τομος 3 αρμονια Αδαμόπουλος-Καραγιάννης

Ǿ ıȣȖȖȡĮijȒ IJȘȢ «ȀȜĮıȚțȒȢ ǹȡȝȠȞȓĮȢ» ȠijİȓȜİIJĮȚ ıIJȠȞ ȁȠȣțȐ ǹįĮȝȩʌȠȣȜȠ. Ǿ ıȣȖȖȡĮijȒ IJȠȣ «Ǽ.Ȃ.ǹ.ǿ» ȠijİȓȜİIJĮȚ ıIJȠȞ ȉȐıȠ ȀĮȡĮȖȚȐȞȞȘ. .

------

-----ȉĮ ȖȞȒıȚĮ ĮȞIJȓIJȣʌĮ ijȑȡȠȣȞ IJȘȞ ȣʌȠȖȡĮijȒ IJȦȞ ıȣȖȖȡĮijȑȦȞ țĮȚ İțįȠIJȫȞ

ȁȠȣțȐȢ ǹįĮȝȩʌȠȣȜȠȢ

ȉȐıȠȢ ȀĮȡĮȖȚȐȞȞȘȢ ------

ȉȠ ȖȡȐȥȚȝȠ ıIJȠȞ ȣʌȠȜȠȖȚıIJȒ, IJȘ ıIJȠȚȤİȚȠșȑIJȘıȘ țĮȚ IJȘ ıȣȞȠȜȚțȒ İʌİȟİȡȖĮıȓĮ IJȠȣ ȕȚȕȜȓȠȣ ȑțĮȞİ Ƞ ȉȐıȠȢ ȀĮȡĮȖȚȐȞȞȘȢ. ©

ISȂN: 979-0-9016058-1-7 979-0-9016058-7-9 ȀǹĬǾīǾȉǼȈ ȁȅȊȀǹȈ ǹ. ǹǻǹȂȅȆȅȊȁȅȈ – ǹȃǹȈȉǹȈǿȅȈ ȃ. ȀǹȇǹīǿǹȃȃǾȈ ǹĬǾȃǹ, 2009 ȆȜȘȡȠij. 6974948077, 2610-335106 e-mail: [email protected]

Ȃİ IJȘȞ İʌȚijȪȜĮȟȘ ʌĮȞIJȩȢ įȚțĮȚȫȝĮIJȠȢ. ȀĮȞȑȞĮ ȝȑȡȠȢ IJȠȣ ȕȚȕȜȓȠȣ ĮȣIJȠȪ įİȞ İʌȚIJȡȑʌİIJĮȚ ȞĮ ĮȞĮʌĮȡĮȤșİȓ Ȓ ȝİIJĮįȠșİȓ ȣʌȩ ȠʌȠȚĮįȒʌȠIJİ ȝȠȡijȒ Ȓ ȝİ ȠʌȠȚȠįȒʌȠIJİ ȘȜİțIJȡȠȞȚțȩ Ȓ ȝȘȤĮȞȚțȩ ȝȑıȠ, ʌİȡȚȜĮȝȕĮȞȠȝȑȞȘȢ IJȘȢ ʌĮȡĮȖȦȖȒȢ ijȦIJȠĮȞIJȚȖȡȐijȦȞ, ȝİIJĮȖȡĮijȒȢ Ȓ ȝİ ȠʌȠȚȠįȒʌȠIJİ ıȪıIJȘȝĮ ĮʌȠșȒțİȣıȘȢ țĮȚ İʌĮȞȐțIJȘıȘȢ Ȓ İʌĮȞĮʌȩįȠıȘȢ ʌȜȘȡȠijȠȡȚȫȞ ȤȦȡȓȢ IJȘȞ ȑȖȖȡĮijȘ ȐįİȚĮ IJȦȞ ǼțįȠIJȫȞ țĮȚ ȈȣȖȖȡĮijȑȦȞ.

įȓțȘȞ ȆȡȠȜȩȖȠȣ ȂȑıĮ Įʌȩ IJȚȢ ıİȜȓįİȢ ĮȣIJȠȪ IJȠȣ IJȡȓIJȠȝȠȣ ȑȡȖȠȣ, İʌȚȤİȚȡİȓIJĮȚ ȝȚĮ ʌȡȫIJȘ ıȠȕĮȡȒ ȖȞȦȡȚȝȓĮ ȝİ IJĮ ȗȘIJȒȝĮIJĮ ȠȡȖȐȞȦıȘȢ IJȠȣ ıȣȖȤȠȡįȚĮțȠȪ ȣȜȚțȠȪ, ʌȠȣ ʌĮȡȑȤȠȣȞ ȠȚ ȝİȓȗȠȞİȢ țĮȚ İȜȐııȠȞİȢ ıțȐȜİȢ, ȩʌȦȢ ĮȣIJȐ IJĮ ʌȡĮȖȝĮIJİȪIJȘțĮȞ ȠȚ İȣȡȦʌĮȓȠȚ įȘȝȚȠȣȡȖȠȓ IJȘȢ țȜĮıȚțȠȡȠȝĮȞIJȚțȒȢ ʌİȡȚȩįȠȣ. Ǿ «ȖȡĮȝȝĮIJȚțȒ» (țȐșİIJȘ İȟȐʌȜȦıȘ IJȦȞ ijșȩȖȖȦȞ ȝȚĮȢ ıȣȖȤȠȡįȓĮȢ) țĮȚ IJȠ «ıȣȞIJĮțIJȚțȩ» (ȠȡȚȗȩȞIJȚĮ İȟȐʌȜȦıȘ IJȦȞ ıȣȖȤȠȡįȚȫȞ – įȚĮıȣȖȤȠȡįȚĮțȑȢ ıȤȑıİȚȢ) įȓȞȠȞIJĮȚ ȝİ ȝȚĮ ȜȚIJȒ șİȦȡȘIJȚțȒ ʌȡȠıȑȖȖȚıȘ, ȝİ İȪıIJȠȤĮ ʌĮȡĮįİȓȖȝĮIJĮ, ȝİ țĮIJȐȜȜȘȜĮ ȝȠȣıȚțȐ șȑȝĮIJĮ ȖȚĮ ĮȞȐȜȣıȘ, ȝİ țĮȜĮȓıșȘIJĮ ȝȠȣıȚțȐ șȑȝĮIJĮ ȖȚĮ ȜȪıȘ țĮȚ ȐȡIJȚİȢ IJİȤȞȚțȑȢ ȜȪıİȚȢ IJȦȞ șİȝȐIJȦȞ ʌȠȣ șĮ ȕȡİȓIJİ ıİ IJȡȓĮ ȟİȤȦȡȚıIJȐ İȖȤİȚȡȓįȚĮ ĮȞIJȓıIJȠȚȤĮ IJȦȞ IJȡȚȫȞ IJȩȝȦȞ, ȝİ IJȓIJȜȠ: ȀȜĮıȚțȒ ǹȡȝȠȞȓĮ – ȁȪıİȚȢ șİȝȐIJȦȞ. ȅȚ įȚįĮțIJȚțȑȢ İȞȩIJȘIJİȢ ʌİȡȚȜĮȝȕȐȞȠȣȞ șȑȝĮIJĮ ȖȚĮ ʌĮȓȟȚȝȠ ıIJȠ ʌȚȐȞȠ, șȑȝĮIJĮ ȖȚĮ ĮʌİȣșİȓĮȢ İȞĮȡȝȩȞȚıȘ (ȉȩȝȠȢ ǿǿ & ǿǿǿ) ȫıIJİ Ș ʌȡȠıȑȖȖȚıȘ IJȘȢ ĮȡȝȠȞȚțȒȢ ȪȜȘȢ ȞĮ İȓȞĮȚ ȩȤȚ ȝȩȞȠ įȚĮȞȠȘIJȚțȒ ĮȜȜȐ țĮȚ ĮțȠȣıIJȚțȠİȝʌİȚȡȚțȒ. ȂȑıĮ Įʌȩ IJȚȢ ıİȜȓįİȢ IJȠȣ «DzȜİȖȤȠȢ ȂȠȣıȚțȫȞ ǹțȠȣıIJȚțȫȞ ǿțĮȞȠIJȒIJȦȞ» İʌȚįȚȫțİIJĮȚ Ș ĮȞȐʌIJȣȟȘ ıIJȠȚȤİȚȦįȫȞ ĮțȠȣıIJȚțȫȞ ȚțĮȞȠIJȒIJȦȞ, ĮȞĮȖțĮȓȦȞ ıİ țȐșİ ȝȠȣıȚțȩ. ȅȚ ĮıțȒıİȚȢ, ıİ ȝȠȡijȒ ʌȠȜȜĮʌȜȫȞ İʌȚȜȠȖȫȞ țĮȚ ȝİ ʌȡȠȠįİȣIJȚțȐ ĮȣȟĮȞȩȝİȞȠ įİȓțIJȘ įȣıțȠȜȓĮȢ, İțʌĮȚįİȪȠȣȞ IJȠ ȞȑȠ ȝȠȣıȚțȩ ȞĮ įȚĮțȡȓȞİȚ: x ȩȜĮ IJĮ ȝȠȣıȚțȐ įȚĮıIJȒȝĮIJĮ x ȩȜĮ IJĮ İȓįȘ IJȡȓijșȠȖȖȦȞ, IJİIJȡȐijșȠȖȖȦȞ țĮȚ ʌİȞIJȐijșȠȖȖȦȞ ıȣȖȤȠȡįȚȫȞ ʌȠȣ ȤȡȘıȚȝȠʌȠȚİȓ Ƞ țȜĮıȚțȚıȝȩȢ x ʌȠȚțȓȜȠȣȢ țȜĮıȚțȩIJȡȠʌȠȣȢ ĮȡȝȠȞȚțȠȪȢ ıȤȘȝĮIJȚıȝȠȪȢ x IJĮ ıȣȞȒșȘ ȝȠȣıȚțȐ ȝȑIJȡĮ țĮȚ ʌȠȚțȓȜȠȣȢ ȡȣșȝȚțȠȪȢ ıȤȘȝĮIJȚıȝȠȪȢ x ȝİȜȦįȚțȐ șȑȝĮIJĮ.

ȁȅȊȀǹȈ ǹǻǹȂȅȆȅȊȁȅȈ

ȀȁǹȈǿȀǾ ǹȇȂȅȃǿǹ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ δίκην ΠΡΟΛΟΓΟΥ

Σελ. 3

1η Διδακτική Ενότητα:

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

7

2η Διδακτική Ενότητα:

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ (συνέχεια)

11

3η Διδακτική Ενότητα:

Η ΔΕΣΠΟΖΟΥΣΑ 13η - 7η & Η ΒΡΑΧΕΙΑ ΔΕΣΠΟΖΟΥΣΑ 13η - 9η

14

4η Διδακτική Ενότητα:

ΧΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΣΕΙΣ Μείζονες συγχορδίες με όξυνση της 5ης

20

5η Διδακτική Ενότητα:

ΧΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΣΕΙΣ (συνέχεια) Μείζονες συγχορδίες με όξυνση της 5ης

26

6η Διδακτική Ενότητα:

ΧΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΣΕΙΣ (συνέχεια) Μείζονες συγχορδίες με βάρυνση της 5ης

32

7η Διδακτική Ενότητα:

ΧΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΣΕΙΣ (συνέχεια) Εξωτονικές αναφορές

38

8η Διδακτική Ενότητα:

ΤΟΝΙΚΟΙ ΔΑΝΕΙΣΜΟΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΔΕΣΠΟΖΟΥΣΕΣ

43

9η Διδακτική Ενότητα:

ΤΟΝΙΚΟΙ ΔΑΝΕΙΣΜΟΙ (συνέχεια) ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΔΕΣΠΟΖΟΥΣΕΣ

49

10η Διδακτική Ενότητα:

ΤΟΝΙΚΟΙ ΔΑΝΕΙΣΜΟΙ (συνέχεια) ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΔΕΣΠΟΖΟΥΣΕΣ

53

11η Διδακτική Ενότητα:

ΤΟΝΙΚΟΙ ΔΑΝΕΙΣΜΟΙ (συνέχεια) Συγχορδίες του ομώνυμου ελάσσονα

57

12η Διδακτική Ενότητα:

ΤΟΝΙΚΟΙ ΔΑΝΕΙΣΜΟΙ (συνέχεια)

60

13η Διδακτική Ενότητα:

ΤΡΟΠΙΚΟΙ ΔΑΝΕΙΣΜΟΙ (Η φρυγική ή Ναπολιτάνικη)

63

14η Διδακτική Ενότητα:

ΤΡΟΠΙΚΟΙ ΔΑΝΕΙΣΜΟΙ (συνέχεια)

67

15η Διδακτική Ενότητα:

ΤΡΟΠΙΚΟΙ ΔΑΝΕΙΣΜΟΙ (συνέχεια)

70

16η Διδακτική Ενότητα:

ΤΡΟΠΙΚΟΙ ΔΑΝΕΙΣΜΟΙ (συνέχεια)

74

17η Διδακτική Ενότητα:

ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ

77

297

18η Διδακτική Ενότητα:

ΣΥΓΧΟΡΔΙΕΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ

80

19η Διδακτική Ενότητα:

ΣΥΓΧΟΡΔΙΕΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ (συνέχεια)

86

20η Διδακτική Ενότητα:

ΣΥΓΧΟΡΔΙΕΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ (συνέχεια)

90

21η Διδακτική Ενότητα:

ΞΕΝΟΙ ΦΘΟΓΓΟΙ Καθυστερητικοί φθόγγοι

95

22η Διδακτική Ενότητα:

ΞΕΝΟΙ ΦΘΟΓΓΟΙ Καθυστερητικοί φθόγγοι (συνέχεια)

102

23η Διδακτική Ενότητα:

ΞΕΝΟΙ ΦΘΟΓΓΟΙ Διαβατικοί φθόγγοι

109

24η Διδακτική Ενότητα:

ΞΕΝΟΙ ΦΘΟΓΓΟΙ Διαβατικοί φθόγγοι (συνέχεια)

113

25η Διδακτική Ενότητα:

ΞΕΝΟΙ ΦΘΟΓΓΟΙ Ποικιλματικοί φθόγγοι

118

26η Διδακτική Ενότητα:

ΞΕΝΟΙ ΦΘΟΓΓΟΙ Προηγητικοί φθόγγοι

124

27η Διδακτική Ενότητα:

ΞΕΝΟΙ ΦΘΟΓΓΟΙ Όμοροι φθόγγοι – Ελευθέριοι φθόγγοι

128

28η Διδακτική Ενότητα:

ΞΕΝΟΙ ΦΘΟΓΓΟΙ Μακρόφθογγοι ή ισοκράτημα διαρκείας (pedal)

132

29η Διδακτική Ενότητα:

ΑΡΜΟΝΙΚΗ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ

137

Θέματα πανελλαδικών εξετάσεων 1986 & 1987

30η Διδακτική Ενότητα:

ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΛΗΣ Η χρωματικότητα της πτωτικής ακολουθίας

141

Θέμα πανελλαδικών εξετάσεων 1988

31η Διδακτική Ενότητα:

ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΛΗΣ «Αρμονικές χειραφετήσεις»

145

Θέματα πανελλαδικών εξετάσεων 1989 & 1990

32η Διδακτική Ενότητα:

ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΛΗΣ

149

Θέματα πανελλαδικών εξετάσεων 1991 & 1992

33η Διδακτική Ενότητα:

ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΛΗΣ Εναρμόνιση κατιούσας χρωματικής Θέμα πανελλαδικών εξετάσεων 1993

298

153

34η Διδακτική Ενότητα:

ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΛΗΣ

157

Θέματα πανελλαδικών εξετάσεων 1994 & 1995

35η Διδακτική Ενότητα:

ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΛΗΣ Εναρμόνιση οριζόντιας 3ης ελαττωμένης

160

Θέμα πανελλαδικών εξετάσεων 1996

36η Διδακτική Ενότητα:

ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΛΗΣ Εναρμόνιση ανιούσας χρωματικής

165

Θέμα πανελλαδικών εξετάσεων 1997

37η Διδακτική Ενότητα:

ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΛΗΣ

170

Θέματα πανελλαδικών εξετάσεων 1998 & 1999

38η Διδακτική Ενότητα:

ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΛΗΣ

173

Θέματα πανελλαδικών εξετάσεων 2000 & 2001

39η Διδακτική Ενότητα:

ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΛΗΣ Η χρωματικότητα της πλάγιας πτώσης

176

Θέμα πανελλαδικών εξετάσεων 2002 & 2003

40η Διδακτική Ενότητα:

ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΛΗΣ

181

Θέματα πανελλαδικών εξετάσεων 2004 & 2005

41η Διδακτική Ενότητα:

ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΛΗΣ

184

Θέματα πανελλαδικών εξετάσεων 2006 & 2007

42η Διδακτική Ενότητα:

ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΛΗΣ

187

Θέματα πανελλαδικών εξετάσεων 2008 & 2009

ΤΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΦΕΙΑ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ (ΕΜΑΙ) Βασικές Οδηγίες

190 193 195

1η Διδακτική Ενότητα:

199

2η Διδακτική Ενότητα:

201

3η Διδακτική Ενότητα:

203

4η Διδακτική Ενότητα:

205

5η Διδακτική Ενότητα:

207

6η Διδακτική Ενότητα:

209

7η Διδακτική Ενότητα:

211

8η Διδακτική Ενότητα:

213

9η Διδακτική Ενότητα:

215 299

Η δεσπόζουσα 13η-7η (και η βραχεία δεσπόζουσα 13η-9η) ακολουθείται -συνήθως- από την I και -λιγότερο συχνά- από την VI ή την IV. Η 13η (μεγάλη, μικρή) κατέρχεται διάστημα 3ης Οι κρυμμένες όγδοες -αν προκύψουν- δεν ενοχλούν.

I

I

I6

I

I6

VI

IV6

Όταν η δεσπόζουσα 13η-7η (και η βραχεία δεσπόζουσα 13η-9η ) ακολουθείται από άλλη όψη της V, η 13η (μεγάλη, μικρή) κινείται -συνήθως- προς την 5η της V (βλ. σελ. 104, 22η ΔΕ) και -λιγότερο συχνά- προς τους άλλους φθόγγους της V.

Ο μείζονας τρόπος -συχνά- δανείζεται τη 13η μικρή από τον ομώνυμο ελάσσονα. Η κακή αρμονική σχέση που προκύπτει, όχι μόνο είναι δεκτή, αλλά και επιβεβλημένη.

15

Η αυξημένη 5η (3η) της V (VII), λύνεται ανερχόμενη ημιτονιακά -τεχνητός προσαγωγέας..

Η ανάγκη για λύση, τόσο της 7ης όσο και της 5ης αυξημένης, υποχρεώνει την Ι, που ακολουθεί, να γράφεται με δύο 3ες.

Η αυξημένη 5η (3η) της V (VII), μπορεί να εμφανίζεται πρώτα καθαρή και μετά αυξημένη ή απευθείας αυξημένη.

Η οριζόντια 3η ελαττωμένη, η 4η ελαττωμένη και η 5η αυξημένη σε αλλαγή όψης της V είναι δεκτές.

21

7η Διδακτική Ενότητα ΧΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΣΕΙΣ (συνέχεια) Εξωτονικές αναφορές Οι χρωματικές διατάσεις (όξυνση-βάρυνση) φέρνουν στο «αρμονικό προσκήνιο» συγχορδιακούς τύπους που κινούνται έξω από τα όρια του μείζονα και του ελάσσονα τρόπου –εξωτονικές αναφορές. Οι εξωτονικές συγχορδίες (συγχορδίες που περιλαμβάνουν στη σύστασή τους συνήχηση 3ης ελαττωμένης) και οι συνεπαγόμενες «μελωδικές παρεκκλίσεις» προκαλούν μια πρώτη διασάλευση στη «διατονική τάξη» του τονικού συστήματος και χρησιμοποιούνται ευρύτατα από τους -περισσότερους- ρομαντικούς συνθέτες. Φύλλο εργασίας Άσκηση: Να γράψετε τα συγχορδιακά σύμβολα, την αρίθμηση και τις μετατροπίες.

1

2

38

8η Διδακτική Ενότητα ΤΟΝΙΚΟΙ ΔΑΝΕΙΣΜΟΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΔΕΣΠΟΖΟΥΣΕΣ Μία μείζονα τονικότητα -συχνά- δανείζεται και χρησιμοποιεί τη δεσπόζουσα των τονικοτήτων, που ορίζουν οι συγχορδίες II, III, IV, V, VI, αν εκληφθούν ως τονικές*. Οι δεσπόζουσες αυτών των τονικοτήτων ονομάζονται δευτερεύουσες ή παρένθετες.

ΛΑ

Η δεσπόζουσα της επιτονικής

(V)II (D)

σι (σκάλα δανεισμού)

ΛΑ

Η δεσπόζουσα της μέσης

(V)III (D)

ντο# (σκάλα δανεισμού)

ΛΑ

Η δεσπόζουσα της υποδεσπόζουσας

(V)IV (D) ΡΕ (σκάλα δανεισμού)

______________________ *H VII ως ελαττωμένη συγχορδία δεν μπορεί να είναι τονική σε μείζονα ή ελάσσονα τονικότητα.

43

13η Διδακτική Ενότητα ΤΡΟΠΙΚΟΙ ΔΑΝΕΙΣΜΟΙ Ο μείζονας και ο ελάσσονας τρόπος δανείζονται και χρησιμοποιούν συγχορδίες που προσφέρουν οι εκκλησιαστικοί τρόποι. Η φρυγική ΙΙ ή Ναπολιτάνικη Ο ελάσσονας τρόπος αλλά και ο μείζονας δανείζονται και χρησιμοποιούν τη ΙΙ του φρύγιου τρόπου*. λα

ΛΑ

λα φρυγική (σκάλα δανεισμού)

Η ναπολιτάνικη συγχορδία γράφεται -τις πλείστες φορές- σε Α΄ Αναστροφή με διπλασιασμένη την 3η. Γράφεται όμως και σε ευθεία κατάσταση με διπλασιασμένη την 1η ή την 3η. Ο χαρακτηριστικός φθόγγος, η 2η βαθμίδα της κλίμακας με βάρυνση, εμφανίζεται -κατά κανόνα- στη soprano.

IIN6b sn

IIN sN

IIN sN

____________________________ * Φρυγική είναι η σκάλα που βαδίζει Ημ-Τ-Τ-Τ-Ημ-Τ-Τ, δηλαδή η χωρίς προσαγωγέα ελάσσονα σκάλα με βάρυνση της 2ης βαθμίδας.

63

15η Διδακτική Ενότητα ΤΡΟΠΙΚΟΙ ΔΑΝΕΙΣΜΟΙ (συνέχεια) Η αιολική ΙΙΙ, η αιολική V και η αιολική VII Ο μείζονας τρόπος είναι φορές που δανείζεται και χρησιμοποιεί -κυρίως σε αλυσίδες(βλ. Τόμος Ι, σελ161, ΔΕ 40, Τόμος ΙΙ, σελ. 64, ΔΕ14) τις συγχορδίες ΙΙΙ, V και VII του αιολικού τρόπου*. Οι συγχορδίες III, V, VII του αιολικού τρόπου μπορούν να νοηθούν και ως συγχορδίες της κατιούσας μελωδικής ελάσσονας σκάλας. λα

**

**

**

tp

d

dP

-Το Α δίπλα στο αριθμολογικό συγχορδιακό σύμβολο σημαίνει αιολική.

λα αιολική (σκάλα δανεισμού) **

**

**

Η δωρική ΙΙ, η δωρική IV και η δωρική VI Ο ελάσσονας τρόπος είναι φορές που δανείζεται και χρησιμοποιεί τις συγχορδίες ΙΙ, ΙV και VI του δωρικού τρόπου***. Οι συγχορδίες ΙΙ, IV, VI του δώριου τρόπου μπορούν να νοηθούν και ως συγχορδίες της ανιούσας μελωδικής ελάσσονας σκάλας. Ο μείζονας τρόπος δανείζεται και χρησιμοποιεί τις συγχορδίες IV και VI του δωρικού τρόπου.

_____________ * Αιολική είναι η σκάλα που βαδίζει Τ-Ημ-Τ-Τ-Ημ-Τ-Τ, δηλαδή η χωρίς προσαγωγέα ελάσσονα σκάλα. ** Η παρένθεση δηλώνει ότι η συγχορδία εμφανίζεται με ή χωρίς 7η. *** Δωρική είναι η σκάλα που βαδίζει Τ-Ημ-Τ-Τ-Τ-Ημ-Τ, δηλαδή η χωρίς προσαγωγέα ελάσσονα σκάλα με όξυνση της 6ης βαθμίδας.

70

0

0

7__ 6 5

6____ 5 4

4 3#

5 ___ 4 ___ 2 ___

__ 4 3

5 4# 2____

7 6 4___

102

7__ 7 6 7__ 4 3 4__ 4 3# 3___

7____ 4 3#

Άσκηση 2η: Λύσε – Παίξε, πολλές φορές στο πιάνο. Δίνεται ο basso.

Δίνεται η soprano.

Άσκηση 3η: Δίνονται ο basso και η soprano.

132

Φύλλο εργασίας Άσκηση: Μελετήστε τα παρακάτω και γράψτε τα συγχορδιακά σύμβολα - την αρίθμηση. (Όταν ο μακρόφθογγος δεν ανήκει στη σχηματιζόμενη συγχορδία, η αρίθμηση γίνεται με βάση το φθόγγο του tenore).

Ασκήσεις για το σπίτι Άσκηση 1η: Παίξε -πολλές φορές- στο πιάνο. Επαναλάβετε ασκήσεις προηγούμενων διδακτικών ενοτήτων κατά την υπόδειξη του διδάσκοντος. Άσκηση 2η: Λύσε – Παίξε, πολλές φορές, στο πιάνο. Επαναλάβετε ασκήσεις προηγούμενων διδακτικών ενοτήτων κατά την υπόδειξη του διδάσκοντος. Άσκηση 3η: Μελέτησε τα παρακάτω και γράψε τα συγχορδιακά σύμβολα - την αρίθμηση.

137

141

Άσκηση 3η: (θέμα πανελλαδικών εξετάσεων 1988) Δίνεται η soprano.

145

ΤΑΣΟΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ

193

Ερώτηση Ε: Αναγνώριση – Ταύτιση μελωδιών

227

15η Διδακτική Ενότητα Ερώτηση Α: Αναγνώριση μελωδικών διαστημάτων α β γ δ ε

Α1 3Μ 5Κ 4Α 7μ 7Μ

Α2 3Μ 4Κ 5ε 5Κ 6μ

α β γ δ ε

α β γ δ ε

Α3 3μ 3Μ 4Α 5Κ 7μ

α β γ δ ε

Β3 Ελ 7η Μ Μζ η Μζ (7 μ) - 9η μ ελτ 7η ε (dim) Μζ 7η μ

α β γ δ ε

Α4 3Μ 4Κ 5ε 7μ 7Μ

Ερώτηση Β: Αναγνώριση συγχορδιών α β γ δ ε

Β1 Μζ 7η Μ ελτ Μζ Α Αν Ελ Β Αν ελτ 7η μ

Β2 Ελ 7η μ Αυξ Μζ Β Αν Ελ Α Αν Μζ 7η μ Α Αν

α β γ δ ε

Β4 Αυξ 7η Μ Μζ 7η μ Β Αν Ελ Α Αν ελτ 7η ε (dim) Μζ (7η μ) - 9η Μ

α β γ δ ε

Ερώτηση Γ: Αναγνώριση διαδοχής συγχορδιών Γ1

Γ2

α

-V-I

α

β

-V-I

β

γ

II2-V -I

γ

δ

II2-V6-I

δ

ε

7

-V-I

I6

I-

ε

Γ3 -I6-IV

α

/V (Ιταλ.) - -V7-I

α

Γ4 II6-V-I

- -V7-I

β

/V (Γερμ.)- -V7-I

β

II6-V7-I

-V2-I6

γ

/V (Γαλλ.)- -V7-I

γ

-V -Ι

δ

IV6- -V7-I

δ

-VII-Ι

ε

ΙΙ6- -V7-I

ε

II-V -V -I

Ερώτηση Δ: Αναγνώριση μέτρου α β γ δ ε

Δ1 9/8 4/2 3/2 6/8 2/2

α β γ δ ε

Δ2 4/4 3/4 2/4 6/4 11/4

Δ4. Αναγνώριση ρυθμικών σχημάτων

228

α β γ δ ε

Δ3 2/4 9/4 4/4 7/4 11/16

II2-V -I

Ε3:

Ε4

251

26η Διδακτική Ενότητα Θέματα πανελληνίων εξετάσεων 2005 Ερώτηση Α: Αναγνώριση μελωδικών διαστημάτων α β γ δ ε

Α1 4Κ 5Κ 6Μ 3Μ 6μ

Α2 6μ 5Κ 4Κ 3Μ 7μ

α β γ δ ε

α β γ δ ε

Α3 4Α 3μ 3Μ 6μ 6Μ

α β γ δ ε

Α4 4Α 3μ 3Μ 5Κ 6Μ

Ερώτηση Β: Αναγνώριση συγχορδιών Β1 Μζ Μζ Α Αν Ελ Ελ Α Αν Ελ Β Αν

α β γ δ ε

Β2 Μζ Μζ Α Αν Ελ Ελ Α Αν Ελ Β Αν

α β γ δ ε

α β γ δ ε

Β3 Μζ Μζ Α Αν Ελ Ελ Α Αν Ελ Β Αν

Β4 Μζ Μζ Α Αν Ελ Ελ Α Αν Ελ Β Αν

α β γ δ ε

Ερώτηση Γ: Αναγνώριση διαδοχής συγχορδιών Γ1 (Ελάσσονας τρόπος) I-IV-V-I6 α

Γ2 (Μείζονας τρόπος) α - -IV-V

Γ3 (Ελάσσονας τρόπος) α II- I6- V2-

Γ4 (Μείζονας τρόπος) α -V-I6

β

β

β

β

I6-IV-V2-I6

γ

6

I -IV-VII -I

γ

δ

I6-IV6-II-I

δ

ε

IV- I6-

6

-I

ε

-I6- IV-V

II- I6-

-V

γ

II- I6-IV-

γ

-V-I II -V7-VI

V2-I6- -V V2-I6- IV-V

δ

II- I6-IV6II7- I6- -V

δ

-V7-VI

ε

-V7-I

-I6-

ε

-

Ερώτηση Δ: Αναγνώριση μέτρου α β γ δ ε

Δ1 3/4 4/4 5/4 7/4 11/4

α β γ δ ε

Δ2 3/4 4/4 5/4 7/4 11/4

Δ4. Αναγνώριση ρυθμικών σχημάτων

252

α β γ δ ε

Δ3 3/4 4/4 5/4 7/4 11/4

6

Ερώτηση Ε: Αναγνώριση – Ταύτιση μελωδιών Ε1:

Ε2:

253

Ενδεικτική Βιβλιογραφία Ελληνικές παραπομπές: 1. Αδαμόπουλος Λουκάς , Η αρμονική του κλασικού μουσικού συστήματος, Φίλιππος Νάκας 2. Αμάραντος Αμαραντίδης, Το τονικό μουσικό σύστημα, Η αρμονία της μουσικής, Νεφέλη 3. Αμάραντος Αμαραντίδης, Θέματα αρμονίας, Τεύχος 1,2,3, Παπαγρηγορίου – Νάκας 4. Αμάραντος Αμαραντίδης, Θέματα πτυχιακών εξετάσεων Αρμονίας, Fagotto 5. Αμάραντος Αμαραντίδης- Ειρήνη Αρχαύλη, 700+44 Θέματα Αρμονίας, Παπαγρηγορίου – Νάκας 6. Arnold Schoenberg., Θεωρητική αρμονία, μετάφρ. Νάσος-Αθήνα 7. Γανωσέλης Κ., Ακουστικές ασκήσεις – Ear training 8. Διαμαντής Γιώργος, Τα λάθη στην Αρμονία, Fagotto 9. Ηλιάδης Δημήτριος, Η θεωρία της αρμονίας και η πρακτική της χωρίς δάσκαλο, Ι.Ο.Ε.Δ.Β 10. Καλομοίρης Μανώλης, Αρμονία, Στέφανος Γαϊτάνος 11. Καλομοίρης – Οικονομίδης, Θέματα αρμονίας, Στέφανος Γαϊτάνος 12. Κανάς Μπάμπης, Αρμονία, Παπαγρηγορίου – Νάκας 13 .Κουρής Χάρης, Αρμονία, Η Ευρώπη 14. Κουτούγκος Μιλτιάδης, Θέματα Αρμονίας, Τεύχος 1,2,3, Παπαγρηγορίου – Νάκας 15. Κουτούγκος – Κόντη, Θέματα Αρμονίας, Παπαγρηγορίου – Νάκας 16. Μητρόπουλος Βασίλης, Η τεχνική εναρμόνισης της μελωδίας, Fagotto 17. Νικολαΐδης Μ, Στοιχειώδης αρμονία, Τεύχος 1,2,3, μεταφρ. Νικολαΐδης 18. Ραυτόπουλος-Γκαρτζόπουλος, Αρμονία, αντίστιξη και δομή της μουσικής του J.S. Bach για πληκτροφόρο, Οδυσσέας 19. Τραυλός Μιχάλης, Ασκήσεις αρμονίας, Τεύχος 1,2,3, Παπαγρηγορίου – Νάκας 20. Χαραλάμπους Ανδρέας, Αρμονία Μουσικής, Παπαγρηγορίου – Νάκας 21. Χριστοφίλου Ιωάννης, Αρμονία τάξη πρώτη, Music Lovers 22. W. Maler, σύστημα διδασκαλίας της αρμονίας μείζονος ελάσσονος, μετ. Νάσος

Ξενόγλωσσες παραπομπές: 1. Arnold Schoenberg, Harmonielehre 2. Arnold Schoenberg, Structural Function of Harmony 3. Chapuis Auguste, Lecons d’Harmonie, Durand & Cie 4. David Baker, Ear training 5. Diether de la Motte, Haronielehre 6. Dubois Theodore, Theorique et Pratique, Heugel & Cie 7. Grabner Hermann, Hanbuch der funktionellen Harmonielegre 8. Hindemith Paul, Traditional Harmony, Schott & Co, London 9. Kitson C.H., Elementary harmony 10.Lavignac Albert, Lecons d’ Harmonie 11. Piston Walter, Harmony

294

Πίνακας αλφαβητικής παράθεσης ορισμών και εννοιών Diminuita Picardie 3η (tierce de Picardie) Pedal Α Αιολική ΙΙΙ Αιολική V Αιολική VII Αιολικός τρόπος - σκάλα Αρμονική πυκνότητα Αρμονική ταλάντωση Αρμονικές χειραφετήσεις Αρμονικός χώρος Αυξημένη 4η Αυξημένη 5η Αυξημένη 6η Αυξημένης 6ης συγχορδίες (Ιταλική, Γαλλική, Γερμανική) Αυξημένη συγχορδία Β Βραχεία δεσπόζουσα (VII) 13η-9η Γ Γερμανική Δ Δάνειες συγχορδίες Διαβατικοί φθόγγοι Διατονικοί φθόγγοι-διατον. συγχορδ. Διπλασιασμός 3ης της V Διπλός μακρόφθογγος Διεύρυνση τονικότητας Δεσπόζουσα 13η Δεσπόζουσα της δεσπόζουσας Δεσπόζουσα της επιτονικής Δεσπόζουσα της επιδεσπόζουσας Δεσπόζουσα της μέσης Δεσπόζουσα της υποδεσπόζουσας Δευτερεύουσες δεσπόζουσες Δωρική Δωρικός τρόπος - σκάλα Ε Εξωτονική αναφορά Ελαττωμένη συγχορδία. με 7η μικρή Ελευθέριοι φθόγγοι Εναρμόνιση ανιούσας χρωματικής Εναρμόνιση κατιούσας χρωματικής Εναρμόνιση οριζόντιας 3ης ελαττωμ. Ευρεία τονικότητα Ι Ισοκράτημα διαρκείας K Καθυστερητικοί φθόγγοι (κ.φ.) Κακή Αρμονική Σχέση (Κ.Α.Σ.) Κύκλος 4ης

45, 46, 80, 81, 82 190 132

70 70 70, 72, 75 70, 72, 75, 166 137 143, 177 145 7 34, 64 20, 21, 22, 26, 27, 83, 86, 87, 91, 92 20, 33, 50 50 50, 56, 67, 110, 141, 166, 167 32, 44, 80, 91 14, 15, 16 50, 56, 141, 166, 167 77, 79, 141, 176 95, 109, 113, 114, 129 113, 119, 132, 165, 166, 167 149 134 77 14 44, 45 43 44, 45 43 43, 44 43, 45, 49 70, 72, 73, 75 70, 71 20, 32, 33 83 129 165 153 160 77 132 95, 102 15 49, 153

295

Μ Μακρόφθογγοι (Pedal) Μείζονα συγχ. με βάρυνση της 5ης Μείζονα συγχ. με βάρυνση της 5ης και 7η μικρή Μείζονα συγχ. με όξυνση της 5ης Μείζονα συγχ. με όξυνση της 5ης και 7η μικρή Μείζονα συγχ. με 7η μικρή Μιξολυδικός τρόπος - σκάλα Ν Ναπολιτάνικη συγχορδία – φρυγική επιτονική Ξ Ξένοι φθόγγοι Ο Όμοροι φθόγγοι Ομώνυμες τονικότητες Ομώνυμος ελάσσονας Ομώνυμος μείζονας Οργανικός φθόγγος

132 32 86 20, 26, 45 87 90 71 63, 64, 65, 68 95, 104, 110, 129 128 190 15, 57, 190 190 95, 96, 97, 98, 102, 104, 109, 114, 118, 119, 120, 124, 128, 129, 132, 191

Π Παρένθετες δεσπόζουσες 5ες του Μότσαρτ Ποικιλματικοί φθόγγοι (π.φ.) Προηγητικοί φθόγγοι (πρ.φ.) Σ Σκάλα δανεισμού Συγχορδίες 6ης αυξημένης Συγχορδίες πολλαπλής ανάγνωσης Συνήχηση 3ης ελαττωμένης Συνήχηση 6ης αυξημένης Τ Τεχνητός προσαγωγέας Τονική απόκλιση Τονική συνάφεια Τονικός δανεισμός Τροπικός δανεισμός Φ Φρυγική επιτονική – Ναπολιτάνικη συγχορδία Χ Χρωματικές διατάσεις Χρωματικοί φθόγγοι Χρωματικότητα

43 50 118, 129 124 43, 44, 45, 49, 50, 57, 63, 70, 71 50 80, 86, 90 20, 33, 34 20, 33, 50 21, 26 46 190 43, 46, 47, 49, 53, 57, 60, 141, 176 63, 67, 70, 74 63, 64, 65, 68 20, 26, 32, 38 165, 166, 167 141, 176

296