Ελένη Παπαδάκη - Δεκεμβριανά

Δεθεκβξηαλά 1944 Η ζηπγεξή δνινθνλία ηεο ζπνπδαίαο Ηζνπνηνύ Ειέλεο Παπαδάθε

Ιζηνξηθή Έξεπλα

Γεθεκβξηαλά Η Γνινθνλία ηεο εζνπνηνύ Διέλεο Παπαδάθε από ην Κ.Κ.Δ.

Ζ Διέλε Παπαδάθε ήηαλ ε θνξπθαία Διιελίδα εζνπνηόο ηνπ Μεζνπνιέκνπ, ηελ νπνία ν Γξεγόξεο Ξελόπνπινο είρε ραξαθηεξίζεη "αδηακθηζβήηεηε δηάδνρν ηεο Κνηνπνύιε". Ζ ηξαγηθή ηζηνξία κηαο μερσξηζηήο γπλαίθαο αιιά θαη ηεο επνρήο πνπ ηε γέλλεζε θαη ηε ζθόησζε. Μηα ηζηνξία πνπ ζα έπξεπε λα ηε γλσξίδνπκε όινη. Γηα κηα εζνπνηό πνπ «δηθαηνύηαη» λα είλαη ζεκείν αλαθνξάο ζηελ «εγθπθινπαίδεηα» ηνπ Διιεληθνύ ζεάηξνπ, αιιά παξ΄ όια απηά παξακέλεη ε κεγάιε «άγλσζηε» θαη αδηθεκέλε.

Γλώξηζε ηελ δόμα πνιύ λέα, αιιά έραζε ηε δσή ηεο κόιηο ζηα 41 ηεο ρξόληα, κέζα ζην ράνο ηνπ αληαξνπνιέκνπ θαη έθηνηε ίζσο μεράζηεθε. Ο Πνιύβηνο Μαξζάλ, ζαπκαζηήο θαη βηνγξάθνο ηεο, έπεηηα από πνιύρξνλε έξεπλα θσηίδεη ηηο άγλσζηεο πηπρέο ηεο δσήο ηεο: ηε ζεαηξηθή ηεο ηδηνθπία, ηε βαζεηά θαη ζπάληα κόξθσζή ηεο, ηελ θαξηέξα ηεο ζην εμσηεξηθό, ηνλ αληαγσληζκό ηεο κε ηελ Καηίλα Παμηλνύ, ηηο ηδηόκνξθεο αηζζεκαηηθέο ηεο επηινγέο, ηελ Παηξησηηθή δξάζε ηεο ζηελ Καηνρή, έσο ηελ ζθνηεηλή δνινθνλία ηεο από ην Κ.Κ.Δ. Πνιιά από ηα γεγνλόηα πνπ είραλ ζρέζε κε ηελ Διέλε Παπαδάθε θπζηθό είλαη λα μππλνύλ ζύκεζεο παιηέο κηαο εθηαιηηθήο θαηνρηθήο αηκόζθαηξαο θαη κηαο αδειθνθηόλνπ εκθύιηαο ζύξξαμεο πνπ όινη ζέινπλ λα μεραζηεί όζν γίλεηαη» ζεκεηώλεη ν ζπγγξαθέαο. «Γη' απηό δελ ζπδεηήζεθαλ πνηέ δηεμνδηθά όζν ζα έπξεπε, αιιά έγηλε πξνζπάζεηα απ' όιεο ηηο κεξηέο λα ζθεπαζηνύλ, λα ζαθηνύλ, ρσξίο πνηέ λα έρνπλ αλαιπζεί όζν ζα έπξεπε. Μέζα ζε απηό ην θιίκα ηξνκνθξαηίαο πνιινί θνξπθαίνη θαιιηηέρλεο όπσο ε Κπβέιε, ε Μαξίθα Κνηνπνύιε, ε Βάζσ Μαλσιίδνπ ν Γεκήηξεο Υνξλ, ε Διέλε Παπαδάθε, ν Υξήζηνο Δπζπκίνπ, ν Νίθνο Γελδξακήο θαη πνιινί άιινη ραξαθηεξίζηεθαλ «επλννύκελνη» ησλ αξρώλ Καηνρήο θαη ππέζηεζαλ δξηκεία πνιεκηθή. ΋πσο γξάθεη ν ηζηνξηθόο θαη δεκνζηνγξάθνο Γεώξγηνο Λενληαξίηεο «πνιιέο γπλαίθεο ηνπ ζεάηξνπ κηζνύζαλ ηελ Παπαδάθε δηόηη δελ κπόξεζαλ λα ηελ επηζθηάζνπλ»... ΋ρη, ε Παπαδάθε δελ άμηδε απιώο κηα θαιιηηερληθή βηνγξαθία. Δπξόθεηην γηα ηε δξακαηηθή πάιε κηαο αλώηεξεο πλεπκαηηθά πξνζσπηθόηεηαο γηα θαηαμίσζε θαη δεκηνπξγία, ζηελ αλέθαζελ αλαμηνθξαηηθή Διιάδα.

Ξεζθεπάδεηαη ην παξαζθήλην ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο θξαηηθήο "επηρείξεζεο" ηνπ Δζληθνύ Θεάηξνπ, όπνπ νη ην ρξήκα θαη νη γλσξηκίεο αλέβαδαλ ζηελ θνξπθή ηαιαληνύρνπο θαη κε θαιιηηέρλεο, θαη άιινπο ηνπο "εμαθάληδαλ". Μηα θαιιηηέρληο πνπ κέζα ζε 19 κόιηο ρξόληα θαξηέξαο ζθξάγηζε όζν ειάρηζηεο ηε ζεαηξηθή ηέρλε ηεο παηξίδαο ηεο, κε ζπγθινληζηηθέο εξκελείεο ζε ξόινπο όπσο ε Μαξγαξίηα Γθνηηέ ζηελ «Κπξία κε ηαο θακειίαο» ηνπ Αιεμάλδξνπ Γνπκά πηνύ, ε Έια Ρέληρατκ ζηνλ «Γηάλλε Γαβξηήι Μπόξθκαλ» ηνπ Ηςελ, ε Γπζδεκόλα ζηνλ «Οζέιιν» θαη ε Πόξζηα ζηνλ «Δκπνξν ηεο Βελεηίαο» ηνπ ΢αίμπεξ, ε Κιπηαηκλήζηξα ζηελ «Ζιέθηξα» θαη ε «Αληηγόλε» ηνπ ΢νθνθιένπο, ε βαζίιηζζα Διηζάβεη ζηνλ «Νηνλ Κάξινο» ηνπ ΢ίιεξ, ε Δξζίιηα Νηξέη ζην «Να ληύζνπκε ηνπο γπκλνύο» ηνπ Πηξαληέιν, ε «Ηθηγέλεηα ελ Σαύξνηο» θαη ε «Δθάβε» ηνπ Δπξηπίδε.

Ζ Διέλε Παπαδάθε ζε ηξαπέδη κε ηνλ Θξπιηθό Ζζνπνηό Αηκίιην Βεάθε, όξζην αξηζηεξά, θαη ηνλ ΢πγγξαθέα Γεκήηξε Φαζά (κε ην πνηήξη)

Βαζίιηζζα ηνπ Διιεληθνύ ζεάηξνπ αιιά θαη «άλζξσπνο μερσξηζηόο θαη ηδηόκνξθνο, πνιύπινθνο θαη δύζθνινο (...) θύζε πνιύπιεπξα ραξηζκαηηθή θαη ππεξεπαίζζεηε (...) αγρώδεο θαη ζπρλά απεηζάξρεηε (...) ππέθεξε από ηε δίςα πνπ έλησζε λα θαηαθηήζεη ην θεπγαιέν απόιπην πξνπάλησλ ζηε δνπιεηά ηεο (...) ήηαλ ε εθιεθηή αλάκεζα ζηνπο εθιεθηνύο (...) παηδί κέζα ζηελ ςπρή ηεο, γεκάηε επαηζζεζίεο θαη ηξπθεξόηεηα (...) δπλαηή

πξνζσπηθόηεηα, αλεμάξηεηε, απνθαζηζηηθή, ξηςνθίλδπλε, γελλαία (...) πλεπκαηηθόο άλζξσπνο (...) ζηινπέηα ιεπηή θαη ζβέιηε κε αξκνληθέο, αξγέο, αξηζηνθξαηηθέο θηλήζεηο θαη ιπγεξό παξάζηεκα (...) γλσζηή γηα ην ρηνύκνξ ηεο πνπ ζε νξηζκέλεο πεξηπηώζεηο κπνξνύζε λα γίλεηαη θαη θαπζηηθό (...) δεζηόο άλζξσπνο (...) κε αιάλζαζηε έκθπηε δηαίζζεζε (...) θαιή θαη επγεληθή κε όινπο, πξόζπκε λα αθνύζεη θαη λα βνεζήζεη (...) έλαο ζεζαπξόο αλεθηίκεηνο γηα εθείλνπο πνπ θέξδηδαλ ηελ εκπηζηνζύλε θαη εθηίκεζή ηεο, ηε ζπκπάζεηα θαη ηε θηιία ηεο (...) ζεκλή (...) αγαπνύζε θαη αλαδεηνύζε ηε κνλαμηά...». Από ηελ πξώηε σο ηελ ηειεπηαία ζειίδα ην πάδι πνπ ζπλζέηεη ν αλαγλώζηεο πξνρσξώληαο θαηαιήγεη ζην όηη ην ιηγόηεξν πνπ κπνξείο λα πεηο γηα ηελ Διέλε Παπαδάθε είλαη όηη ππήξμε κνλαδηθή, κε «Μ» θεθαιαίν. Καη αλ νη μερσξηζηνί, νη κνλαδηθνί άλζξσπνη πιεξώλνπλ ην ηίκεκα ηεο δηαθνξεηηθόηεηάο ηνπο αθξηβά, εθείλε ην πιήξσζε κε ηελ ίδηα ηεο ηε δσή. Τπήξμε δειαδή κηα απόιπηα ηξαγηθή πξνζσπηθόηεηα; Μάιινλ όρη, αθνύ όπσο επηζεκαίλεη θαη ν Πνιύβηνο Μαξζάλ «ρσξίο λα ην θαηαιάβεη αλαδείρζεθε κε ηελ ηειεπηαία ζηάζε ηεο θαη ην ηέινο ηεο ζε ηξαγηθή εξσίδα, εθεί πνπ ηίπνηα ην ηξαγηθό δελ είρε λα παξνπζηάζεη ε πξνζσπηθόηεηα θαη ν ραξαθηήξαο ηεο». Σν παξακύζη ηεο πνιπηάιαληεο γπλαίθαο πνπ θάζε βξάδπ ππνθιηλόηαλ κπξνζηά ζε έλα αιαιάδνλ θνηλό, πνπ είρε ζηα πόδηα ηεο ηνλ ζαπκαζκό νιόθιεξεο ηεο πλεπκαηηθήο Διιάδαο, γίλεηαη όζν πξνρσξάεη ην βηβιίν κηα ηζηνξία ηξόκνπ. Ζ δήιηα ησλ ζπλαδέιθσλ ηεο (πνιιά έρνπλ εηπσζεί γηα ηε «δηακάρε» ηεο κε ηελ Καηίλα Παμηλνύ) θαη ησλ θπθισκάησλ πνπ έδελαλ θαη έιπλαλ ζηε ζεαηξηθή Αζήλα, ζαλ ζύλλεθν ζθηάδεη ην θσο πνπ εθείλε εμέπεκπε. Οη πξνζπάζεηεο παξαγθσληζκνύ ηεο (νη νπνίεο ηηο πεξηζζόηεξεο θνξέο πέηπραλ), ν ακείιηθηνο πόιεκνο πνπ ηεο έγηλε, ε αλαπάληερε ζύιιεςή ηεο από ην ΔΑΜ κε ηελ θαηεγνξία ηεο «αληηδξαζηηθήο» θαη ηεο «θηιελάδαο ηνπ Ισάλλνπ Ράιιε» γεγνλόηα πνπ κε θάζε ιεπηνκέξεηα γηα πξώηε θνξά παξαηίζεληαη

- αληηθαηνπηξίδνπλ κηα από ηηο πην ζθνηεηλέο πεξηόδνπο ηεο ζύγρξνλεο ειιεληθήο Ηζηνξίαο.

Ο κεηαθξαζηήο ηεο Κιπηαηκλήζηξαο, Ησάλλεο Γξππάξεο, αθηεξώλεη ζηελ πξσηαγσλίζηξηα.

Λαζπνινγία θαη ζπθνθαληίεο (Ννέκβξεο 1944) Ζ Διέλε Παπαδάθε, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Καηνρήο έθαλε ην πέξαζκά ηεο ζηελ αξραία ηξαγσδία θαη ηα απνηειέζκαηα απηνύ ηνπ εγρεηξήκαηνο πεξηγξάθνληαη κε ρξπζά γξάκκαηα από ηνπο θξηηηθνύο.

Ζ γλσξηκία ηεο κε ηνλ θαηνρηθό πξσζππνπξγό Ησάλλε Ράιιε, ζα πεξηγξαθηεί ζπθνθαληηθά ώο έξσηαο από ηνλ ζύγρξνλν ηεο Σύπν, θαη εθείλε ζα θαηεγνξεζεί ώο ''ε πόξλε-θηιελάδα'' ηνπ Καηνρηθνύ Πξσζππνπξγνύ. ΢ηελ νπζία, ζήκεξα έρεη μεθαζαξηζηεί πιήξσο ε εηθόλα γηα ην ππνηηζέκελν εηδύιιην: ν Ράιιεο, ήηαλ ελδερνκέλσο γνεηεπκέλνο

κε ηελ Διέλε Παπαδάθε, αιιά εθείλε δελ αληαπνθξίζεθε πνηέ ζηα αηζζήκαηά ηνπ. Ζ θηιία όκσο, θαη ν ζαπκαζκόο ηνπ γηα ηελ Παπαδάθε, επέηξεπαλ ζηελ εζνπνηό λα δεηά ράξεο από ηνλ Ράιιε, θαη λα ζώδεη θπξηνιεθηηθά από ηνλ ζάλαην έιιελεο παηξηώηεο, είηε θνκκνπληζηέο αληάξηεο, είηε εβξαίνπο θαηαδεηνύκελνπο. Αληί όκσο γη' απηά, ε αξηζηεξή πξνπαγάλδα πξνηηκνύζε λα ηελ παξνπζηάδεη σο «αλζειιελίδα, σο πξνδόηξηα ηεο ρώξαο ηεο . Υξόληα κεηά, ν εγέηεο ησλ Κνκκνπληζηώλ, Γ.Γ. ηνπ Κ.Κ.Δ. Νίθνο Εαραξηάδεο, «ζρεδόλ» ζα δεηήζεη ζπγγλώκε, δειώλνληαο όηη ε δνινθνλία ηεο Διέλεο Παπαδάθε ήηαλ κηα...''αλνεζία''.

Ζ απειεπζέξσζε ηεο Διιάδαο από ηνλ γεξκαληθό, ηηαιηθό θαη βνπιγαξηθό δπγό, βξήθε ηνπο εζνπνηνύο ηνπ Δζληθνύ Θεάηξνπ, όπσο θαη όιν ηνλ ειιεληζκό, ρσξηζκέλν ζε δεμηνύο θαη αξηζηεξνύο, ζηα πξόζπξα ηνπ ρεηκώλα ηνπ 1944. Γείηνλαο πξόδηδε γείηνλα, θίινο θαηέδηδε θίιν, θαη νη αξηζηεξνί εζνπνηνί ηνπο δεμηνύο. Ή, θαη αληίζηξνθα...

Οη εθινγέο ηνπ ΢σκαηείνπ Σσλ Ζζνπνηώλ ην Ννέκβξε ηνπ 1944, εθιέγνπλ ηε δεμηά παξάηαμε: Γεκήηξεο Υόξλ, Άλλα Καινπηά, Νίθνο Γελδξακήο, Ρέλα Βιαρνπνύινπ, Οξέζηεο Μαθξήο, Βαζίιεο Απισλίηεο, ΢πύξνο Μνπζνύξεο, θ.α. ΢ηνλ αληίπνδα, βέβαηα, νη αξηζηεξνί: Αηκίιηνο Βεάθεο, Μάλνο Καηξάθεο, Σίηνο Βαλδήο, Γήκνο ΢ηαξέληνο, Γεκήηξεο Μπξάη, Αιέμεο Γακηαλόο, Εώξδ ΢αξξή, Νίθνο Σδόγηαο, θ.α. ΋κσο, θαη' απαίηεζε κεξίδσλ ηνπ ζσκαηείνπ, αξρίδνπλ νη δηαγξαθέο εζνπνηώλ από ηνλ ζύιινγν. ΢ηηο 23 Ννεκβξίνπ δεκνζηεύνπλ κηα ιίζηα κε ηίηιν ''Οη πξνδόηαη εζνπνηνί'' θαη όζνη ζεσξνύληαη ''πξνδόηαη'', δηθάδνληαη ζπλνπηηθά γηα λα απνβιεζνύλ... ΟΗ ΄΄ΠΡΟΓΟΣΑΗ΄΄ ΖΘΟΠΟΗΟΗ [Ο ηίηινο θαη ηα νλόκαηα, ρσξίο θαλέλα ζρόιην, όπσο δεκνζηεύηεθαλ ζηελ εθεκεξίδα «Απειεπζεξσηήο», 25 Οθησβξίνπ 1945] ` 1) Βεξγή Έιζα 2) Γαδαθαξίδνπ Έιιε 3) Εακάλνπ Υαξ. 4) Θάλνο Γηνλύζηνο 5) Ηαθσβίδεο Μηράιεο 6) Πόπνια Αγγέια 7) Κόππνια Αιθξέδνο 8) Μνζρνύηεο Γ. 9) Μπέιια ΢κάξσ 10) Παπαδάθε Διέλε 11) Παπιόθζθαγηα Νίλα 12) Ρακαζόθ Ρνβέξηνο 13) Φειίηζεο Γεκήηξηνο θαη 14) Αγγειηθή Κνηζάιε. Ζ επηθύξσζε ζαλάηνπ ησλ νλνκάησλ έγηλε δύν κέξεο πξηλ, ζην θεληξηθό ζέαηξν «Γηνλύζηα» ηεο Πιαηείαο ΢πληάγκαηνο.

Σν πξνεδξείν: Αηκίιηνο Βεάθεο Θεόδσξνο Μνξίδεο ΢πύξνο Παηξίθηνο Υξήζηνο Σζαγαλέαο Πάλνο Καξαβνπζάλνο **************************************************** Πξνζσξηλόο Δπίινγνο ηεο ...«δίθεο» ΢ηελ εμεηαζηηθή επηηξνπή, πίζσ από ην ζιηβεξό ηξαπεδάθη ζηε κέζε ηεο ζθελήο ησλ ζεάηξσλ (αζθαιώο πξέπεη λα ζεσξεζεί σο ην πην άζιην ζθεληθό πνπ εκθαλίζηεθε πνηέ ζην Ριιεληθό ζέαηξν...) ηνλ θεληξηθό ξόιν ηνπ κεγάινπ ηεξνεμεηαζηή Σνξθνπεκάδα ηνλ έπαηδε ν κεγαιύηεξνο Έιιελαο εζνπνηόο ηνπ 20νύ αηώλα, θαη γηαηί όρη θαη ηνπ 21νπ, ν Αηκίιηνο Βεάθεο. Δπέδεζε σο ην 1951.

` `Με ηνλ ΢ηξαηησηηθό ΢ύλδεζκν ζηελ αξρή, άγξηνο Βεληδειηθόο κεηά θαη πκλεηήο ηνπ Βεληδέινπ, ζηε ζπλέρεηα θαλαηηθόο νπαδόο θάζε δηθηάηνξα θαη ηεο Βαζηιείαο θαη πκλεηήο ηνπ Βαζηιέσο Κσλζηαληίλνπ, ζηε ζπλέρεηα πκλεηήο ηνπ Ησάλλε Μεηαμά, ώζπνπ εηειεύηεζε ην βίν ηνπ σο θαλαηηθόο αξηζηεξόο...

Μηα κηθξή παξέλζεζε. Αλάκεζα ζηνπο ερζξνύο ηεο ΟΠΛΑ, ηνπο νπνίνπο εθηεινύζε ζπλερώο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Καηνρήο (θαη ηνπο ρξεώλνληαλ νη Ούλλνη) θαη ηδηαίηεξα ηνλ άγξην Γεθέκβξε 1944, αλάκεζα ινηπόλ ζηνπο ζηξαηησηηθνύο, ηνπο αζηπλνκηθνύο –θπξίσο ρσξνθπιάθηα ηνπ γάιαθηνο– ηνπο θξαγκέλνπο καπξαγνξίηεο, ηνπο γλσζηνύο ζπλεξγάηεο ησλ γεξκαλώλ, ήηαλ θαη νη «πεξίθεκνη» Σξνηζθηζηέο, νπαδνί ηνπ δνινθνλεκέλνπ, από άλζξσπν ηνπ Ησζήθ ΢ηάιηλ, Λένλ Σξόηζθη. Απηνί νη ηειεπηαίνη ήηαλ ην θόθθηλν παλί όρη κόλν ηνπ «δηθνύ καο» ΚΚΔ αιιά όισλ ησλ ΚΚ θαη ησλ ηπθισκέλσλ νπαδώλ ηνπο, απαληαρνύ ηεο νηθνπκέλεο, αθνινπζώληαο ηπθιά ηε «΢νβηεηηθή γξακκή» εθείλσλ ησλ ρξόλσλ. Οη δύν «εηξσλείεο» ηεο Ηζηνξίαο ΋ηαλ νη Γεξκαλνί ζπλέιαβαλ ηνλ γηό ηνπ Βεάθε, απηόο πξνζέθπγε ζηελ Διέλε Παπαδάθε ώζηε, κέζσ ηεο γλσξηκίαο ηεο κε ηνλ Ησάλλε Ράιιε, λα επηηύρεη ηελ απειεπζέξσζε ηνπ. Δπίζεο έρνπλ δηαζσζεί δύν παξάγξαθνη από ην απζεληηθό ρεηξόγξαθν άικπνπκ πνπ έθηηαμε ν ίδηνο ν ίδηνο ν Αηκίιηνο Βεάθεο, όηαλ ηέιεησζαλ νη παξαζηάζεηο ηνπ έξγνπ «Σαπεηλνί θαη θαηαθξνλεκέλνη», πνπ παίρηεθε ζε δηθή ηνπ δηαζθεπή ζην Δζληθό Θέαηξν. Έρεη εκεξνκελία 20 Μαΐνπ 1934 (δέθα, κόιηο, ρξόληα πξηλ από ηε ζθαγή) θαη αθηεξώλεηαη ζηελ ίδηα ηελ ζπκπξσηαγσλίζηξηα ηνπ, ηελ Διέλε Παπαδάθε:

«Σηε κεγάιε κνπ ζπλάδειθν θη επγεληθή θίιε Ειέλε Παπαδάθε κε ηελ επγλσκνζύλε κνπ γηα ηελ αξηζηνηερληθή ελζάξθσζε ηνπ ξόινπ ηεο Ναηάζαο». Καη απόζπαζκα από ηελ εηζαγσγή ηνπ, πάιη ρεηξόγξαθν:

«Μελ μεράζεηο πνηέ ζνπ απηό ην ζξίακβν, γηαηί ε ζύκεζή ηνπ ζα ζνπ θέξλεη ζην λνπ, γηα αηώλην κάζεκα, πσο εθείλν πνπ αμίδεη ζξηακβεύεη πάληα ζην πείζκα ησλ αλάμησλ θαη ησλ κνρζεξώλ».

Γίπια, ινηπόλ, ζηνλ Βεάθε, γηα λα επαλέιζνπκε, πνπ θαζόηαλ σο θξηηήο (ζην ηέινο έβγαιε, θπζηθά, απ΄ έμσ ηελ νπξά ηνπ θαη δελ ςήθηζε ηε δηαγξαθή θαλελόο, γηαηί ζα θαηελόεζε ην ξεδηιίθη ηνπ!) ήηαλ θαη ν γλσζηόο εζνπνηόο Υξήζηνο Σζαγαλέαο, ν πνιηηηθά «ζαλάζηκνο ερζξόο όισλ», βεβαίσο, βεβαίσο! Απηόλ δηάιεμε ην Κόκκα, ιέλε, αθνύ ην Κόκκα νξγάλσζε απηή ηελ καύξε ηειεηή ηνπ ζαλάηνπ. Άγλσζην παξακέλεη κε πνην ηξόπν ηελ είρε ζθαπνπιάξεη έσο εθείλε ηε ζηηγκή από ηα αθνληζκέλα λύρηα ησλ παηδηώλ (θπξηνιεθηηθώο) ηεο νξγάλσζεο θαη δελ βξηζθόηαλ ην πηώκα ηνπ ζ’ έλα ραληάθη. Αλαξσηηέηαη θαλείο πώο ηνλ άληεραλ νη ππόινηπνη ηέζζεξηο δίπια ηνπο θαη νη έμαιινη αξηζηεξνί εζνπνηνί ηεο πιαηείαο θαη ησλ ζεσξείσλ. Έλαο ηέηνηνο ηξνηζθηζηήο θαη κε ηέηνην ιαηκό έπξεπε λα εμαθαληζηεί ακέζσο. Αιιά δελ… Δπέδεζε όισλ (θαη ε γπλαίθα ηνπ πεξηζζόηεξν αθνύ έζαςε όινπο θαη όιεο πνπ έπαημαλ καδί ηεο ζην βίν ηεο εθηόο από ηε ΢κάξσ ΢ηεθαλίδνπ πνπ ηνπο ηελ έθεξε). Σν πεξίεξγν κε ηνλ Υξήζην Σζαγαλέα είλαη όηη ελώ σο λένο ήηαλ άζρεκνο θαη άραξνο όηαλ γέξαζε έγηλε ζπκπαζήο κε ηνπο αβαληαδόξηθνπο ξόινπο πνπ έπαημε ζηνλ θηλεκαηνγξάθν. Φαλαηηθή ηξνηζθίζηξηα ήηαλ θαη ε γπλαίθα ηνπ, επίζεο εζνπνηόο, Νίηζα Σζαγαλέα, ε νπνία ζε πξώην γάκν είρε παληξεπηεί ηνλ Γηώξγν Βηηζώξε (πξνζσπηθό θίιν ηνπ Σξόηζθπ) θαη αδειθό ηνπ δσγξάθνπ Μίκε Βηηζώξε θαη ηνπ εζνπνηνύ θαη

πνηεηή Σίκνπ Βηηζώξε θαη ε νπνία κάιηζηα είρε παίμεη κεξηθέο θνξέο ζε ξόινπο, δίπια ζηελ Διέλε Παπαδάθε. Πώο θαηόξζσζαλ όκσο (θαη πνηνο άξαγε απ’ όινπο) λα πιεζηάζνπλ θαη λα πείζνπλ απηό ην βνπλό, ηνλ Αηκίιην Βεάθε, ηνλ νπνίν όινη νη αζήκαληνη ζεσξνύζαλ «ζπλάδειθό» ηνπο, αλ είλαη δπλαηό, λα «εγεζεί» κηαο ηέηνηαο θαηάπηπζηεο θαηάζηαζεο. (Δδώ ν Μπξάη, ζην ζέκα ηνπ «δηθαζηεξίνπ» δηθαίσο εμαλίζηαηαη). Ση κπνξεί λα ηνπ έηαμαλ θαη πώο ηνλ έθεξαλ ηνύκπα; Μήπσο ηνπ ππνζρέζεθαλ ηηκέο θαη δόμεο, πνπ δελ αμηώζεθε θαλείο σο ηώξα, κήπσο ηνπ ππελζύκηζαλ ηηο κεηάλνηεο πνπ έθαλε ζε θάζε θάιπε ζηξαηησηηθό θαη πξσζππνπξγό; Μήπσο ηνλ εθβίαζαλ γηα θάηη πνπ θαλείο σο ζήκεξα δελ γλσξίδεη ή ηνλ απείιεζαλ ζηα ίζα όηη αλ δελ ιάβεη κέξνο ζηελ «επηηξνπή» θηλδπλεύεη θαη ν ίδηνο θαη ε νηθνγέλεηά ηνπ; Άγλσζην... Πξέπεη, πξνθαλώο, λα θαηάιαβε, γηαηί ήηαλ πιένλ ειηθησκέλνο, όηη όινη απηνί νη αζήκαληνη θαη άζεκνη ηνλ ήζειαλ σο όλνκα, γηα θξάρηε κε ιίγα ιόγηα γηα λα δείμνπλ θαη λα απνδείμνπλ ζηνλ «ιαό» όηη εθείλε ηελ θξίζηκε ζηηγκή ην «θίλεκα» ήηαλ ελσκέλν θαη γεξό ζαλ κηα γξνζηά. Μέζα ζ’ εθείλε ηε θνληθή ζησπή δπζηπρώο δελ αθνύζηεθαλ δύν κεγάιεο γπλαηθείεο θσλέο, ίζσο ηζάμηεο ηνπ Βεάθε: ηεο Μαξίθαο Κνηνπνύιε θαη ηεο ΢απθώο Αιθαίνπ. Ήηαλ νη ηξεηο εζνπνηνί κπξνζηά ζηνπο νπνίνπο εθείλεο ηηο θαξκαθσκέλεο ώξεο, όινη θαη όιεο ζηέθνληαλ πξνζνρή ζέινληαο κε ζέινληαο. Ήηαλ, όπσο θαη λα ην θάλνπκε, απηό πνπ ζπλεζίδεηαη λα ιέγεηαη γηα ηέηνηεο πξνζσπηθόηεηεο «ηεξά ηέξαηα». ΢αλ θη απηνύο δελ μαλάβγαιε ην ειιεληθό ζέαηξν. Να ζεκεηώζσ αθόκε δύν: ηνλ Δπάγγειν θαη Γηώξγν Μακία. Καη κεξηθά αθόκε γηα ηνπο θηιίζηνξεο θαη ηνπο ζρνιαζηηθνύο. Μεηά ηε δηαγξαθή ηεο έζηεηιε επηζηνιή, κε εκεξνκελία 7 Ννεκβξίνπ 1944, ζηνλ ππνπξγό Θξεζθεπκάησλ θαη Δζληθήο

Παηδείαο, σο αξκόδην πεξί ηα θαιιηηερληθά. Ζ θαηεγνξία ήηαλ: «Πξνδνηηθή ζηάζε ηελ πεξίνδν ηεο Καηνρήο». Υσξίο ιεπηνκέξεηεο... Αλάκεζα ζε άιια γξάθεη ζηνλ ππνπξγό:

«Μία απόθαζηο ηνηνύηνπ πεξηερνκέλνπ κε θνηλνπνηεζείζα δε εηο ηνπο

ελδηαθεξνκέλνπο θαη ήηηο απόθαζηο ζα έδεη λα ιεθζή κόλνλ θαηόπηλ ηεξήζεσο σξηζκέλσλ λνκίκσλ ηύπσλ θαη γλσζηνπνηήζεσο εκίλ… κε αλαγθάδεη λα πξνζθύγσ εηο Υκάο θαη λα δηακαξηπξεζώ εληνλώηαηα…» Καη πξνο ην ΢σκαηείν: «Δηα ησλ εθεκεξίδσλ επιεξνθνξήζελ όηη δηεγξάθελ από ην εκέηεξνλ Σσκαηείνλ. Παξαθαιώ πκάο όπσο ελαξεζηεζήηε λα κνπ γλσξίζεηε εγγξάθσο επί ηε βάζεη ηίλσλ ζηνηρείσλ, καξηπξηώλ ή άιισλ απνδείμεσλ ειήθζε ε αλσηέξσ απόθαζηο». Ο Τπνπξγόο έζηεηιε ακέζσο επηζηνιή ζην ΢σκαηείν θαη δεηνύζε εμεγήζεηο. Ούηε ζηνλ έλα νύηε ζηνλ άιιν απάληεζε ην ΢σκαηείν. ΢ηηο 24 Ννεκβξίνπ ε Παπαδάθε ζηέιλεη δεύηεξε επηζηνιή. Αλάκεζα ζε άιια γξάθεη:

«…Ννκίδσ όηη πάζα άκπλα επί ηόζνλ αλαξκόζησο ζπληεηαγκέλνπ εγγξάθνπ, πιήξνπο ανξίζησλ θαη αβαζίκσλ ελαληίνλ κνπ ζηνηρείσλ θαη ζπθνθαληηθώλ δπζθεκίζεσλ, νηθνδνκήκαηνο αζπζηόισλ θαηεγνξηώλ βαζηδνκέλσλ κόλνλ επί «εληππώζεσλ», σο ξεηώο αλαθέξεη ην απόζπαζκα ησλ πξαθηηθώλ [άξα ππήξραλ πξαθηηθά ζην αξρείν ηεο δελ βξέζεθαλ νύηε ζηα γξαθεία ηνπ ΣΕΗ] κία ηνηαύηε άκπλα, ζ’ απεηέιεη ύβξηλ ελαληίνλ εκνύ ηεο ηδίαο, απξεπνύο ήδε δηα ηεο απνθάζεσο θαζπβξηζζείζεο θαη δηα ηξόπνπ απάδνληνο, σο θξνλώ εηο Σσκαηείνλ επζεβνύκελνλ εαπηό θαη ηαο απνθάζεηο ηνπ. »Καηά πόζνλ ε όιε ζηάζηο κνπ θαηά ην δηάζηεκα ηεο θαηνρήο ππήξμελ «αληεζληθή, αληηζπλαδειθηθή, εγσηζηηθή θαη απξεπήο» δύλαληαη θαιιίηεξνλ από εκέ λα δηαθσηίζνπλ ηελ Σπλέιεπζηλ πνιινί εθιεθηνί ζπλάδειθνη». Καη ηειεηώλεη ηελ επηζηνιή θαηαζέηνληαο ηα όπια εμαληιεκέλε θαη θαηά θξάηνο ληθεκέλε:

«Οπσζδήπνηε ε Σπλέιεπζηο πκώλ αο απνθαζίζε ό,ηη λνκίδεη». Καη ππνγξάθεη: «Μεηά πάζεο ηηκήο». ΢ε πνηνλ θαη ζε πνηνπο;... ` Δίλαη αιήζεηα όηη ν αξηζκόο ησλ ζπκάησλ ηεο αλζξσπνζπζίαο ζηελ Διιάδα είλαη αζήκαληνο κπξνζηά ζηνπο αλαηξηρηαζηηθνύο αξηζκνύο πνπ καο παξαδόζεθαλ, κεηά ηνλ πόιεκν, από ηελ Ηηαιία θαη ηε Γαιιία. Ίζσο, ιέλε νξηζκέλνη, σο πνζνζηά ελ ζρέζεη κε ηνλ πιεζπζκό θάζε ρώξαο είλαη κάιινλ ν ίδηνο. Αλ εμαηξέζνπκε ηνπο καπξαγνξίηεο όια ηα άιια ζύκαηα ήηαλ ηεο πείλαο. Σεο πείλαο ήηαλ θαη νη δνινθόλνη. Πξέπεη όκσο θάπσο λα θιείζνπκε ηνύην ην παξάπνλν κε ηε δξακαηηθή δηαπίζησζε ηνπ Γ. Μπξάη: «΋πσο ην αίκα ηνπ Ίσλνο Γξαγνύκε θαηέζηξεςε ηνλ Διεπζέξην Βεληδέιν, έηζη πηζηεύσ πσο ην αίκα ηεο Παπαδάθε θαηέζηξεςε ην ΔΑΜ». ΋ρη όκσο κόλν ηεο Παπαδάθε... Ο δε εζνπνηόο ηνπ Θεάηξνπ θαη Κηλεκαηνγξάθνπ Γηώξγνο Γιπλόο πξώηα δεηνύζε κεη΄ επηηάζεσο ηελ δηαγξαθή θαη δνινθνλία ηεο Διέλεο Παπαδάθε θαη κεηά από ρξόληα ηεο αθηέξσζε, σο ΢πγγξαθέαο, ηελ έθδνζε βηβιίνπ ηνπ κε ζέκα ην Θέαηξν. Δίραλ μεραζηεί ηα πάληα...

Μία πξόγεπζε ιατθνύ δηθαζηεξίνπ απνηέιεζε ε «δίθε» ηνπ ΢σκαηείνπ ησλ Ζζνπνηώλ ζην ζέαηξν Γηνλύζηα ζηηο 24 Ννεκβξίνπ 1944. «Θάλαηνο ζηελ πνπ...λα!», αθνπγόηαλ από πνιιά ζηόκαηα εζνπνηώλ θαη ε Διέλε Παπαδάθε δηαγξάθεθε από ην ΢σκαηείν. Πξάγκαηη, ε «πξηγθίπηζζα ηεο κνλαμηάο», όπσο ηελ απνθαινύζαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Καηνρήο ιόγσ ησλ δηαζπλδέζεώλ ηεο, είρε θαηαθέξεη λα ζώζεη πνιύ θόζκν

αλεμαξηήησο ηδενινγίαο, κεηαμύ ησλ νπνίσλ ηνλ γηό ηνπ γλσζηνύ βηβιηνπώιε Διεπζεξνπδάθε θαη ηνλ γηαηξό Γηώξγν Μνπζηξνύθα, θαηνπηλό ζηέιερνο ηνπ Τπνπξγείνπ Τγείαο ππό ηνλ Πέηξν Κόθθαιε ζηελ Κπβέξλεζε ηνπ Βνπλνύ. ΋κσο όια απηά είραλ μεραζηεί ηόζν γξήγνξα.. Καη ε ιαζπνινγία, θαιά θξαηνύζε... Ο ''απαγνξεπκέλνο'' Κνκκνπληζηηθόο παξάλνκνο Σύπνο ηεο επνρήο, κε ηελ θαζνδεγνύκελε από αξηζηεξνύο θύθινπο εθεκεξίδα ''Διιεληθό Αίκα'' θαζεκεξηλώο δηέδηδε επζαξζώο ιατθηζηηθά απνθπήκαηα ηεο θαληαζίαο: ''Αο ζεκεησζεί όηη ν Ράιιεο δώξηζε ζηελ εζνπνηό, κηα δώλε από πιαηίλα, αμίαο εθαηνληάδσλ (ζ.ζ. Καηνρηθώλ...) εθαηνκκπξίσλ . Έηζη, ελώ ν ιαόο ππνθέξεη από ηελ πείλα, ν Πξσζππνπξγόο παξηζηάλεη ηνλ ''γελλαηόδσξν'' εξαζηή.'' ''Γηεζόζε ηηο ηειεπηαίεο κέξεο, όηη ν Γηάλλεο Ράιιεο θαηόξζσζε κε ''δεκνθξαηηθό εηδηθό λόκν'' λα ηειέζεη ηνλ ηέηαξην γάκν ηνπ, λπκθεπζείο ηελ Διέλε Παπαδάθε''! ΋ια απηά πξνθαινύζαλ, δηθαηνινγεκέλα ζε θάπνην βαζκό, ην ιατθό αίζζεκα. Μέξεο κεηά ηε δνινθνλία ηεο Διέλεο Παπαδάθε, νη δήκηνη ζα έςαρλαλ απεγλσζκέλα ζην ζπίηη ηεο, γηα ηελ...ππνηηζέκελε πιαηηλέληα δώλε πνπ ηεο ράξηζε ζύκθσλα κε ηα δεκνζηεύκαηα ν πξσζππνπξγόο... Αληί απηήο ηεο ππνηηζέκελεο δώλεο, νη θαηξνζθόπνη πιηαηζηθνιόγνη βνιεύηεθαλ ηειηθά, κόλν κε κηα γνύλα...

Οη ηειεπηαίεο ηεο εκέξεο (Γεθέκβξεο 1944) Πξσηνκεληά... 1 Γεθεκβξίνπ 1944. Ζ Διέλε Παπαδάθε θαη ε Αηκηιία Καξαβία ζηέθνληαη κπξνζηά ζηελ κπαιθνλόπνξηα πνπ άλνηγε ζηε κεγάιε βεξάληα, ζην δηακέξηζκα ηεο Διέλεο, ζηελ νδό Ηαθσβίδνπ, απ' όπνπ θαηλόηαλ ν θάκπνο σο ηελ Πάξλεζα θαη ην Αηγάιεσ. Με ηα αηώληα κειαγρνιηθά ηεο κάηηα, ε Διέλε θνίηαδε ζησπειή πξνο ηα βνπλά. Ζ Αηκηιία, παξαθνινπζώληαο ην βιέκκα ηεο, είπε: -΢ήκεξα πξσηνκεληά, ζαλ ηα ςειά βνπλά λα 'λαη ε ηύρε θαη ε δσή ζνπ. -Ζ δσή κνπ; ξώηεζε εθείλε θαη ζθύβνληαο ζηελ παιάκε ηνπ αξηζηεξνύ ρεξηνύ ηεο, αθνινύζεζε κε ηνλ δείθηε ηνπ δεμηνύ, ηελ γξακκή ηεο δσήο ηεο. -Κνίηαμε ηη κηθξή είλαη ε δσή κνπ! Με όιεο ηηο επρέο πνπ κε βάδεηε λα θάκσ θάζε πξσηνκεληά ζηα ςειά βνπλά θαη ζην θαηλνύξην θεγγάξη, ε δσή γηα κέλα είλαη πάληα πηθξή! Δπηπρώο πνπ ζα ηειεηώζεη γξήγνξα... Καη ηελ θνίηαμε ζηα κάηηα ζαλ λα δεηνύζε παξ' όια απηά, κηα δηάςεπζε από ηελ Αηκηιία... Μόιηο δύν εηθνζηηεηξάσξα κεηά, ηελ Κπξηαθή 3 Γεθεκβξίνπ, ζα άξρηδαλ ζηελ Πιαηεία ΢πληάγκαηνο ησλ Αζελώλ ηα ηξαγηθά γεγνλόηα.

Ο Γεκήηξεο Μπξάη, ζην ηειεπηαίν βηβιίν ηνπ ζπκήζεθε ηελ εκέξα εθείλε: ''Σε κέξα πνπ μέζπαζε ην Γεθεκβξηαλό θίλεκα ηνπ '44, ήηαλ Κπξηαθή. Ξεθίλεζα πνδαξόδξνκν σο ηα Παηήζηα - είρακε ζπλεζίζεη ζηελ Καηνρή ηελ έιιεηςε ζπγθνηλσληαθώλ κέζσλ - λα πάσ ζηελ παξάζηαζε ηνπ ΡΔΞ. Φηάλνληαο ζην ζέαηξν '''Παπατσάλλνπ'' άθνπζα θάηη ζπλαδέιθνπο λα κνπ θσλάδνπλ: - ''Πνπ πάο, δελ ππάξρνπλ παξαζηάζεηο!''. Γύξηζα πίζσ, θπζηθά κε ην ίδην ζπγθνηλσληαθό κέζν. ΢ηελ νδό Ηαθσβίδνπ όπνπ κέλακε θη νη δπό, απάληεζα ηελ Διέλε έμσ απ' ην ζπίηη ηεο. Σεο είπα ηα λέα: -''Πήγαηλε θάπνπ λα θξπθηείο, θνβάκαη κε ζε βξεη θαθό''... Έγηλε ζεξίν αλήκεξν. Πξώηε θνξά ηελ είδα έηζη, ζηα ηόζα ρξόληα ηεο ζηελήο καο θηιίαο: -''Δίζαη θαη ζπ από θείλνπο πνπ κε ιέλε δσζίινγε!'', θώλαμε κε ηελ θξπζηάιιηλε θσλή ηεο, πνπ δελ έραλε ηε καγεία ηεο αθόκα θη όηαλ ήηαλ νξγηζκέλε. Γελ ηόικεζα λα ηεο αληηκηιήζσ... Λίγεο κέξεο πξίλ, ζην Θέαηξν Γηνλύζηα ηεο Πιαηείαο ΢πληάγκαηνο, είρε νξγαλσζεί από ην ΢σκαηείν ησλ εζνπνηώλ κηα γεληθή ζπλέιεπζε κε ζθνπό ηε δίθε ησλ δσζίινγσλ εζνπνηώλ...".

Αηάξαρε, απαληνύζε ζε όπνηνλ ηελ ζπκβνύιεπε λα θπιαρηεί: -''Μα γηαηί λα θύγσ; Ση έρσ θάκεη; Δπείξαμα πνηέ θαλέλα; Δπεηδή έζσζα αλζξώπηλεο δσέο ζηελ Καηνρή, είλαη πνηέ δπλαηόλ λα έρσ ηνλ παξακηθξόηεξν θόβν; Αο κε πηάζνπλ, θαη λα δνύκε ηη θαθό έθακα. Γηαηί λα θύγσ ινηπόλ;''. ΋ιε ε γεκάηε επζύηεηα δσή ηεο Διέλεο, θνξπθώζεθε κε ηελ ηειεπηαία απηή ζηάζε ηεο, ηελ επνρή ηνπ θόβνπ θαη ηεο ηξνκνθξαηίαο. Με ήζπρε ηε ζπλείδεζε παξέκεηλε ζηα Παηήζηα, ελώ πνιύο θόζκνο από ηελ ΔΑΜνθξαηνύκελε δώλε δξαπέηεπζε πξόο ην Κνισλάθη. Πνιινί δηεξσηήζεθαλ αξγόηεξα, πώο θαη γηαηί δελ δηέθπγε θη εθείλε, θαη ην ζεώξεζαλ απξνλνεζία θαη θαθή εθηίκεζε ηεο θαηάζηαζεο, ελώ γηα ηελ Διέλε ήηαλ κηα γελλαία θαη αιεζηλή πξάμε ζπλέπεηαο πξόο όιε ηε δσή ηεο. Σν πόζν δηέθεξε ε Διέλε από ηνπο άιινπο, ην απέδεημε ην γεγνλόο όηη δελ δήηεζε λα δηαθύγεη ή λα θξπθηεί. Αθξηβώο ζαλ ηελ Αληηγόλε...

Η ζύιιεςε θη ε εθηέιεζε (21 Γεθεκβξίνπ 1944) ΢ην ζπίηη ησλ Παπαδάθε εθείλε ηελ ώξα ήηαλ κόλν ε κεηέξα ηεο Διέλεο. Ο Μηράιεο είρε πάεη γηα θαθέ κε ηνλ θνπληάδν ηνπ, θαη ε Σεό ήηαλ ζηεο γεηηόληζζαο. Σξία ηεηξάγσλα πην πέξα, ζηα πεξηθεξεηαθά γξαθεία ηνπ ΔΑΜ, ζηε δηαζηαύξσζε Πνιπιά θαη Μαξηδώθε, ε αδπζώπεηε ''ιατθή αζηπλνκία'' ηνπ ΚΚΔ, ε Ο.Π.Λ.Α., κε επηθεθαιήο ηεο ηνλ Οξέζηε, απνθάζηδε ηελ ηύρε ηεο Διέλεο Παπαδάθε... Απηόο ν Οξέζηεο, εηθνζηηξηώλ ρξόλσλ άληξαο, ήηαλ θύζε εγθιεκαηηθή, απόιπηα δηεθζαξκέλνο θαη γπλαηθάο. Έλα αιεζηλό απόβξαζκα ηεο θνηλσλίαο, πνπ κέζα ζηελ ηαξαγκέλε

αηκόζθαηξα ησλ Γεθεκβξηαλώλ, απέθηεζε αμία θαη αμηώκαηα, θαη πξνέβε ζε κηα ζεηξά από ιεειαζίεο, πιηάηζηθα θαη θόλνπο. Καινπεξλνύζε, κε ηνλ ππνδηνηθεηή ηνπ θαη ηνλ βνεζό, θαη κε ηηο δηάθνξεο εξσκέλεο ηνπο: έθαλαλ ζπιινγή από ηα πνιύηηκα ηηκαιθή ησλ κειινζάλαησλ ειιήλσλ πνιηηώλ, πνπ ηνπο εθηεινύζαλ θαηά θαλόλα ζηα Γηπιηζηήξηα ηεο ΟΤΛΔΝ. Χζηόζν, ε εγεζία ηνπ ΚΚΔ, δήισλε νηη -θαη ίζσο πξαγκαηηθά λα αγλννύζε ηελ αζύδνηε δξάζε ηνπ. Πξόο ην παξόλ, ε κόλε ελαληίσζε ζηηο πξάμεηο ηνπ ήηαλ νη ζύληξνθνη-δήκηνη, κε ηνπο νπνίνπο είρε κνλίκσο πξνζηξηβέο ώο πξόο ηνλ δηακνηξαζκό ηεο ιείαο ησλ λεθξώλ! Ήζειε ηε κεξίδα ηνπ ιένληνο ν Οξέζηεο... Ο θαπεηάλ Οξέζηεο, θαίλεηαη νηη δήηεζε εθείλν ην απόγεπκα ηε ζύιιεςε ηεο Διέλεο Παπαδάθε. ΢ην γξαθείν ηνπ ΔΑΜ ππήξρε ήδε κηα ιίζηα κε ηα νλόκαηα ησλ ''αληηδξαζηηθώλ ζηνηρείσλ'' θαη ην όλνκά ηεο ήηαλ κέζα, κε ηνλ πξνζδηνξηζκό ''ε θηιελάδα ηνπ Ράιιε''. Ο θνκκνπληζηήο θνηηεηήο Κώζηαο Μπηιηξάθεο αλέιαβε από ηελ νξγάλσζε ην θαζήθνλ λα ηελ ζπιιάβεη. Μελ γλσξίδνληαο ηνλ αθξηβή ηόπν ηεο θαηνηθίαο ηεο, έθαλε ζηάζε ζηελ νδό Υξπζνζηόκνπ θαη ξώηεζε ηελ λεαξή ππεξέηξηα ηνπ θνκκνπληζηή δηθεγόξνπ Μαθξή, Γεσξγία, πξόο ηα πνύ λα θαηεπζπλζεί. ΢ηακάηεζε έμσ από ην ζπίηη ηεο Αηκηιίαο Καξαβία, θαη απηή ηε θνξά ε ππεξέηξηα ηεο Μίιηαο, ε Αξγπξώ, ηνλ έζηεηιε ζην δηπιαλό ζπίηη. Βξήθε ηελ Αηθαηεξίλε Παπαδάθε, πνπ εθείλε ηελ ώξα δηάβαδε έλα βηβιίν ζην αλνηρηό παξάζπξν. Σελ ξώηεζε άγξηα: -Πνπ είλαη ε Διέλε Παπαδάθε; -Γελ είλαη ζπίηη απηή ηε ζηηγκή. -Πνύ είλαη θαη ηη ώξα ζα γπξίζεη; -Γελ μέξσ πνπ είλαη, κα ζα γπξίζεη θαηά ηηο εθηά. Μηα ζηηγκή λα ξσηήζσ. -Όρη. Κάηζε εθεί πνπ είζαη, γηαηί ζηελ άλαςα!

Βιαζηεκώληαο θαη απεηιώληαο ζπλέρηζε νξγηζκέλνο: -Δδώ πνιηηνθπιαθή ηνπ ΔΑΜ! Πνύ είλαη ε Διέλε Παπαδάθε; -Γελ μεύξσ, ζαο είπα. Βγήθε από ην ζπίηη. Ση ζπκβαίλεη; Βιέπνληαο ηνλ Μπηιηξάθε έηνηκν λα ζθαξθαιώζεη ζην παξάζπξν, ε γξηα-Παπαδάθε θαηέβαζε απόηνκα ην ξνιό ηνπ παξαζύξνπ. Βγήθε από ην πνξηάθη ηεο θνπδίλαο, θη έηξεμε ζην ζπίηη ηεο Καξαβία γηα βνήζεηα. ΢ηελ απιή κεηαμύ ησλ δύν ζπηηηώλ βξήθε ηνλ Μηραιαθόπνπιν. -Βνεζήζηε κε θύξηε. Κάπνηνο κε θπλεγά κε ην πηζηόιη λα κε ζθνηώζεη! -Μήλ θάλεηε έηζη θπξία, θάπνηνλ ζα θαηαδεηεί, απάληεζε απηόο κε ραξαθηεξηζηηθή απάζεηα. Ο Μπηιηξάθεο εκθαλίζηεθε θαη πάιη θαη άξπαμε ηελ γξηνύια από ην κπξάηζν, θξαδαίλνληαο ην πηζηόιη. Σε ζθελή είδε ε λύθε ηεο, Σεό Παπαδάθε πνπ έηξεμε λα ξσηήζεη ηη ζπκβαίλεη. Μέζα ζηνλ παληθό ηεο, ε Σεό θαλέξσζε ζηνπο ''πνιηηνθύιαθεο''' νηη ε Διέλε βξηζθόηαλ ζην ζπίηη ηνπ Μπξάη. Ο Μπξάη, ήηαλ κέινο ηνπ ΔΑΜ, θαη ήιπηζε, αηπρώο, νηη εθείλνο ζα βνεζνύζε. Ο Μπηιηξάθεο θαηεπζύλζεθα πξνο ην ζπίηη ηνπ Μπξάη, ελώ ν Μηραιαθόπνπινο έκεηλε πίζσ ζην ζπίηη ηεο Καξαβία, θξαηώληαο ηελ γξηα-Παπαδάθε, όκεξν. Πέληε ην απόγεπκα, ν Μπηιηξάθεο εηζέβαιιε αηθληδηαζηηθά ζηελ νηθία Μπξάη. Οη άληξεο, πνπ έπαηδαλ ραξηηά, έληξνκνη ζήθσζαλ ηα ρέξηα ςειά. -Σελ Διέλε Παπαδάθε! Πνπ είλαη ε Διέλε Παπαδάθε; ΢αο ζπιιακβάλσ όινπο, εκπξόο, πάκε ζηελ Πνιηηνθπιαθή. Οη θσλέο θαη ε θαζαξία έθηαζαλ κέρξη ην δσκάηην όπνπ ήηαλ νη γπλαίθεο. Ζ νηθνδέζπνηλα, Υξπζνύια Μπξάη, πξνζπάζεζε λα θπγαδεύζεη ηελ Διέλε, ππνδεηθλύνληαο ηεο λα πεδήζεη από ην παξάζπξν θαη λα βγεη ζηνλ θήπν. Ζ Παπαδάθε, δηαηεξώληαο ςύρξαηκα ηελ γαιήλε ηεο, αξλήζεθε απηή ηε ιύζε:

-Γηαηί λα πεδήζσ; Θα πάσ λα δώ ηη κε ζέινπλ.. Ο Μπηιηξάθεο, απαζρνιεκέλνο κε ηελ ζύιιεςε ησλ αλδξώλ, είδε έθπιεθηνο ην ζύκα ηνπ λα αλνίγεη ηελ πόξηα θαη λα παξνπζηάδεηαη κπξνζηά ηνπ. -Δδώ είκαη, θύξηε. Ση ζέιεηε; Δγώ είκαη ε Διέλε Παπαδάθε... -Αθνινύζεζέ καο ζηελ πνιηηνθπιαθή γηα κηα αλάθξηζε... Ο Γεκήηξεο Μπξάη, βιέπνληαο ηνλ θόβν πνπ ζπέξλεη ην ύθνο ηνπ θνηηεηή Μπηιηξάθε, παίξλεη ην ιόγν: -Μήλ θάλεηο έηζη! Δγώ αλήθσ ζην ΔΑΜ. Θα ζε αθνινπζήζνπλ, όινη... *** Οη πνιηηνθύιαθεο, επηιέγνπλ λα πάξνπλ καδί ηνπο ώο ζπιιεθζέληεο ηελ Διέλε, ηνλ ΢άκ, ηελ Αηκηιία θαη ηνλ Γεκήηξε Μπξάη, θαη θαηεθνξίδνπλ ηελ νδό Ηαθσβίδνπ, ζαλ ζε πνκπή. Πεξλώληαο έμσ από ην ζπίηη ησλ Παπαδάθε, ε κεηέξα ηεο ηελ αηελίδεη από ην παξάζπξν, ρσξίο λα κπνξεί λα θαληαζηεί νηη απηή ζα είλαη ε ηειεπηαία θνξά πνπ ζα ηελ δεί δσληαλή. Δπόκελε ζηάζε, ηα γξαθεία ηνπ ΔΑΜ. ΢ηα γξαθεία ηνπ ΔΑΜ, ν Γεκήηξεο Μπξάη ζπλαληά έλαλ παιηό ηνπ θίιν ειαζίηε, θαη ζπδεηνύλ κε νηθεηόηεηα. Όζηεξα ν Γεκήηξεο, εμεγεί ζηελ Αηκηιία πνπ είλαη αλήζπρε, νηη ζα θξαηήζνπλ ηελ Διέλε γηα κηα ''εμνλπρηζηηθή αλάθξηζε'',θη έπεηηα ζα ηελ αθήζνπλ ειεύζεξε. Έλα ηέηαξην κεηά βγαίλνπλ ζην δξόκν. Ο Μπηιηξάθεο, ιέεη ζηελ Διέλε νηη ηελ είρε δεί ζην ζέαηξν, ρξόληα πξίλ, ζην έξγν Εαθπλζηλή ΢εξελάηα. ΢ηε δηαζηαύξσζε Παηεζίσλ θαη Ρνζηάλ, ν Γεκήηξεο Μπξάη, αθήλεη ηελ Διέλε κε ηελ Αηκηιία λα ζπλερίζνπλ ην δξόκν ηνπο κε ηνλ πνιηηνθύιαθα, θαη γπξίδεη ζην ζπίηη ηνπ. Δλώ ν Μπξάη απνκαθξύλεηαη, ν Μπηιηξάθεο θάλεη γλσζηέο ηηο πξνζέζεηο ηνπ ζηελ Αηκηιία ελ είδεη ζπκβνπιήο: -Καιό είλαη λα κελ πάο θαη ζύ ζηελ Πνιηηνθπιαθή. Ση ηα ζέο,

ηη ηα γπξεύεηο!.. -Απνξώ πσο κπνξείο λα δηαλνεζείο νηη είλαη δπλαηόλ λα αθήζσ κόλε ηεο ηελ Διέλε! απάληεζε κε θαηάπιεμε ε πηζηή ηεο θίιε. Φηάλνληαο ζην θηίξην ηεο πνιηηνθπιαθήο, νη δύν γπλαίθεο κπαίλνπλ κέζα ζπλνδεπόκελεο από ηνλ Μπηιηξάθε θαη ηνλ Μηραιαθόπνπιν. Σηο παξαδίδνπλ, θαη θεύγνπλ γηα έξεπλα ζηα ζπίηηα θαη ησλ δύν. Η Διέλε θάζεηαη ζε κηα πνιπζξόλα θαη ρατδεύεη ηνλ ζθύιν ηεο, Μπόληδν. Σν ζθπιί ηελ είρε αθνινπζήζεη από ην ζπίηη κέρξη εδώ, θαη ζηε δηαδξνκή έλαο ειαζίηεο πξνζπάζεζε λα ην απνκαθξύλεη εθλεπξηζκέλνο, πξνθαιώληαο ηα παξάπνλα ηεο Διέλεο γηα ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπ ζην δών.. Μόιηο πεξάζνπλ είθνζη ιεπηά, θάπνηνο ππνδεηθλύεη ζηελ Αηκηιία λα γπξίζεη ζπίηη ηεο, θαη λα έξζεη πάιη, αξγόηεξα ην βξάδπ γηα λα θέξεη ηξνθή ζηελ θξαηνύκελε.. Όηαλ ε Αηκηιία ζα γπξίζεη ζην ζπίηη ηνπ Μπξάη, ν ΢άκ, πνπ ήηαλ θη απηόο πξνζσξηλά θξαηνύκελνο, ηελ πξνεηδνπνηεί λα κελ γπξίζεη ζην ζπίηη ησλ Παπαδάθε, γηαηί ηα νλόκαηα νιόθιεξεο ηεο νηθνγέλεηαο θαη θάπνησλ γεηηόλσλ, είλαη ζηε ιίζηα ησλ θαηαδεηνύκελσλ ηεο πνιηηνθπιαθήο. ΢ην ζπίηη ηεο Διέλεο ε θαηάζηαζε είλαη θσκηθνηξαγηθή: νη ειαζίηεο θάλνπλ ην ζπίηη άλσ θάησ, αλαδεηώληαο ... όπια, γηαηί νη ''πιεξνθνξίεο'' ηνπο, ζέινπλ ηελ νηθία κηαο εζνπνηνύ ...άληξν ελόο ππνηηζέκελνπ αληηζηαζηαθνύ θηλήκαηνο! Γελ βξίζθνπλ ηίπνηα από νπιηζκό θαη θπζηθά ην γπξίδνπλ ζην πιηάηζηθν. Εεηνύλ ελαγσλίσο ηα θνζκήκαηα θαη ηα παλάθξηβα δώξα, πνπ ζύκθσλα κε ηελ αξηζηεξή πιύζε εγθεθάινπ είρε θάλεη δώξν ζηελ ''εξσκέλε'' ηνπ ν Ράιιεο! Αιιά δελ βξίζθνπλ νύηε θαη από απηά... Φηάζθν ε ππόζεζε... ***

΢ηα εξσηήκαηα πνπ όπσο είλαη θπζηθό, έθαλαλ ε Αηκηιία θαη ε κεηέξα-Παπαδάθε ζηνπο ειαζίηεο πνπ έρνπλ εγθαηαζηαζεί ζηα ζπίηηα ηνπο, δειαδή ΓΗΑΣΗ πηάζαλε ηελ Διέλε, αθνύ δελ ήηαλ κόλν κεγάιε εζνπνηόο, αιιά θαη εμαίζηνο άλζξσπνο, όπσο ζα κπνξνύζαλ λα επηβεβαηώζνπλ θαη νη ζπλάδειθνί ηεο, ν Μπηιηξάθεο απαληά: -Μα... νη ζπλάδειθνί ηεο, εζνπνηνί, ηελ θαηέδσζαλ! Η Αηκηιία ζρνιηάδεη, νηη όλησο ππήξμαλ νξηζκέλνη πνπ ηελ ζπθνθαληνύζαλ από ηνπο ζπλαδέιθνπο ηεο. -Μηα θνξά, απηνί ηεο ηελ ζθάζαλε! απαληά απηνιεμεί, ν Μπηιηξάθεο. Ο ΢άκ πνπ παξαθνινπζνύζε άλαπδνο ηε ζπδήηεζε, αθνύεη ηνλ Μηραιαθόπνπιν λα ζπκπιεξώλεη: -Σελ έθαγαλ νη ζπλάδειθνη ηεο! *** Η Διέλε ζα κεηαθεξζεί ζηνλ πξώην όξνθν ηεο πνιηηνθπιαθήο, όπνπ θξαηνύληαη γπλαίθεο αμησκαηηθώλ ηεο αζηπλνκίαο ή ηεο ρσξνθπιαθήο ηνπ 16νπ ηκήκαηνο ηεο πεξηνρήο. Ο ζπλνδόο ηεο Διέλεο, άλνημε ηελ πόξηα, θαη κε δόζε εηξσλίαο ζύζηεζε ζηηο θπιαθηζκέλεο ηελ θαηλνύξηα θξαηνύκελε: -Έρεηε ηελ ηηκή λα δερηείηε κεηαμύ ζαο κηα κεγάιε θπξία, ηελ Διέλε Παπαδάθε. Η θα Υξηζηνδνπινπνύινπ, ζπγθξαηνύκελε ηεο Διέλεο θαη ζαιακάξρεο ηνπ θειιηνύ, δηεγήζεθε ηηο ηειεπηαίεο ώξεο ηεο κεγάιεο εζνπνηνύ ζηελ νηθνγέλεηά ηεο, ακέζσο αθόηνπ ηελ άθεζαλ ειεύζεξε. Από απηήλ γλσξίδνπκε πώο πέξαζε ε Διέλε Παπαδάθε εθείλν ην βξάδπ, ειάρηζηεο ώξεο πξίλ ηε ζηπγεξή θαη απνηξόπαηα δνινθνλία ηεο. Σν εζηθό ηεο ήηαλ αθκαίν, ήηαλ πεξηηηή θάζε ελζάξξπλζε από ηηο θπξίεο πνπ θηινμελνύζε ην θειιί. Έηζη, αληί εθείλεο λα ηεο δίλνπλ θνπξάγην, εκςπρώλνληαλ νη ίδηεο από ηα ιόγηα θαη ηελ καγηθή νκηιία ηεο Παπαδάθε.

Ζ Διέλε ήηαλ πεπεηζκέλε νηη ε ζύιιεςή ηεο ήηαλ απνηέιεζκα δνινπινθηώλ πνπ ηεο είραλ ζηήζεη νη ζπλάδειθνί ηεο από ην Δζληθό Θέαηξν, θαη αλππνκνλνύζε γηα ηελ ώξα ηεο δίθεο, όπνπ ζα μεθαζάξηδε ηε ζέζε ηεο θαη ζα εξρόηαλ αληηκέησπε κε ηνπο θαηήγνξνύο ηεο πξόζσπν κε πξόζσπν. Γέκηζε ηηο ώξεο ηνπο κηιώληαο γηα ην Θέαηξν. Σνπο έιεγε γηα ηηο ηξαγσδίεο πνπ είρε παίμεη: Δθάβε, Αληηγόλε, Ηθηγέλεηα.. θαη γηα ηελ Μήδεηα, πνπ ζα ήηαλ ν επόκελνο κεγάινο ξόινο ηεο.. Χζηόζν θάζε ηόζν, εμέθξαδε ηελ αγσλία ηεο, αδεκνλνύζε λα έξζεη ε ώξα ηεο αλάθξηζεο, αλαξσηηόηαλ γηαηί αθόκα δελ ηελ θαινύζαλ γηα απνινγία.. Γύξσ ζηηο εθηάκηζε κε νθηώ ην βξάδπ, παξνπζηάζηεθε ζηα γξαθεία ηεο Πνιηηνθπιαθήο ν Μπηιηξάθεο. Γελ είρε θαηνξζώζεη λα βξεί ζηνηρεία ελνρνπνηεηηθά γηα λα ζηεξίμεη θαηεγνξίεο ελαληίνλ ηεο Παπαδάθε. Ούηε όπια βξέζεθαλ, νύηε δώξα αμίαο από ηνλ Ράιιε, θαη ηα κόλα ηεθκήξηα ηεο πξνδνζίαο ηεο Διέλεο Παπαδάθε ζηελ παηξίδα ηεο, ήηαλ θάπνηεο θίηξηλεο θπιιάδεο ηνπ αλεπίζεκνπ Σύπνπ, πνπ κηινύζαλ γηα ηνπο θαληαζηηθνύο γάκνπο ηεο κε ηνλ Ράιιε! *** Αξγά ηε λύρηα ε Αηκηιία Καξαβία επηζθέθζεθε ηελ πνιηηνθπιαθή. Ο ππεύζπλνο, έλαο πελεληάξεο, απξόζπκνο εληειώο λα ηελ εμππεξεηήζεη αιιά είρε ηέηνηεο ώξεο δηάζεζε γηα ρηνύκνξ. ΋ηαλ ε Αηκηιία ηνλ ξώηεζε κε πνηόλ έρεη λα θάλεη ηεο απάληεζε: -Δίκαη ν Μαξά ηεο Γαιιηθήο Δπαλάζηαζεο!... ΢ην αρλό θώο κηαο ιάκπαο, ν ''Μαξά'' έδεημε ζηελ Αηκηιία ηνλ θάθειν ηεο δηθνγξαθίαο, ηεο ππόζεζεο Παπαδάθε. Δπαλέιαβε θη απηόο, όπσο θαη νη άιινη, νηη ε Διέλε Παπαδάθε ήηαλ απιώο ζύκα θαηαγγειηώλ κηαο νκάδαο εζνπνηώλ. Έπεηηα από πνιιά παξαθάιηα από ηελ Αηκηιία, έδσζε δηαηαγή λα θαηεβάζνπλ ηελ

θξαηνύκελε γηα επηζθεπηήξην. Ήηαλ ε ηειεπηαία ζπλάληεζε ηεο Διέλεο κε θάπνηνλ δηθό ηεο. Κη ήηαλ πνιύ ζύληνκε. Η Αηκηιία ηεο έδσζε κηα θνπβέξηα, ιίγν γάια, δύν απγά, ηηο βηηακίλεο ηεο θαη έλα κπζηζηόξεκα αζηπλνκηθό, κε ηίηιν Villa Marguerite πνπ ην δηάβαδε, θαη πνπ ην είρε αθήζεη ζην θξεβάηη ηεο, πξίλ θύγεη γηα ην ζπίηη ηνπ Μπξάη ην απόγεπκα εθείλν.. Σηο δηέθνςε έλαο επηζθέπηεο. Σν όλνκά ηνπ ήηαλ Πάλνο Καξαβνπζάλνο. Ζ Διέλε κπζηηθά είρε θξνληίζεη λα κπεί ην παηδί ηνπ ζηα θαηνρηθά ζπζζίηηα θαη λα ηξέθεηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Καηνρήο. Ήηαλ ειαζίηεο, θαη πέξαζε απ' ηελ πνιηηνθπιαθή γηα κηα δηθή ηνπ ππόζεζε, όηαλ έκαζε νηη θξαηνύληαλ εθεί ε Διέλε Παπαδάθε. Σεο θίιεζε ην ρέξη θαη ηελ ραηξέηεζε. Όζηεξα ήηαλ ε ζηηγκή ηνπ απνρσξηζκνύ. Ζ Διέλε απνραηξέηεζε ηελ Αηκηιία πνπ έθεπγε κε απηά ηα ιόγηα: -Καιά πνπ ζε είδα.. Δίρα αγσλία λα βξσ ηξόπν λα ζαο εηδνπνηήζσ λα κελ αλεζπρείηε γηα κέλα. Δίκαη πνιύ θαιά εδώ. Μελ έρεηε θακκίαλ έγλνηα. Δλώ νδεγνύζαλ ηελ Διέλε πίζσ ζην θειιί ηεο, ε Αηκηιία ηθέηεπζε θαη πάιη ηνλ ππεύζπλν, λα ηελ αθήζεη λα πεξάζεη ην βξάδπ θνληά ζηε θίιε ηεο. Δθείλνο έθαλε λόεκα κε ηα κάηηα ζε έλαλ άληξα πνπ ζηεθόηαλ δίπια. Ο άληξαο έγλεςε αξλεηηθά. Έθαλε κεγάιε εληύπσζε ζηελ Αηκηιία ε βινζπξόηεηα ησλ πξνζώπσλ ηνπο. Σειηθά ηελ έπεηζαλ λα θύγεη, ιέγνληάο ηεο πσο είλαη πεξηηηό - κέρξη ην επόκελν κεζεκέξη, ε Διέλε ζα αθελόηαλ ειεύζεξε... *** Μέζα ζηα κεζάλπρηα νη ειαζίηεο δηάιεμαλ ηελ ώξα γηα λα μεθηλήζεη ε αλάθξηζε. Γύν άληξεο, εθ ησλ νπνίσλ ν έλαο ιεγόηαλ Σάθεο θαη ήηαλ ..θαξβνπληάξεο ζην επάγγεικα, ηελ νδήγεζαλ

ζην ρώι, πνπ ήηαλ θαη ην αλαθξηηηθό γξαθείν! (Ο θαξβνπληάξεο ζε ξόιν αλαθξηηή θαη θξνπξνύ ηνπ Γηθαίνπ! Σν όξακα ηεο Αξηζηεξάο!) Η θ. Υξηζηνδνπινπνύινπ θαηάθεξε λα αθνύζεη θνκκέλνπο δηαιόγνπο πίζσ από ηελ θιεηζηή πόξηα: -Πνύ είλαη ε θπξία Ράιιε; -Πόηε έθαλεο ηνπο γάκνπο ζνπ; Η Διέλε έπξεπε θάηη λα απαληήζεη ζε απηά ηα παξάινγα.. -Γελ θαηαιαβαίλσ ηη ζέιεηε λα πείηε! Ο παηέξαο κνπ ήηαλ θίινο κε ηνλ θύξην Ράιιε. -Άζ' ηα απηά! Να ηη ιέεη ην θπιιάδην!... - Αλ ήηαλ έηζη ζα θνβόκνπλ, δελ ζα είρα κείλεη εδώ. Θα πήγαηλα ζην θέληξν λα θξπθηώ. Μα, άιισζηε έρεη λέα θαη όκνξθε γπλαίθα! Ο Σάθεο ν θαξβνπληάξεο, ζέινληαο λα δείμεη νηη δελ παίξλεη από ςεπηηέο ηελ πιεζίαζε θαη ηελ ραζηνύθηζε. -Πηζηέςηε κε, δελ ζαο ιέσ ςέκκαηα! Αθήζηε κε λα ζαο θέξσ αύξην καξηπξίεο αλζξώπσλ πνπ έζσζα! Γελ ήμεξα νηη ζα κε πηάλαηε, αιιηώο ζα έθεξλα ηηο απνδείμεηο.. -Γε η'αθήλεηο απηά; Γελ καο ιέο θακκηά αιήζεηα θαιύηεξα; -Φέξηε θώο λα δείηε ην πξόζσπό κνπ, λα δείηε νηη ιέσ ηελ αιήζεηα, θέξηε θώο θαη ζα θαηαιάβεηε από κόλνη ζαο. - Δίλαη πεξηηηό ην θώο! Τπάξρνπλ απνδείμεηο νηη είζαη ε θπξία Ράιιε! Καη ηώξα πήγαηλε! *** Η Διέλε γύξηζε ζην ζθνηεηλό ζάιακν θξάηεζεο ησλ γπλαηθώλ, θαη παξ' όιν πνπ ηελ είδαλ λα θιαίεη ζηγαλά σο ηελ ώξα πνπ πιάγηαζαλ γηα λα θνηκεζνύλε ζην παγσκέλν πγξό πάησκα, δελ θαηλόηαλ λα είρε ράζεη ην εζηθό ηεο. Θα ήηαλ πεξίπνπ κεζάλπρηα όηαλ μαλακπήθε ν Σάθεο ζην δσκάηην θαη θώλαμε κόλν δύν νλόκαηα, ηεο Διέλεο Παπαδάθε θαη ηεο Νηόβεο Υαξηηάθε, ςάρλνληάο ηεο ζην ππθλό ζθνηάδη κε έλα θαληήιη.

-Δκπξόο ζεθσζείηε! -Ση κε ζέιεηε; Πνπ ζα κε πάηε; Μηα ζηηγκή λα βάισ ην παιηό κνπ. Καη θαζώο ε Διέλε θνξνύζε ηε γνύλα θαη ην ζθνπθάθη ηεο ν Σάθεο είπε: -Θα ζε αλαθξίλνπκε ζε έλα ζηξαηόπεδν ζπγθέληξσζεο. Η άιιε γπλαίθα, ε Νηόβε Υαξηηάθε ήηαλ έλα θνξίηζη γύξσ ζηα είθνζη θαη εθηά κελώλ έγθπνο. Σελ είραλ ζπιιάβεη ζηηο 18 Γεθεκβξίνπ καδί κε ηελ αδειθή ηεο, Μαξίθα, κε ηελ θαηεγνξία νηη ν παηέξαο ηνπο ήηαλ απιώο δηεπζπληήο ηεο Ούιελ [....] Η Νηόβε γλώξηδε θαιά όηη επξόθεηην λα ηελ εθηειέζνπλ. Ζ Διέλε όκσο όρη. Σν θνξίηζη άξρηζε λα θιαίεη κε ιπγκνύο καζαίλνληαο όηη έξρεηαη ε ώξα ηνπ ζαλάηνπ ηεο, θαη ε Διέλε κε όζε ςπρξαηκία ηεο είρε απνκείλεη θαη δηαηζζαλόκελε θαη ηελ δηθή ηεο κνίξα, ηελ εκςύρσζε: -Με θνβάζαη, Νηόβε. Ο ζάλαηνο απ' ηε δσή είλαη κόλν έλα ζθαιί.. Η θα Υξηζηνδνπινπνύινπ ζπλόδεπζε ηηο δύν γπλαίθεο κέρξη ην ηζόγεην θαη εθεί ηηο παξέδσζε ζηνπο ειαζίηεο. Πξίλ ηελ πάξνπλ, δήηεζε από ηε Υξηζηνδνπινπνύινπ λα ελεκεξώζεη ηνπο ζπγγελείο ηεο όηαλ εκθαληζηνύλ, γηα ηελ κεηαθνξά ηεο ζην ζηξαηόπεδν. Γελ θαληαδόηαλ, ή δελ ήζειε λα δερηεί;... *** ΢ην γθαξάδ ηεο πνιηηνθπιαθήο πεξίκελε ζηεκέλε κηα καύξε Ford. Ζ Διέλε θνύκπσζε όζν κπνξνύζε θαιά ην παιηό ηεο γηαηί ην πξσηλό θξύν ήηαλ δηαπεξαζηηθό. Πξώηα θάζηζε ε Υαξηηάθε, θαη κεηά επηβηβάζηεθε ε Διέλε. Σξείο άληξεο θαη ν νδεγόο θξνπξνύζαλ δύν κόλεο άνπιεο γπλαίθεο... Άγλσζην ηη εηπώζεθε ζηε δηαδξνκή.

Καλείο δελ ζα ην κάζεη, πνηέ... ''Να θνβάζαη ην ζίδεξν θαη ην λεξό!'' ηεο είραλ πεί πξίλ ρξόληα, δηαβάδνληαο ηε κνίξα ηεο. Φνβόηαλ ηόηε γηα πηζαλό ηξαπκαηηζκό από αηρκεξά ζίδεξα ζηε ζάιαζζα.. Σν Νεξό θαη ην ΢ίδεξν. Σα Γηπιηζηήξηα θαη ε ΢θαίξα. Πόζν θνληά ήηαλ!... *** Ο Βιάζζεο Μαθαξώλαο, ήηαλ ν σκόο εθηειεζηήο ηεο Διέλεο Παπαδάθε. Πξίλ γίλεη ν δήκηνο ηεο Διέλεο ήηαλ έλαο κπαθάιεο από ηνπο Πνδαξάδεο. Ο θαπεηάλ Οξέζηεο, ήηαλ θπζηθά ν επόπηεο ζην κεγαιεηώδεο έξγν ησλ δεκίσλ ηνπ, ΢ηέθαλνπ Ληόιηνπ, Πέηξνπ Σδνγαλάθε, Ησάλλε Κνπθνύηζε. ''Μνπ ηελ έθεξαλ ζε ηαμί.'' δηεγήζεθε ν Μαθαξώλαο. ''Σελ είραλ ζηξηκσγκέλε νη άλζξσπνη ηεο πνιηηνθπιαθήο. Ήηαλ ηπιηγκέλε ζην γνύληλν παιηό ηεο γηαηί έθαλε δηαβνιόθξπν. '' Μεηά από ηελ Διέλε Παπαδάθε είραλ ζεηξά επηά ρσξνθύιαθεο πξόο εθηέιεζε. Καη ν αξηζκόο ηνπο απμάλνληαλ κέρξη ην πξσί. ΢αξαληαπέληε Υσξνθύιαθεο εθηειέζηεθαλ κε ηζεθνύξηα κόλν εθείλε ηε λύρηα. Γη’ απηόλ ηνλ ιόγν έγηλαλ όια βηαζηηθά. Σνπο θξάηεζαλ πξνζσξηλά ζην θξαηεηήξην θη ύζηεξα μεθίλεζε ε παξέιαζε.. Οη κειινζάλαηνη παξήιαπλαλ κπξνζηά από ηνλ θαπεηαλ-Οξέζηε ν νπνίνο ηνπο γύκλσλε από ηα πνιύηηκα αληηθείκελα.. ΢ηαπξνύο, βέξεο, ξνιόγηα, δαρηπιίδηα...

Σν ηξίν ησλ ζθαγώλ. Ο Καπεηαλ-Γηακαληήο, ν θαπεηάλ-Οξέζηεο θαη ν Καπεηάλ – Γηώηεο (Χαξ. Φισξάθεο) ρακνγειαζηνί, θάπνπ ζην βνπλό... Ο ""θαπεηάλ"" Οξέζηεο (Αλδξέαο Μνύληξηραο) εξγάηεο κεηαιισξύρνο, ήηαλ ζηα Γεθεκβξηαλά ν θαπεηάληνο ηεο 2εο Μεξαξρίαο ηνπ ΔΛΑ΢ κε έδξα ηελ Χαζηά ζηελ Πάξλεζα. Καηαδηθάζζεθε εθ ησλ πζηέξσλ από ην Κ.Κ.Δ. σο «ραθηέο θαη ζπλεηδεηόο πξάρηνξαο»... Σνλ Ινύλην ηνπ 42, παξά ηελ ερζξόηεηα ηεο ηνπηθήο νξγάλσζεο ηνπ ΚΚΔ, ν Οξέζηεο κε δύν άιινπο δεκηνπξγεί ηελ νκάδα ηνπ ζηνλ Κηζαηξώλα θαη πξνζπαζεί λα πξνζειθύζεη ηνπο αλαξίζκεηνπο ιεζηέο ηεο πεξηνρήο. Ωο παιηόο απνζπαζκαηάξρεο ν Οξέζηεο γλσξίδεη ηελ αμία ηνπο.

΢αλ ήξζε ε ζεηξά ηεο Διέλεο, ν θαπεηάλ-Οξέζηεο ηεο αθαίξεζε δύν δαρηπιίδηα θαη ηελ μαπόζηεηιε ζηελ νκεξία. ΋ηαλ όκσο πέξαζαλ θακκηά δεθαξηά άιινη, ηνπ ήξζε μάθλνπ ...επηθνίηεζε: -Πώο είπε απηή όηη ηε ιέλε; Διέλε Παπαδάθε; Γελ είλαη απηή πνπ θαηαδίθαζε ην ΢σκαηείν Διιήλσλ Ηζνπνηώλ;'' Κη έδσζε ηελ δηαηαγή ηνπ ζαλάηνπ... *** Σν ηέινο ηεο άηπρεο Διέλεο ήηαλε θξηθζαζηηθό. Ο Μαθαξώλαο

ηελ παξέιαβε κπξνζηά ζηνλ θαπεηάλ - Οξέζηε, ν νπνίνο είρε δηαηάμεη ηελ εθηέιεζε κε ηζεθνύξη, όπσο γηλόηαλ κε ηα άιια πνιπάξηζκα ζύκαηα. Σελ δηέηαμαλ λα γδπζεί ελώ εθείλε είρε αληηιεθζεί όηη πιεζηάδεη ην ηέινο ηεο. Έηξεκε από ην θξύν θαη ην θόβν θαη θιαίγνληαο ηνπο παξαθαινύζε. Έβγαιε ηελ γνύλα ηεο ηελ νπνία παξέιαβε ν Οξέζηεο θαη όηαλ ηελ δηέηαμε λα βγάιεη θαη ηα ππόινηπα ξνύρα ηεο αλαιύζεθε ζε δπλαηέο θξαπγέο απειπηζίαο θαη γόνπο. Όξκεζαλ ηόηε αθηνληζκέλνη πάλσ ηεο θαη κέζα ζ’ έλα θαηήθνξν από πξνπειαθηζκνύο ηελ έζπξαλ θνληά ζε έλα αλνηγκέλν ιάθθν θη’ εθεί ζαδηζηηθά ηελ έγδπζαλ κε ηελ βία. Όκσο, πνηόο μέξεη ηη ζπληειέζηεθε εθείλε ηε ζηηγκή κέζα ζηελ ςπρή ηνπ δήκηνπ; Δλνρέο; Αλαιακπή αλζξσπηάο; Οίθηνο γηα ηελ άδηθε θαηαδίθε ηεο; Σνλ ζπγθίλεζε ε γπλαηθεία αδπλακία, ε νκνξθηά, ή νη ζξήλνη ηεο; ΋πσο θαη λα 'ρεη, ν δνινθόλνο ηεο πξνηίκεζε λα ηεο θπηέςεη δύν ζθαίξεο ζην ζβέξθν. Ίζσο ήηαλ ηπρεξή κέζα ζηελ αηπρία ηεο... Απιαία. Ο πνιηηνθύιαθαο ηεο Ο.Π.Λ.Α. κε ην ςεπδώλπκν θαπεηάλ Οξέζηεο ηελ θαηαδηθάδεη ζε ζάλαην κε ηζεθνύξη θαη ηελ παξαδίδεη ζηνλ ζθιεξνηξάρειν Βιάζε Μαθαξώλα. «Σε δηέηαμαλ λα γδπζεί, ελώ εθείλε είρε αληηιεθζεί όηη πιεζηάδεη ην ηέινο ηεο θαη είρε ηξνκάμεη πνιύ. Έηξεκε από ην θξύν θαη ηνλ θόβν θαη θιαίγνληαο ηνπο παξαθαινύζε. Έβγαιε ηε γνύλα ηεο ηελ νπνία παξέιαβε ν Οξέζηεο θαη, όηαλ ηε δηέηαμε λα βγάιεη θαη ηα ππόινηπά ηεο ξνύρα, αλαιύζεθε ζε δπλαηέο θξαπγέο απειπηζίαο θαη ζε γόνπο. Όξκεζαλ ηόηε ζαλ αθηνληζκέλνη πάλσ ηεο θαη κέζα ζε έλαλ θαηαηγηζκό από πξνπειαθηζκνύο ηελ έζπξαλ θνληά ζε αλνηγκέλν ιάθθν θαη εθεί ηελ έγδπζαλ κε ηε βία.

Ο Βιάζεο Μαθαξώλαο μαθληθά δείιηαζε, ηνλ πείξαμαλ θαη νη θξαπγέο ηεο θαη ηειηθά θαζίδνληάο ηελ ράκσ ηξάβεμε ην πεξίζηξνθό ηνπ θαη ηεο θύηεςε κηα-δπν ζθαίξεο ζηνλ απρέλα (...) Λίγν αξγόηεξα, ζηε δίθε ηνπ, ν Μαθαξώλαο δήισζε όηη ν Οξέζηεο ηνλ θαηεγόξεζε πσο έθαλε ζακπνηάδ πνπ δελ ηε ζθόησζε κε ην ηζεθνύξη αιιά κε ην πεξίζηξνθν». Μία ζθαίξα ζηνλ απρέλα κε δηέμνδν ζηελ αξηζηεξή κεησπηθή ρώξα, είρε δώζεη ηέινο ζην καξηύξην ηεο… Γελ βαζαλίζηεθε πεξηζζόηεξν. Γηα πεξίπνπ έλαλ κήλα ε Διέλε Παπαδάθε έκελε ΄΄επηζήκσο΄΄ αγλννύκελε... Καλείο δελ γλώξηδε ηη απέγηλε θαη ε απειπηζία ζπγγελώλ θαη θίισλ άγγηδε ην δελίζ. Καλείο δελ ηνπο ελεκέξσζε γηα ηελ εθηέιεζε. Καη πνηνο θαη γηαηί λα ηνπο ελεκεξώζεη γηα κηα νκαδηθή ζθαγή... Έλα κήλα κεηά, ζηηο 26 Ηαλνπαξίνπ ηνπ Ηαλνπαξίνπ 1945, ν πξντζηάκελνο ηνπ Β’ Νεθξνηαθείνπ ζηα Παηήζηα, εηδνπνίεζε ηνλ ΢ακ Μπξάληελκπνπξγθ, όηη θαηά ηελ εθηαθή πησκάησλ πνπ είρε αξρίζεη ζηνλ πεξίβνιν ησλ Γηπιηζηεξίσλ ηεο Ούιελ, θάηη πηζαλόηαηα ζα ηνλ ελδηέθεξε. Ο ΢ακ Μπξάληελκπνπξγθ νδεγνύκελνο από ηνλ Γειαδάθε, πηζηνπνίεζε απηή ηνπ ηε αλαθάιπςε: ΢σζηό ξάθνο πιένλ, αλαγλώξηζε ηελ Διέλε Παπαδάθε ε νπνία βξηζθόηαλ ζε έλα θνηλό όξπγκα κε ηξεηο-ηέζζεξεηο άιινπο. ΢ε κηα θαηεθόξα θπηεκέλε κε πεύθα ήηαλ ν ιάθθνο πνπ βξέζεθε ε Διέλε. Με κηα θνκπηλαηδόλ αλαζεθσκέλε γύξσ από ηνλ ζώξαθα, κε ηηο δαξηηέξεο δσζκέλε ζηε κέζε, ε Διέλε αλαγλσξίζηεθε ακέζσο. Απνινγία ζηε Γίθε γηα ηελ ΟΤΛΔΝ

«Τνπο δηέηαδα λα γδπζνύλ θη ύζηεξα ηνπο έβαδα λα γνλαηίζνπλ ζην ρώκα θαη λα ζθύςνπλ ην θεθάιη πάλσ ζε κεγάιεο πέηξεο, πνπ είρα αξαδηάζεη έμσ από ηα Δηπιηζηήξηα ηεο Ούιελ. Τόηε έπαηξλα έλα ηζεθνύξη θαη ηνπο έδηλα κηα ηζεθνπξηά πίζσ ζην θεθάιη θαη αλ δελ ηνπο απνηειείσλα κε ηελ πξώηε, ηνπο έδηλα θαη δεύηεξε θαη ηξίηε, ώζπνπ “λα ηα βξνληήμνπλ”... Άιια παιηθάξηα, όπσο ν Τδνγαλάθνο θαη ν Μαθαξώλαο, ηνπο έδηλαλ θάκπνζεο καραηξηέο ζηελ θαξδηά θαη θαηόπηλ εξρόηαλ αιινπλνύ ε ζεηξά. Όηαλ θνπξαδόκνπλ, έπαηξλε άιινο ηε ζέζε κνπ...». (΢ηέθαλνο Ληόιηνο, δήκηνο ηνπ ΔΑΜ-ΔΛΑ΢)

Οη ΢θαγείο ησλ εθαηνληάδσλ αζώσλ ζπκάησλ ηεο ΟΤΛΔΝ ήηαλ θαηά ζεηξά: Λπξηηδήο , Κνπθνύηζεο, Μαθαξώλαο, ν κπαθάιεο από ηνπο Πνδαξάδεο Νέαο Ησλίαο Σδνγαλάθεο θαη ν ΢ηέθαλνο Ληόιηνο. Καηαδηθάζζεθαλ όινη εηο ζάλαηνλ θαη εθηειέζζεθαλ. Αξγόηεξα ν Αλδξηθίδεο, δηνηθεηήο Πνιηηνθπιαθήο Παγθξαηίνπ, Βύξσλα, Καηζαξηαλήο, κε δεθάδεο ζπιιήςεηο θαη εθηειέζεηο ζηε κεξίδα ηνπ (ν νπνίνο κόλν γηα έλα θόλν θαηαδηθάζηεθε...) ζπλέιαβε θαη εθηέιεζε ηνλ Οξέζηε (ηα γξάθεη απηά ν Γεκήηξεο Μπξάη ρσξίο λα αλαθέξεη ην όλνκα ηνπ θίινπ ηνπ Αλδξηθίδε) δηόηη ν Οξέζηεο εθηόο από ηηο ...«αθόιαζηεο πξάμεηο» θαηάθιεβε όινπο ηνπο «αληηδξαζηηθνύο» πνπ ζπλειάκβαλε. Έθιεβε δειαδή ηηο βέξεο, ηνπο ζηαπξνύο θαη ό,ηη ρξπζαθηθό θαη ιίξεο είραλ θξύςεη ζηηο ξαθέο ησλ ξνύρσλ ηνπο θαη είηε ηα θξαηνύζε ν ίδηνο είηε ηα ράξηδε ζηηο γθόκελεο θαη δελ ηα παξέδηδε ζηνπο αλσηέξνπο ηνπ «γηα ηηο αλάγθεο ηνπ θόκκαηνο». Έηζη αθξηβώο ήηαλ ε θαηεγνξία θαη γη’ απηό ε εγεζία έζηεηιε ηνλ Αλδξηθίδε ζηα Παηήζηα γηα λα βάιεη ηάμε. (Ο Οξέζηεο πήξε ην δαρηπιίδη θαη ην ξνιόη ηεο Παπαδάθε).

Σώξα πώο ην «άζπηιν» Κνκκνπληζηηθό Κόκκα Διιάδνο είρε αιηζβεξίζη κε ηνπο καπξαγνξίηεο θαη ηνπο απαηεώλεο ζαξάθεδεο ηεο αγνξάο, νη νπνίνη εμαξγύξσλαλ βέξεο, ξνιόγηα θαη ρξπζαθηθά κε ιίξεο Αγγιίαο είλαη κηα άιιε πνλεκέλε ηζηνξία. Πξνο έξεπλα βεβαίσο... Γηα ηε δίθε ηνπ Αλδξηθίδε όπνπ αλαθέξζεθε ην όλνκα ηνπ Οξέζηε (ε γεινηόηεηα όισλ αλεμαηξέησο δελ έρεη όξηα: νπδείο «γλώξηδε» ην πξαγκαηηθό ηνπ όλνκα – ην νπνίν απεθαιύθζε πνιύ αξγόηεξα!..) θαη ε εθηέιεζή ηνπ «γηα λα κε ζξελήζνπκε θαη άιια ζύκαηα» όπσο θαηέζεζε αηθληδίσο ν νπξαλνθαηέβαηνο κάξηπξαο ππεξάζπηζεο ηνπ Αλδξηθίδε, Γεκήηξεο Μπξάη, κηα άζεκε θνκκνπλίζηξηα εζνπνηόο, Οιπκπία Παπαδνύθα νλόκαηη, έγξαςε όηη ζηε δίθε δήζελ «πξνζθνκίζηεθαλ επίζεκα ραξηηά (ηα νπνία πήξαλ ...πίζσ απηνί πνπ ηα πξνζθνκίζαλε ζην Γηθαζηήξην), πνπ ΄΄απνδείρλαλε΄΄ (sic) όηη ν λεαξόο Οξέζηεο ήηαλ έκκηζζνο πξάρηνξαο ηεο Ηληέιηηδελο ΢έξβηο! Γη’ απηόλ αθξηβώο ην ιόγν έζηεηιε ηελ Παπαδάθε ζην απόζπαζκα γηα λα ...θειηδσζεί ην ΚΚΔ θαη ην ΔΑΜ!». Φπζηθά καδί ηεο ζηελ Ούιελ εζθάγεζαλ θαη εθαηνληάδεο πνιίηεο, Πξνθαλώο όινη γηα λα ...«θειηδσζεί ην ΚΚΔ θαη ην ΔΑΜ!». Ο Νίθνο Αλδξηθίδεο (1914-2002) από ηε Μηθξά Αζία θη απηόο θπιαθίζζεθε. Απνιύζεθε ηνλ Ηαλνπάξην 1964. ΢ηηο 31 Οθησβξίνπ 1986 ηνπ δόζεθε ζύληαμε 9.600 δξαρκώλ «σο παζώλ αγσληζηήο ηεο Δζληθήο Αληίζηαζεο»!...

Η Ελένη Παπαδάκη νεκρή, όπως βρέθηκε δσο μήνες μετά

΋πσο θαηέδεημε αξγόηεξα ε επίζεκε ηαηξνδηθαζηηθή έξεπλα, ην πηώκα ηεο άηπρεο εζνπνηνύ έθεξε κηα βαζεηά καραηξηά ζηνλ ιαηκό θαη πιήγκαηα από ηζεθνύξη ζην ζώκα. Σα ρέξηα επίζεο ηνπ ζύκαηνο ήηαλ γαληδσκέλα ζηα καιιηά ηεο, ζε κηα πξνζπάζεηα λα πξνθπιάμεη, ίζσο, ην θεθάιη ηεο από ηα αιιεπάιιεια θηππήκαηα. Σέινο ηα κάηηα ηεο - ηα πην όκνξθα κάηηα ηνπ Διιεληθνύ Θεάηξνπ - ήηαλ νξζάλνηθηα από ηξόκν θαη θαζξέθηηδαλ νιάθεξε ηε θξίθε πνπ είρε δήζεη...¨. Άιισζηε, ν ηαηξνδηθαζηήο κίιεζε γηα θξηθηή θαηάζηαζε ηεο ζσξνύ, ην ιέεη ε επόκελε ζειίδα. Σνύην, βεβαίσο, δελ δηθαηνινγεί εθηέιεζε από ζθαίξα. Ίζσο απηόο ν εμσξατζκόο δηαδόζεθε από ηελ νηθνγέλεηα ηεο δνινθνλεκέλεο, σο κία αηδήκσλ ζησπή γηα ην πξαγκαηηθό ηεο ηέινο...

Η θεδεία Ζ δνινθνλία ηεο Παπαδάθε πξνθάιεζε θόβν θαη αγαλάθηεζε ζηε θνηλή γλώκε. Ο δεκνζηνγξάθνο Παύινο Παιαηνιόγνο γξάθεη ζε έλα ρξνλνγξάθεκά ηνπ: «Γελ είλαη κόλν ε δσή πνπ θιαίκε. Μαδί κε απηή θιαίκε ηνπο ζεζαπξνύο πνπ παίξλεη καδί ηεο, θιαίκε ην ζέαηξν πνπ νξθαλεύεη θαη πην πνιύ θιαίκε ην θαθό καο ράιη, ην ράιη κηαο θνηλσλίαο πνπ έθζαζε ζην θαηάληεκα λα θπηεύεη ζθαίξεο ζηνλ απρέλα ηεο Σέρλεο ηεο. «…Υξεηάδεηαη λα θαλνύκε κεγάινη, λα θαλνύκε ηέιεηνη (…) γηα λα κπνξέζνπκε λα νλνκαζηνύκε ρσξίο ηύςεηο, ζπλάδειθνη ηεο Διέλεο Παπαδάθε (…). Υάζακε έλα απ’ ην πην ηξαλά θη απ’ ηα πην ζπάληα θαπρήκαηα ηεο ειιεληθήο ζθελήο-ράζακε έλαλ θαιό θίιν θη έλαλ σξαίν άλζξσπν (…). Κνηκήζνπ εηξεληθά, αγαπεκέλε θίιε… Ίζακε επάλσ δελ θηάλνπλ κήηε ε αξξώζηηα κηαο επνρήο, κήηε κηαο θπιήο ε παξαθξνζύλε. Μηα ιέμε αθόκα: ζπγρώξεζέ καο…» Αιέμεο ΢νινκόο

28.11.1945

΢ηηγκηόηππν από ηελ θεδεία ηεο Διέλεο Παπαδάθε. Γηαθξίλνληαη, από αξηζηεξά πξνο ηα δεμηά, νη εζνπνηνί Μειίλα Μεξθνύξε, Άλλα Καινπηά, Κώζηαο Μνπζνύξεο, Αλδξέαο Φηιηππίδεο, Μαξίθα Νέδεξ, Μαξίθα Κνηνπνύιε, Βαζίιεο Λνγνζεηίδεο θ.ά. Αξγόηεξα, κεηά ηελ θαηαζηνιή ηνπ θηλήκαηνο, ζηηο 28 Ηαλνπαξίνπ ηνπ 1945, έγηλε κεγαινπξεπήο θεδεία ζηελ νπνία ν ζάλαηνο ηεο Παπαδάθε, ζξελήζεθε σο Δζληθή Απώιεηα.

Σόηε ν κεγάινο καο Πνηεηήο Άγγεινο ΢ηθειηαλόο έγξαςε ηνπο ζηίρνπο:

Μλήζζεηη Κύξηε: Γηα ηελ ώξα πνπ ε ιεπίδα ηνπ θνληά άζηξαςε θη΄ όινο ν ζεόο ηεο Τξαγσδίαο εθάλε. Μλήζζεηη Κύξηε: γηα ηελ ώξα πνπ άμαθλα, θη νη ελληά αδειθέο εζθύςαλ λα ηεο βάιινπλε ησλ αηώλσλ ην ζηεθάλη. Να ζεκεησζεί όηη ΠΟΣΔ ην ΚΚΔ δελ δήηεζε επίζεκα ζπγγλώκε γηα ηα εγθιήκαηα απηά... Γελ ππάξρεη πην ηαηξηαζηόο επίινγνο από ηα ιόγηα ηεο Διέλεο Παπαδάθε: « Η δνπιεηά κνπ αγαπάεη ηηο θήκεο, ζηηο κέξεο καο ε θήκε αξθεί, θαλείο δε ζα ξσηήζεη, θαλείο δε ζα κάζεη πξαγκαηηθά»...