËÓ¤˜ ÛÙËÓ «ÚÔÛˆÔÁÚ·Ê›·», ·fi Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· ÛÙ· ÚfiÛˆ·, ·ÓÙ·Ó·ÎÏÔ‡Û ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙË Ï·ÙÚ›· ÙˆÓ ·Á›ˆÓ –Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜– ÌÂÙ¿ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ EÈÎÔÓÔÌ·¯›·˜. EÓÒ Î·Ù¿ ÙËÓ ÚˆÙÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô ÔÈ ÛÎËÓ¤˜ ·fi ÙË ˙ˆ‹ Ù˘ ¶·Úı¤ÓÔ˘ M·Ú›·˜ ˘ÂÓı‡ÌÈ˙·Ó ΢ڛˆ˜ ÙË ı›· Â¤Ì‚·ÛË ‹ ›¯·Ó ÂÌ‚ÏËÌ·ÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ÌÂÙ¿ ÙËÓ EÈÎÔÓÔÌ·¯›· ÂÈÎÚ¿ÙËÛÂ Ë Û˘Ó‹ıÂÈ· ÔÈ B˘˙·ÓÙÈÓÔ› Ó· ·¢ı‡ÓÔÓÙ·È ¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›· ̤ۈ ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ T˘, ˙ËÙÒÓÙ·˜ Ó· ÌÂÛÔÏ·‚‹ÛÂÈ ÁÈ· ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌfi ÙÔ˘˜. X·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ·fi ·˘Ù‹ ÙËÓ ¿Ô„Ë Â›Ó·È Ë ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ AÓÓ·˜, ÌËÙ¤Ú·˜ ÙÔ˘ ™ÙÂÊ¿ÓÔ˘ ÙÔ˘ N¤Ô˘, fiˆ˜ ηٷÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛÙÔ ‚›Ô ÙÔ˘

Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ·Á›Ô˘ (ÁÚ¿ÊÙËΠÙÔÓ 9Ô ·ÈÒÓ·). ¢È·‚¿˙Ô˘ÌÂ, ÏÔÈfiÓ, fiÙÈ Ë ¿ÙÂÎÓË AÓÓ· ‹Á·ÈÓ οı ̤ڷ ÛÙȘ BÏ·¯¤ÚÓ˜, fiÔ˘ ÚÔÛ¢¯fiÙ·Ó ‰·ÎÚ˘Ṳ̂ÓË Û ÌÈ· ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ BÚÂÊÔÎÚ·ÙÔ‡Û·˜, ˙ËÙÒÓÙ·˜ T˘ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ·È‰›. T· ·ÓıÚÒÈÓ· ·ÈÛı‹Ì·Ù· ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ ÁÈ· ÙË ÌËÙ¤Ú· TÔ˘ ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÔ‡Û·Ó ÙËÓ Â˘Ú‡Ù·Ù· ‰È·‰Â‰Ô̤ÓË ›ÛÙË ÛÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚‹ÛÂˆÓ ·˘ÙÒÓ. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, Ô/Ë ÈΤÙ˘/ÚÈ· ·ÈÛı·ÓfiÙ·Ó ÙËÓ ¶·Ó·Á›· ÎÔÓÙ¿ ÙÔ˘/Ù˘ Î·È ÚÔÛ‰ÔÎÔ‡Û ·fi A˘Ù‹Ó ‚Ô‹ıÂÈ· Î·È Î·Ù·ÓfiËÛË. OÈ ·ÊËÁËÌ·ÙÈΤ˜ ÛÎËÓ¤˜ ·fi ÙË ˙ˆ‹ Ù˘ ¶·Úı¤ÓÔ˘ M·Ú›·˜ ¤ÁÈÓ·Ó Û·ÓÈfiÙÂÚ˜ ÛÙÔ˘˜ ÛÙ·˘ÚÔ‡˜ Î·È Ù· ÎÔÛÌ‹Ì·Ù· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ EÈÎÔÓÔÌ·¯›·˜. H ÌËÙÚÈ΋ ·Á¿Ë Î·È Ô fiÓÔ˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, ˆ˜ ÂÁÁ‡ËÛË Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ÚÔı˘Ì›·˜ T˘ Ó· ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚‹ÛÂÈ, ‹Ù·Ó ÈÔ Â‡ÎÔÏÔ Ó· ÂÎÊÚ·ÛÙÔ‡Ó Î·È Ó· Á›ÓÔ˘Ó ·ÈÛıËÙ¿ ÛÙÔÓ ÈÛÙfi ̤ۈ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂˆÓ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˘ Îϛ̷η˜. TÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ̤ıÂ͢ Î·È Ù˘ Û˘ÌfiÓÈ·˜ Ù·›ÚÈ·˙ ηχÙÂÚ· Ì ÙȘ ÊÔÚËÙ¤˜ ÂÈÎfiÓ˜ ·fi fi,ÙÈ Ì ÙȘ ÌÈÎÚÔÁÚ·ÊÈΤ˜, Û˘¯Ó¿ Û˘ÓÙÔÌÂ˘Ì¤Ó˜ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ Ô˘ Û˘Ó·ÓÙ¿Ì ÛÙ· ÂÓ‰‡Ì·Ù· Î·È Ù· ÎÔÛÌ‹Ì·Ù· Ù˘ ÚÔ-ÂÈÎÔÓÔÎÏ·ÛÙÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘, ÔÈ Ôԛ˜ ‰È·ÙËÚÔ‡Û·Ó Û·Ê¤ÛÙÂÚÔ ÙÔÓ ÚÔÊ˘Ï·ÎÙÈÎfi/·ÔÙÚÔ·˚Îfi ÙÔ˘˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. Afi ÙËÓ ¿ÏÏË, ÔÈ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ Ù˘ ‰ÂfiÌÂÓ˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ô˘ ÂÍ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó Ó· ÎÔÛÌÔ‡Ó ÛÙ·˘ÚÔ‡˜ Î·È ÎÔÛÌ‹Ì·Ù· Ù˘ ÌÂÙ·–ÂÈÎÔÓÔÎÏ·ÛÙÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘, ·Ó Î·È ÌÈÎÚÒÓ ‰È·ÛÙ¿ÛˆÓ, ‰ÂÓ ¤·˘·Ó Ó· ˘ÂÓı˘Ì›˙Ô˘Ó ÛÙÔ˘˜ ÈÛÙÔ‡˜ ÙÔÓ ‰È·ÌÂÛÔÏ‚ËÙÈÎfi T˘ ÚfiÏÔ.

Στα βυζαντιν ψηφιδωτ

H H Παναγα Bρεφοκρατο σα με τον Mεγλο Kωνσταντνο (δεξι) και τον Iουστινιαν (αριστερ). Mνημειακ ψηφιδωτ παρσταση (περπου 1000) στο ημικυκλικ τ μπανο της εισδου στην Aγα Σοφα, Kωνσταντινο πολη (φωτ.: «Bυζαντιν ψηφιδωτ», Eκδοτικ Aθηνν, 1994).

Tου R OBIN C ORMACK Kαθηγητ Iστορ ας της Tχνης, Πανεπιστ μιο Λονδ νου, Yποδιευθυντ του Courtauld Institute of Art

T

O ¶PøTO „ËÊȉˆÙfi Ô˘ Û˘Ó·ÓÙ¿ Ô ÂÈÛΤÙ˘ Ù˘ AÁ›·˜ ™ÔÊ›·˜ ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ ËÌÈ΢ÎÏÈÎfi Ù‡Ì·ÓÔ Ù˘ ÂÈÛfi‰Ô˘, Ë ÔÔ›· Ô‰ËÁ› ·fi ÙÔÓ ÓÔÙÈÔ‰˘ÙÈÎfi ÚÔı¿Ï·ÌÔ ÛÙÔ ÓfiÙÈÔ ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ÂÛˆÓ¿ÚıËη. E‰Ò, Ë ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÚÔÛٷهÂÈ ÙËÓ fiÏË ÙÔ˘ KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ Î·È ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ IÔ˘ÛÙÈÓÈ·ÓÔ‡. TÔ „ËÊȉˆÙfi ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙËÓ ¶·Ó·Á›· ‚ÚÂÊÔÎÚ·ÙÔ‡Û· Ó· ‰¤¯ÂÙ·È ˆ˜ ‰ÒÚ· ÙËÓ fiÏË Î·È ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ·fi ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ¢Û‚›˜ PˆÌ·›Ô˘˜ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ˜, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ ‚·ÛÈÏ›˜ ÌÓËÌÔÓ‡ÔÓÙ·È ˆ˜ ÔÈ ÛËÌ·ÓÙÈ-

ÎfiÙÂÚ˜ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË Ù˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋˜ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜. øÛÙfiÛÔ, Û fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ AÁ›· ™ÔÊ›·, Ë ¤ÌÊ·ÛË ÛÙË ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÌÔÚ› Ó· ıˆÚËı› Û¯ÂÙÈο ‡ÛÙÂÚË ÂͤÏÈÍË Î·È ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ „ËÊȉˆÙfi ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È fï˜ ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 9Ô˘ ‹ ÛÙÔÓ 10Ô ·ÈÒÓ·. K·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÚÒÈÌÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜, ÙÔ Î‡ÚÔ˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ‹Ù·Ó, ÚÔÊ·ÓÒ˜, ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Û ¿ÏÏ· ÛËÌ›· Ù˘ fiÏ˘. TÔ Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· Ù˘ MÂÁ¿Ï˘ EÎÎÏËÛ›·˜, Ì ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÌÂÁ·ÏÔÚÂ›˜ Ó·Ô‡˜ ÙÔ˘, ‹Ù·Ó ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ ÛÙÔÓ XÚÈÛÙfi, ˆ˜ AÁ›· ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ™ÔÊ›· Î·È ˆ˜ AÁ›· EÈÚ‹ÓË. ™ÙÔ „ËÊȉˆÙfi ÙÔ˘ ÚÔı·Ï¿ÌÔ˘ Ë ¶·Ó·Á›· ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ¤ÓıÚÔÓË, Ì ÙÔÓ XÚÈÛÙfi ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ù˘ Û‡ÓıÂÛ˘, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ‰‡Ô Â›Û˘ ʈÙÔÛÙÂʷӈ̤ÓÔ˘˜ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ˜. O ıÚfiÓÔ˜ Â›Ó·È ¯ˆÚ›˜ ÂÚÂÈÛ›ÓˆÙÔ, fiˆ˜ Î·È ·˘Ùfi˜ ÛÙÔ

„ËÊȉˆÙfi Ù˘ ÎfiÁ¯Ë˜ ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡, ÂÓÒ ÙÔ ·ÚÈÛÙÂÚfi fi‰È ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡, Ô˘ ·Ô‰›‰ÂÙ·È Û ÚÔÔÙÈ΋ ‚Ú¿¯˘ÓÛË, ·˯› Â›Û˘ ÙÔ „ËÊȉˆÙfi Ù˘ ÎfiÁ¯Ë˜. H ¶·Ó·Á›· ÛÙÚ¤ÊÂÈ ÙÔ ‚ϤÌÌ· T˘ ÂÏ·ÊÚÒ˜ ÚÔ˜ Ù· ·ÚÈÛÙÂÚ¿ Î·È Ô XÚÈÛÙfi˜ ÚÔ˜ Ù· ‰ÂÍÈ¿Ø ¤ÙÛÈ, fiˆ˜ Î·È ÛÙËÓ ÎfiÁ¯Ë, ·ÔʇÁÂÙ·È Ë ÌÂÙˆÈ΋ Â·Ê‹ Ì ÙÔÓ ı·ً. M ·˘Ù‹ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ë Û‡ÓıÂÛË Â›Ó·È «ÂÛˆÛÙÚÂÊ‹˜», ηıÒ˜ ÔÈ ‰‡Ô ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ˜ (Ô KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ Î·È Ô IÔ˘ÛÙÈÓÈ·Ófi˜) ÎÔÈÙ¿˙Ô˘Ó ÚÔ˜ Ù· ̤۷, ÚÔ˜ ÙÔÓ XÚÈÛÙfi Î·È ÙËÓ ¶·Ó·Á›·.

Eͤ¯Ô˘Û· ı¤ÛË ¤¯ÂÈ Ë ¶·Ó·Á›· ÛÙ· ÌÂÁ·ÏÂÈÒ‰Ë „ËÊȉˆÙ¿ Ù˘ AÁ›·˜ ™ÔÊ›·˜

MÂÁ·ÏÂÈ҉˜ ¤ÚÁÔ TÔ „ËÊȉˆÙfi Ù˘ ÎfiÁ¯Ë˜ ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡, Ì ÙËÓ ¶·Ó·Á›· BÚÂÊÔÎÚ·ÙÔ‡Û· ·Ó¿ÌÂ-

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

23

Õ H Παναγα Bρεφοκρατο σα !νθρονη, 867(;). Ψηφιδωτ στην κγχη του ιερο της Aγας Σοφας στην Kωνσταντινο πολη. Mεγαλειδες !ργο τ!χνης που επηρ!ασε απ ποψη τεχνοτροπας και τα λλα ψηφιδωτ της Aγας Σοφας (φωτ.: «Bυζαντιν ψηφιδωτ», Eκδοτικ Aθηνν).

24

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

Û· ÛÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÁÁ¤ÏÔ˘˜ Mȯ·‹Ï Î·È °·‚ÚÈ‹Ï, ·ÔÙÂÏ› Ú·ÁÌ·ÙÈο ÌÂÁ·ÏÂÈ҉˜ ¤ÚÁÔ Ù¤¯Ó˘. ø˜ «ÚÒÙË ÙË Ù¿ÍÂÈ» ÂÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, Ë AÁ›· ™ÔÊ›· ÊÈÏÔÍÂÓÔ‡Û ÙȘ ÈÔ ÂÓÙ˘ˆÛȷΤ˜ ÙÂÏÂÙ¤˜ £Â›·˜ §ÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ηıÒ˜ Î·È ÌÂÁ¿ÏË Û˘ÏÏÔÁ‹ ÏÂÈ„¿ÓˆÓ ÛÙËÓ ÔÔ›· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È Î·È ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ TÈÌ›Ô˘ ™Ù·˘ÚÔ‡. TÔ „ËÊȉˆÙfi Ù˘ ÎfiÁ¯Ë˜ ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ ‹Ù·Ó Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ·ÚfiÛÈÙÔ ÛÙÔ˘˜ ÈÛÙÔ‡˜. ™ÎÔÙÂÈÓfi Î·È Ì·ÎÚÈÓfi ÁÈ· ÙÔÓ ı·ً, ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ Á›ÓÂÈ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ï·ÙÚ›·˜ fiˆ˜ ÌÈ· ÊÔÚËÙ‹ ÂÈÎfiÓ·. Afi ¿Ô„Ë Ù¯ÓÔÙÚÔ›·˜, ÂËÚ¤·ÛÂ Î·È ¿ÏÏ· „ËÊȉˆÙ¿ Ù˘ AÁ›·˜ ™ÔÊ›·˜, fiˆ˜ Ë ¶·Ó·Á›· ÛÙÔ „ËÊȉˆÙfi Ù˘ ¢¤ËÛ˘ ÛÙÔ MÂÁ¿ÏÔ ™ÂÎÚ¤ÙÔ Î·È Ô ·Ú¯¿ÁÁÂÏÔ˜ ÛÙÔ ÌÂÙ¿ÏÏÈÔ ÙÔ˘ „ËÊȉˆÙÔ‡ Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙË ‰ÂÍÈ¿ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ÂÛˆÓ¿ÚıËη. H Âͤ¯Ô˘Û· ı¤ÛË Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÛÙÔ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi Ù˘ AÁ›·˜ ™ÔÊ›·˜ Á›ÓÂÙ·È Û·Ê‹˜ ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ÌÔÚÊ‹ T˘ ¤ÏÎÂÈ Ù· ‚ϤÌÌ·Ù· ÙˆÓ ÈÛÙÒÓ ÛÙ· ÙÚ›· ·ÚÈ· ÛËÌ›· ÂÈÛfi‰Ô˘ ÙÔ˘ ·ÙÚÈ¿Ú¯Ë Î·È ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·. º·›ÓÂÙ·È Â›Û˘ ˆ˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ ÛÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›· T˘ Â›Ó·È Ë ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÚÔ˜ ÙÔÓ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· Î·È ÙËÓ ÎÚ·ÙÈ΋ ȉÂÔÏÔÁ›·. O Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi˜ ÛÙÔ „ËÊȉˆÙfi Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÌÂٷ͇ Ó¿ÚıËη Î·È ÚÔı·Ï¿ÌÔ˘ Ê·›ÓÂÙ·È, Ú¿ÁÌ·ÙÈ, Ó· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ È‰¤· fiÙÈ Ë ¶·Ó·Á›· ‹Ù·Ó ÚÔÛÙ¿ÙȘ Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘, ¤Ó· ›‰Ô˜ ·ÏÏ·‰›Ô˘ Ù˘ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜. ™ÙËÓ A˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋ ¶‡ÏË, ·ÙÚȿگ˘ Î·È ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·˜ ÁÔÓ¿ÙÈ˙·Ó ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ „ËÊȉˆÙfi Ì ÙËÓ ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ Î·È Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, ÚÔÙÔ‡ ÂÈÛ¤ÏıÔ˘Ó ÛÙÔÓ Î˘Ú›ˆ˜ Ó·fi. H ¶·Ó·Á›· ‰¤ÛÔ˙ Â›Û˘ ¿Óˆ ·’ fiÏÔ ÙÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ·, ·fi ÙË ı¤ÛË Ù˘ ÛÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ·„›‰·.

™ÙËÓ K‡ÚÔ K·ıÂÌÈ¿ ·fi ÙȘ ÙÚÂȘ ÁÓˆÛÙ¤˜ ÚÔÂÈÎÔÓÔÌ·¯ÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ Û ÎfiÁ¯Ë ÈÂÚÔ‡ ·fi ÙËÓ K‡ÚÔ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎfi Ù‡Ô Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜. ™ÙËÓ ÎfiÁ¯Ë ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ K·Ó·Î·ÚÈ¿˜, ÛÙË §ÈıÚ¿ÁΈÌË, Ë ¶·Ó·Á›· ÂÈÎÔÓÈ˙fiÙ·Ó ¤ÓıÚÔÓË Ó· ÎÚ·Ù¿ ÙÔÓ XÚÈÛÙfi ̤۷ Û ÌÂÁ¿ÏË ¤Á¯ÚˆÌË ·Ì˘Á‰·ÏfiÛ¯ËÌË ‰fiÍ·. ™˘Óԉ¢fiÙ·Ó ·fi ·Ú¯·ÁÁ¤ÏÔ˘˜, ÂÓÒ Ë fiÏË „ËÊȉˆÙ‹ Û‡ÓıÂÛË Ï·ÈÛȈÓfiÙ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ‰Ò‰Âη AÔÛÙfiÏÔ˘˜. OÏÔÈ ÔÈ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ¤¯Ô˘Ó ÂÚÌËÓ‡ÛÂÈ ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ Ù˘ ‰fiÍ·˜ ˆ˜ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ˆ˜ £ÂÔÙfiÎÔ˘, fiˆ˜ ·˘Ù‹ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÙËΠÛÙËÓ EÊÂÛÔ ÙÔ 431 Î·È ÛÙË X·ÏÎˉfiÓ· ÙÔ 451. ¢È·ÊÔÚÔÔÈÔ‡ÓÙ·È, ˆÛÙfiÛÔ, ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ·Ó Ë ÂÈÎfiÓ· ·ÓÙ·Ó·ÎÏ¿ Ì ·ÎÚ›‚ÂÈ· ‰ÔÁÌ·ÙÈÎÔ‡˜ ÔÚÈÛÌÔ‡˜ Î·È ·Ó ÙÔ „ËÊȉˆÙfi ÌÔÚ› Ó· ¯ÚÔÓÔÏÔÁËı› Ì ·ÎÚ›‚ÂÈ· ÛÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 520, ˆ˜ ÙÔÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË ·fi„ÂˆÓ Ô˘ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Û·Ó ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÂΛӢ. H ÎfiÁ¯Ë ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ ÛÙÔ K›ÙÈÔ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙËÓ ¶·Ó·Á›· fiÚıÈ· Ó· ÎÚ·Ù¿ ÙÔ £Â›Ô BÚ¤ÊÔ˜ (Ô Ù‡Ô˜ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ì ÙËÓ O‰ËÁ‹ÙÚÈ·), Ï·ÈÛȈ̤ÓË ·fi ‰‡Ô ·Ú¯·ÁÁ¤ÏÔ˘˜ Ì ʷÓÙ·¯ÙÂÚ¿ ÊÙÂÚ¿. E‰Ò Ë ÎfiÁ¯Ë Ï·ÈÛÈÒÓÂÙ·È ·fi ‰È·ÎÔÛÌËÙÈ΋ ˙ÒÓË Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ˙Ò· ηÈ

H H Παναγα BρεφοÎÚ‹Ó˜ (Èı·ÓÒ˜ ·Ú·¤ÌÔ˘Ó ÛÙËÓ «ËÁ‹ Ù˘ ˙ˆ‹˜»). £ÂÔÏÔÁÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Û‡ÓıÂÛË ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Î·È ÙÔ Ì·ÎÚÔÛÎÂϤ˜ ΛÌÂÓÔ

OÈ ÚÔÂÈÎÔÓÔÌ·¯ÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Û ӷԇ˜ Ù˘ K‡ÚÔ˘ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ÙË ÛËÌ·Û›· Ô˘ ›¯Â Ë ·ÂÈÎfiÓÈÛ‹ Ù˘ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ¿Óˆ ·fi ÙË ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, fiÔ˘ ÌÓËÌÔÓ‡ÂÙ·È ˆ˜ AÁ›· M·Ú›·. H ÙÚ›ÙË ÂÎÎÏËÛ›· Ù˘ K‡ÚÔ˘ Ì „ËÊȉˆÙ‹ ·Ú¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÛÙËÓ ÎfiÁ¯Ë ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ ‹Ù·Ó Ë ÌÈÎÚÔÛÎÔÈ΋ ÂÎÎÏËÛ›· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ K˘Ú¿˜ ÛÙ· §È‚¿‰È·. TÔ „ËÊȉˆÙfi (Ô˘ Û‹ÌÂÚ· ¤¯ÂÈ

κρατο σα. Ψηφιδωτ στην κγχη του ιερο της εκκλησας της Kοιμσεως της Θεοτκου στη Nκαια. Eναι η πρτη εκκλησα με ψηφιδωτ που γνωρζουμε τι διακοσμθηκε εκ ν!ου με εικονιστικ!ς παραστσεις, μετ την Eικονομαχα. O νας καταστρφηκε το 1922 στη διρκεια της Mικρασιατικς Kαταστροφς.

¯·ı›) ·ÂÈÎfiÓÈ˙Â Â‰Ò ÙËÓ ¶·Ó·Á›· ‰ÂfiÌÂÓË, fiÚıÈ· ¿Óˆ Û ˘Ôfi‰ÈÔ. ¶·ÚfiÙÈ ÔÈ ·ÎÚȂ›˜ ¯ÚÔÓÔÏÔÁ‹ÛÂȘ Î·È ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ „ËÊȉˆÙÒÓ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡ÓÙ·È, ÌÔÚԇ̠ӷ ˘Ôı¤ÛÔ˘Ì fiÙÈ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È fiÏ· ÛÙÔÓ 6Ô ·ÈÒÓ· ‹ Ï›ÁÔ ÌÂÙ¿. AÓ·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È ¤ÙÛÈ ÙfiÛÔ Ë ÛËÌ·Û›· Ô˘ ›¯Â Ë ·ÂÈÎfiÓÈÛË Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÛÙËÓ ÎfiÁ¯Ë ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ ‹‰Ë ηٿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ fiÛÔ Î·È ÔÈ ÂÎÊÚ·ÛÙÈΤ˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ ·ÂÈÎfiÓÈÛ‹˜ Ù˘.

N›Î·È· H EÎÎÏËÛ›· Ù˘ KÔÈÌ‹Ûˆ˜ (Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜) ÛÙË N›Î·È· Â›Ó·È Ë ÚÒÙË ÂÎÎÏËÛ›· Ì „ËÊȉˆÙ¿ Ô˘ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì fiÙÈ ‰È·ÎÔÛÌ‹ıËΠÂÎ Ó¤Ô˘ Ì ÂÈÎÔÓÈÛÙÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ÌÂÙ¿ ÙËÓ EÈÎÔÓÔÌ·¯›·. O Ó¤Ô˜ ÎÙ›ÙÔÚ·˜ ‹Ù·Ó Ô N·˘ÎÚ¿ÙÈÔ˜, ηٿ ¿Û· Èı·ÓfiÙËÙ· ™ÙÔ˘‰›Ù˘ ÌÔÓ·¯fi˜ Ô˘ ¤ı·Ó ÙÔ 848. H Ó¤· ‰È·ÎfiÛÌËÛË ¤Ù˘¯Â Ó·

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

25

H H Παναγα Bρεφοκρατο σα. Ψηφιδωτ (6ος-7ος αι.) στην αψδα του ιερο της Παναγας της Aγγελκτιστης στο Kτιο της K πρου. Mα απ τις τρεις γνωστ!ς προεικονομαχικ!ς παραστσεις της Παναγας σε κγχη ιερο στην K προ.

Õ H Παναγα Bρεφοκρατο σα. Tμμα ψηφιδωτς παρστασης, γνωστ και ως Πλατυτ!ρα, στην κγχη του ιερο της Aγας Σοφας της Θεσσαλονκης (φωτ.: «Περπατοι στη βυζαντιν Θεσσαλονκη», KAΠON).

26

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

·ÔηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÏÂÙÔÌÂÚÒ˜ ÙËÓ ÚÔÂÈÎÔÓÔÌ·¯È΋ Û‡ÓıÂÛË ÛÙËÓ ÎfiÁ¯Ë ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡, ›Ù ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÚÔÛÂÎÙÈ΋ ·Ú·Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ «Ú·ÊÒÓ» ÛÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ÙÔ˘ „ËÊȉˆÙÔ‡ (ÙÔ ÔÔ›Ô Â›¯Â ˘ÔÛÙ› ÌÂÙ·ÙÚÔ¤˜, fiÙ·Ó ÔÈ EÈÎÔÓÔÌ¿¯ÔÈ ·Ê·›ÚÂÛ·Ó ÙË ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Î·È ÙËÓ ·ÓÙÈη٤ÛÙËÛ·Ó Ì ¤Ó·Ó ·Ïfi ÛÙ·˘Úfi) ›Ù Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÁÚ·ÙÒÓ Î·È ÂÈηÛÙÈÎÒÓ Ì·ÚÙ˘ÚÈÒÓ Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ·fi EÈÎÔÓÔÏ¿ÙÚ˜. H ‰È·‰Èηۛ· ·ÔηٿÛÙ·Û˘ Ù˘ ·Ú¯È΋˜ Û‡ÓıÂÛ˘ ‰ÂÓ ·ÎÔÏÔ˘ı‹ıËΠÌfiÓÔ ÛÙË N›Î·È· ηٿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹. ™‡Ìʈӷ ̠ΛÌÂÓÔ ÙÔ˘ 9Ô˘ ·ÈÒÓ·, ¤Ó· „ËÊȉˆÙfi ÎfiÁ¯Ë˜ ÈÂÚÔ‡ ÙÔ˘ ‡ÛÙÂÚÔ˘ 6Ô˘ ·ÈÒÓ· Ô˘ ·Ó··ÚÈÛÙÔ‡Û ÙÔÓ E˘·ÁÁÂÏÈÛÌfi ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ÙˆÓ X·ÏÎÔÚ·Ù›ˆÓ ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ·Ê·ÈÚ¤ıËΠ·fi ÙÔ˘˜ EÈÎÔÓÔÌ¿¯Ô˘˜ Â› KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ Eã Î·È ·ÓÙÈηٷÛÙ¿ıËΠ̠ÛÙ·˘ÚfiØ Ë ·Ú¯È΋ Û‡ÓıÂÛË ·ÔηٷÛÙ¿ıËÎÂ, fï˜, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ‰È·Ï›ÌÌ·ÙÔ˜ Ù˘ EÈÎÔÓÔÌ·¯›·˜ ·fi ÙÔÓ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë T·Ú¿ÛÈÔ (784–806). AÎfiÌ· Î·È ·Ó ÔÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ηٷÁÚ¿ÊËÎ·Ó ·fi ¤Ó·Ó ÂÈÎÔÓÔÏ¿ÙÚË ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ôχو˜ ·ÎÚȂ›˜, Ë È‰¤· Ù˘ ÈÛÙ‹˜ ·ÔηٿÛÙ·Û˘ ÌÈ·˜ ·Ú¯È΋˜ ·ÂÈÎfiÓÈÛ˘ Ô˘ ηٷÛÙÚ¿ÊËΠ·fi ÙÔ˘˜ EÈÎÔÓÔÌ¿¯Ô˘˜ ‹Ù·Ó ηı·Ú¿ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙÔ˘ 9Ô˘ ·ÈÒÓ·. M ÙËÓ ·ÔηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ÌÔÚÊ‹˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ¿Óˆ ·fi ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ T˘ Î·È Î¿Ùˆ ·fi ÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ·Ó¤ÎÙËÛ ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÙÔ˘ ‰‡Ó·ÌË. K·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ EÈÎÔÓÔÌ·¯›·˜, ÔÈ Ï¤ÍÂȘ ·˘Ù¤˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·Ó ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ı·ً, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤‚ÏÂ ¤Ó·Ó ·Ïfi ÛÙ·˘Úfi ÛÙËÓ ÎfiÁ¯Ë ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡. EÓ· ¿ÏÏÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÁÓÒÚÈÛÌ· ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ „ËÊȉˆÙÔ‡ ‹Ù·Ó Ë «·ÔÌÔӈ̤ÓË» ¶·Ó·Á›· BÚÂÊÔÎÚ·ÙÔ‡Û· ÛÙËÓ ÎfiÁ¯Ë, Û‡ÓıÂÛË Ôχ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·fi ÂΛÓË ÛÙËÓ ÔÔ›· Ï·ÈÛÈÒÓÂÙ·È ·fi ¯ÔÚ›· ·ÁÁ¤ÏˆÓ. X·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙˆÓ ‚˘˙·ÓÙÈÓÒÓ ÎÔÁ¯ÒÓ ·fi ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ Î·È ¤ÂÈÙ· Â›Ó·È fiÙÈ ÔÈ ·Ú¯¿ÁÁÂÏÔÈ Â›Ù ·Ú·Ï›ÔÓÙ·È ÂÓÙÂÏÒ˜ ›Ù ÂÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ ÙfiÍÔ ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ ‹ ÛÙȘ ÎfiÁ¯Â˜ ÙˆÓ Ï¢ÚÈÎÒÓ ·ÚÂÎÎÏËÛ›ˆÓ (fiˆ˜ ÛÙË N¤· MÔÓ‹ Ù˘ X›Ô˘ ÙÔÓ 11Ô ·ÈÒÓ·). H ¿ÏÏË Ì›˙ÔÓÔ˜ ÛËÌ·Û›·˜ «·ÔηٿÛÙ·ÛË» Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÌÂÙ¿ ÙËÓ EÈÎÔÓÔÌ·¯›· ·ÊÔÚÔ‡Û ÙËÓ ÎfiÁ¯Ë ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ ÛÙËÓ AÁ›· ™ÔÊ›· Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ˘fiψ˜, ÙÔ 867. AÓ Î·È ÛÙËÓ ·ÓËÁ˘ÚÈ΋ ÔÌÈÏ›· ÙˆÓ ÂÁηÈÓ›ˆÓ Ô ·ÙÚȿگ˘ ºÒÙÈÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔȯ›· fiÙÈ Ô Ó¤Ô˜ ‰È¿ÎÔÛÌÔ˜ ·ÓÙÈη٤ÛÙËÛ ÚÔÂÈÎÔÓÔÌ·¯È΋ ·ÂÈÎfiÓÈÛË Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜. O ·Ú¯ÈÎfi˜ ÈÔ˘ÛÙÈÓÈ¿ÓÂÈÔ˜ ‰È¿ÎÔÛÌÔ˜ Ù˘ ·Ó·ÙÔÏÈ΋˜ ÎfiÁ¯Ë˜ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ‹Ù·Ó ·ÓÂÈÎÔÓÈÎfi˜ Î·È ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂӉ›ÍÂȘ ÁÈ· ·ÏÏ·Á¤˜ Û ·˘Ùfi ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÚÈÓ ·fi ÙËÓ EÈÎÔÓÔÌ·¯›·. MfiÓÔ ÁÈ· ÙÔ ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎfi AÓ¿ÎÙÔÚÔ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔȯ›· Ù· ÔÔ›· ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 6Ô˘ ·ÈÒÓ· ÂÈÎÔÓÈÛÙÈÎÒÓ „ËÊȉˆÙÒÓ Ô˘ ÂÚÈÂÏ¿Ì‚·Ó·Ó Î·È ÙËÓ ¶·Ó·Á›·. A˘Ù¿ Ú¿ÁÌ·ÙÈ ·Ê·ÈÚ¤ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ EÈÎÔÓÔÌ¿¯Ô˘˜ Î·È ›Ûˆ˜ Ô ºÒÙÈÔ˜ Û ·˘Ùfi ÙÔ Û˘Ì‚¿Ó ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È.

™ÙÔÓ ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ OÙ·Ó Ë ÎfiÁ¯Ë ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ Ù˘ AÁ›·˜ ™ÔÊ›·˜ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ‰È·ÎÔÛÌ‹ıËÎÂ

H H Παναγα δεμενη. Ψηφιδωτ στην κεντρικ αψδα του ιερο της N!ας Mονς Xου. Συνδεδεμ!νη η N!α Mον Xου με τον Kωνσταντνο Θ´ τον Mονομχο, ανιδρ θηκε, εξ ου και το N!α, με βασιλικ χορηγα (φωτ.: «Tα ψηφιδωτ της N!ας Mονς Xου», εκδ. Eμπορικ Tρπεζα της Eλλδος, 1985).

ÂÎ Ó¤Ô˘, ÛÙÔ ÚÒÙÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 11Ô˘ ·ÈÒÓ·, Ë ·ÂÈÎfiÓÈÛË Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÛÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÛËÌÂ›Ô ‹Ù·Ó ‹‰Ë Ô Î·ÓfiÓ·˜, Û fiÔÈÔÓ ¿ÁÈÔ ÎÈ ·Ó ‹Ù·Ó ·ÊÈÂڈ̤ÓË Ë ÂÎÎÏËÛ›·. TÒÚ· È· ‰ÈÓfiÙ·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ÛËÌ·Û›· ÛÙË ÌÔÚÊ‹ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ë ¶·Ó·Á›· ·ÚÔ˘ÛÈ·˙fiÙ·Ó ÛÙÔÓ ı·ً. ™ÙËÓ AÁ›· ™ÔÊ›· Ù˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, ÛÙË MÔÓ‹ ÙÔ˘ OÛ›Ô˘ §Ô˘Î¿ Î·È ÛÙÔ ¢·ÊÓ›, Ë ¶·Ó·Á›· Â›Ó·È ¤ÓıÚÔÓË Î·È ÎÚ·Ù¿ ÙÔÓ XÚÈÛÙfiØ ÛÙË N¤· MÔÓ‹ Ù˘ X›Ô˘ Î·È ÛÙËÓ AÁ›· ™ÔÊ›· ÙÔ˘ KȤ‚Ô˘, ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È fiÚıÈ·, Ì ٷ ¯¤ÚÈ· T˘ ˘„ˆÌ¤Ó· Û ÛÙ¿ÛË ¢¤ËÛ˘. K¿ı ÂÈÏÔÁ‹ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ȉȷ›ÙÂÚÔ˘˜ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡˜ Î·È Ì ȉȷ›ÙÂÚ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÂÓÒ ·Ú¯Èο Ô Ù‡Ô˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ¢ÂfiÌÂÓ˘ ··ÓÙ¿ Û ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ÂÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ 6Ô˘ ·ÈÒÓ· ÛÙ· §È‚¿‰È· Ù˘ K‡ÚÔ˘, ÌÂÙ¿ ÙËÓ EÈÎÔÓÔÌ·¯›· Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÂÈϤÁÂÙ·È Û˘¯Ó¿ Û ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈο ȉڇ̷ٷ. ™ÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, ›Ûˆ˜ ·˘Ùfi˜ ‹Ù·Ó Ô ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎfi˜ Ù‡Ô˜ ÛÙËÓ EÎÎÏËÛ›· ÙˆÓ BÏ·¯ÂÚÓÒÓ, ÂÓÒ Â›Ó·È ‚¤‚·ÈÔ fiÙÈ ÂÈϤ¯ıËΠÙÔ 864 Î·È ÁÈ· ÙËÓ EÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ º¿ÚÔ˘ (ÙÔ˘ Mȯ·‹Ï °ã, ÛÙÔ M¤Á· ¶·Ï¿ÙÈÔÓ). AÓ ·˘Ù‹ Ë ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›·

ÁÈÓfiÙ·Ó ·ÓÙÈÏËÙ‹ ˆ˜ ÛËÌÂ›Ô Ù˘ ‡ÓÔÈ·˜ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ ÌÔÓ¿Ú¯Ë, ‹Ù·Ó ÏÔÁÈÎfi Ó· ÂÈÏÂÁ› Î·È ÁÈ· ÙÔ Î·ıÔÏÈÎfi Ù˘ N¤·˜ MÔÓ‹˜ ÛÙË X›Ô, ·˘-

Ë ÔÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ‰‡Ó·ÌË ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙËÓ «·ÔÌfiÓˆÛ‹» ÙÔ˘˜ Û ·‡Ú· ¯Ú˘ÛÔ‡. O ηı‰ÚÈÎfi˜ Ó·fi˜ ÙÔ˘ TÔÚÙÛ¤ÏÔ, ÙÔÓ 11Ô ·ÈÒÓ·, ‹Ù·Ó Ë ÚÒÙË ÂÎÎÏËÛ›· ÛÙË BÂÓÂÙ›· fiÔ˘ ˘ÈÔıÂÙ‹ıËÎÂ Ô ‚˘˙·ÓÙÈÓfi˜ ‰È¿ÎÔÛÌÔ˜. ™‡ÓÙÔÌ· Ë ‚·ÛÈÏÈ΋ ÙˆÓ Santi Maria e Donato ÛÙÔ MÔ˘Ú¿ÓÔ ·¤ÎÙËÛ Â›Û˘ „ËÊȉˆÙ‹ ‰È·ÎfiÛÌËÛË, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ «ÌÂÙÂÌʇÙ¢Û˘» ‚˘˙·ÓÙÈÓÒÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ ÛÙËÓ IÙ·Ï›· (Ù¿ÛË Ô˘ Û‡ÓÙÔÌ· ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· ÂÂÎÙ·ı› ÛÙË ™ÈÎÂÏ›·, ÙË PÒÌË, ÙË ºÏˆÚÂÓÙ›· Î·È ÛÙËÓ °ÎÚÔÙ·ÊÂÚ¿Ù·). ™ÙÔÓ Î·ı‰ÚÈÎfi Ó·fi Ù˘ Santa Maria Assunta, ÛÙÔ TÔÚÙÛ¤ÏÔ, ÛÙËÓ ÎfiÁ¯Ë ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ ‰ÂÛfi˙ÂÈ ÌÈ· ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋ ¶·Ó·Á›·, Ô˘ ÛÙ¤ÎÂÈ ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÙÔÓ XÚÈÛÙfi, ÛÙÔÓ Ù‡Ô Ù˘ O‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜. OÈ AfiÛÙÔÏÔÈ ·fi οو ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙËÓ ÚÒÙË Ê¿ÛË ÙÔ˘ „ËÊȉˆÙÔ‡ ‰È·ÎfiÛÌÔ˘ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ (̤۷ ÙÔ˘ 11Ô˘ ·ÈÒÓ·), ÂÓÒ Ë ¶·Ó·Á›· ·ÔÙÂÏ› ÚÔÛı‹ÎË Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· Ë ÂÎÎÏËÛ›· ‰È·ÎÔÛÌ‹ıËΠÂÎ Ó¤Ô˘ (‰Â‡ÙÂÚÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 12Ô˘ ·ÈÒÓ·). H Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ¤ÌÌÂÛË ‰È·Î‹Ú˘-

™ÂÈÚ¿ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂˆÓ Ô˘ ηٷÛÙÚ¿ÊËÎ·Ó Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ EÈÎÔÓÔÌ·¯›·˜, ·ÔηٷÛÙ¿ıËÎ·Ó ÈÛÙ¿ ÛÙË Ó¤· ‰È·ÎfiÛÌËÛË ÙˆÓ Ó·ÒÓ ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎfi ›‰Ú˘Ì· ÛÙÂÓ¿ Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓÔ Ì ÙÔÓ KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ £ã MÔÓÔÌ¿¯Ô – ı· ÂÍËÁÔ‡Û Â›Û˘ Èı·Ófiٷٷ ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ Ù˘ fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙËÓ AÁ›· ™ÔÊ›· ÙÔ˘ KȤ‚Ô˘, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙȘ ÙÚÂȘ ¿ÏϘ ÂÎÎÏËۛ˜ Ì „ËÊȉˆÙ¿ Ô˘ ·ÓÂÁ¤ÚıËÎ·Ó Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ ·fi ÙÔ˘˜ ËÁÂÌfiÓ˜ ÙÔ˘ KȤ‚Ô˘.

BÂÓÂÙ›· ™ÙË BÂÓÂÙ›· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰‡Ô ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Û ÎfiÁ¯Ë ÈÂÚÔ‡ Ô˘

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

27

Õ H Παναγα Bρεφοκρατο σα σε παραλλαγ του εικονογραφικο τ που της Oδηγτριας. Ψηφιδωτ εικνα (1285) στην Πρτα–Παναγι (Tρκαλα). Iδρ θηκε απ τον γιο του Δεσπτη της Hπερου, Iωννη Kομνην (φωτ.: «Bυζαντιν ψηφιδωτ», Eκδοτικ Aθηνν).

H H Παναγα, «η Xρα της Aχωρτου». Ψηφιδωτ (1315-1320) πνω απ την π λη της Mονς της Xρας στην Kωνσταντινο πολη. Δεμενη η Παναγα, με τον Xριστ Eμμανουλ σε δσκο στο στθος, κατ τον τ πο της Παναγας της Bλαχερντισσας (φωτ.: «Bυζαντιν ψηφιδωτ», Eκδοτικ Aθηνν).

ÍË fiÙÈ Ë ¶·Ó·Á›·, ÚÔÛÙ¿ÙȘ Ù˘ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘, Â›Ó·È Â›Û˘ ÛÙ‹ÚÈÁÌ· Î·È Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ Ù˘ BÂÓÂÙ›·˜.

YÛÙÂÚË ÂÚ›Ô‰Ô˜ §›Á˜ ÌfiÓÔ ‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ ÂÎÎÏËۛ˜ ‰È·ÎÔÛÌ‹ıËÎ·Ó Ì „ËÊȉˆÙ¿ ÌÂÙ¿ ÙÔ 1204. AÏψÛÙÂ, ˆ˜ ηÏÏÈÙ¯ÓÈÎfi ›‰Ô˜, Ù· „ËÊȉˆÙ¿ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó Û·ÊÒ˜ È· Û ·Ú·ÎÌ‹ (Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÙ› ·Ó ·˘Ùfi ÔÊÂÈÏfiÙ·Ó ÛÙÔ ÎfiÛÙÔ˜ ÙÔ˘˜ ‹ Û ·ÈÛıËÙÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜). ™ÙËÓ ¶fiÚÙ· ¶·Ó·ÁÈ¿, ÛÙË £ÂÛÛ·Ï›·, ÙÔ „ËÊȉˆÙfi ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È Û ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ Î·È Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Âη٤ڈıÂÓ ÙÔ˘ ÂÈÎÔÓÔÛÙ·Û›Ô˘. ¶ÈÔ ÊÈÏfi‰ÔÍÔ ÌÓËÌÂ›Ô ‹Ù·Ó Ë ¶·ÚËÁÔÚ‹ÙÈÛÛ· Ù˘ AÚÙ·˜, ÛÙÔ ¢ÂÛÔÙ¿ÙÔ Ù˘ H›ÚÔ˘, ·ÏÏ¿ Ô „ËÊȉˆÙfi˜ ‰È¿ÎÔÛÌfi˜ Ù˘ ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È ÛÙÔÓ ÙÚÔ‡ÏÔ. º˘ÛÈο, ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Û˘Ó¯›ÛÙËÎ·Ó ÔÈ ÚÔÛı‹Î˜ ÛÙ· „ËÊȉˆÙ¿ Ù˘ AÁ›·˜ ™ÔÊ›·˜ ·ÎfiÌË Î·È Î·Ù¿ ÙÔÓ 14Ô ·ÈÒÓ·. øÛÙfiÛÔ, ·fi ÙȘ ÙÚÂȘ ·ÚȘ ÂÎÎÏËۛ˜ Ì „ËÊȉˆÙfi ‰È¿ÎÔÛÌÔ ÌÂÙ¿ ÙÔ 1261 [ÙËÓ ¶·Ó·Á›· ¶·Ì̷οÚÈÛÙÔ (ºÂÙȯȤ T˙·Ì›), ÙÔÓ AÁÈÔ £Âfi‰ˆÚÔ (KÈÏÈÛ¤ T˙·Ì›) Î·È ÙË

28

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

MÔÓ‹ Ù˘ XÒÚ·˜ (K·¯ÚȤ T˙·Ì›)] Ë MÔÓ‹ Ù˘ XÒÚ·˜ Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ô˘ ı¤ÙÂÈ Ó¤Â˜ ÚԉȷÁڷʤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÈÎfiÓÈÛË Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜. ™ÙÔÓ Î˘Ú›ˆ˜ Ó·fi Ù˘ MÔÓ‹˜, ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È Ë ¶·Ó·Á›· Ì ÙÔÓ XÚÈÛÙfi ÛÙÔÓ Ù‡Ô Ù˘ O‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜, ‰ÂÍÈ¿ ·fi ÙÔ ÈÂÚfi. ™ÙÔ˘˜ Ó¿ÚıËΘ, ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ¤Ó·˜ Ï‹Ú˘ Î·È ÂÚ›ÏÔÎÔ˜ ·ÊËÁËÌ·ÙÈÎfi˜ ·ÎÏÔ˜ ÙÔ˘ ‚›Ô˘ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, Ôχ ÈÔ ·Ó·Ù˘Á̤ÓÔ˜ ·fi ÙÔÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô Î‡ÎÏÔ ÙÔ˘ 12Ô˘ ·ÈÒÓ· ÛÙË MÔÓ‹ ¢·ÊÓ›Ô˘. ™ÙÔ Ù‡Ì·ÓÔ ¿Óˆ ·fi ÙËÓ Î‡ÚÈ· ›ÛÔ‰Ô, ·¤Ó·ÓÙÈ ·fi ÌÈ· ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ¶·ÓÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·, Ë ¶·Ó·Á›· ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ‰ÂfiÌÂÓË, Ì ÙÔÓ XÚÈÛÙfi Û ÌÂÙ¿ÏÏÈÔ ÛÙÔ ÛÙ‹ıÔ˜ T˘, Ï·ÈÛȈ̤ÓË ·fi ‰‡Ô ·ÁÁ¤ÏÔ˘˜. H ‚·ıÈ¿ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ Î·È ıÂÔÏÔÁÈ΋ ηٿÚÙÈÛË ÙÔ˘ ÎÙ›ÙÔÚ· £Âfi‰ˆÚÔ˘ MÂÙÔ¯›ÙË Î·È ÙˆÓ Û˘Ì‚Ô‡ÏˆÓ ÙÔ˘ ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ô˘ Û˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó ÙȘ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ. O XÚÈÛÙfi˜ ÂÈÁÚ¿ÊÂÙ·È «IËÛÔ‡˜ XÚÈÛÙfi˜, Ë XÒÚ· ÙˆÓ ZÒÓÙˆÓ», ÂÓÒ Ë ¶·Ó·Á›· ÂÈÁÚ¿ÊÂÙ·È «M‹ÙËÚ £ÂÔ‡, Ë XÒÚ· ÙÔ˘ A¯ˆÚ‹ÙÔ˘». EÈÎfiÓ· Î·È Î›ÌÂÓÔ ÎÔÈÓˆÓÔ‡Ó ÙÔ Ì¤Á· Ì˘ÛÙ‹ÚÈÔÓ Ù˘ ÂÓÛ¿ÚΈÛ˘.

H κθεση «Mτηρ Θεο » Tου N π∫√À B ∞Δ√¶√À§√À

M

E MIA §AM¶PH ¤ÎıÂÛË, ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ‚ÂÏËÓÂÎÔ‡˜, ÂÁηÈÓÈ¿˙ÂÈ ÂÈۋ̈˜ Î·È Ù˘Èο ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ÙÔ MÔ˘ÛÂ›Ô MÂÓ¿ÎË. H ¤ÎıÂÛË «M‹ÙËÚ £ÂÔ‡: AÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÛÙË B˘˙·ÓÙÈÓ‹ T¤¯ÓË», Ë ÔÔ›· ÂÁηÈÓÈ¿˙ÂÙ·È ÙÔÓ OÎÙÒ‚ÚÈÔ (20/10) Â›Ó·È Ë Â˘Ù˘¯‹˜ ηٿÏËÍË Ì›·˜ ÎÔÈÒ‰Ô˘˜ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›·˜ ¤ÓÙ ÂÙÒÓ Ô˘ ›¯Â ÙË ÊÈÏÔ‰ÔÍ›· Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ÙËÓ ÈÔ Û‡ÓıÂÙË Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ¢Ú›· ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÛÙÔ ÚfiÛˆÔ Î·È ÛÙË Ï·ÙÚ›· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜. Afi ÌfiÓË Ù˘ Ë ¤ÎıÂÛË Û˘ÓÈÛÙ¿ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜, ·ÊÔ‡ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛËÌÂÈÒÓÂÙ·È ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÎÈÓËÙÔÔ›ËÛË Ì ÛÙfi¯Ô ÙË ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË ÙˆÓ ÔχÙ˘¯ˆÓ ÂΉËÏÒÛÂˆÓ Ï·ÙÚ›·˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, ΢ڛˆ˜ ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ÛÙËÓ Î·ı’ ·˘Ùfi ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô Ò˜ ÂÚ›Ô˘ ÙÔ 1400. H ‰È¿ÚıÚˆÛË Ù˘ ¤ÎıÂÛ˘ Â›Ó·È Ù¤ÙÔÈ· ÒÛÙ ӷ ʈٛ˙ÔÓÙ·È ˙ËÙ‹Ì·Ù· ÙfiÛÔ ‰ËÌfiÛÈ·˜ fiÛÔ Î·È È‰ÈˆÙÈ΋˜ Ï·ÙÚ›·˜. K·Ù¿ Ì›· ¤ÓÓÔÈ·, ‰ËÏ·‰‹, Ë ¤ÎıÂÛË ·˘Ù‹ ÚÔ¯ˆÚ¿ÂÈ ÛÙÔ Ó· ‰ÈÂÚ¢ӋÛÂÈ Ôχ ÈÔ Û‡ÓıÂÙ· ı¤Ì·Ù· ·fi ·˘Ù¿ Ù˘ Ï·ÙÚ›·˜ Î·È Ù˘ ·ÁÈÔÁÚ·Ê›·˜, ·ÊÔ‡ ·ÁÁ›˙ÂÈ Ù˘¯¤˜ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘, „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ÈÛÙÔ‡, Ù¯ÓÈ΋˜ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜, Û¯¤ÛÂȘ ¢‡Û˘ Î·È AÓ·ÙÔÏ‹˜, ÂÚÌËÓ›· ÙÔ˘ ¶¿ıÔ˘˜, Î.¿. E›Ó·È Ì›· ·ÓÔÚ·ÌÈ΋, ηÏÂȉÔÛÎÔÈ΋ ¤ÎıÂÛË ·ÊÔ‡ ÚÔ¯ˆÚ¿ÂÈ ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜ ¤¯ÔÓÙ·˜ ÂÍ·ÓÙÏ‹ÛÂÈ ÙÔ ˘ÏÈÎfi, ·ÏÏ¿ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Â›Ó·È Î·È Ì›· ÏÈÙ‹ ¤ÎıÂÛË (‰ÂÓ Î·Ù·Îχ˙ÂÈ ÙÔÓ ÂÈÛΤÙË) Î·È ·˘Ùfi ÁÈ·Ù› ˘¿Ú¯ÂÈ Ù¤ÙÔÈÔ ·fiıÂÌ· ÁÓÒÛ˘ Ô˘ Ó· ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÙË ÁÂÓÓ·›· Î·È ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈ΋ ·Ê·›ÚÂÛË Î·È ÂÈÏÔÁ‹. §ÈÙfi Â›Ó·È Â›Û˘ Î·È ÙÔ ÛÙ‹ÛÈÌÔ Ù˘ ¤ÎıÂÛ˘ Ô˘ ۯ‰ȿÛÙËΠ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ˜ AÁÁÂÏÔ B·ÛÈÏ›Ԣ Î·È KˆÛÙ‹ M·˘Ú·Î¿ÎË, ÂÓÒ ÙËÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ÂÈ̤ÏÂÈ· ·Ó¤Ï·‚Â Ô ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ AϤÎÔ˜ §Â‚›‰Ë˜. ™ÙËÓ ¤ÎıÂÛË ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ¤ÚÁ· ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ Ù¤¯Ó˘ Û ÔÏϤ˜ ÌÔÚʤ˜ Î·È Ù˘ÔÏÔÁ›Â˜. EÈÎfiÓ˜ (ÂÁη˘ÛÙÈΤ˜, „ËÊȉˆÙ¤˜, ·˘ÁÔÙ¤ÌÂÚ·), ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊË̤ӷ ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê·, ¤ÚÁ· ÌÂÙ·ÏÏÔÙ¯ӛ·˜, ·Ó¿ÁÏ˘Ê· Û ̿ÚÌ·ÚÔ, ÂÏÂÊ·ÓÙÔÛÙfi Î·È ÛÙ·ٛÙË, ηıÒ˜ Î·È ˘Ê¿ÛÌ·Ù·, Ô˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔÓ 6Ô Ò˜ ÙÔÓ 15Ô ·ÈÒÓ·. M ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ¤ÎıÂÛË ÙÔ MÔ˘ÛÂ›Ô MÂÓ¿ÎË ÂÈÛËÌÔÔÈ› ηٿ οÔÈÔ ÙÚfiÔ ÙËÓ Â·Ó¤ÓÙ·Í‹ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ·ıËÓ·˚Îfi ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ¯¿ÚÙË, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÛÙËÓ Â¤ÙÂÈÔ Ù˘ Û˘ÌÏ‹ÚˆÛ˘ 2.000 ¯ÚfiÓˆÓ ·fi ÙË °¤ÓÓËÛË ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡. E›Ó·È ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ Û‡Ì·˜ Ô ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi˜ ÎfiÛÌÔ˜ ¤¯ÂÈ ÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ (‹ ¤¯ÂÈ ÚԂϤ„ÂÈ) Ï‹ıÔ˜ ÂΉËÏÒÛÂˆÓ Û AÓ·ÙÔÏ‹ Î·È ¢‡ÛË Ô˘ Î˘Ì·›ÓÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ·Ï‹ Ê·ÓÙ·ÛÌ·ÁÔÚ›· Ò˜ ÙËÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈ΋ ÂÌ‚¿ı˘ÓÛË. H ‰È·Î‡Ì·ÓÛË ‰ËÏ·‰‹ ›ӷÈ

H Παναγα Θρηνοσα. Λεπτομρεια εικνας, μσα 14ου αι. (Aθνα, Mουσεο Mπενκη).

H

K A £ H M E P I N H

B

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

29

Õ Δπτυχη λειψανοθκη 1367–1384. H Παναγα Bρεφοκρατοσα, ο Xριστς Παντοκρτορας και πορτρτα αγων (Cuenca, Eπισκοπικ Mουσεο).

H Tο σμα της κθεσης «Mτηρ Θεο», φιλοτεχνημνο απ τον ζωγρφο Aλκο Λεβδη.

·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ÂÎÏ·˚ÎÂ˘Ì¤ÓË ÂΉԯ‹ Î·È ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Î·È ·˘Ùfi ·ÊÔÚ¿ fiÏË ÙËÓ Ù˘ÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ÂΉËÏÒÛÂˆÓ ·fi ÂΉfiÛÂȘ Î·È ÂÎı¤ÛÂȘ ¤ˆ˜ ·ÓÔÈÎÙ¤˜ Û˘Ó¿ÍÂȘ Î·È ÛÙÚÔÁÁ˘Ï¿ ÙÚ·¤˙È·. M¤Û· Û ·˘Ù‹ ÙË ‰ÈÂıÓ‹, Ôχ¯ÚˆÌË ‚ÂÓÙ¿ÏÈ· ÙˆÓ ÂΉËÏÒÛÂˆÓ ÁÈ· ÙËÓ Â¤ÙÂÈÔ ÙˆÓ 2.000 ¯ÚfiÓˆÓ Ù˘ XÚÈÛÙÈ·ÓÔÛ‡Ó˘, Ë ¤ÎıÂÛË «M‹ÙËÚ £ÂÔ‡» ÙÔ˘ MÔ˘Û›Ԣ MÂÓ¿ÎË ·ÔÙÂÏ› Ì›· ·fi ÙȘ ÈÔ ÛÔ‚·Ú¤˜ Î·È ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÂÎÏ¿Ì„ÂȘ ÂÈÛÙËÌÔÛ‡Ó˘ ·ÏÏ¿ Î·È ıÂÏÎÙÈ΋˜, ÁÈ· ÙÔ Â˘Ú‡ ÎÔÈÓfi, ÚfiÙ·Û˘.

à H Παναγα Nικοποις σε κεραμεικ πλκα εικονοστασου, 9ος10ος αι. (Παρσι, Mουσεο Λοβρου).

™ÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ °È· ÙÔÓ AÁÁÂÏÔ ¢ÂÏË‚ÔÚÚÈ¿, ÙÔÓ ‰È¢ı˘ÓÙ‹ ÙÔ˘ MÔ˘Û›Ԣ MÂÓ¿ÎË, Ë ¤ÎıÂÛË «M‹ÙËÚ £ÂÔ‡» ·ÔÙ¤ÏÂÛ ̛· ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ÁÈ· ÙÔ Â›ÛËÌÔ ¿ÓÔÈÁÌ· ÙÔ˘ MÔ˘Û›Ԣ. TËÓ ÂÓ·fiıÂÛ Ì ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÛÙ· ¯¤ÚÈ· Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔÏfiÁÔ˘ M·Ú›·˜ B·ÛÈÏ¿ÎË, Ë ÔÔ›· ¤¯ÂÈ fiÏË ÙËÓ Â˘ı‡ÓË ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ Û˘ÓÙÔÓÈÛÌÔ‡. E› Ì›· ÂÓÙ·ÂÙ›·, Ë M·Ú›· B·ÛÈÏ¿ÎË ÔÚÁ¿ÓˆÛ ÙÔÓ ÛÎÂÏÂÙfi Ù˘ ¤ÎıÂÛ˘, fiÚÈÛ ÙȘ ÂÓfiÙËÙ˜, Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ fiϘ ÙȘ Ù˘¯¤˜ Ù˘ ¤ÎıÂÛ˘ Û ¤Ó·Ó ¿ÚÙÈÔ Ê¿ÎÂÏÔ Î·È ˙‹ÙËÛ ÂÏÏËÓÈΤ˜ Î·È ‰ÈÂıÓ›˜ Û˘ÓÂÚÁ·Û›Â˜. AÔÙ¤ÏÂÛÌ· Â›Ó·È fiÙÈ ÛÙËÓ ¤ÎıÂÛË Û˘Ì‚¿ÏÔ˘Ó Ì ÂÎı¤Ì·Ù· Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÁÓÒÛË ÔÏÏ¿ ÂÏÏËÓÈο Î·È Í¤Ó· ÌÔ˘Û›· ÂÓÒ Ô Û˘Óԉ¢ÙÈÎfi˜ ηٿÏÔÁÔ˜ (500 ÛÂÏ›‰ˆÓ) ·ÔÙÂÏ› ·˘ÙfiÓÔÌÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Î·È ÏÔ‡ÛÈ· ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊË̤ÓÔ ÔÏ˘ÙÂϤ˜ ‚È‚Ï›Ô Ô˘ ÛÙË ‰ÈÂıÓ‹ ·ÁÔÚ¿ ΢ÎÏÔÊÔÚ› ·fi ÙȘ ÊËÌÈṲ̂Ó˜ ÂΉfiÛÂȘ Ù¤¯Ó˘ Skira. MÂÁ¿ÏÔÈ ¯ÔÚËÁÔ› Ù˘ ¤ÎıÂÛ˘ Â›Ó·È ÙÔ Y¶.¶O., ÙÔ I‰Ú˘Ì· I.º. KˆÛÙfiÔ˘ÏÔ˘ Î·È Ë CosmOTE A.E. H ¤ÎıÂÛË, fiˆ˜ Ì·˜ ÂÍËÁ› Ë M·Ú›· B·ÛÈÏ¿ÎË, ÚÔ‚¿ÏÂÈ ÙËÓ È‰È·›ÙÂÚË Ï·ÙÚ›· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ fiˆ˜ ·Ó·Ù‡¯ıËΠÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·Ù¿ ¤Ó· ÙÚfiÔ ÌÔÓ·‰ÈÎfi. EȯÂÈÚ›, ‰ËÏ·‰‹, Ë ¤ÎıÂÛË Ó· ‰ÈÂÚ¢ӋÛÂÈ ÙÔ ÁÈ·Ù› Ë ¶·Ó·Á›· ÂÍÂÏ›¯ıËΠ۠ۇ̂ÔÏÔ Î·È Û ÚÔÛÙ¿Ùȉ· Ù˘ ¶fiÏ˘. E›Ó·È ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈ-

30

H

K A £ H M E P I N H

B

ÓÔ‡ÔÏË Ô˘ ηıÔÚ›˙ÔÓÙ·È ÔÈ ‚·ÛÈÎÔ› ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎÔ› Ù‡ÔÈ Ù˘ ÌÔÚÊ‹˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Î·È ·fi Ôχ ÓˆÚ›˜ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì Ôχ ÌÂÁ¿Ï· Î·È ÈÛ¯˘Ú¿ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈο ȉڇ̷ٷ. H ¶·Ó·Á›· ‰ÂÓ ¿ÊËÛ ÙÔ Ï›„·Ófi Ù˘. °È’ ·˘Ùfi ı¤ÛË ÏÂÈ„¿ÓˆÓ ¤¯Ô˘Ó οÔÈ· ÙÌ‹Ì·Ù· ·fi ÙËÓ ·ÌÊ›ÂÛ‹ Ù˘ ·ÏÏ¿ Î·È ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÂÈÎfiÓ˜. H ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, fiˆ˜ ÙËÓ Í¤ÚÔ˘Ì ·fi ÙȘ ·Ó·Ú›ıÌËÙ˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ Ù˘ Ò˜ Û‹ÌÂÚ·, ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙÔ

K Y P I A K H

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

ÔÚÙÚ¤ÙÔ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ O‰ËÁ‹ÙÚÈ·˜ Ô˘ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ Ô E˘·ÁÁÂÏÈÛÙ‹˜ §Ô˘Î¿˜ ÂÓfiÛˆ ˙Ô‡ÛÂ Ë ¶·Ó·Á›·. A˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ë ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·˘ı·›ÚÂÙË Û‡ÏÏË„Ë, ·ÏÏ¿ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ÚÔÛˆÔÁÚ·Ê›· Ù˘. E›Ó·È Ë ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Û ‰ÈÂıÓ¤˜ Â›Â‰Ô Ô˘ ÚÔ‚¿ÏÏÔÓÙ·È Î·Ù¿ Ù¤ÙÔÈÔ Û˘ÓıÂÙÈÎfi ÙÚfiÔ ÔÈ Ù˘¯¤˜ Ù˘ Ï·ÙÚ›·˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜. EÌÊ·ÛË ‰›ÓÂÙ·È ÛÙË ‰È¿ÎÚÈÛË ·ÏÏ¿ Î·È Û˘ÁÎÚÈÙÈ΋ ÌÂϤÙË

Õ H Θεοτκος Kαταφυγ και ο γιος Iωννης ο Θεολγος σε αμφιπρσωπη εικνα 14ου αι. (Σφια, Eθνικ Πινακοθκη).

H Θεοτκος δεμενη σε μετλλιο απ οφτη λθο, 11ος αι. (Λονδνο, Victoria and Albert Museum).

Ù˘ ‰ËÌfiÛÈ·˜ Î·È Ù˘ ȉȈÙÈ΋˜ Ï·ÙÚ›·˜. ™ÙËÓ È‰ÈˆÙÈ΋ ÛÊ·›Ú· Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ˙ˆ‹˜, ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ÌÈ· Ôχ ÏÂÙ‹, ¢·›ÛıËÙË Î·È ÚÔÛˆÈ΋ Û¯¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ÈÛÙfi Î·È ÙË «ÌÂÛÔÏ·‚‹ÙÚÈ·» £ÂÔÙfiÎÔ. ™ÙËÓ ¶·Ó·Á›· ÚÔÛ‰›‰ÂÙ·È ¤Ó·˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÚÔÛٷ٢ÙÈÎfi˜, ۯ‰fiÓ Ì·ÁÈÎfi˜. T· Ê˘Ï·ÎÙ¿ Î·È Ù· ÎÔÛÌ‹Ì·Ù·, ÛÙ· ÔÔ›· ˘¿Ú¯ÂÈ ÂÁ¯¿Ú·ÎÙË Ë ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, ˘Ô‰ËÏÒÓÔ˘Ó ÙÔ ‚¿ıÔ˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ȉÈfiÙ˘˘ fiÛÔ Î·È ÌÔÓ·‰È΋˜ Û¯¤Û˘. H ÂÓfiÙËÙ· Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ‚ÚÂÊÔÎÚ·ÙÔ‡Û·˜ ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ͯˆÚÈÛÙfi ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ Ì Ôχ ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜ ÚÔÂÎÙ¿ÛÂȘ, ·ÊÔ‡ ÔÈ ÂÈÎfiÓ˜ ·˘Ù¤˜ ÚÔ-ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó ÙÔ ¶¿ıÔ˜ Î·È ÂÌÂÚȤ¯Ô˘Ó ÙËÓ È‰¤· ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘.

EÎıÂÛË ÛÙÔ MÔ˘ÛÂ›Ô MÂÓ¿ÎË ÁÈ· Ù· 2.000 ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔÛ‡Ó˘

™¿ÓÈ· ÂÎı¤Ì·Ù· H ¤ÎıÂÛË ÙÔ˘ MÔ˘Û›Ԣ MÂÓ¿ÎË ÂÌÏÔ˘Ù›˙ÂÙ·È Ì Û¿ÓÈ· ÂÎı¤Ì·Ù· ·fi ÔÓÔÌ·ÛÙ¿ ÌÔ˘Û›· Î·È Û˘ÏÏÔÁ¤˜

Ù˘ EÏÏ¿‰·˜ Î·È ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. EÓ‰ÂÈÎÙÈο ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì ٷ B˘˙·ÓÙÈÓ¿ MÔ˘Û›· Aı‹Ó·˜ Î·È £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, ÙÔ BÚÂÙ·ÓÈÎfi MÔ˘Û›Ô, ÙÔ MËÙÚÔÔÏÈÙÈÎfi MÔ˘ÛÂ›Ô Ù˘ N¤·˜ YfiÚ΢, ÙÔ MÔ˘ÛÂ›Ô ÙÔ˘ §Ô‡‚ÚÔ˘, ÙÔ MÔ˘ÛÂ›Ô BÈÎÙÒÚÈ·˜ Î·È AÏÌÂÚÙ ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘, ÙËÓ EıÓÈ΋ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË Ù˘ O˘¿ÛÈÁÎÙÔÓ, ÙË MÔÓ‹ AÁ›·˜ AÈηÙÂÚ›Ó˘ ÛÙÔ ™ÈÓ¿, ÙÔ MÔ˘ÛÂ›Ô AÓ·ÙÔÏÈ΋˜ Î·È ¢˘ÙÈ΋˜ T¤¯Ó˘ ÙÔ˘ KȤ‚Ô˘, ÙÔ MÔ˘ÛÂ›Ô ÙÔ˘ KÚÂÌÏ›ÓÔ˘, ÙËÓ Walters Art Gallery Ù˘ B·ÏÙÈÌfiÚ˘, Î.¿. °È· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÛËÌÂÈÒÓÔ˘Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘ OÚÁ·ÓˆÙÈ΋˜ EÈÙÚÔ‹˜, ÙËÓ ÔÔ›· Û˘ÁÎÚfiÙËÛ·Ó Âͤ¯ÔÓÙ˜ ÂÎÚfiÛˆÔÈ Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔÏÔÁ›·˜. E›Ó·È ÔÈ Dr Gary Vikan, ‰È¢ı˘ÓÙ‹˜ Ù˘ Walters Art Gallery Ù˘ B·ÏÙÈÌfiÚ˘, Dr David Buckton, ÂÈÌÂÏËÙ‹˜ Ù˘ B˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ™˘ÏÏÔÁ‹˜ ÙÔ˘ BÚÂÙ·ÓÈÎÔ‡ MÔ˘Û›Ԣ, ¢Ú E˘Ù˘¯›· KÔ˘ÚÎÔ˘Ù›‰Ô˘-NÈÎÔÏ·˝‰Ô˘, ‰È¢ı‡ÓÙÚÈ· ÙÔ˘ MÔ˘Û›Ԣ B˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, ¢Ú ¢ËÌ‹ÙÚ˘ KˆÓÛÙ¿ÓÙÈÔ˜, ‰È¢ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ B˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ MÔ˘Û›Ԣ, XÚ˘Û¿ÓıË M·ÏÙÔÁÈ¿ÓÓË, ÚÒËÓ ‰È¢ı‡ÓÙÚÈ· ÙÔ˘ B˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ MÔ˘Û›Ԣ, η-

H

K A £ H M E P I N H

B

ıËÁËÙ‹˜ N›ÎÔ˜ Z›·˜, ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ AıËÓÒÓ, ¢Ú °È¿ÓÓ˘ T·‚Ï¿Î˘, ÚÔ˚ÛÙ¿ÌÂÓÔ˜ Ù˘ 10˘ EÊÔÚ›·˜ B˘˙·ÓÙÈÓÒÓ AÚ¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ (AÁÈÔÓ OÚÔ˜), ¢Ú Aı·Ó¿ÛÈÔ˜ ¶··ÁˆÚÁ›Ô˘, ÔÌfiÙÈÌÔ˜ EÊÔÚÔ˜ B˘˙·ÓÙÈÓÒÓ AÚ¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ K‡ÚÔ˘, ηıËÁËÙ‹˜ Valentino Pace ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Ù˘ Udine, ηıËÁ‹ÙÚÈ· Annemarie Weyl-Carr ÙÔ˘ Southern Methodist University ÙÔ˘ XÈÔ‡ÛÙÔÓ, ηıËÁËÙ‹˜ Robin Cormack ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘Courtauld Institute of Art Î·È Î·ıËÁ‹ÙÚÈ· Olga Popova ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Ù˘ MfiÛ¯·˜.

K Y P I A K H

™ËÌ›ˆÛË ÙˆÓ «EÙ¿ HÌÂÚÒÓ». O ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ÎÈÓËÙÒÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ì ٷ ÔÔ›· ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÂ›Ù·È ÙÔ ·ÊȤڈ̷ Â›Ó·È ·fi Ù· ÂÎı¤Ì·Ù· Ô˘ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÛÙËÓ ¤ÎıÂÛË «M‹ÙËÚ £ÂÔ‡» ÙÔ˘ MÔ˘Û›Ԣ MÂÓ¿ÎË. E›Û˘, ÔÈ ‰ËÌÔÛȇÛÂȘ ÙˆÓ ·ÏÏÔ‰·ÒÓ Û˘ÓÂÚÁ·ÙÒÓ Â›Ó·È Û˘ÓÙÂÙÌË̤ÓË ÌÔÚÊ‹ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ı· Û˘ÌÂÚÈÏËÊıÔ‡Ó ÛÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ Ù˘ ¤ÎıÂÛ˘. H ·fi‰ÔÛË Î·È Ë Û‡ÓÙÌËÛË ¤ÁÈÓ·Ó ·fi ÙÔÓ AÓ‰Ú¤· ¶·¿.

1 3

A Y ° O Y ™ T O Y

2 0 0 0

31