Νίκος Ι. Καρμοίρης, «Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου», εκδ. Λογότυπος, Σπάρτη 2014

Νίκος Ι. Καρμοίρης

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου Η Ιστορία του Κέντρου Εκπαιδεύσεως Εφοδιασμού Μεταφορών από την ίδρυσή του έως σήμερα (1945-2014)

Σπάρτη 2014

Τίτλος: Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου Υπότιτλος: Η Ιστορία του Κέντρου Εφοδιασμού Μεταφορών από την ίδρυσή του έως σήμερα (1945-2014) © 2014, Νίκος Ι. Καρμοίρης Ιστορική έρευνα - συγγραφή - επιμέλεια: Νίκος Ι. Καρμοίρης e-mail: [email protected] Φωτογραφία εξωφύλλου: Εκπαίδευση στη μηχανοδήγηση στη διαδρομή Σπάρτη Γκοριτσά, 1956 [αρχείο Υποστράτηγου ε.α. Π. Αλεξανδρίδη] Εκδόσεις: λογόΤΥΠΟΣ Εκτύπωση: Βασίλης Αντωναράκος Ηλεκτρονική Σελιδοποίηση: Ελένη Παπαδημητρίου Διοσκούρων 60, Σπάρτη – Τ.Κ. 231 00 Τηλ. 27310 22 194 e-mail: [email protected] Η τελική έγκριση των κειμένων, καθώς και των φωτογραφιών, εικόνων και αρχείων που χρησιμοποιήθηκαν στο παρόν βιβλίο δόθηκε από τη Διοίκηση του ΚΕΕΜ, η οποία είχε και την επίβλεψη των εργασιών του βιβλίου. Απαγορεύεται η αντιγραφή μέρους ή όλου του βιβλίου χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του ΚΕΕΜ και του συγγραφέα. ISBN: 978-960-9756-04-4

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στη πρώτη αυτή αρχική καταγραφή και έκδοση του μικρού βιβλίου που αναφέρεται για το ΚΕΕΜ, παραθέτω απόσπασμα από την Ημερησία διαταγή μου, που ανεγνώσθη την 7 Μαρτίου 2014, ημέρα εορτασμού της γενεθλίου ημέρας: «Το ΚΕΕΜ, ξεκίνησε την ιστορική του διαδρομή, εδώ και 69 χρόνια. Διοικήθηκε μέχρι σήμερα από 52 Διοικητές. Όλα αυτά τα χρόνια, αποδίδει στον ελληνικό στρατό στρατιώτες έτοιμους, για να αποδώσουν τα της ειδικότητάς τους στις Μονάδες εκστρατείας του στρατού μας. Παράλληλα προσφέρει ένα τεράστιο σε μέγεθος και ποιότητα, κοινωνικό έργο, στη τοπική κοινωνία, το οποίο αναγνωρίσθηκε και εκτιμήθηκε από τους πολίτες και το σύνολο της τοπικής κοινωνίας. Με ηθικό ακμαίο, με ανεπτυγμένο επαγγελματισμό, με ακέραιο αίσθημα ευθύνης και ανιδιοτελή αγάπη προς το συνάνθρωπο, το έμψυχο δυναμικό του ΚΕΕΜ, διαχρονικά, υπηρέτησε με συνέπεια την Πατρίδα και την αποστολή του κι αφήνει πίσω του βαριά παρακαταθήκη, σε αυτούς που θα συνεχίσουν την αποστολή του. Άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό, ικανοί και εργατικοί Διοικητές Μονάδων, οργανωμένο Επιτελείο, όπου διατηρώντας και συντηρώντας τις εγκαταστάσεις, τα υλικά και τα τεχνικά μέσα σε άριστη κατάσταση, και πάνω απ΄ όλα, με υψηλό φρόνημα, ήθος, ειλικρινή διάθεση προσφοράς και συνεργασία Αξιωματικών, Υπαξιωματικών, Πολιτικού Προσωπικού, αλλά και των Οπλιτών θητείας, είναι συστατικά στοιχεία επιτυχίας της αποστολής του Κέντρου μας. Υποκλίνομαι με σεβασμό, στις πολεμικές σημαίες του Στρατού μας, αποδίδω φόρο τιμής κι ευγνωμοσύνης, στους αθάνατους νεκρούς, που έπεσαν στους ιερούς αγώνες του Έθνους και μας παρέδωσαν ένα συμβόλαιο γραμμένο με το αίμα τους, δίδοντάς μας το δικαίωμα, να είμαστε παρόντες σήμερα στην ιστορία. Ευχαριστώ, Το Θεό, την Υπέρμαχο Στρατηγό Θεοτόκο και προστάτιδα μας, τον προστάτη του Στρατού μας Άγιο Γεώργιο αλλά και τους προστάτες του Στρατοπέδου μας Ταξιάρχες Γαβριήλ και Μιχαήλ, που με αξίωσαν να διοικήσω, το ιστορικό και ένδοξο κέντρο μας, το ΚΕΕΜ…» Στο σημείο αυτό θέλω να ευχαριστήσω όλους όσοι συνέβαλαν στην προσπάθεια συγκέντρωσης, καταγραφής, σύνταξης των κειμένων αλλά και του φωτογραφικού υλικού. Ειδικά τον πρώην στρατιώτη Καρμοίρη Νικόλαο όπου, ξεκινώντας κατά

5

Νίκος Ι. Καρμοίρης

την διάρκεια της θητείας του και συνεχίζοντας και μετά την απόλυσή του, είχε το ουσιαστικό βάρος της όλης προσπάθειας και συγκεκριμένα, από την διερεύνηση του Ιστορικού αρχείου που αφορούσε το ΚΕΕΜ από την Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού (ΔΙΣ), στη σύνταξη των κειμένων αλλά και την μορφοποίηση του μικρού αυτού βιβλίου. Η όλη προσπάθεια αυτή αποτελεί πνευματικό του πόνημα. Ελπίζω να εκτιμηθεί και να υποστηριχτεί η πρώτη μας αυτή προσπάθεια και στο μέλλον να εμπλουτισθεί. Τέλος, αφιερώνεται σε όλα τα στελέχη και στρατιώτες που υπηρέτησαν κι υπηρετούν στο ΚΕΕΜ. Ταξίαρχος Δημήτριος Μακρής Διοικητής ΚΕΕΜ Σεπτέμβριος 2014

6

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Εισαγωγικό Σημείωμα Ήταν Ιούνιος του 2013, τρεις περίπου μήνες μετά την πρώτη Γενέθλιο Ημέρα του ΚΕΕΜ και άλλους δύο μήνες πριν την ολοκλήρωση της στρατιωτικής μου θητείας, όταν ο Διοικητής του Κέντρου Ταξίαρχος κ. Μακρής με κάλεσε στο γραφείο του. Ύστερα από συζήτηση μου ανέθεσε την έρευνα και τη συλλογή στοιχείων με στόχο τη συγγραφή της Ιστορίας του ΚΕΕΜ. Ενημέρωσα τον Διοικητή πως σε διάστημα δύο μόλις μηνών, δεν δύναται να ολοκληρωθεί μία σωστά τεκμηριωμένη έρευνα και συγγραφή, διαβεβαιώνοντάς τον παράλληλα πως ήμουν πρόθυμος να αναλάβω με χαρά και περίσσιο μεράκι την έρευνα και συγγραφική επιμέλεια της Ιστορίας του ΚΕΕΜ και να την συνεχίσω με το ίδιο πάθος και ενθουσιασμό, αμισθί, και κατόπιν της ολοκλήρωσης της στρατιωτικής μου θητείας. Για το λόγο αυτό εξουσιοδοτήθηκα από το Διοικητή του Κέντρου να ερευνήσω στις αρμόδιες υπηρεσίες του ΓΕΣ, όπου φυλάσσονται στρατιωτικά αρχεία. Η έρευνά μου καρποφόρησε στη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού (ΔΙΣ/ΓΕΣ), όπου μελετήθηκαν κυρίως οι Ετήσιες Εκθέσεις Δραστηριοτήτων (ΕΕΔ) του ΚΕΕΜ από την ίδρυσή του έως το 2010, οι Ιστορίες Μονάδος του 1958 και του 1998, αρχεία του Πολέμου της Κορέας, κ.ά. Μου δόθηκε, επίσης, η δυνατότητα να μελετήσω και συγγράμματα από την πλούσια βιβλιοθήκη της ΔΙΣ/ΓΕΣ. Μελετώντας τα αρχεία μπορούσε να παρατηρηθεί όχι μονάχα η εξέλιξη του Κέντρου, αλλά ταυτόχρονες εξελίξεις διαφορετικών μεταξύ τους πραγμάτων. Η εξέλιξη της γλώσσας - από την καθαρεύουσα στη δημοτική, η εξέλιξη του χαρτιού - από το ευάλωτο τσιγαρόχαρτο στο σημερινό χαρτί, η εξέλιξη της κρατικής σφραγίδας αντίστοιχη των διακυμάνσεων του πολιτεύματος στην Ελλάδα - από τη Βασιλευόμενη Δημοκρατία, στη Δικτατορία, ως την Προεδρευόμενη Δημοκρατία, η εξέλιξη της τεχνολογίας - από τα χειρόγραφα στη γραφομηχανή και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Συγγραφέας του τόμου τούτου, δεν μπορεί να θεωρηθεί μόνο ο υπογράφων, αλλά έμμεσα κάθε ένας που έγραψε, δαχτυλογράφησε ή πληκτρολόγησε τα αρχεία που μελετήθηκαν. Σε εκείνους, λοιπόν, οφείλεται να αφιερωθεί το παρόν βιβλίο, καθώς επίσης, συγγραφική αδεία, και στον «άγνωστο» οπλίτη, υπαξιωματικό ή αξιωματικό που υπηρέτησε διαχρονικά το ΚΕΕΜ και αποτελεί μέρος της Ιστορίας του. Η έρευνα και η ολοκλήρωσή της αποτέλεσε μία προσωπική πρόκληση. Η διαδικασία της μελέτης των αρχείων και της συγγραφικής επιμέλειας ήταν ένα πολύωρο και επίπονο, αλλά ιδιαιτέρως ενδιαφέρον, ταξίδι αναζήτησης και γνώσης. Θέλω,

7

Νίκος Ι. Καρμοίρης

λοιπόν, να ευχαριστήσω το Διοικητή του ΚΕΕΜ Ταξίαρχο κ. Δημήτριο Μακρή που μου προσέφερε τη δυνατότητα να «ταξιδέψω», καθώς επίσης και όσους από το στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό του Κέντρου συνέβαλλαν ώστε το «ταξίδι» να έχει ούριο άνεμο. Θέλω, επίσης, να ευχαριστήσω το επιστημονικά κατηρτισμένο στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό της ΔΙΣ/ΓΕΣ για την άριστη συνεργασία που είχαμε. Όμως, οφείλω ένα τεράστιο ευχαριστώ στη Δρ. Πηγή Καλογεράκου που μου στάθηκε και με βοήθησε ως επιστημονική μητέρα κατά τη διάρκεια της έρευνας και της συγγραφής. Ευχαριστώ επίσης το Βουλευτή Λακωνίας και τέως Υφυπουργό Εθνικής Άμυνας κ. Θανάση Δαβάκη για το ενδιαφέρον που έδειξε για τη δουλειά μου και για τις προσπάθειες που έκανε ώστε να την αναδείξει. Κράτησα για το τέλος το μεγαλύτερο στήριγμά μου. την Οικογένεια μου, που με υπέμενε, με στήριζε και μου έδινε δύναμη κατά τη διάρκεια αυτού του «ταξιδιού». Όσα ευχαριστώ κι αν τους πω, πάντα θα είναι λίγα. Νίκος Ι. Καρμοίρης Ιστορικός

Νοέμβριος 2014

8

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ …………………………………………………………………………………………………… Εισαγωγικό Σημείωμα …………………………………………………………………………………..... ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ …………………………………………………………………………………………… 1. Ιστορικό οργάνωσης του Κέντρου ………………………………………………………………… - Ίδρυση - Συγκρότηση ………………………………………………………………………………… - Υπαγωγή …………………………………………………………………………………………………… - Αποστολή ………..………………………………………………………………………………………… - Το ΚΕΕΜ ως Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΚΕΚ) ………………………… 2. Διοικητική οργάνωση και αναδιοργάνωση ……………………………………………………. - Η οργάνωση του ΚΕΕΜ …………………………………………………………………………… - Αναδιοργάνωση του Κέντρου …………………………………………………………………… 3. Η λειτουργία του Κέντρου κατά τα πρώτα χρόνια μετά τη μεταστάθμευση ……. - Ανακύπτοντα προβλήματα και επίλυσή τους ………..……………………………………… - Εκσυγχρονισμός και σταδιακή κτιριακή συγκρότηση ………………………………… - Ψυχαγωγία οπλιτών ………………………………………………………………………………… - Οι «Έφεδροι του Ευρώτα» ………………………………………………………………………… 4. Εμβλήματα ΚΕΕΜ και ΣΕΜ …………………………………………………………………………… - Το έμβλημα του ΚΕΕΜ ……………………………………………………………………………… - Το κέρας της Αμάλθειας ………………………………………………………………………… - Τα εμβλήματα του ΣΕΜ ………………………………………………………………………………… 5. Ονοματοδοσία στρατοπέδων ΚΕΕΜ …………………………………………………………… - Βιογραφικό ονοματοδοτών ………………………………………………………………………… - Συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Δαβάκης ………………………………………………… - Ταγματάρχης Παναγιώτης Μαντούβαλος ……………………………………………….. - Τα μοιρολόγια της Μάνης ………………………………………………………………………… 6. Εκπαίδευση και ηθική αγωγή ……………………………………………………………………….. - Εκπαίδευση ……………………………………………………………………………………………… - Ηθική αγωγή ……………………………………………………………………………………………… 7. Συμμετοχή του ΚΕΕΜ στον Πόλεμο της Κορέας …………………………………………… - Ο πόλεμος της Κορέας και το ΕΚΣΕ …………………………………………………………… - Συμμετοχή του ΚΕΕΜ στο ΕΚΣΕ ……………………………………………………………… 8. Συμμετοχή σε εθνικές και συμμαχικές ασκήσεις ……………………………………………. 9. Στρατιωτικές και εξωστρατιωτικές δραστηριότητες του Κέντρου …………………… - Στρατιωτικές δραστηριότητες ……………………………………………………………………… - Εξωστρατιωτικές δραστηριότητες ………………………………………………………………

5 7 9 11 11 13 13 14 19 19 20 22 22 25 30 34 38 38 38 39 40 40 40 42 43 47 47 48 54 54 56 60 62 62 63

9

Νίκος Ι. Καρμοίρης

10. Πεσόντες εν ώρα καθήκοντος και Ηρώα ……………………………………………………… 70 - Πεσόντες στην Ε.Ο. Σπάρτης-Μεγαλόπολης και ανέγερση Ηρώου ……………… 70 - Ηρώα, προτομές και μνημεία εντός ΚΕΕΜ ………………………………………………… 72 - Μουσεία ΚΕΕΜ ………………………………………………………………………………………… 75 11. Επισκέψεις - επιθεωρήσεις …………………………………………………………………………… 77 12. Διατελέσαντες Διοικητές ΚΕΕΜ …………………………………………………………………… 104 13. Διατελέσαντες Υποδιοικητές ΚΕΕΜ ……………………………………………………………… 109 14. ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Η Γενέθλιος Ημέρα του ΚΕΕΜ ………………………………………………… 111 Παράθεμα εικόνων ……………………………………………………………………………………… 114 Βιβλιογραφία …………………………………………………………………………………………………… 131 Γραπτές Ιστορικές Μαρτυρίες για το ΚΕΕΜ……………………………………………………… 132 - Ιστορικό του Ιερού Ναού του ΚΕΕΜ (του Παν. Κοντάκου) ……………………........ 133 - Ιστορικό του ΚΕΕΜ/3ου Τάγματος στο Γύθειο (του Ελ. Ψαρρού) ……………… 138

10

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

1. Ιστορικό οργάνωσης του Κέντρου Από την έρευνα δεν κατέστη δυνατό να βρεθούν οι πρωτογενείς πηγές (δηλαδή κυρίως οι διαταγές του αρμόδιου Υπουργείου) που να αφορούν τη σύσταση και τις κατά καιρούς μετασταθμεύσεις του ΚΕΕΜ. Η πληροφόρηση που λαμβάνουμε και οι σημαντικές πληροφορίες που έχουμε παρέχονται από την Ιστορία Μονάδος του 1955 (αρχείο ΔΙΣ), από την οποία προκύπτουν, παρά τον περιορισμένο όγκο της, αρκετά στοιχεία που αφορούν τα πρώτα χρόνια ζωής του Κέντρου. Οι μοναδικές πρωτογενείς πηγές, οι οποίες μας παρέχουν κάποιες ελάχιστες πληροφορίες σχετικά με το θέμα που πραγματευόμαστε είναι η ΕΕΔ του 1958, η οποία είναι στην ουσία έκθεση που «καλύπτει την δραστηριότηταν του Κέντρου από της μετασταθμεύσεως εις Λακωνίαν» - κι αρκετά από τα στοιχεία της ίσως προέρχονται από την ΙΜ του 1955 και η «Περιληπτική Έκθεση Πεπραγμένων από Συγκροτήσεως ΚΕΕΜ έως 31-12-1970», της οποίας οι πληροφορίες προέρχονται, κατά κύριο λόγο, από την ΙΜ του 1955 - και την ΕΕΔ του 1958. Πληροφορίες λαμβάνουμε επίσης από την Ιστορία Μονάδος του 1998 (αρχείο ΔΙΣ), η οποία είναι, βέβαια, σχεδόν μια πιστή αντιγραφή των στοιχείων της πρώτης ιστορίας, με διαφορές την γλωσσική διατύπωση (πέρασμα από την καθαρεύουσα στη δημοτική) και «χρονικές» προσθήκες.

• Ίδρυση - Συγκρότηση Το Κέντρο Εκπαιδεύσεως Εφοδιασμού Μεταφορών (ΚΕΕΜ) συστάθηκε με την υπ’ αριθμόν ΕΠ 12241/1/3/45 Διαταγή του Υπουργείου Στρατιωτικών το Μάρτιο του 1945 κι εγκαταστάθηκε στις κτιριακές εγκαταστάσεις της Σιβιτανιδείου Επαγγελματικής Σχολής στην Καλλιθέα. Κατά τον Απρίλιο του ίδιου έτους, συγκροτήθηκαν, με βάση το Βρετανικό σύστημα, δύο Λόχοι. Ένας Λόχος Οδηγήσεως και Συντηρήσεως και ένας Λόχος Εφοδιασμού, οι οποίοι στην πορεία μετατράπηκαν σε Πτέρυγες. Η Πτέρυγα Μηχανοδηγήσεως εγκαταστάθηκε αρχικά στη Βούλα Αττικής, κι αργότερα στη Γλυφάδα κι έλαβε διαδοχικά τους τίτλους «Λόχος», «Τάγμα» και «Πτέρυξ». Τον Ιούλιο του 1946 συγκροτήθηκε και η Πτέρυγα Εκπαιδεύσεως Αξιωματικών (μετονομασθείσα Σχολή Αξιωματικών), η οποία εγκαταστάθηκε κι αυτή στο χώρο της Σιβιτανιδείου Σχολής. Δυο χρόνια αργότερα, το 1948, τα εγκατα-

11

Νίκος Ι. Καρμοίρης

στημένα τμήματα του ΚΕΕΜ στη Σιβιτανίδειο, λόγω κυρίως έλλειψης χώρου εγκαταστάθηκαν στο στρατόπεδο του ΡΟΥΦ. Το έτος 1949, με απόφαση του Υπουργείου Στρατιωτικών, διελύθησαν οι υπαγόμενες στο Γενικό Κέντρο Εκπαιδεύσεως Αυτοκινήτων (ΓΚΕΑ) Σχολές Τεχνικών Αυτοκινήτου Α΄ Κλιμακίου των Μονάδων Διοικητικής Μέριμνας και Υπηρεσιών και συστάθηκαν αντιστοίχως στο ΚΕΕΜ δύο ακόμη Πτέρυγες με τις ονομασίες «Πτέρυγα Διοικητικής Μερίμνης» και την «Πτέρυγα Οδηγών Μηχανικών». Τον Αύγουστο του ίδιου έτους διαλύθηκαν οι Σχολές Μαγείρων και Σιτιστών που υπάγονταν στην Ανωτέρα Στρατιωτική Διοίκηση Αττικής-Νήσων (ΑΣΔΑΝ). Τα τμήματα της διαλυθείσας Σχολής Μαγείρων αποτέλεσαν τη βάση της δημιουργίας της Σχολής Μαγείρων του ΚΕΕΜ, ενώ η Σχολή Σιτιστών εντάχθηκε στην Πτέρυγα Διοικητικής Μέριμνας του Κέντρου. Με το τέλος του 1949 το ΚΕΕΜ διέθετε τα παρακάτω τμήματα: - Σχολή Αξιωματικών (Σ.Α.) - Πτέρυγα Εφοδιασμού - Πτέρυγα Οδήγησης-Συντήρησης, η οποία μετονομάστηκε σε Πτέρυγα Μηχανοδήγησης - Πτέρυγα Οδηγών Μηχανικών - Πτέρυγα Διοικητικής Μερίμνης - Σχολή Μαγείρων Το Μάιο του 1950, έγινε αναγνώριση στην περιοχή του Ναυπλίου, ώστε το ΚΕΕΜ να μεταφερθεί και να εγκατασταθεί εκεί. Λίγο αργότερα, όμως, η σχετική εντολή μετασταθμεύσεως ανεστάλη επ’ αόριστον. Τελικά, μία πενταετία αργότερα, τον Απρίλιο του 1955 αποφασίσθηκε η μεταστάθμευση του Κέντρου, όχι όμως στην περιοχή της Αργολίδας, αλλά στην Λακωνία και πιο συγκεκριμένα στο χωριό Ξηροκάμπιον, μερικά χιλιόμετρα νότια της Σπάρτης. Η μεταστάθμευση έγινε συνολικά για όλο το Κέντρο πλην της Σχολής Αξιωματικών, η οποία παρέμεινε προσωρινά στο στρατόπεδο του ΡΟΥΦ ως το 1956, οπότε μεταστάθμευσε κι εκείνη στο στρατόπεδο του Ξηροκαμπίου. Η εγκατάσταση του προσωπικού του ΚΕΕΜ έγινε αρχικά σε σκηνές και ΤΟLL μέχρι την ανέγερση κτιρίων, ενώ σημειώνεται, επίσης, πως ένα Τάγμα του ΚΕΕΜ βρίσκεται στο στρατόπεδο του Γυθείου. Όπως παρατηρήθηκε κατά την πάροδο του καιρού και σε χρόνο που δεν δύναται να προσδιορισθεί, λόγω ελλείψεως στοιχείων, οι Πτέρυγες Εκπαιδεύσεως Αξιωματικών, μηχανοδηγήσεως, εφοδιασμού, οδηγών μηχανικών, διοικητικής μερίμνης και η Σχολή Μαγείρων, μετονομάστηκαν ή συγχωνεύθηκαν σε Τάγματα Εκπαιδεύσεως και Σχολή Αξιωματικών. Από τη μεταστάθμευσή του στην περιοχή της Σπάρτης το 1955 και την ολοκλήρωσή της ένα χρόνο έπειτα το Κέντρο παραμένει στην παρούσα θέση έως

12

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

σήμερα και με την πάροδο του χρόνου έχει αποκτήσει την τελική του σημερινή μορφή ως εξής: - Επιτελείο – Λόχος Διοικήσεως - Σχολή Αξιωματικών - 1ο Τάγμα: Λειτουργεί ως Τάγμα εκπαιδεύσεως Υπαξιωματικών Κινήσεως (ΥΚ/ΟΑ), Οδηγών Αυτοκινήτου (ΟΑ) και Αρτοποιών. - 2ο Τάγμα: Λειτουργεί ως Τάγμα εκπαιδεύσεως Νεοσυλλέκτων Οπλιτών. - 3ο Τάγμα: Λειτουργεί ως Τάγμα εκπαιδεύσεως Μαγείρων όλων των Όπλων και Σωμάτων του Στρατού Ξηράς, καθώς και λοιπών κλάδων των Ε.Δ. εφόσον απαιτηθεί.

• Υπαγωγή Εν πολέμω και ειρήνη το ΚΕΕΜ είναι Μονάδα εκπαιδεύσεως του Σώματος Εφοδιασμού Μεταφορών, διοικητικά και οικονομικά ανεξάρτητη, ισότιμη με Ταξιαρχία. Υπάγεται στη ΔΕΜ/ΓΕΣ (την οποία συναντούμε επίσης στα αρχεία, με χρονική σειρά, με τα ονόματα ΔΕΜ/ΑΣ, Δ/ση ΣΕΜ/ΓΕΣ και, τέλος, ΔΕΜ/ΓΕΣ). Επιχειρησιακά, για θέματα Διοικητικής Μέριμνας (ΔΜ) και θέματα εσωτερικής ασφάλειας υπαγόταν στην ΜΜ της περιοχής στην οποία κάθε φορά ευρίσκετο. Από την μεταστάθμευσή του το Κέντρο στη Λακωνία υπάγεται στην ΙV Μεραρχία Πεζικού, η οποία εδρεύει στην Τρίπολη. Στα αρχεία παρατηρείται ότι η ΙVΜΠ είχε μετονομαστεί σε 94 ΣΔΙ και τούμπαλιν, έως ότου αποκτήσει ξανά στην αρχή της νέας χιλιετίας το ιστορικό της όνομα (ΙVΜΠ), μέχρι τον Ιανουάριο του 2014 όταν μετονομάστηκε σε ΔΙΚΕ.

• Αποστολή Η αποστολή και η ευθύνη του Κέντρου σε περιόδους πολέμου και ειρήνης καθορίζεται ως εξής: - Να εκπαιδεύει Μόνιμους Αξιωματικούς, Ανθυπασπιστές και Υπαξιωματικούς στα τμήματα βασικής και προκεχωρημένης εκπαιδεύσεως. - Να εκπαιδεύει τους Υποψήφιους Εφέδρους Αξιωματικούς (ΥΕΑ) και τους Εφέδρους Αξιωματικούς του Σώματος. - Να εκπαιδεύει τους Οπλίτες του ΣΕΜ στην βασική και ειδική εκπαίδευση (Οδηγός-Μάγειρας-Αρτοποιός), καθώς επίσης στην ειδική εκπαίδευση και Οπλίτες έτερων Όπλων και Σωμάτων. - Να συμμετέχει στα σχέδια ετοιμότητας και ασφάλειας των προϊστάμενων κλιμακίων σε συνεργασία μετά των Σωμάτων Ασφαλείας, βάσει υφιστάμενων Σχεδίων και διαταγών.

13

Νίκος Ι. Καρμοίρης

Σημειώνεται ότι, ως εκπαιδευτές χρησιμοποιούνται όλοι οι Αξιωματικοί, Μόνιμοι κι Έφεδροι Υπαξιωματικοί του ΚΕΕΜ. Η λειτουργία του ΚΕΕΜ καθορίζεται από τον υπ’ αριθμόν 42-41/93 ΠΟΥ/ΚΕΕΜ.

• Το ΚΕΕΜ ως Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΚΕΚ) Το Σεπτέμβριο του 2008, το ΚΕΕΜ πιστοποιήθηκε ως Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης (Κ.Ε.Κ.) από το Εθνικό Κέντρο Πιστοποίησης (Ε.ΚΕ.ΠΙΣ.) του Υπουργείου Απασχόλησης υπό το διακριτικό τίτλο ΚΕΕΜ/ΚΕΚ, με αριθμό πιστοποίησης 7716 του 2008, διαθέτοντας τις παρακάτω σχολές: • Σχολή Οδηγών, στο στρατόπεδο «Συνταγματάρχη (ΠΖ) Κ. Δαβάκη» • Σχολή Μαγείρων, στο στρατόπεδο «Ταγματάρχη (ΠΖ) Π. Μαντούβαλου» • Σχολή Αρτοποιών, στο στρατόπεδο «Συνταγματάρχη (ΠΖ) Κ. Δαβάκη» Πιο συγκεκριμένα, στις 25 Σεπτεμβρίου 2008, το Κέντρο Εκπαιδεύσεως Εφοδιασμού Μεταφορών (ΚΕΕΜ) με την υπ’ αριθμό 477/25-9-2008 απόφαση του Δ.Σ. του Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. και σύμφωνα με τις διατάξεις της υπ’ αριθμό 110327/2005 Κοινής Υπουργικής Απόφασης των Υπουργών Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας και Οικονομίας & Οικονομικών (ΦΕΚ Β’ 230/21-02-2005) έλαβε πιστοποίηση ως φορέας για λειτουργία Κέντρου Επαγγελματικής Κατάρτισης (Κ.Ε.Κ.). Έτσι το ΚΕΕΜ αποτέλεσε και αποτελεί το πρώτο Κ.Ε.Κ. των Ενόπλων Δυνάμεων, η δημιουργία του οποίου ήταν προϊόν της συνεργασίας του ΓΕΣ με την αρμόδια Γενική Διεύθυνση Οικονομικού Σχεδιασμού και Υποστήριξης του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Το ΚΕΕΜ ως ΚΕΚ λειτουργεί με κεντρική δομή στο στρατόπεδο «Συνταγματάρχη Κ. Δαβάκη» της Σπάρτης και παράρτημα στο στρατόπεδο «Ταγματάρχη Π. Μαντούβαλου» του Γυθείου. Συνολικά πιστοποιήθηκαν από το Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. 6119 τετραγωνικά μέτρα εγκαταστάσεων των δύο Στρατοπέδων με δώδεκα αίθουσες διδασκαλίας, δύο εργαστήρια μαγείρων, ένα εργαστήριο αρτοποιών, οκτώ χιλιόμετρα ασφάλτινων και δύο χιλιόμετρα χωμάτινων δρόμων και 79 οχήματα διαφόρων τύπων, καθώς επίσης και μία αίθουσα εκπαίδευσης στη χρήση Η/Υ στη Σχολή Αξιωματικών και μία αίθουσα διαδικτύου στο παράρτημα Γυθείου. Τα εγκαίνια του Κέντρου Επαγγελματικής Κατάρτισης του ΚΕΕΜ (ΚΕΕΜ/ΚΕΚ) πραγματοποιήθηκαν τη Δευτέρα 13 Οκτωβρίου 2008 παρουσία του Υπουργού Εθνικής Άμυνας Ευάγγελου Μεϊμαράκη και της Υπουργού Απασχόλησης Φάνης Πάλλη-Πετραλιά, και τελέσθηκαν υπό τις ευλογίες του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Μονεμβασίας και Σπάρτης κ.κ. Ευσταθίου.

14

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Στην εκδήλωση των εγκαινίων είχαν παρευρεθεί, επίσης, ο Βουλευτής Λακωνίας Παναγιώτης Σκανδαλάκης, ο Α/ΓΕΣ Αντιστράτηγος Δημήτριος Βούλγαρης, ο Α/ΓΕΝ Αντιναύαρχος Γεώργιος Καραμαλίκης, ο Α/ΓΕΑ Αντιπτέραρχος Ιωάννης Γιάγκος, πολιτικές και θρησκευτικές αρχές του Νομού Λακωνίας, ο Πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Πιστοποίησης (Ε.ΚΕ.ΠΙΣ.), Ανώτατοι και Κατώτεροι Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί και Στρατιώτες του ΚΕΕΜ και πλήθος κόσμου. Το ΚΕΕΜ ως ΚΕΚ παρέχει αρχική ή και συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση στους οπλίτες θητείας, κυρίως για τα επαγγέλματα που χαρακτηρίζονται ως τεχνικά και μεταφορών, όπως είναι του μάγειρα και του αρτοποιού. Η αρχική ή και η συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση στις Ένοπλες Δυνάμεις, αποτελεί μία διαρκή διαδικασία, που έχει σκοπό να διασφαλίσει ότι οι γνώσεις και δεξιότητες του στρατεύσιμου οπλίτη, όπως αυτές του μάγειρα και του αρτοποιού, προσαρμόζονται συνεχώς και ανταποκρίνονται στις εξελισσόμενες απαιτήσεις της ειδικότητάς του στο Στρατό με απώτερο σκοπό, εάν ο ίδιος επιθυμεί, την απορρόφησή του στην αγορά εργασίας ως ιδιώτης. Από την έναρξη λειτουργίας του ΚΕΕΜ ως ΚΕΚ, στο O αριθμός Κέντρο έχουν εκπαιδευτεί, μέχρι σήμερα, περισσότεροι πιστοποίησης του ΚΕΕΜ-ΚΕΚ από 15.000 οπλίτες. Βιβλιογραφία κεφαλαίου: - Αρχείο ΔΙΣ/ΓΕΣ, Φ. 11371/Α. - Αρχείο ΔΙΣ/ΓΕΣ, Φ. 11371/Β. - Ιστοσελίδα Υπουργείου Εθνικής Άμυνας (www.mod.mil.gr). - Αρχείο ΚΕΕΜ, Συνοπτικό Ιστορικό του ΚΕΕΜ, 1ο Ε.Γ.

15

Νίκος Ι. Καρμοίρης

Το πιστοποιητικό του ΚΕΕΜ/ΚΕΚ (10-10-2008)

16

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Στιγμιότυπα από τα εγκαίνια του ΚΕΕΜ/ΚΕΚ (αρχείο ιστοσελίδας Υπ. Εθνικής Άμυνας)

Τα εγκαίνια του ΚΕΕΜ/ΚΕΚ στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Λακωνικός Τύπος» στις 14-10-2008

17

Νίκος Ι. Καρμοίρης

Αίθουσες θεωρητικής εκπαίδευσης ΚΕΚ

Αίθουσα θεωρητικής εκπαίδευσης μαγείρων

Εγκαταστάσεις εκπαίδευσης ΚΕΚ μαγείρων

Αίθουσα θεωρητικής εκπαίδευσης οδηγών

18

Κινητό αρτοποιείο ΚΕΚ

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

2. Διοικητική οργάνωση και αναδιοργάνωση • Η οργάνωση του ΚΕΕΜ Η οργάνωση του Κέντρου ήταν πάντοτε σύμφωνη με την οργάνωση που ακολουθείται για όλα τα Συγκροτήματα επιπέδου Ταξιαρχίας. Στις μέρες μας, το ΚΕΕΜ είναι οργανωμένο διοικητικά σύμφωνα με το οργανόγραμμα που ακολουθεί, το οποίο προκύπτει από τις τελευταίες Ετήσιες Εκθέσεις Δραστηριοτήτων:

19

Νίκος Ι. Καρμοίρης

• Αναδιοργάνωση του Κέντρου Κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων μετά την ίδρυση και την αρχική του οργάνωση, παρατηρήθηκε πως το ΚΕΕΜ αναδιοργανώθηκε σε αρκετές περιπτώσεις. Για παράδειγμα, Λόχοι μετατράπηκαν σε Τάγματα και κατόπιν σε Πτέρυγες, Πτέρυγες συγχωνεύθηκαν ή και μετονομάστηκαν κ.ο.κ. (βλέπε αντίστοιχο κεφάλαιο), για να αποκτήσει σταδιακά με το πέρασμα του χρόνου τη βασική μορφή και δομή που έχει, με κατά καιρούς διαφοροποιήσεις, έως και σήμερα. Αργότερα, μετά τη μεταστάθμευσή του, παρατηρούνται από τα αρχεία αναδιοργανώσεων των μονάδων, που βρίσκονται στο αρχείο της ΔΙΣ/ΓΕΣ, κάποιες μικρές μεταβολές-αναδιοργανώσεις ή κάποιες εξολοκλήρου αναδιοργανώσεις του Κέντρου. Με απόφαση του ΓΕΣ την 18η Νοεμβρίου 1964 αναδιοργανώθηκαν ορισμένα Στρατιωτικά Ταχυδρομικά Γραφεία (Σ.Τ.Γ.) κι εντάχθηκαν ως υπομονάδες σε Κέντρα Εκπαιδεύσεως Νεοσυλλέκτων (ΚΕΝ) και Ειδικά Κέντρα Εκπαιδεύσεως (ΕΚΕ). Έτσι, μεταξύ άλλων, το Σ.Τ.Γ. 1013 εντάχθηκε εν Ειρήνη και Πολέμω στο ΚΕΕΜ Σπάρτης. Με διαταγή της 25ης Νοεμβρίου 1965 το ΓΕΣ αποφάσισε πως το Συνεργείο Επισκευών ΚΕΕΜ (3ο Κλιμάκιο) να ενταχθεί ως οργανική Υπομονάδα στο ΚΕΕΜ με σκοπό την καλύτερη παρακολούθηση, διοίκηση κι έλεγχο του. Στις 6 Μαΐου 1992 εκδόθηκε διαταγή του ΓΕΣ, σύμφωνα με την οποία αποφασίστηκε η αναδιοργάνωση ορισμένων ΚΕΝ, ανάμεσά τους και το ΚΕΕΜ, ώστε να μην διαλύονται στον Πόλεμο. Αντιθέτως να συνεχίζουν να λειτουργούν ως έμπεδα, με ενεργοποίηση της ΑΣ και διάλυση των αντιστοίχων Επιστρατευομένων (ΕΜ) Εμπέδων. Πιο κάτω, το ίδιο έγγραφο της συγκεκριμένης διαταγής καθόριζε τα γενικά στοιχεία οργάνωσης του ΚΕΕΜ-Έμπεδου σε περιόδους Ειρήνης καθώς και σε περιόδους Πολέμου. Την 3η Οκτωβρίου 2000 εκδόθηκε απόφαση του Γενικού Επιτελείου, με την οποία διετάχθη η εκ νέου πλήρης αναδιοργάνωση του ΚΕΕΜ σύμφωνα με τα συνημμένα παραρτήματα του συγκεκριμένου εγγράφου. Στα παραρτήματα αυτά υπήρχαν οργανογράμματα που καθόριζαν το σχηματισμό του Κέντρου σε Ειρήνη και Πόλεμο, τις δομές της Διευθύνσεως Διοικητικής Μέριμνας του Κέντρου, της Σχολής Αξιωματικών και των τριών Ταγμάτων Εκπαιδεύσεως, ενώ ακόμα υπήρχαν και συγκεντρωτικοί πίνακες του Στρατιωτικού και Πολιτικού Προσωπικού του Κέντρου. Στις 2 Ιανουαρίου 2007 εκδόθηκε διαταγή από το ΓΕΣ, η οποία προέβλεπε τη συγκρότηση Γραφείων Υγιεινής και Ασφάλειας (ΓΥΑ). Έτσι λοιπόν αποφασίστηκε η συγκρότηση και στελέχωση ΓΥΑ μεταξύ άλλων και σε Κέντρα Εκ-

20

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

παιδεύσεως, εκ των οποίων δεν ήταν δυνατό να απουσιάζει το ΚΕΕΜ. Η υπαγωγή των ΓΥΑ τέθηκε απευθείας στον Υποδιοικητή ή Υποδιευθυντή, ανάλογα με τη δομή, της κάθε Μονάδας. Το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους (08-09-2007) αποφασίσθηκε ξανά η αναδιοργάνωση του ΚΕΕΜ. Αυτή τη φορά όμως όχι εξ ολοκλήρου, αλλά ορισμένων Ταγμάτων Εκπαιδεύσεως. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα οργανογράμματα που βρίσκονταν στα συνημμένα του εγγράφου παραρτήματα, αποφασίσθηκε η αναδιοργάνωση της δομής του 1ου και του 2ου Τάγματος Εκπαιδεύσεως. Υπήρχαν επίσης συνημμένοι συγκεντρωτικοί πίνακες κατανομής στρατιωτικού και πολιτικού προσωπικού, ενώ με την ίδια διαταγή αποφασίστηκε και η τροποποίηση του ΠΟΥ του ΚΕΕΜ. Κατόπιν αυτών των τροποποιήσεων το Κέντρο έχει, σήμερα, αποκτήσει Διοικητικά την οργάνωση στη δομή του σύμφωνα με το ανωτέρω οργανόγραμμα. Βιβλιογραφία κεφαλαίου: - Αρχείο ΔΙΣ/ΓΕΣ, Φ. 11371/Α.

21

Νίκος Ι. Καρμοίρης

3. Η λειτουργία του Κέντρου κατά τα πρώτα χρόνια μετά τη μεταστάθμευση • Ανακύπτοντα προβλήματα και επίλυσή τους Κατά την αρχική του εγκατάσταση στην περιοχή της Λακωνίας το ΚΕΕΜ αντιμετώπισε σοβαρότατα προβλήματα Διοικητικής Μέριμνας, κυριότερα των οποίων υπήρξαν τα ζητήματα της στέγασης, της ύδρευσης και του φωτισμού. Μάλιστα, κατά τους πρώτους μήνες μετά τη μεταστάθμευση, η εγκατάσταση της δύναμης του Κέντρου έγινε σε σκηνές και σε πρόχειρους μεταλλικούς χώρους στέγασης, τύπου TOLL. Καθώς δεν υπήρχε καμία μόνιμη εγκατάσταση, τα ποικίλα ζητήματα Διοικητικής Μέριμνας απορροφούσαν σχεδόν όλη τη δραστηριότητα και την προσοχή της Διοικήσεως με στόχο την ταχύτερη εξασφάλιση στοιχειωδών συνθηκών διαβίωσης. Το γεγονός βέβαια αυτό επιδρούσε δυσμενώς στην απόδοση της εκπαίδευσης. Παρά ταύτα, η κατασκευή των κτιρίων-θαλάμων αποπερατώθηκε σχετικά νωρίς, κατά τον Μάρτιο του 1956. Παράλληλα, ξεκίνησε η κατασκευή κι άλλων εγκαταστάσεων αναγκαίων για την εξυπηρέτηση των πολλών και ποικίλων αναγκών για μία μονάδα που αποτελούσε κι αποτελεί Κέντρο εκπαιδεύσεως κι έφτανε τότε να έχει δύναμη έως και τρεις χιλιάδες άντρες. Εντούτοις, το Κέντρο καθ’ όλη την πορεία του αντιμετώπιζε αρκετά προβλήματα, τα οποία η εκάστοτε Διοίκηση εκαλείτο να λύσει, ιδιαιτέρως δε κατά τα πρώτα χρόνια από την μετεγκατάστασή του στην παρούσα περιοχή. Ο εφοδιασμός του Κέντρου με εφόδια, καύσιμα και άλλα υλικά γινόταν από την πλησιέστερη σιδηροδρομική γραμμή και το πλησιέστερο λιμάνι, δηλαδή εκ Τριπόλεως και Γυθείου αντίστοιχα, με μέσα της Μονάδος. Η μεγάλη απόσταση από τις περιοχές εφοδιασμού, όχι μόνο αύξανε το κόστος της μεταφοράς, αλλά υποχρέωνε το Κέντρο στη διάθεση σημαντικού αριθμού οχημάτων προς εξυπηρέτηση των ανωτέρω αναγκών, τα οποία υποχρεωτικώς απουσίαζαν από την εκπαίδευση. Όσον αφορά την ύδρευση υπήρχε, και σε αυτόν τον τομέα, έντονο πρόβλημα. Το Κέντρο υδρευόταν από το όμορο χωριό Ξηροκάμπι, στο οποίο υπήρχε αντλιοστάσιο και φρεάτιο. Η παρεχόμενη, όμως, ποσότητα του νερού δεν κάλυπτε απολύτως τις μεγάλες ανάγκες που παρουσιάζονταν στη Μονάδα, ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες και τις περιόδους επικαλύψεως των ΕΣΣΟ. Το 1963 το

22

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Κέντρο επιδίωξε τη σύνδεσή του με το υπό κατασκευή έργο υδρεύσεως της Κοινότητος Ξηροκαμπίου, η οποία «ετροφοδοτείτο» από τις πηγές του Ταϋγέτου. Παρά ταύτα, η απάντηση της Κοινότητος εδόθη αρνητική προς τη Διοίκηση, κι έτσι εκείνη εστράφη προς τη Νομαρχία Λακωνίας επιμένοντας αφ’ ενός στην ανωτέρω προσπάθειά της κι αναζητώντας αφ’ ετέρου και νέες λύσεις. Ο ηλεκτροφωτισμός γινόταν με 3 και αργότερα με 2 Ηλεκτροπαραγωγικά Ζεύγη (γεννήτριες) τα οποία, αν και αρχικά κάλυπταν τις τότε ανάγκες, στην πορεία άρχιζαν να παρουσιάζουν προβλήματα. Οι πετρελαιοκινητήρες των Η/Ζ πάθαιναν συχνές βλάβες και σταδιακά έπαψαν να καλύπτουν τις απαιτούμενες ανάγκες. Έτσι η Διοίκηση επιζητούσε όχι μόνο την ανακατασκευή των εσωτερικών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων, αλλά και τη σύνδεση με το εξωτερικό, διερχόμενο έξωθεν του στρατοπέδου, ηλεκτρικό δίκτυο της ΔΕΗ. Αντιθέτως, όπως φαίνεται, καλύπτονταν οι ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης με τους ιατρούς του Κέντρου αξιωματικούς ή οπλίτες, καλύπτοντας παράλληλα και τις ανάγκες του 3ου Τάγματος του ευρισκόμενου στο στρατόπεδο του Γυθείου. Επίσης σε ό,τι αφορούσε την κτηνιατρική μέριμνα τα πράγματα ήταν σε εξίσου καλό επίπεδο αφού το Κέντρο είχε πάντα Αξιωματικό εξειδικευμένο στην επιστήμη της κτηνιατρικής. Στον αντίποδα, οι ανάγκες του Κέντρου για άρτο καλύπτονταν από αρτοποιεία της Σπάρτης έως την κατασκευή του αρτοποιείου του Κέντρου, ενώ επίσης υπήρχε έλλειμμα αποθηκευτικών χώρων για τρόφιμα αφού δεν είχαν ανεγερθεί ανάλογα κτίρια. Υπήρχε επίσης έλλειψη όρχου ανταλλακτικών με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται ο ρυθμός επισκευών των οχημάτων με συνέπεια αυτό να έχει αντίκτυπο στην εκπαίδευση, ενώ επίσης το Κέντρο δεν διέθετε στεγασμένο χώρο για την λειτουργία της ΟΣΚ (Ομάδα Συντηρήσεως Κέντρου). Το Κέντρο μπορεί να έλυσε σταδιακά το πρόβλημα της στέγασης της εκπαιδευόμενης και μόνιμης δύναμής του, αλλά το πρόβλημα στέγασης εξειδικευμένων χώρων, όπως για παράδειγμα εστιατόρια, αρτοποιεία, διοικητήριο, αναρρωτήριο, πειθαρχείο κ.ά., ταλάνιζε τη Διοίκηση που επιζητούσε λύσεις, καθώς εκείνα στεγάζονταν σε χώρους ακατάλληλους ως προς το σκοπό τους, όπως, παράδειγμα, σε κτίρια προοριζόμενα για στέγαση των οπλιτών. Επιτακτική, παράλληλα, θεωρείτο τότε και η ανάγκη κατασκευής Λέσχης Αξιωματικών Φρουράς Σπάρτης, αφ’ ενός, όπως τονίζεται σε Ετήσιες Εκθέσεις Δραστηριοτήτων (ΕΕΔ) κατά τα μέσα και τέλη της δεκαετίας του ’60, «δια την προβολήν του Σώματος και αφ’ ετέρου δια άνετον παραμονήν εν αυτή». Και τούτο διότι το κτίριο, που χρησιμοποιείτο για στέγαση της ΛΑΦΣ επί μισθώσει, κρινόταν ακατάλληλο να ανταποκριθεί στις στοιχειώδεις απαιτήσεις. Το Κέντρο επεδίωκε επίσης την προέκταση του πεδίου βολής λόγω της σταδιακής αύξησης της δυνάμεως. Η Διοίκηση είχε θέσει επίσης στόχο τη βελτίωση

23

Νίκος Ι. Καρμοίρης

κι ασφαλτόστρωση του στίβου οδηγήσεως, διότι, όχι μόνο δεν εκπληρωνόταν ορθώς η εκπαίδευση, αλλά συντελείτο τεράστια φθορά σε ελαστικά και εξαρτήματα των οχημάτων, καθώς επίσης και υπερβολική κατανάλωση καυσίμων. Αν και μέρος των διαδρόμων μηχανοδηγήσεως ασφαλτοστρώθηκε κατά περιόδους τμηματικά, εντούτοις παρατηρείται στις ΕΕΔ από το 1971 έως το 1975 να γίνεται συχνά λόγος για την ασφαλτόστρωση και των υπολοίπων διαδρόμων μηχανοδηγήσεως που υπολογιζόταν από τις 5.000.000 έως τις 7.200.000 δρχ. Μάλιστα, στις ΕΕΔ εκείνες ήταν η πρώτη ή και η μοναδική επιδίωξη της Μονάδος! Είναι δεδομένο πως το ΚΕΕΜ κατά τη διάρκεια της μακροετούς ζωής του αντιμετώπισε αρκετά λειτουργικά προβλήματα, άλλα μεγαλύτερης κι άλλα μικρότερης, αλλά όχι ήσσονος, σημασίας. Παραπάνω αναφέρθηκαν σημαντικά προβλήματα που αντιμετώπισε η Μονάδα περίπου για μία εικοσαετία από τη μεταστάθμευσή της. Είναι δεδομένο πως αντιμετώπιζε κι άλλα προβλήματα κατά περιόδους, τα οποία όμως δεν κρίθηκαν σκόπιμο να αναφερθούν. Οι ΕΕΔ από το 1977 έως το 1985 δεν αναφέρουν αντιμετωπίζοντα προβλήματα ή δυσχέρειες του Κέντρου, ενώ από το 1986 έως σήμερα γίνονται ανάλογες αναφορές στις Ετήσιες Εκθέσεις Δραστηριοτήτων της Μονάδος. Συνήθως οι αναφορές αυτές αφορούν στην πλειονότητά τους τη μείωση του προσωπικού με αποτέλεσμα να συναντούνται προβλήματα κατά την εκπαίδευση˙ επίσης, θέτουν ξανά το κτιριακό ζήτημα, καθώς γίνεται λόγος περί πεπαλαιωμένων πλέον κτιριακών εγκαταστάσεων, όπως επίσης και εξοπλισμού.

Διοικητήριο ΚΕΕΜ και εγκαταστάσεις κατά τα πρώτα χρόνια ανέγερσής τους

24

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

• Εκσυγχρονισμός και σταδιακή κτιριακή συγκρότηση Το ΚΕΕΜ, όπως έχει ήδη αναφερθεί πολλάκις, μετά τη μεταστάθμευσή του στη Λακωνία αντιμετώπισε αρκετά ζωτικής σημασίας προβλήματα, με σπουδαιότερο το θέμα της πλήρους απουσίας κτιριακών εγκαταστάσεων. Η Διοίκησή του, από τα πρώτα βήματα στη Λακωνική γη, έστρεψε την προσοχή της κι έδωσε μεγάλη βαρύτητα στην κτιριακή συγκρότηση και κατόπιν στον εκσυγχρονισμό του Κέντρου, ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθεί το συντομότερο και με τον πιο ορθό τρόπο στην αποστολή του. Χωρίς ίχνος υπερβολής μπορεί να χαρακτηριστεί πως η περιοχή μετεγκατάστασης του Κέντρου, κατά τα πρώτα χρόνια της εκεί λειτουργίας του, είχε μετατραπεί σε ένα απέραντο εργοτάξιο. Καθώς λοιπόν το Κέντρο χτίστηκε από το μηδέν, θεωρείται δεδομένο πως έγιναν πάμπολλα έργα κι εκτελέσθηκε πλειάδα εργασιών. Για τα έργα και τις εργασίες αυτές είμαστε σε θέση να πληροφορηθούμε από τις ΕΕΔ από το 1958 έως το 1971, καθώς έπειτα αλλάζει η δομή τους και δεν γίνεται πλέον αναφορά σε εκτελεσθέντα έργα, αλλά ούτε και σε μελλοντικές επιδιώξεις. Τα έργα που εκτελέσθηκαν στο ΚΕΕΜ ήταν υπεράριθμα και θα ήταν άσκοπο να αναφερθούν όλα. Για το λόγο τούτο επιχειρείται μία ομαδοποίηση τους και μία αναφορά στα σημαντικότερα εξ αυτών. Τα πρώτα κτίρια θαλαμισμού είχαν ήδη αποπερατωθεί από το Μάρτιο του 1956. Τα έργα που είχαν εκτελεσθεί έως το τέλος του 1958 ήταν τα εξής: φυλάκιο της Κεντρικής Πύλης, Κέντρο Ψυχαγωγίας Μονάδος, Αρτοποιείο, Εστιατόρια Οπλιτών, Εστιατόρια-Λέσχες για του Υπαξιωματικούς και τους Υ.Ε.Α., υπαίθρια αίθουσα διδασκαλίας, θερινό κινηματοθέατρο, γυμναστήριο, εξωτερικά πλυντήρια οπλιτών, υπόγειες δεξαμενές βενζίνης χωρητικότητας 1600 γαλλονίων, ανάβαθμοι πλύσεως, σταθμοί συντηρήσεως, κατασκευή εσωτερικού οδικού δικτύου 10 περίπου χιλιομέτρων για εκπαιδευτική χρήση, αναστήλωση του Ηρώου του ΣΕΜ κ.ά. Κατά τα επόμενα χρόνια οι εργασίες δεν έπαψαν. Ανεγέρθηκαν κτίρια που θα εξυπηρετούσαν ανάγκες στρατωνισμού, φύλαξης, στέγασης των διοικητικών τομέων, ψυχαγωγίας, εξυπηρέτησης εκπαιδευτικών και κάθε είδους αναγκών διοικητικής μέριμνας του Κέντρου, ανάγκες άθλησης, υγιεινής κ.ο.κ. Κατασκευάσθηκαν ακόμη πεδίο βολής, πεδίο ρίψης χειροβομβίδας, πεδίο Α.Ρ.Β.Χ. Πολέμου, στίβος καταδρομών, στίβος οργανώσεως εδάφους, στίβος λογχομαχίας, Δημιουργήθηκαν επίσης δίκτυα ύδρευσης και ηλεκτρισμού, τα οποία κατά καιρούς συντηρούνταν, επισκευάζονταν και σταδιακά ανανεώνονταν και εκσυγχρονίζονταν. Ξεχωριστή θέση στις εργασίες, οι οποίες εκτελούνται κατά τα πρώτα χρόνια, λαμβάνει η δεντροφύτευση, καθώς δεντροφυτεύσεις, και σε ορισμένες ελάχιστες φορές μπολιάσματα άγριων δέντρων, γίνονται συστηματικά για πλέον της μίας

25

Νίκος Ι. Καρμοίρης

δεκαετίας. Μάλιστα ο αριθμός των δέντρων που φυτεύθηκαν εκείνα τα χρόνια μπορεί να ξεπέρασε και τις 60.000 ρίζες. Κατά κύριο λόγο δεντοφυτεύονταν πεύκα, ευκάλυπτοι και ελιές, ενώ σε μία χρονική περίοδο φυτεύθηκαν καρυδιές και αμυγδαλιές χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Φυτεύτηκαν επίσης 5.000 φραγκοσυκιές κατά μήκος των ορίων του στρατοπέδου περίπου 2.500 μέτρων μήκους. Αξίζει, όμως, μία ιδιαίτερη μνεία σε ορισμένα έργα όπως για παράδειγμα, η ολοκλήρωση της ανέγερσης του Ιερού Ναού των Αγίων Ταξιαρχών. Σύμφωνα με τις αρχειακές πηγές τα εγκαίνια του Ιερού Ναού πραγματοποιήθηκαν σε επίσημη τελετή στις 27 Δεκεμβρίου 1959. Όμως, σύμφωνα με γραπτή μαρτυρία τα εγκαίνια φαίνεται να πραγματοποιήθηκαν περίπου δέκα μήνες αργότερα από την ανωτέρω ημερομηνία και πιο συγκεκριμένα στις 23 Οκτωβρίου 1960*. Μερικά χρόνια αργότερα, το 1966 δημιουργήθηκε η γεώτρηση του Κέντρου στην περιοχή του Ξηροκαμπίου, η οποία είχε βάθος 28 μέτρα. Η θέση της, νοτιοδυτικώς της εξόδου του Ξηροκαμπίου, είχε υποδειχθεί ένα χρόνο νωρίτερα από γεωλόγο του Υπουργείου Γεωργίας που είχε επισκεφτεί το ΚΕΕΜ για να βοηθήσει στη λύση του προβλήματος της ύδρευσης. Στην ΕΕΔ του 1963 γίνεται πρώτη φορά αναφορά στην επικοινωνία του Κέντρου με τις προϊστάμενες ή υφιστάμενες μονάδες, η οποία γίνεται μέσω ασυρμάτου, «δια ενσυρμάτων μέσων

* Το Σεπτέμβριο του 2004, και πιο συγκεκριμένα στις 30 του εκείνου μηνός, παραδόθηκε στον τότε Διοικητή του ΚΕΕΜ Ταξίαρχο Σιδηρόπουλο Γεώργιο, κείμενο έξι σελίδων που φέρει τον τίτλο «Ιστορικό του Ιερού Ναού του ΚΕΕΜ Σπάρτης», το οποίο αποτελεί γραπτή προσωπική μαρτυρία του Θεολόγου-συνταξιούχου Γυμνασιάρχη κ. Παναγιώτη Ι. Κοντάκου, ο οποίος υπηρέτησε στο ΚΕΕΜ από τις 10 Μαρτίου 1959 έως τις 18 Δεκεμβρίου 1960. Μελετώντας την μαρτυρία, η οποία αποτελεί πηγή για την έρευνα, προκύπτει ένα πρόβλημα και ένας προβληματισμός. Στο κείμενο του κ. Κοντάκου αναφέρεται ως ημερομηνία εγκαινίων του Ι.Ν. Ταξιαρχών του ΚΕΕΜ η 23η-10-1960. Αντίθετα, στην ΕΕΔ του 1959 αναφέρεται ως ημερομηνία εγκαινίων του Ι.Ν. η 27η-12-1959. Ερευνώντας τις ημερομηνίες κατά τις οποίες υπηρέτησαν ως Δ/ντής ΔΕΜ/ΓΕΣ ο Υπτγος Παπαδημητρίου, Υποδ/ντής ΔΕΜ/ΓΕΣ ο Ταξίαρχος Δερέκας και Δ/κτής ΚΕΕΜ ο Ταξίαρχος Θεοδωρόπουλος, οι οποίοι αναφέρονται στην μαρτυρία ως παριστάμενοι στην τελετή εγκαινίων κατέχοντας τότε τις συγκεκριμένες θέσεις, προκύπτει ως πιθανότερη ημερομηνία εγκαινίων του Ι.Ν. Ταξιαρχών η 23η-10-1960. Αξίζει, επίσης, αναφοράς πως, σύμφωνα με την γραπτή μαρτυρία, ο Ι.Ν. του ΚΕΕΜ κατά το χρονικό διάστημα που το Κέντρο έδρευε στην Αττική ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Χριστόφορο, προστάτη των οδηγών. Ο ανεγερθείς Ι.Ν. του ΚΕΕΜ στη Σπάρτη, με απόφαση του τότε Διοικητή του ΚΕΕΜ Ταξίαρχου Δερέκα Μιχαήλ, αφιερώθηκε κατά την θεμελίωσή του, το θέρος του 1959, στη μνήμη των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ.

26

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

της Υπηρεσίας», καθώς και μέσω των γραμμών του ΟΤΕ. Κατά τα επόμενα έτη παρατηρείται και στον τομέα της επικοινωνίας ένας σταδιακός εκσυγχρονισμός και μία αναβάθμιση του τηλεπικοινωνιακού δικτύου. Το 1968 ξεκίνησε η ασφαλτόστρωση μέρους των διαδρόμων μηχανοκίνητης εκπαιδεύσεως. Πιο συγκεκριμένα ολοκληρώθηκε η ασφαλτόστρωση στον 1ο και 2ο διάδρομο μηχανοδηγήσεως και ξεκίνησε η προεργασία για την επίστρωση και των υπολοίπων διαδρόμων. Ταυτόχρονα εκείνη τη χρονιά τοποθετήθηκαν 490 πινακίδες σημάνσεως δρομολογίων εντός του στρατοπέδου. Το 1969 αγοράσθηκε οικόπεδο συνολικού εμβαδού 870 μ2 εντός της λακωνικής πρωτεύουσας, στο οποίο προοριζόταν να αναγερθεί η ΛΑΦ Σπάρτης. Επίσης περιφράχθηκε περιφερειακώς το στρατόπεδο με συρματόπλεγμα ύψους 1,80 μέτρων και 2.500 περίπου μέτρων μήκους. Οι ΕΕΔ του ΚΕΕΜ ανέφεραν κυρίως όλες τις εργασίες ή τα αντιμετωπίζοντα προβλήματα κ.ο.κ. που συνέβαιναν κατά βάση στο «Στρατόπεδο Σχη Δαβάκη». Οι αναφορές που γίνονταν στο «Στρατόπεδο Τχη Μαντούβαλου» του Γυθείου ήταν ελάχιστες. Παρά ταύτα κι εκείνο το στρατόπεδο γνώριζε τις ίδιες δυσκολίες και χτίσθηκε από το μηδέν εκσυγχρονιζόμενο παράλληλα με το στρατόπεδο του Ξηροκαμπίου, όπου έδρευε η κεντρική Διοίκηση του Κέντρου. Πολλές από τις εργασίες που έγιναν και σε αυτό αφορούσαν το στρατωνισμό, την υγιεινή, την ασφάλεια, την περίφραξη, την ψυχαγωγία, την εκπαίδευση και γενικά πάσης φύσεως ανάγκη που προέκυπτε σε στρατιωτική Μονάδα. [Οι πληροφορίες αυτές προκύπτουν από τις ΕΕΔ της εποχής της σταδιακής συγκρότησης του Κέντρου. Ο αναγνώστης μπορεί να αντλήσει παραπάνω πληροφορίες για το στρατόπεδο Γυθείου και να μεταφερθεί στο κλίμα της εποχής διαβάζοντας τη γραπτή μαρτυρία του κ. Ελ. Ψαρρού (βλέπε σελ. 138), ο οποίος ως έφεδρος Ανθυπολοχαγός Μηχανικού έζησε τα χρόνια της νηπιακής εποχής του 3ου Τάγματος του ΚΕΕΜ]. Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί πως το 1960 συνεκροτήθη με την υπ’ αριθμό Φ.400/48/244618/4-8-60 διαταγή της ΔΕΜ/ΓΕΣ το Γραφείο Μελετών του Κέντρου, το οποίο δεν ήταν υπεύθυνο μόνο να συντάσσει προσχέδια και μελέτες σχετικά με στρατιωτικά θέματα όπως π.χ. σχέδια εκπαιδεύσεως, αλλά ήταν αρμόδιο να συντάσσει και να υποβάλει στην ΔΕΜ/ΓΕΣ σχέδια και μελέτες αναφορικά με κτίρια ή άλλα έργα που ήταν απαραίτητο να δημιουργηθούν για να καλυφθούν οι ανάγκες του Κέντρου. Οι εργασίες στο ΚΕΕΜ αποτελούν εφόδιο και απαραίτητη προϋπόθεση για τη σωστή του λειτουργία κι ως εκ τούτου δεν δύνανται να παύσουν ως και τις μέρες μας. Παράλληλα, με τα εξολοκλήρου νέα έργα που κρίνονταν σκόπιμο να πραγματοποιηθούν, γίνονταν σε ευρεία και συχνή κλίμακα διάφορα έργα

27

Νίκος Ι. Καρμοίρης

συντηρήσεως και επισκευής των πάσης φύσεως εγκαταστάσεων του ΚΕΕΜ, όπως για παράδειγμα ελαιοχρωματισμοί, επισκευές, στεγανοποιήσεις, διορθώσεις κ.ά. Επιβεβλημένο είναι, όμως, να γίνει μία ξεχωριστή και ιδιαίτερη αναφορά σε ένα έργο της νεότερης ιστορίας του Κέντρου, λόγω της σπουδαιότητάς του, κι αυτό δεν είναι άλλο από την προέκταση-ανέγερση του Ιερού Ναού των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, ο οποίος βρίσκεται στο Στρατόπεδο «Σχη Κων/νου Δαβάκη». Ο, ήδη ανεγερμένος από τα τέλη του 1959, Ι.Ν. του Στρατοπέδου δέχτηκε βελτιώσεις και προεκτάθηκε, με στόχο το ΚΕΕΜ να αποκτήσει έναν Ι.Ν. αντάξιο της Ιστορίας του. Οι εργασίες κατασκευής, οι οποίες ξεκίνησαν το 2005, ολοκληρώθηκαν εντός του ιδίου έτους. Αξίζει να σημειωθεί πως περίπου την ίδια χρονική περίοδο ολοκληρώθηκαν και οι εργασίες ανέγερσης κωδωνοστασίου του Ι.Ν. του Κέντρου, που προηγήθηκαν του Ιερού Ναού. Στην όλη προσπάθεια αυτή συνέδραμαν και ήταν αρωγοί αρκετοί δωρητές με προσφορά σε εργασία, διάθεση μηχανημάτων ή και υλικών, αλλά και με οικονομική βοήθεια, πολίτες από την ευρύτερη περιοχή της Σπάρτης και όχι μόνο. Η τελετή των Θυρανοιξίων πραγματοποιήθηκε υπό τις ευλογίες του Μητροπολίτου Μονεμβασίας και Σπάρτης κ.κ. Ευσταθίου στις 6 Νοεμβρίου 2005, παρουσία του Υφυπουργού Εθνικής Άμυνας Βασίλειου Μιχαλολιάκου, του Α/ΓΕΣ Αντιστράτηγου Νικόλαου Ντούβα, του Διευθυντή ΔΕΜ/ΓΕΣ Υποστράτηγου Μιχ. Κούκουρα και του Διοικητή ΚΕΕΜ Ταξίαρχου Γιώργιου Σιδηρόπουλου. Παρόντες ήταν επίσης το στρατιωτικό προσωπικό του Κέντρου, οι πολιτικές αρχές του νομού Λακωνίας και πλήθος κόσμου.

Ο Διοικητής του ΚΕΕΜ Ταξίαρχος Σιδηρόπουλος Γεώργιος σε αναμνηστική φωτογραφία με αξιωματικούς κι οπλίτες κατά τη διάρκεια των εργασιών επέκτασης του Ι. Ν. Παμμεγίστων Ταξιαρχών του Κέντρου, 2005

28

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Φωτογραφικά στιγμιότυπα από την περίοδο εργασιών επέκτασης του Ιερού Ναού Παμμεγίστων Ταξιαρχών στο ΚΕΕΜ το 2005, ενός από τα σπουδαιότερα έργα της νεότερης ιστορίας του Κέντρου.

Ο Ιερός Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών ΚΕΕΜ όπως είναι σήμερα

Φωτογραφίες από την ημέρα των θυρανοιξίων του Ιερού Ναού Ταξιαρχών ΚΕΕΜ

29

Νίκος Ι. Καρμοίρης

• Ψυχαγωγία οπλιτών Η ψυχαγωγία των οπλιτών του αποτέλεσε ένα σημαντικό πρόβλημα για το Κέντρο κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του στην περιοχή του Ξηροκαμπίου, το οποίο η Διοίκηση προσπάθησε να αμβλύνει, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στις ΕΕΔ της εποχής, με διάφορους τρόπους. Ο λόγος που το πρόβλημα της ψυχαγωγίας παρουσιαζόταν έντονα (και χαρακτηριζόταν μάλιστα ως σοβαρό) αποτέλεσε το γεγονός πως η Σπάρτη και άλλες κατοικημένες περιοχές βρίσκονταν σε μεγάλη απόσταση από το ΚΕΕΜ, με συνέπεια να δυσκολεύεται η επαφή και επικοινωνία των οπλιτών με όμορα αστικά κέντρα, χωριά και οικισμούς. Η συγκροτηθείσα υπό του Κέντρου Μουσική (Φιλαρμονική) παρουσίαζε δύο με τρεις φορές την εβδομάδα ψυχαγωγικό πρόγραμμα για τους οπλίτες. Δις ή τρις της εβδομάδος γινόταν προβολή ταινιών. Στην ΕΕΔ του 1958 αναφέρεται πως προβάλλονταν ταινίες των 16 και 35 χιλ., οι οποίες παραχωρούνταν από την Αμ. Υπηρεσία πληροφοριών και τη Γ.Υ.Σ. ή ενοικιάζονταν από επιχειρηματίες. Αναφέρεται επίσης πως επιδίωξη του Κέντρου, ώστε να σημειώσει το θέμα ψυχαγωγίας σημαντικόν βήμα, ήταν να αποκτήσει τη δική του κινηματογραφική μηχανή των 35 χιλ. Το συγκεκριμένο γεγονός φαίνεται να επετεύχθη καθώς από την ΕΕΔ του 1959 κι ύστερα όλες οι ενοικιαζόμενες ταινίες από επιχειρηματίας Αθηνών είναι 35 χιλ. Δίδονταν, επίσης, θεατρικές παραστάσεις από διερχόμενους ιδιωτικούς θιάσους έναντι ασημάντου επιβαρύνσεως των οπλιτών. Από το 1962 κι έπειτα παρατηρείται ότι ενίοτε δίδονταν θεατρικές παραστάσεις κι από Υ.Ε.Α. ή οπλίτες του Κέντρου. Στην ΕΕΔ 1958 αναφέρεται ότι εντός εκείνου του έτους προβλεπόταν η κατασκευή χειμερινού Κινηματοθεάτρου κι ένα χρόνο αργότερα το Κινηματοθέατρο ήταν έτοιμο. Από τον ίδιο χρόνο (1959) κι έπειτα, κατόπιν της κατασκευής σκοπευτηρίου, οι οπλίτες απασχολούνταν συχνά και στην σκόπευση. Από το 1960 κι εξής ξεκίνησαν οι πρώτες έξοδοι για τους οπλίτες, καθώς δινόταν η ευκαιρία για μεταφορά των επιθυμούντων στρατιωτών στην πόλη της Σπάρτης το απόγευμα εκάστης Κυριακής (και μετέπειτα κι εκάστης εορτής ή αργίας) με οχήματα της υπηρεσίας. Το 1962 έκανε την εμφάνισή του στο Κέντρο το ΠΙΚ-ΑΠ τοποθετημένο εν τη αιθούση του Κ.Ψ.Μ., για το οποίο με τα χρόνια συγκεντρώθηκε ποικιλίαν δίσκων! Στον ίδιο χώρο τοποθετήθηκαν επίσης και τρία τραπέζια επιτραπέζιας αντισφαίρισης (τα κοινώς λεγόμενα πινγκ-πονγκ). Το ίδιο έτος διοργανώνονται αθλοπαιδιές και ημερίδες στίβου μεταξύ των Υπομονάδων του Κέντρου, ενώ ένα χρόνο αργότερα, το 1963, άρχισαν να διοργανώνονται κι αγώνες με αντιπάλους αθλητικές ομάδες της περιοχής της Σπάρτης. Στόχος, όπως αναφέρεται σε ορισμένες ΕΕΔ, ήταν να καλλιεργείται το αθλητικό πνεύμα και να ευρίσκεται σε λίαν υψηλήν στάθμην.

30

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Το 1967 ξεκίνησαν και οι καθημερινές έξοδοι στα παρακείμενα του στρατοπέδου χωριά, ενώ συνεχίζονταν κανονικώς οι έξοδοι με μέριμνα της υπηρεσίας για τους οπλίτες κάθε Κυριακή κι αργία στην πόλη της Σπάρτης. Το 1968 ξεκίνησαν οι έξοδοι των οπλιτών στην πόλη της Σπάρτης κατά την εσπέρα με λεωφορεία του ΚΤΕΛ και εξασφαλισθέντα φθηνά εισιτήρια. Τον ίδιο χρόνο δημιουργήθηκε κι αυτόματη τηλεφωνική σύνδεση από το Κ.Ψ.Μ. του στρατοπέδου με το τηλεφωνικό κέντρο του ΟΤΕ στη Σπάρτη. Γινόταν, επίσης, λόγος για τη λειτουργία κέντρου εκπομπών, το οποίο περιελάμβανε και προγράμματα ψυχαγωγικού περιεχομένου, ενώ το 1971 αναφέρεται επίσης ηλεκτρόφωνο τοποθετημένο στο Κ.Ψ.Μ. Από το 1969 κι εξής αναφέρεται και η χορήγηση αδειών στους οπλίτες. Τα σχετικά με την ψυχαγωγία των οπλιτών αναφέρονται έως την πρώτη ΕΕΔ του 1971 (με ημερομηνία 4-1-1972). Από τη δεύτερη ΕΕΔ του 1971 (3-4-1972) αλλάζει η μορφή και σύνθεση των ΕΕΔ και δεν αναφέρονται πληροφορίες σχετικά με την ψυχαγωγία. Θεωρείται όμως βέβαιο και επιβεβαιώνεται κι από μαρτυρίες πως η ψυχαγωγία στο Κέντρο μπορεί με το πέρασμα των ετών να άρχισε να βασίζεται σε περισσότερες εξόδους και άδειες, αλλά δεν περιορίστηκε από πλευράς εκδηλώσεων που λαμβάνουν χώρα εντός των πυλών του. Μάλιστα, ταυτόχρονα με την τεχνολογική εξέλιξη, εκσυγχρονίζονται οι τρόποι προσφερόμενης ψυχαγωγίας στους οπλίτες. Σήμερα στο Κ.Ψ.Μ. λειτουργεί δίκτυο ηλεκτρονικών υπολογιστών συνδεδεμένο με το διαδίκτυο, ψηφιακή τηλεόραση, ανακαινισμένη βιβλιοθήκη και γυμναστήριο. Παράλληλα εξακολουθούν να γίνονται κατά διαστήματα αθλητικές δραστηριότητες και ψυχαγωγικές εκδηλώσεις, όπως για παράδειγμα η κοινώς λεγόμενη βραδιά οπλίτη.

Κάλαντα Χριστουγέννων από οπλίτες του Κέντρου σε χριστουγεννιάτικη εκδήλωση για τους οπλίτες στο εστιατόριο.

31

Νίκος Ι. Καρμοίρης

Στιγμιότυπα από αθλητικές δραστηριότητες των οπλιτών του Κέντρου

32

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Στιγμιότυπο από παρουσίαση παραδοσιακού χορευτικού τμήματος στους οπλίτες του κέντρου

Θεατρική παράσταση από το περιφερειακό θέατρο Καλαμάτας τον Ιούνιο του 1988

Στιγμιότυπα από δραστηριότητες στο ΚΕΕΜ κατά τη διάρκεια εορτασμών του Πάσχα.

Στιγμιότυπα από βραδιές οπλίτη στο ΚΕΕΜ

33

Νίκος Ι. Καρμοίρης

• Οι «Έφεδροι του Ευρώτα» Οι «Έφεδροι του Ευρώτα» ήταν μία περιοδική έκδοση (εφημερίδα) των υπηρετούντων στο ΚΕΕΜ Υ.Ε.Α. Αρχειακά δεν προκύπτει η ύπαρξή της. Εντούτοις γνωρίσαμε για αυτή από όταν ο κ. Νίκος Γεωργιάδης, Πρόεδρος της Πνευματικής Εστίας Σπάρτης, παρέδωσε το προσωπικό του αρχείο με τις εν λόγω εφημερίδες στο Διοικητή του ΚΕΕΜ Ταξίαρχο κ. Δημήτριο Μακρή. Έτσι λοιπόν βρίσκονται στην υπηρεσία της έρευνας έξι φύλλα των «Εφέδρων του Ευρώτα», το ένα εκ των οποίων σε δύο αντίτυπα. Το συγκεκριμένο, μάλιστα, φύλλο δεν έχει ημερομηνία έκδοσης ή κάποιο άλλο στοιχείο κι ο μόνος τρόπος ώστε να καταταχθεί χρονικά είναι η συχνή αναφορά του στην 53η ΕΣΣΟ. Τα υπόλοιπα φύλλα φέρουν τις εξής ημερομηνίες: • Αριθμός Φύλλου 80 – 15/7/1959 • Αριθμός Φύλλου 83 – 26/10/1959 • Αριθμός Φύλλου 84 – 18/12/1959 • Αριθμός Φύλλου 85 – 1/2/1960 • (χωρίς αριθμό φύλλου) – Φεβρουάριος 1961 Από το μικρό αυτό δείγμα, παρατηρείται πως η εφημερίδα των Υ.Ε.Α. εκδίδετο περίπου ανά δίμηνο. Επίσης σε φύλλα του 1959 και 1960 αναγράφεται η ένδειξη ΕΤΟΣ 4ον, όπερ σημαίνει πως η έκδοση των «Εφέδρων του Ευρώτα» ξεκίνησε γύρω στα 1956 με 1957, δηλαδή σε ελάχιστο χρόνο κατόπιν της μετασταθμεύσεως του Κέντρου στην περιοχή της Λακωνίας. Δεν δύναται όμως να γνωρίζουμε πότε διεκόπη η έκδοσή της, καθώς επίσης και τους λόγους που οδήγησαν στη διακοπή αυτή. Μπορεί όμως εύκολα να κατανοηθεί, ξεφυλλίζοντας τις εν λόγω εφημερίδες, ο λόγος που οδήγησε τους Υποψηφίους Εφέδρους της εποχής εκείνης να προχωρήσουν στην δημιουργία της συγκεκριμένης έκδοσης. Από το χαρακτήρα της εφημερίδας, φαίνεται πως η δημιουργία της αποτελούσε για τους Υ.Ε.Α. έναν ιδιαίτερο τρόπο ψυχαγωγίας και διασκέδασης. Σίγουρα όμως θα δημιουργείτο κι ένα ιδιαίτερο κι ευχάριστο ψυχαγωγικό κλίμα κατά την ανάγνωσή της. Η εφημερίδα των Υ.Ε.Α., λοιπόν, δεν έχει τόσο ενημερωτικό περιεχόμενο, αλλά ένα κυρίως έντονο σατυρικό χαρακτήρα. Σε αυτή δημοσιεύονταν: • Απόψεις των Υ.Ε.Α. σχετικά με τη ζωή και την καθημερινότητά τους στη Σχολή Αξιωματικών. Συνήθως τέτοια κείμενα βρίσκονταν στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας σαν εισαγωγικά. • Παραλλαγμένα τραγούδια ή ποιήματα με έντονα σατυρικά πειράγματα γραμμένα από Υ.Ε.Α. για άλλους συνάδελφούς τους • Αναφορές σε περιοχές της Σπάρτης, όπως για παράδειγμα ο Μυστράς, ή κείμενα με διάφορα ιστορικές κυρίως αναφορές.

34

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

• Κείμενα με στοιχεία από την καθημερινότητα των Υποψηφίων Εφέδρων γραμμένα με έντονη περιπαικτική διάθεση. • Πρότυπα ποιήματα με θέματα που αφορούσαν τη ζωή των Υ.Ε.Α. • Πρόγραμμα σινεμά και θεάτρου με σατυρικό χαρακτήρα. Οι τίτλοι των ταινιών ή έργων, αυθεντικοί οι κατασκευασμένοι, σχετίζονταν με τις αίθουσες προβολής, οι οποίες έφεραν ονόματα Υ.Ε.Α. ή και Αξιωματικών! • Ποιήματα εθνικά και κείμενα του ιδίου χαρακτήρα • Γνωμικά, ανέκδοτα, αινίγματα, σκίτσα, μικρά διηγήματα, διαγωνισμοί γνώσεων, σταυρόλεξα κ.ά.

Βιβλιογραφία κεφαλαίου: - Αρχείο ΔΙΣ/ΓΕΣ, Φ. 11371/Α. - Αρχείο ΔΙΣ/ΓΕΣ, Φ. 11371/Β. - Εφημερίδα «ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ», Α.Φ. 2327, Σπάρτη, 8 Νοεμβρίου 2005, σσ. 1 και 8. - Αρχείο Νίκου Γεωργιάδη.

Τα πρωτοσέλιδα των «Εφέδρων του Ευρώτα» που μελετήθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας του παρόντος τόμου.

35

Νίκος Ι. Καρμοίρης

36

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Τα πρωτοσέλιδα των «Εφέδρων του Ευρώτα» που μελετήθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας του παρόντος τόμου.

37

Νίκος Ι. Καρμοίρης

4. Εμβλήματα ΚΕΕΜ και ΣΕΜ • Το έμβλημα του ΚΕΕΜ Το έμβλημα του ΚΕΕΜ είναι εμπνευσμένο από την ελληνική μυθολογία και την αρχαία ελληνική Ιστορία. Αποτελείται από σύμπλεγμα τροχού και ζεύγους πτερύγων, που συμβολίζουν τους τρόπους μεταφοράς των αγαθών, και το ζωοφόρο κέρας της Αμάλθειας – με το γάλα της οποίας ανατράφηκε ο Δίας –, που συμβολίζει τον εφοδιασμό. Το ρητό «Χρόνου φείδου» (μετάφραση: να μην σπαταλάς τον χρόνο σου ή να τον χρησιμοποιείς με σύνεση) είναι απόφθεγμα του Χίλωνος του Λακεδαιμόνιου, ενός από τους επτά σοφούς της αρχαιότητος. Το εν λόγω ρητό αναδεικνύει την σημασία του χρόνου και της ορθής εκμετάλλευσής του για την υλοποίηση της αποστολής του Σώματος Εφοδιασμού Μεταφορών. Τα κύρια χρώματα του εμβλήματος είναι το κίτρινο και το κόκκινο, ενώ σε διάφορες λεπτομέρειες έχουν δοθεί, επίσης, μαύρο και ανοικτό μπλε.

➮ Το κέρας της Αμάλθειας Η Αμάλθεια ήταν η τροφός του Δία στο όρος Ίδη (Ψηλορείτης) στην Κρήτη˙ εκεί η μητέρα του Δία, Ρέα, είχε κρύψει το νεογέννητο θεό σε μια σπηλιά για να τον γλιτώσει από τον πατέρα του Κρόνο, ο οποίος κατασπάραζε τα παιδιά του. Ο μύθος έχει αρκετές παραλλαγές˙ η Αμάλθεια άλλοτε παρουσιάζεται ως νύμφη και άλλοτε ως αίγα (κατσίκα), η οποία έτρεφε το Δία με γάλα και μέλι. Αμάλθεια σημαίνει αφθονία (μη στέρηση) και σύμφωνα με το μύθο το κέρας της Αμάλθειας ήταν πάντοτε όχι μόνο γεμάτο, αλλά ξέχειλο από καρπούς και αγαθά. Στην μάχη του εναντίον των Τιτάνων ο Ζευς κατασκεύασε την πανοπλία του με το δέρμα της κατσίκας (αίγας) του μύθου. Στην πανοπλία αυτή, η οποία τον προστάτεψε κατά τη διάρκεια της μάχης, είχε δοθεί το όνομα και έμεινε γνωστή ως «αιγίδα». Από το μύθο αυτό δημιουργήθηκε, έτσι, και έφτασε έως και τις μέρες μας η φράση «υπό την αιγίδα», η οποία σημαίνει υπό την προστασία.

38

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Παρατηρείται, λοιπόν, πως το έμβλημα του ΚΕΕΜ είναι με τέτοια σοφία δομημένο, ώστε όχι μόνο να παρουσιάζει τους σχετικούς συμβολισμούς μεταφοράς και εφοδιασμού, αλλά να δηλώνει εμμέσως την αφθονία που μπορεί να παράσχει το Κέντρο – και το Σώμα γενικότερα – στο Στράτευμα, θέτοντάς το επί της ουσίας υπό την αιγίδα του.

• Τα εμβλήματα του ΣΕΜ Το διακριτικό του Σώματος Εφοδιασμού – Μεταφορών αποτελείται από ένα στάχυ που συμβολίζει τον εφοδιασμό και την τήρηση αποθεμάτων εφοδίων, δύο φτερά που συμβολίζουν τον ανεφοδιασμό από αέρα και ένα κυκλικό περίβλημα φύλλων δρυός που συμβολίζει τις μεταφορές. Τα χρώματα του ΣΕΜ είναι το κίτρινο και το πράσινο (κίτρινο – πράσινο – κίτρινο). Προστάτης Άγιος του Σώματος είναι ο Άγιος Γεώργιος, όμως το ΣΕΜ τιμά ιδιαίτερα και τον Άγιο Χριστόφορο, ως προστάτη των οδηγών.

Βιβλιογραφία κεφαλαίου: - Αρχείο ΔΙΣ/ΓΕΣ, Φ. 11371/Β/2, σ. 5. - Ιστοσελίδα Γενικού Επιτελείου Στρατού (www.army.gr). - Grimal, P., Ατσαλός Βασ. (επιμ.), Λεξικό της ελληνικής και ρωμαϊκής μυθολογίας, University Studio Press, Θεσσαλλονίκη 1991, σ. 80. - Κακριδής, Ι.Θ. (γενική εποπτεία), Ελληνική μυθολογία: Οι θεοί, Εκδοτική Αθηνών, 1986, σ. 22.

39

Νίκος Ι. Καρμοίρης

5. Ονοματοδοσία στρατοπέδων ΚΕΕΜ Δεν κατέστη δυνατό η έρευνα να αναδείξει τις πρωτογενείς πηγές που αφορούν την ονοματοδοσία των στρατοπέδων του ΚΕΕΜ μετά την μετεγκατάστασή του στη Λακωνία, σε Ξηροκάμπι και Γύθειο. Η μοναδική (δευτερογενής) πηγή η οποία αναφέρεται στην επίσημη ονοματοδοσία των στρατοπέδων είναι η ΙΜ 1998, η οποία αναφέρει πως η ονομασία των δύο Στρατοπέδων εγκρίθηκε και κοινοποιήθηκε με την Φ.911.24/3/645247/Σ.19 Μαρ 76/ΑΣ/1ο ΕΓ. Στο σημείο αυτό προκύπτει ένα ερευνητικό κενό κι ένα μεθοδολογικό πρόβλημα. Αφενός δεν γνωρίζουμε την αιτιολόγηση, αν αυτή υπήρχε, για την οποία τα στρατόπεδα του ΚΕΕΜ έλαβαν τις ονομασίες που φέρουν έως και σήμερα. Αφετέρου, κι αυτό είναι το σημαντικότερο, δεν γνωρίζουμε την ακριβή ημερομηνία κατά την οποία τα στρατόπεδα ονομάσθηκαν, διότι η ανωτέρω απόφαση φαίνεται να ελήφθη στα μέσα Μαρτίου του 1976, όμως ήδη από ΕΕΔ, παραδείγματος χάρην, του 1971 γίνεται αναφορά στα Στρατόπεδα Ξηροκαμπίου και Γυθείου ονομαστικώς. Αφήνοντας στην άκρη τα ερευνητικά ζητήματα, σύμφωνα με την ως άνω απόφαση τα Στρατόπεδα του Κέντρου ονομάστηκαν «Στρατόπεδο Σχη (ΠΖ) Κωνσταντίνου Δαβάκη» το εδρεύον στην περιοχή Ξηροκαμπίου Σπάρτης και «Στρατόπεδο Τχη (ΠΖ) Παναγιώτη Μαντούβαλου» εκείνο που βρίσκεται στο Γύθειο, με την Πολιτεία να απονέμει με αυτόν τον τρόπο τιμές στους δύο ηρωικώς πεσόντες στον ελληνοϊταλικό πόλεμο Μανιάτες Αξιωματικούς.

• Βιογραφικό ονοματοδοτών: Αναζητώντας πληροφορίες για τη ζωή και το έργο των ονοματοδοτών του Κέντρου αποδείχθηκε ότι τα στοιχεία που προέκυψαν ήταν ελάχιστα, κυρίως για τον Ταγματάρχη Παναγιώτη Μαντούβαλο. Πολύτιμο, έτσι, φάνηκε το αρχείο της ΔΙΣ/ΓΕΣ από το οποίο προέρχονται κατά το μεγαλύτερο βαθμό οι παρακάτω βιογραφικές πληροφορίες.

i. Συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Δαβάκης Ο Συνταγματάρχης (ΠΖ) Κωνσταντίνος Δαβάκης του Δικαίου γεννήθηκε στο χωριό Κεχριάνικα της λακωνικής Μάνης το 1897 και ήταν γιος δασκάλου. Απο-

40

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

φοίτησε από τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων ονομασθείς Ανθυπολοχαγός τον Ιούνιο του 1916. Ο Δαβάκης αποφοίτησε επίσης από τις Ανώτερες Σχολές Πολέμου της Ελλάδας και της Γαλλίας και φοίτησε ακόμα σε πολλά κέντρα στρατιωτικής εκπαίδευσης στη Γαλλία (Κέντρο Εκπαιδεύσεως Βερσαλλιών, Σχολείο εκπαιδεύσεως Αρμάτων Μάχης Γαλλίας, 7ο και 501ο Σύνταγμα Αρμάτων Μάχης Γαλλίας, 519ο Σύνταγμα Αρμάτων Γαλλίας, Σχολείο Εφαρμογής Πεζικού Γαλλίας). Η Πολεμική του δράση ήταν πλούσια καθώς έλαβε μέρος στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (Μακεδονικό μέτωπο - μάχες Σκρα και Δοϊράνης), τη Μικρασιατική εκστρατεία το 1921 (μάχη των υψωμάτων του Αλπανός) και τον Ο Συνταγματάρχης Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940Κωνσταντίνος Δαβάκης, αρχείο ΔΙΣ/ΓΕΣ 1941. Τραυματίστηκε δις το 1918 στη μάχη του Σκρα και το 1940 στη μάχη της Πίνδου. Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, από το τέλος τη μικρασιατικής εκστρατείας το 1922 έως το 1937, υπηρέτησε ως Καθηγητής Γενικής Τακτικής στην Ανωτέρα Σχολή Πολέμου (1932-1933), επιτελάρχης της ΙΙ Μεραρχίας (19331934), Διοικητής του 13ου Συντάγματος Πεζικού (1935), Διοικητής Συνοριακού τομέως Καστοριάς (1936), καθώς επίσης και σε πολλές ακόμη θέσεις Α΄ Σώματος Στρατού και ΓΕΣ. Στις 31-12-1937 αποστρατεύτηκε λόγω σωματικής ανικανότητας εξ αιτίας πολεμικών τραυμάτων, αλλά παρέμεινε σε στρατιωτική διαθεσιμότητα. Τον Αύγουστο του 1940 ανακλήθηκε στην ενεργό υπηρεσία του στρατεύματος, τοποθετήθηκε Διοικητής του 51ου Συντάγματος Πεζικού και στη συνέχεια Διοικητής του αποσπάσματος της Πίνδου. Συνελήφθη στην Αθήνα από τους Ιταλούς στις 7 Δεκεμβρίου 1942 αναρρώνοντας, όντας τραυματίας από τη μάχη της Πίνδου, και κλείστηκε στις φυλακές της Καλλιθέας έως τις 20 Ιανουαρίου 1943. Τότε μεταφέρθηκε με το Α/Π “Citta

41

Νίκος Ι. Καρμοίρης

di Genova” από την Πάτρα μαζί με άλλους 150 ομήρους Αξιωματικούς με προορισμό την Ιταλία. Το ιταλικό πλοίο όμως τορπιλίστηκε μία μέρα αργότερα (211-1943) ανοικτά της νήσου Σάσσονος της Αλβανίας από συμμαχικό υποβρύχιο πλοίο και οι όμηροι βρήκαν τραγικό θάνατο από πνιγμό. Ανάμεσα τους και ο «Ήρωας της Πίνδου», όπως έμεινε γνωστός στην εθνική συνείδηση, Συνταγματάρχης Κ. Δαβάκης, του οποίου το σώμα περισυλλέγει από της Ιταλικές αρχές κι ενεταφιάσθη στην Αυλώνα. Ο Συν/χης Δαβάκης ήταν παντρεμένος με την Καλλιόπη Σταρόγιαννη που καταγόταν από τη Μαγούλα Σπάρτης. Αξίζει να σημειωθεί πως ήταν τελειόφοιτος της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και ομιλούσε πέντε γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, γερμανικά και βουλγαρικά). Υπήρξε επίσης πολυγραφότατος καθώς συνέγραψε μεγάλο αριθμό άρθρων και μελετών κυρίως επί της οργανώσεως και τακτικής χρησιμοποίησης των μικρών Μονάδων του Πεζικού. Συνέγραψε ακόμα πολλά στρατιωτικά συγγράμματα: «Τα Άρματα Μάχης» (1928), «Ο Στρατός του Μέλλοντος» (1934), «Χημικός και Αεροχημικός Πόλεμος» (1935), «Εγχειρίδιον Τακτικής Πεζικού» (1937), «Εγκόλπιον Ομαδάρχου Πεζικού» (1938), «Εγκόλπιον Αξιωματικού Πεζικού» (1938), «Νυκτεριναί Επιχειρήσεις» (1939), «Εγκόλπιον Διοικητού Τάγματος Πεζικού» (1940). Κατά τη διάρκεια της θητείας του έλαβε πολλές ηθικές αμοιβές. Προτάθηκε τρεις φορές για προαγωγή επ’ ανδραγαθία, από τις οποίες πραγματοποιήθηκε μόνο η μία από το βαθμό του Υπολοχαγού σε εκείνον του Λοχαγού (1918). Του απενεμήθη επίσης τρις το Χρυσούν Αριστείο Ανδρείας, και τιμήθηκε ακόμα με 14 παράσημα και μετάλλια. Μετά το θάνατό του προήχθη τιμητικά στο βαθμό του Υποστρατήγου. Η Ακαδημία Αθηνών τού απένειμε το αργυρό μετάλλιο της αυτοθυσίας, ενώ στους Δήμους Καλλιθέας και Νίκαιας υπάρχουν πλατείες με το όνομα και την προτομή του. Οδοί, προτομές και ανδριάντες του υπάρχουν και στην Ήπειρο. Η Πολιτεία έδωσε επίσης το όνομά του στο κεντρικό στρατόπεδο του ΚΕΕΜ το οποίο βρίσκεται δεκατέσσερα χιλιόμετρα νοτίως της πόλεως της Σπάρτης στο χωριό Ξηροκάμπι. Το «Στρατόπεδο Συνταγματάρχη Κωνσταντίνου Δαβάκη» βρίσκεται επί της εθνικής οδού Σπάρτης-Γυθείου σε δύο τμήματα εκατέρωθεν της οδού κι έχει έκταση 1.100 στρέμματα, όντας όχι μόνο ένα από τα μεγαλύτερα στρατόπεδα της Ελλάδος αλλά και της Ευρώπης.

ii. Ταγματάρχης Παναγιώτης Μαντούβαλος Ο Ταγματάρχης (ΠΖ) Παναγιώτης Μαντούβαλος του Ηλία γεννήθηκε στο χωριό Άνω Μπουλαριοί Οιτύλου Λακωνίας στις 7 Ιουνίου 1898. Κατατάχθηκε

42

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων στις 30 Ιουνίου 1918 από την οποία κι αποφοίτησε ονομασθείς Ανθυπολοχαγός στις 14 Ιουλίου 1922. Προβιβάστηκε στους βαθμούς του Υπολοχαγού, Λοχαγού και Ταγματάρχη στις 18-9-1925, 26-6-1931 και 24-3-1938 αντιστοίχως. Υπηρετώντας στο 50ο Σύνταγμα Πεζικού φονεύθηκε μαχόμενος την 17η Νοεμβρίου 1940 κατά τη μάχη του όρους Μοράβα, καθώς εκπορθούσε πρώτος δια της λόγχης το ύψωμα Μπαταρή Γκουριστάν κατά τις 14 του εκείνου μηνός (14-111940). Η σωρός του Ταγματάρχη Μαντούβαλου δεν ανευρέθει. Μετά το θάνατό του τού απονεμήθηκε τιμής ένεκεν ο βαθμός του Αντισυνταγματάρχη. Προς τιμήν του το Στρατόπεδο Ο Ταγματάρχης του ΚΕΕΜ στο Γύθειο, στο οποίο Παναγιώτης Μαντούβαλος, αρχείο ΔΙΣ/ΓΕΣ εδρεύει το 3ο Τάγμα του Κέντρου, ονομάσθηκε «Στρατόπεδο Τχη Παναγιώτη Μαντούβαλου». Οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις βρίσκονται στην ανατολική πλευρά του Γυθείου επί της οδικής αρτηρίας Σκάλας-Γυθείου και έχουν έκταση 26 περίπου στρέμματα.

• Τα μοιρολόγια της Μάνης Οι δύο ονοματοδότες των στρατοπέδων του ΚΕΕΜ και ήρωες του ελληνοϊταλικού πολέμου υπήρξαν τέκνα της Μάνης. Ο ηρωικός χαμός τους δεν θα μπορούσε να μην τροφοδοτήσει την τοπική λαϊκή τέχνη που είναι για τη Μάνη το μοιρολόι. Για τον Κ. Δαβάκη είπε το παρακάτω μοιρολόι η θεία του Ζωγράφαινα, αδερφή του πατέρα του:

43

Νίκος Ι. Καρμοίρης

«Ε, κρουσταλλένιε ποταμέ, που δεν εθέλωνες ποτέ, μ' από τα τώρα κ' εδανά θολώνεις όλα τα νερά, και ζ' έφαε η θάλασσα. Δεν ήτανε για να θαφτείς με δόξα, με υπόληψη και με παράτα και τιμή όπως ζ' επανταρίζασι, τ' ήτα η καρδία ζου μπαξές μ' όλο δεντροφυτέματα Χρυσέ μου πολυέλαιε με τι χρυσέ ζου τρεμούλες στη μεσαρία του σπιτιού πο 'πεσες κ' ετσακίστηκες χίλια κομμάϊτια γίνηκες το σπίτι εσκοτίϊδιασε. Το λέου κι ας πικριαίνωνται οι μεινεσμένοι αητιοί, ότι εξακληρίσαμε. Αλλά ας μην πικ(ι)ριαίνωνται, τι, ποίοs θε ν' αξιωθεί το γ Κώστα να διαδεχτεί; Αγροίκα, Κώστα, να ζέπου. Αμ' πώs το καταδέχθηκες εσένα να δεσμέψουσι οι βάρβαροι οι Γερμανοί και οι δειλοί οι γι Ιταλοί, που τους εγκρεμοβόλησεs απά στη Πίνδοs τα βουνά όπου εμάχοσου μπροστά σαν ήρωας, σα λέοντας; Όλοι να ν τον εκλάψωμε, το παλληκάρι τη τιμής, όπου εμάχοτα μπροστά απά στη Πίνδοs τα βουνά να μη μ’ ποδουλωθεί η Ελλάς».

44

Χειρόγραφο του Συνταγματάρχη Κωνσταντίνου Δαβάκη, εννέα ημέρες προ της ιταλικής επίθεσης. Είναι γραμμένο στο πίσω μέρος φωτογραφίας του ιδίου, την οποία απέστειλε στην μητέρα του. (πηγή: Ηλιόπουλος, Ν. Κωνσταντίνος Δαβάκης Δρυς του Ταϋγέτου Αετός της Πίνδου, εκδ Π. Πατσιλινάκου, Αθήνα 1979)

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Για τον Παναγιώτη Μαντούβαλο υπάρχει το εξής ιστορικό μοιρολόι, το οποίο ακούστηκε στην τελετή αποκαλυπτηρίων της προτομής του στην είσοδο του στρατοπέδου του Γυθείου στις 16 Μαρτίου 1996 παρουσία μελών της οικογένειάς του, στρατιωτικών και πολιτικών εκπροσώπων και πλήθος κόσμου: «Σήμερ' αστράφτει και βροντά σ' όλα τα κάστρα του Μωριά στου Ταϋγέτου τα βουνά και στου Ταινάρου τα χωριά. Σήμερ' ακούστηκε βουή στη Μάνη την αποσκερή και νυχτοσκούζει το πουλί με την κατάμαυρη στολή Ήρθε μαντάτο ξαφνικό τι έπεσε στ' Αρβανικό ο Ταγματάρχη ο ξανθός ο Πότης ο Μαντούβαλος. Πρώτος εμπήκε στη γραμμή στο τάγμα επικεφαλής κι έδωσε μάχη φοβερή στου Μόροβα την κορυφή. Όντες ανέβη στην κορφή με μια σημαία ελληνική τον ηύρε σφαίρα εχθρική τού κοψε την αναπνοή. Έπεσε ο πολεμιστήs της Μάνηs τ' άξιο παιδί ο ήρωας κι ο μaχητής για της Ελλάδοs την τιμή, έμεινε φύλακας πιστόs ψηλά στο ξέσκεπο βουνό ο λέοντας ο φτερωτόs της Λευτεριάς ο σταυραητός.

Φωτογραφίες από τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Ταγματάρχη Παναγιώτη Μαντούβαλου στο 3ο Τάγμα ΚΕΕΜ, στρατόπεδο Γυθείου.

Ακούστε φίλοι και οχτροί Οθωμανοί και Χριστιανοί

45

Νίκος Ι. Καρμοίρης

τη μέρα τη σημερινή θα κάμου μια παρεκτροπή, θα βλαστημήσου το θεό πό 'κοψε το χοντρό δεντρό όπου το πότιζε ο στρατός και το καμάρων' ο Λαός».

Βιβλιογραφία κεφαλαίου: - Αρχείο ΔΙΣ/ΓΕΣ, Τμήμα Βιογραφικών Αξιωματικών Ε.Σ. - Αρχείο ΔΙΣ/ΓΕΣ, Φ. 11371/Β/2, σ. 2. - Βερνάρδος, I. A., Δαβάκης-Πίνδος, εκδ. Δημητράκου, Αθήνα 1946. - Εφημερίδα «ΑΔΟΥΛΩΤΗ ΜΑΝΗ», Α.Φ.14, Αρεόπολη, 15 Οκτωβρίου 2007, σ. 2.

46

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

6. Εκπαίδευση και ηθική αγωγή • Εκπαίδευση Η εκπαίδευση την οποία ελάμβαναν οι οπλίτες στο ΚΕΕΜ, κατά το παρελθόν, χωριζόταν σε βασική και ειδική. Η βασική αφορούσε την στρατιωτική εκπαίδευση και συμπεριφορά, ενώ η ειδική δινόταν με βάση την ειδικότητα του κάθε οπλίτη (οδηγός, μάγειρας, σιτιστής, αρτοποιός, αποθηκάριος κ.ο.κ.). Αξιοσημείωτο είναι πως κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του το Κέντρο ήταν υπεύθυνο για την εκπαίδευση στις ορεινές μεταφορές. Για το λόγο τούτο διέθετε ένα αριθμό ημίονων και ίππων ώστε να γίνεται εκπαίδευση και επί των ορεινών μεταφορών. Το ΚΕΕΜ από το 1958 έως το 1967 διέθετε κατά διαστήματα 27 με 7 ημίονους, με τον αριθμό με τα χρόνια να έχει πτωτικές τάσεις, και τέσσερεις με έναν ίππους. Το 1968 το Κέντρο παύει να διαθέτει τα εν λόγω τετράποδα που εξυπηρετούσαν στην εκπαίδευση επί των μεταφορών. Η απάντηση για αυτό έρχεται μέσα από την ΕΕΔ του 1968 η οποία αναφέρει: «Κτήνη εις Κέντρον δεν υπάρχουσι καθ’ όσον αι ορειναί μεταφοραί έπαυσαν να υπάγωνται εις Σώμα Εφ. Μεταφορών». Σήμερα, η εκπαίδευση που δίνεται στους οπλίτες χωρίζεται ακόμα σε βασική και ειδική. Την βασική, δηλαδή τη σχετική με τη στρατιωτική εκπαίδευση και συμπεριφορά, δέχονται οι νεοσύλλεκτοι οπλίτες. Την ειδική λαμβάνουν οι οπλίτες ΣΕΜ, καθώς επίσης και οπλίτες έτερων Όπλων και Σωμάτων αναλόγως με την ειδικότητα που φέρουν (οδηγοί αυτοκινήτου, Υπαξιωματικοί κίνησης/οδηγοί αυτοκινήτου, μάγειρες, αρτοποιοί). Παράλληλα, αποστολή του Κέντρου είναι η εκπαίδευση Μόνιμων Αξιωματικών, Ανθυπασπιστών και Υπαξιωματικών στα τμήματα βασικής και προκεχωρημένης εκπαιδεύσεως, η εκπαίδευση των Υποψηφίων Εφέδρων Αξιωματικών (ΥΕΑ) και των Εφέδρων Αξιωματικών του Σώματος, καθώς και η μετεκπαίδευση των Οπλιτών του ΣΕΜ. Σήμερα, στο ΚΕΕΜ υπάρχουν τρία Τάγματα εκπαιδεύσεως και η Σχολή Αξιωματικών. Πιο συγκεκριμένα: - 1ο Τάγμα: Λειτουργεί ως Τάγμα εκπαιδεύσεως Υπαξιωματικών Κινήσεως (ΥΚ/ΟΑ), Οδηγών Αυτοκινήτου (ΟΑ) και Αρτοποιών. - 2ο Τάγμα: Λειτουργεί ως Τάγμα εκπαιδεύσεως Νεοσυλλέκτων Οπλιτών. - 3ο Τάγμα: Λειτουργεί ως Τάγμα εκπαιδεύσεως Μαγείρων όλων των Όπλων και Σωμάτων του Στρατού, καθώς και λοιπών κλάδων των Ε.Δ. εφόσον απαιτηθεί.

47

Νίκος Ι. Καρμοίρης

- Σχολή Αξιωματικών: Στη Σ.Α. λαμβάνουν την βασική και προκεχωρημένη εκπαίδευση οι Μόνιμοι Αξιωματικοί, Ανθυπασπιστές, Υπαξιωματικοί, Υποψήφιοι Έφεδροι Αξιωματικοί (ΥΕΑ) και Έφεδροι Αξιωματικοί του Σώματος. Εκτός από τους Έλληνες και Κύπριους Αξιωματικούς, οι οποίοι φοιτούν συστηματικά στη Σχολή, κατά καιρούς εκπαιδεύονται σε αυτή και αλλοδαποί Αξιωματικοί, όχι μόνο από χώρες της Ευρώπης, αλλά ολόκληρης της υφηλίου, σύμφωνα με τις διακρατικές συμφωνίες που υπογράφει ή Ελλάδα.

• Ηθική αγωγή Η Μονάδα, όμως, πέρα από την εκπαίδευση των οπλιτών φρόντιζε και για την ηθική τους αγωγή. Κάθε Κυριακή και εορτάσιμη ημέρα πραγματοποιούταν εκκλησιασμός και λάμβανε, επίσης, χώρα ομιλία θρησκευτικού περιεχομένου. Οι Διοικητές των Ταγμάτων φρόντιζαν να πραγματοποιούν ομιλίες εθνικού περιεχομένου στους οπλίτες, στους οποίους μοιράζονταν και φυλλάδια αντίστοιχου περιεχομένου, τα οποία αποστέλλονταν από την Κεντρική Διοίκηση. Στο Κέντρο πραγματοποιούνταν επίσης επιμορφωτικές ομιλίες από διαφόρους επιστήμονες των πόλεων της Σπάρτης και του Γυθείου, καθώς και από εφέδρους Αξιωματικούς του Νομού, ή κι από άλλους επιστημονικώς κατηρτισμένους οπλίτες. Στο σημείο αυτό, αξίζει αναφοράς η γραπτή μαρτυρία του θεολόγου Π. Κοντάκου, ο οποίος υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στο ΚΕΕΜ κατά τη χρονική περίοδο ανεγέρσεως του Ι.Ν. Ταξιαρχών, και αναφέρεται στην τέλεση εκκλησιασμού πριν την ανέγερση Ι.Ν. στο Κέντρο: «Όταν μετεγκαταστάθηκαν οι μονάδες του ΣΕΜ, τα έτη 1955-1956, από την Αττική στο ΚΕΕΜ (σ.σ. εννοεί την καθολική μεταφορά του ΚΕΕΜ στην περιοχή της Σπάρτης), μετεφέρθησαν τα Ιερά Σκεύη και οι Ιερές εικόνες από τον εκεί Ιερό Ναό και ετοποθετήθησαν σε ένα ΤΟΛ, στα βορειοανατολικά του ανατολικού στρατοπέδου. Εκεί ετελείτο η Θεία Λειτουργία, κάθε Κυριακή, μόνο κατά τις βροχερές ημέρες, ενώ όταν ο καιρός το επέτρεπε, ετελείτο στο ύπαιθρο σε κατάλληλη, διαφορετική κάθε φορά τοποθεσία, ανάλογα την εποχή». Όσον αφορά την ηθική αγωγή στις ημέρες μας πραγματοποιείται εκκλησιασμός – όποτε αυτό είναι εφικτό – καθώς, επίσης, και στις μεγάλες θρησκευτικές και στρατιωτικές εορτές. Αξίζει αναφοράς πως αρκετοί από τους εκκλησιασμούς αυτούς – και συνήθως ο πρώτος εκκλησιασμός της κάθε ΕΣΣΟ νεοσυλλέκτων – είναι αρχιερατικοί χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Μονεμβασίας και Σπάρτης κ.κ. Ευσταθίου, ο οποίος προσφέρει θείο και ταυτόχρονα πατρικό λόγο στους οπλίτες και τα στελέχη του ΚΕΕΜ. Βιβλιογραφία κεφαλαίου: - Αρχείο ΔΙΣ/ΓΕΣ, Φ. 11371/Α.

48

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Φωτογραφίες από τη γενική εκπαίδευση στο πεδίο βολής και σε λοιπούς χώρους του Κέντρου.

49

Νίκος Ι. Καρμοίρης

Επάνω και μέσο: Ειδική εκπαίδευση στην αρτοποίηση Κάτω: Οπλίτες αρτοποιοί της 2012Στ’ ΕΣΣΟ με τα πτυχία του ΚΕΕΜ/ΚΕΚ ανά χείρας

50

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Στιγμιότυπα από θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση οπλιτών οδηγών στο ΚΕΕΜ

51

Νίκος Ι. Καρμοίρης

Φωτογραφίες από το 3ο Τάγμα ΚΕΕΜ στο Γύθειο: Επάνω: Θεωρητική εκπαίδευση μαγείρων Μέσο: Πρακτική εξέταση μαγείρων Κάτω: Απονομή πτυχίων στους οπλίτες μάγειρες

52

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Εκπαίδευση Ελλήνων, Ελληνοκυπρίων και Αλλοδαπών στη Σχολή Αξιωματικών του Κέντρου (Αλβανία - Μπουρουντί)

Επίσκεψη στο ΚΕΕΜ του Μητροπολίτη Γυθείου, Οιτύλου, Ζαρνάτας και πάσης Μάνης κ.κ. Χρυσοστόμου

Επίσκεψη της Σχολής Αξιωματικών (Σ.Α.) στην Ι.Μ. Αγίων Τεσσαράκοντα

Στιγμιότυπα από αρχιερατικές θείες λειτουργίες στο ΚΕΕΜ χοροστατούντος του Μητροπολίτου Μονεμβασίας και Σπάρτης κ.κ. Ευσταθίου

53

Νίκος Ι. Καρμοίρης

7. Συμμετοχή του ΚΕΕΜ στον Πόλεμο της Κορέας • Ο πόλεμος της Κορέας και το ΕΚΣΕ Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η χερσόνησος της Κορέας –και κατά συνέπεια το κορεατικό κράτος– βρέθηκε χωρισμένη κατά μήκος του 38ου παραλλήλου. Το μεν βόρειο άνηκε στους Σοβιετικούς, το δε νότιο στους Αμερικανούς, με αποτέλεσμα τη δημιουργία δύο διαφορετικών κρατών της Βόρειας και της Νότιας Κορέας προσκείμενων και υπό την επιρροή αντιστοίχως των δυο προαναφερθέντων Μεγάλων Δυνάμεων της ψυχροπολεμικής περιόδου. Μετάλλιο Εκστρατευτικού Σώματος Παρά την ιδιαιτερότητα της κατάστασης Ελλάδος στον πόλεμο της Κορέας, Σοβιετικοί και Αμερικάνοι απέσυραν τις δυπηγή: eshop.sillektiki.com νάμεις τους από την Κορέα το 1949. Ωστόσο η αντιπαλότητα των δύο καθεστώτων στη χερσόνησο εντάθηκε, με τις δυνάμεις της Βόρειας Κορέας να εξαπολύουν στις 25 Ιουνίου 1950 αιφνιδιαστική επίθεση, όχι μόνο περνώντας τον 38ο παράλληλο, αλλά καταλαμβάνοντας το μεγαλύτερο μέρος της Νοτίου Κορέας συμπεριλαμβανομένης και της Σεούλ, της πρωτεύουσάς της. Η αντίδραση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ήταν άμεση, αποφασίζοντας στις 29 Ιουνίου 1950 την ένοπλη επέμβαση της Διεθνούς Δυνάμεως στην περιοχή, ώστε να αποκατασταθεί η ειρήνη και η ασφάλεια. Όλα τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ, πλην της ΕΣΣΔ που απείχε από το Συμβούλιο, συμμορφώθηκαν με τις αποφάσεις του. Ανάμεσά τους και η Ελλάδα που ως μέλος του ΟΗΕ προχώρησε στη συγκρότηση εκστρατευτικού σώματος με την ονομασία «Εκστρατευτικό Σώμα Ελλάδος» γνωστό και με τα αρχικά ως «ΕΚΣΕ», το οποίο περιελάμβανε δυνάμεις Στρατού Ξηράς και Αεροπορίας, Η αποστολή του Εκστρατευτικού Σώματος Ελλάδος το 1950 στην Κορέα αποτέλεσε ουσιαστικά την πρώτη συμμετοχή της Ελλάδας σε ειρηνευτική αποστολή του ΟΗΕ. Ο αριθμός της δύναμης που αρχικώς καθορίστηκε να αποσταλεί από το Στρατό Ξηράς

54

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

για να συγκροτήσει το ΕΚΣΕ έφτανε περίπου τους 3.500 άνδρες, επιπέδου δηλαδή συνθέσεως Ταξιαρχίας. Όμως κατόπιν επανεκτιμήσεων της στρατιωτικής κατάστασης στην Άπω Ανατολή από το Αρχηγείο των Ηνωμένων Εθνών αποφασίστηκε ο περιορισμός της δύναμης του ΕΚΣΕ σε 1.000 άνδρες, συγκροτώντας έτσι σχηματισμό Τάγματος υπό της οδηγίες σχηματισθείσας Διοίκησης και Επιτελείου ΕΚΣΕ. Το Τάγμα ΕΚΣΕ περιελάμβανε: ➣ Ομάδα Διοικήσεως ➣ Ένα Λόχο Διοικήσεως ➣ Τρεις Λόχους τυφεκιοφόρων ➣ Μια Διμοιρία όλμων 81 χιλ. ➣ Μια Διμοιρία πολυβόλων 0,30 χιλ. ➣ Μια Διμοιρία Διαβιβάσεων ➣ Μια Διμοιρία Σκαπανέων ➣ Μια Διμοιρία Τραυματιοφορέων ➣ Μια Διμοιρία Διαχειρίσεως ➣ Συνεργείο Επισκευών Τα διακριτικά του ΕΚΣΕ στον πόλεμο της Κορέας, πηγή: en.wikipedia.org ➣ Τμήμα Ενισχύσεως Το Τάγμα αφού εκπαιδεύτηκε στη Λαμία αναχώρησε στις 15 Νοεμβρίου 1950 επιβιβαζόμενο στο αμερικανικό οπλιταγωγό «Τζένεραλ Χαν» και κατέφθασε στο λιμάνι του Πουσάν μετά από 24 ημέρες ταξιδιού. Στην Κορέα εστάλη επίσης Σμήνος, το οποίο ήταν συνολικής δύναμης 67 ανδρών, εκ των οποίων οι 25 ήταν ιπτάμενοι και περιελάμβανε επίσης 7 μεταφορικά αεροσκάφη C-47 Dakota. Το προσωπικό του Τάγματος αποτελούμενο από Αξιωματικούς και Οπλίτες θα παρέμενε στην Κορέα για έξι μήνες. Κατά τη διάρκεια του εξαμήνου θα συγκροτείτο στην Ελλάδα Τμήμα Αντικαταστάσεως αναλόγου αριθμού, το οποίο θα μετέφεραν στην κορεατική χερσόνησο μεταγωγικά πλοία των Ηνωμένων Εθνών. Το ΕΚΣΕ κατά την πολυετή παραμονή του στα χώματα της Κορέας έλαβε μέρος σε πληθώρα επιχειρήσεων και μαχών με σπουδαιότερη την άμυνα στο ύψωμα 381 από τα τέλη Ιανουαρίου έως τις αρχές Μαρτίου 1951, η οποία ήταν η πρώτη μεγάλη επιχείρηση του Ελληνικού Τάγματος. Το φθινόπωρο του 1953 το Τάγμα του ΕΚΣΕ μετατράπηκε σε Σύνταγμα, το οποίο έλαβε ξανά μέρος σε σημαντικές επιχειρήσεις. Στις 10 Μαρτίου του 1955 το Σύνταγμα ΕΚΣΕ περιορίστηκε πάλι σε Τάγμα, καθώς άρχισε σταδιακά ο επαναπατρισμός των Δυνάμεων, ο οποίος ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 1955. Από τον Ιούλιο του 1955 ως το Δεκέμβριο το Εκστρατευτικό Σώμα Ελ-

55

Νίκος Ι. Καρμοίρης

λάδος μειώθηκε σε Λόχο. Αντιπροσωπευτικό τμήμα δυνάμεως ομάδος παρέμεινε στην περιοχή από τον Ιανουάριο του 1956 έως το Μάιο του 1958. Αξίζει να σημειωθεί πως το ΕΚΣΕ κατά την παραμονή του στην Κορέα επέδειξε φιλανθρωπικό και πολιτιστικό έργο. Ειδικότερα βοήθησαν στη διάδοση της Ορθόδοξης Χριστιανικής πίστης στην περιοχή οι Στρατιωτικοί Ιερείς του Εκστρατευτικού Σώματος. Το Τάγμα με πρωτεργάτη τον Στρατιωτικό Ιερέα ανέλαβε την αναδημιουργία της Ορθόδοξης Κοινότητας της Σεούλ. Μάλιστα, πραγματοποίησε την ανέγερση της Εκκλησίας του Αγίου Νικολάου στο κέντρο της Σεούλ κατόπιν εράνου που έγινε μεταξύ του προσωπικού του ΕΚΣΕ. Σημαντική ήταν και η προσφορά του Υγειονομικού Σώματος του ΕΚΣΕ στους γηγενείς κατοίκους, καθώς οι Ιατροί του Εκστρατευτικού Σώματος παρείχαν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη σε Κορεάτες τραυματίες, ενήλικες και παιδιά, που βάλλονταν από τα πολεμικά πυρά. Επίσης, δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που οι Αξιωματικοί και Οπλίτες της Διοικητικής Μέριμνας διένειμαν τρόφιμα του Σώματος σε Νοτιοκορεάτες της περιοχής των επιχειρήσεών τους, όπως συνήθως ορφανά παιδιά. Το ΕΚΣΕ για την δράση του στο πεδίο των μαχών τιμήθηκε με αρκετές ηθικές αμοιβές και μετάλλια είτε συνολικά σαν Σώμα, είτε μέλη του προσωπικού του ξεχωριστά. Η σπουδαιότερη όμως ανταμοιβή και αναγνώριση ήταν πως η Νότιος Κορέα, ευγνωμονούσα το ΕΚΣΕ, ανήγειρε στην τοποθεσία Γιουτζού Κιουν Τζι Ντο, κοντά στη Σεούλ μεγαλοπρεπέστατο μνημείο για τους πεσόντες Έλληνες μαχητές, όπου σε πλάκα αναγράφεται: «Οι γενναίοι αυτοί στρατιώτες της Ελλάδας ενσάρκωσαν το εύδαιμον το ελεύθερον, το δε ελεύθερον το έμψυχον. Τιμή και δόξα τοις πεσούσι πολεμισταίς», ενώ σε άλλη πλάκα έχει χαραχθεί σύντομη εξιστόρηση της συμμετοχής του ΕΚΣΕ στον πόλεμο της Κορέας. Θα πρέπει να αναφερθεί πως, το ΕΚΣΕ, δεν ήταν λίγες οι φορές που απέσπασε θετικά και κολακευτικά σχόλια, απόρροια της γενναιότητας των μαχητών του, από επίσημα χείλη αξιωματούχων των Δυνάμεων των Ηνωμένων Εθνών, καθώς επίσης δεν έλειψαν οι παρομοιώσεις των αγωνιστών του Ελληνικού Σώματος με εκείνους των Θερμοπυλών και του Μαραθώνα!

• Συμμετοχή του ΚΕΕΜ στο ΕΚΣΕ Το Φεβρουάριο του 1948 (3-2-48) και κατόπιν το Μάιο του ίδιου έτους (185-48) με Διαταγές του ο Αρχηγός ΣΕΜ ζητά από όλες τις μονάδες Εφοδιασμού Μεταφορών την τήρηση Ημερολογίου Επιχειρήσεων με στόχο την καταγραφή των διεξαγόμενων επιχειρήσεων και των ενεργειών του ΣΕΜ, τη δημιουργία επίσημου Ιστορικού κειμένου της δράσεως των οργάνων του ΣΕΜ κατά τις επιχειρήσεις κ.ά.

56

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Δεν κατέστη δυνατό από την έρευνα να μελετηθεί κάποιο Ημερολόγιο Επιχειρήσεων του ΚΕΕΜ από το οποίο να προέκυπτε συμμετοχή του ή μη σε πολεμικές επιχειρήσεις. Το Κέντρο «γεννήθηκε» λίγους μήνες πριν τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και κατά τα πρώτα χρόνια ζωής του βίωσε τον καταστροφικό για τη χώρα ελληνικό εμφύλιο. Εντούτοις, από τα αρχεία που έχει στη διάθεσή της η έρευνα δεν προκύπτει πως το ΚΕΕΜ έχει συμμετάσχει ως Μονάδα σε κάποια πολεμική επιχείρηση. Η μοναδική έμμεση συμμετοχή του Κέντρου σε πολεμικές επιχειρήσεις ήταν κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Κορέας. Το ΚΕΕΜ ως Κέντρο Εκπαιδεύσεως προετοίμαζε οπλίτες ειδικότητας οδηγού αυτοκινήτου και μάγειρα, κάποιοι από τους οποίους αποσπάζονταν και στελέχωναν τα τμήματα αντικαταστάσεως του ΕΚΣΕ. Το αρχείο της ΔΙΣ/ΓΕΣ και τα αντίστοιχα έγγραφα της περιόδου εκείνης επιβεβαιώνουν το ρόλο του ΚΕΕΜ, όπως και άλλων κέντρων εκπαιδεύσεως, στη συμβολή συγκρότησης των εκάστοτε τμημάτων αντικατάστασης. Υπάρχουν Διαταγές ή υπηρεσιακές αναφορές του ΓΕΣ, καθώς επίσης και Διαταγές της ΔΕΜ/ΓΕΣ και της Δ/νσης ΠΖ/ΓΕΣ είτε με μοναδικό παραλήπτη το ΚΕΕΜ, είτε ανάμεσα σε άλλους παραλήπτες (Κέντρα ή Μονάδες). Υπάρχουν επίσης και Υπηρεσιακές Αναφορές του ΚΕΕΜ προς τις προϊστάμενές του αρχές. Με υπηρεσιακή αναφορά του το ΓΕΣ προς αρκετές Μονάδες την 16η-121953 ανέφερε πως την 21η Δεκεμβρίου 1953 θα αναχωρούσε με αμερικανικό οπλιταγωγό το 17ο Τμήμα Αντικαταστάσεως ΕΚΣΕ και Τμήμα Ενισχύσεως ΕΚΣΕ. Μία μέρα νωρίτερα θα πραγματοποιείτο τελετή κατευοδώσεως των δύο τμημάτων στο στρατόπεδο ΚΕΔ Χαϊδαρίου, ενώ δυο μέρες νωρίτερα θα γινόταν κατάθεση στεφάνου στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου από αντιπροσωπίες αμφοτέρων των τμημάτων. Παρακάτω στο ίδιο έγγραφο καθορίζονταν οι λεπτομέρειες τέλεσης των ανωτέρω δραστηριοτήτων. Με άλλα έγγραφα-διαταγές της ΔΕΜ/ΓΕΣ προς Μονάδες, ανάμεσά τους και το ΚΕΕΜ, τον Ιούλιο (21-7) και Οκτώβριο (15-10) του 1954, δίδονται διαταγές σχετικά με τη συγκρότηση του 20ου και 21ου Τμήματος Αντικαταστάσεως αντίστοιχα. Καθορίζεται ο αριθμός των οπλιτών που θα αποσπασθούν από τις Μονάδες τους και θα στελεχώσουν τα συγκεκριμένα Τμήματα και κατόπιν δίδονται οδηγίες για τους επιλαχόντες προς στελέχωση των Τμημάτων οπλίτες. Τα έγγραφα που έχουμε στη διάθεσή μας έχουν σε γενικές γραμμές το ίδιο περιεχόμενο, δηλαδή, αλλάζοντας μόνο ο αποστολέας ή ο/οι παραλήπτης/ες, καθορίζουν κυρίως τον αριθμό οπλιτών από το ΚΕΕΜ ή άλλες μονάδες που θα στελεχώσουν τα Τμήματα αντικαταστάσεως του ΕΚΣΕ.

57

Νίκος Ι. Καρμοίρης

Ανάμεσά τους, ξεχωρίζουν ορισμένα έγγραφα, καθώς παρουσιάζουν διαφορετικό περιεχόμενο, όπως για παράδειγμα διαταγή της Δ/νσης ΠΖ/ΓΕΣ, η οποία κάνει συστάσεις στις Μονάδες εκπαιδεύσεως και επιλογής οπλιτών για το ΕΚΣΕ, ώστε να επιλέγονται με περισσότερη προσοχή οι οπλίτες που στέλνονταν προς επάνδρωση του Εκστρατευτικού Σώματος Ελλάδος. Και τούτο, διότι κατά το παρελθόν, όπως αναφέρεται, σε προηγούμενες επιλογές είχαν παρατηρηθεί φαινόμενα οπλιτών με βεβαρημένο παρελθόν ή κακό χαρακτήρα κ.ά. Το ΚΕΕΜ επίσης με υπηρεσιακές αναφορές ενημέρωνε τις προϊστάμενες του αρχές για τους οπλίτες τους οποίους θα έστελνε προς στελέχωση του ΕΚΣΕ, καθώς επίσης και για τυχόν προβλήματα κατά την επιλογή αυτών. Προβλήματα προέκυπταν με τους οπλίτες ειδικότητας μάγειρα καθώς όπως φαίνεται δεν προλάβαιναν να ολοκληρώσουν την εκπαίδευσή τους πριν αποσταλούν στο ΕΚΣΕ. Για παράδειγμα, με υπηρεσιακή του αναφορά το ΚΕΕΜ προς το Α7/ΓΕΣ στις 9-5-55 θίγει το εν λόγω πρόβλημα, αναφέροντας πως η εκπαίδευση στη Σχολή Μαγείρων διαρκεί οκτώ εβδομάδες και δε δύναται να ολοκληρωθεί σε διάστημα περίπου 15 ημερών. Η απάντηση που λαμβάνει το Κέντρο από τη Δ/νση ΠΖ/ΓΕΣ στις 14-5-55 αναφέρει πως κατά την ολιγοήμερη εκπαίδευσή τους οι οπλίτες-μάγειρες πρέπει να διδαχθούν τα πιο ουσιώδη, διότι δεν δύναται να καθυστερήσει η αναχώρηση του 22ου Τμήματος Αντικαταστάσεως. Υπάρχουν αρκετά έγγραφα (διαταγές ή υπηρεσιακές αναφορές) στο ίδιος μήκος κύματος σχετικά με την επάνδρωση των τμημάτων του ΕΚΣΕ, τα προβλήματα που συναντούσαν μονάδες και επιτελεία, διαδικαστικές οδηγίες κ.ο.κ., όπως περιγράφησαν ανωτέρω. Το τελευταίο τέτοιου είδους έγγραφο της περιόδου εκείνης με άμεση συνάφεια με το ΚΕΕΜ που διαθέτει η έρευνα είναι μία διαταγή της Δ/νσης ΠΖ/ΓΕΣ με παραλήπτη το ΚΕΕΜ στις 25-8-1955, με την οποία καθορίζεται ο χρόνος κατά τον οποίο οι επιλεγέντες για το ΕΚΣΕ οπλίτες όφειλαν να εμβολιαστούν. Φαίνεται, λοιπόν, πως το ΚΕΕΜ, όπως και άλλα κέντρα εκπαιδεύσεως την εποχή εκείνη, διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη διεκπεραίωση της εκπαίδευσης οπλιτών που επιλέγονταν για να επανδρώσουν το Εκστρατευτικό Σώμα Ελλάδος στην Κορέα, ώστε αυτό να μπορέσει να ανταπεξέλθει στους σκοπούς και τους στόχους του που είχε θέσει η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της εποχής. Συνολικά στην επιχείρηση της Κορέας έλαβαν μέρος 10.255 άνδρες (669 Αξιωματικοί και 9.586 Οπλίτες). Οι απώλειες για τους Έλληνες ανήλθαν στους 186 νεκρούς, από τους οποίους 12 ήταν της Πολεμικής Αεροπορίας, και 577 τραυματίες (αξιωματικούς και οπλίτες). Όσον αφορά το ΚΕΕΜ, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε από τα υπάρ-

58

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

χοντα αρχεία τον ακριβή αριθμό οπλιτών ή/και αξιωματικών που απέστειλε προς επάνδρωση των τμημάτων του ΕΚΣΕ. Επίσης, δεν δύναται να γνωρίζουμε εάν ανάμεσα στους Έλληνες πεσόντες του πολέμου της Κορέας βρίσκονταν αξιωματικοί ή οπλίτες που είχαν σταλεί ως Δύναμη από το Κέντρο. Είναι επίσης απαγορευτικό να εικάσουμε πως ίσως κάποιοι από τους Λάκωνες πεσόντες ανήκαν στη Δύναμη του ΚΕΕΜ καθώς κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια του κορεατικού πολέμου το Κέντρο βρισκόταν εκτός Λακωνίας και άρχισε την σταδιακή του μεταστάθμευση σε αυτή, όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενο κεφάλαιο, τον Απρίλιο του 1955. Εντούτοις, καθώς το ΚΕΕΜ έχει συνδέσει σχεδόν περί τις έξι δεκαετίες το όνομα και την Ιστορία του με τη λακωνική γη, και θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι ο τόμος αυτός θα προσελκύσει το ενδιαφέρον και του λακωνικού αναγνωστικού κοινού, αξίζει να γίνει μία μνεία στους Έλληνες πεσόντες του ΕΚΣΕ που κατάγονταν από τη Λακωνία: ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

Α/Α

ΒΑΘΜΟΣ

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

1

Δεκανέας

Καρυτσιώτης Χρύσανθος

Κυρ.

2

Στρατιώτης

Κατσίπης Αβέρκιος

Εμμ.

3

Στρατιώτης

Λεβάκος Πέτρος

Νικ.

4

Στρατιώτης

Ταγαρούλιας Ιωάννης

Χριστοφ.

5 Επισμηναγός Φραγκογιάννης Παναγιώτης 6

Σμηνίτης

Τζινάκος

Κυρ. Ιωάνν.

Μολάοι Λακωνίας Σπάρτη

26/7/1953

Τάγμα ΕΚΣΕ

30/1/1951

Τάγμα ΕΚΣΕ

Βαχός Γυθείου Κούνο Λακωνίας Μίνα Λακωνίας Γύθειο

11/2/1954

Τάγμα ΕΚΣΕ

5/7/1951

Τάγμα ΕΚΣΕ

22/12/1952

13ο Σμήνος

22/12/1952

13ο Σμήνος

Βιβλιογραφία κεφαλαίου: - Αρχείο ΔΙΣ/ΓΕΣ, Φ. 20Α/Γ. - Αρχείο ΔΙΣ/ΓΕΣ, Φ. 20Α/Δ. - Αρχείο ΔΙΣ/ΓΕΣ, Φ. 21Α/Δ. - Αρχείο ΔΙΣ/ΓΕΣ, Φ. 21Α/Θ. - Γεμενετζής, I., «Το Ελληνικό Εκστρατευτικό Σώμα στη Κορέα 1950-1955», Στρατιωτική Επιθεώρηση, Μάρτιος-Απρίλιος 2004, σσ. 108-125. - Χατζηβασιλείου, Ε., Εισαγωγή στην Ιστορία του Μεταπολεμικού Κόσμου, εκδ. Πατάκη, 2001, σσ. 121-122.

59

Νίκος Ι. Καρμοίρης

8. Συμμετοχή σε εθνικές και συμμαχικές ασκήσεις Από την αρχή της παρουσίας του στο Στράτευμα έως σήμερα, τόσο λόγω της αποστολής του, όσο και λόγω της γεωγραφικής του θέσης, το Κέντρο έχει συμμετάσχει σε ουκ ολίγες εθνικές ή συμμαχικές ασκήσεις. Βέβαια τα στοιχεία που προκύπτουν από την έρευνα αφορούν τη χρονική περίοδο από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 έως τις μέρες μας. Στην συγκεντρωτική ΕΕΔ από συγκροτήσεως του ΚΕΕΜ έως τις 31-12-1970 με ημερομηνία έκδοσης την 6η Ιουνίου 1972 αναφέρεται πως δεν υφίστανται στοιχεία σχετικά με τις ασκήσεις στην προ του ’70 εποχή. Εκτιμάται όμως ότι τέτοιες εκτελούνταν από τη Σχολή Αξιωματικών του Κέντρου κι αφορούσαν στην εγκατάσταση και λειτουργία ΜΛΜ σε εκστρατεία, την κίνηση αυτασφαλιζόμενης φάλαγγας σε περιοχές των πρόσω και στην εγκατάσταση ΣΕΠ, ΣΕΚ και ΣΕΤ. Κατά τα έτη 1971 έως 1985 οι ασκήσεις που εκτελούνταν, με μικρές, ελάχιστες ή μηδαμινές διαφορές, αφορούσαν τόσο τους Αξιωματικούς όσο και τους οπλίτες που εκπαιδεύονταν στο Κέντρο. Πιο συγκεκριμένα, από το 1971 έως το 1985 όσον αφορά τους Αξιωματικούς συμμετείχαν σε ΤΑΑΣ, δηλαδή ασκήσεις Δ.Μ. στο πλαίσιο του ΤΣ/ΣΠ και ΜΠ στο τμήμα Αξιωματικών Προκεχωρημένης Εκπαιδεύσεως και σε ΤΑΜΣ, ασκήσεις εγκατάστασης και λειτουργίας ΛΕΜ στην εκστρατεία, λειτουργία ΣΕΠΣΕΚ κίνησης φάλαγγας αυτασφαλιζόμενης στην περιοχή των πρόσω και ρίψης εφοδίων από Α/Φ NOR-ATLAS στα τμήματα Αξιωματικών Προκεχωρημένης Εκπαιδεύσεως και Βασικής Εκπαίδευσης Μονίμων Ανθυπολοχαγών και ΥΕΑ. Αναφορικά με τους οπλίτες, την 8η εβδομάδα κάθε ΕΣΣΟ έως το 1980 και την 7η εβδομάδα κάθε ΕΣΣΟ από το 1981 κι ύστερα, οι ειδικότητες Μηχανοδήγησης υποβάλλονταν σε άσκηση «ΤΑΜΣ» αντασφαλιζόμενης φάλαγγας στην περιοχή των πρόσω προβλεπόμενων όλων των περιπτώσεων προσβολής (Ατάκτων – Αεροπορίας – Πυροβολικού – Ναρκοθέτησης). Σημειώνεται, επίσης, πως το 1978 το Κέντρο διέθεσε Αξιωματικούς Συνδέσμους σε Άσκηση Αμερικανών Πεζοναυτών στα Βάτικα Λακωνίας από 11 έως 17 Ιανουαρίου και από 15 έως 21 Νοεμβρίου. Το ίδιο έτος διετέθησαν Αξιωματικοί Σύνδεσμοι σε διασυμμαχική Άσκηση Αποβάσεως στα Βάτικα Λακωνίας Αμερικανικών και Ελληνικών Δυνάμεων από 22 έως 26 Μαΐου.

60

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Ένα χρόνο αργότερα, το 1979, το ΚΕΕΜ προέβη σε διάθεση Αξιωματικού Συνδέσμου σε Άσκηση Αμερικανών Πεζοναυτών ξανά στα Βάτικα Λακωνίας από 23 Μαρτίου έως την 1η Απριλίου. Κατά την εξέλιξη της έρευνας παρατηρήθηκε ένα κενό δεκαετίας στη διεξαγωγή ασκήσεων, καθώς οι επόμενες πραγματοποιούνται από το 1995, σχεδόν αδιάκοπα, έως το 2004. Το 1995 το Κέντρο συμμετείχε στην ΤΑΑΣ «ΝΕΜΕΣΗ ΔΥΟ-95» που διεξήγαγε η ΣΔΑ. Το 1996 διεξήχθησαν οι ασκήσεις ετοιμότητας και συναγερμού «ΠΕΛΕΚΥΣ-1» και «ΠΕΛΕΚΥΣ-2» στις 4 Απριλίου και 10 Οκτωβρίου αντίστοιχα. Το 1997 πραγματοποιήθηκαν οι ασκήσεις ΤΑΑΣ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ97» στις 3 Φεβρουαρίου, Ετοιμότητας και Συναγερμού στις 21 Οκτωβρίου, και ΤΑΑΣ «ΝΕΜΕΣΗ ΔΥΟ-97» στις 24 Νοεμβρίου. Το 1998 διεξήχθη η άσκηση ΤΑΑΣ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ-98» στις 26 Ιανουαρίου, τον επόμενο χρόνο τη ΤΑΑΣ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ-99» από 26 Ιανουαρίου έως 1η Φεβρουαρίου 1999 και ακριβώς το ίδιο διάστημα με το περασμένο έτος διεξήχθη και το 2000 η ΤΑΑΣ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ-2000». Το 2001 διεξήχθησαν οι ΤΑΑΣ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ2001» από 5 έως 9 Φεβρουαρίου και οι Ασκήσεις «ΠΕΛΕΚΥΣ-1» και «ΠΕΛΕΚΥΣ-2» στις 23 Μαΐου και 26 Ιουλίου αντιστοίχως. Ακριβώς οι ίδιες ασκήσεις και με την ίδια σειρά εκτελέσθηκαν το 2002: «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ-2002» από 8 έως 12 Φεβρουαρίου, «ΠΕΛΕΚΥΣ-1» στις 25 Απριλίου και «ΠΕΛΕΚΥΣ-2» στις 23 Ιουλίου. Το 2004 πραγματοποιήθηκε η ΤΑΑΣ «ΝΕΜΕΣΙΣ ΔΥΟ-2004» από 27 έως 30 Απριλίου. Ύστερα από μία πενταετία το Κέντρο συμμετείχε ξανά σε άσκηση παίρνοντας μέρος στην άσκηση «ΝΕΜΕΣΗ ΕΝΑ-2009». Το 2010 πραγματοποιήθηκε η άσκηση ΤΑΑΣ-ΤΑΜΣ «ΠΑΡΜΕΝΙΩΝ-2010», ενώ για το 2011 δεν βρέθηκαν τα αντίστοιχα στοιχεία συμμετοχής σε κάποια διακλαδική άσκηση. Το 2012 το Κέντρο συμμετείχε στην άσκηση ΤΑΑΣ «ΝΕΜΕΣΗ ΕΝΑ-2012».

Βιβλιογραφία κεφαλαίου: - Αρχείο ΔΙΣ/ΓΕΣ, Φ. 11371/Α. - Αρχείο ΚΕΕΜ, 3ο Ε.Γ.

61

Νίκος Ι. Καρμοίρης

9. Στρατιωτικές και εξωστρατιωτικές δραστηριότητες του Κέντρου Το ΚΕΕΜ κατά τη διάρκεια εκάστοτε έτους λαμβάνει μέρος σε δραστηριότητες στρατιωτικού και εξωστρατιωτικού χαρακτήρα. Με τον όρο εξωστρατιωτικές δραστηριότητες εννοούνται δράσεις κοινής ωφελείας και κοινωνικού χαρακτήρα, στις οποίες συμμετείχε ή διοργάνωνε το Κέντρο. Για όλες αυτές τις δράσεις είμαστε σε θέση να πληροφορηθούμε από τις ΕΕΔ του ΚΕΕΜ που διαθέτει στην κατοχή της η έρευνα, στις οποίες αναγράφονται ως δημόσιες σχέσεις και έτερες, λοιπές ή άλλες δραστηριότητες.

• Στρατιωτικές δραστηριότητες Το Κέντρο λαμβάνει μέρος σε στρατιωτικές, εθνικές, θρησκευτικές ή και πολιτιστικές εκδηλώσεις, είτε με παρελάσεις είτε με τμήματα αποδόσεων τιμών αρκετές φορές μετά στρατιωτικής μπάντας. Πιο συγκεκριμένα παρελαύνει κατά τις Εθνικές Επετείους της 25ης Μαρτίου και 28ης Οκτωβρίου στις πόλεις της Σπάρτης και του Γυθείου όπου εδρεύουν τα Στρατόπεδά του και ενίοτε στο όμορο του ΚΕΕΜ χωριό, το Ξηροκάμπι. Οι παρελάσεις πραγματοποιούνται με πεζοπόρα τμήματα ενώ σε αρκετές περιπτώσεις είχαν παρελάσει και μηχανοκίνητα τμήματα. Το Κέντρο επίσης διέθετε τμήματα και στην IVΜΠ, τα οποία παρελαύνουν κατά τις εθνικές εορτές στην πόλη της Τρίπολης. Συμμετέχει επίσης και σε άλλες τοπικές εθνικές επετείους στο νομό Λακωνίας, όπως για παράδειγμα την 17η Μαρτίου στη Μάνη, συνήθως με τμήματα αποδόσεων τιμών. Το Κέντρο συμμετάσχει με τμήματα αποδόσεων τιμών και σε θρησκευτικές εκδηλώσεις, όπως για παράδειγμα ενθρονίσεις μητροπολιτών, εορτασμούς Αγίων, όπως του πολιούχου της Σπάρτης Οσίου Νίκωνος, στον εορτασμό της Μ. Παρασκευής και του Πάσχα, καθώς επίσης και σε αρκετές ακόμη θρησκευτικές δραστηριότητες. Έντονη, ακόμα, είναι τα τελευταία χρόνια η συμμετοχή του σε πολιτιστικές εκδηλώσεις ιστορικής μνήμης με θρησκευτικό περιεχόμενο όπως τα Παλαιολόγια (εορτασμός της στέψης του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και μνημόσυνο αυτού) στο Μυστρά, εκδηλώσεις μνήμης του ολοκαυτώματος του Παλαιομονάστηρου στο Βρονταμά Λακωνίας, κ.ά.

62

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Το ΚΕΕΜ συμμετάσχει επίσης σε πάσης φύσεως στρατιωτικές εκδηλώσεις και εκδηλώσεις τιμής και μνήμης με τμήματα αποδόσεων τιμών, καταθέσεις στεφάνων κ.ο.κ., όπως για παράδειγμα τελέσεις μνημοσύνων πεσόντων υπηρετούντων στις Ένοπλες Δυνάμεις ή στα Σώματα Ασφαλείας, αποκαλυπτήρια ηρώων και προτομών κ.ά. Παράλληλα, από το 1992 και ύστερα καθιερώθηκε, επίσης, η έπαρση και η υποστολή της Σημαίας στις κεντρικές πλατείες των πόλεων της Σπάρτης και του Γυθείου κατά τις Κυριακές και τις επίσημες αργίες. Δεν είναι γνωστός από τα τηρούμενα αρχεία ο χρόνος κατά τον οποίο η ενέργεια αυτή έπαυσε˙παρά ταύτα επαναφέρθηκε το 2013.

• Εξωστρατιωτικές δραστηριότητες Το ΚΕΕΜ κατά τη διάρκεια της παρουσίας του στη λακωνική γη έχει προσφέρει πλούσιο κοινωφελές έργο, κυρίως σε τομείς όπως το περιβάλλον και ο ανθρωπισμός. Το ΚΕΕΜ από την μεταστάθμευσή του έως σήμερα έχει άπειρες φορές διαθέσει δυνάμεις για να συμμετάσχουν σε δράσεις περιβαλλοντολογικού ενδιαφέροντος ή προστασίας. Το Κέντρο έχει συμμετάσχει κατά καιρούς σε προγράμματα δεντροφυτεύσεων και αναδασώσεων σε διάφορες περιοχές εντός των ορίων του Νομού. Συμμετείχε, επίσης, σε προγράμματα δασοπροστασίας και πυροπροστασίας. Κατά τη μακρόχρονη παρουσία του στην περιοχή της Λακωνίας έχει συμμετάσχει αδιάλειπτα πάμπολλες φορές στην κατάσβεση πυρκαγιών σε αρκετές περιοχές ζώνης ευθύνης του εντός του Νομού Λακωνίας, καθώς επίσης και στον όμορο Νομό Μεσσηνίας. Μάλιστα, αξίζει να σημειωθεί πως κατόπιν διαταγής του ΓΕΣ συγκροτήθηκε το 2007 Πολυδύναμο Συγκρότημα Αρωγής (ΠΣΑ) από υπηρετόν ή αποσπασμένο προσωπικό στο Κέντρο, με στόχο την αποκατάσταση των δασών με εκσκαφικά μηχανήματα και αλυσοπρίονα, μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές που εκδηλώθηκαν στο Ν. Λακωνίας το έτος εκείνο. Το Κέντρο διέθετε επίσης τμήματα της δυνάμεών του προς βοήθεια σε σεισμόπληκτες περιοχές, όπως συνέβη για παράδειγμα στην Καλαμάτα το 1986 και στην Ηλεία το 1988. Επίσης, δεν ήταν λίγες οι φορές που δυνάμεις του έσπευδαν σε βοήθεια κατοίκων πλημμυροπαθών περιοχών. Ακόμη, συνέβαλλε σε αντιπλημμυρικά έργα που εκτελούνταν στις όχθες του ποταμού Ευρώτα, διαθέτοντας προσωπικό και ειδικού τύπου οχήματα-μηχανήματα, ενώ συνέβαλε σε αρκετές περιπτώσεις και στην αποκατάσταση των συγκοινωνιών όποτε αυτές για διάφορους λόγους αντιμετώπιζαν προβλήματα. Παράλληλα, πλούσια είναι η δράση του στον κοινωνικό στίβο. Περίπου από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 έως τις αρχές τις δεκαετίας του ’80, για μία σχεδόν εικοσαετία, το ΚΕΕΜ εφάρμοσε μία κοινωνική πολιτική που στο επίκεντρο είχε

63

Νίκος Ι. Καρμοίρης

ασθενείς οικονομικά τάξεις, κυρίως άπορες οικογένειες και παιδιά. Πιο συγκεκριμένα, κατά τις εορταστικές περιόδους κυρίως των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς, αλλά και του Πάσχα, διαθέτονταν χρηματικά ποσά για αγορά δώρων για άπορα παιδιά του Νομού και προς ενίσχυση άπορων οικογενειών οπλιτών του Κέντρου και άπορων οικογενειών εντός των λακωνικών συνόρων. Κατά τις ίδιες εορταστικές περιόδους καλούνταν άπορα παιδιά και μαθητές από το Νομό για να εορτάσουν μετά των οπλιτών του Κέντρου τις σημαντικές εορτές της χριστιανοσύνης, στους οποίους παρέθεταν γεύματα. Ταυτόχρονα το Κέντρο διέθετε χρηματικά ποσά για αποστολή τροφίμων σε άπορες οικογένειες. Προσκαλούσε, επίσης, (και προσκαλεί ακόμα) πολίτες της περιοχής ώστε να παρακολουθήσουν εκδηλώσεις, συνήθως εορταστικές, που λαμβάνουν χώρα στα στρατόπεδά του. Παράλληλα, το ΚΕΕΜ στάθηκε συνοδοιπόρος στο φιλανθρωπικό έργο της Ιεράς Μητροπόλεως Μονεμβασίας και Σπάρτης, καθώς Διοίκηση και προσωπικό παρείχαν εμπράκτως τη βοήθειά τους και την οικονομική τους στήριξη σε αρκετές περιπτώσεις έως και σήμερα στον ακατάπαυστο ανθρωπιστικό της αγώνα. Το Κέντρο δήλωνε, ακόμα, παρόν κάθε φορά που χρειαζόταν η βοήθειά του. Μεταξύ άλλων, διέθετε στρατιωτικά οχήματα για μεταφορά σχολικών βιβλίων, προς διευκόλυνση των σχολικών μονάδων του Νομού, διέθετε τμήματα προς ανεύρεση απολεσθέντων ορειβατών στον Ταΰγετο, και επάνδρωνε τα εκλογικά τμήματα του Νομού κατά της κοινοτικές-δημοτικές και βουλευτικές εκλογές των δεκαετιών ’80 και ’90. Διοργάνωνε, επίσης, επισκέψεις πολιτιστικού ενδιαφέροντος για τους νεοσύλλεκτους οπλίτες, όπως για παράδειγμα επισκέψεις στον αρχαιολογικό χώρο του Μυστρά. Μία όμως από τις σημαντικότερες εξωστρατιωτικές δραστηριότητές του ήταν εθελοντική προσφορά αίματος σε κλινικές και στο Γενικό Νοσοκομείο Σπάρτης. Από τη μεταστάθμευσή του και για αρκετές δεκαετίες έως και σήμερα οι οπλίτες του Κέντρου με την προτροπή, αλλά και το παράδειγμα της Διοίκησης συμμετάσχουν σε εθελοντικές αιμοδοσίες και προσφέρουν αίμα σε συνανθρώπους που το έχουν ανάγκη, λαμβάνοντας, αλλά και ταυτοχρόνως δίδοντας παραδείγματα αλληλεγγύης. Στις μέρες μας, το ΚΕΕΜ έχει αναπτύξει μια σημαντική συνεργασία με το Γενικό Νοσοκομείο Λακωνίας και το αρμόδιο εξειδικευμένο προσωπικό του, καθώς πραγματοποιούνται αιμοληψίες σε τακτά χρονικά διαστήματα στο χώρο του στρατοπέδου (σε κάθε νέα ΕΣΣΟ Ν/Σ οπλιτών), αποτελώντας έτσι ένα λαμπρό παράδειγμα για την τοπική κοινωνία. Βιβλιογραφία κεφαλαίου: - Αρχείο ΔΙΣ/ΓΕΣ, Φ. 11371/Α.

64

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Παρελάσεις τμημάτων του Κέντρου σε εθνικές επετείους στην πόλη της Σπάρτης

Μ. Παρασκευή - Περιφορά επιταφίου εντός του ΚΕΕΜ

Μ. Παρασκευή. Φρουρά επιταφίου από οπλίτες του ΚΕΕΜ στον Ιερό Ναό Ευαγγελιστρίας – Μητρόπολη Σπάρτης (αρχείο Ν.Ι. Καρμοίρη)

65

Νίκος Ι. Καρμοίρης

Συμμετοχή του Κέντρου στον εορτασμό των Παλαιολογίων στο Μυστρά

Συμμετοχή του Κέντρου στον εορτασμό του ολοκαυτώματος του Παλαιομονάστηρου Βρονταμά

Συνεργασία στρατού και πολεμικής αεροπορίας για ανεφοδιασμό ιπτάμενων πυροσβεστικών μέσων

Εθελοντικές αιμοδοσίες από οπλίτες και υπαξιωματικούς στο ιατρείο του ΚΕΕΜ

66

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Αντιπλημμυρικά έργα με τη συνδρομή του ΚΕΕΜ στον ποταμό Ευρώτα

Συμμετοχή του Κέντρου στα έργα αποκατάστασης πυρόπληκτων δασών

67

Νίκος Ι. Καρμοίρης

Καθαρισμός ακτών στην περιοχή του Γυθείου από το ΚΕΕΜ/3ο Τάγμα

Σχολικοί αγώνες στον χώρο του στρατοπέδου «Σχη Δαβάκη» το 2002

Πάσχα στο Κέντρο με τη συμμετοχή οπλιτών και των οικογενειών τους

68

Εκδήλωση του ΚΕΕΜ για τα 100 χρόνια από τους Βαλκανικούς πολέμους

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

Κάλαντα στο στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό του Κέντρου

Κάλαντα στους τροφίμους του Ασύλου Ανιάτων της Ι.Μ. Μονεμβασίας και Σπάρτης

Κάλαντα στο Μητροπολίτη Μονεμβασίας και Σπάρτης

Κάλαντα στο Νομάρχη Λακωνίας

Κάλαντα στο Δήμαρχο Σπάρτης από χορωδία οπλιτών του ΚΕΕΜ (αρχείο Ν.Ι. Καρμοίρη)

69

Νίκος Ι. Καρμοίρης

10. Πεσόντες εν ώρα καθήκοντος και Ηρώα • Πεσόντες στην Ε.Ο. Σπάρτης-Μεγαλόπολης και ανέγερση Ηρώου Το Κέντρο, πέραν του πολέμου της Κορέας, στον οποίο είχε έμμεσα συμμετάσχει εκπαιδεύοντας και στέλνοντας, κυρίως, οπλίτες προς στελέχωση των τμημάτων αντικαταστάσεων του ΕΚΣΕ (βλ. κεφ. 7), δεν είχε λάβει μέρος σε άλλες πολεμικές επιχειρήσεις αν λάβουμε υπόψη μας τόσο τη χρονική περίοδο που ιδρύθηκε, όσο και τον υποστηρικτικό σκοπό του. Ακόμα, λοιπόν, κι αν κάποιοι από τους απεσπασμένους οπλίτες από το ΚΕΕΜ στο ΕΚΣΕ είχαν πέσει εν ώρα καθήκοντος – γεγονός βέβαια που δεν προκύπτει (κι ούτε θα μπορούσε να προκύψει) από τα στοιχεία μας – δεν θα θεωρούνταν πεσόντες του ΚΕΕΜ αλλά του ΕΚΣΕ. Έτσι, η Ιστορία του Κέντρου, [πέραν του στρατιώτη Π. Κωνσταντάκου (βλέπε σελ 73)] δεν θα κατέγραφε πεσόντες εν ώρα καθήκοντος, εάν η μοίρα και η τύχη δεν έδειχναν το χειρότερό τους πρόσωπο στα τέλη του 1972. Η λέξη τραγωδία θα μπορούσε να θεωρηθεί πολύ μικρή για να περιγράψει τα όσα εκτυλίχθηκαν το Δεκέμβριο του 1972 ελάχιστα έξω από ένα μικρό χωριό, τον Καραβά, μερικά χιλιόμετρα βόρεια της Σπάρτης στην Επαρχιακή Οδό Σπάρτης-Μεγαλόπολης. Την 1η Δεκεμβρίου εκείνου του έτους στρατιωτικό όχημα, απεσταλμένο από το ΚΕΕΜ και κατευθυνόμενο προς τους λεγόμενους «Βόρειους Δήμους», το οποίο μετέφερε τμήμα απόδοσης τιμών μετά της στρατιωτικής μπάντας, εξετράπη της πορείας του κι ανετράπη με συνέπεια τον θανάσιμο τραυματισμό δώδεκα οπλιτών. Το στρατιωτικό όχημα είχε προορισμό το Καστόρι, με σκοπό το άγημα να παραστεί στον εορτασμό του Πολιούχου της κωμόπολης Αγίου Θεοκλήτου, και να πάρει μέρος στις εκεί εορταστικές δραστηριότητες. Πιο συγκεκριμένα, η ετήσια έκθεση δραστηριοτήτων (ΕΕΔ) του ΚΕΕΜ το 1972 αναφέρει:

70

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

«Την 1-12-72 διετέθη Τμήμα δυνάμεως Τριάκοντα (30) ανδρών μετά της Μουσικής του ΚΕΕΜ δι’ απόδοσιν Τιμών κατά Τοπικήν θρησκευτικήν εορτήν Αγίου Θεοκλήτου Καστορείου. Κατά την κίνησιν της Φάλλαγγος προς Καστόρειον παρά τω 6ω χιλιομέτρω της δημοσίας οδού Σπάρτης Καστορείου περί ώραν 08.30 το υπ’ αριθ. 77356 όχημα Μ35 παρεξέκλισεν της οδού και ανετράπη με αποτέλεσμα τον θάνατον δώδεκα (12) οπλιτών και το τραυματισμό ετέρων δέκα (10)». Οι δώδεκα αδικοχαμένοι οπλίτες, οι οποίοι προήχθησαν τιμητικά στον βαθμό του υποψηφίου Δεκανέα ήταν οι εξής: Αγγελάκης Δημήτριος, Ζιάρας Δημήτριος, Καριμάλης Παντελής, Κούγιας Γεώργιος, Μαργώνης Χρηστος, Μαρκουλάκης Κωνσταντίνος, Μιχαλάκης Αχιλλέας, Νιώρας Γεώργιος, Παπαδόπουλος Βασίλειος, Πάσχος Ανδρέας, Πλατανιώτης Εμμανουήλ, Σαββίδης Παναγιώτης. Οι κάτοικοι της περιοχής θυμούνται ακόμα σκηνές από το στρατιωτικό δυστύχημα και περιγράφουν τις προσπάθειες των πολιτών και των αρχών να απεγκλωβίσουν από τα συντρίμμια τους τραυματίες και τους άτυχους στρατιώτες. Μάλιστα, συχνά αρκετοί μιλούν για τα «λεωφορεία με συγγενείς και φίλους των στρατιωτών που έρχονταν κάθε χρόνο» στο ατυχές σημείο κατά τα επόμενα - «τα πρώτα» όπως λένε - χρόνια μετά το ατύχημα για να παρευρίσκονται στο μνημόΕπάνω: Φωτογραφίες από το μνημόσυνο στον Καραβά το 1991 Μέσο: Φωτογραφία από το μνημόσυνο στον Καραβά το 1995 Κάτω: Ο Διοικητής και Αξιωματικοί του ΚΕΕΜ με τον Πρόεδρο και τα μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου Καραβα στο μνημόσυνο του 2011 (αρχείο ιστοσελίδας www.e-karavas.gr)

71

Νίκος Ι. Καρμοίρης

συνο των οπλιτών, το οποίο τελείται από τότε κάθε 1η του Δεκεμβρίου στο σημείο του δυστυχήματος στον Καραβά με μέριμνα και φροντίδα του ΚΕΕΜ. Η ημέρα γιορτής μετατράπηκε σε ημέρα μνήμης! Το ΚΕΕΜ ανήγειρε το 1973 στην ατυχή τοποθεσία μνημείο, το οποίο αναπλάστηκε αποκτώντας τη σημερινή του μορφή το 2004. Καθιέρωσε, επίσης, από το 1973 ετήσιο μνημόσυνο υπέρ μνήμης των αδικοχαμένων οπλιτών του, το οποίο τελείται ανελλιπώς μέχρι σήμερα αμέσως μετά τις εορταστικές εκδηλώσεις στο Καστόρι, παρουσία κατοίκων της περιοχής και τοπικών θρησκευτικών, στρατιωτικών και πολιτικών αρχών. Αξίζει να σημειωθεί, πως από το 2011 και ύστερα συμμετέχει στην επιμνημόσυνη δέηση και δίνει το παρόν το Δ.Σ. του Πολιτιστικού Συλλόγου Καραβά, σεβόμενο την τοπική του Ιστορία, έχοντας αποσπάσει τα εύσημα από την Διοίκηση του ΚΕΕΜ για την πρωτοβουλία του αυτή.

• Ηρώα, προτομές και μνημεία εντός ΚΕΕΜ: - Μνημείο Συνταγματάρχη Κωνσταντίνου Δαβάκη Το μνημείο δημιουργήθηκε το 2005, είναι κατασκευασμένο από μάρμαρο και βρίσκεται σε περίοπτη θέση στο Στρατόπεδο «Σχη Κ. Δαβάκη» απέναντι από το Διοικητήριο. Το μνημείο αποτελείται από προτομή του Συνταγματάρχη Κωνσταντίνου Δαβάκη, όπισθεν της οποίας βρίσκεται τοιχογραφία που απεικονίζει στιγμιότυπα από το έπος του ’40 και δύο γυναίκες που προσωποποιούν την ευεργεσία και την ευγνωμοσύνη. Πλευρικώς του μνημείου βρίσκονται δύο πολεμικά κανόνια, ενώ εντός του μνημείου βρίσκεται η σημαία του στρατοπέδου. Το μνημείο έχει κατασκευασθεί προς τιμήν του Συνταγματάρχη Κωνσταντίνου Δαβάκη, του οποίου το όνομα φέρει το στρατόπεδο, ο οποίος βρήκε τραγικό θάνατο τον Ιανουάριο του 1943, κατά τον τορπιλισμό Ιταλικού πλοίου που τον μετέφερε ως όμηρο στην Ιταλία. - Προτομή Επίλαρχου Τηλέμαχου Βρεττάκου Η προτομή του Επίλαρχου Τηλέμαχου Βρεττάκου (1908-1943) βρίσκεται στο Στρατόπεδο «Σχη Κ. Δαβάκη», στο προαύλιο της Σχολής Αξιωματικών. Δημιουρ-

72

Το ΚΕΕΜ στο πέρασμα του χρόνου

γήθηκε το 1980 και είναι κατασκευασμένη από μάρμαρο και χάλυβα. Κατασκευάστηκε προς τιμήν του Επίλαρχου Τηλέμαχου Βρεττάκου, ο οποίος εφονεύθει σε μάχη κατά την Εθνική Αντίσταση το 1943. - Μνημείο Κωνσταντίνου Παλαιολόγου Το μνημείο βρίσκεται στο Στρατόπεδο «Σχη Κ. Δαβάκη», λίγα μέτρα μετά την κεντρική πύλη του στρατοπέδου. Δημιουργήθηκε το 1970, είναι κατασκευασμένο από μάρμαρο και χάλυβα, αποτελούμενο από ανδριάντα και διακοσμημένο περίχωρο. Το μνημείο κατασκευάστηκε προς τιμήν του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου, Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου. - Μνημείο Στρατιώτη Παναγιώτη Κωσταντάκου Το μνημείο δημιουργήθηκε το 1994, είναι κατασκευασμένο από μάρμαρο και χάλυβα και βρίσκεται στο Στρατόπεδο «Σχη Κ. Δαβάκη». Έχει κατασκευασθεί προς τιμήν του στρατιώτη Παναγιώτη Γ. Κωνσταντάκου, ο οποίος φονεύθηκε την 19η Ιουλίου 1948 εν υπηρεσία φρουρήσεως, από ψεκαστικό αεροπλάνο. - Μνημείο Πεσόντων Ηρώων του ΣΕΜ Το μνημείο βρίσκεται σε περίοπτη θέση του Στρατοπέδου «Σχη Κ. Δαβάκη». Δημιουργήθηκε το 1950 και είναι κατασκευασμένο από μάρμαρο. Αποτελείται από μία στήλη που πάνω της κείτεται λαβωμένος ένας πολεμιστής. Το Ηρώο έχει κατασκευασθεί στη μνήμη των πεσόντων Αξιωματικών, Υπαξιωματικών και Οπλιτών του Σώματος Εφοδιασμού-Μεταφορών, που έπεσαν υπέρ Πατρίδος από το 1940 έως το 1954. [Δείτε πίνακα με την κατάσταση των πεσόντων του ΣΕΜ στο Ηρώο του ΚΕΕΜ στη σελίδα 74].

73

Νίκος Ι. Καρμοίρης

% % %

! " & ' * + , ' - $ ( . ' $ (

0

" + * ((

0 . ) * ( $

4 " + 5

74

4 %

" 2

$8

. ! 4 "& 9 +

*

#

2 , $3 " 7 + 3

. '

8 ( !2

9

3

= < = "

$

$ < ' :+ $ 9 + + $ . ! + 8 . ! . +, 9 . 5 $+ 3 . $