Το τετράδιο Ζοζέ Σαραμάγκο

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·1

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·2

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·3

™À°°ƒ∞º∂π™ ∞ ¶’ √ § √ Δ√¡ ∫√™ª√

Tο τετρδιο

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·4

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΖΟΖΕ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ ΣΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

❊ ΣΤΗ ΣΕΙΡΑ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΑΠ’ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

3

Tο κατ Iησον Eυαγγλιον (μυθιστρημα), 1997 Iστορ α της Πολιορκ ας της Λισαβνας (μυθιστρημα), 1998 Περ τυφλτητος (μυθιστρημα), 1998 λα τα ονματα (μυθιστρημα), 1999 H πτρινη σχεδ α (μυθιστρημα), 2000 H ιστορ α της γνωστης νσου (διηγ$ματα), 2001 H σπηλι (μυθιστρημα), 2003 Ο νθρωπος αντ γραφο (μυθιστρημα), 2005 Περ φωτ σεως (μυθιστρημα), 2006 Περ θαντου (μυθιστρημα), 2007 Mικρς αναμνσεις (αυτοβιογραφ*α), 2008 Tο ταξ δι του ελφαντα (δι$γημα), 2009 Tο τετρδιο (κε*μενα που γρ4φτηκαν για το blog, Σεπτ:μβριος 2008 – M4ρτιος 2009), 2010 ΣΤΗ ΣΕΙΡΑ

ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

3

Το μεγαλτερο λουλοδι του κσμου (Μια ιστορ*α για μεγ4λους και μικρο=ς), 2006

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·5

ΖΟΖΕ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

το ΤETPAΔIO Kε μενα που γρφτηκαν για το blog, Σεπτμβριος 2008 – Mρτιος 2009 METAΦPAΣH AΠO TA ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΚΑ

ΑΘΗΝΑ ΨΥΛΛΙΑ

EKΔOΣEIΣ KAΣTANIΩTH

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·6

H παρο=σα μετ4φραση πραγματοποι$θηκε με την επιχορ$γηση του Instituto Português do Livro e das Bibliotecas

TITΛOΣ ΠPΩTOTYΠOY: José Saramago, O Caderno. Textos escritos para o blog (Setembro de 2008 – Março de 2009)

Copyright José Saramago & Editorial Caminho, S.A., Lisboa, 2008-2009. By arrangement with Literarische Agentur Mertin Inh. Nicole Witt e. K., Frankfurt am Main, Germany © Copyright για την ελληνικ$ γλ?σσα Eκδσεις Kαστανι?τη A.E., Aθ$να 2009 ©

Bτος 1ης :κδοσης: 2010 Απαγορε=εται η αναδημοσ*ευση $ αναπαραγωγ$ του παρντος :ργου στο σ=νολ του $ τμημ4των του με οποιονδ$ποτε τρπο, καθ?ς και η μετ4φραση $ διασκευ$ του $ εκμετ4λλευσ$ του με οποιονδ$ποτε τρπο αναπαραγωγ$ς :ργου λγου $ τ:χνης, σ=μφωνα με τις διατ4ξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνο=ς Σ=μβασης B:ρνης-Παρισιο=, που κυρ?θηκε με το ν. 100/1975. Eπ*σης απαγορε=εται η αναπαραγωγ$ της στοιχειοθεσ*ας, σελιδοπο*ησης, εξωφ=λλου και γενικτερα της λης αισθητικ$ς εμφ4νισης του βιβλ*ου, με φωτοτυπικ:ς, ηλεκτρονικ:ς $ οποιεσδ$ποτε 4λλες μεθδους, σ=μφωνα με το 4ρθρο 51 του ν. 2121/1993.

EKΔOΣEIΣ KAΣTANIΩTH A.E. Zαλγγου 11, 106 78 Aθ$να % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX : 210-384.24.31

e-mail: [email protected] www.kastaniotis.com

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·7

ΠEPIEXOMENA



¶ƒ√§√°√™ ÙÔ˘ √˘Ì¤ÚÙÔ ŒÎÔ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2008

15 – §¤ÍÂȘ ÁÈ· ÌÈ· fiÏË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 – ™˘ÁÁÓÒÌË ÛÙÔÓ ¢·Ú‚›ÓÔ; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 – Δ˙ÔÚÙ˙ ªÔ˘˜ ‹ ∏ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ „‡‰Ô˘˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 – ªÂÚÏÔ˘ÛÎfiÓÈ Î·È ™π∞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 – ™ÙÔ ÓÂÎÚÔÙ·ÊÂ›Ô ÙÔ˘ ¶Ô˘ÏÈ¿Ó·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 – ∞ıÓ¿Ú, ÙÔ Ì·ÓÙÂ›Ô . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 – μÈÔÁڷʛ˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 – ¢È·˙‡ÁÈ· Î·È ‚È‚ÏÈÔı‹Î˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 – ∞Ïfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 – ∏ ‰ÔÎÈÌ‹ ÙÔ˘ ‚·Ì‚·ÎÈÔ‡ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 – ¢È¿Ê·ÓÔ Û·Ó ÙÔ ÓÂÚfi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 – ∂Ï›‰Â˜ Î·È Ô˘ÙÔ›Â˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21 24 25 27 28 30 31 33 34 35 37 40

1 – ¶Ô‡ Â›Ó·È Ë ∞ÚÈÛÙÂÚ¿; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 – ∂¯ıÚÔ› ÛÙÔ Û›ÙÈ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 – ™¯ÂÙÈο Ì ÙÔÓ ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ¶ÂÛÛfi· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 – ∏ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 – ∂·ÓÂÚ¯fiÌÂÓÔ˜ ÛÙÔ ›‰ÈÔ ı¤Ì· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 – √ £Âfi˜ Î·È Ô ƒ¿Ù˙ÈÓÁÎÂÚ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 – ∂ÓÙÔ˘¿ÚÓÙÔ §ÔÚ¤ÓÛÔ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 – ∑fiÚ˙ ∞Ì¿ÓÙÔ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 – ∫¿ÚÏÔ˜ ºÔ˘¤ÓÙ˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 – ºÂ‰ÂÚ›ÎÔ ª·ÁÈfiÚ £·Ú·Áfiı· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 – √ £Âfi˜ ˆ˜ Úfi‚ÏËÌ· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

41 42 44 46 47 49 51 53 55 57 59

7

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2008

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·8

20 – (ÃÚËÌ·ÙÔÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi) ŒÁÎÏËÌ· ηٿ

Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 – ™˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù· Î·È Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 – ™›ÎÔ ªÔ˘¿ÚΠÓÙ √Ï¿ÓÙ· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 – Œ¯Ô˘Ó „˘¯‹ ÔÈ ‰‹ÌÈÔÈ; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 – ÃÔÛ¤ §Ô˘›˜ ™·Ì¤ÓÙÚÔ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 – ŸÙ·Ó ÌÂÁ·ÏÒÛˆ ı¤Ïˆ Ó· Á›Óˆ Û·Ó ÙË ƒ›Ù· . . . . . . . . . . . . . . 28 – ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ªÂ˚ڤϘ & ™π∞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 – ¡¤Ô˜ ηÈÙ·ÏÈÛÌfi˜; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 – ∏ ÂÚÒÙËÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

63 66 67 69 73 73 75 76 78

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2008

3 – æ¤Ì·, ·Ï‹ıÂÈ· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 – √ fiÏÂÌÔ˜ Ô˘ ‰ÂÓ Í¤Û·Û . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 – °ÎÔ˘·ÓÙ¿Ó·ÌÔ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 – 106 ¯ÚfiÓˆÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 – §¤ÍÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 – ƒfi˙· ¶·ÚΘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 – ™˘ÓÙ·Á‹ ÁÈ· Ó· ÛÎÔÙÒÛÂÙ ¤Ó·Ó ¿ÓıÚˆÔ . . . . . . . . . . . . . . . 11 – °¤ÚÔÈ Î·È Ó¤ÔÈ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 – ¢fiÁÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 – RCP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 – 86 ¯ÚfiÓÈ· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 – ∑ˆÓÙ·Ófi˜, ÔÏÔ˙ÒÓÙ·ÓÔ˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 – ¶ÏËÌ̇ڷ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 – ŸÏ· Ù· ÔÓfiÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 – ™ÙË μÚ·˙ÈÏ›· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 – ∫Ô¿‰È . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 – ¢‡Ô Âȉ‹ÛÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 – ∏ ·Ù¤ÚÌÔÓË ÛÂÏ›‰· ÙÔ˘ ¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 – μȈ̤ÓË Ì¤Ú· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 – ™ÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ·ÁˆÁ‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 – §È‚Ú·Ú›· ∫Ô˘ÏÙÔ‡Ú· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

79 79 81 82 83 84 85 87 88 89 89 90 91 91 92 93 94 95 95 96 97

8

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2008

1 – ¢È·ÊÔÚ¤˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 – √ ™ÔÏÔÌÒÓ ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ÛÙÔ ªÂÏ¤Ì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 – ¶ÚÔ˜ οı ÂӉȷÊÂÚfiÌÂÓÔ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 – ™·‚È¿ÓÔ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

99 100 101 101

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·9

9 – Calle Santa Fé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 – ºfiÚÔ˜ ÙÈÌ‹˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 – ª·ÏÙ¿Û·Ú °Î·ÚıfiÓ (1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 – ª·ÏÙ¿Û·Ú °Î·ÚıfiÓ (2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 – ªfiگ˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 – ΔÔ ÙÂÏÈÎfi ¯Ù‡ËÌ· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 – §¤ÍÂȘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 – ∂ΉfiÙ˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 – °¿˙· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 – ŒÓ· ¯ÚfiÓÔ ÌÂÙ¿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 – ÃÚÈÛÙÔ‡ÁÂÓÓ· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 – ¢Â›ÓÔ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 – ∫Ô˘ÓÈ¿‰ÔÈ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 – μÈ‚Ï›Ô . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 – πÛÚ·‹Ï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

102 103 104 105 106 106 107 108 110 110 111 112 112 113 114

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2009

5 – ¶Ï¿ÛÙÈÁÁ· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 – ™·ÚÎÔ˙›, Ô ·Ó‡ı˘ÓÔ˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 – «No nos abandones» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 – ∞fi ÙȘ ¤ÙÚ˜ ÙÔ˘ ¢·˘›‰ ÛÙ· Ù·ÓΘ ÙÔ˘ °ÔÏÈ¿ı . . . . . . . . . . 11 – ªÂ ÙË °¿˙· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 – ∞˜ Ê·ÓÙ·ÛÙԇ̠. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 – ÕÓ¯ÂÏ °ÎÔÓı¿ÏÂı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 – ¶Úfi‰ÚÔÈ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 – §ÈıÔ‚ÔÏÈÛÌfi˜ Î·È ¿ÏϘ ÊÚÈηÏÂfiÙËÙ˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 – ∏ ¿ÏÏË ÎÚ›ÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 – √Ì¿Ì· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 – ∞fi Ô‡; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 – ΔÔ πÛÚ·‹Ï Î·È Ù· ·Ú¿ÁˆÁ¿ ÙÔ˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 – ΔÈ; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 – ∫Ï›ÓÙÔÓ; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 – ƒfiÓÙ·Ì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 – ÃÂÚ‚¿ÛÈÔ ™¿ÓÙÛÂı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 – ™Î˘Ù¿ÏË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

115 116 116 118 122 123 124 126 126 127 128 129 130 131 131 132 132 133

2 – æˆÌ› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 – ¡Ù·‚fi˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

135 136

9

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·10

4 – ΔÚ·Â˙›Ù˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 – ÕÓÙÔÏÊ ÕÈ¯Ì·Ó . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 – ™·Ì¿ÈÔ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 – μ·ÙÈηÓÈÛÌÔ› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 – ™ÈÁÈÊÚ¤ÓÙÔ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 – ÕıÂÔÈ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 – §¤Ì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 – ∫ÈÓ¤˙Èη Ô‡Ô˘Ï· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 – ∫·ÎÔÔ›ËÛË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 – √ ı¿Ó·ÙÔ˜ ÛÙËÓ fiÚÙ· ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 – ΔÈ ı· οÓÔ˘Ì Ì ÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 – ™Ô‡˙È . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 – ¶¿ÎÔ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 – °Ú¿ÌÌ· ÛÙÔÓ ∞ÓÙfiÓÈÔ ª·ÙÛ¿‰Ô . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 – ∞ÚÈÛÙÂÚ¿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 – ¢ÈηÈÔÛ‡ÓË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 – ™Î‡ÏÔ˜ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

137 138 139 140 141 142 143 144 144 146 146 147 149 150 151 152 152

ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

10

2 – °ÎÔÓÛ¿ÏÔ ª. Δ·‚¿Ú˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 – ∂ÎÏÔÁ¤˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 – ¶·Ú·ÙËÚÒÓÙ·˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 – ¶·Ú·ÙËÚÒÓÙ·˜ Í·Ó¿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 – 8 ª·ÚÙ›Ô˘ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 – ¡ÙfiÚÔ˘ - ¡ÙÔ˘¤ÚÔ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 – ∫ÔÈÓfi ·›ÛıËÌ· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 – ºÈÏÒ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 – ∏ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· ÛÙÔ Ù·Í› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 – ∏ ¶Úfi‰ÚÔ˜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

154 155 155 156 157 158 159 160 161 162

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·11

Πρόλογος



∞ÌÂÙ·ÓfiËÙ· ÔÚÁÈṲ̂ÓÔ˜, Î·È ÙÚ˘ÊÂÚfi˜ Δ√À

√Àª¶∂ƒΔ√ E∫√

11

Π

ΕΡΊΕΡΓΟ ¿ÙÔÌÔ ·˘Ùfi˜ Ô ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘. ∂›Ó·È ÔÁ‰fiÓÙ· ÂÊÙ¿ ¯ÚfiÓˆÓ, Ì οÔÈ· (ϤÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜) ÛÔ‚·Ú¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ˘Á›·˜, ¤¯ÂÈ ÎÂÚ‰›ÛÂÈ ÙÔ ¡fiÌÂÏ, ‰È¿ÎÚÈÛË Ô˘ ı· ÙÔ˘ Â¤ÙÚÂ ӷ ÌËÓ ·Ú¿ÁÂÈ ϤÔÓ Ù›ÔÙÂ, ·ÊÔ‡ ¤ÙÛÈ ÎÈ ·ÏÏÈÒ˜ ¤¯ÂÈ ÂÍ·ÛÊ·ÏÈṲ̂ÓË ÙËÓ Â›ÛÔ‰fi ÙÔ˘ ÛÙÔ ¶¿ÓıÂÔÓ (Ô ‰‡ÛÎÔÏÔ˜ ÿÚÔÏÓÙ ªÏÔ˘Ì ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈÛ ˆ˜ ÙÔÓ «ÈÔ Ù·Ï·ÓÙÔ‡¯Ô Ì˘ıÈÛÙÔÚÈÔÁÚ¿ÊÔ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ·ÎfiÌ· ÂÓ ˙ˆ‹... ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘˜ ÙÈÙ¿Ó˜ ÂÓfi˜ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎÔ‡ Á¤ÓÔ˘˜ ˘fi ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË»), Î·È Ó· ÙÔ˜ Ô˘ ·Ú¯›˙ÂÈ Ó· ÁÚ¿ÊÂÈ Û ÌÈ· ÈÛÙÔÛÂÏ›‰· ÂÈÙÈı¤ÌÂÓÔ˜ Ï›ÁÔ-Ôχ Û fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ÚÔηÏÒÓÙ·˜ ÔÏÂÌÈΤ˜ Î·È ·Ó·ı¤Ì·Ù· ·fi ÔÏϤ˜ Ï¢ڤ˜ –Û˘Ó‹ıˆ˜ fi¯È ÂÂȉ‹ ϤÂÈ Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ ‰ÂÓ ı· ¤ÚÂ ӷ ÂÈ, ·ÏÏ¿ ÂÂȉ‹ ‰ÂÓ ¯¿ÓÂÈ ÙÔÓ Î·ÈÚfi ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ÌÂÙÚ‹ÛÂÈ Ù· ÏfiÁÈ· ÙÔ˘– ÎÈ ›Ûˆ˜ ·˘Ùfi˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ó· ‹Ù·Ó Ô ÛÎÔfi˜ ÙÔ˘. ª· Ò˜, ·˘Ùfi˜; ∞˘Ùfi˜ Ô˘ ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ ¿ÓÙ· ÙË ÛÙ›ÍË ÙfiÛÔ Ôχ ÒÛÙ ӷ ÙËÓ ÂÍ·Ê·Ó›˙ÂÈ, ·˘Ùfi˜ Ô˘ ÛÙËÓ ËıÈ΋ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÎÚÈÙÈ΋ ÙÔ˘ ‰ÂÓ È¿ÓÂÈ ÔÙ¤ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ·fi Ù· Τڷٷ ·ÏÏ¿ ÙÔ ÂÚÓ¿ÂÈ Ì ÔÈËÙÈÎfi ÙÚfiÔ ÛÙÔ Â›Â‰Ô ÙÔ˘ Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ·ÏÏËÁÔÚÈÎÔ‡, ¤ÙÛÈ ÒÛÙÂ Ô ·Ó·ÁÓÒÛÙ˘ ÙÔ˘ (·ÚfiÙÈ ˘ÔÙ‡ÂÙ·È fiÙÈ de te fabula narratur) Ó· ¯ÚÂÈ·ÛÙ› Ó· ‚¿ÏÂÈ Î¿ÙÈ ·fi ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ηٷϿ‚ÂÈ Ô‡ ÛÙԯ‡ÂÈ Ë ·ÏÏËÁÔÚ›·, ·˘Ùfi˜ Ô˘ –fiˆ˜ ÛÙÔ ¶ÂÚ› Ù˘ÊÏfiÙËÙÔ˜– Ù·Íȉ‡ÂÈ ÙÔÓ ·Ó·ÁÓÒÛÙË Û ÌÈ· Á·Ï·Íȷ΋ ÔÌ›¯ÏË ÛÙËÓ ÔÔ›· ·ÎfiÌ· Î·È Ù· ·ÚÈ· ÔÓfiÌ·Ù· ‰ÂÓ ‰›ÓÔ˘Ó ¤Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÈÌÔ ÛÙ›ÁÌ·, ·˘Ùfi˜ Ô˘ ÛÙÔ ¶ÂÚ› ʈٛÛˆ˜ οÓÂÈ ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÔÏÈÙÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ÛÙË ‚¿ÛË ÌÈ·˜ ·ÈÓÈÁÌ·ÙÈ΋˜ Ï¢΋˜ „‹ÊÔ˘; ∞˘Ùfi˜ ÏÔÈfiÓ Ô Â˘Ê¿ÓÙ·ÛÙÔ˜ Î·È ÌÂÙ·ÊÔÚÈÎfi˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· ÂÈ Ì nonchalance fiÙÈ Ô ªÔ˘˜ «Â›Ó·È ›Ûˆ˜ Ô ÌÈÎÚfiÙÂ-

12

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·12

ÚÔ˜ ·’ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜. ∂˘Ê˘˝· ̤ÙÚÈ·, ¿ÁÓÔÈ· ·‚˘Û۷Ϥ·, ÏÂÎÙÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË Û˘Áί˘Ì¤ÓË Î·È ÌÔӛ̈˜ ·Ú·ÛÙÚ·ÙË̤ÓË, Ì ÌÈ· ·Î·Ù·Ì¿¯ËÙË Ù¿ÛË ÚÔ˜ ÙËÓ Î·ı·Ú‹ ·ÓÔËÛ›·», ¤Ó·˜ ηԢÌfiÈ Ô˘ ÌÂډ‡ÂÈ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ì ÎÔ¿‰È ‚Ô‰ÈÒÓ, Î·È Ô˘ ‰ÂÓ Í¤ÚÔ˘Ì ·Ó Â›Ó·È Î·Ó Û ı¤ÛË Ó· ÛΤÊÙÂÙ·È (Ì ÙËÓ Â˘ÁÂÓ‹ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ Ϥ͢) ‹ ·Ó Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ¤Ó· ηο ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈṲ̂ÓÔ ÚÔÌfiÙ Ô˘ ‰È·ÚÎÒ˜ Û˘Á¯¤ÂÈ Î·È ÌÂډ‡ÂÈ Ù· ÌËӇ̷ٷ Ô˘ ʤÚÂÈ ÂÁÁÂÁÚ·Ì̤ӷ ̤۷ ÙÔ˘, ¤Ó·˜ Âͤ¯ˆÓ „‡Ù˘, Ô ÎÔÚ˘Ê·›Ô˜ fiÏˆÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ ÙˆÓ „¢ÙÒÓ Ô˘ ÙÔÓ ¯ÂÈÚÔÎÚfiÙËÛ·Ó Î·È ÙÔÓ ˘ËÚ¤ÙËÛ·Ó Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ·; ∫È ·˘Ùfi˜ Ô ÂÎÏÂÙ˘Ṳ̂ÓÔ˜ ˘Ê·ÓÙÔ˘ÚÁfi˜ ·Ú·‚ÔÏÒÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ϤÍÂȘ Ô˘ ‰ÂÓ ·Ê‹ÓÔ˘Ó ÂÚÈıÒÚÈ· ÁÈ· ·ÌÊÈ‚Ôϛ˜ fiÙ·Ó ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙÔÓ È‰ÈÔÎÙ‹ÙË ÙÔ˘ ÂΉÔÙÈÎÔ‡ Ô›ÎÔ˘ Ô˘ ÂΉ›‰ÂÈ Ù· ‚È‚Ï›· ÙÔ˘; ∫È ·˘Ùfi ÙÔ ·ıÂ˚ÛÙÈÎfi Ì·ÓÈʤÛÙÔ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÔÔ›Ô Ô £Âfi˜ «Â›Ó·È Ë ÛȈ‹ ÙÔ˘ Û‡Ì·ÓÙÔ˜ Î·È Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Ë ÎÚ·˘Á‹ Ô˘ ‰›ÓÂÈ ÓfiËÌ· Û’ ·˘Ù‹ ÙË ÛȈ‹», ÙÔ ÔÔ›Ô Â·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÛÙË ÛÎËÓ‹ ÙÔ £Âfi ÌfiÓÔ Î·È ÌfiÓÔ ÁÈ· Ó· ·Ó·ÚˆÙËı› ÙÈ ÛΤÊÙÂÙ·È Ô ƒ¿Ù˙ÈÓÁÎÂÚ; ∞˘Ùfi˜ Ô˘ ˆ˜ ÂÓÂÚÁfi˜ (Ì ›ÛÌ· ·ÎfiÌ·) ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙ‹˜ ‰ÂÓ ‰ÈÛÙ¿˙ÂÈ Ó· ʈӿÍÂÈ fiÙÈ «Ë ∞ÚÈÛÙÂÚ¿ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ·Ú·ÌÈÎÚ‹ ȉ¤· Û ÔÈÔÓ ÎfiÛÌÔ ˙ÂÈ», ÂÓÒ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ·Ú·ÔÓÈ¤Ù·È fiÙÈ Î·Ó¤Ó· ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙÈÎfi ÎfiÌÌ·, ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ·’ ·˘Ùfi ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Â›Ó·È Ì¤ÏÔ˜, ‰ÂÓ ‚Á‹Î ÛÙȘ Â¿ÏÍÂȘ ÁÈ· Ó· ÙÔÓ ·ÓÙÈÎÚÔ‡ÛÂÈ; ∫·È ‰È·ÎÈÓ‰˘Ó‡ÂÈ Ó· ÙÔÓ Î·ÙËÁÔÚ‹ÛÔ˘Ó ˆ˜ ·ÓÙÈÛËÌ›ÙË ÁÈ·Ù› ¤Î·Ó ÎÚÈÙÈ΋ ÛÙËÓ Î˘‚¤ÚÓËÛË ÙÔ˘ πÛÚ·‹Ï, ͯÓÒÓÙ·˜, ÛÙ· Ï·›ÛÈ· Ù˘ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ‹˜ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ·Ï·ÈÛÙÈÓȷ΋ ˘fiıÂÛË, Ó· ı˘ÌËı› –fiˆ˜ ı· ‹ıÂÏ ÌÈ· ÈÛÔÚÚÔË̤ÓË ·Ó¿Ï˘ÛË– fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÎÈ ·˘ÙÔ› Ô˘ ·ÚÓÔ‡ÓÙ·È ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· ‡·Ú͢ ÙÔ˘ πÛÚ·‹Ï; ∫·Ó¤Ó·˜ fï˜ ‰ÂÓ Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ˘fi„Ë ÙÔ˘ ˆ˜, fiÙ·Ó ÌÈÏ¿ÂÈ ÁÈ· ÙÔ πÛÚ·‹Ï, Ô ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘ ÛΤÊÙÂÙ·È ÙÔÓ °È·¯‚¤, ÙÔÓ «ÌÓËۛηÎÔ Î·È ¿ÁÚÈÔ» £Âfi, Î·È Ì ·˘Ù‹ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·ÓÙÈÛËÌ›Ù˘ ·’ fiÛÔ Â›Ó·È ·ÓÙÈ·ÚÂÈ·Ófi˜ Î·È Û›ÁÔ˘Ú· ·ÓÙȯÚÈÛÙÈ·Ófi˜, ·ÊÔ‡ ÁÈ· οı ıÚËÛΛ· ÚÔÛ·ı› Ó· ÎÏ›ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ Ì ÙÔ £Âfi – Ô ÔÔ›Ô˜, ÚÔÊ·ÓÒ˜, fiˆ˜ ÎÈ ·Ó ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ÛÙȘ ‰È¿ÊÔÚ˜ ÁÏÒÛÛ˜, ‰ÂÓ ÙÔ˘ Â›Ó·È Î·ıfiÏÔ˘ ·ÚÂÛÙfi˜. ∫È fiÙ·Ó ‚‚·›ˆ˜ Ô £Âfi˜ ÛÔ‡ Â›Ó·È ·ÓÙÈ·ı‹˜, ¤¯ÂȘ οı ÏfiÁÔ Ó· ÔÚÁ›˙ÂÛ·È ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ fiÛˆÓ ÙÔÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ˆ˜ ·ÓÔÏ›·. ∞Ó Ï¿Ì‚·Ó ˘fi„Ë ÙÔ˘ fiÏ· Ù· ˘¤Ú Î·È Ù· ηٿ, Ô ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘ ı· ‹ÍÂÚ Â›Û˘ fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÙÚfiÔÈ Î·È ÙÚfiÔÈ ÁÈ· Ó· ÏÔȉÔÚ›˜. ªÓËÌÔÓ‡ˆ (·fi ÌÓ‹Ì˘) ÙÔÓ ªfiگ˜, Ô˘ Û˘Ó‹ıÈ˙Â

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·13

Ó· ÌÓËÌÔÓ‡ÂÈ (›Ûˆ˜ ·fi ÌÓ‹Ì˘) ÙÔÓ ‰fiÎÙÔÚ· Δ˙fiÓÛÔÓ, Ô ÔÔ›Ô˜ ÌÓËÌfiÓ¢ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· οÔÈÔ˘ ‰Â›Ó· Ô˘ ¤‚ÚÈ˙ ˆ˜ ÂÍ‹˜ ÙÔÓ ·ÓÙ›·Ïfi ÙÔ˘: «∫‡ÚÈÂ, Ë Û‡˙˘Áfi˜ Û·˜, Ì ÙË ‰ÈηÈÔÏÔÁ›· fiÙÈ ¤¯ÂÈ ‰ÈÎfi Ù˘ ÌÔ˘Ú‰¤ÏÔ, Ô˘Ï¿ÂÈ Ï·ıÚ·›· ˘Ê¿ÛÌ·Ù·». ∞ÓÙ›ıÂÙ·, Ô ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘ ·Ê‹ÓÂÈ ÙȘ ¢Á¤ÓÂȘ ηÈ, ÛÙ· Ï·›ÛÈ· Ù˘ ÂÌÌÔÓ‹˜ ÙÔ˘ Ó· Û¯ÔÏÈ¿˙ÂÈ Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ô˘ ÙÔÓ ÂÚÈ‚¿ÏÏÂÈ, ·›ÚÓÂÈ ÙËÓ ÂΉ›ÎËÛ‹ ÙÔ˘ ÁÈ· fiÏË ·˘Ù‹ ÙËÓ ·Ú¿ÍÂÓË ·Û¿ÊÂÈ· ÙˆÓ Ì‡ıˆÓ ÙÔ˘. Œ¯ÂÈ Á›ÓÂÈ ÎÔ˘‚¤ÓÙ· ÁÈ· ÙÔÓ Ì·¯fiÌÂÓÔ ·ıÂ˚ÛÌfi ÙÔ˘ ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘. ™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ë ÔÏÂÌÈ΋ ÙÔ˘ ‰ÂÓ ÛÙÚ¤ÊÂÙ·È Î·Ù¿ ÙÔ˘ £ÂÔ‡: ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ‰¤¯ÂÙ·È fiÙÈ «Ë ·ÈˆÓÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ Â›Ó·È ·˘Ù‹ ÂÓfi˜ ·ÈÒÓÈÔ˘ ÌË fiÓÙÔ˜», Ô ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÌËÓ Í·Ó·ÌÈÏ‹ÛÂÈ. ∏ ¤¯ıÚ· ÙÔ˘ ÛÙÚ¤ÊÂÙ·È Î·Ù¿ ÙˆÓ ıÚËÛÎÂÈÒÓ (ÎÈ Â›Ó·È ÁÈ’ ·˘Ùfi Ô˘ ÙÔÓ Î·ÙËÁÔÚÔ‡Ó ·fi ÔÏϤ˜ Ï¢ڤ˜, ·ÊÔ‡ ÛÙÔÓ Î·ı¤Ó·Ó ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È Ó· ·ÚÓÂ›Ù·È ÙÔ £Âfi, ·ÏÏ¿ fi¯È Î·È Ó· ÂÈÙ›ıÂÙ·È Î·Ù¿ ÙˆÓ ıÚËÛÎÂÈÒÓ, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ı¤ÙÂÈ ˘fi ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ‰Ô̤˜). ªÈ· ÊÔÚ¿, ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÌÂÙ¿ ·fi ÌÈ· ·ÓÙÈıÚËÛ΢ÙÈ΋ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙÔ˘ ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘, ›¯· ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÙ› Á‡Úˆ ·fi ÙÔÓ ‰È¿ÛËÌÔ ÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ª·ÚÍ fiÙÈ Ë ıÚËÛΛ· Â›Ó·È ÙÔ fiÈÔ ÙˆÓ Ï·ÒÓ. ∂›Ó·È fï˜ ·Ï‹ıÂÈ· fiÙÈ ÔÈ ıÚËÛΛ˜ ¤¯Ô˘Ó fiϘ Î·È ¿ÓÙ· ·˘Ù‹ ÙË virtus dormitiva; ™Â ¿ÌÔÏϘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ô ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘ ηÙËÁfiÚËÛ ÙȘ ıÚËÛΛ˜ fiÙÈ ·Ú·ÎÈÓÔ‡Ó Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ: «√È ıÚËÛΛ˜, fiϘ ÔÈ ıÚËÛΛ˜ ¯ˆÚ›˜ ÂÍ·›ÚÂÛË, ‰ÂÓ ı· ¯ÚËÛÈ̇ÛÔ˘Ó ÔÙ¤ ÛÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Î·È ÙË Û˘ÌÊÈÏ›ˆÛË ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ÂÓÒ, ·ÓÙ›ıÂÙ·, ˘‹ÚÍ·Ó Î·È ı· Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ó Ó· Â›Ó·È ·ÈÙ›· ·Ó›ˆÙˆÓ ηÎÔ˘¯ÈÒÓ, ÛÊ·ÁÒÓ, ÌÈ·˜ ÙÂÚ·ÙÒ‰Ô˘˜ Ê˘ÛÈ΋˜ Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ‚›·˜, Ô˘ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ¤Ó· ·fi Ù· ÛÎÔÙÂÈÓfiÙÂÚ· ÎÂÊ¿Ï·È· Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÈÛÙÔÚ›·˜» (La Repubblica, 20/9/2001). ∫¿Ô˘ ·ÏÏÔ‡ Ô ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘ η٤ÏËÁ fiÙÈ «·Ó ‹Ì·ÛÙ·Ó fiÏÔÈ ¿ıÂÔÈ, ı· ˙Ô‡Û·Ì Û ÌÈ· ÈÔ ÂÈÚËÓÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›·». ¢ÂÓ Â›Ì·È Û›ÁÔ˘ÚÔ˜ fiÙÈ ¤¯ÂÈ ‰›ÎÈÔ, Î·È Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ¤ÌÌÂÛ· ÙÔ˘ ·¿ÓÙËÛÂ Ô ¿·˜ ƒ¿Ù˙ÈÓÁÎÂÚ ÛÙËÓ ÂÁ·ÎÏÈfi ÙÔ˘ Spe salvi, ÛÙËÓ ÔÔ›· ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙ fiÙÈ Ô ·ıÂ˚ÛÌfi˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ Î·È ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ·ÚfiÙÈ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠˆ˜ ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›· ηٿ ÙˆÓ ·‰ÈÎÈÒÓ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Î·È Ù˘ ·ÁÎfiÛÌÈ·˜ ÈÛÙÔÚ›·˜, ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· «ÚÔοÏÂÛ ÙȘ ÈÔ ÌÂÁ¿Ï˜ ·ÁÚÈfiÙËÙ˜ Î·È ·Ú·‚È¿ÛÂȘ Ù˘ ‰ÈηÈÔÛ‡Ó˘». ÿÛˆ˜ Ô ƒ¿Ù˙ÈÓÁÎÂÚ Ó· ÛÎÂÊÙfiÙ·Ó ÙÔ˘˜ ¿ıÂÔ˘˜ §¤ÓÈÓ Î·È ™Ù¿-

13

SARAMAGO sel_D

14

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·14

ÏÈÓ, ͯÓÔ‡Û fï˜ fiÙÈ ÛÙȘ Ó·˙ÈÛÙÈΤ˜ ÛËÌ·›Â˜ ˘‹Ú¯Â Ë ÊÚ¿ÛË GOTT MIT UNS (Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ «Ô £Âfi˜ Â›Ó·È Ì·˙› Ì·˜»), fiÙÈ Ê¿Ï·ÁÁ˜ ·fi ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡˜ ÈÂÚ›˜ ¢ÏÔÁÔ‡Û·Ó Ù· Ê·ÛÈÛÙÈο Ï¿‚·Ú·, fiÙÈ Ô ÛÊ·Á¤·˜ ºÚ·Óı›ÛÎÔ ºÚ¿ÓÎÔ ÂÌÓÂfiÙ·Ó ·fi ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ Î·È ˘ÔÛÙËÚÈ˙fiÙ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ¶ÔÏÂÌÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘ μ·ÛÈÏÈ¿ ÃÚÈÛÙÔ‡ (˘‹ÚÍ·Ó ÂÁÎÏ‹Ì·Ù· Î·È ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙˆÓ ·ÓÙÈ¿ÏˆÓ ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ ·˘Ùfi˜ ‹Ù·Ó Ô˘, ÂÓ ¿ÛË ÂÚÈÙÒÛÂÈ, ¤Î·Ó ÙËÓ ·Ú¯‹), fiÙÈ ıÚËÛ΢fiÌÂÓÔÈ ‹Ù·Ó ÔÈ μ·Ó‰Â·ÓÔ› Ô˘ ÛÙÚ¿ÊËÎ·Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎÒÓ Î·È Â›¯·Ó ÂÈÓÔ‹ÛÂÈ ÌÈ· £Â¿ §ÔÁÈ΋, fiÙÈ Î·ıÔÏÈÎÔ› Î·È ‰È·Ì·ÚÙ˘ÚfiÌÂÓÔÈ ·ÏÏËÏÔÛÊ¿˙ÔÓÙ·Ó ÁÈ· ¯ÚfiÓÈ· Î·È ¯ÚfiÓÈ·, fiÙÈ ÙfiÛÔ ÔÈ ÛÙ·˘ÚÔÊfiÚÔÈ fiÛÔ Î·È ÔÈ Â¯ıÚÔ› ÙÔ˘˜ ˘ÔÎÈÓÔ‡ÓÙ·Ó ·fi ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜, fiÙÈ ÁÈ· Ó· ˘ÂÚ·ÛÈÛÙÔ‡Ó ÙË ÚˆÌ·˚΋ ıÚËÛΛ· ¤ÚÈ¯Ó·Ó ÙÔ˘˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ ÛÙ· ÏÈÔÓÙ¿ÚÈ·, fiÙÈ ÁÈ· ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ ¤ÚÈ¯Ó·Ó ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÛÙËÓ ˘Ú¿, fiÙÈ È‰È·›ÙÂÚ· ıÚËÛ΢fiÌÂÓÔÈ Â›Ó·È ÔÈ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ ÊÔÓÙ·ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙ¤˜, ÔÈ ÙÚÔÌÔÎÚ¿Ù˜ ÙˆÓ ¢›‰˘ÌˆÓ ¶‡ÚÁˆÓ, Ô √Û¿Ì· Î·È ÔÈ Δ·ÏÈÌ¿Ó Ô˘ ‚ÔÌ‚¿Ú‰È˙·Ó ÙÔ˘˜ μÔ‡‰Â˜, fiÙÈ ÁÈ· ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ Û˘ÁÎÚÔ‡ÔÓÙ·È Ë πÓ‰›· Î·È ÙÔ ¶·ÎÈÛÙ¿Ó, Î·È fiÙÈ Ô ªÔ˘˜ ÂÈÛ¤‚·Ï ÛÙÔ πÚ¿Î ÂÈηÏÔ‡ÌÂÓÔ˜ ÙÔ «God bless America». °È’ ·˘Ùfi ¿ÓÙ· ÛÎÂÊÙfiÌÔ˘Ó fiÙÈ Ë ıÚËÛΛ· (ÛÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ·Ó Â›Ó·È ‹ ˘‹ÚÍ ÙÔ fiÈÔ ÙˆÓ Ï·ÒÓ) ‹Ù·Ó Ì¿ÏÏÔÓ Ë ÎÔη˝ÓË ÙÔ˘˜. ¡ÔÌ›˙ˆ fiÙÈ ·˘Ù‹ Â›Ó·È Î·È Ë ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ¯·Ú›˙ˆ ÙÔÓ ÔÚÈÛÌfi – Î·È ÙËÓ Â˘ı‡ÓË ÙÔ˘. √ blogger ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘ Â›Ó·È ÔÚÁÈṲ̂ÓÔ˜. À¿Ú¯ÂÈ fï˜ ¿Ú·Á ÌÈ· ¯·Û̈‰›· ·Ó¿ÌÂÛ· Û’ ·˘Ù‹ ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ·Á·Ó¿ÎÙËÛË ÁÈ· Ù· ÂÊ‹ÌÂÚ· Î·È ÙË ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ «ËıÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ» ÙÔ˘, Ô˘ ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ÙËÓ ·Í›· ÙÔ˘˜ ÙfiÛÔ ÁÈ· ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ fiÛÔ Î·È ÁÈ· ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ; °Ú¿Êˆ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÁÈ·Ù› ÓÈÒıˆ ˆ˜ ¤¯ˆ ÌÈ· ÎÔÈÓ‹ ÂÌÂÈÚ›· Ì ÙÔÓ Ê›ÏÔ ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘, ÎÈ ·˘Ù‹ Â›Ó·È fiÙÈ ·fi ÙË ÌÈ· Áڿʈ ‚È‚Ï›· ÎÈ ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ·Û¯ÔÏÔ‡Ì·È Ì ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ ËıÒÓ Û ‚‰ÔÌ·‰È·›Ô ÂÚÈÔ‰ÈÎfi. ∂Âȉ‹ Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ Ù‡Ô˜ ÁÚ·Ê‹˜ Â›Ó·È ÈÔ Û·Ê‹˜ Î·È ÂÎÏ·˚΢ÙÈÎfi˜ ·fi ÙÔÓ ¿ÏÏÔ, ÔÏÏÔ› ηٿ ηÈÚÔ‡˜ Ì’ ¤¯Ô˘Ó ÚˆÙ‹ÛÂÈ ·Ó ÌÂÙ·ÁÁ›˙ˆ Û ÌÈÎÚ¿ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ·ÊÈο ΛÌÂÓ· ÙÔ˘˜ ¢ڇÙÂÚÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÛÙÔ¯·ÛÌÔ‡˜ Ô˘ ‚¿˙ˆ ÛÙ· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ‚È‚Ï›· ÌÔ˘. Ÿ¯È, ··ÓÙÒ, Ë ÂÌÂÈÚ›· Ì ‰È‰¿ÛÎÂÈ (·ÏÏ¿ ÈÛÙ‡ˆ ÙÔ ›‰ÈÔ ‰È‰¿ÛÎÂÈ ÔÔÈÔÓ‰‹ÔÙ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ÌÈ· ·Ó¿ÏÔÁË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË) fiÙÈ Â›Ó·È ÙÔ Í¤Û·ÛÌ· ÙÔ˘ ı˘ÌÔ‡, Ë Û·ÙÈÚÈ΋ ‰È¿ıÂÛË, Ë ¤ÓÙÔÓË ÎÚÈÙÈ΋ Ô˘ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ı· ÚÔÛʤÚÂÈ ˘ÏÈÎfi

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·15

ÁÈ· ¤Ó·Ó ¢ڇÙÂÚÔ ‰ÔÎÈÌÈ·Îfi ‹ ·ÊËÁËÌ·ÙÈÎfi ÛÙÔ¯·ÛÌfi. ∂›Ó·È Ë Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ÁÚ·Ê‹ ·˘Ù‹ Ô˘ ÂÌÓ¤ÂÈ Ù· ÈÔ ÊÈÏfi‰ÔÍ· ¤ÚÁ·, fi¯È ÙÔ ·ÓÙ›ıÂÙÔ. ∫·È Ó·, ı· ¤ÏÂÁ· fiÙÈ Û’ ·˘Ù¿ Ù· Û‡ÓÙÔÌ· ÁÚ·Ù¿ ÙÔ˘ Ô ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ·ÓÙÏ› ÂÌÂÈڛ˜ ·fi ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ fiˆ˜ ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ ›ӷÈ, ÁÈ· Ó· ÙÔÓ Â·ÓÂÍÂÙ¿ÛÂÈ ·ÚÁfiÙÂÚ· ·fi ·fiÛÙ·ÛË Ì’ ¤Ó· ›‰Ô˜ ÔÈËÙÈ΋˜ ËıÈÎfiÙËÙ·˜ (Î·È ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ ¯ÂÈÚfiÙÂÚ· ·’ fi,ÙÈ ·˘Ùfi˜ Â›Ó·È – ·ÚfiÙÈ Î¿ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ ÌÔÈ¿˙ÂÈ ·›ı·ÓÔ). ∂›Ó·È fï˜ ÙÂÏÈο ÙfiÛÔ ÔÚÁÈṲ̂ÓÔ˜ ·˘Ùfi˜ Ô ‰¿ÛηÏÔ˜ ÙˆÓ ÊÈÏÈÈÎÒÓ Î·È ÙˆÓ ÏÈ‚¤ÏψÓ; Œ¯ˆ ÙËÓ ·›ÛıËÛË fiÙÈ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È fi¯È ÌfiÓÔ Ì ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ô˘ ÌÈÛ› ·ÏÏ¿ Î·È Ì ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ô˘ ·Á·¿ÂÈ: ȉԇ ÏÔÈfiÓ Ù· ÙÚ˘ÊÂÚ¿ ΛÌÂÓ· Ô˘ Â›Ó·È ·ÊÈÂڈ̤ӷ ÛÙÔÓ ¶ÂÛÛfi· (ÙÔ ÔÚÙÔÁ·ÏÈÎfi ·›Ì· ÓÂÚfi ‰ÂÓ Á›ÓÂÙ·È) ‹ ÛÙÔÓ ∞Ì¿ÓÙÔ, ÛÙÔÓ ºÔ˘¤ÓÙ˜, ÛÙÔÓ ºÂ‰ÂÚ›ÎÔ ª·ÁÈfiÚ, ÛÙÔÓ ™›ÎÔ ªÔ˘¿ÚΠÓÙ √Ï¿ÓÙ·, Ô˘ Ì·˜ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó fiÛÔ Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ·˘Ùfi˜ ‰ÂÓ ˙ËχÂÈ ÙÔ˘˜ Û˘Ó·‰¤ÏÊÔ˘˜ ÙÔ˘ Î·È Í¤ÚÂÈ Ó· ˘Ê·›ÓÂÈ ÏÂÙ¤˜ Î·È ÙÚ˘ÊÂÚ¤˜ ÌÈÓÈ·ÙÔ‡Ú˜ Ù˘ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜. °È· Ó· ÌËÓ ·Ó·ÊÂÚıԇ̠(Î·È È‰Ô‡ Ë ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙ· ÌÂÁ¿Ï· ı¤Ì·Ù· Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ ÙÔ˘) Û’ ÂΛӘ ÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ fiÙ·Ó ·fi ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË Ù˘ ηıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ·˜ ÂÚÓ¿ ÛÙ· ÌÂÁ¿Ï· ÌÂÙ·Ê˘ÛÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Î·È ÛÙË Ê·ÈÓÔÌÂÓÈÎfiÙËÙ·, ÛÙË Ê‡ÛË Ù˘ ÂÏ›‰·˜, ÛÙÔ Ò˜ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ‰ÂÓ Â›Ó·È fiˆ˜ Ù· ‚ϤÔ˘ÌÂ. ΔfiÙ ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ÛÙË ÛÎËÓ‹ Ô ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜-·ÊËÁËÙ‹˜, fi¯È ϤÔÓ ı˘ÌˆÌ¤ÓÔ˜, ·ÏÏ¿ ÛÙÔ¯·ÛÙÈÎfi˜ Î·È ·‚¤‚·ÈÔ˜. ŸÌˆ˜ ‰ÂÓ Ì·˜ ·ÔÁÔËÙ‡ÂÈ Ô‡Ù fiÙ·Ó Á›ÓÂÙ·È ıËÚ›Ô. ∞ÎfiÌ· Î·È ÙfiÙÂ Â›Ó·È Û˘Ì·ı‹˜. ª∂Δ∞ºƒ∞™∏ ∞¶√ Δ∞ πΔ∞§π∫∞:

15

∞¡Δ∞π√™ ÃÀ™√™Δ√ªπ¢∏™

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·16

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·17

ΔÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ·ÊÈÂÚÒÓÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘ π‰Ú‡Ì·ÙÔ˜ ∑Ô˙¤ ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘, Î·È ÂȉÈο ÛÙÔÓ ™¤Ú˙ÈÔ §ÂÙÚ›· Î·È ÙÔÓ Ã·‚Ȥ ªÔ˘ÓÈfiı. ∂›Ó·È ÂΛÓÔÈ Ô˘ οı ‚Ú¿‰˘, ÛÙË §ÈÛ·‚fiÓ· Î·È ÛÙÔ §·Óı·ÚfiÙÂ, ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ó, οÔȘ ÊÔÚ¤˜ ˆ˜ ·ÚÁ¿, ÙȘ Û‡ÓÙÔ̘ Úfi˙˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ ÛÙ¤ÏÓˆ, Î·È Ô˘, Û˘Ú› Û˘Ú›, Û˘ÌÏ‹ÚˆÛ·Ó ÙÂÏÈο ¤Ó·Ó ÙfiÌÔ Ô˘ ÔÙ¤ ‰ÂÓ Ê·ÓÙ¿ÛÙËη fiÙÈ ı· ¤·ÈÚÓ ·˘Ù‹ ÙËÓ ¤ÎÙ·ÛË. ∂›Ó·È ÔÈ Ù¯ӛÙ˜ ÙÔ˘ blog. ΔÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·Ó¿ÁÎË Ó· ·ÊÈÂÚˆı› ÛÙËÓ ¶ÈÏ¿Ú ÁÈ·Ù› Ù˘ ·Ó‹Î ·fi ÙËÓ Ë̤ڷ Ô˘ ÌÔ˘ ›Â: «Œ¯ÂȘ ÌÈ· ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Ó· οÓÂȘ, Ó· ÁÚ¿„ÂȘ ¤Ó· blog». ∑√∑∂ ™∞ƒ∞ª∞°∫√À

2 – Tο τετρδιο

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·18

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·19

ŸÙ·Ó ÙÔÓ ºÂ‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1993 ÂÁηٷÛÙ·ı‹Î·Ì ÛÙÔ §·Óı·ÚfiÙÂ, ‰È·ÙËÚÒÓÙ·˜ ¿ÓÙ· ÙÔ Û›ÙÈ ÛÙË §ÈÛ·‚fiÓ·, ÔÈ ÎÔ˘ÓÈ¿‰ÔÈ ÌÔ˘ ª·Ú›· Î·È Ã·‚Ȥ, Ô˘ ˙Ô‡Û·Ó ‹‰Ë οÔÈ· ¯ÚfiÓÈ· ÂΛ, Ì·˙› Ì ÙÔÓ §Ô˘›˜ Î·È ÙÔÓ ÃÔ˘¿ÓÈÔ, ÓÂÔÊÂṲ́ÓÔ˘˜ ·ÎfiÌ·, ÌÔ˘ ¯¿ÚÈÛ·Ó ¤Ó· ÙÂÙÚ¿‰ÈÔ Ô˘ ı· ¯ÚË̢ۛ ÁÈ· Ó· ηٷÁÚ¿„ˆ ÙȘ Ë̤Ú˜ Ì·˜ ÛÙ· ∫·Ó¿ÚÈ·. ŒıÂÙ·Ó ÌfiÓÔ ¤Ó·Ó fiÚÔ: fiÙ fiÙ ӷ οӈ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙ· ÚfiÛˆ¿ ÙÔ˘˜. ¶ÔÙ¤ ‰ÂÓ ¤ÁÚ·„· Ù›ÔÙ· ÛÙÔ ÂÓ ÏfiÁˆ ÙÂÙÚ¿‰ÈÔ, ·ÏÏ¿ ηْ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ, Î·È fi¯È ¿ÏϘ Ô‰Ô‡˜, ÁÂÓÓ‹ıËÎ·Ó Ù· «ΔÂÙÚ¿‰È· ÙÔ˘ §·Óı·ÚfiÙ», Ô˘ Â› ¤ÓÙ ¯ÚfiÓÈ· ¤‚Á·ÈÓ·Ó ÛÙÔ Êˆ˜. ™‹ÌÂÚ·, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙÔ ÂÚÈ̤ӈ, ‚Ú›ÛÎÔÌ·È Û ÌÈ· ·ÚfiÌÔÈ· ηٿÛÙ·ÛË. ΔÔ‡ÙË ÙË ÊÔÚ¿ ˆÛÙfiÛÔ ÎÈÓËÙ‹ÚȘ ·Èٛ˜ Â›Ó·È Ë ¶ÈÏ¿Ú, Ô ™¤Ú˙ÈÔ Î·È Ô Ã·‚Ȥ, Ô˘ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì ÙÔ blog. ªÔ˘ ›·Ó ˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ÁÈ· ̤ӷ ÛÙÔ blog ¯ÒÚÔ Î·È ˆ˜ Ú¤ÂÈ Ó· Áڿʈ Û’ ·˘Ùfi fi,ÙÈ Ó· ’Ó·È, Û¯fiÏÈ·, Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÔ‡˜, ·Ϥ˜ ·fi„ÂȘ ÁÈ· ÙÔ ¤Ó· ‹ ÙÔ ¿ÏÏÔ ı¤Ì·, Ù¤ÏÔ˜ ¿ÓÙˆÓ fi,ÙÈ È¿ÛÂÈ Ë ·fi¯Ë. ¶Ôχ ÈÔ ÂÈı·Ú¯Ë̤ÓÔ˜ ·’ fiÛÔ ÌÔÈ¿˙ˆ Û˘Ó‹ıˆ˜, ÙÔ˘˜ ·¿ÓÙËÛ· ˆ˜ Ì¿ÏÈÛÙ· ÏÔÈfiÓ, ı· ÙÔ ¤Î·Ó· ·ÚΛ Ó· ÌËÓ ··ÈÙËı› ·fi ̤ӷ ÁÈ· ÙÔ ΔÂÙÚ¿‰ÈÔ ·˘Ùfi Ë ÂÈ̤ÏÂÈ· Ô˘ ÂÁÒ Ô ›‰ÈÔ˜ ›¯· ··ÈÙ‹ÛÂÈ ·’ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÌÔ˘ ÛÙ· ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ·. øÛÙfiÛÔ, fi,ÙÈ ÎÈ ·Ó ÛËÌ·›ÓÂÈ ·˘Ùfi, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‚·ÛÈÛÙÔ‡Ó ¿Óˆ ÌÔ˘. ∑√∑∂ ™∞ƒ∞ª∞°∫√À

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·20

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·21

™Â٤̂ÚÈÔ˜ 2008

15 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘

æ·¯Ô˘Ï‡ÔÓÙ·˜ οÔÈ· ¯·ÚÙÈ¿ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ¯¿ÛÂÈ È· ÙË ÊÚÂÛο‰· ÙÔ˘ ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔ˘, ‚ڋη ¤Ó· ¿ÚıÚÔ ÁÈ· ÙË §ÈÛ·‚fiÓ· ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÚÈÓ Î¿ÌÔÛ· ¯ÚfiÓÈ· ηÈ, ‰ÂÓ ÓÙÚ¤ÔÌ·È Ó· ÙÔ ÔÌÔÏÔÁ‹Ûˆ, Û˘ÁÎÈÓ‹ıËη. ÿÛˆ˜ ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÁÈ· ¿ÚıÚÔ ·ÏÏ¿ ÁÈ· ÂÚˆÙÈ΋ ÂÈÛÙÔÏ‹, ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ¤ÚˆÙ¿ ÌÔ˘ ÁÈ· ÙË §ÈÛ·‚fiÓ·. ∞ÔÊ¿ÛÈÛ· ÏÔÈfiÓ Ó· ÙË ÌÔÈÚ·ÛÙÒ Ì ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜ Î·È Ê›ÏÔ˘˜ ‰ËÌÔÛÈÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙËÓ Í·Ó¿, ·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ·¤Ó·Ë ÛÂÏ›‰· ÙÔ˘ ¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘, Î·È Ì·˙› Ù˘ Ó· ÂÁηÈÓÈ¿Ûˆ ÙÔÓ ÚÔÛˆÈÎfi ÌÔ˘ ¯ÒÚÔ ÛÙÔ blog ·˘Ùfi.

À‹ÚÍ οÔÙ ηÈÚfi˜ Ô˘ Ë §ÈÛ·‚fiÓ· ‰ÂÓ Â›¯Â ·˘Ùfi ÙÔ fiÓÔÌ·. ΔËÓ ¤ÏÂÁ·Ó √Ï›ÛÈÔ fiÙ·Ó ÔÈ ƒˆÌ·›ÔÈ ¤ÊÙ·Û·Ó ÂΛ, √ÏÈÛÈÌfiÓ· fiÙ·Ó ÙËÓ ‹Ú·Ó ÔÈ ª·˘ÚÈÙ·ÓÔ›, Ô˘ ·Ì¤Ûˆ˜ ‚¿ÏıËÎ·Ó Ó· ÙËÓ Ô˘Ó ∞Û¯ÌÔ‡Ó·, ›Ûˆ˜ ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ‹ÍÂÚ·Ó Ó· ÚÔʤÚÔ˘Ó ÙË ‚¿Ú‚·ÚË Ï¤ÍË. ŸÙ·Ó ÙÔ 1147, ÌÂÙ¿ ·fi ÙÚ›ÌËÓË ÔÏÈÔÚΛ·, ÔÈ ª·˘ÚÈÙ·ÓÔ› ÓÈ΋ıËηÓ, ÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ fiÏ˘ ‰ÂÓ ¿ÏÏ·Í ·Ì¤Ûˆ˜ Û ÌÈ· ÛÙÈÁÌ‹: ·Ó ÂΛÓÔ˜ Ô˘ ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· Á›ÓÂÈ Ô ÚÒÙÔ˜ ‚·ÛÈÏÈ¿˜ Ì·˜ ¤ÛÙÂÏÓ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘ ÌÈ· ÂÈÛÙÔÏ‹ ÁÈ· Ó· ·Ó·ÁÁ›ÏÂÈ ÙÔ Î·ÙfiÚıˆÌ·, ÙÔ Èı·ÓfiÙÂÚÔ Â›Ó·È ˆ˜ ı· ›¯Â ÁÚ¿„ÂÈ ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ∞Û¯ÌÔ‡Ó· 24 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘, ‹ √ÏÈÛÈÌfiÓ·, Â’ Ô˘‰ÂÓ› fï˜ §ÈÛ·‚fiÓ·. ¶fiÙ ¿Ú¯ÈÛÂ Ë §ÈÛ·‚fiÓ· Ó· Á›ÓÂÙ·È §ÈÛ·‚fiÓ· Ú·ÁÌ·ÙÈο Î·È ‰ÈηȈ̷ÙÈο; ÃÚÂÈ¿ÛÙËΠӷ ÂÚ¿ÛÔ˘Ó ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÌÂÚÈο ¯ÚfiÓÈ· ˆÛfiÙÔ˘ ÁÂÓÓËı› ÙÔ Ó¤Ô fiÓÔÌ·, fiˆ˜ Î·È ÔÈ ÎÔÓÎÈÛÙ·‰fiÚ˜ °·ÏȤÁÔÈ Ó’ ·Ú¯›ÛÔ˘Ó Ó· ϤÁÔÓÙ·È ¶ÔÚÙÔÁ¿ÏÔÈ... ∞˘Ù¤˜ ÔÈ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÏÂÙÔÏÔÁ›Â˜ Ï›ÁÔ ÂӉȷʤÚÔ˘Ó, ı· ÂÈ Î·-

21

§∂•∂π™ °π∞ ªπ∞ ¶√§∏

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·22

22

Ó›˜, Â̤ӷ fï˜ Ì’ ÂӉȤÊÂÚ Ôχ, fi¯È ÌfiÓÔ Ó· ͤڈ, ·ÏÏ¿ Ó· ‰ˆ, Ì ÙËÓ ·ÎÚÈ‚‹ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ Ϥ͢, Ò˜ ¤¯ÂÈ ·ÏÏ¿ÍÂÈ Ë §ÈÛ·‚fiÓ· ·fi ÙȘ Ë̤Ú˜ ÂΛӘ. ∞Ó ˘‹Ú¯Â ‹‰Ë ÙfiÙÂ Ô ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˜, ·Ó ÔÈ ·ÏÈÔ› ¯ÚÔÓÔÁÚ¿ÊÔÈ ‹Ù·Ó ÔÂÚ·Ù¤Ú, ·Ó ÔÈ ¯›ÏȘ Î·È Ì›· ·ÏÏ·Á¤˜ ·’ ÙȘ Ôԛ˜ ¤Ú·ÛÂ Ë §ÈÛ·‚fiÓ· ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ·ÈÒÓˆÓ Â›¯·Ó ηٷÁÚ·Ê›, ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ‰Ô‡Ì ÙË §ÈÛ·‚fiÓ· ·˘Ù‹ ÙˆÓ ÔÎÙÒ ·ÈÒÓˆÓ Ó· ÌÂÁ·ÏÒÓÂÈ Î·È Ó· ÎÈÓÂ›Ù·È Û·Ó ˙ˆÓÙ·Ó‹ ‡·ÚÍË, fiˆ˜ Ù· ÏÔ˘ÏÔ‡‰È· Ô˘ Ì·˜ ‰Â›¯ÓÂÈ Ë ÙËÏÂfiÚ·ÛË Ó’ ·ÓÔ›ÁÔ˘Ó Ì¤Û· Û ϛÁ· ‰Â˘ÙÂÚfiÏÂÙ·, ·’ ÙÔ ÎÏÂÈÛÙfi ·ÎfiÌ· ÌÔ˘ÌÔ‡ÎÈ ÛÙÔ ÙÂÏÈÎfi ÌÂÁ·ÏÂ›Ô Û¯ËÌ¿ÙˆÓ Î·È ¯ÚˆÌ¿ÙˆÓ. ¶ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ ı’ ·Á·Ô‡Û· ·˘Ù‹ ÙË §ÈÛ·‚fiÓ· ¿Óˆ ·fi οı ÙÈ. ∞fi ¿Ô„Ë Ê˘ÛÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ηÙÔÈÎԇ̠¤Ó· ¯ÒÚÔ, ·ÏÏ¿ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈο ηÙÔÈÎԇ̷ÛÙ ·fi ÌÈ· ÌÓ‹ÌË. ΔË ÌÓ‹ÌË ÂÓfi˜ ¯ÒÚÔ˘ Î·È ÂÓfi˜ ¯ÚfiÓÔ˘, ÌÓ‹ÌË ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘ ÔÔ›·˜ ˙Ô‡ÌÂ, Û·Ó ¤Ó· ÓËÛ› ·Ó¿ÌÂÛ· Û ‰˘Ô ı¿Ï·ÛÛ˜: ÙË ÌÈ· Ô˘ ϤÌ ·ÚÂÏıfiÓ, ÙËÓ ¿ÏÏË Ô˘ ϤÌ ̤ÏÏÔÓ. ªÔÚÔ‡ÌÂ Î·È Ï¤Ô˘Ì ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÙÔ˘ ÚfiÛÊ·ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ ¯¿ÚË ÛÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ÌÓ‹ÌË Ô˘ ‰È·Ù‹ÚËÛ ÙËÓ ·Ó¿ÌÓËÛË ·’ ÙȘ ‰‡Ô ÚfiÙ˜, ·ÏÏ¿ ÁÈ· Ó· χÛÔ˘Ì ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÙÔ˘ ·ÒÙÂÚÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Ú¤ÂÈ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ì ÙȘ ÌӋ̘ Ô˘ Û˘ÛÛÒÚ¢ÛÂ Ô ¯ÚfiÓÔ˜, ÙȘ ÌӋ̘ ÂÓfi˜ ¯ÒÚÔ˘ ‰È·ÚÎÒ˜ ÌÂÙ·ÌÔÚÊÔ‡ÌÂÓÔ˘, Ê¢Á·Ï¤Ô˘ fiÛÔ Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ¯ÚfiÓÔ˜. ∞˘Ù‹ Ë Ù·ÈÓ›· Ù˘ §ÈÛ·‚fiÓ·˜, Û˘Ì˘ÎÓÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ¯ÚfiÓÔ Î·È ‰È¢ڇÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ¯ÒÚÔ, ı· ‹Ù·Ó Ë Ù¤ÏÂÈ· ÌÓ‹ÌË Ù˘ fiÏ˘. Ÿ,ÙÈ Í¤ÚÔ˘Ì ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÙfiÔ˘˜ Â›Ó·È Ó· Û˘Ì›ÙÔ˘Ì ̷˙› ÙÔ˘˜ ÁÈ· ¤Ó· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ÛÙÔ ¯ÒÚÔ fiÔ˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó. √ ÙfiÔ˜ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÂΛ, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎÂ, ÌÂÙ¿ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ¤Ê˘ÁÂ, Ô ÙfiÔ˜ Û˘Ó¤¯ÈÛÂ, Ô ÙfiÔ˜ ¤ÊÙÈ·Í ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛ ÙÔÓ ÙfiÔ. ŸÙ·Ó ¤ÚÂ ӷ ·Ó·‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹Ûˆ ÙÔ ¯ÒÚÔ Î·È ÙÔ ¯ÚfiÓÔ Ù˘ §ÈÛ·‚fiÓ·˜ fiÔ˘ Ô ƒÈοÚÓÙÔ ƒ¤È˜* ı· ˙Ô‡Û ÙÔÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ¯ÚfiÓÔ ÙÔ˘, ‹ÍÂÚ· ÂÎ ÚÔÔÈÌ›Ô˘ ˆ˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Û˘ÌÙˆÙÈΤ˜ ÔÈ ‰‡Ô ¤ÓÓÔȘ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ÙfiÔ˘: Ë Ì›· ÙÔ˘ Û˘ÓÂÛÙ·Ï̤ÓÔ˘ ÂÊ‹‚Ô˘ Ô˘ ˘‹ÚÍ·, ÎÏÂÈṲ̂ÓÔ˘ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Û˘Óı‹ÎË ÙÔ˘, ÎÈ Ë ¿ÏÏË ÙÔ˘ ‰È·˘ÁÔ‡˜ Î·È ÌÂÁ·ÏÔÊ˘Ô‡˜ ÔÈËÙ‹ Ô˘ ηÙÔÈÎÔ‡Û ÛÙȘ ÈÔ ˘„ËϤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜. ∏ §ÈÛ·‚fiÓ· ÌÔ˘ ‹Ù·Ó ¿ÓÙ· ÂΛÓË ÙˆÓ ÊÙˆ¯ÒÓ Û˘* ∞ӷʤÚÂÙ·È ÛÙÔ Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ¿ ÙÔ˘ ∏ ¯ÚÔÓÈ¿ Ô˘ ¤ı·ÓÂ Ô ƒÈοÚÓÙÔ ƒ¤È˜, Ì ‹Úˆ· ÙÔÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ÂÙÂÚÒÓ˘ÌÔ ÙÔ˘ ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ¶ÂÛÛfi·. (™.Ù.ª.)

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·23

ÓÔÈÎÈÒÓ, Î·È fiÙ·Ó, Ôχ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÔÈ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ Ì’ ¤ÊÂÚ·Ó Ó· ˙‹Ûˆ Û ¿ÏÏ· ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ·, Ë ÌÓ‹ÌË Ô˘ ÚÔÙ›ÌËÛ· Ó· ÎÚ·Ù‹Ûˆ ‹Ù·Ó Ù˘ §ÈÛ·‚fiÓ·˜ ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ ÌÔ˘ ¯ÚfiÓˆÓ, Ù˘ §ÈÛ·‚fiÓ·˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ô˘ ›¯Â Ï›Á· ÎÈ ¤ÓȈı ÔÏÏ¿, ·ÁÚÔÙÈ΋˜ ·ÎfiÌ· ÛÙȘ Û˘Ó‹ıÂȘ Î·È ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ÿÛˆ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi Ó· ÌÈÏ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜ ÁÈ· ÌÈ· fiÏË ¯ˆÚ›˜ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Î¿ÌÔÛ˜ ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙ˜ ËÌÂÚÔÌËӛ˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ Ù˘ ‡·Ú͢. ∂‰Ò, ÌÈÏÒÓÙ·˜ ÁÈ· ÙË §ÈÛ·‚fiÓ·, ·Ó·Ê¤ÚıËΠÌfiÓÔ Ì›·, ÂΛÓË Ù˘ ÔÚÙÔÁ·ÏÈ΋˜ Ù˘ ·ÊÂÙËÚ›·˜: ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·È ÙfiÛÔ ‚·Ú‡ ÙÔ ·Ì¿ÚÙËÌ· ÙÔ˘ ÂÎıÂÈ·ÛÌÔ‡... £· ‹Ù·Ó, fiÓÙˆ˜, ·Ó ˘¤Î˘Ù ÛÙËÓ ·ÙÚȈÙÈ΋ ÂΛÓË ·Ó¿Ù·ÛË Ô˘, ÂÏÏ›„ÂÈ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÒÓ Â¯ıÚÒÓ ÁÈ· Ó· ¤ÛÂÈ ¿Óˆ ÙÔ˘˜ Ë ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓË ‰‡Ó·Ì‹ Ù˘, ·Ó·˙ËÙ¿ ‡ÎÔÏ· ˘Ô‚ÏËÙÈο ÚËÙÔÚÈο ÂÚÂı›ÛÌ·Ù·. √È ·Ó·ÌÓËÛÙÈΤ˜ ÚËÙÔÚ›˜, ÂÓÒ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ó·ÁηÛÙÈο οÙÈ Î·Îfi, ÂÓ¤¯Ô˘Ó ˆÛÙfiÛÔ ¤Ó· ·›ÛıËÌ· ·˘Ù·Ú¤ÛÎÂÈ·˜ Ô˘ Ô‰ËÁ› ÛÙË Û‡Á¯˘ÛË ÙˆÓ ÏfiÁˆÓ Ì ٷ ¤ÚÁ·, ÂÓ›ÔÙ ̿ÏÈÛÙ· ÙÔÔıÂÙ› ÙÔ˘˜ ÌÂÓ ÛÙË ı¤ÛË Ô˘ ·Ó‹ÎÂÈ ÌfiÓÔ ÛÙ· ‰Â. ∂ΛÓË ÙËÓ ÔÎÙˆ‚ÚÈ¿ÙÈÎË Ì¤Ú· Ë ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›·, Ô˘ ÌfiÏȘ ÙfiÙ ÍÂÎÈÓÔ‡ÛÂ, ¤Î·Ó ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ‚‹Ì· ÂÌÚfi˜, ÎÈ ‹Ù·Ó ÙfiÛÔ ÛÙ·ıÂÚfi ÒÛÙÂ Ë §ÈÛ·‚fiÓ· ‰ÂÓ ¿ÚıËΠÔÙ¤ Í·Ó¿. ∞˜ ÌËÓ ÂÈÙÚ¤„Ô˘Ì fï˜ ÛÙÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ Ì·˜ Ó·ÔÏÂfiÓÙÂÈ· Ì·Ù·ÈÔ‰ÔÍ›· ·Ó·ÊˆÓÒÓÙ·˜: «∞fi ÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘ ÂΛÓÔ˘ Ì·˜ ıˆÚÔ‡Ó Ô¯Ù·ÎfiÛÈ· ¯ÚfiÓÈ·» – Î·È Ó· ¯ÂÈÚÔÎÚÔÙԇ̠·ÏÏ‹ÏÔ˘˜ Ô˘ ·Ó٤ͷÌ ÙfiÛÔ... ∞˜ ÛÎÂÊÙԇ̠ηχÙÂÚ· ˆ˜ ·’ ÙÔ ·›Ì· Ô˘ ¯‡ıËΠ·fi ÙË ÌÈ· ÎÈ ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿ Â›Ó·È ÊÙÈ·Á̤ÓÔ ÙÔ ·›Ì· Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ÛÙȘ ÊϤ‚˜ Ì·˜, ÂÌ›˜, ÔÈ ÎÏËÚÔÓfiÌÔÈ ·˘Ù‹˜ Ù˘ fiÏ˘, Ù¤ÎÓ· ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ Î·È ª·˘ÚÈÙ·ÓÒÓ, Ì·‡ÚˆÓ Î·È ∂‚Ú·›ˆÓ, πÓ‰È¿ÓˆÓ Î·È Î›ÙÚÈÓˆÓ, Î·È Ù¤ÏÔ˜ ¿ÓÙˆÓ fiÏˆÓ ÙˆÓ Ê˘ÏÒÓ Î·È ›ÛÙÂˆÓ Ô˘ ÏÔÁ›˙ÔÓÙ·È Î·Ï¤˜ Î·È fiÏˆÓ ÙˆÓ Ê˘ÏÒÓ Î·È ›ÛÙÂˆÓ Ô˘ ·ÔηÏÔ‡ÓÙ·È Î·Î¤˜. ∞˜ ·Ê‹ÛÔ˘Ì ÛÙËÓ ÂÈÚˆÓÈ΋ Á·Ï‹ÓË ÙˆÓ Ù¿ÊˆÓ Ù· ·Ú·ÛÙÚ·ÙË̤ӷ ÂΛӷ Ó‡̷ٷ Ô˘, Û ¤Ó· fi¯È ÙfiÛÔ Ì·ÎÚÈÓfi ·ÚÂÏıfiÓ, ÂÈÓfiËÛ·Ó ÁÈ· ÙÔ˘˜ ¶ÔÚÙÔÁ¿ÏÔ˘˜ ÌÈ· «Ì¤Ú· Ù˘ Ê˘Ï‹˜» Î·È ·˜ ‰ÈÂΉÈ΋ÛÔ˘Ì ͷӿ ÙËÓ ˘¤ÚÔ¯Ë ÂÈÌÈÍ›·, fi¯È ÌfiÓÔ ·›Ì·ÙÔ˜, ·ÏÏ¿ ΢ڛˆ˜ ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ, Ô˘ ›‰Ú˘Û ÙËÓ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›· Î·È ÙËÓ ¤Î·Ó ӷ ‰È·ÚΛ ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·. ∏ §ÈÛ·‚fiÓ· ¤¯ÂÈ ÌÂÙ·ÌÔÚʈı› Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ·, ηٿÊÂÚ ӷ ͢Ó‹ÛÂÈ ÛÙË Û˘Ó›‰ËÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ Ù˘ ÌÈ· ·Ó·Ó¤ˆÛË ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Ô˘ ÙËÓ ÍÂÎfiÏÏËÛ ·fi ÙÔ Ì·Ú·ÛÌfi ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô Â›¯Â

23

SARAMAGO sel_D

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·24

¤ÛÂÈ. ™ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓÈÛÌÔ‡ ˘„ÒÓÔÓÙ·È Ù›¯Ë ·fi ÌÂÙfiÓ ¿Óˆ Û ·Ú¯·›Â˜ ¤ÙÚ˜, ·Ú·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È Ù· ÂÚÈÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙˆÓ ÏfiʈÓ, ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó Ù· ·ÓÔÚ¿Ì·Ù·,* ‰È·ÊÔÚÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÁˆÓ›Â˜ fiÚ·Û˘. ∞ÏÏ¿ ÙÔ Ó‡̷ Ù˘ §ÈÛ·‚fiÓ·˜ ÂÈ‚ÈÒÓÂÈ, ÎÈ Â›Ó·È ÙÔ Ó‡̷ ·˘Ùfi Ô˘ οÓÂÈ ÙȘ fiÏÂȘ ·ÈÒÓȘ. ¶·Ú·Û˘Ṳ́ÓÔ˜ ·’ ÙÔÓ ÙÚÂÏfi ¤ÚˆÙ· Î·È ÙÔÓ ıÂ˚Îfi ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi Ô˘ ηÙÔÈÎÔ‡Ó ÛÙÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜, Ô ∫·Ìfi˜ ¤ÁÚ·„ οÔÙ ÌÈÏÒÓÙ·˜ ÁÈ· ÙË §ÈÛ·‚fiÓ·: «[...] fiÏË Ô˘ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ¿ÏϘ Â›Ó·È ¿ÎÔ· Ë ÚÈÁΛÈÛÛ·». ∞˜ ÙÔ˘ Û˘Á¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹. ∞ÚΛ Ë §ÈÛ·‚fiÓ· Ó· Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ·˘Ùfi Ô˘ ÔÊ›ÏÂÈ Ó· ›ӷÈ: ÔÏÈÙÈṲ̂ÓË, Û‡Á¯ÚÔÓË, ηı·Ú‹, ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË – ¯ˆÚ›˜ Ó· ¯¿ÓÂÈ Ù›ÔÙ ·’ ÙËÓ „˘¯‹ Ù˘. ∫È ·Ó fiϘ ·˘Ù¤˜ ÔÈ Î·ÏÔÛ‡Ó˜ ÙËÓ Î¿ÓÔ˘Ó ÂÓÙ¤ÏÂÈ ÌÈ· ‚·Û›ÏÈÛÛ·, ·˜ ›ӷÈ. ™ÙË ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· fiÔ˘ ‚ÚÈÛÎfiÌ·ÛÙÂ, Ù¤ÙÔȘ ‚·Û›ÏÈÛÛ˜ Â›Ó·È ¿ÓÙ· ηÏԉ¯ԇÌÂÓ˜.

17 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘

™À°°¡øª∏ ™Δ√¡ ¢∞ƒμπ¡√;

24

ªÈ· ηϋ ›‰ËÛË, ı· Ô˘Ó ÔÈ ·ÊÂÏ›˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜, ·Ó ˘Ôı¤ÛÔ˘Ì ˆ˜ ÌÂÙ¿ ·fi ÙfiÛË ÂÍ·¿ÙËÛË ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÎfiÌ· οÔÈÔÈ. ∏ ∞ÁÁÏÈηÓÈ΋ ∂ÎÎÏËÛ›·, Ë ‚ÚÂÙ·ÓÈ΋ ·˘Ù‹ ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ıÂÛÌÈÎÔ‡ ηıÔÏÈÎÈÛÌÔ‡ Î·È Â›ÛËÌË ıÚËÛΛ· ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏ›Ԣ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ∂ÚÚ›ÎÔ˘ ∏ã, ÂÍ‹ÁÁÂÈÏ ÌÈ· ÛÔ˘‰·›· ·fiÊ·ÛË: Ó· ˙ËÙ‹ÛÂÈ Û˘ÁÁÓÒÌË ·fi ÙÔÓ ∫¿ÚÔÏÔ ¢·Ú‚›ÓÔ, ÙÒÚ· Ô˘ ÁÈÔÚÙ¿˙ÔÓÙ·È Ù· ‰È·ÎfiÛÈ· ¯ÚfiÓÈ· ·fi ÙË Á¤ÓÓËÛ‹ ÙÔ˘, ÁÈ· ÙËÓ Î·ÎÔÌÂÙ·¯Â›ÚÈÛ‹ ÙÔ˘ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË Ù˘ ∫·Ù·ÁˆÁ‹˜ ÙˆÓ ÂȉÒÓ Î·È, ΢ڛˆ˜, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ∫·Ù·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. ¢ÂÓ ¤¯ˆ Ù›ÔÙ· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ·ÈÙËÌ¿ÙˆÓ Û˘Á¯ÒÚÂÛ˘ Ô˘ ÚÔ·ÙÔ˘Ó Û¯Â‰fiÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ ÁÈ· ÙÔÓ ¤Ó·Ó ‹ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ ÏfiÁÔ, ı¤Ùˆ ÌfiÓÔ Û ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÙË ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜. ∞ÎfiÌ· ÎÈ ·Ó Ô ¢·Ú‚›ÓÔ˜ ‹Ù·Ó ˙ˆÓÙ·Ófi˜ ηÈ, Ì ‰È¿ıÂÛË Ó· Ê·Ó› ηÏÔÚÔ·›ÚÂÙÔ˜, ¤ÏÂÁ «¡·È, Û·˜ Û˘Á¯ˆÚÒ», Ë ÁÂÓÓ·Èfi‰ˆÚË ÎÔ˘‚¤ÓÙ· ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Û‚‹ÛÂÈ Ô‡Ù ̛· ÚÔÛ‚ÔÏ‹, Ô‡Ù ̛· Û˘ÎÔÊ·ÓÙ›·, Ô‡Ù ̛· ηٿÎÚÈÛË ·’ ÙȘ ÔÏϤ˜ Ô˘ ¤ÚÈÍ·Ó * ∏ §ÈÛ·‚fiÓ· Â›Ó·È ¯ÙÈṲ̂ÓË Û ÂÙ¿ ÏfiÊÔ˘˜Ø ·fi ÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ÙÔ˘ ηıÂÓfi˜ Ë ı¤· Â›Ó·È ·ÓÔÚ·ÌÈ΋. (™.Ù.ª.)

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·25

¿Óˆ ÙÔ˘. √ ÌfiÓÔ˜ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ‚Á¿ÏÂÈ fiÊÂÏÔ˜ ·’ ·˘Ùfi Â›Ó·È Ë ∞ÁÁÏÈηÓÈ΋ ∂ÎÎÏËÛ›·, Ô˘ ı· ‰ÂÈ Ó· ·˘Í¿ÓÂÙ·È ·Ó¤ÍÔ‰· ÙÔ ÎÂÊ¿Ï·Èfi Ù˘ Û ηϋ Û˘Ó›‰ËÛË. ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, ·˜ ÙËÓ Â˘¯·ÚÈÛÙ‹ÛÔ˘Ì ÁÈ· ÙË ÌÂٷ̤ÏÂÈ·, ¤ÛÙˆ Î·È Î·ı˘ÛÙÂÚË̤ÓË, Ô˘ ›Ûˆ˜ ·Ú·ÎÈÓ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ¿· BÂÓ¤‰ÈÎÙÔ π™Δã, Ô˘ ¤¯ÂÈ ÙÒÚ· Ï·ÓÛ¿ÚÂÈ ¤Ó· ‰Èψ̷ÙÈÎfi ÂÏÈÁÌfi Û ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ ÂÎÎÔƯ̂΢ÛË, Ó· ˙ËÙ‹ÛÂÈ Û˘ÁÁÓÒÌË ·fi ÙÔÓ °·ÏÈÏ·›Ô Î·È ÙÔÓ Δ˙ÔÚÓÙ¿ÓÔ ªÚÔ‡ÓÔ, ȉȷ›ÙÂÚ· ÙÔÓ ‰Â‡ÙÂÚÔ, Ô˘ ‚·Û·Ó›ÛÙËΠ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈο, Ì ÌÂÁ¿ÏË Â˘ÛÏ·¯Ó›·, ̤¯ÚÈ ÙËÓ ˘Ú¿ ÛÙËÓ ÔÔ›· οËÎÂ. ∞˘Ùfi ÙÔ ·›ÙËÌ· Û˘Á¯ÒÚÂÛ˘ ‰ÈfiÏÔ˘ ‰ÂÓ ı· ¢¯·Ú›ÛÙËÛ ÙÔ˘˜ μÔÚÂÈÔ·ÌÂÚÈηÓÔ‡˜ ÎÚ·ÛÈÔÓÈÛÙ¤˜. £· ÚÔÛÔÈËıÔ‡Ó ·‰È·ÊÔÚ›·, Â›Ó·È fï˜ ÚÔÊ·Ó¤˜ ˆ˜ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ·ÚÂÌ‚ÔÏ‹ ÛÙ· Û¯¤‰È¿ ÙÔ˘˜. °È· ÙÔ˘˜ ÚÂÔ˘ÌÏÈοÓÔ˘˜ ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘, fiˆ˜ Ë ˘Ô„‹ÊÈ¿ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÚÔ‰ڛ·, ÛËÎÒÓÔ˘Ó ÙÔ ¿ÚÌÔ˘ÚÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ „¢‰ÔÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÂÎÙÚÔ‹˜ Ô˘ ·ÔηÏÂ›Ù·È ÎÚ·ÛÈÔÓÈÛÌfi˜.

18 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘

∞Ó·ÚˆÙÈ¤Ì·È ÁÈ·Ù› ÔÈ ∏¶∞, ÌÈ· ¯ÒÚ· Û fiÏ· ÌÂÁ¿ÏË, ›¯·Ó ÙfiÛ˜ ÊÔÚ¤˜ ÙfiÛÔ ÌÈÎÚÔ‡˜ ÚÔ¤‰ÚÔ˘˜. √ Δ˙ÔÚÙ˙ ªÔ˘˜ Â›Ó·È ›Ûˆ˜ Ô ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ˜ ·’ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜. ∂˘Ê˘˝· ̤ÙÚÈ·, ¿ÁÓÔÈ· ·‚˘Û۷Ϥ·, ÏÂÎÙÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË Û˘Áί˘Ì¤ÓË Î·È ÌÔӛ̈˜ ·Ú·ÛÙÚ·ÙË̤ÓË, Ì ÌÈ· ·Î·Ù·Ì¿¯ËÙË Ù¿ÛË ÚÔ˜ ÙËÓ Î·ı·Ú‹ ·ÓÔËÛ›·, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ·˘Ùfi˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠÛÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ· Ì ÙËÓ ÎˆÌÈÎÔÙÚ·ÁÈ΋ fi˙· ÂÓfi˜ ηԢÌfiÈ Ô˘ ÎÏËÚÔÓfiÌËÛ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Î·È ÙÔÓ ÌÂډ‡ÂÈ Ì ÎÔ¿‰È ‚Ô‰ÈÒÓ. ¢ÂÓ Í¤ÚÔ˘Ì ÙÈ Ú·ÁÌ·ÙÈο ÛΤÊÙÂÙ·È, ‰ÂÓ Í¤ÚÔ˘ÌÂ Î·Ó ·Ó ÛΤÊÙÂÙ·È (Ì ÙËÓ Â˘ÁÂÓ‹ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ Ϥ͢), ‰ÂÓ Í¤ÚÔ˘Ì ̋ˆ˜ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ¤Ó· ηο ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈṲ̂ÓÔ ÚÔÌfiÙ Ô˘ ‰È·ÚÎÒ˜ Û˘Á¯¤ÂÈ Î·È ÌÂډ‡ÂÈ Ù· ÌËӇ̷ٷ Ô˘ ʤÚÂÈ ÂÁÁÂÁÚ·Ì̤ӷ ̤۷ ÙÔ˘. ŸÌˆ˜, ·Ó Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ˘ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì οÙÈ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÌÈ· ÊÔÚ¿ ÛÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘, ˘¿Ú¯ÂÈ Ì¤Û· ÛÙÔ ÚÔÌfiÙ Δ˙ÔÚÙ˙ ªÔ˘˜, Úfi‰ÚÔ ÙˆÓ ∏ÓˆÌ¤ÓˆÓ ¶ÔÏÈÙÂÈÒÓ Ù˘ ∞ÌÂÚÈ΋˜, ¤Ó· ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ÛÙËÓ ÂÓÙ¤ÏÂÈ·: ·˘Ùfi ÙÔ˘ „‡‰Ô˘˜. •¤ÚÂÈ ˆ˜ „‡‰ÂÙ·È, ͤÚÂÈ ˆ˜ ͤÚÔ˘Ì ˆ˜ „‡‰ÂÙ·È, ·ÏÏ¿, ηıÒ˜ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÔÏÔÁÈÎfi Ù‡Ô ÙÔ˘ „˘¯·Ó·ÁηÛÙÈÎÔ‡

25

Δ∑√ƒΔ∑ ª¶√À™ ‹ ∏ ∂¶√Ã∏ Δ√À æ∂À¢√À™

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·26

26

„‡ÙË, ı· Û˘Ó¯›ÛÂÈ Ó· „‡‰ÂÙ·È ·ÎfiÌ· ÎÈ ·Ó ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ Ë ÈÔ Á˘ÌÓ‹ ·Ï‹ıÂÈ·, ı· Û˘Ó¯›ÛÂÈ Ó· „‡‰ÂÙ·È ·ÎfiÌ· Î·È ·ÊÔ‡ Ë ·Ï‹ıÂÈ· ÛοÛÂÈ Î¿ÔÙ ÛÙ· ÌÔ‡ÙÚ· ÙÔ˘. ∂› „¤Ì·Ù· ÁÈ· Ó· οÓÂÈ ÙÔÓ fiÏÂÌÔ ÛÙÔ πÚ¿Î fiˆ˜ ›¯Â ÂÈ „¤Ì·Ù· Î·È ÁÈ· ÙÔ ÙÚÈ΢ÌÈ҉˜ Î·È ·ÌÊ›ÛËÌÔ ·ÚÂÏıfiÓ ÙÔ˘, ‰ËÏ·‰‹ Ì ÙËÓ ›‰È· ͉ȷÓÙÚÔÈ¿. ΔÔ „¤Ì· ÛÙÔÓ ªÔ˘˜ ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi Ì·ÎÚÈ¿, Â›Ó·È ÛÙÔ ·›Ì· ÙÔ˘. ø˜ Âͤ¯ˆÓ „‡Ù˘, Â›Ó·È Ô ÎÔÚ˘Ê·›Ô˜ fiÏˆÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ ÙˆÓ „¢ÙÒÓ Ô˘ ÙÔÓ ÂÚÈÙÚÈÁ‡ÚÈÛ·Ó, ÙÔÓ ¯ÂÈÚÔÎÚfiÙËÛ·Ó Î·È ÙÔÓ ˘ËÚ¤ÙËÛ·Ó Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ·. √ Δ˙ÔÚÙ˙ ªÔ˘˜ ÂÍfiÚÈÛ ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· ·’ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÒÛÙ ÛÙË ı¤ÛË Ù˘ Ó· ηÚÔÊÔÚ‹ÛÂÈ Ë ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ „‡‰Ô˘˜. ∏ Û‡Á¯ÚÔÓË ·ÓıÚÒÈÓË ÎÔÈÓˆÓ›· ¤¯ÂÈ ÌÔÏ˘Óı› ·fi ÙÔ „¤Ì· Û·Ó Ó· ‹Ù·Ó Ë ¯ÂÈÚfiÙÂÚË ·fi ÙȘ ËıÈΤ˜ ·ÚÚÒÛÙȘ, ÎÈ Ô ›‰ÈÔ˜ Â›Ó·È ·fi ÙÔ˘˜ ·ÚÈÔ˘˜ ˘‡ı˘ÓÔ˘˜. ΔÔ „¤Ì· ΢ÎÏÔÊÔÚ› ·ÙÈÌÒÚËÙ· ·ÓÙÔ‡, ¤ÁÈÓ È· ¤Ó· ›‰Ô˜ ¿ÏÏ˘ ·Ï‹ıÂÈ·˜. ŸÙ·Ó ÚÈÓ ·fi ÌÂÚÈο ¯ÚfiÓÈ· οÔÈÔ˜ ¶ÔÚÙÔÁ¿ÏÔ˜ Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜, ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ·fi ¢ÛÏ·¯Ó›· ı· ·Ú·Ï›„ˆ, ‰‹ÏˆÛ ˆ˜ «Ë ÔÏÈÙÈ΋ Â›Ó·È Ë Ù¤¯ÓË Ó· ÌË Ï¤ÂÈ Î·Ó›˜ ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·», ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ Ê·ÓÙ·ÛÙ› ˆ˜ Ô Δ˙ÔÚÙ˙ ªÔ˘˜, Ôχ ηÈÚfi ·ÚÁfiÙÂÚ·, ı· ÌÂÙ·ÌfiÚʈÓ ÙË ÛÔηÚÈÛÙÈ΋ ·˘Ù‹ ‰‹ÏˆÛË Û ÌÈ· ·ıÒ· ÛηÓÙ·ÏÈ¿ ÂÚÈÊÂÚÂÈ·ÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ¯ˆÚ›˜ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ Û˘Ó›‰ËÛË Ù˘ ·Í›·˜ Î·È Ù˘ ÛËÌ·Û›·˜ ÙˆÓ Ï¤ÍˆÓ. °È· ÙÔÓ ªÔ˘˜ Ë ÔÏÈÙÈ΋ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ¤Ó·˜ ÌÔ¯Ïfi˜ ÙˆÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛˆÓ, ‹ Ì¿ÏÏÔÓ Ô Î·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ·’ fiÏÔ˘˜, ÙÔ „¤Ì· ˆ˜ fiÏÔ, ÙÔ „¤Ì· ˆ˜ ÂÌÚÔÛıÔÊ˘Ï·Î‹ ÙˆÓ Ù·ÓΘ Î·È ÙˆÓ Î·ÓÔÓÈÒÓ, ÙÔ „¤Ì· ÁÈ· Ù· Û˘ÓÙÚ›ÌÌÈ·, ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÓÂÎÚÔ‡˜, ÁÈ· ÙȘ ÂÍ·ıÏȈ̤Ó˜ Î·È ¿ÓÙ· ̷ٷȈ̤Ó˜ ÂÏ›‰Â˜ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜. ¢ÂÓ Â›Ó·È ‚¤‚·ÈÔ ˆ˜ Ô ÎfiÛÌÔ˜ Â›Ó·È Û‹ÌÂÚ· ÈÔ ·ÛÊ·Ï‹˜, ·˜ ÌËÓ ·ÌÊÈ‚¿ÏÔ˘Ì fï˜ ηıfiÏÔ˘ ˆ˜ ı· ‹Ù·Ó Ôχ ÈÔ Î·ı·Úfi˜ ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ÈÌÂÚÈ·ÏÈÛÙÈ΋ Î·È ·ÔÈÎÈÔÎÚ·ÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ ÙÔ˘ ÚÔ¤‰ÚÔ˘ ÙˆÓ ∏¶∞, Δ˙ÔÚÙ˙ °Ô˘fiÎÂÚ ªÔ˘˜, Î·È fiÏˆÓ ·˘ÙÒÓ Ô˘, ÁÓÒÛÙ˜ Ù˘ ·¿Ù˘ Ô˘ ‰È¤Ú·ÙÙ·Ó, ÙÔ˘ ¿ÓÔÈÍ·Ó ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÁÈ· ÙÔÓ §Â˘Îfi √›ÎÔ. ∏ πÛÙÔÚ›· ı· ÙÔ˘˜ ˙ËÙ‹ÛÂÈ ÙÔ ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌfi.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·27

19 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘

ª¶∂ƒ§√À™∫√¡π ∫∞π ™π∞

* √ ÎÔÚ˘Ê·›Ô˜ ¶ÔÚÙÔÁ¿ÏÔ˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ıˆÚÂ›Ù·È ·fi

27

™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ·ÌÂÚÈηÓÈÎfi ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Forbes, ÙËÓ °ÎfiÙ· ÙÔ˘ ·ÁÎfiÛÌÈÔ˘ ÏÔ‡ÙÔ˘, Ë ÂÚÈÔ˘Û›· ÙÔ˘ ªÂÚÏÔ˘ÛÎfiÓÈ ·Ó¤Ú¯ÂÙ·È Û¯Â‰fiÓ ÛÙ· 10 ‰ÈÛ. ‰ÔÏ¿ÚÈ·. ŒÓÙÈÌ· ÎÂÚ‰ÈṲ̂ӷ, ‚¤‚·È·, Ì ԢΠÔÏ›ÁË ¤ÍˆıÂÓ ‚Ô‹ıÂÈ· ¿ÓÙˆ˜, ÌÂٷ͇ Ù˘ ÔÔ›·˜, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÙË ‰È΋ ÌÔ˘. ªÈ·˜ Î·È ÂΉ›‰ÔÌ·È ÛÙËÓ πÙ·Ï›· ·fi ÙÔÓ ÂΉÔÙÈÎfi Ô›ÎÔ Einaudi, ȉÈÔÎÙËÛ›·˜ ÙÔ˘ ÂÓ ÏfiÁˆ ªÂÚÏÔ˘ÛÎfiÓÈ, fiÏÔ Î·È Î¿ÔÈ· ¯Ú‹Ì·Ù· ı· ÙÔ˘ ¤¯ˆ ·ÔʤÚÂÈ. ªÈ· ·ÂÈÚÔÂÏ¿¯ÈÛÙË ÛÙ·ÁfiÓ· ÛÙÔÓ ˆÎ·Ófi, ÚÔÊ·ÓÒ˜, Ô˘ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ fï˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ˘ ÊÙ¿ÓÂÈ ÁÈ· Ó· ÏËÚÒÓÂÈ Ù· Ô‡Ú· ÙÔ˘, ·Ó ˘Ôı¤ÛÔ˘Ì ˆ˜ Ë ‰È·ÊıÔÚ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ë ÌfiÓË ÙÔ˘ ¤ÍË. ¶¤Ú· ·’ fiÛ· Â›Ó·È ÁÂÓÈÎÒ˜ ÁÓˆÛÙ¿, ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÁÓˆÚ›˙ˆ ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ Î·È Ù· ı·‡Ì·Ù· ÙÔ˘ ™›Ï‚ÈÔ ªÂÚÏÔ˘ÛÎfiÓÈ, ÙÔ˘ Cavaliere. ¶Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ı· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ·ÛÊ·ÏÒ˜ Ô ÈÙ·ÏÈÎfi˜ Ï·fi˜, Ô˘ Ì›·, ‰‡Ô, ÙÚÂȘ ÊÔÚ¤˜ ÙÔÓ Î¿ıÈÛ ÛÙËÓ Úˆı˘Ô˘ÚÁÈ΋ ηڤÎÏ·. ∫È fiˆ˜ Û˘ÓËı›˙ÂÙ·È Ó· ϤÁÂÙ·È, ÔÈ Ï·Ô› Â›Ó·È Î˘Ú›·Ú¯ÔÈ, Î·È fi¯È ÌfiÓÔ Î˘Ú›·Ú¯ÔÈ ·ÏÏ¿, Â›Û˘, ÛÔÊÔ› Î·È Û˘ÓÂÙÔ›, ΢ڛˆ˜ ·fi ÙfiÙ Ô˘ Ë ‰È·Ú΋˜ ¿ÛÎËÛË Ù˘ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ Â¤ÙÚ„ ÛÙÔ˘˜ Ôϛ٘ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ¯Ú‹ÛÈ̘ ÁÓÒÛÂȘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Ò˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Ë ÔÏÈÙÈ΋ Î·È Ì ÙȘ ‰È¿ÊÔÚ˜ ÌÔÚʤ˜ Â›Ù¢Í˘ Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜. ∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ Ô Ï·fi˜ ͤÚÂÈ Ôχ ηϿ ÙÈ ı¤ÏÂÈ fiÙ·Ó ÙÔÓ Î·ÏÔ‡Ó Ó· „ËÊ›ÛÂÈ. ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË, Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÙÔ˘ ÈÙ·ÏÈÎÔ‡ Ï·Ô‡, ·ÊÔ‡ ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ ÌÈÏ¿Ì ÙÒÚ·, Î·È fi¯È ÁÈ· ¿ÏÏÔÓ (Ô˘ ı· ’ÚıÂÈ ÎÈ Ë ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘), ¤¯ÂÈ ·Ô‰Âȯı› ˆ˜ Ë Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ÎÏ›ÛË Ô˘ ¤¯ÂÈ ÁÈ· ÙÔÓ ªÂÚÏÔ˘ÛÎfiÓÈ, Î·È Ë ÔÔ›· ¤¯ÂÈ ÂΉËψı› ÙÚÂȘ ÊÔÚ¤˜, Â›Ó·È ·‰È¿ÊÔÚË Û ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ËıÈ΋˜ ʇÛ˘. ¶Ú·ÁÌ·ÙÈο, ÛÙÔÓ ÙfiÔ Ù˘ Ì·Ê›·˜ Î·È Ù˘ ∫·ÌfiÚ·˜, ÔÈ· ÛËÌ·Û›· ÌÔÚ› Ó· ¤¯ÂÈ ÙÔ ·ԉ‰ÂÈÁ̤ÓÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ˆ˜ Ô Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜ Â›Ó·È ·Ú·‚·ÙÈÎfi˜; ™Â ¤Ó·Ó ÙfiÔ fiÔ˘ Ë ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË ÔÙ¤ ‰ÂÓ Â›¯Â ηϋ Ê‹ÌË, ÙÈ ÂÈÚ¿˙ÂÈ ·Ó Ô Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜ ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ Ó· ÂÁÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÓfiÌÔÈ ÛÙ· ̤ÙÚ· ÙˆÓ Û˘ÌÊÂÚfiÓÙˆÓ ÙÔ˘, ÚÔÛٷ٢fiÌÂÓÔ˜ ÂÓ¿ÓÙÈ· Û οı ·fiÂÈÚ· ÙÈ̈ڛ·˜ Ù˘ ·Ó˘·ÎÔ‹˜ ÙÔ˘ Î·È ÙˆÓ Î·Ù·¯Ú‹ÛÂˆÓ Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜; √ ŒÛ· ÓÙ ∫Â˚Úfi˜* ¤ÏÂÁ ˆ˜, ·Ó ‚Á¿˙·Ì ÂÚ›·ÙÔ ÙÔ Á¤ÏÈÔ

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·28

Á‡Úˆ ·fi ¤Ó· ıÂÛÌfi, ·˘Ùfi˜ ı· ηÙ‰·ÊÈ˙fiÙ·Ó, ı· ÁÈÓfiÙ·Ó ÎÔÌÌ¿ÙÈ·. ∞˘Ùfi ›Û¯˘Â ·ÏÈ¿. ΔÈ Ó· ԇ̠ÁÈ· ÙËÓ ÚfiÛÊ·ÙË ··ÁfiÚ¢ÛË, ‰È·ÙÂÙ·Á̤ÓË ·’ ÙÔÓ ªÂÚÏÔ˘ÛÎfiÓÈ, Ó· ÚÔ‚ÏËı› ÂΛ Ë Ù·ÈÓ›· W ÙÔ˘ ŸÏÈ‚ÂÚ ™ÙfiÔ˘Ó; ª¤¯ÚÈ ÂΛ ¤ÊÙ·Û·Ó ÔÈ ÂÍÔ˘Û›Â˜ ÙÔ˘ Cavaliere; ¶Ò˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi Ó· ‰È¤Ú·Í ٤ÙÔÈ· ·˘ı·ÈÚÂÛ›·, ÂÓÒ, ÂÈϤÔÓ, ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ˆ˜, fiÛÔ ÎÈ ·Ó ÍÂηډÈÛÙԇ̠ÛÙ· Á¤ÏÈ· Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ∫˘ÚÈÓ¿ÏÈÔ, ·˘Ùfi ‰ÂÓ ı· ¤ÛÂÈ; ∂›Ó·È ‰›Î·ÈË Ë ·Á·Ó¿ÎÙËÛ‹ Ì·˜, ·Ó Î·È ı· Ú¤ÂÈ Ó· οÓÔ˘Ì ÌÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ì ÙËÓ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ· Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ηډȿ˜. To W Â›Ó·È ÌÈ· Ù·ÈÓ›· Ô˘ ¯Ù˘¿ÂÈ ÙÔÓ ªÔ˘˜, Î·È Ô ªÂÚÏÔ˘ÛÎfiÓÈ, ¿ÓıÚˆÔ˜ Ù˘ ηډȿ˜ fiˆ˜ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ¤Ó·˜ Ì·ÊÈfi˙Ô˜ ·Ú¯ËÁfi˜, Â›Ó·È Ê›ÏÔ˜, Û˘Ó¿‰ÂÏÊÔ˜, ηÚÓÙ¿ÛÈ ÙÔ˘ ·ÎfiÌ· ÚÔ¤‰ÚÔ˘ ÙˆÓ ∏¶∞. ∂›Ó·È ÌÈ· ¯·Ú¿ Ô ¤Ó·˜ ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÏÏÔ. ∞˘Ùfi Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÈ· ¯·Ú¿ Â›Ó·È Ó· ʤÚÂÈ Ô ÈÙ·ÏÈÎfi˜ Ï·fi˜ Ù· ÈÛÈÓ¿ ÙÔ˘ ªÂÚÏÔ˘ÛÎfiÓÈ ÁÈ· ٤ٷÚÙË ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ Î·Ú¤ÎÏ· Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜. °È·Ù› ÙfiÙ ηӤӷ Á¤ÏÈÔ ‰ÂÓ Ì·˜ ÛÒ˙ÂÈ.

20 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘

™Δ√ ¡∂∫ƒ√Δ∞º∂π√ Δ√À ¶√À§π∞¡∞™

28

ªÈ· ̤ڷ, ¿Ó ›Ûˆ˜ ÂÙ¿ ‹ ÔÎÙÒ ¯ÚfiÓÈ·, Ì·˜ ·Ó·˙‹ÙËÛÂ, ÙËÓ ¶ÈÏ¿Ú ÎÈ Â̤ӷ, ¤Ó·˜ §ÂÔÓ¤˙Ô˜ Ô˘ ÏÂÁfiÙ·Ó ∂Ì›ÏÈÔ ™›Ï‚·, ˙ËÙÒÓÙ·˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÁÈ· ÙËÓ Âȯ›ÚËÛË ÛÙËÓ ÔÔ›· ÂÙÔÈÌ·˙fiÙ·Ó Ó· ‚¿ÏÂÈ Ï¿Ù˜, Ó· ·Ó·ÎÙ‹ÛÂÈ fi,ÙÈ ·¤ÌÂÓ ·’ ÙÔÓ ·Ô‡ ÙÔ˘, Ô˘ ›¯Â ‰ÔÏÔÊÔÓËı› ·’ ÙÔ˘˜ ÊÚ·ÓÎÈÛÙ¤˜ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ÂÌÊ˘Ï›Ô˘ ÔϤÌÔ˘. ª·˜ ˙ËÙÔ‡Û ËıÈ΋ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË, Ù›ÔÙ ¿ÏÏÔ. ∏ ÁÈ·ÁÈ¿ ÙÔ˘ ›¯Â ÂΉËÏÒÛÂÈ ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· Ó· ÂÈÛÙÚ¤„Ô˘Ó Ù· ÔÛÙ¿ ÙÔ˘ ·Ô‡ Î·È Ó· ¤¯Ô˘Ó ·ÍÈÔÚÂ‹ Ù·Ê‹. ¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÎÈ ·fi ÂÈı˘Ì›· ÌÈ·˜ ·Û˘Ì‚›‚·ÛÙ˘ ÁÂÚfiÓÙÈÛÛ·˜, Ô ∂Ì›ÏÈÔ ™›Ï‚· ¤Ï·‚ ÙȘ ÎÔ˘‚¤ÓÙ˜ ·˘Ù¤˜ ˆ˜ ÂÓÙÔÏ‹ Ô˘ ‹Ù·Ó ηı‹ÎÔÓ ÙÔ˘ Ó· ÂÎÏËÚÒÛÂÈ, fi,ÙÈ ÎÈ ·Ó ÁÈÓfiÙ·Ó. ∞˘Ùfi ‹Ù·Ó ÙÔ ÚÒÙÔ ‚‹Ì· ÂÓfi˜ Û˘ÏÏÔÁÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹ÙÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˘˜ ∂˘Úˆ·›Ô˘˜ Ú·ÏÈÛÙ¤˜. ™Ù· ÂÏÏËÓÈο ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Ó Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ŒÓ·˜ Ï˘ÚÈÎfi˜ ÔÈËÙ‹˜ (ÌÙÊÚ. ∞. ™˘Ú¿ÎÔ˘, ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·) Î·È ΔÔ ¤ÁÎÏËÌ· ÙÔ˘ ¶¿‰Ú ∞Ì¿ÚÔ (ÌÙÊÚ. ™. ¶·ÓÙÂÏ¿Î˘, ª¤‰Ô˘Û·). (™.Ù.ª.)

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·29

Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ÁÚ‹ÁÔÚ· ÂÍ·ÏÒıËΠ۠ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ πÛ·Ó›·: Ó· Û˘ÏϯıÔ‡Ó ·fi Ï¿ÎÎÔ˘˜ Î·È Ú¤Ì·Ù·, fiÔ˘ ›¯·Ó ı·ÊÙ›, Ù· ‰Âο‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ı‡Ì·Ù· ÙÔ˘ Ê·ÛÈÛÙÈÎÔ‡ Ì›ÛÔ˘˜, Ó· ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÙÔ‡Ó Î·È Ó· ·Ú·‰ÔıÔ‡Ó ÛÙȘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ. ŒÓ· ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ ¤ÚÁÔ Ô˘ ‰ÂÓ ‚ڋΠÌfiÓÔ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜, ·ÚΛ ÌfiÓÔ Ó· ı˘ÌËı› ηÓ›˜ ÙȘ ‰È·ÚΛ˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ Ù˘ ÈÛ·ÓÈ΋˜ ‰ÂÍÈ¿˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›·˜ Ó· ÊÚÂÓ¿ÚÂÈ Î¿ÙÈ Ô˘ ‹Ù·Ó ‹‰Ë ÌÈ· Û˘ÓÙ·Ú·ÎÙÈ΋ Î·È Û˘ÁÎÈÓËÙÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, Ó· ‚ÁÔ˘Ó ·’ ÙÔ ÛηÌ̤ÓÔ Î·È ·Ó·Î·ÙˆÌ¤ÓÔ ¯ÒÌ· Ù· ·ÔÌÂÈÓ¿ÚÈ· ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ›¯·Ó ÏËÚÒÛÂÈ Ì ÙË ˙ˆ‹ ÙËÓ ›ÛÙË ÛÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÛÙË ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋ ÓÔÌÈÌfiÙËÙ·. ∂ÈÙÚ¤„Ù ÌÔ˘ Ó· ηٷı¤Ûˆ ‰Ò, ˆ˜ Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ ˘fiÎÏÈÛË Û fiÏÔ˘˜ fiÛÔÈ ·ÊÈÂÚÒıËÎ·Ó ÛÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ·˘Ù‹, ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ÕÓ¯ÂÏ ÓÙÂÏ ƒ›Ô, ÙÔ˘ ÎÔ˘ÓÈ¿‰Ô˘ ÌÔ˘ Ô˘ Ù˘ ¯¿ÚÈÛ ٷ ηχÙÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘, ηıÒ˜ Â›Û˘ Î·È ‰‡Ô ‚È‚Ï›· ¤Ú¢ӷ˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ˘˜ ÂÍ·Ê·ÓÈṲ̂ÓÔ˘˜ Î·È Ù· ı‡Ì·Ù· ·ÓÙÈÔ›ÓˆÓ. Ÿˆ˜ ‹Ù·Ó ·Ó·fiÊ¢ÎÙÔ, Ë ‰È¿ÛˆÛË ÙˆÓ ÔÛÙÒÓ ÙÔ˘ ºÂ‰ÂÚ›ÎÔ °Î·Úı›· §fiÚη, ı·Ì̤ÓÔ˘ fiˆ˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ¿ÏÏÔÈ ÛÙÔ Ú¤Ì· ÙÔ˘ μÈıÓ¿Ú, ÛÙËÓ Â·Ú¯›· Ù˘ °Ú·Ó¿‰·˜, ÂÍÂÏ›¯ıËΠÁÚ‹ÁÔÚ· Û Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ÂıÓÈÎfi ÚfiÛÙ·ÁÌ·. ŒÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜ Ù˘ πÛ·Ó›·˜, Ô ÈÔ ÁÓˆÛÙfi˜ ·ÁÎÔÛÌ›ˆ˜, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÂΛ, Û’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚËÌÈ¿, Û’ ¤Ó·Ó ÙfiÔ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô ˘¿Ú¯ÂÈ Û¯Â‰fiÓ Ë ‚‚·ÈfiÙËÙ· ˆ˜ Â›Ó·È Ô Ï¿ÎÎÔ˜ fiÔ˘ ÎÂ›Ù·È Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ÙÔ˘ ƒÔÌ·Óı¤ÚÔ ÃÈÙ¿ÓÔ, Ì·˙› Ì ¿ÏÏÔ˘˜ ÙÚÂȘ ÙÔ˘ÊÂÎÈṲ̂ÓÔ˘˜, ¤Ó· ‰¿ÛηÏÔ Ì ÙÔ fiÓÔÌ· ¡ÙÈfiÛÎÔÚÔ °Î·Ï›ÓÙÔ Î·È ‰‡Ô ·Ó·Ú¯ÈÎÔ‡˜ ·ÓÙ¿ÚÙ˜, ÙÔÓ ÃÔ·Î›Ó ∞ÚÎfiÁÈ·˜ ∫·Ì¤ı·˜ Î·È ÙÔÓ ºÚ·Óı›ÛÎÔ °Î·Ï·ÓÙ› ªÂÏÁοÚ. ¶ÂÚȤÚÁˆ˜, Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÙÔ˘ °Î·Úı›· §fiÚη ¿ÓÙ· ‹Ù·Ó ·ÓÙ›ıÂÙË Ó· ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ Û ÂÎÙ·Ê‹. Δ· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· Ô˘ ÂÈηÏÔ‡ÓÙ·Ó Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·Ó fiÏ·, Û ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ‹ ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ‚·ıÌfi, Ì ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ηٷٿÍÔ˘Ì ˆ˜ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ·˜, fiˆ˜ Ë Î·Îfi‚Ô˘ÏË ÂÚȤÚÁÂÈ· ÙˆÓ Ì¤ÛˆÓ Ì·˙È΋˜ ÂÓË̤ڈÛ˘, ÙÔ ı¤·Ì· ÛÙÔ ÔÔ›Ô ı· ÂÍÂÏÈÛÛfiÙ·Ó Ë ÂÎÙ·Ê‹ ÙˆÓ ÔÛÙÒÓ, ÏfiÁÔÈ ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ· Û‚·ÛÙÔ›, Ô˘ fï˜, ·˜ ÌÔ˘ ÂÈÙÚ·› Ó· ˆ, ¯¿ÓÔ˘Ó Û‹ÌÂÚ· ‚·Ú‡ÙËÙ· ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙËÓ ·ÏfiÙËÙ· Ì ÙËÓ ÔÔ›· ·¿ÓÙËÛÂ Ë ÂÁÁÔÓ‹ ÙÔ˘ ¡ÙÈfiÛÎÔÚÔ °Î·Ï›ÓÙÔ fiÙ·Ó Û ÌÈ· Ú·‰ÈÔʈÓÈ΋ Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË ÙË ÚÒÙËÛ·Ó Ô‡ ı· ‹Á·ÈÓ ٷ ÔÛÙ¿ ÙÔ˘ ·Ô‡ Ù˘ ·Ó ÙÂÏÈο ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó: «™ÙÔ ÓÂÎÚÔÙ·ÊÂ›Ô ÙÔ˘ ¶Ô˘ÏÈ¿Ó·˜». £· Ú¤ÂÈ Ó· ‰È¢ÎÚÈÓ›ÛÔ˘Ì fiÙÈ ÙÔ ¶Ô˘ÏÈ¿Ó·˜, ÛÙËÓ Â·Ú¯›· Ù˘ °Ú·Ó¿‰·˜, Â›Ó·È ÙÔ ¯ˆÚÈfi fiÔ˘ ‰Ô‡-

29

SARAMAGO sel_D

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·30

ÏÂ˘Â Ô ¡ÙÈfiÛÎÔÚÔ °Î·Ï›ÓÙÔ Î·È fiÔ˘ Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ó· ˙ÂÈ Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘. ªfiÓÔ ÔÈ ÛÂÏ›‰Â˜ ÙˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ Á˘Ú›˙Ô˘Ó, Ù˘ ˙ˆ‹˜ fi¯È.

22 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘

30

∞£ ¡ ∞ ƒ, Δ √ ª ∞ ¡ Δ ∂ π √ ªÔÚԇ̠ӷ ÎÔÈÌfiÌ·ÛÙ ‹Û˘¯ÔÈ, Ë ˘ÂÚı¤ÚÌ·ÓÛË ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ, Â›Ó·È ÌÈ· ÔÓËÚ‹ ÂÈÓfiËÛË ÙˆÓ ÔÈÎÔÏfiÁˆÓ ÛÙË ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÁÚ·ÌÌ‹ ÌÈ·˜ «È‰ÂÔÏÔÁ›·˜ ·ÔÏ˘Ù·Ú¯È΋˜ ÚÔ¤Ï¢Û˘», fiˆ˜ ÙËÓ fiÚÈÛÂ Ô ·‰¤Î·ÛÙÔ˜ ·Ú·ÙËÚËÙ‹˜ Ù˘ ·ÁÎfiÛÌÈ·˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ Î·È ÙˆÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘ Û‡Ì·ÓÙÔ˜ ÃÔÛ¤ ª·Ú›· ∞ıÓ¿Ú. ¢ÂÓ Í¤ÚÔ˘Ì ÙÈ ı· οӷÌ ¯ˆÚ›˜ ·˘Ùfi ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ. ¢ÂÓ ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· ·Ó οÔÈ· ·’ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ̤Ú˜ ·Ú¯›ÛÔ˘Ó Ó· Ê˘ÙÚÒÓÔ˘Ó ÏÔ˘ÏÔ‡‰È· ÛÙËÓ ∞ÚÎÙÈ΋, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· ·Ó Ù· ·Áfi‚Ô˘Ó· Ù˘ ¶·Ù·ÁÔÓ›·˜ ÌÂÈÒÓÔÓÙ·È Î¿ı ÊÔÚ¿ Ô˘ οÔÈÔ˜ ÊÙ·ÚÓ›˙ÂÙ·È Î·È ·Ó‚·›ÓÂÈ Ë ·ÙÌÔÛÊ·ÈÚÈ΋ ıÂÚÌÔÎÚ·Û›· ηٿ ¤Ó· ¯ÈÏÈÔÛÙfi ÙÔ˘ ‚·ıÌÔ‡, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· ·Ó Ë °ÚÔÈÏ·Ó‰›· ¤¯·Û ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ‰¿ÊÔ˘˜ Ù˘, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· Ë ÍËÚ·Û›·, ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÛËÌ·Û›· ÔÈ ÏËÌ̇Ú˜ Ô˘ ÈÛÔ‰ÒÓÔ˘Ó Ù· ¿ÓÙ· ·›ÚÓÔÓÙ·˜ Ì·˙› ÙÔ˘˜ ÙfiÛ˜ ˙ˆ¤˜, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· Ë fiÏÔ Î·È ÚÔÊ·Ó¤ÛÙÂÚË ÂÍÔÌÔ›ˆÛË ÙˆÓ ÂÔ¯ÒÓ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, Ù›ÔÙ ·’ fiÏ· ·˘Ù¿ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· ·ÊÔ‡ Ô Âȉ‹ÌˆÓ ÛÔÊfi˜ ÃÔÛ¤ ª·Ú›· ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· ·ÚÓËı› ÙËÓ ‡·ÚÍË Ù˘ ˘ÂÚı¤ÚÌ·ÓÛ˘ ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË, ‚·ÛÈ˙fiÌÂÓÔ˜ ÛÙȘ Û¿ÓȘ ÛÂÏ›‰Â˜ ÂÓfi˜ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ ΔÛ¤¯Ô˘ ÚÔ¤‰ÚÔ˘ μ¿ÙÛÏ·‚ ∫Ï¿Ô˘˜, Ô˘ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ∞ıÓ¿Ú, Û ÌÈ· fiÌÔÚÊË ÛÙÈÁÌ‹ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Î·È ıÂÛÌÈ΋˜ ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë˜, ı· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ Û‡ÓÙÔÌ·. ∂›Ó·È ‹‰Ë Û·Ó Ó· ÙÔÓ ·ÎÔ‡ÌÂ. ™ÙÔ ÌÂٷ͇ ÌÈ· Ôχ ÛÔ‚·Ú‹ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· Ì¿˜ Ù˘Ú·ÓÓ¿ Î·È Â›Ó·È ÒÚ· Ó· ÙËÓ ˘Ô‚¿ÏÔ˘Ì ÛÙËÓ ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ ·Ó·ÁÓÒÛÙË. ¶Ô‡ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ë ÚԤϢÛË, ÙÔ Ó¿Ì·, Ë ËÁ‹ ·˘Ù‹˜ Ù˘ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋˜ ÛÙ¿Û˘ ¿ÚÓËÛ˘; ª‹ˆ˜ ¿Ú·Á ÚԤ΢„ ·fi ¤Ó· ‰È·ÏÂÎÙÈÎfi ·˘Áfi Ô˘ ¤ıÂÛÂ Ô ∞ıÓ¿Ú ÛÙË Ì‹ÙÚ· ÙÔ˘ §·˚ÎÔ‡ ∫fiÌÌ·ÙÔ˜ fiÙ·Ó ‹Ù·Ó ·Ê¤ÓÙ˘ Î·È Î‡Ú˘ ÙÔ˘; ŸÙ·Ó Ô ƒ·¯fiÈ, Ì’ ÂΛÓË ÙË Û˘ÁÎÚÔÙË̤ÓË ÛÔ‚·ÚfiÙËÙ· Ô˘ ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ, Ì·˜ ÏËÚÔÊfiÚËÛ ˆ˜ ¤Ó·˜ Í¿‰ÂÚÊfi˜ ÙÔ˘ ·Î·‰ËÌ·˚Îfi˜, Ì¿ÏÏÔÓ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜, ÙÔ˘ ›¯Â ÂÈ ˆ˜ fiÏ· ·˘Ù¿ Ù· ÂÚ› ˘ÂÚı¤ÚÌ·ÓÛ˘ ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË Â›Ó·È ÌÈ· ÌÔ‡Ú‰·, Ë ÙfiÛÔ ÙÔÏÌËÚ‹ ‰‹ÏˆÛË ‹Ù·Ó ·ÏÒ˜

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·31

ηÚfi˜ ÌÈ·˜ ˘ÂÚıÂÚÌ·Ṳ̂Ó˘ ΤÏÙÈ΢ Ê·ÓÙ·Û›·˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ ӷ ηٷϿ‚ÂÈ ÙÈ ÙÔ˘ ÂÍËÁÔ‡Û·Ó, ‹, ÁÈ· Ó· ÂÈÛÙÚ¤„Ô˘Ì ÛÙÔ ‰È·ÏÂÎÙÈÎfi ·˘Áfi, Â›Ó·È ·˘Ùfi ¤Ó· ‰fiÁÌ·, ¤Ó·˜ ηÓfiÓ·˜, ÌÈ· ·Ú¯‹ Ù˘ˆÌ¤ÓË Ì ÌÈÎÚ¿ ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÛÙÔ ‚È‚ÏÈ·Ú¿ÎÈ ÙÔ˘ §·˚ÎÔ‡ ∫fiÌÌ·ÙÔ˜, ÛÙËÓ ÔÔ›· ÂÚ›ÙˆÛË Ô ƒ·¯fiÈ ˘‹ÚÍ ·ÏÒ˜ Ô ·Ù˘¯‹˜ Ô˘ Â·Ó¤Ï·‚ ÙËÓ ÎÔ˘‚¤ÓÙ· ÙÔ˘ ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ‡ Í·‰¤ÚÊÔ˘, Î·È ÙÔ Ì·ÓÙÂ›Ô ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒıËÎÂ Ô ÚÒËÓ ·Ú¯ËÁfi˜ ÙÔ˘ ‰ÂÓ ı¤ÏËÛ ӷ ¯¿ÛÂÈ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÁÈ· Ó· ÚÔÔÚ¢Ù› ·ÎfiÌ· ÌÈ· ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ·Ì·ıÔ‡˜ ÈÛÙÔ‡ ÙÔ˘; ¢ÂÓ ¤¯ˆ ÌÂÁ¿Ï· ÂÚÈıÒÚÈ·, ›Ûˆ˜ fï˜ Ó· ¯ˆÚ¤ÛÂÈ Â‰Ò ÌÈ· ¤ÎÎÏËÛË ÛÙÔÓ ÎÔÈÓfi ÓÔ˘. ŸÓÙ·˜ ‚¤‚·ÈÔ ˆ˜ Ô Ï·Ó‹Ù˘ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ˙ԇ̠¤¯ÂÈ ÂÚ¿ÛÂÈ ·fi ¤ÍÈ ‹ ÂÙ¿ ÂÔ¯¤˜ ·ÁÂÙÒÓˆÓ, Ì‹ˆ˜ ‚ÚÈÛÎfiÌ·ÛÙ ÛÙ· Úfiı˘Ú· ¿ÏÏ˘ Ì›·˜ Ù¤ÙÔÈ·˜ ÂÔ¯‹˜; ª‹ˆ˜ Ë Û‡ÌÙˆÛË ÌÂٷ͇ ÌÈ·˜ Ù¤ÙÔÈ·˜ Èı·ÓfiÙËÙ·˜ Î·È ÙˆÓ ‰È·ÚÎÒÓ ÂÓÂÚÁÂÈÒÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ôχ Ì ÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÂΛӘ fiÔ˘ ÌÈ· ·ÚÚÒÛÙÈ· ÎÚ‡‚ÂÈ ÌÈ· ¿ÏÏË ·ÚÚÒÛÙÈ·; ™ÎÂÊÙ›Ù ÙÔ, Û·˜ ·Ú·Î·ÏÒ. ™ÙËÓ ÂfiÌÂÓË ÂÔ¯‹ ·ÁÂÙÒÓˆÓ, ‹ Û’ ·˘Ù‹ Ô˘ ÙÒÚ· ÍÂÎÈÓ¿, Ô ¿ÁÔ˜ ı· ÛÎÂ¿ÛÂÈ ÙÔ ¶·Ú›ÛÈ. ∞˜ ÂÊËÛ˘¯¿ÛÔ˘Ì fï˜, ‰ÂÓ ı· Á›ÓÂÈ ·‡ÚÈÔ. Œ¯Ô˘Ì ˆÛÙfiÛÔ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ¤Ó· ¯Ú¤Ô˜ Û‹ÌÂÚ·: Ó· ÌË ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÂÔ¯‹ ·ÁÂÙÒÓˆÓ Ô˘ ¤Ú¯ÂÙ·È ÂΛ. ∫·È Ó· ı˘Ì¿ÛÙÂ, Ô ∞ıÓ¿Ú Â›Ó·È ÌÂÌÔӈ̤ÓÔ ÂÂÈÛfi‰ÈÔ. ªËÓ ÙÚÔÌ¿˙ÂÙÂ.

23 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘

¶ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ fiϘ ÔÈ Ï¤ÍÂȘ Ô˘ ‰È·ÚÎÒ˜ ÚÔʤÚÔ˘ÌÂ, fiϘ ÔÈ ÎÈÓ‹ÛÂȘ Î·È ÔÈ ¯ÂÈÚÔÓƠ̂˜, ÔÏfiÎÏËÚ˜ ‹ ·‰Ú¤˜, Ô˘ ‰È·ÚÎÒ˜ οÓÔ˘ÌÂ, Ë Î¿ı ̛· Î·È fiϘ Ì·˙›, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÓÔËıÔ‡Ó ˆ˜ ÛÎfiÚÈ· ÎÔÌÌ¿ÙÈ· ÌÈ·˜ ÌË ÂÛÎÂÌ̤Ó˘ ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·Ê›·˜, Ô˘, ·ÚfiÙÈ ·ÎÔ‡ÛÈ·, ‹ ÁÈ’ ·˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜, ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÂÈÏÈÎÚÈÓ‹˜ Î·È ·ÏËıÈÓ‹ ·fi ÙË ÏÂÙÔÌÂÚ¤ÛÙÂÚË ·Ó·ÊÔÚ¿ ˙ˆ‹˜ Ô˘ ¤Ú·Û ÔÙ¤ ÛÙÔ ÁÚ·Ùfi Î·È ÛÙÔ ¯·ÚÙ›. ∏ ÂÔ›ıËÛË ·˘Ù‹ ˆ˜ fiÏ· fiÛ· ϤÌÂ Î·È Î¿ÓÔ˘Ì ̤۷ ÛÙÔ ¯ÚfiÓÔ, ·ÎfiÌ· ÎÈ ·Ó ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Ó· ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·È ÛËÌ·Û›·˜ Î·È ÛÔ˘‰·ÈfiÙËÙ·˜, ›ӷÈ, Î·È Î·Ó›˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÙÔ ·ÔÙÚ¤„ÂÈ, ‚ÈÔÁÚ·ÊÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË, Ì ԉ‹ÁËÛ οÔÈ· ̤ڷ Ó·

31

μπ√°ƒ∞ºπ∂™

32

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·32

ÚÔÙ›ӈ, Ì ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ÛÔ‚·ÚfiÙËÙ· ·’ fiÛË Ì ÌÈ· ÚÒÙË Ì·ÙÈ¿ ÌÔÚ› Ó· Ê·›ÓÂÙ·È, ˆ˜ fiÏ· Ù· ·ÓıÚÒÈÓ· fiÓÙ· ı· ¤ÚÂ Ӓ ·Ê‹ÛÔ˘Ó ÁÚ·Ù¤˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘˜, Î·È ˆ˜ ·˘Ù¿ Ù· ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ÙfiÌÔÈ, fiÙ·Ó ı’ ¿Ú¯È˙·Ó Ó· ÌË ¯ˆÚÔ‡Ó È· ÛÙË °Ë, ı· Ô‰ËÁÔ‡ÓÙ·Ó ÛÙË ™ÂÏ‹ÓË. ∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ Ë ÌÂÁ¿ÏË, ÙÂÚ¿ÛÙÈ·, ÁÈÁ¿ÓÙÈ·, ·ÚÔṲ̂ÙÚËÙË, Ë ·¤Ú·ÓÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ‡·Ú͢ ı· ¤ÚÂ ӷ ‰È·ÈÚÂı› ÚÒÙ· Û ‰‡Ô ̤ÚË Î·È ÌÂÙ¿, Ì ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, Û ÙÚ›·, Û ٤ÛÛÂÚ·, ‹ ·ÎfiÌ· Î·È Û ÂÓÓ¤·, ˘Ôı¤ÙÔÓÙ·˜ ˆ˜ ÛÙÔ˘˜ ÔÎÙÒ ˘fiÏÔÈÔ˘˜ Ï·Ó‹Ù˜ ÙÔ˘ ËÏÈ·ÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ı· ˘‹Ú¯·Ó ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ ÙfiÛÔ Â˘ÌÂÓ›˜ ÒÛÙ ӷ Û‚·ÛÙÔ‡Ó ÙËÓ Â˘·ÈÛıËÛ›· ÙÔ˘ ¯·ÚÙÈÔ‡. º·ÓÙ¿˙ÔÌ·È ˆ˜ ÔÈ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÙˆÓ ¿ÌÔÏÏˆÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ ˙ˆÒÓ Ô˘, ÂÂȉ‹ Â›Ó·È ·Ϥ˜ Î·È Ù·ÂÈÓ¤˜, ı· ¯ˆÚÔ‡Û·Ó ÌÔÓ¿¯· Û ÌÈÛ‹ ÓÙÔ˘˙›Ó· ÛÂÏ›‰Â˜ ‹ Î·È ÏÈÁfiÙÂÚ˜, ı· ·ÔÛÙ¤ÏÏÔÓÙ·Ó ÛÙÔÓ ¶ÏÔ‡ÙˆÓ·, ÙÔ ÈÔ Ì·ÎÚÈÓfi ·È‰› ÙÔ˘ ◊ÏÈÔ˘, fiÔ˘ Û›ÁÔ˘Ú· Û·Ó›ˆ˜ ı· ‹ıÂÏ·Ó Ó· Ù·Íȉ¤„Ô˘Ó ÔÈ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜. ™›ÁÔ˘Ú· ı· ÂÁ›ÚÔÓÙ·Ó ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Î·È ·Ôڛ˜ ÙËÓ ÒÚ· ÙÔ˘ ÔÚÈÛÌÔ‡ Î·È ‰È¢ÎÚ›ÓÈÛ˘ ÙˆÓ ÎÚÈÙËÚ›ˆÓ Ù˘ Û‡ÓıÂÛ˘ ÙˆÓ ÂÓ ÏfiÁˆ «‚ÈÔ‚È‚ÏÈÔıËÎÒÓ». £· ‹Ù·Ó ·‰È·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙÔ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ˆ˜ ¤ÚÁ· fiˆ˜ Ù· ËÌÂÚÔÏfiÁÈ· ÙÔ˘ ∞ÌȤÏ, ÙÔ˘ ∫¿Êη ‹ Ù˘ μÈÚÙ˙›ÓÈ· °Ô˘ÏÊ, Ë ‚ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ™¿ÌÈÔ˘ÂÏ Δ˙fiÓÛÔÓ, Ë ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ΔÛÂÏ›ÓÈ, Ù· ·ÔÌÓËÌÔÓ‡̷ٷ ÙÔ˘ ∫·˙·Ófi‚· ‹ ÔÈ ÂÎÌ˘ÛÙËÚ‡ÛÂȘ ÙÔ˘ ƒÔ˘ÛÒ, ‰›Ï· Û ÙfiÛ· ¿ÏÏ· ·ÚfiÌÔÈ·˜ ·ÓıÚÒÈÓ˘ Î·È ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜, ı· ¤ÚÂ ӷ ·Ú·Ì›ÓÔ˘Ó ÛÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË fiÔ˘ ›¯·Ó ÁÚ·ÊÙ›, ÒÛÙ ӷ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ì·ÚÙ˘Ú›· ÙÔ˘ ÂÚ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ·’ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ·Ó‰ÚÒÓ Î·È Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ô˘, ÁÈ· ηÏÔ‡˜ ‹ ηÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ ·’ fiÛ· ¤˙ËÛ·Ó, ¿ÊËÛ·Ó ¤Ó· ÛËÌ¿‰È, ÌÈ· ·ÚÔ˘Û›·, ÌÈ· ÂÈÚÚÔ‹ Ô˘, ·ÊÔ‡ ¿ÓÙÂÍ·Ó ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·, ı· Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ó Ó’ ·Ê‹ÓÔ˘Ó ›¯ÓË ÛÙȘ ÂÂÚ¯fiÌÂÓ˜ ÁÂÓȤ˜. ¶Úfi‚ÏËÌ· ı· ÚԤ΢Ù fiÙ·Ó, Û ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· Ì›ÓÂÈ ‹ Ó· ÛÙ·Ï› ÛÙÔ ·ÒÙÂÚÔ ‰È¿ÛÙËÌ·, ı’ ¿Ú¯È˙·Ó Ó· ÚÔ·ÙÔ˘Ó ÔÈ ·Ó·fiÊ¢ÎÙ˜ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈΤ˜ ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÂȘ, ÔÈ ÚÔηٷϋ„ÂȘ, ÔÈ Êfi‚ÔÈ, ÔÈ ÌÓËÛÈη˘ ·ÏȤ˜ ‹ ÚfiÛÊ·Ù˜, ÔÈ ·Ó¤ÊÈÎÙ˜ ·Ê¤ÛÂȘ, ÔÈ Î·ı˘ÛÙÂÚË̤Ó˜ ‰ÈηÈÔÏÔÁ›Â˜, fiÏË Ë Î·Ù¿ÏËÍË, ·ÂÏÈÛ›· Î·È ·ÁˆÓ›· Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙË ˙ˆ‹, ÂÓÙ¤ÏÂÈ, Ë ·ÓıÚÒÈÓË Ê‡ÛË. ¶ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ ÙÂÏÈο ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ı· ‹Ù·Ó Ó’ ·Ê‹ÛÔ˘Ì ٷ Ú¿ÁÌ·Ù· fiˆ˜ ¤¯Ô˘Ó. Ÿˆ˜ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·fi ÙȘ ηχÙÂÚ˜ ȉ¤Â˜, ¤ÙÛÈ ÎÈ Ë ‰È΋ ÌÔ˘ Â›Ó·È ·ÓÂÊ¿ÚÌÔÛÙË. ΔÈ Ó· Á›ÓÂÈ.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·33

24 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘

ªÈ·-‰˘Ô ÊÔÚ¤˜, ‹ ›Ûˆ˜ Ó· ‹Ù·Ó ÙÚÂȘ, Û˘Ó¿ÓÙËÛ· Ù· ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ· ¯ÚfiÓÈ· ÛÙË °ÈÔÚÙ‹ μÈ‚Ï›Ô˘ Ù˘ §ÈÛ·‚fiÓ·˜ ÈÛ¿ÚÈıÌÔ˘˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜, ‰‡Ô ‹ ÙÚÂȘ, ˙Â̤ÓÔ˘˜ ÛÙÔ ÊÔÚÙ›Ô Î·ÌÈ¿˜ ‰ÂηÚÈ¿˜ Ó¤ˆÓ ÙfïÓ, ÊÚÂÛÎÔ·ÁÔÚ·ÛÌ¤ÓˆÓ Î·È Û˘Ó‹ıˆ˜ Ê˘Ï·ÁÌ¤ÓˆÓ ·ÎfiÌ· ÛÙȘ Û·ÎԇϘ ÚÔ¤ÏÂ˘Û‹˜ ÙÔ˘˜. ™ÙÔÓ ÚÒÙÔ ·’ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ Û˘Ó¿ÓÙËÛ· ¤Î·Ó· ÙËÓ ÂÚÒÙËÛË Ô˘ ÌÔ˘ Ê¿ÓËΠÈÔ ÏÔÁÈ΋, ‰ËÏ·‰‹ ·Ó Ë Û˘Ó¿ÓÙËÛ‹ ÙÔ˘ Ì ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÌÔ˘ ˆ˜ Û˘ÁÁڷʤ· ˘‹ÚÍ ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ ÚfiÛÊ·ÙË Î·È, ηٿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, ÎÂÚ·˘ÓÔ‚fiÏ·. ªÔ˘ ·¿ÓÙËÛ ˆ˜ fi¯È, Ì ‰È¿‚·˙Â Â‰Ò Î·È Ôχ ηÈÚfi, ·ÏÏ¿ ›¯Â ¿ÚÂÈ ‰È·˙‡ÁÈÔ, Î·È Ë ÚÒËÓ Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘, Â›Û˘ ÂÓıÔ˘ÛÈ҉˘ ·Ó·ÁÓÒÛÙÚÈ·, ›¯Â ¿ÚÂÈ Ì·˙› ÛÙËÓ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈ· Ù˘ ˙ˆ‹ ÙË ‰È·Ï˘Ì¤ÓË ϤÔÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋ ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË. ªÔ˘ ¤Ú·Û ÙfiÙ ·’ ÙÔ ÓÔ˘, ÎÈ ¤ÁÚ·„· ÁÈ’ ·˘Ùfi ÌÂÚÈΤ˜ ÁÚ·Ì̤˜ ÛÙ· ·ÏÈ¿ ΔÂÙÚ¿‰È· ÙÔ˘ §·Óı·ÚfiÙÂ, ˆ˜ ı· ‹Ù·Ó ÂӉȷʤÚÔÓ Ó· ÌÂÏÂÙ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜ ÙÔ ı¤Ì· ·fi ÙË ÛÎÔÈ¿ Ô˘ ÂÚȤÁÚ·„· ÙfiÙ ˆ˜ «Ë ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ ‰È·˙˘Á›ˆÓ ÛÙÔÓ ÔÏÏ·Ï·ÛÈ·ÛÌfi ÙˆÓ ‚È‚ÏÈÔıËÎÒÓ». ∞Ó·ÁÓˆÚ›˙ˆ ˆ˜ Ë È‰¤· ‹Ù·Ó οˆ˜ ÚÔ‚ÔηÙfiÚÈÎË, ÁÈ’ ·˘Ùfi ÙËÓ ¿ÊËÛ· ÛÙËÓ ËÛ˘¯›· Ù˘, ·Ó ÌË ÙÈ ¿ÏÏÔ ÁÈ· Ó· ÌË ‚ÚÂıÒ Ó· ηÙËÁÔÚÔ‡Ì·È ˆ˜ ‚¿˙ˆ Ù· ˘ÏÈο ÌÔ˘ Û˘ÌʤÚÔÓÙ· ¿Óˆ ·fi ÙËÓ ·ÚÌÔÓ›· ÙˆÓ ˙¢Á·ÚÈÒÓ. ¢ÂÓ Í¤Úˆ, Ô‡Ù ʷÓÙ¿˙ÔÌ·È, fiÛÔÈ ¿Ú·ÁÂ Û˘˙˘ÁÈÎÔ› ¯ˆÚÈÛÌÔ› ¤‰ˆÛ·Ó ÙÔ ¤Ó·˘ÛÌ· ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Ó¤ˆÓ ‚È‚ÏÈÔıËÎÒÓ ¯ˆÚ›˜ ˙ËÌ›· ÁÈ· ÙȘ ·ÏȤ˜. ¢‡Ô ‹ ÙÚÂȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, ÁÈ·Ù› ÙfiÛ˜ Â›Ó·È ·˘Ù¤˜ Ô˘ ÁÓÒÚÈÛ·, ‰ÂÓ ÛÙ¿ıËÎ·Ó ·ÚÎÂÙ¤˜ ÁÈ· Ó· ʤÚÔ˘Ó ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË, ‹, Ì ÏfiÁÈ· ÈÔ Û·Ê‹, ‰ÂÓ ‚ÂÏÙ›ˆÛ·Ó ÙfiÛÔ Ô‡Ù ٷ Î¤Ú‰Ë ÙÔ˘ ÂΉfiÙË, Ô‡Ù ÙË ‰È΋ ÌÔ˘ ·ÌÔÈ‚‹ ·fi Ù· Û˘ÁÁÚ·ÊÈο ‰ÈηÈÒÌ·Ù·. ∞˘Ùfi Ô˘ ÂÈÏÈÎÚÈÓ¿ ‰ÂÓ ÂÚ›ÌÂÓ· ‹Ù·Ó fiÙÈ Ë ÎÚ›ÛË Ô˘ Ì·˜ ÎÚ·Ù¿ Û ηٿÛÙ·ÛË ‰È·ÚÎÔ‡˜ Û˘Ó·ÁÂÚÌÔ‡ ı· ÂÚ¯fiÙ·Ó Ó· ‰˘Û¯ÂÚ¿ÓÂÈ ·ÎfiÌ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ù· ‰È·˙‡ÁÈ· ηÈ, ÂÔ̤ӈ˜, ÙË ÊÈÏfi‰ÔÍË ·ÚÈıÌËÙÈ΋ ÚfiÔ‰Ô ÙˆÓ ‚È‚ÏÈÔıËÎÒÓ, Ú¿ÁÌ· Ô˘, ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi ·ÛÊ·ÏÒ˜ ı· ›̷ÛÙ fiÏÔÈ Û‡ÌʈÓÔÈ, ÛËÌ·›ÓÂÈ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ Â›ıÂÛË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. ΔÈ Ó· ˆ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÁÈ· ÙÔ Û‡ÓıÂÙÔ Î·È Ô˘Î ÔÏ›Á˜ ÊÔÚ¤˜ ¿Ï˘ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ó· ‚ÚÂÈ Î·Ó›˜ Û‹ÌÂÚ· ·ÁÔÚ·ÛÙ‹ ÁÈ· ‰È·Ì¤ÚÈÛÌ·; ∞Ó ÔÏϤ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ ‰È·˙˘Á›ˆÓ ·˘Ù‹ ÙË ÛÙÈÁÌ‹ ÏÈÌÓ¿˙Ô˘Ó, ·Ó ‰ÂÓ Ô‰ËÁÔ‡ÓÙ·È ÛÙ· ‰ÈηÛÙ‹3 – Tο τετρδιο

33

¢π∞∑À°π∞ ∫∞π μπμ§π√£∏∫∂™

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·34

ÚÈ·, Ë ·ÈÙ›· Â›Ó·È ·˘Ù‹ Î·È fi¯È ¿ÏÏË. ∞ÎfiÌ· ¯ÂÈÚfiÙÂÚ·, Ò˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÓÂÚÁ› ηÓ›˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ ‰ËÌfiÛÈÔ˘ ϤÔÓ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜, fiˆ˜ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË, ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ Û˘¯Ó‹ Î·È ·Ôχو˜ ·Ó‹ıÈÎË, Ó· Û˘Ó¯›˙Ô˘Ó Ó· ˙Ô˘Ó ÛÙÔ ›‰ÈÔ Û›ÙÈ, ›Ûˆ˜ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÎÔÈÌÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ›‰ÈÔ ÎÚ‚¿ÙÈ, ·ÏÏ¿ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙËÓ ›‰È· ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË; Œ¯ÂÈ ¯·ı› Ô Û‚·ÛÌfi˜, ¤¯ÂÈ ¯·ı› ÙÔ ·›ÛıËÌ· Ù˘ ÓÙÚÔ‹˜, ȉԇ Ô ÍÂÂÛÌfi˜ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ¤¯Ô˘Ì ÊÙ¿ÛÂÈ. ∫È ·˜ ÌËÓ ÂÈ Î·Ó›˜ ˆ˜ ÊÙ·›ÂÈ Ë °Ô˘fiÏ ™ÙÚÈÙ: ÛÙȘ Έ̈‰›Â˜ Ù˘ ÙËÏÂfiÚ·Û˘ Ô˘ ·˘ÙÔ› ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡Ó ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ô‡Ù ¤Ó· ‚È‚Ï›Ô.

25 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘

34

∞¶§√ º∞π¡√ª∂¡√ ÀÔı¤Ùˆ ˆ˜ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ·Ú¯‹˜, ÚÔÙÔ‡ ÂÈÓÔ‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÔÌÈÏ›·, Ô˘ ›ӷÈ, fiˆ˜ ͤÚÔ˘ÌÂ, Ë ‡„ÈÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ Ù˘ ·‚‚·ÈfiÙËÙ·˜, ‰ÂÓ Ì·˜ ‚·Û¿ÓÈ˙ η̛· ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÔÈÔÈ ‹Ì·ÛÙ·Ó, ‹ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ Î·È Û˘ÏÏÔÁÈ΋ Ì·˜ Û¯¤ÛË Ì ÙÔÓ ÙfiÔ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ‚ÚÈÛÎfiÌ·ÛÙ·Ó. √ ÎfiÛÌÔ˜, ÚÔÊ·ÓÒ˜, ÌÔÚÔ‡Û ӷ Â›Ó·È ÌfiÓÔ ·˘Ùfi Ô˘ Ù· Ì¿ÙÈ· ¤‚ÏÂ·Ó ÙËÓ Î¿ı ÛÙÈÁÌ‹, Î·È Â›Û˘, ˆ˜ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈ΋ ÏËÚÔÊÔÚ›·, ÂΛÓÔ Ô˘ ÔÈ ˘fiÏÔÈ˜ ·ÈÛı‹ÛÂȘ –Ë ·ÎÔ‹, Ë ·Ê‹, Ë fiÛÊÚËÛË, Ë Á‡ÛË– ηٿÊÂÚÓ·Ó Ó· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó ·’ ·˘ÙfiÓ. ∂ΛÓË ÙËÓ ÂÓ·ÚÎÙ‹ÚÈ· ÒÚ· Ô ÎfiÛÌÔ˜ ‹Ù·Ó ·Ïfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Î·È ·Ï‹ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·. ∏ ‡ÏË ‹Ù·Ó ·ÏÒ˜ ÙÚ·¯È¿ ‹ Ï›·, ÈÎÚ‹ ‹ ÁÏ˘ÎÈ¿, ÍÈÓ‹ ‹ ¿Á¢ÛÙË, ˯ËÚ‹ ‹ ÛȈËÏ‹, Ì ÔÛÌ‹ ‹ ¿ÔÛÌË. ŸÏ· Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ‹Ù·Ó ·˘Ùfi Ô˘ Ê·›ÓÔÓÙ·Ó fiÙÈ ‹Ù·Ó, ÁÈ· ÙÔÓ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÏfiÁÔ ˆ˜ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ηӤӷ ΛÓËÙÚÔ Ó· Ê·ÓÔ‡Ó ·ÏÏÈÒ˜ ‹ fiÙÈ ‹Ù·Ó οÙÈ ¿ÏÏÔ. ∂ΛӘ ÙȘ ·Ó¿Ú¯·È˜ ÂÔ¯¤˜ ‰ÂÓ Ì·˜ ÂÚÓÔ‡Û ·’ ÙÔ Ì˘·Ïfi ˆ˜ Ë ‡ÏË Â›Ó·È «ÔÚ҉˘». ™‹ÌÂÚ· ˆÛÙfiÛÔ, ·ÚfiÙÈ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì fiÙÈ, ·fi ÙÔÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô Èfi ˆ˜ ÙÔ Û‡Ì·Ó, ‰ÂÓ Â›Ì·ÛÙ ·Ú¿ Û˘Óı¤ÛÂȘ ·ÙfïÓ, Î·È ˆ˜ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘˜, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙË Ì¿˙· Ô˘ ÙÔ˘˜ ·Ó‹ÎÂÈ Î·È Ù· ηıÔÚ›˙ÂÈ, ÂÚÈÛÛ‡ÂÈ ¯ÒÚÔ˜ ÁÈ· ÙÔ ÎÂÓfi (ÙÔ ·fiÏ˘ÙÔ Û˘Ì·Á¤˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ, fiÏ· Â›Ó·È ‰È·ÂÚ·Ù¿), Û˘Ó¯›˙Ô˘ÌÂ, fiˆ˜ ›¯·Ó οÓÂÈ ÔÈ ÚfiÁÔÓÔ› Ì·˜ ÙˆÓ ÛËÏ·›ˆÓ, Ó· Ì·ı·›ÓÔ˘ÌÂ, Ó· Ù·˘ÙÔÔÈÔ‡ÌÂ Î·È Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ Ê·È-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·35

ÓfiÌÂÓÔ Ì ÙÔ ÔÔ›Ô Î¿ı ÊÔÚ¿ Ì¿˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È. º·ÓÙ¿˙ÔÌ·È ˆ˜ ÙÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi Ó‡̷ Î·È ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Ó‡̷ ı· ÂΉËÏÒıËÎ·Ó ÙË Ì¤Ú· Ô˘ οÔÈÔ˜ ı· ›¯Â ÙË ‰È·›ÛıËÛË ˆ˜ ·˘Ùfi ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Â͈ÙÂÚÈ΋ ÂÈÎfiÓ· ·ÓÙÈÏËÙ‹ ·fi ÙË Û˘Ó›‰ËÛË Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂÓË ·fi ·˘Ù‹Ó ˆ˜ ¯¿ÚÙ˘ ÁÓÒÛˆÓ, ÌÔÚÔ‡ÛÂ, Â›Û˘, Ó· Â›Ó·È ÌÈ· Ï¿ÓË ÙˆÓ ·ÈÛı‹ÛˆÓ. ∞Ó Î·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓË ÛÙÔÓ ËıÈÎfi ÎfiÛÌÔ ·Ú¿ ÛÙÔÓ Ê˘ÛÈÎfi, Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ Ë Ï·˚΋ ¤ÎÊÚ·ÛË Ô˘ ÙÔ ·ÔÙ‡ˆÛ fiÏÔ ·˘Ùfi: «Δ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ··ÙÔ‡Ó». ◊ ·Ú·Ï·ÓÔ‡Ó, Ô˘ οÓÂÈ ÙÔ ›‰ÈÔ. ¢ÂÓ ı· ¤ÏÂÈ·Ó Ù· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ·Ó ›¯·Ì ¯ÒÚÔ ÁÈ· οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ. ΔÔ ÁÚ·ÊÈ¿ ÂÙÔ‡ÙÔÓ ¿ÓÙ· ÙÔÓ ··Û¯ÔÏÔ‡Û ÙÈ ÎÚ‡‚ÂÙ·È ›Ûˆ ·’ Ù· ·Ï¿ Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, Î·È ÙÒÚ· ‰ÂÓ ÌÈÏÒ ÁÈ· ¿ÙÔÌ· ‹ ÁÈ· ˘Ô·ÙÔÌÈο ۈ̷ٛ‰È·, Ô˘, ˆ˜ Ù¤ÙÔÈ·, Â›Ó·È ¿ÓÙ· Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·˘ÙÔ‡ Ô˘ ÎÚ‡‚ÂÙ·È. ªÈÏÒ fï˜ ÁÈ· ÙÚ¤¯ÔÓÙ·, Û˘ÓËıÈṲ̂ӷ, ηıËÌÂÚÈÓ¿ ˙ËÙ‹Ì·Ù·, fiˆ˜, ÏfiÁÔ˘ ¯¿ÚË, ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ì ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·, ÙÔ ›‰ÈÔ ·˘Ùfi ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô Ô ΔÛfiÚÙÛÈÏ ¤ÏÂÁ ˆ˜ Â›Ó·È ÙÔ ÏÈÁfiÙÂÚÔ Î·Îfi ·fi Ù· ÁÓˆÛÙ¿ Û˘ÛÙ‹Ì·Ù·. ¢ÂÓ Â› ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ, › ÙÔ ÏÈÁfiÙÂÚÔ Î·Îfi. ∞’ fiÛÔ ‚ϤÔ˘Ì ÛÙËÓ ÔÚ›·, ı· ¤ÏÂÁ ηÓ›˜ ˆ˜ ÙÔ ıˆÚԇ̠ÙÔ ÈÔ Â·ÚΤ˜, Î·È ·˘Ùfi, ÈÛÙ‡ˆ, Â›Ó·È ¤Ó· ÛÊ¿ÏÌ· ·ÓÙ›Ï˄˘ Ô˘, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙÔ ·ÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌ·ÛÙÂ, ÙÔ ÏËÚÒÓÔ˘Ì ηıËÌÂÚÈÓ¿. £· Â·Ó¤Ïıˆ ÛÙÔ ˙‹ÙËÌ·.

26 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘

™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ¿ÚıÚÔ 12 Ù˘ √ÈÎÔ˘ÌÂÓÈ΋˜ ¢È·Î‹Ú˘Í˘ ÙˆÓ ¢ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ∞ÓıÚÒÔ˘: «∫·Ó›˜ ‰ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È Ó· ˘ÔÛÙ› ·˘ı·›ÚÂÙ˜ ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ ÛÙËÓ È‰ÈˆÙÈ΋ ÙÔ˘ ˙ˆ‹, ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·, ÙËÓ Î·ÙÔÈΛ· ‹ ÙËÓ ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘, Ô‡Ù ÚÔÛ‚ÔϤ˜ Ù˘ ÙÈÌ‹˜ Î·È Ù˘ ˘fiÏË„‹˜ ÙÔ˘». ∫·È Â›Û˘: «∫·ı¤Ó·˜ ¤¯ÂÈ ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· Ó· ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ ·fi ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ Î·È ÚÔÛ‚ÔϤ˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜». ŒÙÛÈ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ. ΔÔ ¯·ÚÙ› ʤÚÂÈ, ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ, ÙËÓ ˘ÔÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ·ÓÙÈÚÔÛÒÔ˘ ÙˆÓ ∏¶∞, Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ, ηٿ Û˘Ó¤ÂÈ·, ÙË ‰¤ÛÌ¢ÛË ÙˆÓ ∏¶∞ Û fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋ Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ ÚÔı¤ÛÂˆÓ Ô˘ ÂÚȤ¯Ô-

35

∏ ¢√∫πª∏ Δ√À μ∞ªμ∞∫π√À

36

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·36

ÓÙ·È ÛÙËÓ ›‰È· ¢È·Î‹Ú˘ÍË, ˆÛÙfiÛÔ, ÓÙÚÔ‹ ‰È΋ ÙÔ˘˜ Î·È ‰È΋ Ì·˜, ÔÈ ÚÔı¤ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó η̛· ·Í›·, ΢ڛˆ˜ fiÙ·Ó Ô ›‰ÈÔ˜ ÓfiÌÔ˜ Ô˘ ı· ¤ÚÂ ӷ ÙȘ ÚÔÛٷهÂÈ fi¯È ÌfiÓÔ ‰ÂÓ ÙÔ Î¿ÓÂÈ, ·ÏÏ¿ Î·È ÂÈ΢ÚÒÓÂÈ Ì ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÙȘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ·˘ı·ÈÚÂۛ˜, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ Î·È ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ÙÔ ÂÓ ÏfiÁˆ ¿ÚıÚÔ 12 ··ÚÈıÌ› ˆ˜ ηٷ‰ÈηÛ٤˜. °È· ÙȘ ∏¶∞, ÔÔÈÔÛ‰‹ÔÙ ¿ÓıÚˆÔ˜, ›ÙÂ Â›Ó·È ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ˘ ›Ù ·ÏÒ˜ ÙÔ˘Ú›ÛÙ·˜, ·‰È¿ÊÔÚÔ ÔÈ· Â›Ó·È Ë Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘ ‰Ú¿ÛË, Â›Ó·È ¤Ó·˜ ÂÓ ‰˘Ó¿ÌÂÈ ·Ú·‚¿Ù˘ Ô˘ ˘Ô¯ÚÂÒÓÂÙ·È, fiˆ˜ ÛÙÔÓ ∫¿Êη, Ó· ·ԉ›ÍÂÈ ÙËÓ ·ıˆfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ¯ˆÚ›˜ Ó· ͤÚÂÈ ÁÈ· ÙÈ ÙÔÓ Î·ÙËÁÔÚÔ‡Ó. ΔÈÌ‹, ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ·, ˘fiÏË„Ë Â›Ó·È Ï¤ÍÂȘ ÍÂηډÈÛÙÈΤ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ΤڂÂÚÔ˘˜ Ô˘ Ê˘ÏÔ‡Ó ÙȘ ÂÈÛfi‰Ô˘˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜. ∞˘Ùfi ÙÔ ÁÓˆÚ›˙·ÌÂ, ÙÔ Â›¯·Ì ‹‰Ë Á¢Ù› Û ·Ó·ÎÚ›ÛÂȘ Ô˘ ‰ÈÂÍ¿ÁÔÓÙ·Ó ÂÛÎÂÌ̤ӷ Ì ÙÚfiÔ Ù·ÂÈÓˆÙÈÎfi, Ì·˜ ›¯Â ‹‰Ë ÎÔÈÙ¿ÍÂÈ Ô ·ÍȈ̷ÙÈÎfi˜ ˘ËÚÂÛ›·˜ Û·Ó Ó· ’Ì·ÛÙ·Ó ÙÔ ÈÔ ‚‰ÂÏ˘Úfi ÛÎÔ˘Ï‹ÎÈ. ∂Ó ¿ÛË ÂÚÈÙÒÛÂÈ, ›¯·Ì È· Û˘ÓËı›ÛÂÈ Ó· Ì·˜ ηÎÔÌÂÙ·¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È. ΔÒÚ· fï˜ ÚÔ·ÙÂÈ Î¿ÙÈ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ, ¤Ó· ÛÊ›ÍÈÌÔ ·Ú·¿Óˆ ÛÙË ‚›‰· Ù˘ ηٷ›ÂÛ˘. √ §Â˘Îfi˜ √›ÎÔ˜, fiÔ˘ ÊÈÏÔÍÂÓÂ›Ù·È Ô ÈÔ ‰˘Ó·Ùfi˜ ¿Ó‰Ú·˜ ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË, fiˆ˜ ϤÓ ÔÈ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ Û ÎÚ›ÛË ¤ÌÓ¢Û˘, Ô §Â˘Îfi˜ √›ÎÔ˜, ÂÈ̤ÓÔ˘ÌÂ, ÂÍÔ˘ÛÈÔ‰fiÙËÛ ÙÔ˘˜ ·ÛÙ˘ÓÔÌÈÎÔ‡˜ ÙˆÓ Û˘ÓfiÚˆÓ Ó· ÂÍÂÙ¿˙Ô˘Ó Î·È Ó· ÂÈıˆÚÔ‡Ó ¤ÁÁÚ·Ê· ÔÔÈÔ˘‰‹ÔÙ ·ÏÏÔ‰·Ô‡ ‹ μÔÚÂÈÔ·ÌÂÚÈηÓÔ‡ ÔÏ›ÙË, ·ÎfiÌ· ÎÈ ·Ó ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ˘Ô„›Â˜ ˆ˜ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ·˘Ùfi˜ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ÚfiıÂÛË Ó· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯ÂÈ Û Â›ıÂÛË. Δ¤ÙÔÈ· ¤ÁÁÚ·Ê· ı· Ê˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·È «ÁÈ· ‡ÏÔÁÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·» Û ÌÈ· ıÂfiÚ·ÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË fiÔ˘ Ê˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·È Î¿ı ›‰Ô˘˜ ÚÔÛˆÈο ‰Â‰Ô̤ӷ, ·fi ÙȘ ·Ϥ˜ ·Ù˙¤ÓÙ˜ Â·ÊÒÓ ˆ˜ ÙËÓ ËÏÂÎÙÚÔÓÈ΋ ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›·, Ô˘ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È ˆ˜ Â›Ó·È ÂÌÈÛÙ¢ÙÈ΋. ∂Λ ı· Ê˘Ï¿ÛÛÂÙ·È Â›Û˘ ÌÈ· ·Ó˘ÔÏfiÁÈÛÙË ÔÛfiÙËÙ· ·ÓÙÈÁÚ¿ÊˆÓ ÛÎÏËÚÒÓ ‰›ÛÎˆÓ ÙˆÓ ˘ÔÏÔÁÈÛÙÒÓ Ì·˜ οı ÊÔÚ¿ Ô˘ ı· ·ÚÔ˘ÛÈ·˙fiÌ·ÛÙ Û ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ۇÓÔÚÔ ÙˆÓ ∏¶∞ ÁÈ· Ó· Ìԇ̠ÛÙË ¯ÒÚ·. ªÂ fiÏ· ÙÔ˘˜ Ù· ÂÚȯfiÌÂÓ·: ¤ÚÁ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜, Ù¯ÓÔÏÔÁÈ΋˜, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜, ·Î·‰ËÌ·˚Τ˜ ‰È·ÙÚÈ‚¤˜ ‹ ¤Ó· ·Ïfi ÂÚˆÙÈÎfi Ô›ËÌ·. «∫·Ó›˜ ‰ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È Ó· ˘ÔÛÙ› ·˘ı·›ÚÂÙ˜ ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ ÛÙËÓ È‰ÈˆÙÈ΋ ÙÔ˘ ˙ˆ‹», ϤÂÈ ÙÔ Ù·Ï·›ˆÚÔ ¿ÚıÚÔ 12. ∫È ÂÌ›˜ ϤÌÂ: ‰Â›Ù fiÛÔ Ï›ÁÔ ·Í›˙ÂÈ Ë ˘ÔÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÚÔ¤‰ÚÔ˘ Ù˘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˘ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. √Ú›ÛÙ ÏÔÈfiÓ. ÀÔ‚¿Ï·Ì ÙȘ ∏¶∞ ÛÙËÓ ·Ï¿Óı·ÛÙË ‰ÔÎÈÌ·-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·37

Û›· ÙÔ˘ ‚·Ì‚·ÎÈÔ‡, Î·È È‰Ô‡ ÙÈ ‰È·ÈÛÙÒÛ·ÌÂ: ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ï¿ ·Î¿ı·ÚÙ˜, Â›Ó·È ‚ÚÔÌÂÚ¤˜.

29 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘

¢π∞º∞¡√ ™∞¡ Δ√ ¡∂ƒ√

* √ ·ÈÛÈfi‰ÔÍÔ˜ ‹Úˆ·˜ ÙÔ˘ μÔÏÙ·›ÚÔ˘ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∫·ÓÙ›Ù : Ë ·ÈÛÈÔ‰ÔÍ›· ÙÔ˘ ·˯› ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ §¿ÈÌÓÈÙ˜ fiÙÈ Ô ÎfiÛÌÔ˜ Â›Ó·È Ô Î·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ‰˘Ó·Ùfi˜ Î·È ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ıËΠ·fi ÙÔÓ μÔÏÙ·›ÚÔ. (™.Ù.ª.)

37

Ÿˆ˜ ¿ÓÙ· Û˘Ó¤‚·ÈÓÂ Î·È ı· Û˘Ì‚·›ÓÂÈ, ÙÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi ˙‹ÙËÌ· οı هÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘, ·fi ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÎÔÚ‡ÔÓÙ·È fiÏ· Ù· ˘fiÏÔÈ· Î·È ÛÙÔ ÔÔ›Ô Î·Ù·Ï‹ÁÔ˘Ó, Â›Ó·È ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜, Î·È ÙÔ ıˆÚËÙÈÎfi Î·È Ú·ÎÙÈÎfi Úfi‚ÏËÌ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ì Ӓ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘ÌÂ Â›Ó·È Ó· ÂÍ·ÎÚÈ‚ÒÛÔ˘Ì ÔÈÔ˜ ÙËÓ ÎÚ·Ù¿, Ó· ‰ÈÂÚ¢ӋÛÔ˘Ì Ò˜ ¤ÊÙ·Û ے ·˘ÙfiÓ, Ó· ‰È·ÈÛÙÒÛÔ˘Ì ÙÈ ¯Ú‹ÛË Ù‹˜ οÓÂÈ, ÔÈ· ̤۷ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Î·È Û ÔÈÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ ÛÙԯ‡ÂÈ. ∞Ó Ë ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· ‹Ù·Ó fiÓÙˆ˜ ·˘Ùfi Ô˘ Ì ·˘ıÂÓÙÈ΋ ‹ ÚÔÛÔÈËÙ‹ ·Ê¤ÏÂÈ· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıԇ̠ӷ ϤÌ fiÙÈ Â›Ó·È, Ë ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛË ÙÔ˘ Ï·Ô‡ ·fi ÙÔ Ï·fi Î·È ÁÈ· ÙÔ Ï·fi, ÔÔÈ·‰‹ÔÙÂ Û˘˙‹ÙËÛË Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ ı¤Ì· Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜ ı· ¤¯·Ó ÙÔ ÓfiËÌ¿ Ù˘, ÌÈ·˜ ηÈ, ·ÊÔ‡ Ë ÂÍÔ˘Û›· ‰ڿ˙ÂÙ·È ÛÙÔ Ï·fi, ÛÙÔ Ï·fi ı· ·Ó‹ÎÂ Î·È Ë ‰È·¯Â›ÚÈÛ‹ Ù˘, ÎÈ ·ÊÔ‡ Ô Ï·fi˜ ı· ‰È·¯ÂÈÚÈ˙fiÙ·Ó ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·, Â›Ó·È Û·Ê¤˜ ˆ˜ ı· ÙÔ ¤Î·Ó ÁÈ· ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ηÏfi Î·È ‰È΋ ÙÔ˘ Â˘Ù˘¯›· Î·È ÌfiÓÔ, fiˆ˜ ı· ÙÔÓ ˘Ô¯Ú¤ˆÓ ·˘Ùfi Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ˆ, ¯ˆÚ›˜ η̛· ··›ÙËÛË ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈ΋˜ ·ÎÚ›‚ÂÈ·˜, ÓfiÌÔ Ù˘ ‰È·Ù‹ÚËÛ˘ Ù˘ ˙ˆ‹˜. øÛÙfiÛÔ ÌfiÓÔ ¤Ó· ‰ÈÂÛÙÚ·Ì̤ÓÔ Ó‡̷, ¤Ó·˜ ΢ÓÈο ·ÈÛÈfi‰ÔÍÔ˜ ¶·ÓÁÎÏfi˜,* ı· ÙÔÏÌÔ‡Û ӷ ‰È·ÎËÚ‡ÍÂÈ ÙËÓ Â˘Ù˘¯›· ÂÓfi˜ ÎfiÛÌÔ˘ Ô˘, ·ÓÙ›ıÂÙ·, ηÓ›˜ ‰ÂÓ ı· ’ÚÂ ӷ ÙÔÓ ‰¤¯ÂÙ·È fiˆ˜ ›ӷÈ, ÌfiÓÔ Î·È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Â›Ó·È, ˘ÔÙ›ıÂÙ·È, Ô Î·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ‰˘Ó·Ùfi˜ ÎfiÛÌÔ˜. ∂›Ó·È Ë È‰È·›ÙÂÚË Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎfi˜, ÁÈ·Ù› ÌÔÚ› ‚¤‚·È· Ó· Â›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ· ˆ˜ ÔÈ Ï·Ô› ΢‚ÂÚÓÒÓÙ·È, Â›Ó·È Â›Û˘ fï˜ ·Ï‹ıÂÈ· ˆ˜ ‰ÂÓ Î˘‚ÂÚÓÒÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ Ô‡Ù ÁÈ· ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜. ¢ÂÓ ˙ԇ̠۠‰ËÌÔÎÚ·Ù›·, ·ÏÏ¿ Û ÌÈ· ÏÔ˘-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·38

38

ÙÔÎÚ·Ù›· Ô˘ ¤·„ ӷ Â›Ó·È ÙÔÈ΋ Î·È ÎÔÓÙÈÓ‹ ÁÈ· Ó· ηٷÛÙ› ·ÁÎfiÛÌÈ· Î·È ·ÚÔÛ¤Ï·ÛÙË. ∂Í ÔÚÈÛÌÔ‡, Ë ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋ ÂÍÔ˘Û›· ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ¿ÓÙ· ·ÚÔ‰È΋ Î·È Û˘Á΢Úȷ΋, Ó· ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙË ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ· Ù˘ „‹ÊÔ˘, ÙË ‰È·Î‡Ì·ÓÛË ÙˆÓ È‰ÂÔÏÔÁÈÒÓ Î·È ÙˆÓ Ù·ÍÈÎÒÓ Û˘ÌÊÂÚfiÓÙˆÓ, ηÈ, ˆ˜ Ù¤ÙÔÈ·, ÌÔÚ› Ó· Á›ÓÂÈ Î·Ù·ÓÔËÙ‹ ˆ˜ ¤Ó· ÔÚÁ·ÓÈÎfi ‚·ÚfiÌÂÙÚÔ Ô˘ ηٷÁÚ¿ÊÂÈ ÙȘ ‰È·Î˘Ì¿ÓÛÂȘ Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ı¤ÏËÛ˘ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∞ÏÏ¿ ¯ı˜ fiˆ˜ Î·È Û‹ÌÂÚ·, Î·È Û‹ÌÂÚ· Û fiÏÔ Î·È Â˘Ú‡ÙÂÚË Îϛ̷η, ·ÊıÔÓÔ‡Ó ÔÈ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÂÈÊ·ÓÂȷο ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎÒÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ Ô˘ ›¯·Ó ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙË ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛË, ·ÏÏ¿ Ô˘ ‰ÂÓ ÙȘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ÔÈ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜, ÔÏÈÙÈÛÙÈΤ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ ˘ÔÛ¯fiÙ·Ó ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ù˘ οÏ˘. ŸÙ·Ó ϤÌ ۋÌÂÚ· «ÛÔÛÈ·ÏÈÛÙÈ΋» ΢‚¤ÚÓËÛË, ‹ «ÛÔÛȷωËÌÔÎÚ·ÙÈ΋», ‹ «Û˘ÓÙËÚËÙÈ΋», ‹ «ÊÈÏÂχıÂÚË», Î·È ·ÔηÏÒÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·, Â›Ó·È Û·Ó Ó· ÔÓÔÌ·Ù›˙Ô˘Ì οÙÈ Ô˘ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ‰ÂÓ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÂΛ Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È, ·ÏÏ¿ Û οÔÈÔ ¿ÏÏÔ ·ÚfiÛÈÙÔ Ì¤ÚÔ˜ – Û’ ·˘Ùfi Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ÂÍÔ˘Û›·˜, Ù˘ ÔÔ›·˜ ·ÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌ·ÛÙ ÙÔ ÂÚ›ÁÚ·ÌÌ·, Û·Ó „ÈÏfi ΤÓÙËÌ·, Ì·˜ ‰È·Ê‡ÁÂÈ fï˜ ·‰È·ÎÚ›Ùˆ˜ fiÙ·Ó ÚÔÛ·ıԇ̠ӷ ÙËÓ ÏËÛÈ¿ÛÔ˘Ì ·fi ÈÔ ÎÔÓÙ¿ Î·È ·Ó·fiÊ¢ÎÙ· ·ÓÙÂÈÙ›ıÂÙ·È ·Ó ¤¯Ô˘Ì ÙÔ ıÚ¿ÛÔ˜ Ó· ıÂÏ‹ÛÔ˘Ì ӷ ÙËÓ ÂÚÈÔÚ›ÛÔ˘Ì ‹ Ó· Ú˘ıÌ›ÛÔ˘Ì ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· Ù˘, ˘ÔÙ¿ÛÛÔÓÙ¿˜ ÙË ÛÙÔ ÁÂÓÈÎfi Û˘ÌʤÚÔÓ. ª’ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ÈÔ ÍÂοı·Ú·, Ϥˆ ˆ˜ ÔÈ Ï·Ô› ‰ÂÓ ÂÎϤÁÔ˘Ó ÙȘ ΢‚ÂÚÓ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ÒÛÙ ·˘Ù¤˜ Ó· ÙÔ˘˜ «Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ó» ÛÙËÓ ∞ÁÔÚ¿, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È Ë ∞ÁÔÚ¿ Ô˘ Ú˘ıÌ›˙ÂÈ Ì fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÙȘ ΢‚ÂÚÓ‹ÛÂȘ ÒÛÙ ӷ «Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ó» ÙÔ˘˜ Ï·Ô‡˜ Û’ ·˘Ù‹Ó. ∫È ·Ó ÌÈÏÒ ¤ÙÛÈ ÁÈ· ÙËÓ ∞ÁÔÚ¿, Â›Ó·È ÁÈ·Ù› ·˘Ù‹ Û‹ÌÂÚ·, Î·È Î¿ı ̤ڷ Ô˘ ÂÚÓ¿ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÔÙ¤, Â›Ó·È ÙÔ Î·ÙÂÍÔ¯‹Ó fiÚÁ·ÓÔ Ù˘ ·˘ıÂÓÙÈ΋˜, ÌÔÓ·‰È΋˜ Î·È ·Ó·ÓÙ›ÚÚËÙ˘ ÂÍÔ˘Û›·˜, Ù˘ ·ÁÎfiÛÌÈ·˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ÂÍÔ˘Û›·˜, Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋ ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ÙËÓ ÂͤÏÂÍÂ Ô Ï·fi˜, Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋ ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ·ÛÎÂ›Ù·È ·fi ÙÔ Ï·fi, Î·È Ô˘, Ù¤ÏÔ˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋ ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ·ԂϤÂÈ ÛÙËÓ Â˘Ù˘¯›· ÙÔ˘ Ï·Ô‡. √ ÚfiÁÔÓfi˜ Ì·˜ ÙˆÓ ÛËÏ·›ˆÓ ı· ¤ÏÂÁÂ: «∞˘Ùfi Â›Ó·È ‰È¿Ê·ÓÔ Û·Ó ÙÔ ÓÂÚfi». ∫È ÂÌ›˜, Ï›ÁÔ ÈÔ ÛÔÊÔ›, ı· ÚÔÂȉÔÔÈÔ‡Û·ÌÂ: «¡·È, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È ÌÔÏ˘Ṳ̂ÓÔ».

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·39

30 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘

™¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ·ÚÂÙ¤˜ Ù˘ ÂÏ›‰·˜, ÔÏÏ¿ Â›Ó·È Ù· ÁÚ·Ì̤ӷ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·ÎfiÌ· Ù· ÂÈˆÌ¤Ó·. Ÿˆ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Û˘Ó¤‚Ë Î·È ı· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ Ó· Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ì ÙȘ Ô˘ÙÔ›Â˜, Ë ÂÏ›‰· ˘‹ÚÍ ¿ÓÙ·, ÛÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, ¤Ó· ›‰Ô˜ ÔÓÂÈÚÂ̤ÓÔ˘ ·Ú·‰Â›ÛÔ˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜. ∫È fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜. £ÂÚÌÔ› ÈÛÙÔ›, fiˆ˜ ·˘ÙÔ› Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ Î·È Ù˘ ı›·˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜, Ô˘ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ˆ˜ ¿Óˆ ·’ Ù· ÎÂÊ¿ÏÈ· ÙÔ˘˜ ¤¯Ô˘Ó ÙÔ Û˘ÌÔÓÂÙÈÎfi ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ Ó· ÙÔ˘˜ ˘ÂÚ·Û›˙ÂÙ·È ·fi ÙË ‚ÚÔ¯‹ Î·È ÙË ˙¤ÛÙË, ‰ÂÓ ·Ú·Ï›Ô˘Ó Ó· ÈÎÂÙ‡ÛÔ˘Ó Ó· ÂÎÏËÚÒÛÂÈ Û ÙÔ‡ÙË ÙË ˙ˆ‹ ¤ÛÙˆ ¤Ó· ÌÈÎÚfi ̤ÚÔ˜ Ù˘ ηÏÔÙ˘¯›·˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ ˘ÔÛ¯¤ıËΠÁÈ· ÙËÓ ¿ÏÏË. °È’ ·˘Ùfi, fiÔÈÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÈηÓÔÔÈË̤ÓÔ˜ Ì’ ·˘Ùfi Ô˘ ÙÔ˘ ¤Ï·¯Â ÛÙËÓ ¿ÓÈÛË Î·Ù·ÓÔÌ‹ ÙˆÓ ·Á·ıÒÓ ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË, ΢ڛˆ˜ ÙˆÓ ˘ÏÈÎÒÓ, ÁÚ·ÒÓÂÙ·È ·’ ÙËÓ ÂÏ›‰· ˆ˜ ›Ûˆ ·fi ÙËÓ fiÚÙ· ‰ÂÓ ÌÔÚ› ¿ÓÙ· Ó· ηÚÙÂÚ¿ Ô ‰È¿‚ÔÏÔ˜ Î·È ˆ˜ ÌÈ· ̤ڷ ı· ÌÂÈ, ÙÔ ÁÔÚÁfiÓ Î·È ¯¿ÚÈÓ ¤¯ÂÈ, Ô ÏÔ‡ÙÔ˜ ·’ ÙÔ ·Ú¿ı˘ÚÔ. ŸÔÈÔ˜ ¤¯·Û ٷ ¿ÓÙ·, ›¯Â fï˜ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÙËÓ Ù‡¯Ë Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ÙË ıÏÈ‚ÂÚ‹ ˙ˆ‹ ÙÔ˘, ıˆÚ› ˆ˜ Ë ·˘ÚÈ·Ó‹ ̤ڷ ‰ÂÓ ı· Â›Ó·È ÙfiÛÔ ·Ù˘¯‹˜ fiÛÔ Â›Ó·È Ë ÛËÌÂÚÈÓ‹. ∞Ó ˘Ôı¤ÛÔ˘ÌÂ, Ê˘ÛÈο, ˆ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË Û’ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ∂ ÏÔÈfiÓ, ·Ó Û ÙÔ‡Ù· Ù· ̤ÚË Î·È ÙÔ˘˜ ηÈÚÔ‡˜ ˘‹Ú¯Â οÙÈ Ô˘ Ó’ ·Í›˙ÂÈ Ó· ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ¤ÙÛÈ, Î·È fi¯È Ô Û˘Ó‹ı˘ ·ÓÙÈηÙÔÙÚÈÛÌfi˜ ·’ ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÍ··ÙÒÓÙ·È Ù· Ì¿ÙÈ· Î·È Ô ÓÔ˘˜, ·ÏÏ¿ ÌÈ· ·Ï‹ıÂÈ· Ô˘ Ó· ÌÔÚԇ̠Ӓ ·ÁÁ›ÍÔ˘Ì Ì ٷ ¯¤ÚÈ·, Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ ˆ˜ ‰ÂÓ ı· ¯ÚÂÈ·˙fiÙ·Ó Ó· ˙ԇ̠οı ̤ڷ Ì ÙËÓ ÂÏ›‰· ·ÁηÏÈ¿, Ó·ÓÔ˘Ú›˙ÔÓÙ¿˜ ÙË, ‹ Ì¿ÏÏÔÓ Ì’ ÂΛÓË Ó· Ì·˜ Ó·ÓÔ˘Ú›˙ÂÈ ÛÙËÓ ·ÁηÏÈ¿ Ù˘. ∏ ·Ï‹ ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË (fi¯È ÙˆÓ ‰ÈηÛÙËÚ›ˆÓ, ·ÏÏ¿ ÙÔ˘ ıÂÌÂÏÈÒ‰Ô˘˜ Û‚·ÛÌÔ‡ Ô˘ ı· ’ÚÂ ӷ ÂÈÎÚ·Ù› ÛÙȘ Û¯¤ÛÂȘ ÌÂٷ͇ ·ÓıÚÒˆÓ) ı· ·Ó·Ï¿Ì‚·Ó ӷ ‚¿ÏÂÈ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘˜. ¶·ÏÈ¿ ÛÙÔÓ ÊÙˆ¯fi, ÌfiÏȘ οÔÈÔ˜ ÙÔ‡ ›¯Â ·ÚÓËı› ÙËÓ ÂÏÂËÌÔÛ‡ÓË, ÙÔ˘ ÚfiÛıÂÙ ˘ÔÎÚÈÙÈο «Ó· οÓÂÈ ˘ÔÌÔÓ‹». ™Î¤ÊÙÔÌ·È ˆ˜, Ú·ÎÙÈο, fiÙ·Ó Û˘Ì‚Ô˘Ï‡ÂÈ Î·Ó›˜ οÔÈÔÓ Ó· ÂÏ›˙ÂÈ, ‰ÂÓ Â›Ó·È Ôχ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ·’ ÙÔ Ó· ÙÔÓ Û˘Ì‚Ô˘Ï‡ÂÈ Ó· οÓÂÈ ˘ÔÌÔÓ‹. ∂›Ó·È Ôχ Û˘ÓËıÈṲ̂ÓÔ Ó’ ·ÎÔ‡ÂÈ Î·Ó›˜ ·’ ÙÔ ÛÙfiÌ· ÓÂÔÂÁηÙÂÛÙËÌ¤ÓˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ˆ˜ Ë ·Ó˘ÔÌÔÓËÛ›· Â›Ó·È ·ÓÙÂ·-

39

∂§¶π¢∂™ ∫∞π √ÀΔ√¶π∂™

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·40

40

Ó·ÛÙ·ÙÈ΋. ÿÛˆ˜ Î·È Ó· ’Ó·È, ›Ûˆ˜, ÂÁÒ fï˜ Îϛӈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙË ÛΤ„Ë ˆ˜, ·ÓÙ›ıÂÙ·, ÔÏϤ˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂȘ ¯¿ıËÎ·Ó ·fi ÙËÓ ˘ÂÚ‚ÔÏÈ΋ ˘ÔÌÔÓ‹. ¶ÚÔÊ·ÓÒ˜, ‰ÂÓ ¤¯ˆ Ù›ÔÙ· ÚÔÛˆÈο ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ÂÏ›‰·˜, ·ÏÏ¿ ÚÔÙÈÌÒ ÙËÓ ·Ó˘ÔÌÔÓËÛ›·. ∂›Ó·È ÒÚ· È· Ó· Ê·Ó› ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ÒÛÙ ӷ Ì¿ıÔ˘Ó Î¿ÙÈ ·˘ÙÔ› Ô˘ ÚÔÙÈÌÔ‡Ó Ó· Ì·˜ Ù·˝˙Ô˘Ó ÂÏ›‰Â˜. ◊ Ô˘ÙÔ›Â˜.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·41

√ÎÙÒ‚ÚÈÔ˜ 2008

1 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

¶ÚÈÓ ·fi ÙÚ›·-Ù¤ÛÛÂÚ· ¯ÚfiÓÈ·, Û ÌÈ· Û˘Ó¤ÓÙ¢͋ ÌÔ˘ Û ÌÈ· ÓÔÙÈÔ·ÌÂÚÈοÓÈÎË ÂÊËÌÂÚ›‰·, ·ÚÁÂÓÙ›ÓÈÎË ÓÔÌ›˙ˆ, ÌÔ˘ ‚Á‹Î ¿Óˆ ÛÙȘ ‰È·‰Ô¯ÈΤ˜ ÂÚˆÙ·ÔÎÚ›ÛÂȘ ÌÈ· ‰‹ÏˆÛË Ô˘ ηÙfiÈÓ Ê·ÓÙ¿ÛÙËη ˆ˜ ı· ÚÔηÏÔ‡Û ·Ó·Ù·Ú·¯‹, ‰È·Ì¿¯Ë, ÛοӉ·ÏÔ (̤¯ÚÈ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÛËÌ›Ԣ ¤ÊÙ·ÓÂ Ë ·Ê¤ÏÂÈ¿ ÌÔ˘), ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ·fi ÙȘ ÙÔÈΤ˜ ÛÙÚ·ÙȤ˜ Ù˘ ∞ÚÈÛÙÂÚ¿˜ Î·È ÌÂÙ¿, ÔÈÔ˜ ͤÚÂÈ, Û·Ó ¤Ó· ·̷ Ô˘ ÂÍ·ÏÒÓÂÙ·È Û ·ÎÏÔ˘˜, ÛÙ· ‰ÈÂıÓ‹ ̤۷, ›Ù ·˘Ù¿ ‹Ù·Ó ÔÏÈÙÈο, Û˘Ó‰ÈηÏÈÛÙÈο ‹ ÔÏÈÙÈÛÙÈο, Ù· ÔÔ›· ÚfiÛÎÂÈÓÙ·È ÛÙËÓ ÂÓ ÏfiÁˆ ∞ÚÈÛÙÂÚ¿. ªÂ fiÏË Ù˘ ÙË ÛÎÏËÚfiÙËÙ·, ¯ˆÚ›˜ Ó· οÓÂÈ ‚‹Ì· ›Ûˆ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙËÓ ›‰È· Ù˘ ÙËÓ ·ÈÛ¯ÚfiÙËÙ·, Ë ÊÚ¿ÛË, fiˆ˜ ·Ó··Ú¿¯ıËΠ̠·ÎÚ›‚ÂÈ· ·fi ÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰·, ‹Ù·Ó Ë ÂÍ‹˜: «∏ ∞ÚÈÛÙÂÚ¿ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ·Ú·ÌÈÎÚ‹ ȉ¤· Û ÔÈÔÓ ÎfiÛÌÔ ˙ÂÈ». ™ÙËÓ ÚfiıÂÛ‹ ÌÔ˘, ÂÛÎÂÌ̤ӷ ÚÔÎÏËÙÈ΋, Ë ∞ÚÈÛÙÂÚ¿, ÂÂÚˆÙÒÌÂÓË ¤ÙÛÈ, ·¿ÓÙËÛ Ì ÙËÓ ÈÔ ·ÁˆÌ¤ÓË ÛȈ‹. ∫·Ó¤Ó· ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙÈÎfi ÎfiÌÌ·, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ·’ ·˘Ùfi ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Â›Ì·È Ì¤ÏÔ˜, ‰ÂÓ ‚Á‹Î ÛÙȘ Â¿ÏÍÂȘ ÁÈ· Ó· ·ÓÙÈÎÚÔ‡ÛÂÈ ‹ ·ÏÒ˜ Ó· ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ‹ÛÂÈ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ Î·Ù·ÏÏËÏfiÙËÙ· ‹ ÙË ÌË Î·Ù·ÏÏËÏfiÙËÙ· ÙˆÓ Ï¤ÍÂˆÓ Ô˘ ÚfiÊÂÚ·. ∫·Ù¿ Ì›˙ÔÓ· ÏfiÁÔ, Â›Û˘, ηӤӷ ·fi Ù· ÛÔÛÈ·ÏÈÛÙÈο ÎfiÌÌ·Ù· Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙËÓ Î˘‚¤ÚÓËÛË ÙˆÓ ·ÓÙ›ÛÙÔȯˆÓ ¯ˆÚÒÓ, ÛΤÊÙÔÌ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÙˆÓ ‰ÈÎÒÓ Ì·˜, Ù˘ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›·˜ Î·È Ù˘ πÛ·Ó›·˜, ‰ÂÓ ıÂÒÚËÛ ··Ú·›ÙËÙÔ Ó· ··ÈÙ‹ÛÂÈ ¤Ó· ÍÂηı¿ÚÈÛÌ· ·fi ÙÔÓ ·Ú¿ÙÔÏÌÔ Û˘ÁÁڷʤ· Ô˘ ÙfiÏÌËÛ ӷ Ú›ÍÂÈ ÌÈ· ¤ÙÚ· ÛÙÔÓ ÌÔ˘¯ÏÈ·Ṳ̂ÓÔ ‚Ô‡ÚÎÔ Ù˘ ·‰È·ÊÔÚ›·˜. Δ›ÔÙ ·Ôχو˜, ÛȈ‹ ηıÔÏÈ΋, Ϙ Î·È ÛÙÔ˘˜ ȉÂÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ Ù¿ÊÔ˘˜ fiÔ˘ Î·Ù¤Ê˘Á·Ó ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â Ù›Ô-

41

¶√À ∂π¡∞π ∏ ∞ƒπ™Δ∂ƒ∞;

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·42

Ù ¿ÏÏÔ ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÛÎfiÓË Î·È ·Ú¿¯Ó˜, ‹ ÙÔ Ôχ οÔÈÔ ·Ú¯·˚Îfi ÔÛÙfi Ô˘ ‰ÂÓ ¤Î·Ó ԇÙ ÁÈ· ÈÂÚfi Ï›„·ÓÔ È·. °È· οÌÔÛ˜ ̤Ú˜ ·ÈÛı¿ÓıËη ·ÔÎÏÂÈṲ̂ÓÔ˜ ·fi ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ÎÔÈÓˆÓ›· Û·Ó Ó· ’¯· ¯ÔϤڷ, ı‡Ì· οÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ‰È·ÓÔËÙÈ΋˜ ΛÚÚˆÛ˘ fiÔ˘ Ù›ÔÙ· ‰ÂÓ ¤‚Á·˙ ÓfiËÌ·. ŒÊÙ·Û· Ì¿ÏÈÛÙ· Ó· ÛÎÂÊÙÒ ˆ˜ Ë Û˘ÌÔÓÂÙÈ΋ ÎÔ˘‚¤ÓÙ· Ô˘ ı· ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Û ÌÂٷ͇ ·˘ÙÒÓ Ô˘ ÛȈÔ‡Û·Ó ‹Ù·Ó ÂÚ›Ô˘ Ë ÂÍ‹˜: «ΔÔÓ Î·ÎÔÌÔ›ÚË, ÙÈ Ó· ÂÚÈ̤ÓÂÈ Î·Ó›˜ Û ٤ÙÔÈ· ËÏÈΛ·;» ◊Ù·Ó Û·Ê¤˜ ˆ˜ ‰ÂÓ ıˆÚÔ‡Û·Ó fiÙÈ ‰ÈηÈÔ‡ÌÔ˘Ó Ó· ÂÎÊÚ¿Ûˆ ÁÓÒÌË Û’ ·˘Ù‹ ÙË Ê¿ÛË. √ ηÈÚfi˜ ÂÚÓÔ‡ÛÂ, ÂÚÓÔ‡ÛÂ, Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÁÈÓfiÙ·Ó fiÏÔ Î·È ÈÔ ÂÚ›ÏÔÎË, Î·È Ë ∞ÚÈÛÙÂÚ¿, ·ÙÚfiÌËÙË, Û˘Ó¤¯È˙ ӷ ·›˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ÚfiÏÔ˘˜ Ô˘, ›Ù ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ›Ù ÛÙËÓ ·ÓÙÈÔϛ٢ÛË, Ù˘ ›¯·Ó ‰È·ÓÂÌËı›. ∂ÁÒ, Ô˘ ÛÙÔ ÌÂٷ͇ ›¯· οÓÂÈ ÌÈ· ¿ÏÏË ·Ó·Î¿Ï˘„Ë, ˆ˜ Ô ª·ÚÍ ÔÙ¤ ‰ÂÓ Â›¯Â ÙfiÛÔ Ôχ ‰›ÎÈÔ fiÛÔ Û‹ÌÂÚ·, Ê·ÓÙ¿ÛÙËη, fiÙ·Ó ÚÈÓ ·fi ¤Ó· ¯ÚfiÓÔ Í¤Û·ÛÂ Ë Î·ÚÎÈÓÈ΋ ·¿ÙË ÙˆÓ ˘ÔıËÎÒÓ ÛÙȘ ∏¶∞, ˆ˜ Ë ∞ÚÈÛÙÂÚ¿, fiÔ˘ ÎÈ ·Ó ‚Ú›ÛÎÂÙ·È, ·Ó Â›Ó·È ·ÎfiÌ· ˙ˆÓÙ·Ó‹, ı’ ·ÓÔ›ÍÂÈ ÂÈÙ¤ÏÔ˘˜ ÙÔ ÛÙfiÌ· ÁÈ· Ó· ÂÈ ÙÈ ÛΤÊÙÂÙ·È ÁÈ’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË. Œ¯ˆ È· ÙËÓ ÂÍ‹ÁËÛË: Ë ∞ÚÈÛÙÂÚ¿ ‰ÂÓ ÛΤÊÙÂÙ·È, ‰ÂÓ ‰Ú·, ‰ÂÓ ‰È·ÎÈÓ‰˘Ó‡ÂÈ Ô‡Ù ‚‹Ì·. Œ¯ÂÈ Á›ÓÂÈ fi,ÙÈ ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ ·fi ÙfiÙÂ, Î·È Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· Ë ∞ÚÈÛÙÂÚ¿, Ì ‰ÂÈÏ›·, ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ÌË ÛΤÊÙÂÙ·È, Ó· ÌË ‰Ú·, Ó· ÌË ‰È·ÎÈÓ‰˘Ó‡ÂÈ ¤Ó· ‚‹Ì·. °È’ ·˘Ùfi ·˜ ÌËÓ ·Ú·ÍÂÓ¢Ù› ηÓ›˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·È‰‹ ÂÚÒÙËÛË ÙÔ˘ Ù›ÙÏÔ˘: «¶Ô‡ Â›Ó·È Ë ∞ÚÈÛÙÂÚ¿;» ¢ÂÓ Ù¿˙ˆ Ù›ÔÙ· ÁÈ· ÙËÓ ·¿ÓÙËÛË, Ï‹ÚˆÛ· ‹‰Ë Ôχ ·ÎÚÈ‚¿ ÙȘ ·˘Ù·¿Ù˜ ÌÔ˘.

2 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

42

∂ãƒ√π ™Δ√ ™¶πΔπ ŸÙÈ Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ÎÚ›ÛË Î·Ó›˜ ‰ÂÓ ı· ÙÔÏÌ‹ÛÂÈ Ó· ÙÔ ·ÚÓËı›, fiÛÔ ÎÈ ·Ó Ë ∫·ıÔÏÈ΋ ∂ÎÎÏËÛ›· ÚÔÛ·ı› Ó· ÎÚ‡„ÂÈ ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ οو ·fi ¤Ó· Ì·Ó‰‡· ÌÂÏ›ÚÚ˘Ù˘ ÚËÙÔÚÈ΋˜ Ô˘ Ô‡Ù ÙËÓ ›‰È· È· ‰ÂÓ ÍÂÁÂÏ¿, ÎÈ fiÙÈ ÔÏϤ˜ ·fi ÙȘ ÂÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓ˜ ·Ú·‰ÔÛȷΤ˜ ·Í›Â˜ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Î·È ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋˜ Û˘Ì‚›ˆÛ˘ ¤¯Ô˘Ó ÁÎÚÂÌÈÛÙ› ·Ú·Û‡ÚÔÓÙ·˜ Ì·˙› ÙÔ˘˜ ·ÎfiÌ· ÎÈ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ı· ’ÚÂ ӷ ¤¯Ô˘Ó ÁÏÈÙÒÛÂÈ ·fi ÙȘ ÂÈı¤ÛÂȘ ÛÙËÓ

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·43

˘ÂÚ‚ÔÏÈο Û˘ÁÎÚÔ˘Ûȷ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· ÛÙËÓ ÔÔ›· ˙Ô‡ÌÂ, ÎÈ fiÙÈ ÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ Û¯ÔÏ›Ô, Û˘Ó¯ÈÛÙ‹˜ ÙÔ˘ ·ÏÈÔ‡ Û¯ÔÏ›Ԣ, ·˘ÙÔ‡ Ô˘ ÁÈ· ÁÂÓȤ˜ ‰È·‰Ô¯Èο ›¯Â ¿ÚÚËÙ· ÂÈÊÔÚÙÈÛÙ›, ÂÏÏ›„ÂÈ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈ΋˜, Ó· ·Ó·ÏËÚÒÛÂÈ ÙȘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈΤ˜ ÂÏÏ›„ÂȘ ÙˆÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·ÎÒÓ Û˘Ó·ıÚÔ›ÛˆÓ, ¤¯ÂÈ ·Ú·Ï‡ÛÂÈ, Û˘ÛÛˆÚ‡ÔÓÙ·˜ ·ÓÙÈÊ¿ÛÂȘ, Ï¿ıË, ·Ó·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎfiÙËÙ· ÌÂٷ͇ ·È‰·ÁˆÁÈÎÒÓ ÌÂıfi‰ˆÓ Ô˘ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ‰ÂÓ Â›Ó·È Ù¤ÙÔȘ Î·È Ô˘ ¿Ú· ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ Â›Ó·È ·Ϥ˜ ÂÚ·ÛÙÈΤ˜ Ìfi‰Â˜ ‹ ȉÈfiÚÚ˘ıÌÔÈ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÛÌÔ› ηٷ‰ÈηṲ̂ÓÔÈ Û ·ÔÙ˘¯›· ·fi ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë ‰È·ÓÔËÙÈ΋˜ ˆÚÈÌfiÙËÙ·˜ Î·È ·fi ÙË ‰˘ÛÎÔÏ›· Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ì ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ··ÓÙ‹ÛÔ˘Ì ÛÙËÓ ÂÚÒÙËÛË, ÛÙÔȯÂÈÒ‰Ë Î·Ù¿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘: ÙÈ Ôϛ٘ ı¤ÏÔ˘Ì ӷ ‰È·ÌÔÚÊÒÛÔ˘ÌÂ; ΔÔ ·ÓfiÚ·Ì· Ô˘ ·ÓÔ›ÁÂÙ·È ÌÚÔÛÙ¿ Ì·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Â˘¯¿ÚÈÛÙÔ. ∂ȉÈο ÔÈ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·ÍÈfiÙÈÌÔÈ Î˘‚ÂÚÓÒÓÙ˜ ‰ÂÓ Ê·›ÓÔÓÙ·È Ó’ ··Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì ٤ÙÔÈ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· fiÛÔ ı· fiÊÂÈÏ·Ó, ›Ûˆ˜ ÁÈ·Ù› ÛΤÊÙÔÓÙ·È ˆ˜, ·ÊÔ‡ Ù· ÂÓ ÏfiÁˆ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Â›Ó·È ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈο, Ë Ï‡ÛË, fiÙ·Ó Î¿ÔÙ ‚ÚÂı›, ı· Â›Ó·È ·˘ÙfiÌ·ÙË, ÁÈ· fiÏÔ˘˜. ¢ÂÓ Û˘ÌʈÓÒ. ∑ԇ̠۠ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓ›· Ô˘ ·fi ÙË ‚›· ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· ÊÙÈ¿¯ÓÂÈ Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· Û¯¤ÛˆÓ. ∏ ÂΉ‹ÏˆÛË Î¿ÔÈ·˜ ÂÈıÂÙÈÎfiÙËÙ·˜ Ô˘ Â›Ó·È ÂÁÁÂÓ‹˜ ÛÙÔ Â›‰Ô˜ fiÔ˘ ·Ó‹ÎÔ˘ÌÂ Î·È ÙËÓ ÔÔ›· ηٿ ηÈÚÔ‡˜ ÓƠ̂۷ÌÂ, ̤ۈ Ù˘ ÂÎ·›‰Â˘Û˘, ˆ˜ ›¯·Ì ÂϤÁÍÂÈ, ͤÛ·Û ¿ÁÚÈ· ·’ Ù· ‚¿ıË Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓÈ· Û fiÏÔ ÙÔÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ¯ÒÚÔ, ÎÈÓËÙÔÔÈË̤ÓË ·fi ηٷÛÙ¿ÛÂȘ Ì›ÛÔ˘˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Á˘Ú›ÛÂÈ ÙËÓ Ï¿ÙË ÛÙÔÓ ·Ïfi ˉÔÓÈÛÌfi ÁÈ· Ó· ÌÂÙ·ÌÔÚʈıÔ‡Ó Û ڢıÌÈÛÙÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ù˘ ›‰È·˜ Ù˘ ÓÔÔÙÚÔ›·˜ ÙÔ˘ ηٷӷψً: Ë ÙËÏÂfiÚ·ÛË, ÂÓ ÚÒÙÔȘ, fiÔ˘ fiÏÔ Î·È ÙÂÏÂÈfiÙÂÚ˜ ·ÔÌÈÌ‹ÛÂȘ ·›Ì·ÙÔ˜ ÍÂË‰Ô‡Ó Û ›‰·Î˜ οı ÒÚ· Ù˘ ̤ڷ˜ ‹ Ù˘ Ó‡¯Ù·˜, Ù· ‚ÈÓÙÂÔ·È¯Ó›‰È· Ô˘ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Ì ÂÁ¯ÂÈÚ›‰È· ·fiÏ˘Ù˘ ÌÈÛ·ÏÏÔ‰ÔÍ›·˜ Î·È ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈ΋˜ ÛÎÏËÚfiÙËÙ·˜, ηÈ, ÂÂȉ‹ fiÏ· ·˘Ù¿ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È, Ë ¯ÈÔÓÔÛÙÈ‚¿‰· Ù˘ ‰È·Ê‹ÌÈÛ˘ ÂÚˆÙÈÎÒÓ ˘ËÚÂÛÈÒÓ ÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ ϤÔÓ ÛÎÂÙfiÌÂÓˆÓ, ηψÛÔÚ›˙Ô˘Ó, ÂÓÒ ÛÙȘ ÛÔ‚·Ú¤˜ ÙÔ˘˜ ÛÂÏ›‰Â˜ (˘¿Ú¯Ô˘Ó ¿Ú·Á ٤ÙÔȘ;) ·ÊıÔÓÔ‡Ó ˘ÔÎÚÈÙÈο Ì·ı‹Ì·Ù· ηϋ˜ ‰È·ÁˆÁ‹˜ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·. ª‹ˆ˜ ˘ÂÚ‚¿Ïψ; ∂ÍËÁ‹ÛÙ ÌÔ˘ ÙfiÙ Ò˜ Á›ÓÂÙ·È Î·È ÊÙ¿Û·Ì ÛÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÔÏÏÔ› ÁÔÓ›˜ Ó· ÊÔ‚Ô‡ÓÙ·È Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ¢ÁÂÓÈÎÔ‡˜ ·˘ÙÔ‡˜ ÂÊ‹‚Ô˘˜, ÙȘ ÂÏ›‰Â˜ ÙÔ˘ ·‡ÚÈÔ, fiÔ˘ ¤Ó· «fi¯È» ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ‹ Ù˘ ÌËÙ¤Ú·˜, ÎÔ˘Ú·ÛÌ¤ÓˆÓ ·fi ÙȘ ·Ú¿ÏÔÁ˜ ··ÈÙ‹-

43

SARAMAGO sel_D

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·44

ÛÂȘ, ·˘ÙÔÌ¿Ùˆ˜ ÍÂÙ˘Ï›ÁÂÈ ı‡ÂÏÏ· ÚÔÛ‚ÔÏÒÓ, Ù·ÂÈÓÒÛÂˆÓ Î·È ÂÈı¤ÛˆÓ. ™ˆÌ·ÙÈÎÒÓ, ·˜ ‰È¢ÎÚÈÓ›Ûˆ. ¶ÔÏÏÔ› ÁÔÓ›˜ ¤¯Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ˘˜ ¯ıÚÔ‡˜ ̤۷ ÛÙÔ Û›ÙÈ: Â›Ó·È Ù· ›‰È· Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜. ∞ÊÂÏÒ˜, Ô ƒÔ˘Ì¤Ó ¡Ù·Ú›Ô ¤ÁÚ·„ ÂΛÓÔ ÙÔ «juventud, divino tesoro», «ÓÂfiÙËÙ·, ıÂ˚Τ ıËÛ·˘Ú¤». ™‹ÌÂÚ· ‰ÂÓ ı· ÙÔ ¤ÁÚ·ÊÂ.

6 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

™Ã∂Δπ∫∞ ª∂ Δ√¡ º∂ƒ¡∞¡Δ√ ¶∂™™√∞

44

◊Ù·Ó ¤Ó·˜ ¿ÓÙÚ·˜ Ô˘ ‹ÍÂÚ ÁÏÒÛÛ˜ ÎÈ ¤ÊÙÈ·¯Ó ÛÙ›¯Ô˘˜. Œ‚Á·˙ ÙÔ „ˆÌ› Î·È ÙÔ ÎÚ·Û› ÙÔ˘ ‚¿˙ÔÓÙ·˜ ϤÍÂȘ ÂΛ Ô˘ Ì·›ÓÔ˘Ó ÔÈ Ï¤ÍÂȘ, ¤ÊÙÈ·¯Ó ÛÙ›¯Ô˘˜ fiˆ˜ ÊÙÈ¿¯ÓÔÓÙ·È ÔÈ ÛÙ›¯ÔÈ, Û·Ó Ó· ’Ù·Ó Ë ÚÒÙË ÊÔÚ¿. ™ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔÓ ¤ÏÂÁ·Ó ºÂÚÓ¿ÓÙÔ, ¿ÓıÚˆÔ* Û·Ó fiÏÔ˘˜. ªÈ· ̤ڷ ÙÔ‡ ‹Úı Ӓ ·Ó·ÁÁ›ÏÂÈ ÙËÓ ÂÈΛÌÂÓË ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÂÓfi˜ ˘ÂÚ-∫·Ìfi˜, ÂÓfi˜ ∫·Ìfi˜ Ôχ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘ ·fi ÙÔÓ ·Ú¯·›Ô, ·ÏÏ¿, ηıÒ˜ ‹Ù·Ó ¿ÓıÚˆÔ˜ ÂÁÓˆṲ̂ӷ ‰È·ÎÚÈÙÈÎfi˜, Ô˘ Û˘Ó‹ıÈ˙ ӷ ΢ÎÏÔÊÔÚ› ÛÙËÓ Ô‰fi ¡ÙÔÚ·‰fiÚ˜ Ì ·ÓÔȯÙfi¯ÚˆÌË ÁηÌ·ÚÓÙ›Ó·, ÁÚ·‚¿Ù· Ì Áȷη‰¿ÎÈ Î·È Î·¤ÏÔ ¯ˆÚ›˜ ÊÙÂÚ¿, ‰ÂÓ Â› ˆ˜ Ô ˘ÂÚ-∫·Ìfi˜ ‹Ù·Ó Ô ›‰ÈÔ˜. ∫È ‡ÛÙÂÚ· ¤Ó·˜ ˘ÂÚ∫·Ìfi˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ·Ú¿ Ó· ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ηÌfi˜,** ÎÈ ÂΛÓÔ˜ ›¯Â οÓÂÈ ÎÚ¿ÙËÛË ÁÈ· Ó· Á›ÓÂÈ ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ¶ÂÛÛfi·, Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÚˆÙfiÁÓˆÚÔ ÁÈ· ÙËÓ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›·. º˘ÛÈο, Ë ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó η̤̈ÓË ·fi ̤Ú˜, Î·È ÁÈ· ÙȘ ̤Ú˜ ͤÚÔ˘Ì ˆ˜ Â›Ó·È fiϘ ›‰È˜ ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ Â·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È, ÁÈ’ ·˘Ùfi ‰ÂÓ Ì·˜ ÂÎÏ‹ÛÛÂÈ Ô˘ ÌÈ· ·’ ·˘Ù¤˜, ÂÚÓÒÓÙ·˜ Ô ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ¶ÂÛÛfi· ÌÚÔÛÙ¿ ·fi ¤Ó·Ó ηıÚ¤ÊÙË, ·ÓÙÈÏ‹ÊıËΠ̤۷ ÙÔ˘, Û ÌÈ· Ì·ÙÈ¿, ¿ÏÏÔÓ ¿ÓıÚˆÔ. ™Î¤ÊÙËΠˆ˜ ‹Ù·Ó ¿ÏÏË ÌÈ· ÔÙÈ΋ „¢‰·›ÛıËÛË, ·’ ·˘Ù¤˜ Ô˘ Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó Û˘Ó¤¯ÂÈ· ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙÔ˘˜ ‰›ÓÔ˘Ì ÛËÌ·Û›·, ‹ ˆ˜ ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ÔÙ‹ÚÈ Ì ·ÁÎÔ˘·Ú‰¤ÓÙ ÙÔ‡ ¤ÂÛ ‚·Ú‡ ÛÙÔ Û˘ÎÒÙÈ Î·È ÛÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ, fï˜, ÁÈ· ÚÔʇϷÍË, ¤Î·Ó ¤Ó· ‚‹Ì· ›Ûˆ ÁÈ· Ó· ÂȂ‚·ÈÒÛÂÈ ·Ó, fiˆ˜ ϤÁÂÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜, ÔÈ Î·* §ÔÁÔ·›ÁÓÈÔ Ì ÙÔ ÂÒÓ˘ÌÔ ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÔÈËÙ‹, Ô˘ ÛÙ· ÔÚÙÔÁ·ÏÈο ÛËÌ·›ÓÂÈ ¿ÓıÚˆÔ˜. (™.Ù.ª.) ** CamÔ~es: ÔÈÎÈÏ›· Ì‹ÏÔ˘, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ ÂÒÓ˘ÌÔ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ÙˆÓ §Ô˘ÛÈ¿‰ˆÓ. (™.Ù.ª.)

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·45

* ∞Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ Ô›ËÌ· ÙÔ˘ ÂÙÂÚÒÓ˘ÌÔ˘ ÕÏ‚·ÚÔ ÓÙ ∫¿ÌÔ˜ ŸÏ˜ ÔÈ ÂÚˆÙÈΤ˜ ÂÈÛÙÔϤ˜ (Â›Ó·È ÁÂÏԛ˜). (™.Ù.ª.)

45

ıÚ¤ÊÙ˜ ‰ÂÓ ÁÂÏÈÔ‡ÓÙ·È Û’ fi,ÙÈ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó. ∞˘Ùfi˜ fï˜ ›¯Â ÁÂÏ·ÛÙ›: ˘‹Ú¯Â ¤Ó·˜ ¿ÓÙÚ·˜ Ô˘ ÎÔÈÙÔ‡Û ̤۷ ·’ ÙÔÓ Î·ıÚ¤ÊÙË, ÎÈ Ô ¿ÓÙÚ·˜ ·˘Ùfi˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ô ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ¶ÂÛÛfi·. ◊Ù·Ó Ì¿ÏÈÛÙ· Ï›ÁÔ ÈÔ ÎÔÓÙfi˜, ÙÔ ÚfiÛˆfi ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ì¿ÏÏÔÓ ÌÂÏ·¯ÚÈÓfi, ÎÈ ‹Ù·Ó ͢ÚÈṲ̂ÓÔ˜ ÎfiÓÙÚ·. ªÂ ÌÈ· ΛÓËÛË ·Û˘Ó›‰ËÙË, Ô ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ¤ÊÂÚ ÙÔ ¯¤ÚÈ ÛÙÔ ¿Óˆ ¯Â›ÏÔ˜, ÌÂÙ¿ ·Ó¿Û·Ó ‚·ıÈ¿ Ì ·È‰È¿ÛÙÈÎË ·Ó·ÎÔ‡ÊÈÛË, ÙÔ ÌÔ˘ÛÙ¿ÎÈ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ÂΛ. ¶ÔÏÏ¿ ÌÔÚ› Ó· ÂÚÈ̤ÓÂÈ Î·Ó›˜ ·fi ÌÔÚʤ˜ Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Û ηıÚ¤ÊÙ˜, fi¯È fï˜ Î·È Ó· ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ó. ∫È ÂÂȉ‹ ·˘ÙÔ›, Ô ºÂÚÓ¿ÓÙÔ Î·È Ë ÂÈÎfiÓ· Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ‰È΋ ÙÔ˘, ‰ÂÓ ı· ¤ÌÂÓ·Ó ÂΛ ·ÈˆÓ›ˆ˜ Ó· ÎÔÈÙ¿˙ÔÓÙ·È, Ô ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ¶ÂÛÛfi· ›Â: «ªÂ ϤÓ ƒÈοÚÓÙÔ ƒ¤È˜». √ ¿ÏÏÔ˜ ¯·ÌÔÁ¤Ï·ÛÂ, ¯·ÈÚ¤ÙËÛ Ì ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÎÈ ÂÍ·Ê·Ó›ÛÙËÎÂ. °È· ÌÈ· ÛÙÈÁÌ‹ Ô Î·ıÚ¤ÊÙ˘ ¤ÌÂÈÓ ÎÂÓfi˜, Á˘ÌÓfi˜, ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ fï˜ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠ¿ÏÏË ÂÈÎfiÓ·, ·˘Ù‹ ÂÓfi˜ ¿Ó‰Ú· ·‰‡Ó·ÙÔ˘, ˆ¯ÚÔ‡, Ì fi„Ë Î¿ÔÈÔ˘ Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÔÏÏ‹ ˙ˆ‹ ÌÚÔÛÙ¿ ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ˙‹ÛÂÈ. √ ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ÛΤÊÙËΠˆ˜ ·˘Ùfi˜ Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó Ô ÚÒÙÔ˜, ˆÛÙfiÛÔ ‰ÂÓ ¤Î·Ó ηӤӷ Û¯fiÏÈÔ, › ÌfiÓÔ: «ªÂ ϤÓ ∞ÏÌ¤ÚÙÔ ∫·¤ÈÚÔ». √ ¿ÏÏÔ˜ ‰ÂÓ ¯·ÌÔÁ¤Ï·ÛÂ, ¤ÁÓ„ ÌfiÓÔ, ¯·Ï·Ú¿, Û˘ÌʈÓÒÓÙ·˜, ÎÈ ¤Ê˘ÁÂ. √ ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ¶ÂÛÛfi· ¤ÌÂÈÓ ӷ ÂÚÈ̤ÓÂÈ, ÁÈ·Ù› ›¯Â ·ÎÔ‡ÛÂÈ Ô˘ ϤÓ ˆ˜ fiÔ˘ ‰˘Ô Î·È ÙÚÂȘ. ∏ ÙÚ›ÙË ÊÈÁÔ‡Ú· ¿ÚÁËÛ ÌÂÚÈο ‰Â˘ÙÂÚfiÏÂÙ·, ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ¿ÓÙÚ·˜ Ô˘ Ë ˘Á›· ÙÔ‡ ¤ÙÚ¯ ·’ Ù· Ì·Ù˙¿ÎÈ·, Ì ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ‡ÊÔ˜ Ì˯·ÓÈÎÔ‡ ‰Èψ̷ÙÔ‡¯Ô˘ Ù˘ ∞ÁÁÏ›·˜. √ ºÂÚÓ¿ÓÙÔ Â›Â: «ªÂ ϤÓ ÕÏ‚·ÚÔ ÓÙ ∫¿ÌÔ˜», ·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿ fï˜ ‰ÂÓ ÂÚ›ÌÂÓ ӷ ÂÍ·Ê·ÓÈÛÙ› Ë ÂÈÎfiÓ· ÛÙÔÓ Î·ıÚ¤ÊÙË, ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓıËΠÂΛÓÔ˜, ›Ûˆ˜ Ó· ›¯Â ÎÔ˘Ú·ÛÙ› Ô˘ ›¯Â ˘¿ÚÍÂÈ ÙfiÛÔÈ Ì¤Û· Û ÙfiÛÔ Ï›ÁÔ ¯ÚfiÓÔ. ∂ΛÓË ÙË Ó‡¯Ù·, ÍË̤ڈ̷ ÓˆÚ›˜, Ô ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ¶ÂÛÛfi· ͇ÓËÛ Ì ÙËÓ ·ÔÚ›· ·Ó Ô ÂÓ ÏfiÁˆ ÕÏ‚·ÚÔ ÓÙ ∫¿ÌÔ˜ ›¯Â Ì›ÓÂÈ ÛÙÔÓ Î·ıÚ¤ÊÙË. ™ËÎÒıËÎÂ, ÎÈ ·˘Ùfi Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÂΛ ‹Ù·Ó ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ÚfiÛˆÔ. ∂› ÙfiÙÂ: «∂›Ì·È Ô ªÂÚÓ¿ÚÓÙÔ ™Ô¿Ú˜» Î·È Â¤ÛÙÚ„ ÛÙÔ ÎÚ‚¿ÙÈ. ªÂÙ¿ ·fi ·˘Ù¿ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· Î·È ÌÂÚÈο ·ÎfiÌ· Ô ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ıÂÒÚËÛ ˆ˜ ‹Ù·Ó ÒÚ· Ó· Á›ÓÂÈ ÎÈ ÂΛÓÔ˜ ÁÂÏÔ›Ô˜ ÎÈ ¤ÁÚ·„ ÙȘ ÈÔ ÁÂÏԛ˜ ÂÚˆÙÈΤ˜ ÂÈÛÙÔϤ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘.* ∫È fiÙ·Ó Â›¯Â ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ Ôχ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ ÌÂÙ¿ÊÚ·Û˘ Î·È Ù˘ Ô›ËÛ˘, ¤ı·ÓÂ. √È Ê›ÏÔÈ ÙÔ˘ ¤ÏÂÁ·Ó ˆ˜ ›¯Â ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÏÏÔÓ ÌÚÔÛÙ¿

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·46

ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ ÂΛÓÔ˜ ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ ›ÛÙ„Â, ·ÊÔ‡ Ì¿ÏÈÛÙ· ·ÔÊ¿ÛÈÛ ӷ Âı¿ÓÂÈ ¿‰Èη ¿Óˆ ÛÙÔ ¿ÓıÔ˜ Ù˘ ËÏÈΛ·˜ ÙÔ˘, ÛÙ· 47 ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÈ·, ·Ó Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ. ª›· ÛÙÈÁÌ‹ ÚÔÙÔ‡ ηٷϋÍÂÈ, ˙‹ÙËÛ ӷ ÙÔ˘ ‰ÒÛÔ˘Ó Ù· Á˘·ÏÈ¿ ÙÔ˘: «¢ÒÛ ÌÔ˘ Ù· Á˘·ÏÈ¿», ‹Ù·Ó Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· Î·È Â›ÛËÌ· ÏfiÁÈ· ÙÔ˘. ª¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ηÓ›˜ ‰ÂÓ ÂӉȷʤÚıËΠӷ Ì¿ıÂÈ ÙÈ Ù· ‹ıÂÏÂ, ¤ÙÛÈ ·ÁÓÔÔ‡ÓÙ·È Î·È ÂÚÈÊÚÔÓÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ÂÈı˘Ì›Â˜ ÙˆÓ ÂÙÔÈÌÔı¿Ó·ÙˆÓ, ·ÏÏ¿ Ê·›ÓÂÙ·È ·ÚÎÂÙ¿ ‡ÏÔÁÔ ˆ˜ Ë ÚfiıÂÛ‹ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ó· ÎÔÈÙ·¯Ù› Û’ ¤Ó·Ó ηıÚ¤ÊÙË ÁÈ· Ó· Ì¿ıÂÈ ÔÈÔ˜ ÙÂÏÈο ‹Ù·Ó ÂΛ. ∏ ÕÙÚÔÔ˜ ‰ÂÓ ÙÔ˘ ¤‰ˆÛ ÙÔ ¯ÚfiÓÔ. ∂Í¿ÏÏÔ˘ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ηıÚ¤ÊÙ˘ ÛÙÔ ‰ˆÌ¿ÙÈÔ. √ ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ¶ÂÛÛfi· ÔÙ¤ ‰ÂÓ Î·Ù¤ÎÙËÛ ·ÏËıÈÓ¿ ÙË ‚‚·ÈfiÙËÙ· ÁÈ· ÙÔ ÔÈÔ˜ ‹Ù·Ó, ·ÏÏ¿ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ·˘Ù‹˜ ÙÔ˘ Ù˘ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›·˜ ηÙÔÚıÒÛ·Ì ӷ Ì¿ıÔ˘Ì ϛÁÔ ·Ú·¿Óˆ ÔÈÔÈ Â›Ì·ÛÙ ÂÌ›˜.

7 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

46

∏ ∞§§∏ ¶§∂Àƒ∞ ¶Ò˜ Â›Ó·È ¿Ú·Á ٷ Ú¿ÁÌ·Ù· fiÙ·Ó ‰ÂÓ Ù· ÎÔÈÙ¿˙Ô˘ÌÂ; ∞˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚÒÙËÛË, Ô˘ οı ̤ڷ ÌÔ‡ Ê·›ÓÂÙ·È fiÏÔ Î·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ·ÓfiËÙË, ÙËÓ ¤Î·Ó· ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ fiÙ·Ó ‹ÌÔ˘Ó ·È‰›, ·ÏÏ¿ ÌfiÓÔ ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi ÌÔ˘, fi¯È Û ÁÔÓ›˜ Ô‡Ù ‰·ÛοÏÔ˘˜, ÁÈ·Ù› Ì¿ÓÙ¢· ˆ˜ ı· ¯·ÌÔÁÂÏÔ‡Û·Ó Ì ÙËÓ ·Ê¤ÏÂÈ¿ ÌÔ˘ (‹ ÙËÓ ËÏÈıÈfiÙËÙ·, Û‡Ìʈӷ Ì ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎfiÙÂÚË ¿Ô„Ë) Î·È ı· ÌÔ˘ ¤‰ÈÓ·Ó ÙË ÌÔÓ·‰È΋ ·¿ÓÙËÛË Ô˘ ‰ÂÓ ı· Ì ¤ÂÈı ÔÙ¤: «Δ· Ú¿ÁÌ·Ù·, fiÙ·Ó Ù· ÎÔÈÙ¿˙Ô˘ÌÂ, Â›Ó·È ›‰È· fiˆ˜ Ê·›ÓÔÓÙ·È fiÙ·Ó ‰ÂÓ Ù· ÎÔÈÙ¿˙Ô˘Ì». ¶¿ÓÙ· ıˆÚÔ‡Û· ˆ˜ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·, fiÙ·Ó ¤ÌÂÓ·Ó ÌfiÓ· ÙÔ˘˜, ‹Ù·Ó ¿ÏÏ· Ú¿ÁÌ·Ù·. ∞ÚÁfiÙÂÚ·, fiÙ·Ó Â›¯· ÌÂÈ ϤÔÓ ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÂΛÓË Ù˘ ÂÊ˂›·˜ Ô˘ ÙË ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ Ë ÂÚÈÊÚÔÓËÙÈ΋ ˘ÂÚÔ„›· Ì ÙËÓ ÔÔ›· ÎÚ›ÓÂÈ ÙËÓ ·È‰È΋ ËÏÈΛ· ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ¤¯ÂÈ ÚÔ¤ÏıÂÈ, ›ÛÙ„· ˆ˜ ›¯· ÙËÓ ÔÚÈÛÙÈ΋ ·¿ÓÙËÛË ÛÙË ÌÂÙ·Ê˘ÛÈ΋ ·ÓËÛ˘¯›· Ô˘ ›¯Â ‚·Û·Ó›ÛÂÈ Ù· ÙÚ˘ÊÂÚ¿ ÌÔ˘ ¯ÚfiÓÈ·: ÛΤÊÙËη ˆ˜, ·Ó Ú‡ıÌÈ˙· ÌÈ· ʈÙÔÁÚ·ÊÈ΋ Ì˯·Ó‹ ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ÙÚ·‚‹ÍÂÈ ·˘ÙfiÌ·Ù· Û ¤Ó· ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ fiÔ˘ ‰ÂÓ ı· ˘‹Ú¯Â ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ·ÓıÚÒÈÓË ·ÚÔ˘Û›·, ı· ηٿÊÂÚÓ· Ó· Û˘ÏÏ¿‚ˆ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ÂÍ·›Ó˘ Î·È Ì’ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ı· Ì¿ı·ÈÓ· ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ fi„Ë. •¤¯·Û· ˆ˜ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Â›Ó·È ÈÔ ¤Í˘Ó· ·’

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·47

fiÛÔ Ê·›ÓÔÓÙ·È Î·È ‰ÂÓ ÍÂÁÂÏÈÔ‡ÓÙ·È ÙfiÛÔ Â‡ÎÔÏ·: ͤÚÔ˘Ó Ôχ ηϿ ˆ˜ ̤۷ Û οı ʈÙÔÁÚ·ÊÈ΋ Ì˯·Ó‹ ˘¿Ú¯ÂÈ ÎÚ˘Ì̤ÓÔ ¤Ó· ·ÓıÚÒÈÓÔ Ì¿ÙÈ... ∂Í¿ÏÏÔ˘, ·ÎfiÌ· ÎÈ ·Ó ÙÔ Ì˯¿ÓËÌ·, Ì ÔÓËÚÈ¿, ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·È¯Ì·ÏˆÙ›ÛÂÈ ÙËÓ ÌÚÔÛÙÈÓ‹ ÂÈÎfiÓ· ÂÓfi˜ Ú¿ÁÌ·ÙÔ˜, Ë ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿ Î·È ¿ÏÈ ı· ¤ÌÂÓ ·ÚfiÛÈÙË ÛÙÔ ÔÙÈÎfi, Ì˯·ÓÈÎfi, ¯ËÌÈÎfi ‹ „ËÊÈ·Îfi Û‡ÛÙËÌ· Ù˘ ʈÙÔÁÚ·ÊÈ΋˜ ÂÁÁÚ·Ê‹˜: Ë ·fiÎÚ˘ÊË ÂΛÓË ÏÂ˘Ú¿ ÚÔ˜ ÙËÓ ÔÔ›· ÙËÓ ¤Û¯·ÙË ÛÙÈÁÌ‹, ÂÈÚˆÓÈο, ÙÔ ÊˆÙÔÁÚ·ÊË̤ÓÔ Ú¿ÁÌ· ı· Á˘ÚÓÔ‡Û ÙË Ì˘ÛÙÈ΋ ÙÔ˘ fi„Ë, ÙË ‰›‰˘ÌË ·‰ÂÏÊ‹ ÙÔ˘ ÛÎÔÙ·‰ÈÔ‡. ŸÙ·Ó Û’ ¤Ó· ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ‚˘ıÈṲ̂ÓÔ Û ·fiÏ˘ÙË ÛÎÔÙÂÈÓfiÙËÙ· ·Ó¿‚Ô˘Ì ¤Ó· ʈ˜, ÙÔ ÛÎÔÙ¿‰È ÂÍ·Ê·Ó›˙ÂÙ·È. ΔfiÙÂ Û˘¯Ó¿ ·Ó·ÚˆÙÈfiÌ·ÛÙÂ: «¶Ô‡ ‹ÁÂ;» ∫·È Ë ·¿ÓÙËÛË ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È Ì›· Î·È ÌfiÓË: «¢ÂÓ ‹Á Ô˘ıÂÓ¿, ÙÔ ÛÎÔÙ¿‰È Â›Ó·È ·ÏÒ˜ Ë ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ʈÙfi˜, Ë Ì˘ÛÙÈ΋ ÙÔ˘ fi„Ë». ∫ڛ̷ Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔ˘ ÙÔ Â›¯·Ó ÂÈ ÚˆÙ‡ÙÂÚ·, fiÙ·Ó ‹ÌÔ˘Ó ·È‰›. ™‹ÌÂÚ· ı· ‹ÍÂÚ· Ù· ¿ÓÙ· ÁÈ· ÙÔ ÛÎÔÙ¿‰È Î·È ÙÔ Êˆ˜, ÁÈ· ÙÔ Êˆ˜ Î·È ÙÔ ÛÎÔÙ¿‰È.

8 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

ª·ı·›ÓÔ˘Ì ·fi ÙȘ ‰È‰·¯¤˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ˆ˜ Ï›ÁÔ Ì·˜ ¯ÚËÛÈ̇ÂÈ ÌÈ· ÔÏÈÙÈ΋ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·, fiÛÔ ÈÛÔÚÚÔË̤ÓË ÎÈ ·Ó ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙȘ ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ ‰Ô̤˜ Î·È ÛÙË ıÂÛÌÈ΋ Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·, ·Ó ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Û˘ÛÙ·ı› ˆ˜ Ú›˙· ÌÈ·˜ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋˜ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜. ΔËÓ Û‹ÌÂÚÔÓ Ë̤ڷ Ë ÎÔ˘‚¤ÓÙ· ·˘Ù‹ ›Ûˆ˜ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ì ÂÍ·ÓÙÏË̤ÓË ÎÔÈÓÔÙÔ›· ȉÂÔÏÔÁÈÎÒÓ ·ÓËÛ˘¯ÈÒÓ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, ı· Â›Ó·È fï˜ Û·Ó Ó· ÎÏ›ÓÔ˘Ì ٷ Ì¿ÙÈ· ÛÙËÓ ·Ï‹ ÈÛÙÔÚÈ΋ ·Ï‹ıÂÈ· ·Ó ‰ÂÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì ˆ˜ Ë ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋ ÙÚÈ¿‰· –ÔÏÈÙÈ΋, ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋, ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋– Ë Î¿ı ̛· Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈ΋ Î·È ÂÓÈÛ¯˘ÙÈ΋ ÁÈ· ÙȘ ¿ÏϘ, ·ÓÙÈÚÔÛÒ¢ÛÂ, ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘ ¢ËÌÂÚ›·˜ Ù˘ ˆ˜ ȉ¤·˜ ÙÔ˘ ̤ÏÏÔÓÙÔ˜, ¤Ó· ·fi Ù· ÈÔ ·ıÈ·Ṳ̂ӷ ÔÏÈÙÈο Ï¿‚·Ú· Ô˘ ÌfiÚÂÛ·Ó ÔÙ¤, ÛÙËÓ ÚfiÛÊ·ÙË ÈÛÙÔÚ›·, Ó· ͢Ó‹ÛÔ˘Ó Û˘ÓÂȉ‹ÛÂȘ, Ó· ÎÈÓËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙË ı¤ÏËÛË, Ó· Û˘ÁÎÈÓ‹ÛÔ˘Ó Î·Ú‰È¤˜. ™‹ÌÂÚ·, ÂÚÈÊÚÔÓË̤Ó˜ Î·È Âٷ̤Ó˜ ÛÙÔ ÛÎÔ˘ȉÔÙÂÓÂΤ Ì·˙› Ì ÎÔ˘Ú·Ṳ̂Ó˜ ÊfiÚÌÔ˘Ï˜ Ô˘ Ë ¯Ú‹ÛË ÙȘ ÂÍ¿ÓÙÏËÛÂ Î·È ÙȘ η٤ÛÙËÛ ·Ê‡ÛÈΘ, Ë È‰¤· Ù˘ ÔÈ-

47

∂¶∞¡∂ƒÃ√ª∂¡√™ ™Δ√ π¢π√ £∂ª∞

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·48

48

ÎÔÓÔÌÈ΋˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ ¤‰ˆÛ ÙË ı¤ÛË Ù˘ Û ÌÈ· ͉ȿÓÙÚÔ· ıÚÈ·Ì‚Â˘ÙÈ΋ ·ÁÔÚ¿, ·Ï‡ÔÓÙ·˜ ÙÂÏÈο Ì ÌÈ· ÛÔ‚·ÚfiÙ·ÙË ÎÚ›ÛË ÛÙË ¯ÚËÌ·ÙÔÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Ù˘ ‰È¿ÛÙ·ÛË, ÂÓÒ Ë È‰¤· Ù˘ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ ·ÓÙÈηٷÛÙ¿ıËΠÂÓÙ¤ÏÂÈ ·fi ÌÈ· ·ÔÍÂÓˆÙÈ΋ ‚ÈÔÌ˯·ÓÈ΋ Ì·˙ÈÎÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ. ¢ÂÓ ÚÔԉ‡ԢÌÂ, ÔÈÛıÔ¯ˆÚÔ‡ÌÂ. ∫·È ı· Á›ÓÂÙ·È fiÏÔ Î·È ÈÔ ·Ú¿ÏÔÁÔ Ó· ÌÈÏ¿Ì ÁÈ· ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· ·Ó ÂÈÌ›ÓÔ˘Ì ÛÙËÓ ·ÚÂÍ‹ÁËÛË Ó· ÙËÓ Ù·˘Ù›˙Ô˘Ì ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο Ì ÙȘ ÔÛÔÙÈΤ˜ Î·È Ì˯·ÓÈΤ˜ Ù˘ ÂÎÊÚ¿ÛÂȘ, Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È ÎfiÌÌ·Ù·, ÎÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈ· Î·È Î˘‚ÂÚÓ‹ÛÂȘ, ¯ˆÚ›˜ Ó· ‰›ÓÔ˘Ì ÛËÌ·Û›· ÛÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi Ù˘ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Î·È ÛÙË ‰È·ÛÙÚ‚ψ̤ÓË Î·È Î·Ù·¯ÚËÛÙÈ΋ ¯Ú‹ÛË Ô˘ ÛÙËÓ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÙˆÓ ÂÚÈÙÒÛÂˆÓ Á›ÓÂÙ·È Ù˘ „‹ÊÔ˘ Ô˘ ÙȘ ‰ÈηÈÔÏfiÁËÛÂ Î·È ÙȘ ÙÔÔı¤ÙËÛ ÛÙË ı¤ÛË Ô˘ ηٷϷ̂¿ÓÔ˘Ó. ∞˜ ÌË Û˘ÌÂÚ¿ÓÂÈ Î·Ó›˜ ·fi ·˘Ù¿ Ô˘ ÌfiÏȘ ›· ˆ˜ Â›Ì·È ·ÓÙ›ıÂÙÔ˜ ÛÙËÓ ‡·ÚÍË ÙˆÓ ÎÔÌÌ¿ÙˆÓ: ÂÁÒ Ô ›‰ÈÔ˜ Â›Ì·È Ì¤ÏÔ˜ ÂÓfi˜ ·fi ·˘Ù¿. ∞˜ ÌË ÛÎÂÊÙ› ˆ˜ ·¯ı¿ÓÔÌ·È ÎÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈ· Î·È ‚Ô˘ÏÂ˘Ù¤˜: ı· ÙÔ˘˜ ‹ıÂÏ·, Î·È Ù· ÌÂÓ Î·È ÙÔ˘˜ ‰Â, Û fiÏ· ηχÙÂÚÔ˘˜, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ‰Ú·ÛÙ‹ÚÈÔ˘˜ Î·È ˘‡ı˘ÓÔ˘˜. ∫È ·ÎfiÌ· ÏÈÁfiÙÂÚÔ ·˜ ÌË Ê·ÓÙ·ÛÙ› ˆ˜ Â›Ì·È Ô ÚÔÓÔËÙÈÎfi˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ÌÈ·˜ Ì·ÁÈ΋˜ Û˘ÓÙ·Á‹˜ Ô˘ ı· Â¤ÙÚÂ ÛÙÔ˘˜ Ï·Ô‡˜, ·fi ÙÔ‡‰Â Î·È ÛÙÔ ÂÍ‹˜, Ó· ˙Ô˘Ó ¯ˆÚ›˜ Ó· ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ˘Ô̤ÓÔ˘Ó Î·Î¤˜ ΢‚ÂÚÓ‹ÛÂȘ Î·È Ó· ¯¿ÓÔ˘Ó ¯ÚfiÓÔ Ì ÂÎÏÔÁ¤˜ Ô˘ Û·Ó›ˆ˜ χÓÔ˘Ó Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·: ·ÏÒ˜ ·ÚÓÔ‡Ì·È Ó· ·ԉ¯ÙÒ ˆ˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi Ó· ΢‚ÂÚÓ¿ Î·È Ó· ÂÈı˘Ì› ηÓ›˜ Ó· ΢‚ÂÚÓ¿Ù·È ÌfiÓÔ Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ÈÛ¯‡ÔÓÙ· ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓ· ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈο ÌÔÓ٤Ϸ, ηٿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘ ÈÛ¯˘ÚÔÁÓÒÌÔÓ· Î·È ·Û˘Ó¿ÚÙËÙ·, Ô˘, fi¯È ¿ÓÙ· ηÏÔÚÔ·›ÚÂÙ·, ¤Ó· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Â›‰Ô˜ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ı¤ÏÂÈ Ó· Ù· οÓÂÈ ·ÁÎfiÛÌÈ·, Ì „‡ÙÈΘ ˘ÔÛ¯¤ÛÂȘ ÁÈ· ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË Ô˘ ‰ÂÓ Î·Ù·Ê¤ÚÓÔ˘Ó Ó· ÎÚ‡„Ô˘Ó ÙȘ ÂÁˆÈÛÙÈΤ˜ Î·È ÛÙ˘ÁÓ¤˜ ÊÈÏÔ‰Ô͛˜ Ô˘ ÙȘ ÎÈÓÔ‡Ó. ΔÚ¤ÊÔ˘Ì ٷ Ï¿ıË ÛÙÔ ›‰ÈÔ Ì·˜ ÙÔ Û›ÙÈ, ·ÏÏ¿ Û˘ÌÂÚÈÊÂÚfiÌ·ÛÙÂ Û·Ó Ó· ›̷ÛÙ ÔÈ ÂÊ¢ڤÙ˜ ÌÈ·˜ ·ÁÎfiÛÌÈ·˜ ·Ó¿ÎÂÈ·˜ ÈηӋ˜ Ó· ÁÈ·ÙÚ¤„ÂÈ fiϘ ÙȘ ·ÚÚÒÛÙȘ ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜ Î·È ÙÔ˘˜ Ó‡̷ÙÔ˜ ÙˆÓ ¤ÍÈ ‰ÈÛÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ ηÙÔ›ÎˆÓ ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË. ¢¤Î· ÛÙ·ÁfiÓ˜ ·’ ÙË ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· Ì·˜ ÙÚÂȘ ÊÔÚ¤˜ ÙËÓ Ë̤ڷ Î·È ı· ›ÛÙÂ Â˘Ù˘¯Â›˜ ÁÈ· ¿ÓÙ·. ∞ÏËıÈÓ¿, ÙÔ ÌfiÓÔ ı·Ó¿ÛÈÌÔ ·Ì¿ÚÙËÌ· Â›Ó·È Ë ˘ÔÎÚÈÛ›·.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·49

9 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

ΔÈ Ó· ÛΤÊÙÂÙ·È Ô £Âfi˜ ÁÈ· ÙÔÓ ƒ¿Ù˙ÈÓÁÎÂÚ; ΔÈ Ó· ÛΤÊÙÂÙ·È Ô £Âfi˜ ÁÈ· ÙËÓ ∫·ıÔÏÈ΋ ∞ÔÛÙÔÏÈ΋ ƒˆÌ·˚΋ ∂ÎÎÏËÛ›· Ù˘ ÔÔ›·˜ Ô ƒ¿Ù˙ÈÓÁÎÂÚ Â›Ó·È Ô ËÁÂÌfiÓ·˜ ¿·˜; ∞’ fiÛÔ Í¤Úˆ (Î·È ‰ÂÓ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ‚¤‚·È· Ó· ˆ fiÙÈ Í¤Úˆ Ôχ Ï›Á·), ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ηÓ›˜ ‰ÂÓ ·ÔÙfiÏÌËÛ ӷ ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ·ÈÚÂÙÈΤ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ, ›Ûˆ˜ ÂÂȉ‹ ͤÚÔ˘ÌÂ, ÂÎ ÚÔÔÈÌ›Ô˘, ˆ˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ô‡Ù ı· ˘¿ÚÍÂÈ ÔÙ¤ ·¿ÓÙËÛË Û’ ·˘Ù¤˜. Ÿˆ˜ ¤ÁÚ·„· Û ÒÚ˜ Ì¿Ù·È˘ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈ΋˜ ·Ó·ÚÒÙËÛ˘ ÚÈÓ ·fi ηÌÈ¿ ‰ÂηÂÓÙ·ÚÈ¿ ¯ÚfiÓÈ·, Ô £Âfi˜ Â›Ó·È Ë ÛȈ‹ ÙÔ˘ Û‡Ì·ÓÙÔ˜ Î·È Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Ë ÎÚ·˘Á‹ Ô˘ ‰›ÓÂÈ ÓfiËÌ· Û’ ·˘Ù‹ ÙË ÛȈ‹. μÚ›ÛÎÂÙ·È ÛÙ· ΔÂÙÚ¿‰È· ÙÔ˘ §·Óı·ÚfiÙÂ Î·È ¤¯ÂÈ ÌÓËÌÔÓ¢Ù› Û˘¯Ó¿ ·fi ıÂÔÏfiÁÔ˘˜ Ù˘ ÁÂÈÙÔÓÈ΋˜ ¯ÒÚ·˜ Ô˘ ›¯·Ó ÙËÓ Î·ÏÔÛ‡ÓË Ó· Ì ‰È·‚¿ÛÔ˘Ó. º˘ÛÈο, ÁÈ· Ó· ÛÎÂÊÙ› ÔÙȉ‹ÔÙÂ Ô £Âfi˜ ÁÈ· ÙÔÓ ƒ¿Ù˙ÈÓÁÎÂÚ ‹ ÁÈ· ÙËÓ ∂ÎÎÏËÛ›· Ô˘ Ô ¿·˜ ı¤ÏÂÈ Ó· ÛÒÛÂÈ ·fi ¤Ó·Ó Ôχ Èı·Ófi ı¿Ó·ÙÔ, ›Ù ÏfiÁˆ ÎÂÓfiÙËÙ·˜ ›Ù ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ‚Ú›ÛÎÂÈ ·˘ÙÈ¿ Ó· ÙËÓ ·ÎÔ‡ÛÔ˘Ó Ô‡Ù ›ÛÙË ÁÈ· Ó· ÂÓ‰˘Ó·ÌÒÛÂÈ Ù· ıÂ̤ÏÈ¿ Ù˘, ı· ¯ÚÂÈ·ÛÙ› Ó· ·Ô‰Âȯı› Ë ‡·ÚÍË ÙÔ˘ ÂÓ ÏfiÁˆ £ÂÔ‡, ¤ÚÁÔ Î·ı’ fiÏ· ·Ó¤ÊÈÎÙÔ, ·Ú¿ ÙȘ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓ˜ ·ԉ›ÍÂȘ Ô˘ ÊÈÏÔÙ¯ӋıËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ ÕÁÈÔ ∞ÓÛ¤ÏÌÔ ‹ ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞˘ÁÔ˘ÛÙ›ÓÔ˘, ÁÈ· ÙÔ ¿‰ÂÈ·ÛÌ· ÙˆÓ ˆÎ·ÓÒÓ Ì ÎÔ˘‚¿ ÙÚ‡ÈÔ ‹ Î·È ¯ˆÚ›˜ ÙÚ‡·. ∞˘Ùfi ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô Ô £Âfi˜, ·Ó ˘¿Ú¯ÂÈ, Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Â˘ÁÓÒÌˆÓ ÛÙÔÓ ƒ¿Ù˙ÈÓÁÎÂÚ Â›Ó·È ÁÈ· ÙËÓ ¤ÁÓÔÈ· Ô˘ ·˘Ùfi˜ ¤¯ÂÈ ÂΉËÏÒÛÂÈ ÙÔÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ηÈÚfi Û ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ Â‡ıÚ·˘ÛÙË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ηıÔÏÈ΋˜ ›ÛÙ˘. √ ÎfiÛÌÔ˜ ‰ÂÓ ËÁ·›ÓÂÈ ÛÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·, ¤·„ ӷ ÈÛÙ‡ÂÈ ÛÙ· ‰fiÁÌ·Ù· Î·È Ó· ÙËÚ› ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ Ô˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÚÔÁfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘, ÛÙËÓ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÙˆÓ ÂÚÈÙÒÛˆÓ, Û˘ÓÈÛÙÔ‡Û·Ó ÙË ‚¿ÛË Ù˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜, ·Ó fi¯È Î·È Ù˘ ˘ÏÈ΋˜, fiˆ˜ Û˘Ó¤‚Ë, ÏfiÁÔ˘ ¯¿ÚË, Ì ÔÏÏÔ‡˜ ÙÚ·Â˙›Ù˜ ÙˆÓ ··Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡, ·˘ÛÙËÚÔ‡˜ ηςÈÓÈÛÙ¤˜ ηÈ, ·’ fiÛÔ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi Ó· ˘Ôı¤ÛÂÈ Î·Ó›˜, ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ì ÚÔÛˆÈ΋ Î·È Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ÂÈÏÈÎÚ›ÓÂÈ· ‰ÔÎÈÌ·Ṳ̂ÓË Û ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ‰·ÈÌfiÓÈÔ ÂÈÚ·ÛÌfi Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ subprime. √ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˘ ı· ÛΤÊÙÂÙ·È ›Ûˆ˜ ÙÒÚ· ˆ˜ ·˘Ù‹ Ë ·ÈÊÓȉȷÛÙÈ΋ ·Ú¤Î‚·ÛË ÛÙÔ ˘ÂÚ‚·ÙÈÎfi ı¤Ì· Ô˘ ÛÎfi¢· Ó· ·Ó·ه͈, ÙËÓ ÂÈÛÎÔÈ΋ Û‡ÓÔ‰Ô 4 – Tο τετρδιο

49

√ £∂√™ ∫∞π √ ƒ∞Δ∑π¡°∫∂ƒ

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·50

50

ÛÙË ƒÒÌË, ÚÔÔÚÈ˙fiÙ·Ó ÂÓÙ¤ÏÂÈ Ó· ÂÈÛ·Á¿ÁÂÈ, Ì ÏÈÁfiÙÂÚË ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ‰È·ÏÂÎÙÈ΋ ¢¯¤ÚÂÈ·, ÌÈ· ÎÚÈÙÈ΋ ÛÙËÓ ·ÓÒÌ·ÏË (ÙÔ ÏÈÁfiÙÂÚÔ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÂÈ Î·Ó›˜) Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ÙÚ·Â˙ÈÙÒÓ. ¢ÂÓ ‹Ù·Ó ·˘Ù‹ Ë ÚfiıÂÛ‹ ÌÔ˘, Ô‡ÙÂ Î·È Â›Ó·È ·ÚÌÔ‰ÈfiÙËÙ¿ ÌÔ˘, ·Ó ¤¯ˆ ÔÔÈ·‰‹ÔÙÂ. ∞˜ ÂÈÛÙÚ¤„Ô˘Ì ÏÔÈfiÓ ÛÙÔÓ ƒ¿Ù˙ÈÓÁÎÂÚ. √ ¿Ó‰Ú·˜ ·˘Ùfi˜, ·ÛÊ·ÏÒ˜ Â˘Ê˘‹˜ Î·È ÂÓËÌÂڈ̤ÓÔ˜, Ì ˙ˆ‹ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ‰Ú·ÛÙ‹ÚÈ· ÛÙÔ˘˜ ‚·ÙÈηÓÈÎÔ‡˜ Î·È ÚÔÛΛÌÂÓÔ˘˜ ·ÎÏÔ˘˜ (·ÚΛ Ó· ԇ̠ÌfiÓÔ ˆ˜ ˘‹ÚÍ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ Ù˘ ∂ÈÙÚÔ‹˜ ÁÈ· ÙÔ ¢fiÁÌ· Î·È ÙËÓ ¶›ÛÙË, Û˘Ó¯›ÛÙÚÈ·˜, Ì ¿ÏϘ ÌÂıfi‰Ô˘˜, ÙÔ˘ ‰˘ÛÔ›ˆÓÔ˘ ¢ÈηÛÙËÚ›Ô˘ ÙÔ˘ πÂÚÔ‡ °Ú·Ê›Ԣ, ÁÓˆÛÙfiÙÂÚÔ˘ ˆ˜ πÂÚ¿ ∂ͤٷÛË), η٤‚·Û ÌÈ· ȉ¤· Ô˘ ‰ÂÓ ı· ÙËÓ ÂÚ›ÌÂÓ ηÓ›˜ ·fi οÔÈÔÓ Ì ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ¢ı‡ÓË, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÔÊ›ÏÔ˘Ì ӷ Û‚·ÛÙԇ̠ÙËÓ ›ÛÙË, fi¯È fï˜ Î·È ÙË ÌÂ۷ȈÓÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË Ù˘ ÛΤ„˘ ÙÔ˘. ™Î·Ó‰·ÏÈṲ̂ÓÔ˜ Ì ÙËÓ ÂÎÎÔƯ̂΢ÛË Ù˘ ∂ÎÎÏËÛ›·˜, ·ÔÁÔËÙÂ˘Ì¤ÓÔ˜ ·fi ÙËÓ ÂÁηٿÏÂÈ„Ë ÙˆÓ ÈÛÙÒÓ, ¿ÓÔÈÍ ÙÔ ÛÙfiÌ· ÛÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Î·È Î‹Ú˘Í ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Ù˘ Û˘Ófi‰Ô˘ ÂÎÛÙÔÌ›˙ÔÓÙ·˜ Ù· ÂÍ‹˜ ÙÂÚ·ÙÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù·: «∞Ó ÎÔÈÙ¿ÍÔ˘Ì ÙËÓ πÛÙÔÚ›·, ı· ˘Ô¯Úˆıԇ̠ӷ ·Ú·‰Â¯Ùԇ̠ˆ˜ ·˘Ù‹ Ë ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛË Î·È Ë ·ÓÙ·ÚÛ›· ÙˆÓ ·Û˘ÓÂÒÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÔÈ ÌfiÓ˜. ø˜ Û˘Ó¤ÂÈ· ·˘ÙÔ‡, Ô £Âfi˜, ·ÚfiÙÈ Ô˘‰¤ÔÙ ·¤Û˘Ú ÙËÓ ˘fiÛ¯ÂÛË Ù˘ ÛˆÙËÚ›·˜, ¯ÚÂÈ¿ÛÙËΠӷ ·Ó·ÙÚ¤ÍÂÈ Â·ÓÂÈÏËÌ̤ӈ˜ ÛÙËÓ ÙÈ̈ڛ·». ™ÙÔ ¯ˆÚÈfi ÌÔ˘ ¤ÏÂÁ·Ó ˆ˜ Ô £Âfi˜ ÙÈ̈Ú› ¯ˆÚ›˜ ¤ÙÚ˜ Î·È Í‡ÏÔ, ÁÈ’ ·˘Ùfi Ú¤ÂÈ Ó· ÙÚ¤ÌÔ˘Ì ̋ˆ˜ ¤ÚıÂÈ ÚÔ˜ Ù· Â‰Ò ¤Ó·˜ ηٷÎÏ˘ÛÌfi˜ Ô˘ ı· Ó›ÍÂÈ ÌÈ· Î·È Î·Ï‹ ÙÔ˘˜ ¿ıÂÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ·ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÙ¤˜, ÙÔ˘˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ Ù˘ ÂÎÎÔÛÌ›Î¢Û˘ Î·È ÂÓ Á¤ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ˘ÔÎÈÓËÙ¤˜ Ù˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ·Ù·Í›·˜. ∂ÎÙfi˜ ·Ó Ù˘¯fiÓ, fiÓÙ·˜ ÔÈ ‚Ô˘Ï¤˜ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ¿ÂÈÚ˜ Î·È Ì˘ÛÙ‹ÚȘ, Ô ÛËÌÂÚÈÓfi˜ Úfi‰ÚÔ˜ ÙˆÓ ∏¶∞ ˘‹ÚÍ ‹‰Ë ̤ÚÔ˜ Ù˘ ÙÈ̈ڛ·˜ Ô˘ Ì·˜ ÂÈʇϷÛÛÂ. ŸÏ· Â›Ó·È ‰˘Ó·Ù¿ ·Ó ı¤ÏÂÈ Ô £Âfi˜. Àfi ÙÔÓ ·‰È·Ú·ÁÌ¿Ù¢ÙÔ fiÚÔ fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ, Ê˘ÛÈο. ∞Ó ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ (¿ÓÙˆ˜ Ô˘‰¤ÔÙ ̛ÏËÛ Ì ÙÔÓ ƒ¿Ù˙ÈÓÁÎÂÚ), ÙfiÙ fiÏ· ·˘Ù¿ Â›Ó·È ÈÛÙÔڛ˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÙÚÔÌ¿˙Ô˘Ó È· ηӤӷÓ. √ £Âfi˜ Â›Ó·È ·ÈÒÓÈÔ˜, ϤÓÂ, Î·È ÁÈ· fiÏ· ¤¯ÂÈ ¯ÚfiÓÔ. ∞ÈÒÓÈÔ˜ ÌÔÚ› Ó· ›ӷÈ, ·˜ ÙÔ ‰Â¯Ùԇ̠ÁÈ· Ó· ÌËÓ ¿Ì ÎfiÓÙÚ· ÛÙÔÓ ¿·, fï˜ Ë ·ÈˆÓÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ Â›Ó·È ·˘Ù‹ ÂÓfi˜ ·ÈÒÓÈÔ˘ ÌË fiÓÙÔ˜.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·51

13 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

∂ ¡ Δ √ À ∞ ƒ ¡ Δ √ § √ ƒ ∂ ¡ ™ √*

* ™ËÌ·ÓÙÈÎfi˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔ˜, ‰ÔÎÈÌÈÔÁÚ¿ÊÔ˜, ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ Î·È ·Î·‰ËÌ·˚Îfi˜ Ù˘ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›·˜. (™.Ù.ª.) ** ¶ÔÚÙÔÁ¿ÏÔ˜ ʈÙÔÁÚ¿ÊÔ˜ Î·È ÛÎËÓÔı¤Ù˘ (1923-1993). (™.Ù.ª.)

51

∂›Ì·È ·Ó¤Ó‰ÔÙÔ˜ ÔÊÂÈϤÙ˘ ÙÔ˘ ∂ÓÙÔ˘¿ÚÓÙÔ §ÔÚ¤ÓÛÔ ·fi ÙÔ 1991, ·ÎÚÈ‚Ò˜ Â‰Ò Î·È ‰ÂηÂÙ¿ ¯ÚfiÓÈ·. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ¿ÓÙˆ˜ ÁÈ· ¤Ó· ¯Ú¤Ô˜ Ì¿ÏÏÔÓ ÌÔÓ·‰ÈÎfi, ÁÈ·Ù›, ·Ó, fiˆ˜ Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi, ÂΛÓÔ˜, ˆ˜ ˙ËÌȈ̤ÓÔ˜, ‰ÂÓ ÙÔ ¤¯ÂÈ Í¯¿ÛÂÈ, Â›Ó·È ˆÛÙfiÛÔ ·Û˘Ó‹ıÈÛÙÔ Ô˘ ÂÁÒ, Ô ˙ËÌÈÒÓ, ·ÓÙ›ıÂÙ· Ì fi,ÙÈ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Û˘¯Ó¿ Û ·ÚfiÌÔȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, ‰ÂÓ ÙÔ ¤¯ˆ ·ÚÓËı›. ¶¿ÓÙˆ˜, ·Ó Î·È ÛÙ’ ·Ï‹ıÂÈ· Ô˘‰¤ÔÙ ·Ú¤ÛÙËÛ· ÙÔÓ ·Ó‹ÍÂÚÔ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¿ÏÂÈ„Ë, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˆ ˆ˜ Ô‡Ù ÎÈ ÂΛÓÔ˜ Â¤ÙÚ„ ӷ ÍÂÁÂÏ·ÛÙÒ ·fi ÙȘ ÛȈ¤˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ Ù·ÎÙÈ΋˜, Ô˘ fiÙ fiÙ ‰È¤ÎÔÙ ÁÈ· Ó· ÚˆÙ‹ÛÂÈ: «§ÔÈfiÓ, ÙÈ ¤ÁÈÓ·Ó ÔÈ ÊˆÙÔÁڷʛ˜;» ∏ ·¿ÓÙËÛ‹ ÌÔ˘ ‹Ù·Ó ¿ÓÙ· Ë ›‰È·: «¢È¿‚ÔÏÂ, ›¯· ÔÏÏ‹ ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Î·È ‰ÂÓ Î·Ù¿ÊÂÚ· ·ÎfiÌ· Ó· ÛÙ›ψ Ó· ‚Á¿ÏÔ˘Ó ·ÓÙ›ÁÚ·Ê·». ∫È ÂΛÓÔ˜, ÂÍ›ÛÔ˘ ÛÙ·ıÂÚfi˜ fiÛÔ ÂÁÒ: «√È ÊˆÙÔÁڷʛ˜ Â›Ó·È ¤ÍÈ, ÎÚ¿Ù· ÂÛ‡ ÙȘ ÙÚÂȘ Î·È ‰ÒÛ ÌÔ˘ ÙȘ ˘fiÏÔÈ˜». «∂’ Ô˘‰ÂÓ›, ·˘Ùfi ‰· ¤ÏÂÈÂ, ÙȘ ‰ÈηÈÔ‡Û·È fiϘ», ··ÓÙÔ‡Û· ÂÁÒ, ˘ÔÎÚÈÙÈο ÌÂÁ·Ïfi„˘¯Ô˜. ∂›Ó·È fï˜ ÒÚ· Ó· ÂÍËÁ‹Ûˆ ÁÈ· ÔȘ ʈÙÔÁڷʛ˜ ÚfiÎÂÈÙ·È. μÚÈÛÎfiÌ·ÛÙ·Ó, ÂΛÓÔ˜ ÎÈ ÂÁÒ, ÛÙȘ μڢͤÏϘ, ÛÙ· ∂˘Úˆ¿ÏÈ·, Î·È Î˘ÎÏÔÊÔÚÔ‡Û·ÌÂ, fiˆ˜ Î·È Î¿ı ¿ÏÏÔ˜ ÂÚ›ÂÚÁÔ˜, ·fi ·›ıÔ˘Û· Û ·›ıÔ˘Û·, Û¯ÔÏÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙȘ ÔÌÔÚÊȤ˜ Î·È Ù· ÏÔ‡ÙË Ô˘ ÂÎÙ›ıÂÓÙ·Ó, Î·È Ì·˙› Ì·˜ ‹Ù·Ó Î·È Ô ∞Ô˘ÁÎÔ‡ÛÙÔ ∫·ÌÚ›Ù·** Ì ÙË Ì˯·Ó‹ ÛÙÔ ¯¤ÚÈ, Û ·Ó·˙‹ÙËÛË ÙÔ˘ ·ı¿Ó·ÙÔ˘ ÛÙÈÁÌÈfiÙ˘Ô˘. ¶Ô˘ ÛΤÊÙËΠ̿ÏÏÔÓ ˆ˜ ÙÔ ‚ڋΠοÔÈ· ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ Ô ∂ÓÙÔ˘¿ÚÓÙÔ §ÔÚ¤ÓÛÔ ÎÈ ÂÁÒ Â›¯·Ì ·ÎÔ˘Ì‹ÛÂÈ Ì ÙËÓ Ï¿ÙË Û ÌÈ· Ù·ÂÙÛ·Ú›· Ì·ÚfiÎ ¿Óˆ Û’ ¤Ó· ÈÛÙÔÚÈÎfi ‹ Ì˘ıÈÎfi ı¤Ì·, ‰ÂÓ ı˘Ì¿Ì·È ·ÎÚÈ‚Ò˜. «∂Λ», ‰È¤Ù·ÍÂ Ô ∫·ÌÚ›Ù· Ì’ ÂΛÓÔ ÙÔ ¿ÁÚÈÔ ‡ÊÔ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÔÈ ÊˆÙÔÁÚ¿ÊÔÈ Û ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ ˘„ËÏÔ‡ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘, fiˆ˜ Ê·ÓÙ¿˙ÔÌ·È fiÙÈ ÙȘ ıˆÚÔ‡Ó ÂΛÓÔÈ. ∫·È Û‹ÌÂÚ· ·ÎfiÌ· Ô‡Ù ͤڈ ÔÈÔ ‰È·‚ÔÏ¿ÎÈ Ì’ ¤Î·Ó ӷ ÌËÓ ¿Úˆ ÛÙ· ÛÔ‚·Ú¿ ÙËÓ ÂÈÛËÌfiÙËÙ· Ù˘ ÛÙÈÁÌ‹˜. ÕÚ¯ÈÛ· ÊÙÈ¿¯ÓÔÓÙ·˜ ÙË ÁÚ·‚¿Ù· ÙÔ˘ ∂ÓÙÔ˘¿ÚÓÙÔ, ÌÂÙ¿ Ù¿¯· ‚ڋη fiÙÈ Ù· Á˘·ÏÈ¿ ÙÔ˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ηϿ ÛÙÂÚˆ-

52

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·52

̤ӷ Î·È ‚¿ÏıËη Ó· Ù· ‚¿Ïˆ ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘˜, ·’ ÙËÓ ÔÔ›· Ô˘‰¤ÔÙ ›¯·Ó ʇÁÂÈ. ∞Ú¯›Û·Ì ӷ ÁÂÏ¿ÌÂ Û·Ó ‰˘Ô ÈÙÛÈÚ›ÎÈ·, ÂΛÓÔ˜ ÎÈ ÂÁÒ, ÂÓÒ Ô ∞Ô˘ÁÎÔ‡ÛÙÔ ∫·ÌÚ›Ù· ÂˆÊÂÏÔ‡ÓÙ·Ó, Ì ‰È·‰Ô¯ÈΤ˜ Ï‹„ÂȘ, ·fi ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ô˘ ÙÔ˘ ›¯Â ÚÔÛÊÂÚı› ÛÙÔ È¿ÙÔ. ∞˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈÒÓ. ª¤Ú˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô ∞Ô˘ÁÎÔ‡ÛÙÔ ∫·ÌÚ›Ù·, Ô˘ ı· ¤ı·ÈÓ ‰‡Ô ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿, ÌÔ˘ ¤ÛÙÂÈÏ ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ Ô˘ ›¯Â ÙÚ·‚‹ÍÂÈ, ÈÛÙ‡ÔÓÙ·˜ ·ÛÊ·ÏÒ˜ fiÙÈ ı· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó Û ηϿ ¯¤ÚÈ·. ∫·Ï¿ ‹Ù·Ó, ‹ ¿ÓÙˆ˜ fi¯È ÂÓÙÂÏÒ˜ ηο, ·ÏÏ¿, fiˆ˜ ‹‰Ë ÂÍ‹ÁËÛ·, ÂÏ¿¯ÈÛÙ· Âȉ¤ÍÈ·. ∫·ÈÚfi ·ÚÁfiÙÂÚ· ÌÔ˘ ‹Úı ӷ ÁÚ¿„ˆ ÙÔ Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· ŸÏ· Ù· ÔÓfiÌ·Ù·, ÙÔ ÔÔ›Ô, fiˆ˜ ÛΤÊÙËη ÙfiÙÂ Î·È ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÒ Ó· ÛΤÊÙÔÌ·È Î·È Û‹ÌÂÚ·, ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ‚ÚÂı› ηχÙÂÚÔ˜ Ó· ÙÔ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ·fi ÙÔÓ ∂ÓÙÔ˘¿ÚÓÙÔ. ΔÔÓ ÂÓË̤ڈ۷ ÁÈ’ ·˘Ùfi ÎÈ ÂΛÓÔ˜, Û·Ó Î·Ïfi ·È‰›, ‰¤¯ÙËΠ·Ì¤Ûˆ˜. ŒÊÙ·ÛÂ Ë Ì¤Ú·, Ë ÌÂÁ¿ÏË ·›ıÔ˘Û· ÙÔ˘ ÍÂÓÔ‰Ô¯Â›Ô˘ ÕÏÙȘ ¤ÛηÁ ·fi ÎfiÛÌÔ, ÎÈ ·’ ÙÔÓ ∂ÓÙÔ˘¿ÚÓÙÔ §ÔÚ¤ÓÛÔ Ô‡Ù ʈӋ Ô‡Ù ·ÎÚfi·ÛË. ∏ ·ÓËÛ˘¯›· ·Ó¿Û·ÈÓ ÛÙË ‚·ÚÈ¿ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ·, οÙÈ ı· ›¯Â Û˘Ì‚Â›. ∂Í¿ÏÏÔ˘, fiˆ˜ fiÏÔÈ Í¤ÚÔ˘Ó, Ô ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ‰ÔÎÈÌÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ ¤¯ÂÈ ÙË Ê‹ÌË ·ÚfiÛÂÎÙÔ˘, ÌÔÚ› Ó· ›¯Â ÌÂÚ‰¤„ÂÈ ÙÔ ÍÂÓԉԯ›Ô. ΔfiÛÔ ·ÚfiÛÂÎÙÔ˜, Ì· ÙfiÛÔ ·ÚfiÛÂÎÙÔ˜, Ô˘ fiÙ·Ó ÂÈÙ¤ÏÔ˘˜ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎÂ, ·Ó‹ÁÁÂÈÏ Ì ÙËÓ ËÚÂÌfiÙÂÚË ÊˆÓ‹ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ˆ˜ ›¯Â ¯¿ÛÂÈ ÙËÓ ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘. ∞ÎÔ‡ÛÙËΠ¤Ó· ÁÂÓÈÎfi «∞··» ·Ôηډ›ˆÛ˘, Ô˘ ÂÁÒ, ·fi ¤ÓÛÙÈÎÙÔ Î·È ÌfiÓÔ, ‰ÂÓ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·. ªÈ· ÙÚÔÌÂÚ‹ ˘Ô„›· ›¯Â ÂÈÛ‚¿ÏÂÈ ÛÙÔ ÓÔ˘ ÌÔ˘, ˆ˜ Ô ∂ÓÙÔ˘¿ÚÓÙÔ §ÔÚ¤ÓÛÔ Â›¯Â ·ÔÊ·Û›ÛÂÈ Ó· ÂˆÊÂÏËı› ·fi ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÁÈ· Ó· ÂΉÈÎËı› ÁÈ· ÙÔ ÂÂÈÛfi‰ÈÔ Ì ÙȘ ʈÙÔÁڷʛ˜. °ÂÏ¿ÛÙËη. ªÂ ¯·ÚÙÈ¿ ‹ ¯ˆÚ›˜ ·˘Ù¿, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ‹Ù·Ó ÂÎÏËÎÙÈÎfi˜ fiˆ˜ ¿ÓÙ·. ŒÈ·Ó ÙȘ ȉ¤Â˜, ÙȘ ˙‡ÁÈ·˙ Ì ÙÔ „‡ÙÈÎÔ ‡ÊÔ˜ ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ ÛΤÊÙÂÙ·È Î¿ÙÈ ¿ÏÏÔ, οÔȘ ÙȘ ¿ÊËÓ ÛÙËÓ ¿ÎÚË ÁÈ· ÌÈ· ‰Â‡ÙÂÚË ÂͤٷÛË, ¿ÏϘ ÙȘ ÛÙÔ›¯È˙ ¿Óˆ Û’ ¤Ó·Ó ·fiÚ·ÙÔ ›Ó·Î· ÂÚÈ̤ÓÔÓÙ·˜ Ó· ‚ÚÔ˘Ó ·fi ÌfiÓ˜ ÙÔ˘˜ ÙȘ Û˘Ó‰¤ÛÂȘ Ô˘ ÙȘ ÔÏÏ·Ï·Û›·˙·Ó, ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Î·È Ì οÔÈ· ‰Â‡ÙÂÚ˘ ÂÈÏÔÁ‹˜, ÈÔ ·ÍÈfiÏÔÁË ÂÓÙ¤ÏÂÈ ·’ fi,ÙÈ Â›¯Â Ê·Ó›. ΔÔ ÙÂÏÈÎfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·, ÂÈÙÚ¤„Ù ÌÔ˘ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ·, ‹Ù·Ó ÌÈ· Ú¿‚‰Ô˜ ηı·ÚÔ‡ ¯Ú˘ÛÔ‡. ΔÔ ¯Ú¤Ô˜ ÌÔ˘ ›¯Â ·˘ÍËı›, ›¯Â ÍÂÂÚ¿ÛÂÈ Û ̤ÁÂıÔ˜ Î·È ÙËÓ ÙÚ‡· ÙÔ˘ fi˙ÔÓÙÔ˜. ∫·È Ù· ¯ÚfiÓÈ· ÂÚÓÔ‡Û·Ó. ª¤¯ÚÈ Ô˘, ˘¿Ú¯ÂÈ ¿ÓÙ· ¤Ó· ̤¯ÚÈ Ô˘ ÁÈ· Ó· Ì·˜ ‚¿ÏÂÈ ÛÙÔÓ ÔÚıfi ‰ÚfiÌÔ, Ϙ Î·È Ô ¯ÚfiÓÔ˜, ÌÂÙ¿ ·fi ÙfiÛÔ Ô˘ ÂÚ›ÌÂÓÂ, ¤¯·Û È· ÙËÓ ˘ÔÌÔ-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·53

Ó‹ ÙÔ˘. ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹Ó ‹Ù·Ó Ë ÚfiÛÊ·ÙË ·Ó¿ÁÓˆÛË ÂÓfi˜ ‰ÔÎÈÌ›Ô˘ ÙÔ˘ ∂ÓÙÔ˘¿ÚÓÙÔ §ÔÚ¤ÓÛÔ, «°È· ÙÔ ·ÌÓËÌfiÓ¢ÙÔ ‹ Ô ¯ÔÚfi˜ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘», ÛÙËÓ ÂÈıÂÒÚËÛË Portuguese Literary & Cultural Studies 7 ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ¡Ù¿ÚÙÌÔ˘ı Ù˘ ª·Û·¯Ô˘Û¤Ù˘. ¡· Û˘ÓÔ„›Ûˆ ·˘Ùfi ÙÔ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi ÁÚ·Ùfi ı· ‹Ù·Ó ÚÔÛ‚ÏËÙÈÎfi. £· ÂÚÈÔÚÈÛÙÒ Ó· ·Ó·Ê¤Úˆ fiÙÈ Ù· ÂÚ›ÊËÌ· ·ÓÙ›ÁÚ·Ê· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÂÈÙ¤ÏÔ˘˜ ÛÙËÓ Î·ÙÔ¯‹ ÌÔ˘ Î·È ˆ˜ Ô ∂ÓÙÔ˘¿ÚÓÙÔ ı· Ù· Ï¿‚ÂÈ Û ϛÁ˜ ̤Ú˜. ªÂ ¿ÂÈÚË ÊÈÏ›· Î·È ÙÔÓ ‚·ı‡ÙÂÚÔ ı·˘Ì·ÛÌfi.

14 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

°È· ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· Ô ∑fiÚ˙ ∞Ì¿ÓÙÔ ı¤ÏËÛÂ Î·È ÌfiÚÂÛ ӷ Â›Ó·È Ë ÊˆÓ‹, Ë ·›ÛıËÛË Î·È Ë ¯·Ú¿ Ù˘ μÚ·˙ÈÏ›·˜. §›Á˜ ÊÔÚ¤˜ ηٿÊÂÚ ¤Ó·˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ Ó· Á›ÓÂÈ, fiÛÔ ÂΛÓÔ˜, Ô Î·ıÚ¤ÊÙ˘ Î·È ÙÔ ÔÚÙÚ¤ÙÔ ÂÓfi˜ ÔÏfiÎÏËÚÔ˘ Ï·Ô‡. ŒÓ· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ÙˆÓ Í¤ÓˆÓ ·Ó·ÁÓˆÛÙÒÓ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙË μÚ·˙ÈÏ›· fiÙ·Ó ¿Ú¯ÈÛ ӷ ‰È·‚¿˙ÂÈ ÙÔÓ ∑fiÚ˙ ∞Ì¿ÓÙÔ. ∫·È ÁÈ· Ôχ ÎfiÛÌÔ ‹Ù·Ó ¤ÎÏËÍË fiÙ·Ó ·Ó·Î¿Ï˘„ ÛÙ· ‚È‚Ï›· ÙÔ˘ ∑fiÚ˙ ∞Ì¿ÓÙÔ, Ì ÙËÓ ÈÔ ‰È¿Ê·ÓË ·fi‰ÂÈÍË, ÙËÓ ÂÚ›ÏÔÎË ·ÓÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ·, fi¯È ÌfiÓÔ Ê˘ÏÂÙÈ΋ ·ÏÏ¿ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋, Ù˘ ‚Ú·˙ÈÏÈ¿ÓÈ΢ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∏ ÁÂÓÈÎÂ˘Ì¤ÓË Î·È ÛÙÂÚÂÔÙ˘È΋ ¿Ô„Ë Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ë μÚ·˙ÈÏ›· ÂÚÈÔÚÈ˙fiÙ·Ó ÛÙÔ Ì˯·ÓÈÎfi ¿ıÚÔÈÛÌ· Ï¢ÎÒÓ, Ì·‡ÚˆÓ, ÌÈÁ¿‰ˆÓ Î·È ÈӉȿÓÈÎˆÓ ÏËı˘ÛÌÒÓ, ÚÔÔÙÈ΋ Ë ÔÔ›·, Û οı ÂÚ›ÙˆÛË, ‹‰Ë ÚÔԉ¢ÙÈο ‰ÈÔÚıˆÓfiÙ·Ó, ·Ó Î·È Ì ÙÚfiÔ ¿ÓÈÛÔ, ·fi ÙË ‰˘Ó·ÌÈ΋ Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ Û ÔÏÏ·ÏÔ‡˜ ÙÔÌ›˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜, ‚ڋΠÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∑fiÚ˙ ∞Ì¿ÓÙÔ ÙËÓ ÈÔ ÛÔ‚·Ú‹ Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÈÔ Â˘ÊÚ·ÓÙÈ΋ ‰È¿„¢ÛË. ¢ÂÓ ·ÁÓÔÔ‡Û·Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÔÚÙÔÁ·ÏÈ΋ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ¢ÛË, Ô‡ÙÂ, Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ Îϛ̷η Î·È Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÔ¯¤˜, ÙË ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ Î·È ÙËÓ ÈÙ·ÏÈ΋, ‹Ù·Ó fï˜ Ô ∑fiÚ˙ ∞Ì¿ÓÙÔ ·˘Ùfi˜ Ô˘ ¤ÊÂÚ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙ· Ì¿ÙÈ· Ì·˜ ÙÔ fiÛÔ Ï›Á· ÁÓˆÚ›˙·Ì ÁÈ· ÙÔ ˙‹ÙËÌ·. ΔÔ Ê¿ÛÌ· ÂıÓÒÓ Ô˘ ·Ó·Ó¤ˆÓ ÙË ‚Ú·˙ÈÏÈ¿ÓÈÎË ÁË ‹Ù·Ó Ôχ ÈÔ ÏÔ‡ÛÈÔ Î·È ‰È·ÊÔÚÔÔÈË̤ÓÔ ·’ fi,ÙÈ ‹ıÂÏ·Ó Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÔÈ Â˘Úˆ·˚Τ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ, ÌÔÏ˘Ṳ̂Ó˜

53

∑√ƒ∑∂ ∞ª∞¡Δ√

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·54

54

¿ÓÙ· ·fi ÙȘ ÂÈÏÂÎÙÈΤ˜ Û˘Ó‹ıÂȘ Ù˘ ·ÔÈÎÈÔÎÚ·Ù›·˜: ÂÓÙ¤ÏÂÈ ¯ÚÂÈ¿ÛÙËΠÂ›Û˘ Ó· ˘ÔÏÔÁ›ÛÔ˘Ó Ù· Ï‹ıË ΔÔ‡ÚΈÓ, ™‡ÚȈÓ, §È‚·Ó¤˙ˆÓ Î·È tutti quanti Ô˘ ·fi ÙÔÓ ‰¤Î·ÙÔ ¤Ó·ÙÔ ·ÈÒÓ· Î·È ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ÂÈÎÔÛÙÔ‡, ۯ‰fiÓ Ì¤¯ÚÈ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÔ¯‹, ¿ÊËÛ·Ó ÙȘ ¯ÒÚ˜ ηٷÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ·Ú·‰ÔıÔ‡Ó, „˘¯‹ ÙÂ Î·È ÛÒÌ·ÙÈ, ÛÙȘ ÁËÙÂȤ˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔ˘˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ‚Ú·˙ÈÏÈ¿ÓÈÎÔ˘ ÂÏÓÙÔÚ¿ÓÙÔ. ∫È Â›Û˘ ÁÈ· Ó· ÙÔ˘˜ ·ÓÔ›ÍÂÈ Ô ∑fiÚ˙ ∞Ì¿ÓÙÔ ‰È¿Ï·Ù· ÙȘ fiÚÙ˜ ÙˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ ÙÔ˘. ¶·›ÚÓˆ ˆ˜ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÁÈ’ ·˘Ù¿ Ô˘ ÌfiÏȘ ›· ¤Ó· ÌÈÎÚfi Î·È ·ÔÏ·˘ÛÙÈÎfi ‚È‚Ï›Ô Ô˘ Ô Ù›ÙÏÔ˜ ÙÔ˘, ∏ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë Ù˘ ∞ÌÂÚÈ΋˜ ·fi ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜,* Â›Ó·È ÈηÓfi˜ Ó· ÎÈÓËÙÔÔÈ‹ÛÂÈ ¿ÌÂÛ· ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ Î·È ÙÔ˘ ϤÔÓ ··ıÔ‡˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙË. ∂Λ ·ÊËÁÂ›Ù·È Î·Ù’ ·Ú¯¿˜ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ‰‡Ô ΔÔ‡ÚÎˆÓ Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ΔÔ‡ÚÎÔÈ, ϤÂÈ Ô ∑fiÚ˙ ∞Ì¿ÓÙÔ, ·ÏÏ¿ ÕÚ·‚˜. ΔÔ˘ ƒ·ÓÙÔ˘¿Ó ªÔ˘Ú¿ÓÙ Î·È ÙÔ˘ ∑·Ì›Ï ªÈÛ¿Ú·, Ô˘ ·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó Ó· ÌÂÙ·Ó·ÛÙ‡ÛÔ˘Ó ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋ ÁÈ· Ó· ηٷÎÙ‹ÛÔ˘Ó ¯Ú‹Ì· Î·È Á˘Ó·›Î˜. ªÂÙ¿ ·fi Ï›ÁÔ fï˜ Ë ÈÛÙÔÚ›· ·˘Ù‹, Ô˘ ¤ÌÔÈ·˙ ӷ ˘fiÛ¯ÂÙ·È ÌÈ· ÂÓfiÙËÙ·, ˘ԉȷÈÚÂ›Ù·È Û ¿ÏϘ ÈÛÙÔڛ˜ fiÔ˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ‰Âο‰Â˜ ‹ÚˆÂ˜, ‚›·ÈÔÈ ¿Ó‰Ú˜, Á˘Ó·Èο‰Â˜ Î·È fiÙ˜, Á˘Ó·›Î˜ ‰È„·Ṳ̂Ó˜ ÁÈ· ÛÂÍ fiÛÔ Î·È ÁÈ· ÔÈÎȷ΋ Â˘Ù˘¯›·, fiÏ· ·˘Ù¿ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÂÚÈʤÚÂÈ·˜ Ù˘ πÙ·ÌÔ‡Ó· (ÛÙËÓ ª·˝·), fiÔ˘ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ Ô ∑fiÚ˙ ∞Ì¿ÓÙÔ (Û‡ÌÙˆÛË;). ∞˘Ù‹ Ë ÁÚ·ÊÈ΋ ‚Ú·˙ÈÏÈ¿ÓÈÎË ÁË ‰ÂÓ Â›Ó·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ‚›·ÈË ·fi ÙËÓ È‚ËÚÈ΋. μÚÈÛÎfiÌ·ÛÙ Û ÌÈ· ÁË Á·ÈÔÎÙËÌfiÓˆÓ Î·È ÙˆÓ ÌÚ¿‚ˆÓ ÙÔ˘˜, ÌÂ Ê˘Ù›˜ Î·Î¿Ô˘ Ô˘ ‹Ù·Ó ÔÚ˘¯Â›· ¯Ú˘ÛÔ‡, Ì η‚Á¿‰Â˜ Ô˘ χÓÔÓÙ·Ó Ì ̷¯·›ÚÈ·, ÌÂ Û˘ÓÙ·Á̷ٿگ˜ Ô˘ ·ÛÎÔ‡Û·Ó ¯ˆÚ›˜ ÓfiÌÔ ÌÈ· ÂÍÔ˘Û›· Ô˘ ηÓ›˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Û ı¤ÛË Ó· ηٷϿ‚ÂÈ Ò˜ ¤ÊÙ·Û ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘˜, Ì ԛÎÔ˘˜ ·ÓÔ¯‹˜ fiÔ˘ ÔÈ fiÚÓ˜ ‹Ù·Ó ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ‰ÈÂΉ›ÎËÛ˘ Û·Ó Ó· ’Ù·Ó ÔÈ ·ÁÓfiÙÂÚ˜ Û‡˙˘ÁÔÈ. ∞˘Ùfi˜ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ÙÔ ÌfiÓÔ Ô˘ ÛΤÊÙÂÙ·È Â›Ó·È Ó· Û˘ÓÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È, Ó· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÈ ¯Ú‹Ì·, ÂÚ·ÛÙ¤˜ Î·È ÈÔÙ¿. ∂›Ó·È Û¿Úη ÁÈ· ÙËÓ ΔÂÏÈ΋ ∫Ú›ÛË, ÁÈ· ÙËÓ ·ÈÒÓÈ· ηٷ‰›ÎË. ∫È ˆÛÙfiÛÔ... ∫È ˆÛÙfiÛÔ, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÙÚÈ΢ÌÈÒ‰Ô˘˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ì ٷ ηο ‰È‰¿ÁÌ·Ù·, ·Ó·‰›ÓÂÙ·È (¿Óˆ ÛÙÔ Û¿ÛÙÈÛÌ· ÙÔ˘ ·Ó·ÁÓÒÛÙË) ¤Ó· ›‰Ô˜ ·ıˆfiÙËÙ·˜, ÙfiÛÔ Ê˘ÛÈÎfi fiÛÔ Ô ¿ÓÂÌÔ˜ Ô˘ Ê˘Û¿ ‹ ÙÔ ÓÂÚfi Ô˘ ÙÚ¤¯ÂÈ, ÙfiÛÔ ·˘ıfiÚÌËÙÔ fiÛÔ ÙÔ * ™Ù· ÂÏÏËÓÈο ·fi ÙȘ ∂ΉfiÛÂȘ ∫·ÛÙ·ÓÈÒÙË Û ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ∞ıËÓ¿˜ æ˘ÏÏÈ¿. (™.Ù.ª.)

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·55

¯ÔÚÙ¿ÚÈ Ô˘ Ê˘ÙÚÒÓÂÈ ÌÂÙ¿ ÙË ÓÂÚÔÔÓÙ‹. £·‡Ì· Ù˘ Ù¤¯Ó˘ Ù˘ ·Ê‹ÁËÛ˘, ∏ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë Ù˘ ∞ÌÂÚÈ΋˜ ·fi ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, ·Ú¿ ÙË Û¯ËÌ·ÙÈ΋ ۯ‰fiÓ ‚Ú·¯‡ÙËÙ· Î·È ÙË Ê·ÈÓÔÌÂÓÈ΋ Ù˘ ·ÏÔ˚ÎfiÙËÙ·, ‰ÈηÈÔ‡Ù·È Ó· ηٷϿ‚ÂÈ ÌÈ· ı¤ÛË ‰›Ï· ÛÙȘ ÌÂÁ¿Ï˜ Ì˘ıÈÛÙÔÚËÌ·ÙÈΤ˜ ÙÔȯÔÁڷʛ˜, fiˆ˜ Ù· Jubiaba, Tenda dos milagres ‹ Terras sem fim. §¤Ó ˆ˜ ·’ ÙÔ ‰¿¯Ù˘ÏÔ ÁÓˆÚ›˙ÂȘ ÙÔ Á›Á·ÓÙ·. ¡· ÙÔ ÏÔÈfiÓ ÙÔ ‰¿¯Ù˘ÏÔ ÙÔ˘ Á›Á·ÓÙ·, ÙÔ ‰¿¯Ù˘ÏÔ ÙÔ˘ ∑fiÚ˙ ∞Ì¿ÓÙÔ.

15 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

∫∞ƒ§√™ º√À∂¡Δ∂™

* ™Ù· ÂÏÏËÓÈο ·fi ÙȘ ÂΉfiÛÂȘ £Â̤ÏÈÔ Û ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË Ù˘ ÃÚ. ∫fiÌË-∫·ÏÏÈÓ›ÎÔ˘. (™.Ù.ª.)

55

√ ∫¿ÚÏÔ˜ ºÔ˘¤ÓÙ˜, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ Ù˘ ¤ÎÊÚ·Û˘ «ÂÚÈÔ¯‹ §· ª¿ÓÙÛ·», ·˘Ù‹˜ Ù˘ Â˘Ù˘¯Ô‡˜ ‰È·Ù‡ˆÛ˘ Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ϤÔÓ ÙË ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfiÙËÙ· Î·È ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ˘·ÚÍÈ·ÎÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓ ‚ÈˆÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ÂÓÒÓÔ˘Ó ÙËÓ π‚ËÚÈ΋ ÃÂÚÛfiÓËÛÔ Î·È ÙË ¡fiÙÈ· ∞ÌÂÚÈ΋, ¤Ï·‚ ÌfiÏȘ ÛÙÔ ΔÔϤ‰Ô ÙÔ μÚ·‚Â›Ô ¢ÔÓ ∫ȯÒÙË. ∞˘Ùfi Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı› Â›Ó·È ÙÔ ‰ÈÎfi ÌÔ˘ ÂÁÎÒÌÈÔ ÛÙÔ Û˘ÁÁڷʤ·, ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ, ÙÔ Ê›ÏÔ. ΔÔ ÚÒÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ∫¿ÚÏÔ˜ ºÔ˘¤ÓÙ˜ Ô˘ ‰È¿‚·Û· ‹Ù·Ó Ë ∞‡Ú·.* ¶·ÚfiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯ˆ Â·Ó¤ÏıÂÈ Û’ ·˘Ùfi ·fi ÙfiÙÂ, ‰È·ÙËÚÒ Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· (¤¯Ô˘Ó ÂÚ¿ÛÂÈ ¿Óˆ ·fi Û·Ú¿ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ·) ÙËÓ ÂÓÙ‡ˆÛË ˆ˜ ‰È›ۉ˘Û· Û ¤Ó·Ó ÎfiÛÌÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ·’ fiÏ· fiÛ· ÁÓÒÚÈ˙· ˆ˜ ÙfiÙÂ, ÌÈ· ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· η̤̈ÓË ·fi ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfi Ú·ÏÈÛÌfi Î·È Ì˘ÛÙËÚÈÒ‰Ë Ì·Á›·, fiÔ˘ Ù· ·ÓÙ›ıÂÙ· ·˘Ù¿, ÂÓÙ¤ÏÂÈ Ê·ÈÓÔÌÂÓÈο ·Ú¿ Ú·ÁÌ·ÙÈο, Û˘Á¯ˆÓ‡ÔÓÙ·Ó ÁÈ· Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ÛÙÔ ÓÔ˘ ÙÔ˘ ·Ó·ÁÓÒÛÙË ¤Ó· Îϛ̷ ·fi οı ¿Ô„Ë ÌÔÓ·‰ÈÎfi. §›Á˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ô˘ Ë Û˘Ó¿ÓÙËÛË Ì’ ¤Ó· ‚È‚Ï›Ô ¿ÊËÛ ÛÙË ÌÓ‹ÌË ÌÔ˘ ÙfiÛÔ ¤ÓÙÔÓË Î·È ·¤Ó·Ë ηٷÁÚ·Ê‹. ¢ÂÓ ‹Ù·Ó Ë ÂÔ¯‹ Ô˘ ÔÈ ·ÌÂÚÈηÓÈΤ˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ˜ (·Ó·Ê¤ÚÔÌ·È Û ·˘Ù¤˜ ÙÔ˘ ¡fiÙÔ˘) ·ÔÏ¿Ì‚·Ó·Ó ÙËÓ È‰È·›ÙÂÚË ÚÔÙ›ÌËÛË ÙÔ˘ ÌÔÚʈ̤ÓÔ˘ È‚ËÚÈÎÔ‡ ÎÔÈÓÔ‡. ™·ÁËÓÂ˘Ì¤ÓÔÈ ÁÂÓȤ˜ ÔÏfiÎÏËÚ˜

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·56

56

·fi Ù· Á·ÏÏÈο lumières, Ô˘ Û‹ÌÂÚ· ¤¯Ô˘Ó ¯ÏÔÌÈ¿ÛÂÈ, ·Ú·ÙËÚÔ‡Û·Ì Ì οÔÈ· ‰˘Û·Ú¤ÛÎÂÈ· (ÙËÓ ÚÔÛÔÈËÙ‹ ‰˘Û·Ú¤ÛÎÂÈ· Ù˘ ¿ÁÓÔÈ·˜ Ô˘ ˘ÔʤÚÂÈ ÁÈ·Ù› ÔÊ›ÏÂÈ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÙ› ˆ˜ Ù¤ÙÔÈ·) fi,ÙÈ ÁÈÓfiÙ·Ó Î¿Ùˆ ·fi ÙÔ ƒ›Ô °ÎÚ¿ÓÙÂ Î·È Ô˘, ÚÔ˜ Âȉ›ӈÛË Ù˘ ηٿÛÙ·Û˘, ·ÚfiÙÈ ÌÔÚÔ‡Û ӷ Ù·Íȉ¤„ÂÈ Ì ۯÂÙÈ΋ ¢¯¤ÚÂÈ· ÛÙËÓ πÛ·Ó›·, ÌÂÙ¿ ‚›·˜ ·ÙÔ‡Û fi‰È ÛÙËÓ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›·. À‹Ú¯·Ó ÎÂÓ¿, ‚È‚Ï›· Ô˘ ·ÏÒ˜ ‰ÂÓ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·Ó ÛÙ· ‚È‚ÏÈÔˆÏ›·, ÎÈ Â›Û˘ Ë ·ÛÊ˘ÎÙÈ΋ ¤ÏÏÂÈ„Ë ÌÈ·˜ ÈηӋ˜ ÎÚÈÙÈ΋˜ Ô˘ ı· Ì·˜ ‚ÔËıÔ‡Û ӷ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÔ˘ÌÂ, ÛÙÔ Ï›ÁÔ Ô˘ ÂÚ¯fiÙ·Ó Î¿ı ÊÔÚ¿ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· Ì·˜, ÙÔ Ôχ Î·È ÙÔ ˘¤ÚÔ¯Ô ÙˆÓ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÒÓ ÂΛӈÓ, Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·Ó ÂÈÛÌ·ÙÈο, Ì·¯fiÌÂÓ˜ Û ÔÏϤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ì ·ÚfiÌÔȘ ‰˘ÛÎÔϛ˜. ∫·Ù¿ ‚¿ıÔ˜, ›Ûˆ˜ Ó· ˘‹Ú¯Â ÌÈ· ¿ÏÏË ÂÍ‹ÁËÛË: Ù· ‚È‚Ï›· Ù·Í›‰Â˘·Ó Ï›ÁÔ, ·ÏÏ¿ ÂÌ›˜ Ù·Íȉ‡·Ì ·ÎfiÌ· ÏÈÁfiÙÂÚÔ. ΔÔ ÚÒÙÔ ÌÔ˘ Ù·Í›‰È ÛÙÔ ªÂÍÈÎfi ‹Ù·Ó ÁÈ· Ó· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯ˆ Û’ ¤Ó· Û˘Ó¤‰ÚÈÔ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ¯ÚÔÓÔÁÚ¿ÊËÌ·, ÛÙË ªÔÚ¤ÏÈ·. ¢ÂÓ Â›¯· ¯ÚfiÓÔ Ó· ÂÈÛÎÂÊıÒ ‚È‚ÏÈÔˆÏ›·, ›¯· fï˜ ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÒ Ù·ÎÙÈο ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∫¿ÚÏÔ˜ ºÔ˘¤ÓÙ˜ ̤ے ·fi ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË, ÏfiÁÔ˘ ¯¿ÚË, ÙˆÓ ıÂÌÂÏȈ‰ÒÓ ÙÔ˘ ¤ÚÁˆÓ, fiˆ˜ ‹Ù·Ó ÙÔ La regifin más transparente Î·È √ ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∞ÚÙ¤ÌÈÔ ∫ÚÔ˘˜.* ªÔ˘ ¤ÁÈÓ ۷ʤ˜ ˆ˜ ÂΛ ˘‹Ú¯Â ¤Ó·˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ˘„ËÏfiÙ·Ù˘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋˜ ηÙËÁÔÚ›·˜ Î·È ·Û˘Ó‹ıÈÛÙÔ˘ ·ÓÙÈÏËÙÈÎÔ‡ ÏÔ‡ÙÔ˘. ∞ÚÁfiÙÂÚ· ¤Ó· ¿ÏÏÔ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ·, ÙÔ Terranostra, ÌÔ˘ ¿ÓÔÈÍ Ӥ˜ ÚÔÔÙÈΤ˜, ÎÈ ·fi ÎÂÈ Î·È ¤Ú·, ¯ˆÚ›˜ Ó· ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó’ ·Ó·ÊÂÚıÒ Û ¿ÏÏÔ˘˜ Ù›ÙÏÔ˘˜ (ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ El espejo enterrado, ‚È‚Ï›Ô ‚·ı‡, ··Ú·›ÙËÙÔ ÁÈ· ÌÈ· ¢·›ÛıËÙË Î·È ÂÓÛ˘Ó›‰ËÙË ÁÓˆÚÈÌ›· Ù˘ ¡fiÙÈ·˜ ∞ÌÂÚÈ΋˜, fiˆ˜ ¿ÓÙ· ÚÔÙÈÌÔ‡Û· Ó· ÙËÓ ·ÔηÏÒ), ‰ËÏÒıËη ÔÚÈÛÙÈο ˆ˜ ·ÊÔÛȈ̤ÓÔ˜ ı·˘Ì·ÛÙ‹˜ ÙÔ˘ °ÂÚÔ-ÁÎÚ›ÓÁÎÔ.** °ÓÒÚÈ˙· ‹‰Ë ÙÔ Û˘ÁÁڷʤ·, ·¤ÌÂÓ ӷ ÁÓˆÚ›Ûˆ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ. ∫·È ÙÒÚ· ÌÈ· ÂÍÔÌÔÏfiÁËÛË. ¢ÂÓ Â›Ì·È ¿ÓıÚˆÔ˜ Ô˘ ÙÔÂ›Ù·È Â‡ÎÔÏ·, ÙÔ ·ÓÙ›ıÂÙÔ Ì¿ÏÈÛÙ·, fï˜ ÔÈ ÚÒÙ˜ ÌÔ˘ Â·Ê¤˜ Ì ÙÔÓ ∫¿ÚÏÔ˜ ºÔ˘¤ÓÙ˜, ÂÁοډȘ Û οı ÂÚ›ÙˆÛË, fiˆ˜ ‹Ù·Ó ÏÔ* ™Ù· ÂÏÏËÓÈο ·fi ÙȘ ÂΉfiÛÂȘ ÕÁÚ· Û ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ŒÊ˘ °È·ÓÓ·ÎÔÔ‡ÏÔ˘. (™.Ù.ª.) ** ™Ù· ÂÏÏËÓÈο ·fi ÙȘ ÂΉfiÛÂȘ øηӛ‰· Û ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ∫Ï·›Ù˘ ™ˆÙËÚÈ¿‰Ô˘. (™.Ù.ª.)

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·57

ÁÈÎfi Ó· ÂÚÈ̤ÓÂÈ Î·Ó›˜ ÌÂٷ͇ ‰‡Ô ¢ÁÂÓÒÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ‡ÎÔϘ, ÎÈ fi¯È ·fi ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ÊÙ·›ÍÈÌÔ, ·ÏÏ¿ ·fi ¤Ó· ›‰Ô˜ ‰È΋˜ ÌÔ˘ ·ÓÙ›ÛÙ·Û˘ Ó· ‰Â¯ÙÒ ÌÂ Ê˘ÛÈÎfiÙËÙ· ·˘Ùfi Ô˘ ÁÈ· ÙÔÓ ∫¿ÚÏÔ˜ ºÔ˘¤ÓÙ˜ ‹Ù·Ó ¿Ú· Ôχ Ê˘ÛÈÎfi, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ÓÙ‡ÓÂÙ·È. ŸÏÔÈ Í¤ÚÔ˘Ì ˆ˜ Ô ºÔ˘¤ÓÙ˜ ÓÙ‡ÓÂÙ·È Î·Ï¿, Ì ÎÔÌ„fiÙËÙ· Î·È Î·Ïfi ÁÔ‡ÛÙÔ, ÙÔ Ô˘Î¿ÌÈÛÔ ¯ˆÚ›˜ ÌÈ· ˙¿Ú·, ÙÔ ·ÓÙÂÏfiÓÈ Ì ÙËÓ ÙÛ¿ÎÈÛË ÛÙËÓ ÂÓÙ¤ÏÂÈ·, ·ÏÏ¿ ÁÈ· ¿ÁÓˆÛÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÂÁÒ ›ÛÙ¢· ˆ˜ ¤Ó·˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜, ÂȉÈο ·Ó ·Ó‹Î ے ÂΛÓÔ ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ‰ÂÓ ı· ¤ÚÂ ӷ ÓÙ‡ÓÂÙ·È ¤ÙÛÈ. °ÂÏ¿ÛÙËη. ΔÂÏÈο Ô ∫¿ÚÏÔ˜ ºÔ˘¤ÓÙ˜ ¤Î·ÓÂ Û˘Ì‚·Ù¤˜ ÙË ϤÔÓ ··ÈÙËÙÈ΋ ÎÚÈÙÈ΋, ÙË Ì¤ÁÈÛÙË ‰ÂÔÓÙÔÏÔÁÈ΋ ·˘ÛÙËÚfiÙËÙ·, ÙËÓ ÔÔ›· η٤¯ÂÈ, Ì ÌÈ· ηÏԉȷÏÂÁ̤ÓË ÁÚ·‚¿Ù·. ∫·È ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÈÎÚfi Ú¿ÁÌ·, ÈÛÙ¤„Ù ÌÂ.

16 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

∞Ú¯›˙ÂÈ Ë ŒÎıÂÛË μÈ‚Ï›Ô˘ Ù˘ ºÚ·ÁÎÊÔ‡ÚÙ˘: Û˘ÁÎÂÓÙڈ̤Ó˜ ÂΛ, ÔÈ ÌÂÁ¿Ï˜ ‚ÈÔÌ˯·Ó›Â˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ·Ó·ÁÁ¤ÏÏÔ˘Ó ‰‡ÛÎÔÏÔ˘˜ ηÈÚÔ‡˜ ÁÈ· ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ·˘Ùfi, ·fi ÙÔ ÔÔ›Ô ÙfiÛ· ‹Ú·Ì ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Î·È ÙfiÛ· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıԇ̠ӷ ÙÔ˘ ÔÊ›ÏÔ˘ÌÂ. ŒÏÂÁ· ˆ˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÂΛ ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÔÈ ÂΉÔÙÈÎÔ› Ô›ÎÔÈ, ˘¿Ú¯ÂÈ fï˜ ¤Ó·˜ ¿ÂÈÚÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÌÈÎÚÒÓ ÂΉÔÙÒÓ Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Ù·Íȉ¤„Ô˘Ó, Ô˘ ‰ÂÓ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ÙȘ ÚÔı‹Î˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÔÈ ¿ÏÏÔÈ Î·È Ô˘, Ì’ fiÏ· ÙÔ‡Ù·, ‰˘ÛÎÔχÔÓÙ·È Ó· ÙËÚ‹ÛÔ˘Ó ÙË ÌÔÈÚ·›· ÚÔıÂÛÌ›· ÙˆÓ ‰¤Î· ¯ÚfiÓˆÓ ÁÈ· Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· ‚È‚Ï›Ô Û ¯·ÚÙ› Î·È Ó· ‚ÁÂÈ „ËÊȷο. ¶Ò˜ ı· Â›Ó·È ¿Ú·Á ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ; ¢ÂÓ Í¤Úˆ. ª¤¯ÚÈ Ó· ¤ÚıÂÈ ÂΛÓË Ë Ì¤Ú·, Ô˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘ °·Ï·Í›· °Ô˘ÙÂÌ‚¤ÚÁÈÔ˘ ı· Â›Ó·È ÛÎÏËÚfi, ·ÔÙ›ˆ Â‰Ò Û‡ÓÙÔÌÔ ÊfiÚÔ ÙÈÌ‹˜ ÛÙÔ˘˜ ÌÈÎÚÔ‡˜ ÂΉÔÙÈÎÔ‡˜ Ô›ÎÔ˘˜, ÙÔÓ Ánfora ·fi ÙËÓ πÛ·Ó›·, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÂÈ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ̤Ú˜ ¤Ó· ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ê›ÏÔ˘ ÌÔ˘ ºÂ‰ÂÚ›ÎÔ ª·ÁÈfiÚ £·Ú·Áfiı·, ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Ô˘ ı¤ÏËÛÂ Ë √À¡∂™∫√ Ó· Á›ÓÂÈ Î¿ÙÈ ·Ú·¿Óˆ ·fi ¤Ó· ·ÎÚˆÓ‡ÌÈÔ ‹ ÌÈ· ı¤ÛË ÁÔ‹ÙÚÔ˘, ‰ËÏ·‰‹ ¤Ó· ‰›Ô Â›Ï˘Û˘ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Î·È ÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË ˆ˜ Û˘ÛÙ·ÙÈο ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë, ·Ó fi¯È ÌÔÓ·‰Èο. ¶ÚÔÏfiÁÈ-

57

º∂¢∂ƒπ∫√ ª∞°π√ƒ £∞ƒ∞°√£∞

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·58

Û· ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ª·ÁÈfiÚ £·Ú·Áfiı· Ô˘ ϤÁÂÙ·È En pie de paz,* ¢¯‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·Ú¿ Ù›ÙÏÔ˜, Î·È Û‹ÌÂÚ· ÙÔÓ Ê¤ÚÓˆ Â‰Ò Û’ ·˘Ùfi ÙÔ blog ˆ˜ Ù·ÂÈÓfi ÎÏ¿ÛÌ· ÛÙË Ûԇ̷ fiÏˆÓ fiÛÔÈ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· Î·Ï˘ÙÂÚ¤„Ô˘Ó ÙË ˙ˆ‹ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ΔˆÓ ·ÓÒÓ˘ÌˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙË Û¿Úη Î·È Ù· ÔÛÙ¿ ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË. ∂¶π ¶√¢√™ °π∞ Δ∏¡ ∂πƒ∏¡∏

58

√ ºÂ‰ÂÚ›ÎÔ ª·ÁÈfiÚ £·Ú·Áfiı· ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÂÈ Û ÔÈ‹Ì·Ù· ÙȘ ˆ‰›Ó˜ Ù˘ Û˘Ó›‰ËÛ‹˜ ÙÔ˘. ¢ÂÓ Â›Ó·È, ÚÔÊ·ÓÒ˜, Ô ÌÔÓ·‰ÈÎfi˜ ÔÈËÙ‹˜ Ô˘ ÙÔ Î¿ÓÂÈ ·˘Ùfi, fï˜ Ë ‰È·ÊÔÚ¿, ıÂÌÂÏÈ҉˘ ηْ Â̤, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ù· ÔÈ‹Ì·Ù· ÂÙÔ‡Ù·, ۯ‰fiÓ ¯ˆÚ›˜ ÂÍ·›ÚÂÛË, Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÌÈ· ¤ÎÎÏËÛË ÛÙË Û˘Ó›‰ËÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ÁÈ· ÌÈ· ÊÔÚ¿ ¯ˆÚ›˜ ÙȘ Ï¿Ó˜ ÌÈ·˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘, ۯ‰fiÓ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋˜ ·ÈÛÈÔ‰ÔÍ›·˜ Ô˘ ¤ÌÔÈ·˙ ӷ η٤¯ÂÈ. ŸÙ·Ó ÌÈÏ¿ ηÓ›˜ ÁÈ· Û˘Ó›‰ËÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ·˘Ù‹ ÌÔÚ› Ôχ ‡ÎÔÏ· Ó· ÓÔËı› ˆ˜ Ì›· ·ÎfiÌ· ÁÂÓÈÎfiÙËÙ· ÎÔÓÙ¿ Û’ ÂΛӘ Ô˘ ÙÔ˘˜ ÚfiÛÊ·ÙÔ˘˜ ηÈÚÔ‡˜ ¤Ú¯ÔÓÙ·È Ó· ÌÔχÓÔ˘Ó ÙÔÓ È‰ÂÔÏÔÁÈÎfi ÏfiÁÔ ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÙÔ̤ˆÓ Ù˘ ÂÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓ˘ ·ÚÈÛÙÂÚ‹˜ ÛΤ„˘. ¢ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È ÂÚ› ·˘ÙÔ‡. √ ºÂ‰ÂÚ›ÎÔ ª·ÁÈfiÚ £·Ú·Áfiı· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ· Î·È ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ fiÛÔ Ï›ÁÔÈ, ‰ÂÓ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ¿ÛÙ·ÙÔ˜ ÙÔ˘Ú›ÛÙ·˜ ÙˆÓ È‰ÂÒÓ, ·’ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ·ÊÈÂÚÒÓÔ˘Ó ÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÊÚÔÓÙ›‰· ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· Ì¿ıÔ˘Ó ÚÔ˜ ÔÈ· ÏÂ˘Ú¿ Ê˘Û¿ Ô ¿ÓÂÌÔ˜ ÎÈ ·Ì¤Ûˆ˜ ÚÔÛ·ÚÌfi˙Ô˘Ó ÙËÓ ÔÚ›· ÙÔ˘˜ οı ÊÔÚ¿ Ô˘ ÙÔ ÎÚ›ÓÔ˘Ó ‚ÔÏÈÎfi. ŸÙ·Ó ‰ËÏÒÓˆ ˆ˜ Ô ºÂ‰ÂÚ›ÎÔ ª·ÁÈfiÚ Î¿ÓÂÈ ¤ÎÎÏËÛË ÛÙË Û˘Ó›‰ËÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ·˘Ùfi ı· ÂÈ ˆ˜ ·¢ı‡ÓÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, Û fiÏÔ˘˜ Î·È ÛÙÔÓ Î·ı¤Ó·, ÛÙ· ÚfiÛˆ· Ô˘ ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Ó Á‡Úˆ, Û·ÛÙÈṲ̂ӷ, ·ÔÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈṲ̂ӷ, ·Ú·˙·ÏÈṲ̂ӷ, ÛÙÔ Ì¤ÛÔ ÌËÓ˘Ì¿ÙˆÓ ÂÛÎÂÌ̤ӷ ·ÓÙÈÊ·ÙÈÎÒÓ, ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ Ó· ÌËÓ ·Ó·Û·›ÓÔ˘Ó ÌÈ· ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· fiÔ˘ ÙÔ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ „¤Ì· Û˘Ó·ÁˆÓ›˙ÂÙ·È ϤÔÓ ÙÔ ·Ïfi Ô͢ÁfiÓÔ Î·È ÙÔ ·Ïfi ¿˙ˆÙÔ. £· Ô˘Ó Î¿ÔÈÔÈ ˆ˜ Ë Ô›ËÛË ÙÔ˘ ºÂ‰ÂÚ›ÎÔ ª·ÁÈfiÚ £·Ú·Áfiı· ÙÚ¤ÊÂÙ·È ·fi ÙÔ ·ÓÂÍ¿ÓÙÏËÙÔ ÛÂÓÙÔ‡ÎÈ ÙˆÓ Î·ÏÒÓ ÚÔı¤ÛˆÓ. ¶ÚÔÛˆÈο, ‰ÂÓ Û˘ÌʈÓÒ. √ ºÂ‰ÂÚ›ÎÔ ª·ÁÈfiÚ ÙÚ¤ÊÂÙ·È fiÓÙˆ˜, ÔÈËÙÈο Î·È ˙ˆÙÈο, ·fi ¿ÏÏÔ ÛÂÓÙÔ‡ÎÈ, ·˘Ùfi fiÔ˘ Ê˘Ï¿ ÙÔ ıËÛ·˘Úfi Ù˘ ·ÓÂÍ¿ÓÙÏËÙ˘ Î·È ·Û˘Ó‹ıÈÛÙ˘ ηÏÔÛ‡Ó˘ ÙÔ˘. * πÛ·ÓÈο: Â› Ô‰fi˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÚ‹ÓË. (™.Ù.ª.)

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·59

Δ· ÔÈ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÂÂÍÂÚÁ·Ṳ̂ӷ ·’ fiÛÔ Ê·›ÓÔÓÙ·È ÛÙË ÌÔÚÊÔÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘˜ ·ÏfiÙËÙ·, Â›Ó·È Ë ¤ÎÊÚ·ÛË ÌÈ·˜ ˘Ô‰ÂÈÁÌ·ÙÈ΋˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÍÂÎfiËΠ·fi ÙË ˙ÒÛ· Ì¿˙·, ÁÈ·Ù› Û’ ·˘Ù‹Ó ·Ó‹ÎÂÈ Ì ÙÔ ·›ÛıËÌ· Î·È Ì ÙË ÏÔÁÈ΋, Ù· ‰‡Ô ·˘Ù¿ ·ÓıÚÒÈÓ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ô˘ ÛÙÔÓ ºÂ‰ÂÚ›ÎÔ ·ÁÁ›˙Ô˘Ó ·ÓÒÙÂÚ· Â›‰·. √Ê›ÏÔ˘Ì ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ·˘ÙfiÓ, ÛÙÔÓ ÔÈËÙ‹, ÛÙÔÓ ÔÏ›ÙË, Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·’ fiÛ· Ê·ÓÙ·˙fiÌ·ÛÙÂ.

17 O Î Ù ˆ ‚ Ú › Ô ˘

∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÔÏÏ¿ ·›ı·Ó· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ÛÙȘ ÚÒÙ˜ ı¤ÛÂȘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·ÈÈ Ë Èı·ÓfiÙËÙ· Ó· ‰È·‚¿ÛÂÈ Î¿ÔÙ ÙÔ blog ·˘Ùfi Ô Î·Ú‰ÈÓ¿ÏÈÔ˜ ƒÔ‡ÎÔ μ·Ú¤Ï·.* ™Â οı ÂÚ›ÙˆÛË, ÌÈ·˜ Î·È Ë ∫·ıÔÏÈ΋ ∂ÎÎÏËÛ›· Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ó· ‰ËÏÒÓÂÈ ˆ˜ Ù· ı·‡Ì·Ù· ˘¿Ú¯Ô˘Ó, Â·Ê›ÂÌ·È Û’ ÂΛÓË Î·È Û’ ·˘Ù¿ ÒÛÙ ٷ Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘ ÂÚ›ÊËÌÔ˘, ηٷÚÙÈṲ̂ÓÔ˘ Î·È Û˘Ì·ıÔ‡˜ ÔÚÊ˘ÚÔÓÙ˘Ì¤ÓÔ˘ Ó· ¤ÛÔ˘Ó ÌÈ· ̤ڷ ¿Óˆ ÛÙȘ ÁÚ·Ì̤˜ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó. À¿Ú¯Ô˘Ó Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ·fi ÙËÓ ÂÎÎÔƯ̂΢ÛË, Ô˘ ıˆÚÂ›Ù·È ·fi ÙËÓ ÂÍÔ¯fiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ˘‡ı˘ÓË ÁÈ· ÙÔ Ó·˙ÈÛÌfi Î·È ÙÔÓ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÌfi, Î·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÁÈ· ¤Ó· ·fi ·˘Ù¿ ÌÈÏÒ Â‰Ò. ¢È·‚¿ÛÙÂ, ·ÚÈ ηډÈÓ¿ÏÈÂ, ‰È·‚¿ÛÙÂ. μ¿ÏÙ ÙÔ Ó‡̷ Û·˜ Ó· οÓÂÈ Ï›ÁË Á˘ÌÓ·ÛÙÈ΋.

√ £∂√™ ø™ ¶ƒ√μ§∏ª∞

* ∞Ú¯ÈÂ›ÛÎÔÔ˜ ª·‰Ú›Ù˘, ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÂÓfi˜ ˘Ú‹Ó· ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛ˘ Ù˘ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ì ÙËÓ Î˘‚¤ÚÓËÛË £··Ù¤ÚÔ. (™.Ù.ª.)

59

¢ÂÓ ¤¯ˆ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· ˆ˜ Ë ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· ÂÙÔ‡ÙË, ‹‰Ë ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ·’ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ, ı· ÂÓÂÚÁ‹ÛÂÈ ÙÔ ı·‡Ì· Ó· Û˘ÌʈӋÛÔ˘Ó, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿, ÔÈ ‰‡Ô ·ÌÂÙ¿ÎÏËÙÔÈ ·‰ÂÏÊÔ› ¯ıÚÔ› Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È πÛÏ·ÌÈÛÌfi˜ Î·È ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜, ÂȉÈÎfiÙÂÚ· ÛÙËÓ ·ÁÎfiÛÌÈ· (‰ËÏ·‰‹ ηıÔÏÈ΋) ‰È¿ÛÙ·Û‹ ÙÔ˘˜, ÛÙËÓ ÔÔ›· Ô ÌÂÓ ÚÒÙÔ˜ ÚÔۂϤÂÈ Î·È Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜, Ï·ÓÂÚ¿, ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· Ê·ÓÙ¿˙ÂÙ·È ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘. ™ÙËÓ ÈÔ Â˘ÌÂÓ‹ ˘fiıÂÛË ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓˆÓ ·ÓÙȉڿÛˆÓ, ÔÈ ÔÚıÒ˜ ÛÎÂÙfiÌÂÓÔÈ ı· ‰È·Ì·ÚÙ˘ÚËıÔ‡Ó ˆ˜ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ··Ú¿‰ÂÎÙË ÚfiÎÏËÛË, ÁÈ· ·Û˘Á¯ÒÚËÙË ÚÔÛ‚ÔÏ‹ ÛÙÔ ıÚËÛ΢ÙÈÎfi Û˘Ó·›ÛıËÌ· ÙˆÓ ÈÛÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô Ï¢ÚÒÓ, ηÈ

60

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·60

ÛÙË ¯ÂÈÚfiÙÂÚË ·’ fiϘ (·Ó ˘Ôı¤ÛÔ˘Ì fiÙÈ ¯ÂÈÚfiÙÂÚË ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ) ı· Ì ηÙËÁÔÚ‹ÛÔ˘Ó ÁÈ· ·ÛÏ·¯Ó›·, ÁÈ· ÈÂÚÔÛ˘Ï›·, ÁÈ· ‚Ï·ÛÊËÌ›·, ÁÈ· Û‡ÏËÛË, ÁÈ· ·Û¤‚ÂÈ· Î·È fiÛ˜ ·ÎfiÌË ·ÓƠ̂˜ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ‰È·ÌÂÙÚ‹Ì·ÙÔ˜ ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ó’ ·Ó·Î·Ï‡„Ô˘Ó, ηÈ, ÂÔ̤ӈ˜, ÔÈÔ˜ ͤÚÂÈ, ¿ÍÈÔ ÙÈ̈ڛ·˜ Ô˘ ı· ¯ÚËÛÈ̇ÛÂÈ ˆ˜ ‰È‰·¯‹ ÁÈ· ÙËÓ ˘fiÏÔÈË ˙ˆ‹. ∞Ó Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ ·Ó‹Î· ÛÙÔ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi Ô›ÌÓÈÔ, Ô Î·ıÔÏÈÎÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ μ·ÙÈηÓÔ‡ ı· ’ÚÂ ÙÒÚ· Ó· ‰È·Îfi„ÂÈ Ù· ı¿̷ٷ ‡ÊÔ˘˜ ™ÂÛ›Ï M. ÓÙ MÈÏ, ÛÙ· ÔÔ›· ·Ú¤ÛÎÂÙ·È, ÁÈ· Ó· ÌÂÈ ÛÙÔÓ ÎfiÔ Ó· Ì ·ÊÔÚ›ÛÂÈ, ˆÛÙfiÛÔ, ÌfiÏȘ ÂÎÏËÚˆÓfiÙ·Ó Ë ÂÈı·Ú¯È΋ ·˘Ù‹ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË, ı· ’‚ÏÂ ˆ˜ Â›Ó·È Ì ٷ ¯¤ÚÈ· ‰Â̤ӷ. Œ¯ÂÈ ÍÂÌ›ÓÂÈ È· ·fi ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÁÈ· ηÙÔÚıÒÌ·Ù· ÈÔ ÙÔÏÌËÚ¿, ÌÈ·˜ Î·È ÔÈ ÔÙ·ÌÔ› ‰·ÎÚ‡ˆÓ Ô˘ ¯‡ıËÎ·Ó ÁÈ· Ù· ı‡Ì·Ù¿ ÙÔ˘ ÌÔ‡ÏÈ·Û·Ó, ·˜ ÂÏ›ÛÔ˘Ì ÁÈ· ¿ÓÙ·, ÙÔ Í‡ÏÔ ÙÔ˘ Ù¯ÓÔÏÔÁÈÎÔ‡ Ó·˘ËÁ›Ԣ Ù˘ ÚÒÙ˘ ÈÂÚ‹˜ ÂͤٷÛ˘. ŸÛÔ ÁÈ· ÙÔÓ ÈÛÏ·ÌÈÛÌfi, ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂΉԯ‹ ÙÔ˘, ÊÔÓÙ·ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙÈ΋ Î·È ‚›·ÈË (ÙfiÛÔ ‚›·ÈË Î·È ÊÔÓÙ·ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙÈ΋ fiÛÔ ˘‹ÚÍÂ Ô Î·ıÔÏÈÎÈÛÌfi˜ ÛÙËÓ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋ ÙÔ˘ ÂΉԯ‹), Ô ÏfiÁÔ˜ Ô˘ ηÙÂÍÔ¯‹Ó ‰È·ÎËÚ‡ÛÛÂÙ·È ·Ú·ÓÔ˚ο Û ËÌÂÚ‹ÛÈ· ‰È¿Ù·ÍË Â›Ó·È «ı¿Ó·ÙÔ˜ ÛÙÔ˘˜ ¿ÈÛÙÔ˘˜», ‹, Û ÂχıÂÚË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË, ·Ó ‰ÂÓ ÈÛÙ‡ÂȘ ÛÙÔÓ ∞ÏÏ¿¯, Â›Û·È ÌÈ· Ûȯ·Ì¤ÓË Î·ÙÛ·Ú›‰· Ô˘, ·ÚfiÙÈ Â›Û˘ Ï¿ÛÌ· ÁÂÓÓË̤ÓÔ ·fi ÙÔ ıÂ˚Îfi ı¤ÏËÌ·, ÔÔÈÔÛ‰‹ÔÙ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·˜ Û˘ÓÔÙÈΤ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ¤¯ÂÈ ÙÔ ÈÂÚfi ‰Èη›ˆÌ· Î·È ·ÓfiÛÈÔ Î·ı‹ÎÔÓ Ó· ÙË ÏÂÈÒÛÂÈ Î¿Ùˆ ·’ ÙËÓ ·ÓÙfiÊÏ·, ÔfiÙÂ Î·È ı· ÌÂÈ ÛÙÔÓ ·Ú¿‰ÂÈÛÔ ÙÔ˘ ªˆ¿ÌÂı ÁÈ· Ó· Á›ÓÂÈ ‰ÂÎÙfi˜ ÛÙ· ˉÔÓÈο ÛÙ‹ıË ÙˆÓ Ô˘Ú›. ∂ÈÛÙÚ¤„Ù ÌÔ˘, ÂÔ̤ӈ˜, Ó· Â·Ó·Ï¿‚ˆ ˆ˜ Ô £Âfi˜, ÂÓÒ ¿ÓÙ· ˘‹ÚÍ ¤Ó· Úfi‚ÏËÌ·, ÙÒÚ· Â›Ó·È ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·. Ÿˆ˜ οı ¿ÓıÚˆÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ë Ï˘ËÚ‹ ηٿÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ fiÔ˘ ˙ÂÈ ‰ÂÓ ÙÔ˘ Â›Ó·È ÔÏfiÙÂÏ· ·‰È¿ÊÔÚË, ¤¯ˆ ‰È·‚¿ÛÂÈ Î¿ÔÈ· Ú¿ÁÌ·Ù· ·’ ·˘Ù¿ Ô˘ ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Â‰Ò ÎÈ ÂΛ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÔÏÈÙÈ΋˜, ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜, ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜, „˘¯ÔÏÔÁÈ΋˜, ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ¤ˆ˜ Î·È ËıÈ΋˜ ʇÛ˘, ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È ˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ‚ÚÂÈ Ú›˙˜ Ù· ÂÈıÂÙÈο ÈÛÏ·ÌÈο ÎÈÓ‹Ì·Ù· Ô˘ Û¤ÚÓÔ˘Ó ¿Óˆ ÛÙÔÓ ÂÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓÔ ‰˘ÙÈÎfi ÎfiÛÌÔ (·ÏÏ¿ fi¯È ÌfiÓÔ Û’ ·˘ÙfiÓ) ÙÔÓ ·ÔÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi, ÙÔ Êfi‚Ô, ÙÔÓ ˘¤ÚÙ·ÙÔ ÙÚfiÌÔ. ™Ù¿ıËÎ·Ó ÈηӤ˜, Â‰Ò ÎÈ ÂΛ, ÌÂÚÈΤ˜ ‚fî˜ ¯·ÌËÏ‹˜ Û¯ÂÙÈο ÈÛ¯‡Ô˜ (·˜ ı˘ÌËıԇ̠fiÙÈ Û¯Â‰fiÓ ¿ÓÙ· ÌÂٷʤÚÔÓÙ·Ó Û ۷Λ‰ÈÔ ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÙˆÓ ÂÈı¤ÛˆÓ) ÁÈ· Ó· ÙÚ›ÍÔ˘Ó Î·È Ó’ ·ÓÔ›ÍÔ˘Ó ÚˆÁ̤˜ ÛÙ· ıÂ̤ÏÈ· ÙÔ˘ ¿ÌʈÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ì·˜, Î·È Ó· ηٷÚÚ‡-

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·61

ÛÔ˘Ó ÔÌˆ‰Ò˜ ÔÈ ·ÛÙ·ı›˜ ÂÓÙ¤ÏÂÈ ‰Ô̤˜ Ù˘ Û˘ÏÏÔÁÈ΋˜ ·ÛÊ¿ÏÂÈ·˜ Ô˘ Ì ÙfiÛÔ˘˜ ÎfiÔ˘˜ Î·È ¤ÍÔ‰· ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹Û·ÌÂ Î·È Û˘ÓÙËÚ‹Û·ÌÂ. Δ· fi‰È· Ì·˜, Ô˘ ıˆÚÔ‡Û·Ì ηÏÔ˘ˆÌ¤Ó· ·’ ÙÔ ·ÓıÂÎÙÈÎfiÙÂÚÔ ·ÙÛ¿ÏÈ, ‹Ù·Ó ÙÂÏÈο ·fi ËÏfi. ∂›Ó·È Ë Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ, ı· ÂÈ Î·Ó›˜. ªÔÚ›, ·ÏÏ¿ ÂÁÒ ‰ÂÓ ÙÔ ÓÔÌ›˙ˆ. √È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi Ù· ÂÙ¿ ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË, fiÏÔÈ ÙÔ˘˜, ˙Ô˘Ó Û’ ·˘Ùfi Ô˘ ·ÎÚÈ‚¤ÛÙÂÚ· ı· ÔÓÔÌ¿˙·Ì ·ÁÎfiÛÌÈÔ ÔÏÈÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÂÙÚÂÏ·›Ô˘, Û ٤ÙÔÈÔ ÛËÌÂ›Ô ÒÛÙ ӷ ÌË ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ¤Íˆ ·’ ·˘ÙfiÓ (˙ÒÓÙ·˜, Ê˘ÛÈο, ÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„‹ ÙÔ˘) ÂΛÓÔÈ Ô˘ ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·È ÙÔÓ ÔχÙÈÌÔ «Ì·‡ÚÔ ¯Ú˘Ûfi». ∞˘Ùfi˜ Ô ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÂÙÚÂÏ·›Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› Î·È ÈηÓÔÔÈ› (Ì ¿ÓÈÛÔ ÙÚfiÔ, fiˆ˜ ͤÚÔ˘ÌÂ) ÔÏÏ·Ϥ˜ ·Ó¿ÁΘ Ô˘ fi¯È ÌfiÓÔ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔ˘Ó Á‡Úˆ ·’ ÙÔ ›‰ÈÔ ËÁ¿‰È ŒÏÏËÓ˜ Î·È ΔÚÒ˜, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË, ·ÏÏ¿ Â›Û˘ ÕÚ·‚˜ Î·È ÌË ÕÚ·‚˜, ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ Î·È ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜, ÁÈ· Ó· ÌË ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ì ÁÈ· ΛÓÔ˘˜ Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô‡Ù ÙÔ ¤Ó· Ô‡Ù ÙÔ ¿ÏÏÔ, ¤¯Ô˘Ó fï˜, fiÔ˘ ÎÈ ·Ó ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È, ¤Ó· ·˘ÙÔΛÓËÙÔ ÁÈ· Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ó, ¤Ó·Ó ÂÎÛηʤ· ÁÈ· Ó· ‚¿ÏÔ˘Ó Ó· ‰Ô˘Ï¤„ÂÈ, ¤Ó·Ó ·Ó·Ù‹Ú· ÁÈ· Ó’ ·Ó¿„Ô˘Ó. ¶ÚÔÊ·ÓÒ˜, ·˘Ùfi ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ οو ·fi ÙÔÓ ÎÔÈÓfi Û fiÏÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÛÌfi ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰È·ÎÚÈÙ¤˜ ÔÈ ·ÔÛ¯›ÛÂȘ (οÙÈ ·Ú·¿Óˆ ·fi ·Ϥ˜ ·ÔÛ¯›ÛÂȘ Û ÌÂÚÈΤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ) ·Ï·ÈÒÓ ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÙÒÚ· ‚˘ıÈÛÙ› Û ÌÈ· Ù¯ÓÔÏÔÁÈ΋ ‰ÈÂÚÁ·Û›· ‰˘ÙÈÎÔÔ›ËÛ˘ Ì ٷ¯‡ ‚‹Ì·, Ë ÔÔ›· ˆÛÙfiÛÔ Ì Ôχ ÌÂÁ¿ÏË ‰˘ÛÎÔÏ›· ηٷʤÚÓÂÈ Ó· ÂÈÛ‰‡ÛÂÈ ÛÙÔ Ì‰ԇÏÈ Î·È ÙËÓ Ô˘Û›· ÙˆÓ ·ÓÙ›ÛÙÔȯˆÓ ÚÔÛˆÈÎÒÓ Î·È Û˘ÏÏÔÁÈÎÒÓ È‰ÈÔÛ˘ÁÎÚ·ÛÈÒÓ. ¢ÂÓ Ï¤Ì ¿ÏψÛÙ fiÙÈ ÙÔ Ú¿ÛÔ ‰ÂÓ Î¿ÓÂÈ ÙÔÓ ·¿; ªÈ· Û˘ÌÌ·¯›· ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ, Û ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ οÔÙ ˘ÏÔÔÈËı›, ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·ÔÙÂϤÛÂÈ ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ‚‹Ì· ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÚÔ˜ ÙË Ì›ˆÛË ÙˆÓ ·ÁÎfiÛÌÈˆÓ ÂÓÙ¿ÛÂˆÓ ·fi ÙÔÓ ÔÔ›Ô ‰Â›¯ÓÔ˘Ì ӷ ·ÔÌ·ÎÚ˘ÓfiÌ·ÛÙ ‰È·ÚÎÒ˜, ˆÛÙfiÛÔ ı· ‹Ù·Ó ·fi οı ¿Ô„Ë ·ÓÂ·Ú΋˜, ‹ Ì¿ÏÏÔÓ ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈο ·ÓÂÓÂÚÁ‹, ·Ó ‰ÂÓ ÂÚÈÏ¿Ì‚·ÓÂ, ˆ˜ ıÂÌÂÏÈ҉˜ ÛÙÔȯ›Ô, ÙÔ ‰È¿ÏÔÁÔ ÌÂٷ͇ ıÚËÛÎÂÈÒÓ, ·ÊÔ‡ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹Ó ·ÔÎÏ›ÂÙ·È ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ¤ÛÙˆ Ì·ÎÚÈÓ‹ Èı·ÓfiÙËÙ· Û˘ÌÌ·¯›·˜... Ÿˆ˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÏfiÁÔ˜ Ó· ÊÔ‚fiÌ·ÛÙ ˆ˜ ÔÈ ∫ÈÓ¤˙ÔÈ, ÔÈ °È·ˆÓ¤˙ÔÈ Î·È ÔÈ πÓ‰Ô›, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÂÙÔÈÌ¿˙Ô˘Ó Û¯¤‰È· ηٿÎÙËÛ˘ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ‰È·Û›ÚÔÓÙ·˜ ÙȘ ÔÈΛϘ ›ÛÙÂȘ ÙÔ˘˜ (ÎÔÓÊÔ˘ÎÈ·ÓÈÛÌfi, ‚Ô˘‰ÈÛÌfi, Ù·Ô˚ÛÌfi, ÈÓ‰Ô˘ÈÛÌfi) Ì ÂÈÚËÓÈÎfi ‹ ‚›·ÈÔ ÙÚfiÔ, Â›Ó·È ·Ôχو˜ ÚÔÊ·Ó¤˜

61

SARAMAGO sel_D

62

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·62

ˆ˜, fiÙ·Ó ÌÈÏ¿Ì ÁÈ· Û˘ÌÌ·¯›· ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ, ÛÎÂÊÙfiÌ·ÛÙ ÂȉÈο ÙÔ˘˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜, ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ¯ıÚÔ‡˜ ·‰ÂÏÊÔ‡˜ Ô˘ ÂÓ·ÏÏ¿ÛÛÔÓÙ·È, ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ IÛÙÔÚ›·˜, ÌÈ· Ô ¤Ó·˜, ÌÈ· Ô ¿ÏÏÔ˜, ÛÙÔ˘˜ ÙÚ·ÁÈÎÔ‡˜ Î·È Î·Ù¿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ·Ù¤ÚÌÔÓÔ˘˜ ÚfiÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ‰‹ÌÈÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ı‡Ì·ÙÔ˜. ∂Ô̤ӈ˜, ›Ù ÙÔ ı¤ÏÔ˘Ì ›Ù fi¯È, Ô £Âfi˜ ˆ˜ Úfi‚ÏËÌ·, Ô £Âfi˜ ˆ˜ ÂÌfi‰ÈÔ ÛÙË Ì¤ÛË ÙÔ˘ ‰ÚfiÌÔ˘, Ô £Âfi˜ ˆ˜ ÚfiÛ¯ËÌ· ÁÈ· ÙÔ Ì›ÛÔ˜, Ô £Âfi˜ ˆ˜ ÊÔÚ¤·˜ ‰È¯fiÓÔÈ·˜. °È· ÙÔ‡ÙË ÙË ¯ÂÈÚÔÈ·ÛÙ‹ ‰È·›ÛÙˆÛË ‰ÂÓ ÙÔÏÌ¿ ηÓ›˜ Ó· ÌÈÏ‹ÛÂÈ Û η̛· ·fi ÙȘ ÔÏÏ·Ϥ˜ ·Ó·Ï‡ÛÂȘ ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜, ›Ù ·˘Ù¤˜ Â›Ó·È ÔÏÈÙÈÎÔ‡, ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡, ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈÎÔ‡, „˘¯ÔÏÔÁÈÎÔ‡, ›Ù ¯ÚËÛÈÌÔıËÚÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ªÔÈ¿˙ÂÈ Û·Ó Î¿ÔÈÔ˜ ÂӉ‹˜ ÙÚfiÌÔ˜ ‹ ÌÈ· ·Ú·›ÙËÛË ÛÙÔ «ÔÏÈÙÈο ÔÚıfi Î·È Î·ÙÂÛÙË̤ÓÔ» Ó· ÂÌÔ‰›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ·Ó·Ï˘Ù‹ Ó· ·ÓÙÈÏËÊı› οÙÈ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ϤÍË ÙÔ˘ ‰È¯Ù˘Ô‡ Î·È Ô˘ ÙËÓ Î·ıÈÛÙ¿ ¤Ó·Ó Ï·‚˘ÚÈÓıÒ‰Ë ÈÛÙfi ·’ ÙÔÓ ÔÔ›Ô ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÙÚfiÔ˜ Ó· ‚ÁÔ‡ÌÂ, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ £Âfi. ∞Ó ¤ÏÂÁ· Û’ ¤Ó·Ó ¯ÚÈÛÙÈ·Ófi ‹ Û’ ¤Ó·Ó ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ ˆ˜ ÛÙÔ Û‡Ì·Ó ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ÙÂÙÚ·ÎfiÛÈ· ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· Á·Ï·Í›Â˜ Î·È ˆ˜ Ô Î·ı¤Ó·˜ ÙÔ˘˜ ÂÚȤ¯ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi ÙÂÙÚ·ÎfiÛÈ· ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ·ÛÙ¤ÚÈ·, Î·È ˆ˜ Ô £Âfi˜, ›ÙÂ Â›Ó·È Ô ∞ÏÏ¿¯ ›ÙÂ Ô ¿ÏÏÔ˜, ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Ù· ¤¯ÂÈ Î¿ÓÂÈ fiÏ· ·˘Ù¿, ‹, ·ÎfiÌ· ηχÙÂÚ·, ‰ÂÓ ı· ›¯Â ηӤӷ ÏfiÁÔ Ó· Ù· οÓÂÈ, ı· ÌÔ˘ ··ÓÙÔ‡Û·Ó ·Á·Ó·ÎÙÈṲ̂ÓÔÈ ˆ˜ ÁÈ· ÙÔ £Âfi, ›ÙÂ Â›Ó·È Ô ∞ÏÏ¿¯ ›ÙÂ Ô ¿ÏÏÔ˜, Ù›ÔÙ· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔ. ∂ÎÙfi˜, ηٿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, ı· ¤ÏÂÁ· ÂÁÒ, ·’ ÙÔ Ó· οÓÂÈ ÂÈÚ‹ÓË ÌÂٷ͇ πÛÏ¿Ì Î·È ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡ ηÈ, ·ÚÂÌÈÙfiÓÙˆ˜, Ó· Û˘ÌÊÈÏÈÒÛÂÈ ÙÔ ÈÔ ·Ù˘¯¤˜ ˙ˆÈÎfi ›‰Ô˜ Ô˘ ϤÁÂÙ·È ˆ˜ ÁÂÓÓ‹ıËΠ·fi ÙÔ ı¤ÏËÌ¿ ÙÔ˘ (Î·È Î·ı’ ÔÌÔ›ˆÛË), ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Â›‰Ô˜, Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ô‡Ù ·Á¿Ë Ô‡Ù ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË ÛÙÔ Ê˘ÛÈÎfi Û‡Ì·Ó. ÕÏÏÔ ÙfiÛÔ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÎÏËÚfiÙËÙ·. ∫·Ì›· ‰‡Ó·ÌË ‰ÂÓ ÚÔ¿Ú¯ÂÈ ÛÙ· ÙÂÙÚ·ÎfiÛÈ· ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· Á·Ï·Í›Â˜ Î·È ÛÙ· ÙÂÙÚ·ÎfiÛÈ· ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ·ÛÙ¤ÚÈ· Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔÓ Î·ı¤Ó· ÙÔ˘˜. ∫·Ó›˜ ‰ÂÓ Î¿ÓÂÈ ÙÔÓ ◊ÏÈÔ Ó’ ·Ó·Ù¤ÏÏÂÈ Î¿ı ̤ڷ Î·È ÙË ™ÂÏ‹ÓË Î¿ı Ӈ¯Ù·, ·ÎfiÌ· ÎÈ fiÙ·Ó ‰ÂÓ Â›Ó·È ÔÚ·Ù‹ ÛÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi. ƒÈÁ̤ÓÔÈ Â‰Ò ¯ˆÚ›˜ Ó· ͤÚÔ˘Ì ÁÈ·Ù›, Ô‡Ù ÁÈ· ÙÈ, ¯ÚÂÈ¿ÛÙËΠӷ Ù· ÂÈÓÔ‹ÛÔ˘Ì fiÏ·. ∂ÈÓÔ‹Û·ÌÂ Î·È ÙÔ £Âfi, ·˘Ùfi˜ fï˜ ‰ÂÓ ‚Á‹Î ·’ Ù· ÎÂÊ¿ÏÈ· Ì·˜, ¤ÌÂÈÓ ÂΛ ̤۷ ˆ˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ ˙ˆ‹˜ οÔȘ ÊÔÚ¤˜, ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ı·Ó¿ÙÔ˘ ۯ‰fiÓ ¿ÓÙ·. ªÔÚԇ̠ӷ ԇ̠«¡· ÙÔ

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·63

·Ï¤ÙÚÈ Ô˘ ÂÈÓÔ‹Û·Ì», ‰ÂÓ ÌÔÚԇ̠ӷ ԇ̠«¡· Ô £Âfi˜ Ô˘ ÂÈÓfiËÛ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Ô˘ ÂÈÓfiËÛ ÙÔ ·Ï¤ÙÚÈ». ∞˘Ùfi ÙÔ £Âfi ‰ÂÓ ÌÔÚԇ̠ӷ ÙÔÓ ÍÂÚÈ˙ÒÛÔ˘Ì ·’ Ù· ÎÂÊ¿ÏÈ· Ì·˜, ‰ÂÓ ÙÔ ÌÔÚÔ‡Ó Î·Ó ÔÈ ¿ıÂÔÈ, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÌÂ Û˘ÁηٷϤÁˆ. ΔÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ fï˜ ·˜ ÙÔÓ ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÔ˘ÌÂ. ¢ÂÓ ˆÊÂÏ› ϤÔÓ Ó· ϤÌ ˆ˜ ÛÎÔÙÒÓÔÓÙ·˜ ÛÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ £ÂÔ‡ οÓÔ˘Ì ÙÔ £Âfi ‰ÔÏÔÊfiÓÔ. °È’ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÛÎÔÙÒÓÔ˘Ó ÛÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ £ÂÔ‡ Ô £Âfi˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÔ Ô ÎÚÈÙ‹˜ Ô˘ ı· ÙÔ˘˜ ··ÏÏ¿ÍÂÈ, Â›Ó·È Ô ·ÓÙÔ‰‡Ó·ÌÔ˜ ¶·Ù¤Ú·˜ Ô˘ ̤۷ ÛÙ· ÎÂÊ¿ÏÈ· ÙÔ˘˜ Ì¿˙„ ·ÏÈfiÙÂÚ· Ù· ͇Ϸ ÁÈ· ÙËÓ ˘Ú¿ Ù˘ IÂÚ¿˜ EͤٷÛ˘ Î·È ÙÒÚ· ÂÙÔÈÌ¿˙ÂÈ Î·È ‰È·Ù¿˙ÂÈ Ó· ÙÔÔıÂÙ‹ÛÔ˘Ó ÙË ‚fiÌ‚·. ∞˜ ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÔ˘Ì ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÈÓfiËÛË, ·˜ χÛÔ˘Ì ·˘Ùfi ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·, ·˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì ¤ÛÙˆ ˆ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ. ¶ÚÔÙÔ‡ ÙÚÂÏ·ıԇ̠fiÏÔÈ. ∫È ¤ÂÈÙ· –ÔÈÔ˜ ͤÚÂÈ;– ›Ûˆ˜ ˘¿ÚÍÂÈ ÙÚfiÔ˜ ÒÛÙ ӷ ÌË Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ì ӷ ÛÎÔÙˆÓfiÌ·ÛÙ ÌÂٷ͇ Ì·˜.

20 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

™ÎÂÊÙfiÌÔ˘Ó Ó· ÁÚ¿„ˆ ÛÙÔ blog ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÎÚ›ÛË ÛÙËÓ ÔÔ›· Ì·˜ ¤ÚÈÍ·Ó, ·ÏÏ¿ ¯ÚÂÈ¿ÛÙËΠӷ ·ÊÔÛȈıÒ ÛÙËÓ Ù‹ÚËÛË ÌÈ·˜ ‰¤ÛÌ¢Û˘ Ô˘ ›¯· Ì ¿ÏÏ· ̤۷ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∫·Ù·ı¤Ùˆ Â‰Ò ·˘Ù¿ Ô˘ ÛΤÊÙÔÌ·È Î·È Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÙËÎ·Ó ‹‰Ë ÛÙËÓ πÛ·Ó›·, ÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· Pùblico, Î·È ÛÙËÓ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›·, ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Expresso.

∏ ÈÛÙÔÚ›· Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹, Î·È ÙȘ ·ÏȤ˜ ÂÔ¯¤˜, fiÙ·Ó ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ·˘ÙÔ·Ó·ÎËÚ˘ÛÛfiÙ·Ó ˆ˜ ÂÍfi¯ˆ˜ ·È‰·ÁˆÁÈÎfi, ‰È‰·ÛÎfiÙ·Ó ÛÙ· ·È‰È¿ ˆ˜ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ù˘ Ù·ÂÈÓÔÊÚÔÛ‡Ó˘ Î·È Ù˘ ‰È·ÎÚÈÙÈÎfiÙËÙ·˜ Ô˘ ı· Ú¤ÂÈ ¿ÓÙ· Ó· Ì·˜ Û˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó fiÙ·Ó ÙÔ ‰·ÈÌfiÓÈÔ Ì·˜ ‚¿˙ÂÈ Û ÂÈÚ·ÛÌfi Î·È ¤¯Ô˘Ì ¿Ô„Ë ÁÈ’ ·˘Ùfi Ô˘ ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ, ‹ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ϛÁÔ Î·È Î·Î¿. √ ∞ÂÏÏ‹˜ ηٷ‰Â¯fiÙ·Ó Ó· ÙÔ˘ ‰Â›ÍÂÈ Ô ÙÛ·ÁοÚ˘ ÙÔ Ï¿ıÔ˜ ÛÙÔ ˘fi‰ËÌ· Ù˘ ÌÔÚÊ‹˜ Ô˘ ›¯Â ˙ˆÁÚ·Ê›ÛÂÈ, ·ÊÔ‡ Ù· ·Ô‡ÙÛÈ· ‹Ù·Ó Ë ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘, Â’ Ô˘‰ÂÓ› fï˜ Ó· ÙÔÏÌ‹ÛÂÈ Ó· ·ÔÊ·Óı›, ÏfiÁÔ˘ ¯¿ÚË, Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·Ó·ÙÔÌ›· ÙÔ˘ ÁÔÓ¿ÙÔ˘. ∂Ó ÔÏ›ÁÔȘ, οı Ú¿ÁÌ· ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ηÈ

63

(Ã∏ª∞Δ√√π∫√¡√ªπ∫√) ∂°∫§∏ª∞ KATA Δ∏™ ∞¡£ƒø¶√Δ∏Δ∞™

64

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·64

ÌÈ· ı¤ÛË ÁÈ· οı Ú¿ÁÌ·. ∂Î ÚÒÙ˘ fi„ˆ˜ Ô ∞ÂÏÏ‹˜ ›¯Â ‰›ÎÈÔ, ÂΛÓÔ˜ ‹Ù·Ó Ô ‰¿ÛηÏÔ˜, ÂΛÓÔ˜ ‹Ù·Ó Ô ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜, ÂΛÓÔ˜ ‹Ù·Ó Ë ·˘ıÂÓÙ›·, fiÛÔ ÁÈ· ÙÔÓ ÙÛ·ÁοÚË, ı· ÙÔÓ Î·ÏÔ‡Û·Ó ÛÙËÓ ÒÚ· ÙÔ˘, fiÙ·Ó ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· ‚¿ÏÂÈ ÌÈÛ¤˜ ÛfiϘ Û’ ¤Ó· ˙¢Á¿ÚÈ ÌfiÙ˜. ¶Ú·ÁÌ·ÙÈο, Ô‡ ı· ηٷϋÁ·Ì ·Ó Û οı ¿ÓıÚˆÔ, ·ÎfiÌ· Î·È ÙÔÓ ϤÔÓ ¿Û¯ÂÙÔ ÁÈ· Ù· ¿ÓÙ·, ÂÈÙÚÂfiÙ·Ó Ó· ÁÓˆÌÔ‰ÔÙ› ÁÈ’ ·˘Ùfi Ô˘ ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ; ∞Ó ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î¿ÓÂÈ ÙȘ ··Ú·›ÙËÙ˜ ÛÔ˘‰¤˜, Â›Ó·È ÚÔÙÈÌfiÙÂÚÔ Ó· Ûˆ·›ÓÂÈ Î·È Ó’ ·Ê‹ÓÂÈ ÛÙÔ˘˜ Â·˝ÔÓÙ˜ ÙËÓ Â˘ı‡ÓË Ù˘ Ï‹„˘ ÙˆÓ Î·Ù·ÏÏËÏfiÙÂÚˆÓ (ÁÈ· ÔÈÔÓ;) ·ÔÊ¿ÛˆÓ. ¡·È, ÂÎ ÚÒÙ˘ fi„ˆ˜ Ô ∞ÂÏÏ‹˜ ›¯Â ‰›ÎÈÔ, ·ÏÏ¿ ÌfiÓÔ ÂÎ ÚÒÙ˘ fi„ˆ˜. √ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ ÙÔ˘ ºÈÏ›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘ Ù˘ ª·Î‰ÔÓ›·˜, Ô˘ ıˆÚÂ›Ù·È È‰ÈÔÊ˘˝· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘, ͤ¯·Û ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜: Ô ÙÛ·ÁοÚ˘ ¤¯ÂÈ ÁfiÓ·Ù·, ÂÔ̤ӈ˜, ÂÍ ÔÚÈÛÌÔ‡, Â›Ó·È ·ÚÌfi‰ÈÔ˜ ÁÈ’ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ·ÚıÚÒÛÂȘ, ¤ÛÙˆ ÁÈ· Ó· ·Ú·ÔÓÈ¤Ù·È ÌfiÓÔ, ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ÂÚ› ·˘ÙÔ‡, ÁÈ· ÙÔ˘˜ fiÓÔ˘˜ Ô˘ ÓÈÒıÂÈ Û’ ·˘Ù¤˜. ™ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi Ô ·Ó·ÁÓÒÛÙ˘ ı· ¤¯ÂÈ Î·Ù·Ï¿‚ÂÈ ˆ˜ ÔÈ ·Ú¿‰Â˜ ·˘Ù¤˜ ‰ÂÓ ·ÊÔÚÔ‡Ó ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÙÔÓ ∞ÂÏÏ‹, Ô‡Ù ÛÙÔÓ ÙÛ·ÁοÚË. ∞ÊÔÚÔ‡Ó fï˜ ÛÙË ÛÔ‚·ÚfiÙ·ÙË ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Î·È ¯ÚËÌ·ÙÔÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÎÚ›ÛË Ô˘ Û·Ú¿˙ÂÈ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, Û ÛËÌÂ›Ô Ó· ÌËÓ ÌÔÚԇ̠ӷ ÍÂʇÁÔ˘Ì ·fi ÙËÓ ·ÁˆÓÈÒ‰Ë ·›ÛıËÛË fiÙÈ ÊÙ¿Û·Ì ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÌÈ·˜ ÂÔ¯‹˜ fiÔ˘ ‰ÂÓ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÙÈ Î·È Ò˜ ı· Â›Ó·È ·˘Ùfi Ô˘ ı’ ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ, ÌÂÙ¿ ·fi ¤Ó· ÂӉȿÌÂÛÔ ‰È¿ÛÙËÌ·, ·‰‡Ó·ÙÔ ÙÒÚ· Ó· ÚÔ‚ÏÂÊı›, ÁÈ· Ó· Ì·˙¢ÙÔ‡Ó Ù· Û˘ÓÙÚ›ÌÌÈ· Î·È Ó’ ·ÓÔ›ÍÔ˘Ó Ó¤ÔÈ ‰ÚfiÌÔÈ. ¶Ò˜ ¤ÙÛÈ ÏÔÈfiÓ; ŒÓ· ·Ú¯·›Ô˜ ̇ıÔ˜ ÁÈ· Ó· ÂÍËÁ‹ÛÂÈ ÙȘ ÛËÌÂÚÈÓ¤˜ ηٷÛÙÚÔʤ˜; °È·Ù› fi¯È; √ ÙÛ·ÁοÚ˘ ›̷ÛÙ ÂÌ›˜, fiÏÔÈ ÂÌ›˜ Ô˘ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıԇ̠·Ó›Î·ÓÔÈ ÙË Û˘ÓÙÚÈÙÈ΋ ÚԤϷÛË ÙˆÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ Î·È ¯ÚËÌ·ÙÔÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ÌÂÁÈÛÙ¿ÓˆÓ, ÍÂÙÚÂÏ·Ì¤ÓˆÓ Ó’ ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ¯Ú‹Ì·, fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ÂÍÔ˘Û›·, Ì οı ÓfiÌÈÌÔ ‹ ·Ú¿ÓÔÌÔ Ì¤ÛÔ Ô˘ ÂÚÓ¿ ·’ Ù· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘˜, ηı·Úfi ‹ ‚ÚfiÌÈÎÔ, Û‡ÓËı˜ ‹ ÂÁÎÏËÌ·ÙÈÎfi. ∫È Ô ∞ÂÏÏ‹˜; √ ∞ÂÏÏ‹˜ Â›Ó·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÔÈ ÙÚ·Â˙›Ù˜, ÔÈ ÔÏÈÙÈÎÔ›, ÔÈ ·ÛÊ·ÏÈÛÙ¤˜, ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÔÈ ÎÂÚ‰ÔÛÎfiÔÈ, Ô˘, Ì ÙË Û˘ÓÂÓÔ¯‹ ÙˆÓ Ì¤ÛˆÓ Ì·˙È΋˜ ÂÓË̤ڈÛ˘, ··ÓÙÔ‡Û·Ó Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÙÚÈ¿ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÛÙȘ ‰ÂÈϤ˜ Ì·˜ ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Ì ÙËÓ ˘ÂÚÔ„›· ·˘ÙÔ‡ Ô˘ ıˆÚ› ·˘ÙfiÓ Î¿ÙÔ¯Ô Ù˘ ·ÒÙÂÚ˘ ÛÔÊ›·˜, ‰ËÏ·‰‹ ˆ˜, ÎÈ ·Ó Ì·˜ ÔÓ¤ÛÂÈ ÙÔ ÁfiÓ·ÙÔ, ‰ÂÓ Ì·˜ ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È Ó· ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ì ÁÈ’ ·˘-

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·65

Ùfi, Ó· ÙÔ ÍÂÛÎÂ¿ÛÔ˘ÌÂ, Ó· ÙÔ Î·Ù·‰Â›ÍÔ˘Ì ÁÈ· ‰ËÌfiÛÈ· ηٷ‰›ÎË. ◊Ù·Ó Ë ÂÔ¯‹ Ù˘ ·fiÏ˘Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ Ù˘ ∞ÁÔÚ¿˜, Ù˘ ÔÓÙfiÙËÙ·˜ ·˘Ù‹˜ Ô˘ ·Ï·˙ÔÓÈο ·˘ÙÔ·Ó·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È Î·È ·˘ÙÔ‰ÈÔÚıÒÓÂÙ·È ÂÈÊÔÚÙÈṲ̂ÓË Ì ÙÔ ·ÌÂÙ¿ÎÏËÙÔ Âڈ̤ÓÔ Ó· ÂÙÔÈÌ¿˙ÂÈ Î·È Ó· ˘ÂÚ·Û›˙ÂÙ·È ÂȘ ÙÔ˘˜ ·ÈÒÓ·˜ ÙˆÓ ·ÈÒÓˆÓ ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ Î·È Û˘ÏÏÔÁÈ΋ Ì·˜ Â˘Ù˘¯›·, ·ÎfiÌ· ÎÈ ·Ó Ë Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ Ó· ÙË ‰È·„‡‰ÂÈ ·Ó¿ ¿Û· ÛÙÈÁÌ‹. ∫·È ÙÒÚ·; £· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÔ˘Ó ÂÈÙ¤ÏÔ˘˜ ÔÈ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ› ·Ú¿‰ÂÈÛÔÈ Î·È ÔÈ ·ÓÒÓ˘ÌÔÈ ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌÔ›; £· ÂÚ¢ÓËı› ¿ÙÂÁÎÙ· Ë ËÁ‹ ÙˆÓ ÁÈÁ¿ÓÙˆÓ ÙÚ·Â˙ÈÙÈÎÒÓ ·ÔıÂÌ¿ÙˆÓ, ÙˆÓ ÍÂοı·Ú· ·Ú·‚·ÙÈÎÒÓ ¯ÚËÌ·ÙÔÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ Ì˯·ÓÂ˘Ì¿ÙˆÓ, ÙˆÓ ·‰È·Ê·ÓÒÓ ÂÂÓ‰‡ÛˆÓ, Ô˘ Û Ï›ÛÙ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·Ú¿ Ì·˙ÈÎfi ͤÏ˘Ì· Ì·‡ÚÔ˘ ¯Ú‹Ì·ÙÔ˜ ·fi ÙË ‰È·Î›ÓËÛË Ó·ÚΈÙÈÎÒÓ; ∫·È ÌÈ·˜ Î·È ÌÈÏ¿Ì ÁÈ· ·Ú·‚¿ÛÂȘ... £· ¤¯Ô˘Ó ÔÙ¤ ÔÈ ÎÔÈÓÔ› Ôϛ٘ ÙËÓ ÈηÓÔÔ›ËÛË Ó· ‰Ô˘Ó Ó· ‰Èο˙ÔÓÙ·È Î·È Ó· ηٷ‰Èο˙ÔÓÙ·È ÔÈ ¿ÌÂÛ· ˘‡ı˘ÓÔÈ ÙÔ˘ ÛÂÈÛÌÔ‡ Ô˘ Ù·Ï·Ó›˙ÂÈ Ù· Û›ÙÈ· Ì·˜, ÙË ˙ˆ‹ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿˜ Ì·˜, ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Ì·˜; ¶ÔÈÔ˜ ı· χÛÂÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÙˆÓ ·Ó¤ÚÁˆÓ (‰ÂÓ ÙÔ˘˜ ̤ÙÚËÛ·, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ·ÌÊÈ‚¿Ïψ ˆ˜ Â›Ó·È ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·) ı˘Ì¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ÎÚ·¯ Ô˘ ı· ·Ú·Ì›ÓÔ˘Ó ¿ÓÂÚÁÔÈ ÁÈ· Ì‹Ó˜ ‹ ¯ÚfiÓÈ·, ηÎÔ˙ÒÓÙ·˜ Ì ٷ ¿ıÏÈ· ÂȉfiÌ·Ù· ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ÂÓÒ ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÔÈ ‰È¢ı‡ÓÔÓÙ˜ Î·È Ù· ÛÙÂϤ¯Ë ÙˆÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ Ô˘ ÂÛÎÂÌ̤ӷ Ô‰ËÁ‹ıËÎ·Ó Û ÙÒ¯Â˘ÛË ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ ‰ÔÏ·Ú›ˆÓ Ì ÙËÓ Î¿Ï˘„Ë ıˆÚ·ÎÈÛÌ¤ÓˆÓ Û˘Ì‚ÔÏ·›ˆÓ Ô˘ ÔÈ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ·Ú¯¤˜, ÏËڈ̤Ó˜ Ì ÙÔ ¯Ú‹Ì· ÙˆÓ ÊÔÚÔÏÔÁÔ‡ÌÂÓˆÓ, ÚÔÛÔÈÔ‡ÓÙ·È ˆ˜ ·ÁÓÔÔ‡Ó; ∫·È ÙËÓ ÂÓÂÚÁ‹ Û˘ÓÂÓÔ¯‹ ÙˆÓ Î˘‚ÂÚÓ‹ÛÂˆÓ ÔÈÔ˜ ı· ÙËÓ ÎÚ›ÓÂÈ; √ ªÔ˘˜, ÙÔ Î·ÎfiËı˜ ·˘Ùfi ÚÔ˚fiÓ Ù˘ ʇÛ˘ ÛÙȘ ¯ÂÈÚfiÙÂÚ˜ ÛÙÈÁ̤˜ Ù˘, ı· ÂÈ ˆ˜ ÙÔ Û¯¤‰Èfi ÙÔ˘ ¤ÛˆÛ (ı· ÛÒÛÂÈ;) ÙË ‚ÔÚÂÈÔ·ÌÂÚÈηÓÈ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›·, ı· ¯ÚÂÈ·ÛÙ› fï˜ Ó’ ··ÓÙ‹ÛÂÈ ÛÙȘ ÂÍ‹˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ: ¢ÂÓ ‹ÍÂÚ ÙÈ Û˘Ó¤‚·ÈÓ ÛÙȘ ÔÏ˘ÙÂÏ›˜ ·›ıÔ˘Û˜ Û˘Ó‰ÚÈ¿ÛÂˆÓ fiÔ˘ ̤¯ÚÈ Î·È Ô ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˜ Ì¿˜ ¤¯ÂÈ ·ÓÔ›ÍÂÈ ÙËÓ fiÚÙ·, ÎÈ fi¯È ÌfiÓÔ ·ÓÔ›ÍÂÈ ÙËÓ fiÚÙ·, ·ÏÏ¿ Î·È ¤¯Ô˘Ì ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ÙË Ï‹„Ë ÂÁÎÏËÌ·ÙÈÎÒÓ ·ÔÊ¿ÛÂˆÓ Î˘ÚÔ‡ÌÂÓˆÓ ·’ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÔÈÓÈÎÔ‡˜ ÎÒ‰ÈΘ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘; ™Â ÙÈ ÙÔ˘ ¯ÚËۛ̄·Ó Ë CIA Î·È ÙÔ FBI, Î·È ÔÈ ‰Âο‰Â˜ ¿ÏÏÔÈ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ› ÂıÓÈ΋˜ ·ÛÊ¿ÏÂÈ·˜ Ô˘ ÔÏÏ·Ï·ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ Î·ÎÒ˜ ÂÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓË ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· Ù˘ μfiÚÂÈ·˜ ∞ÌÂÚÈ΋˜, ÂΛ fiÔ˘ ¤Ó·˜ Ù·ÍȉÈÒÙ˘, ÁÈ· Ó· ÌÂÈ ÛÙË ¯ÒÚ·, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ú·‰ÒÛÂÈ ÛÙÔÓ ·ÍȈ̷ÙÈÎfi ˘Ë5 – Tο τετρδιο

65

SARAMAGO sel_D

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·66

ÚÂÛ›·˜ ÙÔÓ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹ ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ÙÔ˘ ·ÓÙÈÁÚ¿„Ô˘Ó ÙÔÓ ÛÎÏËÚfi ‰›ÛÎÔ; ¢ÂÓ Î·Ù¿Ï·‚Â Ô Î‡ÚÈÔ˜ ªÔ˘˜ ˆ˜ ›¯Â ÙÔÓ Â¯ıÚfi ̤۷ ÛÙÔ Û›ÙÈ, ‹, ·ÓÙ›ıÂÙ·, ÙÔ ‹ÍÂÚÂ Î·È ‰ÂÓ ÙÔÓ ¤ÓÔÈ·˙Â; ∞˘Ùfi Ô˘ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ·˘Ù‹ ÙË ÛÙÈÁÌ‹ ›ӷÈ, ·fi οı ¿Ô„Ë, ¤ÁÎÏËÌ· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ Î·È ·fi ·˘Ù‹ ÙËÓ ÚÔÔÙÈ΋ ı· ¤ÚÂ ӷ ·Ó·Ï˘ı› Û fiÏ· Ù· ‰ËÌfiÛÈ· ÊfiÚ· Î·È Ì fiϘ ÙȘ Û˘Ó¤ÂȘ. ¢ÂÓ ˘ÂÚ‚¿Ïψ. ∂ÁÎÏ‹Ì·Ù· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÔ ÔÈ ÁÂÓÔÎÙÔӛ˜, ÔÈ ÂıÓÔÎÙÔӛ˜, Ù· ÛÙÚ·Ùfi‰· ı·Ó¿ÙÔ˘, Ù· ‚·Û·ÓÈÛÙ‹ÚÈ·, ÔÈ ÂÈÏÂÎÙÈΤ˜ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜, ÔÈ ÏÈÌÔ› Ô˘ ÚÔηÏÔ‡ÓÙ·È ÂÛÎÂÌ̤ӷ, ÔÈ Ì·˙ÈΤ˜ ÌÔχÓÛÂȘ, ÔÈ ÂÍ¢ÙÂÏÈÛÌÔ› ˆ˜ ̤ıÔ‰Ô˜ ηٷ¿ÙËÛ˘ Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ı˘Ì¿ÙˆÓ. ŒÁÎÏËÌ· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ Â›Ó·È fiÙÈ ÔÈ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ Î·È ¯ÚËÌ·ÙÔÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙˆÓ ∏¶∞, Ì ÙËÓ ÂÓÂÚÁ‹ ‹ ÛȈËÚ‹ Û˘ÓÂÓÔ¯‹ Ù˘ ΢‚¤ÚÓËÛ‹˜ ÙÔ˘˜, ÂÁÎÏËÌ¿ÙÈÛ·Ó ÂÓ „˘¯ÚÒ ¤Ó·ÓÙÈ ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Û fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, Ô˘ ·ÂÈÏÔ‡ÓÙ·È Ó· ¯¿ÛÔ˘Ó Ù· ¯Ú‹Ì·Ù· Ô˘ ÙÔ˘˜ ·Ô̤ÓÔ˘Ó, ·ÊÔ‡, ÛÙȘ Ï›ÛÙ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ (Â›Ì·È ‚¤‚·ÈÔ˜ ˆ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· Ù¤ÙÔȘ), ¤¯Ô˘Ó ¯¿ÛÂÈ ÙË ÌÔÓ·‰È΋ Î·È ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÂÓȯڋ ËÁ‹ ÂÈÛÔ‰‹Ì·ÙÔ˜, ÙËÓ ÂÚÁ·Û›·. √È ÂÁÎÏË̷ٛ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙÔ›, ¤¯Ô˘Ó ÔÓfiÌ·Ù· Î·È ÂÒÓ˘Ì·, ÌÂÙ·ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È Ì ÏÈÌÔ˘˙›Ó˜ fiÙ·Ó ËÁ·›ÓÔ˘Ó Ó· ·›ÍÔ˘Ó ÁÎÔÏÊ, ÎÈ Â›Ó·È ÙfiÛÔ Û›ÁÔ˘ÚÔÈ ÁÈ· ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÛΤÊÙËÎ·Ó Î·Ó Ó· ÎÚ˘ÊÙÔ‡Ó. ∂›Ó·È ‡ÎÔÏÔ Ó· È·ÛÙÔ‡Ó. ¶ÔÈÔ˜ ÙÔÏÌ¿ Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ·˘Ù‹ ÙË Û˘ÌÌÔÚ›· ÛÙ· ‰ÈηÛÙ‹ÚÈ·; ∞ÎfiÌ· ÎÈ ·Ó ‰ÂÓ Ù· ηٷʤÚÂÈ, ı· ÙÔ˘ ›̷ÛÙ fiÏÔÈ Â˘ÁÓÒÌÔÓ˜. £· Â›Ó·È ¤Ó· ÛËÌ¿‰È ˆ˜ ‰ÂÓ ¯¿ıËÎ·Ó fiÏ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ù›ÌÈÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜.

21 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

66

™À¡Δ∞°ª∞Δ∞ ∫∞𠶃∞°ª∞Δπ∫√Δ∏Δ∂™ ΔÔ ¶ÔÚÙÔÁ·ÏÈÎfi ™‡ÓÙ·ÁÌ· Ù¤ıËΠ۠ÈÛ¯‡ ÛÙȘ 25 ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1976, ‰‡Ô ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË Î·È ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÌÈ·˜ Ù·Ú·Á̤Ó˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÎÔÌÌ·ÙÈÎÒÓ Ì·¯ÒÓ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÎÈÓËÌ¿ÙˆÓ. ∞fi ÙfiÙ ¤Ú·Û ·fi ÂÙ¿ ·Ó·ıˆڋÛÂȘ, Ì ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂΛÓË ÙÔ˘ 2005. ™Â ÔÏÏ¿ ·fi Ù· ¿ÚıÚ· Ô˘ ÙÔ ··ÚÙ›˙Ô˘Ó ¤Ó· ÔÏÈÙÈÎfi Û‡ÓÙ·ÁÌ· Â›Ó·È ÌÈ· ‰‹ÏˆÛË ÚÔı¤ÛˆÓ. ∞˜ ÌË ‚È·ÛÙÔ‡Ó Ó· ‰È·ÚÚ‹ÍÔ˘Ó

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·67

ÙËÓ Ù‹‚ÂÓÓfi ÙÔ˘˜ ÔÈ Û˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈÎÔ›. ∞˘Ùfi Ô˘ Ϥˆ ‰ÂÓ ÌÂÈÒÓÂÈ ÙË ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ ÂÁÁڿʈÓ, Ô˘ ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi ¢ı˘ÁÚ·ÌÌ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙË ¢È·Î‹Ú˘ÍË ÙˆÓ ∞ÓıÚˆ›ÓˆÓ ¢ÈηȈ̿وÓ, Û ÈÛ¯‡ (Û ϋı·ÚÁÔ, ı· ϤÁ·Ì ̿ÏÏÔÓ) ·fi ÙÔ 1948. Ÿˆ˜ ͤÚÔ˘ÌÂ, ÔÈ Û˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈΤ˜ ·Ó·ıˆڋÛÂȘ Â›Ó·È ¤Ó· ›‰Ô˜ ‰ÈfiÚıˆÛ˘ ÙÔ˘ ‚ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡, ÚÔÛ·ÚÌÔÁ¤˜ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, fiÙ·Ó ‰ÂÓ ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·ÏÒ˜ ·fi ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ‚Ô‡ÏËÛË ÌÈ·˜ ÎÔÈÓÔ‚Ô˘Ï¢ÙÈ΋˜ ÏÂÈÔ„ËÊ›·˜ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÚÔˆı› ‹ Ó· ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ ÙȘ ÂÈÏÔÁ¤˜ Ù˘. ∞fi ¿ÏÏË ¿Ô„Ë, ›Ûˆ˜ ·fi ‰ÂÈÛȉ·ÈÌÔÓ›·, ›Ûˆ˜ ·fi ·‰Ú¿ÓÂÈ·, Û˘¯Ó¿ Ù· Û˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù· ‰È·ÙËÚÔ‡Ó, οÔÈ· ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, «·ÔÏÈıˆÌ·ÙÈο» ›¯ÓË ÚÔı¤ÛÂˆÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ¯¿ÛÂÈ, ÂÍ ÔÏÔÎÏ‹ÚÔ˘ ‹ ÂÓ Ì¤ÚÂÈ, ÙËÓ ·Ú¯È΋ ÙÔ˘˜ ÛËÌ·Û›·. ªfiÓÔ ¤ÙÛÈ ÌÔÚ› Ó· ÂÍËÁËı› ÁÈ·Ù› ÛÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ¶ÔÚÙÔÁ·ÏÈÎÔ‡ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È ·Ó¤·ÊË, ‹ ˆ˜ ·˘ÛÙËÚ¿ ÚËÙÔÚÈ΋ ·Ú·¯ÒÚËÛË, Ë ¤ÎÊÚ·ÛË «Ó· ·ÓÔ›ÍÂÈ Ô ‰ÚfiÌÔ˜ ÁÈ· ÙÔ ÛÔÛÈ·ÏÈÛÌfi». ™’ ¤Ó·Ó ÎfiÛÌÔ Ô˘ ΢ÚÈ·Ú¯Â›Ù·È ·fi ÙÔÓ ÈÔ ÛÙ˘ÁÓfi ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi Î·È ¯ÚËÌ·ÙÔÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ÊÈÏÂÏ¢ıÂÚÈÛÌfi Ô˘ ı· Ê·ÓÙ·˙fiÙ·Ó ÔÙ¤ ηÓ›˜, Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ ÂΛÓË, ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ·fi˯Ԙ ¯ÈÏÈ¿‰ˆÓ Ï·˚ÎÒÓ ÂȉÈÒ͈Ó, ‰È·ÎÈÓ‰˘Ó‡ÂÈ Ó· Ì·˜ οÓÂÈ Ó· ¯·ÌÔÁÂÏ¿ÛÔ˘ÌÂ. ŒÓ· ¯·ÌfiÁÂÏÔ Ì ‰¿ÎÚ˘·, ı· ϤÁ·ÌÂ. Δ· Û˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Â‰Ò Î·È ˘fi ÙÔ Êˆ˜ ÙÔ˘˜, ÈÛÙ‡ˆ, ı· ¤ÚÂ ӷ ÎÚ›ÓÂÙ·È Ë ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙˆÓ Î˘‚ÂÚÓ‹ÛÂÒÓ Ì·˜. √ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ˙Ô‡ÁÎÏ·˜ Ô˘ ËÁÂÌfiÓ¢Û ٷ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÙÚÈ¿ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ‰ÂÓ ı· ›¯Â ÊÙ¿ÛÂÈ ÛÙȘ Û˘Ó¤ÂȘ Ô˘ ‚ϤÔ˘Ì ÙÒÚ· ·Ó ÔÈ Î˘‚ÂÚÓ‹ÛÂȘ, fiϘ ÙÔ˘˜, ›¯·Ó Ù· Û˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù· ÙˆÓ ¯ˆÚÒÓ ÙÔ˘˜ ˆ˜ ÂÁÎfiÏÈÔ ËÌÂÚ‹ÛÈ·˜ Î·È Ó˘¯ÙÂÚÈÓ‹˜ ¯Ú‹Û˘, ¤Ó· ·ÏÊ·‚ËÙ¿ÚÈ ÙÔ˘ ηÏÔ‡ ÔÏ›ÙË. ÿÛˆ˜ Ô ÙÚÔÌÂÚfi˜ ÎÏÔÓÈÛÌfi˜ Ô˘ ÂÚÓ¿ Ô ÎfiÛÌÔ˜ Ó· Ì·˜ Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ Ó· οÓÔ˘Ì ٷ Û˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù¿ Ì·˜ οÙÈ ·Ú·¿Óˆ ·fi ·Ï‹ ‰‹ÏˆÛË ÚÔı¤ÛˆÓ, fiˆ˜ Â›Ó·È Û‹ÌÂÚ· ·fi ÔÏϤ˜ ·fi„ÂȘ. ª·Î¿ÚÈ.

22 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

À¿Ú¯Ô˘Ó ¿Ú·Á ·Ú¿ÏÏËÏ· Û‡Ì·ÓÙ·; ŒÓ·ÓÙÈ ÛÙȘ ÔÈΛϘ «·ԉ›ÍÂȘ» Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ ‰ÈηÛÙ‹ÚÈÔ Ù˘ ‰ËÌfiÛÈ·˜ ÁÓÒÌ˘ ·fi ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·ÊÈÂÚˆı› ÛÙËÓ ÂÈÛÙË-

67

™ π ∫ √ ª ¶ √À∞ ƒ ∫ E ¡ Δ ∂ √ § ∞ ¡ Δ∞

68

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·68

ÌÔÓÈ΋ Ê·ÓÙ·Û›·, ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ÈÛÙ¤„Ô˘Ì ˆ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó, ‹, ¤ÛÙˆ, Ó· Û˘ÌʈӋÛÔ˘Ì ӷ ·Ú·¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ì ÛÙËÓ ·Ú¿ÙÔÏÌË ˘fiıÂÛË ·˘Ùfi Ô˘ ÛÂ Î·Ó¤Ó·Ó ‰ÂÓ ÌÔÚԇ̠Ӓ ·ÚÓËıÔ‡ÌÂ, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ ÚÔÓfiÌÈÔ Ù˘ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›·˜. ∞Ó ÏÔÈfiÓ ˘Ôı¤ÛÔ˘Ì Ú¿ÁÌ·ÙÈ ˆ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ù· ·Ú¿ÏÏËÏ· ·˘Ù¿ Û‡Ì·ÓÙ·, ı· Â›Ó·È ÏÔÁÈÎfi Î·È ÈÛÙ‡ˆ ·Ó·fiÊ¢ÎÙÔ Ó· ·Ú·‰Â¯Ùԇ̠Â›Û˘ ÙËÓ ‡·ÚÍË ·Ú¿ÏÏËÏˆÓ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÒÓ, ·Ú¿ÏÏËÏˆÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ, ·Ú¿ÏÏËÏˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ. ŒÓ· Û·ÚηÛÙÈÎfi Ó‡̷ ‰ÂÓ ı· ·Ú¤ÏÂÈ ӷ Ì·˜ ˘ÂÓı˘Ì›ÛÂÈ ˆ˜ ‰ÂÓ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ¿Ì Ôχ Ì·ÎÚÈ¿ ÁÈ· Ó· Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÔ˘Ì ·Ú¿ÏÏËÏÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜, ÁÓˆÛÙfiÙÂÚÔ˘˜ ˆ˜ ÏÔÁÔÎÏfiÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ˆÛÙfiÛÔ ÔÙ¤ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÓÙÂÏÒ˜ ÏÔÁÔÎÏfiÔÈ, ÁÈ·Ù› fiÏÔ Î·È Î¿ÙÈ ·fi ÙÔÓ ‰ÈÎfi ÙÔ˘˜ Ìfi¯ıÔ ·ÈÛı¿ÓÔÓÙ·È ÙËÓ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË Ó· ‚¿ÏÔ˘Ó ÛÙÔ ¤ÚÁÔ Ô˘ ı· ˘ÔÁÚ¿„Ô˘Ó Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜. ∞fiÏ˘ÙÔ˜ ÏÔÁÔÎÏfiÔ˜ ˘‹ÚÍÂ Ô ¶ÈÂÚ ªÂÓ¿Ú, Ô˘, Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ÏÂÁfiÌÂÓ· ÙÔ˘ ªfiگ˜, ·ÓÙ¤ÁÚ·„ ÙÔÓ ¢ÔÓ ∫ȯÒÙË Ï¤ÍË ÚÔ˜ ϤÍË, ·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿ fï˜, Ì·˜ ÂÊÈÛÙ¿ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ªfiگ˜, fiÙ·Ó ÁÚ¿ÊÂÈ Î·Ó›˜ ÙÔÓ fiÚÔ ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË ÛÙÔÓ 20fi ·ÈÒÓ· ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙÔ ›‰ÈÔ Ú¿ÁÌ· (Ô‡ÙÂ Î·È Â›Ó·È Ë ›‰È· ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË) fiˆ˜ ·Ó ÙÔÓ Â›¯Â ÁÚ¿„ÂÈ ÙÔÓ 17Ô... ÕÏÏÔ Â›‰Ô˜ ·Ú¿ÏÏËÏÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ· (Ô˘ ·ÔηÏÂ›Ù·È Â›Û˘ nègre ‹, ÈÔ ÌÔÓÙ¤ÚÓ·, ghost) Â›Ó·È ÂΛÓÔ˜ Ô˘ ÁÚ¿ÊÂÈ ÒÛÙ ¿ÏÏÔÈ Ó· ·ÔÏ·‡ÛÔ˘Ó ÙËÓ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓË ‹ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ‰fiÍ· Ó· ‰Ô˘Ó ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÛÙÔ ÂÍÒÊ˘ÏÏÔ ÂÓfi˜ ‚È‚Ï›Ô˘. ∞˘Ùfi Ú·ÁÌ·Ù‡ÂÙ·È Ê·ÈÓÔÌÂÓÈο ÙÔ Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· –μÔ˘‰·¤ÛÙË– ÙÔ˘ ™›ÎÔ ªÔ˘¿ÚΠÓÙ √Ï¿ÓÙ·, ÎÈ fiÙ·Ó Ï¤ˆ «Ê·ÈÓÔÌÂÓÈο», Â›Ó·È ÁÈ·Ù› Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ «Ê¿ÓÙ·ÛÌ·», ÙȘ ΈÌÈÎÔÙÚ·ÁÈΤ˜ ÂÚÈ¤ÙÂȘ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıԇ̠‰È·ÛΉ·ÛÙÈο, ·ÏÏ¿ Î·È Û˘ÌÔÓÂÙÈο Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, Â›Ó·È ·ÏÒ˜ Ë ·Û˘Ó›‰ËÙË ·ÈÙ›· ÌÈ·˜ ‰È·‰Èηۛ·˜ ‰È·‰Ô¯ÈÎÒÓ Â·Ó·Ï‹„ÂˆÓ Ô˘, ·ÚfiÙÈ ‰ÂÓ ·ÊÔÚÔ‡Ó Û ۇÌ·ÓÙ· Ô‡ÙÂ Î·È ÏÔÁÔÙ¯ӛ˜, ·ÊÔÚÔ‡Ó ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· ÛÂ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ Î·È ‚È‚Ï›·. ΔÔ ÈÔ ·ÓËÛ˘¯ËÙÈÎfi ˆÛÙfiÛÔ Â›Ó·È Ë ‰È·Ú΋˜ ·›ÛıËÛË ÈÏ›ÁÁÔ˘ Ô˘ ·‰Ú¿¯ÓÂÈ ÙÔÓ ·Ó·ÁÓÒÛÙË, Ô˘ ͤÚÂÈ ·Ó¿ ¿Û· ÛÙÈÁÌ‹ Ô‡ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È, ‰ÂÓ Í¤ÚÂÈ fï˜ ·Ó¿ ¿Û· ÛÙÈÁÌ‹ Ô‡ ı· ‚ÚÂı›. Èڛ˜ Ó· ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· ÙÔ ÂȉÈÒÎÂÈ, οı ÛÂÏ›‰· ÙÔ˘ Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·ÙÔ˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ¤Ó· «ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi» ÂÚÒÙËÌ· Î·È ÌÈ· «ÔÓÙÔÏÔÁÈ΋» ÚfiÎÏËÛË: ÙÈ Â›Ó·È ÙÂÏÈο Ë Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·; ΔÈ Î·È ÔÈÔ˜ Â›Ì·È ÙÂÏÈο Û’ ·˘Ùfi Ô˘ ÌÔ˘ ‰›‰·Í·Ó Ó· ·ÔηÏÒ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·; ŒÓ· ‚È‚Ï›Ô ˘¿Ú¯ÂÈ, ·‡ÂÈ Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ, ı· ˘¿ÚÍÂÈ Í·Ó¿. ŒÓ·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ¤ÁÚ·„Â, ¿Ï-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·69

ÏÔ˜ ˘¤ÁÚ·„Â, ·Ó ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÂÍ·Ê·ÓÈÛÙ› ı· ÂÍ·Ê·ÓÈÛÙÔ‡Ó ÎÈ ÔÈ ‰˘Ô ÙÔ˘˜; ∫È ·Ó ÂÍ·Ê·ÓÈÛÙÔ‡Ó, ı· ÂÍ·Ê·ÓÈÛÙÔ‡Ó ÂÓÙÂÏÒ˜ ‹ ÌfiÓÔ ÂÓ Ì¤ÚÂÈ; ∞Ó Î¿ÔÈÔ˜ ÂÈ‚›ˆÛÂ, ÂÈ‚›ˆÛ ے ·˘Ùfi ‹ Û ¿ÏÏÔ Û‡Ì·Ó; ¶ÔÈÔ˜ ı· Â›Ì·È ÂÁÒ ·Ó, ¤¯ÔÓÙ·˜ ÂÈ‚ÈÒÛÂÈ, ‰ÂÓ Â›Ì·È È· ·˘Ùfi˜ Ô˘ ‹ÌÔ˘Ó; √ ™›ÎÔ ªÔ˘¿ÚΠÙfiÏÌËÛ Ôχ, ¤ÁÚ·„ ‰È·Û¯›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ¿‚˘ÛÛÔ ¿Óˆ Û ۇÚÌ· ÎÈ ¤ÊÙ·Û ÛÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿. ™ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ fiÔ˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Ù· ¤ÚÁ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÎÙÂÏÂÛÙ› Ì ‰ÂÍÈÔÙ¯ӛ· ÁÏÒÛÛ·˜, ·ÊËÁËÌ·ÙÈ΋˜ ‰ÔÌ‹˜, ·ÏfiÙËÙ·˜. ¶ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ ‰ÂÓ Î¿Óˆ Ï¿ıÔ˜ fiÙ·Ó Ï¤ˆ ˆ˜ οÙÈ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ Û˘Ó¤‚Ë ÛÙË μÚ·˙ÈÏ›· Ì’ ·˘Ùfi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô.

23 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

∂Ã√À¡ æÀÃ∏ √π ¢∏ªπ√π;

* Baltasar Garzfin: πÛ·Ófi˜ ‰ÈηÛÙ‹˜ Ì ‰ÈÂıÓ‹ ‰Ú¿ÛË, ηıÒ˜ ‰ÈÂÍ¿ÁÂÈ ¤Ú¢Ó˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·‚›·ÛË ÙˆÓ ·ÓıÚˆ›ÓˆÓ ‰ÈηȈ̿وÓ. ΔÔ 1998 ·ÔÂÈÚ¿ıËΠӷ ÂÈÙ‡¯ÂÈ ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ‰ÈÎÙ¿ÙÔÚ· Ù˘ ÃÈÏ‹˜ ∞Ô˘ÁÎÔ‡ÛÙÔ ¶ÈÓÔÙÛ¤Ù, ¯ˆÚ›˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·. ™ÙȘ 16 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 2008 ÍÂΛÓËÛ ÙËÓ ÚÒÙË ¤Ú¢ӷ ÛÙËÓ πÛ·Ó›· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÁÓÔÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ÂÌÊ˘Ï›Ô˘ (1936-1939) Î·È Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ Ù˘ ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ºÚ¿ÓÎÔ (1939-1975), Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·˜ ˘Ú¿ ¯ıÚÈο Î·È Ê›ÏÈ·. ∏ ‚·ÛÎÈ΋ ·˘ÙÔÓÔÌÈÛÙÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ∂Δ∞ ۯ‰›·˙ ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÙÔ˘, fiˆ˜ ·ÔηχÊıËΠÚfiÛÊ·Ù· ÌÂÙ¿ ÙË Û‡ÏÏË„Ë ÛÙÂϤ¯Ô˘ Ù˘. (™.Ù.ª.)

69

ΔȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ̤Ú˜ ¤¯Ô˘Ó ·ÓÔ›ÍÂÈ ˘Ú ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ‰ÈηÛÙ‹ °Î·ÚıfiÓ.* ∞ÎfiÌ· ÎÈ ÂΛÓÔÈ Ô˘ ÙÔÓ ˘ÂÚ·Û›˙ÔÓÙ·È ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁÔ‡Ó ˆ˜ ¤¯ÂÈ ÌÈ· ·ÌÊÈÏÂÁfiÌÂÓË ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·, Û·Ó Ó· ›̷ÛÙ fiÏÔÈ ˘Ô¯Úˆ̤ÓÔÈ Ó· ›̷ÛÙ ›‰ÈÔÈ Î·È ·ÚfiÌÔÈÔÈ... ΔÔ ı¤Ì· Â›Ó·È fiÙÈ Ô °Î·ÚıfiÓ, Ì ÙȘ ÌÔÓ·‰ÈΤ˜ ÙÔ˘ Ú¿ÍÂȘ, Â›Ó·È Ô ‰ÈηÛÙ‹˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ¯·Ú›ÛÂÈ ÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ¯·Ú¿ Û’ ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘, ¤Ú· ·’ fiÏ·, ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ó ÔÏÏ¿ ·fi ÙË ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË ‹, ÁÈ· Ó· ÙÔ ˆ ηχÙÂÚ·, ·fi ÙÔ˘˜ ÂÈÊÔÚÙÈṲ̂ÓÔ˘˜ Ó· ÙË ‰È·¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È. √ °Î·ÚıfiÓ, ÛÙË ÛÂÈÚ¿ ÌËÓ‡ÛÂˆÓ Ô˘ ÙÔ˘ ˘Ô‚Ï‹ıËηÓ, ·ÚÂÓ¤‚Ë Û’ ¤Ó· ˙‹ÙËÌ· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ Î·È ·’ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ‰ÈηÛÙÈÎÔ‡˜ ıÂÛÌÔ‡˜ Ì·˙›: ÙÔÓ ÈÛ·ÓÈÎfi ÂÌʇÏÈÔ fiÏÂÌÔ, ÙËÓ ·Ú·ÓÔÌ›· ÙÔ˘ ÊÚ·ÓÎÈÛÌÔ‡, ÙËÓ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ· ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ˘ÂÚ·Û›ÛÙËÎ·Ó ÙË ¢ËÌÔÎÚ·Ù›· ÎÈ ¤Ó· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜. ∂ΛÓÔ˜ ͤÚÂÈ ˆ˜ ›Ûˆ˜ ¯ÚÂÈ·ÛÙ› Ó· ÂÁηٷÏ›„ÂÈ ÙÔ ‰›Ô, ·ÏÏ¿ ÔÈ

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·70

‡Ï˜ Â›Ó·È ϤÔÓ ·ÓÔȯ٤˜ ÁÈ· Ó· ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÙÔ‡Ó ·Ï‹ıÂȘ, Ó· Á›ÓÔ˘Ó Ù·˘ÙÔÔÈ‹ÛÂȘ ηÈ, Â›Û˘, ÂÓÙ¤ÏÂÈ, ÂÎٷʤ˜. ∏ ÈÛ·ÓÈ΋ ÌÂÙ¿‚·ÛË, ÌÈ· ÂÔ¯‹ Ô˘ ‚ÈÒıËΠˆ˜ ÙÔ ÂÊÈÎÙfi, ‰ÂÓ ÈÛÔ‰˘Ó·Ì› Ì ¿‰ÂÈ· ηٿۯÂÛ˘: Ë ∞ÚÈÛÙÂÚ¿ ˘Ô¯ÒÚËÛ ÁÈ·Ù› ÔÈ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ› Î·È Ô ÎÔÈÓˆÓÈÎfi˜ ÊÚ·ÓÎÈÛÌfi˜ ÙË ÛËÌ¿‰Â˘·Ó, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ·Ú·‰fiıËÎÂ, ‰ÂÓ Â› «·˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· ϤÍË», ·ÏÒ˜ ÂÚ›ÌÂÓ ӷ ÊÙ¿ÛÂÈ Ë Ì¤Ú· ÁÈ· Ó· ÌÂÙÚ‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ÓÂÎÚÔ‡˜ Ù˘ Î·È Ó· ÂÈ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜. √ °Î·ÚıfiÓ ‚Ô‹ıËÛ Ì ÙË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘, Î·È ÔÙ¤ ¿ÏÏÔÙ ‰ÂÓ ¤ÓÈˆÛ·Ó Ù¤ÙÔÈ· ¯·Ú¿ Ù· ı‡Ì·Ù· ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ ·˘ÙÔ‡, ÎÈ ·˘ÙÔ› Ô˘ ηÙfiÚıˆÛ·Ó Ó· ÂÈ‚ÈÒÛÔ˘Ó ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·. √ ‰ÈηÛÙ‹˜ °Î·ÚıfiÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÈÛ·ÏÏfi‰ÔÍÔ˜. ∫·Ù·ÓÔ› ˆ˜ Ù›ÔÙ· ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ ‰ÂÓ ÙÔ˘ Â›Ó·È Í¤ÓÔ Î·È ÂÈÛ¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙ· ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ıˆÚ› ·Ú·‚·ÙÈο ÁÈ·Ù› Û’ ·˘Ù¿ ¤¯ÂÈ ‰ÈηÈÔ‰ÔÛ›·. ∂›Û˘, ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ù·È ·Ó ÔÈ ‰‹ÌÈÔÈ ¤¯Ô˘Ó „˘¯‹, ÛËÌ¿‰È Â·ÚΤ˜ ÁÈ· Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ì ˆ˜ ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ Î·È ÙȘ ‰‡Ô Ï¢ڤ˜. ¶ÚÈÓ ·fi ÌÂÚÈÎÔ‡˜ Ì‹Ó˜ ÌÔ‡ ˙‹ÙËÛ ¤Ó·Ó ÚfiÏÔÁÔ ÁÈ· ¤Ó· ¤ÚÁÔ Ô˘ ›¯Â Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÂÈ Ì ÙÔÓ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ μÈı¤ÓÙ ƒÔ̤ÚÔ. ◊Ù·Ó, Â·Ó·Ï·Ì‚¿Óˆ, ÌÈ· ¤Ú¢ӷ Û¯ÂÙÈ΋ Ì ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙˆÓ ‰ËÌ›ˆÓ. ™˘ÓÈÛÙÒ ˙ˆËÚ¿ ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ –El alma de los verdugos,* ÂΉfiÛÂȘ RBA– Î·È Ì¤¯ÚÈ Ó· ÊÙ¿ÛÂÈ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· Û·˜ ηٷı¤Ùˆ Â‰Ò ·˘Ù¤˜ ÙȘ ·Ú¿‰Â˜, Ô˘, ÂÓ Â›‰Ë ÚÔÏfiÁÔ˘, ¤ÁÚ·„· ÁÈ· ÙÔÓ ª·ÏÙ¿Û·Ú °Î·ÚıfiÓ Î·È ÙÔÓ μÈı¤ÓÙ ƒÔ̤ÚÔ. ∂Ã√À¡ æÀÃ∏ √π ¢∏ªπ√π;

70

ªÈ· „˘¯‹ Ô˘ ı· ‹Ù·Ó ‰˘Ó·Ùfi Ó· ıˆÚËı› ˘‡ı˘ÓË ÁÈ· οıÂ Î·È fiÔÈ· Ú¿ÍË ı· Ì·˜ Ô‰ËÁÔ‡ÛÂ, ·Ó·ÁηÛÙÈο, Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì ÙËÓ Î·ıÔÏÈ΋ ·ıˆfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜, ˘Ô‚È‚·Ṳ̂ÓÔ˘ ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È ¤Ó· ·ıËÙÈÎfi ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ÌÈ·˜ ı¤ÏËÛ˘, ÌÈ·˜ ‚Ô‡ÏËÛ˘, ÌÈ·˜ ÂÈı˘Ì›·˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÛÙÔ ›‰ÈÔ ·˘Ùfi ÛÒÌ·. ΔÔ ¯¤ÚÈ, Û ηٿÛÙ·ÛË ·Ó¿·˘Û˘, Ì ٷ ÔÛÙ¿ ÙÔ˘, Ù· Ó‡ڷ Î·È ÙÔ˘˜ Ù¤ÓÔÓÙ˜, Â›Ó·È Úfiı˘ÌÔ Ó· ÂÎÙÂϤÛÂÈ ÙËÓ ÂfiÌÂÓË ÛÙÈÁÌ‹ ÙËÓ ÂÓÙÔÏ‹ Ô˘ ÙÔ˘ ‰fiıËÎÂ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· ÙÔ ›‰ÈÔ ‰ÂÓ Â›Ó·È ˘‡ı˘ÓÔ, ›Ù ÁÈ· Ó· ¯·Ú›ÛÂÈ ¤Ó· ÏÔ˘ÏÔ‡‰È, ›Ù ÁÈ· Ó· Û‚‹ÛÂÈ ¤Ó· ÙÛÈÁ¿ÚÔ ÛÙÔ ‰¤ÚÌ· οÔÈÔ˘. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË, Ë a priori ·fi‰ÔÛË Ù˘ ¢ı‡Ó˘ ÁÈ· fiϘ ÙȘ ÂÓ¤ÚÁÂȤ˜ Ì·˜ Û ÌÈ· ¿˘ÏË Ô* ∏ „˘¯‹ ÙˆÓ ‰ËÌ›ˆÓ, ÛÙ· ηÛÙÈÏÈ¿ÓÈη. (™.Ù.ª.)

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·71

ÓÙfiÙËÙ·, ÙËÓ „˘¯‹, Ô˘, ̤ۈ Ù˘ Û˘Ó›‰ËÛ˘, ı· ‹Ù·Ó Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÎÚÈÙ‹˜ ÙˆÓ ÂÓÂÚÁÂÈÒÓ ·˘ÙÒÓ, ı· Ì·˜ Ô‰ËÁÔ‡Û ے ¤Ó· Ê·‡ÏÔ Î‡ÎÏÔ fiÔ˘ Ë ÙÂÏÈ΋ ÂÙ˘ÌËÁÔÚ›· ı· ‹Ù·Ó Ë ·ÙÈ̈ÚËÛ›·. ™‡ÌʈÓÔÈ, ·˜ ‰Â¯Ùԇ̠ˆ˜ Ë „˘¯‹ Â›Ó·È ˘‡ı˘ÓË, ˆÛÙfiÛÔ Ô‡ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ë „˘¯‹ ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ì ӷ Ù˘ ÂÚ¿ÛÔ˘Ì ¯ÂÈÚÔ¤‰Â˜ Î·È Ó· ÙËÓ Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ì ÛÙÔ ‰ÈηÛÙ‹ÚÈÔ; ™‡ÌʈÓÔÈ, ¤¯ÂÈ ·Ô‰Âȯı› ˆ˜ ÙÔ ÛÊ˘Ú› Ô˘ Û˘Ó¤ıÏÈ„Â ÙÔ ÎÚ·Ó›Ô ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÙÔ ¯ÂÈÚ›ÛÙËΠ·˘Ùfi ÙÔ ¯¤ÚÈ, fï˜, ·Ó ÙÔ ¯¤ÚÈ Ô˘ ÛÎfiÙˆÛ ‹Ù·Ó ÙÔ ›‰ÈÔ Ô˘, ÂÍ›ÛÔ˘ ·Û˘Ó›‰ËÙ· ÁÈ· ÙÔ ¤Ó· fiˆ˜ Î·È ÁÈ· ÙÔ ¿ÏÏÔ, ›¯Â ·ÏÒ˜ ¯·Ú›ÛÂÈ ¤Ó· ÏÔ˘ÏÔ‡‰È, Ò˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ÙÔ ÂÓÔ¯ÔÔÈ‹ÛÔ˘ÌÂ; ΔÔ ÏÔ˘ÏÔ‡‰È ‰›ÓÂÈ ¿ÊÂÛË ÛÙÔ ÛÊ˘Ú›; ∂ÈÒıËΠ·Ú·¿Óˆ ˆ˜ Ë ı¤ÏËÛË, Ë ‚Ô‡ÏËÛË, Ë ÂÈı˘Ì›· (Û˘ÓÒÓ˘Ì· Ô˘, ·ÚfiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ù¤ÙÔÈ· ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ˙‹ÛÔ˘Ó ¯ˆÚÈÛÙ¿) ‰ÂÓ ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÛÙÔ ÛÒÌ·. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ. ∫·Ó›˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÈÛ¯˘ÚÈÛÙ›, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ˆ˜ Ë ı¤ÏËÛË ÛÙÂÁ¿˙ÂÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ ÌÂÛ·›Ô˘ ‰·ÎÙ‡ÏÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ‰Â›ÎÙË ÂÓfi˜ ¯ÂÚÈÔ‡ ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ·˘Ùfi ··Û¯ÔÏÂ›Ù·È ÛÙÔ ÛÙÚ·ÁÁ·ÏÈÛÌfi οÔÈÔ˘ Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ Û˘Ó·‰¤ÏÊÔ˘ ÙÔ˘ ·’ Ù· ·ÚÈÛÙÂÚ¿. øÛÙfiÛÔ fiÏÔÈ ‰È·ÈÛı·ÓfiÌ·ÛÙ ˆ˜, ·Ó Ë ı¤ÏËÛË ¤¯ÂÈ ÙÔ ‰ÈÎfi Ù˘ Û›ÙÈ, Î·È ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ, ·˘Ùfi ÌÔÚ› Ó· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÌfiÓÔ ÛÙÔÓ ÂÁΤʷÏÔ, ·˘Ùfi ÙÔ Û‡ÌÏÔÎÔ Û‡Ì·Ó Ë ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘, Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi (Ô ÂÁÎÂÊ·ÏÈÎfi˜ ÊÏÔÈfi˜ ¤¯ÂÈ ÂÚ› Ù· ¤ÓÙ ¯ÈÏÈÔÛÙ¿ ¿¯Ô˜ Î·È ÂÚȤ¯ÂÈ 70 ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· Ó¢ÚÒÓ˜ ‰È·ÙÂÙ·Á̤ÓÔ˘˜ Û ¤ÍÈ ÛÙÚÒÛÂȘ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜), ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ·ÎfiÌ· ˘fi ÌÂϤÙË. ∂›Ì·ÛÙÂ Ô ÂÁΤʷÏÔ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ÙËÓ Î¿ı ÛÙÈÁÌ‹, ÎÈ ·˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ÌfiÓË Ô˘ÛÈ҉˘ ·Ï‹ıÂÈ· Ô˘ ÌÔÚԇ̠ӷ ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ì ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ Ì·˜. ΔÈ Â›Ó·È ÏÔÈfiÓ Ë ı¤ÏËÛË; ∂›Ó·È οÙÈ ˘ÏÈÎfi; ¢ÂÓ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÔÌ·È, ηÓ›˜ ‰ÂÓ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È, Ì ÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ˘ÂÚ·ÛÈÛÙԇ̠ÌÈ· ˘ÔÓÔÔ‡ÌÂÓË ˘ÏÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ı¤ÏËÛ˘ ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÂÓfi˜ «˘ÏÈÎÔ‡ ‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜» Ù˘ ›‰È·˜ ·˘Ù‹˜ ˘ÏÈÎfiÙËÙ·˜... ∏ ‚Ô˘ÏËÛÈ·Ú¯›·, fiˆ˜ Â›Ó·È Â˘Ú¤ˆ˜ ÁÓˆÛÙfi, Â›Ó·È Ë ıˆڛ· Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Ë ı¤ÏËÛË Â›Ó·È ÙÔ ıÂ̤ÏÈÔ Ù˘ ‡·Ú͢, Ë ·Ú¯‹ Ù˘ ‰Ú¿Û˘ ‹, Â›Û˘, Ë Ô˘ÛÈ҉˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ˙ˆÈ΋˜ ˙ˆ‹˜. ™ÙÔÓ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÛÌfi Î·È ÙÔ ÛÙˆÈÎÈÛÌfi Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ ‹‰Ë ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ‚Ô˘ÏËÛÈ·Ú¯ÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ. ™ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÊÈÏÔÛÔÊ›· ‚Ô˘ÏËÛÈ·Ú¯ÈÎÔ› Â›Ó·È Ô ™ÔÂÓ¯¿Ô˘ÂÚ (Ë ı¤ÏËÛË ˆ˜ Ô˘Û›· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ¤Ú· fï˜ ·fi ÙË ÁÓˆÛÙÈ΋ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË) Î·È Ô

71

SARAMAGO sel_D

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·72

72

¡›ÙÛ (Ë ı¤ÏËÛË ÁÈ· ‰‡Ó·ÌË ˆ˜ ·Ú¯‹ Ù˘ ·ÓÂÚ¯fiÌÂÓ˘ ˙ˆ‹˜). ∞˘Ùfi Â›Ó·È ÛÔ‚·Úfi ηÈ, Û‡Ìʈӷ Ì fiϘ ÙȘ ÂӉ›ÍÂȘ, ı· ¯ÚÂÈ·˙fiÙ·Ó Â‰Ò Î¿ÔÈÔ˜, fi¯È ·˘Ùfi˜ Ô˘ ÁÚ¿ÊÂÈ ÙÒÚ· ·˘Ù¤˜ ÙȘ ·Ú¿‰Â˜, ÈηÓfi˜ Ó· Û¯ÂÙ›ÛÂÈ ·˘ÙÔ‡˜ Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÔ‡˜ ÛÙÔ¯·ÛÌÔ‡˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ı¤ÏËÛË Ì ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ô Ù›ÙÏÔ˜ ›ӷÈ, ·˜ ÌËÓ Í¯ӿÌÂ, ∏ „˘¯‹ ÙˆÓ ‰ËÌ›ˆÓ. ∫È Â‰Ò Î¿Ô˘ ı· ¤Î·Ó· ·‡ÛË, ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ÊÈÏfiÙÈÌÔ˘, ·Ó ‰ÂÓ ÂÙ·ÁfiÙ·Ó ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ÌÔ˘, ηıÒ˜ ÍÂʇÏÏÈ˙· Ì ·ÊËÚË̤ÓÔ ¯¤ÚÈ ¤Ó· Ù·ÂÈÓfi ÏÂÍÈÎfi, Ô ·ÎfiÏÔ˘ıÔ˜ ÔÚÈÛÌfi˜: «£¤ÏËÛË: ÈηÓfiÙËÙ· ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡ ÁÈ· Ó· οÓÂÈ ‹ Ó· ÌËÓ Î¿ÓÂÈ Î·Ó›˜ οÙÈ. ™Â ·˘Ù‹ ÚÈ˙ÒÓÂÈ Ë ÂÏ¢ıÂÚ›·». Ÿˆ˜ ‚ϤÔ˘ÌÂ, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ù›ÔÙ· ÈÔ ÍÂοı·ÚÔ: Ì ÙË ı¤ÏËÛË ÌÔÚÒ Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›Ûˆ ·Ó ı· οӈ ‹ ‰ÂÓ ı· οӈ οÙÈ, Ì ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· Â›Ì·È ÂχıÂÚÔ˜ Ó· ·ÔÊ·Û›Ûˆ ÚÔ˜ ÙË Ì›· ‹ ÙËÓ ¿ÏÏË Î·Ù‡ı˘ÓÛË. ™˘ÓËıÈṲ̂ÓÔÈ fiˆ˜ ›̷ÛÙ ·fi ÙË ÁÏÒÛÛ· Ó· ıˆÚԇ̠ÙË ‚Ô‡ÏËÛË Î·È ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· ˆ˜ ¤ÓÓÔȘ ηı·˘Ùfi ıÂÙÈΤ˜, ·ÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌ·ÛÙ ·Ì¤Ûˆ˜, Ì ÛÙÈÁÌÈ·›Ô ÙÚfiÌÔ, ˆ˜ Ù· ·ÛÙÚ·ÊÙÂÚ¿ ÌÂÙ¿ÏÏÈ· Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ì ÂÏ¢ıÂÚ›· Î·È ı¤ÏËÛË ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Âȉ›ÍÔ˘Ó ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿ ÙËÓ ·fiÏ˘ÙË Î·È Î·ıÔÏÈ΋ ÙÔ˘˜ ¿ÚÓËÛË. ∫¿ÓÔÓÙ·˜ ¯Ú‹ÛË Ù˘ ‰È΋˜ ÙÔ˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ (fiÛÔ ÛÔηÚÈÛÙÈ΋ ÎÈ ·Ó Ì·˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ë ¯Ú‹ÛË Ù˘ Ϥ͢ Û’ ·˘Ù¿ Ù· Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓ·), Ô ÛÙÚ·ÙËÁfi˜ μÈÓ٤Ϸ ı· ÂÍÂÏÈÛÛfiÙ·Ó, Ì ÙË ı¤ÏËÛ‹ ÙÔ˘, ÂÈ̤ӈ, Ì ÙË ı¤ÏËÛ‹ ÙÔ˘, Û ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ·¯ı¤ÛÙÂÚÔ˘˜ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ Ù˘ ·ÈÌ·ÙËÚ‹˜ Î·È Î·Ù¿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ·¤Ó·Ë˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ‚·Û·ÓÈÛÙËÚ›ˆÓ Î·È ‰ÔÏÔÊÔÓ›·˜ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ∫¿ÓÔÓÙ·˜ ¯Ú‹ÛË, ÔÌÔ›ˆ˜, Ù˘ ı¤ÏËÛ˘ Î·È Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙÔ˘˜, ÔÈ ∞ÚÁÂÓÙÈÓÔ› ‰‹ÌÈÔÈ ‰È¤Ú·Í·Ó ÙÔ ·¯ÚÂ›Ô ÙÔ˘˜ ¤ÚÁÔ. £¤ÏËÛ·Ó Ó· ÙÔ Î¿ÓÔ˘Ó Î·È ÙÔ ¤Î·Ó·Ó. ∂Ô̤ӈ˜, η̛· Û˘Á¯ÒÚÂÛË ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ù‹. ∫·Ì›· ÂıÓÈ΋ ‹ ȉȈÙÈ΋ Û˘ÌÊÈÏ›ˆÛË. §›ÁË ÛËÌ·Û›· ¤¯ÂÈ Ó· ͤÚÔ˘Ì ·Ó ¤¯Ô˘Ó „˘¯‹. ∂Í¿ÏÏÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÏËÚÔÊÔÚË̤ÓÔ˜, ηχÙÂÚ· ·’ ÙÔÓ Î·ı¤Ó·, Ô ∞ÚÁÂÓÙÈÓfi˜ ηıÔÏÈÎfi˜ ÈÂÚ¤·˜ ∫Ú›ÛÙÈ·Ó ÊÔÓ μ¤ÚÓȯ, Ô˘ ÚÈÓ ·fi ÌÂÚÈÎÔ‡˜ Ì‹Ó˜ ηٷ‰ÈοÛÙËΠ۠ÈÛfi‚È· Ê˘Ï¿ÎÈÛË ÁÈ· ÁÂÓÔÎÙÔÓ›·. ŒÍÈ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜, ‚·Û·ÓÈÛÙ‹ÚÈ· Û 34 ¿ÙÔÌ· Î·È ·Ú¿ÓÔ̘ Û˘ÏÏ‹„ÂȘ Û 42 ÂÚÈÙÒÛÂȘ, ȉԇ Ô Ê¿ÎÂÏÔ˜ ÙˆÓ ˘ËÚÂÛÈÒÓ ÙÔ˘. ∫È Â›Ó·È ›Ûˆ˜ Èı·Ófi, ÂÈÙÚ¤„Ù ÌÔ˘ ÙËÓ ÙÚ·ÁÈ΋ ÂÈÚˆÓ›·, Ó· ¤¯ÂÈ ‰ÒÛÂÈ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÌÂÙ¿ÏË„Ë Û οÔÈÔ ·’ Ù· ı‡Ì·Ù¿ ÙÔ˘...

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·73

24 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

Ã√™∂ §√Àπ™ ™∞ª¶∂¡Δƒ√ ÕÎÔ˘Û· ·fi„ ӷ ÌÈÏ¿ Ô ÃÔÛ¤ §Ô˘›˜ ™·Ì¤ÓÙÚÔ, ÔÈÎÔÓÔÌÔÏfiÁÔ˜, Û˘ÁÁڷʤ·˜ ηÈ, ΢ڛˆ˜, ÛÔÊfi˜, Ì ÙË ÛÔÊ›· ÂΛÓË Ô˘ ‰ÂÓ ·ÔÎÙ¿Ù·È Ì ÙËÓ ËÏÈΛ·, ·ÚfiÙÈ ÎÈ ·˘Ù‹ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ‚ÔËıËÙÈ΋, ·ÏÏ¿ ·fi ÙÔ ‰È·ÏÔÁ›˙ÂÛı·È ˆ˜ ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜. ΔÔÓ ÚÒÙËÛ·Ó ÛÙËÓ ÙËÏÂfiÚ·ÛË ÁÈ· ÙËÓ ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ ’29, Ô˘ ÂΛÓÔ˜ ¤˙ËÛ ˆ˜ ·È‰› ·ÏÏ¿ ηÙfiÈÓ ÌÂϤÙËÛ ˆ˜ ·Î·‰ËÌ·˚Îfi˜. Œ‰ˆÛÂ Â˘Ê˘Â›˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ Ô˘ fiÛÔÈ ÂӉȷʤÚÔÓÙ·È Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ·˘Ùfi Ô˘ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ı· ÙȘ ‚ÚÔ˘Ó ÛÙ· ‚È‚Ï›· ÙÔ˘, ÙfiÛ· ¤ÁÚ·„Â Ô ÃÔÛ¤ §Ô˘›˜ ™·Ì¤ÓÙÚÔ, ‹ ·Ó·˙ËÙÒÓÙ·˜ ÙÔ ÚÂÔÚÙ¿˙ ÛÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô, fï˜ Ë ÂÚÒÙËÛË Ô˘ ¤Î·ÓÂ Ô ›‰ÈÔ˜, Î·È fi¯È Ô ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ˜, ¤ÌÂÈÓ ¯·Ú·Á̤ÓË ÛÙË ÌÓ‹ÌË ÌÔ˘. ª·˜ ÚÒÙËÛÂ Ô ‰¿ÛηÏÔ˜, Î·È ·Ó·ÚˆÙ‹ıËÎÂ Ô ›‰ÈÔ˜, Ò˜ ÂÍËÁÂ›Ù·È fiÙÈ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎ·Ó ÙfiÛÔ ÁÚ‹ÁÔÚ· Ù· ¯Ú‹Ì·Ù· ÁÈ· Ó· ÛˆıÔ‡Ó ÔÈ ÙÚ¿Â˙˜ ηÈ, ¯ˆÚ›˜ ηÏÔÏÔÁÈο ÛÙÔȯ›·, ·Ó Ù· ¯Ú‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ ı· ›¯·Ó ÂÌÊ·ÓÈÛÙ› Ì ÙËÓ ›‰È· Ù·¯‡ÙËÙ· ·Ó ›¯·Ó ˙ËÙËı› ÁÈ· Ó· Û˘ÓÙÚ¤ÍÔ˘Ó Û οÔÈ· ¤ÎÙ·ÎÙË ·Ó¿ÁÎË ÛÙËÓ ∞ÊÚÈ΋, ‹ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÔϤÌËÛË ÙÔ˘ AIDS... ¢ÂÓ ¯ÚÂÈ¿ÛÙËΠӷ ÂÚÈ̤ÓÂÈ Ôχ ÁÈ· Ó· ‰È·ÈÛı·Óı› ÙËÓ ·¿ÓÙËÛË. ΔËÓ ÔÈÎÔÓÔÌ›· Ì¿ÏÈÛÙ·, ÌÔÚԇ̠ӷ ÙË ÛÒÛÔ˘ÌÂ, fi¯È fï˜ Î·È ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ ÔÓ, ·˘Ùfi Ô˘ ı· ¤ÚÂ ӷ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ·fiÏ˘ÙË ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ·, fiÔÈÔ ÎÈ ·Ó ›ӷÈ, fiÔ˘ ÎÈ ·Ó ‚Ú›ÛÎÂÙ·È. √ ÃÔÛ¤ §Ô˘›˜ ™·Ì¤ÓÙÚÔ Â›Ó·È ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÓıÚˆÈÛÙ‹˜, ¤Ó· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ‰È·‡ÁÂÈ·˜. √ ÎfiÛÌÔ˜, ·ÓÙ›ıÂÙ· Ì fi,ÙÈ Ï¤ÁÂÙ·È Î¿ÔȘ ÊÔÚ¤˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È ¤ÚËÌÔ˜ ·fi ·ÓıÚÒÔ˘˜ ¿ÍÈÔ˘˜, fiˆ˜ ÂΛÓÔ˜, ÁÈ· Ó· ÙÔ˘˜ ‰ÒÛÔ˘Ì ÙËÓ ·Ì¤ÚÈÛÙË ÚÔÛÔ¯‹ Ì·˜. ∫·È Ó· οÓÔ˘Ì ·˘Ùfi Ô˘ ÂΛÓÔ˜ Ì·˜ ϤÂÈ: Ó· ·Ú¤Ì‚Ô˘ÌÂ, Ó· ·Ú¤Ì‚Ô˘ÌÂ, Ó· ·Ú¤Ì‚Ô˘ÌÂ.

27 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

∏ ƒ›Ù· ·˘Ù‹, ÛÙËÓ ÔÔ›· ı¤Ïˆ Ó· ÌÔÈ¿Ûˆ fiÙ·Ó ÌÂÁ·ÏÒÛˆ, Â›Ó·È Ë ƒ›Ù· §¤‚È-ªÔÓÙ·ÏÙÛ›ÓÈ, ‚Ú·‚Â˘Ì¤ÓË Ì ÙÔ ¡fiÌÂÏ π·ÙÚÈ΋˜ ÙÔ 1984 ÁÈ· ÙËÓ ¤ÚÂ˘Ó¿ Ù˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ Ó¢ÚÔÏÔÁÈ-

73

√Δ∞¡ ª∂°∞§ø™ø £∂§ø ¡∞ °π¡ø ™∞¡ Δ∏ ƒπΔ∞

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·74

74

ÎÒÓ Î˘ÙÙ¿ÚˆÓ. ∂ ÏÔÈfiÓ, ‚Ú·‚Â›Ô ¡fiÌÂÏ ¤¯ˆ ‹‰Ë, ¿Ú· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·fi ÊÈÏÔ‰ÔÍ›· ÁÈ’ ·˘Ù‹ ÙË ÌÂÁ¿ÏË ‹ ÌÈÎÚ‹ ‰fiÍ·, ÔÈ ·fi„ÂȘ ÙˆÓ Â·˚fiÓÙˆÓ ‰È›ÛÙ·ÓÙ·È, Ô˘ Â›Ì·È ‰È·ÙÂıÂÈ̤ÓÔ˜ Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹Ûˆ Ó· Â›Ì·È ·˘Ùfi˜ Ô˘ ‹ÌÔ˘Ó Î·È Ó· Á›Óˆ Ë ƒ›Ù·. ¶Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·ÊÔ‡ ‚Ú›ÛÎÔÌ·È Û ÌÈ· ËÏÈΛ· ÛÙËÓ ÔÔ›· ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ·ÏÏ·Á‹, ·ÎfiÌ· Î·È ÔÏÏ¿ ˘ÔÛ¯fiÌÂÓË, Ì·˜ Ê·ÓÙ¿˙ÂÈ ¿ÓÙ· ˆ˜ ı˘Û›· Ù˘ ÚÔ˘Ù›Ó·˜, ÛÙËÓ ÔÔ›· Ï›ÁÔ ˆ˜ Ôχ ¤¯Ô˘Ì ÙÂÏÈο ‚ÔÏ¢Ù›. ∫·È ÁÈ·Ù› ı¤Ïˆ Ó· ÌÔÈ¿Ûˆ ÛÙË ƒ›Ù·; ∂›Ó·È ·Ïfi. ™ÙËÓ ÙÂÏÂÙ‹ ·Ó·ÁfiÚÂ˘Û‹˜ Ù˘ Û ‰È‰¿ÎÙÔÚ· Honoris Causa ÛÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÌÊÈı¤·ÙÚÔ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∫ÔÌÏÔ˘Ù¤ÓÛ Ù˘ ª·‰Ú›Ù˘, Ë Á˘Ó·›Î· ·˘Ù‹, Ô˘ ÙÔÓ ∞Ú›ÏÈÔ ı· Û˘ÌÏËÚÒÛÂÈ Ù· ÂηÙfi ¯ÚfiÓÈ·, ¤Î·Ó ÔÚÈṲ̂Ó˜ ‰ËÏÒÛÂȘ (Îڛ̷ Ô˘ ‰ÂÓ Î·Ù·Ê¤Ú·Ì ÙËÓ Ï‹ÚË ÌÂÙ·ÁÚ·Ê‹ Ù˘ ·˘ÙÔÛ¯¤‰È·˜ ÔÌÈÏ›·˜ Ù˘) Ô˘ Ì ¿ÊËÛ·Ó ·fi ÙË Ì›· ¤ÎÏËÎÙÔ ÎÈ ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË Â˘ÁÓÒÌÔÓ·, ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È Â‡ÎÔÏÔ Ó· Ê·ÓÙ·ÛÙ› ηÓ›˜ Ì·˙› Î·È Âӈ̤ӷ Ù· ‰‡Ô ·˘Ù¿ ·ÎÚ·›· ·ÈÛı‹Ì·Ù·. ∂› ÏÔÈfiÓ: «¶ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÛΤÊÙËη ÁÈ· ̤ӷ. ¡· ˙‹Ûˆ ‹ Ó· Âı¿Óˆ Â›Ó·È ÙÔ ›‰ÈÔ. °È·Ù›, Ê˘ÛÈο, Ë ˙ˆ‹ ‰ÂÓ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ÌÈÎÚfi ÛÒÌ·. ΔÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Â›Ó·È Ô ÙÚfiÔ˜ Ô˘ ˙Ô‡ÌÂ Î·È ÙÔ Ì‹Ó˘Ì· Ô˘ ·Ê‹ÓÔ˘ÌÂ. ∞˘Ùfi Â›Ó·È Ô˘ ÂÈ˙› ÌÂÙ¿ ·fi Ì·˜. ∞˘Ùfi Â›Ó·È Ë ·ı·Ó·Û›·». ∫È Â› ·ÎfiÌ·: «∏ ÂÌÌÔÓ‹ Ì ٷ ÁËÚ·ÙÂÈ¿ Â›Ó·È ÁÂÏÔ›·. √ ÂÁΤʷÏfi˜ ÌÔ˘ Â›Ó·È Î·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ÙÒÚ· ·’ fi,ÙÈ ‹Ù·Ó fiÙ·Ó ‹ÌÔ˘Ó Ó¤·. ∂›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ· ˆ˜ ‚Ϥˆ ¿Û¯ËÌ· Î·È ·ÎÔ‡ˆ ¯ÂÈÚfiÙÂÚ·, fï˜ ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÌÔ˘ ¿ÓÙ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ηϿ. ΔÔ ‚·ÛÈÎfi Â›Ó·È Ó· ‰È·ÙËÚԇ̠ÙÔÓ ÂÁΤʷÏÔ ‰Ú·ÛÙ‹ÚÈÔ, Ó· ÚÔÛ·ıԇ̠ӷ ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ Î·È Ó· ‰È·ÙËÚԇ̠ÙËÓ ÂÚȤÚÁÂÈ¿ Ì·˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ». ∫È ÔÈ Ï¤ÍÂȘ ·˘Ù¤˜ Ì’ ¤Î·Ó·Ó Ó· ÓÈÒÛˆ ˆ˜ ›¯· Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·‰ÂÏÊ‹ „˘¯‹: «∂›Ì·È ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ Û˘ÓÙ·ÍÈÔ‰fiÙËÛ˘ ‹ ÔÔÈÔ˘‰‹ÔÙ ›‰Ô˘˜ ÂȉfiÙËÛ˘. ∑ˆ ¯ˆÚ›˜ ·˘Ù‹Ó. ΔÔ 2001 ‰ÂÓ ÂÈÛ¤Ú·ÙÙ· ·fi Ô˘ıÂÓ¿ Î·È Â›¯· ÔÈÎÔÓÔÌÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ̤¯ÚÈ Ô˘ Ô Úfi‰ÚÔ˜ ∫È¿ÌÈ Ì ¤¯ÚÈÛ ÈÛfi‚È· Û˘ÁÎÏËÙÈÎfi». ¢ÂÓ ı· Û˘ÌʈӋÛÔ˘Ó fiÏÔÈ Ì’ ·˘Ù‹ ÙË ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈ΋ ȉ¤·. ™ÙÔȯËÌ·Ù›˙ˆ fï˜ fiÙÈ ÔÏÏÔ› ·’ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ Ì ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ı¤ÏÔ˘Ó Â›Û˘ Ó· Á›ÓÔ˘Ó Û·Ó ÙË ƒ›Ù· fiÙ·Ó ÌÂÁ·ÏÒÛÔ˘Ó. ª·Î¿ÚÈ Ó· Û˘Ì‚Â›. ∞Ó ÙÔ Î¿ÓÔ˘Ó, Ó· ›̷ÛÙ ۛÁÔ˘ÚÔÈ ˆ˜ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ı’ ·ÏÏ¿ÍÂÈ ÁÚ‹ÁÔÚ· ÚÔ˜ ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ. ∞˘Ùfi ‰ÂÓ Ï¤ÌÂ Û˘Ó¤¯ÂÈ· fiÙÈ ı¤ÏÔ˘ÌÂ; ∏ ƒ›Ù· Â›Ó·È Ô ‰ÚfiÌÔ˜.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·75

28 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

∏ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘ ¶ÂÚ› Ù˘ÊÏfiÙËÙÔ˜ ÛÙÔÓ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ ¤Ú·Û ÛηÌ·Ó‚¿ÛÌ·Ù· ·fi ÙfiÙ Ô˘ Ô ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ªÂ˚ڤϘ, Á‡Úˆ ÛÙÔ 1997, ÚÒÙËÛ ÙÔÓ §Ô˘›˜ ™‚·ÚÙ˜, ÙÔÓ μÚ·˙ÈÏÈ¿ÓÔ ÂΉfiÙË ÌÔ˘, ·Ó ı· ÂӉȷÊÂÚfiÌÔ˘Ó Ó· ·Ú·¯ˆÚ‹Ûˆ Ù· Û¯ÂÙÈο ‰ÈηÈÒÌ·Ù·. ŒÏ·‚ ˆ˜ ·¿ÓÙËÛË ÌÈ· ηÙËÁÔÚËÌ·ÙÈ΋ ¿ÚÓËÛË: fi¯È. ™ÙÔ ÌÂٷ͇, ÛÙÔ ÁÚ·ÊÂ›Ô Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋˜ ÌÔ˘ ·Ù˙¤ÓÙÈÛÛ·˜ ÛÙË Bud Homburg, ÛÙË ºÚ·ÁÎÊÔ‡ÚÙË, ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ¤ÊÙÔ˘Ó ‚ÚÔ¯‹, Î·È ¤‚ÚÂÍ·Ó ÁÈ· ¯ÚfiÓÈ·, ÂÈÛÙÔϤ˜, ËÏÂÎÙÚÔÓÈ΋ ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›·, ÙËÏÂʈӋ̷ٷ, ÌËӇ̷ٷ οı ›‰Ô˘˜ ·Ú·ÁˆÁÒÓ ·fi ¿ÏϘ ¯ÒÚ˜, ȉȷ›ÙÂÚ· ·fi ÙȘ ∏¶∞, Ì ÙËÓ ›‰È· ÂÚÒÙËÛË. ™Â fiÏÔ˘˜ ·Ú¿ÁÁÂÈÏ· Ó· ‰ÒÛÔ˘Ó ÙËÓ ›‰È· ÁÓˆÛÙ‹ ·¿ÓÙËÛË: fi¯È. ¢È΋ ÌÔ˘ ˘ÂÚÔ„›·; ¢ÂÓ ‹Ù·Ó ı¤Ì· ˘ÂÚÔ„›·˜, ·ÏÒ˜ ‰ÂÓ Â›¯· ÙË ‚‚·ÈfiÙËÙ·, Ô‡ÙÂ Î·Ó ÙËÓ ÂÏ›‰·, ˆ˜ ı· ÌÂÙ·¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·Ó ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ì Û‚·ÛÌfi Û’ ÂΛӷ Ù· ̤ÚË. ∫·È Ù· ¯ÚfiÓÈ· ¤Ú·Û·Ó. ªÈ· ̤ڷ, Ì ÙË Û˘Óԉ›· Ù˘ ·Ù˙¤ÓÙÈÛÛ¿˜ ÌÔ˘, ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎ·Ó ÌÚÔÛÙ¿ ÌÔ˘ ÛÙÔ §·Óı·ÚfiÙÂ, ÂÚ¯fiÌÂÓÔÈ Î·Ù¢ı›·Ó ·’ ÙÔ ΔÔÚfiÓÙÔ, ‰‡Ô ∫·Ó·‰Ô› Ô˘ ›¯·Ó ÙËÓ ÚfiıÂÛË Ó· Á˘Ú›ÛÔ˘Ó ÙËÓ Ù·ÈÓ›·, Ô ¡È‚ º›ÙÛÌ·Ó, ·Ú·ÁˆÁfi˜, Î·È Ô ¡ÙÔÓ ª·Î ∫¤Ï·Ú, ÛÂÓ·ÚÈÔÁÚ¿ÊÔ˜. ◊Ù·Ó Ó¤ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, ηÓ›˜ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ÌÔ˘ ı‡ÌÈ˙ ÙÔÓ ™ÂÛ›Ï ª. ÓÙ ªÈÏ, Î·È ÌÂÙ¿ ·fi ÌÈ· ÂÈÏÈÎÚÈÓ‹ ÎÔ˘‚¤ÓÙ·, ¯ˆÚ›˜ „‡ÙÈη ηÌÒÌ·Ù· Î·È ÂÈÊ˘Ï¿ÍÂȘ, ÙÔ˘˜ ·Ú¤‰ˆÛ· ÙÔ ¤ÚÁÔ. ŒÌÂÓ ÌfiÓÔ Ó· Ì¿ıˆ ÔÈÔ˜ ı· ‹Ù·Ó Ô ÛÎËÓÔı¤Ù˘. ¶¤Ú·Û·Ó ÎÈ ¿ÏÏ· ¯ÚfiÓÈ· ̤¯ÚÈ ÙË Ì¤Ú· Ô˘ Ì ÚÒÙËÛ·Ó Ò˜ ÌÔ˘ Ê·ÈÓfiÙ·Ó Ô ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ªÂ˚ڤϘ. Œ¯ÔÓÙ·˜ ͯ¿ÛÂÈ ÂÓÙÂÏÒ˜ fi,ÙÈ Â›¯Â Û˘Ì‚Â› ÛÙÔ Ì·ÎÚÈÓfi ϤÔÓ ¤ÙÔ˜ ÙÔ˘ 1997, ·¿ÓÙËÛ· ˆ˜ ÌÔ˘ Ê·ÈÓfiÙ·Ó Î·Ïfi˜. ∂›¯· ‰ÂÈ, Î·È ÌÔ˘ ¿ÚÂÛ·Ó, ÙËÓ ¶fiÏË ÙÔ˘ £ÂÔ‡ Î·È ÙÔÓ ∂›ÌÔÓÔ ÎËÔ˘Úfi, ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û· fï˜ Ó· ÌË Û˘Ó‰¤ˆ ÙÔ fiÓÔÌ· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÛÎËÓÔı¤ÙË Ì ÙÔ ÚfiÛˆÔ ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘... ∂ÈÙ¤ÏÔ˘˜, ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· fiÏˆÓ ·˘ÙÒÓ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Â‰Ò. ™Ù· ·ÁÁÏÈο ʤÚÂÈ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ Blindness, Δ˘ÊÏfiÙËÙ·, Ì ÙÔ ÔÔ›Ô ·Ó·Ì¤ÓÂÙ·È Ó· ‰È¢ÎÔÏ˘Óı› Ë Û¯¤ÛË ÙÔ˘ Ì ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÛÙË ‰ÈÂıÓ‹ ΢ÎÏÔÊÔÚ›·. ¢ÂÓ ‚ڋη ÏfiÁÔ Ó· ʤڈ ·ÓÙ›ÚÚËÛË ÛÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹. ™‹ÌÂÚ·, ÛÙË §ÈÛ·‚fiÓ·, ¤ÁÈÓÂ Ë ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙÔ˘ ¶ÂÚ› Ù˘ÊÏfiÙËÙÔ˜ Ì ÂÈÎfiÓ˜ Î·È ‹¯Ô˘˜. ∏ Ï·Ù›· Ù˘ FNAC ‹Ù·Ó ÁÂÌ¿ÙË ‰ËÌÔÛÈÔ-

75

º∂ƒ¡∞¡Δ√ ª∂´ƒ∂§∂™ & ™π∞

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·76

ÁÚ¿ÊÔ˘˜ Ô˘ ÂÏ›˙ˆ fiÙÈ ı· ‰ÒÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂÈÎfiÓ·. ∞‡ÚÈÔ Â›Ó·È Ë ·‚¿Ó ÚÂÌȤÚ. ™˘˙ËÙÔ‡Û·Ì ·˘Ù¿ Ù· ÈÛÙÔÚÈο ÂÂÈÛfi‰È· fiÙ·Ó Î¿ÔÈ· ÛÙÈÁÌ‹ Ë ¶ÈÏ¿Ú, Ë ÈÔ Ú·ÎÙÈ΋ Î·È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ΋ ·’ fiϘ ÙȘ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ˜ Ô˘ ͤڈ, ¤ÚÈÍ ÌÈ· ȉ¤·: «∫·Ù¿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘, ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÚÔ¤‚Ï„ ÙËÓ ÎÚ›ÛË ÛÙËÓ ÔÔ›· ÙÒÚ· ‚ÚÈÛÎfiÌ·ÛÙÂ. √È ¿ÓıÚˆÔÈ, ·ÂÏÈṲ̂ÓÔÈ, ÙÚ¤¯ÔÓÙ·˜ ÛÙË °Ô˘fiÏ ™ÙÚÈÙ, ·fi ÙÚ¿Â˙· Û ÙÚ¿Â˙·, ÚÔÙÔ‡ ÙÂÏÂÈÒÛÔ˘Ó Ù· ¯Ú‹Ì·Ù·, ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÏÏÔÈ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È, Ù˘ÊÏÔ›, ¯ˆÚ›˜ ÚfiÙ·, ÛÙÔ Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· Î·È ÙÒÚ· ÛÙËÓ Ù·ÈÓ›·. ∏ ‰È·ÊÔÚ¿ Â›Ó·È fiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÙË Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ÁÈ·ÙÚÔ‡ Ó· ÙÔ˘˜ Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ, Ó· ÙÔ˘˜ ÚÔÛٷ٤„ÂÈ». ∞Ó ÙÔ Î·ÏÔÛÎÂÊÙ› ηÓ›˜, Ë ∞Ó‰·ÏÔ˘ÛÈ·Ó‹ ÌÔÚ› Î·È Ó· ’¯ÂÈ ‰›ÎÈÔ.

29 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

¶ÚÈÓ ·fi ÌÂÚÈΤ˜ ̤Ú˜ ‰È¿ÊÔÚÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ·fi ÔÈΛϘ ¯ÒÚ˜ Î·È Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÔÏÈÙÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ ˘ÔÁÚ¿„·Ì ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Ô˘ ·ÓÙÈÁڿʈ ·Ú·Î¿Ùˆ. ∂›Ó·È ÌÈ· Û‡ÛÙ·ÛË ÚÔÛÔ¯‹˜, ÌÈ· ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›·, Ë ÎÚÔ‡ÛË ÙÔ˘ ÎÒ‰ˆÓ· ÁÈ· ¤Ó·Ó ΛӉ˘ÓÔ Ô˘ ·ÈÛı·ÓfiÌ·ÛÙ ÂÓÒÈÔÓ Ù˘ ÎÚ›Û˘ Î·È ÙˆÓ Èı·ÓÒÓ ÂÍfi‰ˆÓ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È. ¢ÂÓ ÌÔÚԇ̠ӷ ›̷ÛÙÂ Û˘Ó¤ÓÔ¯ÔÈ.

76

¡∂√™ ∫∞¶πΔ∞§π™ª√™; ◊ÚıÂ Ë ÒÚ· Ù˘ ·ÏÏ·Á‹˜ Û ‰ËÌfiÛÈ· Î·È ·ÙÔÌÈ΋ Îϛ̷η. ◊ÚıÂ Ë ÒÚ· Ù˘ ‰ÈηÈÔÛ‡Ó˘. ∏ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÎÚ›ÛË ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Í·Ó¿ Â‰Ò Ó· ÎÔÌÌ·ÙÈ¿˙ÂÈ ÙȘ ÔÈÎÔÓƠ̂˜ Ì·˜, ηٷʤÚÓÔÓÙ·˜ ÛÎÏËÚ¿ ¯Ù˘‹Ì·Ù· ÛÙȘ ˙ˆ¤˜ Ì·˜. ΔËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‰ÂηÂÙ›· ÔÈ ÙÚÈÁÌÔ› Ù˘ Á›ÓÔÓÙ·È ‰È·ÚÎÒ˜ ÈÔ Û˘¯ÓÔ› Î·È ‰Ú·Ì·ÙÈÎÔ›. Õˆ ∞Ó·ÙÔÏ‹, ∞ÚÁÂÓÙÈÓ‹, ΔÔ˘ÚΛ·, μÚ·˙ÈÏ›·, ƒˆÛ›·, Ë ÂηÙfiÌ‚Ë Ù˘ ¡¤·˜ √ÈÎÔÓÔÌ›·˜, ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ˆ˜ ‰ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¢ηÈÚȷο Û˘Ìو̷ÙÈο ·Ù˘¯‹Ì·Ù· Ô˘ Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó ÛÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ˙ˆ‹˜, ·ÏÏ¿ fiÙÈ Â›Ó·È ÂÁÁÂÁÚ·Ì̤ӷ ÛÙËÓ ›‰È· ÙËÓ Î·Ú‰È¿ ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜. √È Ú‹ÍÂȘ ·˘Ù¤˜, Ô˘ η٤ÏËÍ·Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙËÓ ÂÈı·Ó¿ÙÈ· Û‡Û·ÛË Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ˙ˆ‹˜, Ì ÙÔ Âȯ›ÚËÌ· Ù˘ ·ÓÂÚÁ›·˜ Î·È Ù˘ ÁÂÓ›Î¢Û˘ Ù˘ ·ÓÈÛÔÙÈÌ›·˜, ÛËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛ·Ó ÙËÓ ÙÒÛË ÙÔ˘ ¯ÚËÌ·ÙÔÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ Î·È ÛËÌ·›ÓÔ˘Ó ÙËÓ

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·77

ÔÚÈÛÙÈ΋ ·Á·ψÛË Ù˘ ·ÁÎfiÛÌÈ·˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ Ù¿Í˘ ÛÙËÓ ÔÔ›· ˙Ô‡ÌÂ. ¶Ú¤ÂÈ ÏÔÈfiÓ Ó· ÙÔÓ ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÔ˘Ì ÚÈ˙Èο. ™ÙË Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË Ì ÙÔÓ Úfi‰ÚÔ ªÔ˘˜, Ô ¡ÙÔ˘Ú¿Ô ª·Úfi˙Ô, Úfi‰ÚÔ˜ Ù˘ ∂˘Úˆ·˚΋˜ ∫ÔÌÈÛÈfiÓ, ‰‹ÏˆÛ ˆ˜ Ë ·ÚÔ‡Û· ÎÚ›ÛË ÔÊ›ÏÂÈ Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ Û ÌÈ· «Ó¤· ·ÁÎfiÛÌÈ· ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Ù¿ÍË», Ú¿ÁÌ· Ô˘ Â›Ó·È ·Ô‰ÂÎÙfi, ·Ó Ë Ó¤· ·˘Ù‹ Ù¿ÍË ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÙ› Ì ‚¿ÛË ÙȘ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ –Ô˘ ‰ÂÓ ¤ÚÂ ӷ ›¯·Ó ÂÁηٷÏÂÈÊı› ÔÙ¤– Ù˘ ‰ÈηÈÔÛ‡Ó˘, Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜, Ù˘ ÈÛfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë˜. √È «ÓfiÌÔÈ Ù˘ ·ÁÔÚ¿˜» Ô‰‹ÁËÛ·Ó Û ÌÈ· ¯·ÔÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË Ô˘ ¤ÊÂÚ Û «ÔÌËÚ›·» ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ‰ÔÏ¿ÚÈ·, Ì ٤ÙÔÈÔÓ ÙÚfiÔ ÒÛÙÂ, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚıËΠ‡ÛÙÔ¯·, «È‰ÈˆÙÈÎÔÔÈ‹ıËÎ·Ó Ù· Î¤Ú‰Ë Î·È ÂıÓÈÎÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÔÈ ˙ËÌȤ˜». μÚ‹Î·Ó ‚Ô‹ıÂÈ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÓfi¯Ô˘˜ Î·È fi¯È ÁÈ· Ù· ı‡Ì·Ù·. ∞˘Ù‹ Â›Ó·È ÌÈ· ÌÔÓ·‰È΋ ¢ηÈÚ›· ÁÈ· Ó· Â·Ó·ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ì ÙÔ ·ÁÎfiÛÌÈÔ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ˘¤Ú Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ‰ÈηÈÔÛ‡Ó˘. ¢ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó ¯Ú‹Ì·Ù· ÁÈ· Ó· ÂÓÈÛ¯˘ı› Ì fiÚÔ˘˜ Ë Ì¿¯Ë ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙÔ AIDS, Ô‡ÙÂ Ë Û›ÙÈÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘... Î·È ÂÓÙ¤ÏÂÈ, Û’ ¤Ó·Ó Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ·ÓÂÌÔÛÙÚfi‚ÈÏÔ, ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó fiÚÔÈ ÁÈ· Ó· ÌËÓ Î·Ù·ÛÙÚ·ÊÔ‡Ó ·˘ÙÔ› Ô˘, ÚÔˆıÒÓÙ·˜ ˘ÂÚ‚ÔÏÈο ÙȘ ÏËÚÔÊÔÚÈΤ˜ Î·È ÎÙËÌ·ÙÔÌÂÛÈÙÈΤ˜ ÊÔ‡ÛΘ, η٤ÛÙÚ„·Ó ÙÔ ·ÁÎfiÛÌÈÔ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ÔÈÎÔ‰fiÌËÌ· Ù˘ «·ÁÎÔÛÌÈÔÔ›ËÛ˘». °È· ÙÔ ÏfiÁÔ ·˘ÙfiÓ Â›Ó·È ·Ôχو˜ Ï·Óı·Ṳ̂ÓÔ Ó· ÌÈÏ¿ Ô Úfi‰ÚÔ˜ ™·ÚÎÔ˙› ÁÈ· ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË fiÏˆÓ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÚÔÛ·ıÂÈÒÓ ÂȘ ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓ ÊÔÚÔÏÔÁÔ˘Ì¤ÓˆÓ «ÁÈ· ¤Ó·Ó Ó¤Ô Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi»! ∫·È Ô Úfi‰ÚÔ˜ ªÔ˘˜, fiˆ˜ ·Ó·ÌÂÓfiÙ·Ó, Ó· Û˘ÌʈÓ› ˆ˜ ÔÊ›ÏÂÈ Ó· ‰È·Ûˆı› «Ë ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘» (¯ˆÚ›˜ Ó· ÂÍ·Ê·ÓÈÛÙÔ‡Ó Ù· ÁˆÚÁÈο ÂȉfiÌ·Ù·!)... Ÿ¯È: ÙÒÚ· Ú¤ÂÈ Ó· ÛˆıÔ‡ÌÂ, ÔÈ Ôϛ٘, ÚÔˆıÒÓÙ·˜ Ì ٷ¯‡ÙËÙ· Î·È ÙfiÏÌË ÙË ÌÂÙ¿‚·ÛË ·fi ÌÈ· ÔÏÂÌÈ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›· Û ÌÈ· ÔÈÎÔÓÔÌ›· ·ÁÎfiÛÌÈ·˜ ·Ó¿Ù˘Í˘, fiÔ˘ Ë ·‰È¿ÓÙÚÔË Â¤Ó‰˘ÛË ÙÚÈÒÓ ‰ÈÛÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ ‰ÔÏ·Ú›ˆÓ ÙËÓ Ë̤ڷ Û fiÏ·, ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ Âı·›ÓÔ˘Ó ·fi ›ӷ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi 60.000 ¿ÓıÚˆÔÈ, ı· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ. ªÈ· ÔÈÎÔÓÔÌ›· ·Ó¿Ù˘Í˘ Ô˘ ÂÍ·Ï›ÊÂÈ ÙËÓ Î·Ù·¯ÚËÛÙÈ΋ ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢ÛË ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ fiÚˆÓ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û‹ÌÂÚ· (ÂÙڤϷÈÔ, Ê˘ÛÈÎfi ·¤ÚÈÔ, ÌÂÙ¿ÏÏÂ˘Ì·, Î¿Ú‚Ô˘ÓÔ) Î·È Ô˘ ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÈ Î·ÓfiÓ˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂÔÙ‡ÔÓÙ·È ·fi ¤Ó·Ó Â·ÓÈ‰Ú˘Ì¤-

77

SARAMAGO sel_D

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·78

ÓÔ √∏∂ – Ô˘ ı· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÔ ¢ÈÂıÓ¤˜ ¡ÔÌÈÛÌ·ÙÈÎfi Δ·Ì›Ô, ÙËÓ ¶·ÁÎfiÛÌÈ· ΔÚ¿Â˙· «ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÔÈÎÔ‰fiÌËÛË Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË» Î·È ÙÔÓ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ √ÚÁ·ÓÈÛÌfi ∂ÌÔÚ›Ô˘, Ô˘ ‰ÂÓ ı· Â›Ó·È ¤Ó· ȉȈÙÈÎfi ÎÏ·Ì ÂıÓÒÓ, ·ÏÏ¿ ¤Ó· ıÂÛÌfi˜ ÙÔ˘ √∏∂ – Ô˘ ı· ‰È·ı¤ÙÂÈ Ù· ··Ú·›ÙËÙ· ÚÔÛˆÈο, ·ÓıÚÒÈÓ· Î·È Ù¯ÓÈο ̤۷ ÁÈ· Ó· ·Û΋ÛÂÈ ÙË ‰ÈηÛÙÈ΋ Î·È ‰ÂÔÓÙÔÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘ ÂÍÔ˘Û›· Ì ÙÚfiÔ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfi. ∂¤Ó‰˘ÛË Û ·Ó·ÓÂÔ‡ÌÂÓ˜ ËÁ¤˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜, ÛÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ (ÁˆÚÁ›· Î·È È¯ı˘ÔηÏÏȤÚÁÂÈ·), ÛÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË Î·È ‰ÈÔ¯¤Ù¢ÛË ÓÂÚÔ‡, ÛÙËÓ ˘Á›·, ÛÙËÓ ·È‰Â›·, ÛÙË ÛÙ¤Á·ÛË... ÒÛÙÂ Ë «Ó¤· ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Ù¿ÍË» Ó· Â›Ó·È ÂÈÙ¤ÏÔ˘˜ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋ Î·È Ó· ˆÊÂÏ› ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. ∏ Ï¿ÓË Ù˘ ·ÁÎÔÛÌÈÔÔ›ËÛ˘ Î·È Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Ù˘ ·ÁÔÚ¿˜ Ú¤ÂÈ Ó· Ï‹ÍÂÈ! ∏ ÎÔÈÓˆÓ›· ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ ‰ÂÓ ı· Â›Ó·È ϤÔÓ ¤Ó·˜ ·Ú·ÈÙË̤ÓÔ˜ ı·ً˜ ηÈ, ·Ó ¯ÚÂÈ·ÛÙ›, ı· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ fiÏË ÙËÓ ÈÛ¯‡ Ù˘ ȉÈfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË Ô˘ Û‹ÌÂÚ·, Ì ÙȘ Ӥ˜ Ù¯ÓÔÏÔÁ›Â˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜, η٤¯ÂÈ. ¡¤Ô ηÈÙ·ÏÈÛÌfi; Ÿ¯È! ◊ÚıÂ Ë ÒÚ· Ù˘ ·ÏÏ·Á‹˜ Û ‰ËÌfiÛÈ· Î·È ·ÙÔÌÈ΋ Îϛ̷η. ◊ÚıÂ Ë ÒÚ· Ù˘ ‰ÈηÈÔÛ‡Ó˘.

ºÂ‰ÂÚ›ÎÔ ª·ÁÈfiÚ £·Ú·Áfiı· ºÚ·Óı›ÛÎÔ ∞ÏÙÂÌ›Ú ∑Ô˙¤ ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘ ƒÔÌ¤ÚÙÔ ™¿‚ÈÔ ª¿ÚÈÔ ™Ô¿Ú˜ ∑Ô˙¤ μÈÓÙ¿Ï ªÂÓ¤ÈÙÔ

30 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘

78

∏ ∂ƒøΔ∏™∏ ∫È ÂÁÒ ÚˆÙÒ ÙÔ˘˜ ÔÈÎÔÓÔÌÔÏfiÁÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜, ÙÔ˘˜ ËıÈÎÔÏfiÁÔ˘˜: ˘ÔÏfiÁÈÛ·Ó ÔÙ¤ ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ·ÙfiÌˆÓ Ô˘ ˘Ô¯ÚˆÙÈο ηٷ‰Èο˙ÔÓÙ·È Û ·ıÏÈfiÙËÙ·, Û ¿ÓÈÛË ÂÚÁ·Û›·, Û ÂÍ·¯Ú›ˆÛË, Û ·ÊÚÔÛ‡ÓË, Û ‰ÈÂÊı·Ṳ́ÓË ¿ÁÓÔÈ·, Û ·Ó›ÎËÙË ‰˘ÛÙ˘¯›·, Û ·fiÏ˘ÙË ¤Ó‰ÂÈ·, ÁÈ· Ó· ·Ú·¯ı› ¤Ó·˜ ÏÔ‡ÛÈÔ˜; ∞Ï̤ÈÓÙ· °Î·Ú¤Ù (1799-1854)

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·79

¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ˜ 2008

3 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

æ∂ª∞, ∞§∏£∂π∞ ΔËÓ ·Ú·ÌÔÓ‹ ÙˆÓ ÚÔ‰ÚÈÎÒÓ ÂÎÏÔÁÒÓ ÛÙȘ ∏¶∞ ·˘Ù‹ Ë Û‡ÓÙÔÌË ·Ú·Ù‹ÚËÛË ‰ÂÓ ÌÔÈ¿˙ÂÈ ¿Î·ÈÚË. ¶ÚÈÓ Î·ÈÚÔ‡˜ ¤Ó·˜ ¶ÔÚÙÔÁ¿ÏÔ˜ ÔÏÈÙÈÎfi˜, Ì ΢‚ÂÚÓËÙÈΤ˜ ¢ı‡Ó˜ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË, ‰‹ÏˆÓ Û fiÔÈÔÓ Â›¯Â fiÚÂÍË Ó· ÙÔÓ ·ÎÔ‡ÛÂÈ ˆ˜ Ë ÔÏÈÙÈ΋ ›ӷÈ, ηْ ·Ú¯‹Ó, Ë Ù¤¯ÓË ÙÔ‡ Ó· ÌË Ï¤ÂÈ Î·Ó›˜ ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·. ΔÔ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ ‹Ù·Ó ˆ˜ ·ÊÔ‡ ÙÔ Â› ‰ÂÓ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎÂ, ·’ fiÛÔ Í¤Úˆ, ¤ÛÙˆ ¤Ó·˜ ÔÏÈÙÈÎfi˜, ·fi ÙËÓ ∞ÚÈÛÙÂÚ¿ ˆ˜ ÙË ¢ÂÍÈ¿, Ô˘ Ó· ÙÔÓ ‰ÈÔÚıÒÛÂÈ, Ó· ÂÈ fi¯È ·ÚÈÂ, Ë ·Ï‹ıÂÈ· ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Ô ÌfiÓÔ˜ Î·È ÙÂÏÈÎfi˜ ÛÙfi¯Ô˜ Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜. °È· ÙÔÓ ·Ïfi ÏfiÁÔ fiÙÈ ÌÔÓ¿¯· Ì’ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ı· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ó· ÛˆıÔ‡Ó Î·È ÔÈ ‰‡Ô: Ë ·Ï‹ıÂÈ· ·fi ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋, Ë ÔÏÈÙÈ΋ ·fi ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·.

4 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

∞˘Ùfi ¿ÏÈ; ΔÔÓ ª¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 1975, Î·È ÙÔÓ ·Ì¤Ûˆ˜ ÂfiÌÂÓÔ Ì‹Ó· Ì ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Ô͇ÙËÙ·, ¤ÊÙ·Ó·Ó Û’ ÂÌ¿˜ ÛÙËÓ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›· ʋ̘ ÁÈ· ÙË ‰˘Û·Ú¤ÛÎÂÈ· Ù˘ ÈÛ·ÓÈ΋˜ ΢‚¤ÚÓËÛ˘, Ù˘ ÔÔ›·˜ ÙfiÙ ÚÔ˝ÛÙ·ÙÔ Ô ∫¿ÚÏÔ˜ ∞Ú›·˜ ¡·‚¿ÚÔ, Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜, ÂÈΛӉ˘ÓÔ˘˜ ηٿ ÙË ÁÓÒÌË ÙÔ˘, Ô˘ ¤·ÈÚÓÂ Ë ÔÚÙÔÁ·ÏÈ΋ ΢‚¤ÚÓËÛË. ∏ ‹ÙÙ· ÙÔ˘ ‰ÂÍÈÔ‡ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ Ú·ÍÈÎÔ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ 11˘ ª·ÚÙ›Ô˘, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÂÌÓ¢ÛÙ‹˜ Î·È ·Ú¯ËÁfi˜ ‹Ù·Ó

79

√ ¶√§∂ª√™ ¶√À ¢∂¡ •∂™¶∞™∂

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·80

80

Ô ÛÙÚ·ÙËÁfi˜ ™›ÓÔÏ·, ›¯Â ˆ˜ ¿ÌÂÛË Û˘Ó¤ÂÈ· ÙËÓ ·Ó·˙ˆÔÁfiÓËÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Ù˘ ∞ÚÈÛÙÂÚ¿˜, ηıÒ˜ Â›Û˘ Î·È ÙˆÓ Û˘Ó‰ÈηÏÈÛÙÈÎÒÓ ÔÚÁ·ÓÒÛˆÓ. ∞’ fi,ÙÈ Ê·›ÓÂÙ·È, Ô ∞Ú›·˜ ¡·‚¿ÚÔ ·ÓÈÎÔ‚Ï‹ıËΠ۠ÛËÌÂ›Ô ÒÛÙÂ, Û ÌÈ· Û˘Ó¿ÓÙËÛË Ì ÙÔÓ ˘Ê˘Ô˘ÚÁfi E͈ÙÂÚÈÎÒÓ ÙˆÓ ∏¶∞ ƒfiÌÂÚÙ ÿÓÁÎÂÚÛÔÏ, ÂͤÊÚ·Û ÙËÓ È‰¤· fiÙÈ Ë ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›· ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÛÔ‚·Ú‹ ·ÂÈÏ‹ ÁÈ· ÙËÓ πÛ·Ó›·, fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ô˘ ¤·ÈÚÓ ÂΛ Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙËÓ Â͈ÙÂÚÈ΋ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Î·È ı· ‹Ù·Ó ¯ıÚÈ΋ ÁÈ· ÙËÓ πÛ·Ó›·. ΔÔ ÂfiÌÂÓÔ ‚‹Ì·, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ∞Ú›·˜ ¡·‚¿ÚÔ, ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Â›Ó·È ¤Ó·˜ fiÏÂÌÔ˜. ™ÙËÓ ÏËÚÔÊfiÚËÛË Ô˘ ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ Ô ÿÓÁÎÂÚÛÔÏ ÌÂÙ¤‰ˆÛ ÛÙÔÓ ˘Ô˘ÚÁfi ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ Ã¤ÓÚÈ ∫›ÛÈÓÁÎÂÚ Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È ÙÔ ÂÍ‹˜: «∏ πÛ·Ó›· Â›Ó·È ‰È·ÙÂıÂÈ̤ÓË Ó· ‰ÒÛÂÈ ÌfiÓË ÙËÓ ·ÓÙÈÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙÈ΋ Ì¿¯Ë ·Ó Â›Ó·È ·Ó·Áη›Ô. ∂›Ó·È ÌÈ· ¯ÒÚ· ‰˘Ó·Ù‹ Î·È Â˘ËÌÂÚÔ‡Û·. ¢ÂÓ ı¤ÏÂÈ Ó· ˙ËÙ‹ÛÂÈ ‚Ô‹ıÂÈ·, ÚÔۂϤÂÈ fï˜ fiÙÈ ı· ¤¯ÂÈ ÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Î·È ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙˆÓ Ê›ÏˆÓ Ù˘, fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙÔ Û˘ÌʤÚÔÓ Ù˘ πÛ·Ó›·˜, ·ÏÏ¿ Â›Û˘ Î·È fiÏˆÓ fiÛÔÈ ÛΤÊÙÔÓÙ·È Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ». ™Â ÌÈ· ¿ÏÏË Û˘˙‹ÙËÛË ÛÙȘ 9 ∞ÚÈÏ›Ô˘ Ì ÙÔÓ °Ô˘¤Ï˜ ™Ù¤ÈÌÏÂÚ, Ú¤Û‚Ë ÙˆÓ ∏¶∞, Ô ∞Ú›·˜ ¡·‚¿ÚÔ Â› ˆ˜ «Ô ÈÛ·ÓÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙÔÓ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙÈÎfi ΛӉ˘ÓÔ ÂÎ ›ڷ˜ ·fi ÙÔÓ ÂÌʇÏÈÔ fiÏÂÌÔ Î·È Â›Ó·È ·Ôχو˜ Âӈ̤ÓÔ˜». ∞˘Ùfi ¿ÏÈ; ∂Ì›˜ Â‰Ò Ó· ·ÁˆÓÈԇ̠ӷ ÛÙ‹ÛÔ˘Ì ÛÙ· fi‰È· ÙÔ˘, ÎfiÓÙÚ· Û ¯›ÏÈÔ˘˜ ·Ó¤ÌÔ˘˜ Î·È ·Ï›ÚÚÔȘ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Î·È ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙ÔÓÙ·Ó ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi, ¤Ó· ̤ÏÏÔÓ ÁÈ· ÙËÓ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›· ·ÓÙ¿ÍÈÔ, ÎÈ ÔÈ Á›ÙÔÓ¤˜ Ì·˜, Ù’ ·‰¤ÚÊÈ· Ì·˜, Ó· ÂÍ˘Ê·›ÓÔ˘Ó Ì ÙȘ ∏¶∞ ¤Ó·Ó fiÏÂÌÔ Ô˘ ηٿ ¿Û· Èı·ÓfiÙËÙ· ı· Ì·˜ η٤ÛÙÚÂÊ ηÈ, ·˜ ÌËÓ ¤¯Ô˘Ì η̛· ·ÌÊÈ‚ÔÏ›·, ı· Ï‹ÁˆÓ ‚·ÚÈ¿ ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ πÛ·Ó›·. ªÂÙ¿ ·fi ÙȘ Û˘ÓÔÌÈϛ˜ Ô˘ ›¯Â ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Ô ºÚ¿ÓÎÔ Ì ÙËÓ °ÂÚÌ·Ó›· ÙÔ˘ ÛÙÏÂÚ Ì ÛÙfi¯Ô ÙÔ ÌÔ›Ú·ÛÌ·, Ì›· ÛÔ˘, Ì›· ÌÔ˘, ÙˆÓ ÔÚÙÔÁ·ÏÈÎÒÓ ·ÔÈÎÈÒÓ, Ï·ÓÈfiÙ·Ó ÙÒÚ· ¿Óˆ ·’ Ù· ÎÂÊ¿ÏÈ· Ì·˜ Ë ÚËÙ‹ ·ÂÈÏ‹ Â¤Ì‚·Û˘, ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ›Ûˆ˜ Ó· ¤ÏÂÈ ÌfiÓÔ ÙÔ Ó·È ÙˆÓ ∏¶∞. ÃÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ¿Ú·Á ӷ ˆ ˆ˜ ‰ÂÓ Â›¯· ·˘Ùfi ÛÙÔ ÓÔ˘ ÌÔ˘ fiÙ·Ó ¤ÁÚ·„· ÙËÓ ¶¤ÙÚÈÓË Û¯Â‰›·;

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·81

5 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

ΔË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ Áڿʈ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ·Ú¿‰Â˜ Ù· ÂÎÏÔÁÈο ΤÓÙÚ· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó· Â›Ó·È ·ÎfiÌË ·ÓÔȯٿ ÁÈ· Ï›Á˜ ÒÚ˜. ªfiÓÔ Î·Ù¿ Ù· ÍËÌÂÚÒÌ·Ù· ı· Ê·ÓÔ‡Ó ÔÈ ÚÒÙ˜ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÔÈÔ˜ ı· Â›Ó·È Ô ÂfiÌÂÓÔ˜ Úfi‰ÚÔ˜ ÙˆÓ ∏¶∞. ™ÙË Ï›·Ó ·ÓÂÈı‡ÌËÙË ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ıÚȷ̂‡ÛÂÈ Ô ÛÙÚ·ÙËÁfi˜ ª·Î ∫¤ÈÓ, ·˘Ùfi Ô˘ ÙÒÚ· Áڿʈ ı· ÌÔÈ¿˙ÂÈ ¤ÚÁÔ ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ ÔÈ È‰¤Â˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ fiÔ˘ ˙ÂÈ ‰È·Ú¿ÙÙÔ˘Ó ÙÔ ·Ì¿ÚÙËÌ· Ù˘ ·fiÏ˘Ù˘ ¤ÏÏÂȄ˘ Ú·ÏÈÛÌÔ‡, Ù˘ ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈ΋˜ ¿ÁÓÔÈ·˜ ÙˆÓ ÈÛÙÒÓ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÂÍ˘Ê·›ÓÔÓÙ·È Ù· ÔÏÈÙÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· Î·È ÔÈ ÔÈΛÏÔÈ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÔ› ÛÙfi¯ÔÈ ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË. √˘‰¤ÔÙÂ Ô ÛÙÚ·ÙËÁfi˜ ª·Î ∫¤ÈÓ, fiÓÙ·˜, ÂÈϤÔÓ, fiˆ˜ ·Î¿Ì·Ù· ÙÔÓ ·ÔηÏ› Ë ÚÔ·Á¿Ó‰· ÎÈ ¤Ó·˜ ·ÍÈÔıÚ‹ÓËÙÔ˜ ¯ˆÚÈ¿Ù˘ Û·Ó Â̤ӷ ‰ÂÓ ı· ÙÔÏÌÔ‡Û ӷ ÙÔ ·ÚÓËı›, ‹Úˆ·˜ ÔϤÌÔ˘ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ μÈÂÙÓ¿Ì, Ô˘‰¤ÔÙ ı· ÙÔÏÌÔ‡Û ӷ ÁÎÚÂÌ›ÛÂÈ ÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ Î·È ‚·Û·ÓÈÛÙËÚ›ˆÓ Ô˘ Â›Ó·È ÂÁηÙÂÛÙË̤ÓÔ ÛÙË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ‚¿ÛË ÙÔ˘ °ÎÔ˘·ÓÙ¿Ó·ÌÔ Î·È Ó· ‰È·Ï‡ÛÂÈ ÙËÓ ›‰È· ÙË ‚¿ÛË Ì¤¯ÚÈ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‚›‰·, ·Ú·‰›ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ¯ÒÚÔ Ô˘ ηٷϷ̂¿ÓÂÈ Û ·˘ÙfiÓ Ô˘ Â›Ó·È ÓfiÌÈÌÔ˜ ȉÈÔÎÙ‹Ù˘ ÙÔ˘, ÛÙÔÓ ÎÔ˘‚·ÓÈÎfi Ï·fi. °È·Ù›, ›Ù ÙÔ ı¤ÏÔ˘Ì ›Ù fi¯È, ÎÈ ·Ó Â›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ· ˆ˜ Ù· Ú¿Û· ‰ÂÓ Î¿ÓÔ˘Ó ÙÔÓ ·¿, Ë ÛÙÔÏ‹ ¿ÓÙˆ˜ οÓÂÈ ¿ÓÙ· ÙÔ ÛÙÚ·ÙËÁfi. ¡· ÁÎÚÂÌ›ÛÂÈ, Ó· ‰È·Ï‡ÛÂÈ; ¶ÔÈÔ˜ ·ÊÂÏ‹˜ ›¯Â ·˘Ù‹ ÙËÓ È‰¤·; ∫È ˆÛÙfiÛÔ ÂÚ› ·˘ÙÔ‡ ÚfiÎÂÈÙ·È. ¶ÚÈÓ ·fi Ï›Á· ÏÂÙ¿ ¤Ó·˜ ÔÚÙÔÁ·ÏÈÎfi˜ Ú·‰ÈÔʈÓÈÎfi˜ ÛÙ·ıÌfi˜ ı¤ÏËÛ ӷ Ì¿ıÂÈ ÔÈÔ ı· ‹Ù·Ó ÙÔ ÚÒÙÔ Î˘‚ÂÚÓËÙÈÎfi ̤ÙÚÔ Ô˘ ı· ÚfiÙÂÈÓ· ÛÙÔÓ ª·Ú¿Î √Ì¿Ì· Û ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ÁÈÓfiÙ·Ó, fiˆ˜ ÙfiÛÔÈ ÔÓÂÈÚ¢fiÌ·ÛÙÂ Â‰Ò ÎÈ ÂÓ¿ÌÈÛË ¯ÚfiÓÔ, Ô Ó¤Ô˜ Úfi‰ÚÔ˜ ÙˆÓ ∏¶∞. ∞¿ÓÙËÛ· Ôχ ÁÚ‹ÁÔÚ·: Ó· ‰È·Ï‡ÛÂÈ ÙË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ‚¿ÛË ÙÔ˘ °ÎÔ˘·ÓÙ¿Ó·ÌÔ, Ó· ‰È·Ù¿ÍÂÈ Ó· ÂÈÛÙÚ¤„Ô˘Ó ÔÈ Â˙ÔÓ·‡Ù˜, Ó· ÁÎÚÂÌ›ÛÂÈ ÙÔ ·›Û¯Ô˜ Ô˘ ·ÓÙÈÚÔÛˆ‡ÂÈ ÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ (Î·È ‚·Û·ÓÈÛÙËÚ›ˆÓ, ·˜ ÌËÓ Í¯ӿÌÂ), Ó· Á˘Ú›ÛÂÈ ÛÂÏ›‰· Î·È Ó· ˙ËÙ‹ÛÂÈ Û˘ÁÁÓÒÌË ·’ ÙËÓ ∫Ô‡‚·. ∫·È, ÂÓ ·Úfi‰ˆ, Ó· Ï‹ÍÂÈ ÙÔ ÂÌ¿ÚÁÎÔ, ·˘Ù‹ ÙË ıËÏÈ¿ Ì ÙËÓ ÔÔ›· ·ÓÒÊÂÏ· ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· Ï˘Á›ÛÔ˘Ó ÙË ı¤ÏËÛË ÙÔ˘ ÎÔ˘‚·ÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡. ÿÛˆ˜ Û˘Ì‚Â›, Î·È Ì·Î¿ÚÈ Ó· Á›ÓÂÈ, ÙÔ ÙÂÏÈÎfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÂÎÏÔÁÒÓ Ó· ¯·Ú›ÛÂÈ ÛÙÔÓ ÏË6 – Tο τετρδιο

81

° ∫ √À∞ ¡ Δ∞ ¡ ∞ ª √

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·82

ı˘ÛÌfi ÙˆÓ μÔÚÂÈÔ·ÌÂÚÈηÓÒÓ ÌÈ· Ó¤· ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ· ÎÈ ¤Ó· Ó¤Ô Û‚·ÛÌfi, ·ÏÏ¿ Â̤ӷ ÂÈÙÚ¤„Ù ÌÔ˘ Ó· ı˘Ì›Ûˆ ÛÙÔ˘˜ „¢ÙÔ·ÊËÚË̤ÓÔ˘˜ ˆ˜ ÙÔ ÈÔ ·˘ıÂÓÙÈÎfi Ì¿ıËÌ· ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ·˜, ·fi ÙÔ ÔÔ›Ô ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ›¯Â Ì¿ıÂÈ Î¿ÙÈ Ë √˘¿ÛÈÁÎÙÔÓ, ÙÔ ¤‰ÈÓ ηıËÌÂÚÈÓ¿ Ô ÎÔ˘‚·ÓÈÎfi˜ Ï·fi˜ ÛÙ· ÂÓ‹ÓÙ· ۯ‰fiÓ ¯ÚfiÓÈ· ·ÙÚȈÙÈ΋˜ ·ÓÙ›ÛÙ·Û˘. ¢ÂÓ ÌÔÚ› Ó· Ù· οÓÂÈ fiÏ·, ¤ÙÛÈ Û ÌÈ· ̤ڷ; ™‡ÌʈÓÔÈ, ›Ûˆ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ›, ·ÏÏ¿, Û·˜ ·Ú·Î·ÏÒ Î‡ÚÈ Úfi‰ÚÂ, οÓÙ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Î¿ÙÈ. ∞ÓÙ›ıÂÙ· Ì fi,ÙÈ ›Ûˆ˜ Û·˜ ¤¯Ô˘Ó ÂÈ ÛÙÔ˘˜ ‰È·‰ÚfiÌÔ˘˜ ÙÔ˘ ∫ÔÁÎÚ¤ÛÔ˘, ÙÔ ÓËÛ› ·˘Ùfi Â›Ó·È Î¿ÙÈ ·Ú·¿Óˆ ·fi ¤Ó· ÛΛÙÛÔ ÛÙÔ ¯¿ÚÙË. ∂Ï›˙ˆ, ·ÚÈ Úfi‰ÚÂ, ˆ˜ ÌÈ· ̤ڷ ı· ıÂÏ‹ÛÂÙ ӷ ¿Ù ÛÙËÓ ∫Ô‡‚· ÁÈ· Ó· ÁÓˆÚ›ÛÂÙ ÔÈÔ˜ ˙ÂÈ ÂΛ. ∂ÈÙ¤ÏÔ˘˜. ™·˜ ÂÁÁ˘ÒÌ·È ˆ˜ ηÓ›˜ ‰ÂÓ ı· Û·˜ ‚Ï¿„ÂÈ.

6 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

82

106 Ã√¡ø¡ ∏ Á˘Ó·›Î· ·˘Ù‹ ÙˆÓ 106 ¯ÚfiÓˆÓ, Ë ∞Ó ¡›ÍÔÓ ∫Ô‡ÂÚ, Ô˘ ÌÓËÌfiÓ¢ÛÂ Ô √Ì¿Ì· ÛÙËÓ ÚÒÙË ÙÔ˘ ÔÌÈÏ›· ˆ˜ ÂÎÏÂÁ̤ÓÔ˜ Úfi‰ÚÔ˜ ÙˆÓ ∏¶∞, ›Ûˆ˜ ηٷÎÙ‹ÛÂÈ ÌÈ· ı¤ÛË ÛÙËÓ ÈÓ·ÎÔı‹ÎË ÙˆÓ ·Á·ËÌ¤ÓˆÓ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎÒÓ ËÚÒˆÓ ÙˆÓ μÔÚÂÈÔ·ÌÂÚÈηÓÒÓ ·Ó·ÁÓˆÛÙÒÓ, Ï¿È Û ÌÈ· ¿ÏÏË Ô˘, ÌÂÙ·ÎÈÓÔ‡ÌÂÓË Ì ÏˆÊÔÚ›Ô, ·ÚÓ‹ıËΠӷ ÛËΈı› ÁÈ· Ó· ‰ÒÛÂÈ ÙË ı¤ÛË Ù˘ Û’ ¤Ó·Ó Ï¢Îfi. ¢ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÁÚ·ÊÙ› ÔÏÏ¿ ÁÈ· ÙÔÓ ËÚˆÈÛÌfi ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ. ™’ ·˘Ù¿ Ô˘ Ì·˜ ‰ÈËÁ‹ıËÎÂ Ô √Ì¿Ì· Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ∞Ó ¡›ÍÔÓ ∫Ô‡ÂÚ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó ËÚˆÈΤ˜ Ú¿ÍÂȘ, ¤Ú· ·fi ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹, fï˜ Ù· Ì·ı‹Ì·Ù· Ù˘ ÛȈ‹˜ ›Ûˆ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÈÛ¯˘Ú¿ ·fi ÂΛӷ ÙˆÓ ÏfiÁˆÓ. ∂ηÙfiÓ ¤ÍÈ ¯ÚfiÓÈ· Ó· ‚ϤÂÈ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ó· ÚÔ¯ˆÚ¿, Ì ÙÔ˘˜ ÎÏ˘‰ˆÓÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘, Ì ÙȘ ÂÈÙ˘¯›Â˜ ÙÔ˘ Î·È ÙȘ ·ÔÙ˘¯›Â˜ ÙÔ˘, ÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë Û˘ÌfiÓÈ·˜ ‹ ÙË ¯·Ú¿ ÁÈ·Ù› Â›Ó·È Î·Ó›˜ ˙ˆÓÙ·Ófi˜, ¤Ú· ·’ ÔÙȉ‹ÔÙ ¿ÏÏÔ. Ãı˜ ÙÔ ‚Ú¿‰˘ Ë Á˘Ó·›Î· ·˘Ù‹ ›‰Â ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÂÓfi˜ ‰ÈÎÔ‡ Ù˘ Û ¯›ÏȘ ·Ê›Û˜ Î·È Î·Ù¿Ï·‚Â, ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÌËÓ Î·Ù¿Ï·‚Â, ˆ˜ οÙÈ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ Û˘Ó¤‚·ÈÓÂ. ◊ ¤ÛÙˆ ʇϷÍ ·ÏÒ˜ ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ Ù˘ ÙËÓ Â·Ó·Ï·Ì‚·ÓfiÌÂÓË ÂÈÎfiÓ·, ÂÏ›˙ÔÓÙ·˜ ˆ˜ Ë ¯·Ú¿ Ù˘ ı· Ï¿‚ÂÈ ‰Èη›ˆÛË Î·È ÂȂ‚·›ˆÛË. ΔÔ ¤¯Ô˘Ó ·˘Ùfi ÔÈ Á¤ÚÔÈ, Í·ÊÓÈο ÂÁηٷÏ›Ô˘Ó ÙȘ ÎÔÈ-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·83

ÓÔÙÔ›Â˜ Î·È ÚÔ¯ˆÚÔ‡Ó ÎfiÓÙÚ· ÛÙÔ Ú‡̷, οÓÔÓÙ·˜ ·Ó·È‰Â›˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Î·È ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÂÈÛÌ·ÙÈΤ˜ ÛȈ¤˜ Ô˘ ·ÁÒÓÔ˘Ó ÙË ÁÈÔÚÙ‹. ∏ ∞Ó ¡›ÍÔÓ ∫Ô‡ÂÚ ˘¤ÌÂÈÓ ÔÈΛϘ ÛÎÏ·‚Ȥ˜, ÂÂȉ‹ Â›Ó·È Ì·‡ÚË, ÂÂȉ‹ Â›Ó·È Á˘Ó·›Î·, ÂÂȉ‹ Â›Ó·È ÊÙˆ¯‹. Œ˙ËÛ ˘ÔÙÂÏ‹˜, ÔÈ ÓfiÌÔÈ ›Ûˆ˜ Ó· ›¯·Ó ·ÏÏ¿ÍÂÈ Â͈ÙÂÚÈο, fï˜ fi¯È ÛÙÔ˘˜ ÔÈΛÏÔ˘˜ Ù˘ Êfi‚Ô˘˜, ÁÈ·Ù› ÎÔÈÙÔ‡Û Á‡Úˆ Ù˘ ÎÈ ¤‚ÏÂ Á˘Ó·›Î˜ ηÎÔÔÈË̤Ó˜, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈË̤Ó˜, ÂÍ¢ÙÂÏÈṲ̂Ó˜, ‰ÔÏÔÊÔÓË̤Ó˜, ·fi ¿ÓÙÚ˜ ¿ÓÙ·. Œ‚ÏÂ ˆ˜ ÏËÚÒÓÔÓÙ·Ó ÏÈÁfiÙÂÚÔ ·fi ÂΛÓÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ›‰È· ‰Ô˘ÏÂÈ¿, ˆ˜ ¤ÚÂ Ӓ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÔÈÎȷΤ˜ ¢ı‡Ó˜ Ô˘ ¤ÌÂÓ·Ó ÛÙË ÛÎÈ¿, ·ÚfiÙÈ ·Ó·Áη›Â˜, ¤‚ÏÂ ˆ˜ ÙÔ˘˜ ÊÚ¤Ó·Ú·Ó fiÔÈÔ ‚‹Ì· ·ÔÊ¿ÛÈ˙·Ó, Î·È ·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿ Û˘Ó¤¯È˙·Ó Ó· ‚·‰›˙Ô˘Ó, ‹ ‰ÂÓ ÛËÎÒÓÔÓÙ·Ó ÛÙÔ ÏˆÊÔÚ›Ô, ·˜ ÙÔ ‰ÈËÁËıԇ̠·ÎfiÌ· ÌÈ· ÊÔÚ¿, fiˆ˜ ÂΛÓË Ë ¿ÏÏË Ì·‡ÚË Á˘Ó·›Î·, Ë ƒfi˙· ª·ÓΘ, Ô˘ ¿ÊËÛ Â›Û˘ ÈÛÙÔÚ›·. ∂ηÙfiÓ ¤ÍÈ ¯ÚfiÓÈ· Ó· ‚ϤÂÈ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ó· ÚÔ¯ˆÚ¿. ÿÛˆ˜ Ó· ÙÔÓ ‚ϤÂÈ fiÌÔÚÊÔ, fiˆ˜ Ë ÁÈ·ÁÈ¿ ÌÔ˘ Ï›ÁÔ ÚÈÓ Âı¿ÓÂÈ, ÁÚÈ¿ Î·È ı·˘Ì·ÛÙ‹, ÊÙˆ¯‹. ÿÛˆ˜ Ë Á˘Ó·›Î· ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· Ì·˜ Ì›ÏËÛ ¯ı˜ Ô √Ì¿Ì· Ó· ÓÈÒıÂÈ ÙË Á·Ï‹ÓË Ù˘ Ù¤ÏÂÈ·˜ ¯·Ú¿˜, ›Ûˆ˜ ÙÔ Ì¿ıÔ˘Ì οÔÈ· ̤ڷ. ™ÙÔ ÌÂٷ͇ ·˜ Û˘Á¯·Úԇ̠ÙÔÓ ÂÎÏÂÁ̤ÓÔ Úfi‰ÚÔ Ô˘ ÙËÓ ¤‚Á·Ï ·’ ÙÔ Û›ÙÈ Ù˘, Ô˘ Ù˘ ·¤‰ˆÛ ¤Ó· ÊfiÚÔ ÙÈÌ‹˜ Ô˘ ›Ûˆ˜ ÂΛÓË Ë ›‰È· Ó· ÌËÓ ÙÔÓ ¯ÚÂÈ·˙fiÙ·Ó, ÙÔÓ ¯ÚÂÈ·˙fiÌ·ÛÙ fï˜ ÂÌ›˜. ∫·ıÒ˜ Ô √Ì¿Ì· ÌÈÏÔ‡Û ÁÈ· ÙËÓ ∞Ó ¡›ÍÔÓ ∫Ô‡ÂÚ, ·ÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌ·ÛÙ·Ó Û οı ϤÍË ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ó· Ì·˜ οÓÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚÔ˘˜, ÈÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘˜, ÛÙ· Úfiı˘Ú· ÌÈ·˜ ÔÏÈ΋˜ ·‰ÂÏÊÔÛ‡Ó˘. ∞fi Ì·˜ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È Ó· οÓÔ˘Ì ·˘Ùfi ÙÔ ·›ÛıËÌ· Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ.

7 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

∂˘Ù˘¯Ò˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ϤÍÂȘ ÁÈ· fiÏ·. ∂˘Ù˘¯Ò˜ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·˘Ù¤˜ Ô˘ ÊÚÔÓÙ›˙Ô˘Ó Ó· Û˘ÛÙ‹ÛÔ˘Ó ˆ˜ fiÔÈÔ˜ ÔÊ›ÏÂÈ Ú¤ÂÈ Ó· ‰ÒÛÂÈ Ì ٷ ‰˘Ô ¯¤ÚÈ· ÁÈ· Ó· ÌË Ì›ÓÂÈ Û ηӤӷ ·’ Ù· ‰˘Ô ·˘Ùfi Ô˘ ·ÏÏÔ‡ ¤ÚÂ Ӓ ·Ó‹ÎÂÈ. ŒÙÛÈ fiˆ˜ Ë Î·ÏÔÛ‡ÓË ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ÓÙÚ¤ÂÙ·È Ô˘ Â›Ó·È Î·ÏÔÛ‡ÓË, ¤ÙÛÈ Î·È Ë ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ͯӿ ·˘Ùfi Ô˘, ¿Óˆ ·’ fiÏ·, ›ӷÈ: ·ÔηٿÛÙ·ÛË, ·ÔηٿÛÙ·ÛË ‰ÈηȈ̿وÓ. ŸÏˆÓ ÙˆÓ ‰ÈηȈ̿وÓ, ·Ú¯‹˜ ÁÂ-

83

§∂•∂π™

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·84

ÓÔ̤Ó˘ ·fi ÙÔ ÛÙÔȯÂÈ҉˜ ‰Èη›ˆÌ· Ó· ˙ÂÈ Î·Ó›˜ Ì ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ·. ∞Ó ÌÔ˘ ·Ú¿ÁÁÂÏÓ·Ó Ó· ‚¿Ïˆ Ì ÛÂÈÚ¿ ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ·˜ ÙËÓ Â˘ÛÏ·¯Ó›·, ÙË ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË Î·È ÙËÓ Î·ÏÔÛ‡ÓË, ı· ¤‰ÈÓ· ÙËÓ ÚÒÙË ı¤ÛË ÛÙËÓ Î·ÏÔÛ‡ÓË, ÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÛÙË ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË Î·È ÙËÓ ÙÚ›ÙË ÛÙËÓ Â˘ÛÏ·¯Ó›·. °È·Ù› Ë Î·ÏÔÛ‡ÓË, ·fi ÌfiÓË Ù˘, ‹‰Ë ··ÏÏ¿ÛÛÂÙ·È ·fi ÙË ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË Î·È ÙËÓ Â˘ÛÏ·¯Ó›·, ÁÈ·Ù› Ë ‰›Î·ÈË ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË ÂÚȤ¯ÂÈ ‹‰Ë ̤۷ Ù˘ ·ÚÎÂÙ‹ ¢ÛÏ·¯Ó›·. ∏ ¢ÛÏ·¯Ó›· Â›Ó·È fi,ÙÈ ·Ô̤ÓÂÈ fiÙ·Ó ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ô‡Ù ηÏÔÛ‡ÓË Ô‡Ù ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË.

9 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

84

ƒ√∑∞ ¶∞ƒ∫™ ƒfi˙· ¶·ÚΘ, fi¯È ƒfi˙· ª·ÓΘ. ªÈ· Ï˘ËÚ‹ ·‰˘Ó·Ì›· Ù˘ ÌÓ‹Ì˘, Ô˘ ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Ë ÚÒÙË Î·È ·ÛÊ·ÏÒ˜ ‰ÂÓ ı· Â›Ó·È Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›·, Ì’ ¤Î·Ó ӷ ˘Ô¤Ûˆ Û’ ¤Ó· ·fi Ù· ¯ÂÈÚfiÙÂÚ· ÔÏÈÛı‹Ì·Ù· Ô˘ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ‰È·Ú¿ÍÂÈ ÛÙÔ ÂÚ›ÏÔÎÔ ¿ÓÙ· Û‡ÛÙËÌ· ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ÌÂٷ͇ ·ÓıÚÒˆÓ: Ó· ‰ÒÛÂÈ Û οÔÈÔÓ ¤Ó· fiÓÔÌ· Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰ÈÎfi ÙÔ˘. ∂ÎÙfi˜ ·’ ÙÔÓ ˘ÔÌÔÓÂÙÈÎfi ·Ó·ÁÓÒÛÙË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Ù·ÂÈÓÒÓ ·Ú¿‰ˆÓ, ‰ÂÓ ¤¯ˆ ·fi ÔÈÔÓ ¿ÏÏÔ Ó· ˙ËÙ‹Ûˆ Û˘ÁÁÓÒÌË, ·ÚΛ fï˜, ˆ˜ ÙÈ̈ڛ· ÁÈ· ÙËÓ ·‚Ï„›·, ÙÔ ·›ÛıËÌ· ¤ÓÙÔÓ˘ ÓÙÚÔ‹˜ Ô˘ Ì η٤Ϸ‚ ·Ì¤Ûˆ˜ ÌfiÏȘ ηٿϷ‚· ÙË ÛÔ‚·ÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÛÊ¿ÏÌ·ÙÔ˜. ™Î¤ÊÙËη Ì¿ÏÈÛÙ· Ó· ÙÔ ·Ê‹Ûˆ Ó· ÂÚ¿ÛÂÈ, ·ÏÏ¿ ·¤ÎÚÔ˘Û· ÙÔÓ ÂÈÚ·ÛÌfi, Î·È Ó· Ô˘ Â›Ì·È Â‰Ò ÁÈ· Ó· ÔÌÔÏÔÁ‹Ûˆ ÙÔ Ï¿ıÔ˜ Î·È Ó· ˘ÔÛ¯ÂıÒ fiÙÈ ÂÊÂÍ‹˜ ı· ÊÚÔÓÙ›˙ˆ Ó· Â·ÏËı‡ˆ Ù· ¿ÓÙ·, ·ÎfiÌ· ÎÈ fiÛ· ÓfiÌÈ˙· ˆ˜ Â›Ì·È ‚¤‚·ÈÔ˜ ÁÈ’ ·˘Ù¿. √˘‰¤Ó ηÎfiÓ ·ÌÈÁ¤˜ ηÏÔ‡, ϤÂÈ Ë ÛÔÊ‹ ÊÚ¿ÛË, ÎÈ ›Ûˆ˜ ¤¯ÂÈ ‰›ÎÈÔ. Œ¯ˆ ¤ÙÛÈ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· Â·Ó¤Ïıˆ ÛÙË ƒfi˙· ¶·ÚΘ, ÙË 42¯ÚÔÓË ÂΛÓË ÌÔ‰›ÛÙÚ· Ô˘, ÌÂÙ·ÎÈÓÔ‡ÌÂÓË Ì ÏˆÊÔÚÂ›Ô ÛÙÔ ªÔÓÙÁÎfiÌÂÚÈ, ÛÙËÓ ÔÏÈÙ›· ∞Ï·Ì¿Ì·, ÙËÓ 1Ë ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1955, ·ÚÓ‹ıËΠӷ ·Ú·¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÙË ı¤ÛË Ù˘ Û ¤Ó· ¿ÙÔÌÔ Ù˘ Ï¢΋˜ Ê˘Ï‹˜, fiˆ˜ ÙË ‰È¤Ù·ÍÂ Ô Ô‰ËÁfi˜. ΔÔ ·Ú¿و̷ ·˘Ùfi ÙËÓ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙË Ê˘Ï·Î‹ Ì ÙËÓ Î·ÙËÁÔÚ›· Ù˘ ‰È·Ù¿Ú·Í˘ Ù˘ ‰ËÌfiÛÈ·˜ Ù¿Í˘. £· Ú¤ÂÈ Ó· ‰È¢ÎÚÈÓ›ÛÔ˘Ì fiÙÈ Ë ƒfi˙· ¶·ÚΘ ηıfiÙ·Ó ÛÙÔ Ì¤ÚÔ˜ Ô˘ ÚÔÔÚÈ˙fiÙ·Ó ÁÈ· Ì·‡ÚÔ˘˜, ·ÏÏ¿, ηıÒ˜ ÙÔ ÙÌ‹Ì·

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·85

ÙˆÓ Ï¢ÎÒÓ ‹Ù·Ó Ï‹Úˆ˜ ηÙÂÈÏËÌ̤ÓÔ, ¤Ó· ¿ÙÔÌÔ Ï¢΋˜ Ê˘Ï‹˜ Ù‹˜ ˙‹ÙËÛ ÙË ı¤ÛË. ™Â ·¿ÓÙËÛË ÛÙË Ê˘Ï¿ÎÈÛË Ù˘ ƒfi˙· ¶·ÚΘ, ¤Ó·˜ ‚·ÙÈÛÙ‹˜ ¿ÛÙÔÚ·˜ Û¯ÂÙÈο ¿ÁÓˆÛÙÔ˜ ÂΛÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹, Ô ª¿ÚÙÈÓ §Ô‡ıÂÚ ∫ÈÓÁÎ, ηÙˇı˘Ó ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ÏˆÊÔÚ›ˆÓ ÙÔ˘ ªÔÓÙÁÎfiÌÂÚÈ, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ˘Ô¯Ú¤ˆÛ ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ‰ËÌfiÛÈ·˜ Û˘ÁÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋ ÙÔ˘ Ê˘ÏÂÙÈÎÔ‡ ‰È·¯ˆÚÈÛÌÔ‡ ÛÙ· Ô¯‹Ì·Ù· ·˘Ù¿. ◊Ù·Ó ÙÔ ÛÈÓÈ¿ÏÔ ÁÈ· Ó· ÔÚÁ·ÓˆıÔ‡Ó ‰È·‰ËÏÒÛÂȘ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ‰È·¯ˆÚÈÛÌÔ‡. ΔÔ 1956 Ë ÂÚ›ÙˆÛË ¶·ÚΘ ¤ÊÙ·Û ÂÈÙ¤ÏÔ˘˜ ÛÙÔ ∞ÓÒÙ·ÙÔ ¢ÈηÛÙ‹ÚÈÔ ÙˆÓ ∏¶∞, Ô˘ ‰È·Î‹Ú˘Í fiÙÈ Ô ‰È·¯ˆÚÈÛÌfi˜ ÛÙȘ Û˘ÁÎÔÈӈӛ˜ ‹Ù·Ó ·ÓÙÈÛ˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈÎfi˜. ∏ ƒfi˙· ¶·ÚΘ, Ô˘ ·fi ÙÔ 1950 ›¯Â ÂÓÙ·¯ı› ÛÙËÓ ∂ıÓÈ΋ ∂ÈÙÚÔ‹ ÁÈ· ÙËÓ ¶ÚfiÔ‰Ô ÙˆÓ ŒÁ¯ÚˆÌˆÓ (National Association for the Advancement of Colored People), ›‰Â Ó· ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÙ·È Û ۇ̂ÔÏÔ ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÁÈ· Ù· ÔÏÈÙÈο ‰ÈηÈÒÌ·Ù·, ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô Â›¯Â ‰Ô˘Ï¤„ÂÈ fiÏË Ù˘ ÙË ˙ˆ‹. ¶¤ı·Ó ÙÔ 2005. Èڛ˜ ÂΛÓË ›Ûˆ˜ Ô ª·Ú¿Î √Ì¿Ì· Ó· ÌËÓ ‹Ù·Ó Û‹ÌÂÚ· Ô Úfi‰ÚÔ˜ ÙˆÓ ∏¶∞.

10 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

∏ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ ª¿ÚÙÈÓ §Ô‡ıÂÚ ∫ÈÓÁÎ ÛÙÔ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ Î›ÌÂÓÔ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ blog ÌÔ‡ ı‡ÌÈÛ ¤Ó· ¯ÚÔÓÔÁÚ¿ÊËÌ· Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÙËΠÙÔ 1968 ‹ 1969 Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ «™˘ÓÙ·Á‹ ÁÈ· Ó· ÛÎÔÙÒÛÂÙ ¤Ó·Ó ¿ÓıÚˆÔ». ΔÔ Î·Ù·ı¤Ùˆ Â‰Ò Í·Ó¿ ˆ˜ ÔÊÂÈÏfiÌÂÓÔ ÊfiÚÔ ÙÈÌ‹˜ Û ¤Ó·Ó Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi Â·Ó·ÛÙ¿ÙË Ô˘ ¿ÓÔÈÍ ÙÔ ‰ÚfiÌÔ Ô˘ ı· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ÛÙÔ ÂÁÁ‡˜ Î·È ÔÚÈÛÙÈÎfi Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ Ê˘ÏÂÙÈÎÔ‡ ‰È·¯ˆÚÈÛÌÔ‡ ÛÙȘ ∏¶∞.

¶·›ÚÓÂÙ ÌÂÚÈΤ˜ ‰Âο‰Â˜ ÎÈÏ¿ ÎÚ¤·˜, ÎfiηϷ Î·È ·›Ì·, Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ÂӉ‰ÂÈÁ̤ӷ ÚfiÙ˘·. Δ· ÌÔÈÚ¿˙ÂÙ ·ÚÌÔÓÈο Û ÎÂÊ¿ÏÈ, ÎÔÚÌfi Î·È ¿ÎÚ·, Ù· ÁÂÌ›˙ÂÙ Ì ÛÏ¿¯Ó· ÎÈ ¤Ó· ‰›ÎÙ˘Ô ·fi ÊϤ‚˜ Î·È Ó‡ڷ, ·ÔʇÁÔÓÙ·˜ Ï¿ıË Ô˘ ı· Â¤ÙÚÂ·Ó ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÂÚ·ÙÔÏÔÁÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ. ΔÔ ¯ÚÒÌ· ÙÔ˘ ‰¤ÚÌ·ÙÔ˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·Ì›· ÛËÌ·Û›·. ΔÔ ÚÔ˚fiÓ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÚ›ÏÔ΢ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜ ÙÔ ÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ì ¿Ó-

85

™À¡Δ∞°∏ °π∞ ¡∞ ™∫√Δø™∂Δ∂ ∂¡∞¡ ∞¡£ƒø¶√

86

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·86

ıÚˆÔ. ™ÂÚ‚›ÚÂÙ·È ˙ÂÛÙfi˜ ‹ ÎÚ‡Ô˜, ·Ó·ÏfiÁˆ˜ Ì ÙÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi Ï¿ÙÔ˜, ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, ÙËÓ ËÏÈΛ· Î·È ÙËÓ È‰ÈÔÛ˘ÁÎÚ·Û›·. ŸÙ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· Ï·ÓÛ¿ÚÔ˘Ì ÌÔÓ٤Ϸ ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿, ÙÔ˘˜ ÂÓÛÙ·Ï¿˙Ô˘Ì ÔÚÈṲ̂Ó˜ ȉÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ı· Ù· οÓÔ˘Ó Ó· ͯˆÚ›ÛÔ˘Ó ·fi ÙÔ Û‡ÓËı˜: ÎÔ˘Ú¿ÁÈÔ, Â˘Ê˘˝·, ¢·ÈÛıËÛ›·, ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ·Á¿Ë ÁÈ· ÙË ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË, ÂÓÂÚÁ‹ ηÏÔÛ‡ÓË, Û‚·ÛÌfi ÁÈ· ÙÔÓ ÏËÛ›ÔÓ Î·È ÌË. Δ· ÚÔ˚fiÓÙ· ‰Â‡ÙÂÚ˘ ‰È·ÏÔÁ‹˜ ı· ¤¯Ô˘Ó, Û ÌÈÎÚfi ‹ ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi, ·˘Ù¤˜ ÙȘ ıÂÙÈΤ˜ ȉÈfiÙËÙ˜ Ì·˙› Ì ٷ ·ÓÙ›ıÂÙ¿ ÙÔ˘˜, Ô˘ ÁÂÓÈο ı· Â›Ó·È Ù· ΢ڛ·Ú¯·. °È· ÏfiÁÔ˘˜ ÌÂÙÚÈÔ¿ıÂÈ·˜, ‰ÂÓ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ‚ÈÒÛÈÌ· Ù· ÂÍ ÔÏÔÎÏ‹ÚÔ˘ ıÂÙÈο ‹ ·ÚÓËÙÈο ÚÔ˚fiÓÙ·. Ÿˆ˜ Î·È Ó· ’¯ÂÈ, Ó· ͤÚÂÙ ˆ˜ Ô‡Ù ے ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙÔ ¯ÚÒÌ· ÙÔ˘ ‰¤ÚÌ·ÙÔ˜ ¤¯ÂÈ Î·Ì›· ÛËÌ·Û›·. √ ¿ÓıÚˆÔ˜, Ô˘ ÛÙÔ ÌÂٷ͇ ı· ¤¯ÂÈ Ù·ÍÈÓÔÌËı› Ì ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ÙÔ˘ ÂÙÈΤٷ Ô˘ ı· ÙÔÓ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÌÔ›Ô˘˜ ÙÔ˘, Ô˘ ‚Á‹Î·Ó fiˆ˜ ÎÈ ÂΛÓÔ˜ ·fi ÙË ÁÚ·ÌÌ‹ ÌÔÓÙ·Ú›ÛÌ·ÙÔ˜, ı· ‚·Ïı› Ó· ˙‹ÛÂÈ Û’ ¤Ó· ÎÙ‹ÚÈÔ ÙÔ ÔÔ›Ô, Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘, ı· ÔÓÔÌ·ÛÙ› ∫ÔÈÓˆÓ›·. £· ηٷϿ‚ÂÈ ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÔÚfiÊÔ˘˜ ÙÔ˘ ÎÙËÚ›Ô˘ ·˘ÙÔ‡, Û·Ó›ˆ˜ fï˜ ı· ÙÔ˘ ÂÈÙÚ·› Ó’ ·Ó¤‚ÂÈ ÙË ÛοϷ. ∏ οıÔ‰Ô˜ ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È Î·È Î¿ÔȘ ÊÔÚ¤˜ ‰È¢ÎÔχÓÂÙ·È. ™ÙÔ˘˜ ÔÚfiÊÔ˘˜ ÙÔ˘ ÎÙËÚ›Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏϤ˜ ηÙÔÈ˘, Ô˘ ÔÚ›˙ÔÓÙ·È ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ ˆ˜ ÎÔÈÓˆÓÈο ÛÙÚÒÌ·Ù· Î·È ¿ÏϘ ˆ˜ Â·ÁÁ¤ÏÌ·Ù·. ∏ ΢ÎÏÔÊÔÚ›· Á›ÓÂÙ·È ·fi ηӿÏÈ· Ô˘ ϤÁÔÓÙ·È Û˘Ó‹ıÂÈ·, ¤ıÈÌÔ Î·È ÚÔηٿÏË„Ë. ∂›Ó·È ÂÈΛӉ˘ÓÔ Ó· ËÁ·›ÓÂÈ Î·Ó›˜ ÎfiÓÙÚ· ÛÙÔ Ú‡̷ ÙˆÓ Î·Ó·ÏÈÒÓ, ·ÚfiÙÈ ÌÂÚÈÎÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ ÙÔ Î¿ÓÔ˘Ó Û fiÏË ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘˜. √È ¿ÓıÚˆÔÈ ·˘ÙÔ›, Ô˘ ÛÙË Û·ÚÎÈ΋ ÙÔ˘˜ Ì¿˙· ¤¯Ô˘Ó Û˘Á¯ˆÓ¢Ù› ÔÈ È‰ÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ·ÁÁ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ÙÂÏÂÈfiÙËÙ·, ‹ Ô˘ ÏfiÁˆ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ È‰ÈÔÙ‹ÙˆÓ Â¤ÏÂÍ·Ó ÂχıÂÚ·, ‰ÂÓ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ·fi ÙÔ ¯ÚÒÌ· ÙÔ˘ ‰¤ÚÌ·ÙÔ˜. À¿Ú¯Ô˘Ó Ï¢ÎÔ› Î·È Ì·‡ÚÔÈ, ΛÙÚÈÓÔÈ Î·È ÁÎÚ›˙ÔÈ. √È ÂÚ˘ıÚÔ› Â›Ó·È Ï›ÁÔÈ, ÁÈ·Ù› ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ۯ‰fiÓ ÚÔ˜ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË. ΔÔ ÙÂÏÈÎfi Âڈ̤ÓÔ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ›ӷÈ, fiˆ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, Ô ı¿Ó·ÙÔ˜. √ ı¿Ó·ÙÔ˜, ÛÙËÓ ·ÎÚÈ‚‹ ÙÔ˘ ÛÙÈÁÌ‹, Â›Ó·È ›‰ÈÔ˜ ÁÈ· fiÏÔ˘˜. Ÿ¯È Û fi,ÙÈ ·Ì¤Ûˆ˜ ÚÔËÁÂ›Ù·È ·˘ÙÔ‡. ªÔÚ› ηÓ›˜ Ó· Âı¿ÓÂÈ ·Ï¿, Û·Ó Ó· ÎÔÈÌ¿Ù·ÈØ ÌÔÚ› Ó· Âı¿ÓÂÈ È·Ṳ̂ÓÔ˜ ÛÙËÓ Ù·Ó¿ÏÈ· ÌÈ·˜ ·fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ ·Ûı¤ÓÂȘ Ô˘ ηْ ¢ÊËÌÈÛÌfi ϤÌ ˆ˜ «‰ÂÓ Û˘Á¯ˆÚÔ‡Ó»Ø ÌÔÚ› Ó· Âı¿ÓÂÈ ·fi ‚·Û·ÓÈÛÙ‹ÚÈ·, Û’ ¤Ó· ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË˜Ø ÌÔÚ› Ó· Âı¿ÓÂÈ ÂÍ·Âڈ̤ÓÔ˜ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÂÓfi˜ ·ÙÔÌÈÎÔ‡ ‹ÏÈÔ˘Ø ÌÔ-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·87

Ú› Ó· Âı¿ÓÂÈ ÛÙÔ ÙÈÌfiÓÈ ÌÈ·˜ Δ˙¿ÁÎÔ˘·Ú ‹ ¯Ù˘Ë̤ÓÔ˜ ·fi ·˘Ù‹ÓØ ÌÔÚ› Ó· Âı¿ÓÂÈ ·’ ÙËÓ ›ӷ ‹ ÙË ‰˘Û„›·Ø ÌÔÚ› Ó· Âı¿ÓÂÈ Â›Û˘ ·fi ÌÈ· ÙÔ˘ÊÂÎÈ¿, ÙÔ ÛÔ‡ÚÔ˘Ô, fiÙ·Ó ·ÎfiÌ· ˘¿Ú¯ÂÈ ÙÔ Êˆ˜ Ù˘ ̤ڷ˜ Î·È ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÈÛÙ¤„ÂÈ ˆ˜ Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ Â›Ó·È ÎÔÓÙ¿. ŸÌˆ˜ ÙÔ ¯ÚÒÌ· ÙÔ˘ ‰¤ÚÌ·ÙÔ˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·Ì›· ÛËÌ·Û›·. √ ª¿ÚÙÈÓ §Ô‡ıÂÚ ∫ÈÓÁÎ ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ fiˆ˜ ›̷ÛÙ fiÏÔÈ Ì·˜. ∂›¯Â ÙȘ ·ÚÂÙ¤˜ Ô˘ ͤÚÔ˘Ì ηÈ, ·ÛÊ·ÏÒ˜, οÔÈ· ÂÏ·ÙÙÒÌ·Ù· Ô˘ ‰ÂÓ Ì›ˆÓ·Ó ÙȘ ·ÚÂÙ¤˜ ÙÔ˘. ∂›¯Â ÌÈ· ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Ó· οÓÂÈ – Î·È ÙËÓ ¤Î·ÓÂ. ¶¿Ï¢ ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙ· Ú‡̷ٷ ÙÔ˘ Âı›ÌÔ˘, Ù˘ Û˘Ó‹ıÂÈ·˜ Î·È Ù˘ ÚÔηٿÏ˄˘, ‚Ô˘ÙËÁ̤ÓÔ˜ ̤۷ ÙÔ˘˜ ̤¯ÚÈ ÙÔ Ï·ÈÌfi. ª¤¯ÚÈ Ô˘ ‹Úı ÌÈ· ÙÔ˘ÊÂÎÈ¿ ÁÈ· Ó· ı˘Ì›ÛÂÈ Û’ ÂÌ¿˜ ÙÔ˘˜ ·ÊËÚË̤ÓÔ˘˜ ˆ˜ ÙÔ ¯ÚÒÌ· ÙÔ˘ ‰¤ÚÌ·ÙÔ˜ ¤¯ÂÈ Ôχ ÌÂÁ¿ÏË ÛËÌ·Û›·.

11 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

£· Ô˘Ó Î¿ÔÈÔÈ ˆ˜ Ô ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ÌÈ· ·Ûı¤ÓÂÈ· ÙˆÓ ÁËÚ·ÙÂÈÒÓ, ÌÈ· ·‰È·ıÂÛ›· ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ ËÌÂÚÒÓ, ÌÈ· ÛÎÏ‹Ú˘ÓÛË Ù˘ ı¤ÏËÛ˘. ¢ÂÓ ı· ÙÔÏÌ‹Ûˆ Ó· ˆ ˆ˜ Ë ‰È¿ÁÓˆÛË Â›Ó·È ·Ôχو˜ Ï·Óı·Ṳ̂ÓË, ı· ˆ fï˜ ˆ˜ Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ‚ÔÏÈÎfi Ó· ı¤ÏÂÈ Î·Ó›˜ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ ·˘Ù‹ ÙËÓ fiÚÙ· Ó· ÍÂʇÁÂÈ ·fi ÙȘ ‰˘ÛÎÔϛ˜, Ϙ ÎÈ Ë ÛËÌÂÚÈÓ‹ ηٿÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Â›Ó·È Û˘Ó¤ÂÈ· ·ÏÒ˜ ÙÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ fiÙÈ ÔÈ Á¤ÚÔÈ Â›Ó·È Á¤ÚÔÈ... √È ÂÏ›‰Â˜ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ÔÙ¤ ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ‰ÂÓ Î·Ù¿ÊÂÚ·Ó Ó· οÓÔ˘Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ, Î·È Ë ‰È·ÚÎÒ˜ ·Ó·ÓÂÔ‡ÌÂÓË ÈÎÚ›· ÙˆÓ Á¤ÚˆÓ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ˘‹ÚÍ ·ÚÎÂÙ‹ ÒÛÙ ӷ ÙÔÓ Î¿ÓÂÈ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ. º˘ÛÈο, ÙÔ ÊÙ·›ÍÈÌÔ ÁÈ· Ù· ‰ÂÈÓ¿ Ô˘ ˘ÔʤÚÂÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÙÔ˘ ηË̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ∞˘Ùfi Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ì ηٿÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Â›Ó·È Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ·Ù˘¯Ô‡˜ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡ÌÂ, ·Ó·fiÊ¢ÎÙ·, Á¤ÚÔÈ Ô˘ ˘‹ÚÍ·Ó Ó¤ÔÈ, Î·È Ó¤ÔÈ Ô˘ ı· Á›ÓÔ˘Ó Î¿ÔÙ Á¤ÚÔÈ, ÎÈ ¿ÏÏÔÈ Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È È· Ó¤ÔÈ Ô‡Ù ·ÎfiÌ· Á¤ÚÔÈ. ΔÔ ÊÙ·›ÍÈÌÔ; ΔÔÏÌÒ Ó· ˆ Â›Ó·È fiÏˆÓ Ì·˜, ·ÊÔ‡ ηÓ›˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· η˘¯Ëı› ˆ˜ Â›Ó·È ·ıÒÔ˜, ÌÔ˘ Ê·›ÓÂÙ·È fï˜ ˆ˜ ·ÚfiÌÔȘ ‰ËÏÒÛÂȘ, Ô˘ Ê·ÈÓÔÌÂÓÈο ‰È·Ó¤ÌÔ˘Ó ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË ÂÍ›ÛÔ˘, ‰ÂÓ Â›Ó·È

87

°∂ƒ√π ∫∞π ¡∂√π

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·88

·Ú¿, ÙÔ Ôχ, Ófiı˜ ˘fiÙÚÔ˜ ÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂȘ ÙÔ˘ ÂÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓÔ˘ ÚÔ·ÙÔÚÈÎÔ‡ ·Ì·ÚÙ‹Ì·ÙÔ˜, Â͢ËÚÂÙÔ‡Ó ÌfiÓÔ ÁÈ· Ó· ‰È·Ï‡Ô˘Ó Î·È Ó· ·ÔÎÚ‡ÙÔ˘Ó, Û ÌÈ· Ê·ÓÙ·ÛÙÈ΋ Û˘ÏÏÔÁÈ΋ ÂÓÔ¯‹, ÙȘ ¢ı‡Ó˜ ÙˆÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÒÓ ÂÓfi¯ˆÓ. Δ˘ ηٿÛÙ·Û˘ fi¯È ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ·ÏÏ¿ Ù˘ ˙ˆ‹˜. Δ· Áڿʈ ·˘Ù¿ ÌÈ· ̤ڷ Ô˘ ¤ÊÙ·Û·Ó ·fi ÙËÓ πÛ·Ó›· Î·È ÙËÓ πÙ·Ï›· ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ¿ÓÙÚ˜, Á˘Ó·›Î˜ Î·È ·È‰È¿ ÛÙ· ‡ıÚ·˘ÛÙ· ÏÂÔ‡ÌÂÓ· Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÁÈ· Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ó ÛÙÔ˘˜ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓÔ˘˜ ·Ú·‰Â›ÛÔ˘˜ ÌÈ·˜ ÏÔ‡ÛÈ·˜ ∂˘ÚÒ˘. ™ÙÔ ÓËÛ› π¤ÚÔ, ÛÙ· ∫·Ó¿ÚÈ·, ÏfiÁÔ˘ ¯¿ÚË, ¤ÊÙ·Û ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ Ì¿ÚÎÔ, ̤۷ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ˘‹Ú¯Â ¤Ó· ÓÂÎÚfi ·È‰›, Î·È ÌÂÚÈÎÔ› Ó·˘·ÁÔ› ‰‹ÏˆÛ·Ó ˆ˜ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ Ù·ÍȉÈÔ‡ ›¯·Ó Âı¿ÓÂÈ Î·È ÚȯÙ› ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· ›ÎÔÛÈ Û‡ÓÙÚÔÊÔ› ÙÔ˘˜ ÛÙÔ Ì·ÚÙ‡ÚÈÔ... ªË ÌÔ˘ ÌÈÏ¿Ù ÁÈ· ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi, Û·˜ ·Ú·Î·ÏÒ.

12 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

88

¢√°ª∞Δ∞ Δ· ÈÔ ‚Ï·‚ÂÚ¿ ‰fiÁÌ·Ù· ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·Ó ÂΛӷ Ô˘ ÚËÙ¿ ‰ËÏÒÓÔÓÙ·È ˆ˜ Ù¤ÙÔÈ·, fiˆ˜ Â›Ó·È Ë ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ‰ÔÁÌ¿ÙˆÓ, ÁÈ·Ù› ·˘Ù¿ ÂÈηÏÔ‡ÓÙ·È ÙËÓ ›ÛÙË, Î·È Ë ›ÛÙË ‰ÂÓ Í¤ÚÂÈ Î·È ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ‰È·ÊˆÓ‹ÛÂÈ Ì ÙÔÓ Â·˘Ùfi Ù˘. ΔÔ Î·Îfi Â›Ó·È ˆ˜ ¤¯ÂÈ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÙ› Û Â͈ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ‰fiÁÌ· ·˘Ùfi Ô˘, ·fi ÙËÓ ›‰È· ÙÔ˘ ÙË Ê‡ÛË, Ô˘‰¤ÔÙ ÚÔÛ‰ÔÎÔ‡Û οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ. √ ª·ÚÍ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÔÙ¤ ‰ÂÓ ¤ıÂÛ ‰fiÁÌ·Ù·, ‰ÂÓ ¤ÏÂÈ„·Ó fï˜ ·Ì¤Ûˆ˜ ÔÈ „¢‰ÔÌ·ÚÍÈÛÙ¤˜ Ô˘ ÌÂÙ¤ÙÚ„·Ó ÙÔ ∫ÂÊ¿Ï·ÈÔ Û ÌÈ· ¿ÏÏË ‚›‚ÏÔ, ·ÏÏ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÓÂÚÁ‹ ÛΤ„Ë Ì ÙË ÛÙ›ڷ ÂÚÌËÓ›· ‹ ÙË Ê·‡Ï· ·fi‰ÔÛË. ∫È Â›‰·Ì ÙÈ Û˘Ó¤‚Ë. ªÈ· ̤ڷ, ·Ó ηٷʤÚÔ˘Ì Ӓ ··ÏÏ·Áԇ̠·fi Ù· ··Ú¯·ÈˆÌ¤Ó· Î·È ¿Î·ÌÙ· ηÏÔ‡È·, ·’ ÙÔ ·ÏÈfi ‰¤ÚÌ· Ô˘ ‰ÂÓ Ì·˜ ¿ÊËÛ ӷ ÌÂÁ·ÏÒÛÔ˘ÌÂ, ı· Û˘Ó·ÓÙËıԇ̠ͷӿ Ì ÙÔÓ ª·ÚÍ: ›Ûˆ˜ ÌÈ· «Ì·ÚÍÈÛÙÈ΋ Â·Ó·Ó¿ÁÓˆÛË» ÙÔ˘ Ì·ÚÍÈÛÌÔ‡ Ó· Ì·˜ ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ó’ ·ÓÔ›ÍÔ˘Ì ÁÂÓÓ·ÈfiÙÂÚÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ ÛÙËÓ ¿ÛÎËÛË Ù˘ ÛΤ„˘. ∫È ·˘Ùfi ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ·fi ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË ·¿ÓÙËÛ˘ ÛÙÔ ıÂÌÂÏÈ҉˜ ÂÚÒÙËÌ·: «°È·Ù› ÛΤÊÙÔÌ·È fiˆ˜ ÛΤÊÙÔÌ·È;» ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·: «ΔÈ Â›Ó·È Ë È‰ÂÔÏÔÁ›·;» ªÔÈ¿˙Ô˘Ó

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·89

Ì ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ÌÈÎÚ‹˜ ·Í›·˜, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÈÛÙ‡ˆ Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ¿ÏϘ ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜...

13 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

RCP Δ· ·Ú¯Èο ÛËÌ·›ÓÔ˘Ó Rádio Clube Português, ¶ÔÚÙÔÁ·ÏÈ΋ §¤Û¯Ë ƒ·‰ÈÔÊÒÓÔ˘, Î·È ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ ‰ÂÓ ı· ˘¿Ú¯ÂÈ ¶ÔÚÙÔÁ¿ÏÔ˜ Ô˘ Ó· ÙËÓ ·ÁÓÔ›. ™‹ÌÂÚ·, 13 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘, ÔfiÙÂ Î·È Áڿʈ ÙȘ Û‡ÓÙÔ̘ ·˘Ù¤˜ ·Ú¿‰Â˜, Ë RCP ·ÔÊ¿ÛÈÛ ӷ ·ÊÈÂÚÒÛÂÈ Ì¤ÚÔ˜ ÂÎÔÌ‹˜ Ù˘ ÛÙËÓ ÚÂÌȤڷ Ù˘ Ù·ÈÓ›·˜ Blindness, Ô˘ ÛÎËÓÔı¤ÙËÛÂ Ô BÚ·˙ÈÏÈ¿ÓÔ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ªÂ˚ڤϘ Ì ‚¿ÛË ÙÔ ‰ÈÎfi ÌÔ˘ ¶ÂÚ› Ù˘ÊÏfiÙËÙÔ˜. ∏ ¶ÈÏ¿Ú, Ô˘ fiÏÔ Î·Ï¤˜ ȉ¤Â˜ ηÙ‚¿˙ÂÈ, ıÂÒÚËÛ fiÙÈ ı· ¤ÚÂ ӷ ÂÈÛÎÂÊıԇ̠·fi ·‚ÚfiÙËÙ· ÙÔ ÛÙ·ıÌfi Î·È ÙÔ˘˜ ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ¤˜ ÙÔ˘ ∑·Ó¤Ï· ∞Ì¤ÚÙ· (∞ÓÔȯÙfi ·Ú¿ı˘ÚÔ), ·ÊÔ‡ ¤ÙÛÈ Ï¤ÁÂÙ·È ÙÔ ÂÓ ÏfiÁˆ ÚfiÁÚ·ÌÌ·. ¶‹Á·Ì ÏÔÈfiÓ Î¿Ùˆ ·fi ·fiÏ˘Ù˜ Û˘Óı‹Î˜ ·ÔÚÚ‹ÙÔ˘ Î·È ‚¤‚·ÈÔÈ ˆ˜ ı· ÚÔηÏÔ‡Û·Ì ¤ÎÏËÍË Ô˘ ›Ûˆ˜ ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ‰˘Û¿ÚÂÛÙË. ∞˘Ùfi Ô˘ ‰ÂÓ Ê·ÓÙ·ÛًηÌ ‹Ù·Ó ˆ˜ Ë ‰È΋ Ì·˜ ¤ÎÏËÍË ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Â›Ó·È ·ÎfiÌ· ηχÙÂÚË. √È ‰‡Ô ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ¤˜ ‹Ù·Ó Ù˘ÊÏÔ›, ›¯·Ó Ù· Ì¿ÙÈ· ‰Â̤ӷ Ì ̷‡ÚÔ ·Ó›... À¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÈÁ̤˜ Ô˘ ÂÙ˘¯·›ÓÔ˘Ó Ó· ›ӷÈ, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, Û˘ÁÎÈÓËÙÈΤ˜ Î·È ·ÔÏ·˘ÛÙÈΤ˜. ∂ÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÂÚ›ÙˆÛË. ∂ÎÊÚ¿˙ˆ Â‰Ò ÙËÓ Â˘ÁÓˆÌÔÛ‡ÓË ÌÔ˘ Î·È ÙËÓ ÂÎ ‚·ı¤ˆÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÁÈ· ÙËÓ ·fi‰ÂÈÍË ÊÈÏ›·˜ Ô˘ Ì·˜ ¤‰ˆÛ·Ó.

16 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

ªÔ˘ ϤÓ ˆ˜ ÔÈ Û˘ÓÂÓÙ‡ÍÂȘ ¿ÍÈ˙·Ó ÙÔÓ ÎfiÔ. ∂ÁÒ, ˆ˜ Û˘Ó‹ıˆ˜, ·ÌÊÈ‚¿Ïψ, ›Ûˆ˜ Á·Ù› ¤¯ˆ ÎÔ˘Ú·ÛÙ› Ó· Ì’ ·ÎÔ‡ˆ. ∞˘Ùfi Ô˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÌÔÚ› ·ÎfiÌ· Ó· ÌÔÈ¿˙ÂÈ Â›‰ËÛË ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ ÁÈ· ̤ӷ, Ì ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, Í·Ó·˙ÂÛٷ̤ÓË ÛÔ‡·. ◊, ·ÎfiÌ· ¯ÂÈÚfiÙÂÚ·, ÛÙÔ ÛÙfiÌ· ÌÔ˘ ÈÎÚ›˙ÂÈ Ë ‚‚·ÈfiÙËÙ· ˆ˜ οÌÔÛ· ηÈ-

89

86 Ã√¡π∞

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·90

ÓÔ‡ÚÁÈ· ÏÔÁÈο Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ ›· ÛÙË ˙ˆ‹ ÌÔ˘ ‰ÂÓ ı· ¤¯Ô˘Ó ÂÓÙ¤ÏÂÈ Î·Ì›· ÛËÌ·Û›·. ∫·È ÁÈ·Ù› ı· ’ÚÂ ӷ ¤¯Ô˘Ó; ΔÈ ÛËÌ·Û›· ¤¯ÂÈ ¿Ú·Á ÙÔ ‚Ô˘ËÙfi ÙˆÓ ÌÂÏÈÛÛÒÓ Ì¤Û· ÛÙËÓ Î˘„¤ÏË; ΔÔ˘˜ ¯ÚËÛÈ̇ÂÈ ÁÈ· Ó· ÂÈÎÔÈÓˆÓÔ‡Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜; ◊ Â›Ó·È ¤Ó· ·Ïfi Âʤ Ù˘ ʇÛ˘, Ë Û˘Ó¤ÂÈ· Î·È ÌfiÓÔ ÙÔ‡ Ó· Â›Ó·È Î·Ó›˜ ˙ˆÓÙ·Ófi˜, ¯ˆÚ›˜ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË Û˘Ó›‰ËÛË Ô‡Ù ÚfiıÂÛË, fiˆ˜ ÌÈ· ÌËÏÈ¿ ‰›ÓÂÈ Ì‹Ï· ¯ˆÚ›˜ Ó’ ·ÓËÛ˘¯‹ÛÂÈ ·Ó ı· ’ÚıÂÈ ‹ fi¯È οÔÈÔ˜ Ó· Ù· Ê¿ÂÈ; ∫È ÂÌ›˜; ªÈÏ¿Ì ÁÈ· ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÏfiÁÔ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô È‰ÚÒÓÔ˘ÌÂ; ∞ÏÒ˜ ÁÈ·Ù› ¤ÙÛÈ; √ ȉÚÒÙ·˜ ÂÍ·ÙÌ›˙ÂÙ·È, ϤÓÂÙ·È, ÂÍ·Ê·Ó›˙ÂÙ·È, ·ÚÁ¿ ‹ ÁÚ‹ÁÔÚ· ı· ÊÙ¿ÛÂÈ ÛÙ· Û‡ÓÓÂÊ·. ∫·È ÔÈ Ï¤ÍÂȘ; ¶Ô‡ ËÁ·›ÓÔ˘Ó; ¶fiÛ˜ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó; °È· fiÛÔ Î·ÈÚfi; ∫·È, ÂÈÙ¤ÏÔ˘˜, ÁÈ· ÔÈÔ ÏfiÁÔ; ∂›Ó·È ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ¿ÂÚÁ˜, ÙÔ Í¤Úˆ, ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈΤ˜ ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ Û˘ÌÏËÚÒÓÂÈ 86 ¯ÚfiÓÈ·. ◊ ›Ûˆ˜ fi¯È Î·È ÙfiÛÔ ¿ÂÚÁ˜, ·Ó ÛÎÂÊÙÒ ˆ˜ Ô ·Ô‡˜ ÌÔ˘ Ô ∑ÂÚfiÓÈÌÔ, ÙȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ÙÔ˘ ÒÚ˜, ‹ÁÂ Î·È ·Ô¯·ÈÚ¤ÙËÛ ٷ ‰¤ÓÙÚ· Ô˘ ›¯Â Ê˘Ù¤„ÂÈ, ·ÁηÏÈ¿˙ÔÓÙ¿˜ Ù· Î·È ÎÏ·›ÁÔÓÙ·˜ ÁÈ·Ù› ‹ÍÂÚ ˆ˜ ‰ÂÓ ı· Ù· ¤‚ÏÂ ͷӿ. ∂›Ó·È ηÏfi Ì¿ıËÌ·. ∞ÁηÏÈ¿˙ˆ ÏÔÈfiÓ ÙȘ ϤÍÂȘ Ô˘ ¤ÁÚ·„·, ÙÔ˘˜ ‡¯ÔÌ·È Ì·ÎÚÔ˙ˆ›· Î·È Í·Ó·È¿Óˆ ÙÔ ÁÚ·ÊÙfi ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô fiÔ˘ ÙÔ Â›¯· ·Ê‹ÛÂÈ. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ¿ÏÏË ·¿ÓÙËÛË.

18 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

∑ø¡Δ∞¡√™, √§√∑ø¡Δ∞¡√™

90

¶ÚÔÙ›ıÂÌ·È Ó· ›̷È, Ì ÙÔÓ ‰ÈÎfi ÌÔ˘ ÙÚfiÔ, ¤Ó·˜ Ú·ÎÙÈÎfi˜ ÛÙˆÈÎfi˜, fï˜ Ë ·‰È·ÊÔÚ›· ˆ˜ Û˘Óı‹ÎË Â˘Ù˘¯›·˜ ÔÙ¤ ‰ÂÓ Â›¯Â ı¤ÛË ÛÙË ˙ˆ‹ ÌÔ˘, Î·È ·ÚfiÙÈ Ú¿ÁÌ·ÙÈ ·Ó·˙ËÙÒ ÂÈÛÌ·ÙÈο ÙËÓ ËÛ˘¯›· ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜, ÂÍ›ÛÔ˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi Â›Ó·È fiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯ˆ ÂÏ¢ıÂÚˆı›, Ô‡Ù ÚÔÙ›ıÂÌ·È Ó· ÂÏ¢ıÂÚˆıÒ, ·fi Ù· ¿ıË. ºÚÔÓÙ›˙ˆ Ó· Û˘ÓËı›˙ˆ ¯ˆÚ›˜ ˘ÂÚ‚ÔÏÈÎfi ÌÂÏÔ‰Ú·Ì·ÙÈÛÌfi ÛÙËÓ È‰¤· ˆ˜ ÙÔ ÛÒÌ· fi¯È ÌfiÓÔ ¤¯ÂÈ Ù¤ÏÔ˜, ·ÏÏ¿ ηٿ οÔÈÔÓ ÙÚfiÔ ‹‰Ë, ·Ó¿ ¿Û· ÛÙÈÁÌ‹, Â›Ó·È ÙÂÙÂÏÂṲ̂ÓÔ. ΔÈ ÛËÌ·Û›· ¤¯ÂÈ fï˜ ·˘Ùfi fiÙ·Ó Î¿ı ¯ÂÈÚÔÓÔÌ›·, οı ϤÍË, οıÂ Û˘Ó·›ÛıËÌ· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÚÓÔ‡ÓÙ·È Î¿ı ÛÙÈÁÌ‹ ·˘Ùfi ÙÔ ÂÂÚ·Ṳ̂ÓÔ; ™Ù’ ·Ï‹ıÂÈ·, ÓÈÒıˆ ˙ˆÓÙ·Ófi˜, ÔÏÔ˙ÒÓÙ·ÓÔ˜, fiÙ·Ó ÁÈ· ÙÔÓ ¤Ó·Ó ‹ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ ÏfiÁÔ Ú¤ÂÈ Ó· ÌÈÏ‹Ûˆ ÁÈ· ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ...

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·91

19 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

¶§∏ªªÀƒ∞ ŒÚ¯ÔÌ·È ·fi ÙÔ ™›ÙÈ ÙÔ˘ ∞ÏÂÓÙ¤˙Ô˘,* fiÔ˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯· Û ÌÈ· Û˘Ó¿ÓÙËÛË ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÙÔ˘ ·Ï·ÈÛÙÈÓÈ·ÎÔ‡ Ï·Ô‡ ÁÈ· Ï‹ÚË ÂıÓÈ΋ ΢ÚÈ·Ú¯›· ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙȘ ·˘ı·ÈÚÂۛ˜ Î·È Ù· ÂÁÎÏ‹Ì·Ù· ÁÈ· Ù· ÔÔ›· Â›Ó·È ˘‡ı˘ÓÔ ÙÔ πÛÚ·‹Ï. ŒÎ·Ó· ÂΛ ÌÈ· ÚfiÙ·ÛË: ·fi ÙȘ 20 °ÂÓ¿ÚË, ËÌÂÚÔÌËÓ›· ·Ó¿Ï˄˘ Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜ ·fi ÙÔÓ ª·Ú¿Î √Ì¿Ì·, Ô §Â˘Îfi˜ √›ÎÔ˜ Ó· ÏËÌÌ˘Ú›ÛÂÈ Ì ÌËӇ̷ٷ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ͢ ÛÙÔÓ ·Ï·ÈÛÙÈÓÈ·Îfi Ï·fi Ì ٷ ÔÔ›· ı· ··ÈÙԇ̠ÌÈ· Ù·¯Â›· χÛË Ù˘ ‰È·Ì¿¯Ë˜. ∞Ó Ô ª·Ú¿Î √Ì¿Ì· ı¤ÏÂÈ Ó· ÂÏ¢ıÂÚÒÛÂÈ ÙË ¯ÒÚ· ÙÔ˘ ·fi ÙËÓ ·ÙÈÌ›· ÙÔ˘ Ú·ÙÛÈÛÌÔ‡, ·˜ ÙÔ Î¿ÓÂÈ Î·È ÛÙÔ πÛÚ·‹Ï. ¶¿Ó 60 ¯ÚfiÓÈ· Ô˘ Ô ·Ï·ÈÛÙÈÓÈ·Îfi˜ Ï·fi˜ ˘ÔʤÚÂÈ „˘¯Ú¿ Ù· Ì·ÚÙ‡ÚÈ· Ì ÙË ÛȈËÚ‹ ‹ ÂÓÂÚÁ‹ Û˘ÓÂÓÔ¯‹ Ù˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜. ◊ÚıÂ Ë ÒÚ· Ó· ÙË ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÔ˘ÌÂ.

20 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

√§∞ Δ∞ √¡√ª∞Δ∞

* Casa do Alentejo: ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ù˘ §ÈÛ·‚fiÓ·˜, ÛÙËÓ Ô‰fi Portas de Santo Antão, Â›Ó·È ÂÈÛΤ„ÈÌÔ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ·˘Ùfi ÎÙ‹ÚÈÔ: Â›Ó·È Ë Ï¤Û¯Ë Î·È Ô ÙfiÔ˜ Û˘Ó¿ÓÙËÛ˘ fiÛˆÓ Î·Ù¿ÁÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ∞ÏÂÓÙ¤˙Ô˘, Ì ·›ıÔ˘Û˜ ¯ÔÚÔ‡ Î·È ÂÛÙÈ·ÙfiÚÈÔ Ì ÙÔÈ΋ ÎÔ˘˙›Ó·. (™.Ù.M.)

91

∞ÊÈÂÚÒÛÂȘ Û ·ÓÙ›Ù˘· ·fi ÙÔ Δ·Í›‰È ÙÔ˘ ÂϤʷÓÙ· ÛÙÔÓ ÂΉÔÙÈÎfi Ô›ÎÔ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÚˆÈÓÔ‡. ™ÙËÓ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÙÔ˘˜ ı· Ì›ÓÔ˘Ó ÛÙËÓ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›· ˆ˜ ¤Ó· ÛËÌ›ˆÌ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜ Î·È Û˘ÓÙÚfiÊÔ˘˜ ÛÙÔ Â¿ÁÁÂÏÌ·, ‰È¿Û·ÚÙÔ˘˜ Û fiÏ· Ù· ÛËÌ›· Ù˘ §Ô˘˙ÈÙ·Ó›·˜, ¿ÏÏ· fï˜ ı· Ù·Íȉ¤„Ô˘Ó Û ̤ÚË Ì·ÎÚÈÓ¿, fiˆ˜ Ë μÚ·˙ÈÏ›·, Ë °·ÏÏ›·, Ë πÙ·Ï›·, Ë πÛ·Ó›·, Ë √˘ÁÁ·Ú›·, Ë ƒÔ˘Ì·Ó›·, Ë ™Ô˘Ë‰›·. ™ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·˘Ù‹ ÂÚ›ÙˆÛË ·Ú·Ï‹Ù˜ ‹Ù·Ó Ô ∞Ì·ÓÙ¤Ô˘ ª¿ÙÂÏ, Û˘Ì·ÙÚÈÒÙ˘ Ì·˜ Î·È Î·ıËÁËÙ‹˜ Ù˘ ÔÚÙÔÁ·ÏÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Ù˘ ™ÙÔίfiÏÌ˘, ÎÈ Ô ÔÈËÙ‹˜ Î·È Ì˘ıÈÛÙÔÚÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ ™ÂÏ ŒÛÌ·ÚÎ, ̤ÏÔ˜ Ù˘

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·92

™Ô˘Ë‰È΋˜ ∞η‰ËÌ›·˜. ∫·ıÒ˜ ·ÊȤڈӷ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÛÙÔÓ ŒÛÌ·ÚÎ ı˘Ì‹ıËη ·˘Ùfi Ô˘ Ì·˜ ›¯Â ‰ÈËÁËı›, ÛÙËÓ ¶ÈÏ¿Ú ÎÈ Â̤ӷ, ÁÈ· Ù· ·Ú·ÏÂÈfiÌÂÓ· ÙÔ˘ ‚Ú·‚›Ԣ Ô˘ ÌÔ˘ ·ÔÓÂÌ‹ıËÎÂ. ΔÔ ¶ÂÚ› Ù˘ÊÏfiÙËÙÔ˜, Ô˘ ›¯Â ‹‰Ë ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙ› ÛÙ· ÛԢˉÈο, ›¯Â ÚÔηϤÛÂÈ Î·Ï‹ ÂÓÙ‡ˆÛË ÛÙÔ˘˜ ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ‡˜, ÙfiÛÔ Î·Ï‹ ÒÛÙ ۯ‰fiÓ ·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ˆ˜ ÙÔ ¡fiÌÂÏ Ù˘ ¯ÚÔÓÈ¿˜ ÂΛӢ, ÙÔ˘ 1998, ı· ‹Ù·Ó ÁÈ· ̤ӷ. ∂›¯Â Û˘Ì‚Â› fï˜ ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ¯ÚÔÓÈ¿ Ó· ¤¯ˆ ‰ËÌÔÛȇÛÂÈ ¤Ó· ¿ÏÏÔ ‚È‚Ï›Ô, ŸÏ· Ù· ÔÓfiÌ·Ù·, ÙÔ ÔÔ›Ô ÚÔÊ·ÓÒ˜, ηْ ·Ú¯‹Ó, ‰ÂÓ ı· ¤ÚÂ ӷ Û˘ÓÈÛÙ¿ ÂÌfi‰ÈÔ ÛÙËÓ ÂÈÏËÌ̤ÓË ·fiÊ·ÛË, ˆÛÙfiÛÔ ÌÈ· ÂÚÒÙËÛË ÂÈʇϷ͢ ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙÔ˘˜ ÎÚÈÙ¤˜ ÌÔ˘: «∫È ·Ó ·˘Ùfi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Â›Ó·È Î·Îfi;» ΔËÓ ·¿ÓÙËÛË ·Ó¤Ï·‚ ӷ ‰ÒÛÂÈ Ô ™ÂÏ ŒÛÌ·ÚÎ, ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÔÈ Û˘Ó¿‰ÂÏÊÔ› ÙÔ˘ ÂÈÊfiÚÙÈÛ·Ó Ì ÙËÓ Â˘ı‡ÓË Ó· ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÛÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÛÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô ÁψÛÛÈÎfi ÙÔ˘ ȉ›ˆÌ·. √ ŒÛÌ·ÚÎ, Ô˘ ¤¯ÂÈ Î¿ÔÈ· ÂÍÔÈΛˆÛË Ì ÙË ÁÏÒÛÛ·, ÂÎÏ‹ÚˆÛ Ì ÂÈı·Ú¯›· ÙËÓ ·ÔÛÙÔÏ‹. ªÂ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÂÓfi˜ ÏÂÍÈÎÔ‡, ηٷηÏfiηÈÚÔ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘, ÂÓÒ ı· ÚÔÙÈÌÔ‡Û ηχÙÂÚ· Ó· ¤Ï ÛÙ· ÛÌ‹ÓË ÓËÛÈÒÓ Ù˘ ÛԢˉÈ΋˜ ı¿Ï·ÛÛ·˜, ‰È¿‚·Û ϤÍË Ï¤ÍË ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ˘·ÏÏ‹ÏÔ˘ ΢ڛԢ ∑Ô˙¤ Î·È Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÙËÓ ÔÔ›· ·Á¿ËÛ ¯ˆÚ›˜ ÔÙ¤ Ó· ¤¯ÂÈ ‰ÂÈ. ¶¤Ú·Û· ÙÔ ÙÂÛÙ, ÂÓÙ¤ÏÂÈ ÙÔ ‚È‚ÏÈ·Ú¿ÎÈ ‰ÂÓ ˘ÔÏÂÈfiÙ·Ó Î·ıfiÏÔ˘ ÙÔ˘ ¶ÂÚ› Ù˘ÊÏfiÙËÙÔ˜. √˘Ê!

22 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

™Δ∏ μƒ∞∑π§π∞

92

Δ·Í›‰È, ηı’ Ô‰fiÓ ÚÔ˜ μÚ·˙ÈÏ›·, fiÔ˘ Ì·˜ ÂÚÈ̤ÓÂÈ ¤Ó· ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÊÔÚو̤ÓÔ fiÛÔ ÎÈ Ô Ô˘Ú·Ófi˜ Ô˘ ·ÂÈÏ› Ì ‚ÚÔ¯‹. ∂Ï›˙ˆ ¿ÓÙˆ˜ ˆ˜ ı· ‚ÚÂı› Ï›ÁË ·ÓÔȯوÛÈ¿ ÒÛÙ ӷ ÌË Ì›ÓÂÈ ·˘Ù‹ Ë ÎÔ˘‚¤ÓÙ· ÌÂÙ¤ˆÚË ÌÈ· ÔÏfiÎÏËÚË ‚‰ÔÌ¿‰·, ·ÊÔ‡ ÙfiÛÔ ı· ‰È·ÚΤÛÂÈ Ë ·Ô˘Û›·. ΔÔ Í¤Úˆ ‰· ˆ˜ fiÛÔ Â›Ì·È ÛÙË μÚ·˙ÈÏ›· ı¤Ì·Ù· ‰ÂÓ ı· Ï›„Ô˘Ó, ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·, ·Ó ˘¿ÚÍÂÈ, ı· Â›Ó·È Ë ·ÓÂ·Ú΋˜ ‰È·ıÂÛÈÌfiÙËÙ· ¯ÚfiÓÔ˘. £· ‰Ô‡ÌÂ. ∂˘¯Ëı›Ù ̷˜ ηÏfi Ù·Í›‰È ηÈ, Â› ÙË Â˘Î·ÈÚ›·, Û·˜ ·Ú·Î·Ïԇ̠ӷ ÊÚÔÓÙ›˙ÂÙ ÙÔÓ ÂϤʷÓÙ· fiÛÔ ÂÌ›˜ Ï›Ô˘ÌÂ.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·93

23 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

∫√¶∞¢π

* ΔÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ·ÂÚÔ‰ÚÔÌ›Ô˘ Ù˘ §ÈÛ·‚fiÓ·˜. (™.Ù.ª.)

93

¢ÂÓ ‹Ù·Ó ‡ÎÔÏÔ Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ì ÛÙË μÚ·˙ÈÏ›·. ¢ÂÓ ‹Ù·Ó ‡ÎÔÏÔ Î·Ó Ó· ‚Áԇ̠·fi ÙÔ ·ÂÚÔ‰ÚfiÌÈÔ. √È ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ Ù˘ ¶ÔÚ٤Ϸ* ¤¯Ô˘Ó ηٷÎÏ˘ÛÙ› ·fi ¿ÙÔÌ· Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô Ê‡ÏˆÓ Ô˘ Ì·˜ ÎÔÈÙ¿˙Ô˘Ó Î·¯‡ÔÙ· Û·Ó Ó· ›¯·Ì ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÛÙÔ ÎÔ‡ÙÂÏÔ, Î·È Ì·˜ Úfi‰È‰Â, ¤Ó· ÈÛÙÔÚÈÎfi ÂÓÂÚÁÒÓ ‹ ÂÓ ‰˘Ó¿ÌÂÈ ÙÚÔÌÔÎÚ·ÙÒÓ. Δ· ¿ÙÔÌ· ·˘Ù¿ ·ÔηÏÔ‡ÓÙ·È «Ê‡Ï·Î˜ ·ÛÊ·Ï›·˜», Ú¿ÁÌ· ·ÚÎÂÙ¿ ·ÓÙÈÊ·ÙÈÎfi ÁÈ·Ù›, ·fi ÚÔÛˆÈ΋ ÂÌÂÈÚ›· ÎÈ ·’ fiÛÔ ÌfiÚÂÛ· Ó· ηٷϿ‚ˆ ÙÚÈÁ‡Úˆ ÌÔ˘, ÔÈ Î·Ë̤ÓÔÈ ÔÈ Ù·ÍȉÈÒÙ˜ ‰ÂÓ ·ÈÛı¿ÓÔÓÙ·È ›¯ÓÔ˜ ·ÛÊ¿ÏÂÈ·˜ Ì ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘˜. ΔÔ ÚÒÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÙÔ Â›¯·Ì ÛÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô Ù˘ ¯ÂÈÚ·ÔÛ΢‹˜. ™Â ·Ó¿ÚÚˆÛË ·ÎfiÌË ·fi ÙËÓ ·ÚÚÒÛÙÈ· ·’ ÙËÓ ÔÔ›· ˘¤ÊÂÚ· Î·È Â˘Ù˘¯Ò˜ ¤¯ˆ Û˘Ó¤ÏıÂÈ, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·›ÚÓˆ Ù·ÎÙÈο, οı ‰‡Ô ‚‰ÔÌ¿‰Â˜, ¤Ó· Ê¿ÚÌ·ÎÔ Ô˘, Û ÂÚ›ÙˆÛË ‰È¤Ï¢Û˘ ·fi ·ÂÚÔ‰ÚfiÌÈÔ, ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· Û˘Óԉ‡ÂÙ·È ·fi È·ÙÚÈ΋ ‚‚·›ˆÛË. ¶·ÚÔ˘ÛÈ¿Û·Ì ÙË ‚‚·›ˆÛË ·˘Ù‹, ÛÊÚ·ÁÈṲ̂ÓË Î·È ˘ÔÁÂÁÚ·Ì̤ÓË fiˆ˜ ÔÚ›˙Ô˘Ó ÔÈ Î·ÓÔÓÈÛÌÔ›, ÈÛÙ‡ÔÓÙ·˜ ˆ˜ Û’ ¤Ó· ÏÂÙfi ÙÔ Ôχ ı· ›¯·Ì ÙËÓ ¿‰ÂÈ· Ó· Û˘Ó¯›ÛÔ˘ÌÂ. Δ›ÔÙ· Ù¤ÙÔÈÔ ‰ÂÓ Û˘Ó¤‚Ë. ΔÔ ÚfiÏÔ Ù˘ Û˘ÏÏ¿‚ÈÛ Ì ÎfiÔ Ë «Ê‡Ï·Î·˜ ·ÛÊ·Ï›·˜» (‹Ù·Ó Á˘Ó·›Î·), Ô˘ ÙÔ ÌfiÓÔ Ô˘ ÛΤÊÙËΠ‹Ù·Ó Ó· ʈӿÍÂÈ ¤Ó·Ó ÚÔ˚ÛÙ¿ÌÂÓÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ‰È¿‚·Û ÙË ‚‚·›ˆÛË Û˘ÓÔÊÚ˘ˆÌ¤ÓÔ˜, ÂÚÈ̤ÓÔÓÙ·˜ ›Ûˆ˜ οÔÈ· ·ÔÎ¿Ï˘„Ë Ó· Ê·Ó› ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘. ÕÚ¯ÈÛ ÙfiÙ ÙÔ Û‡ÚÛÈÌÔ. ∏ «Ê‡Ï·Î·˜ ·ÛÊ·Ï›·˜», Ô˘ ›¯Â ‹‰Ë ‰˘Ô ‹ ÙÚÂȘ ÊÔÚ¤˜ ÚÔʤÚÂÈ ÙËÓ ÂÍ‹˜ ·ÓËÛ˘¯ËÙÈ΋ ÊÚ¿ÛË: «¶Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ ÂϤÁÍÔ˘Ì», ¤Ï·‚ ·Ì¤Ûˆ˜ ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÙÔ˘ ‰È¢ı˘ÓÙ‹ Ù˘, Ô˘ ÙËÓ Â·Ó¤Ï·‚ fi¯È ‰˘Ô Î·È ÙÚÂȘ ÊÔÚ¤˜, ·ÏÏ¿ ¤ÓÙ ‹ ¤ÍÈ. ∞˘Ùfi Ô˘ ›¯Â Ó· ÂϤÁÍÂÈ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÂΛ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘, ¤Ó· ¯·ÚÙ› ÎÈ ¤Ó· Ê¿ÚÌ·ÎÔ, ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â Ù›ÔÙ ¿ÏÏÔ Ó· ‰ÂÈ. ∏ Û˘˙‹ÙËÛË ¿Ó·„Â Î·È ÙÂÏ›ˆÛ ÌfiÓÔ fiÙ·Ó ÂÁÒ, ·Ó˘fiÌÔÓÔ˜, ÂÎÓ¢ÚÈṲ̂ÓÔ˜, ›·: «∞ÊÔ‡ ÏÔÈfiÓ Ú¤ÂÈ Ó· ÂϤÁÍÂÙÂ, ÂϤÁÍÙ ӷ ÙÂÏÂÈÒÓÔ˘Ì». √ ‰È¢ı˘ÓÙ‹˜ ÎÔ‡ÓËÛ ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÎÈ ·¿ÓÙËÛÂ: «ΔÔ ¤ÏÂÁÍ·, ·ÏÏ¿ ÙÔ ÊÈ·Ï›‰ÈÔ Ú¤ÂÈ Ó· Ì›ÓÂÈ Â‰Ò». ΔÔ ÊÈ·Ï›‰ÈÔ, ·Ó ÌÔÚԇ̠ӷ ÔÓÔÌ¿ÛÔ˘Ì ¤ÙÛÈ ¤Ó· Ï·ÛÙÈÎfi ÌÔ˘Î·Ï¿ÎÈ Ì ÁÈ·Ô‡ÚÙÈ, ‹Á ӷ ‚ÚÂÈ

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·94

Ù· ¿ÏÏ· ÂÈΛӉ˘Ó· ÂÎÚËÎÙÈο Ô˘ ›¯·Ó ·Ú·ÎÚ·ÙËı›. ŸÙ·Ó ʇÁ·Ì ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ· Ó’ ·ÔʇÁˆ ÙË ÛΤ„Ë ˆ˜ Ë ·ÛÊ¿ÏÂÈ· ÙÔ˘ ·ÂÚÔ‰ÚÔÌ›Ô˘, ¤ÙÛÈ fiˆ˜ ¿ÂÈ, ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ı· ηٷϋÍÂÈ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ ·ÍÈfiÙÈÌÔ˘ Û˘Ó‰ÈοÙÔ˘ ÙˆÓ ÔÚÙȤÚˉˆÓ Û ÎÏ·Ì... ΔÔ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ ˆÛÙfiÛÔ Û˘Ó¤‚Ë ÌÂÙ¿. °È· ¿Óˆ ·fi ÌÈÛ‹ ÒÚ· Ô‡Ù ͤڈ fiÛ˜ ‰Âο‰Â˜ ÂÈ‚¿Ù˜ ‚ÚÂı‹Î·Ì ÛÙÔÈ‚·Á̤ÓÔÈ, ÛÙÚÈ̈Á̤ÓÔÈ Û·Ó ÙȘ Û·Ú‰¤Ï˜ ÛÙÔ ‚·Ú¤ÏÈ, ̤۷ Û’ ¤Ó· ψÊÔÚÂ›Ô Ô˘ ı· Ì·˜ ‹Á·ÈÓ ÛÙÔ ·ÂÚÔÏ¿ÓÔ. °È· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ·fi ÌÈÛ‹ ÒÚ· ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ÎÈÓËıÔ‡ÌÂ, Ì ÙȘ fiÚÙ˜ ·ÓÔȯ٤˜ ÁÈ· Ó· ΢ÎÏÔÊÔÚ› ÂχıÂÚ· ÙÔ ÚˆÈÓfi ÎÚ‡Ô. Èڛ˜ Ì›· ÂÍ‹ÁËÛË, ¯ˆÚ›˜ Ì›· ϤÍË Û˘ÁÁÓÒÌ˘. ª·˜ ÌÂÙ·¯ÂÈÚ›ÛÙËÎ·Ó Û·Ó ÎÔ¿‰È. ∞Ó ÙÔ ·ÂÚÔÏ¿ÓÔ Â›¯Â ¤ÛÂÈ, ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì οÏÏÈÛÙ· Ó· ԇ̠ˆ˜ Ì·˜ ›¯·Ó Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ÛÙÔ ÛÊ·Á›Ô.

24 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

94

¢À√ ∂ π ¢ ∏ ™ ∂ π ™ ™ÙË μÚ·˙ÈÏ›·, ·Ó¿ÌÂÛ· Û ‰‡Ô Û˘ÓÂÓÙ‡ÍÂȘ, Ì·ı·›Óˆ ‰‡Ô Âȉ‹ÛÂȘ: Ë Ì›· η΋, ÊÚÈÎÙ‹, ˆ˜ Ë Î·Ù·ÈÁ›‰· Ô˘ fiÙ fiÙ ÍÂÛ¿ ¿Óˆ ÛÙÔ ™¿Ô ¶¿ÔÏÔ ÁÈ· Ó’ ·Ê‹ÛÂÈ Ï›Á· ÏÂÙ¿ ÔÚÁ‹˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi ηı·Úfi Î·È ÙËÓ ·›ÛıËÛË ˆ˜ ‰ÂÓ Û˘Ó¤‚Ë Ù›ÔÙ·, ÛÙÔ ¡fiÙÔ ÚÔοÏÂÛ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ 59 ı‡Ì·Ù· Î·È ¿ÊËÛ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ¯ˆÚ›˜ Û›ÙÈ, ¯ˆÚ›˜ ÌÈ· ÛÙ¤ÁË ÁÈ· Ó· ÎÔÈÌËıÔ‡Ó ·fi„Â, ¯ˆÚ›˜ ÌÈ· ÁˆÓÈ¿ ÁÈ· Ó· Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ó Ó· ˙Ô˘Ó. Δ¤ÙÔȘ Âȉ‹ÛÂȘ, ·ÚfiÙÈ ÙȘ ¤¯Ô˘Ì ‰È·‚¿ÛÂÈ ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜, ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Ì·˜ ·Ê‹ÓÔ˘Ó ·‰È¿ÊÔÚÔ˘˜. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, οı ÊÔÚ¿ Ô˘ ÊÙ¿ÓÂÈ ˆ˜ ÂÌ¿˜ Ë ÊˆÓ‹ ÌÈ·˜ Ó¤·˜ ıÂÔÌËÓ›·˜ ÛÙË Ê‡ÛË ÌÂÁ·ÏÒÓÂÈ Ô fiÓÔ˜ ÎÈ Ë ·‰ËÌÔÓ›·. ∫È Â›Û˘ Ë ÂÚÒÙËÛË Ô˘ ηÓ›˜ ‰ÂÓ ı¤ÏÂÈ Ó’ ··ÓÙ‹ÛÂÈ, ·ÚfiÙÈ Í¤ÚÔ˘Ì ˆ˜ ¤¯ÂÈ ·¿ÓÙËÛË: ̤¯ÚÈ fiÙ ı· ˙Ô‡ÌÂ, ‹ ı· ˙Ô˘Ó ÔÈ ÊÙˆ¯fiÙÂÚÔÈ, ÛÙÔ ¤ÏÂÔ˜ Ù˘ ‚ÚÔ¯‹˜, ÙÔ˘ ·Ó¤ÌÔ˘, Ù˘ ÍËÚ·Û›·˜, fiÙ·Ó Í¤ÚÔ˘Ì ˆ˜ fiÏ· ·˘Ù¿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ¤¯Ô˘Ó ÙË Ï‡ÛË ÙÔ˘˜ Û ÌÈ· ·ÓıÚÒÈÓË ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ‡·Ú͢; ª¤¯ÚÈ fiÙ ı· ÎÔÈÙ¿˙Ô˘Ì ·’ ÙËÓ ¿ÏÏË ÌÂÚÈ¿, Û·Ó Ó· ÌËÓ Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ ÔÓ; Δ· 59 ·˘Ù¿ ¿ÙÔÌ· Ô˘ ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó ÛÙË ™¿ÓÙ· ∫·Ù·Ú›Ó·, ÛÙË μÚ·˙ÈÏ›· fiÔ˘ ‚Ú›ÛÎÔÌ·È ·˘Ù‹ ÙË ÛÙÈÁÌ‹, ‰ÂÓ ¤ÚÂ ӷ Âı¿ÓÔ˘Ó Ì ٤ÙÔÈÔ ı¿Ó·ÙÔ. ∫È ·˘Ùfi ÙÔ Í¤ÚÔ˘Ì fiÏÔÈ.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·95

∏ ¿ÏÏË Â›‰ËÛË Â›Ó·È fiÙÈ ÙÔ ∂ıÓÈÎfi μÚ·‚Â›Ô °Ú·ÌÌ¿ÙˆÓ Ù˘ πÛ·Ó›·˜ ‰fiıËΠÛÙÔÓ ÃÔ˘¿Ó °ÎÔ˚ÙÈÛfiÏÔ, Ô˘ ÙÔÓ ı˘Ì¿Ì·È Û‹ÌÂÚ· ÛÙÔ §·Óı·ÚfiÙÂ, Ì ÙË Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ªÔÓ›Î Î·È ÙÔÓ °Îfi̘ ∞ÁÎÈϤڷ, Ó· ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ· ‚È‚Ï›· Î·È ÁÈ· ÙÔ Â¿ÁÁÂÏÌ· Ù˘ Û˘ÁÁÚ·Ê‹˜. ∏ ªÔӛΠ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ È· ÁÈ· Ó· ‰ÂÈ ÙÔ ‚Ú·‚Â›Ô ·˘Ùfi, Ô˘ ÂÈÙ¤ÏÔ˘˜ ·ÔÓ¤ÌÂÙ·È ÛÙÔÓ °ÎÔ˚ÙÈÛfiÏÔ, ÙfiÛ· ¯ÚfiÓÈ· ·ÊÔ‡ ‰È·‚¿Û·Ì ÙÔ ÚÒÙÔ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô, Ô˘ ›¯Â ÙfiÙ ÌfiÏȘ ÂΉÔı›. ÃÔ˘¿Ó, ¯·ÈÚÂÙÈÛÌÔ‡˜ Î·È ÔÏÏ¿ Û˘Á¯·ÚËÙ‹ÚÈ·.

25 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

∏ ∞Δ∂ƒª√¡∏ ™∂§π¢∞ Δ√À ¢IA¢IKTYOY ªfiÏȘ ‚Á‹Î·Ì ·fi ÙË Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË Ù‡Ô˘ ÛÙÔ ™¿Ô ¶¿ÔÏÔ, ÙË Û˘ÏÏÔÁÈ΋, fiˆ˜ ÙË Ï¤Ó ‰Ò. ªÂ ÂÎÏ‹ÛÛÂÈ Ô˘ ‰È¿ÊÔÚÔÈ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔÈ Ì ÚÒÙËÛ·Ó ÁÈ· ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ¿ ÌÔ˘ ˆ˜ blogger, ÂÓÒ Â›¯·Ì ›Ûˆ Ì·˜ ÙËÓ ·Ó·ÁÁÂÏ›· ÌÈ·˜ ÂÎÏËÎÙÈ΋˜ ¤ÎıÂÛ˘ Ô˘ ÔÚÁ¿ÓˆÛ ÙÔ ÿ‰Ú˘Ì· ™¤Û·Ú ª·ÓڛΠÛÙÔ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ΔfiÌÈ √Ù¿ÎÂ, Ì ̤ÁÈÛÙÔ˘˜ ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜ Î·È ¯ÔÚËÁÔ‡˜, Î·È Ì ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÂÓfi˜ ηÈÓÔ‡ÚÈÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÂÓ fi„ÂÈ. ∞ÏÏ¿ ÔÏÏÔ› ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔÈ ÂӉȷʤÚıËÎ·Ó ÁÈ· ÙËÓ ·fiÊ·Û‹ ÌÔ˘ Ó· ÁÚ¿„ˆ ÛÙËÓ «·Ù¤ÚÌÔÓË ÛÂÏ›‰· ÙÔ˘ ¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘». ª‹ˆ˜ ‰Ò, ÁÈ· Ó· ԇ̠ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·, ÌÔÈ¿˙Ô˘Ì fiÏÔÈ ÌÂٷ͇ Ì·˜; ∂›Ó·È ·˘Ùfi fi,ÙÈ ÈÔ ÎÔÓÙÈÓfi ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ; ∂›Ì·ÛÙ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Û‡ÓÙÚÔÊÔÈ fiÙ·Ó ÁÚ¿ÊÔ˘Ì ÛÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô; ¢ÂÓ ¤¯ˆ ··ÓÙ‹ÛÂȘ, ·ÏÒ˜ ·Ú·ı¤Ùˆ ÙȘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ. ¢ÂÓ Í¤Úˆ ·Ó Â›Ó·È ÈÔ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎfi, ͤڈ ˆ˜ ÓÈÒıˆ ›ÛÔ˜ Ì ÙÔÓ Ó·Úfi Ì ÙÔ fiÚıÈÔ Ì·ÏÏ› Î·È Ù· ÛÙÚÔÁÁ˘Ï¿ Á˘·Ï¿ÎÈ· Ô˘, Ì ٷ ›ÎÔÛÈ Î·È Î¿ÙÈ ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘, Ì ڈÙÔ‡ÛÂ. ™›ÁÔ˘Ú· ÁÈ· οÔÈÔ blog.

27 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

∂Í·ÎÔÏÔ˘ıԇ̠ӷ ‚ÚÈÛÎfiÌ·ÛÙ ÛÙË μÚ·˙ÈÏ›·, Ë ¶ÈÏ¿Ú ÎÈ ÂÁÒ, Î·È Û˘ÁÎÈÓË̤ÓÔÈ ·fi ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· Ù˘ ™¿ÓÙ· ∫·Ù·Ú›Ó·, fiÔ˘

95

μπøª∂¡∏ ª∂ƒ∞

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·96

Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ Î·È ·ÁÓÔÔ‡ÌÂÓˆÓ ‰È·ÚÎÒ˜ ·˘Í¿ÓÂÙ·È, fiˆ˜ Î·È ÔÈ ·ÓıÚÒÈÓ˜ ÈÛÙÔڛ˜ Âڋ̈Û˘ Î·È ·ÂÏÈÛ›·˜ ÙˆÓ ÂÈ˙ÒÓÙˆÓ Ô˘ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó ˆ˜ ÂÌ¿˜. ¢È·ÛÙ·˘Úˆı‹Î·Ì Ì ÙÔÓ Úfi‰ÚÔ §Ô‡Ï·, Ô˘ ‹Á·ÈÓ ӷ ÂÈÛÎÂÊı› ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜. £· ¯ÚÂÈ·ÛÙ› Ó· ÌÂٷʤÚÂÈ ÔÏÏ‹ ·ÚËÁÔÚÈ¿ ÁÈ· Ó· ‰Â›ÍÂÈ ˆ˜ ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ Â›Ó·È ¯Ú‹ÛÈÌÔ. ¶·ÚËÁÔÚÈ¿ Û ÏfiÁÈ· Î·È Û fiÚÔ˘˜. ∫·È Ù· ‰˘Ô Ù· ¯ÚÂÈ·˙fiÌ·ÛÙ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ. ª·˜ ›·Ó ˆ˜ ÛÙȘ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ, ·˘ıfiÚÌËÙ·, Ì·˙Â‡Ô˘Ó ¯Ú‹Ì·Ù· ÁÈ· Ó· ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó Ù· ı‡Ì·Ù·. °È· ÂÌ¿˜, Ô˘ ‰ÂÓ ˙ԇ̠¿ÌÂÛ· ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›·, Ù¤ÙÔȘ ¯ÂÈÚÔÓƠ̂˜ Â›Ó·È Â›Û˘ ·ÚËÁÔÚÈ¿, Ì·˜ οÓÔ˘Ó Ó· ÛÎÂÊÙfiÌ·ÛÙ ˆ˜ Ë Ó·ڋ ·fi ÙË ‰È‡ı˘ÓÛË Û‡ÓÙ·Í˘ Ô˘ ·ÓËÛ˘¯Â› ÁÈ· ÙËÓ Ù‡¯Ë ·ÓıÚÒˆÓ Ô˘ ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Â›Ó·È ÌÈ· ÂÊÈÎÙ‹ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ∞fi„ ÛÙË μÚ·˙ÈÏÈ¿ÓÈÎË ∞η‰ËÌ›· °Ú·ÌÌ¿ÙˆÓ ·ÚÔ˘Û›·Û· ÙÔ Δ·Í›‰È ÙÔ˘ ÂϤʷÓÙ·. √ ∞ÏÌ¤ÚÙÔ ÓÙ· ∫fiÛÙ· È ™›Ï‚· › ÛÙËÓ ·Ú¤Ì‚·Û‹ ÙÔ˘ ˆ˜ ›̷ÛÙ fiÏÔÈ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˜, ÁÈ·Ù› Ê˘Ï¿Ì ̤۷ Ì·˜ ·Ó·ÁÓÒÛÂȘ ˆ˜ ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ì·˜. ªÂ ÙÔÓ ∞ÏÌ¤ÚÙÔ ¤¯ˆ ÌÈ· ·ÏÈ¿ Û¯¤ÛË ÊÈÏ›·˜, Î·È ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ Ô ·Î·‰ËÌ·˚Îfi˜, ÚÒËÓ Úfi‰ÚÔ˜ Ù˘ ∞η‰ËÌ›·˜ Î·È ÚÒËÓ ڤۂ˘, ı¤ÏËÛ ӷ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÌÔ˘ Ì ÙÔÓ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ÙÚfiÔ. ¶ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜ ›¯·Ì ÌÈ· Û˘Ó¿ÓÙËÛË Ì ÙÔ˘˜ ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ‡˜, ÛÙËÓ ÔÔ›· ·Ú¢ڤıËÎ·Ó ÁÂÓÓ·Èfi‰ˆÚÔÈ Ê›ÏÔÈ fiˆ˜ Ë ∫ÏÂÔÓ›˜ ªÂÚ·ÚÓÙÈÓ¤ÏÈ Î·È Ë ΔÂÚ¤˙· ∫ÚÈÛÙ›Ó· ™ÂÚÓÙ¤ÈÚ· ÓÙ· ™›Ï‚·, Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ› ·ÚfiÙÈ ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙËÓ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·Ù›· ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜, ·˘Ù‹ Ô˘ Â›Ó·È ·Ó·Áη›· ÁÈ· ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ¶ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜ ›¯·Ì ‚ÚÂı› Ì ÙÔÓ ™›ÎÔ ªÔ˘¿ÚÎÂ, Ô˘ fiÔ˘ Ó· ’Ó·È ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ ÙÔ Ó¤Ô ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô. ∞Ó Â›Ó·È fiˆ˜ Ë μÔ˘‰·¤ÛÙË, ÙfiÙ ı· ¤¯Ô˘Ì ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ¤ÚÁÔ. √ ™›ÎÔ, Ô ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÛÙ‹˜, Ô ÌÔ˘ÛÈÎfi˜, Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜, Â›Ó·È ·fi Ù· ÔÏÔÎÏËڈ̤ӷ ÂΛӷ ÚfiÛˆ· Ô˘ Û˘Ó‰˘¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· Ù˘ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜ ÙÔ˘˜ Ì ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ηÏÔ‡ ·ÓıÚÒÔ˘. ™‹ÌÂÚ· ‹Ù·Ó ÌÈ· ̤ڷ Ï‹Ú˘. Èڛ˜ ηÌÈ¿ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›·. 28 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

96

™ ∂ • √À∞ § π ∫ ∏ ∞ ° ø ° ∏ «∏ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢ÛË Â›Ó·È ¤Ó· ı¤Ì· ÙfiÛÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ· Ô˘ ‰ÂÓ ¯ˆÚ¿ÂÈ ˘ÔÎÚÈÛ›·. ∂›Ó·È ·Ó·Áη›Ô Ó·

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·97

›ÛÔ˘Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ Û’ fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ˆ˜ Ë ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ·ÁˆÁ‹ ÛÙÔ Û›ÙÈ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ fiÛÔ ÙÔ Ê·ÁËÙfi ÛÙÔ ÙÚ·¤˙È. ∞Ó ‰ÂÓ ‰È‰¿ÍÔ˘Ì ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ÂÎ·›‰Â˘ÛË ÛÙ· Û¯ÔÏ›·, ÔÈ ¤ÊË‚Ô› Ì·˜ ı· Ì¿ıÔ˘Ó Ì ˙ˆÒ‰Ë ÙÚfiÔ ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ. ∂›Ó·È ·Ó·Áη›Ô Ó· ‰Ôı› Ù¤ÏÔ˜ ÛÙË ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ˘ÔÎÚÈÛ›·, ÎÈ ·˘Ùfi ÈÛ¯‡ÂÈ ÁÈ· fiϘ ÙȘ ıÚËÛΛ˜». ∂›Ó·È ÏfiÁÈ· ÙÔ˘ §Ô‡Ï· ÓÙ· ™›Ï‚·, ÙÔ˘ ÚÔ¤‰ÚÔ˘ Ù˘ μÚ·˙ÈÏ›·˜, Ô˘ ÚÔÛ˘ÔÁڿʈ. ªÈÏÔ‡Û ے ¤Ó· ·ÁÎfiÛÌÈÔ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ, ÙÔ ÙÚ›ÙÔ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È Î·È ·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙÔ˘ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢Û˘ ÛÙËÓ ÔÔ›· ˘Ô‚¿ÏÏÔÓÙ·È ·È‰È¿ Î·È ¤ÊË‚ÔÈ Û fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ∏ ‚·Û›ÏÈÛÛ· Ù˘ ™Ô˘Ë‰›·˜ ¤Î·Ó ¤ÎÎÏËÛË Ó· ‰Èˆ¯ı› Ë ÂÁÎÏËÌ·ÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÂÁηٷÛÙ·ı› ÛÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô. ∫·È ÔÈ ‰‡Ô Ì›ÏËÛ·Ó ÁÈ· ÛÔ‚·Ú¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, Ô˘ Ï‹ÙÙÔ˘Ó ¤Ó· ̤ÚÔ˜ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È Ô˘ οÓÔ˘Ó ˙ËÌÈ¿ ΢ڛˆ˜ ÛÙÔÓ ·È‰ÈÎfi Î·È ÂÊË‚ÈÎfi ÏËı˘ÛÌfi ÛÙȘ ÊÙˆ¯fiÙÂÚ˜ ˙ÒÓ˜ ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË, fiÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ¤ÏÏÂÈ„Ë Û¯ÔÏ›ˆÓ, Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ·ÏÒ˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ÎÔ˘Ì¿ÓÙÔ Î¿ÓÂÈ ÌÈ· ÙËÏÂfiÚ·ÛË Ô˘ ÌÂÙ·‰›‰ÂÈ ‚›· Î·È ÛÂÍ 24 ÒÚ˜ ÙËÓ Ë̤ڷ. ¶ÔÈÔ˜ ı’ ·ÎÔ‡ÛÂÈ ÙȘ ÛÔʤ˜ ÎÔ˘‚¤ÓÙ˜ Ô˘ ÂÈÒıËÎ·Ó ÛÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙË ™ÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ∂ÎÌÂÙ¿ÏÏ¢ÛË; ◊ıÂÏ·, Ù¤ÏÔ˜ ¿ÓÙˆÓ, Ó· ÌÈÏ‹Ûˆ ÁÈ· ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙÔ˘ Δ·ÍȉÈÔ‡ ÙÔ˘ ÂϤʷÓÙ· ÛÙÔ ™¿Ô ¶¿ÔÏÔ, ·ÏÏ¿ ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi Ì‹Î ÛÙË Ì¤ÛË ÎÈ ¤¯ÂÈ ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ·. ∞˜ ·Ê‹ÛÔ˘Ì ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÁÈ· ·‡ÚÈÔ.

30 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘

∏ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂÈÎfiÓ· Ô˘ ÎÚ·Ù¿Ì ·fi ÙË μÚ·˙ÈÏ›· Â›Ó·È ¤Ó· fiÌÔÚÊÔ ‚È‚ÏÈÔˆÏ›Ô, ¤Ó·˜ ηı‰ÚÈÎfi˜ Ó·fi˜ ‚È‚Ï›ˆÓ, Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜, Â͢ËÚÂÙÈÎfi˜, ˆÚ·›Ô˜. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙË §È‚Ú·Ú›· ∫Ô˘ÏÙÔ‡Ú·, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ ∫ÔÓ˙Ô‡ÓÙÔ ¡·ÛÈÔÓ¿Ï. ∂›Ó·È ¤Ó· ‚È‚ÏÈÔˆÏÂ›Ô fiÔ˘ ·ÁÔÚ¿˙ÂÈ Î·Ó›˜ ‚È‚Ï›·, Ê˘ÛÈο, ·ÏÏ¿ Â›Û˘ ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÔ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Îfi ı¤·Ì· ÙfiÛˆÓ Ù›ÙÏˆÓ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓˆÓ Ì ÙfiÛÔ ÂÏ΢ÛÙÈÎfi ÙÚfiÔ, Û·Ó Ó· ÌËÓ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ·Ôı‹ÎË, Û·Ó Ó· ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤ÚÁÔ Ù¤¯Ó˘. ∏ §È‚Ú·Ú›· ∫Ô˘ÏÙÔ‡Ú· Â›Ó·È ¤Ó· ¤ÚÁÔ Ù¤¯Ó˘. √ ÂΉfiÙ˘ ÌÔ˘, §Ô˘›˜ ™‚·ÚÙ˜, ·fi ÙËÓ ∫ÔÌ·Ó›· ÓÙ·˜ §¤7 – Tο τετρδιο

97

§πμƒ∞ƒπ∞ ∫√À§Δ√Àƒ∞

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·98

98

ÙÚ·˜, ‹ÍÂÚ ˆ˜ ı· Ì ÂÓıÔ˘Û›·˙ ·˘Ùfi ÙÔ ·ÚÈÛÙÔ‡ÚÁËÌ·, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È Ì’ ¤ÊÂÚÂ. ªÂ Û˘ÁΛÓËÛ Â›Û˘ ·ÚÎÂÙ¿ ÙÔ ‚È‚ÏÈÔˆÏÂ›Ô ÙÔ˘ ÂΉÔÙÈÎÔ‡, Ó· ‚ϤÂÈ Î·Ó›˜ ʈÙÂÈÓ¿ Ú¿ÊÈ· Ì ÌÂÁ¿Ï· ¤ÚÁ·, Î·È ÙÔ˘˜ ·Â› ÎÏ·ÛÈÎÔ‡˜ Ó· ÂÎÙ›ıÂÓÙ·È fiˆ˜ Á›ÓÂÙ·È ·ÏÏÔ‡ Ì ÙȘ ηÈÓÔ‡ÚÁȘ ΢ÎÏÔÊÔڛ˜. ∫·È fiÏ· Ì·˙› Ó· ÚÔÛʤÚÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ·Ó·ÁÓÒÛÙË, Ô˘ ¤¯ÂÈ ÙÔ ‰‡ÛÎÔÏÔ ·ÏÏ¿ ÂӉȷʤÚÔÓ ‰›ÏËÌÌ· Ó· ‰È·Ï¤ÍÂÈ Î·È Ó· ÌËÓ Í¤ÚÂÈ ÙÈ. øÚ·›· Ë ¤ÍÔ‰Ô˜ ·fi ÙÔ ™¿Ô ¶¿ÔÏÔ. ΔÔ ‚Ú¿‰˘, ÚÈÓ ÙÔ ‰Â›ÓÔ ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ ΔfiÌÈ √Ù¿ÎÂ, ‹Á·Ì ӷ ‰Ô‡Ì ÙËÓ ¤ÎıÂÛË ∏ Û‡ÛÙ·ÛË ÙˆÓ ÔÓ›ڈÓ. ∂›Ì·ÛÙ ÔÈ ÙÂÏÂ˘Ù·›ÔÈ ·fi 700 ¿ÙÔÌ· Ô˘ ¤Ú·Û·Ó ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ̤ڷ˜ ÁÈ· Ó· ‰Ô˘Ó ÙÔ ÌÔÓÙ¿˙ Ô˘ ¤Î·Ó ¿Óˆ Û ÙÔ‡ÙÔÓ Â‰Ò ÙÔ Û˘ÁÁڷʤ· ÙÔ ÿ‰Ú˘Ì· ™¤Û·Ú ª·ÓÚ›ÎÂ, Î·È Ô˘ ‹‰Ë ¤Ú·Û ·fi ÙÔ §·Óı·ÚfiÙÂ Î·È ÙË §ÈÛ·‚fiÓ·. √ ºÂÚÓ¿ÓÙÔ °Îfi̘ ∞ÁÎÈϤڷ ¤¯ÂÈ ÏfiÁÔ Ó· Â›Ó·È Â˘¯·ÚÈÛÙË̤ÓÔ˜: ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, Û ¿ÏÏË ‹ÂÈÚÔ, Â›Ó·È ÂÍ›ÛÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓ Î·È ÎÔÓÙÈÓfi, ·ÎÚÈ‚¤˜ Û·Ó ÚÔÏfiÈ Î·È fiÌÔÚÊÔ Û·Ó ÙË §È‚Ú·Ú›· ∫Ô˘ÏÙÔ‡Ú·. ªÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÔÈ Î·Ï¤˜ Âȉ‹ÛÂȘ Û˘ÓˆÛÙ›˙ÔÓÙ·È. ∞˜ ÙȘ ÂÌÈÛÙ¢ÙÔ‡ÌÂ.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·99

¢ÂΤ̂ÚÈÔ˜ 2008

1 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

°È· ÙÔ Ù·Í›‰È ÛÙË μÚ·˙ÈÏ›· ¤¯Ô˘Ó ÂÈˆı› ·ÚÎÂÙ¿ Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ¯ÒÚÔ, Ì ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙȘ Â˘Ù˘¯Â›˜ ÛÙÈÁ̤˜ Ô˘ ˙‹Û·ÌÂ, ÛÙȘ ϤÍÂȘ Ô˘ ·ÎÔ‡ÛÙËÎ·Ó Î·È ÂÈÒıËηÓ, ÛÙȘ ·ÏȤ˜ Î·È ÛÙȘ ηÈÓÔ‡ÚÁȘ ÊÈϛ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔÓ Ô‰˘ÓËÚfi ·fiË¯Ô Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ Ù˘ ™¿ÓÙ· ∫·Ù·Ú›Ó·, ÙȘ ηٷÚÚ·ÎÙÒ‰ÂȘ ÂΛӘ ‚ÚÔ¯¤˜, ÙÔ˘˜ ÏfiÊÔ˘˜ ÊÙÈ·Á̤ÓÔ˘˜ ·fi Ï¿ÛË Ô˘ ¤ı·„·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·fi ÂηÙfi ·Ó˘ÂÚ¿ÛÈÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, fiˆ˜ Â›Ó·È Ô Î·ÓfiÓ·˜ ÛÙȘ Ê˘ÛÈΤ˜ ηٷÛÙÚÔʤ˜, Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÚÔÙÈÌÔ‡Ó ÁÈ· ı‡Ì·Ù· ÙÔ˘˜ ÊÙˆ¯fiÙÂÚÔ˘˜ ·’ ÙÔ˘˜ ÊÙˆ¯Ô‡˜. ∂ÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·˜ ÛÙË §ÈÛ·‚fiÓ·, ·˘Ù‹ ı· ‹Ù·Ó Ë ÛÙÈÁÌ‹ ÂÓfi˜ ÁÂÓÈÎÔ‡ ÈÛÔÏÔÁÈÛÌÔ‡, ÌÈ·˜ Û‡ÓԄ˘ fiÛˆÓ Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó, ·Ó Ë ‰È·ÎÚÈÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ, Ù˘ ÔÔ›·˜ ‰Â›ÁÌ·Ù· ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ ¤¯ˆ ‰ÒÛÂÈ ·ÚÎÂÙ¿ ÛÙË ˙ˆ‹ ÌÔ˘, ‰ÂÓ Û˘Ì‚Ô‡Ï¢ ·ÓÙ’ ·˘ÙÒÓ ÙË ¯Ú‹ÛË ÌÈ·˜ ‰È·Ù‡ˆÛ˘ ÂÚÈÂÎÙÈ΋˜ Î·È Û˘ÓÔÙÈ΋˜: «‹Á·Ó fiÏ· ηϿ». ∞Ó ˘¿ÚÍÂÈ ÎÈ ¿ÏÏÔ ‚È‚Ï›Ô ·ÎfiÌ·, ‰ÂÓ ÌÔÚÒ Ó· ¢¯ËıÒ Ó· Ù‡¯ÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚ˘ ˘Ô‰Ô¯‹˜ ·fi ·˘Ù‹ Ô˘ ›¯Â ÙÔ Δ·Í›‰È ÙÔ˘ ÂϤʷÓÙ·, Ô˘ Ì·˜ ‹Á ˆ˜ ÙË μÚ·˙ÈÏ›·. Ãı˜ η٤ıÂÛ· Â‰Ò ÌÂÚÈΤ˜ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ı·˘Ì·ÛÌÔ‡ ÁÈ· ÙȘ ˘¤Úԯ˜ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ‚È‚ÏÈÔˆÏ›Ԣ §È‚Ú·Ú›· ∫Ô˘ÏÙÔ‡Ú· ÛÙÔ ™¿Ô ¶¿ÔÏÔ. ∂ÈÛÙڤʈ ÛÙÔ ı¤Ì·, ηٿ ÚÒÙÔÓ ÁÈ· Ó· Â·Ó·Ê¤Úˆ, fiˆ˜ ‰›Î·È· ÔÊ›ψ, ÙËÓ ÂÎı·Ì‚ˆÙÈ΋ ÂÓÙ‡ˆÛË Ô˘ ‚ÈÒÛ·Ì ÂΛ, Ë ¶ÈÏ¿Ú ÎÈ ÂÁÒ, ·ÏÏ¿ Â›Û˘ Î·È ÁÈ· ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÔ‡˜ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ·ÈÛÈfi‰ÔÍÔ˘˜, Ô˘ ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·fi ÙËÓ ·Ó·fiÊ¢ÎÙË Û‡ÁÎÚÈÛË ÌÂٷ͇ ÌÈ·˜ ÛÊÚÈÁËÏfiÙËÙ·˜, Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÌfiÓÔ ÂÌÔÚÈ΋, ÁÈ·Ù› ÂÓ¤ÏÂΠÙËÓ Î·Ï‹ ‰È¿ıÂÛË ÙˆÓ ÔÏ˘¿-

99

¢π∞º√ƒ∂™

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·100

ÚÈıÌˆÓ ·ÁÔÚ·ÛÙÒÓ Ô˘ ‹Ù·Ó ·ÚfiÓÙ˜, Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙËÓ ·ıÂÚ¿¢ÙË ıÏ›„Ë Ô˘ ÛÙÔȯÂÈÒÓÂÈ Ù· ‰Èο Ì·˜ ‚È‚ÏÈÔˆÏ›·, ÌÔÏ˘Ṳ̂ӷ ·fi ÙËÓ ·ÓÂ·Ú΋ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ηٿÚÙÈÛË Î·È ÙÔ ¯·ÌËÏfi Â›Â‰Ô Ù˘ ÏÂÈÔ„ËÊ›·˜ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ‰Ô˘ÏÂ‡Ô˘Ó Û’ ·˘Ù¿. ∏ ‚ÈÔÌ˯·Ó›· ÒÏËÛ˘ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÛÙËÓ ·‰ÂÏÊ‹ ¯ÒÚ· Â›Ó·È ÛÔ‚·Úfi Ú¿ÁÌ·, ηϿ ‰ÔÌË̤ÓÔ, Ô˘, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙȘ ‰ÈΤ˜ Ù˘ ·ÚÂÙ¤˜, Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ï›Á˜, ˘ÔÏÔÁ›˙ÂÈ ÛÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, Ô˘ ÁÈ· Ì·˜ Â›Ó·È ·‰È·ÓfiËÙË. ∏ ‚Ú·˙ÈÏÈ¿ÓÈÎË Î˘‚¤ÚÓËÛË Â›Ó·È ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÁÔÚ·ÛÙ‹˜ ‚È‚Ï›ˆÓ, ¤Ó· ›‰Ô˜ ‰ËÌfiÛÈÔ˘ «Ì·È΋ӷ» Ô˘ Â›Ó·È ¿ÓÙ· ¤ÙÔÈÌÔ˜ Ó’ ·ÓÔ›ÍÂÈ ÙÔ Ô˘ÁΛ ÁÈ· Ó· ÂÊԉȿÛÂÈ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˜, Ó· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÂΉÔÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, Ó· ÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ Î·Ì¿ÓȘ ÁÈ· ÙË ‰È¿‰ÔÛË Ù˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘, Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·È, fiˆ˜ ›¯· ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ‰È·ÈÛÙÒÛˆ, ·fi ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈΤ˜ ‰È·ÊËÌÈÛÙÈΤ˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜. ∂ÓÙÂÏÒ˜ ÙÔ ·ÓÙ›ıÂÙÔ ·fi ·˘Ùfi Ô˘ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÛÙ· ÏÔ˘˙ÈÙ·ÓÈο Ì·˜ ‰¿ÊË, Ô˘ ·fi ÔÏϤ˜ ·fi„ÂȘ Â›Ó·È ·ÎfiÌË ·Î·ÏÏȤÚÁËÙ·, ÂÚÈ̤ÓÔÓÙ·˜ ¤Ó· ÛËÌ¿‰È, ¤Ó· Û¯¤‰ÈÔ ‰Ú¿Û˘, ÎÈ Â›Û˘, ·Ó ÌÔ˘ ÂÈÙÚ¤ÂÙ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÌÔÚÂ˘Ì·ÙÈ΋ ‰È·Ù‡ˆÛË, ÌÈ· ÂÈÙ·Á‹. Δ· ÏÂÊÙ¿, ϤÂÈ Ë Ï·˚΋ ÛÔÊ›·, ·ÁÔÚ¿˙Ô˘Ó Ù· ÂfiÓÈ·. ∫È Â›Û˘, Ù· ‚È‚Ï›· Î·È ¿ÏÏ· ·Á·ı¿ ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜, ·ÚÈ Úˆı˘Ô˘ÚÁ¤, Ô˘, ÂȉÈο ÛÙ· ı¤Ì·Ù· ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ›ÛÙ ‰È·ÚÎÒ˜ οˆ˜ ·ÊËÚË̤ÓÔ˜. °È· ηÎfi ‰ÈÎfi Ì·˜.

3 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

100

√ ™√§√ªø¡ ∂¶π™Δƒ∂º∂π ™Δ√ ª¶∂§∂ª ™‹ÌÂÚ· ÙÔ ·fiÁÂ˘Ì· Ô ÂϤʷÓÙ·˜ ™ÔÏÔÌÒÓ ı· ÂÈÛÙÚ¤„ÂÈ ÛÙÔ ªÂϤÌ. ¢ËÏ·‰‹ Ë ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ÌÔÚÊ‹ ‹Ù·Ó Âڈ̤ÓÔ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ› ÛÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ·’ fiÔ˘ ¤Ê˘ÁÂ Ô Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi˜ ÂϤʷÓÙ·˜ ÙÔÓ 16Ô ·ÈÒÓ· ÁÈ· ÙË μȤÓÓË Ù˘ ∞˘ÛÙÚ›·˜, Ì ÛÙ·ıÌÔ‡˜ Û ∫·ÛÙ¤ÏÔ ƒÔÓÙÚ›ÁÎÔ, μ·ÁÈ·‰ÔÏ›‰, ƒfi˙·˜, °¤ÓÔ‚·, ¶¿‰Ô‚· Î·È ¿ÏϘ ÙÔÔıÂۛ˜ ̤¯ÚÈ Ó· ‰È·Û¯›ÛÂÈ ÙȘ ÕÏÂȘ Î·È Ó· ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ ÙȘ ̤Ú˜ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ·˘Ï‹ ÙÔ˘ ª·ÍÈÌÈÏÈ·ÓÔ‡. √ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ∞ÓÙfiÓÈÔ ª¤Áη ºÂÚ¤ÈÚ· Î·È Ô Î·ıËÁËÙ‹˜, Â›Û˘ Û˘ÁÁڷʤ·˜, ª·ÓÔ˘¤Ï ª·Ú›· ∫·Ú‚¿ÏÈÔ ı· ÂÈÊÔÚÙÈÛÙÔ‡Ó Ó· ‰È¢ı‡ÓÔ˘Ó ÙË Û˘˙‹ÙËÛË Ô˘ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÎÂÓÙÚÈÎfi ı¤Ì· ÙÔ ‚È‚Ï›Ô, ‰ÈfiÏÔ˘ fï˜ ‰ÂÓ ı· ·Ú·ÍÂÓ¢ÙÒ ·Ó ·Ó·Ù‡ÍÂÈ Î·È ¿ÏÏ· ˙ËÙ‹Ì·-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·101

Ù· Ô˘ ··Û¯ÔÏÔ‡Ó Î·È ÙÔ˘˜ ÙÚÂȘ Ì·˜, ÁÈ·Ù› ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È, fiˆ˜ ϤÓ οÔÈÔÈ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔÈ, ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ·Ù˙¤ÓÙ·. ¡·È, ‰ÂÓ ı· Ì ›ڷ˙Â Ë ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙÔ˘ ÂϤʷÓÙ· Ó· ¯ÚËÛÈ̇ÛÂÈ ÁÈ· Ó· ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ì ÁÈ· ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ô˘ ÛΛÛÙËΠ·’ Ù· ÔÏÏ¿ Ì·ÏÒÌ·Ù·, ÁÈ·Ù› ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ÂϤʷÓÙ· ™ÔÏÔÌÒÓÙ· ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·, ·ÚfiÙÈ ÂÊÈÎÙ¿, ‰ÂÓ Î·Ù¿ÊÂÚ·Ó Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ó Ù· ηχÙÂÚ· Ô˘ ı¤Ï·ÌÂ. °È· Ó· ÁÏÈÙÒÛÔ˘Ì ·’ ÙË Ó‡¯Ù· Ô˘ Ì·˜ ÏËÛÈ¿˙ÂÈ.

4 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

¶ƒ√™ ∫∞£∂ ∂¡¢π∞º∂ƒ√ª∂¡√ ¶·ÚÔ˘Û›·Û· ÙÔ Δ·Í›‰È ÙÔ˘ ÂϤʷÓÙ· ÛÙË §ÈÛ·‚fiÓ· Î·È ¿‰Ú·Í· ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÁÈ· Ó· ˆ ˆ˜ ÛÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÌÔ˘ ÙÚÈÁ˘Ú›˙ÂÈ ¤Ó· ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔ ‚È‚Ï›Ô. √˘Ê!

4 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

¶ÚÈÓ ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ÛÙË ¡¿ÔÏË, ÂÚÓÒÓÙ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ ÂΛÓÔ˘˜ fiÔ˘ Ù· ¿ÓÙ· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘Ì‚Ô‡Ó, ΛÓËÛ ÙËÓ ÂÚȤÚÁÂÈ¿ ÌÔ˘ ¤Ó· ηʤ Ô˘ ·fi ÙËÓ fi„Ë ¤ÌÔÈ·˙ ӷ ›¯Â ·ÓÔ›ÍÂÈ ÙȘ fiÚÙ˜ ÙÔ˘ ÌfiÏȘ ÚÈÓ Ï›Á˜ ̤Ú˜. Δ· ͇Ϸ ‹Ù·Ó ·ÓÔȯÙfi¯ÚˆÌ·, ÔÈ ÂÂÓ‰‡ÛÂȘ ·ÛÙÚ·ÊÙÂÚ¤˜, ÙÔ ¿ÙˆÌ· ηı·Úfi, ÂÓ ÔÏ›ÁÔȘ ·ÓËÁ‡ÚÈ ÁÈ· Ù· Ì¿ÙÈ· ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙËÓ fiÛÊÚËÛË Î·È ÙË Á‡ÛË, fiˆ˜ ·¤‰ÂÈÍÂ Ô ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi˜ ηʤ˜ Ô˘ ÌÔ˘ Û¤Ú‚ÈÚ·Ó. ªÂ ÚÒÙËÛ ÙÔ ÁηÚÛfiÓÈ ·fi Ô‡ ‹ÌÔ˘Ó, ÙÔ˘ ·¿ÓÙËÛ· ÂÁÒ ˆ˜ ‹ÌÔ˘Ó ·’ ÙËÓ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›·, ÎÈ ÂΛÓÔ˜, Ì ÙË Ê˘ÛÈÎfiÙËÙ· ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ ÚÔÛʤÚÂÈ ÌÈ· ¯Ú‹ÛÈÌË ÏËÚÔÊÔÚ›·, ›Â: «∞˘Ùfi Â‰Ò Â›Ó·È Ù˘ ∫·ÌfiÚ·˜». ∫·ÙÂÈÏËÌ̤ÓÔ˜ ÂÍ·›Ó˘, ÂÚÈÔÚ›ÛÙËη Ó· ÍÂÛÙƠ̂ۈ ¤Ó· «∞, Ó·È;» Ô˘ ‰ÂÓ Ì ÂͤıÂÙ Û ٛÔÙ·, ·ÏÏ¿ Ô˘ ÌÔ˘ ¯ÚËۛ̄ ÁÈ· Ó· ÚÔÛ·ı‹Ûˆ Ó· ‰È·ÛΉ¿Ûˆ ÙËÓ Í·ÊÓÈ΋ ·ÓËÛ˘¯›· Ô˘ ¤ÓȈ۷ ÛÙÔÓ ÔÈÛÔÊ¿ÁÔ. ∂›¯· ÌÚÔÛÙ¿ ÌÔ˘ οÔÈÔÓ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ηÓ›˜ Ó· ‰ÂÈ ˆ˜ ·Ïfi ÌÈÛıÔÊfiÚÔ ¯ˆÚ›˜ ȉȷ›ÙÂÚ˜ ¢ı‡Ó˜ ÛÙËÓ ÂÁÎÏËÌ·ÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË ÙˆÓ ·ÊÂÓÙÈÎÒÓ ÙÔ˘, Ô˘ fï˜ Ë ÏÔÁÈ΋

101

™∞μπ∞¡√

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·102

Û˘Ì‚Ô‡Ï¢ ӷ ‰ˆ Ì ۇÓÂÛË Î·È Î·¯˘Ô„›· ÁÈ’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÎÙfi˜ ÙfiÔ˘ ÂÁηډÈfiÙËÙ·, ÌÈ·˜ ÎÈ ÂÁÒ ‹ÌÔ˘Ó ¤Ó·˜ ·Ïfi˜ ÂÚ·ÛÙÈÎfi˜ ÂÏ¿Ù˘ Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ηٷϿ‚ÂÈ Ò˜ ÌÈ· ÂÌÊ·ÓÒ˜ ÂÓÔ¯ÔÔÈËÙÈ΋ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ì ÙÔ ÈÔ Û˘Ì·ıËÙÈÎfi ¯·ÌfiÁÂÏÔ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ¶Ï‹ÚˆÛ·, ‚Á‹Î· ¤Íˆ ηÈ, ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ È·, Ù¿¯˘Ó· ÙÔ ‚‹Ì· ÌÔ˘ Ϙ Î·È ÌÈ· Û˘ÌÌÔÚ›· ÏËÚˆÌ¤ÓˆÓ ‰ÔÏÔÊfiÓˆÓ ÔÏÈÛÌ¤ÓˆÓ ˆ˜ Ù· ‰fiÓÙÈ· ÂÙÔÈÌ·˙fiÙ·Ó Ó· Ì ηٷ‰ÈÒÍÂÈ. ªÂÙ¿ ·fi ÙÚÂȘ ‹ Ù¤ÛÛÂÚȘ ÁˆÓ›Â˜ Ô˘ ¤ÛÙÚÈ„·, ¿Ú¯ÈÛ· Ó· ËÚÂÌÒ. ΔÔ ÁηÚÛfiÓÈ ÛÙÔ Î·Ê¤ ÌÔÚ› Ó· ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ηÎÔÔÈfi˜, ·ÏÏ¿ ÏfiÁÔ Ó· ı¤ÏÂÈ ÙÔ Î·Îfi ÌÔ˘ ‰ÂÓ Â›¯Â. ◊Ù·Ó ÍÂοı·ÚÔ ˆ˜ ·ÚΤÛÙËΠ·ÏÒ˜ Ó· ÌÔ˘ ÂÈ ÂΛÓÔ Ô˘ ÂÁÒ, ˆ˜ οÙÔÈÎÔ˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË, ›¯· ÙËÓ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË Ó· ÙÔ ÁÓˆÚ›˙ˆ, ˆ˜ Ë ¡¿ÔÏË, ÔÏfiÎÏËÚË, ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙ· ¯¤ÚÈ· Ù˘ ∫·ÌfiÚ·˜, ˆ˜ Ë ÔÌÔÚÊÈ¿ ÙÔ˘ ÎfiÏÔ˘ ‹Ù·Ó ÌÈ· „¢‰·ÈÛıËÙÈ΋ Î¿Ï˘„Ë Î·È Ë Ù·Ú·Ó٤Ϸ ¤Ó· ¤ÓıÈÌÔ ÂÌ‚·Ù‹ÚÈÔ. Δ· ¯ÚfiÓÈ· ¤Ú·Û·Ó, fï˜ ÙÔ ÂÂÈÛfi‰ÈÔ ÔÙ¤ ‰ÂÓ Û‚‹ÛÙËΠ·’ ÙË ÌÓ‹ÌË ÌÔ˘. ∫·È ÙÒÚ· ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ Û·Ó Î¿ÙÈ Ô˘ ÙÔ ’˙ËÛ· ¯ı˜, ÂΛӷ Ù· ·ÓÔȯÙfi¯ÚˆÌ· ͇Ϸ, Ë Ï¿Ì„Ë ÙˆÓ ÂÂÓ‰‡ÛˆÓ, ÙÔ Û˘Ó¤ÓÔ¯Ô ¯·ÌfiÁÂÏÔ ÙÔ˘ ˘·ÏÏ‹ÏÔ˘, Ô˘ ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ˘¿ÏÏËÏÔ˜ ·ÏÏ¿ ‰È·¯ÂÈÚÈÛÙ‹˜, ¿ÓıÚˆÔ˜ ÂÌÈÛÙÔÛ‡Ó˘ Ù˘ ∫·ÌfiÚ·˜, ηÌÔÚ›ÛÙ·˜ Î·È Ô ›‰ÈÔ˜. ™Î¤ÊÙÔÌ·È ÙÔÓ ƒÔÌ¤ÚÙÔ ™·‚È¿ÓÔ, Ô˘ ·ÂÈÏ‹ıËΠ̠ı¿Ó·ÙÔ ÂÂȉ‹ ¤ÁÚ·„ ¤Ó· ‚È‚Ï›Ô Ô˘ ηًÁÁÂÏÏ ÌÈ· ÂÁÎÏËÌ·ÙÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÈηӋ Ó· ··Á¿ÁÂÈ ÌÈ· ÔÏfiÎÏËÚË fiÏË ÎÈ fiÔÈÔÓ ÂΛ ̤ÓÂÈ, ÛΤÊÙÔÌ·È ÙÔÓ ƒÔÌ¤ÚÙÔ ™·‚È¿ÓÔ, Ô˘ ·ÓÙ› ÁÈ· ‚Ú¿‚¢ÛË ¤¯ÂÈ ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔ˘ ˘fi ÚÔıÂÛÌ›·, ÎÈ ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ì·È ·Ó ı· ͢Ó‹ÛÔ˘Ì οÔÈ· ̤ڷ ·’ ÙÔÓ ÂÊÈ¿ÏÙË Ô˘ Â›Ó·È Ë ˙ˆ‹ ÁÈ· ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ηٷ‰ÈÒÎÔÓÙ·È ÂÂȉ‹ ϤÓ ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·, fiÏË ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· Î·È ÌfiÓË ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·. ∞ÈÛı¿ÓÔÌ·È Ù·ÂÈÓfi˜, ۯ‰fiÓ ·Û‹Ì·ÓÙÔ˜, ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙËÓ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ· Î·È ÙÔ ÎÔ˘Ú¿ÁÈÔ ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ· Î·È ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ˘ ƒÔÌ¤ÚÙÔ ™·‚È¿ÓÔ, ‰¿ÛηÏÔ˘ ˙ˆ‹˜.

9 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

102

CALLE SANTA FÉ √ ‰ÚfiÌÔ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ ™·ÓÙÈ¿ÁÔ Ù˘ ÃÈÏ‹˜. ∂Λ ÔÈ ¯·ÊȤ‰Â˜ ÙÔ˘ ¶ÈÓÔÙÛ¤Ù ÂÚÈ·ÎÏˆÛ·Ó ¤Ó· ÈÛfiÁÂÈÔ Û›ÙÈ fiÔ˘ ˙Ô‡-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·103

Û·Ó (Ì¿ÏÏÔÓ ı· ¤ÏÂÁ ηÓ›˜ Î·Ù¤Ê˘Á·Ó) Ë ∫¿ÚÌÂÓ ∫·ÛÙ›ÁÈÔ Î·È Ô Û‡ÓÙÚÔÊfi˜ Ù˘ ÛÙË ˙ˆ‹ Î·È ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË, ªÈÁÎ¤Ï ∂ÓڛΘ, ·ÚÈÔ˜ ‰È·¯ÂÈÚÈÛÙ‹˜ ÙÔ˘ MIR, ·ÎÚˆÓ‡ÌÈÔ ÙÔ˘ Movimiento da Izquierda Revolucionario,* Ô˘ ›¯Â ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ Î·È Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙ› Ì ÙÔÓ ™·Ï‚·‰fiÚ ∞ÏȤÓÙÂ Î·È ÙÒÚ· ‹Ù·Ó ÛÙfi¯Ô˜ ηٷ‰›ˆÍ˘ Ù˘ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ Ô˘ ›¯Â ÚÔ‰ÒÛÂÈ ÙË ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· Î·È ÂÙÔÈÌ·˙fiÙ·Ó Ó· ȉڇÛÂÈ ÌÈ· ·fi ÙȘ ÊÔ‚ÂÚfiÙÂÚ˜ ‰ÈÎÙ·ÙÔڛ˜ Ô˘ ›¯Â ÙË ‰˘ÛÙ˘¯›· Ó· ÁÓˆÚ›ÛÂÈ Ë ¡fiÙÈ· ∞ÌÂÚÈ΋. √ ªÈÁÎ¤Ï ∂ÓڛΘ ‰ÔÏÔÊÔÓ‹ıËÎÂ, ÛÔ‚·Ú¿ ÙÚ·˘Ì·Ù›ÛÙËÎÂ Ë ∫¿ÚÌÂÓ ∫·ÛÙ›ÁÈÔ, Ô˘ ‹Ù·Ó ¤ÁÎ˘Ô˜. ¶ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ· Ë ∫¿ÚÌÂÓ ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· ı˘ÌËı› Î·È Ó· ·Ó·Û˘ÛÙ‹ÛÂÈ ÙȘ ̤Ú˜ ÂΛӘ Û’ ¤Ó· ÓÙÔÎÈÌ·ÓÙ¤Ú ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋˜ ÂÈÏÈÎÚ›ÓÂÈ·˜ Î·È Ú·ÏÈÛÌÔ‡ Ô˘ ›¯·Ì ÙÔ ÚÔÓfiÌÈÔ Ó· ‰Ô‡Ì ·fi„ ÛÙÔ ÛÈÓÂÌ¿ ∫ÈÓÁÎ. ¡ÙÔÎÈÌ·ÓÙ¤Ú Ô˘ Â›Ó·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ¯¿ÚË ÛÙË ÁÓÒÛË Î·È ÙËÓ Â˘·ÈÛıËÛ›· Ù˘ ÛÎËÓÔı¤Ùȉ¿˜ ÙÔ˘, ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˜ ˘„ËÏfiÙ·Ù˘ ÔÈfiÙËÙ·˜. £· Ù· Í·Ó·ԇ̠ÏÔÈfiÓ.

10 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

º√ƒ√™ Δπª∏™

* ∂·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi ∫›ÓËÌ· Ù˘ ∞ÚÈÛÙÂÚ¿˜. (™.Ù.ª.)

103

™‹ÌÂÚ· Ë Û˘Ó¿ÓÙËÛË Â›Ó·È ÛÙÔ ™›ÙÈ ÙÔ˘ ∞ÏÂÓÙ¤˙Ô˘, ÛÙȘ 6 ÙÔ ·fiÁÂ˘Ì·. Ÿˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Î·È ÛÙÔÓ Ù›ÙÏÔ, ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÊfiÚÔ ÙÈÌ‹˜. ºfiÚÔ ÙÈÌ‹˜ Û ÔÈÔÓ; ™Â Î·Ó¤Ó·Ó È‰È·ÈÙ¤Úˆ˜, ·ÊÔ‡ ·ÊÔÚ¿ ÛÙ· ›‰È· Ù· ¶ÔÚÙÔÁ·ÏÈο °Ú¿ÌÌ·Ù· ÛÙËÓ ÔÏfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜, ·fi ÙÔ ∞ ˆ˜ ÙÔ ø Û·Ó Ó· ϤÌÂ, Ô˘ ı· ÙÈÌËıÔ‡Ó Û ÌÈ· ÙÂÏÂÙ‹ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÔ‡ Î·È ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Ô˘ ·Ó¤Ï·‚·Ó ›ÎÔÛÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜, ËıÔÔÈÔ› Î·È ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔÈ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÁÂÓÓ·Èfi‰ˆÚ· ‰È¤ıÂÛ·Ó ÙÔ ¯ÚfiÓÔ Î·È ÙÔ Ù·Ï¤ÓÙÔ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· ÌÈ·˜ ȉ¤·˜ Ô˘ ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙÔ ÿ‰Ú˘Ì·. ∏ ̤ڷ Ô˘ ÂÈϤ¯ıËÎÂ, Ë 10Ë ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 2008, ÌÓËÌÔÓ‡ÂÈ ÙËÓ ·ÔÓÔÌ‹ ÙÔ˘ μÚ·‚›Ԣ ¡fiÌÂÏ Û ¤Ó·Ó ¶ÔÚÙÔÁ¿ÏÔ Û˘ÁÁڷʤ· Ô ÔÔ›Ô˜, ÛÙËÓ ÔÌÈÏ›· ¢¯·ÚÈÛÙ›·˜, ıÂÒÚËÛ ˆ˜ ¤ÚÂ ӷ ÌÔÈÚ·ÛÙ› ÙË ‰È¿ÎÚÈÛË fi¯È ÌfiÓÔ Ì ÙÔ˘˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ‡˜ ÙÔ˘ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜, ¯ˆÚ›˜ ÂÍ·›ÚÂÛË, ·ÏÏ¿ Î·È Ì ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÚÔËÁ‹ıËηÓ, ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘, Û‡Ìʈӷ Ì ÙË Ú‹ÛË ÙÔ˘ ∫·Ìfi˜, ÂÏ¢ıÂÚÒ-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·104

ıËÎ·Ó ·’ ÙÔ ÓfiÌÔ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘. £· ‰È·‚·ÛÙÔ‡Ó Î·È ı· ÙÚ·ÁÔ˘‰ËıÔ‡Ó Î›ÌÂÓ· ÙˆÓ ·ÎfiÏÔ˘ıˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÒÓ: ∞ÓÙ¤ÚÔ ÓÙ ∫ÂÓÙ¿Ï, ¶¿ÙÂÚ ∞ÓÙfiÓÈÔ μȤÈÚ·, μÈÙÔÚ›ÓÔ ¡Â̤˙ÈÔ, ∑Ô˙¤ ∫·Ú‰fi˙Ô ¶›Ú˜, ƒÔ‡È ª¤ÏÔ, ™ÔÊ›· ÓÙ ª¤ÏÔ ªÚ¤ÈÓÂÚ, ¶¤‰ÚÔ ŸÌÂÌ ÓÙ ª¤ÏÔ, ªÈÁÎ¤Ï ΔfiÚÁη, ŒÛ· ÓÙ ∫Â˚Úfi˜, ¡·Ù¿ÏÈ· ∫Ôڤȷ, ¡Ù·‚›ÓÙ ªÔ˘Ú¿Ô-ºÂÚ¤ÈÚ·, ΔÂ˚Û¤ÈÚ· ÓÙ ¶·ÛÎԿ˜, ƒ·Ô‡Ï ªÚ·ÓÙ¿Ô, ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ¶ÂÛÛfi·, ∑fiÚ˙ ÓÙ ™¤Ó·, ∞ÎÈÏ›ÓÔ ƒÈÌ¤ÈÚÔ, ∞Ï̤ÈÓÙ· °Î·Ú¤Ù, §Ô˘›˜ ÓÙ ∫·Ìfi˜, ∫¿ÚÏÔ˜ ÓÙ √ÏÈ‚¤ÈÚ· Î·È ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ¡·ÌfiÚ·. ŒÓ· ·ÏËıÈÓfi ·ÓfiÚ·Ì· ÙÈÌ‹˜ Ô˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Ì·˜ ÙÈÌ¿ fiÏÔ˘˜.

11 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

104

ª¶∞§Δ∞™∞ƒ °∫∞ƒ£√¡ (1) ¶·Ú¿ ÙÔÓ ÙÚ·¯‡ ηÈÚfi, Ì ‚ÚÔ¯‹ ηٿ ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù· Î·È ÎÚ‡Ô, Ô ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˜ ‹Ù·Ó ÁÂÌ¿ÙÔ˜. ∏ ∫¿ÚÌÂÓ ∫·ÛÙ›ÁÈÔ ÊÔ‚fiÙ·Ó ˆ˜ ÔÈ ‰˘fiÌÈÛÈ ÒÚ˜ Ù˘ ÚÔ‚ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ ÓÙÔÎÈÌ·ÓÙ¤Ú Ù˘ ı· ·Ôı¿ÚÚ˘Ó·Ó ÙÂÏÈο ÙËÓ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛ‹ ÙÔ˘, ·˘Ùfi fï˜ ‰ÂÓ Û˘Ó¤‚Ë. √‡Ù ¤Ó·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ‰ÂÓ ÛËÎÒıËΠӷ ʇÁÂÈ, Î·È ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜, Ì ÙÔ˘˜ ı·٤˜ ·Ú·‰Ô̤ÓÔ˘˜ ÛÙË ‰‡Ó·ÌË ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ Î·È ÙˆÓ Û˘ÓÙ·Ú·ÎÙÈÎÒÓ Ì·ÚÙ˘ÚÈÒÓ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ ÙÔ˘ MIR Ô˘ Â¤˙ËÛ·Ó Ù˘ ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›·˜, Ë ∫¿ÚÌÂÓ ¯ÂÈÚÔÎÚÔÙ‹ıËΠ·fi ÙÔ fiÚıÈÔ ÎÔÈÓfi. ∂Ì›˜, ÙÔ˘ π‰Ú‡Ì·ÙÔ˜, ›̷ÛÙ ÂÚ‹Ê·ÓÔÈ ÁÈ’ ·˘Ùfi ÙÔ ÎÔÈÓfi. ∂ÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ˘‹Ú¯Â, ·ÏÏ¿ Ë Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÍÂ¤Ú·Û ÙȘ ÈÔ ·ÈÛÈfi‰Ô͘ ÚԂϤ„ÂȘ. ΔËÓ ÒÚ· Ô˘ Áڿʈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi ‰È·ÎfiÛȘ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ·ÓÙ›Ù˘· Ù˘ √ÈÎÔ˘ÌÂÓÈ΋˜ ¢È·Î‹Ú˘Í˘ ÙˆÓ ∞ÓıÚˆ›ÓˆÓ ¢ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ Î˘ÎÏÔÊÔÚÔ‡Ó ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÈÛ¿ÚÈıÌˆÓ ·Ó·ÁÓˆÛÙÒÓ ÙˆÓ ÂÊËÌÂÚ›‰ˆÓ ¡ÙÈ¿ÚÈÔ ÓÙ ¡ÔÙ›ÛÈ·˜ Ù˘ §ÈÛ·‚fiÓ·˜ Î·È ¡ÙÈ¿ÚÈÔ ÓÙ ¡ÔÙ›ÛÈ·˜ ÙÔ˘ ¶fiÚÙÔ. ∫·È Û‹ÌÂÚ·, 11 ÙÔ˘ ÌËÓfi˜, ı· Â›Ó·È Ë ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘ ª·ÏÙ¿Û·Ú °Î·ÚıfiÓ, Ô˘ ¤Ú¯ÂÙ·È Â› ÙÔ‡ÙÔ˘ ·fi ÙË ª·‰Ú›ÙË ÁÈ· Ó· ÌÈÏ‹ÛÂÈ ÁÈ· Ù· ·ÓıÚÒÈÓ· ‰ÈηÈÒÌ·Ù·, ÁÈ· ÙË ÃÈÏ‹ Î·È ÙÔ °ÎÔ˘·ÓÙ¿Ó·ÌÔ. Ÿˆ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ·ÊȤڈ̷ ÛÙ· ¶ÔÚÙÔÁ·ÏÈο °Ú¿ÌÌ·Ù· Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËΠÙÔ ·fiÁÂ˘Ì· Ì ÌÂÁ¿ÏË ÂÈÙ˘¯›·, Ë Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË ÙÔ˘ °Î·ÚıfiÓ ı· Á›ÓÂÈ ÛÙÔ ™›ÙÈ ÙÔ˘ ∞ÏÂÓÙ¤˙Ô˘, ÛÙȘ 18:00. ∂›Ó·È ηϋ ¢ηÈÚ›· ÁÈ· Ó· Ì¿ıÔ˘ÌÂ. ª¿ÏÈÛÙ·, ÁÈ· Ó· Ì¿ıÔ˘ÌÂ.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·105

12 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

√ ‰ÈηÛÙ‹˜ ª·ÏÙ¿Û·Ú °Î·ÚıfiÓ ¿ÊË۠ʇÁÔÓÙ·˜ ·’ ÙË §ÈÛ·‚fiÓ· ¤Ó· Ì¿ıËÌ· ÁÈ’ ·˘Ùfi Ô˘ Â›Ó·È ‹ ı· ¤ÚÂ ӷ Â›Ó·È ÙÔ ¢›Î·ÈÔ. ∏ ·Ï‹ıÂÈ· Â›Ó·È ˆ˜, Ì ÙË ÛÙÂÓ‹ ¤ÓÓÔÈ·, ·˘Ùfi ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô Ì›ÏËÛ ÛÙËÓ ÂΉ‹ÏˆÛË Ô˘ ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ ÙÔ ÿ‰Ú˘Ì· ‹Ù·Ó Ë ¢ÈηÈÔÛ‡ÓË. ∫·È Ì ÙËÓ ÎÔÈÓ‹ Ù˘ ÛËÌ·Û›·: ÁÈ· Ù· ·‰È΋̷ٷ Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ̤ÓÔ˘Ó ·ÙÈÌÒÚËÙ·, ÁÈ· Ù· ı‡Ì·Ù· Ô˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‰ÈηÈÒÓÔÓÙ·È, ÁÈ· Ù· ‰ÈηÛÙ‹ÚÈ· Ô˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÛËÎÒÛÔ˘Ó ÙÔ ¯·Ï› Î·È Ó· ÎÔÈÙ¿ÍÔ˘Ó ÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ Î¿Ùˆ ·’ ÙÔÓ ÙÚfiÌÔ. °È·Ù› ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ οو ·’ ÙÔÓ ÙÚfiÌÔ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÈÎÔÓÔÌÈο Û˘ÌʤÚÔÓÙ·, ·‰È΋̷ٷ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÍÂοı·Ú· ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÙ› Î·È ‰È·Ú¿¯ıËÎ·Ó ·fi Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ¿ÙÔÌ· Î·È ÔÌ¿‰Â˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÁÓÔÔ‡ÓÙ·È Û ÎÚ¿ÙË Ô˘ ·˘ÙÔ·ÔηÏÔ‡ÓÙ·È ‰Èη›Ô˘. ¶ÔÈÔ˜ ͤÚÂÈ ·Ó ÔÈ ˘‡ı˘ÓÔÈ ÁÈ· Ù· ÂÁÎÏ‹Ì·Ù· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜, ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ Í¤Úˆ Ò˜ ·ÏÏÈÒ˜ Ó· ÔÓÔÌ¿Ûˆ ·˘Ù‹ ÙË ‰ÈÂıÓ‹ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Î·È ¯ÚËÌ·ÙÔÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÎÚ›ÛË, ‰ÂÓ ı· ηٷϋÍÔ˘Ó Ó· ‰ÈηÛÙÔ‡Ó, fiˆ˜ ¤ÁÈÓ Ì ÙÔÓ ¶ÈÓÔÙÛ¤Ù ‹ ÙÔÓ μÈÓ٤Ϸ ‹ ¿ÏÏÔ˘˜ ÙÚÔÌÂÚÔ‡˜ ‰ÈÎÙ¿ÙÔÚ˜ Ô˘ ÙfiÛÔ fiÓÔ ÛÎfiÚÈÛ·Ó; ¶ÔÈÔ˜ ͤÚÂÈ; √ ‰ÈηÛÙ‹˜ ª·ÏÙ¿Û·Ú °Î·ÚıfiÓ Ì¿˜ ¤‰ˆÛ ӷ ηٷϿ‚Ô˘Ì fiÛÔ ÛÔ˘‰·›Ô Â›Ó·È Ó· ÌËÓ ˘Ô¤ÛÔ˘Ì ̛· ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ Î·Î›· ÁÈ· Ó· ÌË Á›ÓÔ˘Ì ÁÈ· ¿ÓÙ· ηÎÔÔÈÔ›. ŸÔÈÔ˜ Ô‰Ô·Ù¿ ÌÈ· ÊÔÚ¿ Ù· ·ÓıÚÒÈÓ· ‰ÈηÈÒÌ·Ù·, ÛÙÔ °ÎÔ˘·ÓÙ¿Ó·ÌÔ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÂÙ¿ ·’ ÙÔ ·Ú¿ı˘ÚÔ ¯ÚfiÓÈ· ‰Èη›Ô˘ Î·È ÓÔÌÈÌfiÙËÙ·˜. ¢ÂÓ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· Â›Ó·È Û˘Ó¤ÓÔ¯Ô˜ ÛÙÔ ‰ÈÂıÓ¤˜ ¯¿Ô˜ Ì ÙÔ ÔÔ›Ô Ë ‰È·¯Â›ÚÈÛË ªÔ˘˜ ÌfiÏ˘Ó ÙÔÓ ÌÈÛfi ÎfiÛÌÔ. √‡Ù ÔÈ Î˘‚ÂÚÓ‹ÛÂȘ Ô‡Ù ÔÈ Ôϛ٘. ŒÓ· ÔÏ˘ÏËı¤˜ Î·È ÚÔÛËψ̤ÓÔ ·ÎÚÔ·Ù‹ÚÈÔ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÙȘ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ‰ÈηÛÙ‹ Ì Û‚·ÛÌfi Î·È ÚÔÛÔ¯‹. ∫·È ¯ÂÈÚÔÎÚfiÙËÛ fi¯È Û·Ó Ó’ ¿ÎÔ˘Á ÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë Ù˘ ·Ï‹ıÂÈ·˜, ·ÏÏ¿ ÙËÓ ÂÓÂÚÁ‹ ʈӋ Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ô ÎfiÛÌÔ˜ ÁÈ· Ó· ÌËÓ ¤ÛÂÈ ÛÙËÓ ·ÓÔ¯‹ Ù˘ ·ÈÛ¯‡Ó˘. ΔÔ ÿ‰Ú˘Ì· Â›Ó·È Â˘¯·ÚÈÛÙË̤ÓÔ: οӷÌ fi,ÙÈ ÌÔÚÔ‡Û·Ì ÁÈ· Ó· ı˘Ì›ÛÔ˘Ì ˆ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ¢È·Î‹Ú˘ÍË ÙˆÓ ∞ÓıÚˆ›ÓˆÓ ¢ÈηȈ̿وÓ, ˆ˜ ·˘Ù¿ ‰ÂÓ Á›ÓÔÓÙ·È Û‚·ÛÙ¿ Î·È ˆ˜ ÔÈ Ôϛ٘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ··ÈÙ‹ÛÔ˘Ó Ó· ÌË Á›ÓÔ˘Ó ÓÂÎÚfi ÁÚ¿ÌÌ·. √ ª·Ï-

105

ª¶∞§Δ∞™∞ƒ °∫∞ƒ£√¡ (2)

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·106

Ù¿Û·Ú °Î·ÚıfiÓ ÂÎÏ‹ÚˆÛ ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ̤ÚÔ˜ Î·È ÙÔ ¤Î·Ó Ì ÙÚfiÔ ÍÂοı·ÚÔ Û‹ÌÂÚ· ÙÔ ·fiÁÂ˘Ì· ÛÙË §ÈÛ·‚fiÓ·, Î·È ÌÂÙ¿ ·’ ·˘Ùfi ÂÌ›˜ ÌfiÓÔ Ó· ÙÔÓ Û˘Á¯·Úԇ̠ÌÔÚÔ‡ÌÂ. 15 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

ª¶√ƒÃ∂™ ∏ ª·Ú›· ∫ÔÓÙ¿Ì· ‹Úı ͷӿ ÛÙËÓ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›·, ·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿ ÁÈ· Ó· ·Ú¢ÚÂı› ÛÙ· ÂÁη›ÓÈ· ÂÓfi˜ ÌÓËÌ›Ԣ ÁÈ· ÙÔÓ Ãfiگ §Ô˘›˜ ªfiگ˜. À‹Ú¯Â ·ÚÎÂÙfi ÎÔÈÓfi ÛÙÔ ∑·ÚÓÙ›Ó ÕÚÎÔ ÓÙÔ˘ ™¤ÁÎÔ˘,* fiÔ˘ ÂÁηٷÛÙ¿ıËΠÙÔ ÌÓËÌ›Ô. ªÈ· ÊÈÏ·ÚÌÔÓÈ΋ Ì¿ÓÙ· ¤·ÈÍ ÙÔÓ ‡ÌÓÔ Ù˘ ∞ÚÁÂÓÙÈÓ‹˜ ηÈ, Â›Û˘, fi¯È ÙÔÓ ÂıÓÈÎfi ‡ÌÓÔ Ù˘ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›·˜, ·ÏÏ¿ ÙÔÓ ‡ÌÓÔ Ù˘ ª·Ú›·˜ Ù˘ ¶ËÁ‹˜, ÌÔ˘ÛÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË Ù˘ Â·Ó¿ÛÙ·Û˘ Ô˘ ‹Ú ·˘Ùfi ÙÔ fiÓÔÌ· Á‡Úˆ ÛÙÔ 1846-1847 Î·È Ô˘ Û‹ÌÂÚ· ·ÎfiÌ· Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ó· ·›˙ÂÙ·È Û ÔÏÈÙÈΤ˜ Î·È ÛÙÚ·ÙȈÙÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ. ΔÔ ÌÓËÌÂ›Ô Â›Ó·È ·Ïfi, ¤Ó· οıÂÙÔ ÌÏÔÎ ÁÚ·Ó›ÙË ¿ÚÈÛÙ˘ ÔÈfiÙËÙ·˜ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·ÓÔ›ÁÂÈ ¤Ó· ÎÂÓfi fiÔ˘ ¤Ó· Â›¯Ú˘ÛÔ ¯¤ÚÈ, ¿ÌÂÛÔ Î·ÏÔ‡È ÙÔ˘ ‰ÂÍÈÔ‡ ¯ÂÚÈÔ‡ ÙÔ˘ Ãfiگ §Ô˘›˜ ªfiگ˜, ÎÚ·Ù¿ ¤Ó· ÛÙ˘Ïfi. ∂›Ó·È ·Ïfi, ˘Ô‚ÏËÙÈÎfi, Ôχ ÚÔÙÈÌfiÙÂÚÔ ·fi ÌÈ· ÚÔÙÔÌ‹ fiÔ˘ ı· ÎÔ˘Ú·˙fiÌ·ÛÙ·Ó ·Ó·˙ËÙÒÓÙ·˜ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜. ∞˘ÙÔۯ‰›·Û· ÌÂÚÈΤ˜ ϤÍÂȘ ÁÈ· ÙÔÓ Û˘ÁÁڷʤ· ÙˆÓ πÛÙÔÚÈÒÓ,** ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÒ Ó· ıˆÚÒ ˆ˜ ÙÔÓ ÂÈÓÔËÙ‹ Ù˘ ÂÈÎÔÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜, Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ ÂΛӢ Ô˘ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ ·ÔÛ·ÛÙ› ·fi ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÁÈ· Ó· ·Ôηχ„ÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚ· Ù· ·fiÚ·Ù· Ì˘ÛÙ‹ÚÈ¿ Ù˘. ◊Ù·Ó ¤Ó· ˆÚ·›Ô ÌÂÛË̤ÚÈ. ∫È Ë ª·Ú›· ∫ÔÓÙ¿Ì· ‹Ù·Ó Â˘Ù˘¯‹˜. 16 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

Δ√ Δ∂§π∫√ ÃΔÀ¶∏ª∞

106

ΔÔ Á¤ÏÈÔ ¤Ú¯ÂÙ·È ·˘ÙfiÌ·ÙÔ. ŸÙ·Ó ‚ϤÂÈ Î·Ó›˜ ÙÔÓ Úfi‰ÚÔ ÙˆÓ ∏¶∞ Ó· ˙·ÚÒÓÂÈ ›Ûˆ ·’ ÙÔ ÌÈÎÚfiʈÓÔ ÂÓÒ ¤Ó· ·Ô‡ÙÛÈ Â* ∫·Ù¿ ϤÍË: ∫‹Ô˜ Ù˘ ∞„›‰·˜ ÙÔ˘ Δ˘ÊÏÔ‡. (™.Ù.ª.) ** ™Ù· ÂÏÏËÓÈο ·fi ÙȘ ÂΉfiÛÂȘ ∂ÚÌ‹˜ Û ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ∫¿ÙÈ·˜ √˘›ÏÛÔÓ. (™.Ù.ª.)

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·107

Ù¿ ¿Óˆ ·’ ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔ˘, ·˘Ù‹ Â›Ó·È ÌÈ· ı·˘Ì¿ÛÈ· ¿ÛÎËÛË ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ì˘˜ ÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘ Ô˘ ΢‚ÂÚÓÔ‡Ó ÙÔ Á¤ÏÈÔ. √ ¿ÓıÚˆÔ˜ ·˘Ùfi˜, ‰È¿ÛËÌÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·‚˘Û۷Ϥ· ÙÔ˘ ¿ÁÓÔÈ· Î·È Ù· ‰È·Ú΋ ÁψÛÛÔÏÔÁÈο ÙÔ˘ ·fiÎÔÙ·, ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ Ì¿˜ ¤Î·Ó ӷ ÁÂÏ¿ÛÔ˘Ì ٷ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÔÎÙÒ ¯ÚfiÓÈ·. √ ¿ÓıÚˆÔ˜ ·˘Ùfi˜, Â›Û˘ ‰È¿ÛËÌÔ˜ ÁÈ· ¿ÏÏÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜, ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÂÏ΢ÛÙÈÎÔ‡˜, ›ÛÌˆÓ ·Ú·ÓÔ˚Îfi˜, Ì·˜ ¤‰ˆÛ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ·Èٛ˜ ÁÈ· Ó· ÙÔÓ ·ÓÙÈ·ı‹ÛÔ˘ÌÂ, ÂΛÓÔÓ Î·È ÙÔ˘˜ ·ÎÔÏÔ‡ıÔ˘˜ ÙÔ˘, Û˘Ó¤ÓÔ¯Ô˘˜ ÛÙÔ „‡‰Ô˜ Î·È ÙË ‰ÔÏÔÏÔΛ·, ‰ÈÂÛÙÚ·Ì̤ӷ Ì˘·Ï¿ Ô˘ ÌÂÙ¤ÙÚ„·Ó ÙË ‰ÈÂıÓ‹ ÔÏÈÙÈ΋ Û ÙÚ·ÁÈ΋ Ê¿ÚÛ· Î·È ÙËÓ ·Ï‹ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ· Û ̤ÁÈÛÙÔ ÛÙfi¯Ô ÙÔ˘ ·fiÏ˘ÙÔ˘ ¯Ï¢·ÛÌÔ‡. ¶Ú·ÁÌ·ÙÈο, Ô ÎfiÛÌÔ˜, ·Ú¿ ÙÔ ·ÔηډȈÙÈÎfi ı¤·Ì· Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Î·ıËÌÂÚÈÓ¿, ‰ÂÓ ¿ÍÈ˙ ¤Ó·Ó ªÔ˘˜. ΔÔÓ Â›¯·Ì fï˜ Î·È ÙÔÓ ·Ó¯ًηÌÂ, Û ÛËÌÂ›Ô Ù¤ÙÔÈÔ ÒÛÙÂ Ë Ó›ÎË ÙÔ˘ ª·Ú¿Î √Ì¿Ì· Ó· ıˆÚËı› ·fi Ôχ ÎfiÛÌÔ ˆ˜ ¤Ó· ›‰Ô˜ ı›·˜ ‰›Î˘. Ÿ„ÈÌË, fiˆ˜ ÙÔ Û˘ÓËı›˙ÂÈ Ó· Â›Ó·È Ë ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË, ·ÏÏ¿ Î·È ÔÚÈÛÙÈ΋. ΔÂÏÈο fï˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ¤ÙÛÈ, ¤ÏÂÈ ÙÔ ÙÂÏÈÎfi ¯Ù‡ËÌ·, ¤ÏÂÈ·Ó ·ÎfiÌ· ÂΛӷ Ù· ·Ô‡ÙÛÈ· Ô˘ ¤Ó·˜ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ Ù˘ ÈÚ·ÎÈÓ‹˜ ÙËÏÂfiÚ·Û˘ ¤Ù·Í ÛÙËÓ „‡ÙÈÎË Î·È Í‰ȿÓÙÚÔË ‚ÈÙÚ›Ó· Ô˘ ›¯Â ÌÚÔÛÙ¿ ÙÔ˘ Î·È Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÓÓÔËıÔ‡Ó Ì ‰‡Ô ÙÚfiÔ˘˜: ‹ Ù· ·Ô‡ÙÛÈ· ¤ÚÂ ӷ ›¯·Ó ̤۷ Î·È Ù· fi‰È· Î·È Ô ÛÙfi¯Ô˜ ÙÔ˘ ¯Ù˘‹Ì·ÙÔ˜ Ó· ‹Ù·Ó ÙÔ ÛÙÚÔÁÁ˘Ïfi ÂΛÓÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È È· Ï¿ÙË, ‹ fiÙÈ Ô ªÔ˘Ù·˙¤Ì ·Ï ∫·˚ÓÙ› (·˜ ÁÚ·ÊÙ› ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ˘ÛÙÂÚÔÊËÌ›·˜) ‚ڋΠÙÔÓ ÈÔ Û˘ÓÔÙÈÎfi Î·È ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ ÙËÓ ÂÚÈÊÚfiÓËÛ‹ ÙÔ˘. ªÂ ÙË ÁÂÏÔÈÔÔ›ËÛË. ªÈ·-‰˘Ô ÎÏÔÙÛȤ˜ Â›Û˘ ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ¿Û¯Ë̘, ·ÏÏ¿ ÙÔ ÁÂÏÔ›Ô Â›Ó·È ·ÓÙÔÙÈÓfi. æËÊ›˙ˆ ÙÔ ÁÂÏÔ›Ô.

17 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

¢ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ˘¿ÚÍÂÈ Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË Ù‡Ô˘ ¯ˆÚ›˜ ϤÍÂȘ, Û˘Ó‹ıˆ˜ ÔÏϤ˜, οÔȘ ÊÔÚ¤˜ ·Ú··Ó›ÛȘ. ∏ ¶ÈÏ¿Ú ÂÈ̤ÓÂÈ Ó· ÌÔ˘ Û˘ÛÙ‹ÓÂÈ Ó· ‰›Óˆ ··ÓÙ‹ÛÂȘ Û‡ÓÙÔ̘, Û˘ÓıÂÙÈΤ˜ ‰È·Ù˘ÒÛÂȘ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÔ˘Ó Ì·ÎÚ¤˜ ÔÌÈϛ˜ Ô˘ ÂΛ ı· ‹Ù·Ó ÂÎÙfi˜ ÙfiÔ˘. Œ¯ÂÈ ‰›ÎÈÔ, Ë Ê‡ÛË ÌÔ˘ fï˜ Â›Ó·È ¿ÏÏË. ¶ÈÛÙ‡ˆ

107

§∂•∂π™

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·108

ˆ˜ οı ϤÍË ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ¿ÓÙ· ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ¿ÏÏË Ì›· ÁÈ· Ó· ÙË ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ó· ÂÍËÁËı›. ΔÔ fiÏÔ Ú¿ÁÌ· ¤ÊÙ·Û ̿ÏÈÛÙ· Û ٤ÙÔÈÔ ÛËÌÂ›Ô ÒÛÙÂ, Â‰Ò Î·È Î·ÈÚfi, ¿Ú¯ÈÛ· Ó· ÚÔηٷ‚¿Ïˆ ÙȘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È ı· ÌÔ˘ οÓÔ˘Ó, ‰ÈÂÚÁ·Û›· Ô˘ ‰È¢ÎÔχÓÂÙ·È ·fi ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÁÓÒÛË Ô˘ ¤¯ˆ Û˘ÛÛˆÚ‡ÛÂÈ Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙˆÓ ÂÚˆÙ‹ÛÂˆÓ Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÂӉȷʤÚÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙÔ˘˜ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ˘˜. ΔÔ ‰È·ÛΉ·ÛÙÈÎfi Ù˘ ˘fiıÂÛ˘ Â›Ó·È Ë ÂÏ¢ıÂÚ›· Ô˘ ·ÔÎÙÒ fiÙ·Ó ÍÂÎÈÓÒ ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ¤ÎıÂÛË. ¢›¯ˆ˜ Ó· ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ·ÓËÛ˘¯Ò ÁÈ· Ù· ıÂÌ·ÙÈο Ï·›ÛÈ· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ô˘ οıÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÚÒÙËÛË ÌÔÚ› Ó· ı¤ÙÂÈ, ·ÚfiÙÈ ›Ûˆ˜ Ó· ÌËÓ Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ë ÍÂοı·ÚË ÚfiıÂÛ‹ Ù˘, Ú›¯Óˆ ÙËÓ ÚÒÙË Ï¤ÍË, Î·È ÙË ‰Â‡ÙÂÚË, Î·È ÙËÓ ÙÚ›ÙË, Û·Ó Ô˘ÏÈ¿ Ô˘ ÙÔ˘˜ ¿ÓÔÈÍ·Ó ÙËÓ fiÚÙ· ÙÔ˘ ÎÏÔ˘‚ÈÔ‡, ¯ˆÚ›˜ Ó· ηÏÔͤڈ, ‹ Ì¿ÏÏÔÓ ¯ˆÚ›˜ ηıfiÏÔ˘ Ó· ͤڈ, Ô‡ ı· Ì ¿ÓÂ. ΔÔ Ó· ÌÈÏÒ Á›ÓÂÙ·È ÙfiÙ ÂÚÈ¤ÙÂÈ·, Ë ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÙ·È Û ÌÂıÔ‰È΋ ·Ó·˙‹ÙËÛË ÂÓfi˜ ‰ÚfiÌÔ˘ Ô˘ Ô‰ËÁ› Û fiÔÈÔÓ Â›Ó·È ÂΛ Î·È ·ÊÔ˘ÁÎÚ¿˙ÂÙ·È, ¤¯ÔÓÙ·˜ ¿ÓÙ· ˘fi„Ë ˆ˜ Ë ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ÔÙ¤ ÔÚÈÛÙÈ΋ Î·È ÛÙÈÁÌÈ·›·, fiÙÈ ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· Á˘Ú›ÛÂÈ Î·Ó›˜ ›Ûˆ ÁÈ· Ó· ‰È¢ÎÚÈÓ›ÛÂÈ ·˘Ùfi Ô˘ ‰È·Ù˘ÒıËΠÂÚÈÏËÙÈο. ∞ÏÏ¿ ÙÔ ÈÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Û fiÏÔ ·˘Ùfi Â›Ó·È Ó’ ·Ó·Î·Ï‡Ùˆ fiÙÈ ÛÙÔ ÏfiÁÔ ·˘ÙfiÓ, ·ÓÙ› Ó· ÂÚÈÔÚÈÛÙÒ Ó· ʈٛ˙ˆ Î·È Ó· ‰›Óˆ ÔÚ·ÙfiÙËÙ· Û ·˘Ùfi Ô˘ Ô ›‰ÈÔ˜ ÓfiÌÈ˙· ˆ˜ ‹ÍÂÚ· Û ۯ¤ÛË Ì ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÌÔ˘, ·‰È·ÎÚ›Ùˆ˜ ÙÂÏÈο ·ÔηχÙÂÙ·È ÙÔ ÎÚ˘Êfi, Ë ‰È·›ÛıËÛË ‹ ÙÔ ÚÔ·›ÛıËÌ· ÌfiÓÔ, Ô˘ Í·ÊÓÈο ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÙ·È Û ÌÈ· ·‰È¿„¢ÛÙË ‰È·›ÛÙˆÛË fiÔ˘ ÚÒÙÔ˜ ÂÁÒ ÂÎÏ‹ÛÛÔÌ·È, Û·Ó Ó· ‚ÚÈÛÎfiÌÔ˘Ó ÛÙÔ ÛÎÔÙ¿‰È Î·È ÌfiÏȘ ¿ÓÔÈÍ· Ù· Ì¿ÙÈ· ÛÙÔ Í·ÊÓÈÎfi ʈ˜. ∂ÓÙ¤ÏÂÈ Ì·ı·›Óˆ Ì ÙȘ ϤÍÂȘ Ô˘ Ϥˆ. π‰Ô‡ ¤Ó· ηÏfi Û˘Ì¤Ú·ÛÌ·, ›Ûˆ˜ ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ, ÁÈ’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÔÌÈÏ›·. ∂ÈÙ¤ÏÔ˘˜ Û‡ÓÙÔÌË.

18 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

108

∂∫¢√Δ∂™ √ μÔÏÙ·›ÚÔ˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎfi Ú¿ÎÙÔÚ·. ¢ÂÓ Â›¯Â Ô‡Ù ÂΛÓÔ˜, Ô‡Ù ηӤӷ˜ ¿ÏÏÔ˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÙÔ˘ ηÈÚÔ‡ ÙÔ˘ Î·È ÔÏÏÒÓ ·ÎfiÌ· ηÈÚÒÓ. √ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎfi˜ Ú¿ÎÙÔÚ·˜ ·ÏÒ˜ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â. ∏ Û˘Ó·ÏÏ·Á‹, ·Ó ı¤ÏÔ˘Ì ӷ ÙÔ ԇ̠¤ÙÛÈ, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û Ì ‰‡Ô

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·109

109

Î·È ÌfiÓÔ Û˘ÓÔÌÈÏËÙ¤˜, ÙÔ Û˘ÁÁڷʤ· Î·È ÙÔÓ ÂΉfiÙË. √ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ›¯Â ÙÔ ¤ÚÁÔ, Ô ÂΉfiÙ˘ Ù· ̤۷ Ó· ÙÔ ‰ËÌÔÛȇÛÂÈ, ηӤӷ˜ ÂӉȿÌÂÛÔ˜ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. ◊Ù·Ó Ë ÂÔ¯‹ Ù˘ ·ıˆfiÙËÙ·˜. ∞˘Ùfi ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ Ô ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎfi˜ Ú¿ÎÙÔÚ·˜ ˘‹ÚÍÂ Î·È Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÙÔ Ê›‰È ÙÔ˘ ÂÈÚ·ÛÌÔ‡ Ô˘ ÁÂÓÓ‹ıËΠÁÈ· Ó· ‰È·Êı›ÚÂÈ ÙËÓ ·ÚÌÔÓ›· ÂÓfi˜ ·Ú·‰Â›ÛÔ˘ Ô˘, ·ÏËıÈÓ¿, ‰ÂÓ ˘‹ÚÍ ÔÙ¤. øÛÙfiÛÔ, ·Ì¤Ûˆ˜ ‹ ÂÌ̤ۈ˜, Ô ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎfi˜ Ú¿ÎÙÔÚ·˜ ‹Ù·Ó ÙÔ ·˘Áfi Ô˘ Á¤ÓÓËÛÂ Ë ÂΉÔÙÈ΋ ‚ÈÔÌ˯·Ó›· fiÙ·Ó ¿Ú¯ÈÛ ӷ ··Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì ÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÌÈ·˜ ·Ï˘Û›‰·˜ ÌÂÛÙ Û¤ÏÂÚ ·Ú¿ Ì ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË Î·È ‰È¿‰ÔÛË ¿ÍÈˆÓ ¤ÚÁˆÓ. √È Û˘ÁÁÚ·Ê›˜, ¿ÓıÚˆÔÈ ÂÓ Á¤ÓÂÈ ·ÊÂÏ›˜ Ô˘ ‡ÎÔÏ· ÂÍ··ÙÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔÓ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎfi Ú¿ÎÙÔÚ· ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ Ù۷οÏÈ ‹ ηگ·Ú›·˜, ÙÚ¤¯Ô˘Ó ÍÔ›Ûˆ ·fi ÔÁÎÒ‰ÂȘ ÚÔηٷ‚ÔϤ˜ Î·È ·ÁÎfiÛÌȘ ÚÔˆı‹ÛÂȘ Û·Ó Ó· ÂÍ·ÚÙÈfiÙ·Ó ·’ ·˘Ùfi Ë ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜. ∞ÏÏ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È ¤ÙÛÈ. ªÈ· ÚÔηٷ‚ÔÏ‹ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ÌÈ· ÏËڈ̋ Â› ÈÛÙÒÛÂÈ Î·È, fiÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÒıËÛË, fiÏÔÈ ¤¯Ô˘Ì ÙËÓ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË Ó· ͤÚÔ˘ÌÂ, ·fi ÂÌÂÈÚ›·, ˆ˜ ÔÈ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ˜ ˘ÔÏ›ÔÓÙ·È Û¯Â‰fiÓ ¿ÓÙ· ÙˆÓ ÚÔÛ‰ÔÎÈÒÓ. √È Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÔ› ·˘ÙÔ› ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ·ÎfiÌ· ¤Ó· Ù·ÂÈÓfi Û¯fiÏÈÔ ÛÙËÓ ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋ ÔÌÈÏ›· Ô˘ ¤‰ˆÛÂ Ô ª·Û›ÏÈÔ ª·ÏÙ¿Û·Ú ÛÙ· Ù¤ÏË ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ÛÙÔ ªÂÍÈÎfi, Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ «√ ÂÈı˘ÌËÙfi˜ ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÂΉfiÙË», ÛÂ Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÌÈ·˜ ¿ÏÏ˘ Û˘Ó¤ÓÙ¢Í˘ Ô˘ ¤‰ˆÛ ÛÙËÓ ∂Ï ¶·˝˜ Ô ‰È¿ÛËÌÔ˜ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎfi˜ Ú¿ÎÙÔÚ·˜ ÕÓÙÚÈÔ˘ °Ô˘¿ÈÏÈ. ¢È¿ÛËÌÔ˜, Ϥˆ, ·Ó Î·È fi¯È ¿ÓÙ· ÁÈ· ÙÔÓ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ÏfiÁÔ. ¢ÂÓ ı· ÙÔÏÌÔ‡Û·, Ô‡Ù ı· ‹Ù·Ó ·˘Ùfi˜ Ô Î·Ù¿ÏÏËÏÔ˜ ¯ÒÚÔ˜, Ó· Û˘ÓÔ„›Ûˆ ÙȘ ÂÌ‚ÚÈı›˜ ·Ó·Ï‡ÛÂȘ ÙÔ˘ ª·Û›ÏÈÔ ª·ÏÙ¿Û·Ú Ì ·ÊÂÙËÚ›· ÙËÓ ¿ÓÔË ‰‹ÏˆÛË ÙÔ˘ ÂÓ ÏfiÁˆ °Ô˘¿ÈÏÈ fiÙÈ «Ô ÂΉfiÙ˘ Â›Ó·È ¤Ó· Ù›ÔÙ·, Ù›ÔÙ·...», Ô˘ ÌÔ˘ ı˘Ì›˙ÂÈ Ù· ÏfiÁÈ· ÙÔ˘ ƒÔÏ¿Ó ª·ÚÙ fiÙ·Ó ·Ó‹ÁÁÂÏÏ ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ·... ∂ÓÙ¤ÏÂÈ Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ‰ÂÓ ¤ı·ÓÂ, Î·È Ë Â¿ÓÔ‰Ô˜ ÙÔ˘ ÂΉfiÙË Ô˘ ·Á·¿ ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ ÂΉfiÙË, ·Ó ÙÔ ıÂÏ‹ÛÂÈ. ∫È Â›Û˘ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ, ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Û˘ÛÙ‹Óˆ ıÂÚÌ¿ ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Ù˘ ÔÌÈÏ›·˜ ÙÔ˘ ª·Û›ÏÈÔ ª·ÏÙ¿Û·Ú, Ô˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‰ËÌÔÛÈ¢Ù›, Î·È ÙËÓ ·ÚÂfiÌÂÓ‹ Ù˘ Û˘˙‹ÙËÛË.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·110

22 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

°∞∑∞ ΔÔ ·ÎÚˆÓ‡ÌÈÔ √∏∂, fiÏÔ˜ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ÙÔ Í¤ÚÂÈ, ÛËÌ·›ÓÂÈ √ÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ ∏ÓˆÌ¤ÓˆÓ ∂ıÓÒÓ, ‰ËÏ·‰‹, ˘fi ÙÔ Êˆ˜ Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜, Ù›ÔÙ· ‹ Ôχ Ï›Á·. ∞˜ ÙÔ Ô˘Ó ÎÈ ÔÈ ¶·Ï·ÈÛÙ›ÓÈÔÈ Ù˘ °¿˙·˜, Ô˘ ÛÈÁ¿ ÛÈÁ¿ ÙÔ˘˜ ÂÍ·ÓÙÏÔ‡ÓÙ·È Ù· ÙÚfiÊÈÌ·, ‹ ÂÍ·ÓÙÏ‹ıËÎ·Ó ‹‰Ë, ÁÈ·Ù› ¤ÙÛÈ ÙÔ Â¤‚·ÏÂ Ô ÈÛÚ·ËÏÈÓfi˜ ·ÔÎÏÂÈÛÌfi˜, ·ÔÊ·ÛÈṲ̂ÓÔ˜, ηٿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, Ó· ηٷ‰ÈοÛÂÈ Û ›ӷ ÙÔ˘˜ 750.000 ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ Â›Ó·È ÂΛ ÂÁÁÂÁÚ·Ì̤ÓÔÈ ˆ˜ ÚfiÛÊ˘Á˜. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ô‡Ù „ˆÌ›, ÙÔ ·Ï‡ÚÈ ÙÂÏ›ˆÛÂ, Î·È ÙÔ ÂÏ·ÈfiÏ·‰Ô, ÔÈ Ê·Î¤˜ Î·È Ë ˙¿¯·ÚË ÚÔ˜ Ù· ÂΛ ԉ‡ԢÓ. ∞fi ÙȘ 9 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ Ù· ÊÔÚÙËÁ¿ ÙÔ˘ √∏∂, ÊÔÚو̤ӷ Ì ÙÚfiÊÈÌ·, ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ó Ó· ÙÔ˘˜ ÂÈÙÚ¤„ÂÈ Ô ÈÛÚ·ËÏÈÓfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜ ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÛÙË §ˆÚ›‰· Ù˘ °¿˙·˜, ÌÈ· ¿‰ÂÈ· Ô˘ Î·È ¿ÏÈ ı· ÙÔ˘˜ ·ÚÓËıÔ‡Ó ‹ ı· ÙËÓ Î·ı˘ÛÙÂÚ‹ÛÔ˘Ó Ì¤¯ÚÈ ÙËÓ ¤Û¯·ÙË ·ÂÏÈÛ›· Î·È ÙËÓ ¤Û¯·ÙË ÂÍ¿ÓÙÏËÛË ÙˆÓ ¶·Ï·ÈÛÙÈÓ›ˆÓ Ô˘ ÏÈÌÔÎÙÔÓÔ‡Ó. ∏ӈ̤ӷ ŒıÓË; ∏ӈ̤ӷ; ÀÔÏÔÁ›˙ÔÓÙ·˜ ÛÙË ‰ÈÂıÓ‹ Û˘ÓÂÓÔ¯‹ ‹ ÙË ‰ÂÈÏ›·, ÙÔ πÛÚ·‹Ï ÂÚÈÁÂÏ¿ Û˘ÛÙ¿ÛÂȘ, ·ÔÊ¿ÛÂȘ Î·È ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜, οÓÂÈ fi,ÙÈ Î·Ù·Ï·‚·›ÓÂÈ, fiÙ·Ó ÙÔ Î·Ù·Ï·‚·›ÓÂÈ Î·È fiˆ˜ ÙÔ Î·Ù·Ï·‚·›ÓÂÈ. ºÙ¿ÓÂÈ ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô Ó· ÂÌÔ‰›˙ÂÈ ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ‚È‚Ï›ˆÓ Î·È ÌÔ˘ÛÈÎÒÓ ÔÚÁ¿ÓˆÓ Û·Ó Ó· ÂÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· ÚÔ˚fiÓÙ· Ô˘ ‚¿˙Ô˘Ó Û ΛӉ˘ÓÔ ÙËÓ ·ÛÊ¿ÏÂÈ· ÙÔ˘ πÛÚ·‹Ï. ∞Ó Ë ÁÂÏÔÈfiÙËÙ· ÛÎfiÙˆÓÂ, ‰ÂÓ ı· ¤ÌÂÓ fiÚıÈÔ˜ Ô‡Ù ¤Ó·˜ IÛÚ·ËÏÈÓfi˜ ÔÏÈÙÈÎfi˜, Ô‡Ù ¤Ó·˜ IÛÚ·ËÏÈÓfi˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˘, ÔÈ ÂȉÈÎÔ› ·˘ÙÔ› ÛÙË ÛÎÏËÚfiÙËÙ·, ÔÈ ‰È‰¿ÎÙÔÚ˜ ÛÙËÓ ÂÚÈÊÚfiÓËÛË Ô˘ ÎÔÈÙ¿˙Ô˘Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ·’ ÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ Ù˘ ·ÊÂÚÂÁÁ˘fiÙËÙ·˜ Ô˘ Â›Ó·È Ë ‚¿ÛË Ù˘ ÂÎ·›‰Â˘Û‹˜ ÙÔ˘˜. ∫·Ù·Ï·‚·›ÓÔ˘Ì ηχÙÂÚ· ÙÔÓ ‚È‚ÏÈÎfi ıÂfi fiÙ·Ó ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÙÔ˘˜ Ô·‰Ô‡˜ ÙÔ˘. √ π¯ˆ‚¿˜, ‹ °È·¯‚¤, ‹ fiˆ˜ ÙÔÓ Ï¤ÓÂ, Â›Ó·È ¤Ó·˜ ıÂfi˜ ÌÓËۛηÎÔ˜ Î·È ¿ÁÚÈÔ˜ Ô˘ ÔÈ πÛÚ·ËÏÈÓÔ› ÎÚ·ÙÔ‡Ó ‰È·ÚÎÒ˜ Â›Î·ÈÚÔ. 23 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

110

∂¡∞ Ã√¡√ ª∂Δ∞ «¶¤ı·Ó·» ÙË Ó‡¯Ù· Ù˘ 22·˜ ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 2007, ÛÙȘ Ù¤ÛÛÂÚȘ Ù· ÍËÌÂÚÒÌ·Ù·, ÁÈ· Ó· «·Ó·ÛÙËıÒ» ÂÓÓÈ¿ ÒÚ˜ ·ÚÁfiÙÂÚ·. ªÈ· Û˘ÓÔÏÈ-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·111

΋ ÔÚÁ·ÓÈ΋ ηٿÚÚ¢ÛË, ÌÈ· ‰È·ÎÔ‹ ÙˆÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÒÓ ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜, Ì ԉ‹ÁËÛ·Ó ÛÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ηÙÒÊÏÈ Ù˘ ˙ˆ‹˜, ÂΛ fiÔ˘ Â›Ó·È È· Ôχ ·ÚÁ¿ ÁÈ· ·Ô¯·ÈÚÂÙÈÛÌÔ‡˜. ¢ÂÓ ı˘Ì¿Ì·È Ù›ÔÙ·. ∏ ¶ÈÏ¿Ú ‹Ù·Ó ÂΛ, ‹Ù·Ó Â›Û˘ Î·È Ë ª·Ú›·, Ë ÎÔ˘ÓÈ¿‰· ÌÔ˘, ÎÈ ÔÈ ‰˘Ô ÙÔ˘˜ ÌÚÔÛÙ¿ Û’ ¤Ó· ·‰Ú·Ó¤˜ ÛÒÌ·, ÂÁηٷÏÂÈÌ̤ÓÔ ·’ fiϘ ÙÔ˘ ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÎÈ ·’ fiÔ˘ ÙÔ Ó‡̷ ¤ÌÔÈ·˙ ӷ ·Ô˘ÛÈ¿˙ÂÈ, ÁÈ·Ù› ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ı‡ÌÈ˙ È· ·ÌÂÙ¿ÎÏËÙÔ ÙÒÌ· ·Ú¿ ¤Ì‚ÈÔ ÔÓ. ∂ΛӘ ÌÔ˘ ‰ÈËÁÔ‡ÓÙ·È Û‹ÌÂÚ· Ò˜ ‹Ù·Ó ÂΛӘ ÔÈ ÒÚ˜. ∏ ÕÓ·, Ë ÂÁÁÔÓ‹ ÌÔ˘, ¤ÊÙ·Û ÙÔ ·fiÁÂ˘Ì· Ù˘ ›‰È·˜ ̤ڷ˜, Ë μÈÔÏ¿ÓÙ ÙËÓ ÂÔ̤ÓË. √ ·Ù¤Ú·˜ Î·È ·Ô‡˜ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ·ÎfiÌ· Û·Ó ÌÈ· ˆ¯Ú‹ ÊÏfiÁ· ÎÂÚÈÔ‡ Ô˘ ·ÂÈÏÔ‡Û ӷ Û‚ËÛÙ› ÛÙÔ Ê‡ÛËÌ· Ù˘ ›‰È·˜ ÙÔ˘ Ù˘ ·Ó·ÓÔ‹˜. ŒÌ·ı· ·ÚÁfiÙÂÚ· ˆ˜ ÙÔ ÛÒÌ· ÌÔ˘ ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· ÂÎÙÂı› ÛÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË, ÂÚÈÙÚÈÁ˘ÚÈṲ̂ÓÔ ·fi ‚È‚Ï›·, ηÈ, ·˜ ÙÔ ԇ̠¤ÙÛÈ, ¿ÏÏ· ÏÔ˘ÏÔ‡‰È·. °Ï›ÙˆÛ·. ŒÓ·˜ ¯ÚfiÓÔ˜ ·Ó¿Ó˄˘, ·ÚÁ‹˜, Ôχ ·ÚÁ‹˜, fiˆ˜ Ì ÚÔÂȉÔÔ›ËÛ·Ó ÔÈ ÁÈ·ÙÚÔ› fiÙÈ ı· ‹Ù·Ó, ÌÔ˘ ¤‰ˆÛ ›Ûˆ ÙËÓ ˘Á›· ÌÔ˘, ÙËÓ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·, ÙËÓ Ô͇ÙËÙ· Ù˘ ÛΤ„˘, ÌÔ˘ Â¤ÛÙÚ„ Â›Û˘ ÙÔ ·ÁÎfiÛÌÈÔ ·˘Ùfi Ê¿ÚÌ·ÎÔ, ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿. ªÂ ηÙ‡ı˘ÓÛË fi¯È ÚÔ˜ ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ, ·ÏÏ¿ ÚÔ˜ ÙË ˙ˆ‹, ¤Î·Ó· ÙÔ ‰ÈÎfi ÌÔ˘ «Ù·Í›‰È ÙÔ˘ ÂϤʷÓÙ·», Î·È Ó· Ì ‰Ò. ™ÙȘ ˘ËÚÂۛ˜ Û·˜. 24 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

Ãπ™Δ√À°∂¡¡∞ ÃÚÈÛÙÔ‡ÁÂÓÓ·. ÃÈÔÓ›˙ÂÈ ÛÙËÓ Â·Ú¯›· ™Â Û›ÙÈ· ÛÙÚÈ̈Á̤ӷ ¤Ó· Û˘Ó·›ÛıËÌ· Û˘ÓÙËÚ› Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· ·ÏÈ¿.

∫·È fiÛÔ Â›Ó·È ·ÓÒÊÂÏ· Ï¢Îfi ÙÔ ÙÔ›Ô Ô˘ ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙ˆ, ȉˆÌ¤ÓÔ ›Ûˆ ·’ ÙÔ Ù˙¿ÌÈ ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ Ô˘ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ı’ ·ÔÎÙ‹Ûˆ! ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ¶ÂÛÛfi·

111

∫·Ú‰È¿ ·ÓÙ›ıÂÙË ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, Ò˜ Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· Â›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ·! ∏ ÛΤ„Ë ÌÔ˘ Â›Ó·È ‚·ıÈ¿, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ÓÈÒıˆ ÓÔÛÙ·ÏÁ›·.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·112

25 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

¢∂π¶¡√ ¶ÚÈÓ ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ·, ›Ûˆ ÛÙÔ 1993, ¤ÁÚ·„· ÛÙ· ΔÂÙÚ¿‰È· ÙÔ˘ §·Óı·ÚfiÙ ÌÂÚÈΤ˜ ϤÍÂȘ Ô˘ ¢·Ú¤ÛÙËÛ·Ó ÌÂÚÈÎÔ‡˜ ıÂÔÏfiÁÔ˘˜ Ù˘ ·fi ‰ˆ ÏÂ˘Ú¿˜ Ù˘ π‚ËÚÈ΋˜, ÂȉÈÎfiÙÂÚ· ÙÔÓ ÃÔ˘¿Ó ÃÔÛ¤ Δ·Ì¿ÁÈÔ, Ô˘ ·fi ÙfiÙÂ, ÁÂÓÓ·Èfi‰ˆÚ·, ÌÔ˘ ¯¿ÚÈÛ ÙË ÊÈÏ›· ÙÔ˘. ◊Ù·Ó ÔÈ ÂÍ‹˜: «√ £Âfi˜ Â›Ó·È Ë ÛȈ‹ ÙÔ˘ Û‡Ì·ÓÙÔ˜, Î·È Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Ë ÎÚ·˘Á‹ Ô˘ ‰›ÓÂÈ ÓfiËÌ· Û’ ·˘Ù‹ ÙË ÛȈ‹». ∞˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì ˆ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·Î‹ Ë ‰È·Ù‡ˆÛË Ù˘ ÛΤ„˘, Ì quantum satis Ô›ËÛ˘, ÙËÓ ÂÏ·ÊÚÒ˜ ÚÔÎÏËÙÈ΋ Ù˘ ÚfiıÂÛË Î·È ÙÔ ˘ÔÓÔÔ‡ÌÂÓÔ fiÙÈ ÔÈ ¿ıÂÔÈ Â›Ó·È Î·ı’ fiÏ· ÈηÓÔ› Ó· ÂÚÈÏ·ÓËıÔ‡Ó ÛÙÔ˘˜ ηÎÔÙÚ¿¯·ÏÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ Ù˘ ıÂÔÏÔÁ›·˜, ¤ÛÙˆ Ù˘ ·Ôχو˜ ÛÙÔȯÂÈÒ‰Ô˘˜. ΔȘ ̤Ú˜ ·˘Ù¤˜ Ô˘ ÁÈÔÚÙ¿˙ÂÙ·È Ë Á¤ÓÓËÛË ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ ÌÔ‡ ‹Úı ·ÎfiÌ· ÌÈ· ȉ¤·, ›Ûˆ˜ ·ÎfiÌ· ÈÔ ÚÔÎÏËÙÈ΋, ı· ¤ÏÂÁ· Â·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ ·ÎfiÌ·, Î·È Ô˘ Ì ÂÏ¿¯ÈÛÙ˜ ϤÍÂȘ ‰È·Ù˘ÒÓÂÙ·È. π‰Ô‡. ∞Ó Â›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ· ˆ˜ Ô πËÛÔ‡˜, ÛÙÔÓ Ì˘ÛÙÈÎfi ‰Â›ÓÔ, › ÛÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜, ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ ÛÙÔ „ˆÌ› Î·È ÛÙÔ ÎÚ·Û› Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ¿Óˆ ÛÙÔ ÙÚ·¤˙È: «π‰Ô‡ ÙÔ ÛÒÌ· ÌÔ˘, ȉԇ ÙÔ ·›Ì· ÌÔ˘», ı· ‹Ù·Ó ÙfiÙ ‡ÏÔÁÔ Ó· Û˘ÌÂÚ¿ÓÔ˘Ì ˆ˜ Ù· ·Ó·Ú›ıÌËÙ· ‰Â›Ó·, Ù· Á·ÚÁ·ÓÙÔ˘Èο Ê·ÁÔfiÙÈ·, Ù· ÔÌËÚÈο ÌÔ˘¯Ù›ÛÌ·Ù· ÛÙ· ÔÔ›· ÙfiÛ· ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ÛÙÔÌ¿¯È· ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ó ÁÈ· Ó· ÍÂÁÂÏ¿ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ ÌÈ·˜ ÌÔÈÚ·›·˜ Û˘ÌÊfiÚËÛ˘, ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ÙÔ ÔÏ˘ÏËı¤˜ ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ, Ù·˘ÙÔ¯ÚfiÓˆ˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi Î·È Û˘Ì‚ÔÏÈÎfi, ÙÔ˘ Ì˘ÛÙÈÎÔ‡ ‰Â›ÓÔ˘: ÔÈ ÈÛÙÔ› ÙÚ¤ÊÔÓÙ·È Ì ÙÔ ıÂfi ÙÔ˘˜, ÙÔÓ Î·Ù·Û·Ú¿˙Ô˘Ó, ÙÔÓ ¯ˆÓ‡ԢÓ, ÙÔÓ ÂÍ·Ê·Ó›˙Ô˘Ó, ̤¯ÚÈ Ù· ÂfiÌÂÓ· ÃÚÈÛÙÔ‡ÁÂÓÓ·, ̤¯ÚÈ ÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ‰Â›ÓÔ, ÛÙËÓ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁ›· ÌÈ·˜ ˘ÏÈ΋˜ Î·È Ì˘ÛÙÈÎÈÛÙÈ΋˜ ›ӷ˜ ·ÓÈηÓÔÔ›ËÙ˘ ¿ÓÙ·. °È· Ó· ‰Ô‡Ì ÙÒÚ· ÙÈ ı· Ô˘Ó ÔÈ ıÂÔÏfiÁÔÈ.

29 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

112

∫√À¡π∞¢√π ∂›Ó·È Ù¤ÏÂÈÔÈ. Δ¤ÏÔ˜ ¿ÓÙˆÓ, ۯ‰fiÓ. ªÈÏ¿Ó ‰˘Ó·Ù¿ Î·È ¯ˆÚ›˜ ·Ó¿·˘ÛË, ·ıÈ¿˙ÔÓÙ·È Ì ÙË Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙË Û˘˙‹ÙËÛË, Â›Ó·È ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ Ê·Ó·ÙÈÎÔ›, ‚›·ÈÔÈ ÛÙ· ÏfiÁÈ·, ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ ÂÚÈÛÛfi-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·113

ÙÂÚÔ ·Ú¿ ÛÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ¿ÓÙˆ˜. √È Á˘Ó·›Î˜, Ô˘ Â›Ó·È ¤ÓÙÂ, οÓÔ˘Ó ÂÍ›ÛÔ˘ ıfiÚ˘‚Ô, ·Ó fi¯È Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙÔ˘˜ ¿ÓÙÚ˜, Ô˘ Â›Ó·È ‰¤Î·. °È· ÙÔ˘˜ ÌÂÓ Î·È ÁÈ· ÙȘ ‰Â ηӤӷ ı¤Ì· ÔÙ¤ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Û˘˙ËÙËı› ·ÚÎÂÙ¿. ¶ÔÙ¤ ‰ÂÓ Ù· ·Ú·Ù¿ÓÂ. ∏ ÚÔÊÔÚ¿ Ù˘ °Ú·Ó¿‰·˜ οÓÂÈ Û˘¯Ó¿ ·Î·Ù¿ÏËÙ· ·˘Ù¿ Ô˘ ϤÓÂ. ¢ÂÓ ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›·. ¶·ÚfiÙÈ ¤¯ˆ ÙȘ ·ÌÊÈ‚Ôϛ˜ ÌÔ˘, ‰È·‚‚·ÈÒÓÔ˘Ó fiÙÈ Î·Ù·ÓÔÔ‡Ó Ô ¤Ó·˜ ÙÔÓ ¿ÏÏÔÓ ·Ôχو˜. Œ¯Ô˘Ó ÌÈ· ȉȷ›ÙÂÚË ·›ÛıËÛË ÙÔ˘ ¯ÈÔ‡ÌÔÚ Ô˘ ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ Ì ÍÂÂÚÓ¿ Î·È Ô˘ Û˘¯Ó¿ Ì οÓÂÈ Ó· ·Ú·ÌÈÏ¿ˆ ÚˆÙÒÓÙ·˜ Ô‡ Â›Ó·È ÙÔ ·ÛÙ›Ô. √È Á·ÌÚÔ› Î·È ÔÈ Ó‡Ê˜, ÔÈ Û‡˙˘ÁÔÈ, ÔÌ¿‰· ÛÙËÓ ÔÔ›· ÎÈ ÂÁÒ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÌ·È, ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Î·Ù¿ÏËÎÙÔÈ Î·È, ηıÒ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÙÔ˘˜ ÓÈ΋ÛÔ˘Ó, ÙÂÏÈο ÂÓÒÓÔÓÙ·È Ì·˙› ÙÔ˘˜ ÛÙË ¯ÔÚˆ‰›·, ÂÎÙfi˜ ·fi οÔÈ· Û¿ÓÈ· ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ı· ÚÔÙÈÌ‹ÛÂÈ ÙË ‰È·ÎÚÈÙÈ΋ ÛȈ‹. ™Ù· ›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓÈ· ÔÙ¤ ‰ÂÓ Â›‰· ·fi οÔÈ· ·’ ·˘Ù¤˜ ÙȘ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Ó· ÚÔ·„ÂÈ ¤Ó·˜ Ù۷ΈÌfi˜, ÌÈ· Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË Ô˘ Ó· ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ Î·È Û˘ÌÊÈÏ›ˆÛË. ŸÛÔ ÎÈ ·Ó ‚Ú¤¯ÂÈ ÎÈ ·ÛÙÚ¿ÊÙÂÈ, ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ô Ô˘Ú·Ófi˜ Â›Ó·È ¿ÓÙ· ηı·Úfi˜ ·fi Û‡ÓÓÂÊ·. Δ¤ÏÂÈÔÈ ÌÔÚ› Ó· ÌËÓ Â›Ó·È, Â›Ó·È fï˜ ηÏÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ.

30 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

Œ¯ˆ ηٷÈ·ÛÙ› Ì’ ¤Ó· ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔ ‚È‚Ï›Ô. ŸÙ·Ó, ̤۷ Û ÌÈ· ÎÔ˘‚¤ÓÙ·, ·Ê‹Óˆ Ó· ¤ÛÂÈ Ë Â›‰ËÛË, Ë ÂÚÒÙËÛË Ô˘ ÌÔ˘ οÓÔ˘Ó Â›Ó·È ·Ó·fiÊ¢ÎÙË (ÌÔ˘ ÙËÓ ¤Î·Ó ÎÈ Ô ·ÓÈ„Èfi˜ ÌÔ˘ Ô ŸÏÌÔ ¯ı˜): Î·È ÔÈÔ˜ ı· Â›Ó·È Ô Ù›ÙÏÔ˜; ∏ ÈÔ ‚ÔÏÈ΋ χÛË ÁÈ· ̤ӷ ı· ‹Ù·Ó Ó’ ··ÓÙ‹Ûˆ ˆ˜ ·ÎfiÌ· ‰ÂÓ ÙÔÓ ¤¯ˆ, ˆ˜ ı· ¯ÚÂÈ·ÛÙ› Ó· ÊÙ¿Ûˆ ˆ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÁÈ· Ó’ ·ÔÊ·Û›Ûˆ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ÂÈÏÔÁ¤˜ Ô˘ ı· ÌÔ˘ ÚÔ·„Ô˘Ó (·Ó ˘Ôı¤ÛÔ˘Ì fiÙÈ ı· Á›ÓÂÈ ¤ÙÛÈ) ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜ ÌÔ˘. μÔÏÈ΋ ÔˆÛ‰‹ÔÙÂ, ·ÏÏ¿ „‡ÙÈÎË. ∏ ·Ï‹ıÂÈ· Â›Ó·È ˆ˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ·ÎfiÌ· ÁÚ·ÊÙ› Î·Ó Ë ÚÒÙË ·Ú¿‰· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÎÈ ÂÁÒ ‹‰Ë ‹ÍÂÚ·, Â‰Ò Î·È ÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ· ۯ‰fiÓ (fiÙ·Ó ÂÓ¤ÛÎË„Â Ë È‰¤·), Ò˜ ı· ÙÔ ¤ÏÂÁ·Ó. £· ÚˆÙ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜: ÚÔ˜ ÙÈ ÙfiÛË Ì˘ÛÙÈÎfiÙËÙ·; °È·Ù› Ë Ï¤ÍË ÙÔ˘ Ù›ÙÏÔ˘ (Â›Ó·È ÌfiÓÔ Ì›· ϤÍË) ı· ‰ÈËÁÈfiÙ·Ó ·fi ÌfiÓË Ù˘ fiÏË ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·. ™˘ÓËı›˙ˆ Ó· Ϥˆ ˆ˜ fiÔÈÔ˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ˘ÔÌÔÓ‹ Ó· ‰È·‚¿ÛÂÈ Ù· ‚È‚Ï›· ÌÔ˘ ·˜ Ú›ÍÂÈ ÙÔ˘Ï¿¯È8 – Tο τετρδιο

113

μπμ§π√

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·114

ÛÙÔÓ ÌÈ· Ì·ÙÈ¿ ÛÙ· ÌfiÙÔ ÙÔ˘˜, ÁÈ·Ù› ·’ ·˘Ù¿ ı· Ù· Ì¿ıÂÈ fiÏ·. ¢ÂÓ Í¤Úˆ ·Ó ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ô˘ ÙÒÚ· ‰Ô˘Ï‡ˆ ı· ʤÚÂÈ ÌfiÙÔ. ÿÛˆ˜ fi¯È. √ Ù›ÙÏÔ˜ ÙÔ˘ ·ÚΛ.

31 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘

114

π™ƒ∞∏§ ¢ÂÓ Â›Ó·È ¿ÚÈÛÙÔ˜ ÔȈÓfi˜ Ô˘ Ô ÌÂÏÏÔÓÙÈÎfi˜ Úfi‰ÚÔ˜ ÙˆÓ ∏¶∞ Â·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ Í·Ó¿ Î·È Í·Ó¿, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙÚ¤ÌÂÈ Ë ÊˆÓ‹ ÙÔ˘, ˆ˜ ı· ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ Ì ÙÔ πÛÚ·‹Ï ÙËÓ «ÂȉÈ΋ Û¯¤ÛË» Ô˘ ÂÓÒÓÂÈ ÙȘ ‰‡Ô ¯ÒÚ˜, Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÙËÓ ¿Ó¢ fiÚˆÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Ô˘ ¤¯ÂÈ ·Ú¿Û¯ÂÈ Ô §Â˘Îfi˜ √›ÎÔ˜ ÛÙËÓ Î·Ù·ÈÂÛÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ (ÙÔ «Î·Ù·ÈÂÛÙÈ΋» ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÚÎÂÙfi) Ì ÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ Î˘‚ÂÚÓÒÓÙ˜ (Î·È ÁÈ·Ù› fi¯È Â›Û˘ ÔÈ Î˘‚ÂÚÓÒÌÂÓÔÈ;) πÛÚ·ËÏÈÓÔ› ÂÈ̤ÓÔ˘Ó Ó· Ù˘Ú·ÓÓÔ‡Ó Ì fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ Î·È Ù· ̤۷ ÙÔÓ ·Ï·ÈÛÙÈÓÈ·Îfi Ï·fi. ∞Ó ÙÔÓ ª·Ú¿Î √Ì¿Ì· ‰ÂÓ ÙÔÓ ·ˆı› Ó· ›ÓÂÈ ÙÔ ÙÛ¿È ÙÔ˘ Ì ‰‹ÌÈÔ˘˜ Î·È ÂÁÎÏË̷ٛ˜ ÔϤÌÔ˘, ηϋ ÙÔ˘ fiÚÂÍË, ·˜ ÌËÓ ˘ÔÏÔÁ›˙ÂÈ fï˜ ÛÙËÓ ¤ÁÎÚÈÛË ÙˆÓ Ù›ÌÈˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ΔÔ ¤Î·Ó·Ó ÎÈ ¿ÏÏÔÈ Û˘Ó¿‰ÂÏÊÔ› ÙÔ˘ Úfi‰ÚÔÈ ·ÏÈfiÙÂÚ·, ¯ˆÚ›˜ Ó· ¯ÚÂÈ·ÛÙÔ‡Ó ¿ÏÏË ‰ÈηÈÔÏÔÁ›· ¤Ú· ·fi ÙËÓ ÂÓ ÏfiÁˆ «ÂȉÈ΋ Û¯¤ÛË» Ì ÙËÓ ÔÔ›· ‰fiıËÎÂ Î¿Ï˘„Ë ÛÙȘ ÙfiÛ˜ ·ÙÈ̛˜ Ô˘ ÛÙ‹ıËÎ·Ó ÎÈ ·’ ÙȘ ‰˘Ô ¯ÒÚ˜ ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙ· ÂıÓÈο ‰ÈηÈÒÌ·Ù· ÙˆÓ ¶·Ï·ÈÛÙÈÓ›ˆÓ. ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÚÔÂÎÏÔÁÈ΋˜ ÂÎÛÙÚ·Ù›·˜ ÙÔ˘ ª·Ú¿Î √Ì¿Ì·, ›Ù ·fi ÚÔÛˆÈÎfi ‚›ˆÌ· ›Ù ·fi ÔÏÈÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋, ÌfiÚÂÛ ӷ ‰ÒÛÂÈ ÁÈ· ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÂÓfi˜ ÛÙÔÚÁÈÎÔ‡ ·Ù¤Ú·. ∞˘Ùfi Ì οÓÂÈ Ó· ÙÔ˘ ÚÔÙ›ӈ Ó· ‰ÈËÁËı› ·fi„ ÌÈ· ÈÛÙÔÚ›· ÛÙȘ ÎfiÚ˜ ÙÔ˘ ÚÔÙÔ‡ ·ÔÎÔÈÌËıÔ‡Ó, ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÂÓfi˜ ÏÔ›Ô˘ Ô˘ ÌÂÙ¤ÊÂÚ ٤ÛÛÂÚȘ ÙfiÓÔ˘˜ Ì ʿÚ̷η ÁÈ· Ó· Û˘Ó‰Ú¿ÌÔ˘Ó ÙËÓ ÙÚÔÌÂÚ‹ ˘ÁÂÈÔÓÔÌÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ù˘ °¿˙·˜, Î·È ˆ˜ ÙÔ ÏÔ›Ô ·˘Ùfi, ∞ÍÈÔÚ¤ÂÈ· ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘, ηٷÛÙÚ¿ÊËΠ·fi ÌÈ· Â›ıÂÛË ÙˆÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÙÔ˘ ÈÛÚ·ËÏÈÓÔ‡ Ó·˘ÙÈÎÔ‡ Ì ÙÔ ÚfiÛ¯ËÌ· ˆ˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ¿‰ÂÈ· ÁÈ· Ó· ·Ú¿ÍÂÈ ÛÙȘ ·ÎÙ¤˜ ÙÔ˘˜ (ÓfiÌÈ˙· ÂÁÒ, Ô ·‰·‹˜ ÂÓÙ¤ÏÂÈ, ˆ˜ ÔÈ ·ÎÙ¤˜ Ù˘ °¿˙·˜ ‹Ù·Ó ·Ï·ÈÛÙÈÓȷΤ˜...). ∫È ·˜ ÌËÓ ÂÎÏ·Á› ·Ó οÔÈ· ·’ ÙȘ ÎfiÚ˜ ÙÔ˘, ‹ ÎÈ ÔÈ ‰˘Ô Ì·˙› ÂÓ ¯ÔÚÒ, ÙÔ˘ Ô˘Ó: «ªËÓ ÎÔ˘Ú¿˙ÂÛ·È, Ì·Ì¿, ͤÚÔ˘Ì È· ÙÈ ı· ÂÈ ÂȉÈ΋ Û¯¤ÛË, ¤ÙÛÈ Ï¤ÁÂÙ·È Ë Û˘ÓÂÓÔ¯‹ ÛÙÔ ¤ÁÎÏËÌ·».

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·115

π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ˜ 2009

5 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

ÕÍÈ˙ ÙÔÓ ÎfiÔ; ÕÍÈ˙·Ó ÙÔÓ ÎfiÔ ·˘Ù¿ Ù· Û¯fiÏÈ·, ÔÈ ÁÓÒ̘, ÔÈ ÎÚÈÙÈΤ˜; ŒÁÈÓÂ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ηχÙÂÚÔ˜ ·fi ÚÈÓ; ∫È ÂÁÒ ÙÈ ¤ÁÈÓ·; ∞˘Ùfi ÂÚ›ÌÂÓ·; πηÓÔÔÈË̤ÓÔ˜ Ì ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÌÔ˘; ∞Ó ··ÓÙ‹Ûˆ «Ó·È» Û’ fiϘ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ, ‹ ¤ÛÙˆ Î·È Û οÔȘ ·’ ·˘Ù¤˜, ı· Â›Ó·È ÍÂοı·ÚË Â›‰ÂÈÍË ·Û˘Á¯ÒÚËÙ˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ Ù˘ÊÏfiÙËÙ·˜. ∫È ·Ó ··ÓÙ‹Ûˆ «fi¯È» ·ÓÂÍ·ÈÚ¤Ùˆ˜, ÙÈ ÌÔÚ› Ó· ›ӷÈ; ÀÂÚ‚ÔÏÈ΋ ÌÂÙÚÈÔÊÚÔÛ‡ÓË; ◊ ˘ÂÚ‚ÔÏÈ΋ ·Ú·›ÙËÛË; ◊ ·ÏÒ˜ Ë Û˘Ó·›ÛıËÛË ˆ˜ ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ·ÓıÚÒÈÓÔ ¤ÚÁÔ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ÛÎÈ¿ Ô˘ ˆ¯ÚÈ¿ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Ô˘ ›¯·Ì ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜ ÔÓÂÈÚ¢Ù›; §¤Ó ˆ˜ Ô ªÈ¯·‹Ï ÕÁÁÂÏÔ˜, fiÙ·Ó ÙÂÏ›ˆÛ ÙÔÓ ªˆ˘Û‹ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙË ƒÒÌË, ÛÙËÓ ∂ÎÎÏËÛ›· ™·Ó ¶È¤ÙÚÔ ÈÓ μ›ÓÎÔÏÈ, ¤‰ˆÛ ÌÈ· ÛÊ˘ÚÈ¿ ÛÙÔ ÁfiÓ·ÙÔ ÙÔ˘ ·Á¿ÏÌ·ÙÔ˜ Î·È ÊÒÓ·ÍÂ: «ª›Ï·!» ¶ÂÚÈÙÙfi Ó· ԇ̠ˆ˜ Ô ªˆ˘Û‹˜ ‰ÂÓ Ì›ÏËÛÂ. √ ªˆ˘Û‹˜ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÌÈÏ¿. ŒÙÛÈ ÎÈ ·˘Ù¿ Ô˘ ÁÚ¿ÊÙËÎ·Ó Û’ ·˘Ùfi Â‰Ò ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ ÌËÓÒÓ ‰ÂÓ ÂÚȤ¯Ô˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ϤÍÂȘ Ô‡Ù ÈÔ Â‡ÁψÙÙ˜ ·’ fiÛ˜ ÌfiÚÂÛ·Ó Ó· ÁÚ·ÊÙÔ‡Ó, ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÂΛӘ ÛÙȘ Ôԛ˜ Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ı· ‹ıÂÏ ӷ ˙ËÙ‹ÛÂÈ, ÌÔ˘ÚÌÔ˘Ú›˙ÔÓÙ·˜ ÌÔÓ¿¯·: «ªÈÏ‹ÛÙÂ, Û·˜ ·Ú·Î·ÏÒ, ›Ù ÌÔ˘ ÙÈ Â›ÛÙÂ, Û ÙÈ ¯ÚËÛÈ̇۷ÙÂ, ·Ó ¯ÚËÛÈ̇۷Ù Û οÙÈ». ™ˆ·›ÓÔ˘Ó, ‰ÂÓ ··ÓÙÔ‡Ó. ΔÈ Ó· οӈ ÏÔÈfiÓ; ∏ ·Ó¿ÎÚÈÛË ÙˆÓ Ï¤ÍÂˆÓ Â›Ó·È ÙÔ Âڈ̤ÓÔ fiÛˆÓ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó. ŒÓ· ¿ÚıÚÔ; ŒÓ· ¯ÚÔÓÔÁÚ¿ÊËÌ·; ŒÓ· ‚È‚Ï›Ô; ∞˜ ›ӷÈ, ·ÊÔ‡ ÙÔ Í¤ÚÔ˘Ì È· ˆ˜ Ô ªˆ˘Û‹˜ ‰ÂÓ ı’ ··ÓÙ‹ÛÂÈ.

115

¶§∞™Δπ°°∞

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·116

6 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

™∞ƒ∫√∑π, √ ∞¡∂À£À¡√™ ¶ÔÙ¤ ÌÔ˘ ‰ÂÓ ÂÎÙ›ÌËÛ· ·˘Ùfi ÙÔÓ Î‡ÚÈÔ, Î·È ÓÔÌ›˙ˆ ˆ˜ ·fi Û‹ÌÂÚ· Î·È ÛÙÔ ÂÍ‹˜ ı· ÙÔÓ ÂÎÙÈÌÒ ·ÎfiÌ· ÏÈÁfiÙÂÚÔ, ·Ó Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ. ∫È ·˘Ùfi Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÁÈ·Ù›, fiˆ˜ Ì ÂÓË̤ڈÛ ÌfiÏȘ ÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô, Ô ÂÓ ÏfiÁˆ ·ÚÈÔ˜ ™·ÚÎÔ˙› ÂÚÈʤÚÂÙ·È Û ·ÔÛÙÔÏ‹ ÂÈÚ‹Ó˘ ÛÙ· ‚·Û·ÓÈṲ̂ӷ ¯ÒÌ·Ù· Ù˘ ¶·Ï·ÈÛÙ›Ó˘, ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·ÍȤ·ÈÓË Ô˘, Ì ÌÈ· ÚÒÙË Ì·ÙÈ¿, ı’ ¿ÍÈ˙ ÂÁÎÒÌÈ· Î·È Â˘¯¤˜ ÁÈ· ̤ÁÈÛÙË ÂÈÙ˘¯›·. ∞fi ÙË ‰È΋ ÌÔ˘ ÏÂ˘Ú¿, fiÏ· ·˘Ù¿ ı· Ù· ›¯Â ·Ó ‰ÂÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÛÂ, ÁÈ· ¿ÏÏË ÌÈ· ÊÔÚ¿, ÙËÓ ·ÏÈ¿ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÙˆÓ ‰‡Ô ̤ÙÚˆÓ Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô ÛÙ·ıÌÒÓ. ™Â ÌÈ· ÒıËÛË ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙ˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ˘ÔÎÚÈÛ›·˜, Ô ™·ÚÎÔ˙› ηÙËÁÔÚ› ÙË Ã·Ì¿˜ fiÙÈ ¤¯ÂÈ ‰È·Ú¿ÍÂÈ ·Ó‡ı˘Ó˜ Î·È ·Û˘Á¯ÒÚËÙ˜ Ú¿ÍÂȘ Ú›¯ÓÔÓÙ·˜ ÚԢΤÙ˜ ÛÙÔ ¤‰·ÊÔ˜ ÙÔ˘ πÛÚ·‹Ï. ¢ÂÓ ı· Â›Ì·È ÂÁÒ ·˘Ùfi˜ Ô˘ ı· ‰ÒÛÂÈ ¿ÊÂÛË ÛÙË Ã·Ì¿˜ ÁÈ· Ù¤ÙÔȘ Ú¿ÍÂȘ, ÂÍ¿ÏÏÔ˘, ·’ fi,ÙÈ ‰È·‚¿˙ˆ ‰È·ÚÎÒ˜, ÙÈ̈ÚÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙËÓ ·fiÏ˘ÙË Û¯Â‰fiÓ ·Ó·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ÔÏÂÌÈ΋˜ Âȯ›ÚËÛ˘, Ô˘ ÙÔ ÌfiÓÔ Ô˘ ÂÙ˘¯·›ÓÂÈ Â›Ó·È Ó· ʤÚÂÈ ˙ËÌȤ˜ Û ÌÂÚÈο Û›ÙÈ· Î·È Ó· ÁÎÚÂÌ›ÛÂÈ ÌÂÚÈο Ù›¯Ë. √ ·ÚÈÔ˜ ™·ÚÎÔ˙› ‰ÂÓ Ù· Ì·Û¿ÂÈ Ù· ÏfiÁÈ· ÙÔ˘, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ηٷ‰ÈηÛÙ› Ë Ã·Ì¿˜. ªÂ ¤Ó·Ó fiÚÔ ˆÛÙfiÛÔ. ŸÙÈ Ù· ‰›Î·È· ÂÈÎÚÈÙÈο ÏfiÁÈ· ı· ¤¯Ô˘Ó ÂÍ›ÛÔ˘ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÛÙ· ÙÚÔÌÂÚ¿ ÂÁÎÏ‹Ì·Ù· ÔϤÌÔ˘ Ô˘ ‰È·Ú¿ÙÙÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ ÈÛÚ·ËÏÈÓfi ÛÙÚ·Ùfi Î·È ÙËÓ ·ÂÚÔÔÚ›·, Û ·‰È·ÓfiËÙ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ, ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙÔÓ ¿Ì·¯Ô ÏËı˘ÛÌfi Ù˘ §ˆÚ›‰·˜ Ù˘ °¿˙·˜. °È’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÓÙÚÔ‹ Ô Î‡ÚÈÔ˜ ™·ÚÎÔ˙› Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ‰ÂÓ ‚ڋΠÛÙÔ §·ÚÔ‡˜ ÙÔ˘ ÂÎÊÚ¿ÛÂȘ ηٿÏÏËϘ. ∫·Ë̤ÓË °·ÏÏ›·.

7 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

« N O N O S A B A N D O N E S »*

116

√ Ù›ÙÏÔ˜ Â›Ó·È ÛÙ· ηÛÙÈÏÈ¿ÓÈη ÁÈ·Ù› ¤ÙÛÈ ÂÈÒıËÎÂ Ë ÊÚ¿ÛË. ∞˘Ùfi ÙÔ ÁÚ·Ùfi ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÔÓÔÌ·ÛÙ› Î·È «√È ÛȈ¤˜ ÙÔ˘ ª¿Ú* «ªË Ì·˜ ÂÁηٷÏ›„ÂȘ». (™.Ù.ª.)

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·117

* ∫ÂÓÙÚÈ΋ Ï·Ù›· Ù˘ ¶fiÏ˘ ÙÔ˘ ªÂÍÈÎÔ‡. (™.Ù.ª.)

117

ÎÔ˜», ÎÈ ·˘Ùfi ÍÂηı·Ú›˙ÂÈ Ù· ¿ÓÙ·. ∏ ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÎÔ˘‚¤ÓÙ· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ Ì˘ıÈÎfi, ·Ó Î·È Ôχ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi, ˘Ô‰ÈÔÈÎËÙ‹. §›ÁÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ı·‡Ì·Û· ÛÙË ˙ˆ‹ ÌÔ˘ ÙfiÛÔ, Î·È ·fi ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ˘˜ ÂÚ›ÌÂÓ· ÙfiÛ· ÔÏÏ¿. ¶ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÙÔ˘ ÙÔ Â›·, ÁÈ· ÙÔÓ ·Ïfi ÏfiÁÔ fiÙÈ ·˘Ù¿ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ‰ÂÓ Ï¤ÁÔÓÙ·È, Ù· ÓÈÒıÂÈ Î·Ó›˜ ÎÈ ÂΛ ̤ÓÔ˘Ó. ∑‹ÙËÌ· Û˘ÛÙÔÏ‹˜, Ê·›ÓÂÙ·È. ŸÙ·Ó ÔÈ ˙··Ù›ÛÙ·˜ ‚Á‹Î·Ó ·fi ÙË ∑Ô‡ÁÎÏ· §·Î·ÓÙfiÓ· ÁÈ· Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ó ÛÙÔ ∑fiηÏÔ* ·ÊÔ‡ ‰È¤Û¯ÈÛ·Ó ÙÔ ÌÈÛfi ªÂÍÈÎfi, ÂÁÒ ‚ÚÈÛÎfiÌÔ˘Ó ÂΛ, ¤Ó·˜ ̤۷ Û’ ¤Ó· ÂηÙÔÌ̇ÚÈÔ. ŒÓȈ۷ ÙËÓ ·Ó¿Ù·ÛË, ÙÔÓ ·ÏÌfi Ù˘ ÂÏ›‰·˜ Û’ fiÏÔ ÙÔ ÎÔÚÌ›, ÙË ı¤ÏËÛË Ó’ ·ÏϿ͈ ÁÈ· Ó· Á›Óˆ ηχÙÂÚÔ˜, ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÂÁˆÈÛÙ‹˜, ÈÔ ÈηÓfi˜ Ó’ ·Ê‹ÓÔÌ·È. √ ª¿ÚÎÔ˜ Ì›ÏËÛÂ, ÔÓÔÌ¿ÙÈÛ fiϘ ÙȘ ÂıÓfiÙËÙ˜ ÙˆÓ ΔÛÈ¿·˜, Î·È Û οı ̛· ‹Ù·Ó Û·Ó Ó· ÍÂÛËÎÒıËÎ·Ó ·’ ÙÔ˘˜ Ù¿ÊÔ˘˜ ÔÈ ÛÙ¿¯Ù˜ ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ πÓ‰È¿ÓˆÓ Î·È Ó· ÂÓÛ·ÚÎÒıËÎ·Ó Í·Ó¿. ¢ÂÓ Î¿Óˆ ÊÙËÓ‹ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·, ÚÔÛ·ıÒ ·‰¤ÍÈ· Ó· ‚¿Ïˆ Û ϤÍÂȘ ·˘Ùfi Ô˘ η̛· ϤÍË ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ: ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Á›ÓÂÙ·È ˘ÂÚ¿ÓıÚˆÔ Î·È, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ÛÙËÓ ÈÔ ·ÁÓ‹ ÙÔ˘ ·ÓıÚˆÈ¿. ΔËÓ ÂÔ̤ÓË, Û ÌÈ· Ù·ÂÈÓ‹ ·ÓÂÈÛÙËÌÈÔ‡ÔÏË, ¤Ï·‚ ¯ÒÚ· ÌÈ· Û˘Ó¤Ï¢ÛË Ô˘ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ ÌÂÚÈΤ˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÎÈ ÂΛ ¤ÁÈÓ ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÙÔ ·ÚfiÓ Î·È ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ÙˆÓ ΔÛÈ¿·˜, ÁÈ· ÙËÓ ˘Ô‰ÂÈÁÌ·ÙÈ΋ ¿ÏË ÙˆÓ ÈӉȿÓÈÎˆÓ ÎÔÈÓÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ÂÁÒ ÔÓÂÈÚ¢fiÌÔ˘Ó Ó· ‰ˆ οÔÈ· ̤ڷ Ó· ÂÍ·ÏÒÓÂÙ·È Û ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋ (·˜ ËÛ˘¯¿ÛÔ˘Ó ÔÈ ¿ÙÔÏÌÔÈ, ‰ÂÓ Û˘Ó¤‚Ë). ™ÙÔ ‚‹Ì· ‚Ú¤ıËηÓ, ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ, Ô ∫¿ÚÏÔ˜ ªÔÓÛÈ‚¿È˜, Ë ŒÏÂÓ· ¶ÔÓÈ·ÙfiÊÛη, Ô ª·ÓÔ˘¤Ï μ¿ıÎÂı ªÔÓÙ·ÏÌ¿Ó ÎÈ ÂÁÒ Ô ›‰ÈÔ˜. ªÈÏ‹Û·Ì fiÏÔÈ, ·ÏÏ¿ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ‹ıÂÏ Ӓ ·ÎÔ‡ÛÂÈ ÙÔÓ ª¿ÚÎÔ˜. ∏ ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Û‡ÓÙÔÌË, ·ÏÏ¿ ¤ÓÙÔÓË, ۯ‰fiÓ ·‚¿ÛÙ·¯ÙË ÁÈ· ÙÔ Û˘ÁÎÈÓËÛÈ·Îfi Û‡ÛÙËÌ· ÙÔ˘ ηıÂÓfi˜ Ì·˜. ŸÙ·Ó ÙÂÏ›ˆÛÂ Ë Û˘Ó¤Ï¢ÛË ‹Á· Ó’ ·ÁηÏÈ¿Ûˆ ÙÔÓ ª¿ÚÎÔ˜, Î·È ÙfiÙ ÂΛÓÔ˜ ÌÔ˘ › ÛÙÔ ·˘Ù›, Ì ʈӋ ÌfiÏȘ „Èı˘ÚÈÛÙ‹: «ªË Ì·˜ ÂÁηٷÏ›„ÂȘ». ΔÔ˘ ·¿ÓÙËÛ· ÛÙÔ ›‰ÈÔ ‡ÊÔ˜: «£· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÁηٷÏ›„ˆ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÌÔ˘ ÁÈ· Ó· Û˘Ì‚Â› ·˘Ùfi». ¢ÂÓ ÙÔÓ Í·Ó·Â›‰· ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·. ™Î¤ÊÙËη, Î·È ÙÔ ’·, ˆ˜ Ô ª¿ÚÎÔ˜ ¤ÚÂ ӷ ›¯Â ÌÈÏ‹ÛÂÈ ÛÙÔ ∫ÔÁÎÚ¤ÛÔ. ªÂ ·fiÊ·ÛË Ù˘ ∫ÔÌ·ÓÙ¿ÙÛÈ· ·Ú¤Ì‚·ÛË ¤Î·ÓÂ Ë ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ∂ÛÙ¤Ú, Î·È ÙËÓ ¤Î·Ó ·ÍÈÔı·‡Ì·ÛÙ·. ™˘ÁΛÓËÛ ÙÔ ªÂÍÈÎfi ÔÏfiÎÏËÚÔ, fï˜, Â·Ó·Ï·Ì‚¿Óˆ, ηٿ ÙËÓ ÎÚ›ÛË ÌÔ˘ Ô ª¿Ú-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·118

ÎÔ˜ ¤ÚÂ ӷ ›¯Â ÌÈÏ‹ÛÂÈ. ∏ ÔÏÈÙÈ΋ ÛËÌ·Û›· ÌÈ·˜ ‰È΋˜ ÙÔ˘ ·Ú¤Ì‚·Û˘ ı· ‹Ù·Ó ÙÔ ÈÔ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfi ·ÔÎÔڇʈ̷ Ù˘ ˙··Ù›ÛÙÈ΢ ÔÚ›·˜. ∞˘Ùfi ›ÛÙ¢· ÎÈ ·˘Ùfi ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÒ Ó· ÈÛÙ‡ˆ. √ ηÈÚfi˜ ¤Ú·ÛÂ, Ë Â·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· ¿ÏÏ·Í ÚfiÙ˜, Ô ª¿ÚÎÔ˜ ‚Á‹Î ·fi ÙË ∑Ô‡ÁÎÏ· §·Î·ÓÙfiÓ·. ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘ ¯ÚfiÓÔ˘ Ô ª¿ÚÎÔ˜ Ù‹ÚËÛ ·fiÏ˘ÙË ÛȈ‹, Ì·˜ ¿ÊËÛ ÔÚÊ·ÓÔ‡˜ ·fi ÙȘ ϤÍÂȘ Ô˘ ÌfiÓÔ ÂΛÓÔ˜ ‹ÍÂÚ ӷ ϤÂÈ ‹ Ó· ÁÚ¿ÊÂÈ. ¡ÈÒıÔ˘Ì ÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„‹ ÙÔ˘. ΔËÓ ÚÒÙË ÙÔ˘ ÌËÓfi˜ ¤ÁÈÓ ÛÙÔ √‚ÂÓÙ›Î Û˘Ó¿ÓÙËÛË ÁÈ· Ó· ÁÈÔÚÙ¿ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ı˘ÌËıÔ‡Ó ÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ Â·Ó¿ÛÙ·Û˘, ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë ÙÔ˘ ™·Ó ∫ÚÈÛÙfiÌ·Ï ÓÙ Ϸ˜ ∫¿Û·˜, Ù· ÛηÌ·Ó‚¿ÛÌ·Ù· ÂÓfi˜ ‰‡ÛÎÔÏÔ˘ ‰ÚfiÌÔ˘. √ ª¿ÚÎÔ˜ ‰ÂÓ ‹ÁÂ Î·Ó ÛÙÔ √‚ÂÓÙ›Î, ‰ÂÓ ¤ÛÙÂÈÏÂ Î·Ó ¤Ó· Ì‹Ó˘Ì·, ÌÈ· ϤÍË.* ¢ÂÓ ÙÔ Î·Ù·ÓfiËÛ·, ÎÈ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÒ Ó· ÌËÓ ÙÔ Î·Ù·ÓÔÒ. √ ª¿ÚÎÔ˜ ÚÈÓ Ï›Á˜ ̤Ú˜ ·Ó‹ÁÁÂÈÏ ÁÈ· ÙÔ ¯ÚfiÓÔ Ô˘ Ì‹Î ÌÈ· Ó¤· ÔÏÈÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋. ª·Î¿ÚÈ, ·Ó Ë ·ÏÈ¿ ¤¯·Û ÙȘ ·ÚÂÙ¤˜ Ù˘. ª·Î¿ÚÈ, ΢ڛˆ˜, Ó· ÌË ÛȈ‹ÛÂÈ Í·Ó¿. ªÂ ÔÈÔ ‰Èη›ˆÌ· ÙÔ Ï¤ˆ ·˘Ùfi; ªÂ ÙÔ ·Ïfi ‰Èη›ˆÌ· ÂΛÓÔ˘ Ô˘ ‰ÂÓ ÂÁη٤ÏÂÈ„Â. ª¿ÏÈÛÙ·, ÂΛÓÔ˘ Ô˘ ‰ÂÓ ÂÁη٤ÏÂÈ„Â.

8 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

118

ΔÔ ¿ÚıÚÔ ·˘Ùfi ‰ËÌÔÛȇÙËΠÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÚÈÓ ·fi ÌÂÚÈο ¯ÚfiÓÈ·. ΔÔ Ï·›ÛÈfi ÙÔ˘ Â›Ó·È Ë ‰Â‡ÙÂÚË ·Ï·ÈÛÙÈÓȷ΋ πÓÙÈÊ¿ÓÙ·, ÙÔ 2000. ∂›¯· ÙÔ ıÚ¿ÛÔ˜ Ó· ÛÎÂÊÙÒ ˆ˜ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÁÂÚ¿ÛÂÈ ˘ÂÚ‚ÔÏÈο Î·È ˆ˜ ·˘Ù‹ ÙÔ˘ Ë «·Ó¿ÛÙ·ÛË» ‰ÈηÈÔÏÔÁÂ›Ù·È ·fi ÙËÓ ÂÁÎÏËÌ·ÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ πÛÚ·‹Ï ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi Ù˘ °¿˙·˜. √Ú›ÛÙ ÏÔÈfiÓ.

* øÛÙfiÛÔ Ô ª¿ÚÎÔ˜ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙÔ ™·Ó ∫ÚÈÛÙfiÌ·Ï ÓÙ Ϸ˜ ∫¿Û·˜ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ Î·È Ì›ÏËÛ ÛÙȘ 2 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘. √È ÚÒÙ˜ ϤÍÂȘ Ù˘ ÔÌÈÏ›·˜ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο: «™˘ÓÙÚfiÊÈÛÛ·, Û‡ÓÙÚÔÊÂ. ∂ÍÂÁÂṲ́ÓË ∂ÏÏ¿‰·. ∂Ì›˜ ÔÈ ˙··Ù›ÛÙ·˜, ÔÈ ÈÔ ÌÈÎÚÔ›, ·’ ·˘Ù‹ ÙË ÁˆÓÈ¿ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Û ¯·ÈÚÂÙ¿ÌÂ. ¢¤ÍÔ˘ ÙÔ Û‚·ÛÌfi Ì·˜ Î·È ÙÔ ı·˘Ì·ÛÌfi Ì·˜ ÁÈ’ ·˘Ùfi Ô˘ οÓÂȘ Î·È ÛΤÊÙÂÛ·È. ∞fi Ì·ÎÚÈ¿ Ì·ı·›ÓÔ˘Ì ·fi Û¤Ó·. ™’ ¢¯·ÚÈÛÙԇ̻. ΔÔ Û¯ÂÙÈÎfi ‚›ÓÙÂÔ ÌÔÚ› Ó· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜ ÛÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô. (™.Ù.ª.)

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·119

πÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È ÔÚÈṲ̂Ó˜ ·˘ıÂÓٛ˜ Û ‚È‚ÏÈο ı¤Ì·Ù· ˆ˜ ÙÔ ¶ÚÒÙÔ μÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘ ™·ÌÔ˘‹Ï ÁÚ¿ÊÙËΠÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ™ÔÏÔÌÒÓÙ· ‹ ÙËÓ ·Ì¤Ûˆ˜ ÂfiÌÂÓË ÂÚ›Ô‰Ô, Î·È Û οı ÂÚ›ÙˆÛË ÚÈÓ ÙËÓ ·È¯Ì·ÏˆÛ›· ÛÙË μ·‚˘ÏÒÓ·. ÕÏÏÔÈ Âȉ‹ÌÔÓ˜, ÂÍ›ÛÔ˘ ·ÚÌfi‰ÈÔÈ, ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁÔ‡Ó ˆ˜ fi¯È ÌfiÓÔ ÙÔ ¶ÚÒÙÔ ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ ¢Â‡ÙÂÚÔ μÈ‚Ï›Ô Û˘ÓÙ¿¯ıËÎ·Ó ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÍÔÚ›· Ù˘ μ·‚˘ÏÒÓ·˜, Î·È Ë Û‡ÓıÂÛ‹ ÙÔ˘˜ ˘·ÎÔ‡ÂÈ Û ·˘Ùfi Ô˘ ηıÔÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi-ÔÏÈÙÈÎÔ-ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ‰ÔÌ‹ ÙÔ˘ ‰È·ÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ¢Â˘ÙÂÚÔÓfiÌÈÔ˘, ‰ËÏ·‰‹, ‰È·‰Ô¯Èο, ÙË Û˘ÌÌ·¯›· ÙÔ˘ £ÂÔ‡ Ì ÙÔ Ï·fi ÙÔ˘, ÙËÓ ·›ıÂÈ· ÙÔ˘ Ï·Ô‡, ÙËÓ ÙÈ̈ڛ· ÙÔ˘ £ÂÔ‡, ÙËÓ ÈÎÂÛ›· ÙÔ˘ Ï·Ô‡, ÙË Û˘Á¯ÒÚÂÛË ÙÔ˘ £ÂÔ‡. ∞Ó ÙÔ Û‚¿ÛÌÈÔ ÁÚ·Ùfi ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ™ÔÏÔÌÒÓÙ·, ı· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ì ӷ ԇ̠ˆ˜ ·fi ¿Óˆ ÙÔ˘ ¤Ú·Û·Ó ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·, Ì ÛÙÚÔÁÁ˘Ï¿ ÓÔ‡ÌÂÚ·, οÔ˘ ÙÚÂȘ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ¯ÚfiÓÈ·. ∞Ó ÔÈ Û˘ÓÙ¿ÎÙ˜ ÙÔ˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ·Ó ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜ ·ÊÔ‡ Â¤ÛÙÚ„·Ó ÔÈ πÔ˘‰·›ÔÈ ·fi ÙËÓ ÂÍÔÚ›·, ÙfiÙ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ê·ÈÚ¤ÛÔ˘Ì ·fi ÙÔ ÓÔ‡ÌÂÚÔ ·˘Ùfi ÂÓÙ·ÎfiÛÈ· ¯ÚfiÓÈ·, ¤Ó· Ì‹Ó· ¿Óˆ, ¤Ó· Ì‹Ó· οو. ∞˘Ù‹ Ë ¤ÁÓÔÈ· ÁÈ· ÙË ¯ÚÔÓÈ΋ ·ÎÚ›‚ÂÈ· ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÌfiÓË ÚfiıÂÛË Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ·Ó·ÁÓÒÛÙË ÙË ÛΤ„Ë ˆ˜ Ô ÂÚ›ÊËÌÔ˜ ‚È‚ÏÈÎfi˜ ̇ıÔ˜ Ù˘ Ì¿¯Ë˜ (Ô˘ ‰ÂÓ ÚfiÏ·‚ ӷ ‰Ôı›) ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ÌÈÎÚfi ¢·˘›‰ Î·È ÙÔÓ ºÈÏÈÛÙ·›Ô Á›Á·ÓÙ· °ÔÏÈ¿ı ÂÍÈÛÙÔÚÂ›Ù·È ¿Û¯ËÌ· ÛÙ· ·È‰È¿ Â‰Ò Î·È ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Â›ÎÔÛÈ ‹ ÙÚÈ¿ÓÙ· ·ÈÒÓ˜. ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ Ù· ‰È¿ÊÔÚ· ÂӉȷÊÂÚfiÌÂÓ· ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ̤ÚË ·Ó¤Ù˘Í·Ó, Ì ÙËÓ ¿ÎÚÈÙË Û˘ÁηٿıÂÛË ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ·fi ÂηÙfi ÁÂÓÂÒÓ ÈÛÙÒÓ, ÙfiÛÔ ∂‚Ú·›ˆÓ fiÛÔ Î·È ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ, ÌÈ· ÂÓÙÂÏÒ˜ ‰fiÏÈ· ÂÍ·¿ÙËÛË Û ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ ·ÓÈÛfiÙËÙ· ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Ô˘ ¯ÒÚÈ˙ ٷ ÎÙËÓÒ‰Ë Ù¤ÛÛÂÚ· ̤ÙÚ· ‡„Ô˘˜ ÙÔ˘ °ÔÏÈ¿ı ·fi ÙËÓ Â‡ıÚ·˘ÛÙË ÛˆÌ·ÙÈ΋ ‰È¿Ï·ÛË ÙÔ˘ Í·ÓıÔ‡ Î·È ÏÂÙÂ›ÏÂÙÔ˘ ¢·˘›‰. ∏ ÙfiÛË ·ÓÈÛfiÙËÙ·, ÙÂÚ¿ÛÙÈ· Û‡Ìʈӷ Ì fiÏ· Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, ·Ó·ÏËÚˆÓfiÙ·Ó, Î·È Á˘ÚÓÔ‡Û ·Ì¤Ûˆ˜ ˘¤Ú ÙÔ˘ πÛÚ·ËÏ›ÙË, ÏfiÁˆ ÙÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ fiÙÈ Ô ¢·˘›‰ ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ·ÓÔ‡ÚÁÔ˜ ÈÙÛÈÚ›ÎÔ˜ Î·È Ô °ÔÏÈ¿ı ÌÈ· ËÏ›ıÈ· Ì¿˙· ÎÚ¤·ÙÔ˜, ÙfiÛÔ ·ÓÔ‡ÚÁÔ˜ Ì¿ÏÈÛÙ· Ô ÌÂÓ Ô˘, ÚÔÙÔ‡ ¿ÂÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙÔÓ ºÈÏÈÛÙ·›Ô, ¤È·Û ÛÙËÓ fi¯ıË ÂÓfi˜ ÌÈÎÚÔ‡ ÔÙ·ÌÔ‡ Ô˘ ˘‹Ú¯Â ÂΛ Á‡Úˆ ¤ÓÙ Ï›˜ ¤ÙÚ˜ Î·È ÙȘ ¤‚·Ï ÛÙÔ ‰ÈÛ¿ÎÈ ÙÔ˘, Î·È Ùfi-

119

∞ ¶ √ Δ π ™ ¶ ∂ Δ ƒ ∂ ™ Δ √À ¢ ∞À π ¢ ™Δ∞ Δ∞¡∫™ Δ√À °√§π∞£

120

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·120

ÛÔ ËÏ›ıÈÔ˜ Ô ‰Â ÒÛÙ ‰ÂÓ ·ÓÙÈÏ‹ÊıËΠˆ˜ Ô ¢·˘›‰ ÂÚ¯fiÙ·Ó ÔÏÈṲ̂ÓÔ˜ Ì ÈÛÙfiÏÈ. ¶Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÈÛÙfiÏÈ, ı· ‰È·Ì·ÚÙ˘ÚËıÔ‡Ó ÔÈ ÂÚ·ÛÙ¤˜ Ù˘ Ì˘ıÈ΋˜ ˘¤ÚÙ·Ù˘ ·Ï‹ıÂÈ·˜, ‹Ù·Ó ·ÏÒ˜ ÌÈ· ÛÊÂÓÙfiÓ·, ÌÈ· Ù·ÂÈÓfiÙ·ÙË ÛÊÂÓÙfiÓ· ‚ÔÛÎÔ‡, fiˆ˜ ‹‰Ë ÙȘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó Û ·ÌÓËÌfiÓ¢ÙÔ˘˜ ηÈÚÔ‡˜ ÔÈ ‰Ô‡ÏÔÈ ÙÔ˘ ∞‚Ú·¿Ì Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡Û·Ó Î·È Ê˘ÏÔ‡Û·Ó Ù· ÎÔ¿‰È· ÙÔ˘. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ‰ÂÓ ¤ÌÔÈ·˙ Ì ÈÛÙfiÏÈ, ‰ÂÓ Â›¯Â οÓË, ‰ÂÓ Â›¯Â ˘ÔÎfi·ÓÔ, ‰ÂÓ Â›¯Â ÛηӉ¿ÏË, ‰ÂÓ Â›¯Â Ê˘Û›ÁÁÈ·, ›¯Â ÌfiÓÔ ‰˘Ô ÏÂÙ¿ Î·È ·ÓıÂÎÙÈο ÛÎÔÈÓÈ¿ ‰Â̤ӷ ÛÙȘ ¿ÎÚ˜ Ì’ ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÂÏ·ÛÙÈÎfi ‰¤ÚÌ·, ÛÙËÓ ÎÔÈÏfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙÔ ¤ÌÂÈÚÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ ¢·˘›‰ ı· ÙÔÔıÂÙÔ‡Û ÙËÓ ¤ÙÚ· Ô˘, ·fi ·fiÛÙ·ÛË, ı· ÂÙ·ÁfiÙ·Ó, Ù·¯Â›· Î·È ·Ó›Û¯˘ÚË Û·Ó ÛÊ·›Ú·, ¿Óˆ ÛÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔ˘ °ÔÏÈ¿ı Î·È ı· ÙÔÓ ¤ÚȯÓ οو, ·Ú·‰›ÓÔÓÙ¿˜ ÙÔÓ ÛÙÔ ¤ÏÂÔ˜ Ù˘ ÏÂ›‰·˜ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ Û·ıÈÔ‡ ÙÔ˘, Ô˘ ›¯Â ‹‰Ë ·‰Ú¿ÍÂÈ Ô Âȉ¤ÍÈÔ˜ ÛÊÂÓ‰ÔÓÈÛÙ‹˜. √ πÛÚ·ËÏ›Ù˘ ‰ÂÓ Î·ÙfiÚıˆÛ ӷ ÛÎÔÙÒÛÂÈ ÙÔÓ ºÈÏÈÛÙ·›Ô Î·È Ó· ‰ÒÛÂÈ ÙË Ó›ÎË ÛÙÔ Ï·fi ÙÔ˘ ˙ÒÓÙÔ˜ £ÂÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ™·ÌÔ˘‹Ï ÂÂȉ‹ ‹Ù·Ó ÈÔ ·ÓÔ‡ÚÁÔ˜, ·ÏÏ¿ ÁÈ·Ù› ·ÏÒ˜ ›¯Â ¿Óˆ ÙÔ˘ ¤Ó· fiÏÔ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ‚ÂÏËÓÂÎÔ‡˜ ÎÈ ‹ÍÂÚ ӷ ÙÔ ÎÔ˘Ì·ÓÙ¿ÚÂÈ. ∏ ÈÛÙÔÚÈ΋ ·Ï‹ıÂÈ·, Ù·ÂÈÓ‹ Î·È Î·ıfiÏÔ˘ Â˘Ê¿ÓÙ·ÛÙË, ·ÚÎÂ›Ù·È Ó· Ì·˜ ‰È‰¿ÍÂÈ ˆ˜ Ô °ÔÏÈ¿ı ‰ÂÓ Â›¯Â Î·Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó’ ·ÏÒÛÂÈ ¯¤ÚÈ ¿Óˆ ÛÙÔÓ ¢·˘›‰, Ë Ì˘ıÈ΋ ·Ï‹ıÂÈ·, Â·˝Ô˘Û· ηٷÛ΢¿ÛÙÚÈ· Ê·ÓÙ·ÛÈÔÏËÍ›·˜, Ì·˜ Ó·ÓÔ˘Ú›˙ÂÈ Â‰Ò Î·È ÙÚÈ¿ÓÙ· ·ÈÒÓ˜ Ì ÙÔ ı·˘Ì·ÛÙfi ·Ú·Ì‡ıÈ ÙÔ˘ ıÚÈ¿Ì‚Ô˘ ÙÔ˘ ÌÈÎÚÔ‡ ‚ÔÛÎÔ‡ ¿Óˆ ÛÙËÓ ÎÙËÓˆ‰›· ÂÓfi˜ ÁÈÁ·ÓÙÈ·›Ô˘ ÔÏÂÌÈÛÙ‹ Ô˘ Û ٛÔÙ ÙÂÏÈο ‰ÂÓ ÙÔ˘ ¯ÚËÛ›ÌÂ„Â Ô ‚·Ú‡˜ ¯·ÏÎfi˜ Ù˘ ÂÚÈÎÂÊ·Ï·›·˜, ÙÔ˘ ıÒڷη, ÙˆÓ ÂÚÈÎÓËÌ›‰ˆÓ Î·È Ù˘ ·Û›‰·˜. ∞’ fiÛÔ ¤¯Ô˘Ì ÙË ‰ÈηÈÔ‰ÔÛ›· Ó· Û˘ÌÂÚ¿ÓÔ˘Ì ·fi ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ËıÔÏ·ÛÙÈÎÔ‡ ÂÂÈÛÔ‰›Ô˘, Ô ¢·˘›‰, ÛÙȘ ÔÏϤ˜ Ì¿¯Â˜ Ô˘ ÙÔÓ ¤Î·Ó·Ó ‚·ÛÈÏÈ¿ ÙÔ˘ πÔ‡‰· Î·È Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì Î·È ÂÂͤÙÂÈÓ·Ó ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÛÙË ‰ÂÍÈ¿ fi¯ıË ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡ ∂˘ÊÚ¿ÙË, ÔÙ¤ Í·Ó¿ ‰ÂÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ÙË ÛÊÂÓÙfiÓ· Î·È ÙȘ ¤ÙÚ˜. √‡ÙÂ Î·È ÙÒÚ· ÙȘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ›. Δ· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂÓ‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ¤¯Ô˘Ó ÙfiÛÔ Ôχ ·˘ÍËı› ÔÈ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Î·È ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ ÙÔ˘ ¢·˘›‰ Ô˘ ·Ó¿ÌÂÛ· Û’ ÂΛÓÔÓ Î·È ÛÙÔÓ ˘ÂÚfiÙË °ÔÏÈ¿ı Â›Ó·È È· ·‰‡Ó·ÙÔ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ Î·Ó›˜ ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ‰È·ÊÔÚ¿, ı· ÌÔÚÔ‡Û ̿ÏÈÛÙ· Ó· ÂÈ Î·Ó›˜, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÚÔÛ‚¿ÏÂÈ ÙË Ê·È¿ ηı·ÚfiÙËÙ· ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ, ˆ˜ ¤¯ÂÈ ÌÂÙ·ÙÚ·› Û ¤Ó·Ó Ó¤Ô °ÔÏÈ¿ı. √ ¢·˘›‰ Û‹ÌÂÚ· Â›Ó·È Ô °ÔÏÈ¿ı, ¤Ó·˜ °ÔÏÈ¿ı fï˜ Ô˘ ¤·„ ӷ

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·121

ÊÔÚÙÒÓÂÙ·È Ì ‚·ÚÈ¿ Î·È ÂÓÙ¤ÏÂÈ ·ÓÒÊÂÏ· ¯¿ÏÎÈÓ· fiÏ·. √ Í·Óıfi˜ ¢·˘›‰ ÙÔ‡ ¿Ï·È ÔÙ¤ ÂÙ¿ Ì ÂÏÈÎfiÙÂÚÔ ¿Óˆ ·’ Ù· ηÙ¯fiÌÂÓ· ·Ï·ÈÛÙÈÓȷο ‰¿ÊË Î·È ÂÍ·ÔχÂÈ ˘Ú·‡ÏÔ˘˜ ÂÓ¿ÓÙÈ· Û ¿Ì·¯Ô˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜, ÂΛÓÔ˜ Ô ÏÂÙÂ›ÏÂÙÔ˜ ¢·˘›‰ ÙÔ‡ ¿ÏÏÔÙ ԉËÁ› Ù· ÈÔ ÈÛ¯˘Ú¿ Ù·ÓΘ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Î·È Û˘ÓıÏ›‚ÂÈ Î·È ·Ó·ÙÈÓ¿˙ÂÈ fi,ÙÈ ‚ÚÂı› ÌÚÔÛÙ¿ ÙÔ˘, Ô Ï˘ÚÈÎfi˜ ÂΛÓÔ˜ ¢·˘›‰ Ô˘ ÙÚ·ÁÔ˘‰Ô‡Û ÂÁÎÒÌÈ· ÛÙË μËÚÛ·‚¤, ÂÓÛ·ÚΈ̤ÓÔ˜ ÙÒÚ· ÛÙË Á·ÚÁ·ÓÙÔ˘È΋ ÌÔÚÊ‹ ÂÓfi˜ ÂÁÎÏËÌ·Ù›· ÔϤÌÔ˘ Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ∞ÚÈ¤Ï ™·ÚfiÓ, Ú›¯ÓÂÈ ÙÔ «ÔÈËÙÈÎfi» ÙÔ˘ Ì‹Ó˘Ì· ˆ˜ ÚÒÙ· Â›Ó·È ·Ó¿ÁÎË Ó· Û˘ÓıÏ›„ÂÈ ÙÔ˘˜ ¶·Ï·ÈÛÙ›ÓÈÔ˘˜ Î·È ÌÂÙ¿ Ó· ‰È·Ú·ÁÌ·Ù¢Ù› Ì fi,ÙÈ ·ÔÌ›ÓÂÈ ·’ ·˘ÙÔ‡˜. ªÂ Ï›Á· ÏfiÁÈ·, Û’ ·˘Ùfi Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ·fi ÙÔ 1948, Ì ÂÏ·ÊÚ¤˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ηı·Ú¿ Ù·ÎÙÈ΋˜ ʇÛ˘, Ë ÈÛÚ·ËÏÈÓ‹ ÔÏÈÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋. ªÂı˘Ṳ̂ÓÔÈ ·’ ÙË ÌÂÛÛÈ·ÓÈ΋ ȉ¤· ÂÓfi˜ ªÂÁ¿ÏÔ˘ πÛÚ·‹Ï Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ› ÂÈÙ¤ÏÔ˘˜ Ù· ÂÂÎÙ·ÙÈο fiÓÂÈÚ· ÙÔ˘ ÈÔ ·ÎÚ·ÈÊÓÔ‡˜ ÛȈÓÈÛÌÔ‡Ø ÌÈ·Ṳ̂ÓÔÈ ·fi ÙËÓ ÙÂÚ·ÙÒ‰Ë Î·È ÚÈ˙ˆÌ¤ÓË «‚‚·ÈfiÙËÙ·» ˆ˜ Û’ ·˘Ùfi ÙÔÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊÈÎfi Î·È ·Ú¿ÏÔÁÔ ÎfiÛÌÔ ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó·˜ Ï·fi˜ ÂÎÏÂÁ̤ÓÔ˜ ·’ ÙÔ £Âfi Î·È ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘, ÂÔ̤ӈ˜, ·˘ÙfiÌ·Ù· ‰ÈηÈÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È Î·È ÂÍÔ˘ÛÈÔ‰ÔÙÔ‡ÓÙ·È, ÛÙÔ fiÓÔÌ· Â›Û˘ ÊÚÈηÏÂÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Î·È Êfi‚ˆÓ ÙÔ˘ Û‹ÌÂÚ·, fiϘ ÔÈ ÂÓ¤ÚÁÂȘ Ô˘ ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·fi ¤Ó·Ó ¤ÌÌÔÓÔ Ú·ÙÛÈÛÌfi, „˘¯ÔÏÔÁÈο Î·È ·ıÔÏÔÁÈο ÌÔÓÔˆÏÈ·ÎfiØ ÂÎ·È‰Â˘Ì¤ÓÔÈ Î·È ·ÛÎË̤ÓÔÈ ÛÙËÓ È‰¤· ˆ˜ ÔÙȉ‹ÔÙ ÔÈ ›‰ÈÔÈ ¤¯Ô˘Ó ˘ÔʤÚÂÈ, ÛÙÔ ›‰ÈÔ ˘¤‚·Ï·Ó ‹ ı· ˘Ô‚¿ÏÔ˘Ó Î·È ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜, Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÙÔ˘˜ ¶·Ï·ÈÛÙ›ÓÈÔ˘˜, ı· ˘ÔÏ›ÂÙ·È ¿ÓÙ· ·˘ÙÒÓ Ô˘ ˘¤ÊÂÚ·Ó ÛÙÔ √ÏÔη‡ÙˆÌ·, ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ Í‡ÓÔ˘Ó ·Ù¤ÚÌÔÓ· ÙËÓ ›‰È· ÙÔ˘˜ ÙËÓ ÏËÁ‹ ÁÈ· Ó· ÌË ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ Ó· Ì·ÙÒÓÂÈ, ÁÈ· Ó· ÙËÓ Î¿ÓÔ˘Ó ·ÁÈ¿ÙÚ¢ÙË, Î·È ÙË ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Û·Ó Ó· ÂÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· ÛËÌ·›·. ΔÔ πÛÚ·‹Ï ¤Î·Ó ÎÙ‹Ì· ÙÔ˘ Ù· ÙÚÔÌÂÚ¿ ÏfiÁÈ· ÙÔ˘ π¯ˆ‚¿ ÛÙÔ ¢Â˘ÙÂÚÔÓfiÌÈÔ: «∏ ÂΉ›ÎËÛË Â›Ó·È ‰È΋ ÌÔ˘ Î·È ı· ÙË Ú›Íˆ ¿Óˆ Û·˜». ΔÔ πÛÚ·‹Ï ı¤ÏÂÈ Ó· ·ÈÛı·Óıԇ̠¤ÓÔ¯ÔÈ, fiÏÔÈ Ì·˜, ·Ì¤Ûˆ˜ ‹ ÂÌ̤ۈ˜, ÁÈ· ÙË ÊÚ›ÎË ÙÔ˘ √ÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ÙÔ πÛÚ·‹Ï ı¤ÏÂÈ Ó· ·ÔÎËÚ‡ÍÔ˘Ì ÙËÓ ϤÔÓ ÛÙÔȯÂÈÒ‰Ë ÎÚ›ÛË Î·È Ó· ÌÂÙ·ÌÔÚʈıԇ̠۠ÂÈı‹ÓÈÔ ·ÓٛϷÏÔ Ù˘ ı¤ÏËÛ‹˜ ÙÔ˘, ÙÔ πÛÚ·‹Ï ı¤ÏÂÈ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì de jure ·˘Ùfi Ô˘ ÁÈ· ÂΛÓÔ˘˜ Â›Ó·È ‹‰Ë ¿ÛÎËÛË de facto: ÙËÓ ·fiÏ˘ÙË ·ÙÈ̈ÚËÛ›·. ∞fi ÙËÓ ÔÙÈ΋ ÁˆÓ›· ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ, ÙÔ πÛÚ·‹Ï ÔÙ¤ ‰ÂÓ ı· ˘Ô‚ÏËı› Û ÎÚ›ÛË, ·ÊÔ‡ ‚·Û·Ó›ÛÙËÎÂ, ‰ËÏËÙËÚÈ¿ÛÙËΠ̠·¤ÚÈ· Î·È Î¿ËΠÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜. ∞Ó·ÚˆÙÈ¤Ì·È ·Ó ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ·˘ÙÔ›

121

SARAMAGO sel_D

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·122

Ô˘ ¤ı·Ó·Ó ÛÙ· Ó·˙ÈÛÙÈο ÛÙÚ·Ùfi‰· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘, ·˘ÙÔ› Ô˘ ÛÊ·ÁÈ¿ÛÙËÎ·Ó ÛÙ· ÔÁÎÚfiÌ, ·˘ÙÔ› Ô˘ Û¿ÈÛ·Ó ÛÙ· ÁΤÙÔ, ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ì·È ·Ó ÙÔ ·Ì¤ÙÚËÙÔ ·˘Ùfi Ï‹ıÔ˜ ‰˘ÛÙ˘¯ÈÛÌ¤ÓˆÓ ‰ÂÓ ı· ·ÈÛı·ÓfiÙ·Ó ÓÙÚÔ‹ ÁÈ· ÙȘ ¿ÙÈ̘ ÂÓ¤ÚÁÂȘ Ô˘ ‰È·Ú¿ÙÙÔ˘Ó ÔÈ ·fiÁÔÓÔ› ÙÔ˘˜. ∞Ó·ÚˆÙÈ¤Ì·È ·Ó ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ˘¤ÊÂÚ·Ó ÙfiÛÔ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô Î·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· Ó· ÌËÓ Î¿ÓÔ˘Ó ¿ÏÏÔ˘˜ Ó· ˘ÔʤÚÔ˘Ó. √È ¤ÙÚ˜ ÙÔ˘ ¢·˘›‰ ¿ÏÏ·Í·Ó ¯¤ÚÈ·, ÙÒÚ· ÙȘ Ú›¯ÓÔ˘Ó ÔÈ ¶·Ï·ÈÛÙ›ÓÈÔÈ. √ °ÔÏÈ¿ı ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ·’ ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, ÂÍÔÏÈṲ̂ÓÔ˜ Î·È ÂÊԉȷṲ̂ÓÔ˜ fiÛÔ Î·Ó¤Ó·˜ ¿ÏÏÔ˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˘ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÔϤ̈Ó, ÂÎÙfi˜, ‚¤‚·È·, ·fi ÙÔÓ μÔÚÂÈÔ·ÌÂÚÈηÓfi Ê›ÏÔ ÙÔ˘. ∞ Ó·È, ÔÈ ÊÚȯ٤˜ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜ ÔÏÈÙÒÓ Ô˘ ÚÔηÏÔ‡Ó ÔÈ ÙÚÔÌÔÎÚ¿Ù˜ ·˘Ùfi¯ÂÈÚ˜... ºÚȯ٤˜, Ó·È, ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ·, ηٷ‰ÈηÛ٤˜, Ó·È, ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ·, fï˜ ÙÔ πÛÚ·‹Ï ¤¯ÂÈ ·ÎfiÌ· ÔÏÏ¿ Ó· Ì¿ıÂÈ ·Ó ‰ÂÓ Â›Ó·È ÈηÓfi Ó· ηٷϿ‚ÂÈ ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ó ¤Ó· ·ÓıÚÒÈÓÔ ÔÓ Ó· ÌÂÙ·ÌÔÚʈı› Û ‚fiÌ‚·.

11 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

122

ª∂ Δ∏ °∞∑∞ Δ· Ï·˚ο Û˘ÏÏ·ÏËÙ‹ÚÈ· ‰ÂÓ ÂÎÙÈÌÒÓÙ·È ·fi ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·, Ô˘ Û˘¯Ó¿ Ù· ··ÁÔÚ‡ÂÈ ‹ Ù· ηٷÛÙ¤ÏÏÂÈ. ∂˘Ù˘¯Ò˜ ·˘Ùfi ‰ÂÓ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÛÙËÓ πÛ·Ó›·, fiÔ˘ ›‰·Ì ӷ ηÙ‚·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÌÂÚÈο ·fi Ù· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· Û˘ÏÏ·ÏËÙ‹ÚÈ· Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË. Δ· ‡ÛËÌ· ÁÈ’ ·˘Ùfi ËÁ·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÌÈ·˜ ¯ÒÚ·˜ fiÔ˘ Ë ‰ÈÂıÓÈÛÙÈ΋ ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë ‰ÂÓ ˘‹ÚÍ ÔÙ¤ ÎÂÓ‹ ϤÍË Î·È Ô˘ ·ÛÊ·ÏÒ˜ ı· ÙËÓ ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ ÛÙËÓ ÔÏ˘ÏËı‹ ÂΉ‹ÏˆÛË Ô˘ ÚÔÁÚ·ÌÌ·Ù›˙ÂÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ∫˘Úȷ΋ ÛÙË ª·‰Ú›ÙË. √ ¿ÌÂÛÔ˜ ÛÙfi¯Ô˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ‰È·‰‹ÏˆÛ˘ Â›Ó·È Ë ·‰È¿ÎÚÈÙË ÂÁÎÏËÌ·ÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙ· ‚·ÛÈο ·ÓıÚÒÈÓ· ‰ÈηÈÒÌ·Ù· Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ Ë Î˘‚¤ÚÓËÛË ÙÔ˘ πÛÚ·‹Ï ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi Ù˘ °¿˙·˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ˘Ô‚¿ÏÏÂÙ·È Û ·‰˘ÛÒËÙÔ ·ÔÎÏÂÈÛÌfi, ÛÙÂÚÔ‡ÌÂÓÔ˜ Ù· ÛÙÔȯÂÈÒ‰Ë Ì¤Û· ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹, ·fi Ù· ÙÚfiÊÈÌ· ˆ˜ ÙËÓ È·ÙÚÈ΋ ÂÚ›ı·Ï„Ë. ÕÌÂÛÔ˜ ÛÙfi¯Ô˜, fi¯È fï˜ ÌÔÓ·‰ÈÎfi˜. ∞˜ ¤¯ÂÈ ÛÙÔ ÓÔ˘ ÙÔ˘ Ô Î¿ı ‰È·‰Ëψً˜ ˆ˜ ‰È·ÚÎÔ‡Ó ‹‰Ë ÂÍ‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ¯ˆÚ›˜ ‰È·ÎÔ‹ Ë ‚›·, Ô ÂÍ¢ÙÂÏÈÛÌfi˜ Î·È Ë ÂÚÈÊÚfiÓËÛË, ı‡Ì·Ù· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ˘‹ÚÍ·Ó ÔÈ ¶·Ï·ÈÛÙ›ÓÈÔÈ ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·123

ÙˆÓ πÛÚ·ËÏÈÓÒÓ. ∫·È ˆ˜ ÛÙȘ ʈӤ˜ ÙÔ˘˜, ÛÙȘ ʈӤ˜ ÙÔ˘ Ï‹ıÔ˘˜ Ô˘ ¯ˆÚ›˜ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· ı· ‰ÒÛÂÈ ÙÔ ·ÚÒÓ, ı· ÍÂÛ¿ÛÂÈ Ë ·Á·Ó¿ÎÙËÛË ÁÈ· ÙË ÁÂÓÔÎÙÔÓ›·, ·ÚÁ‹ ·ÏÏ¿ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋, Ô˘ ÙÔ πÛÚ·‹Ï ¤¯ÂÈ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂÈ ¿Óˆ ÛÙÔÓ Ì·ÚÙ˘ÚÈÎfi ·Ï·ÈÛÙÈÓÈ·Îfi Ï·fi. ∫·È ˆ˜ ÔÈ ÊˆÓ¤˜ ·˘Ù¤˜, ·ÊÔ‡ ·ÎÔ˘ÛÙÔ‡Ó Û fiÏË ÙËÓ ∂˘ÚÒË, ı· ÊÙ¿ÛÔ˘Ó Â›Û˘ Û ÔÏfiÎÏËÚË ÙË §ˆÚ›‰· Ù˘ °¿˙·˜ Î·È ÙË ¢˘ÙÈ΋ Ÿ¯ıË. ∂›Ó·È ÙÔ ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ Ô˘ ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ó ·fi Ì·˜ fiÛÔÈ Û’ ÂΛӷ Ù· ̤ÚË ˘ÔʤÚÔ˘Ó Ì¤Ú· Î·È Ó‡¯Ù·. ∞‰È¿ÎÔ·.

12 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

∞˜ Ê·ÓÙ·ÛÙԇ̠ˆ˜ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’30, fiÙ·Ó ÔÈ Ó·˙› ÍÂΛÓËÛ·Ó ÙÔ Î˘Ó‹ÁÈ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ, Ô ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi˜ Ï·fi˜ ›¯Â η٤‚ÂÈ ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ, Û ÌÂÁ·ÏÂÈÒ‰ÂȘ ‰È·‰ËÏÒÛÂȘ Ô˘ ı· ¤ÌÂÓ·Ó ÛÙËÓ πÛÙÔÚ›·, ÁÈ· Ó· ··ÈÙ‹ÛÂÈ ·fi ÙËÓ Î˘‚¤ÚÓËÛ‹ ÙÔ˘ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ηٷ‰›ˆÍ˘ Î·È ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÓfiÌˆÓ Ô˘ ÚÔÛÙ·ÙÂ‡Ô˘Ó fiϘ Î·È Î¿ı ̛· ·’ ÙȘ ÌÂÈÔ„Ëʛ˜, ›Ù ·˘Ù¤˜ Â›Ó·È ∂‚Ú·›ÔÈ, ‹ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙ¤˜, ΔÛÈÁÁ¿ÓÔÈ ‹ ÔÌÔÊ˘ÏfiÊÈÏÔÈ. ∞˜ Ê·ÓÙ·ÛÙԇ̠ˆ˜, ˘ÔÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·˜ ·˘Ù‹ ÙËÓ ·ÍÈÔÚÂ‹ Î·È ÁÂÓÓ·›· ‰Ú¿ÛË ·Ó‰ÚÒÓ Î·È Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ ÙÔ˘ °Î·›ÙÂ, ÔÈ Ï·Ô› Ù˘ ∂˘ÚÒ˘ ·Ú‹Ï·˘Ó·Ó ÛÙȘ ψÊfiÚÔ˘˜ Î·È ÙȘ Ï·Ù›˜ ÙˆÓ fiÏÂÒÓ ÙÔ˘˜ Î·È ¤ÓˆÓ·Ó ÙȘ ʈӤ˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ¯ÔÚfi ‰È·Ì·ÚÙ˘ÚÈÒÓ Ô˘ ›¯Â ˘„ˆı› ÛÙÔ μÂÚÔÏ›ÓÔ, ÛÙÔ ªfiÓ·¯Ô, ÛÙËÓ ∫ÔÏÔÓ›·, ÛÙË ºÚ·ÁÎÊÔ‡ÚÙË. •¤ÚÔ˘Ì ˆ˜ οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ Ô‡ÙÂ Û˘Ó¤‚Ë Ô‡Ù ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ›¯Â Û˘Ì‚Â›. ∞fi ·‰È·ÊÔÚ›·, ·¿ıÂÈ·, ·fi Ù·ÎÙÈ΋ ‹ ¤Î‰ËÏË Û˘ÓÂÓÔ¯‹ Ì ÙÔÓ Ã›ÙÏÂÚ, Ô ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi˜ Ï·fi˜, ÂÎÙfi˜ ·fi Û·ÓÈfiٷ٘ ÂÍ·ÈÚ¤ÛÂȘ, ‰ÂÓ ¤Î·Ó ¤Ó· ‚‹Ì·, ‰ÂÓ ¤Î·Ó ̛· ¯ÂÈÚÔÓÔÌ›·, ‰ÂÓ Â› ̛· ϤÍË ÁÈ· Ó· ÛÒÛÂÈ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ı· Á›ÓÔÓÙ·Ó ÎÚ¤·˜ ÁÈ· Ù· ÛÙÚ·Ùfi‰· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ Î·È ÙÔ˘˜ ÊÔ‡ÚÓÔ˘˜ ÙˆÓ ÎÚÂÌ·ÙÔÚ›ˆÓ, Î·È ÛÙËÓ ˘fiÏÔÈË ∂˘ÚÒË, ÁÈ· ÙÔÓ ¤Ó·Ó ‹ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ ÏfiÁÔ (ÏfiÁÔ˘ ¯¿ÚË, ÔÈ ·Ó·Ù¤ÏÏÔÓÙ˜ Ê·ÛÈÛÌÔ›), ÌÈ· ·ÓÔȯً Û˘Ó¤ÚÁÂÈ· Ì ÙÔ˘˜ ‰‹ÌÈÔ˘˜ Ó·˙› ÂÈı·Ú¯Ô‡Û ‹ ÙÈ̈ÚÔ‡Û οı ·fiÂÈÚ· ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›·˜. ™‹ÌÂÚ· Â›Ó·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈο. Œ¯Ô˘Ì ÂÏ¢ıÂÚ›· ¤ÎÊÚ·Û˘, ÂÏ¢ıÂÚ›· Ó· ‰È·‰ËÏÒÓÔ˘ÌÂ Î·È ‰ÂÓ Í¤Úˆ ·ÎfiÌ· fiÛ˜ ¿ÏϘ ÂÏ¢ıÂڛ˜. ªÔÚԇ̠ӷ ‚Áԇ̠ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ Î·Ù¿ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ‹ ηٿ Âη-

123

∞™ º∞¡Δ∞™Δ√Àª∂

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·124

ÙÔÌ̇ÚÈ·, ·ÊÔ‡ Ë ·ÛÊ¿ÏÂÈ¿ Ì·˜ ı· Â›Ó·È ÂÍ·ÛÊ·ÏÈṲ̂ÓË ·fi Ù· Û˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù· Ô˘ Ì·˜ ΢‚ÂÚÓÔ‡Ó, ÌÔÚԇ̠ӷ ··ÈÙ‹ÛÔ˘Ì ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙˆÓ ‰ÂÈÓÒÓ Ù˘ °¿˙·˜ ‹ ÙËÓ ·ÔηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ ÙÔ˘ ·Ï·ÈÛÙÈÓÈ·ÎÔ‡ Ï·Ô‡ Î·È ÙËÓ ·ÔηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ËıÈ΋˜ Î·È ˘ÏÈ΋˜ ‚Ï¿‚˘ Ô˘ ˘¤ÊÂÚ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÂÍ‹ÓÙ· ¯ÚfiÓˆÓ, ¯ˆÚ›˜ ¿ÏÏË Û˘Ó¤ÂÈ· ÁÈ· Ì·˜ ·fi ÙȘ ÚÔÛ‚ÔϤ˜ Î·È ÙȘ ÚÔÎÏ‹ÛÂȘ Ù˘ ÈÛÚ·ËÏÈÓ‹˜ ÚÔ·Á¿Ó‰·˜. √È Ê·ÓÙ·ÛÙÈΤ˜ ‰È·‰ËÏÒÛÂȘ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ’30 ı· ›¯·Ó ηٷÛÙ·Ï› ‚›·È·, Î·È Û οÔȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ¿ÁÚÈ·, ÔÈ ‰ÈΤ˜ Ì·˜ ÙÔ Ôχ Ôχ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ·ÓÔ¯‹ ÙˆÓ Ì¤ÛˆÓ Ì·˙È΋˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È ·Ì¤Ûˆ˜ ı· ÙÂıÔ‡Ó Û ‰Ú¿ÛË ÔÈ Ì˯·ÓÈÛÌÔ› Ù˘ ÏËÛÌÔÓÈ¿˜. √ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi˜ Ó·˙ÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ ı· ¤Î·Ó ԇÙ ‚‹Ì· ›Ûˆ ÎÈ fiÏ· ı· Á›ÓÔÓÙ·Ó fiÌÔÈ· fiˆ˜ ¤ÁÈÓ·Ó ÙÂÏÈο Î·È Ù· η٤ÁÚ·„Â Ë πÛÙÔÚ›·. ªÂ ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘, Ô ÈÛÚ·ËÏÈÓfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜, ·˘Ùfi˜ Ô˘ Ô ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ °ÂÛ·ÁÈ¿¯Ô˘ §›ÌÔ‚ÈÙ˜ ÙÔ 1982 ÙÔÓ Î·ÙËÁfiÚËÛ fiÙÈ ¤¯ÂÈ «ÈÔ˘‰·ÈÔ-Ó·˙›» ÓÔÔÙÚÔ›·, ·ÎÔÏÔ˘ı› ÈÛÙ¿, ÂÎÙÂÏÒÓÙ·˜ ‰È·Ù·Á¤˜ ÙˆÓ ‰È·‰Ô¯ÈÎÒÓ Î˘‚ÂÚÓ‹ÛÂˆÓ Î·È ·Ú¯ËÁÒÓ, Ù· ‰fiÁÌ·Ù· ÁÂÓÔÎÙÔÓ›·˜ ·˘ÙÒÓ Ô˘ ‚·Û¿ÓÈÛ·Ó, ‰ËÏËÙËÚ›·Û·Ó Ì ·¤ÚÈ· Î·È ¤Î·„·Ó ÙÔ˘˜ ÚÔÁfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜. ªÔÚ› Ì¿ÏÈÛÙ· Ó· ÂÈ Î·Ó›˜ ˆ˜ Û οÔÈ· ı¤Ì·Ù· ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÍÂ¤Ú·Û·Ó ÙÔ˘˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜. ŸÛÔ ÁÈ· Ì·˜, ı· Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ì ӷ ‰È·Ì·ÚÙ˘ÚfiÌ·ÛÙÂ.

13 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

124

∞¡Ã∂§ °∫√¡£∞§∂£ ¶ÚÈÓ ·fi ¤Ó· ¯ÚfiÓÔ, ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÙȘ 12 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘, Û’ ¤Ó· ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô Ù˘ ª·‰Ú›Ù˘ ¤ı·ÓÂ Ô ÕÓ¯ÂÏ °ÎÔÓı¿ÏÂı. ∫È ÂÁÒ Ô ›‰ÈÔ˜, ÓÔÛËÏ¢fiÌÂÓÔ˜ ÛÙÔ §·Óı·ÚfiÙ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÌÈ·˜ ·ÚfiÌÔÈ·˜ ·Ûı¤ÓÂÈ·˜ Ì ·˘Ù‹ Ô˘ ÙÔÓ ‹ÚÂ, ‰¤¯ÙËη ÙÔ ÙËÏÂÊÒÓËÌ· ÌÈ·˜ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ Ô˘ ‹ıÂÏ ӷ ‰ËÌÔÛȇÛÂÈ ÌÂÚÈο ÏfiÁÈ· ÁÈ· ÙËÓ ¤ÓıÈÌË Â›‰ËÛË. ªÂ ÎÔ˘‚¤ÓÙ˜ Ô˘ ÌÂÙ¿ ‚›·˜ Ú¤ÂÈ Ó· ¿ÎÔ˘ÛÂ Ô Û˘ÓÔÌÈÏËÙ‹˜ ÌÔ˘, ÙfiÛÔ ¤ÓÙÔÓË ‹Ù·Ó Ë Û˘ÁΛÓËÛ‹ ÌÔ˘, ÙÔ˘ ›· ˆ˜ ›¯· ¯¿ÛÂÈ ¤Ó· Ê›ÏÔ Ô˘ ‹Ù·Ó, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ¤Ó·˜ ·’ ÙÔ˘˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜ Ù˘ πÛ·Ó›·˜. ™ÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ ·Ú·ı¤Ùˆ Â‰Ò Û‹ÌÂÚ· ¤Ó· Ô›ËÌ· ‰ÈÎfi ÙÔ˘, Ô˘ ÙÔ ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ˆ ·fi Ù· ÈÛ·ÓÈο ÛÙ· ÔÚÙÔÁ·ÏÈο.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·125

∂ÓÒ Ì ηÙËÁfiÚËÛ·Ó ÔÈ ÎÚÈÙÈÎÔ› Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ ˆ˜ Ú·ÏÈÛÙ‹, ÔÈ ÁÔÓ›˜ ÌÔ˘, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË, ÌÔ˘ ·Ô‰›‰Ô˘Ó ÙÔ ·ÓÙ›ıÂÙÔ ÂÏ¿Ùو̷: ‚‚·ÈÒÓÔ˘Ó ˆ˜ ‰ÂÓ ¤¯ˆ η̛· ·›ÛıËÛË Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜. ∂›Ì·È ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜, ‰›¯ˆ˜ ¿ÏÏÔ, ¤Ó· ıÏÈ‚ÂÚfi ı¤·Ì·: ·Ó·Ï˘Ù¤˜ ÎÂÈ̤ӈÓ, Û˘ÁÁÂÓ›˜ ·fi ÙËÓ Â·Ú¯›·, ÚÔÊ·ÓÒ˜ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·ÔÁÔ‹ÙÂ˘Û· ÙÈ Ó· Á›ÓÂÈ! ¶·Ú·ı¤Ùˆ ÌÂÚÈΤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ: οÔȘ ıÚËÛ΢fiÌÂÓ˜ ı›˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÎÚ·ÙËıÔ‡Ó Î·È ÎÏ·›Ó ÌfiÏȘ Ì ‰Ô˘Ó. ÕÏϘ, Ôχ ÈÔ Û˘ÁÎÚ·ÙË̤Ó˜, ÌÔ˘ ÊÙÈ¿¯ÓÔ˘Ó Ú˘˙fiÁ·ÏÔ, fiˆ˜ fiÙ·Ó ‹ÌÔ˘Ó ÌÈÎÚfi˜, Î·È ¯·ÌÔÁÂÏÔ‡Ó Û˘ÓÙÂÙÚÈÌ̤Ó˜, ϤÁÔÓÙ¿˜ ÌÔ˘ Ò˜ „‹ÏˆÛ˜ Ó· Û’ ¤‚ÏÂÂ Ô ·Ù¤Ú·˜ ÛÔ˘..., ÎÈ ·Ô̤ÓÔ˘Ó ÌÂÙ¤ˆÚ˜, ‰ÂÓ Í¤ÚÔ˘Ó ÙÈ ¿ÏÏÔ Ó· Ô˘Ó. ∫È ˆÛÙfiÛÔ ÁÓˆÚ›˙ˆ ˆ˜ ÛÙȘ ·ÌÊ›ÛË̘ ¯ÂÈÚÔÓƠ̂˜ ÙÔ˘˜ ˘ÔÎÚ‡ÙÔ˘Ó ÌÈ· ·ıÂÚ¿¢ÙË ÂÈÏÈÎÚÈÓ‹ Û˘ÌfiÓÈ· Ô˘ Ï¿ÌÂÈ ˘ÁÚ¿ ÛÙÔ ‚ϤÌÌ· ÙÔ˘˜ Î·È ÛÙ· ¢ÛÏ·¯ÓÈο Î·È „‡ÙÈη Û·Ó ÎÔ˘ÓÂÏÈÔ‡ ‰fiÓÙÈ· ÙÔ˘˜. ∫·È ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÔ ·˘Ù¤˜. ΔË Ó‡¯Ù· Ë ÁÚÈ¿ ı›· ÌÔ˘ ∫ÏÔÙ›ÏÓÙ ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ·’ ÙÔÓ Ù¿ÊÔ ÁÈ· Ó· ÎÔ˘Ó‹ÛÂÈ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ ÚfiÛˆfi ÌÔ˘ Ù· ÎÔηÏÈ¿ÚÈη ‰¿¯Ù˘Ï· Î·È Ó· Â·Ó·Ï¿‚ÂÈ Ì ‡ÊÔ˜ ÂÈÙÈÌËÙÈÎfi: ∏ ÔÌÔÚÊÈ¿ ‰ÂÓ ÙÚÒÁÂÙ·È! ΔÈ ı·ÚÚ›˜ ˆ˜ Â›Ó·È Ë ˙ˆ‹; ∞’ ÙË ÌÂÚÈ¿ Ù˘, Ë Ì·Î·Ú›ÙÈÛÛ· Ë Ì¿Ó· ÌÔ˘, Ì ʈӋ ·‰‡Ó·ÌË Î·È ıÏÈÌ̤ÓË, ÚÔÔȈӛ˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ‡·ÚÍ‹ ÌÔ˘ Ù¤ÏÔ˜ ·ÍÈÔıÚ‹ÓËÙÔ: ÙÚÂÏÔÎÔÌ›·, ¿Û˘Ï·, Ê·Ï¿ÎÚ·, ‚ÏÂÓÓfiÚÚÔÈ·. ∂ÁÒ ‰ÂÓ Í¤Úˆ ÙÈ Ó· ÙÔ˘˜ ˆ, ÎÈ ÂΛӘ ÂÈÛÙÚ¤ÊÔ˘Ó ÛÙË ÛȈ‹ ÙÔ˘˜. ΔÔ ›‰ÈÔ fiˆ˜ ÙfiÙÂ. Ÿˆ˜ fiÙ·Ó ‹ÌÔ˘Ó ÌÈÎÚfi˜. º·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ·fi Ì·˜ ‰ÂÓ ¤Ú·ÛÂ Ô ı¿Ó·ÙÔ˜.

125

∂Δ™π º∞π¡∂Δ∞π

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·126

14 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

¶ƒ√∂¢ƒ√π √ ¤Ó·˜, Ô ªÔ˘˜, Ô˘ ʇÁÂÈ Î·È Ô˘ ‰ÂÓ ¤ÚÂ ÔÙ¤ Ó· ›¯Â ¤ÚıÂÈ, Ô ¿ÏÏÔ˜, Ô √Ì¿Ì·, Ô˘ ÂÙÔÈÌ¿˙ÂÙ·È Ó’ ·Ó·Ï¿‚ÂÈ Î·È Ì·Î¿ÚÈ Ó· ÌË Ì·˜ ·ÔÁÔËÙ‡ÛÂÈ, ÎÈ ¿ÏÏÔ˜ ¤Ó·˜, Ô ª¿ÚÙÏÂÙ, Ô˘, ‰ÂÓ ¤¯ˆ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›·, ı· ·Ú·Ì›ÓÂÈ ÁÈ· ηÈÚfi. ™’ ·˘ÙfiÓ ·ÊÈÂÚÒÛ·Ì ·˘Ù¤˜ ÙȘ ̤Ú˜, Ë ¶ÈÏ¿Ú ÎÈ ÂÁÒ, ÌÂÚÈΤ˜ ÒÚ˜, ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂÂÈÛfi‰È· Ù˘ ÛÂÈÚ¿˜ ∏ ¢˘ÙÈ΋ ¶Ù¤Ú˘Á·, Ô˘ ÛÙËÓ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›· ÚÔÙ›ÌËÛ·Ó Ó· ÔÓÔÌ¿ÛÔ˘Ó √È ¿ÓÙÚ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔ¤‰ÚÔ˘, Ù›ÙÏÔ˜ ˘¤Úٷٷ ÛÂÍÈÛÙÈÎfi˜, ÌÈ·˜ Î·È ÌÂÚÈο ·fi Ù· ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈο ÚfiÛˆ· Ù˘ ÛÂÈÚ¿˜ Â›Ó·È Á˘Ó·›Î˜. Δ˙ÂÓÙ ª¿ÚÙÏÂÙ Â›Ó·È ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ÚÔ¤‰ÚÔ˘, ÙÔÓ ˘Ô‰‡ÂÙ·È Ô ª¿ÚÙÈÓ ™ÈÓ (ı˘Ì¿ÛÙ ÙÔ ∞ÔÎ¿Ï˘„Ë ÙÒÚ·;), Ô˘ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹Û·Ì Ì ·Ì›ˆÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ, ÙfiÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ ¤ÓÙ·ÛË ÙˆÓ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂˆÓ fiˆ˜ Â›Û˘ Î·È ÁÈ· ÌÂÚÈΤ˜ ‰È‰·ÎÙÈΤ˜ Ù˘¯¤˜ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ¿ÓÙ· ÛÙÔÓ ‚ÔÚÂÈÔ·ÌÂÚÈηÓÈÎfi ÙÚfiÔ ¿ÛÎËÛ˘ Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜, ›Ù ÁÈ· ηÏfi ›Ù ÁÈ· ηÎfi Î·È ¯Â›ÚÈÛÙÔ. √ ª¿ÚÙÏÂÙ ¤ÊÙ·Û ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ‰Â‡ÙÂÚ˘ ÂÓÙÔÏ‹˜ ÙÔ˘ Î·È ÂÔ̤ӈ˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ¤ÍÔ‰Ô. μÚÈÛÎfiÌ·ÛÙ Û Ï‹ÚË ÚÔ‰ÚÈ΋ ÂÎÛÙÚ·Ù›·, ÌÈ· ÂÎÛÙÚ·Ù›· Ô˘ ‰ÂÓ Ù˘ Ï›Ô˘Ó Ù· ¯Ù˘‹Ì·Ù· οو ·’ ÙË Ì¤ÛË, ·ÏÏ¿ Ô˘ ı· Ï‹ÍÂÈ (ÙÔ Í¤ÚÔ˘Ì ‹‰Ë) Ì ÙË Ó›ÎË ÙÔ˘ ηχÙÂÚÔ˘ ˘Ô„‹ÊÈÔ˘, ÂÓfi˜ §·Ù›ÓÔ˘ Ì ÍÂοı·Ú˜ ȉ¤Â˜ Î·È ¿ÌÂÌÙË ‰ÂÔÓÙÔÏÔÁ›· Ô˘ ϤÁÂÙ·È ª¿ıÈÔ˘ ™¿ÓÙÔ˜. º˘ÛÈο, ‰ÂÓ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó’ ·ÓÙÈÛÙ·ı› Î·È Ó· ÌË ÛÎÂÊÙ› ÙÔÓ ª·Ú¿Î √Ì¿Ì·. ª‹ˆ˜ ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ÙÔ ¯¿ÚÈÛÌ· Ù˘ ÚÔÊËÙ›·˜; °È·Ù› ÌÂٷ͇ ÂÓfi˜ §·Ù›ÓÔ˘ ÎÈ ÂÓfi˜ Ì·‡ÚÔ˘ Ë ‰È·ÊÔÚ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿ÏË.

15 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

126

§π£√μ√§π™ª√™ ∫∞π ∞§§∂™ ºƒπ∫∞§∂√Δ∏Δ∂™ ∏ ›‰ËÛË Î·›ÂÈ. √ ÌÔ˘ÊÙ‹˜ Ù˘ ™·Ô˘‰È΋˜ ∞Ú·‚›·˜, Ë ‡·ÙË ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ·Ú¯‹ Ù˘ ¯ÒÚ·˜, ÌfiÏȘ Âͤ‰ˆÛ ¤Ó· ÊÂÙÊ¿ Ô˘ ÂÈÙÚ¤ÂÈ (ÂÈÙÚ¤ÂÈ Â›Ó·È Â˘ÊËÌÈÛÌfi˜, Ë ·ÎÚÈ‚‹˜ ϤÍË Â›Ó·È ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ) ÙÔ Á¿ÌÔ Û ÎÔÚ›ÙÛÈ· ËÏÈΛ·˜ 10 ÂÙÒÓ. √ ÂÓ ÏfiÁˆ ÌÔ˘ÊÙ‹˜ (ÌË Ù˘-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·127

¯fiÓ Î·È ‰ÂÓ ÙÔÓ ı˘ÌËıÒ ÛÙȘ ÚÔÛ¢¯¤˜ ÌÔ˘) ÂÍËÁ› ÁÈ·Ù›: ÁÈ·Ù› Ë ·fiÊ·ÛË Â›Ó·È «‰›Î·ÈË» ÁÈ· ÙȘ Á˘Ó·›Î˜, Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙÔ ÊÂÙÊ¿ Ô˘ ›Û¯˘Â ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜ Î·È Â›¯Â ÔÚ›ÛÂÈ Ù· 15 ¯ÚfiÓÈ· ˆ˜ ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ fiÚÈÔ ËÏÈΛ·˜ Á¿ÌÔ˘, Ú¿ÁÌ· Ô˘ Ô ∞ÌÓÙÂÏ·˙›˙ ∞Ï ™Â˙› (·˘Ùfi Â›Ó·È ÙÔ fiÓÔÌ·) ıˆÚÔ‡Û «¿‰ÈÎÔ». ™¯ÂÙÈο Ì ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ «‰›Î·ÈÔ˘» Î·È ÙÔ˘ «¿‰ÈÎÔ˘» Ô‡Ù ϤÍË, ‰ÂÓ Ì·˜ ϤÂÈ Î·Ó ·Ó Ù· 10¯ÚÔÓ· ÎÔÚ›ÙÛÈ· ı· ÂÚˆÙÒÓÙ·È. ∂›Ó·È ‚¤‚·ÈÔ ˆ˜ Ë ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· Ï¿ÌÂÈ ‰È¿ Ù˘ ·Ô˘Û›·˜ Ù˘ ÛÙË ™·Ô˘‰È΋ ∞Ú·‚›·, fï˜ Û’ ¤Ó· ÙfiÛÔ ÏÂÙfi ı¤Ì· ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Á›ÓÂÈ ÌÈ· ÂÍ·›ÚÂÛË. ∂ÈÙ¤ÏÔ˘˜ ÔÈ ·È‰fiÊÈÏÔÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Â˘¯·ÚÈÛÙË̤ÓÔÈ: Ë ·È‰ÂÚ·ÛÙ›· Â›Ó·È ÓfiÌÈÌË ÛÙË ™·Ô˘‰È΋ ∞Ú·‚›·. ÕÏϘ Âȉ‹ÛÂȘ Ô˘ η›ÓÂ. ™ÙÔ πÚ¿Ó ÏÈıÔ‚ÔÏ‹ıËÎ·Ó ‰‡Ô ¿ÓÙÚ˜ ÁÈ· ÌÔȯ›·, ÛÙÔ ¶·ÎÈÛÙ¿Ó ¤ÓÙ Á˘Ó·›Î˜ ı¿ÊÙËÎ·Ó ˙ˆÓÙ·Ó¤˜ ÂÂȉ‹ ı¤ÏËÛ·Ó Ó· ·ÓÙÚ¢ÙÔ‡Ó Ì ÔÏÈÙÈÎfi Á¿ÌÔ ÙÔ˘˜ ¿ÓÙÚ˜ Ù˘ ÂÈÏÔÁ‹˜ ÙÔ˘˜... ™Ù·Ì·ÙÒ Â‰Ò. ¢ÂÓ ·ÓÙ¤¯ˆ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ.

19 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

∫Ú›ÛË ¯ÚËÌ·ÙÔÔÈÎÔÓÔÌÈ΋, ÎÚ›ÛË ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋, ÎÚ›ÛË ÔÏÈÙÈ΋, ÎÚ›ÛË ıÚËÛ΢ÙÈ΋, ÎÚ›ÛË ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋, ÎÚ›ÛË ÂÓÂÚÁÂȷ΋, ·Ó ‰ÂÓ ÙȘ ··Ú›ıÌËÛ· fiϘ ÈÛÙ‡ˆ fiÙÈ ·Ó¤ÊÂÚ· ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜. §Â›ÂÈ Ì›·, Ë ÈÔ ‚·ÛÈ΋ ·’ fiϘ ηٿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘. ∞ӷʤÚÔÌ·È ÛÙËÓ ËıÈ΋ ÎÚ›ÛË Ô˘ ÈÛÔ‰ÒÓÂÈ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Î·È ·›ÚÓˆ ÙËÓ ¿‰ÂÈ· Ó· ‰ÒÛˆ ÌÂÚÈο ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù¿ Ù˘. ∏ıÈ΋ ÎÚ›ÛË Â›Ó·È ·˘Ù‹ ·’ ÙËÓ ÔÔ›· ˘ÔʤÚÂÈ Ë ÈÛÚ·ËÏÈÓ‹ ΢‚¤ÚÓËÛË, ·ÏÏÈÒ˜ Ò˜ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ηٷÓÔ‹ÛÂÈ ÙË ÛÎÏËÚfiÙËÙ· Ù˘ ‰Ú¿Û˘ Ù˘ ÛÙË °¿˙·, ËıÈ΋ ÎÚ›ÛË Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ô˘ ¯Ù˘¿ Ù· Ì˘·Ï¿ ÙˆÓ √˘ÎÚ·ÓÒÓ Î·È ƒÒÛˆÓ Î˘‚ÂÚÓÒÓÙˆÓ Ô˘ ηٷ‰Èο˙Ô˘Ó, ¯ˆÚ›˜ Ù‡„Ë, ÙË ÌÈÛ‹ ‹ÂÈÚÔ Ó· Âı¿ÓÂÈ ·’ ÙÔ ÎÚ‡Ô, ËıÈ΋ ÎÚ›ÛË ¤¯ÂÈ Î·È Ë ∂˘Úˆ·˚΋ ŒÓˆÛË, ·Ó›Î·ÓË Ó· ÂÂÍÂÚÁ·ÛÙ› Î·È Ó· ı¤ÛÂÈ Û ‰Ú¿ÛË ÌÈ· Â͈ÙÂÚÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ Û˘ÓÂÎÙÈ΋ Î·È ÈÛÙ‹ Û ÌÂÚÈΤ˜ ‚·ÛÈΤ˜ ‰ÂÔÓÙÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ú¯¤˜, ·fi ËıÈ΋ ÎÚ›ÛË ˘ÔʤÚÔ˘Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ô˘ ÂÎÌÂÙ·ÏχÙËÎ·Ó Ù· ÂÎÌ·˘ÏÈÛÙÈο ÚÔÓfiÌÈ· ÂÓfi˜ ·Ú·‚·ÙÈÎÔ‡ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÒÚ· ·Ú·ÔÓÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ηٷÛÙÚÔÊ‹ Ô˘ ı· ¤ÚÂ ӷ ›¯·Ó ÚԂϤ„ÂÈ. ∞˘Ù¿ Â›Ó·È ÌÂÚÈο ÌfiÓÔ ·Ú·‰Â›Á-

127

∏ ∞§§∏ ∫ƒπ™∏

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·128

Ì·Ù·. •¤Úˆ Ôχ ηϿ ˆ˜ ÙÔ Ó· ÌÈÏ¿˜ ÁÈ· ‹ıÔ˜ Î·È ËıÈ΋ ÛÙÔ˘˜ ηÈÚÔ‡˜ Ì·˜ ÈÛÔ‰˘Ó·Ì› Ì ηÓÔÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÛÙË ¯ÏÂ‡Ë ÙˆÓ Î˘ÓÈÎÒÓ, ÙˆÓ Î·ÈÚÔÛÎfiˆÓ ‹ ÙˆÓ Í‡ÓÈˆÓ ·ÏÒ˜. Ÿ,ÙÈ ‹Ù·Ó Ó· ˆ fï˜ ÙÔ Â›·, ‚¤‚·ÈÔ˜ ˆ˜ οÔȘ ÎÔ˘‚¤ÓÙ˜ ¤¯Ô˘Ó ‚¿ÛË. ∞˜ ‚¿ÏÂÈ Ô Î·ı¤Ó·˜ ÙÔ ¯¤ÚÈ ÛÙË Û˘Ó›‰ËÛË ÎÈ ·˜ ÂÈ ÙÈ ‚ڋΠÂΛ.

20 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

128

√ª¶∞ª∞ ΔÔÓ ª¿ÚÙÈÓ §Ô‡ıÂÚ ∫ÈÓÁÎ ÙÔÓ ÛÎfiÙˆÛ·Ó. ™·Ú¿ÓÙ· ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ·ÛÙ˘ÓÔÌÈÎÔ› Â·ÁÚ˘ÓÔ‡Ó ÛÙËÓ √˘¿ÛÈÁÎÙÔÓ ÁÈ· Ó· ÌË Á›ÓÂÈ Û‹ÌÂÚ· ÙÔ ›‰ÈÔ Ì ÙÔÓ ª·Ú¿Î √Ì¿Ì·. ¢ÂÓ ı· Û˘Ì‚Â›, Ϥˆ ÂÁÒ, Û·Ó Ó· ’¯· ÛÙÔ ¯¤ÚÈ ÌÔ˘ ÙË ‰‡Ó·ÌË Ó· ÍÔÚΛۈ ÙË ¯ÂÈÚfiÙÂÚË Û˘ÌÊÔÚ¿. £· ’Ù·Ó Û·Ó Ó· ÛÎÔÙˆÓfiÙ·Ó ‰˘Ô ÊÔÚ¤˜ ÙÔ ›‰ÈÔ fiÓÂÈÚÔ. ÿÛˆ˜ Ó· ›̷ÛÙ fiÏÔÈ ÈÛÙÔ› ·˘Ù‹˜ Ù˘ Ó¤·˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ›ÛÙ˘ Ô˘ ͤÛ·Û ÛÙȘ ∏¶∞ Û·Ó Â˘ÂÚÁÂÙÈÎfi ÙÛÔ˘Ó¿ÌÈ Ô˘ Ù· ·›ÚÓÂÈ fiÏ· Î·È Ù· ÛËÎÒÓÂÈ Í¯ˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ‹Ú· ·fi ÙÔ ÛÙ¿ÚÈ Î·È ÙÔ ÛÙ¿¯˘ ·’ ÙÔÓ Î·Úfi, ›Ûˆ˜ ÙÂÏÈο Ó· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıԇ̠ӷ ÈÛÙ‡ԢÌ ÛÙ· ı·‡Ì·Ù·, Û οÙÈ Ô˘ ı· ¤ÚıÂÈ ·’ ¤Íˆ ÁÈ· Ó· Ì·˜ ÛÒÛÂÈ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÛÙÈÁÌ‹, ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ, ÎÈ ·’ ·˘Ùfi ÙÔ ¿ÏÏÔ ÙÛÔ˘Ó¿ÌÈ Ô˘ ÈÛÔ‰ÒÓÂÈ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. √ ∫·Ì‡ ¤ÏÂÁ ˆ˜ ·Ó οÔÈÔ˜ ı¤ÏÂÈ Ó· ÙÔÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ·ÚΛ Ó· ÂÈ ÔÈÔ˜ ›ӷÈ. ¢ÂÓ Â›Ì·È ÙfiÛÔ ·ÈÛÈfi‰ÔÍÔ˜, ·ÊÔ‡, ηٿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘, Ë ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ‰˘ÛÎÔÏ›· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÙË ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË ·˘ÙÔ‡ Ô˘ ›̷ÛÙÂ, ÛÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ Î·È ÛÙ· ̤۷ ÁÈ· Ó· ÙÔ ÊÙ¿ÛÔ˘ÌÂ. øÛÙfiÛÔ, ›Ù ·ÏÒ˜ ÏfiÁˆ Û˘Á΢ڛ·˜ ›Ù ÏfiÁˆ ÚÔÌÂϤÙ˘, Ô √Ì¿Ì· ÛÙȘ ÔÏÏ·Ϥ˜ ÙÔ˘ ÔÌÈϛ˜ Î·È Û˘ÓÂÓÙ‡ÍÂȘ › ÙfiÛ· ÁÈ· ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘, Ì ÙfiÛË ÂÔ›ıËÛË Î·È Ê·ÈÓÔÌÂÓÈ΋ ÂÈÏÈÎÚ›ÓÂÈ·, Ô˘ Û fiÏÔ˘˜ Ì·˜ Ê·›ÓÂÙ·È È· ˆ˜ ÙÔÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÛÙÂÓ¿ Î·È ·fi ¿ÓÙ·. √ Úfi‰ÚÔ˜ ÙˆÓ ∏¶∞ Ô˘ Û‹ÌÂÚ· ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ı· ÂÈχÛÂÈ ‹ ı· ·ÔÂÈÚ·ı› Ó· ÂÈχÛÂÈ Ù· ÙÚÔÌÂÚ¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ÙÔÓ ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ó, ›Ûˆ˜ Ó· ÂÙ‡¯ÂÈ, ›Ûˆ˜ fi¯È, ÎÈ ›Ûˆ˜ οÔÈ· ·fi ÙȘ ·‰˘Ó·Ì›Â˜ ÙÔ˘, Ô˘ Û›ÁÔ˘Ú· ı· ¤¯ÂÈ, ı· ÙÔ˘ ÙË Û˘Á¯ˆÚ‹ÛÔ˘ÌÂ, ÁÈ·Ù› ÙÔ ÛÊ¿ÏÏÂÈÓ ·ÓıÚÒÈÓÔ, fiˆ˜ Ì·˜ ‰›‰·Í ÂȘ ‚¿ÚÔ˜ Ì·˜ Ë ÂÌÂÈÚ›·. ∞˘Ùfi Ô˘ Ô˘‰¤ÔÙ ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ÙÔ˘ Û˘Á¯ˆÚ‹ÛÔ˘ÌÂ Â›Ó·È Ó· ··ÚÓËı›, Ó· ·Ú·ÔÈ‹ÛÂÈ ‹ Ó· ÓÔı‡ÛÂÈ ¤ÛÙˆ Î·È Ì›· ·fi ÙȘ ϤÍÂȘ Ô˘ ÚfiÊÂ-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·129

Ú ‹ ¤ÁÚ·„Â. ªÔÚ› Ó· ÌËÓ Î·Ù·Ê¤ÚÂÈ Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ Û ÂÈÚ‹ÓË ÙË ª¤ÛË ∞Ó·ÙÔÏ‹, ÏfiÁÔ˘ ¯¿ÚË, ‰ÂÓ ı· ÙÔ˘ Û˘Á¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ì fï˜ Ó· ηχ„ÂÈ ÙËÓ ·ÔÙ˘¯›·, ·Ó ·˘Ù‹ Û˘Ì‚Â›, Ì ÌÈ· ·Ú·Ï·ÓËÙÈ΋ ÔÌÈÏ›·. °ÓˆÚ›˙Ô˘Ì ٷ ¿ÓÙ· ÂÚ› ·Ú·Ï·ÓËÙÈÎÒÓ ÔÌÈÏÈÒÓ, ·ÚÈ Úfi‰ÚÂ, ÚÔÛ¤ÍÙ Ô‡ ¿Ù ӷ ÌϤÍÂÙÂ.

21 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

∞ ¶ √ ¶ √À;

129

∞fi Ô‡ ‚Á‹Î ·˘Ùfi˜ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜; ¢ÂÓ ˙ËÙÒ Ó· ÌÔ˘ ›Ù Ô‡ ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ, ÔÈÔÈ ‹Ù·Ó ÔÈ ÁÔÓ›˜ ÙÔ˘, ÙÈ ÛÔ˘‰¤˜ ¤Î·ÓÂ, ÔÈÔ Ï¿ÓÔ ˙ˆ‹˜ ۯ‰›·Û ÁÈ· ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ Î·È ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘. §›ÁÔ ˆ˜ Ôχ ·˘Ù¿ Ù· ͤÚÔ˘ÌÂ, ¤¯ˆ Â‰Ò ÙËÓ ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘, ‚È‚Ï›Ô ÛÔ‚·Úfi Î·È ÂÈÏÈÎÚÈÓ¤˜ ηÈ, ÂÈϤÔÓ, Â˘Ê˘Ò˜ ÁÚ·Ì̤ÓÔ. ŸÙ·Ó ÚˆÙÒ ·fi Ô‡ ‚Á‹ÎÂ Ô ª·Ú¿Î √Ì¿Ì· ‰ËÏÒÓˆ ·ÏÒ˜ ÙËÓ ·Ì˯·Ó›· ÌÔ˘ ÁÈ’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ô˘ ˙Ô‡ÌÂ, ΢ÓÈ΋, ·¤Ïȉ·, ˙ÔÊÂÚ‹ Î·È ÙÚÔÌÂÚ‹ ·fi ¯›ÏȘ ·fi„ÂȘ, Î·È Ô˘ Á¤ÓÓËÛ ¤Ó·Ó ¿ÓıÚˆÔ (Â›Ó·È ¿ÓÙÚ·˜, ·ÏÏ¿ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Â›Ó·È Á˘Ó·›Î·) Ô˘ ˘„ÒÓÂÈ ÙË ÊˆÓ‹ ÁÈ· Ó· ÌÈÏ‹ÛÂÈ ÁÈ· ·Í›Â˜, ÁÈ· ÚÔÛˆÈ΋ Î·È Û˘ÏÏÔÁÈ΋ ¢ı‡ÓË, ÁÈ· Û‚·ÛÌfi ÛÙËÓ ÂÚÁ·Û›·, Î·È Â›Û˘ ÂȘ ÌÓ‹ÌËÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ÚÔËÁ‹ıËÎ·Ó ÛÙË ˙ˆ‹. √È ¤ÓÓÔȘ ·˘Ù¤˜, Ô˘ ˘‹ÚÍ·Ó Î¿ÔÙ ÙÔ ıÂ̤ÏÈÔ Ù˘ ηχÙÂÚ˘ ÂÔ¯‹˜ ÛÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Û˘Ì‚›ˆÛË, ˘¤ÛÙËÛ·Ó ÁÈ· Ôχ ÙËÓ ÂÚÈÊÚfiÓËÛË ÙˆÓ ÎÚ·Ù·ÈÒÓ, ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ ·˘ÙÒÓ Ô˘ ·fi Û‹ÌÂÚ· (ÁÈ’ ·˘Ùfi Ó· ’ÛÙ ‚¤‚·ÈÔÈ) ı· ÓÙ˘ıÔ‡Ó ‚È·ÛÙÈο ÙÔ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ ÊÈÁÔ˘Ú›ÓÈ Î·È ı· ‰È·ÎËÚ‡ÍÔ˘Ó Û fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÙfiÓÔ˘˜: «∫È ÂÁÒ, ÎÈ ÂÁÒ». √ ª·Ú¿Î √Ì¿Ì· ÛÙËÓ ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ Ì·˜ ¤‰ˆÛ ÏfiÁÔ˘˜ (ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜) ÁÈ· Ó· ÌËÓ ÍÂÁÂÏ·ÛÙÔ‡ÌÂ. √ ÎfiÛÌÔ˜ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È Î·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ·’ ·˘ÙfiÓ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ¤ÌÔÈ·˙ ӷ ¤¯Ô˘Ì ηٷ‰ÈηÛÙ›. ∫·Ù¿ ‚¿ıÔ˜, Ô √Ì¿Ì· ‹Úı ӷ Ì·˜ ÂÈ ˆ˜ ¤Ó·˜ ¿ÏÏÔ˜ ÎfiÛÌÔ˜ Â›Ó·È ÂÊÈÎÙfi˜. ÿÛˆ˜ Â›Ó·È Î·Ï‹ Ë Û˘Á΢ڛ· ÁÈ· Ó· ·ÔÂÈÚ·ıԇ̠ӷ Û˘ÌʈӋÛÔ˘Ì Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ Ì¤ÛÔ Î·È ÙÔÓ ÙÚfiÔ. °È· ·Ú¯‹.

9 – Tο τετρδιο

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·130

22 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

Δ√ π™ƒ∞∏§ ∫∞π Δ∞ ¶∞ƒ∞°ø°∞ Δ√À

130

∏ ‰È·‰Èηۛ· ‚›·ÈÔ˘ ÂÍÔ‚ÂÏÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ‚·ÛÈÎÒÓ ‰ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ·Ï·ÈÛÙÈÓÈ·ÎÔ‡ Ï·Ô‡ Î·È ÙˆÓ Â‰·ÊÒÓ ÙÔ˘ ·fi ÏÂ˘Ú¿˜ ÙÔ˘ πÛÚ·‹Ï ¤¯ÂÈ ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ ·ÓÂÓfi¯ÏËÙË ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙË Û˘ÓÂÓÔ¯‹ ‹ ÙËÓ ·‰È·ÊÔÚ›· Ù˘ ηÎÒ˜ ÂÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓ˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜. √ IÛÚ·ËÏÈÓfi˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ¡Ù¿‚ÈÓÙ °ÎÚfiÛÌ·Ó, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÔÈ ÎÚÈÙÈΤ˜, ÚÔÛÂÎÙÈΤ˜ ÂÓ ¿ÛË ÂÚÈÙÒÛÂÈ, ÚÔ˜ ÙËÓ Î˘‚¤ÚÓËÛË Ù˘ ¯ÒÚ·˜ ÙÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ·Ó‚¿ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ÙfiÓÔ˘˜, ¤ÁÚ·„ ے ¤Ó· ¿ÚıÚÔ Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÙËΠÚÈÓ Î¿ÌÔÛÔ Î·ÈÚfi ˆ˜ ÙÔ πÛÚ·‹Ï ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ·fi Û˘ÌfiÓÈ·. ∞˘Ùfi ÙÔ Í¤Ú·ÌÂ. ªÂ ÙËÓ ΔÔÚ¿ ÁÈ· ÊfiÓÙÔ, ·ÔÎÙ¿ Ï‹Úˆ˜ ÙÔ ÓfiËÌ¿ Ù˘ Ë ÙÚÔÌÂÚ‹ Î·È ·Í¤¯·ÛÙË ÂΛÓË ÂÈÎfiÓ· ÂÓfi˜ πÛÚ·ËÏÈÓÔ‡ ÛÙÚ·ÙÈÒÙË Ó· Û¿ÂÈ Ì ÛÊ˘ÚȤ˜ Ù· ÎfiηϷ ÙÔ˘ ¯ÂÚÈÔ‡ ÂÓfi˜ Ó·ÚÔ‡ ¶·Ï·ÈÛÙÈÓ›Ô˘ Ô˘ ·È¯Ì·ÏˆÙ›ÛÙËΠÛÙËÓ ÚÒÙË πÓÙÈÊ¿ÓÙ· ÁÈ·Ù› ÂÙÔ‡Û ¤ÙÚ˜ ÛÙ· ÈÛÚ·ËÏÈÓ¿ Ù·ÓΘ. ¶¿ÏÈ Î·Ï¿ Ô˘ ‰ÂÓ ÙÔ˘ ÙÔ ¤ÎÔ„Â. Δ›ÔÙ· Î·È Î·Ó›˜, Ô‡ÙÂ Î·Ó ÔÈ ‰ÈÂıÓ›˜ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ Ô˘ ı· ›¯·Ó ˘Ô¯Ú¤ˆÛË, fiˆ˜ Â›Ó·È Ë ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ √∏∂, ‰ÂÓ Î·Ù¿ÊÂÚ·Ó Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· Ó· ·Ó·Îfi„Ô˘Ó ÙȘ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ·˘Ù·Ú¯ÈΤ˜, ÂÁÎÏËÌ·ÙÈΤ˜ ‰Ú¿ÛÂȘ ÙˆÓ ‰È·‰Ô¯ÈÎÒÓ Î˘‚ÂÚÓ‹ÛÂˆÓ ÙÔ˘ πÛÚ·‹Ï Î·È ÙˆÓ ÂÓfiÏˆÓ ÙÔ˘ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ·Ï·ÈÛÙÈÓÈ·ÎÔ‡ Ï·Ô‡. μϤÔÓÙ·˜ fi,ÙÈ Û˘Ó¤‚Ë ÛÙË °¿˙·, Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ‚ÂÏÙÈÒÓÂÙ·È. ΔÔ˘Ó·ÓÙ›ÔÓ. ∞ÓÙÈ̤و˜ Ì ÙËÓ ËÚˆÈ΋ ·Ï·ÈÛÙÈÓȷ΋ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË, ÔÈ ÈÛÚ·ËÏÈÓ¤˜ ΢‚ÂÚÓ‹ÛÂȘ ÙÚÔÔÔ›ËÛ·Ó Î¿ÔȘ ·Ú¯ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜, ıˆÚÒÓÙ·˜ ϤÔÓ ˆ˜ fiÏ· Ù· ̤۷ ÌÔÚÔ‡Ó Î·È Ú¤ÂÈ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È, ·ÎfiÌ· Î·È Ù· ÈÔ ÛÎÏËÚ¿, ·ÎfiÌ· Î·È Ù· ÈÔ ·˘ı·›ÚÂÙ·, ·fi ÙȘ ÂÈÏÂÎÙÈΤ˜ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜ ̤¯ÚÈ ÙÔ˘˜ ·‰È¿ÎÚÈÙÔ˘˜ ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌÔ‡˜, ÁÈ· Ó· Ï˘Á›ÛÂÈ Î·È Ó· Ù·ÂÈÓˆı› Ë Ì˘ıÈ΋ ϤÔÓ Î·Ú‰È¿ ÙÔ˘ ·Ï·ÈÛÙÈÓÈ·ÎÔ‡ Ï·Ô‡, Ô˘ ηıËÌÂÚÈÓ¿ ÚÔÛı¤ÙÂÈ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ˘˜ ÛÙÔ ·Ù¤ÚÌÔÓÔ ¿ıÚÔÈÛÌ· ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ Ù˘ Î·È Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ ÙÔ˘˜ ·Ó·ÛÙ·›ÓÂÈ ÛÙËÓ ¿ÌÂÛË ·¿ÓÙËÛË ·˘ÙÒÓ Ô˘ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ˙ˆÓÙ·ÓÔ›.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·131

23 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

Δπ; √È ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ «¶ÔÈÔ˜ ›۷È;» ‹ «¶ÔÈÔ˜ ›̷È;» ¤¯Ô˘Ó ‡ÎÔÏË ·¿ÓÙËÛË: ‰ÈËÁÂ›Ù·È Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÎÈ ¤ÙÛÈ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜. ∏ ÂÚÒÙËÛË Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·¿ÓÙËÛË ‰È·Ù˘ÒÓÂÙ·È ·ÏÏÈÒ˜: «ΔÈ Â›Ì·È;» Ÿ¯È «ÔÈÔ˜», ·ÏÏ¿ «ÙÈ». ∞˘Ùfi˜ Ô˘ ı· οÓÂÈ ÙËÓ ÂÚÒÙËÛË ı· ‚ÚÂı› ·ÓÙÈ̤وÔ˜ Ì ÌÈ· Ï¢΋ ÛÂÏ›‰·, Î·È ÙÔ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ Â›Ó·È ˆ˜ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· ÁÚ¿„ÂÈ Ô‡Ù ÌÈ· ϤÍË.

26 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

¶ÔÈÔ˜ ∫Ï›ÓÙÔÓ; √ Û‡˙˘ÁÔ˜, Ô˘ ¤Ú·Û ‹‰Ë ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·; ◊ Ë Á˘Ó·›Î·, Ù˘ ÔÔ›·˜ Ë ÈÛÙÔÚ›·, ηٿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘, ÙÒÚ· ÌfiÏȘ ·Ú¯›˙ÂÈ, ÎÈ ·˜ ¤¯ÂÈ ˘¿ÚÍÂÈ ÁÂÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ‹˜; £’ ·Û¯ÔÏËıԇ̠̠ÙË Á˘Ó·›Î·. ¶ÚÔÛÎÂÎÏË̤ÓË ·fi ÙÔÓ ª·Ú¿Î √Ì¿Ì· Ó’ ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ÙÔ ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ, ı· ¤¯ÂÈ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÙË ÌÂÁ¿ÏË Ù˘ ¢ηÈÚ›· Ó· ‰Â›ÍÂÈ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Î·È ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi Ù˘ ÙÈ Ú·ÁÌ·ÙÈο ·Í›˙ÂÈ. ¶ÚÔÊ·ÓÒ˜ ı· ÙËÓ Â›¯Â Â›Û˘, Î·È ÁÈ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜, ·Ó ›¯Â ÎÂÚ‰›ÛÂÈ ÙȘ ÂÎÏÔÁ¤˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔ‰ڛ· ÙˆÓ ∏¶∞. ¢ÂÓ Î¤Ú‰ÈÛÂ. ∂Ó ¿ÛË ÂÚÈÙÒÛÂÈ, fiˆ˜ ϤÓ ÛÙÔÓ ÙfiÔ ÌÔ˘, fiÔÈÔ˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Û·ÏÔ ‚Á·›ÓÂÈ Î˘Ó‹ÁÈ Ì Á¿ÙÔ, Î·È ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ fiÏÔÈ ı· Û˘ÌʈӋÛÔ˘Ì ˆ˜ Ë μÔÚÂÈÔ·ÌÂÚÈηӛ‰· ˘Ô˘ÚÁfi˜ ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ Á¿Ù· ‰ÂÓ Â›Ó·È, Â›Ó·È fï˜ Ù›ÁÚË, ·ÈÏÔ˘ÚÔÂȉ‹ Î·È Ù· ‰‡Ô. ¶·ÚfiÙÈ ˆ˜ ÚfiÛˆÔ ‰ÂÓ ÌÔ˘ ‹Ù·Ó ÔÙ¤ ȉȷ›ÙÂÚ· Û˘Ì·ı‹˜, ‡¯ÔÌ·È ÛÙË Ã›Ï·ÚÈ ¡Ù·˚¿Ó ƒfiÓÙ·Ì ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ ıÚÈ¿Ì‚Ô˘˜, Ô ÚÒÙÔ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ı· Â›Ó·È Ó· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ¿ÓÙ· ÛÙÔ ‡„Ô˜ ÙˆÓ Â˘ı˘ÓÒÓ Î·È Ù˘ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ·˜ Ô˘ ÙÔ ·Í›ˆÌ· ηÙÂÍÔ¯‹Ó ··ÈÙ›. Δ· ·Ú·¿Óˆ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ÌÈ· ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙÔ ı¤Ì· Ô˘ ·ÔÊ¿ÛÈÛ· Ó· Ú·ÁÌ·Ù¢ÙÒ Û‹ÌÂÚ·. √ ÚÔÛÂÎÙÈÎfi˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˘ ı· ·Ú·Ù‹ÚËÛ ˆ˜ ¤ÁÚ·„· ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ Ó¤·˜ ˘Ô˘ÚÁÔ‡ ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ, ‰ËÏ·‰‹ ÛϷÚÈ ¡Ù·˚¿Ó ƒfiÓÙ·Ì. Ÿ¯È Ù˘¯·›·. ΔÔ ¤Î·Ó· ÁÈ· Ó· ηٷÛÙ‹Ûˆ ۷ʤ˜ ˆ˜ ÙÔ ÂÒÓ˘ÌÔ ∫Ï›ÓÙÔÓ ‰ÂÓ Ù˘ ‰fiıËΠÂÎ ÁÂÓÂÙ‹˜, Î·È ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ˆ˜ ÙÔ ¤¯ÂÈ, ›Ù ÏfiÁˆ ÎÔÈÓˆ-

131

∫§π¡Δ√¡;

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·132

ÓÈ΋˜ ۇ̂·Û˘, ›Ù ÏfiÁˆ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÛÎÔÈÌfiÙËÙ·˜, Û ٛÔÙ· ‰ÂÓ ·ÏÏ¿˙ÂÈ ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ: ϤÁÂÙ·È Ã›Ï·ÚÈ ¡Ù·˚¿Ó ƒfiÓÙ·Ì ‹, ·Ó ÚÔÙÈÌ¿Ù ÂÓ Û˘ÓÙÔÌ›·, ÛϷÚÈ ƒfiÓÙ·Ì, Ôχ ÈÔ ÂÏ΢ÛÙÈÎfi ·fi ÙÔ Êı·Ṳ́ÓÔ Î·È ÎÔ˘Ú·Ṳ̂ÓÔ ∫Ï›ÓÙÔÓ. √‡ÙÂ Ô ¤Ó·˜ Ô‡ÙÂ Ô ¿ÏÏÔ˜ Ì ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó, ‰ÂÓ ‰È¿‚·Û·Ó ÔÙ¤ ÌÈ· ϤÍË ÌÔ˘, ·›ÚÓˆ fï˜ ÙÔ ı¿ÚÚÔ˜ Ó· ‰ÒÛˆ ÌÈ· Û˘Ì‚Ô˘Ï‹, fi¯È ÛÙÔÓ ÚÒËÓ Úfi‰ÚÔ, Ô˘ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ¤‰ˆÛ ÛËÌ·Û›· ȉȷ›ÙÂÚË ÛÙȘ Û˘Ì‚Ô˘Ï¤˜, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÛÙȘ ηϤ˜. ªÈÏÒ Î·Ù¢ı›·Ó ÛÙËÓ ˘Ô˘ÚÁfi ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ. ∞Ê‹ÛÙ ÙÔ ÂÒÓ˘ÌÔ ∫Ï›ÓÙÔÓ, Ô˘ ÌÔÈ¿˙ÂÈ È· Ì ۷οÎÈ ÙÚÈÌ̤ÓÔ Ì ʷÁˆÌ¤ÓÔ˘˜ ·ÁÎÒÓ˜, ·ÔηٷÛÙ‹ÛÙ ÙÔ ÂÒÓ˘Ìfi Û·˜, ƒfiÓÙ·Ì, Ô˘ ˘Ôı¤Ùˆ ˆ˜ ‹Ù·Ó ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· Û·˜. ∞Ó Â›Ó·È ·ÎfiÌ· ˙ˆÓÙ·Ófi˜, ÛΤÊÙÂÛÙ fiÛË ÂÚËÊ¿ÓÈ· ı· ·ÈÛı·Óı›; º·Ó›Ù ηϋ ÎfiÚË, ‰ÒÛÙ ·˘Ù‹ ÙË ¯·Ú¿ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ Û·˜. ∫·È, ÂÓ ·Úfi‰ˆ, Û fiϘ ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ Ô˘ ıˆÚÔ‡Ó ˆ˜ Ë ˘Ô¯Ú¤ˆÛË Ó· ʤÚÔ˘Ó ÙÔ ÂÒÓ˘ÌÔ ÙÔ˘ Û˘˙‡ÁÔ˘ ˘‹ÚÍÂ Î·È ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· Â›Ó·È ¤Ó·˜ ·ÎfiÌ· ÙÚfiÔ˜, Î·È fi¯È ·Û‹Ì·ÓÙÔ˜, Ì›ˆÛ˘ Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ Î·È ÙÔÓÈÛÌfi˜ Ù˘ ˘ÔÙ·Á‹˜ Ô˘ ·Ó·Ì¤ÓÂÙ·È ¿ÓÙ· ·fi ÙȘ Á˘Ó·›Î˜.

27 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

ƒ√¡Δ∞ª ΔÔ ÙfiÏÌËÌ· ‰ÂÓ Â›¯Â ¿ÏϘ Û˘Ó¤ÂȘ ·Ú¿ ÙÔ (ÌË) ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Ô˘ ͇ÓËÛ ÙÔ blog ¯ı˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË Ã›Ï·ÚÈ ∫Ï›ÓÙÔÓ Î·È ÙËÓ ˘fi‰ÂÈÍË Ó· Â·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi Ù˘ ÂÒÓ˘ÌÔ, ƒfiÓÙ·Ì. ¢ÂÓ ˘‹ÚÍ·Ó ‰Èψ̷ÙÈΤ˜ ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜, ÙÔ ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ ‰ÂÓ Âͤ‰ˆÛ ·Ó·ÎÔÈÓˆı¤Ó, Ô‡Ù ··ÓÙ¿Ù·È ÛÙÔ˘˜ ¡ÈÔ˘ °ÈÔÚÎ Δ¿È̘ οÔÈÔ˜ ·fi˯Ԙ ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÌÔ˘. ∞‡ÚÈÔ ı’ ·ÏϿ͈ ı¤Ì·. ™ÙÔ ÌÂٷ͇ ·Ó··‡ÔÌ·È Î·È ÂÚÈÛ˘ÏÏÔÁ›˙ÔÌ·È.

28 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

132

Ã∂ƒμ∞™π√ ™∞¡Δ™∂£ Δ· ‰Èο ÌÔ˘ Ì¿ÙÈ· ‰ÂÓ ÌÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ¯ÚËÛÈ̤„ÂÈ Ôχ. μϤˆ Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ô˘ ÂÙÒ, ÙÔ ¤Ó· ÌÂÙ¿ ÙÔ ¿ÏÏÔ, ÛÙË Ï¢΋ ÛÂÏ›‰· ÙÔ˘

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·133

˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹, Û¯ËÌ·Ù›˙ˆ ϤÍÂȘ Ô˘, ηÏÒ˜ ‹ ηÎÒ˜, ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó Î¿ı ÊÔÚ¿ Û’ ·˘ÙfiÓ Ô˘ Ì ‰È·‚¿˙ÂÈ Î¿ÔȘ ·fi„ÂȘ, οÔȘ ȉ¤Â˜ Ô˘ ÂÁÒ ·ÔηÏÒ ‰ÈΤ˜ ÌÔ˘, ÔÚ¿Ì·Ù· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ı· ÙȘ ÔÓfiÌ·˙· ÚËÙÔÚÈο ·Ó Ô ÎfiÛÌÔ˜ Ì¿˜ Â¤ÙÚÂ ӷ ÙÔÓ ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì ·fi ÙfiÛÔ Ï›ÁÔ. ¶ÔÏÏ¿ ·’ ·˘Ù¿ Ô˘ ‚Ϥˆ Ù· ‚Ϥˆ ÌfiÓÔ Î·È ÌfiÓÔ ÂÂȉ‹ ¿ÏÏÔÈ Ù· ›‰·Ó ÓˆÚ›ÙÂÚ·. ªÂ ÔÓ¿ ̤¯ÚÈ Ù‡„ÂˆÓ fiÛÔ Ï›Á˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ÊÔÚ¤˜ ÛÙË ˙ˆ‹ ÌÔ˘ Ô˘ ˘‹ÚÍ· ÂΛÓÔ˜ Ô˘ ›‰Â. ªÂ ÙËÓ ·˘ÛÙËÚ‹ ÛËÌ·Û›·, ‰ÂÓ ˙ˆ Û ÌÈ· ÚÔÛٷ٢ÙÈ΋ ÊÔ‡Ûη, ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÔÌ·È fï˜ ˆ˜ Â›Ì·È ÂÚÈ΢Îψ̤ÓÔ˜ ·fi ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‚·Ïı› Ó· Ì ÁÏÈÙÒÛÔ˘Ó ·fi ÛÔÎ Ô˘, fiˆ˜ ϤÓÂ, ÎÈ ›Ûˆ˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó οÔÈÔ ‰›ÎÈÔ, ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÂËÚ¿ÛÔ˘Ó ·ÚÓËÙÈο ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÌÔ˘. ¢ÂÓ Í¤Úˆ. ∞˘Ùfi Ô˘ ͤڈ fï˜ Â›Ó·È ˆ˜ ÛÙÔ Ù›¯Ô˜ ·’ ÙÔ ÔÔ›Ô ÓÈÒıˆ οÔȘ ÊÔÚ¤˜ ÂÚÈ΢Îψ̤ÓÔ˜, ÂÓÙ¤ÏÂÈ Ôχ ÈÔ Â‡ıÚ·˘ÛÙÔ ·’ fi,ÙÈ ¤ÌÔÈ·˙Â, ÚÔÛÎÚÔ‡Ô˘Ó Û˘¯Ó¿, Ì ȉȷ›ÙÂÚË ‚È·ÈfiÙËÙ·, ÔÈ ˆÌ¤˜ ÂÈı¤ÛÂȘ Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜. ΔÔ ÚfiÛÊ·ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ô ÊˆÙÔÁÚ¿ÊÔ˜ ÃÂÚ‚¿ÛÈÔ ™¿ÓÙÛÂı ¤‰ˆÛ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ™ÂÚ¿ÁÂ‚Ô Â›Ó·È ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÂÚ›ÙˆÛË. ∂‰Ò ÙÔ˘ ‰ËÏÒÓˆ ÙË ‚·ıÈ¿ ÌÔ˘ ¢ÁÓˆÌÔÛ‡ÓË Ô˘ ÌÔ˘ Â¤ÙÚ„ ӷ ‰ˆ Ì ٷ Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘, ÌÈ·˜ Î·È Ù· ‰Èο ÌÔ˘ Ï›ÁÔ ÌÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ¯ÚËÛÈ̤„ÂÈ. ∫·È ÙÔÓ Â˘¯·ÚÈÛÙÒ Â›Û˘ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ Î·È Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ·ÊÔÛ›ˆÛË Ô˘ ÙÔÓ Ô‰‹ÁËÛ ӷ ÁÚ¿„ÂÈ ˆ˜ «ÙÔÓ fiÏÂÌÔ ‰ÂÓ ÌÔÚ›˜ Ó· ÙÔÓ ‰ÈËÁËı›˜». °È· Ó· ÌËÓ ¤¯Ô˘Ì ·˘Ù·¿Ù˜ ÂÌ›˜ Ô˘ ÁÚ¿ÊÔ˘ÌÂ.

29 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘

∞’ fi,ÙÈ Ê·›ÓÂÙ·È, Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ¤¯Ô˘Ó ¿ÚÂÈ Î·Ïfi ‰ÚfiÌÔ. √ Úfi‰ÚÔ˜ ÙˆÓ ∏¶∞, Ô˘ ‰ÂÓ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ªÂÛÛ›·˜ ·ÏÏ¿ ª·Ú¿Î √Ì¿Ì·, ˘¤ÁÚ·„ ¯ı˜ ÓfiÌÔ ÂÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓÔ Ù˘ πÛfiÙËÙ·˜ ‹ Ù˘ ∫ÔÈÓˆÓÈ΋˜ ¢ÈηÈÔÛ‡Ó˘. ∏ ¿ÌÂÛË «˘‡ı˘ÓË» ÁÈ· ÙÔ ¤ÁÁÚ·ÊÔ Â·˘Ùfi ‹Ù·Ó ÌÈ· Á˘Ó·›Î·, ÌÈ· ÂÚÁ·˙fiÌÂÓË Ô˘, ·Ó·Î·Ï‡ÙÔÓÙ·˜ ˆ˜ ¤Ú·Û fiÏË Ù˘ ÙË ˙ˆ‹ ÎÂÚ‰›˙ÔÓÙ·˜ ÏÈÁfiÙÂÚ· ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÂÂȉ‹ ‹Ù·Ó Á˘Ó·›Î·, ˘¤‚·ÏÂ Ì‹Ó˘ÛË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ÂÙ·ÈÚ›·˜ Î·È Î¤Ú‰ÈÛ ÙËÓ ˘fiıÂÛË. Ÿˆ˜ ÛÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÛÎ˘Ù·ÏÔ‰ÚÔÌ›·˜, ·˘Ù‹ Ë Ï¢΋ Á˘Ó·›Î·, Ô˘ ϤÁÂÙ·È §›ÏÈ §ÂÓÙÌ¤ÙÂÚ, ¤Ú·Û ÙË ÛÎ˘Ù¿-

133

™∫ÀΔ∞§∏

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·134

134

ÏË ÛÙÔÓ ÂfiÌÂÓÔ ‰ÚÔ̤·, ¤Ó·Ó Ì·‡ÚÔ Ì ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎfi fiÓÔÌ·, ÙÔÓ 44Ô Úfi‰ÚÔ ÙÔ˘ ‚ÔÚÂÈÔ·ÌÂÚÈηÓÈÎÔ‡ ¤ıÓÔ˘˜. •·ÊÓÈο Ô ÎfiÛÌÔ˜ ÌÔ‡ Ê·›ÓÂÙ·È ÈÔ Î·ı·Úfi˜, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ˘ÔÛ¯fiÌÂÓÔ˜. ™·˜ ·Ú·Î·ÏÒ, ÌË ÌÔ˘ ÎϤ„ÂÙ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÏ›‰·.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·135

ºÂ‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ˜ 2009

2 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

¡· ¤¯ÂÈ ¿Ú·Á ‰È·‚¿ÛÂÈ Ô ·ÍÈfiÙÈÌÔ˜ ÂÈÛ·ÁÁÂϤ·˜ Ù˘ ª·ÓÙ·ÏfiÓ· ÙÔ˘˜ ∞ıÏ›Ô˘˜ ÙÔ˘ μÈÎÙfiÚ √˘ÁÎfi, ‹ ·Ó‹ÎÂÈ Û’ ÂΛÓÔ ÙÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ Ô˘ ÈÛÙ‡ÂÈ ˆ˜ Ë ˙ˆ‹ Ì·ı·›ÓÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÎÒ‰ÈΘ; ∏ ÂÚÒÙËÛË Â›Ó·È ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÚËÙÔÚÈ΋ Î·È ÙËÓ Î¿Óˆ ÌfiÓÔ Î·È ÌfiÓÔ ÁÈ· Ó· ‰È¢ÎÔχÓÂÈ ÙËÓ Â›ÛÔ‰fi ÌÔ˘ ÛÙÔ ˙‹ÙËÌ·. ŒÙÛÈ, Ô ÂÓ‹ÌÂÚÔ˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˘ ‹‰Ë ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ˆ˜ Ô ÂÓ ÏfiÁˆ ÂÈÛ·ÁÁÂϤ·˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ›ӷÈ, Ì ·fiÏ˘ÙË ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË, ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú˜ Ô˘ Ô μÈÎÙfiÚ √˘ÁÎfi ÙÔÔı¤ÙËÛ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘, ·˘Ùfi˜ ÙÔ˘ ‰ËÌfiÛÈÔ˘ ηًÁÔÚÔ˘. √ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ °È¿ÓÓ˘ ∞ÁÈ¿ÓÓ˘ (Û·˜ ·ÁÁ›˙ÂÈ ·˘Ùfi ÙÔ fiÓÔÌ·, ·ÚÈ ÂÈÛ·ÁÁÂϤ·;) ηÙËÁÔÚ‹ıËΠfiÙÈ ¤ÎÏ„ (Î·È ¤ÎÏ„ Ú¿ÁÌ·ÙÈ) ¤Ó· „ˆÌ›, ¤ÁÎÏËÌ· Ô˘ ÙÔ˘ ÎfiÛÙÈÛ ÌÈ· ˙ˆ‹ ۯ‰fiÓ ÂÁÎÏÂÈÛÌÔ‡ ̤۷ ·fi ‰È·‰Ô¯ÈΤ˜ ηٷ‰›Î˜ Ô˘ ÚÔοÏÂÛ·Ó ÔÈ Â·ÓÂÈÏËÌ̤Ó˜ ÙÔ˘ ·fiÂÈÚ˜ Ó· ‰Ú·ÂÙ‡ÛÂÈ, οÔȘ ÂÈÙ˘¯Ë̤Ó˜, ¿ÏϘ fi¯È. √ °È¿ÓÓ˘ ∞ÁÈ¿ÓÓ˘ ˘¤ÊÂÚ ·fi ÌÈ· ·Ûı¤ÓÂÈ· Ô˘ ¯Ù˘¿ Ôχ ÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi ÙˆÓ Î¿ÙÂÚÁˆÓ, ÙË Ï·¯Ù¿Ú· ÁÈ· ÂÏ¢ıÂÚ›·. ΔÔ ‚È‚Ï›Ô Â›Ó·È ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ, ·fi Λӷ Ô˘ Û‹ÌÂÚ· ϤÌ ˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ·Ú··Ó›ÛȘ ÛÂÏ›‰Â˜, Î·È ·ÛÊ·ÏÒ˜ ‰ÂÓ ı· ÂӉȷʤÚÂÈ ÙÔÓ Î‡ÚÈÔ ÂÈÛ·ÁÁÂϤ·, Ô˘ Èı·Ófiٷٷ ‰ÂÓ Â›Ó·È Û ËÏÈΛ· Ó· ÙÔ ‰È·‚¿ÛÂÈ: √È ¿ıÏÈÔÈ Â›Ó·È ÁÈ· Ó· ÙÔ˘˜ ‰È·‚¿ÛÂÈ Î·Ó›˜ ÛÙ· ÓÈ¿Ù· ÙÔ˘, ÌÂÙ¿ ¤Ú¯ÂÙ·È Ô Î˘ÓÈÛÌfi˜ ÎÈ Â›Ó·È È· Ï›ÁÔÈ ÔÈ ÂÓ‹ÏÈΘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ˘ÔÌÔÓ‹ Ó· ÂӉȷÊÂÚıÔ‡Ó ÁÈ· ÙËÓ ·ıÏÈfiÙËÙ· Î·È ÙȘ ÂÚÈ¤ÙÂȘ ÙÔ˘ °È¿ÓÓË ∞ÁÈ¿ÓÓË. ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, ÌÔÚ› Î·È Ó· ¤¯ˆ ·ÚÂÍËÁ‹ÛÂÈ: ›Ûˆ˜ Ô Î‡ÚÈÔ˜ ÂÈÛ·ÁÁÂϤ·˜ Ó· ¤¯ÂÈ Ú¿ÁÌ·ÙÈ ‰È·‚¿ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ∞ıÏ›Ô˘˜... ∞Ó Â›Ó·È ¤ÙÛÈ, ·˜ ÌÔ˘

135

æøªπ

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·136

ÂÈÙÚ¤„ÂÈ ÌÈ· ÂÚÒÙËÛË: Ò˜ ÙfiÏÌËÛ (·Ó ÙÔ Ú‹Ì· Û¿˜ Ê·›ÓÂÙ·È ˘ÂÚ‚ÔÏÈο ‰˘Ó·Ùfi, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÙ οÔÈÔ ¿ÏÏÔ ·ÓÙ›ÛÙÔȯfi ÙÔ˘) Ó· ˙ËÙ‹ÛÂÈ ÂÓ¿ÌÈÛË ¯ÚfiÓÔ Ê˘Ï·Î‹ ÁÈ· ÙÔ ˙ËÙÈ¿ÓÔ Ù˘ ª·ÓÙ·ÏfiÓ· Ô˘ ÚÔÛ¿ıËÛ ӷ ÎϤ„ÂÈ ÌÈ· ÊÚ·Ù˙fiÏ·, Î·È Ï¤ˆ ÚÔÛ¿ıËÛÂ, ÁÈ·Ù› ÌfiÓÔ ÙË ÌÈÛ‹ ηٿÊÂÚ ӷ ¿ÚÂÈ; ¶Ò˜ ¤ÁÈÓ ·˘Ùfi; ∂›Ó·È Ì‹ˆ˜ ÂÂȉ‹, ·ÓÙ› ÁÈ· ÂÁΤʷÏÔ, ¤¯ÂÈ Ì¤Û· ÛÙÔ ÎÚ·Ó›Ô ÙÔ˘, ˆ˜ ÌÔÓ·‰È΋ Â›ψÛË, ¤Ó·Ó ÎÒ‰Èη; ¢È·ÊˆÙ›ÛÙ ÌÂ, Û·˜ ·Ú·Î·ÏÒ, ÁÈ· Ó’ ·Ú¯›Ûˆ ÎÈ ÂÁÒ Ó· ÂÙÔÈÌ¿˙ˆ ÙË ‰È΋ ÌÔ˘ ˘ÂÚ¿ÛÈÛË ·Ó ηÌÈ¿ ÊÔÚ¿ ‚ÚÂıÒ ·ÓÙÈ̤وÔ˜ Ì ‰Â›ÁÌ· ÙÔ˘˜ ›‰Ô˘˜ Û·˜.

3 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

136

¡Δ∞μ√™ ¢È¿‚·Û· ˆ˜ Ë Û˘Ó¿ÓÙËÛË ÛÙÔ ¡Ù·‚fi˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ¯ÚÔÓÈ¿˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÂÈÙ˘¯‹˜. ¶Ôχ˜ ÎfiÛÌÔ˜ ·Ô˘Û›·ÛÂ, Ë ÛÎÈ¿ Ù˘ ÎÚ›Û˘ ¿ÁˆÛ ·ÓÂϤËÙ· Ù· ¯·ÌfiÁÂÏ·, ·’ ÙȘ Û˘ÓÔÌÈϛ˜ ¤ÏÂÈ„Â ÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ, ›Ûˆ˜ ÂÂȉ‹ ηÓ›˜ ‰ÂÓ ‹ÍÂÚ ηϿ ηϿ ÙÈ Ó· ÂÈ, ÊÔ‚Ô‡ÌÂÓÔ˜ ˆ˜ Ù· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÁÂÁÔÓfiÙ· Ù˘ ÂfiÌÂÓ˘ ̤ڷ˜ ı· ¤ÚıÔ˘Ó Ó· ÁÂÏÔÈÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ·Ó·Ï‡ÛÂȘ Î·È ÙȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ Ô˘ Ì Ôχ ÎfiÔ ·Ú¿¯ıËÎ·Ó ÒÛÙ ӷ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÔÓÙ·È, ¤ÛÙˆ ÎÈ ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ·Ï‹ Û˘Á΢ڛ·, ÛÙȘ ÈÔ ÌÂÙÚÈÔ·ı›˜ ÚÔÛ‰Ô˘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËı›. ∫˘Ú›ˆ˜ Á›ÓÂÙ·È ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÌÈ· ·ÓËÛ˘¯ËÙÈ΋ ¤ÏÏÂÈ„Ë È‰ÂÒÓ, ÊÙ¿ÓÔÓÙ·˜ Ì¿ÏÈÛÙ· ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô Ù˘ ·Ú·‰Ô¯‹˜ ˆ˜ ÙÔ «Ó‡̷ ÙÔ˘ ¡Ù·‚fi˜» ¤ı·ÓÂ. ¶ÚÔÛˆÈο ÔÙ¤ ‰ÂÓ ·ÓÙÈÏ‹ÊıËη Ó· Ï·Ó¿Ù·È Â‰Ò Á‡Úˆ ηӤӷ «Ó‡̷» ‹ οÙÈ Ô˘ Ó· ·Í›˙ÂÈ Î·Ù¿ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ·˘Ùfi ÙÔÓ ÔÚÈÛÌfi. ŸÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈηÏÔ‡ÌÂÓË ¤ÏÏÂÈ„Ë È‰ÂÒÓ, Ì ÂÎÏ‹ÛÛÂÈ Ô˘ ÌfiÏȘ ÙÒÚ· Á›ÓÂÙ·È ·Ó·ÊÔÚ¿, ÌÈ·˜ Î·È È‰¤Â˜, ·˘Ùfi Ô˘ Ì οı Û‚·ÛÌfi ÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ì ¤ÙÛÈ, ‰ÂÓ ‚Á‹Î·Ó ·fi ÎÂÈ ÔÙ¤ Ô‡Ù ̛· ÁÈ· ‰Â›ÁÌ·. ΔÔ ¡Ù·‚fi˜ ˘‹ÚÍ ÁÈ· ÙÚÈ¿ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ë ·Î·‰ËÌ›· ÙÔ˘ ηÙÂÍÔ¯‹Ó ÓÂÔÛ˘ÓÙËÚËÙÈÛÌÔ‡ ηÈ, ·’ fiÛÔ ÌÔÚÒ Ó· ı˘ÌËıÒ, Ô‡Ù ÌÈ· ʈӋ ‰ÂÓ ·ÎÔ‡ÛÙËΠÛÙÔ ·Ú·‰Â›ÛÈÔ ÂÏ‚ÂÙÈÎfi ÍÂÓÔ‰Ô¯Â›Ô Ó· ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ÂÈΛӉ˘ÓÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ Ô˘ ›¯·Ó ¿ÚÂÈ ÙÔ ¯ÚËÌ·ÙÔÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· Î·È Ë ÔÈÎÔÓÔÌ›·. ∂ÓÒ Â›¯·Ó ‹‰Ë Û›ÚÂÈ ı‡ÂÏϘ, ηÓ›˜ ‰ÂÓ ı¤ÏËÛ ӷ ‰ÂÈ ˆ˜ ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ÎÈfiÏ·˜ ÔÈ Î·Ù·ÈÁ›‰Â˜. ∫·È ÙÒÚ· Ì·˜ ϤÓ ˆ˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ȉ¤Â˜. °È· Ó· ‰Ô‡ÌÂ

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·137

·Ó ı· ÚÔ·„Ô˘Ó ÙÒÚ·, fiÙ·Ó Ë ÛΤ„Ë ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ È· ¿ÏÏ· „¤Ì·Ù· Ó· Ì·˜ ÚÔÛʤÚÂÈ.

4 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

Δƒ∞¶∂∑πΔ∂™

137

ΔÈ ı· οÓÔ˘Ì Ì ÙÔ˘˜ ÙÚ·Â˙›Ù˜; ¢ÈËÁÔ‡ÓÙ·È ˆ˜ ÛÙȘ ··Ú¯¤˜ Ù˘ ÙÚ·Â˙ÈÙÈ΋˜, οÔ˘ ÙÔÓ 16Ô Î·È 17Ô ·ÈÒÓ·, ÔÈ ÙÚ·Â˙›Ù˜, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÛÙËÓ ∫ÂÓÙÚÈ΋ ∂˘ÚÒË, ‹Ù·Ó ÂÓ Á¤ÓÂÈ Î·Ï‚ÈÓÈÛÙ¤˜, ¿ÓıÚˆÔÈ Ì ··ÈÙËÙÈÎfi ËıÈÎfi ÎÒ‰Èη Ô˘ ÁÈ· ¤Ó· ‰È¿ÛÙËÌ· ›¯·Ó ÙÔ ·ÍȤ·ÈÓÔ ÊÈÏfiÙÈÌÔ Ó· ÙÔÓ ÂÊ·ÚÌfiÛÔ˘Ó ÛÙËÓ ÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘˜. ¢È¿ÛÙËÌ· Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó Û‡ÓÙÔÌÔ, Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë ÙËÓ ¿ÂÈÚ· ÂÎÌ·˘ÏÈÛÙÈ΋ ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ¯Ú‹Ì·ÙÔ˜. ∂ÓÙ¤ÏÂÈ Ë ÙÚ¿Â˙· ¿ÏÏ·Í Ôχ, Î·È ¿ÓÙ· ÚÔ˜ ÙÔ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ. ΔÒÚ·, ̤۷ Û Ï‹ÚË ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÎÚ›ÛË Î·È ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ ·ÁÎfiÛÌÈÔ˘ ¯ÚËÌ·ÙÔÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, ·Ú¯›˙Ô˘Ì ӷ ¤¯Ô˘Ì ÙËÓ ÂÓÔ¯ÏËÙÈ΋ ·›ÛıËÛË ˆ˜ ·˘Ùfi˜ Ô˘ ı· ÙË ÁÏÈÙÒÛÂÈ Â˘ÎÔÏfiÙÂÚ· ·fi ÙËÓ Î·Ù·ÈÁ›‰· ı· Â›Ó·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÔÈ Î‡ÚÈÔÈ ÙÚ·Â˙›Ù˜. ¶·ÓÙÔ‡ ÔÈ Î˘‚ÂÚÓ‹ÛÂȘ, ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙË ÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘ ·Ú·ÏfiÁÔ˘, ÙÚ¤¯Ô˘Ó Ó· ÛÒÛÔ˘Ó ÙËÓ ÙÚ¿Â˙· ·fi ÛÙÂÓfiÙËÙ˜ ÁÈ· ÙȘ ÔÔ›· ˘‹ÚÍÂ Ë ›‰È·, Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi, ˘‡ı˘ÓË. ¢ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ‚Á·›ÓÔ˘Ó ·fi Ù· ÎÚ·ÙÈο ¯ÚËÌ·ÙÔÊ˘Ï¿ÎÈ· (‹ ·fi ÙËÓ ÙÛ¤Ë ÙˆÓ ÊÔÚÔÏÔÁÔ‡ÌÂÓˆÓ) ÁÈ· Ó· ‰ÒÛÔ˘Ó Ú¢ÛÙfiÙËÙ· Û ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ÌÂÁ¿Ï˜ ÙÚ¿Â˙˜ Ô‡Ùˆ˜ ÒÛÙ ӷ ·Ó·Ï¿‚Ô˘Ó Í·Ó¿ Ì›· ·fi ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜, ÙËÓ ÈÛÙÔ‰ÔÙÈ΋. º·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÔ‚·Ú¿ ÛËÌ¿‰È· ˆ˜ ÔÈ ÙÚ·Â˙›Ù˜ ÎÔ˘ÓÔ‡Ó ÙËÓ Ô˘Ú¿ ÙÔ˘˜, ıˆÚÒÓÙ·˜ ηٷ¯ÚËÛÙÈο ˆ˜ Ù· ¯Ú‹Ì·Ù· ·˘Ù¿, ÂÂȉ‹ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙËÓ Î·ÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÎÈfiÏ·˜, ηÈ, Û·Ó Ó· ÌËÓ ‹Ù·Ó ·˘Ùfi ·ÚÎÂÙfi, ·ÓÙȉÚÔ‡Ó Ì „˘¯ÚfiÙËÙ· ÛÙËÓ ›ÂÛË ÙˆÓ Î˘‚ÂÚÓ‹ÛÂˆÓ ÁÈ· Ó· ÙÂıÔ‡Ó ·˘Ù¿ ÁÚ‹ÁÔÚ· Û ΢ÎÏÔÊÔÚ›·, Ô ÌfiÓÔ˜ ÙÚfiÔ˜ Ó· ÛˆıÔ‡Ó ·fi ÙËÓ ÙÒ¯Â˘ÛË ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ Î·È ·fi ÙËÓ ·ÓÂÚÁ›· ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ÂÚÁ·˙fiÌÂÓÔÈ. ∂›Ó·È ۷ʤ˜ ˆ˜ ÔÈ ÙÚ·Â˙›Ù˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÓıÚˆÔÈ ÁÈ· Ó· ÙÔ˘˜ ÂÌÈÛÙ‡ÂÙ·È Î·Ó›˜, Î·È Ë ·fi‰ÂÈÍË Â›Ó·È Ë Â˘ÎÔÏ›· Ì ÙËÓ ÔÔ›· ‰·ÁÎÒÓÔ˘Ó ÙÔ ¯¤ÚÈ Ô˘ ÙÔ˘˜ Ù·˝˙ÂÈ.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·138

5 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

∞¡Δ√§º ∞Ϊê∞¡

138

™ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ’60, fiÙ·Ó ‰Ô‡Ï¢· Û’ ¤Ó·Ó ÂΉÔÙÈÎfi Ô›ÎÔ Ù˘ §ÈÛ·‚fiÓ·˜, ›¯· ‰ËÌÔÛȇÛÂÈ ¤Ó· ‚È‚Ï›Ô Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ŒÍÈ ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ÓÂÎÚÔ›, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÂÍÈÛÙÔÚÂ›Ù·È Ë ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ÕÓÙÔÏÊ ÕÈ¯Ì·Ó ˆ˜ ‚·ÛÈÎÔ‡ ÂÎÙÂÏÂÛÙ‹ Ù˘ Âȯ›ÚËÛ˘ ÂÍÔÏfiıÚ¢Û˘ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ (¤ÍÈ ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ‹Ù·Ó ÔÈ ÓÂÎÚÔ›), ÙËÓ ÔÔ›· ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛ ÌÂ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ, ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ۯ‰fiÓ, ÛÙ· Ó·˙ÈÛÙÈο ÛÙÚ·Ùfi‰· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘. ∂ÈÎÚÈÙÈÎfi˜ fiˆ˜ ‹ÌÔ˘Ó ¿ÓÙ· ÁÈ· ÙËÓ Î·ÎÔÔ›ËÛË Î·È ÙËÓ Î·Ù·›ÂÛË Ô˘ ·ÛΛ ÙÔ πÛÚ·‹Ï ¿Óˆ ÛÙÔÓ ·Ï·ÈÛÙÈÓÈ·Îfi Ï·fi, ÙÔ ‚·ÛÈÎfi ÌÔ˘ Âȯ›ÚËÌ· ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·‰›ÎË ·˘Ù‹Ó ‹Ù·Ó Î·È Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ó· Â›Ó·È ËıÈ΋˜ Ù¿Í˘: Ù· ·ÓÂΉȋÁËÙ· ‰ÂÈÓ¿ Ô˘ ˘¤ÛÙËÛ·Ó ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜, Î·È È‰È·ÈÙ¤Úˆ˜ ÛÙ· Ï·›ÛÈ· Ù˘ ÂÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓ˘ «ÙÂÏÈ΋˜ χÛ˘», ı· ¤ÚÂ ӷ Â›Ó·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ πÛÚ·ËÏÈÓÔ‡˜ ÙÔ‡ Û‹ÌÂÚ· (ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ ÂÍ‹ÓÙ· ¯ÚfiÓˆÓ, ÁÈ· Ó· Â›Ì·È ·ÎÚÈ‚¤ÛÙÂÚÔ˜) Ô Î·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· Ó· ÌË ÌÈÌËıÔ‡Ó ÛÙËÓ ·Ï·ÈÛÙÈÓȷ΋ ÁË ÙÔ˘˜ ‰ËÌ›Ô˘˜ ÙÔ˘˜. ∞˘Ùfi Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÈο ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÙÔ πÛÚ·‹Ï Â›Ó·È ÌÈ· ËıÈ΋ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË. ™Ù·ıÂÚfi˜ Û’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÔ›ıËÛË, ‰ÂÓ ·ÚÓ‹ıËη ÔÙ¤ ÙÔ √ÏÔη‡ÙˆÌ·, ‹Ú· ·ÏÒ˜ ÙÔ ı¿ÚÚÔ˜ Ó· ‰ÈÂ˘Ú‡Óˆ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ·˘Ù‹ ÁÈ· Ó· Û˘ÌÂÚÈÏ¿‚ÂÈ ÙȘ Ù·ÂÈÓÒÛÂȘ, ÙÔ˘˜ ÂÍ¢ÙÂÏÈÛÌÔ‡˜, ÙË ‚›· οı هÔ˘ ÛÙËÓ ÔÔ›· ˘Ô‚¿ÏÏÂÙ·È Ô ·Ï·ÈÛÙÈÓÈ·Îfi˜ Ï·fi˜. ∂›Ó·È ‰Èη›ˆÌ¿ ÌÔ˘, Î·È Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· ¤¯Ô˘Ó ÂÈÊÔÚÙÈÛÙ› Ó· Ì ‰ÈηÈÒÓÔ˘Ó. ∂›Ì·È ¤Ó·˜ ÂχıÂÚÔ˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È ÙfiÛÔ ÂχıÂÚ· fiÛÔ ÙÔ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ô˘ ¤¯Ô˘ÌÂ. ¢ÂÓ ‰È·ı¤Ùˆ ÙfiÛË ÏËÚÔÊfiÚËÛË ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· fiÛË ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ Â˘¯¤ÚÂÈ· ÙÔ˘ ¿· Î·È Ù˘ ∫·ıÔÏÈ΋˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ ÂÓ Á¤ÓÂÈ, ·˘Ùfi Ô˘ ÁÓˆÚ›˙ˆ ÁÈ· Ù· ı¤Ì·Ù· ·˘Ù¿ ·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ’60 ÌÔ˘ ÊÙ¿ÓÂÈ. ªÔ˘ Ê·›ÓÂÙ·È ÏÔÈfiÓ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ·Ô‰ÔÎÈÌ·ÛÙ¤· Ë ·ÌÊ›ÛËÌË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘ μ·ÙÈηÓÔ‡ Û fiÏÔ ·˘Ùfi ÙÔ ı¤Ì· Ì ÙÔ˘˜ ÂÈÛÎfiÔ˘˜ Ù˘ ‰ÈηÈÔ‰ÔÛ›·˜ ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÂÈÛÎfiÔ˘ §Âʤ‚Ú,* * ¶Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ «ª·‡ÚË ¢ÈÂıÓ‹˜» Û˘ÛÙ‹ıËΠÛÙÔ˘˜ ÎfiÏÔ˘˜ Ù˘ ∫·ıÔÏÈ΋˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ ˆ˜ ·¿ÓÙËÛË ÛÙȘ ÚËÍÈΤÏ¢ı˜ ÚÔÙ¿ÛÂȘ Ù˘ ™˘Ófi‰Ô˘ «μ·ÙÈηÓfi ππ». Δ˘ ΛÓËÛ˘ ·˘Ù‹˜ ËÁ‹ıËÎÂ Ô °¿ÏÏÔ˜ Â›ÛÎÔÔ˜ ª·ÚÛ¤Ï §Âʤ‚Ú Î·È Ë

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·139

Ô˘ ·Ú¯Èο ·ÊÔÚ›ÛÙËÎ·Ó Î·È Â›Ó·È ÙÒÚ· ηı·ÚÔ› ·fi ·Ì¿ÚÙËÌ· Ì ·È΋ ·fiÊ·ÛË. √ ƒ¿Ù˙ÈÓÁÎÂÚ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ˘‹ÚÍ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ÓÂ˘Ì·ÙÈΤ˜ ÌÔ˘ Û˘Ì¿ıÂȘ. ΔÔÓ ıˆÚÒ Î¿ÔÈÔÓ Ô˘ ÚÔÛ·ı› Ó· ÌÂÙ·ÌÊȤÛÂÈ Î·È Ó· ÎÚ‡„ÂÈ ·˘Ùfi Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÈο ÛΤÊÙÂÙ·È. ™Ù· ̤ÏË Ù˘ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ ·˘Ù‹ Â›Ó·È ÌÈ· Û˘¯Ó‹ ηٿÛÙ·ÛË, ·fi ¤Ó·Ó ¿· fï˜ ·ÎfiÌ· ÎÈ ¤Ó·˜ ¿ıÂÔ˜ fiˆ˜ ÂÁÒ ¤¯ÂÈ ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· Ó· ··ÈÙ› ÓÙÔÌÚÔÛ‡ÓË, Û˘ÓÔ¯‹ Î·È ÎÚÈÙÈ΋ Û˘Ó›‰ËÛË. ∫·È ·˘ÙÔÎÚÈÙÈ΋.

6 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

™∞ª¶∞Ϊ√

«∫ÔÈÓfiÙËÙ· ¶›Ô˜ πã», ÙËÓ ÔÔ›· ›‰Ú˘Û ÙÔ 1970. √È Ù¤ÛÛÂÚȘ Â›ÛÎÔÔÈ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÙÔÓ ·ÊÔÚÈÛÌfi ‹Ú ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ‚‰ÔÌ¿‰·˜ Ô ¿·˜ μÂÓ¤‰ÈÎÙÔ˜ π™Δã ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙËÓ ÎÔÈÓfiÙËÙ· ·˘Ù‹. (™.Ù.ª.)

139

ÿÚËη Ô˘ ÙÔÓ Â›‰·. ∂›Ó·È Ô ›‰ÈÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜, ÓËÊ¿ÏÈÔ˜, Â˘Ê˘‹˜, ¢·›ÛıËÙÔ˜. ¶ÚÈÓ ·fi ›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓÈ· ‹Ì·ÛÙ·Ó Ì·˙› ÛÙËÓ ÂÎÛÙÚ·Ù›· ÁÈ· ÙȘ ‰ËÌÔÙÈΤ˜ ÂÎÏÔÁ¤˜ Ô˘ ÂÚfiÎÂÈÙÔ ÙfiÙ ӷ Á›ÓÔ˘Ó Î·È ÙȘ Ôԛ˜ ÎÂÚ‰›Û·ÌÂ, ÂΛÓÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·ÈÓÔÙfiÌ· Î·È ÈηӋ ¿ÛÎËÛË ÙÔ˘ ·ÍÈÒÌ·Ùfi˜ ÙÔ˘ ˆ˜ ¢ËÌ¿Ú¯Ô˘ Ù˘ §ÈÛ·‚fiÓ·˜, ÂÁÒ ÁÈ· ÙËÓ fi¯È Ôχ Â˘Ù˘¯‹ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÌÔ˘ ˆ˜ ÚÔ¤‰ÚÔ˘ οÔÈÔ˘ ¢ËÌÔÙÈÎÔ‡ ™˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘ Ô˘ ÔÈÔ˜ ı˘Ì¿Ù·È. ¶ÂÚ·Ù‹Û·Ì ÁÂÓÓ·›· ‰ÚfiÌÔ˘˜, Ï·Ù›˜ Î·È ·ÁÔÚ¤˜ Ù˘ §ÈÛ·‚fiÓ·˜ ˙ËÙÒÓÙ·˜ „‹ÊÔ˘˜, ·ÎfiÌ· ÎÈ ·Ó, ÈÛÙ‡ˆ ·fi ·È‰Ò, ‰ÂÓ ÙÔ Î¿Ó·Ì ÚËÙ¿. Ÿˆ˜ ÂÈÒıËΠ‹‰Ë, ÎÂÚ‰›Û·ÌÂ, ·˘Ùfi˜ Ô˘ ÛÙ’ ·Ï‹ıÂÈ· fï˜ ΤډÈÛ ‹Ù·Ó Ë fiÏË Ù˘ §ÈÛ·‚fiÓ·˜, Ô˘ ÌfiÚÂÛ ӷ ÎÔÈÙ¿ÍÂÈ Í·Ó¿ ÙÔÓ Â·˘Ùfi Ù˘ Ì ÂÚËÊ¿ÓÈ· ÛÙÔ ÚfiÛˆÔ ÙÔ˘ ·ÓÒÙ·ÙÔ˘ ·ÓÙÈÚÔÛÒÔ˘ Ù˘ ¢ËÌ·Ú¯›·˜. ΔÔÓ Â›¯·Ì ·ÚÁfiÙÂÚ· ¶Úfi‰ÚÔ Ù˘ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ ÁÈ· ‰‡Ô ıËÙ›˜, fiÔ˘ ¿ÊËÛ ÙÔ ÛËÌ¿‰È ÌÈ·˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·˜ ÁÂÓÓË̤Ó˘ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÏÈÙÈṲ̂ÓÔ ‰È¿ÏÔÁÔ, ÁÈ· ÙËÓ ÂχıÂÚË ·Ó·˙‹ÙËÛË Û˘Ó·›ÓÂÛ˘, ¯ˆÚ›˜ ÔÙ¤ Ó· ͯӿ ˆ˜ Ë ÔÏÈÙÈ΋ ‹ Â›Ó·È ˘ËÚÂÛ›· ÚÔ˜ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·, ˘ËÚÂÛ›· ÈÛÙ‹ Î·È Û˘ÓÂÎÙÈ΋, ‹ Á›ÓÂÙ·È ÙÂÏÈο fiÚÁ·ÓÔ ÚÔÛˆÈÎÒÓ Î·È ÎÔÌÌ·ÙÈÎÒÓ Û˘ÌÊÂÚfiÓÙˆÓ fi¯È ··Ú·›ÙËÙ· ηı·ÚÒÓ. μÏÂfiÌ·ÛÙ ·fi ηÈÚfi Û ηÈÚfi, ¯·Ï·Ú¿, ÌÈ· ·ÌÔÈ‚·›· ˘fiÛ¯ÂÛË Ô˘ ÂÏ›˙ˆ Ó· ‰ˆ Ó· ÙËÚÂ›Ù·È ÈÛÙ¿ ÛÙÔ

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·140

̤ÏÏÔÓ, ·Ú¿ ÙËÓ ¤ÓÙÔÓË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ™˘ÌÌ·¯›· ¶ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Â›Ó·È ÂÎÚfiÛˆÔ˜. ªÂ ÙÔÓ ∑fiÚ˙ ™·Ì¿ÈÔ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÏfiÁÈ· „‡ÙÈη, ÌÔÚԇ̠ӷ ÂÌÈÛÙ¢Ùԇ̠·˘Ùfi Ô˘ Ì·˜ ϤÂÈ, ÁÈ·Ù› Â›Ó·È Ë ·ÔÙ‡ˆÛË ·˘ÙÔ‡ Ô˘ ÛΤÊÙÂÙ·È.

9 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

140

μ∞Δπ∫∞¡π™ª√π ◊ ‚·ÙÈηÓÈÎfiÙËÙ˜. ¢ÂÓ ˘Ôʤڈ Ó· ‚Ϥˆ ÙÔ˘˜ ΢ڛԢ˜ ηډÈÓ·Ï›Ô˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ΢ڛԢ˜ ÂÈÛÎfiÔ˘˜ ÓÙ˘Ì¤ÓÔ˘˜ Ì ÔÏ˘Ù¤ÏÂÈ· Ô˘ ı· ÛηӉ¿ÏÈ˙ ÙÔÓ ÊÙˆ¯fi πËÛÔ‡ Ù˘ ¡·˙·Ú¤Ù, ηÎÔÙ˘ÏÈÁ̤ÓÔ ÛÙÔ ¯ÈÙÒÓ· ÙÔ˘ ·’ ÙÔ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ ·Ó›, fiÛÔ ÌÔÓÔÎfiÌÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ·ÛÊ·ÏÒ˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó, ÁÈ· Ó· ÌË ı˘ÌËıԇ̠ÙËÓ ÓÙÂÏÈÚȷ΋ Â›‰ÂÈÍË ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ Ìfi‰·˜ Ô˘ Ô ºÂÏ›ÓÈ È‰ÈÔÊ˘Ò˜ ¤‚·Ï ÛÙÔ √ÎÙÒÌÈÛÈ, ÚÔ˜ ‰È΋ ÙÔ˘ Î·È ‰È΋ Ì·˜ Ù¤Ú„Ë. √È Î‡ÚÈÔÈ ·˘ÙÔ› ıˆÚÔ‡Ó ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜ ÂӉ‰˘Ì¤ÓÔ ÌÈ· ÂÍÔ˘Û›· Ô˘ ÌfiÓÔ Ë ‰È΋ Ì·˜ ˘ÔÌÔÓ‹ Ù‹˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· Û˘Ó¯›˙ÂÙ·È. ∞˘ÙÔ·ÔηÏÔ‡ÓÙ·È ·ÓÙÈÚfiÛˆÔÈ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ÛÙË ÁË (ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÙÔÓ Â›‰·Ó Î·È ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ·Ú·ÌÈÎÚ‹ ·fi‰ÂÈÍË ÁÈ· ÙËÓ ‡·ÚÍ‹ ÙÔ˘) Î·È ÂÚȉȷ‚·›ÓÔ˘Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÛÙ¿˙ÔÓÙ·˜ ˘ÔÎÚÈÛ›· ·fi οı fiÚÔ ÙÔ˘˜. ÿÛˆ˜ ‰ÂÓ „‡‰ÔÓÙ·È ¿ÓÙ·, fï˜ οı ϤÍË Ô˘ ϤÓ ‹ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Ê¤ÚÓÂÈ ÍÔ›Ûˆ Ù˘ ¿ÏÏË Ï¤ÍË Ô˘ ÙËÓ ·ÚÓÂ›Ù·È ‹ ÙËÓ ÂÚÈÔÚ›˙ÂÈ, ‹ ÙË Ì·ÛηÚ‡ÂÈ, ‹ ÙË ‰È·ÛÙÚ¤ÊÂÈ. ™Â fiÏ· ·˘Ù¿ ÔÏÏÔ› ·fi ÂÌ¿˜ ›¯·Ì ϛÁÔ ˆ˜ Ôχ Û˘ÓËı›ÛÂÈ ÚÔÙÔ‡ ÂÚ¿ÛÔ˘Ì ÛÙËÓ ·‰È·ÊÔÚ›·, ·Ó fi¯È Î·È ÛÙËÓ ··Í›ˆÛË. §¤ÁÂÙ·È ˆ˜ Ë Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ Û ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÙÂÏÂÙ¤˜ ÌÂÈÒÓÂÙ·È Ù·¯‡Ù·Ù·, ı· ÙÔÏÌ‹Ûˆ fï˜ Ó· ˆ ˆ˜ Ú¤ÂÈ ·ÎfiÌ· ÏÈÁfiÙÂÚÔÈ Ó· Â›Ó·È ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÂΛÓÔÈ Ô˘, ·ÚfiÙÈ ÈÛÙÔ›, Ì·›ÓÔ˘Ó Û ÌÈ· ÂÎÎÏËÛ›· ÁÈ· Ó· ·ÔÏ·‡ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋ ÔÌÔÚÊÈ¿, ÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ Î·È Ù· ÁÏ˘Ù¿, Ù¤ÏÔ˜ ¿ÓÙˆÓ, ¤Ó· ÛÎËÓÈÎfi Ô˘ Ë Ï·ÛÙfiÙËÙ· ÙÔ˘ ‰fiÁÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ÙÔ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÂÓÙ¤ÏÂÈ ‰ÂÓ ·Í›˙ÂÈ. √È Î‡ÚÈÔÈ Î·Ú‰ÈÓ¿ÏÈÔÈ Î·È ÔÈ Î‡ÚÈÔÈ Â›ÛÎÔÔÈ, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤ÓÔ˘ ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÙÔ˘ ¿· Ô˘ ÙÔ˘˜ ΢‚ÂÚÓ¿, ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·ıfiÏÔ˘ ‹Û˘¯ÔÈ. ¶·ÚfiÙÈ ˙Ô˘Ó ˆ˜ ·Ú¿ÛÈÙ· Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜, ÔÈ ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌÔ› ‰ÂÓ ÙÔ˘˜ ‚Á·›ÓÔ˘Ó. ªÚÔÛÙ¿ ÛÙËÓ ·ÚÁ‹ ·ÏÏ¿ ¿ÙÂÁÎÙË ‚‡-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·141

ıÈÛË Ù˘ ∫·ıÔÏÈ΋˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ ˆ˜ ¿ÏÏÔ˘ ΔÈÙ·ÓÈÎÔ‡, Ô ¿·˜ Î·È ÔÈ ·ÎfiÏÔ˘ıÔ› ÙÔ˘, ÓÔÛÙ·ÏÁÔ› Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ô˘ ËÁÂÌfiÓ¢·Ó, Û ÂÁÎÏËÌ·ÙÈ΋ Û˘ÓÂÓÔ¯‹, ÛÙÔ ıÚfiÓÔ Î·È ÛÙËÓ ÈÂÚ‹ ÙÚ¿Â˙·, ·Ó·ÙÚ¤¯Ô˘Ó ÙÒÚ· Û fiÏ· Ù· ̤۷, Ì·˙› Î·È Û’ ·˘Ùfi ÙÔ˘ ËıÈÎÔ‡ Â΂ȷÛÌÔ‡, ÁÈ· Ó· ·Ó·ÌȯıÔ‡Ó ÛÙË ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛË ÙˆÓ ¯ˆÚÒÓ, Î·È È‰È·ÈÙ¤Úˆ˜ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘, ÁÈ· ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ‹ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜, ‰ÂÓ ÙfiÏÌËÛ·Ó ·ÎfiÌ· Ó· Îfi„Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜ ˘ÔÙ¤ÏÂÈ·˜ Î·È ÂÈ̤ÓÔ˘Ó ‰Â̤Ó˜ ÛÙÔÓ ‚·ÙÈηÓÈÎfi ıÂÛÌfi. ªÂ Ï˘› ·˘Ùfi˜ Ô (ıÚËÛ΢ÙÈÎfi˜;) ÙÚfiÌÔ˜ Ô˘ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· ·Ú·Ï‡ÂÈ ÙËÓ ÈÛ·ÓÈ΋ ΢‚¤ÚÓËÛË Î¿ı ÊÔÚ¿ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ fi¯È ÌfiÓÔ ÙÔ˘˜ ·ÈÎÔ‡˜ ·ÂÛÙ·Ï̤ÓÔ˘˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÁ¯ÒÚÈÔ˘˜ «¿˜». ∫È ¤¯ˆ ·ÎfiÌ· Ó· ˆ: ˆ˜ ¿ÓıÚˆÔ, ˆ˜ ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔ, ˆ˜ ÔÏ›ÙË, Ì ÚÔÛ‚¿ÏÏÂÈ Ë ··Ú¤ÛÎÂÈ· Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ô ¿·˜ Î·È ÔÈ ‰ÈÎÔ› ÙÔ˘ Û˘ÌÂÚÈʤÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ Î˘‚¤ÚÓËÛË ÙÔ˘ ƒÔÓÙÚ›ÁÎÂı £··Ù¤ÚÔ, ·˘Ù‹ Ô˘ Ô ÈÛ·ÓÈÎfi˜ Ï·fi˜ ÂͤÏÂÍ ¤¯ÔÓÙ·˜ Ï‹ÚË Û˘Ó›‰ËÛË. Ÿˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È, Ì¿ÏÏÔÓ Î¿ÔÈÔ˜ Ú¤ÂÈ Ó· ‚Á¿ÏÂÈ ¤Ó· ·Ô‡ÙÛÈ* Î·È Ó· ÙÔ ÂÙ¿ÍÂÈ Û οÔÈÔÓ ·’ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ηډÈÓ¿ÏÈÔ˘˜.

10 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

™π°πºƒ∂¡Δ√

* √ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ·›˙ÂÈ Ì ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ πÛ·ÓÔ‡ Úˆı˘Ô˘ÚÁÔ‡, Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙÛ·ÁοÚ˘ Î·È ÛÙ· ÔÚÙÔÁ·ÏÈο ÚÔʤÚÂÙ·È ™··Ù¤ÚÔ (sapato/Û·¿ÙÔ ÛÙ· ÔÚÙÔÁ·ÏÈο Â›Ó·È ÙÔ ·Ô‡ÙÛÈ). (™.Ù.ª.)

141

™ÈÁÈÊÚ¤ÓÙÔ §fi˜ Â›Ó·È ÙÔ fiÓÔÌ· ÂÓfi˜ ∫ÔÏÔÌ‚È·ÓÔ‡ ‚Ô˘ÏÂ˘Ù‹ Ô˘ ›¯·Ó ··Á¿ÁÂÈ Â‰Ò Î·È ÂÙ¿ ¯ÚfiÓÈ· ÔÈ ∂·Ó·ÛÙ·ÙÈΤ˜ ŒÓÔϘ ¢˘Ó¿ÌÂȘ Ù˘ ∫ÔÏÔÌ‚›·˜ Î·È ÌfiÏȘ ·Ó¤ÎÙËÛ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘ ¯¿ÚË ÛÙÔ ÎÔ˘Ú¿ÁÈÔ Î·È ÙËÓ ÂÈÌÔÓ‹, ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ, Ù˘ ÁÂÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ‹ ¶È‰¿‰ ÓÙ ∫fiÚÓÙÔÌ·, ‚·ÛÈ΋˜ ‰È¢ı‡ÓÔ˘Û·˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Î·È ·ÓıÚˆÈÛÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ «∫ÔÏÔÌ‚È·ÓÔ› ÁÈ· ÙËÓ ∂ÈÚ‹ÓË». ÿÚË Û ÌÈ· Û˘Á΢ڛ· Ô˘ ¤ÌÔÈ·˙ ·‰‡Ó·ÙË Ó· Û˘Ì‚Â›, Ô ™ÈÁÈÊÚ¤ÓÙÔ §fi˜, Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯Â Û ÌÈ· ÔÌ¿‰· ¤ÓÙÂη ··¯ı¤ÓÙˆÓ ‚Ô˘Ï¢ÙÒÓ, ÔÈ ‰¤Î· ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ‰ÔÏÔÊÔÓ‹ıËÎ·Ó ÚÈÓ Ï›ÁÔ Î·ÈÚfi ·fi ÙËÓ ÙÚÔÌÔÎÚ·ÙÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË, ÌfiÚÂÛ ӷ ÁÏÈÙÒÛÂÈ ·fi ÙÔ Ì·ÎÂÏÂÈfi. ΔÒÚ· Â›Ó·È ÂχıÂÚÔ˜. ™ÙË Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË Ù‡Ô˘ Ô˘

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·142

Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËΠ·Ì¤Ûˆ˜ ÛÙÔ ∫¿ÏÈ ·ÔÊ¿ÛÈÛ ӷ ÂΉËÏÒÛÂÈ ÙËÓ Â˘ÁÓˆÌÔÛ‡ÓË ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙËÓ ¶È‰¿‰ ∫fiÚÓÙÔ‚· Ì fiÚÔ˘˜ Ô˘ Û˘ÁΛÓËÛ·Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ŒÊÙ·Û·Ó Â‰Ò Û’ ÂÌ¿˜ ·˘Ù¿ Ù· Û˘ÓÙ·Ú·ÎÙÈο ÏfiÁÈ· Î·È ÔÈ ÂÈÎfiÓ˜. ¶ÔÙ¤ ‰ÂÓ Î·˘¯‹ıËη ÁÈ· ÙË Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ÌÔ˘ ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ·. ∫Ï·›ˆ ‡ÎÔÏ·, Î·È ‰ÂÓ Â›Ó·È ÏfiÁˆ ËÏÈΛ·˜. ∞˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿ fï˜ ˘Ô¯ÚÂÒıËη Ó· ÍÂÛ¿Ûˆ ÛÂ Ï˘ÁÌÔ‡˜ fiÙ·Ó Ô ™ÈÁÈÊÚ¤ÓÙÔ, ÁÈ· Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ ÙËÓ ¿ÂÈÚË Â˘ÁÓˆÌÔÛ‡ÓË ÙÔ˘ ÛÙËÓ ¶È‰¿‰ ∫fiÚÓÙÔÌ·, ÙË Û˘Ó¤ÎÚÈÓ Ì ÙË Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ÁÈ·ÙÚÔ‡ ÛÙÔ ¶ÂÚ› Ù˘ÊÏfiÙËÙÔ˜. ª›Ù ÛÙË ı¤ÛË ÌÔ˘, ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ· Ì ¯ÒÚÈ˙·Ó ·fi ÂΛӘ ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ Î·È ÙȘ ϤÍÂȘ, ÎÈ ÂÁÒ Ô ÊÙˆ¯fi˜, ·Ó·Ï˘Ì¤ÓÔ˜ Û ‰¿ÎÚ˘·, ‰ÂÓ Â›¯· ¿ÏÏË ÂÈÏÔÁ‹ ·Ú¿ Ó· ηٷʇÁˆ ÛÙÔÓ ÒÌÔ Ù˘ ¶ÈÏ¿Ú Î·È Ó· Ù’ ·Ê‹Ûˆ Ó· ÙÚ¤ÍÔ˘Ó. √ÏfiÎÏËÚË Ë ‡·ÚÍ‹ ÌÔ˘ ˆ˜ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È Û˘ÁÁڷʤ· ‰ÈηÈÒıËΠÂΛÓË ÙË ÛÙÈÁÌ‹. ∂˘¯·ÚÈÛÙÒ, ™ÈÁÈÊÚ¤ÓÙÔ.

11 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

142

∞£∂√π ∞˜ ‰Ô‡Ì ηٿ ÚfiÛˆÔ Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ·. ¶ÚÈÓ ·fi ¯ÚfiÓÈ· (‹‰Ë ÔÏÏ¿) Ô ÂÚ›ÊËÌÔ˜ °ÂÚÌ·Ófi˜ ıÂÔÏfiÁÔ˜ ÷Ә ∫Ô˘ÓÁÎ ¤ÁÚ·„ ÙËÓ ÂÍ‹˜ ·Ï‹ıÂÈ·: «√È ıÚËÛΛ˜ Ô˘‰¤ÔÙ ¯ÚËۛ̄·Ó ÛÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ fiÓÙˆÓ». ¶ÈÔ ÌÂÁ¿ÏË ·Ï‹ıÂÈ· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÂÈˆı›. ¢ÂÓ ·ÚÓԇ̷ÛÙÂ Â‰Ò (ı· ‹Ù·Ó ·Ú¿ÏÔÁÔ Î·È Ó· ÙÔ ÛÎÂÊÙÔ‡ÌÂ) ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· Ó· ˘ÈÔıÂÙ› Ô Î·ı¤Ó·˜ ÙË ıÚËÛΛ· Ô˘ ÙÔ˘ οÓÂÈ fiÚÂÍË, ·fi ÙȘ ÈÔ ÁÓˆÛÙ¤˜ ̤¯ÚÈ ÙȘ ÏÈÁfiÙÂÚÔ Û˘ÓËıÈṲ̂Ó˜, Ó’ ·ÎÔÏÔ˘ı› ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ ‹ ‰fiÁÌ·Ù· (fiÔ˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó), ¯ˆÚ›˜ Î·Ó Ó’ ·ÌÊÈÛ‚ËÙԇ̠ÙËÓ ·Ó·‰ÚÔÌ‹ ÛÙËÓ ›ÛÙË ˆ˜ ·ÒÙ·ÙË ‰ÈηÈÔÏÔÁ›· ηÈ, ÂÍ ÔÚÈÛÌÔ‡ (fiˆ˜ Ôχ ηϿ ͤÚÔ˘ÌÂ), ÎÏÂÈÛÙ‹ Î·È ÛÙËÓ ÈÔ ÛÙÔȯÂÈÒ‰Ë ÏÔÁÈ΋ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·. ∂›Ó·È Ú¿ÁÌ·ÙÈ Èı·ÓfiÓ Ë ›ÛÙË Ó· ÎÈÓ› ‚Ô˘Ó¿, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ë ÏËÚÔÊÔÚ›· fiÙÈ Î¿ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ ¤¯ÂÈ Û˘Ì‚Â› ÔÙ¤, ·ÏÏ¿ ·˘Ùfi ‰ÂÓ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Ù›ÔÙ·, ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ Ô £Âfi˜ Ô˘‰¤ÔÙ ı¤ÏËÛ ӷ ‰ÔÎÈÌ¿ÛÂÈ ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘ Ì ٤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÁˆÏÔÁÈΤ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ. ∞˘Ùfi Ô˘ Ú¿ÁÌ·ÙÈ Í¤ÚÔ˘ÌÂ Â›Ó·È fiÙÈ ÔÈ ıÚËÛΛ˜ fi¯È ÌfiÓÔ ‰ÂÓ Ê¤ÚÓÔ˘Ó ÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÛÙ· ·ÓıÚÒÈÓ· fiÓÙ·, ·ÏÏ¿ Î·È ˙Ô˘Ó, ÔÈ ›‰È˜, Û ηٿÛÙ·ÛË ‰È·ÚÎÔ‡˜ ·ÌÔÈ‚·›·˜ ¤¯ıÚ·˜, ·Ú’ fiϘ ÙȘ „¢‰ÔÔÈÎÔ˘-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·143

ÌÂÓÈΤ˜ ÚËÙÔÚ›˜ Ô˘ Ë Ì›· ‹ Ë ¿ÏÏË ıˆÚÔ‡Ó ÚfiÛÊÔÚ˜ Î·È ÂˆÊÂÏ›˜ ÁÈ· ÂÚÈÛÙ·ÛÈ·ÎÔ‡˜ Î·È ·ÚÔ‰ÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ Ù·ÎÙÈ΋˜ ʇÛ˘. ŒÙÛÈ Â›Ó·È Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ·fi ÙfiÙ Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ Ô ÎfiÛÌÔ˜, Î·È ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È Ô ‰ÚfiÌÔ˜ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· Ù· ·ÏÏ¿ÍÂÈ. ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ÚÔÊ·Ó‹ ÛΤ„Ë ˆ˜ Ô Ï·Ó‹Ù˘ ı· ‹Ù·Ó Ôχ ÈÔ ÂÈÚËÓÈÎfi˜ ·Ó ‹Ì·ÛÙ·Ó fiÏÔÈ ¿ıÂÔÈ. º˘ÛÈο, fiÓÙ·˜ Ë ·ÓıÚÒÈÓË Ê‡ÛË ·˘Ù‹ Ô˘ ›ӷÈ, ‰ÂÓ ı· Ì·˜ ¤ÏÂÈ·Ó ÔÈ ·Èٛ˜ ÁÈ· fiϘ ÙȘ ‰˘Ó·Ù¤˜ ‰È·ÊˆÓ›Â˜ Ô˘ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· Ê·ÓÙ·ÛÙ›, ı· ··ÏÏ·ÛÛfiÌ·ÛÙ·Ó fï˜ ·fi ·˘Ù‹ ÙËÓ ·È‰È¿ÛÙÈÎË Î·È ÁÂÏÔ›· ȉ¤· Ó· ÈÛÙ‡ԢÌ ˆ˜ Ô ıÂfi˜ Ì·˜ Â›Ó·È Ô Î·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ·’ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ ÙÚÈÁ‡Úˆ Î·È ˆ˜ Ô ·Ú¿‰ÂÈÛÔ˜ Ô˘ Ì·˜ ÂÚÈ̤ÓÂÈ Â›Ó·È ¤Ó· ÍÂÓÔ‰Ô¯Â›Ô ¤ÓÙ ·ÛÙ¤ÚˆÓ. ∫·È, ÂÈϤÔÓ, ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ ı· ÂÈÓÔÔ‡Û·Ì ͷӿ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›·.

12 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

§∂ª∂

143

§¤Ì Û fiÛÔ˘˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ۇÁ¯˘ÛË «°ÓÒıÈ Û·˘ÙfiÓ», Û·Ó Ó· ’Ù·Ó Ë ÁÓˆÚÈÌ›· Ì ÙÔÓ Â·˘Ùfi Ì·˜ Ë ¤ÌÙË Î·È ‰˘ÛÎÔÏfiÙÂÚË Ú¿ÍË Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ·ÚÈıÌËÙÈ΋˜, ϤÌ ÛÙÔ˘˜ ¿‚Ô˘ÏÔ˘˜ «£¤Ïˆ ›ÛÔÓ ÌÔÚÒ», Û·Ó Ó· ÌË ‰È·ÛΉ¿˙Ô˘Ó Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ ÔÈ ÎÙËÓˆ‰›Â˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ·ÓÙÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·˜ ÙË Û¯ÂÙÈ΋ ı¤ÛË ÙˆÓ ÚËÌ¿ÙˆÓ, ϤÌ ÛÙÔ˘˜ ·Ó·ÔÊ¿ÛÈÛÙÔ˘˜ «•ÂΛӷ ·’ ÙËÓ ·Ú¯‹», Û·Ó Ó· ’Ù·Ó Ë ·Ú¯‹ Ë ÔÚ·Ù‹ ¿ÓÙ· ¿ÎÚË ÂÓfi˜ ηÎÔÙ˘ÏÈÁ̤ÓÔ˘ Ó‹Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ·ÚΛ Ó· ÙÔ ÙÚ·‚‹ÍÂÈ Î·Ó›˜ Î·È Ó· Û˘Ó¯›ÛÂÈ Ó· ÙÚ·‚¿ ÁÈ· Ó· ÊÙ¿ÛÂÈ ÛÙËÓ ¿ÏÏË ¿ÎÚË, ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜, Î·È Û·Ó ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ÚÒÙË Î·È ÙË ‰Â‡ÙÂÚË Ó· ›¯·Ì ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÌÈ· ÁÚ·ÌÌ‹ ÈÛfiÂ‰Ë Î·È Û˘Ó¯‹ fiÔ˘ ‰ÂÓ ı· ¯ÚÂÈ·˙fiÙ·Ó Ó· ‰È·Ï˘ıԇ̠ÂÌ›˜, Ô‡Ù ӷ ÍÂÙ˘ÏȯÙԇ̠ÌÂÚ‰Â̤ÓÔÈ, Ú¿ÁÌ· ·›ı·ÓÔ Ó· Û˘Ì‚Â› ÛÙË ˙ˆ‹ ÙˆÓ ÎÔ˘‚·ÚÈÒÓ Î·È, ·Ó ÌÔ˘ ÂÈÙÚ·› ·ÎfiÌ· ÌÈ· ÎÔÈÓÔÙÔ›·, Î·È ÛÙ· ÎÔ˘‚¿ÚÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·144

13 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

∫π¡∂∑π∫∞ ¶√À¶√À§∞ ΔÔÔıÂÙԇ̠ÙÔÓ ·ÛÙ·Îfi ˙ˆÓÙ·Ófi Û η˘Ùfi ÓÂÚfi Î·È ÙÔÓ Ì·ÁÂÈÚ‡ԢÌ ÂÈÙfiÔ˘, ·˘Ù‹ Â›Ó·È ÌÈ· ·ÏÈ¿ Ì·ÁÂÈÚÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋ ÙÔ˘ ‰˘ÙÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘. º·›ÓÂÙ·È ˆ˜, ·Ó Ô ·ÛÙ·Îfi˜ ‚·ÙÈÛÙ› ‹‰Ë ÓÂÎÚfi˜, Ë ÙÂÏÈ΋ Á‡ÛË ı· Â›Ó·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋, ÚÔ˜ ÙÔ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ. ∫¿ÔÈÔÈ Ì¿ÏÈÛÙ· ϤÓ ˆ˜ ÙÔ ÚÔ˘ÌÈÓ› ÎfiÎÎÈÓÔ ¯ÚÒÌ· Ì ÙÔ ÔÔ›Ô ‚Á·›ÓÂÈ ·’ ÙËÓ Î·ÙÛ·ÚfiÏ· ÙÔ ÔÛÙÚ·ÎÔÂȉ¤˜ ÔÊ›ÏÂÙ·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÙËÓ Ôχ ˘„ËÏ‹ ıÂÚÌÔÎÚ·Û›· ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡. ¢ÂÓ Í¤Úˆ, ¤ÙÛÈ ¤¯ˆ ·ÎÔ‡ÛÂÈ Ó· ϤÓÂ, Â›Ì·È ·Ó›Î·ÓÔ˜ Ó· ÙËÁ·Ó›Ûˆ ¤Ó· ·˘Áfi Ù˘ ÚÔÎÔ‹˜. ªÈ· ̤ڷ ›‰· Û’ ¤Ó· ÓÙÔÎÈÌ·ÓÙ¤Ú Ò˜ Ù·˝˙Ô˘Ó Ù· ÎÔÙfiÔ˘Ï·, Ò˜ Ù· ÛÎÔÙÒÓÔ˘Ó Î·È Ù· ÎÔÌÌ·ÙÈ¿˙Ô˘Ó, Î·È ·Ú·Ï›ÁÔ Ó· οӈ ÂÌÂÙfi. ∫·È ÌÈ· ¿ÏÏË Ì¤Ú·, Ô˘ ‰ÂÓ Ï¤ÂÈ Ó· Û‚ËÛÙ› ·fi ÙË ÌÓ‹ÌË ÌÔ˘, ‰È¿‚·Û· Û’ ¤Ó· ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ¤Ó· ¿ÚıÚÔ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ· ÙˆÓ ÎÔ˘ÓÂÏÈÒÓ ÛÙ· ÂÚÁÔÛÙ¿ÛÈ· ηÏÏ˘ÓÙÈÎÒÓ, fiÙ·Ó ¤Ì·ı· ˆ˜ ÔÈ ‰ÔÎÈ̤˜ οı Èı·ÓÔ‡ ÂÚÂıÈÛÌÔ‡ Ô˘ ÚÔηÏÂ›Ù·È ·fi Ù· Û˘ÛÙ·ÙÈο ÙˆÓ Û·ÌÔ˘¿Ó Á›ÓÔÓÙ·È Ì ·¢ı›·˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ÙˆÓ ˙ÒˆÓ ·˘ÙÒÓ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÛÙ˘Ï ÙÔ˘ ηٷڷ̤ÓÔ˘ ¢Ú. £·Ó¿ÙÔ˘, Ô˘ ¤Î·Ó ÂÓ¤ÛÂȘ ÂÙÚÂÏ·›Ô˘ ÛÙȘ ηډȤ˜ ÙˆÓ ı˘Ì¿ÙˆÓ ÙÔ˘. ∫·È ÙÒÚ· ÌÈ· Û‡ÓÙÔÌË Â›‰ËÛË Ô˘ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠÛÙȘ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ Ì ÂÓËÌÂÚÒÓÂÈ ˆ˜ ÛÙËÓ ∫›Ó· Ù· Ô‡Ô˘Ï· ÙˆÓ Ô˘ÏÈÒÓ Ô˘ ÚÔÔÚ›˙ÔÓÙ·È ÁÈ· Á¤ÌÈÛË Û ̷ÍÈÏ¿ÚÈ· ‡ÓÔ˘ ÍÂÚÈ˙ÒÓÔÓÙ·È ¤ÙÛÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜, fiÓÙ·˜ ·˘Ù¿ ˙ˆÓÙ·Ó¿, ÌÂÙ¿ ηı·Ú›˙ÔÓÙ·È, ·ÔÏ˘Ì·›ÓÔÓÙ·È Î·È ÂÍ¿ÁÔÓÙ·È ÚÔ˜ Ù¤Ú„Ë ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌ¤ÓˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ, Ô˘ ͤÚÔ˘Ó ÙÈ Â›Ó·È Î·Ïfi Î·È ÙÈ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙË Ìfi‰·. ¢ÂÓ Û¯ÔÏÈ¿˙ˆ, ‰ÂÓ ·Í›˙ÂÈ ÙÔÓ ÎfiÔ, Ù· Ô‡Ô˘Ï· ÊÙ¿ÓÔ˘Ó.

16 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

144

∫∞∫√¶√π∏™∏ ∂›Ì·È ÁÂÓÈο ÁÓˆÛÙfi˜ ˆ˜ ··ÈÛÈfi‰ÔÍÔ˜. ∞ÓÙ›ıÂÙ· Ì fi,ÙÈ ÌÔÚ› Ó· Ê¿ÓËΠοÔÈ· ÊÔÚ¿, ‰Â‰Ô̤Ó˘ Ù˘ ÂÈÌÔÓ‹˜ Ì ÙËÓ ÔÔ›· ‰ËÏÒÓˆ ÙÔÓ ϤÔÓ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎfi ÌÔ˘ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi Û ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ Èı·ÓfiÙËÙ· οÔÈ·˜ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋˜ Î·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ‚ÂÏÙ›ˆÛ˘ ÙÔ˘

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·145

›‰Ô˘˜ ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ·˘ÙÔ‡ Ô˘ Û ηÈÚÔ‡˜ fi¯È ÙfiÛÔ Ì·ÎÚÈÓÔ‡˜ ÔÓÔÌ¿˙·Ì ËıÈ΋ ÂͤÏÈÍË, ı· ÚÔÙÈÌÔ‡Û· Ó· ‹ÌÔ˘Ó ·ÈÛÈfi‰ÔÍÔ˜, ·ÎfiÌ· ÎÈ ·Ó ‹Ù·Ó ·ÏÒ˜ ÁÈ· Ó· ‰È·ÙËÚÒ ÙËÓ ÂÏ›‰· ˆ˜ Ô ◊ÏÈÔ˜, ÂÂȉ‹ ·Ó¤ÙÂÏÏ ηıËÌÂÚÈÓ¿ ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·, ı· ·Ó·Ù›ÏÂÈ ÎÈ ·‡ÚÈÔ. £· ·Ó·Ù›ÏÂÈ, fï˜ ı· ¤ÚıÂÈ Â›Û˘ Ë Ì¤Ú· Ô˘ ÎÈ ·˘Ùfi˜ ı· ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ. ∏ ·ÈÙ›· ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÒÓ ˆ˜ ÚÔÏfiÁÔ˘ Â›Ó·È Ë Û˘˙˘ÁÈ΋ ‹ ·Ú·Û˘˙˘ÁÈ΋ ηÎÔÔ›ËÛË, Ë ÙÚÂÏ‹ ηٷ‰›ˆÍË Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ·fi ÙÔÓ ¿ÓÙÚ·, ›Ù ·˘Ùfi˜ Â›Ó·È Û‡˙˘ÁÔ˜, ÌÓËÛÙ‹Ú·˜ ‹ ÂÚ·ÛÙ‹˜. ∏ Á˘Ó·›Î·, ÈÛÙÔÚÈο ˘ÔÙ·Á̤ÓË ÛÙËÓ ·ÚÛÂÓÈ΋ ÂÍÔ˘Û›·, ¤¯ÂÈ ÂÚÈÔÚÈÛÙ› Û οÙÈ ¿Ó¢ ¿ÏÏ˘ ·Í›·˜ ¤Ú· ·’ ÙÔ Ó· Â›Ó·È ˘ËÚ¤ÙÚÈ· ÙÔ˘ ¿ÓÙÚ· Î·È ·Ï‹ Â·Ó·ÊfiÚÙÈÛË Ù˘ ÂÚÁ·ÙÈ΋˜ ÙÔ˘ ‰‡Ó·Ì˘, Î·È ÙÒÚ· ·ÎfiÌ·, fiÙ·Ó ÙË ‚ϤÔ˘Ì ·ÓÙÔ‡, ÂχıÂÚË ·fi οÔÈ· ‰ÂÛÌ¿, Ó· ·ÛΛ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ Ë ·ÚÛÂÓÈ΋ Ì·Ù·ÈÔ‰ÔÍ›· ıˆÚÔ‡Û ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎfi ÚÔÓfiÌÈÔ ÙÔ˘ ¿ÚÚÂÓÔ˜, Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ‰ÂÓ ı¤ÏÔ˘Ì ӷ ·ÓÙÈÏËÊıԇ̠ˆ˜ Ë Û˘ÓÙÚÈÙÈ΋ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ˙ÂÈ Û ¤Ó· Û‡ÛÙËÌ· Û¯¤ÛÂˆÓ ÌÂ۷ȈÓÈÎfi ۯ‰fiÓ. °ÚÔÓıÔÎÔÔ‡ÓÙ·È, ηÎÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÛÂÍÔ˘·ÏÈο, ˘Ô‰Ô˘ÏÒÓÔÓÙ·È ÏfiÁˆ ·Ú¿‰ÔÛ˘, Âı›ÌˆÓ Î·È ˘Ô¯ÚÂÒÛÂˆÓ Ô˘ ‰ÂÓ Â¤ÏÂÍ·Ó ÔÈ ›‰È˜ Î·È Ô˘ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó· ÙȘ ÎÚ·ÙÔ‡Ó ˘ÔÙÂÏ›˜ ÛÙËÓ ·ÚÛÂÓÈ΋ Ù˘Ú·ÓÓ›·. ∫È fiÙ·Ó ¤ÚıÂÈ Ë ÒÚ·, ÙȘ ÛÎÔÙÒÓÔ˘Ó. ΔÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ÚÔÛÔÈÂ›Ù·È ˆ˜ ·ÁÓÔ› ·˘Ù‹ ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· Ì·˜ ÂÎÏ‹ÛÛÂÈ, ·Ó ÛÎÂÊÙԇ̠ˆ˜ Ë ·È‰·ÁˆÁÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ· Ù˘ ÂÎ·›‰Â˘Û˘ ¤¯ÂÈ ÂÚÈÔÚÈÛÙ› ÛÙÔ ·fiÏ˘ÙÔ Ìˉ¤Ó. ∏ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·, ηÙÂÍÔ¯‹Ó ÙfiÔ˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·ÓÙÈÊ¿ÛˆÓ, ·fiÏ˘ÙË ÊˆÏÈ¿ ÂÁˆÈÛÌÒÓ, Âȯ›ÚËÛË Û ‰È·Ú΋ ÙÒ¯Â˘ÛË, ˙ÂÈ ÙËÓ ÈÔ ÛÔ‚·Ú‹ ÎÚ›ÛË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘. Δ· ÎÚ¿ÙË ÍÂÎÈÓÔ‡Ó ·fi ÙËÓ ·Ï¿Óı·ÛÙË ·Ú¯‹ fiÙÈ fiÏÔÈ Î¿ÔÙ ı· Âı¿ÓÔ˘Ì ÎÈ fiÙÈ ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÂÍ·›ÚÂÛË. ™Â οÔȘ ·Ú·ÏËÚËÌ·ÙÈΤ˜ Ê·Óٷۛ˜, Âı·›ÓÔÓÙ·˜ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ Û˘˙‡ÁÔ˘, ÙÔ˘ ÌÓËÛÙ‹Ú· ‹ ÙÔ˘ ÂÚ·ÛÙ‹, ·fi ÛÊ·›Ú· ‹ Ì·¯·ÈÚÈ¿, ›Ûˆ˜ Ó· Â›Ó·È Ë ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·fi‰ÂÈÍË ·ÌÔÈ‚·›·˜ ·Á¿˘, ÂΛÓÔ˜ ÛÎÔÙÒÓÂÈ, ÂΛÓË Âı·›ÓÂÈ. °È· Ù· ÛÎÔÙ¿‰È· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÓÔ˘ fiÏ· Â›Ó·È ‰˘Ó·Ù¿. ΔÈ Ó· οÓÔ˘ÌÂ; ∫¿ÔÈÔÈ ı· ÙÔ Í¤ÚÔ˘Ó ÎÈ ·˜ ÌËÓ ÙÔ Ï¤ÓÂ. ªÈ·˜ Î·È Ë Â˘·›ÛıËÙË ÎÔÈÓˆÓ›· ÛÙËÓ ÔÔ›· ˙ԇ̠ı· ÛηӉ·ÏÈ˙fiÙ·Ó Ì ̤ÙÚ· ‰È·ÚÎÔ‡˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ·ÔÎÏÂÈÛÌÔ‡ ÁÈ· Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÂÁÎÏ‹Ì·Ù·, ·˜ ‚·Ú‡ÓÔ˘Ó ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÛÙÔ Ì¤ÁÈÛÙÔ ÔÈ ÔÈÓ¤˜ Ê˘10 – Tο τετρδιο

145

SARAMAGO sel_D

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·146

Ï¿ÎÈÛ˘ Î·È ·˜ ·ÔÎÏÂÈÛÙÔ‡Ó ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈο ÔÈ ÌÂÈÒÛÂȘ ÔÈÓ‹˜ ÏfiÁˆ ηϋ˜ ‰È·ÁˆÁ‹˜. §fiÁˆ ηϋ˜ ‰È·ÁˆÁ‹˜, ·˜ ÁÂÏ¿Ûˆ.

17 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

√ £∞¡∞Δ√™ ™Δ∏¡ ¶√ƒΔ∞ Δ√À ™¶πΔπ√À ™ÙËÓ fiÚÙ· ÙÔ˘ §·Óı·ÚfiÙÂ, ÛÙËÓ fiÚÙ· ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ Ô˘, ·Ó Ë Ù‡¯Ë ‚ÔËıÔ‡ÛÂ, ı· ÌÔÚÔ‡Û ›Ûˆ˜ Ó· Á›ÓÂÈ ÙÔ Ó¤Ô ÙÔ˘˜ Û›ÙÈ. ™Ù· ›ÎÔÛÈ Ì¤ÙÚ· ·fi ÙËÓ ·ÎÙ‹, ÛÙËÓ ∫fiÛÙ· ΔÂÁΛÛÂ, fiÙ·Ó ·ÛÊ·ÏÒ˜ ‹‰Ë ı’ ·ÓÙ¿ÏÏ·ÛÛ·Ó ¯·ÌfiÁÂÏ· Î·È Ï¤ÍÂȘ ¯·Ú¿˜ Ô˘ ηٿÊÂÚ·Ó Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ó Û ηÏfi ÏÈÌ¿ÓÈ, ÙÔ Î‡Ì· ·Ó·Ô‰ÔÁ‡ÚÈÛ ÙÔ Î·˝ÎÈ. ∂›¯·Ó ‰È·Û¯›ÛÂÈ Ù· ÂηÙfi ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ· Ô˘ ¯ÒÚÈ˙·Ó ÙÔ ÓËÛ› ·fi ÙȘ ·ÊÚÈηÓÈΤ˜ ·ÎÙ¤˜ ÎÈ ‹Úı·Ó Ó· Âı¿ÓÔ˘Ó ÛÙ· ›ÎÔÛÈ Ì¤ÙÚ· ·fi ÙË ÛˆÙËÚ›· ÙÔ˘˜. ∞fi ÙÔ˘˜ ¿Óˆ ·fi ÙÚÈ¿ÓÙ· ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ˜ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ë ·ÎÚ·›· ·Ó¿ÁÎË ˘Ô¯Ú¤ˆÛ ӷ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜, ÛÙËÓ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÙÔ˘˜ Ó¤ÔÈ Î·È ¤ÊË‚ÔÈ, ›ÎÔÛÈ Ù¤ÛÛÂÚȘ Ó›ÁËηÓ, ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ÌÈ· ¤ÁÎ˘Ô˜ Á˘Ó·›Î· Î·È Î¿ÌÔÛ· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿. ŒÍÈ ÛÒıËÎ·Ó ¯¿ÚË ÛÙÔ ÎÔ˘Ú¿ÁÈÔ Î·È ÙËÓ ·˘Ù·¿ÚÓËÛË ÙˆÓ ‰‡Ô Û¤ÚÊÂÚ Ô˘ Ú›¯ÙËÎ·Ó ÛÙÔ ÓÂÚfi Î·È ÙÔ˘˜ ÁÏ›ÙˆÛ·Ó ·fi ¤Ó· ı¿Ó·ÙÔ Ô˘ ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ·Ú¤Ì‚·Û‹ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ·Ó·fiÊ¢ÎÙÔ˜. ∞˘Ùfi ›ӷÈ, Ì ٷ ÈÔ ·Ï¿ Î·È ¿ÌÂÛ· ÏfiÁÈ· Ô˘ ÌfiÚÂÛ· Ó· ‚Úˆ, ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘ÙÔ‡ Ô˘ Û˘Ó¤‚Ë Â‰Ò. ¢ÂÓ Í¤Úˆ ÙÈ ¿ÏÏÔ ı· ÌÔÚÔ‡Û· Ó· ˆ. ™‹ÌÂÚ· ÌÔ˘ Ï›Ô˘Ó ÔÈ Ï¤ÍÂȘ Î·È ÌÔ˘ ÂÚÈÛÛÂ‡Ô˘Ó Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·. ª¤¯ÚÈ fiÙÂ;

18 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

146

Δπ £∞ ∫∞¡√Àª∂ ª∂ Δ√À™ πΔ∞§√À™; ∞Ó·ÁÓˆÚ›˙ˆ ˆ˜ Ë ÂÚÒÙËÛË ÌÔÚ› Ó· ˯› Ì ÙÚfiÔ Î¿ˆ˜ ÚÔÛ‚ÏËÙÈÎfi Û’ ¤Ó· ¢·›ÛıËÙÔ ·˘Ù›. ΔÈ Â›Ó·È ·˘Ùfi; ŒÓ·˜ ·Ïfi˜ ȉÈÒÙ˘ Ó· ˙ËÙ¿ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ ·fi ÔÏfiÎÏËÚÔ Ï·fi, Ó· ÙÔ˘ ˙ËÙ¿ ÙÔ ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌfi ÁÈ· ÙË ¯Ú‹ÛË ÌÈ·˜ „‹ÊÔ˘ Ô˘, ÚÔ˜ ·Á·ÏÏ›·ÛË ÌÈ·˜ ‰È·ÚÎÒ˜ ıÚ·Û‡ÙÂÚ˘ ¢ÂÍÈ¿˜, ¤Î·Ó ÙÔÓ ªÂÚÏÔ˘ÛÎfiÓÈ ·fiÏ˘ÙÔ ·Ê¤-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·147

ÓÙË Î·È Î‡ÚÈÔ Ù˘ πÙ·Ï›·˜ Î·È Ù˘ Û˘Ó›‰ËÛ˘ ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ πÙ·ÏÒÓ; ¶·ÚfiÙÈ, ÛÙ’ ·Ï‹ıÂÈ·, ı¤Ïˆ Ó· ÙÔ ˆ ·fi ÙÒÚ·, Ô ÈÔ ÚÔۂ‚ÏË̤ÓÔ˜ Â›Ì·È ÂÁÒ. ª¿ÏÈÛÙ·, ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÂÁÒ. ¶ÚÔۂ‚ÏË̤ÓÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Á¿Ë ÌÔ˘ ÚÔ˜ ÙËÓ πÙ·Ï›·, ÙÔÓ ÈÙ·ÏÈÎfi ÔÏÈÙÈÛÌfi, ÙËÓ ÈÙ·ÏÈ΋ ÈÛÙÔÚ›·, ÚÔۂ‚ÏË̤ÓÔ˜, Â›Û˘, ÁÈ· ÙËÓ ›ÛÌÔÓ· ÂÏ›‰· ÌÔ˘ ˆ˜ Ô ÂÊÈ¿ÏÙ˘ ı· ¤·ÈÚÓ ٤ÏÔ˜ Î·È ˆ˜ Ë πÙ·Ï›· ı· Í·Ó¿‚ÚÈÛΠÙÔ ‚ÂÚÓÙÈÎfi Ó‡̷ ·Ó¿Ù·Û˘ Ô˘ ˘‹ÚÍ ÁÈ· ÌÈ· ÂÔ¯‹ Ô Î·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ÔÚÈÛÌfi˜ Ù˘. ∫·È ÌË Ì ηÙËÁÔÚ‹ÛÂÙ ˆ˜ ·Ó·Î·Ù‡ˆ ¿Ó¢ ÏfiÁÔ˘ ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ Ì ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋, οı ηÏÏÈÂÚÁË̤ÓÔ˜ Î·È ¤ÓÙÈÌÔ˜ πÙ·Ïfi˜ ͤÚÂÈ ˆ˜ ¤¯ˆ ‰›ÎÈÔ Î·È Í¤ÚÂÈ ÁÈ·Ù›. ªfiÏȘ ¤ÊÙ·ÛÂ Â‰Ò Ë Â›‰ËÛË Ù˘ ·Ú·›ÙËÛ˘ ÙÔ˘ μ¿ÏÙÂÚ μÂÏÙÚfiÓÈ. ∂›Ó·È ηÏԉ¯ԇÌÂÓË. ΔÔ ¢ËÌÔÎÚ·ÙÈÎfi ∫fiÌÌ· ÙÔ˘ ÍÂΛÓËÛ ˆ˜ ηÚÈηÙÔ‡Ú· ÎfiÌÌ·ÙÔ˜ Î·È ÙÂÏ›ˆÛÂ, ¯ˆÚ›˜ ϤÍË Ô‡Ù ÚfiÁÚ·ÌÌ·, ˆ˜ ÎÔÌ¿ÚÛÔ˜ ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ÛÎËÓ‹. √È ÂÏ›‰Â˜ Ô˘ ÙÔ˘ ηٷı¤Û·Ì ÂÍ··Ù‹ıËÎ·Ó ·fi ÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘ ·ÔÚÈÛÙ›· Î·È ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ·‰˘Ó·Ì›· ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘. √ μÂÏÙÚfiÓÈ Â›Ó·È ˘‡ı˘ÓÔ˜, ·ÛÊ·ÏÒ˜ fi¯È Ô ÌfiÓÔ˜, ·ÏÏ¿ ÛÙËÓ ·ÚÔ‡Û· Û˘Á΢ڛ· Ô ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜, ÁÈ· ÙËÓ ·Ô‰˘Ó¿ÌˆÛË Ù˘ ∞ÚÈÛÙÂÚ¿˜, Ù˘ ÔÔ›·˜ ›¯Â Ì¿ÏÈÛÙ· ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ› ˆ˜ ÛˆÙ‹Ú·˜. ∞Ȉӛ· Ù˘ Ë ÌÓ‹ÌË. ¢ÂÓ ¯¿ıËÎ·Ó fiÏ· ˆÛÙfiÛÔ. ∞˘Ùfi ¤Ú¯ÔÓÙ·È Ó· Ì·˜ Ô˘Ó Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ∞ÓÙÚ¤· ∫·ÌÈϤÚÈ Î·È Ô ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ¶¿ÔÏÔ ºÏfiÚ˜ ÓÙ’ ∞ÚοȘ Û’ ¤Ó· ¿ÚıÚÔ Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÙËΠÚfiÛÊ·Ù· ÛÙËÓ ∂Ï ¶·˝˜. ª·˙› Ì ٷ ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ÙˆÓ πÙ·ÏÒÓ Ô˘ ¤¯·Û·Ó ϤÔÓ ÙËÓ ˘ÔÌÔÓ‹ ÙÔ˘˜ ‚ϤÔÓÙ·˜ ÙË ¯ÒÚ· ÙÔ˘˜ Ó· Û‡ÚÂÙ·È Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ Û ‰ËÌfiÛÈÔ ÛÎÒÌÌ· ˘¿Ú¯ÂÈ ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Ó· Á›ÓÂÈ. ΔÔ ÌÈÎÚfi ÎfiÌÌ· ÙÔ˘ ∞ÓÙfiÓÈÔ ÓÙÈ ¶È¤ÙÚÔ, ÚÒËÓ ‰ÈηÛÙ‹ ÙˆÓ ∫·ı·ÚÒÓ ÃÂÚÈÒÓ, ÌÔÚ› Ó· ÌÂÙ·ÙÚ·› ÛÙÔ ·ÓÙ›‰ÔÙÔ Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ë πÙ·Ï›· ÁÈ· Ó· ÊÙ¿ÛÂÈ ÛÙË Û˘ÏÏÔÁÈ΋ οı·ÚÛË Ô˘ ı· ·Ê˘Ó›ÛÂÈ ÚÔ˜ ÙË ‰Ú¿ÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∂›Ó·È ÒÚ·. ∂Ï›˙Ô˘Ì ӷ Á›ÓÂÈ.

19 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

∞Ó ÌÔÚÔ‡Û·, ı· ¤ÎÏÂÈÓ· fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ˙ˆÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ΋Ô˘˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ∞Ó ÌÔÚÔ‡Û·, ı· ··ÁfiÚ¢· ÙË ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ˙ÒˆÓ Û ÓÔ‡-

147

™√À∑π

148

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·148

ÌÂÚ· ÙÔ˘ ÙÛ›ÚÎÔ˘. ¢ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ì·È Ô ÌfiÓÔ˜ Ô˘ ÛΤÊÙÂÙ·È ¤ÙÛÈ, ‰È·ÎÈÓ‰˘Ó‡ˆ fï˜ ÙË ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›·, ÙËÓ ·Á·Ó¿ÎÙËÛË, ÙËÓ ÔÚÁ‹ Ù˘ ÏÂÈÔ„ËÊ›·˜ fiÛˆÓ ÁÔËÙ‡ÔÓÙ·È Ó· ‚ϤÔ˘Ó ˙Ò· ›Ûˆ ·fi οÁÎÂÏ· ‹ Û ¯ÒÚÔ˘˜ fiÔ˘ ÌÂÙ¿ ‚›·˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÎÈÓËıÔ‡Ó fiˆ˜ ÙÔ˘˜ ÙÔ ˙ËÙ¿ Ë Ê‡ÛË ÙÔ˘˜. ∞˘Ù¿ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ˙ˆÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ΋Ô˘˜. ∞ÎfiÌ· ÈÔ Î·Ù·ıÏÈÙÈο ·fi ·˘Ù¿ Ù· ¿Úη Â›Ó·È ÌfiÓÔ Ù· ÓÔ‡ÌÂÚ· ÙÔ˘ ÙÛ›ÚÎÔ˘, Ô˘ ÂÙ˘¯·›ÓÔ˘Ó ÙÔ Î·ÙfiÚıˆÌ· Ó· ÁÂÏÔÈÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ Û˘ÁÎÈÓËÙÈÎÔ‡˜ Û·ÏÔ˘˜ ÓÙ˘Ì¤ÓÔ˘˜ Ì ÊÔ‡ÛÙ˜, ÙȘ ÊÒÎȘ Ô˘ ¯Ù˘Ô‡Ó ·Ï·Ì¿ÎÈ· Ì ٷ ÙÂÚ‡ÁÈ·, Ù· ÏÔ˘ÌÈÛÙ¿ ¿ÏÔÁ·, ÙÔ˘˜ Èı‹ÎÔ˘˜ ÛÙ· Ô‰‹Ï·Ù·, Ù· ÏÈÔÓÙ¿ÚÈ· Ô˘ ˉ¿Ó ̤ے ·fi ÛÙÂÊ¿ÓÈ·, Ù· ÌÔ˘Ï¿ÚÈ· Ô˘ ÂÎ·È‰Â‡ÔÓÙ·È ÁÈ· Ó· ηٷ‰ÈÒÎÔ˘Ó ÎÔÌ¿ÚÛÔ˘˜ ÓÙ˘Ì¤ÓÔ˘˜ ÛÙ· Ì·‡Ú·, ÙÔ˘˜ ÂϤʷÓÙ˜ Ô˘ ÌÂÙ¿ ‚›·˜ ÈÛÔÚÚÔÔ‡Ó Û ÌÂÙ·ÏÏÈΤ˜ ÎÈÓÔ‡ÌÂÓ˜ ÛÊ·›Ú˜. ∂›Ó·È ‰È·ÛΉ·ÛÙÈÎfi Î·È Ù· ·È‰È¿ ÙÔ Ï·ÙÚ‡ԢÓ, ı· Ô˘Ó ÔÈ ÁÔÓ›˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ, ÁÈ· ÙËÓ Ï‹ÚË ÂÎ·›‰Â˘ÛË ÙˆÓ ‚Ï·ÛÙÒÓ ÙÔ˘˜, ı· ¤ÚÂ ӷ ÙÔ˘˜ Û˘ÓÔ‰¤„Ô˘Ó Â›Û˘ ÛÙȘ ÚÔÔÓ‹ÛÂȘ (‹ ‚·Û·ÓÈÛÙ‹ÚÈ·;) Ô˘ ˘Ô̤ÓÔ˘Ó Ì¤¯ÚÈ Ù· fiÚÈ· Ù˘ ·ÁˆÓ›·˜ Ù· Ù·Ï·›ˆÚ· ˙Ò·, ·‰Ú·Ó‹ ı‡Ì·Ù· Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÛÎÏËÚfiÙËÙ·˜. √È ÁÔÓ›˜ ϤÓ Â›Û˘ ˆ˜ ÔÈ ÂÈÛΤ„ÂȘ ÛÙÔÓ ˙ˆÔÏÔÁÈÎfi ΋Ô Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÂÓËÌÂÚˆÙÈΤ˜. ÿÛˆ˜ Ó· ˘‹ÚÍ·Ó ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ, Ô˘ Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi ·ÌÊÈ‚¿Ïψ, Û‹ÌÂÚ· fï˜, ¯¿ÚË ÛÙ· ·Ó·Ú›ıÌËÙ· ÓÙÔÎÈÌ·ÓÙ¤Ú Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ˙ˆ‹ ÙˆÓ ˙ÒˆÓ Ô˘ ÔÈ ÙËÏÂÔÚ¿ÛÂȘ ÌÂÙ·‰›‰Ô˘Ó fiÏË ÙËÓ ÒÚ·, ·Ó Ô ÛÙfi¯Ô˜ Â›Ó·È Ë ÂÎ·›‰Â˘ÛË, ÂΛ Â›Ó·È Î·È ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ó. £· ·Ó·ÚˆÙËı› ηÓ›˜ Ì ÔÈ· ·ÊÔÚÌ‹ ÚԤ΢„ ·˘Ùfi, ÎÈ ÂÁÒ ··ÓÙÒ ·Ì¤Ûˆ˜. ™ÙÔÓ ˙ˆÔÏÔÁÈÎfi ΋Ô Ù˘ μ·ÚÎÂÏfiÓ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ÌÔÓ·¯È΋ ÂÏ·Ê·ÓÙ›Ó· Ô˘ Âı·›ÓÂÈ ·fi ÙË Ï‡Ë Î·È ÙȘ ·Ûı¤ÓÂȘ, ΢ڛˆ˜ ÂÓÙÂÚÈΤ˜ ÌÔχÓÛÂȘ, Ô˘ ·ÚÁ¿ ‹ ÁÚ‹ÁÔÚ· ¯Ù˘Ô‡Ó Ù· ˙Ò· Ô˘ ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·È ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘˜. ∏ χË ·’ ÙËÓ ÔÔ›· ˘ÔʤÚÂÈ, ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ÙÔ Ê·ÓÙ·ÛÙ› ηÓ›˜, Â›Ó·È Û˘Ó¤ÂÈ· ÙÔ˘ ÚfiÛÊ·ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ÌÈ·˜ ¿ÏÏ˘ ÂÏÂÊ·ÓÙ›Ó·˜ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ë ™Ô‡˙È (·˘Ùfi ÙÔ fiÓÔÌ· ¤‰ˆÛ·Ó ÛÙË ‰‡ÛÙ˘¯Ë ÂÁηٷÏÂÈÌ̤ÓË) ÌÔÈÚ·˙fiÙ·Ó ÙÔÓ ÛÙÂÓfi ¯ÒÚÔ. ΔÔ ‰¿Â‰Ô Ô˘ ·Ù¿ Â›Ó·È ÙÛÈ̤ÓÙÔ, ÙÔ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ ÁÈ· ÙȘ ¢·›ÛıËÙ˜ ·ÙÔ‡Û˜ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ˙ÒˆÓ, Ô˘ ›Ûˆ˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÛÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘˜ ÙÔ ¤‰·ÊÔ˜ Ù˘ ·ÊÚÈηÓÈ΋˜ Û·‚¿Ó·˜. •¤Úˆ ˆ˜ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ¤¯ÂÈ ÈÔ ÛÔ‚·Ú¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ·’ ÙÔ Ó· ·ÓËÛ˘¯Â› ÙÒÚ· ÁÈ· ÙËÓ Â˘˙ˆ›· ÌÈ·˜ ÂÏÂÊ·ÓÙ›Ó·˜, fï˜ Ë Î·Ï‹ Ê‹ÌË Ô˘ ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Ë μ·ÚÎÂÏfiÓË ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ˘Ô¯ÚÂÒÛÂȘ, ÎÈ ·˘Ù‹, ·ÎfiÌ· ÎÈ ·Ó Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ‰È΋ ÌÔ˘ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹, Â›Ó·È Ì›· ·’

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·149

·˘Ù¤˜. ºÚÔÓÙ›ÛÙ ÙË ™Ô‡˙È, ‰ÒÛÙ Ù˘ ¤Ó· ÈÔ ·ÍÈÔÚÂ¤˜ Ù¤ÏÔ˜ ˙ˆ‹˜ ·’ ÙÔ Ó· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÚÈ̈Á̤ÓË Û’ ¤Ó· ¯ÒÚÔ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ Î·È Ó· ·Ù¿ ÙÔ ¤‰·ÊÔ˜ Ù˘ ÎfiÏ·Û˘ Ô˘ Â›Ó·È ÁÈ’ ·˘Ù‹ ÙÔ ÙÛÈ̤ÓÙÔ. ™Â ÔÈÔÓ Ú¤ÂÈ Ó· ·¢ı˘ÓıÒ; ™ÙË ‰ÈÔ›ÎËÛË ÙÔ˘ ˙ˆÔÏÔÁÈÎÔ‡ ΋Ô˘; ™ÙÔ ‰‹ÌÔ; ™ÙËÓ Î˘‚¤ÚÓËÛË Ù˘ ∫·Ù·ÏÔÓ›·˜;

20 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

¶∞∫√

* °·ÏÏÈο: ÁÏ˘ÎÈ¿ °·ÏÏ›·. (™.Ù.ª.)

149

πÌ¿ÓÈÂı, ·ÛÊ·ÏÒ˜. ΔË ÊˆÓ‹ ·˘Ù‹ ı· ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈ˙· Û ÔÔÈÂÛ‰‹ÔÙÂ Û˘Óı‹Î˜ Î·È Û ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ̤ÚÔ˜ ÌÔ‡ ¯¿È‰Â˘Â Ù· ·˘ÙÈ¿. ΔË ÊˆÓ‹ ·˘Ù‹ ÙËÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ˆ ·fi ÙfiÙ Ô˘ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ’70 ¤Ó·˜ Ê›ÏÔ˜ ÌÔ‡ ¤ÛÙÂÈÏ ·fi ÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ¤Ó· ‰›ÛÎÔ ÙÔ˘, ¤Ó· ‚ÈÓ‡ÏÈÔ Ô˘ Ô ¯ÚfiÓÔ˜ Î·È Ë Ù¯ÓÔÏÔÁÈ΋ ÚfiÔ‰Ô˜ ¤‚Á·Ï·Ó ÔÚÈÛÙÈο ÂÎÙfi˜ Ìfi‰·˜, Ô˘ fï˜ ÂÁÒ Ê˘ÏÒ Û·Ó ·ÓÂÎÙ›ÌËÙÔ ıËÛ·˘Úfi. ¢ÂÓ ˘ÂÚ‚¿Ïψ, Â̤ӷ, Ù· ¯ÚfiÓÈ· ÂΛӷ ηٷ›ÂÛ˘ ÛÙËÓ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›·, Ô ‰›ÛÎÔ˜ ·˘Ùfi˜ ÌÔ˘ Ê·ÈÓfiÙ·Ó Ì·ÁÈÎfi˜, ۯ‰fiÓ ˘ÂÚ‚·ÙÈÎfi˜, ÌÔ˘ ¤ÊÂÚ ÙÔ Ë¯ËÙÈÎfi ÌÂÁ·ÏÂ›Ô Ù˘ ηχÙÂÚ˘ ÈÛ·ÓÈ΋˜ Ô›ËÛ˘ Î·È ÙË ÊˆÓ‹ (·˘Ù‹ ÙËÓ Í¯ˆÚÈÛÙ‹ ʈӋ ÙÔ˘ ¶¿ÎÔ), ÙÔ Ù¤ÏÂÈÔ fi¯ËÌ·, ÙÔ Î·ÙÂÍÔ¯‹Ó fi¯ËÌ· Ù˘ ‚·ı‡ÙÂÚ˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ·‰ÂÏÊÔÛ‡Ó˘. ™‹ÌÂÚ·, ÙËÓ ÒÚ· Ô˘ ‰Ô‡Ï¢· ÛÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË, Ë ¶ÈÏ¿Ú ÌÔ‡ ¤‚·Ï Ӓ ·ÎÔ‡Ûˆ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ˯ÔÁÚ¿ÊËÛË ÙˆÓ ∞Ó‰·ÏÔ˘ÛÈ·ÓÒÓ ÔÈËÙÒÓ. ¢È¤ÎÔ„· ·˘Ùfi Ô˘ ¤ÁÚ·Ê· Î·È ·Ú·‰fiıËη ÛÙËÓ ·fiÏ·˘ÛË Ù˘ ÛÙÈÁÌ‹˜ Î·È ÛÙËÓ Ë¯ÔÁÚ¿ÊËÛË ÂΛӢ Ù˘ ·Í¤¯·ÛÙ˘ ·Ó·Î¿Ï˘„˘. ªÂ ÙËÓ ËÏÈΛ· (Ô˘ fiÏÔ Î·È Î¿ÙÈ Î·Ïfi ı· ¤¯ÂÈ, Î·È ¤¯ÂÈ) Ë ÊˆÓ‹ ¤¯ÂÈ ‚ÚÂÈ ¤Ó· ȉȷ›ÙÂÚÔ ‚ÂÏÔ‡‰Ô, ηÈÓÔ‡ÚÁȘ ÂÎÊÚ·ÛÙÈΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜ Î·È ÌÈ· ı¤ÚÌË Ô˘ ÊÙ¿ÓÂÈ ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿. ∞‡ÚÈÔ, ™¿‚‚·ÙÔ, Ô ¶¿ÎÔ πÌ¿ÓÈÂı ı· ÙÚ·ÁÔ˘‰‹ÛÂÈ ÛÙÔ ∞Ú˙¤Ï-ÛÈÚ-ªÂÚ, ÛÙËÓ ·ÎÙ‹ Ù˘ ¶ÚÔ‚ËÁΛ·˜, ˆ˜ ÊfiÚÔ ÙÈÌ‹˜ ÛÙË ÌÓ‹ÌË ÙˆÓ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÒÓ πÛ·ÓÒÓ, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Î·È Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘, Ô˘ ˘¤ÊÂÚ·Ó ÂΛ ÙfiÛ· Ì·ÚÙ‡ÚÈ·, ÂÍ¢ÙÂÏÈÛÌÔ‡˜, ηÎÔÔ›ËÛË Î¿ı ›‰Ô˘˜, ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ Ô˘ ›¯·Ó ÛÙ‹ÛÂÈ ÔÈ Á·ÏÏÈΤ˜ ·Ú¯¤˜. ∏ douce France* ˘‹ÚÍ ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜ ÙfiÛÔ ÈÎÚ‹ Û·Ó Ó· ‹Ù·Ó Ô ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ˜ ¯ıÚfi˜ ÙÔ˘˜. ∂›ıÂ Ë ÊˆÓ‹

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·150

ÙÔ˘ ¶¿ÎÔ Ó· ÂÈÚËÓ¤„ÂÈ ÙÔÓ ·ÓٛϷÏÔ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ‰ÂÈÓÒÓ, Ó· ÛÙ·ı› ÈηӋ Ó’ ·ÓÔ›ÍÂÈ ‰ÚfiÌÔ˘˜ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ·‰ÂÏÊÔÛ‡Ó˘ ÛÙÔ Ó‡̷ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ı· ÙÔÓ ·ÎÔ‡ÛÔ˘Ó. ΔÔ ¯ÚÂÈ·˙fiÌ·ÛÙ fiÏÔÈ Ôχ.

22 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

150

°ƒ∞ªª∞ ™Δ√¡ ∞¡Δ√¡π√ ª∞Δ™∞¢√ √ ∞ÓÙfiÓÈÔ ª·ÙÛ¿‰Ô ¤ı·ÓÂ Û·Ó Û‹ÌÂÚ· ÚÈÓ ·fi ‚‰ÔÌ‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ·. ™ÙÔ ÓÂÎÚÔÙ·ÊÂ›Ô ÙÔ˘ ∫ÔÏÈÔ‡Ú, fiÔ˘ ·Ó··‡ÔÓÙ·È Ù· ÔÛÙ¿ ÙÔ˘, ¤Ó· Ù·¯˘‰ÚÔÌÈÎfi ÎÔ˘Ù› ·Ú·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ ÂÈÛÙÔϤ˜ ÁÚ·Ì̤Ó˜ ·fi ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÚÔÈÎÈṲ̂ÓÔ˘˜ Ì ·Î·Ù·fiÓËÙË ·Á¿Ë Ô˘ ·ÚÓÔ‡ÓÙ·È Ó· ·ԉ¯ÙÔ‡Ó ˆ˜ Ô ÔÈËÙ‹˜ ÙˆÓ «∫¿ÌˆÓ Ù˘ ∫·ÛÙ›Ï˘» Â›Ó·È ÓÂÎÚfi˜. Œ¯Ô˘Ó ‰›ÎÈÔ, Ï›ÁÔÈ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ˙ˆÓÙ·ÓÔ›. ªÂ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı›, ÁÚ·Ì̤ÓÔ Â’ ¢ηÈÚ›· Ù˘ 50‹˜ ÂÂÙ›Ԣ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ÙÔ˘ ª·ÙÛ¿‰Ô, Î·È ÁÈ· ÙÔ ¢ÈÂıÓ¤˜ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ Ô˘ ‰ÈÔÚÁ·ÓÒıËΠÛÙÔ ΔÔÚ›ÓÔ, ·fi ÙÔ˘˜ ¶¿ÌÏÔ §Ô˘›˜ Õ‚ÈÏ· Î·È Δ˙È·ÓοÏÔ ¡ÙÂÚ¤ÙȘ, ‹Ú· ÙËÓ Ù·ÂÈÓ‹ ÌÔ˘ ı¤ÛË ÛÙË ÛÂÈÚ¿. ÕÏÏÔ ¤Ó· ÁÚ¿ÌÌ· ÁÈ· ÙÔÓ ∞ÓÙfiÓÈÔ ª·ÙÛ¿‰Ô. £˘Ì¿Ì·È, ÙfiÛÔ Î·ı¿ÚÈ· Û·Ó Ó· ’Ù·Ó Û‹ÌÂÚ·, ¤Ó·Ó ¿ÓÙÚ· Ô˘ ÙÔÓ ¤ÏÂÁ·Ó ∞ÓÙfiÓÈÔ ª·ÙÛ¿‰Ô. ΔËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË ‹ÌÔ˘Ó ‰ÂηÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ Î·È ‹Á·ÈÓ· ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ÁÈ· Ó· Ì¿ıˆ ÌÈ· Ù¤¯ÓË Ô˘ Ï›ÁÔ ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· ÌÔ˘ ¯ÚËÛÈ̤„ÂÈ. ™ÙËÓ πÛ·Ó›· ˘‹Ú¯Â fiÏÂÌÔ˜. ™ÙÔ˘˜ Ì·¯ËÙ¤˜ Ù˘ ÌÈ·˜ ÏÂ˘Ú¿˜ ¤‰ˆÛ·Ó ÙÔ fiÓÔÌ· ÎfiÎÎÈÓÔÈ, ÂÓÒ Û ·˘ÙÔ‡˜ Ù˘ ¿ÏÏ˘ ÏÂ˘Ú¿˜, ÁÈ· Ù· ηϿ Ô˘ ¿ÎÔ˘Á· Ó· ϤÓ ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜, ¤ÚÂ ӷ ¿ÚÔ˘Ó ¤Ó· ¯ÚÒÌ· Û·Ó ÙÔ˘ Ô˘Ú·ÓÔ‡ fiÙ·Ó ¤¯ÂÈ Î·ÏÔηÈÚ›·. √ ‰ÈÎÙ¿ÙÔÚ·˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ ÌÔ˘ Û˘Ì·ıÔ‡Û ÙfiÛÔ Ôχ ·˘Ùfi ÙÔÓ Á·Ï¿˙ÈÔ ÛÙÚ·Ùfi Ô˘ ¤‰ˆÛ ‰È·Ù·Á‹ ÛÙȘ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ Ó· ‰ËÌÔÛÈÂ‡Ô˘Ó ÙȘ Âȉ‹ÛÂȘ Ì ÙÚfiÔ Ô˘ Ó· οÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ·ÊÂÏ›˜ Ó· ÈÛÙ¤„Ô˘Ó ˆ˜ ÔÈ Ì¿¯Â˜ ¤ÏËÁ·Ó ¿ÓÙ· Ì ӛΘ ÙˆÓ Ê›ÏˆÓ ÙÔ˘. ∂ÁÒ Â›¯· ¤Ó· ¯¿ÚÙË fiÔ˘ οÚʈӷ ÛËÌ·È¿ÎÈ· ÊÙÈ·Á̤ӷ ·fi ÈÓ¤˙˜ Î·È ÁÎÔÊÚ¤ ¯·ÚÙ›. ◊Ù·Ó Ë ÁÚ·ÌÌ‹ ÙÔ˘ ÌÂÙÒÔ˘. ΔÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ˆ˜ ÁÓÒÚÈ˙· fiÓÙˆ˜ ÙÔÓ ∞ÓÙfiÓÈÔ ª·ÙÛ¿‰Ô, ¯ˆÚ›˜ ˆÛÙfiÛÔ Ó· ÙÔÓ ¤¯ˆ ‰È·‚¿ÛÂÈ, Ú¿ÁÌ· Û˘Á¯ˆÚËÙ¤Ô ·Ó Ï¿‚Ô˘Ì ˘fi„Ë ÙË ÌÈÎÚ‹ ÌÔ˘ ËÏÈΛ·. ªÈ· ̤ڷ, fiÙ·Ó Î·Ù¿Ï·‚· ˆ˜ ›¯· ÂÍ··ÙËı› ·fi ÙÔ˘˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ ÔÚÙÔÁ·ÏÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ Ô˘ ‹Ù·Ó ˘‡ı˘ÓÔÈ ÁÈ· ÙË ÏÔÁÔÎÚÈÛ›· ÛÙÔÓ

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·151

Ù‡Ô, ¤Ù·Í· ÙÔ ¯¿ÚÙË Î·È ÙȘ ÛËÌ·›Â˜. ÕÊËÛ· Ó· Ì ·Ú·Û‡ÚÂÈ ÌÈ· ÛÙ¿ÛË ·ÛÙfi¯·ÛÙË, Ó·ÓÈ΋˜ ·Ó˘ÔÌÔÓËÛ›·˜, Ô˘ Ô ∞ÓÙfiÓÈÔ ª·ÙÛ¿‰Ô ‰ÂÓ ¿ÍÈ˙Â Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· Û‹ÌÂÚ· ÌÂÙ·ÓÈÒÓˆ. ¶¤Ú·Û·Ó Ù· ¯ÚfiÓÈ·. ∫¿ÔÈ· ÛÙÈÁÌ‹, ‰ÂÓ ı˘Ì¿Ì·È fiÙ ԇÙ Ò˜, ·Ó·Î¿Ï˘„· ˆ˜ Ô ¿ÓÙÚ·˜ ·˘Ùfi˜ ‹Ù·Ó ÔÈËÙ‹˜ ÎÈ ¤ÓȈ۷ ÙfiÛÔ Â˘Ù˘¯‹˜ ÒÛÙÂ, ¯ˆÚ›˜ η̛· ÚfiıÂÛË ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋˜ ÂÈ‚Ú¿‚¢Û˘, ‚¿ÏıËη Ó· ‰È·‚¿Ûˆ fi,ÙÈ Â›¯Â ÁÚ¿„ÂÈ. ª’ ·˘Ù‹ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ¤Ì·ı· ˆ˜ ›¯Â Âı¿ÓÂÈ Î·È, Ê˘ÛÈο, ‹Á· Î·È ÙÔÔı¤ÙËÛ· ÌÈ· ÛËÌ·›· ÛÙÔ ∫ÔÏÈÔ‡Ú. ∂›Ó·È ÒÚ·, ·Ó ‰ÂÓ Î¿Óˆ Ï¿ıÔ˜, Ó· ηÚÊÒÛˆ ÙË ÛËÌ·›· ·˘Ù‹ ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ Ù˘ πÛ·Ó›·˜. Δ· ÔÛÙ¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Ì›ÓÔ˘Ó ÂΛ Ô˘ ›ӷÈ.

24 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

∞ƒπ™Δ∂ƒ∞

* ∏ ¯ÒÚ· ÙˆÓ μ¿ÛΈÓ, ÛÙË ‚·ÛÎÈ΋ ÁÏÒÛÛ·. (™.Ù.ª.)

151

Œ¯Ô˘Ì ‰›ÎÈÔ, ÙÔ ‰›ÎÈÔ Ô˘ Û˘ÓÙÚ¤¯ÂÈ fiÔÈÔÓ ÚÔÙ›ıÂÙ·È Ó· ¯Ù›ÛÂÈ ¤Ó·Ó ηχÙÂÚÔ ÎfiÛÌÔ ÚÔÙÔ‡ Ó· Â›Ó·È Ôχ ·ÚÁ¿, ˆÛÙfiÛÔ ‹ ‰ÂÓ Í¤ÚÔ˘Ì ӷ ÌÂÙ·‰ÒÛÔ˘Ì ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÙËÓ Ô˘Û›· ÙˆÓ È‰ÂÒÓ Ì·˜, ‹ ¤ÊÙÔ˘Ì ¿Óˆ Û’ ¤Ó· Ù›¯Ô˜ η¯˘Ô„›·˜, ȉÂÔÏÔÁÈ΋˜ ‹ Ù·ÍÈ΋˜ ÚÔηٿÏ˄˘ Ô˘, ·Ó ‰ÂÓ Î·ÙÔÚıÒÓÂÈ Ó· Ì·˜ ·Ú·Ï‡ÛÂÈ ÂÓÙÂÏÒ˜, ηٷϋÁÂÈ, ÛÙË ¯ÂÈÚfiÙÂÚË ÙˆÓ ÂÚÈÙÒÛˆÓ, Ó· ÂÁ›ÚÂÈ Û ÔÏÏÔ‡˜ ·fi Ì·˜ ·ÌÊÈ‚Ôϛ˜ Î·È Û‡Á¯˘ÛË, ÎÈ ·˘Ù¿ Â›Ó·È fiÓÙˆ˜ ·Ú·Ï˘ÙÈο. ∞Ó Ô ÎfiÛÌÔ˜ ηٷʤÚÂÈ ÔÙ¤ Ó· Á›ÓÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚÔ˜, ı· Á›ÓÂÈ ÌfiÓÔ ·fi Ì·˜ Î·È Ì·˙› Ì’ ÂÌ¿˜. ∞˜ ›̷ÛÙ ÈÔ Û˘ÓÂȉËÙÔ› ÎÈ ·˜ ÂÚËÊ·Ó¢fiÌ·ÛÙ ÁÈ· ÙÔ ÚfiÏÔ Ì·˜ ÛÙËÓ πÛÙÔÚ›·. À¿Ú¯Ô˘Ó ÊÔÚ¤˜ Ô˘ Ë Ù·ÂÈÓÔÊÚÔÛ‡ÓË ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·Ïfi˜ Û‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜. ∞˜ ÚÔʤÚÔ˘Ì ‰˘Ó·Ù¿ ÙË Ï¤ÍË ∞ÚÈÛÙÂÚ¿. °È· Ó’ ·ÎÔ˘ÛÙ› Î·È Ó· Ì›ÓÂÈ ÁÚ·Ì̤ÓË. ŒÁÚ·„· ÙȘ ÛΤ„ÂȘ ·˘Ù¤˜ ÁÈ· ¤Ó· ÂÎÏÔÁÈÎfi Ê˘ÏÏ¿‰ÈÔ Ù˘ ∂ӈ̤Ó˘ ∞ÚÈÛÙÂÚ¿˜ ÙÔ˘ ∂Ô˘˙οÓÙÈ,* ÙȘ ¤ÁÚ·„· fï˜ ÛÎÂÙfiÌÂÓÔ˜ Â›Û˘ ÙËÓ ∞ÚÈÛÙÂÚ¿ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ ÌÔ˘, ÙËÓ ∞ÚÈÛÙÂÚ¿ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·. ¶Ô˘, ·Ú’ fiÏ· fiÛ· Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ÌË ÛËÎÒÓÂÈ ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ. ™·Ó Ó· ÌËÓ Â›¯Â ‰›ÎÈÔ.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·152

25 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

¢π∫∞π√™À¡∏ ™ÙȘ 22 πÔ˘Ï›Ô˘ 2005 ¤Ó·˜ μÚ·˙ÈÏÈ¿ÓÔ˜ ÔÏ›Ù˘, Ô ∑·Ó ™·ÚÏ ÓÙ ªÂÓ¤˙˜, ËÏÂÎÙÚÔÏfiÁÔ˜ ÙÔ Â¿ÁÁÂÏÌ·, ‰ÔÏÔÊÔÓ‹ıËΠÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ, Û’ ¤Ó· ÛÙ·ıÌfi ÙÔ˘ ÌÂÙÚfi, ·fi ·ÛÙ˘ÓÔÌÈÎÔ‡˜ Ù˘ ÌËÙÚÔÔÏÈÙÈ΋˜ ·ÛÙ˘ÓÔÌ›·˜ Ù˘ fiÏ˘, Ô˘ ÙÔÓ Ì¤Ú‰Â„·Ó, ϤÓÂ, Ì ÙÚÔÌÔÎÚ¿ÙË. ª‹Î ے ¤Ó· ‚·ÁfiÓÈ, οıÈÛ ‹Û˘¯·, Ê·›ÓÂÙ·È Ì¿ÏÈÛÙ· ˆ˜ ÚfiÏ·‚ Ӓ ·ÓÔ›ÍÂÈ ÙË ‰ˆÚÂ¿Ó ÂÊËÌÂÚ›‰· Ô˘ ›¯Â ¿ÚÂÈ ·’ ÙÔ ÛÙ·ıÌfi, fiÙ·Ó ÔÈ ·ÛÙ˘ÓÔÌÈÎÔ› fiÚÌËÛ·Ó Î·È ÙÔÓ ¤Û˘Ú·Ó ÛÙËÓ ·Ô‚¿ıÚ·. ¢ÂÓ ÙÔÓ ÛÙ·Ì¿ÙËÛ·Ó, ‰ÂÓ ÙÔÓ Û˘Ó¤Ï·‚·Ó, ÙÔÓ ¤ÚÈÍ·Ó Î¿Ùˆ ‚›·È· Î·È ÙÔÓ ˘ÚÔ‚fiÏËÛ·Ó ‰¤Î· ÊÔÚ¤˜, ÂÙ¿ ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ÛÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ. ∞fi ÙËÓ ÚÒÙË Ì¤Ú· Ë ™ÎfiÙÏ·ÓÙ °È·ÚÓÙ ÙÔ ÌfiÓÔ Ô˘ οÓÂÈ Â›Ó·È Ó· ·Ú·ÎˆÏ‡ÂÈ ÙËÓ ¤Ú¢ӷ. ¢ÂÓ ˘‹ÚÍ ‰›ÎË. ∏ ÂÈÛ·ÁÁÂÏ›· ·¤ÙÚ„ ӷ ÂÓÔ¯ÔÔÈËıÔ‡Ó ÔÈ ·ÛÙ˘ÓÔÌÈÎÔ› Î·È Ô ‰ÈηÛÙ‹˜ ··ÁfiÚ„ ÛÙÔ ÛÒÌ· ÙˆÓ ÂÓfiÚÎˆÓ Ó· ÂΉÒÛÂÈ Î·Ù·‰ÈηÛÙÈ΋ ·fiÊ·ÛË. ΔÒÚ· Ô˘ ÙÔ Í¤ÚÂÙÂ, ·Ó οÔÈ· ·’ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ̤Ú˜ ÂÌÊ·ÓÈÛÙ› Ô˘ıÂÓ¿ ÌÈ· Ï¢΋ ÂÚԇη, ·’ ·˘Ù¤˜ Ô˘ ‚Á·›ÓÔ˘Ó ÛÙȘ Ù·Èӛ˜, ›Ù ÛÙÔÓ Ê¤ÚÔÓÙ· ÙÈ ÛΤÊÙÔÓÙ·È ÔÈ Ù›ÌÈÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÁÈ· ÙË ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË ÙÔ˘˜.

26 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘

152

™∫À§√™ ¶√ƒΔ√°∞§π∞™ ŸÙ·Ó ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎÂ Â‰Ò Ô ∫·Ìfi˜, ¿Ó ‰Âη٤ÛÛÂÚ· ¯ÚfiÓÈ·, Ì ÙÔ Ì·‡ÚÔ ÙÔ˘ ÙÚ›¯ˆÌ· Î·È ÙË ÌÔÓ·‰È΋ ÙÔ˘ Ï¢΋ ÁÚ·‚¿Ù· Ô˘ ÙÔÓ ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ·fi οı ¿ÏÏÔ ˘fi‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ ÛÎ˘Ï›ÛÈÔ˘ ›‰Ô˘˜, fiÏ· Ù· ·ÓıÚÒÈÓ· fiÓÙ· ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ ·ÔÊ¿ÓıËÎ·Ó Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓË Ú¿ÙÛ· ÙÔ˘ ÓÂÔÊÂṲ́ÓÔ˘: ηӛ˜. ◊ÌÔ˘Ó Ô ÌfiÓÔ˜ Ô˘ ¤ÏÂÁ· ˆ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·Ó›˜ ·ÏÏ¿ Û·ÏÔ˜ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›·˜. ªÈ·˜ Î·È ‰ÂÓ Â›Ì·È È‰È·›ÙÂÚ· Âȉ‹ÌˆÓ ÛÙÔ˘˜ Û·ÏÔ˘˜, ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ¤ÎÏËÍË ·Ó ¤Î·Ó· Ï¿ıÔ˜, fï˜ fiÛÔ ÔÈ ˘fiÏÔÈÔÈ ÂÈÛÌ·ÙÈο ÙÔÓ ·Ó·Î‹Ú˘ÛÛ·Ó Î·Ó›˜, ÂÁÒ ·Ú¤ÌÂÓ· ÛÙ·ıÂÚfi˜ ÛÙËÓ ÂÔ›ıËÛ‹ ÌÔ˘. ªÂ ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÙÔ ¯ÚfiÓÔ˘ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ¤¯·Û ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘: ηӛ˜ ‹ ÔÚÙÔÁ·ÏÈÎfi˜ Û·ÏÔ˜, Ô Û‡ÓÙÚÔÊÔ˜ ÙˆÓ ¶¤Â Î·È °ÎÚ¤Ù·

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·153

153

(Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ¿ÂÈ ÛÙÔÓ ·Ú¿‰ÂÈÛÔ ÙˆÓ Û·ψÓ) ‹Ù·Ó ·ÏÒ˜ Ô ∫·Ìfi˜. √È Û·ÏÔÈ ˙Ô˘Ó Ï›ÁÔ Û ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ ·Á¿Ë Ì·˜ Ô˘ ÎÂÚ‰›˙Ô˘Ó, ÎÈ Ô ∫·Ìfi˜, ÙÂÏÈÎfi˜ ·Ú·Ï‹Ù˘ Ù˘ ·Á¿˘ Ô˘ ›¯·Ì ·ÊÈÂÚÒÛÂÈ Î·È ÛÙÔ˘˜ ÙÚÂȘ, ¤¯ÂÈ È· ÎÏ›ÛÂÈ Ù· ‰Âη٤ÛÛÂÚ· ¯ÚfiÓÈ·, fiˆ˜ ÂÈÒıËΠ·Ú·¿Óˆ, ÎÈ ÔÈ ·‰È·ıÂۛ˜ Ô˘ Â›Ó·È ›‰ÈÔÓ Ù˘ ËÏÈΛ·˜ ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· ÙÔÓ ·ÂÈÏÔ‡Ó. Δ›ÔÙ· ÙÔ ÛÔ‚·Úfi ÚÔ˜ ÙÔ ·ÚfiÓ, ¯ı˜ fï˜ ‹Ú·Ì ÙÚÔÌ¿Ú·: Ô ∫·Ìfi˜ ›¯Â ˘ÚÂÙfi, ‹Ù·Ó ̷ڷ̤ÓÔ˜, ¯ˆÓfiÙ·Ó ÛÙȘ ÁˆÓ›Â˜, fiÙ fiÙ ¤‚Á·˙ ¤Ó· Ô͇ Á¿‚ÁÈÛÌ· ηÈ, ÂÚ›ÂÚÁÔ Ú¿ÁÌ·, ÂΛÓÔ˜, Ô˘ ¤ÌÔÈ·˙ ÙfiÛÔ ·‰‡Ó·ÌÔ˜, η٤‚ËΠÛÙÔÓ Î‹Ô Î·È ‚¿ÏıËΠӷ Ûο‚ÂÈ ÙÔ ¯ÒÌ·, ÊÙÈ¿¯ÓÔÓÙ·˜ ¤Ó· Ï¿ÎÎÔ Ô˘ Ë Ê·ÓÙ·Û›· Ù˘ ¶ÈÏ¿Ú ·ÓÙÈÏ‹ÊıËΠ·Ì¤Ûˆ˜ ˆ˜ ÙÔÓ ÈÔ ¤ÓıÈÌÔ ÔȈÓfi. ∂˘Ù˘¯Ò˜ Ë Î·ÎÈ¿ ÒÚ· ¤Ú·ÛÂ, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÚÔ˜ ÙÔ ·ÚfiÓ. ∏ ÎÙËÓ›·ÙÚÔ˜ ‰ÂÓ ÙÔ˘ ‚ڋΠοÙÈ ÛÔ‚·Úfi, Î·È Ô ∫·Ìfi˜, Û·Ó ÁÈ· Ó· Ì·˜ ηıËÛ˘¯¿ÛÂÈ, ·Ó¤ÎÙËÛ ÙË ÛÈÚÙ¿‰· ÙÔ˘, ÙËÓ fiÚÂÍË Î·È ÙËÓ ËÚÂÌ›· ‰È¿ıÂÛ˘ Ô˘ ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ, Î·È ÙÚÈÁ˘ÚÓ¿ Â‰Ò ÂÚˆÙÔÙÚÔÒÓÙ·˜ Ì ÙË Ê›ÏË ÙÔ˘ ªfiÏÈ, Ô˘ ̤ÓÂÈ Î·Ù¿ ηÈÚÔ‡˜ ÛÙÔ Û›ÙÈ. ∫·Ù¿ Û‡ÌÙˆÛË, ‹Úı ۋÌÂÚ· Ë Â›‰ËÛË ˆ˜ Ô Û·ÏÔ˜ Ô˘ ˘ÔÛ¯¤ıËÎÂ Ô √Ì¿Ì· ÛÙȘ ÎfiÚ˜ ÙÔ˘ ı· Â›Ó·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ¤Ó·˜ ÔÚÙÔÁ·ÏÈÎfi˜ Û·ÏÔ˜. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È, ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ·, ÁÈ· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ‰Èψ̷ÙÈÎfi ıÚ›·Ì‚Ô, ·fi ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ë ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›· ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¿ÚÂÈ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÁÈ· ÙÔ Î·Ïfi ÙˆÓ ‰ÈÌÂÚÒÓ Û¯¤ÛÂˆÓ Ì ÙȘ ∏¶∞, Ô˘ ‰È¢ÎÔχÓÔÓÙ·È Í·ÊÓÈο ·fi ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ¿ÌÂÛÔ˘ ·ÓÙÈÚÔÛÒÔ˘ Ì·˜, Î·È Ú¤Û‚Ë Ì·˜ ı· ¤ÏÂÁ· Ì¿ÏÈÛÙ·, ÛÙÔÓ §Â˘Îfi √›ÎÔ. ¡¤ÔÈ Î·ÈÚÔ› ˙˘ÁÒÓÔ˘Ó. Œ¯ˆ ÙË ‚‚·ÈfiÙËÙ· ˆ˜, ·Ó Ë ¶ÈÏ¿Ú ÎÈ ÂÁÒ ¿Ì ÛÙȘ ∏¶∞, Ë Û˘ÓÔÚȷ΋ ·ÛÙ˘ÓÔÌ›· ‰ÂÓ ı· ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ϤÔÓ fiÌËÚÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ¤˜ Ì·˜ ÁÈ· Ó· ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈÁÚ¿„ÂÈ ÙÔÓ ÛÎÏËÚfi ‰›ÛÎÔ.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·154

ª¿ÚÙÈÔ˜ 2009

2 M·ÚÙ›Ô˘

°∫√¡™∞§√ ª. Δ∞μ∞ƒ∂™

154

∏ Ó¤· ÁÂÓÈ¿ ÙˆÓ ¶ÔÚÙÔÁ¿ÏˆÓ Ì˘ıÈÛÙÔÚÈÔÁڿʈÓ, ·Ó·Ê¤ÚÔÌ·È Û’ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ Â›Ó·È ÙÒÚ· ÌÂٷ͇ 30 Î·È 40 ÂÙÒÓ, ‚Ú›ÛÎÂÈ ÛÙÔÓ °ÎÔÓÛ¿ÏÔ Δ·‚¿Ú˜ ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÈÔ ÚÔÈÎÈṲ̂ÓÔ˘˜ Î·È ÚˆÙfiÙ˘Ô˘˜ ·˘ı¤ÓÙ˜. ™˘ÁÁڷʤ·˜ ÂÓfi˜ ¤ÚÁÔ˘ ÂÎÏËÎÙÈÎÔ‡ ‡ÚÔ˘˜, ηÚfi˜, ηٿ ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜, ÌÈ·˜ Ì·ÎÚ¿˜ Î·È ÏÂÙÔÌÂÚÔ‡˜ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜ Ì·ÎÚÈ¿ ·’ Ù· ‚ϤÌÌ·Ù· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÙÔ‡ √ Î. μ·ÏÂÚ›, ÂÓfi˜ ÌÈÎÚÔ‡ ‚È‚Ï›Ô˘ Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ Ì‹Ó˜ ÛÙÔ ÎÔÌÔ‰›ÓÔ ÌÔ˘, fiÚÌËÛ ÛÙËÓ ÔÚÙÔÁ·ÏÈ΋ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ÛÎËÓ‹ ÔÏÈṲ̂ÓÔ˜ Ì ÌÈ· ÔÏfiÙÂÏ· ·Û˘Ó‹ıÈÛÙË Ê·ÓÙ·Û›·, Û¿˙ÔÓÙ·˜ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜ Ì ٷ ‰Â‰Ô̤ӷ ÙÔ˘ ÙÚ¤¯ÔÓÙÔ˜ Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎÔ‡, η٤¯ÔÓÙ·˜ ÂÍ¿ÏÏÔ˘ ÌÈ· ÁÏÒÛÛ· Ôχ ȉȷ›ÙÂÚË, fiÔ˘ Ë ÙfiÏÌË ‚·‰›˙ÂÈ ¯¤ÚÈ ¯¤ÚÈ Ì ÙËÓ Î·ı·ÚfiÙËÙ·, Ì ٤ÙÔÈÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ˘ÂÚ‚ÔÏ‹ Ó· ˆ, ¯ˆÚ›˜ Ó· ı›Íˆ ÙÔ˘˜ ÂÍ·›ÚÂÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ Ì˘ıÈÛÙÔÚÈÔÁÚ¿ÊÔ˘˜, ÙÔ Ù·Ï¤ÓÙÔ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÔ˘ÌÂ, ˆ˜ ÛÙËÓ ÂıÓÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹ Ì˘ıÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›·˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· ÚÈÓ ÎÈ ¤Ó· ÌÂÙ¿ ÙÔÓ °ÎÔÓÛ¿ÏÔ ª. Δ·‚¿Ú˜. ¶ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ Â›Ó·È ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ÂÁÎÒÌÈÔ Ô˘ ÌÔÚÒ Ó· ÙÔ˘ οӈ. ¶ÚÔÊËÙ‡ˆ ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ ÙÔ μÚ·‚Â›Ô ¡fiÌÂÏ Û ÙÚÈ¿ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ·, ‹ Î·È ÓˆÚ›ÙÂÚ·, Î·È ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ ¤ÊÙˆ ̤۷. §˘¿Ì·È ÌfiÓÔ Ô˘ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚ¤Ûˆ Ó· ÙÔÓ ·ÁηÏÈ¿Ûˆ ÁÈ· Ó· ÙÔÓ Û˘Á¯·ÚÒ fiÙ·Ó ·˘Ùfi ı· Û˘Ì‚Â›.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·155

3 M·ÚÙ›Ô˘

∂∫§√°∂™ Ÿˆ˜ ¿ÓÙ·, οÔÈÔÈ Î¤Ú‰ÈÛ·Ó, οÔÈÔÈ ¤¯·Û·Ó. ∞˘Ù¤˜ ÔÈ ÚÔÂÎÏÔÁÈΤ˜ ÂÎÛÙÚ·Ù›˜ Â›Ó·È ÌÔÓfiÙÔÓ˜, Â·Ó·ÏËÙÈΤ˜ ηÈ, ›Ûˆ˜ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚfi ÙÔ˘˜ ·Ì¿ÚÙËÌ·, ÚԂϤ„È̘. ŸÙ·Ó ÌÂÙÚËıÔ‡Ó ÔÈ „‹ÊÔÈ, ¿ÏÏÔÈ ÁÂÏ¿ÓÂ, ¿ÏÏÔÈ ÎÏ·›ÓÂ. √È ıÚÈ·Ì‚Â˘Ù¤˜ Â›Ó·È ÁÂÓÓ·Èfi‰ˆÚÔÈ, ¢¯·ÚÈÛÙÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ¿ÓÙ˜, ÔÈ ËÙÙË̤ÓÔÈ Â›Û˘, ·ÚfiÙÈ Ô fiÓÔ˜ ÙÔ‡˜ ÊÚÂÓ¿ÚÂÈ ÙË ÚËÙÔÚÈ΋ ÔÚÌ‹. ¢ÂÓ Â˘¯·ÚÈÛÙÔ‡Ó ÙÔ £Âfi ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ Û˘ÓËı›˙ÂÙ·È È·, ÊÈÏÔ‡Ó fï˜ ÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ ÂÈÛÎfiÔ˘ Ì ÙËÓ ÚÒÙË Â˘Î·ÈÚ›·. ŸÛÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÎÏÔÁ›˜, ·˘ÙÔ› È· Ï›ÁË ÛËÌ·Û›· ‰›ÓÔ˘Ó ÛÙȘ ˘ÔÛ¯¤ÛÂȘ. ª¤ÓÔ˘Ó fiÏ· ÁÈ· ÙËÓ ÂfiÌÂÓË ÚÔÂÎÏÔÁÈ΋ ÂÎÛÙÚ·Ù›·, fiÙ·Ó ı’ ·ÓÂÌ›ÛÂÈ Î·È ¿ÏÈ Ë ÛËÌ·›· ηÈ, οı ÊÔÚ¿ Î·È Ì ÏÈÁfiÙÂÚË ÊfiÚ·, ı· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ó Ó’ ·Ó·ÓÂÒÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂÏ›‰·. ŒÙÛÈ ÚÔ¯ˆÚԇ̠ηÈ, ·fi ÙÒÚ· Î·È ÛÙÔ ÂÍ‹˜, ÂÚÈ̤ÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ °ÎÔÓÙfi ÙÔ˘, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔÓ √Ì¿Ì·. °È· Ó· ‰Ô‡Ì fiÛÔ Î·ÈÚfi ı· ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ Ë ÌÔ˘Î¿Ï· ÙÔ˘ Ô͢ÁfiÓÔ˘.

4 M·ÚÙ›Ô˘

¶∞ƒ∞Δ∏ƒø¡Δ∞™

ΔÔ ¤ÁÚ·„· ÁÈ· ÙÔ ¶ÂÚ› Ù˘ÊÏfiÙËÙÔ˜ ÚÈÓ ·fi οÌÔÛ· ¯ÚfiÓÈ·. ™‹ÌÂÚ·, Ô˘ ‚Á·›ÓÂÈ ÛÙȘ ·›ıÔ˘Û˜ Ë Ù·ÈÓ›· Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È Û’ ·˘Ùfi ÙÔ Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ·, Û˘Ó¿ÓÙËÛ· ÙË ÊÚ¿ÛË ·˘Ù‹ ÛÙȘ ÙÛ¿ÓÙ˜ ÙÔ˘ ‚È‚ÏÈÔˆÏ›Ԣ ŸÙÛÔ ˘ ª¤‰ÈÔ Î·È ÛÙÔ ÂÍÒÊ˘ÏÏÔ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ªÂ˚ڤϘ ∏ÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊËÛ˘, Ô˘ ÙÔ ›‰ÈÔ ‚È‚ÏÈÔˆÏ›Ô-ÂΉÔÙÈÎfi˜ Ô›ÎÔ˜ Âͤ‰ˆÛ Ì ÊÚÔÓÙ›‰·. §¤ˆ ηÌÈ¿ ÊÔÚ¿ ˆ˜ Ì ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË ÙˆÓ ÌfiÙÔ ÙˆÓ Ì˘ıÈÛÙÔÚËÌ¿ÙˆÓ ÌÔ˘ Ù· ͤÚÂÈ Î·Ó›˜ fiÏ·. ™‹ÌÂÚ·, ‰ÂÓ Í¤Úˆ ÁÈ·Ù›, ‚ϤÔÓÙ·˜ ÙÔ‡ÙÔ ‰ˆ, ÂÁÒ Ô ›‰ÈÔ˜ ›¯· ÌÈ· Í·ÊÓÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙÔ˘ Â›ÁÔÓÙÔ˜ Ó· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÔ˘ÌÂ, Ó· ÔÏÂÌ‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ Ù˘ÊÏfiÙËÙ·. ª‹ˆ˜ ÂÂȉ‹ ÙËÓ Â›‰· ÁÚ·Ì̤ÓË ¿Óˆ Û’ ¤Ó· ‚È‚Ï›Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ·fi ·˘Ùfi ÛÙÔ ÔÔ›Ô

155

∞Ó ÌÔÚ›˜ Ó· ÎÔÈÙ¿ÍÂȘ, ‰Â˜. ∞Ó ÌÔÚ›˜ Ó· ‰ÂȘ, ·Ú·Ù‹ÚËÛÂ.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·156

·ÓÙÈÛÙÔȯԇÛÂ; ◊ Ì‹ˆ˜ ÁÈ·Ù› Ô ÎfiÛÌÔ˜ Ì·˜ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÔÏÂÌ‹ÛÂÈ ÙȘ ÛÎȤ˜; ¢ÂÓ Í¤Úˆ. ∞ÏÏ¿, ·Ó ÌÔÚ›˜ Ó· ‰ÂȘ, ·Ú·Ù‹ÚËÛÂ.

5 M·ÚÙ›Ô˘

156

¶∞ƒ∞Δ∏ƒø¡Δ∞™ •∞¡∞ ™Â ÌÈ· ÎÔ˘‚¤ÓÙ· ¯ı˜ Ì ÙÔÓ §Ô˘›˜ μ¿ıÎÂı, Ê›ÏÔ ÌÔ˘ ÛÙÂÓfi Î·È ıÂÚ¿ÔÓÙ· ÛÙȘ ·‰È·ıÂۛ˜ ÌÔ˘, ÌÈÏ‹Û·Ì ÁÈ· ÙËÓ Ù·ÈÓ›· ÙÔ˘ ºÂÚÓ¿ÓÙÔ ªÂ˚ڤϘ, Ô˘ ÙÒÚ· οÓÂÈ ÚÂÌȤڷ ÛÙË ª·‰Ú›ÙË, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÌÔÚ¤Û·Ì ӷ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘ÌÂ, Ë ¶ÈÏ¿Ú ÎÈ ÂÁÒ, fiˆ˜ ›¯·Ì ÚfiıÂÛË, ÁÈ·Ù› ¤Ó· Í·ÊÓÈÎfi ÎÚ‡ˆÌ· Ì ˘Ô¯Ú¤ˆÛ ӷ Ì›ӈ ÛÙÔ ÎÚ‚¿ÙÈ, ‹ Ó· ·Ú·Ì›ӈ ÎÏÈÓ‹Ú˘, fiˆ˜ ÎÔÌ„¿ ϤÁ·Ì Û ÂÔ¯¤˜ fi¯È ÙfiÛÔ Ì·ÎÚÈÓ¤˜. ∏ ÎÔ˘‚¤ÓÙ· ›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· Á˘Ú›˙ÂÈ Á‡Úˆ ·fi ÙȘ ·ÓÙȉڿÛÂȘ ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÚÔ‚ÔÏ‹˜ Ù˘ Ù·ÈÓ›·˜ Î·È ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘, ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ıÂÙÈΤ˜ Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ §Ô˘›˜ Î·È Ì ¿ÏϘ ·ÍÈfiÈÛÙ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Ô˘ ‰ÈηÈÔ‡ÓÙ·È ÂÌÈÛÙÔÛ‡Ó˘ Î·È Ô˘ Ì·˜ ÂÈÎÔÈÓÒÓËÛ·Ó ÙȘ ÂÓÙ˘ÒÛÂȘ ÙÔ˘˜. ∞̤ۈ˜ ÌÂÙ¿, Ê˘ÛÈο, Û˘Ó¯›Û·Ì ÌÈÏÒÓÙ·˜ ÁÈ· ÙÔ ‚È‚Ï›Ô, ÎÈ Ô §Ô˘›˜ ÌÔ‡ ˙‹ÙËÛ ӷ ·Ó·Ï‡ÛÔ˘Ì ÙÔ ÌfiÙÔ Ù˘ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘ («∞Ó ÌÔÚ›˜ Ó· ÎÔÈÙ¿ÍÂȘ, ‰Â˜, ·Ó ÌÔÚ›˜ Ó· ‰ÂȘ, ·Ú·Ù‹ÚËÛ»), ÁÈ·Ù›, ηٿ ÙË ÁÓÒÌË ÙÔ˘, Ë ‰Ú¿ÛË ÙÔ‡ ‚Ϥˆ ÂÈÎÚ·Ù› Û ۯ¤ÛË Ì ÙË ‰Ú¿ÛË ÙÔ‡ ÎÔÈÙ¿˙ˆ ηÈ, ÂÔ̤ӈ˜, Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ ·˘Ù‹ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·Ú·ÏÂÈÊı› ¯ˆÚ›˜ ˙ËÌ›· ÁÈ· ÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ ÊÚ¿Û˘. ¢ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û· ·Ú¿ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›Ûˆ ÙÔ ‰›ÎÈÔ ÙÔ˘, ηٿϷ‚· fï˜ ˆ˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÎÈ ¿ÏÏÔÈ ÏfiÁÔÈ ÁÈ· Ó· ÏËÊıÔ‡Ó ˘fi„Ë, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ fiÚ·Û˘ ÂÚÓ¿ ·fi ÙÚÂȘ ¯ÚfiÓÔ˘˜, Â¿ÏÏËÏÔ˘˜ ·ÏÏ¿ ηٿ οÔÈÔÓ ÙÚfiÔ ·˘ÙfiÓÔÌÔ˘˜, Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙÔ‡Ó ˆ˜ ÂÍ‹˜: ÌÔÚ›˜ Ó· ÎÔÈÙ¿ÍÂȘ Î·È Ó· ÌË ‰ÂȘ, ÌÔÚ›˜ Ó· ‰ÂȘ Î·È Ó· ÌËÓ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ, ·Ó·ÏfiÁˆ˜ ÙÔ ‚·ıÌfi ÚÔÛÔ¯‹˜ Ô˘ ‚¿˙Ô˘Ì Û οı ̛· ·’ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÓ¤ÚÁÂȘ. ∂›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ Ë ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘, ·ÊÔ‡ ÌfiÏȘ Û˘Ì‚Ô˘Ï‡ÙËΠÙÔ ÚÔÏfiÈ ÙÔ˘, ÙÔ Û˘Ì‚Ô˘Ï‡ÂÙ·È Í·Ó¿ ·Ó ÙËÓ ›‰È· ÂΛÓË ÛÙÈÁÌ‹ οÔÈÔ˜ ÙÔÓ ÚˆÙ‹ÛÂÈ ÙÈ ÒÚ· ›ӷÈ. ŒÙÛÈ ÊÒÙÈÛ ÛÙÔ Ì˘·Ïfi ÌÔ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÚÒÙË ÚԤϢÛË ÙÔ˘ ÂÚ›ÊËÌÔ˘ ÌfiÙÔ. ŸÙ·Ó ‹ÌÔ˘Ó ÌÈÎÚfi˜, Ë Ï¤ÍË ·Ú·ÙËÚÒ, ·Ó ˘Ôı¤ÛÔ˘Ì fiÙÈ ÙË ÁÓÒÚÈ˙· ‹‰Ë, Ì¿ÏÏÔÓ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÁÈ· ̤ӷ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÚÒÙ˘ ·Ó¿-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·157

Á΢, ̤¯ÚÈ Ô˘ ÌÈ· ̤ڷ ¤Ó·˜ ı›Ԙ ÌÔ˘ (ÓÔÌ›˙ˆ ˆ˜ ‹Ù·Ó Ô ºÚ·ÓÛ›ÛÎÔ ¡ÙÈÓ›˜, ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ì›ÏËÛ· Î·È ÛÙȘ ªÈÎÚ¤˜ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ) Â¤ÛÙËÛ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÌÔ˘ ÁÈ· Ó· ÎÔÈٿ͈ ÌÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÙÚfiÔ ÙÔ˘˜ Ù·‡ÚÔ˘˜, Ô˘ ۯ‰fiÓ ¿ÓÙ·, ÙÔ ‰È·›ÛÙˆÛ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, Û˘Óԉ‡ÂÙ·È ·fi ¤Ó· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÛËÎÒÓÂÈ Î·Ó›˜ ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ. ŒÏÂÁÂ Ô ı›Ԙ ÌÔ˘: «∂ΛÓÔ˜ Û ÎÔ›Ù·ÍÂ, fiÙ·Ó Û ÎÔ›Ù·Í Û ›‰Â, Î·È ÙÒÚ· Â›Ó·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈο, Â›Ó·È ¿ÏÏÔ Ú¿ÁÌ·, Û ·Ú·ÙËÚ›». ∞˘Ùfi ‰ÈËÁ‹ıËη ÛÙÔÓ §Ô˘›˜, Ô˘ ·Ì¤Ûˆ˜ Û˘ÌÊÒÓËÛ ˆ˜ ¤¯ˆ ‰›ÎÈÔ, fi¯È ÙfiÛÔ, ˘Ôı¤Ùˆ, ÁÈ·Ù› ÙÔÓ Â›¯· ›ÛÂÈ, ·ÏÏ¿ ÁÈ·Ù› Ë ·Ó¿ÌÓËÛË ÙÔÓ ¤Î·Ó ӷ ı˘ÌËı› ÌÈ· ·ÚfiÌÔÈ· ÂÚ›ÛÙ·ÛË. ∂›Û˘ ÙÔÓ ÎÔÈÙÔ‡Û Ì ÚÔۋψÛË ¤Ó·˜ Ù·‡ÚÔ˜, ÎÈ ·˘Ùfi ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ‚Ϥˆ, Â›Ó·È ·Ú·ÙËÚÒ. ∂ÈÙ¤ÏÔ˘˜ ‹Ì·ÛÙ·Ó Û‡ÌʈÓÔÈ.

9 M·ÚÙ›Ô˘

∂›‰· ÌfiÏȘ ÛÙȘ ÙËÏÂÔÙÈΤ˜ Âȉ‹ÛÂȘ ‰È·‰ËÏÒÛÂȘ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Û fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Î·È ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ì·È ÁÈ· ÌÈ· ·ÎfiÌ· ÊÔÚ¿ fiÛÔ ·Ù˘¯‹˜ Â›Ó·È ·˘Ùfi˜ Ô Ï·Ó‹Ù˘, fiÔ˘ ·ÎfiÌ· Ô ÌÈÛfi˜ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌfi˜ Ú¤ÂÈ Ó· ‚ÁÂÈ ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÁÈ· Ó· ‰ÈÂΉÈ΋ÛÂÈ ·˘Ùfi Ô˘ ı· ’ÚÂ ӷ Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ ÁÈ· fiÏÔ˘˜... ºÙ¿ÓÔ˘Ó Û’ Â̤ӷ Â›ÛË̘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ·fi ÛÔ‚·Ú¿ ȉڇ̷ٷ Ô˘ ϤÓ ˆ˜ ÁÈ· ÙËÓ ›‰È· ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Ë Á˘Ó·›Î· ÏËÚÒÓÂÙ·È ‰Âη¤ÍÈ ÙÔȘ ÂηÙfi ÏÈÁfiÙÂÚÔ, ÎÈ ·ÛÊ·ÏÒ˜ ·˘Ùfi ÙÔ ÓÔ‡ÌÂÚÔ Â›Ó·È ÓÔıÂ˘Ì¤ÓÔ ÁÈ· Ó· ·ÔÊ¢¯ı› Ë ÓÙÚÔ‹ ÌÈ·˜ ·ÎfiÌ· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˘ ‰È·ÊÔÚ¿˜. §¤Ó ˆ˜ Ù· ‰ÈÔÈÎËÙÈο Û˘Ì‚Ô‡ÏÈ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó Î·Ï‡ÙÂÚ· fiÙ·Ó ·ÔÙÂÏÔ‡ÓÙ·È ·fi Á˘Ó·›Î˜, ·ÏÏ¿ ÔÈ Î˘‚ÂÚÓ‹ÛÂȘ ‰ÂÓ ·ÔÙÔÏÌÔ‡Ó Ó· Û˘ÛÙ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ Û·Ú¿ÓÙ· ÙÔȘ ÂηÙfi, ÁÈ· Ó· ÌËÓ ԇ̠ÙÔ ÂÓ‹ÓÙ·, Ó· Û˘ÛÙ·ı› ·fi Á˘Ó·›Î˜, ·ÚfiÏÔ Ô˘, fiÙ·Ó ¤ÚıÂÈ Ë Î·Ù¿ÚÚ¢ÛË, fiˆ˜ ÛÙËÓ πÛÏ·Ó‰›·, ʈӿ˙Ô˘Ó ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ ÁÈ· Ó· ‰ÈÔÈ΋ÛÔ˘Ó ÙË ‰ËÌfiÛÈ· ˙ˆ‹ Î·È Ù· Ù·Ì›·. §¤Ó ˆ˜ ÁÈ· Ó· ·ÔʇÁÔ˘Ó ÙË ‰È·ÊıÔÚ¿ ÛÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ Û˘ÁÎÔÈÓˆÓÈÒÓ ÛÙË §›Ì· ı· ÙÔÔıÂÙ‹ÛÔ˘Ó Á˘Ó·›Î˜ ʇϷΘ, ÁÈ·Ù› ·ԉ›¯ıËΠˆ˜ ‰ÂÓ ÂÍ·ÁÔÚ¿˙ÔÓÙ·È Î·È ‰ÂÓ ˙ËÙÔ‡Ó Ï¿‰ˆÌ·. •¤ÚÔ˘Ì ˆ˜ Ë ÎÔÈÓˆÓ›· ‰ÂÓ ı· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ,

157

8 ª∞ƒΔπ√À

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·158

Î·È ˆ˜ ¯ˆÚ›˜ ÙË Û˘˙‹ÙËÛË ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ, fiˆ˜ ¤ÁÚ·„· ÚÈÓ Î·ÈÚfi, Ô Ï·Ó‹Ù˘ ı· ¤‚Á·ÈÓ ·fi ÙËÓ ÙÚԯȿ ÙÔ˘, Ô‡Ù ÙÔ Û›ÙÈ Ô‡Ù fiÛÔÈ Ì¤ÓÔ˘Ó Û’ ·˘Ùfi ı· ›¯·Ó ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ÔÈfiÙËÙ· Ô˘ ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ‚¿˙Ô˘Ó Ì¤Û·, ÂÓÒ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ¿ÓÙÚ˜ ÂÚÓÔ‡Ó ··Ú·Ù‹ÚËÙ·, ‹, ÂÓÒ ÙÔ ‚ϤÔ˘Ó, ‰ÂÓ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ˆ˜ ·˘Ùfi Â›Ó·È Î¿ÙÈ Ô˘ Á›ÓÂÙ·È ÎÈ ·’ ÙÔ˘˜ ‰˘Ô Î·È ˆ˜ ÙÔ ·ÚÛÂÓÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ ‰ÂÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› È·. ∂Í·ÎÔÏÔ˘ıÒ Ó· ‚Ϥˆ ÙȘ ‰È·‰ËÏÒÛÂȘ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ. •¤ÚÔ˘Ó ÙÈ ı¤ÏÔ˘Ó, ‰ËÏ·‰‹ Ó· ÌËÓ ÂÍ¢ÙÂÏ›˙ÔÓÙ·È, Ó· ÌË Á›ÓÔÓÙ·È ·ÓÙÈΛÌÂÓ·, Ó· ÌËÓ ÂÚÈÊÚÔÓÔ‡ÓÙ·È, Ó· ÌË ‰ÔÏÔÊÔÓÔ‡ÓÙ·È. £¤ÏÔ˘Ó Ó· ÂÎÙÈÌÒÓÙ·È ÁÈ· ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘˜ Î·È fi¯È ÁÈ· Ù· ·Û‹Ì·ÓÙ· Ù˘ ηıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ·˜. §¤Ó ˆ˜ ÔÈ Î·Ï‡ÙÂÚÔÈ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú˜ ÌÔ˘ Â›Ó·È Á˘Ó·›Î˜ Î·È ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ‰›ÎÈÔ. ªÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÛΤÊÙÔÌ·È ˆ˜ ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ Ô˘ ÂÚȤÁÚ·„· Â›Ó·È ÚÔÙ¿ÛÂȘ Ô˘ Ô ›‰ÈÔ˜ ı· ‹ıÂÏ· Ó’ ·ÎÔÏÔ˘ı‹Ûˆ. ÿÛˆ˜ Ó· Â›Ó·È ÌfiÓÔ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·, ›Ûˆ˜ Ó· ÌËÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó, ÁÈ· ¤Ó· Ú¿ÁÌ· fï˜ Â›Ì·È Û›ÁÔ˘ÚÔ˜: Ì·˙› ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ı· ›¯Â ÂÁηٷÛÙ·ı› ÙÔ ¯¿Ô˜ Û’ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ÁÈ·Ù› ·Ó¤Î·ıÂÓ ÁÓÒÚÈ˙·Ó ÙË ‰È¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘.

10 M·ÚÙ›Ô˘

158

¡Δ√ƒ√À - ¡Δ√À∂ƒ√ ¶ÚÈÓ ·fi ÙÚÈ¿ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ·, fiÙ·Ó ·ÎfiÌ· ‹ÌÔ˘Ó ¤Ó·˜ Ó¤Ô˜ Î·È ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ ÂÏȉÔÊfiÚÔ˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÛÙ· Úfiı˘Ú· ‹‰Ë Ó· ηٷÛÙÒ ÂÍËÎÔÓÙ·ÂÙ‹˜, ÙÚÈÁ˘ÚÓÔ‡Û· ÛÙÔ ªÈÚ¿ÓÙ· ÓÙÔ˘ ¡ÙfiÚÔ˘, Ô˘ ‹Ù·Ó Ë ·ÊÂÙËÚ›· Ù˘ ·Í¤¯·ÛÙ˘ ÂÚÈ¤ÙÂÈ·˜ Ô˘ ı· ÂÍÂÏÈÛÛfiÙ·Ó Û ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· Î·È ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ Δ·Í›‰È ÛÙËÓ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›·. ¢ÂÓ ‹Ù·Ó Ù˘¯·›Ô˜ Ô Ù›ÙÏÔ˜ ÂΛÓÔ˜. ª’ ·˘ÙfiÓ ‹ıÂÏ· Ô ·Ó·ÁÓÒÛÙ˘, ·Ì¤Ûˆ˜ ·fi ÙËÓ ÚÒÙË ÛÂÏ›‰·, Ó· ηٷϿ‚ÂÈ ˆ˜ ÂÚfiÎÂÈÙÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÁÈ’ ·˘Ùfi, ÁÈ· ¤Ó· Ù·Í›‰È οÔ˘, ÛÙËÓ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›· ÁÈ· ÙËÓ ·ÎÚ›‚ÂÈ·. °È· Ó· ÂÓÈÛ¯‡Ûˆ ÛÙÔ ÓÔ˘ ÌÔ˘ Ô ›‰ÈÔ˜ ÙËÓ È‰¤· ·˘Ù‹, ‚Á‹Î· ·fi ÙË ¯ÒÚ· ·fi ÙÔ ªÔÓÛ¿Ô Î·È ÁÈ· ÌÈ· ‚‰ÔÌ¿‰· ÙÚÈÁ‡ÚÈÛ· ÛÙË °·ÏÈΛ· Î·È ÛÙÔ §ÂfiÓ, ̤¯ÚÈ Ô˘, Ì ٷ Ì¿ÙÈ· ϤÔÓ Î·ı·Ú¿ ·fi ÙȘ Û˘ÓËıÈṲ̂Ó˜ ÂÈÎfiÓ˜, ÚÔ¯ÒÚËÛ· ÛÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë Ù˘ Á˘ fiÔ˘ ÁÂÓÓ‹ıËη. £˘Ì¿Ì·È Ô˘ ›¯· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ ÛÙË Ì¤ÛË ÌÈ· Á¤Ê˘Ú·˜ Ô˘ ÂÓÒÓÂÈ ÙȘ ‰‡Ô fi¯ı˜ ÙÔ˘ ÔÙ·-

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·159

ÌÔ‡, ·fi ÙË ÌÈ· ÏÂ˘Ú¿ ¡ÙfiÚÔ˘, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ¡ÙÔ˘¤ÚÔ, ÎÈ Â›¯· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂÈ Ì¿Ù·È·, ‹ ¤Î·Ó· ˆ˜ ·Ó·˙ËÙÔ‡Û·, ÙË Û˘ÓÔÚȷ΋ ÁÚ·ÌÌ‹, Ô˘, ÂÓÒ ÌÔÈ¿˙ÂÈ ˆ˜ ¯ˆÚ›˙ÂÈ, ÂÓÙ¤ÏÂÈ ÂÓÒÓÂÈ ÙȘ ‰‡Ô ¯ÒÚ˜. ™Î¤ÊÙËη ÙfiÙ ˆ˜ ¤Ó·˜ ˆÚ·›Ô˜ ÙÚfiÔ˜ Ó· ÍÂÎÈÓ‹Ûˆ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ı· ‹Ù·Ó Ó· ·Úˆ‰‹Ûˆ ÙÔ ÂÚ›ÊËÌÔ ∫‹Ú˘ÁÌ· ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞ÓÙˆÓ›Ô˘ ÛÙ· „¿ÚÈ· ÙÔ˘ ·ÙÚfi˜ ∞ÓÙfiÓÈÔ μȤÈÚ·,* ·¢ı˘ÓfiÌÂÓÔ˜ ÛÙ· „¿ÚÈ· Ô˘ ÎÔÏ˘ÌÔ‡Ó ÛÙ· ÓÂÚ¿ ÙÔ˘ ¡ÙfiÚÔ˘ Î·È ÚˆÙÒÓÙ·˜ Ù· ÔÈÔ˘ ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ¤ÓȈı·Ó, ›Ûˆ˜ ˘ÂÚ‚ÔÏÈο ÚÔÊ·Ó‹˜ ¤ÎÊÚ·ÛË ÂÓfi˜ ·ÊÂÏÔ‡˜ ÔÓ›ÚÔ˘ ÊÈÏ›·˜, Û˘ÓÙÚÔÊÈÎfiÙËÙ·˜, ·ÌÔÈ‚·›·˜ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ ÌÂٷ͇ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›·˜ Î·È πÛ·Ó›·˜. ¢ÂÓ ¤ÂÛ ÛÙÔ ÎÂÓfi Ë Ô˘ÙÔÈ΋ ÚfiÙ·ÛË. ™’ ÂΛÓÔ ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡, ÂÚÈÙÚÈÁ˘ÚÈṲ̂ÓÔÈ ·fi ÙÔ ÎÔÈÓfi ÓÂÚfi, Û˘ÁÎÂÓÙÚÒıËÎ·Ó ÔÈ ·ÓÙÈÚfiÛˆÔÈ 175 ·Ú·ÔÙ¿ÌÈˆÓ ‰‹ÌˆÓ Î·È ·fi ÙȘ ‰‡Ô Ï¢ڤ˜ ÁÈ· Ó· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÌÈ·˜ ¤ÓˆÛ˘ ÈηӋ˜ Ó· Û˘ÓÙÔÓ›˙ÂÈ ‰Ú¿ÛÂȘ ·Ó¿Ù˘Í˘ Î·È Ó· ÔÚ›˙ÂÈ Ï¿Ó· ‚ÈÒÛÈÌ· ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ. ÿÛˆ˜ ηÓ›˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÚÈÛÙ¿ÌÂÓÔ˘˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ‰È·‚¿ÛÂÈ ÙËÓ ÂΉԯ‹ ÌÔ˘ ÁÈ· ÙÔ Î‹Ú˘ÁÌ· ÙÔ˘ ·ÙÚfi˜ ∞ÓÙfiÓÈÔ μȤÈÚ·, fï˜ ÙÔ Ó‡̷ Ù˘ ÙÔÔıÂÛ›·˜ ÙÔ‡˜ ηÏÔ‡Û ‹‰Ë ÚÈÓ ·fi ÙÚÈ¿ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ·, ÎÈ ÂΛÓÔÈ ‹Á·Ó. ∫·ÏÒ˜ fiÚÈÛ·Ó fiÏÔÈ.

11 M·ÚÙ›Ô˘

∫√π¡√ ∞π™£∏ª∞

* ∫ÏËÚÈÎfi˜ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ˆ˜ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÂÈÚÚÔ‹ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘. ΔÔ ∫‹Ú˘ÁÌ· ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞ÓÙˆÓ›Ô˘ ÛÙ· „¿ÚÈ· Â›Ó·È ÙÔ ÈÔ ·Ó·ÁÓˆÚÈṲ̂ÓÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘. À‹ÚÍ ÈÂÚ·fiÛÙÔÏÔ˜ ÛÙË μÚ·˙ÈÏ›· Ì ·ÓıÚˆÈÛÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË ˘¤Ú ÙˆÓ ·˘Ùfi¯ıÔÓˆÓ ÏËı˘ÛÌÒÓ. (™.Ù.ª.)

159

Δ· ̤۷ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÔÏfiÎÏËÚÔ˘ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û·Ó ÙËÓ Â›‰ËÛË: Ô √Ì¿Ì· ÂÍ‹ÁÁÂÈÏ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙˆÓ È‰ÂÔÏÔÁÈÎÒÓ ÊÚ·ÁÌÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ ·ÛıÂÓÂÈÒÓ Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi Ì·ÚÙ‡ÚÈÔ ÁÈ· Ù· ·ÓıÚÒÈÓ· fiÓÙ·. ªÂÚÈÎÔ› ÂÍ·›ÚÔ˘Ó ÙËÓ ·fiÊ·ÛË ÙÔ˘ ÚÔ¤‰ÚÔ˘ √Ì¿Ì· Ó· ‚·Û›ÛÂÈ ÙȘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ·ÔÊ¿ÛÂȘ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, Û ÁÓˆÌÔ‰ÔÙ‹ÛÂȘ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ Ì ÈÛÙÔÔÈË̤ÓË ÁÓÒÛË Î·È ÂÌÂÈÚ›·, Î·È fi¯È ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ· ‹ ÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁ›·. ªÂ ·˘Ù¿ ÂÚ›Ô˘ Ù· ÏfiÁÈ·, Ô √Ì¿Ì· ıˆÚ›

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·160

ˆ˜, fiÙ·Ó ·ÔÛȈÔ‡ÓÙ·È ‹ ·ÏÏÔÈÒÓÔÓÙ·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ‹ Ù¯ÓÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ Î·È Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· Ì ‚¿ÛË ÙȘ ȉ¤Â˜ ‹ ÙȘ ÂÔÈı‹ÛÂȘ, Â›Ó·È ·Ì¿ÚÙËÌ· ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙËÓ ÂÈÏÈÎÚ›ÓÂÈ·. °È· ¿ÏÏÔ˘˜ ˆÛÙfiÛÔ ÙÔ ·Ì¿ÚÙËÌ· Â›Ó·È Ë ¤Ú¢ӷ Ì ÌËÙÚÈο ·ÙÙ·Ú·, ÁÈ’ ·˘Ùfi Ë ËÌÂÚËÛ›· ÙÔ˘ μ·ÙÈηÓÔ‡, §’ √ÛÂÚ‚·ÙfiÚ ƒÔÌ¿ÓÔ, ˘ÂÓı‡ÌÈ˙ ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ˆ˜ Ë ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ·˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÎÙ›ÓÂÙ·È Û fiϘ ÙȘ Ê¿ÛÂȘ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ‡·Ú͢, fi,ÙÈ ÎÈ ·Ó ÛËÌ·›ÓÂÈ ·˘Ùfi, ÂÓÒ ÔÈ Â›ÛÎÔÔÈ ÙˆÓ ∏¶∞ ¤ÏÂÁ·Ó ˆ˜ ‹Ù·Ó ÌÈ· ıÏÈ‚ÂÚ‹ Ó›ÎË Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ¿Óˆ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ÙË ‰ÂÔÓÙÔÏÔÁ›·, ÎÈ ·˘Ùfi, ÔˆÛ‰‹ÔÙÂ, ‰ÂÓ Í¤ÚÔ˘Ì ϤÔÓ ÙÈ ÛËÌ·›ÓÂÈ, ÁÈ·Ù› ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˘ÔÏÔÁ›ÛÂÈ Î·Ó›˜ ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜ fiˆ˜ ‰fiÁÌ·, ›ÛÙË, Ì˘ÛÙ‹ÚÈ·, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÙÒÚ·. ªÈ·˜ Î·È ‚ÚÈÛÎfiÌ·ÛÙ fï˜ Û ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ÔÊ›ψ Ó· ÔÌÔÏÔÁ‹Ûˆ ˆ˜ ·˘Ùfi Ô˘ Ôχ ı· ÌÔ˘ ¿ÚÂÛ ӷ ‰È·‚¿Ûˆ Û‹ÌÂÚ· Â›Ó·È ÔÈ ÂΉËÏÒÛÂȘ ¯·Ú¿˜ Ù˘ ÏÂÁÂÒÓ·˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÏËÁ› ·fi ·ÚÚÒÛÙȘ fiˆ˜ ∞ÏÙÛ¯¿ÈÌÂÚ, ¶¿ÚÎÈÓÛÔÓ Î·È ‰È·‚‹ÙË. ΔÈ ÌÂÁ¿ÏË Ì¤Ú· ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜, ÙÈ ÌÂÁ¿ÏË Ì¤Ú· ÁÈ· ÙÔ ÎÔÈÓfi ·›ÛıËÌ·.

12 M·ÚÙ›Ô˘

160

ºπ§ø Δ∞ √¡√ª∞Δ∞ ŸÙ·Ó ÛÙËÓ ∞ÚÁÂÓÙÈÓ‹ ÂÁηÈÓÈ¿ÛÙËΠÙÔ ÌÓËÌÂ›Ô ÛÙ· ı‡Ì·Ù· Ù˘ ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›·˜, ÔÈ ÌËÙ¤Ú˜ Ô˘ ‹Ù·Ó Ô‰ËÁÔ› Ì¿˜ ¤‰ÂȯӷÓ, ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÂÈ Î·Ó›˜ Ì ÙËÓ ÂÚËÊ¿ÓÈ· Ì ÙËÓ ÔÔ›· Û˘Ó‹ıˆ˜ ÔÈ ÌËÙ¤Ú˜ ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ· Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜: «∫ÔÈÙ¿ÍÙÂ, ·˘Ùfi˜ Â›Ó·È ÁÈÔ˜ ÌÔ˘, ÂΛ Â›Ó·È Ô ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ÃÔ˘¿Ó °¤ÏÌ·Ó, ·˘Ùfi˜ Â›Ó·È Ô ·ÓÈ„Èfi˜...» ◊Ù·Ó ·ÏÒ˜ ÔÓfiÌ·Ù· ÛηÏÈṲ̂ӷ ÛÙËÓ ¤ÙÚ·, ÔÓfiÌ·Ù· ÊÈÏË̤ӷ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÊÔÚ¤˜, Ù· Ê›ÏËÛ· ÎÈ Ô ›‰ÈÔ˜, fiˆ˜ ÊÈÏÔ‡Û·Ó ÛÙË ª·‰Ú›ÙË Ù· ÔÓfiÌ·Ù· Ù˘ ¯ÂÈÚfiÙÂÚ˘ Â›ıÂÛ˘ Ô˘ ¤¯ÂÈ Û˘Ì‚Â› Û‹ÌÂÚ· ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË, ÛÙȘ 11 ª·ÚÙ›Ô˘, ¤ÓÙ ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿ ·fi ÌÈ· ̤ڷ Ô˘ ‰‡ÛÎÔÏ· ı· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ì ӷ ͯ¿ÛÔ˘ÌÂ, ÁÈ·Ù› Ô ÙÚfiÌÔ˜ ¤Ûη„ Ôχ ‚·ıÈ¿, ̤¯ÚÈ ÙËÓ Î·Ú‰È¿ Ù˘ ÈÛ·ÓÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. °È· Ó· ηÙÔÚıÒÛÂÈ, ·ÛÊ·ÏÒ˜, Ó· ÂÚÈÊÚÔÓ‹ÛÔ˘Ì ·ÎfiÌ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙȘ ·Èٛ˜ ÙÔ˘ ηÈ, ÌÈ· ÁÈ· ¿ÓÙ·, ÙË Ì¤ıÔ‰Ô Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó, ÙÔÓ ÙÚfiÌÔ ˆ˜ ÌÔÓ·‰ÈÎfi Âȯ›ÚËÌ·, ηٷڷ̤ÓÔÈ Ó· ›ӷÈ.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·161

Œ‚ÏÂ· Û‹ÌÂÚ· ÙȘ ÌËÙ¤Ú˜ ·ÁηÏÈ·Ṳ̂Ó˜, Ù· ı‡Ì·Ù· Ó· ÎÔÈÙ¿˙ÔÓÙ·È, ı¤ÏÔÓÙ·˜ ›Ûˆ˜ Ó· ‰Ô˘Ó ÛÙÔ ‚ϤÌÌ· ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÙÔ ‚ϤÌÌ· ÙˆÓ ‰ÈÎÒÓ ÙÔ˘˜ ·ÁÓÔÔ‡ÌÂÓˆÓ. £˘Ì‹ıËη ˆ˜ ÚÈÓ ·fi ηÈÚfi ›¯· ÂÈ ˆ˜ ·˘Ù‹ Ë ÂÈÎfiÓ· ‹Ù·Ó Û·Ú·ÎÙÈο fiÌÔÚÊË. ∏ ¶ÈÏ¿Ú ˙ËÙ¿ Ó· ÙËÓ Í·Ó·‚Ú›. ªÂ ÙËÓ ·ÁηÏÈ¿ ÌÔ˘ ÛÙ· ı‡Ì·Ù· Î·È ÙÔÓ ·Û·ÛÌfi ÌÔ˘ ÛÙ· ÔÓfiÌ·Ù· Ô˘ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ӷ ÛÙË ÌÓ‹ÌË Ì·˜. ™ÙËÓ πÛ·Ó›· ÙÔ «Â›Ì·È ·ÏÏËϤÁÁ˘Ô˜» Â›Ó·È ÌÈ· ÊÚ¿ÛË Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ Î·È ÎÏ›ÓÂÙ·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÛÙÔ˘˜ ÙÚÂȘ ¯ÚfiÓÔ˘˜: ·ÚfiÓ, ·ÚÂÏıfiÓ Î·È Ì¤ÏÏÔÓ. ∏ ı‡ÌËÛË Ù˘ ÂÚ·Ṳ̂Ó˘ ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë˜ ÂÓ‰˘Ó·ÌÒÓÂÈ ÙËÓ ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÙÔ ·ÚfiÓ, ÎÈ ÔÈ ‰˘Ô Ì·˙› ÂÙÔÈÌ¿˙Ô˘Ó ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÒÛÙÂ Ë ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ Ó· ÂÌÊ·ÓÈÛÙ› Í·Ó¿ Û fiÏÔ Ù˘ ÙÔ ÌÂÁ·Ï›Ô. ∏ 11Ë ª·ÚÙ›Ô˘ ‰ÂÓ ˘‹ÚÍ ÌfiÓÔ ÌÈ· ̤ڷ fiÓÔ˘ Î·È ‰·ÎÚ‡ˆÓ, ˘‹ÚÍÂ, Â›Û˘, Ë Ì¤Ú· Ô˘ ÙÔ ·ÏÏËϤÁÁ˘Ô Ó‡̷ ÙÔ˘ ÈÛ·ÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡ Â͢„ÒıËΠÛÙÔ ·fiÏ˘ÙÔ Ì ÌÈ· ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ· Ô˘ Ì ¿ÁÁÈÍ ‚·ıÈ¿ Î·È Ô˘ Û‹ÌÂÚ· ·ÎfiÌ· ÌÂ Û˘ÁÎÈÓ› fiÙ·Ó ÙÔ ı˘Ì¿Ì·È. ΔÔ fiÌÔÚÊÔ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ÌÈ· ·ÈÛıËÙÈ΋ ηÙËÁÔÚ›·, ÌÔÚԇ̠ӷ ÙÔ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÔ˘ÌÂ Î·È ÛÙËÓ ËıÈ΋ ‰Ú¿ÛË. °È’ ·˘Ùfi ı· ˆ ˆ˜ Ï›Á˜ ÊÔÚ¤˜, Û οÔÈÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ÙÔ ÚfiÛˆÔ ÂÓfi˜ Ï·Ô‡ ÏËÁˆÌ¤ÓÔ˘ ·fi ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· ›¯Â ÙfiÛË ÔÌÔÚÊÈ¿.

13 M·ÚÙ›Ô˘

√ ÂÈÊ·Ó‹˜ πÙ·Ïfi˜ ·ÍȈ̷ÙÔ‡¯Ô˜ Ô˘ ··ÓÙ¿ ÛÙÔ fiÓÔÌ· ™›Ï‚ÈÔ ªÂÚÏÔ˘ÛÎfiÓÈ, ÁÓˆÛÙfi˜ Â›Û˘ Ì ÙÔ ·Ú·ÙÛÔ‡ÎÏÈ Il Cavaliere, η٤‚·Û ÌfiÏȘ ÛÙÔÓ ÚÔÈÎÈṲ̂ÓÔ ÙÔ˘ ÂÁΤʷÏÔ ÌÈ· ȉ¤· Ô˘ ÙÔÓ ÙÔÔıÂÙ› ÔÚÈÛÙÈο ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ Ù˘ Ù·ÍÈ·Ú¯›·˜ ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÛÙÔ¯·ÛÙÒÓ. £¤ÏÂÈ ÏÔÈfiÓ, ÁÈ· Ó· ·ÔÙÚ¤„ÂÈ ÙȘ Ì·ÎÚ¤˜, ÌÔÓfiÙÔÓ˜ Î·È ¯ÚÔÓÔ‚fiÚ˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Î·È Ó· ͢Ó‹ÛÂÈ Ù· ηӿÏÈ·, ̤۷ Û ‰‹ÌÔ˘˜, ÁÂÚÔ˘Û›· Î·È ÎÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈÔ, ÔÈ ÎÔÈÓÔ‚Ô˘Ï¢ÙÈÎÔ› ·Ú¯ËÁÔ› Ó· ·ÛÎÔ‡Ó ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· Ù˘ ·ÓÙÈÚÔÛÒ¢Û˘, ÒÛÙ ӷ ÍÂÌÂÚ‰Â‡Ô˘Ó Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ì ÙÔ ÓÂÎÚfi ‚¿ÚÔ˜ ÌÂÚÈÎÒÓ ÂηÙÔÓÙ¿‰ˆÓ ‚Ô˘Ï¢ÙÒÓ Î·È ÁÂÚÔ˘ÛÈ·ÛÙÒÓ Ô˘, ÛÙËÓ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÙˆÓ ÂÚÈÙÒÛˆÓ, ‰ÂÓ ·ÓÔ›ÁÔ˘Ó ÙÔ ÛÙfiÌ· ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ıËÙ›·˜ ÙÔ˘˜ ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÁÈ· Ó· ¯·ÛÌÔ˘ÚËıÔ‡Ó. ∞˘Ùfi, Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ˘ ÙÔ 11 – Tο τετρδιο

161

∏ ¢∏ª√∫ƒ∞Δπ∞ ™Δ√ Δ∞•π

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·162

·Ó·ÁÓˆÚ›Ûˆ, ÌÔ˘ Ê·›ÓÂÙ·È Î·Ïfi. √È ·ÓÙÈÚfiÛˆÔÈ ÙˆÓ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚˆÓ ÎÔÌÌ¿ÙˆÓ, ÙÚÂȘ ‹ Ù¤ÛÛÂÚȘ ·˜ Ô‡ÌÂ, ı· Ì·˙‡ÔÓÙ·È Û’ ¤Ó· Ù·Í› ηı’ Ô‰fiÓ ÚÔ˜ ÙÔ ÂÛÙÈ·ÙfiÚÈÔ fiÔ˘, ¿Óˆ ·fi ¤Ó· ˆÚ·›Ô Á‡̷, ı· ·›ÚÓÔ˘Ó ÙȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ ·ÔÊ¿ÛÂȘ. ¶›Ûˆ ÙÔ˘˜ ı· ¤Ú¯ÔÓÙ·È, ÌÂÙ·ÎÈÓÔ‡ÌÂÓÔÈ fï˜ Ì Ô‰‹Ï·ÙÔ, ÔÈ ·ÓÙÈÚfiÛˆÔÈ ÙˆÓ ÌÈÎÚfiÙÂÚˆÓ ÎÔÌÌ¿ÙˆÓ, Ô˘ ı· ÙÚÒÓ ÛÙ· fiÚıÈ·, ·Ó Á›ÓÂÙ·È, ‹ Û οÔÈÔ ÏËÛ›ÔÓ Î·Ê¤. ΔÈ ÈÔ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎfi. ∂Ó ·Úfi‰ˆ, ı· ÌÔÚÔ‡Û ̿ÏÈÛÙ· Ó’ ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ÛΤÊÙÂÙ·È ÙËÓ Î·Ù‰¿ÊÈÛË ÙˆÓ ÂÈ‚ÏËÙÈÎÒÓ, ·Ï·˙ÔÓÈÎÒÓ Î·È ÍÈ·ÛÌ¤ÓˆÓ ÎÙËÚ›ˆÓ Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È ÎÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈÔ Î·È ÁÂÚÔ˘Û›·, ‰È·ÚΛ˜ ËÁ¤˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂˆÓ Î·È ˘„ËÏÒÓ ÂÍfi‰ˆÓ Ô˘ ‰ÂÓ ˆÊÂÏÔ‡Ó ÙÔ Ï·fi. ∞fi Ì›ˆÛË Û Ì›ˆÛË ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ ı· ÊÙ¿Ó·Ì ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ. º˘ÛÈο, Ì ·ÁÔÚ¿, ·ÏÏ¿ ¯ˆÚ›˜ ŒÏÏËÓ˜. £· ÌÔ˘ ›Ù ˆ˜ ·˘Ùfi ÙÔÓ Cavaliere ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔÓ ·›ÚÓˆ ÛÙ· ÛÔ‚·Ú¿. ¡·È, fï˜ Ô Î›Ó‰˘ÓÔ˜ Â›Ó·È ˆ˜ ÙÂÏÈο ‰ÂÓ ·›ÚÓÔ˘Ì ÛÙ· ÛÔ‚·Ú¿ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÙÔÓ ÂÎϤÁÔ˘Ó.

15 M·ÚÙ›Ô˘

162

∏ ¶ƒ√∂¢ƒ√™ ΔÔ Î›ÌÂÓÔ ·˘Ùfi ÎÏ›ÓÂÈ ÌÈÛfi ¯ÚfiÓÔ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜. ÕÏϘ ‰Ô˘ÏÂȤ˜ Î·È ¿ÏÏÔÈ ¯ÚfiÓÔÈ ı’ ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó ÙÔ‡Ù· Â‰Ò ·Ó ÙÔ Âڈ̤ÓÔ ÙÔ ıÂÏ‹ÛÂÈ ¤ÙÛÈ. ™‹ÌÂÚ·, ηٿ Û‡ÌÙˆÛË Ì¤Ú· ÙˆÓ ÁÂÓÂıÏ›ˆÓ Ù˘, ÙÔ ı¤Ì· ÌÔ˘ Â›Ó·È Ë ¶ÈÏ¿Ú. ∫·Ó›˜ ‰ÂÓ ı· ÂÎÏ·Á› ·Ó ı˘ÌËı› fiÛ· ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó ¤¯ˆ ÂÈ Î·È ÁÚ¿„ÂÈ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÂÓfi˜ ÙÂÙ¿ÚÙÔ˘ ÙÔ˘ ·ÈÒÓ· ۯ‰fiÓ Ô˘ ›̷ÛÙ ̷˙›. ∞˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿ ˆÛÙfiÛÔ ı¤Ïˆ Ó· ηٷı¤Ûˆ ÁÚ·Ù¿, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·’ fiÏ·, ÙÈ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÂΛÓË ÁÈ· ̤ӷ, fi¯È ÙfiÛÔ ÁÈ·Ù› Â›Ó·È Ë Á˘Ó·›Î· Ô˘ ·Á·Ò (ÁÈ·Ù› ·˘Ù¿ Â›Ó·È ¯¿ÓÙÚ˜ ÛÙÔ È‰ÈˆÙÈÎfi Ì·˜ ÚÔ˙¿ÚÈÔ), ·ÏÏ¿ ÁÈ·Ù› ¯¿ÚË ÛÙËÓ Â˘Ê˘˝· Ù˘, ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ·, ÙËÓ Â˘·ÈÛıËÛ›· Ù˘ ηÈ, Â›Û˘, ÙÔ ›ÛÌ· Ù˘, Ë ˙ˆ‹ ÙÔ‡ÙÔ˘ Â‰Ò ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ· ¤¯ÂÈ ˘¿ÚÍÂÈ, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÎÈ ·’ ÙË ˙ˆ‹ ÂÓfi˜ Û˘ÁÁڷʤ· Ì ۯÂÙÈ΋ ÂÈÙ˘¯›·, Ë ˙ˆ‹ ÌÈ·˜ ‰È·ÚÎÔ‡˜ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ·Ófi‰Ô˘. ŒÏÂÈÂ, ·ÏÏ¿ ·˘Ùfi ÂÁÒ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û· Ó· ÙÔ Ê·ÓÙ·ÛÙÒ, Ë Û‡ÏÏË„Ë Î·È Ë Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË ÌÈ·˜ ȉ¤·˜ Ô˘ ÍÂÂÚÓÔ‡Û ÙË ÛÊ·›Ú· Ù˘ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ ‹ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ·’ ·˘Ù‹ Ó· ÚÔ·„ÂÈ

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·163

* ∂ÓÓÔ› ÙÔ ÿ‰Ú˘Ì· ∑Ô˙¤ ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘. (™.Ù.ª.)

163

ˆ˜ Ê˘ÛÈ΋ Ù˘ ÚÔ¤ÎÙ·ÛË. ŒÙÛÈ ÁÂÓÓ‹ıËΠÙÔ ÿ‰Ú˘Ì·,* ¤ÚÁÔ Î·ı’ fiÏ· Ù˘ ¶ÈÏ¿Ú, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ Â›Ó·È ·‰È·ÓfiËÙÔ, ÁÈ· ̤ӷ, ¯ˆÚ›˜ ÙË ‰È΋ Ù˘ ·ÚÔ˘Û›·, ¯ˆÚ›˜ ÙË ‰È΋ Ù˘ ‰Ú¿ÛË, ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ È‰È·›ÙÂÚË È‰ÈÔÊ˘˝· Ù˘. ∞Ê‹Óˆ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· Ù˘ ÙÔ Âڈ̤ÓÔ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Ô˘ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ, ÙËÓ ÚfiÔ‰fi ÙÔ˘, ÙËÓ ÂͤÏÈÍ‹ ÙÔ˘. ΔÔ ·Í›˙ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·’ fiÏÔ˘˜ Î·È Ì·ÎÚ¿Ó. ΔÔ ÿ‰Ú˘Ì· Â›Ó·È ¤Ó·˜ ηıÚ¤ÊÙ˘ fiÔ˘ ÎÔÈÙ·˙fiÌ·ÛÙ ÔÈ ‰˘Ô Ì·˜, ·ÏÏ¿ ÙÔ ¯¤ÚÈ Ô˘ ÙÔ ÛÙËÚ›˙ÂÈ, ÙÔ ÛÙ·ıÂÚfi ¯¤ÚÈ Ô˘ ÙÔ ÛÙËÚ›˙ÂÈ, Â›Ó·È Ù˘ ¶ÈÏ¿Ú. ΔËÓ ÂÌÈÛÙ‡ÔÌ·È fiÛÔ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û· Ó· ÂÌÈÛÙ¢ÙÒ Î·Ó¤Ó·Ó ¿ÏÏÔÓ ¿ÓıÚˆÔ. ™¯Â‰fiÓ ÌÔ˘ ’Ú¯ÂÙ·È Ó· ˆ: ȉԇ Ë ‰È·ı‹ÎË ÌÔ˘. ∞˜ ÌËÓ ÙÚÔÌ¿˙Ô˘Ì fï˜, ‰ÂÓ ı· Âı¿Óˆ, Ë ¶Úfi‰ÚÔ˜ ‰ÂÓ ı· ÌÔ˘ ÙÔ Â¤ÙÚÂÂ. Δ˘ ¯ÚˆÛÙÔ‡Û· ‹‰Ë ÌÈ· ÊÔÚ¿ ÙË ˙ˆ‹ ÌÔ˘, ÙÒÚ· ¤¯ÂÈ ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ π‰Ú‡Ì·ÙÔ˜ Ó· ÚÔÛٷ٤„ÂÈ Î·È Ó· ˘ÂÚ·ÛÈÛÙ›. ∂Ó¿ÓÙÈ· Û fiÏ· Î·È ÂÓ¿ÓÙÈ· Û fiÏÔ˘˜. Èڛ˜ ¤ÏÂÔ˜, ·Ó ¯ÚÂÈ·ÛÙ›.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·164

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·165

TO BIBΛIO TOY ΖΟΖΕ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

T Ο Τ E T PA Δ I O KEIMENA ΠOY ΓPAΦTHKAN ΓIA TO BLOG, ΣEΠTEMBPIOΣ 2008 – MAPTIOΣ 2009 ΣΕ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΘΗΝΑΣ ΨΥΛΛΙΑ ΚΑΙ EΠIMEΛEIA ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΝΟΥΣΗ ΣTOIXEIOΘETHΘHKE ME TIMES & DIDOT KAI ΣE ΛIΔOΠOIHΘHKE ΣTO EΠITPAΠEZIO EKΔOTIKO ΣYΣTHMA TΩN EKΔΟΣEΩN KAΣTANIΩTH. TH MA KETA TOY EΞΩΦYΛΛOY ΣXEΔIAΣE O ANTΩNHΣ AΓΓEΛAKHΣ. TA ΦIΛM ΚΑΙ ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΜΟΝΤΑΖ EKANE ΤΟ «ANAΓPAMMA». H ΠPΩTH EK ΔOΣH TYΠΩΘHKE AΠO TH «ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΥΚΑΡΗΣ ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ Α.Ε.Β.Ε.» KAI BIBΛIOΔETHΘH KE AΠO TH «Θ. HΛIOΠOYΛOΣ – Π. POΔOΠOYΛOΣ O.E.» TOΝ MAPTIO TOY 2010 ΓIA ΛOΓAPIAΣMO TΩN EKΔOΣEΩN KAΣTANIΩTH



SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·166

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·167



ΞENH ΠEZOΓPAΦIA / ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΑΠ’ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΖΟΖΕ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

Περ* τυφλτητος Μυθιστρημα

ŒÓ·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ¯¿ÓÂÈ Í·ÊÓÈο ÙÔ Êˆ˜ ÙÔ˘. Δ· ÂÚÈÛÙ·ÙÈο ·ÈÊÓ›‰È·˜ Ù‡ÊψÛ˘ ÎÏÈÌ·ÎÒÓÔÓÙ·È Î·È Ë Î˘‚¤ÚÓËÛË ·ÔÊ·Û›˙ÂÈ Ó· ‚¿ÏÂÈ Û ηڷÓÙ›Ó· ÙÔ˘˜ Ù˘ÊÏÔ‡˜. ªÂ ÁÚ·ÊÂÈÔÎÚ·ÙÈ΋ ·ÎÚ›‚ÂÈ·, Ô ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘ ¤¯ÂÈ ˘ÔÏÔÁ›ÛÂÈ fiÏ· fiÛ· ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Û˘Ì‚Ô‡Ó Û’ ¤Ó·Ó ÎfiÛÌÔ Ô˘ ¯¿ÓÂÈ ÙËÓ fiÚ·Û‹ ÙÔ˘. °È· fiÛÔ Î·ÈÚfi Ë Î›ÓËÛË ÛÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ ı· Â›Ó·È ÔÌ·Ï‹; °È· fiÛÔ Î·ÈÚfi ı· Â·ÚÎÔ‡Ó Ù· ÙÚfiÊÈÌ· ÁÈ· ÙȘ ÂÈÓ·Ṳ̂Ó˜ ÔÚ‰¤˜; ¶fiÛÔ˜ ¯ÚfiÓÔ˜ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÁÈ· Ó· ηٷÚÚ‡ÛÂÈ Ë ·ÚÔ¯‹ ËÏÂÎÙÚÈÎÔ‡ Ú‡̷ÙÔ˜, ·ÂÚ›Ô˘ Î·È ÓÂÚÔ‡; ΔÈ ı’ ·ÔÁ›ÓÔ˘Ó Ù· ηÙÔÈΛ‰È·; √È ÛÂÍÔ˘·ÏÈÎÔ› ÊÚ·ÁÌÔ›; ¶fiÛÔÈ Ù˘ÊÏÔ› ÊÙÈ¿¯ÓÔ˘Ó ÌÈ· Ù˘ÊÏfiÙËÙ·;



ΖΟΖΕ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

Περ* φωτ*σεως Μυθιστρημα

™Â οÔÈ· ¯ÒÚ· Á›ÓÔÓÙ·È ÂÎÏÔÁ¤˜. ∏ ηٷ̤ÙÚËÛË ÙˆÓ „‹ÊˆÓ ÛÙËÓ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÚÒÙË ‰‡Ó·ÌË ÙÔ Ï¢Îfi Ì ÔÛÔÛÙfi ÂÚ›Ô˘ 70%. OÈ ÂÎÏÔÁ¤˜ Â·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÙËÓ ÂfiÌÂÓË ∫˘Úȷ΋ Î·È ÙÔ Ï¢Îfi ÍÂÂÚÓ¿ ÙÔ 80%. ªÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ ‰È·Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÎÂÓfi ÂÍÔ˘Û›·˜, Ù· ‰‡Ô ÌÂÁ¿Ï· ÎfiÌÌ·Ù·, Ô ÎÚ·ÙÈÎfi˜ Ì˯·ÓÈÛÌfi˜ Î·È ÔÈ ‰ËÌfiÛȘ ˘ËÚÂۛ˜ ÂÁηٷÏ›Ô˘Ó ÙËÓ fiÏË, ηٷÛÙÚÒÓÔÓÙ·˜ ·ÛÙ˘ÓÔÌÈο Û¯¤‰È· ÁÈ· Ó· ·Ó·Î·Ï‡„Ô˘Ó ÙÔÓ ˘ÔÎÈÓËÙ‹. ªÈ· ¤ÎÏËÍË fï˜ ÂÚÈ̤ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ÎÚ·ÙÔ‡ÓÙ˜: Ô ÏËı˘ÛÌfi˜ Ù˘ fiÏ˘ ·Ê˘Ó›˙ÂÙ·È, «ÊˆÙ›˙ÂÙ·È» Î·È ·Ó·Î·Ï‡ÙÂÈ ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙȘ ·Í›Â˜ Ù˘ ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë˜, Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ ¢ı‡Ó˘, Ù˘ ·ÏÏËÏÔ‚Ô‹ıÂÈ·˜. ΔÔ ∫Ú¿ÙÔ˜ fï˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÂÈ ·ÎfiÌ· ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ϤÍË.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·168



ΞENH ΠEZOΓPAΦIA / ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΑΠ’ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΖΟΖΕ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

Το κατ4 Ιησο=ν Ευαγγ:λιον Μυθιστρημα Kڷٿ٠ÛÙ· ¯¤ÚÈ· Û·˜ ¤Ó· ¢·ÁÁ¤ÏÈÔ. H ‰È·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ·fi Ù· ÁÓˆÛÙ¿ E˘·ÁÁ¤ÏÈ· Â›Ó·È fiÙÈ Ô «Â˘·ÁÁÂÏÈÛÙ‹˜» ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘ ¤¯ÂÈ ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ·ÈÚÂÙÈ΋ ·ÏÏ¿ ·Ôχو˜ ·ÏËıÔÊ·Ó‹ ¿Ô„Ë ÁÈ· Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ù˘ K·ÈÓ‹˜ ¢È·ı‹Î˘. TÔ ‚È‚Ï›Ô fï˜ ·˘Ùfi ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÈ· ıÂÔÏÔÁÈ΋ ÚfiÙ·ÛË. E›Ó·È ¤Ó· Û˘Ó·Ú·ÛÙÈÎfi, ·ÓÙȉÔÁÌ·ÙÈÎfi Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ·, ÁÂÌ¿ÙÔ Â˘Ú‹Ì·Ù·, ·Ó·ÙÚÔ¤˜ Î·È ÔÈΛԢ˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú˜, Ô˘ Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı› ¿ÁÚ˘Ó·, ·ÔηχÙÔÓÙ¿˜ Ì·˜ ÙȘ ÈÔ ·›ı·Ó˜ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘˜.



ΖΟΖΕ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

Vλα τα ονματα Μυθιστρημα

«™Î¤ÊÙÔÌ·È Í·ÊÓÈο fiÏÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ¯ˆÚ›˜ fiÓÔÌ· ÛÙÔ ¶ÂÚ› Ù˘ÊÏfiÙËÙÔ˜, ÛΤÊÙÔÌ·È ÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ÂÚÁ·ÙÒÓ Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ XÚÔÓÈÎfi ÙÔ˘ ÌÔÓ·ÛÙËÚÈÔ‡, Î·È Û ÌÈ· ÛÙÈÁÌ‹ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÌÚÔÛÙ¿ ÌÔ˘ Ô Ù›ÙÏÔ˜ ŸÏ· Ù· ÔÓfiÌ·Ù·. £· ‚ÁÂÈ ¿Ú·Á οÙÈ ·’ ·˘ÙfiÓ;» ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ù·È Ô ÓÔÌÂÏ›ÛÙ·˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜. O ‹Úˆ¿˜ ÙÔ˘, ¤Ó·˜ Ù·ÂÈÓfi˜ Áڷʤ·˜ ÙÔ˘ °ÂÓÈÎÔ‡ §ËÍÈ·Ú¯ÈÎÔ‡ MËÙÚÒÔ˘ ÙÔ˘ KÚ¿ÙÔ˘˜, Ô‰ËÁÂ›Ù·È ·fi ÙËÓ Ù‡¯Ë Î·È ÙËÓ ·ÚfiÚÌËÛË Û ÌÂÁ¿Ï˜ ÂÚÈ¤ÙÂȘ, ·Ó·˙ËÙÒÓÙ·˜ ÔÓfiÌ·Ù· Î·È Ù·˘ÙfiÙËÙ˜. ¶ÂÚÈÏ·ÓÈ¤Ù·È ÛÙÔ˘˜ Ó·Ô‡˜ Ù˘ ÁÚ·ÊÂÈÔÎÚ·Ù›·˜, ¤¯ÂÈ ÔχÙÈÌÔ Û˘Ì‚Ô˘Ï¿ÙÔÚ· ¤Ó·... Ù·‚¿ÓÈ Î·È ·Ó·ÌÂÙÚÈ¤Ù·È Ì fiÏ· Ù· ÂÚˆÙËÌ·ÙÈο Ù˘ ‡·Ú͢.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·169



ΞENH ΠEZOΓPAΦIA / ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΑΠ’ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΖΟΖΕ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

Ιστορ*α της Πολιορκ*ας της Λισαβνας Μυθιστρημα O P·˚ÌÔ‡ÓÙÔ ™›Ï‚·, ¤Ó·˜ Â˘Û˘Ó›‰ËÙÔ˜ ÂÈÌÂÏËÙ‹˜ ‚È‚Ï›ˆÓ, ·Ú·‚·›ÓÂÈ ÙÔ ¯Ú˘Ûfi ηÓfiÓ· Ù˘ ÂÈ̤ÏÂÈ·˜ fiÙ·Ó ·ÏÏ¿˙ÂÈ ¤Ó· «Ó·È» Ì ¤Ó· «fi¯È» Û ÌÈ· IÛÙÔÚ›· Ù˘ ¶ÔÏÈÔÚΛ·˜ Ù˘ §ÈÛ·‚fiÓ·˜. M’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ·Û‹Ì·ÓÙË Î›ÓËÛË ·Ó·ÙÚ¤ÂÙ·È Ë ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘, Û˘Ì·Ú·Û‡ÚÔÓÙ·˜ Î·È ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘. «K¿ı ϤÍË Â›Ó·È ÌÈ· ÂÈΛӉ˘ÓË ıËÙ›· ÛÙË Ì·Á›·» Î·È Ô P·˚ÌÔ‡ÓÙÔ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ¿ÏÏË ÂÈÏÔÁ‹ ·fi ÙÔ Ó· Á›ÓÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ Î·È Ó· ÁÚ¿„ÂÈ ÌÈ· ¿ÏÏË IÛÙÔÚ›·, Ô˘ Ó· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙËÓ Â͈ÊÚÂÓÈ΋ ÙÔ˘ ¿ÚÓËÛË, ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙfiÛÔ ÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ fiÛÔ Î·È ÙȘ Û˘ÁÎÈÓ‹ÛÂȘ Ù˘ ˙ˆ‹˜, Ô˘ ˆ˜ ÙfiÙ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û ·fi ·fiÛÙ·ÛË ·Ú·ÙËÚËÙ‹.



ΖΟΖΕ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

H π:τρινη σχεδ*α Μυθιστρημα

Δ¤ÛÛÂÚ· ÚfiÛˆ· ÎÈ ¤Ó·˜ Û·ÏÔ˜ ˙Ô˘Ó Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÌÈ· ÌÂÙ·Ê˘ÛÈ΋ ÂÌÂÈÚ›· ÛÙȘ Ù¤ÛÛÂÚȘ ÁˆÓȤ˜ Ù˘ π‚ËÚÈ΋˜. ∞ÎÚÈ‚Ò˜ ÙfiÙÂ Ë ÃÂÚÛfiÓËÛÔ˜ –Ë ¶¤ÙÚÈÓË ™¯Â‰›·– ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÌÈ· ·ÓÂÍ‹ÁËÙË ÚˆÁÌ‹ ÛÙ· ¶˘ÚËÓ·›· Î·È ·Ô¯ˆÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙË ÁËÚ·È¿ ‹ÂÈÚÔ. ∏ ∂˘ÚÒË, ·Ó·ÎÔ˘ÊÈṲ̂ÓË, ‚ϤÂÈ ÙÔ˘˜ ·›ı·Ú¯Ô˘˜ πÛ·ÓÔ‡˜ Î·È ¶ÔÚÙÔÁ¿ÏÔ˘˜ Ó· ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÔÓÙ·È, ÔÈ ∏¶∞ ÙÔ˘˜ ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ó Ó’ ·Ú¿ÍÔ˘Ó ÛÙË ˙ÒÓË ÂÈÚÚÔ‹˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ë Â˘Úˆ·˚΋ ÓÂÔÏ·›· ‚Á·›ÓÂÈ ÛÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ Ì ÙÔ Û‡ÓıËÌ· ∂›Ì·ÛÙ ÿ‚ËÚ˜ ÎÈ ÂÌ›˜. ™ÙÔ ÌÂٷ͇ Ù· Ù¤ÛÛÂÚ· ÚfiÛˆ· Û˘Ó·ÓÙÈÔ‡ÓÙ·È, Ù·ÍÈ‰Â‡Ô˘Ó Ì ¤Ó· ÂÚ›ÂÚÁÔ ¢›ÈÔ Î·È Í·Ó·ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜ ̤۷ ·fi ·˘Ù‹ ÙË Û˘Ó¿ÓÙËÛË.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·170



ΞENH ΠEZOΓPAΦIA / ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΑΠ’ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΖΟΖΕ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

H ιστορ*α της 4γνωστης ν$σου Διηγματα ŒÓ·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ˙ËÙ¿ÂÈ ¤Ó· ηڿ‚È ÁÈ· Ó· ‚ÚÂÈ ÙËÓ «¿ÁÓˆÛÙË Ó‹ÛÔ». ¶ÔÈ· fï˜ Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ë ¿ÁÓˆÛÙË Ó‹ÛÔ˜; ¶Ò˜ Ô Î·ı¤Ó·˜ ·fi ÂÌ¿˜ ÌÔÚ› Ó· ÙËÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ; ¶Ò˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ Â·˘Ùfi Ì·˜; ŒÓ·˜ ‰ÈÎÙ¿ÙÔÚ·˜ ¤ÊÙÂÈ ·fi ÙËÓ Î·Ú¤ÎÏ· ÙÔ˘. ŒÓ·˜ Ô‰ËÁfi˜ ÚÔÛ·ı› Ó· ‚ÚÂÈ ‚ÂÓ˙›ÓË Û ÂÚ›Ô‰Ô ÎÚ›Û˘ ÙÔ˘ ÂÙÚÂÏ·›Ô˘ Î·È ÌÂÙ·‰›‰ÂÈ ÙË Ó‡ڈۋ ÙÔ˘ ÛÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙfi ÙÔ˘. ŒÓ·˜ ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ÚÔÛ·ı› Ó· ·ÔÎÏ›ÛÂÈ ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ ·fi ÙËÓ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ¿ ÙÔ˘. K¿ÔÈ· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Â·Ó·ÛÙ·ÙÔ‡Ó ÛÙËÓ ·Ó·ÙÚȯȷÛÙÈο ÁÚ·ÊÂÈÔÎÚ·ÙÈ΋ ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ŒÓ·˜ ΤÓÙ·˘ÚÔ˜ ÓÔÛÙ·ÏÁ› ÙÔ Ì˘ıÈÎfi ·ÚÂÏıfiÓ ÙÔ˘. KÈ ¤Ó· ÂÊË‚ÈÎfi ¿¯ÙÈ ÂΉÈÎÂ›Ù·È ÙÔ˘˜ ÂÓ‹ÏÈΘ ÁÈ· ÙÔÓ Î·Ù·ÈÂÛÙÈÎfi ¤ÏÂÁ¯fi ÙÔ˘˜. EÙ¿ ÈÛÙÔڛ˜ fiÔ˘ ÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ÂÈÛ‚¿ÏÏÂÈ ÛÙÔ Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎfi, Î·È ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊÔ. EÙ¿ ÈÛÙÔڛ˜ ÁÈ· ÂΛÓÔ ÙÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Ô˘ ‰È·Ê‡ÁÂÈ ·fi οı ÏÔÁÈ΋ ‰ÈÂÚÁ·Û›·. EÙ¿ ‰ÈËÁ‹Ì·Ù· Û’ ¤Ó· ‰È¿ÛÙËÌ· ›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓˆÓ, ··Ú·›ÙËÙÔ˜ ÛÙ·ıÌfi˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Ù˘ Ù¤¯Ó˘ ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÓÔÌÂÏ›ÛÙ· Û˘ÁÁڷʤ·.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·171



ΞENH ΠEZOΓPAΦIA / ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΑΠ’ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΖΟΖΕ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

H σπηλι4

Μυθιστρημα ªÈ· ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋ ¯ÂÈÚÔÙ¯ӛ· Ô˘ ÎÏ›ÓÂÈ. ŒÓ· ÁÈÁ¿ÓÙÈÔ ÂÌÔÚÈÎfi ∫¤ÓÙÚÔ-ÊÚÔ‡ÚÈÔ Ô˘ ÂÍ·ÏÒÓÂÙ·È. ∞˘Ùfi Â›Ó·È ÙÔ ÛÎËÓÈÎfi Ù˘ ™ËÏÈ¿˜, Ë ·ÊÔÚÌ‹ ÁÈ· Ó· Û˘ÌÏËÚÒÛÂÈ Ô ¶ÔÚÙÔÁ¿ÏÔ˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÙËÓ «·ÎÔ‡ÛÈ· ÙÚÈÏÔÁ›·» ÙÔ˘ (Ì·˙› Ì ٷ ¤ÚÁ· ¶ÂÚ› Ù˘ÊÏfiÙËÙÔ˜ Î·È ŸÏ· Ù· ÔÓfiÌ·Ù·) Î·È ÙÔÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÁÈ· ÙË Ó¤· Ù¿ÍË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. O ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘ ·ÊËÁÂ›Ù·È ÙȘ Ù‡¯Â˜ ÙÔ˘ ™ÈÚÈ¿ÓÔ ∞ÏÁÎfiÚ, ÂÓfi˜ ÎÂÚ·ÌÔÔÈÔ‡ Ô˘ ‚ϤÂÈ ÙËÓ Ù¤¯ÓË ÙÔ˘ Î·È ÙËÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋ ˙ˆ‹ ÙÔ˘ Ó· ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó fiÙ·Ó ÙÔ Ì˘ÛÙËÚÈ҉˜ ÂÌÔÚÈÎfi ∫¤ÓÙÚÔ ·‡ÂÈ Ó· ·ÁÔÚ¿˙ÂÈ Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘, ÂÓÒ Ë ÎfiÚË Î·È Ô Á·ÌÚfi˜ ÙÔ˘ ÙÔÓ ÚÔÛηÏÔ‡Ó Ó· ÌÂÙ·ÎÔÌ›ÛÂÈ Ì·˙› ÙÔ˘˜ ̤۷ ÛÙÔ ·‡Ù·ÚΘ ∫¤ÓÙÚÔ, fiÔ˘ Ë Î·Ù·Ó¿ÏˆÛË Â›Ó·È ˘Ô¯ÚˆÙÈ΋ Î·È Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·ÓÂÈı‡ÌËÙË. ªÂ ÙË ÁÓˆÛÙ‹ ·ÊËÁËÌ·ÙÈ΋ Û˘ÓÔ¯‹ Î·È ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ ¤ÓÙ·ÛË, Ô ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘ ¯Ù›˙ÂÈ ¤Ó· ·ÓÙÔ‰‡Ó·ÌÔ Î·È ·ÂÈÏËÙÈÎfi ∫¤ÓÙÚÔ Ô˘ ηٷ›ÓÂÈ ÙËÓ fiÏË Á‡Úˆ ÙÔ˘, ÙȘ ·Ú·ÁÎÔ˘fiÏÂȘ, ÙÔ˘˜ ·ÁÚÔ‡˜, ÙȘ ·ÏȤ˜ Ù¤¯Ó˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·ÙÚÔ·Ú¿‰ÔÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ˙ˆ‹˜. À¿Ú¯ÂÈ, ·Ï‹ıÂÈ·, χÛË; ∏ ÛËÏÈ¿ Â›Ó·È ÙÔ ÚÒÙÔ ÌÂÙ¿ ÙÔ ¡fiÌÂÏ Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· Ô˘ ¤ÁÚ·„Â Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·172



ΞENH ΠEZOΓPAΦIA / ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΑΠ’ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΖΟΖΕ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

O 4νθρωπος αντ*γραφο Mυθιστρημα O ΔÂÚÙÔ˘ÏÈ¿ÓÔ ª¿ÛÈÌÔ ∞ÊfiÓÛÔ, ηıËÁËÙ‹˜ Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ Û Á˘ÌÓ¿ÛÈÔ, ˙ÂÈ ÌfiÓÔ˜ Î·È Ï‹ÙÙÂÈØ ˘‹ÚÍ ·ÓÙÚÂ̤ÓÔ˜ Î·È ‰ÂÓ ı˘Ì¿Ù·È ÙÈ ÙÔÓ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙÔ Á¿ÌÔ, ‹Ú ‰È·˙‡ÁÈÔ Î·È ÙÒÚ· ‰ÂÓ ı˘Ì¿Ù·È Ô‡Ù ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ¯ÒÚÈÛÂ, ÂÓÒ ÙËÓ πÛÙÔÚ›· ÙË ‚ϤÂÈ Â‰Ò Î·È Î·ÈÚfi ˆ˜ ÌÈ· ÎfiˆÛË ¯ˆÚ›˜ ÓfiËÌ· Î·È ÌÈ· ·Ú¯‹ ¯ˆÚ›˜ Ù¤ÏÔ˜. ŒÓ· ‚Ú¿‰˘, ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÌÈ· Ù·ÈÓ›· ÛÙÔ ‚›ÓÙÂÔ, ·Ó·Î·Ï‡ÙÂÈ fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙËÓ ›‰È· fiÏË ¤Ó·˜ ·fiÏ˘ÙÔ˜ ‰›‰˘ÌÔ˜, ¤Ó·˜ ÛˆÛ›·˜, ¤Ó· ·ÓÙ›ÁÚ·Êfi ÙÔ˘. ∏ ·Ê‹ÁËÛË ·˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ ηıÒ˜ Î·È Ù˘ ·Ó·Î¿Ï˘„˘ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘, ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ Û˘ÓÂÂÈÒÓ Ô˘ ¤¯ÂÈ Ë ˘fiıÂÛË ·˘Ù‹ ÁÈ· ÙÔÓ ΔÂÚÙÔ˘ÏÈ¿ÓÔ ª¿ÛÈÌÔ ∞ÊfiÓÛÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ‰ÂÓ ı· Â›Ó·È ÔÙ¤ È· Ô ›‰ÈÔ˜… °È· ÔÏÏÔ‡˜ ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· Ù˘ ˆÚÈÌfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ¡ÔÌÂÏ›ÛÙ· Û˘ÁÁڷʤ·.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·173



ΞENH ΠEZOΓPAΦIA / ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΑΠ’ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΖΟΖΕ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

Mικρ:ς αναμν$σεις Aυτοβιογραφ α

√È ªÈÎÚ¤˜ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ Â›Ó·È Ë ÂÍÈÛÙfiÚËÛË ÙˆÓ ‰Âη¤ÓÙ ÚÒÙˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ÓÔÌÂÏ›ÛÙ· Û˘ÁÁڷʤ· ∑Ô˙¤ ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘. ÃÚÂÈ¿ÛÙËÎ·Ó Â›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓÈ· ÒÛÙ ӷ ÔÏÔÎÏËÚˆı› Ë ÚÒÙË Î·È ÌfiÓË –Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ Û˘ÁÁڷʤ·– ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ Ô˘ ı· ‰È·‚¿ÛÔ˘Ì ÔÙ¤. ∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ∞˙ÈÓÈ¿Áη Î·È ÙË §ÈÛ·‚fiÓ· ÂÍÈÛÙÔÚÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÂÚÈ¤ÙÂȘ, Ë ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋ ˙ˆ‹, Ù· ÚÒÙ· ÛÈÓÂÌ¿, Ë Û¯¤ÛË Ì ÙË ıÚËÛΛ·, Ì ÙÔ Û¯ÔÏ›Ô, ÔÈ ÚÒÙÔÈ ¤ÚˆÙ˜ Î·È ÔÈ ÚÒÙ˜ ·ÔÁÔËÙ‡ÛÂȘ. ∏ ·Ê‹ÁËÛË Â›Ó·È ÁÂÌ¿ÙË ·fi ÙË ‰È·‡ÁÂÈ· Î·È ÙËÓ ÙÚ˘ÊÂÚfiÙËÙ· ÂÓfi˜ ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ó· ‰È·ÙËÚ› ÙËÓ Â·Ê‹ ÙÔ˘ Ì ÙÔ ·È‰› Ô˘ οÔÙ ˘‹ÚÍÂ. √È ªÈÎÚ¤˜ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ Â›Ó·È ¤Ó· ·ÔÏ·˘ÛÙÈÎfi ΛÌÂÓÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜ Ô˘ «Èı·ÓÒ˜ ‰ÂÓ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ÙÔ Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ·, ·ÏÏ¿ ÙÔÓ Ì˘ıÈÛÙÔÚÈÔÁÚ¿ÊÔ».

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·174



ΞENH ΠEZOΓPAΦIA / ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΑΠ’ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΖΟΖΕ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

Tο ταξ*δι του ελ:φαντα Διγημα ™Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ· Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ πˆ¿ÓÓ˘ °ã Ù˘ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›·˜ ‰ÒÚÈÛ ÛÙÔÓ ÂÍ¿‰ÂÏÊfi ÙÔ˘, ÙÔÓ ·Ú¯È‰Ô‡Î· ª·ÍÈÌÈÏÈ·Ófi Ù˘ ∞˘ÛÙÚ›·˜, Á·ÌÚfi ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· ∫·ÚfiÏÔ˘ ∂ã, ¤Ó·Ó ÂϤʷÓÙ· Ô˘ Â› ‰‡Ô ¯ÚfiÓÈ· ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙË §ÈÛ·‚fiÓ·, ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓÔ˜ ·fi ÙËÓ πÓ‰›·. ªÂ ‚¿ÛË Ù· ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ‚Ú¤ıËηÓ, ·ÏÏ¿ ΢ڛˆ˜ Ì ÙËÓ ·Ó›Û¯˘ÚË Ê·ÓÙ·Û›· ÙÔ˘ Ô˘ Ì·˜ ¤‰ˆÛ ÙfiÛ· Î·È ÙfiÛ· ·ÚÈÛÙÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù·, Ô ∑Ô˙¤ ™·Ú·Ì¿ÁÎÔ˘ ÊÙÈ¿¯ÓÂÈ ÌÈ· ÈÛÙÔÚ›· fiÔ˘ Ë Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÌϤÎÂÙ·È Ì ÙË Ì˘ıÔÏ·Û›·, Ë ÂÈÚˆÓÈ΋ Ì·ÙÈ¿ Ì ÙÔ ¯ÈÔ‡ÌÔÚ, Ë ÎÚÈÙÈ΋ ‰È¿ıÂÛË Ì ÙË Û˘Ì¿ıÂÈ· ÁÈ· ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Á¤ÓÔ˜. ΔÔ Ù·Í›‰È ÙÔ˘ ÂϤʷÓÙ· Û˘Ì›ÙÂÈ Ì ÙËÓ Â¤ÙÂÈÔ ÙˆÓ ‰¤Î· ¯ÚfiÓˆÓ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·ÔÓÔÌ‹ ÙÔ˘ ¡fiÌÂÏ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ ÛÙÔ Û˘ÁÁڷʤ·.

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·175

SARAMAGO sel_D

16-02-10

14:03

™ÂÏ›‰·176