Στρατιωτική Ιστορία 198 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria

3 0 % ΕΚΠΤΙ1ΣΗ ΣΤΙΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΙ+2 ΒΙΒΛΙΑ ΔΟΡΟ!

ΙΟΥΛΙΟΣ

2013

· €4

Μ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο ΓΙ Α Τ Η Ν Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι

ΚΟΛΑΣΗ υΥΡΟΣ

............................ ■

A

P

I

I

I

I

Ο Yioc ίου αρχιτέκτονα me «τελικής üüonc» εξομολογείται στη

Σιραιιωπκή Ιαιορία

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

«ARCHERΥ» Η πρώτη μεγάλη επιδρομή των κομμάντοΐ ( 1941)

ΣΕΛΕΥΚΟΣ Α’ «ΝΙΚΑΤΟΡ» Η απέλπιδα προσπάθεια για ενότητα της auTOKpaiopiac ίου Μεγάλου Αλεξάνδρου (358-281 πΧ)

ΜΕΡΚΟΥΡΙΟΣ ΜΠΟΥΑΣ - Ο Ελληναα πολέμαρχοι; ine Αναγέννησης

Τ γ]

Η «ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΠΝ ΝΑΥΑΡΧΟΝ» - Η σάγκρουοη USAF-USN για την ατομική βόμβα (1949)

Ε

[

YUMMA ΧΑΡΙ (1953) - Σελίδες δόξας για το Ελληνικό Εκοιρατευτικό Σώμα στην Κορέα Ε' ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ - Νέα αροοπάθεια oiouc Αγίους Τόπους σε αναζήτηση εξιλέωσης... (1217-1218)

n

Άρθρα

10

24

ΚΟΛΑΣΗ ΠΥΡΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΚΤΙΚΗ Τα Heinkel 111 m e Luftwaffe εναντίον των ο υ μ μαχ ι κών νηοπομπών (1942)

ΣΕΛΕΥΚΟΣ Α «ΝΙΚΑΤΠΡ» Η απέϋπιΟα ποοοπΰθεια via ενότητα m e α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ί α του ΜενάΠου Ä fl 8^ävöoou ( 3 58 - 2 8 1 π.Κ.)

34

Η «ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΝ ΝΑΥΑΡΧΟΝ» Η ούνκρ ου ο η USAF και USN via m v ατομικά βόμβα ( 1 9 4 9 )

44

ΥΙΙΙΠΜΑ ΧΑΡΙ (1953) lerliöEC öo^ac via το ΕΠΠηνικό Εκοτρατευτικό Σώμα οτην Κοοέα

54

ΧΑΪΝΤΕΡ ΧΑΪΝΤΡΙΧ 0 vioc του αρχιτέκτονα m e «ιεΠικπΕ flüanc» εζ ο μ ο η ο ν ε ί τ α ι στη ϊιραιιωιική Ιοιορίπ

M b v iu e c o in A e c 4 106 108 111 112 113 114

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΜΟΝΤΕΑΙΣΜΟΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΚΑΣΤΡΑ & ΟΧΥΡΑ ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ; ΒΙΒΛΙΑ

H einkel 111Η-6 τη ς K G 2 6 ε π ιτίθ ε ν τα ι εν α ν τίο ν νηοπομπής εξα π ο λύ ο ν τα ς τις το ρ π ίλ ες το υ ς . Κ ατά τη δ ιά ρ κ εια τη ς δρ άσ η ς το υ ς και μ έχ ρ ι το τέ λ ο ς το υ π ολέμου, τα γερμ α νικά τορπ ιλοπ λάνα όλων τω ν τύπων β ύ θ ισ α ν συνολικά 80 πλοία, εκ το π ίσ μ α το ς 420.000 τόννω ν, και π ροκά λεσ α ν ζη μ ιές σε άλλα 3 7 (243.000 τόννω ν) (Revell).

62

Ml GARAND Το α μ ε ρ ι καν ι κ ό τ υ φ έ κ ι ο - Bpürfoc

72

Ε ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ (1217-1218) Νέα προοπάΒεια o ioac Avi ouc Tonouc οε αναζήτηση ε^ιΠέωοηί...

80

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ((ARCHERY)) Η πρώτη μενάΠη ε π ι δ ρο μή των κ ο μ μύ ν το ί οτη Ν ορβηνί αί 1941)

06

ΜΕΡΚΟΥΡΙΟΣ ΜΠΟΥΑΣ 0 E M n v a c π ο Πέμαρχοε m e Δ ν α ν έ ν ν η ο η ί

Lu

u

y i t u

m

Εκδότης Βασίλειος Στράτος

Αρχισυντάκτης Βασίλης Καμπάνης

Συνεργάτες-Σύμβουλοι Νικόλαος Κολόμβας, Αντιστράτηγος ε.a . Δ η μ ήτρη ς Γεδεών, Υποστράτηγος ε.α„ I. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ Β ασίλειος Παπαδόπουλος, Συνταγματάρχης (ΤΘ)ε.α. Κωνσταντίνος Κλάδης, Αντιαυνταγματάρχης (ΠΖ)ε.α. Ηλίας Παπαθανάσης « Α νάργυρος Φαγκρίδας Κ ατερίνα Β α ρ ε λ ά ·Δ η μ ή τρ η ς Χ ριστοδούλου Δ η μ ήτρ ιο ς Μ αρκαντω νάτος · Ηλίας Μ αγκλίνης Ιάκωβος Χ ονδροματίδης · Γεώργιος Ζουρίδης Λ υκούργος Α ρεταίος · Ε υάγγελος Χαρατσής Σω τήρης Βουρλιώ της · Ιάσων Χανδρινός Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου »Λάμπρος Ψωμάς Δ η μ ήτρη ς Μ π ελέζος · Σ τα ύ ρο ς Καρκαλέτσης Γιάννης Β α ρ σ α μ ή ς· Γιώργος Κουφογιώ ργος Α γγελο ς Μανσόλας · Α9ανάσιος Κωνσταντίνου Γιάννης Π αγουλάτος · Σταύρος Βαλμάς Κυριάκος Γρηγορόπουλος · Φαίδων Κόχιλας Β αγγέλη ς Παππάς · Ε υά γγελος Τάρταρης

Καλλιτεχνική επιμέλεια Παρασκευή Ευγενικού Σταύρος Καπλανίδης

Επιμέλεια κειμένων Χρήστος Ζηκούλης

Γραφεία Λέσδου 14,17237, Δάφνη, Αθήνα Τηλεφ. Κέντρο: 210 9758090 Fax: 2109737070 Email: [email protected]

ΕΙΔ Η ΣΕΙΣ

fiow nc Bapoaunc, Κατερίνα ΒαρεΠά, ΠανιείΙικ Καρύκαπ

ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΠΥΡΡ0 Μια νέα περιοδική έκθεση με τίτλο «Πύρρος Βασιλεύς Ηγήτωρ. Η Ηπειρος της Μεσογείου και της Οικουμένης», την οποία διοργανώνει η IB’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, εγκαινιάστηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων και θα παραμείνει ανοικτή μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2013. Ο Πύρρος, μέσα από το σύνολο των αφηγήσεων και το ανεκδοτολογικό υλικό για τη σύντομη ζωή του, εμφανίζεται ως το υπόδειγμα των Ελλήνων ηγετών των Ελληνιστικών χρόνων. Εχοντας αντιμετωπίσει τις επεκτατικές βλέψεις των Ρωμαίων και τους Καρχηδονίων, επιζητούσε με τολμηρές επιλογές μια ισορροπία των μεγάλων δυνάμεων της Μεσογείου. Υπό αυτό το πρίσμα, θεω ρείται πολιτικός οραματιστής με οικουμενική ακτινοβολία. Για την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ηπειρο, ο Πύρρος υπήρξε αναμορφωτής, οδηγώντας την στο απόγειο της δόξας της, ιδρύοντας πόλεις,

οχυρώνοντας την, αλλά και φροντίζοντας για την πολιτιστική αναβάθμιση των κατοίκων, όπως αποδεικνύειη ίδρυση του μεγάλου θεάτρου στη Δωδώνη. Δεν θα ήταν υπερβολικός, λοιπόν, ο ισχυρισμός ότι ο βασιλιάς ενέταξε την Ηπειρο στο πολιτικό γίγνεσθαι της Μεσογείου. Η εν λόγω έκθεση, μέσω αρχαιολογικών ευρημάτων και πλούσιου εποπτικού υλικού, σ υνθέτει μια νέα εικόνα για τον μεγάλο Ηπειρώτη βασιλιά, ο οποίος κέρδισε τον σεβασμό ακόμα και των Ρωμαίων εχθρών του. Στο πλαίσιο της έκθεσης θα προβάλλεται επίσης το ντοκιμαντέρ της Μαρίας Χατζημιχάλη Παπαλιού «Βασιλείς της Ηπείρου» από τη σειρά «Ηπειρος, Αρχέγονος Ελλάς», σε σενάριο του καθηγητή αρχαίας νικής φιλολογίας Φάνη Κακριδή.

Ο βασιλιάς Πύρρος σε προτομή των ρωμαϊκών χρόνων

www.gnomonpubiications.gr

Συνδρομές Εσωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 33 Ευρώ (Εξάμηνη - 6 τεύχη): 16,50 Ευρώ Βιβλιοθήκες, Οργανισμοί, Τράπεζες: 115 Ευρώ Εξωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 85 Ευρώ (Εξάμηνη - 6 τεύχη): 42,50 Ευρώ

Επιταγές (Ταχυδρομικές) ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική, Λέσβου 14,17237 Δάφνη Στην επιταγή να αναγράφονται απαραιτήτως ονοματεπώνυμο, πλήρης διεύθυνση, τηλέφωνο και η έν δ ειξη «Συνδρομή»

Υπεύθυνος σύμφωνα με τον νόμο Βασίλειος Στράτος

Ιδιοκτησία Γνώμων Εκδοτική Μ. ΕΠΕ ISSN: 1109-0510 Κωδικός: 013196 ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση ή η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο, άρθρων ή τμημάτων άρθρων του περιοδικού, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. Οι εκφραζόμενες στα ενυπόγραφα άρθρα απόψεις, δεν ταυτίζονται κατ’ ανάγκη με την άποψη του περιοδικού. Αόγω στενότητας χώρου, το περιοδικό διατηρεί το δικαίωμα περικοπής των επιστολών που στέλνουν οι αναγνώστες εφόσον δεν αλλοιώνεται το νόημά τους.

Εκπτωση

σε Βιβλία-περιοΟικά για ovopsc από τα γραιρεία iiac

Ε π ισ κεφ θείτε τα γρα φ εία μας (Λέσβου 14, πλησίον Μ ετρά Αγ. Ιωάννη, Δάφνη, τηλ. 210 9758090) Kat αγοράστε Βιβλία και π εριοδικά με έκπτωση 50% !

ΜΕΤΡΟ Αγ. Ιωάννη

,ΠαΜΨ°

Η προσφορά ισχύει για αγορές αρχικής αξίας άνω των 25 ευρώ και αφορά όλα τα έντυπα, πλην εκείνω ν που βρίσ κοντα ι ήδη σε κυκλοφ ορία στα περίπτερα. Ώρες λειτουργίας γραφείων: 9.00- 16.00 καθημερινώς, πλην Σαββάτου και Κυριακής

ΐν#ρ°°

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΝ ΗΠΑ To Wikileaks, με τη νέα του εφαρμογή Τούρκου υπουργού Εξωτερικών με τον πρεσβευτή Μάκομπερ, για τη θέση των ΗΠΑ παρέχει πρόσβαση σε πολλά τηλεγραφήματα και έγγραφα των αμερικανικών υπηρεσιών όσον αφορά την έκδοση οδηγίας προς τις αμερικανικές εταιρίες ώστε να παύσουν τα πληροφοριών. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα και τη εξερευνητικά προγράμματα σε σχέση της με την Τουρκία, υπάρχει υλικό το οποίο παρουσιάζει Αμερικανούς διπλωμάτες αμφισβητούμενες περιοχές που έβλαπταν τα συμφέροντα της Τουρκίας, αφού η Ελλάδα έπειτα από συναντήσεις με Τούρκους είχε ήδη διεξαγάγει έρευνες. αξιωματούχους τον Ιούνιο του 1974 να Το «Χόρα» μετονομ άσ τηκε α ργότερ α σε διαδίδουν ότι οι Ελληνες ήθελαν να φοβίσουν Στις 6 Αυγούστου 1976, κατά τη διάρκεια «Σισμίκ» και 9 α πρωταγωνιστούσε σε επίσημου δείπνου όπου παρευρίσκονταν ο τις ξένες εταιρίες ώστε να μη προχωρήσουν σε νέα κρίση, το 1987. Ολλανδός υπουργός Εξωτερικών βαν ντερ έρευνες πετρελαίου στο Αιγαίο. Στούλ με τον ομόλογό του Δημήτριο Μπίτσιο και τον πρωθυπουργό Η Ελλάδα διαμαρτυρήθηκε για την ενδεχόμενη συνεργασία των Αμερικανών με την τουρκική κρατική εταιρία πετρελαίου, ενέργεια Κωνσταντίνο Καραμανλή, έφθασε η πληροφορία ότι το τουρκικό ερευνητικό σκάφος «Χόρα» έπλεε σε ελληνικά ύδατα. Η που τελικά χρησιμοποιήθηκε υπέρ της Τουρκίας, παρά το γεγονός ατμόσφαιρα στο τραπέζι φορτίστηκε, με τον Καραμανλή να δηλώνει ότι η ένταση είχε προκληθεί από έρευνες τουρκικού σκάφους. Στις ότι η Ελλάδα θα αναγκαστεί να «δράσει» εφόσον οι Τούρκοι 17 Ιουνίου 1974 ένα εμπιστευτικό πολυσέλιδο έγγραφο με αριθμό «εμμείνουν στις προκλήσεις τους». Ακολούθησε ένας μήνας 1974ANKARA04379 εστάλη από τον Αμερικανό πρεσβευτή στην διπλωματικών παρεμβάσεων, αλλά και ακραίας ρητορικής και Αγκυρα προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και τον ΟΗΕ, τις πρεσβείες σε Αθήνα, Λευκωσία, Λονδίνο, τα προξενεία Σμύρνης, Θεσσαλονίκης, πρωτοσέλιδων εφημερίδων που έφεραν τις δύο χώρες στο χείλος Κωνσταντινούπολης, αλλά και προς πλήθος άλλων αποδεκτών, της σύρραξης. κυρίως από τις στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, στην Σύμφωνα με το τηλεγράφημα με αριθμό 1976STATE196852, ο Ευρώπη, στον 6ο Στόλο και στις μυστικές υπηρεσίες. διευθυντής του ολλανδικού Υπουργείου Εξωτερικών ντε Χούπ Σέφερ επικοινώνησε την επομένη με αξιωματούχο στην Στο έγγραφο αυτό περιγραφόταν η συνάντηση του γενικού Ουάσιγκτον. Η ολλανδική αντιπροσωπεία θεώρησε την ακύρωση διευθυντή του Υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας Σοϊζάλ με στέλεχος της πρεσβείας στην Αγκυρα, κατά την οποία οι Αμερικανοί μιας κρουαζιέρας που είχε προγραμματιστεί για τον βαν ντερ Στούλ ως ένδειξη κλιμάκωσης της έντασης, και μετέφερε τόσο στις ΗΠΑ παρέλαβαν το διάβημα διαμαρτυρίας της Ελλάδας σχετικά τις όσο και στην ΕΟΚ το παρασκήνιο των συζητήσεων, ζητώντας την έρευνες του τουρκικού ωκεανογραφικού σκάφους «Τσανταρλί» στο παρέμβαση και των Αμερικανών για ειρηνικό συμβιβασμό ΤουρκίαςΑιγαίο. «Πιθανώς το ελληνικό διάβημα στόχευε στο να “τρομάξει" όποιες ξένες εταιρίες εξετάζουν το ενδεχόμενο να αναλάβουν Ελλάδας. Η αγωνία των Ολλανδών αποδεικνύεται επίσης από το γεγονός έρευνες για λογαριασμό της Τουρκίας», υποστήριξε στο ότι λίγες ημέρες αργότερα, η αγγλοολλανδική εταιρία Shell έλαβε τηλεγράφημα ο πρεσβευτής Μάκομπερ. Οι ΗΠΑ παρακολουθούσαν στενά την κατάσταση ήδη από τα άδεια από την Τουρκία για έρευνες εντοπισμού πετρελαίου σε μια περιοχή 1.000 χιλιομέτρων (από τη Σμύρνη έως το νότιο Αιγαίο). τέλη του προηγούμενου μήνα. Στα στοιχεία εμπιστευτικού Στις 3 Αυγούστου 1976, ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αγκυρα τηλεγραφήματος με αριθμό 1974ANKARA04216, φαίνεται ότι οι Γουίλιαμ Μάκομπερ συνάντησε τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών έρευνες για αποθέματα πετρελαίου στο Αιγαίο αντιμετωπίζονταν Ιχσάν Τσαγλαγιανγκίλ, σύμφωνα με το τηλεγράφημά του προς την από τις ΗΠΑ ως «αξιώσεις συνόρων και κυριαρχίας». Οταν αργότερα Ουάσιγκτον με αριθμό 1976ANKARA05940, και προσπάθησε να το «Τσανταρλί» έβγαινε από τα Στενά του Βοσπόρου για να κατευνάσει τον τελευταίο υποστηρίζοντας ότι «θα ήταν πιο λογικό εξερευνήσει τα πετρώματα της υφαλοκρηπίδας, πηγές του η Τουρκία, ως μεγαλύτερη και πιο ισχυρή χώρα απ’ ότι η Ελλάδα, να Τουρκικού Ναυτικού διέρρεαν στα ξένα μέσα ότι «το πρωί αναλάβει πρωτοβουλία διαλόγου». Ο Τσαγλαγιανγκίλ απάντησε ότι απέπλευσε από τον Ναύσταθμο του Μαρμαρά μικρός στόλος οι ΗΠΑ και οι άλλοι σύμμαχοι θα έπρεπε «να σταματήσουν να αντιτορπιλικών, τέσσερα υποβρύχια, εννέα ναρκαλιευτικά και συμπεριφέρονται στην Ελλάδα σαν να είναι κακομαθημένο παιδί», κανονιοφόροι». και τότε ο Μάκομπερ τον προειδοποίησε ότι οποιαδήποτε Το εμπιστευτικό τηλεγράφημα από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ με σύγκρουση θα πάγωνε για πολλά χρόνια την έγκριση της αμυντικής αριθμό 1974STATE112403 αναφέρεται στα συμβόλαια της εταιρίας συνεργασίας Τουρκίας-ΗΠΑ από το αμερικανικό Κονγκρέσο. Geophysical Services Inc., θυγατρικής του αμερικανικού κολοσσού Καθ’ όλη τη διάρκεια του Αυγούστου του 1976 οι Αμερικανοί Texas Instruments, ο οποίος προμήθευε με εξοπλισμό την τουρκική παρακολουθούσαν στενά την πορεία του «Σισμίκ» στις θάλασσες. εταιρία πετρελαίου ΤΡΑΟ. Από τις αρχές του '70, άλλωστε, αμερικανικές εταιρίες Σε ερωτήσεις Αμερικανού διπλωμάτη σχετικά με το αν η πετρελαιοειδών όπως η Texaco, η Chevron και η Conoco διεξήγαν θυγατρική είχε υπογράψει συμβόλαιο για εξερεύνηση έρευνες και γεωτρήσεις. Μάλιστα, σε διαμαρτυρίες των Τούρκων αμφισβητούμενων περιοχών του Αιγαίου και αν γνώριζαν για τη για τις γεωτρήσεις στη Θάσο, ο Αμερικανός πρεσβευτής στην διαμάχη μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας, εκπρόσωπος της εταιρίας Αγκυρα Μάκομπερ σημείωσε σε τηλεγράφημά του ότι η απάντησε ότι η GSI δεν επιθυμούσε να βρεθεί ανάμεσα στα δύο αμερικανική εταιρία που ανέλαβε τις εργασίες κινείτο αυστηρά σε αντιμαχόμενα κράτη. Σύμφωνα με το σχετικό τηλεγράφημα, η GSI δεν θα συμμετείχε με δικό της πλοίο, αλλά θα παρείχε το τεχνικό ελληνικά χωρικά ύδατα. Πάντως, κατά τη διάρκεια της κρίσης με το «Χόρα», ο της προσωπικό σε εξερευνητικό τουρκικό σκάφος. Μάκομπερ ενημέρωνε την Ουάσιγκτον για τα τουρκικά Ηδη από τις 30 Μα'ίου 1974 ο γενικός γραμματέας του δημοσιεύματα και με τηλεγράφημά του στις 12 Αυγούστου 1976 ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών Βλάχος είχε ενημερώσει την εφιστούσε την προσοχή των ΗΠΑ στις τουρκικές κινήσεις και το αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα ότι εντοπίστηκαν δύο σκάφη, ταξίδι του διοικητή του τουρκικού στόλου, ναυάρχου Χίλμι Φιράτ, συνοδευόμενα από πλοία του Τουρκικού Ναυτικού, να από την Αγκυρα στη Σμύρνη, στο λιμάνι της οποίας κατέπλευσε κατευθύνονται προς τις αμφισβητούμενες περιοχές. Στις 4 Ιουνίου λίγες ημέρες αργότερα το «Χόρα». Παράλληλα, η Ελλάδα είχε ανακοινώθηκε ότι οι έρευνες του «Τσανταρλί» είχαν ολοκληρωθεί. προσφύγει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και στο Διεθνές Οπως αποκαλύπτεται σε άλλο τηλεγράφημα, η Τουρκία άσκησε Δικαστήριο της Χάγης ζητώντας τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων. πιέσεις στους Αμερικανούς στις 12 Ιουνίου κατά τη συνάντηση του

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 5

ΕΙΔ Η ΣΕΙΣ ΕΠΙΤΥΧΗΣ ΑΝΕΛΚΥΣΗ ΕΝΟΣ Do 17

www.gpsmarine.co .uk

Το ειδικό σκάφος «Apollo» που πραγματοποιήσε την επιχείρηση ανέλκυσης του Do 17.

Στις 26 Αυγούστου 1940, το βομβαρδιστικό Do 17Ζ-2 με σειριακό αριθμό παραγωγής 1160 και κωδικό κλήσης 5K+AR απογειώθηκε από τη βάση του Σεν Τροντ για μια αποστολή βομβαρδισμού των βρετανικών βάσεων στο Ντέμπντεν και στο Χόρντσερτς. Το αεροσκάφος ανήκε στην 7η Μοίρα της 3ης Σμηναρχίας της Πτέρυγας Βομβαρδισμού KG 3 (7./KG 3), μεταφέροντας 16 βόμβες των 50 kg, και ήταν μέλος ενός ευρύτερου σχηματισμού στον οποίο συμμετείχαν και αεροσκάφη από την KG 2. Πετώντας μέσα σε νέφωση, το πλήρωμα αποπροσανατολίστηκε και δέχθηκε την επίθεση τριών Boulton Paul Defiant της 264 Μοίρας της RAF από τη βάση του Χόρντσερτς. Το βομβαρδιστικό επλήγη στους κινητήρες και ο πιλότος, ο 24χρονος σμηνίας Βίλι Εφμερτ εκτέλεσε αναγκαστική προσθαλάσσωση στην περιοχή του Γκούντγουϊν Σαντς, μια αμμώδη παραλιακή περιοχή στο Κεντ. Από το τετραμελές πλήρωμα, διασώθηκε ο πιλότος και ο 21χρονος πολυβολητής Χέρμαν Ρίτσελ, ενώ ο 21χρονος βομβαρδιστής Χάιντς Χούν και ο 27χρονος ασυρματιστής Χέλμουτ Ράινχαρντ έχασαν τη ζωή τους, Ο θύτης του Do 17 μετατράπηκε σε θύμα, όταν καταρρίφθηκε από τα συνοδά Bf 109 της JG 3, ενώ η ταυτότητά του παραμένει άγνωστη. Το αεροσκάφος ανελκύστηκε με επιτυχία στις 10 Ιουνίου 2013,

ωστόσο τα αποτελέσματα της διάβρωσης του θαλασσινού νερού στη δομή του Dornier Do 17Ζ είχαν προβληματίσει τους επιστήμονες. Οι υπεύθυνοι του Τεχνικού Μουσείου στο Βερολίνο είχαν εκφράσει τον προβληματισμό τους σχετικά με την αντοχή της αλουμινένιας δομής του Do 17Ζ μετά από τη μακροχρόνια παραμονή του στο νερό. Αντίθετα, Βρετανοί επιστήμονες εμφανίζονταν περισσότερο αισιόδοξοι. Η καθηγήτρια Μέρυ Ράιαν είχε προσληφθεί από το Μουσείο της RAF ώστε να επιλέξει τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να ανασταλεί η διαδικασία της διάβρωσης. Εξετάζοντας ένα μικρό θραύσμα από το σημείο της συντριβής, η καθηγήτρια κατέληξε στο συμπέρασμα ότι εμβαπτίζοντας το μεταλλικό τμήμα σε ένα μίγμα ύδατος και κιτρικού οξέος (πρακτικά σε χυμό από λεμόνι) κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Το μουσείο έχει ήδη κατασκευάσει δύο ειδικές εξέδρες με ακροφύσια ψεκασμού στο κέντρο αποκατάστασης στο Κόσφορντ. Τα τμήματα του αεροσκάφους που ανελκύστηκαν θα παραμένουν βυθισμένα στο διάλυμα επί δέκα λεπτά κάθε μισή ώρα για τους επόμενους 18 μήνες. Για την επιχείρηση ανέλκυσης, το μουσείο απευθύνθηκε στην εξειδικευμένη εταιρία Seatech. Η τελευταία σχεδίασε έναν ειδικό σκελετό που προβλέπεται να κατασκευαστεί γύρω από την εύθραυστη δομή του αεροσκάφους με τη βοήθεια των δυτών, οι οποίοι εκτελούσαν καταδύσεις τέσσερις φορές ημερησίως συνολικής διάρκειας 180 λεπτών, εξαιτίας των ρευμάτων και της παλίρροιας. Η διαδικασία της ανέλκυσης αναμενόταν να διαρκέσει έως τέσσερις εβδομάδες, αλλά οι άσχημες καιρικές συνθήκες προκάλεσαν αναθεώρηση των σχεδίων. Στις αρχές Ιουνίου η ομάδα αποφάσισε την ανέλκυση του αεροσκάφους μέσω ειδικού εξοπλισμού που θα προσκολλάτο πάνω στα ισχυρότερα δομικά τμήματα του αεροσκάφους. To Dornier θα μεταφερθεί άμεσα με φορτηγίδα στο Τσάθαμ, όπου θα πραγματοποιηθούν εργασίες αποσυναρμολόγησης. Το τελικό στάδιο αφορά την οδική μεταφορά στο Κόσφορντ για τις εργασίες συντήρησης. Το σπάνιο αεροσκάφος προβλέπεται να αποτελέσει ένα πολύτιμο έκθεμα, ενώ θα παρουσιαστεί στην κατάσταση στην οποία εντοπίστηκε.

ΕΝΤ0ΠΙΣΜ0Σ ΑΡΜΑΤΟΣ ΣΕ ΠΟΛΩΝΙΚΟ ΠΟΤΑΜΟ

Το σπάνιο Valentine M k lX κατά την έξοδο από τη λασπωμένη κοίτη του ποταμού. Ο ποταμός Βάρτα στη δυτική Πολωνία έκρυβε ένα καλά φυλαγμένο μυστικό που αποκαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα, με την ανέλκυση ενός βρετανικού άρματος Valentine Mk IX. Το άρμα ανήκε σε κάποια μονάδα του Ερυθρού Στρατού και πιστεύεται ότι κατέπεσε στον παγωμένο ποταμό τον Ιανουάριο του 1945 κατά τη διάρκεια των σκληρών μαχών στο Ανατολικό Μέτωπο.

6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο Ερυθρός Στρατός παρέλαβε σημαντικό αριθμό βρετανικών αρμάτων στο αρχικό στάδιο του πολέμου, ενώ οι παραδόσεις συνεχίστηκαν μέχρι το 1944. Συνολικά απορρόφησε σχεδόν 3.000 άρματα Valentine και υπήρξε ο κύριος αποδέκτης της καναδικής γραμμής παραγωγής. Περίπου 290 Valentine Mk IX και X παραδόθηκαν το 1944. To Valentine Mk IX δ ιέθ ετε πυροβόλο QF Mk V των 6 pdr (57 mm) σε τροποποιημένο πύργο, χωρίς συζυγές πολυβόλο. Προωθείτο από έναν πετρελαιοκινητήρα GMC 6-71 των 165 hp. Το πυροβόλο των 6 pdr ήταν ανεπαρκές έναντι των γερμανικών αρμάτων νέας γενιάς, αλλά το Valentine παρέμεινε σε υπηρεσία πρώτης γραμμής στον Ερυθρό Στρατό μέχρι το 1944. Το άρμα εκτιμάται ότι βρίσκεται σε εξαιρετική κατάσταση και πιστεύεται ότι μπορεί να

επανέλθει σε πλήρη λειτουργική κατάσταση μέσα σε μία τριετία. Θα αποτελέσει σημαντικό έκθεμα, καθώς πρόκειται για το μοναδικό Valentine Mk IX με αποδεδειγμένη πολεμική δράση.

Κοντινή όψη του πλακιδίου που εντοπίστηκε στο άρμα μ ε τον σειριακό αριθμό παραγωγής Τ 122834, κατασκευής της Vickers.

ΓΙΝΕΤΕ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΜΙΚΗΣΙΣΤΟΡΙΑΣ Θ έ λ ε τ ε να σ υ μ μ ε τά σ χ ε τ ε σ τη σ υ ν τα κ τικ ή ο μ ά δ α το υ κ ο ρ υ φ α ίο υ ε λ λ η ν ικ ο ύ π ερ ιο δ ικ ο ύ σ τρ α τιω τικ ή ς ισ το ρ ία ς; Αν έχετε καλές γνώσεις και πλούσιο αρχείο/βιβλιοθήκη σε θέματα στρατιωτικής ιστορίας, ευχέρεια σύνταξης και επαρκή γνώση μιας ξένης γλώσσας (κατά προτίμηση της αγγλικής), μη διστάσετε να μας στείλετε το βιογραφικό οας σημείωμα μέσω e-mail στο in fo @ g n o m o n p u b lic a tio n s .g r ή μέσω fax στο 21 0 9737070.

ΓΙΓΑΝΤΙΟ ΠΥΡΟΒΟΛΟ ΣΤΗΝ ΟΑΑΑΝΛΙΑ Πρόσφατα έλα6ε χώρα μια τεράστια επιχείρηση μεταφοράς ενός σπάνιου οβιδοβόλου των 18 in από τη Βρετανία στην Ολλανδία. Το οβιδοβόλο μεταφέρθηκε από το κέντρο του Βασιλικού Πυροβολικού του Ουιλτσάιρ στο Ολλανδικό Μουσείο Η κάννη των 86 f σ το ειδικό φ ορτηγό μ ετα φ ορ ά ς. Το μ έγ εθ ο ς είναι προφανές, Σιδηροδρόμου (Het μ ε το μήκος της να φ θά νει τα 16 m. Spoorwegmuseum) της Ουτρέχτης. Το οβιδοβόλο L1 των 18 in κατασκευάστηκε από την εταιρία Vickers-Elswick στα τέλη του Α' ΠΠ, αλλά δεν πρόλαβε να συμμετάσχει σε αυτόν. Μεταπολεμικά, το L1 τοποθετήθηκε επί σιδηροδρομικού κιλίβαντα και χρησιμοποιήθηκε για διάφορες δοκιμές. Οταν ξέσπασε ο Β’ ΠΠ, αναπτύχθηκε στις ακτές του Κεντ όπου και παρέμεινε μέχρι το 1943, χωρίς να χρησιμοποιηθεί επιχειρησιακά. Το οβιδοβόλο των 18 in μπορούσε να εξαπολύσει εκρηκτικό βλήμα των 1.134 kg με αρχική ταχύτητα εξόδου από την κάννη 570 m/sec σε απόσταση περίπου 20.000 m. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, τα οβιδοβόλα των 18 in οδηγήθηκαν στο διαλυτήριο, με εξαίρεση το L1, που χρησιμοποιήθηκε σε προγράμματα δοκιμών για βόμβες διάτρησης καταφυγίων των 1.000 ib. Η μεταφορά του οβιδοβόλου στην Ολλανδία απαίτησε αρκετές εβδομάδες προσεκτικού σχεδιασμού. Το οβιδοβόλο χωρίστηκε σε δύο τμήματα και το συγκρότημα της κάννης του είχε βάρος 861. To L1 προβλέπεται να παραμείνει στην Ολλανδία μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2013 και στη συνέχεια να επιστρέφει στη Βρετανία.

ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ No 44 ΜΗ ΤΟΝ ΧΑΣΕΤΕ! Κυκλοφορεί στα περίπτερα ο τόμος No 44 με τα συλλεκτικά τεύχη 188 και 189 του περιοδικού Σ ΤΡ Α ΤΙΩ ΤΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ . Οσοι αναγνώστες δεν έχουν στη βιβλιοθήκη τους τα δύο αυτά τεύχη, μπορούν να τα προμηθευτούν στην ειδική τιμή των 5 ευρώ, αντί της κανονικής των 8 ευρώ.

Τώρα η Γ Ν Ω Μ Ω Ν Ε κ δ ο τικ ή και τα περιοδικά ΣΤΡΑ ΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ Τ Η Σ ΕΠ ΙΣ Τ Η Μ Η Σ και ΙΣΤΟ ΡΙΚΑ Θ Ε Μ Α Τ Α προσφέρουν τη δυνατότητα σε όλους τους αναγνώστες, όπου κι αν διαμένουν στην Ελλάδα, να παραγγέλλουν βιβλία και περιοδικά με αντικαταβολή μέσω ΕΛΤΑ, χωρίς χρέωση εξόδων αποστολής και με έκπτωση ίση με το ποσόν της δωροεπιταγής (6 € ). Η προσφορά αυτή ισχύει για αγορές αρχικής αξίας 2 5 € και άνω και αφορά αποκλειστικά τις εκδόσεις της Γ Ν Ω Μ Ω Ν . Οσοι αναγνώστες το επιθυμούν, μπορούν να επιλέξουν παραλαβή του δέματος με courier και με χρέωση μόνο 5 € ευρώ για έξοδα αποστολής, ανεξαρτήτως βάρους δέματος. • Αν μια παραγγελία είναι αρχικής αξίας ίσης ή μεγαλύτερης των 50, 75 ή Ι0 0 € (ακέραιο πολλαπλάσιο των 2 5 € ), μπορεί να συνοδεύεται από 2, 3 ή 4 πρωτότυπα δωροεπιταγών αντίστοιχα, οπότε η έκπτωση ισοδυναμεί με 12, 18 ή 24€. • Η δωροεπιταγή δεν συνδυάζεται με άλλες προσφορές της Γ Ν Ω Μ Ω Ν • Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η : Οι αναγνώστες θα πρέπει να συμπληρώσουν και να ταχυδρομήσουν το πρωτότυπο της δωροεπιταγής μαζί με τη φόρμα παραγγελίας. Φωτοαντίγραφα ή αποστολή με fax και e-mail δεν γίνονται δεκτά. Ενημερωθείτε για όλες τις σειρές βιβλίων της Γ Ν Ω Μ Ω Ν και επιλέξτε αυτά που σας ενδιαφέρουν, με μια επίσκεψη στην ιστοσελίδα μας www.gnomonpublications.gr (ενότητα ΒΙΒΛΙΑ).

Κόφτε το ημισέλιδο, συμπληρώστε και ταχυδρομήστε τη δωροεπιταγή και τη φόρμα παραγγελίας που θα βρείτε στο πίσω μέρος της σελίδας στη διεύθυνση:

Γ Ν Ω Μ Ω Ν Εκδοτική, Λέσβου 14, Ι7 237 Δ άφνη

1

Δ Ο Ρ Ο Ε Π ΙΤ Α Γ Η

6

€

Η δωροεπιταγή δεν συνδυάζεται με άλλες προσφορές της ΓΝΩΜΩΝ Ισχύει για αγορές αρχικής αξίας 25-€ και άνω

Ο Ν Ο Μ /Μ Ο ................................................................ ΟΔΟΣ.....................................................ΑΡΙΘΜΟΣ. ΠΟΛΗ......................................................... Τ.Κ.......... ΤΗΛΕΦΩΝ Ο

(α π α ρ α ιτ ή τ ω ς )......................................................................

E-MAIL........................................................................ ΑΦΜ

(α ν ε π ιθ υ μ ε ίτε τ ιμ ο λ ό γ ιο ) ........................................................................

ΔΟΥ.............................................................................

S S S S S S S S S

S S S S S S

ΦΟΡΜΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΣ S I k l Λ I Παρακαλώ να μου αττοστείλετε με αντικαταβολή I τα βιβλία / τεύχη που σημειώνω παρακάτω. Δεν στέλνω χρήματα τώρα. Θα πληρώσω κατά την παραλαβή του δέματος. Από τη συνολική αξία της παραγγελίας, αφαιρέστε το ποσόν της δωροεπιταγής / δωροεπιταγών που εσωκλείω. Επιλεξτε τον τρόπο αποστολής του δέματος □

Αποστολή μέσω ΕΛΤΑ

I I Αποστολή με courier

(χ ω ρ ίς χ ρ έω σ η τ α χ υ δ ρ ο μ ικ ώ ν )

(π λ η ρ ώ ν ω μ ό ν ο

5€ για

έ ξο δ α α π ο σ το λ ή ς)

ΤΙΤΛΟΙ ΒΙΒΛΙΟΥ/ΤΕΥΧΟΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

ΤΙΜΗ

I 2 3 4 5 6 1 8 9 10 11 12 13 14

ΣΥ Ν Ο Λ Ο (ΑΡΧΙΚΗ ΑΞΙΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΣ)

ΕΞΟΔΑ Α Π Ο Σ Τ Ο Λ Η Σ ME COURIER (5 € )

S S S S S S S S S S S S S S S

%

ΕΚΠΤΩΣΗ Δ Ω ΡΟ ΕΠ ΙΤΑΓΩ Ν Δ Ω ΡΕΑ Ν

Τα Τρίκορφα, οι βουνοκορφές του ανατολικού Μαινάλου στην Αρκαδία, όπου σώζονται ακόμα τα ίχνη από τα ταμπούρια του Κολοκοτρώνη, του Υψηλάντη και των άλλων επαναστατών του 1821, κηρύσσονται ιστορικός τόπος με ομόφωνη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Πολλές μάχες, που συνδέονται με τους απελευθερωτικούς αγώνες των Ελλήνων πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την Επανάσταση του 1821, δόθηκαν στα Τρίκορφα, μια περιοχή που έχει αφήσει το στίγμα της στην ελληνική ιστορία, αλλά και στη λαϊκή παράδοση, η οποία τα εξύμνησε στα τραγούδια της. Από τις πιο σημαντικές ήταν οι συγκρούσεις επί Ορλωφικών, τον Μάρτιο του 1770, ενώ από τον Απρίλιο ως τον Σεπτέμβριο του 1821 η περιοχή έπαιξε σημαντικό ρόλο ως στρατηγείο των αγωνιστών κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Τριπολιτσάς. Επίσης, στις 24 Ιουνίου 1825 πραγματοποιήθηκε στην περιοχή των Τρίκορφων η ομώνυμη μάχη, μεταξύ των Ελλήνων υπό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και των Αιγυπτίων του Ιμπραήμ. Σήμερα, το τοπίο των Τρίκορφων παραμένει αλώβητο, όπως ήταν την εποχή του Κολοκοτρώνη και των υπόλοιπων αγωνιστών, και το μόνο που μαρτυρά την ανθρώπινη παρουσία είναι τα ταμπούρια, οι λίθινες κατασκευές, οι παλαιότερες εκ των οποίων χρονολογούνται περί τα τέλη του 18ου αιώνα, και ίσως επίσης άλλα ιστορικά κατάλοιπα, που ακόμα δεν έχουν αναγνωριστεί. Επίσης, στην ευρύτερη περιοχή σώζονται υπολείμματα οχυρών πύργων του 14ου και 15ου αιώνα.

S

S Ν

15

ΕΞΟΔΑ Α Π Ο ΣΤ Ο Λ Η Σ ΜΕΣΩ ΕΛΤΑ

S S S

ΑΗΑ&ΕΙΙΗ ΤΟΥ ΠΕΑΙΟΥ ΜΑΧΗΣ ΤΟΝ ΤΡΙΚΟΡΦΩΝ

S S

ΤΕΛΙΚΟ Π Ο ΣΟ Α Ν ΤΙΚΑΤΑΒ Ο Λ Η Σ

S

S

Ο Θ εό δ ω ρ ο ς Κολοκοτρώνης. Σ τα Τρίκορφα σώζονται τα ταμπούρια όπου α μύνθηκε εναντίον των θυελλω δώ ν επ ιθέσεω ν των Αιγυπτίων του διαβόητου Ιμπραήμ.

ΜΗΠΩΣ ΛΕΝ ΒΡΙΣΚΕΤΕ ΠΑΝΤΑ ΤΟ ΠΕΡΙΟΛΙΚΟ ΣΤΟ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΣΑΣ; Για την καλύτερη εξυπηρέτησή σας, ζητάτε πάντα το περιοδικό από το ίδιο περίπτερο ή κατάστημα και ενημερώστε τον ιδιοκτήτη του για την πρόθεσή σας να αγοράζετε και τα επόμενα τεύχη από εκεί. Μπορείτε επίσης να τηλεφωνείτε στα γραφεία της ΓΝΩΜΩΝ, στο 2109758090, επισημαίνοντας τα σημεία ή τις περιοχές όπου η διανομή μέσω του Πρακτορείου είναι προβληματική.

ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΠΤΗΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΓΙΑ TO 1 22

* * 1

Το αποσυναρμολογημένο 22149 στις εγκα τα σ τά σ εις τη ς M em orial Flight. Το σουηδικό Μουσείο Αεροσκαφών και Αυτοκινήτων Svedino έχει θέσ ει σε εφαρμογή ένα φιλόδοξο πρόγραμμα επαναφοράς σε πτητική κατάσταση ενός J 22Α, σε συνεργασία με τον γαλλικό οργανισμό Memorial Right. To J 22A ήταν ένα σουηδικό μαχητικό που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια του Β’ ΠΠ. Το φθινόπωρο του 1940, η Σουηδική Αεροπορία βρέθηκε αποκομμένη από τις βασικές πηγές προμήθειας αεροσκαφών και ξεκίνησε μια φιλόδοξη προσπάθεια για την ανάπτυξη ενός μαχητικού που θα προσέφερε παρόμοιες επιδόσεις με το Spitfire και το Bf 109. Το αεροσκάφος με σειριακό αριθμό 22149 υπήρξε το 49ο αεροσκάφος παραγωγής που παραδόθηκε στις 8

Αυγούστου 1944 στην πτέρυγα F16 στην Ουψάλα. Στις 26 Απριλίου του 1945 μεταφέρθηκε στην πτέρυγα F10, όπου ονομάστηκε αρχικά «Κίτρινο Ε» και στη συνέχεια «Κίτρινο Β». Παρέμεινε στην υπηρεσία της Σουηδικής Αεροπορίας μέχρι τις 7 Δεκεμβρίου του 1950, έχοντας υπηρετήσει με τις πτέρυγες F10 και F3. Οι ημέρες στον αέρα ήταν πλέον παρελθόν, αλλά το αεροσκάφος χρησιμοποιήθηκε για την εκπαίδευση των αλεξιπτωτιστών. Το 1972, ο ιδρυτής του μουσείου Svedino Λέναρτ Σβέντελτ απέκτησε το σπάνιο αεροσκάφος και προχώρησε σε αποκατάσταση κατάλληλη αποκλειστικά για στατική προβολή. Το 22149 ανήκε στην έκδοση J 22Α και ήταν εξοπλισμένο με δύο πολυβόλα των 7,92 mm και δύο των 13,2 mm στην πτέρυγα. Προωθείτο από τον αστεροειδή κινητήρα SFA STWC-3G των 1.065 hp που ήταν εγχώριο αντίγραφο του Pratt & Whitney R1830 Twin Wasp. To πρώτο αεροσκάφος πέταξε στις 20 Σεπτεμβρίου 1942 και άρχισε να εντάσσεται σε υπηρεσία από τον Οκτώβριο του 1943. Η δομή του ήταν εξαιρετικά απλή, με πλαίσιο από χαλυβδοσωλήνες και ξύλινη επικάλυψη. Το 22149 είναι το παλαιότερο από τα τρία διαθέσιμα αεροσκάφη. Συνολικά κατασκευάστηκαν 143 J 22Α και 55 J 22Β με τέσσερα πολυβόλα των 13,2 mm. Σε μια προσπάθεια επιτάχυνσης της παραγωγής, η

Σουηδία προμηθεύθηκε 115 κινητήρες Pratt & Whitney Twin Wasp R-1830-SC3G από τη Γαλλία του Βισύ. Οι γαλλικοί κινητήρες προέρχονταν από την προμήθεια των μαχητικών Η-75Α. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης του 22149, διαπιστώθηκε ότι προωθείτο από έναν τέτοιο γαλλικό κινητήρα με σειριακό αριθμό 3637. Από τους 115 κινητήρες, οι 113 διατέθηκαν για την παραγωγή των J 22Α και οι υπόλοιποι δύο σε ένα εγχώριο βομβαρδιστικό Saab Β 18Α. Τα υπόλοιπα δύο αεροσκάφη, το 22185 «Κόκκινο Κ» και το 22280 «Κόκκινο L» βρίσκονται στο Αεροπορικό Μουσείο στο Ανγκελχολμ και στο Μουσείο της Σουηδικής Αεροπορίας στο Λινκόπινγκ αντίστοιχα. Το 22185 διατηρείται σε κατάσταση τροχοδρόμησης. Το σχέδιο για την αποκατάσταση του 22149 σε πτητική κατάσταση θα διαρκέσει αρκετά έτη.

Το 22149 στην υπηρεσία της π τέρυγας F10 της Σουηδικής Αεροπορίας.

0 ΣΠΙΛΜΠΕΡΓΚ ΚΑΙ Η 8η ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ

Σχηματισμός Β -17 της 8ης Αεροπορικής Δύναμης πάνω από τη Γερμανία στο τελικό στάδιο του Β ’ ΠΠ.

Ο διάσημος σκηνοθέτης Στίβεν Σπίλμπεργκ και ο ηθοποιός Τομ Χανκς σχεδιάζουν τη δημιουργία μιας νέας πολεμικής σειράς που θα αφηγείται τη δράση της 8ης Αεροπορικής Δύναμης της

Βρετανίας. Οι δύο άνδρες έχουν συνεργαστεί στις γνωστές σειρές «Band of Brothers» και «The Pacific», και η νέα σειρά ίσως έχει την ονομασία «Masters of the Air», από το ομώνυμο βιβλίο του Ντόναλντ

Μίλερ, καθηγητή ιστορίας στην Πενσυλβάνια. Η τηλεοπτική σειρά διάρκειας δέκα ωρών προβλέπεται να αποτελέσει την ακριβότερη παραγωγή στην ιστορία της τηλεόρασης, με κόστος περίπου 500 εκατ. δολαρίων και να προβληθεί στους δέκτες το 2015 από το δίκτυο ΗΒΟ. Ο Ντόναλντ Μίλερ πραγματοποίησε μια εκτετα μένη έρευνα στα αρχεία του Εθνικού Μουσείου της 8ης Αεροπορικής Δύναμης στη Σαβάνα της Τζόρτζια. Πιθανώς το σενάριο της σειράς να βασιστεί στη δράση μιας σμηναρχίας, αλλά ακόμα δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες. Τα γυρίσματα προβλέπεται να πραγματοποιηθούν στις ΗΠΑ, στη Βρετανία και στη Γερμανία και να ξεκινήσουν τον Οκτώβριο. Στη σειρά αναμένεται να χρησιμοποιηθούν εντυπωσιακά ειδικά εφ έ για την αληθοφανή αναπαράσταση της δράσης των βομβαρδιστικών, ενώ η αξιοποίηση πραγματικών αεροσκαφών δεν έχει ακόμα επιβεβαιωθεί.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 9

H einkel 111H-6 τη ς KG 2 6 ε π ιτίθ ε ν τα ι εν α ν τίο ν νηοπομπής εξα π ο λ ύ ο ν τα ς τις το ρ π ίλες το υ ς . Κ ατά τη δ ιά ρ κ εια τη ς δρ άσ η ς το υ ς και μ έχ ρ ι το τέ λ ο ς του π ολέμου, τα γερμ α νικά τορπ ιλοπ λάνα όλων των τύπων β ύ θ ισ α ν συνολικά 80 πλοία, εκ το π ίσ μ α το ς 420.000 τόννω ν, κα ι π ροκά λεσ α ν ζη μ ιές σ ε ά λλα 37 (243.000 τό ν ν ο ι) (R e veil).

1 01 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

Λ

ijjjij m n ' Ä Τα Heinkel 111 me Luftwaffe ενανιίον ίων συμμαχικών νηοπομπών

Ul ^ j j M l S J ! ! UJ j JJUJJUJJJKUÖ JiJiJJJJj]JiJ!JiJlJ s ' / u v i l u v w M r n u j j i j j s i J u ü u u v u i u ujju

n jj M m Ä v i i p i : m

imjijjjxiuun^ z m u M t im Jjjü jju ü u ü yij üjcuuyj

jjijJüiüü

m i \ jjj ö j ü j j x y j i j j ü u jjijjlöiju ü : iu vu m i \ u s g u i f i i ü ujuU^jj/j j j j j j u j l I j i f i j u j ü y ijjiji; jjijv tu ujju iu k ljijü jü ,

üöüiju'/jiji: νας από το υ ς επ ιχ ειρ η σ ια κο ύ ς τ ο μ ε ίς κή Α ερο π ο ρία (Luftwaffe) κα θ υ σ τέρ η σ ε πολύ να α να π τύξει ή , J S b v ε κ ε ίν ο ς το υ α εροπ ορικού τορπ ιλισμού. Το 1940, τα μόνα ικανά α εροσ κά φ η να μ ετα φ έρ ο υ ν μία τορπ ίλη και να τη ν εξα ­ πολύσουν εν α ν τίο ν πλωτού στόχου ή τα ν τα δ ικ ιν η τή ρ ια υ­ δροπλάνα Heinkel 115, βαριά, δ υ σ κ ίν η τα και φ υσ ικά α κα τά λλη λα για το ν ρόλο αυτόν. Μ ε τη ν έναρξη το υ επ όμενου έτο υ ς , ο ι ε π ιτε λ ε ίς τη ς Luftwaffe, εντυπ ω σιασ μένοι από τ ις πρώ τες ε π ιτυ χ ίες των τορπιλισμών τη ς Ιτα λικής Β α σ ιλικής Α εροπ ορίας (Regia Aeronautica) στη Μ εσ ό γειο και αργότερα , σε μ εγα λύ τερ ο βαθμό, από ε κ ε ίν ε ς το υ Ια­ πωνικού Α υ το κρ α το ρ ικο ύ Ν α υτικού σ το Π ερλ Χάρμπορ και το ν Ει­ ρηνικό, σ κέφ θ η κα ν ό τι θ α έπρεπε να αναπ τύξουν ένα ν α ντίσ το ιχ ο κλάδο, εφ ό σ ο ν ο π όλεμος το υ ς υποχρέωνε να αυξήσ ουν τη ν πίεση εν α ν τίο ν το υ Β ρ ετα νικο ύ Β ασ ιλικού Ν α υτικού (Royal Navy) σ τον Α τλα ντικό, τη Β όρ εια θάλασσα και το ν Α ρ κτικό ωκεανό. Σ τις α ρχές το υ 1941, κάτω από τη ν πίεση το υ Ε π ιτελείο υ Επιχει­ ρήσεων το υ Γερμανικού Ν αυτικού, αλλά κα ι λόγω τη ς επ ιτυχ ία ς των άλλων εμπ όλεμω ν κρατώ ν σ τον το μ έα α υτόν, ιδ ρ ύ θ η κ ε η πρώτη μο­ νάδα Εκπ αίδευσης και Δοκιμώ ν Α εροπ ορικού Τορπιλισμού, με δ ιο ι­ κητή το ν σμήναρχο Καρλ Σ τόκμ α ν (Karl Stockmann) και α ρχα ιότερ ο εκπ α ιδ ευτή το ν σμηναγό Β έρ νερ Κλύμπερ (Werner Kluemper). Η μο­ νάδα ε γ κ α τα σ τά θ η κ ε στο Γκρόσσενμπόντε, σ την α κτή τη ς Β α λ τι­ κής, αλλά σ ύντο μ α διαπ ισ τώ θηκε ό τ ι ο ι α ν τίξο ε ς κ α ιρ ικ ές σ υ νθ ή κες

u m u j j j i mM\

vm u ö j i j j j p m jüuxjuüisj;

npoc ίο αεροοκάιροι:, ηιαν κάτι που απαιιούοε ακλόνητα νεύρα, χαΠύβΰινη ιμυχραιμία και αξιοΒαυμαοιη νενναιότητα. Οι Γερμανοί πιΠόιοι ίων Heinkel 111 βίωοαν νρήνορα αυτήν ιην εμπειρία οιον Αρκτικό ωκεανό, κάτω από οκΠηρέε και αντίξοει: o u v flita , οε μια ουναρπασνική και εΠάχιοτα γνωστή πϋευρά ίου ποΠέμου. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 111

------ ί ·>----------- ---------- ...........................*------- 740 μ:---------- 1

Φορτηγό (Μέση ταχύτητα 8 κόμβοι) - ..........- ■ · -

^ ______ . ' 1.500 μ.

«■=*■*·---------- -Φορτηγά

5

______ _

________

_ \

Πορείες τορπιλών “

I * Πορείες τορπιλών

Λ C“

; *!■

Λ

Τορπιλοαεροπλάνο

Σ υ μ β α τικ ό ς τορ π ιλισ μό ς. τη ς π ερ ιοχής κα θ υσ τερ ο ύσ α ν το πρό­ γραμμα εκπ αίδευσης. Ετσι, στα τέ λ η το υ ίδιου έτο υ ς, το ε π ιτε λ ε ίο αποφάσισε τη μ ετά θ εσ ή τη ς στο Γκροσσέτο τ η ς Ιταλίας, β ό ρ εια τη ς Ρώμης, όπου ο ι Γερμανοί πιλό­ το ι θ α είχα ν τη ν ευ κα ιρ ία να λά βουν τα φώτα των εμ π ειρ ό τερ ω ν Ιταλών πιλότων τη ς Regia Aeronautica, οι οπ οίοι έχαιραν ξεχω ριστής εκ τίμ η σ η ς και σεβασμού σ τις Ιτα λ ικ ές Ενοπλες Δ υνά μεις. Οι ε κ τε ν ε ίς δ ο κιμ ές είχαν α π ο δ είξει ό τ ι το Heinkel 111 ή τα ν το κα τα λλη λό τερ ο δ ια θ έσ ιμ ο α ερ ο ­ σ κάφ ος εκ ε ίν η τη σ τιγμή για επ ιχειρήσ εις α εροπ ορικού τορπ ιλισμού. Τα α εροσ κάφ η τη ς 26ης Π τέρ υγα ς Β ομβαρδισ τικώ ν (KG 26) «Vestigium Leonis» (Ιχνη το υ Δ έο ντο ς) α π ο τέλεσ α ν τα πρώτα που επ ελέγησ α ν για τη μετατροπ ή σε τορπιλοπλάνα, έκ α ­ στο ικανό να μ ε τ α φ έ ρ ε ι δύο το ρ π ίλες τ ύ ­ που LT F5. Σ τις α ρχές το υ 1942, ο ι ανα­ διορ γανω μ ένες Σ μηναρχίες I και III/KG 26, α ριθ μώ ντας α ντίσ το ιχ α 42 He 111 και 33 Ju 88 σ τις βάσ εις Μπανάκ και Μ π αρντούφος τη ς Ν ορβηγίας, ή τα ν έ το ιμ ε ς γ ια επ ιχει­ ρήσεις, εσ τιά ζο ντα ς τη ν προσοχή το υ ς σ τις ολοένα α υ ξα νό μ ενες β ρ ετα ν ικ ές ν η ­ οπομπές το υ Α ρκτικού, ο ι οπ οίες δ ιέ τρ ε χαν το δρομ ολό γιο Β ρ ετα νία - Μ ουρμάνσκ για τη ν παροχή σ τρ α τιω τική ς β ο ή θ ε ι­ ας προς τη Σ ο β ιετικ ή Ενωση. Από τ ις βά­ σ εις α υ τέ ς θ α σημείω νε τις πρώ τες τη ς ε ­ π ιτυχίες, α γγίζο ντα ς τη ν κορυφή τη ς επ ι­ θ ε τ ικ ή ς τη ς ισχύος το φθινόπωρο το υ ίδιου έ το υ ς (η Σμηναρχία II/KG 26 δρούσ ε στο μέτωπο τη ς Μ εσ ο γείου ήδη από το 1941).

Η τα κ τικ ή τη ς «Χ ρ υσ ής Σ άρω σης». π λευρά το υ στόχου και από τη σ κ ο τειν ό ­ τερ η π λευρά το υ ορίζοντα, ώστε τα πλοία να π αρουσιάζουν το ν μ εγα λύ τερ ο δυ νατό στόχο και οι π ιλότοι να δια κρ ίνο υν τα περιγράμματά το υ ς επάνω σ τον φ ω τε ιν ό τε­ ρο ορίζοντα. Α νεπτυγμένα σε ανοικτό, κα­ τά μέτωπο, σχηματισμό, με απόσταση 40100 μ. μ ετα ξύ το υς, έπρεπε να δ ια τη ρ ο ύ ν πολύ χαμηλό ύψος, μέση τα χ ύ τη τα και σ τα θ ερ ή ε υ θ ε ία πορεία. Η άφεση των τορπιλών π ρ α γμα τοπ οιείτο σε απόσταση 1.000-1.500 μ. μπροστά από το ν στόχο, σχεδόν τα υ τό χ ρ ο να από όλα τα α ερ ο σ κά ­ φη. Το ύψος ρίψ ης κυμ α ινότα ν μ ετα ξύ 15 και 45 μ., η τα χ ύ τη τα ρίψ ης μ ετα ξύ 150 και 250 χλμ/ω και η γω νία ρίψ ης περίπου 12 μοίρες. Οι π α ρ ά μ ετρ ο ι α υ τέ ς ή τα ν ζω τι­ κής σημασίας. Εάν η γωνία ρίψ ης ή τα ν μι­ κρό τερη , η τορπ ίλη θ α αναπ ηδούσε πάνω σ την επ ιφ ά νεια το υ νερού, π ροκαλώ ντας ζημιά σ τους ευ α ίσ θ η το υ ς μηχανισμούς τη ς, και θ α ε κτρ επ ό τα ν τη ς π ορείας της. Εάν η γωνία ή το ύψος ρίψ ης ή τα ν μεγά ­ λα, τ ό τ ε β υ θ ιζό τα ν απότομα, με τη ν κ ε ­ φαλή προς τα κάτω, κα τα λήγο ντα ς σ τον βυθό. Υπό ιδ α νικές σ υ νθ ή κες ρίψ εις η τορπ ίλη εισ ερ χ ό τα ν στο νερό, ο κ ιν η τή ­ ρας τη ς ενερ γο π ο ιείτο και με τα χ ύ τη τα 35 κόμβων κάλυπ τε τη ν απόσταση μ έχ ρ ι το ν στόχο εν τό ς τριώ ν λεπτών. Ε να ντίον ενός

Ο τορπ ιλισ μός από α έρ ο ς απ οτελούσε τέχ νη . Οι π ρ οϋπ οθέσ εις γ ια μια επ ιτυ ­ χή επ ίθεσ η ή τα ν π ολλές και οι σ υ νθ ή κες υπό τις οπ οίες έπρεπε να δ ιε ξ α χ θ ε ί η επ ί­

φ ο ρτη γού πλοίου που έπ λεε με μια σ υνή­ θ η τα χ ύ τη τα 8 κόμβων, το σ ημείο σκό­ πευσης έπρεπε να β ρ ίσ κετα ι 700 μ. μπρο­ στά από το ν στόχο. Φυσικά, σ την περίπτω­ ση ενός α ντιτο ρ π ιλικο ύ που έπ λεε με τ α ­ χ ύ τη τα τριπλάσια ενός φ ο ρτη γού, τα προ­ βλήματα σκόπευσης πολλαπλασιάζονταν. Μ ετά τη ν ρίψη τα α εροσ κά φ η απείχαν π ε­ ρίπου ένα χ ιλ ιό μ ε τρ ο από το υ ς στόχους το υ ς και ή τα ν μά τα ιο να επ ιχειρήσ ουν ά­ μεσ ους ε λ ιγ μ ο ύ ς δια φ υγής. Η ταν η σ τιγ ­ μή κα τά τη ν οποία ή τα ν π ερ ισ σ ό τερο ευ ά ­ λωτα, αφού η π ορεία το υ ς τα έ φ ε ρ ν ε α­ κριβώς πάνω από τα πλοία, με τις ευάλω ­

θ εσ η α υσ τηρές. Η προσέγγιση των α ε ρ ο ­ σκαφών π ρ α γμα τοπ οιείτο π ά ντο τε στα

τε ς «κοιλιές» το υ ς ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν ε ς στα α­ ν τια ερ ο π ο ρ ικά πυρά, από «μ ηδενική» α­

ΤΑΚΤΙΚΕΣ Η Χρυοιί Σάρωοπ

1 2 I ΣΤΡΑΤΙίΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

k.

πόσταση. Π ιλότοι όπως α υ το ί ενός Heinkel 111, ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν ο ι σ τον γυά λινο θ ό λο του ρύγχους, χωρίς κανενός ε ίδ ο υ ς θω ράκιση μπροστά το υς, έπρεπε να δ ια θ έ το υ ν α­ τσ ά λινα νεύρα, α κλό νη το θ ά ρ ρ ο ς και σι­ δ ε ρ έν ια α υτο π ειθ α ρ χία για να παρακο­ λ ο υ θ ο ύ ν τα τρ ο χ ιο δ ε ικ τικ ά βλήματα να κ α τε υ θ ύ ν ο ν τα ι επάνω το υ ς και α υ το ί να π αραμένουν α μ ε τα κ ίν η το ι σ την πορεία το υς. Ο ποιαδήποτε σ τροφ ή θ α μείω νε ε­ π ικίνδυνα το ήδη μικρό ύψ ος το υ ς και με οπ οιαδήπ οτε κλίση κάποιο α κροπ τερύγιο μπορούσε να α γ γ ίξ ε ι το νερό. Η μόνη λύ­ ση ή τα ν να α υξήσ ουν τη ν τα χ ύ τη τα στο μέγιστο, δια τηρ ώ ντα ς το ύψος στο ελά χι­ στο, και μόνο αφού θ α είχα ν π ερ άσ ει πά­ νω και από το τε λ ε υ τ α ίο σκάφ ος τη ς νη ο ­ πομπής, να κερ δ ίσ ουν γρήγορα ύψος, αλ­ λά ζοντας πορεία. Αν τη ρ ο ύ ν το α υ το ί οι κανόνες, μία ν η ­ οπομπή 30-35 πλοίων είχ ε σ υνήθω ς να α­ ν τιμ ετω π ίσ ει μία δέσμη 60 περίπου τορπ ι­ λών (δύο ανά αεροσ κάφ ος), σε παράλλη­ λ ε ς π ο ρείες, κ α τε υ θ υ ν ό μ ε ν ε ς στα π λευ­ ρά των πλοίων. Ω ς μέσο αντιπερισπασμού και διάσπασης των αντια ερο π ο ρικώ ν πυ­ ρών, τη ς επ ίθεσ ης των τορπιλοπλάνων π ρ οη γείτο σ υνήθω ς ένα ς βομβαρδισμός κ ά θ ετη ς εφ ό ρ μ η σ η ς από Junkers 88, αν και ή τα ν σπάνιο να ε π ιτε υ χ θ ε ί ο σ υγχρ ο­ νισ μός αυτώ ν τω ν επιθέσεων. Οι σ χ εδ ια σ τές τω ν νηοπομπών σύ­ ν το μ α α νέπ τυ ξα ν ένα ν ελ ιγ μ ό απ οφ υγής τη ς δ έσ μ η ς τω ν τορπιλών. Μ όλις τα ε ­ χ θ ρ ικ ά α ερ ο σ κά φ η εξα π έλυ α ν τ ις το ρ π ί­ λ ε ς το υ ς, τα πλοία σ τρ έ φ ο ν τα ν όλα τα υ ­ τό χ ρ ο να κα τά 90 μο ίρ ες, π λέο ντα ς πλέον παράλληλα με τ ις π ο ρ είες τω ν τορπιλών, π α ρ ο υσ ιά ζο ντα ς έ τσ ι το ν μ ικ ρ ό τερ ο δ υ ­ να τό στόχο, δη λα δή τη ν πλώρη ή τη ν π ρύμνη το υ ς , κα ι μειώ νοντα ς σ το ελ ά χ ι­ στο τη ν π ιθ α ν ό τη τα ενό ς π λή γμα το ς και, ε ιδ ικ ό τε ρ α , ενό ς μ ο ιρ αίου π λήγματος. Α υτή η τα κ τικ ή ο νο μ ά σ τη κε «Σάρωση τω ν Ιχνών», επ ειδή τα σκάφ η θ ύ μ ιζα ν τα δ ό ν τια μιας κ τέ ν α ς που π ερ νούσ ε ανάμε-

φών. Ηταν σ χεδόν α δ ύ να το ν να α σ τοχή­ σουν όλες. Είναι α υ το νό η το ό τ ι η τα υ τό χ ρ ο νη ε ­ π ίθεσ η 30 αεροσ καφώ ν σε δύ ο σ χη μ α τι­ σμούς, τα οποία σ υνέκλινα ν από δ ια φ ο ρ ε­ τ ικ έ ς π ο ρ είες κα τά τω ν ίδιων στόχων, α­ π α ιτούσ ε ακόμη μ εγα λύτερ η α κρ ίβ εια και συγχρονισ μό από μία σ υμβατική. Τις ίδ ιες όμως δυ σ κο λίες, αν όχι π ερ ισ σ ό τερες, α­ ντιμ ετώ π ιζε και η αντίπ αλη πλευρά, σ την οποία ένας α ντίσ το ιχ ο ς α ρ ιθ μ ό ς φ ο ρ τη ­ γών πλοίων, επανδρω μένω ν από πληρώ­ ματα ανδρώ ν το υ Εμπορικού Ν αυτικού, έπρεπε, με τη ν ανακοίνωση τη ς δ ια τα γή ς το υ δ ιο ικ η τή τη ς νηοπομπής, να ε κ τε λ έ -

σουν μία τα υ τό χ ρ ο νη σ τροφ ή 90 μοιρών, δ ια τηρ ώ ντα ς τ ις θ έ σ ε ις το υς, σαν να επ ρ όκειτο για άσκηση α κρ ίβ εια ς τιμ η τικ ο ύ α γή μ α το ς π εζικού. Σ τις π λείσ τες τω ν πε­ ριπτώσεων τα πλοία εκ τελ ο ύ σ α ν κάποια α π λούστερη σ τροφή α ν τί τη ς προσχεδιασ μ ένη ς των 90 μοιρών, με τε λ ικ ό α π ο τέ­ λεσ μ α τη ν ακύρωση τω ν υπολογισμών σκόπευσης τω ν τορπιλοπλάνων. Συνυπο­ λ ο γίζο ντα ς όλους α υ το ύ ς το υ ς α σ τά θ μ η ­ το υ ς π αράγοντες, είνα ι ε υ νό η το ό τ ι η τα ­ κτική τη ς Χρυσής Σάρωσης, π αρότι ά ρ τια στη θεω ρία, λ ίγ ε ς φ ο ρ ές επ ετύγχα νε σ την πράξη. Παρόλα αυτά, ένα ς α ρ ιθ μ ό ς 60-80 δια σ τα υρο ύμενω ν τορπιλώ ν σε όλη τη ν έκτα σ η τη ς νηοπομπής δ εν έπ αυε να α π ο τελ εί ένα ν τε ρ ά σ τιο κίνδυνο, ο οποίος τ ις π ερ ισ σ ό τερ ες φ ο ρ ές ά φ ηνε τη ν επ ιλο­ γή το υ θ ύ μ α το ς π ερ ισ σ ό τερο στη θ ε ά Τύ­ χη και λ ιγ ό τερ ο σ τις ικ α ν ό τη τες σκόπ ευ­ σης τω ν Γερμανών βομβαρδιστών.

Οι μ ο ν α δ ικ ές γνω σ τές φ ω το γ ρ α φ ίες το υ αν9υπ οσ μ ηναγού Κ όνραντ Χ έν νεμ α ν (α )κ α ι δύο μελώ ν του π ληρ ώ μ α τος το υ : οι υπ οσ μηνίες Χ έρ μ π ερ τ Γκάμπ ριελ (β )κ α ι Α ρ το υ ρ Σ ο λ τς (γ). Το τ έ τ α ρ το μ έλ ο ς ήτα ν ο υπ οσμηνίας Γιόχαν Τσάπες.

01 ΠΡ0ΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ Καταδίωξη me Νηοπομπικ PQ17 Μ έχ ρ ι τη ν άνοιξη το υ 1942, οι σ υμμα­ χ ικ έ ς νηοπ ομπ ές από και προς τη ν ΕΣΣΔ α π ο τελο ύ ντο από μικρό α ρ ιθ μ ό πλοίων κα ι κα τα δ ιώ κο ντα ν κυρίω ς από γ ε ρ μ α ν ι­ κά υπ οβρύχια και σ υ μ β α τικά β ο μ β α ρ δ ι­ σ τικά. Οι απ ο σ το λές αεροπ ορικώ ν τορπιλισμώ ν α π ο τελούσ α ν μεμονω μένα π ερ ι­ G a b r i· ! H e r b e r t O .A . 8 .5 .2 1

V i*n U ff* .

Sowjetunion

7 .4 2

σ τα τικά , με τα Heinkel 115 να σημειώ νουν κάπ οιες σπάνιες επ ιτυ χ ίες. Σ τις 3 Μ αΐου 1942 όμως, τα Heinkel 111Η-6 τη ς I/KG 26 θ α επ ιχειρούσ α ν γ ια πρώτη φ ορά σ τον Α ρ κ τικ ό ωκεανό, σ η μ ειώ νοντα ς τη ν πρώ­ τη τη ς επ ιτυχ ία κα τά τη ς νηοπομπ ής PQ 11, α π ο τελο ύ μ ενη ς από 25 φ ο ρ τη γά σκά-

σα από τα ίχνη τω ν τορπιλών. Ως α ν τίμ ε τρ ο α υ τή ς τη ς τα κ τικ ή ς οι Γερμανοί επινόησαν τη ν ακόμη πολυπλοκό τερ η τα κ τικ ή τη ς «Χρυσής Σάρωσης» ή «Χρυσής Κτένας». Η επ ιτιθ έ μ ε ν η σμηναρ­ χία (30 περίπου αεροσ κάφη), χω ριζόταν σε δύο σχηματισ μούς. Ο πρώτος εκ τε λ ο ύ σε ένα ν σ υμβα τικό τορπιλισμό, όπως αυ­ τό ς που π ερ ιγρά φ η κε προηγουμένω ς. Ο δ ε ύ τ ε ρ ο ς π ρ οσ έγγιζε τα σκάφη σε πο­ ρεία κ ά θ ετη προς ε κ ε ίν η το υ πρώτου σχηματισμού. Κ α τ’ α υ τό ν το ν τρόπο, κα­ θώ ς τα πλοία θ α σάρωναν τα ίχνη τη ς πρώτης δέσ μη ς ε κ τελ ώ ν τα ς σ τροφή 90 μοιρών, α ναπ όφ ευ κτα θ α ε ξ έ θ ε τ α ν τα π λευρά το υ ς σ τις το ρ π ίλες το υ δ ε ύ τ ε ­ ρου. Μ ετά τ ις ρίψ εις, κάτω από τη ν επ ι­ φ ά νεια τ η ς θάλασσ ας θ α κινο ύ ντο τα υ τό ­ χρονα δύο δ ια σ τα υ ρ ο ύ μ ενες δέσ μ ες, 30 τορπιλών έκαστη, σε κ ά θ ε τε ς μ ετα ξύ το υ ς π ο ρείες, σι οπ οίες κάλυπταν όλη τη ν έκτα σ η τη ς νηοπομπής, π ερ ιο ρ ίζο ντα ς στο ελά χισ το το ν χώρο ελιγμ ώ ν τω ν σκα-

Ενα H ein kel οπ λισ μένο μ ε τις το ρ π ίλ ες το υ σ το Γ κ ρ ο σ σ έτο τη ς Ιτα λ ία ς , κ α τά τη δ ιά ρ κεια εκ π α ίδ ευ σ η ς τω ν Γερμανώ ν πιλότων.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA 1 1 3

φη. Εξι He 111 από το α ερ ο δ ρ ό μ ιο το υ Μ π α ρντούφ ος, υπό τη ν η γεσ ία το υ σμη­ ναγού Μ π ερτ Α ϊκε (Bert Eicke), ε π ιτέ θ η ­ καν στη δ εξ ιά π λευρ ά τ η ς νηοπομπής, σε χαμηλό ύψος, α π ο φ εύ γο ντα ς να εν το π ι­ σ το ύν από τα ρ α ντά ρ τω ν πλοίων, ενώ το ημίφω ς και η ομ ίχλη κα τέσ τη σ α ν δύ σ κο ­ λη τη ν έγκα ιρ η αναγνώ ρισή το υ ς. Π α ρότι τα τρ ία κα τα ρ ρ ίφ θ η κα ν, τα υπόλοιπα βύ­ θ ισ α ν δύο φ ο ρ τη γά και π ροκά λεσ α ν ζη­ μ ιές σε ένα τρ ίτο . Κατά το διά σ τη μ α 25-30 Μ αΐου, η σμηναρχία δ ιεν ερ γ ο ύ σ ε σ υνε­ χ ε ίς εξό δ ο υ ς κα τά τη ς μ εγά λης νηοπ ο­ μπής PQ 16, α π ο τελο ύ μ ενη ς από 35 φ ο ρ ­ τη γά υπό ισχυρή προστασία α ντιτο ρ π ιλικών. Τα Heinkel σημείω σαν μόνο δύο β υ θ ί­ σ εις, αλλά τα σ υμμα χικά πλοία είχ α ν συ­ νειδ η το π ο ιή σ ει ό τ ι ε κ τό ς από τα υπ οβρύ­ χια και τα β ο μβα ρδ ισ τικά , θ α είχα ν πλέον να α ντιμ ετω π ίσ ο υν και ένα ν ακόμη νέο κίνδυνο. Σ τις α ρχές Ιουλίου ε ν το π ίσ τη κ ε η PQ 17, η μ εγα λύ τερ η νηοπομπή που είχ ε α­ π ο σ τα λεί μ έχ ρ ι τ ό τ ε προς τη Σ ο β ιετικ ή Ενωση. Είχε απ οπ λεύσ ει από τη ν Ισλαν­ δ ία σ τις 27 Ιουνίο υ 1942, με τ ε λ ικ ό π ροο­ ρισμό το Μ ούρμανσκ, α π ο τελο ύ μ ενη από 37 φ ο ρ τη γά το υ Β ρ ετα ν ικ ο ύ κα ι Α μ ερ ικ α ­ νικο ύ Ν α υτικού. Τα σκάφη, δ ια τετα γ μ έ ν α σε εν ν έα σ τή λ ε ς τω ν τεσ σάρω ν πλοίων, σ υ νο δ εύ ο ντα ν από μια δύναμη σ τε ν ή ς

π ροστασίας 19 αντιτορπ ιλικώ ν. Η νηοπ ο­ μπή υπέστη τη ν πρώτη τη ς απώ λεια το πρωί τη ς 4ης Ιουλίου, ό τα ν ένα και μονα­ δ ικό He 115 β ύ θ ισ ε το φ ο ρ τη γό «Christopher Newport». Η κ υ ρ ιό τε ρ η επ ί­ θ εσ η, όμως, θ α εκδη λω νότα ν αργά το α­ π όγευμα τη ς ίδ ια ς ημ έρα ς. Σ τις 20.15, τα 25 Heinkel 111 τη ς I/KG 26, υπό τη ν η γεσ ία το υ σμηναγού Μ περτ Αϊκε, είχ α ν εν το π ίσ ει το υ ς σ τόχους το υ ς και ε το ιμ ά ζο ν τα ν γ ια τη δ ια δ ικα σ ία τη ς ε ­ π ίθεσ ης. Ε κείνη τη ν εποχή το υ έ το υ ς , στο σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν ο γεω γρα φ ικό πλάτος, ο μ εσ ο νύ κτιο ς ή λ ιο ς β ρ ισ κότα ν χαμηλά σ τον ορ ίζο ντα , θ υ μ ίζο ν τα ς έ ν το ν α ένα μ εσ ο γεια κό δ ε ιλ ιν ό που θ α δ ια ρ κούσ ε για το υ ς επ ό μ ενο υς τέ σ σ ε ρ ις μ ήνες, με τη δ ια φ ο ρ ά ό τ ι τ ο φως το υ ελά χισ τα θ έρ μαινε το π εριβάλλον: δ ια τη ρ ο ύ σ ε τη θ ε ρ ­ μοκρασία π έρ ιξ το υ μηδενός, αλλά η θ ερ μ ό τη τά το υ δ εν ά γ γ ιζε π ο τέ τα παγωμένα α ρ κτικά νερά. Τα τορπιλοπ λάνα μείω σαν σ τα δια κά το ύψ ος το υ ς από τα 40 σ τα 1520 μ. από τ η ν επ ιφ ά νεια τη ς θάλασσ ας. Τα 100 μέλη τω ν πληρω μάτω ν ατσάλω σαν τα νεύ ρ α το υ ς και ενδό μ υχα α π ο δέχθη κα ν τη ν ιδ έα το υ θ α νά το υ . Σ τα χ ειρ ισ τή ρ ια το υ α ερ ο σ κά φ ο υ ς το υ ο ανθυπ οσ μηναγός Χανς Φεν σ τα θ ερ ο π ο ίη σ ε τη ν τα χ ύ ­ τη τά το υ, καθώ ς το υπόλοιπο πλήρωμα ελάμβα νε τ ις θ έ σ ε ις του: ο ι π ο λυ β ο λη τές

όπλισαν τα όπλα το υ ς και ο βομβαρδισ τή ς Καρλ Β έγ κ ερ έσ κυψ ε πάνω από το σ κο π ευ τικό του. Μ προστά το υ δ ιέ κ ρ ιν ε μόνο φ ευ γ α λ έ ε ς ε ικ ό ν ες τη ς α π ερ α ντο ­ σ ύνης το υ ω κεανού, τ ις οπ οίες το υ επ έ­ τρ επ α ν να α ν τικ ρ ίσ ει τα μικρά α νοίγμ α τα που δ η μ ιο υ ρ γο ύ ντο πάνω σ το λεπ τό π έ­ πλο ο μ ίχ λη ς που απλω νόταν σ τη ν α τμ ό ­ σφαιρα. Τα σκάφη έπ λεα ν με τα χ ύ τη τα 7 κόμ­ βων, ό τα ν τα γερ μ α ν ικ ά τορπιλοπλάνα εμ φ α ν ίσ τη κ α ν στη δ ε ξ ιά π λευρ ά τη ς ν η ο ­ πομπής, από τη « σ κο τεινό τερ η » π λευρά το υ ορ ίζο ντα . Σε απόσταση 16 χλμ. από το υ ς σ τόχους το υ ς α ναπ τύχθη κα ν σε α­ νο ικτό , κα τά μέτωπο, σχηματισ μό, καθώς άρχισαν να δ έχ ο ν τα ι τα πρώτα α ν τια ε ρ ο ­ π ορικά πυρά. Τα Heinkel χω ρίστηκαν σε δύο σ χηματισ μούς. Ο δ ε ύ τ ε ρ ο ς σ χη μ α τι­ σμός, α π ο τελο ύ μ ενο ς από 12 α εροσ κά φ η υπό τη ν η γεσ ία το υ ανθυπ οσ μηναγού Κ όνραντ Χ έννεμ α ν (Konrad Hennemann), έ σ τρ ε ψ ε α ρ ισ τερ ά γ ια να ε π ιτ ε θ ε ί κατά το υ οπ ίσθιου δ εξιο ύ τε τ ά ρ τ ο υ τη ς ν η ο ­ πομπής, ενώ ο πρώτος, υπό τη διοίκησ η το υ Α ϊκε, σ υνέχισ ε τη ν αρχική το υ πορεία κα τά το υ δ εξ ιο ύ π λευρού. Η δ ρ α μ α τικ ό ­ τε ρ η επ ίθεσ η κα τά τη ς νηοπομπ ής είχε μό λις αρχίσ ει. Το α ερ ο σ κά φ ο ς το υ Φεν, σ τον δ ε ύ τ ε ­ ρο σχηματισ μό, απείχε τώ ρα π έν τε χιλιό -

Πλοίο διάσωσης

Αρχηγός νηοπομπής Πλοίο διάσωσης

Πετρελαιοφόρο

jj ^ «John W itherspoon»

Πλοίο διάσωσης

Δ ιά γ ρ α μ μ α φ ο ρ τη γώ ν πλοίων τη ς νηοπομπής PQ 17.

1 4 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

4 Ιουλίου Επίθεση He 1111/KG 26 Απόγευμα 4ης Ιουλίου η PQ 17 διασκορπίζεται

ΓΡΟΙΛΑΝΔΙΑ

2 Ιουλίου Επίθεση He 115

ΘΑΛΑΣΣΑ μ

ΠΑΡΕΝΤΣ

Βόρειο Ακρωτήριο

Σχεδίαση χάρτη: ΓΝΩΜΩΝ

Εκδοτική 20 13

Μουρμάνσκ

•% ** * Αρχάγγελος

27 Ιουνίου Απόπλους PQ 17

,ν

/

ΕΣΣΔ

ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ

ΥΠΟΜ ΝΗΜ Α Γερμανικά αεροσκάφη

Οριο πάγων

Βυθισμένα σκάφη

Π ο ρ εία τη ς Ρ Ο 1 7 μ ε τις κ α τά τόπ ους α ερ ο π ο ρ ικ ές επ ιδ έσ εις . Η π εριοχή τη ς Ν ήσ ου τω ν Α ρ κτω ν ή τα ν το σ η μ είο που εκ δ η λω νό τα ν ο κ ύριος ό γ κο ς τω ν γερμανικώ ν επ ιθ έσ εω ν Λ ό /ω τη ς μ ικ ρ ή ς α π όσ τασ ης από τα α ερ ο δ ρ ό μ ια τη ς Ν ο ρ β η γ ία ς . μ έτρ α από τα π λη σ ιέσ τερ α ο κά φ η τη ς ν η ­ οπομπής, βλέπ οντα ς το φ ρ άγμ α τω ν α­ ντιαερο π ο ρικώ ν να κ α τε υ θ ύ ν ε τα ι επάνω του, με τα τρ ο χ ιο δ ε ικ τικ ά να π ερνούν ξυ ­ στά από το π ιλοτήριο. Λ ίγα μ έτρ α κάτω από τη ν «κοιλιά» το υ Heinkel τα πυρά σή­ κωναν π ίδα κες νερού, π ροκαλώ ντας μι­ κρές α ν α τα ρ ά ξ εις που δια τά ρα σ σ αν τη σ τα θ ερ ό τη τα τ η ς πτήσης. Ο Β έ γ κ ε ρ ρ ύ θ ­ μιζε το σ κο π ευ τικό το υ με το α ρ ισ τερ ό χέρι, ενώ το δ ε ξ ιό το υ ακουμπ ούσε το ν μοχλό α π ελευθέρ ω σ η ς τω ν τορπιλών. Λ ί­ γο α ρ γό τερ α α κο ύ σ τη κε η φωνή το υ: «Π έντε μ ο ίρ ες δ εξιά ...» . Τα εχ θ ρ ικ ά πυρά αύξα ναν με κά θ ε δ ευ τε ρ ό λ ε π το που π ερ­ νούσε. Κάποια θ ρ α ύ σ μ α τα έπ λη ττα ν ήδη τη ν ά τρ α κ το ή τα φ τερ ά , χωρίς όμως να α γ γ ίξο υ ν ζω τικά όργανα το υ α ερ ο σ κά ­ φους. Ε κείνη τη σ τιγμ ή το α ν τιτο ρ π ιλ ικ ό USS «Wainwright» α ναπ τύσ σοντας τα χ ύ ­ τη τα κ α τε υ θ ύ ν θ η κ ε προς το δ ε ξ ιό π λευ ­ ρό τη ς νηοπομπής, προσπερνώ ντας όλα τα φ ο ρ τη γά από τα α ρ ισ τερ ά προς τα δ ε ­

ξιά, λα μ β ά νο ντα ς θ έσ η παράλληλη με ε ­ κ ε ίν η τω ν υπόλοιπων πλοίων κα ι ανοίγο-

ν τα ς πυρ με όλα τα α ντια ερ ο π ο ρ ικά τη ς δ ε ξ ιά ς π λευρ άς σ τα επ ερ χόμενα αερο-

0 «Η λιο ς το υ Μ εσ ο ν υ κ τίο υ φ ω το γ ρ α φ η μ έν ο ς από ένα νο ρβ ηγικό ψ ιόρδ. Σ ύμφ ω να μ ε τη γερ μ α νικ ή τα κ τικ ή , η η λ ιο φ ά νεια που επ ικ ρ α το ύ σ ε σ το ν α ρ κ τικ ό κύκλο κ α τά το υ ς θ ε ρ ιν ο ύ ς μ ή νες α π ο τελο ύ σ ε την ιδ α ν ικ ό τερ η π ερίοδο για ε π ιθ έ σ ε ις α ερ ο π ο ρ ικ ο ύ το ρ π ιλισ μο ύ. Τα α ερ ο σ κά φ η ε π ιτίθ ε ν το από τη σ κ ο τειν ό τερ η π λευρ ά το υ ο ρ ίζο ν τα , ώ σ τε να δια κρίνουν τα π ερ ιγ ρ ά μ μ α τα των πλοίων επ ί τη ς φ ω τειν ό τερ η ς π λευ ρ ά ς το υ ς , όπως σ τη φ ω το γ ρ α φ ία .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA 1 1 5

σκάφη το υ πρώτου σ χηματισ μού. Η ταν η σ τιγμή κα τά τη ν οποία ο ά νεμ ο ς δ ιέ λ υ ε το πέπλο ο μ ίχ λη ς που μ έχρι τ ό τ ε προσέφ ε ρ ε κάποιου ε ίδ ο υ ς κάλυψη στη νηο π ο­ μπή. Το Heinkel «1Η+ΜΗ» το υ ανθυπ οσμηναγού Γ κέο ρ γκ Κ άουνμ αγερ (Georg Kaunmeyer) β ρ έ θ η κ ε σε απόσταση οκτώ χ ιλιο μ έτρ ω ν μπροστά από το α ντιτο ρ π ιλικό, ό τα ν μια αντα νάκλα σ η το υ ηλια κο ύ φ ω τός πάνω σ το ρύγχος το υ α ερ ο σ κά ­ φ ο υ ς το ν τύφ λω σ ε σ τιγμ ια ία . Ο π ιλότος α ιφ ν ιδ ιά σ τη κ ε, έχ ο ντα ς μό λις π ρολάβει να εξα π ο λύσ ει τη ν πρώτη τορπ ίλη το υ ό­ τα ν δ έ χ θ η κ ε τα πυρά το υ. Ενα από τα βλήμα τα έπ λη ξε το π ιλοτή ριο τρ α υ μ α τ ί­ ζο ντα ς το ν Κ άουνμ αγερ και το ν βομβαρδιστή. Ο α ρ ισ τερ ό ς κ ιν η τή ρ α ς α νεφ λέγη και το φ λεγό μ ενο καύσιμο άρχισ ε να ε ισ ­ ρ έ ε ι μέσα σ το π ιλοτή ρ ιο από τ ις τρ ύπ ες

που είχα ν α ν ο ίξ ε ι τα εχ θ ρ ικ ά βλήματα. Ο βο μ β α ρδ ισ τή ς α π ελευ θ έρ ω σ ε εσ π ευσ μ έ­ να τη δ ε ύ τε ρ η τορπ ίλη και ο Κ άουνμαγερ έσ τρ ε ψ ε προς τη ν κα τεύ θ υ νσ η τη ς Ν ορ­ βηγίας. Ενα δ ε ύ τ ε ρ ο βλήμα έπ λη ξε το πι­ λ ο τή ρ ιο και η π υρκαγιά ε ν τά θ η κ ε , α π ει­ λώ ντα ς π λέον να α ν α τιν ά ξε ι το α ερ ο σ κά ­ φ ο ς σ το ν αέρα. Το Heinkel ε κ τ έ λ ε σ ε ανα­ γκα σ τική προσθαλάσσωση 400 μ. μακρύτε ρ α από το «Wainwright» και το πλήρωμά το υ π ερ ισ υ νελέγη 15 λεπ τά α ρ γό τερ α . Το «1H+LK» το υ υποσμηναγού Σ ένερ π ρόλα­ βε να εξα π ο λύσ ει τ ις το ρ π ίλες το υ πριν π λη γεί και το ίδ ιο σ τον α ρ ισ τερ ό κ ιν η τή ­ ρα. Ο π ιλότο ς κ α τά φ ε ρ ε να σ υ γκρ ο τή σ ει το α ερ ο σ κά φ ο ς σ τον αέρα, π α ίρνοντας το ν δρ όμ ο τη ς επ ιστροφ ής. Η α π οφασιστική ε ν έ ρ γ ε ια το υ «Wainwright», το οποίο ο υ σ ια σ τικά είχ ε

διασπ άσει μόνο το υ το πρώτο κύμα επ ί­ θ εσ η ς, αλλά και η θ έ α το υ α ερ ο σ κά φ ο υ ς το υ Κ άουνμ αγερ να σ υ ν τρ ίβ ε τα ι στη θ ά ­ λασσα, φ ά ν η κ ε να α π ο θα ρ ρ ύνει το υ ς πι­ λ ό το υ ς το υ πρώτου σ χηματισ μού, κάποι­ ο ι από το υ ς οπ οίους α π έρριψ αν γρήγορα τ ις το ρ π ίλες το υ ς από μεγάλη απόσταση. Ο Α ϊκε, όμως, έδω σε το π α ρ άδ ειγμα συ­ ν εχ ίζο ν τα ς τη ν π ορεία το υ, περνώ ντας μέσα από τα πυρά τη ς ασπίδας τω ν αντιτο ρπ ιλικώ ν κα ι κ α τευ θ υ ν ό μ ε ν ο ς ενα ­ ν τίο ν το υ α μ ερ ικ α ν ικ ο ύ φ ο ρ τη γού «William Hooper». Τα π ρόσθια πολυβόλα τω ν 0,50 ιν. ά νοιξα ν πυρ κα τά το υ α ερ ο ­ σ κάφ ους, σ ημειώ νοντα ς πολλαπλά πλήγ­ ματα, ενώ ο α ρ ισ τερ ό ς κ ιν η τή ρ α ς το υ ά ρ­ χισ ε να β γά ζει καπνό. To Heinkel εξα π έλυ­ σε τ ις το ρ π ίλες το υ και πήρε ύψ ος για να α π ο μα κρυνθ εί. Μ ία τορπ ίλη β ρ ή κε το ν

Αρχηγός νηοπομπής

«Empire Baffin»

«Komiles» (ΕΣΣΔ)

(Βρετανία)

«Kentucky» (ΗΠΑ)

«Empire Snow»

«Empire Tristram»

«Temple

«Ocean

«Dan-y-Bryn»

«Empire

«Oregonian»

Arch»

Faith»

(Βρετανία)

Stevenson»

(ΗΠΑ)

(Βρετανία)

(Βρετανία)

(Βρετανία)

«Patrick

«Sahale»

«Lafayette»

«Nathaniel

«Virginia

«Wacosta»

«Macbeth»

Henry» (ΗΠΑ)

(ΗΠΑ)

(ΗΠΑ)

Green»

Dare» (ΗΠΑ)

(ΗΠΑ)

(Παναμάς)

«Stalingrad» (ΕΣΣΔ)

(Βρετανία)

«Petrovsky» (ΕΣΣΔ)

«St. Olaf» (ΗΠΑ)

(Βρετανία)

(ΗΠΑ)

«Charles R.

«White

«Exford»

«Esek

«Empire

«Campfire»

«Oliver

«William

«Mary

«Empire

McCormick»

Clover»

(ΗΠΑ)

Hopkins»

Morn »

(ΗΠΑ)

Ellsworth»

Moultrie»

Luckenbach»

Beaumont»

(ΗΠΑ)

(Παναμάς)

(ΗΠΑ)

(Βρετανία)

(ΗΠΑ)

(ΗΠΑ)

(ΗΠΑ)

(Βρετανία)

«Meanticut»

«Black Ranger»

«Schoharle»

«Goollstan»

«Alynbank»

«Afrikander»

«Sukhona»

(ΗΠΑ)

(πετρελαιοφόρο)

(ΗΠΑ)

(Βρετανία)

(πλοίο Α/Α

(Παναμάς)

(ΕΣΣΔ)

f t

f t «Andre Marti» (ΗΠΑ)

«Ulster Queen» «Hollywood» (πλοίο A/A

(ΗΠΑ)

f t

άμυνας)

άμυνας)

I

I «Copeland»

«Atheltemplar»

«Grey Ranger»

«Tbilisi»

«John Penn»

(πλοίο διάσωσης)

(πετρελαιοφόρο)

(πετρελαιοφόρο)

(ΕΣΣΔ)

(ΗΠΑ)

Δ ιά γ ρ α μ μ α φ ο ρ τη γ ώ ν πλοίων τη ς νηοπομπής PQ 18.

1 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

στόχο τη ς, π λή ττο ντα ς το μηχανοστάσιο το υ φ ο ρ τη γο ύ και α να τινά ζο ντα ς το ν δ ε ­ ξιό λ έβ η τα σ τον αέρα. Το «William Hooper» ά ρχισ ε να π α ίρνει κλίση, τυ λ ιγ μ έ ­ νο σε ένα σ ύννεφ ο πυκνού καπνού και σ υντριμμιώ ν, και σ ύντομ α ε γ κ α τα λ είφ θ η κε. Το πλήρωμα το υ Α ϊκε χ ρ ε ιά σ τη κ ε να α π ορρίψ ει α ρ κ ε τά βαριά α ν τικ είμ εν α , π ρ οκειμ ένου να σ υ γκρ ο τή σ ει το τρ α υ μ α ­ τισ μ ένο α ερ ο σ κά φ ο ς το υ σ το ν αέρα, κα­ θώ ς έλ α β ε π ορεία και α υ τό ς προς τη Νορβηγία. Την ίδ ια ώρα, κάποια άλλη τ ο ρ ­ πίλη έ π λ η ττε το σ ο β ιετικ ό δ εξ α μ ε ν ό ­ πλοιο «Azerbaijan». Ε λά χισ τοι π α ρ ατήρη σ α ν τ ις δύο ε ­ κ ρ ή ξεις, α φ ού όλα τα μ ά τια ή τα ν τώ ρα σ τρ α μ μ ένα επάνω στο Heinkel το υ α νθυπ οσμηναγού Κ όνραντ Χ έννεμ α ν, το ο ­ ποίο κ α τε υ θ υ ν ό τα ν σ τη ν κα ρδ ιά τη ς ν η ­ οπομπής. Το α ερ ο σ κά φ ο ς το υ προπο­ ρ ε υ ό τα ν σ η μ α ντικά το υ υπόλοιπου σχη­ ματισμού το υ , σ υ γκεντρ ώ νο ντα ς επάνω το υ όλα τα δ ια σ τα υ ρ ο ύ μ εν α πυρά. Παραμ ένο ντα ς α κ λ ό ν η το σ τη ν π ο ρ εία το υ, φ α ινό τα ν απ οφ ασισμένο να π λή ξει κά­ ποιο μ εγά λο σ κάφ ος. Bofors, Browning, Oerlikon, Lewis και όπλα κ ά θ ε δ ια μ ε τρ ή ­ ματος είχα ν π λέον εσ τιά σ ε ι επάνω του, καθώς π ερ νούσ ε τη ν 6η, τη ν 5η και τη ν 4η σ τήλη τω ν φορτηγώ ν, π ετώ ντα ς χαμη­ λό τερ α από τ ις υ π ερ κα τα σ κευ ές το υς, κ α τευ θ υ ν ό μ εν ο προς τη γ έφ υ ρ α το υ «Bellingham». Τα π ολυβόλα τω ν 0,50 ιν. το υ πλοίου έ σ τ ε ιλ α ν ένα φ ο ν ικ ό χαλάζι βολίδω ν από απόσταση αναπνοής. Τα α­ ντια ερ ο π ο ρ ικ ά έβ α λλα ν π λέον σε τό σ ο χαμηλή γωνία, ώ σ τε μ ερ ικά από τα σκά­ φη υπ έσ τησαν ζη μ ιέ ς και απ ώ λειες από τα δ ια σ τα υ ρ ο ύ μ εν α φ ίλ ια πυρά. Το β ο μ ­ β α ρ δ ισ τικό σ υνέχ ισ ε τη ν π ο ρ εία του, δ ια κ α τεχ ό μ εν ο από μια α υ το κ το ν ικ ή μα­ νία να π λή ξει το ν στόχο το υ . Δ ε ν σ τα μ ά ­ τη σ ε ο ύ τ ε ακόμ η και ό τα ν μια μικρή έ ­ κρηξη φ ω τιά ς ε μ φ α ν ίσ τη κ ε σ τη ν ά τρ α ­ κτό το υ και μ εμ ιά ς ο λό κλη ρ ο το α ε ρ ο ­ σ κάφ ος φ ά ν η κ ε να α ν α φ λ έγ ετα ι. Εξα­ ν τλ η μ έν α τα α ν τια ερ ο π ο ρ ικ ά άρχισ αν ένα -ένα να σ ιγούν, καθώ ς ά δ εια ζα ν ο ι γ ε ­ μ ισ τή ρ ες το υ ς , υ π ερ θ ερ μ α ίν ο ν τα ν ή πάθ α ινα ν εμπ λοκή από το αδιάκοπ ο πυρ, α ­ φ ή ν ο ν τα ς το υ ς π ο λ υ β ο λ η τές άοπ λους να π α ρ α κο λο υ θ ο ύ ν σαν απλοί θ ε α τ έ ς το τα λ α ν τε υ ό μ εν ο , φ λ εγ ό μ εν ο Heinkel να α­ π ε λ ε υ θ ε ρ ώ ν ει τ ις το ρ π ίλ ες το υ . Η πρώτη κ ινο ύ μ ενη προς τη ν πλώρη το υ «Bellingham» α σ τό χ η σ ε γ ια τρ ία μέτρα . Η δ ε ύ τε ρ η σ υ νέχ ισ ε τη ν π ο ρ εία τη ς κ α τευ θ υ ν ό μ εν η προς το β ρ ετα ν ικ ό φ ο ρ τη γό «Navarino», μπροστά από το «Bellingham». Το έπ λη ξε κα τα μ εσ ή ς, α­ κριβώ ς κάτω από τη γέφ υ ρ α , ε κ τ ο ξ ε ύ ο ­ ν τα ς ένα ν τε ρ ά σ τιο πίδακα νερ ο ύ και με-

Αρχηγίδα αντιτορπιλικών |

Α/Τ I

Α/Τ I

Αρχηγίδα Α/Τ Α/Τ I I

Α/Τ I

Αρχηγίδα Α/Τ I

Κ ορβέτα I

I K/B I Α/Τ

Α/Τ I

Α/Τ I I Ν αρκαλιευτικό

I I I I

I Αρχηγίδα Α/Τ

I I I I

f

I I I I

I I I I

ί I I I

I I • Αεροπλανοφόρο HMS «Avenger»

I Α/Τ Εξοπλισμένο I αλιευτικό A/T

I A/T

Αρχηγός νηοπομπής

N/A I

f I I I I

I I Εξοπλισμένο α λιευ τικό

o 1000

I K/B

I I I I I I I I I I I I I I I

N/A I

Αρχηγίδα A/T I

I A/T

A/T I I

Εξοπλισμένο αλιευτικό

3000

6000 γ υ ά ρ δ ε ς

2700

5 40 0 "μ έτρ α

Δ ιά γ ρ α μ μ α σκαφώ ν σ υ νο δ εία ς τη ς νηοπομπής PQ 18. Π α ρ α τη ρ ή σ τε τη Θ έση το υ α ερ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο υ H M S «Avenger». τα τρ έπ ο ν τα ς όλη τ η ν υπ ερ κα τα σ κευ ή σε σωρό άμορφ ω ν συντριμμιώ ν. Σ το α ερ ο σ κά φ ο ς το υ Φεν, μία έκρ η ξη στα α ρ ισ τερ ά το υ τρ ά β η ξε το βλέμ μα το υ ραχιαίου π ολυβολητή. «Ο Χ έννεμ α ν κτυπήθηκε!». Ο α ρ ισ τερ ό ς κ ιν η τή ρ α ς είχ ε ανα φ λεγεί, α φ ή νο ντα ς πίσω το υ μία λω ρί­ δα πυκνού μαύρου καπνού. Το α ερ ο σ κά ­ φ ο ς πλάγιασε και π ρ οσ έκρουσ ε στη θ ά ­ λασσα, α νάμεσα σ την πρώτη και δ ε ύ τε ρ η σ τήλη τω ν φορτηγών. Ο εγ κ έφ α λ ο ς το υ Φ εν κα τέγρ α ψ ε τη ν π ληροφ ορία, αλλά η προσοχή το υ ή τα ν σ τρ α μ μ ένη σ τον σ τό ­ χο το υ, το τ ε λ ε υ τ α ίο πλοίο σ την α ρ ισ τερ ή πλευρά. Α π έχοντας δύ ο χ ιλ ιό μ ε τρ α από το ν στόχο το υ, ά κ ο υ γ ε μόνο τ ις ο δ η γ ίες το υ Β έγκερ : «Δ εξιά ... λίγο α κό μ η ... Αυτό

είναι!». Κάποια μικρά π λήγματα στα φ τ ε ­ ρά κλυδώ νισαν ελά χισ τα το α εροσ κά φ ος, χωρίς όμως να το εκ τρ έ ψ ο υ ν από τη ν πο­ ρ εία το υ. Σε απόσταση ενό ς χ ιλ ιο μ έτρ ο υ , ο Β έ γ κ ε ρ π άτησε το ν μοχλό: «Ρίψη!», φώ­ ναξε, καθώ ς κάποια βλή μ α τα έπ λη ττα ν τη δ ε ξ ιά π τέρυγα. Ο ι δύ ο το ρ π ίλ ες έπ ε­ σαν σ το νερό, κ α τε υ θ υ ν ό μ ε ν ε ς προς το ν στόχο το υ ς, χωρίς όμως απ οτέλεσμα. Α νακουφ ισμ ένο από το βάρος 1.500 κ ι­ λών, το Heinkel α νυψ ώ θη κε από μόνο το υ, π ερνώ ντας μέσα από τα εχ θ ρ ικ ά πυρά και β γα ίνο ντα ς σ χετικά ά θ ικ τ ο από τη ν άλλη πλευρά, α φ ή νο ντα ς πίσω το υ τη ν η ­ οπομπή. Το κα τα δ ικα σ μ ένο «Navarino» έλ α β ε κλίση γρήγορα προς τα α ρισ τερά , καθώς

• * ' Β

Λ

*

’)«/

- T 's .·Γ

*■'· ^

jj.

7 ;-' ^ ^ ^ ^ _____________«,___________________ iüfcii*!«______ _ *ää_____ Ενα το ρ π ιλοφ όρ ο Junkers 88 τη ς III/KG 26 κ α τά τη δ ιά ρ κ εια τη ς επ ίθ εσ η ς κ α τά τη ς P Q 1 8 σ τις 14 Σ επ τεμ β ρ ίο υ .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 7

....

Τα H ein kel 111Η-6 τη ς KG 2 6 έδ ρ α σ α ν μ ε μ ε γ ά λ η επ ιτυ χ ία ως τορπ ιλοπ λάνα και σ το Θ έα τρ ο Επ ιχειρήσεω ν τη ς Μ εσ ο γ είο υ . Σ τη ν εικό να σ υ ν ο δ εύ ο ν τα ι από B f 109F, ενώ τα υ τό χ ρ ο ν α κ α τα δ ιώ κο ντα ι από H urricane (Revell). τ ο πλήρωμά το υ το εγ κ α τέ λ ε ιπ ε, ενώ το «Bellingham» χ ρ ε ιά σ τη κ ε να σ τρ α φ εί δ ε ­ ξιά π ρ οκειμ ένου να α π ο φ ύγει το ν εμ β ο λ ι­ σμό. Το «1H+GH» το υ Χ έννεμ α ν είχ ε προσ κρ ούσ ει σ τα α ρ ισ τερ ά τη ς πλώρης το υ «Washington», το υ πρώτου φ ο ρ τη γο ύ τη ς 2ης στήλης. Καθώς τα πλοία προσπερ­ νούσαν το φ λεγό μ ενο , η μ ιβ υ θ ισ μ ένο ε ­ ρείπιο, ο ι ά ν δ ρ ες δ ιέκ ρ ιν α ν κα θα ρά το υ ς απ εγνω σ μένους π ιλότο υς σ το εσ ω τερ ικό το υ να προσπαθούν να απ εγκλω βισ τούν από τη ν κόλαση φ ω τιά ς που το υ ς τύ λ ιγ ε. Οι ν α ύ τε ς ζη τω κραύγαζαν για τη ν κατάρριψή του, ε κ το ξ ε ύ ο ν τα ς ύ β ρ εις και κατάρ ες στο ε το ιμ ο θ ά ν α το πλήρωμα. Σ τις 20.35 η επ ίθεσ η είχ ε λ ή ξει. Η I/KG 26 είχ ε α π ο λέσ ει τρ ία α εροσ κά φ η γ ια τη βύθισ η ισ άριθμω ν πλοίων. Το «1H+LK» το υ υποσμηναγού Σ ένερ κ α τά φ ερ ε να π λησιάσει το Τρόμσε με το ν α ρ ισ τερ ό κι­ νη τή ρ α φ λεγό μ ενο , ό τα ν υπέστη τη ν α-

Ο ,τι α π ό μ ειν ε από το H e in k e l« 1H+LK» (7147) τη ς I/KG 26, το υ υπ οσμηναγού Σ έν ερ , κ ε ίτα ι α κόμ η και σ ή μ ερ α σ το ν β υ θ ό το υ Τρόμσε σ τη Ν ο ρ β η γ ία , α π ο τελώ ντα ς πόλο έ λ ξη ς καταδύσεω ν.

1 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

πώ λεια και το υ δ εξιο ύ . Το α ερ ο σ κά φ ο ς προσ θαλασσ ώ θηκε και το πλήρωμα περιο υ ν ελ έγ η από νορ β ηγικό α λ ιευ τικ ό . Ο Αϊκε και το πλήρωμά το υ π έρασαν α ρ κ ε τέ ς αγω νιώ δεις ώ ρες πτήσης πριν το Heinkel, με το ν α ρ ισ τερ ό κιν η τή ρ α φ λεγό μ ενο , π ρ οσ γειω θ εί ομαλά στο Μ π α ρντούφ ος. Λίγη ώρα α ρ γό τερ α , τ ε λ ε υ τ α ίο ι από ό ­ λους, ο Φ εν και το πλήρωμά το υ α ν τίκ ρ ι­ σαν με ανακούφ ισ η το ν διά δρ ο μ ο προ­ σγείω σης το υ α ερ ο δ ρ ο μ ίο υ , με το α ε ρ ο ­ σ κάφ ος το υ ς σώο. Η Κλωθώ, η π ρ εσ β ύτερη από τ ις Μ οίρες, ξ ε τύ λ ιγ ε ακόμη το ν ή ­ μα τη ς ζωής τω ν τεσ σάρω ν α υτώ ν ανδρών και η α δ ελφ ή τη ς, η Λάχεσις, σ υνέχισ ε να το τ υ λ ίγ ε ι σ το α δ ρ ά χ τι τη ς. Η Ατροπος, η νεώ τερ η και πιο δύστροπ η των τριώ ν Μοιρών, είχ ε απ οφ α σ ίσ ει να κό ψ ει πρόωρα το νή μ α τη ς ζωής το υ η ­ ρωικού α νθυπ οσ μηναγού Κ όνραντ Χ έν­ νεμαν, ο οπ οίος τιμ ή θ η κ ε μ ε τα θ α ν ά τια με τη ν απονομή το υ Σ τα υρού τω ν Ιππο­ τώ ν για τη ν α υ το θ υ σ ία και τη ν αυτα π ά ρ­ νησή του. Α ργό τερα , το απ όγευμα τη ς 4ης Ιου­ λίου, το Β ρ ε τα ν ικ ό Ν αυαρχείο, θ ο ρ υ β η ­ μένο από μία λα νθ α σ μ ένη π ληροφ ορ ία π ερί εξό δ ο υ το υ γερ μ α νικο ύ σ τόλου επιφ α νεία ς, έλ α β ε τη ν εγ κ λ η μ α τικ ή απ όφα­ ση να δ ια σ κο ρπ ίσ ει τη νηοπομπή, διατάσσ οντα ς τα φ ο ρ τη γά σκάφη να π ο ρ ευ θ ο ύ ν α υτόνο μ α προς το υ ς π λη σ ιέσ τερ ο υ ς σο­ β ιε τικ ο ύ ς λ ιμ έν ες . Κ α τ’ α υ τό ν το ν τρόπο α π ο τέλεσ α ν α π ρ ο σ τά τευ το υ ς , μεμονω ­ μένο υς σ τόχους τω ν γερ μ α νικώ ν υπο­ βρυχίω ν και βομβαρδιστικώ ν. Από τα 37 πλοία τη ς νηοπομπ ής, τα 24 β υθ ίσ τη κα ν,

α π ο τελώ ντα ς τη μ εγα λύ τερ η β ρ ετα νική να υ τική κα τα σ τρ οφ ή το υ π ολέμου. Η α­ πώ λεια για τ ις Σ ο β ιε τικ έ ς Ενοπλες Δυνά­ μ εις υπ ήρξε εξίσ ου τρ ο μ α κ τικ ή : 3.350 ο­ χ ήμ ατα, 430 άρματα, 210 α εροσ κά φ η και πάνω από 156.000 τό ν ν ο υ ς π οικίλου π ολε­ μικού υλικο ύ είχα ν κα τα λ ή ξει σ το ν βυθ ό τ η ς θάλασσας.

Η ΚΟΡΥΦΩΣΗ Καταδίωξη me PQ 18 Ο ι α νυπ ολόγισ τες απ ώ λειες τη ς P Q 17 υποχρέωσαν το Β ρ ετα νικό Ναυαρχείο να α να β ά λει τη ν αποστολή τη ς επ ό μ ενη ς ν η ­ οπομπής μ έχρι το ν Σεπ τέμβριο, παρά τις έ ν το ν ες δ ια μ α ρ τυ ρ ίες τω ν Σοβιετικών. Η PQ 18 απέπ λευσε από τη Σκω τία σ τις 2 Σ ε­ π τεμβρ ίου και α π ο τε λ ε ίτο από 40 εμπ ορι­ κά πλοία. Α υτή ν τη φ ορά τ ο Ναυαρχείο ε ί­ χε δώ σει ιδ ια ίτερ η β α ρ ύ τη τα σ την προ­ στασία τη ς νηοπομπής. Η PQ 18, εκ τό ς από τη σ τενή δύναμη προστασίας 18 α ντιτορπιλικώ ν, θ α ή τα ν η πρώτη α ρ κτική ν η ­ οπομπή που θ α είχ ε τη ν τύχ η να σ υ νο δ εύ ­ ε τα ι από ένα αεροπ λανοφόρο, το HMS «Avenger», με 12 Hurricane στο κατάστρω ­ μά του. Ο ταν η παρουσία τη ς έ γ ιν ε α ν τι­ ληπτή, η π ληροφ ορ ία μ ετα β ιβ ά σ τη κε σε ό λ ες τις μο νά δες τη ς Luftwaffe και τω ν υ­ ποβρυχίων στη Νορβηγία. Η γερμ ανική δύναμη τορπιλοπλάνω ν ε κ ε ίν η τη στιγμή α ρ ιθ μ ο ύ σ ε σ υνολικά 72 α εροσ κάφ η: 46 He 111 και 11 Ju 88 των I και III/KG 26 α ν τίσ το ι­ χα, τα οποία θ α έ φ ερ α ν το βάρος τω ν επι­ χειρήσεω ν, καθώς και 15 He 115. Σ τις 13 Σ επ τεμ βρίου 1942, στο αερο-

δρόμιο το υ Μ π αρντούφος, ο νέο ς δ ιο ικ η ­ τή ς τ η ς I/KG 26, επισμηναγός Β έρ νερ Κλύμπερ (Werner Kluemper), ενη μ έρ ω νε το υ ς ά νδ ρ ες το υ για τη ν επ ικείμ ενη επ ίθεσ η. Ο Κλύμπερ ή τα ν β ετερ ά νο ς τη ς Λεγεώ νος το υ Κ όνδορος κα τά το ν Ισπανικό Εμφ ύλιο Π όλεμο και ο εμ π ειρ ό τερ ο ς π ιλότος τη ς σμηναρχίας, έχ οντα ς δ ια τε λ έ σ ε ι αρχαιό­ τερ ο ς εκπ α ιδ ευ τή ς αεροπ ορικώ ν τορπ ιλισμών στο Γκροσ σ έτο τη ς Ιταλίας. Τα πλη­ ρώματα ενη μ ερ ώ θ η κα ν για τη σ ύνθεσ η τη ς νηοπομπής, τη ν τα χ ύ τη τα και τη ν πο­ ρεία τη ς. Η επ ίθεσ η θ α δ ιεξα γό τα ν τ ο ίδιο απόγευμα και κα τά τη ν πάγια πλέον τ α κ τ ι­ κή θ α ξεκινο ύ σ ε με έναν βομβαρδισμό α­ ντιπερισπ ασμού από 20 Junkers 88 τη ς III/KG 30. Κατόπιν θ α α κολο υθούσ α ν 26 He 111 και 17 Ju 88 των I και III/KG 26, σε δύο κύματα, εφ α ρ μ ό ζο ντα ς και πάλι τη ν τ α κ τ ι­ κή τη ς Χρυσής Σάρωσης. Ιδ ια ίτερ η έμ φ α ­ ση δ ό θ η κ ε σ την εξο υ δ ετέρ ω σ η το υ β ρ ε­ τα νικο ύ α εροπ λανοφόρου. Ωστόσο, ο σ υγχρονισ μός τω ν επ ιθέσ εω ν απέτυχε. Τα Ju 88 ε κ τέ λ ε σ α ν το ν βομβαρδισμό το υ ς πολύ πριν τη ν π ρ οκα θο ρισ μένη ώρα, π ρ οσ ελκύοντα ς επάνω το υ ς τα Hurricane το υ αεροπ λανοφ όρου. Α υτό θ α είχ ε αρ­ ν η τ ικ έ ς επιπτώ σεις για α μ φ ό τερ ες τις π λευρές. Πρώτον, τα τορπιλοπλάνα θ α ε ί­ χαν να α ντιμ ετω π ίσ ο υν τη ν πλήρη α ν τια ε ­ ροπορική ισχύ τη ς νηοπομπής και δ ε ύ τ ε ­ ρον, τα μα χητικά το υ «Avenger», α να χ α ιτί­ ζο ντα ς μια απλή επ ίθεσ η αντιπ ερισ π α­ σμού μεγάλου ύψους, θ α είχα ν ήδη κα τα ­ ναλώσει τα καύσιμα και τα πυρομαχικά το υ ς όταν, 30 λεπ τά αργότερα , θ α ε κ δ η ­ λω νόταν η κύρια γερ μ α νική επ ίθεσ η πάνω από τη ν επ ιφ ά νεια τη ς θάλασσας. Π ερί τις 15.00, τα τορπιλοπλάνα ε ν τ ό ­ πισαν τη νηοπομπή, χωρίς όμως να δ ια κ ρ ί­ νουν το εχ θ ρ ικ ό αεροπ λανοφόρο, ο ύ τε και εχ θ ρ ικ ά μαχητικά, γεγο νό ς που ο δ ή ­ γησ ε το υ ς π ιλότους στο να π ιστέψ ουν ό τι σι α να φ ορ ές τη ς υπηρεσίας π ληροφ ο­ ριών ή τα ν μάλλον λα νθ α σ μ ένες. Καθώς τα πρώτα α ντια ερ ο π ο ρ ικά πυρά άρχισαν να εκ ρ ή γ ν υ ν τα ι γύρω από τα αεροσκάφη, ο Κλύμπερ α νέβασε το ν σ χηματισ μό του σε ύψ ος 50 μ. γ ια να α π οφ ύγει το ν μεγα ­ λύ τερ ο όγκο τω ν πυρών. Σε μία μονή σ ει­ ρά α νεπ τυγμ ένη κατά μέτωπο και δ ια τη ­ ρώντας απ οστάσεις 100-150 μ. μεταξύ το υς, τα Heinkel κ α τε υ θ ύ ν θ η κ α ν κα τά το υ δεξιο ύ π λευρού τη ς νηοπομπής. Την ίδια στιγμή, τα Junkers 88 τη ς Σμηναρχίας III/KG 26 το υ σμηναγού Κλάους Ν όκκεν α­ ποσπάστηκαν από το ν σ χηματισ μό για να επ ιτεθ ο ύ ν από δ ια φ ο ρ ετικ ή κα τεύθυνσ η, κ ά θ ετη προς ε κ ε ίν η των Heinkel. Η ώρα ή ­ τα ν 15.27. Τα πληρώ ματα των πλοίων παρακο­ λουθ ούσ α ν με δ έο ς το θ έ α μ α το υ σ τα θε-

Δ ρ α μ α τικ ά σ τιγ μ ιό τυ π α από τη ν επ ίθ εσ η τη ς I/KG 26 κ α τά τη ς PQ 18 σ τις 13 Σ επ τεμ β ρ ίο υ . Επάνω: η φ ω το γ ρ α φ ία ελ ή φ θ η από Β ρ ετα ν ό α ξιω μ α τικ ό , μ έλ ο ς τη ς νηοπομπής. Δ ια κ ρ ίν ο ν τα ι κ α θ α ρ ά τα H ein kel τη ς I/KG 26, σ ε χα μ η λή π τήση τη ν ώρα τη ς επ ίθ εσ η ς εν μέσω α ντια ερ οπ ορικώ ν πυρών. Μ έ σ ο ν και κ ά τω : ο α κα ρ ια ίο ς θ ά ν α το ς εν ό ς π λοίου: το «Em pire Stevenson», κ α θώ ς α ν α τιν ά ζ ε τα ι μ α ζ ί μ ε το φ ο ρ τίο π υρομαχικώ ν το υ . Δ ια κ ρ ίν ε τα ι ένα Heinkel, ενώ α π ο μ α κ ρ ύ νετα ι μ ε τ ά τη ν επ ιτυ χ ία το υ .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 9

ρωσαν πρόωρα τ ις το ρ π ίλες το υς, αλλά τα π ερ ισ σ ότερα σ υνέχισαν σ τα θ ερ ά τη ν πο­ ρεία το υ ς, περνώ ντας πάνω από τη ν ασπί­ δα προστασίας τω ν α ντιτορπ ιλικώ ν και οδ εύ ο ν τα ς προς το κ έν τρ ο τη ς νηοπ ο­ μπής, καθώς το δ ε ξ ιό π λευρό τω ν φ ο ρ τη ­ γών εμ φ α νιζό τα ν τώ ρα ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν ο μπροστά το υς. Σε απόσταση περίπου ε ­ νός χ ιλ ιο μ έ τρ ο υ από τα σκάφη, ο ι δύο σχημα τισ μοί α π ελευθέρ ω σ α ν τα υ τό χ ρ ο ­ να τ ις το ρ π ίλες το υς. Την επ όμενη σ τιγ­ μή, 70 το ρ π ίλες έσπ ευδαν προς το υ ς σ τό ­ χους το υ ς από δύο δ ια φ ο ρ ε τικ έ ς κ α τε υ ­

πλοία με β ρ ετα ν ικ ά πληρώματα, ναυτικώ ν «ψημένων» στη θάλασσα και έμπ ειρω ν σ τις τ α κ τικ έ ς τω ν νηοπομπών, ε κ τέλ εσ α ν αμέσως το ν ελιγμ ό. Ωστόσο, μεγάλο μ έ­ ρος των σκαφών α π ο τελο ύ ντο από πλη­ ρώματα διάφορω ν ε θ ν ικ ο τή τω ν (παναμαϊ­ κά, σ ο β ιετικά και α μ ερικα νικά ) και ή τα ν ε ­ πανδρω μένα από ά νδ ρ ες άπειρους, α δα ­

μενο «Wacosta», ά θ ικ το από το χαλάζι των βλημάτω ν που εκ το ξ ε ύ ο ν τα ν ενα ντίο ν το υ. Α υτή είν α ι και η μοναδική καταγεγρα μμ ένη περίπτωση το ρπ ίλης που έπλη­ ξε π ο τέ πλοίο έξω από το νερό! Το σ ο β ιετικ ό «Sukhona» και το «Afrikander» εγ κ α τα λ είφ θ η κ α ν από τα πληρώ ματά το υ ς αμέσως μ ετά τα πλήγμα­ τα που δέχθηκαν. Το α μ ερ ικα νικό «John Penn» δ έ χ θ η κ ε δύο το ρ π ίλες που έπληξαν τα υ τό χ ρ ο να τη δ εξιά π λευρά του. Το μ εγα λύ τερ ο μ έρ ος το υ π ληρώ ματος δια ­ σ ώ θηκε πριν το σ κάφ ος β υ θ ισ τε ί με τη ν πλώρη, π αρασύροντας σ τον β υ θ ό το πο­ λύ τιμ ο φ ο ρ τίο αρμάτω ν που μ ετέφ ερ ε. Το «Macbeth» δ έ χ θ η κ ε επ ίθεσ η από ένα Heinkel που πλησίαζε από τα δ εξιά σε ύ­ ψος 24 μ. Α π ελευθ έρω σ ε τ ις το ρ π ίλες του και πραγματοπ οιώ ντας αμέσως στροφή άρχισ ε να α π ομακρύνεται. Λίγα λεπ τά α ρ­ γότερ α , ο ι το ρ π ίλες έπ ληξαν το σκάφος σ τα ύφαλα. To «Oregonian», ως το πρώτο πλοίο τη ς δ εξιά ς στήλης, β ρ έθ η κ ε στο ε ­ π ίκεντρ ο τη ς επ ίθεσ ης και δ έ χ θ η κ ε τα υ ­

ε ίς ή και α π είθα ρχους σ τους να υ τικο ύ ς ε ­ λιγμ ούς, ο ι οπ οίοι έδ ινα ν ελά χισ τη σημα­ σία σ τις δ ια τα γ ές ή σ τη ν π ειθα ρχία π λεύσης ε ν τό ς τη ς νηοπομπής. Το απ ο­ τ έ λ ε σ μ α ή τ α ν ό τ ι η 9η κα ι 10η σ τή λη τω ν σ καφ ώ ν ε ίτ ε δ ε ν κα τα ν ό η σ α ν τη δ ια τα γ ή ή α ν τέ δ ρ α σ α ν πολύ κ α θ υ σ τ ε ­ ρ η μ ένα . Ω ς ε κ τ ο ύ τ ο υ , ο κ τώ φ ο ρ τ η γ ά β υ θ ίσ τ η κ α ν μ έ σ α σ ε ισ ά ρ ιθ μ α λ ε π τά : «Wacosta» (5.430 τ.), «Oregonian» (4.830 τ.), «Macbeth» (6.130 τ.), «Afrikander» (5.440 τ.), «Empire Stevenson» (6.120 τ.), «Empire Beaumont» (7.040 τ.), «Sukhona» (3.1201) και «John Penn» (7.200 τ.). Το φ ο ρ τίο πυρομαχικώ ν το υ άτυχου «Empire Stevenson» εξερ ρ ά γη με μία εκκωφ α ντική έκρ η ξη που κ υ ρ ιο λ ε κ τικ ά το ε ­

τό χρ ο να πλήγματα τριώ ν τορπιλώ ν που το β ύθ ισ α ν σε ελά χισ τα λεπτά. Παρά το γεγονό ς ό τ ι πολλά πλοία δεν είχα ν καν α ν τιλ η φ θ ε ί τη δια τα γή σ τρο φ ής τη ς νηοπομπής, ο ελ ιγ μ ό ς έσωσε και α ρ­ κ ετά σκάφη από βέβα ιο αφανισμό. Ο κυ­ β ερ ν ή τη ς το υ φ ο ρ τη γού «Dan-y-Bryn» α­ ν έ φ ε ρ ε ό τι δ ιέκ ρ ιν ε τα ίχνη έ ξ ι τορπιλών να π ερνούν π αράλληλα με το σ κάφ ος του, καθώς εκ ε ίν ο ς ολοκλήρω νε τη στροφή των 45 μοιρών. Μ ετά το πέρας τη ς μάχης, όλοι ό ο ο ι τη βίωσαν από τη συμμαχική πλευρά, π α ρ αδέχθηκα ν ό τι η γερμ ανική επ ίθεσ η είχ ε ε κ τ ε λ ε σ τ ε ί με α κα τά β λη το θά ρ ρ ος, α υ το θ υ σ ία και α κρίβ εια , ενό ψ ει ενός τρ ο μ α κ τικ ο ύ φ ρ ά γμ α το ς πυρός των πλοίων. Η ώρα ή τα ν 15.40, ό τα ν τα γερμα-

ξαΰλωσε, ε κ το ξ ε ύ ο ν τα ς μία ουρανομήκη σ τήλη φ ω τιάς και καπνού. Ε ξα φ α νίσ τηκε α ύτα νδρ ο, α φ ή νο ντα ς σ την επ ιφ ά νεια μό­ νο μία π ετρ ελα ιο κη λίδ α ως μοναδικό ί­ χνος τη ς π ρ ό τερ η ς ύπαρξης το υ ιδίου και το υ 60μελούς π ληρώ ματος του. Η β ια ιό ­ τη τα τη ς έκρ η ξη ς ή τα ν τέ το ια , ώστε το α­ μ ερ ικα νικό «Wacosta», το οποίο α κολο υ­ θ ο ύ σ ε ακριβώ ς πίσω του, δ έχ θ η κ ε όλο το ω στικό κύμα που κ α τέσ τρ εψ ε όργανα, βα λβ ίδ ες και σωληνώσεις. Οι κ ιν η τή ρ ε ς υ­ π έστησαν ρω γμές α κινητοπ οιώ ντα ς το σκάφος, ακριβώ ς τη σ τιγμή που το πλη­ σίαζε ένα Heinkel σε ύψος 30 μ. Από από­ σταση 10 μ. το α ερ ο σ κά φ ο ς α π ελευ θ έρ ω ­ σε μία και μοναδική τορπ ίλη που δ εν πρό­

Η εντυπ ω σ ια κή θ έ α που «α π ολά μβανε» το πλήρω μα εν ό ς H einkel από το ρ ύ γ χ ο ς του.

θύνσ εις. Ο δ ιο ικ η τή ς τη ς νηοπομπής, κρίνο­ ντα ς ό τι ο μ εγα λύ τερ ο ς κίνδ υνος π ροερ­ χ ότα ν από το ν μ εγα λύ τερ ο σ χηματισμό των 26 Heinkel τη ς δ ε ξ ιά ς π λευράς, έδω σε αμέσως δια τα γή σ τρο φ ής 45 μοιρών προς τα α ρισ τερά. Σ τιγμ ές σ ύγχυσης α κολο ύ­ θη σ α ν τη ν ανακοίνωση τη ς δ ια τα γή ς. Τα Επ ισμηναγός Β έρ ν ερ Κ λύμπ ερ, δ ια κ εκ ρ ιμ έν ο ς δ ιο ικ η τή ς τη ς I/K G 2 6 και έν α ς από το υ ς εμ π ειρ ό τερ ο υ ς π ιλότους σ τις τ α κ τικ έ ς το υ α ερ ο π ο ρ ικ ο ύ τορπ ιλισμού. Α ρ γ ό τερ α δ ιο ίκη σ ε τη ν K G 26 κ α τά το δ ιά σ τη μ α Μ α ρ τίο υ 1943 - Ν ο εμ β ρ ίο υ 1944. Τ ιμ ή θη κ ε μ ε το ν Σ τα υ ρ ό τω ν Ιπποτών σ τις 29 Α υ γ ο ύ σ το υ 1943. Ε π έζησ ε των τρ ο μ α κ τικ ό τερ ω ν επ ιθ έσ εω ν τη ς μ ονά δα ς το υ σ το ν Α ρ κ τικ ό ω κεανό και σ τη Μ ε σ ό γ ειο και μ ετα π ο λ εμ ικ ά υ π η ρ έτη σ ε σ τη ν Α ερ οπ ορ ία Ν α υ τικ ο ύ τη ς Δ υ τικ ή ς Γερμ ανίας, από τη ν οπ οία α π ο σ τρ α τε ύ θ η κ ε το 1969.

ρού, α τα λ ά ν τε υ το υ σ χηματισμού των β ο μβαρδισ τικώ ν καθώ ς πλησίαζε, θ υ μ ίζο ­ ν τα ς « ...ε φ ια λ τικ ό σ ύννεφ ο γιγά ντιω ν α­ κριδών», όπως το π εριέγρα ψ ε ο δ ιο ικ η τή ς τη ς νηοπομπής. Σε απόσταση π έντε χ ιλ ιο ­ μέτρων, όλα τα α ντια ερ ο π ο ρ ικά τω ν αντιτορπ ιλικώ ν τη ς δ εξιά ς εξω τερ ική ς π λευ­ ράς ά νοιξαν πυρ πρώτα, α κο λο υ θ ο ύ μ ενα από εκ είν α τω ν α ντιτορπ ιλικώ ν τη ς εσω­ τ ε ρ ικ ή ς π λευράς και τέλο ς, εκείνω ν των 40 φ ορτηγώ ν στο κέντρ ο . Μόνο τα τ ε λ ε υ ­ τα ία δ ιέ θ ε τ α ν μ ετα ξύ το υ ς ένα σύνολο 195 αντια ερο π ο ρικώ ν πυροβόλων, τα ο­ ποία τώρα έβ α λλα ν πλέον σύσσωμα. Τα πυρά σ χημάτισ αν ένα σχεδόν συμπαγές φράγμα που θ α έπρεπε να κά νει και το υ ς γ ε ν ν α ιό τερ ο υ ς π ιλότους να λιπ οψ υχή­ σουν. Κι όμως, τα α εροσ κά φ η σ υνέχιζαν τη ν α τα λ ά ν τευ τη π ορεία το υς, φ α ιν ο μ εν ι­ κά ατάραχα, καθώς μείω ναν σ τα δια κά το ύψος το υ ς και ο ι β ο μ β α ρ δ ισ τές επ έλεγα ν το υ ς σ τόχους το υς. Οι π υ ρ ο β ο λη τές των α ντιτορπ ιλικώ ν είχα ν χαμηλώ σει τα πυρο­ βόλα στη μ ικρ ό τερ η δυ νατή γω νία Θολής π ρ οκειμ ένου να δ ια τη ρ ή σ ο υν γραμμή πυ­ ράς προς το υ ς σ τόχους το υς. Κάποια από τα αεροσ κά φ η α π ε λ ε υ θ έ ­

2 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

λα β ε καν να α γ γ ίξ ε ι το νερό. Εξερράγη σαν βόμβα στα π λευρά το υ σκάφους, ανο ίγοντα ς μία τε ρ ά σ τια τρύπ α από τη ν ο­ ποία άρχισαν να εισ ρ έο υ ν νερά. Το βομ­ β α ρ δ ισ τικό πέρασε πάνω από το β υ θ ιζό ­

Λ

H einkel 111Η-6 «1H+G H» (7098) το υ α νθυ π ο σ μ η ν α γ ο ύ Κ όνραντ Χ έννεμ α ν, δ ιο ικ η τή τη ς 2.I/K G 26 (Ν ο ρ β η γία , Ιο ύ λ ιο ς 1942). Η τα ν το α ερ ο σ κ ά φ ο ς μ ε το οποίο β ρ ή κ ε το ν θ ά ν α το ο ηρω ικός α νθυ π ο σ μ η ν α γ ό ς σ τις 4 Ιο υ λ ίο υ , κ α τά τη δ ιά ρ κ εια επ ίθ εσ η ς εν α ν τίο ν τη ς νηοπομπής P Q 1 7 .0 Χ έν νεμ α ν υπ ήρξε έν α ς δ ια κ εκ ρ ιμ έν ο ς π ιλό το ς, ο οπ οίος λ ίγ ε ς ε β δ ο μ ά δ ε ς πριν το ν θ ά ν α τό το υ ε ίχ ε λ ά β ει τη λ εγ ρ α φ ικ ά τα προσωπικά σ υ γχ α ρ η τή ρ ια το υ Γκαίρ ινγκ για τη β ύ θ ισ η συμμαχικώ ν πλοίων συνο λικού εκ το π ίσ μ α το ς 50.000 τόννων. Τ ιμ ή θη κ ε μ ε τα θ α ν ά τια μ ε τον Σ τα υ ρ ό τω ν Ιπποτών σ τις 3 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ (εικ ο νο γρ ά φ η σ η : Α γγ ελο ς Μ α νσ ό λα ς για τη Γ Ν Ω Μ Ω Ν Ε κ δ ο τικ ή ). νικά α εροσ κάφ η άρχισαν να κα τευ θ ύ νο ντα ι προς τις βά σ εις το υς. Μ έσα σε 13 λ ε ­ πτά, δύο ολό κλη ρ ες σ τή λες πλοίων τη ς PQ 18 είχαν πάψει να υφ ίσ τα ντα ι, με μόνη εξα ίρεσ η το «Mary Luckenbach» τη ς 9ης στήλης. Η επ ίθεσ η τη ς 13 Σ επ τεμ βρίου κατά τη ς PQ 18 κα τεγρά φ η ως η μ εγα λύ τερ η ε ­ π ιτυχία τη ς τα κ τικ ή ς τη ς Χ ρυσής Σάρωσης στη δ ιά ρ κ εια το υ πολέμου, με τ ις μι­ κ ρ ό τε ρ ε ς απ ώ λειες από γερ μ α νική ς πλευράς. Η I/KG 26 έχασε τέσ σ ερ α He 111 και η III/KG 26 ένα Ju 88. Για τη σ υνολική α­ πώλεια π έντε αεροσκαφώ ν, οι Γερμανοί είχαν β υ θ ίσ ει οκτώ πλοία, π ροκαλώ ντας τις β α ρ ύ τερ ες απ ώ λειες που είχ ε δ ε χ θ ε ί ποτέ συμμαχική νηοπομπή από μία και μόνη επίθεση. Η Luftwaffe κτύπ ησε πάλι τη ν επ όμενη ημέρα, με α υ σ τη ρ ές δ ια τα γ ές το υ ίδιου το υ Γκα ίρινγκ γ ια το ν εντοπ ισ μό και τη βύθισ η το υ β ρ ετα νικο ύ α εροπ λα νοφ ό­ ρου. Α υτή ν τη φορά όμως, και μ ετά τις βα­ ριές απ ώ λειες τη ς π ρ οη γουμ ένη ς η μ έ ­ ρας, η β ρ ετα νική άμυνα θ α ή τα ν πολύ κα­ λύ τερ α π ρ οετο ιμ ασ μένη . Η γερ μ α νική ε ­

επ ιθ έσ εις. Π ερ ί τ ις 12.40 επ ιτέθ η κ α ν 20 Ju 88 τη ς III/KG 26 με α π ο κλεισ τικό το υ ς σ τό­ χο το «Avenger». Το αεροπ λανοφ όρο απονήω σε εγκα ίρω ς 10-12 Hurricane που δ ιέ ­ σπασαν γρήγορα τη γερ μ α νική επ ίθεση. Τα Junkers δ ε ν κα τά φ ερ α ν κα νένα πλήγμα κα τά τη ς νηοπομπής, χάνοντα ς οκτώ α ε ­ ροσκάφη. Τα Hurricane κα τέρ ρ ιψ α ν τρ ία εξ αυτώ ν γ ια ισ ά ρ ιθ μ ες δ ικ έ ς το υ ς απώλει­ ες. Π ερί τ ις 14.00, ο επισμηναγός Κλύμπερ η γ ή θ η κ ε τη ς δ ε ύ τ ε ρ η ς επ ίθεσης, με 22 Heinkel τη ς I/KG 26. Καθώς τα το ρπ ι­ λοπλάνα πλησίαζαν τη νήοπομπή, τα μά­ τια το υ ερ ευνο ύσ α ν π ρ οσ εκτικά τ ις σ τή­ λ ε ς των πλοίων για α νεύρεσ η το υ α ερ ο ­ πλανοφόρου. Οι Γερμανοί ή τα ν π λέον β έ ­ β α ιο ι για τη ν παρουσία του. Ο δ ιο ικ η τή ς τη ς νηοπομπής, έχοντα ς τη ν πικρή εμπει-

για α νεφ οδ ια σ μ ό και επανεξοπλισμό. Οι σ υ ν θ ή κ ες φ α ίνο ντα ν ε υ ν ο ϊκ ές για τη ν ε ­ π ικείμ ενη δ εύ τερ η επ ίθεσ η και πιθανώς τα π ράγματα να εξελίσ σ ο ντα ν έτσ ι, εά ν ε ­ κείνη τη σ τιγμή ο Κλύμπερ δ εν έπ εφ τε θ ύ μ α λ α νθ α σ μ ένη ς αναγνώ ρισης στόχου. Ν ομίζοντα ς ό τι δ ιέ κ ρ ιν ε το α εροπ λανοφ ό­ ρο σ την αιχμή τη ς νηοπομπής, κα τη ύθ υνε το ν σ χηματισμό το υ εκ εί. Σε απόσταση 6,5 χλμ. τα α εροσ κά φ η ξεκίνη σ α ν τη δ ια ­ δικα σ ία επ ίθεσ ης. Καθώς η απόσταση μ ει­ ω νόταν, ο Κλύμπερ σ υνειδη τοπ οίησ ε το σ φάλμα το υ και δ ιέ κ ρ ιν ε το π ραγματικό «Avenger» σ την τε λ ε υ τα ία σ ειρά τη ς ν η ο ­ πομπής, ανάμεσα στα φορτηγά. Π α ρότι ή ­ τα ν αργά για κ ά τι τέ το ιο , δ ιέ τα ξ ε αμέσως αλλαγή στόχου. Α ρ κ ετά από τα α εροσ κά ­ φη είχα ν ήδη ε π ιλ έξει το υ ς σ τόχους το υ ς και ή τα ν α δύνα το ν να σ υμμορφ ω θούν με τη νέα δια τα γή. Ηταν όμως προς τιμ ή ν τω ν περισ σοτέρω ν ό τ ι ακόμη και εκ ε ίν η

πίθεση ά νο ιξε με βομβαρδισμό κ ά θ ετη ς εφ ό ρμη σ η ς από τα Junkers 88 τη ς KG 3 0 .0 σ υγχρονισ μός τω ν γερμ ανικώ ν επ ιθ έσ ε­ ων απ έτυχε για δ ε ύ τε ρ η φορά, με α π ο τέ­ λεσμα ότα ν τα τορπιλοπλάνα θ α εμ φ α ν ί­ ζο ντα ν στη σκηνή, τα β ο μβα ρδ ισ τικά θ α αποχωρούσαν από αυτήν. Α υτή ν τη φ ορά ο ι δύο σ μηνα ρχίες τη ς KG 26 δ ιεξή γα γα ν δ ια φ ο ρ ετικ έ ς χ ρ ονικά

ρία τη ς π ρ οη γούμ ενη ς ημ έρα ς, αλλά και δ ια κρ ίνο ντα ς μόνο ένα ν εχ θ ρ ικ ό σ χη μ α τι­ σμό, αποφάσισε να μην ε λ ιχ θ ε ί. Ο ουρ α ­ νός ή τα ν κα θα ρό ς από εχ θ ρ ικ ά μαχητικά, α φ ού τα Hurricane είχα ν όλα π ροσνηω θεί

Η γερ μ α νικ ή τορ π ίλη LT F5b είχ ε κ α τα σ κ ε υ α σ τε ί για να φ έ ρ ε τα ι α π ο κ λεισ τικ ά από α ερ ο σ κ ά φ η , τα οποία εξό π λ ιζε από τα τέ λ η το υ 1941 έω ς τη λ ή ξη το υ π ολέμ ου μ ε ελ ά χ ισ τε ς τρ οπ οπ ο ιήσ εις. Είχε δ ια μ έτρ η μ α 4 5 εκ ., βά ρ ο ς 737 κιλά, μ ή κ ο ς 4,80 μ., τα χ ύ τη τα 33 κόμβω ν και ε μ β έ λ ε ια 2.000 μ.

τη ν τε λ ε υ τα ία σ τιγμή, α ντιμ ετω π ίζοντα ς το ν β έβ α ιο θά να το, υπάκουσαν, α κολο υ­ θώ ντα ς το ν δ ιο ικη τή το υς. Τα αεροσ κάφ η πέρασαν σε απόσταση αναπνοής πάνω από τη ν ασπίδα προστασίας τω ν α ντιτο ρ πιλικών και δ έχ θ η κ α ν ολόκληρη τη ν ισχύ πυρός τω ν α ντια εροπ ορικώ ν το υ ς, αλλά­ ζο ντα ς τα υ τό χ ρ ο να πορεία! Α ναπ όφευκτα τα Heinkel που κα τευ-

ΙΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

121

θαρά, καθώς αγω νιζόταν απεγνω σμένα να το εγ κ α τα λ είψ ε ι και να β γ ει σ την π τέ­ ρυγα για να α π οφ ύγει το ν πνιγμό. Τα πυ­ ροβόλα των πλοίων που περνούσαν γύρω το υ όμως, σ τά θ η κα ν α νελέη τα . Οι μακρές γρα μμ ές των τρ ο χ ιο δ εικ τικ ώ ν κ α τευ θ ύ ν θ η κ α ν κα τά το υ α εροσ κά φ ους, γαζώνο­ ν τα ς τα πάντα. Κάποιος φώναξε: «Σταμα­ τή σ τε, γ ια όνομα το υ Θ εού! Δώ στε το υ ς μία ευκαιρία!». Αλλά τα βλήμα τα ε ξα κ ο ­ λο υθ ο ύσ α ν τη ν α μ ε ίλ ικ τη π ορεία το υς, Eva H urricane σ το κ α τά σ τρ ω μ α το υ α ερ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο υ H M S «Avenger». Π αρ ά την εν θ α ρ ρ υ ν τικ ή π αρουσία το υ ς σ τη νηοπομπή PQ 18 και τη ν α υ το θ υ σ ία των π ιλότω ν το υ ς , οι οπ οίοι κ ατα δίω κα ν τα γερμ α νικά β ο μ β α ρ δ ισ τικ ά εν μέσ ω φίλιω ν πυρών, σημείω σαν ε λ ά χ ισ τες επ ιτυ χ ίε ς . θ ύ ν θ η κ α ν ε ν α ν τίο ν το υ «Avenger» β ρ έθ η ­ καν σε α κ α τά λ λ η λ ες θ έ σ ε ις ρίψ ης και τα π ερ ισ σ ότερα αποφάσισαν να μη σπαταλήσουν τα όπλα το υς. Μ όνο ο Κλύμπερ και το διπλανό το υ α εροσ κά φ ος κα τά φ ερ α ν να β ρ εθ ο ύ ν σε κα λές θ έ σ ε ις , αλλά και σ τις δύο περιπ τώ σεις ο ι γω νίες ρίψ ης ή ­ τα ν πολύ μ ικρ ές σε σχέση με το ν στόχο και έτσ ι το α εροπ λανοφ όρο α π έφ υγε ε ύ ­ κολα τις το ρπ ίλες. Οι π ερ ισ σ ό τερ ες από τ ις υπόλοιπες αστόχησ αν για το υ ς ίδ ιο υς λόγους, με μία και μοναδική εξα ίρεσ η: το «Mary Luckenbach», το μοναδικό επιζών φ ο ρ τη γό από τη σφαγή τη ς 9ης και 10ης σ τήλη ς τη ς π ρ οη γούμ ενη ς ημ έρα ς, είχε τη ν ίδια τρ α γική μοίρα με ε κ ε ίν η το υ

«Empire Stevenson»: μ ε τ έ φ ε ρ ε πυρομαχικά και α να τινά χθ η κε με μία βίαιη έκρηξη, το ω στικό κύμα τη ς οποίας δ ιέλυ σ ε το Heinkel που το είχ ε το ρ π ιλίσ ει και εκ ε ίν η τη σ τιγμή π ερνούσε από πάνω το υ! Παρά τη μ ειο ν εκ τικ ή το υ ς θ έσ η τα γερ μ α νικά α ­ εροσκά φ η επ έσ τρ εφ α ν ξανά και ξανά, π ρ οκειμ ένου να εξα σ φ αλίσ ο υν κ α λ ύ τε­ ρες γω νίες σκόπευσης, αλλά έχ ο ντα ς απ ο λέσ ει το π λεο νέκτη μ α το υ α ιφ ν ιδ ια ­ σμού, οι επ ιθ έσ εις το υ ς διασπ άζονταν γρήγορα από τα α ντια ερ ο π ο ρ ικά πυρά πριν καν πλησιάσουν. Ανάμεσα σ τις πρώ­ τε ς γρα μμ ές τω ν πλοίων τη ς νηοπομπής α ρ γο β υ θ ιζό τα ν ένα από εκ είν α τα άτυχα Heinkel. Το πλήρωμά το υ δια κρ ινό τα ν κα­

Δ ύο δ ια φ ο ρ ετικ ά σ τιγ μ ιό τυ π α από το ν α φ ανισμό το υ « M a ry Luckenbach» τη ς PQ 18 κ α τά την επ ίθ εσ η τη ς 14ης Σ επ τεμ β ρ ίο υ . Το φ ο ρ τη γ ό τω ν 4.135 τ. εξα φ α ν ίσ τη κ ε α ύ τα ν δ ρ ο μ έσ α σε μ ία εκ τυ φ λ ω τικ ή έκ ρ η ξη μ ε τ ά τη ν α να τίνα ξη τω ν 1.000 τόννω ν πυρομαχικώ ν που μ ε τ έ φ ε ρ ε .

έως ότου, μία-μία, ο ι σ ιλ ο υ έτε ς των α ερ ο ­ πόρων έπεσαν άψ υχες και α ιμ ό φ υ ρ τες στη θάλασσα. Δ εδ ομ ένω ν των συνθηκώ ν κάτω από τ ις οπ οίες δ ιεξή χ θ η η επ ίθεση, ο ι απώλει­ ες τη ς I/KG 26 ή τα ν α να μ ενόμ ενες. Η σμη­ ναρχία έχασε επτά He 111, επ ιτυγχάνο­ ντα ς μόνο μία βύθιση. Αλλα εν ν έα είχαν υπ οσ τεί β α ρ ύ τα τες ζη μ ιές και κάποια συνετρ ίβ η σ α ν σε α να γκα σ τικές προσγειώ­ σ εις, α νεβ ά ζοντα ς το σ υνολικό ποσοστό απωλειών των δύο σμηναρχιών σ το 50% τη ς ε π ιτιθ έ μ ε ν η ς δύναμης. To «Avenger», τ ο οποίο είχ ε β ρ ε θ ε ί στο επ ίκεντρ ο τω ν ε ­ πιθέσεω ν, δ ιέ φ υ γ ε ά θ ικ το από 17 π ερί­ που το ρ π ίλες που εξα π ο λύθη καν ενα ­ ν τίο ν του. Η I/KG 26 θ α εκ τελ ο ύ σ ε δύ ο ακόμη ε ­ ξό δ ο υ ς ε ν α ν τίο ν τη ς νηοπομπής σ τις 18 Σ επ τεμ βρίου με όλα τα ενα π ο μείνα ντα δ ια θ έσ ιμ α αεροσ κάφ η. Το πρώτο κύμα, απ ο τελο ύμ ενο από εννέα He 111, επ ιτέθ η ­ κε σ τις 10.20. Τα αεροσ κά φ η εξαπέλυσαν τ ις το ρ π ίλες το υ ς πρόωρα από αποστά­ σ εις 2.500-3.500 μ., καθώ ς τα πλοία ελίσ ­ σ οντα ν απεγνωσμένα. Παρόλα αυτά, μία τορπ ίλη β ύ θ ισ ε το φ ο ρ τη γό «Kentucky» (5.500 τ.). Η δ ε ύ τε ρ η επ ίθεσ η εκδ η λώ θ η ­ κε σ τις 11.30 με 15 Heinkel και απ έτυχε τ ε ­ λείω ς, μαζί με τη ν απώλεια τεσσάρω ν α ε ­ ροσκαφών. Ενα από τα α εροσ κάφ η που δ ε ν επ έσ τρεψ α ν ή τα ν και το «1H+GH» (7168) το υ ανθυπ οσμηναγού Χανς Φεν. Τα υπόλοιπα μέλη το υ π ληρώ ματος ή τα ν οι: σ μηνίας Καρλ Β έγκερ, σ μηνίας Γιόζεφ Σ μ ιτ και υπ οσμηνίας Χ έλμ ο υ τ Γκαίρτνερ. Η επ ίθεσ η κα τά τη ς PQ 18, και ιδ ια ίτε ­ ρα εκ ε ίν η τη ς 13ης Σ επ τεμ βρίου, σήμανε τη ν κορύφωση τη ς δράσης τω ν γερ μ α ν ι­ κών τορπιλοπλάνων σ τον Α ρ κτικό ω κεα­ νό. Η Luftwaffe δ εν θ α είχ ε π οτέ ξανά τη δ υ ν α τό τη τα να εξαπ ολύσει ανάλογη ισχυ­ ρή επ ίθεσ η ε ν α ν τίο ν μίας νηοπομπής. Από τα 13 πλοία που β υθ ίσ τηκα ν, τα ε ν ­ ν έα π ιστώ θηκαν στα Heinkel τη ς KG 26. Ωστόσο, ο ι επ ιθ έσ εις κα τά των PQ 17 και 18 είχαν κο σ τίσ ει στη Luftwaffe τη σ υνολι­ κή απώλεια 38 τορπιλοπλάνων όλων των τύπων. Η μονάδα που έ φ ε ρ ε σ χεδόν απο­ κ λ εισ τικ ά το βάρος εκείνω ν τω ν επ ιθ έσ ε­ ων, η KG 26, υπέστη τη ν απώλεια 64 αν­

2 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

δρών. Σ τις α ρχές Ν οεμβρ ίου 1942, η μονά­ δα μ ετα κ ιν ή θ η κ ε στη Μ εσ ό γειο ενό ψ ει των αναμενόμενω ν συμμαχικώ ν αποβάσε­ ων στη β ό ρ εια Αφρική και α υ τό θ α παρέ­ μενε το κ υ ρ ιό τερ ο θ έ α τρ ο επ ιχειρήσεώ ν τη ς μ έχ ρ ι το ν Ο κτώ βριο το υ 1944, ότα ν θ α επ έσ τρ εφ ε στη Νορβηγία, όπου θ α τη ν έβ ρ ισ κε και το τέ λ ο ς το υ πολέμου. Οι πολύ ε υ ν ο ϊκ ό τε ρ ες σ υ νθ ή κες τη ς Μ εσ ο­ γείο υ σ υνέβ αλα ν τα μέγισ τα σ τις ε π ιτυ ­ χ ίε ς που σ ημειώ θη καν εκεί. Από τη ν άνοιξη το υ 1943, ο ι μονά δες τορπιλοπλάνω ν άρχισαν να εξοπ λίζο ντα ι κυρίως με Junkers 88, τα οποία ή τα ν τα χ ύ ­ τε ρ α και πιο ε υ έ λ ικ τα από τα Heinkel, κα­ θώ ς και με νεώ τερ ο υ ς τύπ ους α εροσ κα ­ φών, όπως Junkers 188 και Dornier 217, τα οποία μ ε τέφ ε ρ α ν τις πολύ α π ο τελεσ μ α τι­ κ ό τερ ες τη λ ε κ α τε υ θ υ ν ό μ ε ν ε ς βό μβες «Fritz X» και Henschel 293, εκτο π ίζο ντα ς έ ­ τσ ι σ τα δια κά τα γηρ α ιά Heinkel 111, τα ο ­ ποία π ερ ιορ ίσ τηκα ν σ τον ρόλο το υ σ υμ­ βα τικού βομβαρδισμού για το ν οπ οίον ε ί­ χαν σ χεδ ια σ τεί. Μ έχ ρ ι τη ν άνοιξη το υ 1944, η KG 26 α π ο τε λ ε ίτο α π ο κλεισ τικά από Ju 88Α-17. Π α ρότι τα γερ μ α νικά το ρ ­ πιλοπλάνα α π οτελούσ α ν π ά ντο τε μία δ υ ­ ν η τικ ή απειλή γ ια τα σ υμμαχικά πλοία στη Μ εσ ό γειο και σ τον Α ρ κτικό ω κεανό, μ ετά το 1943 ο ι επ ιχειρήσ εις το υ ς άρχισαν να π ερ ιο ρ ίζο ντα ι ε ξα ιτία ς τη ς τα κ τικ ή ς και υ­ λική ς υπ εροχής των Συμμάχων σ τον α έ­ ρα. Παρά τη ν α δ ια μ φ ισ β ή τη τη γ ε ν ν α ιό τη ­ τα των πιλότων το υς, αναγνω ρισ μένη α­ κόμη και από το υ ς α ντιπ άλους το υ ς, ο λό­ γος επιτυχιών/απωλειών ή τα ν τρ α γικά χα­ μηλός. Επί π α ραδείγμα τι, μόνο ενα ντίο ν τη ς PQ 18 είχα ν εξα π ο λυ θ εί σ υνολικά 220

Εντυπω σιακή φ ω το γ ρ α φ ία εν ό ς H ein kel η οποία α π οκαλύπ τει πόσο ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν ο ή τα ν το πλήρω μα κ α τά τη δ ιά ρ κ εια επ ιθ έσ εω ν εν α ν τίο ν πλοίων, μ ε το α ερ ο σ κ ά φ ο ς να γ ίν ετα ι ο α π ο δ έκ τη ς μ ια ς κ όλα σ ης πυρός.

το ρπ ίλες, από τ ις οπ οίες υπ ολογίζετα ι ό τι μόνο 10 είχα ν β ρ ει το ν στόχο το υς. Οπως α ν α φ έρ θ η κ ε σ την αρχή, ε κ ε ίν η τη ν π ε­ ρίοδο ο ι Γερμανοί είχ α ν εντυπ ω σ ιασ τεί από τ ις α ν τίσ το ιχ ες ιαπ ω νικές επ ιτυ χ ίες των ετώ ν 1941-42, αλλά ε κ ε ίν ο που δ ιέ φ υ ­ γ ε τη ς προσοχής το υ ς ή τα ν ό τ ι οι α ν τί­ σ τοιχες ιαπωνικές το ρ π ίλες ή τα ν πολύ τα ­ χ ύ τε ρ ε ς , α π ο τελ ε σ μ α τικ ό τερ ε ς και μεγα­ λύ τερ η ς ε μ β έλ ε ια ς από τ ις γ ε ρ μ α ν ικ ές LT F5b. Ταυτόχρονα, τα α εροσ κά φ η το υς, τα π ερ ίφ η μα Β5Ν «Kate», ή τα ν τα π λέον ε ξ ε ­ λιγμ ένα τορπιλοπλάνα το υ κόσμου, ειδ ικά σ χεδιασμένα γ ια α υτού το υ είδ ο υ ς τις ε ­ π ιχειρήσ εις, ενώ οι π ιλότοι το υ ς ή τα ν ά ρ ι­ στα ε κ π α ιδ ευ μ ένο ι σ τις τα κ τ ικ έ ς α υ τές, έ ­ χοντα ς ξ ε κ ιν ή σ ε ι τη ν εκπ α ίδευσή το υ ς α ρ κ ετά χρ όνια πριν τη ν εμπ λοκή τη ς χώ­ ρας το υ ς σ τον πόλεμο. Στο μεταξύ, σ την αντίπ αλη πλευρά, μ ετά τις τρ α γ ικ ές απ ώ λειες των PQ 17 και 18 το Β ρ ετα νικό Ν αυαρχείο αποφάσισε να δ ια φ ορ οπ ο ιή σ ει ριζικά τη ν οργάνωση των αρκτικώ ν νηοπομπών: από το ν Δ εκ έμ β ρ ιο 1942 και για το υπόλοιπο το υ πολέμου, α υ τέ ς θ α δ ιεξά γ ο ν τα ν μόνο κα τά τη διά ρ­ κεια τω ν μηνών το υ σ κο τεινο ύ α ρ κτικού χειμώνα, ο οποίος μείω νε στο ελά χισ το το ενδ εχ ό μ ενο αεροπ ορικώ ν επιθέσεω ν, ενώ επιπλέον θ α α π ο τελο ύ ντο από μ ικρό­ τε ρ ο α ρ ιθ μ ό σκαφών, ισ χ υρ ότερ α προστατευμένω ν. Ε κτο τε, επίσης, υ ιο θ ε τή θ η καν ν έο ι κω δικοί για τ ις νηοπομπ ές προς και από τη Σ ο β ιετική Ενωση, επ ειδή οι «PQ» και «ΟΡ>> (βλ. σημ.) θ εω ρ ή θ η κα ν κα­ κότυχοι! Παρά το γεγονό ς ό τι η Luftwaffe

Ενα H ein kel 111 εξα π ο λ ύ ει τη ν τορ π ίλη το υ κ α τά τη δ ιά ρ κ εια δοκιμών.

δ εν θ α σ υνισ τούσ ε π οτέ ξανά σοβαρή α­ πειλή γ ια τ ις νηοπομπ ές α υ τές, ο ι Γερμα­ νοί ή τα ν β έβ α ιο ι ό τ ι το υ λά χ ισ το ν κα τά τη

δ ιά ρ κεια το υ χειμώ να το υ 1942-43, η πα­ ροχή β ο ή θ εια ς προς τη Σ ο β ιετική Ενωση είχ ε μ ειω θ εί σ το ελάχιστο. Ξ3

ΣΗΜΕΙΩΣΗ Ο υπεύθυνος αξιωματικός του Βρετανικού Ναυαρχείου για την οργάνωση των αρκτικών νηοπομπών ήταν ο αντιπλοίαρχος P.Q. Edwards, του οποίου τα δύο πρώτα αρχικά του ονόματος του χρηοιμοποιήθηκαν ως κω δικοί των νηοπομπών: PQ για όσες είχαν προορισμό την ΕΣΣΔ και το αντίστροφο για όσες επέστρεφαν.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) H aro ld Thiele: LUFTW AFFE AERIAL TORPEDO A IR C R A FT A N D OPERATIONS, H iko ki Publications, Friars G ate Farm, England, 2004. (2) D avid Irving: THE D ESTRUCTION O F C O NVO Y PQ 17, G ranada Publishing, 8 G rafto n S treet, London, 1985. (3) P ete r S m ith: AR CTIC C O NVO Y - THE STO RY O F CONVO Y PQ 18, W illiam Kim ber, London SW1H 9AE, 1975. (4) M ike Spick: LUFTW AFFE B O M B ER A C E S -M E N , M ACHINES, METHO DS, G reen hill Books, R u ssell G ardens, London, 2001. (5) Chris G oss: SEA EA G LESLUFTW AFFE A N TI-S H IP P IN G UNITS 1942-45, τό μ . 2, Ian Allan Publishing, H ersh am , Surrey, England, 2006. (6) R on M ackay: HEINKEL 111 OPERATIONAL HISTO RY, C row ood A viation S eries, Ram sbury, M arlborough , England, 2003. (7) A llre d Price: LUFTWAFFE K A M P F F L IE G E R -JANUARY 1942SEPTEM BER 1943, τό μ . 3, Ia n Allan Publishing, H ersham , Surrey, England, 2004.

ITP ATIflTIKH U T O P IA I 2 3

ΣΕΛΕΥΚΟΣ Λ ■

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΠΠΑΣ

«ΝΙΚΑΤΩΡ» Η απέΠπιδα προοπάθειο νια ενόιητο me ίου Μεγάλου Αλεξάνδρου Π ρ ο το μ ή το υ Σ ε λ ε ύ κ ο υ Α ’Ν ικ ά το ρ α , το υ 1ου σι. π.Χ. από τη Σ υ ρ ία (Μ ο υ σ είο Λ ο ύ β ρ ο υ , Π αρίσι).

/ / . r , ·* 3

24 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ .

}r*

IlfOPIA

auiOKpaiopiac

358-281 π.Χ.

Βαβυλώνα, 11 Ιουνίου 323 π.Χ. 0 löpuinc me μεναΠύιερηι auioKpaiopiac που γνώρισε μέχρι ιόιε ο koouoq ιρυχορρανεί ανήμπορος σιην κΠίνη ίου. Γύρω ίου συνιειριμμένοι οι σύντροφοι και παιθικοί ίου φίλοι από ιη Μακεδονία, τους onoiouc οδήγησε στα πέραια me οικουμένης, σε μια ανεπανάίΙηπιη αία παγκόσμια σιραιιωιικά χρονικά εκοιραιεία. Εκεί, σιο κρεββάτι ίου πόνου, ο Αλέξανδρος, ο ανίκητος σιρσιηλόιης, είναι πια έιοιμος να διαβεί πρόωρα ίο καιώίρΠι ίου Αδη, καταβεβλημένος από τον πυρείο και τις κακουχίες αυιού ίου δεκαειούς ταξιδιού από ιη Μακεδονία αία έλη ίου Ινδού. Απομένει μόνο μια εκκρεμότητα: ο ορισμός του διαδόχου της αχανούς επικράτειας του. Ο Αλέξανδρο) ιμελίζει σιββυλικά «τω κραιίστω» (σιον καλύιερο), προιού ξεκινήσει ίο ταξίδι του νια την άλλη όχθη της Στυγός. Μοιραία, οι στρατηγοί του οικειοποιήθηκαν αυτόν τον χαρακτηρισμό και επιδόθηκαν σε αιματηρές συγκρούσεις νια την κυριαρχία. Εκείνος όμως που πλησίασε περισσότερο στη1 επίτευξη του στόχου του ήταν ο Σέλευκος ο Λ \ ο «Νικητής».

ην ά νοιξη το υ 323 π.Χ., ολό κληρ η η τά ξη π ραγμάτω ν από τη ν Α δ ρ ια τικ ή μ έχ ρ ι τα βουνά τη ς κ ε ν τρ ικ ή ς Ασίας κα ι τ ις σ κο νισ μ έ­ ν ες π ε δ ιά δ ες το υ Π αντζάμπ σ τη ν Ινδία κα θ ο ρ ιζό τα ν από μία και μο να δική σ ιδ ε ρ έν ια βούληση, εμ π ο τισ μ ένη με τ ις α ξ ίε ς και τα ι­ δα νικά τη ς ε λ λ η ν ικ ή ς σ κέψ ης. Π ο τέ ά λ λ ο τε μια τό σ ο σ ύντομ η χ ρ ο νική π ερ ίο δ ο ς - δ έ κ α μό λις ετώ ν- δ ε ν ε ίχ ε α φ ή σ ει τό σ ο έ ν το ν α το σ τίγμ α τη ς σ την ισ το ρ ία τη ς α νθρω π ότητα ς. Η απώ λεια το υ Α λ εξά νδ ρ ο υ ά φ ησ ε α κέφ α λο αλλά ε ν τε λ ώ ς ανέπ αφ ο το όργανο με το οπ οίο σ υ ν τε λ έσ τη κ ε η κ α τά κτη σ η το υ μισού τ ό τ ε γνω σ τού κόσμου: το ν π ανίσχυρο μα­ κ εδ ο ν ικ ό σ τρα τό . Η α νάληψ η τη ς δ ιο ίκ η σ ή ς το υ σ υνεπ α γότα ν α υ το μ ά ­ τω ς κα ι τη ν π ρ ω το κα θ εδ ρ ία σ το ο ικο δ ό μ η μ α το υ Α λεξά νδ ρ ο υ . Οι σ τρ α τη γ ο ί το υ Μ α κεδ ό να βασιλιά, μη έχ ο ντα ς ξεπ ερ ά σ ει ακόμα το ν χαμό το υ η γ ή το ρ ά το υ ς , αποφάσισαν να σ υ γκα λέσ ο υ ν σ υμβο ύλιο στη Βαβυλώνα γ ια να δώ σουν λύση σ το φ λ έγ ο ν ζή τη μ α τ η ς δ ια δ ο χ ή ς το υ ε κλιπ ό ντο ς. Το μόνο σ το οποίο σ υμφ ώ νησαν ή τα ν πως το πρόσωπο που θ α επ ιλ εγ ό τα ν θ α έπ ρεπ ε να π ρ ο έρ χ ετα ι από το ν β α σ ιλικό οίκο. Η ανα­ ζή τησ η, όμως, ικανών μελώ ν σε α υ τό ν ή τα ν μάλλον άκαρπη: από τη μία

Τ

Οι α ρ γ υ ρ ά σ π ιδ ες, οι β ετερ ά ν ο ι ο α ριοσ οψ όρ οι το υ Μ ε γ ά λ ο υ Α λεξά ν δ ρ ο υ , έπ α ιξα ν κ α θ ο ρ ισ τικ ό ρό λο σ τη διαμόρφ ω ση τω ν α π ο τελ εσ μ ά τω ν των πρώτων σ υγκρ ούσ εω ν τη ς Δ ια δ ο χ ή ς (δ η μ ο σ ιε ύ ετα ι μ ε τη ν ά δ εια τη ς Zvezda/Plastim odellism o, w w w .p la .g r- colour p la te is c o u rte s y o f Zvezda).

π λευρ ά υπήρχε ο ε τε ρ ο θ α λ ή ς α δ ελ φ ό ς το υ Α λεξά νδ ρ ο υ , Φίλιππος Αρριδ α ίος, γ ιο ς το υ Φίλιππου Β ’ και μιας Θ εσσαλής, π νευ­ μ α τικά α σ τα θ ή ς από τη γέν ν η σ ή το υ, και από τη ν άλλη ο α γ έ ν ν η το ς α κόμ α γ ιο ς το υ Α λεξά νδ ρ ο υ και τη ς Ρωξάνης, που ή ­ τα ν κα ι ο νό μ ιμ ο ς διά δοχο ς. Φ ατρια\ σ μοί κα ι έ ρ ιδ ε ς ξέσπ ασαν έ τσ ι \ σ το σ τρ ά τευ μ α , το οπ οίο πολώ­ θ η κ ε γύρω από το υ ς δύ ο υπο­ ψ ηφ ίους. Το ιππικό υπ οσ τήρ ι­ ζε το ν α γ έ ν ν η το γ ιο το υ Α λ ε ­ ξά νδρ ου, ενώ το π εζικό το ν Φίλιππο. Η διά σ τα σ η α υ τή μ ε­ τα ξύ τω ν δύ ο σωμάτων είχ ε κοινω νικό, κα τά βάση, χαρα­ κτήρα . Το ιππικό α π α ρ τιζό τα ν από τη ν α ρ ισ το κ ρ α τία τη ς ΜαΧρυσό νόμισμα το υ Σ ε λ ε ύ κ ο υ μ ε απ εικόνισ η το υ Β ο υ κ εφ ά λ α (Β ρ ετα ν ικ ό Μ ο υ σ είο , Λ ονδίνο).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA I 2 5

κεδ ο νία ς, το υ ς λ ε γ ά μ εν ο υ ς ετα ίρ ο υ ς , ο ι οπ οίοι στα χ έ ρ ια το υ Α λεξά νδ ρ ο υ είχα ν α ν α δ ε ιχ θ ε ί σ τη ν πανίσχυρη «σφύρα» το υ σ τρ α το ύ το υ κα ι είχαν, σ τη ν π λειοψ ηφ ία το υ ς, γ α λ ο υ χ η θ ε ί με τα ο ρ ά μ α τα κα ι τ ις ιδ έ ε ς το υ μεγά λου σ τρ α τη λά τη , μ ο ιρ α ζό μ ενο ι μ ά λισ τα κα ι κο ινή π αιδεία. Από τη ν άλλη π λευρά, τ ο σαρισ σοφ όρο π εζικό, η «άκμων» το υ Α λεξά νδ ρ ο υ , αποτ ε λ ε ίτ ο από σ τρ α τιώ τε ς τα π ειν ή ς κ α τα ­ γω γής, για το υ ς οπ οίους ο Α ρ ρ ιδ α ίο ς ή ­ τα ν ο μόνος νό μ ιμ ο ς δ ιά δοχο ς με γ ν ή σ ιο μ α κ εδ ο ν ικ ό α ίμ α κα ι δ ε ν θ α α νέχο ντα ν στη θ έσ η το υ κάπ οιον άλλο. Τελικά, επ ι­ τ ε ύ χ θ η κ ε ένα ς σ υμβιβα σμ ός, με το ν ο ρ ι­ σμό και τω ν δύ ο προσώπων ως διαδόχω ν κα ι τη ν το π ο θ έτη σ η το υ Π ερ δίκκα , το υ α ρχηγού το υ ιππικού τω ν ετα ίρω ν, ως αντιβ α σ ιλιά . Ο δ ιο ρ ισ μ ό ς το υ Π ερ δ ίκκα στη θέσ η α υ τή επ έ φ ε ρ ε κα ι μια αναδια νομ ή των σατραπ ειώ ν το υ κ ρ ά το υ ς το υ Α λ ε ξά ν ­ δρ ου σ το υ ς σ τρ α τη γ ο ύ ς του, μια δ ια ν ο ­ μή που έ μ ε ιν ε γνω σ τή ως «η σ υμφω νία τη ς Βαβυλώ νας». Ο ιθύνω ν νους πίσω από α υ τή ν τη ν απόφαση, ο Π το λεμ α ίο ς, γ ιο ς το υ Λάγου, κα τό ρ θ ω σ ε να ε ξ α ­ σ φ α λίσ ει γ ια το ν ε α υ τό το υ τη ν Α ίγυπ το - ε π ρ ό κ ε ιτο γ ια μια κα­ λά μ ε λ ε τη μ έ ν η σ τρ α τη γική επ ιλογή, καθώ ς η π εριοχή ή τα ν π ρ ο σ τα τευ μ έν η από τ ις ερ ή μ ο υ ς που τη ν π ε­ ριέβ α λλα ν, δ ιέ θ ε τ ε μια τε ρ ά σ τια α κτογρ αμ μή κα ι συγχρόνω ς ένα από τα π λο υ σ ιό τερ α κα ι πιο π ροσ οδοφ όρα εδ ά φ η τη ς α υ το κ ρ α ­ το ρ ία ς . Οι υπ όλοιπες σ α τρ α π είες δ ε ν ά λλα ­ ξα ν κύριο, με τη ν ε ξ α ίρ ε ­ ση τη ν Καππαδοκία σ την οπ οία το π ο θ ε τή θ η κ ε ο Ευμ ένη ς, γρ α μ μ α τέα ς το υ Α λ ε ­ ξά νδρ ου, τη ς Μ η δ ία ς όπου τ ο ­ π ο θ ε τή θ η κ ε ο Π είθω ν και τη ς Θ ράκης τη ν οπ οία α ν έλα β ε σ ατράπ ης ο Λυσίμαχος.

Η ΠΡΩΙΜΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΣΕΛΕΥΚΟΥ A Ανάμεσα σ τις σ ημ α ίνο υσ ες π ρ οσ ω π ικότη τες το υ σ υμ β ο υλίο υ τη ς δ ια δ ο χ ή ς που έλ α β ε χώρα στη Βαβυλώ να τ ο ν Ιο ύ νιο το υ 323 π.Χ. ή ­ τα ν και ένα ς ρω μ α λέος ν εα ρ ό ς α­ ξιω μ α τικό ς, ε υ γ ε ν ο ύ ς μ α κε­ δ ο ν ικ ή ς κατα γω γής, ο ο ­ π οίος ή τα ν σ χεδόν

2 6 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

σ υ νο μ ή λικο ς το υ Α λεξά νδ ρ ο υ και φ ιλ ο ­ δο ξο ύ σ ε να κ ερ δ ίσ ει φήμη και δ ό ξα υπό τ ις δ ια τα γ έ ς το υ , όπως ο π α τέρ α ς το υ Α ντίοχος υπό το ν Φίλιππο Β ’. Το όνομα α υ το ύ ή τα ν Σ έλ ευ κ ο ς . Ο Σ έ λ ευ κ ο ς ή τα ν παρών ό τα ν ο Α λέξα νδ ρ ο ς π ρω τοεισήλθ ε στη Μ ικρ ά Ασία το 334 π.Χ. Ο κτώ χ ρ ό ­ νια α ρ γό τερ α , σ τη ν ινδ ική ε κ σ τρ α τε ία το υ 326 π.Χ., είχ ε κα το ρ θ ώ σ ει να α νελιχ θ ε ί σ τα υψ ηλά αξιώ μ ατα τη ς μ α κ εδ ο ν ι­ κής σ τρ α τιω τικ ή ς ιερ α ρ χία ς, ως δ ιο ικ η ­ τή ς τω ν βασ ιλικώ ν υπασπιστών κα ι απο­ σπασμένος σ το σ υ μ β ο ύ λιο το υ βασιλιά. Κατά τη διάσχιση το υ Υδάσπη π οταμού, ένα από τα π λεο ύ μ ενα μ ε τ έ φ ε ρ ε τ α υ τ ό ­ χρονα τ ο ν Α λέξα νδ ρ ο , το ν Π ερ δίκκα , το ν Π το λεμ α ίο , το ν Λυσίμαχο κα ι το ν Σ έ λ ε υ ­ κο -τ έ σ σ ε ρ ις από το υ ς πρω ταγω νισ τές, δηλαδή, το υ κατοπ ινού δ ρ ά μ α το ς τη ς δ ια δ ο χ ή ς - κα ι κα τά τη μάχη που α κο λο ύ ­ θ η σ ε με το ν Ινδό β α σ ιλιά Πώρο, ο Σ έ λ ε υ ­ κος π ο λέμ η σ ε ε π ικεφ α λή ς τη ς επ ίλ εκ τη ς μονάδας του. Δ ύο χ ρ ό νια α ρ γό τερ α , το 324 π.Χ., στη γα μ ή λια δεξίω σ η το υ Α λ εξά νδ ρ ο υ

σ τα Σούσα, κα τά τη ν οπ οία ο β α σ ιλιά ς α­ νά γκα σ ε το υ ς σ τρ α τη γ ο ύ ς το υ να παν τ ε υ τ ο ύ ν Ιρανές π ριγκήπ ισσες, ο Σ έ λ ε υ ­ κος ν υ μ φ ε ύ θ η κ ε τη ν Απάμα, κόρη το υ Σ π ιτα μένη, και ο ίδ ιο ς ο Α λ έξα ν δ ρ ο ς τη Ρωξάνη, κόρη το υ Ο ξυά ρτη. Ο Ο ξυ ά ρ τη ς κα ι ο Σ π ιτα μ ένη ς ή τα ν ο ι κ ύ ρ ιο ι ενό ς ε κ τω ν ισ χ υρ ότερ ω ν φ ρ ουρίω ν σ την ιρανική ενδοχώ ρα, τη ς Σ ο γδ ια νή ς Π έτρ ας, η κα ­ τά ληψ η το υ οποίου ή τα ν μια από τ ις μ ε ­ γ α λ ύ τε ρ ε ς τ α κ τ ικ έ ς επ ιτυ χ ίε ς το υ Α λ ε ­ ξά νδρ ου. Η γα μ ή λια τ ε λ ε τ ή κ α τέ δ ε ιξ ε τη ν υψηλή θ έ σ η που κ α τε ίχ ε ο δ ιο ικ η τή ς τω ν υπασπιστών σ το ν κύκλο το υ βασιλιά, ενώ η Απάμα ή τα ν η μόνη από τ ις Ιρανές πρ ιγκήπ ισ σ ες που δ ια τή ρ η σ ε τη θέσ η τη ς μ ε τά το ν θ ά ν α το το υ Α λεξά νδ ρ ο υ . Η ταν η μ η τέρ α το υ δια δόχο υ το υ Σ ελεύ κου, Αντίοχου, και ο ίδ ιο ς ο Σ έλ ευ κ ο ς ί­ δ ρ υσ ε τ ρ ε ις π ό λεις με το όνομά τη ς. Από τη ν πρώτη σ τιγμ ή, λοιπόν, ο ι ρ ίζες τη ς δ υ ν α σ τεία ς τω ν Σ ελ ευ κ ιδ ώ ν εν το π ίζο ­ ντα ν τό σ ο στη Μ α κεδ ο νία όσο κα ι σ τις α ρ χ α ίες ο ικ ο γ έ ν ε ιε ς το υ α να το λικο ύ Ιράν.

01 ΔΙΑΔΟΧΟΙ ΣΕ ΤΡΟΧΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ Ο Σ έ λ ευ κ ο ς δ ε ν κα τα τά σ σ ετα ι σ το υ ς π ρω τα γω νισ τές τω ν σ υμβά­ ντω ν τ η ς τε λ ε υ τ α ία ς δ ε κ α ε τία ς τη ς ζωής το υ Α λεξά νδ ρ ο υ . Οι ε ­ ξ ε λ ίξ ε ις όμως γρή γορ α θ α το ν έφ ε ρ ν α ν σ το π ροσ κή­ νιο. Μ ε το ν θ ά ν α το το υ Μ α κεδ ό να βασιλιά, η εξιστόρησ η τω ν γεγο νό τω ν το υ τ ό τ ε γνω σ τού κό­ σμου έμ ο ια ζε π ερισ σό­ τε ρ ο με το η μ ερ ο λ ό γ ιο ε κ σ τ ρ α τε ία ς το υ μ α κ ε ­ δ ο νικο ύ σ τρ α το ύ και των η γ ετώ ν το υ. Το 323 π.Χ., όμως, δύ ο γ εγο νό τα κλόνισ α ν τη φ α ιν ο μ εν ικ ή σ τα θ ε ρ ό τη τ α που επ ι­ κρ α το ύ σ ε σε Δύση και Ανατολή. Σ τη ν ηπ ειρω τική Ελλάδα, η Α θή να κά λεσ ε το υ ς Ε λληνες στα όπλα π ρ ο κειμ ένο υ να α π ο τινά ξο υν το ν μ α κεδ ο νικό ζυγό, β ρ ή κε εύ κ ο λ α υ π ο σ τη ρ ικτές σ τις ά λ λ ε ς π ό λεις και έ τσ ι ξέσπασε ο Λ α μ ια κό ς π όλεμος. Σ τη ν Ανατολή, ε λ λ η ν ικ ο ί π λη θυσ μ ο ί που είχα ν μ ε ­ τ α φ ε ρ θ ε ί δ ια τη ς βίας από το ν Σ έ λ ε υ κ ο ς Α ’Ν ικάτω ρ . Ρ ω μαϊκό α ντίγ ρ α φ ο σε ο ρ είχα λκ ο (α ρχα ιολογικό μ ο υ σ είο Ν εάπ ολης, Ιτα λία ).

Α λέξα νδ ρ ο για το ν επ ο ικισ μό τη ς Βακτρ ία ς, αποφάσισαν να επ α να λά βουν το ε γ χ είρ η μ α το υ Ξ ενοφ ώ ντα και να επ ι­ σ τρ έ φ ο υ ν σ τα παράλια το υ Α ιγα ίο υ, κά ­ που 20.000 π εζοί και 3.000 ιππείς. Οι Μακε δ ό ν ε ς η γ έ τ ε ς ή τα ν σε θ έ σ η να κ α τα ­ π νίξουν κα ι τα δύ ο α υ τά κ ιν ή μ α τα α ν ε ­ ξα ρ τη σ ία ς, κα ι έ τσ ι η Α θή να και ο ι σύμ­ μαχοί τη ς σ υ νετρ ίβ η σ α ν το ν επ όμενο χρόνο (322 π.Χ.) από το ν Αντίπ ατρο και το ν Κ ρα τερ ό. Οι Ε λληνες τη ς Β α κτρ ία ς α ντιμ ετω π ίσ τη κα ν από το ν Πείθω να, σα­ τράπη τη ς Μ ηδία ς, και, κα τά δ ια τα γ ή το υ α ντιβ α σ ιλιά , ε ξο ν τώ θ η κ α ν μ έχ ρ ις ενός. Μόνο η Ρόδος κα τόρ θω σ ε να α π ο τιν ά ξει τη μ α κ εδ ο ν ικ ή φ ρ ουρά κα ι να α κ ο λ ο υ θ ή ­ σ ει μια σ χ ετικ ά α ν εξά ρ τη τη τρ ο χ ιά σ τον ρου τη ς μ ε τ έ π ε ιτα ισ το ρία ς. Η σ υγκέντρω σ η τω ν βασ ιλικώ ν α ρ μ ο ­ δ ιο τή τω ν σ το πρόσωπο το υ Π ερ δίκκα , ο οπ οίος είχ ε το ν ρόλο το υ α ντιβ α σ ιλιά -επιτρόπου το υ α ν ή λ ικ ο υ τέ κ ν ο υ το υ Α λ ε ­ ξά νδρ ου (που ο νο μ ά σ τη κε επίσης Α λ έ ­ ξα νδρος), μ ο ιρ α ία το ν έ φ ε ρ ε σε π ορεία σ ύγκρ ουσ ης με το υ ς υπ όλοιπους δ ια δ ό ­ χους που επ ο φ θ α λμ ιο ύ σ α ν τη ν απόλυτη ε ξο υ σ ία το υ. Ετσι, μό λις 18 μή νες μ ετά το ν θ ά ν α το το υ Α λεξά νδ ρ ο υ , είχ α ν ήδη δ ια μ ο ρ φ ω θ εί δύ ο α ντίπ α λα σ τρα τόπ εδα . Από τη μία ο Π ερ δ ίκκα ς, η Ο λυμπ ιάδα -η μ η τέρ α το υ Μ εγά λου Α λ εξά ν δ ρ ο υ - και ο σατράπης τη ς Καππαδοκίας Ε υμ ένη ς, και από τη ν άλλη ο Α ντίγονος, σατράπης τη ς Φ ρυγίας, ο Α ντίπ ατρος, ο π αλιός σ τρ α τη γό ς το υ Φιλίππου που κ υ β ερ ν ο ύ ­ σε τη Μ α κ εδ ο ν ία κα τά τη ν απουσία το υ Α λεξά νδ ρ ο υ , ο Κ ρ α τερ ό ς, ένα ς από το υ ς πιο δ η μ ο φ ιλ ε ίς α ξιω μ α τικο ύ ς το υ μ α κε­ δ ο νικο ύ σ τρ α το ύ και ο Π το λεμ α ίο ς, ο σα­ τράπ ης τη ς Αιγύπ του. Το 321 π.Χ. ο α ντα γω νισ μ ό ς μ ετα τρ ά πηκε σε απροκάλυπτη σ ύγκρουσ η. Α ιτία το υ π ολέμου, όσ ον α φ ορ ά το ν Αντίγονο, υπ ήρξε η άρνησ ή το υ να σ υ μ μ ο ρ φ ω θ εί με τ ις α π α ιτή σ εις το υ Π ερ δ ίκκα κα ι η φ υ ­ γή το υ στη Μ α κεδ ο νία , όπου σ υμμάχησ ε με το ν Αντίπ ατρο και το ν Κ ρα τερ ό. Οσον α φ ορ ά το ν Π τολεμ α ίο , ωστόσο, α ιτία το υ π ολέμου υπ ήρξε η αρπαγή το υ σώ ματος το υ νεκρ ο ύ Α λ εξά νδ ρ ο υ κα ι η μ ετα φ ο ρ ά το υ σ τη ν Α ίγυπ το. Ο Α ντίγονος, ο Αντίπα­ τρ ο ς κα ι ο Κ ρ α τερ ός, γρήγορ α α νέλα β α ν ε π ιθ ε τ ικ έ ς π ρ ω το β ο υ λίες και, κ ιν ο ύ μ ε ­ νοι από τα δ υ τικά , π έρασαν από τη Μ α­ κεδ ο ν ία στη Μ ικρ ά Ασία. Ο Π το λ εμ α ίο ς π α ρ έμ ειν ε σ τη ν οχυρή το υ Α ίγυπ το. Προκειμ έν ο υ να α ν τιμ ετω π ίσ ει α υ τή τη δ ιμ έτωπη απειλή, ο Π ερ δ ίκκα ς δ ια ίρ εσ ε τις δ υ ν ά μ εις το υ: ο Ε υ μ ένη ς κ λ ή θ η κ ε να απ ο κρ ο ύ σ ει το υ ς ε ισ β ο λ ε ίς στη Μ ικρά Ασία κα ι ο ίδ ιο ς ο α ν τιβ α σ ιλ ιά ς κ α τευ θ ύ ν θ η κ ε προς τη ν Αίγυπ το.

Ο Π ερ δ ίκ κ α ς, όπως α π εικ ο ν ίζετα ι σ τη λ ε γ ά μ εν η «σ α ρ κοφ άγο το υ Α λεξά ν δ ρ ο υ » (Α ρ χ αιολογικό Μ ο υ σ είο Κ ω νσ τα ντινούπ ολης, Τουρκία).

0 ΣΕΛΕΥΚΟΣ ΙΑΝΑ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ Ο Σ έλ ευ κ ο ς , το υ οπ οίου η λαμπρή σ τα δ ιο δ ρ ο μ ία έλ α β ε πρόωρα τέ λ ο ς με τ ο ν θ ά ν α το το υ Μ εγά λου Α λ εξά ν δ ρ ο υ , ε π έ λ ε ξ ε να κ ιν ε ίτ α ι π α ρ α σ κηνια κά τα πρώτα χ ρ ό νια , καθώ ς δ ε ν έ λ α β ε κάποια σ α τρ α π εία κα τά τη σ υμφ ω νία τη ς Β α β υ­ λώνας. Η επ ιλογή α υ τή σ υ ν ισ το ύ σ ε προ­ σωπική το υ σ τρ α τη γ ικ ή κα ι όχ ι μ ο νο μ ε­ ρή π α ρ α μ ερ ισ μ ό το υ από το υ ς υπ όλοι­ πους δια δ ό χ ο υ ς. Α ρ κ ετο ί, μάλισ τα , από τ ο υ ς ν ε ο δ ιο ρ ισ θ έ ν τ ε ς σ α τρ ά π ες ή τα ν ν ε ώ τε ρ ο ι σε η λ ικ ία και κ α τείχ α ν πιο χα­ μ η λ ό β α θ μ ες θ έ σ ε ις από α υ τό ν στη μα­ κ ε δ ο ν ικ ή σ τρ α τιω τικ ή ιερ α ρ χ ία - ένα πα­ ρ ά δ ειγ μ α ή τα ν ο Λ υσ ίμαχος, ο σ ατράπ ης τη ς Θ ράκης. Α ν τίθ ε τα , ο Σ έ λ ε υ κ ο ς επεδίω ξε τη ν α νά θ εσ η ενό ς υ ψ η λό τα το υ α ­ ξιώ μ α το ς δ ιο ίκ η σ η ς σ το ν μ α κ εδ ο ν ικ ό σ τρ α τό υπό το ν α ν τιβ α σ ιλ ιά Π ερ δίκκα , π ρ ο τίμ η σ ε με ά λλα λ ό για να η γ ε ίτ α ι τη ς

ε π ίλ ε κ τη ς μ α κ ε δ ο ν ικ ή ς π ο λ εμ ικ ή ς μηχα­ ν ή ς σ τα κρ ίσ ιμ α χ ρ ό ν ια που θ α α κ ο λ ο υ ­ θούσαν. Ο τα ν ο Π ερ δ ίκ κ α ς κ ιν ή θ η κ ε εν α ­ ν τ ίο ν το υ Π το λ εμ α ίο υ , ο Σ έ λ ε υ κ ο ς σ υνό­ δ ε υ ε το ν α ν τιβ α σ ιλ ιά ως υ π ο δ ιο ικη τή ς το υ σ τρ α τε ύ μ α το ς . Π ιθ α ν ό τα τα θ ε ω ρ ε ί­ τ ο απ ειλή από το ν α ν τιβ α σ ιλ ιά , ω στόσο η π αρουσ ία το υ κα ι ο ι α π ο δ ε δ ε ιγ μ έ ν ε ς ηγ η τ ικ έ ς το υ ικ α ν ό τ η τε ς το ν κ α θ ισ το ύ ­ σαν αναπόσπαστο σ τέλ εχ ο ς σ την προ­ σ π ά θ εια το υ Π ερ δ ίκ κ α γ ια κατά π νιξη τ η ς α ντα ρ σ ία ς. Ο Π είθω ν, σ ατράπ ης τη ς Μ ηδ ία ς, ή τα ν επ ίσης παρών, όπως κα ι ο Α ν τιγ έν η ς, ο δ ιο ικ η τή ς τω ν αργυράσπιδων, τω ν επ ίλ εκ τω ν σ αρ ισ σοφ όρω ν β ε ­ τερ ά νω ν το υ μ α κ εδ ο ν ικ ο ύ π εζικού. Τ ρεις φ ο ρ έ ς π ροσπ άθησε ο Π ερ δ ίκκα ς να δ ια β ε ί το ν Ν είλο, το τε ρ ά σ τιο α υ τό υ­ δ ά τιν ο τε ίχ ο ς που π ρ οφ ύλασ σ ε τη ν α ι­ γ υ π τια κή επ ικ ρ ά τε ια - κα ι τ ις τ ρ ε ις απωθ ή θ η κ ε , υ φ ισ τά μ εν ο ς β α ρ ύ τ α τ ε ς απώ­ λ ε ιε ς . Το η θ ικ ό το υ σ τρ α το ύ το υ γρήγο-

ΣΤΡΑΤΜΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

I 27

■ M W• Ρώμη,Ι ΙΛ ΛΥ,ΙΛ ™.·· ' „

* /.Σαρδηνία

© ί

— ' -'-ΦΡΑΚΗ -ΜΑ ΚΕΔ0ΝΙΛ

♦Νεάπολη ΐΝεαποΛη

_ -

·ν

ΕΥ Ε Ι Ν Ο Σ ΠΟΝΤΟΣ

% α νίβ ςΚ ’ • Σ* Λ ? . · ν · Καρχηδόνα * '·

a

. '

Συρακουσες

■ '

ίψός

0.

* « « ''ν ° · -

Σχεδίαση χάρτη: ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική 2013

" - ·· -

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ

-

Μ&ς'

^

*,

κ

Ιαμσρκάνδη

ΧΟΡΑΣΜΙΑ

»ΣινώπηΘ'

■'

........... ._ : .· Τρσττεζούνιο -. 301 π.Χ: ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ~ 5 ~. ;

.

ΣΟΓΔΙΑΝΗ

• Αλεξάνδρεια Μαργιανή

^



ΙΝΔΙΚΟΣ ΩΚΕΑΝΟΣ

Η γεω π ολιτική κ α τά σ τα σ η τη ς α ν α το λ ικ ή ς Μ ε σ ο γ είο υ αμέσ ω ς μ ε τ ά τη μάχη τη ς Ιψ ού. φ ε ρ ε σ το ν α ν τιβ α σ ιλ ιά το θ α ν α τη φ ό ρ ο πλήγμα. Οι α ξιω μ α τικ ο ί σ ύναψ α ν ε ιρ ή ν η με το ν Π το λ ε μ α ίο και κ ιν ή θ η κ α ν να συ­ ν α ντή σ ο υ ν τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ Α ντιπ ά τρου κα ι το υ Α ντιγόνου που π ρ ο ή λα υνα ν από τα β ό ρ εια . Ο Π είθω ν ο ρ ίσ τη κ ε δ ιο ικ η τή ς το υ σ τρ α τε ύ μ α το ς κα ι επ ίτρο π ο ς το υ α ­ ν ή λ ικ ο υ Α λεξά νδ ρ ο υ . Ο Κ ρ α τερ ό ς, ο δ η μ ο φ ιλ ή ς α ξιω μ α τι­ κός που ε ίχ ε ε κ σ τ ρ α τ ε ύ σ ε ι από τη Μ α­ κ ε δ ο ν ία μαζί με το ν Α ντίπ ατρο, δ ε ν ζούσε πια. Οι δ υ ν ά μ ε ις το υ είχ α ν υπ ο σ τεί βαριά ή τ τ α από το ν Ε υ μ ένη κα ι ο ίδ ιο ς ε ίχ ε σ κ ο τω θ ε ί το ν Μ ά ιο το υ 321 π.Χ. Α λλά η ν ίκ η α υ τή το υ Ε υμ ένη δ ε ν ισ χυ­ ροπ οίησ ε τη θ έ σ η το υ ο ύ τ ε έ ν α ν τι το υ Α ντιπ ά τρο υ που δ ιέσ χ ιζε τη Μ ικρ ά Ασία από τη ν ξηρά, ο ύ τ ε έ ν α ν τι το υ Α ντιγό ­ νου, που π α ρ έπ λεε τ ις μ ικ ρ α σ ια τικ έ ς α ­ κ τέ ς . Ο Α ντίπ α τρ ο ς σ υ νά ντη σ ε το σ τρ ά ­ τ ε υ μ α το υ οπ οίου κά π ο τε η γ ε ίτ ο ο Περδ ίκκα ς σ το ν Τ ριπ αράδεισ ο τ η ς β ό ρ εια ς Σ υρίας.

Η ((ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΟΥ ΤΡΙΠΑΡΑΔΕΙΣΟΥ» 0 ΣΕΛΕΥΚΟΣ ΣΑΤΡΑΠΗΣ ΤΗΣ ΒΑΒΥΛΠΝΑΣ Ο σ τρ α τό ς που α ν ή κ ε κά π ο τε σ το ν Π ερ δ ίκ κ α εξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε να β ρ ίσ κ ετ α ι σε α να τα ρ α χ ή μ ε τ ά τη στάση τω ν αξιω ­ μα τικώ ν το υ . Τα π νεύ μ α τα ο ξ ύ ν θ η κ α ν α ­ κόμη π ερ ισ σ ό τερ ο ό τα ν η φ ιλό δ ο ξη σ ύ­ ζυγο ς το υ δ ια ν ο η τικ ά ανάπ ηρου Α ρριδα ίου, Ε υ ρ ιδ ίκη , κ α τη γ ό ρ η σ ε το ν Π είθω -

να ό τ ι σ φ ε τ ε ρ ίζ ε τ α ι τη νόμ ιμ η βα σ ιλική ε ξο υ σ ία το υ ε τε ρ ο θ α λ ο ύ ς α δ ελ φ ο ύ το υ Α λ εξά ν δ ρ ο υ . Ο ύ τε η π α ρ αίτησ η το υ Πείθω να από τ η ν η γ ε σ ία το υ σ τρ α τε ύ μ α το ς αλλά ο ύ τ ε κα ι η ά φ ιξη το υ Αντιπ άτρου, ενό ς από το υ ς τ ε λ ε υ τ α ίο υ ς εκπροσώ ­ π ους τω ν ένδ ο ξω ν ημ ερ ώ ν το υ Φιλίππου Β ’, κα τό ρ θ ω σ α ν να ε ξο μ α λ ύ ν ο υ ν τη ν κα­ τά σ τα σ η . Β α σ ικός λόγο ς τη ς α να τα ρ α ­ χ ή ς ή τα ν η ο ικ ο ν ο μ ικ ή αποζημίωση των β ετερ ά ν ω ν το υ π ο λέμο υ το υ Α λ ε ξ ά ν ­ δρου, έν α ζή τη μ α που ο Μ α κ εδ ό ν α ς βα ­ σ ιλιά ς δ ε ν είχ ε π ρ ολά β ει να δ ιε υ θ ε τ ή σ ε ι κα ι το οπ οίο ο Π ερ δ ίκκα ς ε ίχ ε α μ ελή σ ει. Ετσι, ό τα ν ο Α ντίπ α τρ ο ς επ ιχείρ η σ ε να δ ια π ρ α γ μ α τε υ τ εί με το υ ς ο ρ γ ισ μ έ ­ νους σ τρ α τιώ τες , ε κ ε ίν ο ι το ν υ π ο δ έχ θ η ­ καν με π έ τρ ε ς . Σ ώ θη κε χάρη σ τη ν έ γ κ α ι­ ρη επ έμβαση δ ύ ο ανδρώ ν: ο ένα ς ή τα ν ο Α ντίγονος, π α λα ιός α ξιω μ α τικ ό ς το υ Φι­ λίππου κα ι σ ατράπ ης τη ς Φ ρυγία ς, κα ι ο ά λλο ς ή τ α ν εκπρόσω πος τ η ς ν έα ς γ ε ­ νιά ς, ο Σ έ λ ε υ κ ο ς , ο δ ιο ικ η τή ς το υ ιππι­ κού τω ν εταίρω ν. Οι δυ ο ά ν δ ρ ες κ α τό ρ ­ θω σαν να εκτο νώ σ ο υ ν τη ν τ ε τ α μ έ ν η α­ τμ ό σ φ α ιρ α που επ ικ ρ α το ύ σ ε και, συντα σ σ ό μ ε ν ο ι με το ν Α ντίπ ατρο, κ α τ έ λ η ­ ξα ν σ τη σ υμφ ω νία το υ Τ ριπ αραδείσου. Σύμφω να με α υ τή ν , ο Α ντίπ α τρ ο ς α νέλαβε τη ν α ν τιβ α σ ιλ ε ία κα ι τη ν επ ιτρ ο π εία το υ β α σ ιλικο ύ ο ίκο υ το υ Α λεξά νδ ρ ο υ κα ι ο σ ατράπ ης τη ς Φ ρυγία ς Α ντίγονος ο ρ ίσ τη κ ε α νώ τα το ς δ ιο ικ η τή ς τω ν μ α κ ε ­ δ ο νικώ ν σ τρ α τευ μ ά τω ν σ τη ν Ασία με α­ ποστολή να ν ικ ή σ ε ι το ν Ε υμ ένη κα ι τα υ­ π ο λ είμ μ α τα υ π ο σ τή ρ ιξη ς το υ π ρ οη γού­ μενου α ν τιβ α σ ιλ ιά . Ο Π είθ ω ν επ έσ τρ εψ ε

Β ασ ιλικός υπ ασπ ιστής το υ Μ ε γ ά λ ο υ Α λεξά ν δ ρ ο υ . Φ έρ ει ασπίδα, δόρυ, ξίφ ο ς και κρά νος φ ρ υ γ ικ ο ύ τύπ ου, ενώ δ εν φ έ ρ ε ι 9 ώ ρ α κ α , για π ερ ισ σ ό τερ η ευκινησ ία και α ντο χ ή σ το 9 ε ρ μ ό κ λίμα τη ς Α να τολής (εικ ο νο γρ ά φ η σ η : Johnny Schum ate).

σε σ υνδυα σ μ ό με τη ν υπ οσ τήρ ιξη που π α ρ αδ οσ ια κά π α ρ είχε ο ν τό π ιο ς π λη θ υ σ μ ό ς τ η ς Μ η δ ία ς σ το ν η γεμ ό να που κυ β ερ νο ύ σ ε από τα Ε κβάτανα, αν έ δ ε ιξ α ν το ν Π είθω να σε βα σ ικό πρω­ τα γω νισ τή το υ δ ρ ά μ α το ς τη ς δ ια δ ο ­ χής. Μ ε τά τη δ ο λ ο φ ο ν ία το υ Π ερ δίκκα ,

σ τη Μ ηδ ία και ο Σ έ λ ε υ κ ο ς έ λ α β ε τη ν επ αρχία τη ς Βαβυλώ νας. Η επ ιλογή το υ να υ π ο σ τη ρ ίξει το ν Α ντίπ α τρο το ν έ φ ε ρ ε α υ τή τη φ ο ρ ά σε θ έ σ η ισ χύος σ το ν κ α τα μ ερ ισ μ ό τω ν σα­ τραπ ειώ ν, κα ι η π ρ ω τεύο υσ α τ η ς α υ τ ο ­ κρ α το ρ ία ς φ ά ν τα ζε ιδ α νική επ ιλογή για κάπ οιον που επ εδ ίω κε σ φ ό δ ρ α να μιμηθ ε ί τ η ν εμ π νευ σ μ ένη επ ιλογή το υ Π το ­ λ ε μ α ίο υ λίγα χ ρ ό ν ια πριν. Αφού π α ρ έ­ δω σε τη δ ιο ίκη σ η το υ ιππικού τω ν ε τ α ί­ ρων σ το ν Κάσσανδρο, το ν γ ιο το υ Α ντιπ ά τρου, ο Σ έ λ ευ κ ο ς μ ε τέ β η στη Βαβυλώνα, όπου δ ιο ικ η τή ς είχ ε τ ο π ο θ ε τ η θ ε ί κάπ οιος Αρχών από τη ν Π έλλα. Μ ε τη ν έλ ευ σ η το υ Σ ε λ εύ κ ο υ , η θ έ σ η το υ σατράπη τη ς Β α βυλω νίας ε ίχ ε α ν α β α θ ­ μ ισ τ εί σε αξίω μα μ εγά λου κύ ­ ρους, α φ ού δ ε ν επ ισ κια ζό τα ν π λέο ν από τη ν α υ το κ ρ α το ρ ικ ή αυλή. Οι δ ύ ο κ ύ ρ ιο ι α ν τα γ ω ν ι­ σ τέ ς το υ που είχ α ν δ ια δ ε χ θ ε ί το ν Π ερ δ ίκ κ α είχ α ν τ ις έ δ ρ ε ς το υ ς ο έ ­ νας στη Μ α κ εδ ο ν ία κα ι ο ά λλο ς σ τη ν Α ί­ γυπ το, πολύ μ α κρ ιά από τη ν εύ φ ο ρ η π ε­ διά δ α μ ε τα ξύ το υ Τίγρη κα ι το υ Ε υ φ ρ ά ­ τη. Ο Σ έ λ ε υ κ ο ς ή τα ν κ ύ ρ ιο ς τ η ς π ολυ­ π λη θ ο ύ ς π ρ ω τεύο υσ α ς το υ Μ εγά λου Α λεξά νδ ρ ο υ .

ο Π είθω ν α ν έ λ α β ε τη ν α ν τιβ α σ ιλ εία , και μ ε τά τη σ υμφ ω νία το υ Τ ριπ αραδείσ ου ε ­ π έσ τρ εψ ε με α υ ξη μ έν ο κύ ρ ο ς στη Μ η­ δία. Ο ά λλος σ η μ α ν τικ ό ς σ ατράπ ης τη ς Α να τολής ή τα ν ο Π ευ κ έ σ τα ς από τη Μ ιέζα τη ς Μ α κ εδ ο ν ία ς. Η ταν α υ τό ς που πα­ ρέδω σ ε σ το ν Α λ έξα ν δ ρ ο τη ν ιερ ή ασπί­ δα από το ν ναό τη ς Α θ η νά ς σ την Τροία, κα ι α υ τό ς που π ρ ο σ τά τευ σ ε με το σώμα το υ το ν Μ α κεδ ό να β α σ ιλιά κα ­ τ ά τη ν α ιμ α τη ρ ή έ φ ο δ ο σ την πόλη τω ν Μάλλων. Ω ς α ν τά λ λ α γ μ α για τις υ π η ρ εσ ίες το υ , π α ρ έλα β ε τη ν Π ερσί-

Η Β αβυλω νία, παρά τα πολλά κοινά χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ά τ η ς με τη ν Α ίγυπ το, ε ίχ ε κα ι μια ουσ ιώ δη δ ια φ ο ρ ά από α υ τή ν, η ο ­ ποία έ μ ε λ ε να α π ο δ ε ιχ θ ε ί ε ά ν σ υ νισ το ύ σε μ ε ιο ν έ κ τη μ α ή π λ εο ν έκ τη μ α : τ η ν κ ε ­ ν τρ ικ ή τη ς θ έσ η . Μ έσω το υ Ε υ φ ρ ά τη και τη ς β ό ρ ε ια ς Σ υ ρ ία ς επ ικοινω νούσ ε με τη Μ εσ ό γ ειο κα ι τη Δύση, ενώ ένα τ α ξ ίδ ι λ ί­ γων ημ ερ ώ ν χώ ριζε το ν ά λλο π οταμό, το ν Τίγρη σ τα α να το λικά , από τα βουνά, πίσω από τα οπ οία ε κ τ ε ίν ο ν τ α ν τα υ ψ ί­ π εδα το υ Ιράν. Εάν κάπ οιος επ ιθ υ μ ο ύ σ ε

τη ν ά λλη, ο η γ εμ ό ν α ς τη ς Βαβυλώ ­ να ς δ ε ν ή τα ν α ρ κ ε τά ισ χ υρ ός ώ σ τε να ε μ π ν εύ σ ει σ το υ ς υπ ηκόο υς το υ κ ά τι π ε­ ρ ισ σ ό τερ ο από α νεξα ρ τη σ ία , ελ λ ό χ ευ ε π ά ντα ο κίν δ υ ν ο ς να κ α τα σ τ ε ί έρ μ α ιο τω ν γ ε ιτό ν ω ν το υ, σε α ν τίθ ε σ η με τη ν Α ίγυπ το. Ο Σ έ λ ευ κ ο ς π α ρ α κο λο υ θ ο ύ σ ε με α νη σ υ χ ία τ ις ε ξ ε λ ίξ ε ις σ τις π ερ ιο χ ές που β ρ έχ ο ν τα ν από τη Μ εσ ό γ ειο , σ τις ο ­ π ο ίες ο Α ντίγονος α ν α δ ε ικ ν υ ό τα ν σε π ρω ταγω νισ τή, όσο κα ι σ το Ιράν, όπου δ ιά φ ο ρ ο ι Μ α κ εδ ό ν ες α ξιω μ α τικ ο ί με πο­ λ υ ά ρ ιθ μ ο υ ς σ τρ α το ύ ς σ υ ν έ θ ε τα ν ένα ε ­ κ ρ η κ τικ ό μίγμα. Οι α ν α τ ο λ ικ έ ς σ α τρ α π είες είχα ν σ το υ ς κόλπ ους το υ ς δ ύ ο Μ α κ ε δ ό ν ε ς α ­ ξιω μ α τικ ο ύ ς πρώ της β α θ μ ίδ α ς, το ν Π ε ί­ θω να κα ι το ν Π ευ κέσ τα , κα ι ο ι δ ύ ο μέλη τ η ς σ υ μ α το φ υ λ α κ ή ς το υ Α λεξά νδ ρ ο υ κα ι κ ύ ρ ιο ι το υ μ εγ α λ ύ τε ρ ο υ μ έρ ο υ ς το υ ιρ α ν ικ ο ύ ορ ο π εδ ίο υ. Ο Π είθω ν, από τη ν Ε ορ δα ία τ η ς Μ α κ εδ ο ν ία ς, ε ίχ ε παραλάβ ε ι τη σ α τρ α π εία τη ς Μ η δ ία ς μ ε τά τη σ υμφ ω νία τ η ς Β αβυλώ νας. Η επαρχία το υ , με έδ ρ α τα Ε κβάτανα, ή τα ν η σ ημα ­ ν τ ικ ό τ ε ρ η σ το Ιράν. Η σ τρ α τη γ ικ ή τη ς

να κ α τα σ τ ε ί κ ύ ρ ιο ς ο λό κλη ρ η ς τη ς α υ ­ το κ ρ α το ρ ία ς το υ Α λ εξά ν δ ρ ο υ , η Β α β υ ­ λώνα ή τ α ν κ α λ ύ τε ρ α τ ο π ο θ ε τη μ έ ν η από τη ν Α λ ε ξ ά ν δ ρ ε ια σ τη ν Α ίγυπ το. Εάν, από

θ έ σ η π ρ ο σ έφ ερ ε π ο λλές δ υ ν α τό τη τε ς σε ένα ν φ ιλ ό δ ο ξο ά νδ ρ α όπως ο Πείθων. Η σ υ ν εισ φ ο ρ ά το υ σ τη ν κα τά π νιξη τη ς α ν τα ρ σ ία ς τω ν Ελλήνω ν τη ς Β α κτρ ία ς,

ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ, 321 - 316 π X.

δα, το λίκνο το υ ο ίκο υ τω ν Α χα ιμενιδ ώ ν, με τ ις Π α σ αρ γάδ ες κα ι τη ν Π ερσέπ ολη, τη β α σ ιλική πόλη. Ο ίδ ιο ς ο Π ε υ κ έ σ τα ς ε ίχ ε υ ιο θ ε τ ή σ ε ι πλήρως τα ή θ η , τα έ θ ι­ μα κα ι τη γλώσσα το υ τό π ο υ που κ υ β ε ρ ­ νούσ ε, κα ι έ τσ ι ο θ ά ν α το ς το υ Α λ ε ξ ά ν ­ δρ ου το ν β ρ ή κε να δ ια θ έ τ ε ι μια καλά εγ κ α θ ιδ ρ υ μ έ ν η βάση σ τη ν Ανατολή. Ο Π είθ ω ν όμω ς ή τ α ν υ π έρ μ ετρ α φ ι­ λ ό δ ο ξο ς. Μ ια από τ ις ε ν έ ρ γ ε ιέ ς το υ ό ­ τ α ν ε π έ σ τρ εψ ε σ τη Μ η δ ία ή τ α ν να προσ α ρ τή σ ε ι τη γ ε ιτ ο ν ικ ή σ α τρ α π εία τη ς Π α ρ θ ία ς, ε κ δ ιώ κ ο ν τα ς τ ο ν το π ικ ό σα­ τράπ η Φίλιππο. Οι υπ όλοιπ οι σ α τρ ά π ες το υ Ιράν, θ ο ρ υ β η μ έ ν ο ι από τη ν επ εκ τα τ ικ ό τ η τ α το υ Π είθω να, σ υ γ κ ά λ εσ α ν πο­ λ ε μ ικ ό σ υ μ β ο ύ λ ιο κα ι α ν έ θ ε σ α ν ε θ ε λ ο ­ ν τ ικ ά σ το ν Π ευ κ έσ τα , κύ ρ ιο τη ς ιε ρ ή ς π ερ ιο χ ή ς τη ς Π ερ σ ίδ α ς, τη ν α ρ χ ηγία . Οι σ υ ν δ υ α σ μ έ ν ε ς δ υ ν ά μ ε ις το υ ς ε ισ έ β α ­ λα ν σ τη ν Π α ρ θ ία κα ι ε κ δ ίω ξα ν το ν Π ε ί­ θω να, ο οπ οίος κ α τέ φ υ γ ε στη Μ ηδία. Ω σ τόσ ο, νιώ θ ω ντα ς α να σ φ α λή ς κα ι ε ­ κεί, ε μ φ α ν ίσ τη κ ε ενώ π ιον το υ Σ ε λ εύ κ ο υ ζη τώ ν τα ς το υ τη ν υ π ο σ τή ρ ιξή το υ . Ο Σ έ λ ε υ κ ο ς ε ίχ ε σ υ μ φ έρ ο ν να α π ο φ ύ γει ο π ο ια δ ή π ο τε εμ π λοκή σ τη ν όλη α να ­ στάτω ση μ έ χ ρ ι να ε δ ρ α ιώ σ ε ι τ η ν κ υ ­ ρια ρ χία το υ σ τη Βαβυλώ να. Δ υσ τυχώ ς ό ­ μως γ ια α υ τό ν , δ υ σ ά ρ ε σ τε ς ε ξ ε λ ίξ ε ις σ τη Δύση θ α κ α θ ισ το ύ σ α ν τη ν ήδ η εύ-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 2 9

θ ρ α σ τη θ έ σ η το υ σ τη Β αβυλώ να ακόμ η πιο επ ισφ αλή. Ο θ ά ν α το ς το υ Π ερ δ ίκκα ε ίχ ε α φ ή σ ει το ν μ ο να δ ικό το υ υ π ο σ τη ρ ικτή , το ν Ευμ ένη στη Μ ικρ ά Ασία, να δ ιε ξ ά γ ε ι ένα ν μ ά τα ιο αγώνα ε ν α ν τίο ν τω ν δυ νάμ εω ν το υ Α ντιγόνου, ο οπ οίος κ α τό ρ θ ω σ ε να το ν α π ομονώ σει σε ένα ο ρ ειν ό φ ρ ο ύ ρ ιο τη ς Καππαδοκίας (320 π.Χ.). Το 319 π.Χ., όμως, ο α ν τιβ α σ ιλ ιά ς Α ντίπ α τρο ς απεβίωσε, π α ρ α δ ίδ ο ντα ς τη ν α ν τιθ α σ ιλ ε ία σ το ν Π ολυπ έρχοντα. Η σ υμφ ω νία το υ Τ ριπ αραδείσ ου δ ε ν είχ ε π λέο ν κα μ ία ι­ σχύ. Ο ίδ ιο ς ο Α ντίγο νο ς ά ρχισ ε να α κ ο ­ λ ο υ θ ε ί μια α υ τα ρ χ ικ ή π ο λιτική , η οποία σε πολλά σ η μ εία έ μ ο ια ζε με α υ τή ν το υ Π ερ δ ίκκα κα ι γρή γορ α συνάσπισε ε ν α ­ ν τίο ν το υ το υ ς σ α τρ ά π ες τη ς Μ ικρ ά ς Ασίας, ο ι ο π ο ίο ι έσ π ευσ α ν να τα χ θ ο ύ ν σ το π λευ ρ ό το υ Ε υμ ένη . Ο Κάσσανδρος, γ ιο ς το υ Α ντιπ ά τρο υ, β α θ ιά α π ο γ ο η τευ ­ μένο ς από τη ν απόφαση το υ π α τέρ α το υ , α ν τ ιτ ά χ θ η κ ε β ία ια σ το ν ν έο α ν τιβ α σ ιλιά. Ετσι, ο ι ε ξ ε λ ίξ ε ις μ ε τ έ τ ρ ε ψ α ν το ν Ε υμ ένη και το σ τρ α τό π εδ ό το υ από κ υ ­ ν η γ η μ έ ν ο υ ς σε κυ ρ ία ρ χο υ ς τη ς κ α τά ­ σ τα σ ης, ενώ ο ίδ ιο ς α ν α δ ε ίχ θ η κ ε α ρ χ ι­ σ τρ ά τη γ ο ς τω ν μ α κεδ ο νικώ ν δυνάμεω ν, σ υ μ π ερ ιλα μ β α νο μ ένω ν τω ν επ ίλεκτω ν αργυράσπιδων. Η έ λ λ ε ιψ η , όμως, ν α υ τι­ κών δυ νάμ εω ν ικανώ ν να α ν τιτ α χ θ ο ύ ν σ τη ν κυ ρ ια ρ χία το υ Α ντιγόνου σ τη θ ά ­ λασσα, ώ θησ ε το ν Ε υμ ένη προς τα α να ­ το λ ικ ά , όπου η σ υνομοσ π ονδία τω ν σα­ τραπώ ν το υ Ιράν ε ίχ ε α να γνω ρ ίσ ει τη ν έα τά ξη π ραγμάτω ν κα ι επ εδ ίω κε τη σ υνδ ρ ο μ ή το υ ε ν α ν τίο ν το υ Π είθω να. Τον χειμώ να το υ 318-317 π.Χ. ο Ε υ μ ένη ς δ ιέ σ χ ισ ε το ν Ε υφ ρ άτη κα ι ε ισ ή λ θ ε σ τη ν ε π ικ ρ ά τε ια το υ Σ ελ εύ κ ο υ . Η προσπά­ θ ε ια το υ Σ ε λ εύ κ ο υ γ ια ο υ δ ε τ ε ρ ό τ η τ α ε ί­ χ ε α π ο β εί άκαρπη. Δ ε ν υπήρχαν α ξιό μ α χ ες δ υ ν ά μ ε ις στη Βαβυλώνα, τ ις οπ ο ίες ο Σ έ λ ευ κ ο ς θ α μπ ορούσ ε να α ν τ ιτ ά ξ ε ι σ το ν Ε υμ ένη κα ι σ το υ ς β ε τε ρ ά ν ο υ ς α ρ γυ ρ ά σ π ιδ ές το υ . Ετσι, ο Ε υ μ έν η ς α π έ σ τε ιλ ε α γ γ ε λ ιο ­ φ ό ρ ο σ το ν Σ έ λ ευ κ ο κα ι σ το ν Πείθω να, ζη τώ ν τα ς το υ ς να το ν σ υ νδ ρ ά μ ο υ ν «εν ο νό μ α τι» τω ν βασιλέων. Οι τ ε λ ε υ τ α ίο ι α ρ ν ή θ η κ α ν κα ι ο Ε υ μ έν η ς π α ρ έμ ειν ε σ τρ α το π ε υ δ ε μ έ ν ο ς όλο το ν χειμώ να σ τις ό χ θ ε ς το υ Ε υφ ρ άτη. Την ά νοιξη το υ 317 π.Χ. ο Ε υ μ έν η ς π ρ ο σ έγγισ ε τη Β α β υ­ λώνα, φ θ ά ν ο ν τα ς σε απόσταση 55 χλμ. από αυτήν. Σ τόχ ο ς το υ ή τα ν να δ ια β ε ί τ ο ν Τίγρη π ο τα μό κα ι να ενώ σ ει τ ις δ υ ­ ν ά μ εις το υ με α υ τ έ ς το υ Π ε υ κ έ σ τα και τω ν υπόλοιπων σατραπώ ν το υ Ιράν στα Σούσα, όπου ο τα λα ιπ ω ρ η μ ένο ς αλλά σ υ ν τρ ιπ τικ ά α νώ τερ ο ς σ τρ α τό ς το υ θ α λά μ β α νε τ ις α ν α γ κ α ίε ς π ρ ο μ ή θ ειε ς . Ο

3 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Σ έ λ ε υ κ ο κα ι Π είθω να, κα ι κ α θ έν α ς α νέλ α β ε τη δ ιο ίκ η σ η εν ό ς αποσπ άσματος. Κ ατόπ ιν, ο ι σ υ ν δ υ α σ μ έ ν ε ς δ υ ν ά μ ε ις το υ ς π έρ ασ α ν το ν Τ ίγρη με κ α τε ύ θ υ ν σ η τα Σούσα, όπου και ε ισ ή λ θ α ν χω ρίς να σ υ ν α τή σ ο υ ν ιδ ια ίτε ρ η α ν τίσ τα σ η . Ο Α ντίγο νο ς, δ ρ ώ ντα ς ως α π ό λυ το ς κυ ­ ρίαρ χο ς, ε ξ ο υ σ ιο δ ό τη σ ε το ν Σ έ λ ευ κ ο να π ρ ο σ α ρ τή σ ει τη σ α τρ α π εία τ η ς Σουσ ια ν ή ς σε α υ τή ν τη ς Β α β υ λω νία ς και, αφ ή ν ο ν τά ς το υ μια μικρή δύ να μ η, εισ ήλθ ε σ τη Μ ηδία. Μ έσ α σε ένα ν χ ρ όνο από τη δ ιέ λ ε υ ­ ση το υ Τίγρη, ο ι ζ η λ ο φ θ ο ν ίε ς τω ν σ α τρ α ­ πών τη ς Α να τολής κα ι η π ροδοσ ία των αργυράσ π ιδω ν παρέδω σαν το ν Ε υμ ένη σ τα χ έ ρ ια το υ Α ντιγόνου. Ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς ή τα ν τώ ρα ο α π ό λυτος κύ ρ ιο ς ό λ η ς σ χε­ δ ό ν τη ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς το υ Α λ ε ξ ά ν ­ δρ ου και, π ρ ο κειμ ένο υ να εδ ρ α ιώ σ ει τη ν κυ ρ ια ρ χ ία το υ , β ά λ θ η κ ε να εξ ο ν τώ σ ε ι ό­ λο υ ς το υ ς π ιθα νούς ή μη α ντιπ ά λους το υ . Μ α ρ τυ ρ ικ ό θ ά ν α το β ρ ή κα ν ο Ε υμ έ­ ν η ς αλλά κα ι ο α ρ χ η γό ς τω ν αργυράσπιδων που το ν πρόδωσε, ενώ π έτυ χ ε επ ί­ σης τη ν εξόντω σ η το υ Π είθω να κα ι το υ Π ευ κ έσ τα κα ι λ ε η λ ά τη σ ε τα β α σ ιλικά α­ Το «Χρονικό τω ν Δ ιαδό χω ν», κ ερ α μ ικ ή σ τή λ η τη ς Ε λληνισ τικής π ερ ιόδου σ τα βαβυλω νιακά, που ε ξ ισ το ρ ε ί το ν π όλεμ ο μ ε τα ξ ύ Α ντιγόνου και Σ ε λ ε ύ κ ο υ (Β ρ ετα ν ικ ό Μ ο υ σ είο , Λονδίνο). Σ έ λ ε υ κ ο ς δ ε ν ε ίχ ε π ο λλές επ ιλογές. Π ροσπ άθησε α π εγνω σ μένα να π α ρ α κι­ ν ή σ ει τ ο υ ς α ρ γυ ρ ά σ π ιδ ές σε απ οστασία, π ροσ κα λώ ντα ς το υ ς να το ν σ υ ν α ν τή ­ σουν σ τα πλοία που ο ίδ ιο ς ο Α λ έ ξ α ν ­ δ ρ ος ε ίχ ε κ α τα σ κ ε υ ά σ ει στη Βαβυλώ να γ ια μια μ ε λ λ ο ν τικ ή ε κ σ τ ρ α τε ία σ την Α ρα βική χ ερ σ ό νη σ ο - αλλά μά τα ια . Ενα ά λλο μ έ τρ ο α π ο δ ε ίχ θ η κ ε προσω ρινά π ε­ ρισ σ ό τερ ο α π ο τε λ ε σ μ α τικ ό από τη δω­ ρ ο δο κία : ά νθρω π οι το υ Σ ε λ εύ κ ο υ κα ­ τό ρ θ ω σ α ν να δ ιο χ ε τε ύ σ ο υ ν νερ ό σε ένα αρχα ίο κανάλι, π λ η μ μ υ ρ ίζο ν τα ς έ τσ ι το σ τρ α τό π εδ ο το υ Ε υμ ένη . Και α υ τή η ε ­ ν έ ρ γ ε ια όμως α π ο δ είχ θ η κ ε απλώς ένα η ­ μ ίμ ετρ ο , ό τα ν έν α ς ντό π ιο ς υ π έδ ειξε σ το ν Ε υμ ένη πώς θ α μπ ορούσ ε να απο­ σ τρ α γ γ ίσ ε ι το κανάλι. Απ ελπ ισ μένος, δ ε ν είχ ε άλλη λύση από το να α π ο σ τε ίλ ε ι α γ γ ε λ ιο φ ό ρ ο υ ς σ το ν Α ντίγονο, ζη τώ ­ ν τα ς τη β ο ή θ ε ιά το υ. Ο Α ντίγο νο ς β ρ ισ κ ό τα ν ήδη σ τη Μ ε ­ σ οπ ο τα μία ό τ α ν τ ο ν σ υ νά ντη σ α ν ο ι α π ε­ σ τα λ μ έ ν ο ι το υ Σ ε λ εύ κ ο υ . Επιδίωξή το υ ή τ α ν να σ υ ν α ν τή σ ει το ν Ε υ μ ένη σ το π ε­ δ ίο τη ς μά χης πριν α υ τό ς ενώ σ ει τ ις δ υ ­ ν ά μ ε ις το υ με το υ ς σ α τρ ά π ες τη ς Ανα­ το λ ή ς. Το κ α λ ο κ α ίρ ι το υ 317 π.Χ. σ χεδ ία σε τ ις επ ιχ ε ιρ ή σ ε ις από κο ινο ύ μ ε το υ ς

νά κ το ρ α σ τα Ε κβάτανα. Ο σ τρ α τό ς του, ε π ισ τρ έ φ ο ν τα ς κ α τά φ ο ρ το ς με λά φ υρα , π ρ α γμ α τοπ οίησ ε μια στάση σ τη Βαβυλώ ­ να, όπου σε μια α κόμ α π ροσ π ά θεια ε ξ ό ­ ντω σ ης τω ν αντιπ ά λω ν το υ , ο Α ντίγονος κ α τη γ ό ρ η σ ε το ν Σ έ λ ε υ κ ο γ ια ανυπ ακοή με κάποια α σ ή μ α ντη α φ ορ μή. Ο Σ έ λ ε υ ­ κος δ ε ν έ μ ε ιν ε με σ τα υρω μένα χ έ ρ ια α­ ν α μ έ ν ο ν τα ς π α ρ όμο ιο τέ λ ο ς με α υ τό το υ Π είθω να: με μια ομ ά δα 50 περίπου ιππέων δ ιέ φ υ γ ε σ το μόνο α σ φ α λές μ έ ­ ρος, σ τη ν Α ίγυπ το το υ Π το λ εμ α ίο υ .

0 ΣΕΛΕΥΚΟΣ ΚΑΤΑΚΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ Επτά χ ρ ό ν ια είχ α ν π ερ ά σ ει από το ν θ ά ν α το το υ Μ εγά λου Α λεξά νδ ρ ο υ , κα ι ο Σ έ λ ευ κ ο ς σ το τέ λ ο ς α υ τή ς τη ς π ερ ιό ­ δου ε ίχ ε κ α τα λ ή ξ ε ι ένα ς ά π α τρ ις φυγάς. Η π ο λιτική κα τά σ τασ η σ τη ν α υ το κ ρ α τ ο ­ ρία το υ Α λ ε ξά ν δ ρ ο υ ε ίχ ε α π λο π ο ιη θ εί σ η μ α ντικά . Η επ ιρροή το υ β α σ ιλικο ύ ο ί­ κου το υ νεκρ ο ύ κο σ μ ο κρ ά το ρ α είχ ε π λέ­ ον ε ξ α σ θ ε ν ίσ ει, μ ο λ ο ν ό τι ο γ ιο ς το υ Α λ εξά ν δ ρ ο υ ζο ύ σ ε και έ φ ε ρ ε α κόμ α το ν τ ίτ λ ο το υ βα σ ιλιά. Η δ ιε τ ία 317-316 π.Χ. σ φ ρ ά γισ ε τ ις τύ χ ε ς τ η ς Μ α κ εδ ο ν ία ς και τ η ς υπ όλοιπ ης Ε λλάδας. Ο Κ άσσανδρος, ο γ ιο ς το υ Α ντιπ ά τρου, με τη σ υνδρο μή το υ Α ντιγόνου, κ α τά φ ε ρ ε να αποσπάσει τη ν κυ ρ ια ρ χ ία επ ί τη ς Ε λλάδας από το ν Π ολυπ έρχοντα. Μ ια σ κληρή δ ια μ ά χη ξ έ ­ σπασε επ ίσης μ ε τα ξύ τη ς Ο λυμπ ιάδας, τη ς γ ια γ ιά ς το υ νεα ρ ο ύ βα σ ιλιά, κα ι τη ς

C To

312

π.Χ. ήταν

to

κομβικό έτος για τη

μετέπειτα πορεία του Σελεύκου - το έτος αυτό μάλιστα καθιερώθηκε ως αφετηρία

δ υ ν α σ τεία τω ν Σ ελ ευ κ ιδ ώ ν ε φ ε ξή ς . Η ά­ νοιξη το υ ίδ ιο υ χρόνο υ 6 ρ ή κ ε το ν Α ντί­ γονο στη Μ ικρ ά Ασία, να π ρ ο ε το ιμ ά ζε τα ι γ ια τη ν τ ε λ ικ ή επ ίθ εσ η στη Μ α κεδ ο νία . Για να π ρ ο φ υ λά ξει τα νώ τα το υ από τη ν

π ο σ τήριξη που το υ πα­ ρ είχα ν σ το ν αγώνα το υ ε ν α ν τίο ν το υ Ε υμ ένη : δια μ ο ιρ α σ μ ό τω ν κα τα κ τη θ έ ν τω ν εδα φ ώ ν σ τη ν Ασία κα ι α π ο κατά ­ σταση το υ Σ ε λ εύ κ ο υ στη σ α τρ α π εία τη ς Βαβυλω ­ νία ς. Ο Α ντίγονος α ρ ν ή θ η κ ε

Α ίγυπ το, είχ ε δ ια θ έ σ ε ι σ το ν γ ιο το υ Δημ ή τρ ιο (μ ε τ έ π ε ιτα γνω σ τό ως «Π ολιο ρ ­ κητή») σ τρ α τε ύ μ α τα σ τη ν π ερ ιοχή τη ς Κ ιλικία ς κα ι τη ς Σ υρίας. Η Ν ό τια Σ υρία (Π α λα ισ τίνη ), όπως κα ι η Β ό ρ εια , β ρ ί­ σ κ ο ν τα ν υπό τη ν κα το χ ή τω ν δυνάμ εω ν το υ Α ντιγόνου, ο οπ οίος είχ ε εκ δ ιώ ξ ε ι τα π το λ εμ α ϊκ ά σ τρ α τε ύ μ α τα το 315 π.Χ. Ο Σ έ λ ε υ κ ο ς έ κ ρ ιν ε πως ή τα ν η κα τά λλη λη ώρα γ ια τη ν α νάλη ψ η μιας ε π ιθ ε τικ ή ς π ρ ω το βουλίας. Μ ια τ ε ρ ά σ τια δύναμ η, υπό το υ ς Σ έ λ ε υ κ ο κα ι Π το λεμ α ίο , κινή θ η κ ε κα τά μή κος τη ς Π α λα ισ τίνη ς. Στη Γάζα το υ ς π ερ ίμ εν ε ο Δ η μ ή τρ ιο ς , και, έ ­ π ειτα από μια από τ ις α π ο φ α σ ισ τικ ό τε ­ ρ ες μά χες τη ς επ οχής, ο Δ η μ ή τρ ιο ς ηττ ή θ η κ ε ο λο κλη ρ ω τικά . Ο Α ντίγονος απώλ ε σ ε τη Συρία. Η εισ β ο λή το υ στη Μ α κ ε ­ δ ο ν ία μ α τα ιώ θ η κ ε κα ι υ π ο χ ρ εώ θ η κε να α να δ ια μ ο ρ φ ώ σ ει τη σ τρ α τη γ ικ ή το υ . Το πλήγμα που δ έ χ θ η κ ε ή τα ν το ισ χ υ ρ ό τε ­ ρο μ έ χ ρ ι ε κ ε ίν η τη σ τιγμ ή. Ο Σ έ λ ε υ κ ο ς ά δ ρ α ξε τα χ ύ τα τα τη ν ευ κ α ιρ ία που το υ π α ρ ο υ σ ιά σ τη κε. Α μ έ ­ σως μ ε τά τη μάχη κα ι με τη β ο ή θ ε ια δ υ ­ νάμεω ν που το υ χ ο ρ ή γη σ ε ο Π το λ ε μ α ί­ ος, π ερίπ ου 800 π εζο ί κα ι 200 ιππείς, κιν ή θ η κ ε με σκοπό α ν α κ α τα λ ά β ει τη ν παλ α ιά το υ σ ατρα π εία , τη Β αβυλω νία. Το ο ­ λ ιγ ά ρ ιθ μ ο το υ σ τρ α τε ύ μ α το ς , σε σ υ ν­ δυασ μό με τη ν π ρ οοπ τική επ ίθ εσ η ς σε μια ισχυρή πόλη, ε π έ φ ε ρ ε δ ε ιλ ία και φ ό ­ βο σ το υ ς σ τρ α τιώ τε ς το υ . Ο Σ έ λ ευ κ ο ς ό ­ μως ή τ α ν σ ίγο υ ρ ο ς γ ια το πεπρω μένο το υ . Υ π ενθ ύμ ισ ε σ το υ ς σ τρ α τιώ τε ς το υ πως η υ π έρ τερ η π ερ σ ική δύναμη ε ί­ χ ε σ υ ν τρ ίβ ε ι λίγα χ ρ ό ν ια νω ρ ίτερ α από το ο λ ιγ ά ρ ιθ μ ο σ τρ ά τε υ μ α το υ Α λ εξά ν δ ρ ο υ κα ι το υ ς μ ίλ η ­ σε γ ια ένα όρ αμ α που ε ίχ ε νω­ ρ ίτερ α , το υ θ ρ υ λ ικ ο ύ π λέον βασιλιά. Η ταν ε κ ε ίν ε ς α κ ρ ι­ βώς τ ις σ τιγ μ έ ς που δ ια μ ο ρ ­ φ ώ θ η κε σ τις ψ υχές τω ν σ τρ α τιω τώ ν το υ ένα ς πα­ ρ α λλη λισ μ ό ς το υ ίδ ιο υ με το ν Α λ έξα νδ ρ ο , ο οπ οίος θ α το ν σ υ ν ό δ ευ ε σε όλη το υ τη ζωή. Οι δ υ ν ά μ ε ις το υ Σ ελ εύ κ ο υ διέσ χ ισ α ν το ν Ε υφ ρ ά τη στη Μ εσ ο π ο τα μ ία κα ι έφ θ α σ α ν σ τις

κ α τη γ ο ρ η μ α τικ ά κα ι ό λο ι ά ρ χ ι­ σαν να π ρ ο ε το ιμ ά ζο ν τα ι γ ια μια νέα π ο λεμ ική α να μ έτρ η σ η . Ο ρό λος το υ Σ ε λ εύ κ ο υ σ το ν πό­ λ εμ ο με το ν Α ντίγονο δ ια κ ρ ίν ε τ α ι σε δύο

Α ρ γυ ρ ό τετρ ά δ ρ α χ μ ο μ ε απ εικόνιση το υ Δ η μ ή τρ ιο υ το υ Π ο λ ιο ρ κ η τή (Β ρ ετα ν ικ ό Μ ο υ σ είο , Λονδίνο).

χρονολόγησης για ολόκληρη τη δυναστεία των Σελευκιδών εφεξής. ^ Ε υ ρ υ δ ίκη ς, τη ς σ υζύγου το υ Α ρ ρ ιδ α ίο υ. Ο Πολυπέρχω ν τ ά χ θ η κ ε σ το π λευ ρ ό τη ς πρώ της, με α π ο τέλ εσ μ α το 3 1 7 π .Χ . η Ευρ ιδ ίκ η και ο Α ρ ρ ιδ α ίο ς να θ α ν α τω θ ο ύ ν κ α τ’ ε ν το λ ή το υ α ντιβ α σ ιλιά . Η δ ο λ ο φ ο ­ νία α υ τή μ ε τ έ τ ρ ε ψ ε τη Μ α κ εδ ο ν ία σε α­ φ ιλ ό ξε ν η χώρα γ ια τη ν Ο λυμπ ιάδα και το ν Π ολυπ έρχοντα. Το 316 π.Χ., ο Κάσσ ανδ ρο ς ε ισ έ β α λ ε στη Μ α κεδ ο νία , κατα ν ίκ η σ ε τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ α ν τιβ α σ ιλ ιά και θ α νά τω σ ε τη μ η τέ ρ α το υ Μ εγά λου Α λ εξά νδ ρ ο υ . Η δ ιά δ ο χ η κα τά σ τα σ η σ τη ν αχανή ε ­ π ικ ρ ά τεια το υ Α λ εξά ν δ ρ ο υ ε ίχ ε πλέον α λλά ξει: ο Α ντίγονος ή τ α ν ο ισ χ υ ρ ό τε ­ ρος η γ εμ ό ν α ς, με τη ν επ ιρροή το υ να ε ­ κ τ ε ίν ε τ α ι από τη Μ εσ ό γ ειο έω ς τα βουνά τη ς κ ε ν τρ ικ ή ς Ασίας, ο Π το λ εμ α ίο ς κα­ τ ε ίχ ε τη ν Α ίγυπ το κα ι τη ν Κοίλη Συρία, ο Κ άσσ ανδρος δ ιέ θ ε τ ε μια ν εα π ο κ τη θ είσα και επ ισφ αλή βάση στη Μ α κ εδ ο ν ία και, τέ λ ο ς , ο Λ υσ ίμ αχος δ ια τη ρ ο ύ σ ε τη ν α ν εξα ρ τη σ ία το υ , ό ν τα ς κύ ρ ιο ς τη ς ημ ιβά ρβ αρ ης Θ ράκης. Από τη ν πρώτη σ τιγ ­ μή, με π ρ ω το βουλία το υ Σ ελ εύ κ ο υ , μια σ υμμα χία δ ια μ ο ρ φ ώ θ η κ ε μ ετα ξύ τω ν υ­ πόλοιπων δια δόχω ν γ ια να α ν τιμ ε τω ­ π ίσουν τη ν απ ειλή που π ρ έσ β ευ ε για τη ν α ν ε ξα ρ τη σ ία το υ ς ο Α ντί­ γονος. Οι α π εσ τα λ μ έν ο ι το υ ς σ υ νά ντη σ α ν το ν Α ντίγονο τη ν ά νοιξη το υ 315 π.Χ. στη β ό ρ εια Συρία, κα ι έθ ε σ α ν ενώ πιον το υ τα α ιτή μ α τά το υ ς , τα οπ οία ο υ σ ια σ τι­ κά α π έρ ρ εα ν από τη ν υ­

φ ά σ εις. Σ τη ν πρώτη, το δ ιά σ τη μ α 315SI 2 π.Χ., ο Σ έ λ ε υ κ ο ς ή τ α ν απλά ένα ς υ­ π ο τελή ς, ένα ς από το υ ς α ξιω μ α τικ ο ύ ς το υ Π το λ εμ α ίο υ , όπως χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ά α ν α φ έ ρ ο υ ν ο ι α ρ χ α ίες π ηγές. Το 315 π.Χ., ως δ ιο ικ η τή ς το υ π το λ ε μ α ϊκ ο ύ σ τό ­ λου, τρ ο μ ο κ ρ ά τη σ ε τ ις α κ τ έ ς τ ις Ιωνίας, π α ρ εμ π ο δ ίζο ντα ς α π ο φ α σ ισ τικά τ ις προ­ σ π ά θ ειες το υ Α ντιγόνου να α π ο κτή σ ει ν α υ τικ ή υπ εροχή σ το Α ιγα ίο, η οποία θ α ή τα ν κρίσιμη γ ια μια ε ν δ ε χ ό μ ε ν η ε π ίθ ε ­ ση στη Μ α κεδ ο νία . Λίγο α ρ γ ό τερ α , έχ ο ­ ν τα ς μ ε τ α β ε ί σ τη ν Κύπρο α ντιμ α χ ό τα ν μαζί με το ν α δ ελ φ ό το υ Π το λ ε μ α ίο υ Μ ε ­ ν έλ α ο το υ ς υ π ο σ τη ρ ικ τέ ς το υ Α ντιγόνου σ το νησ ί. Τον επ ό μ ενο χ ρ όνο σ υνέχ ισ ε με α μ είω τη έντα σ η τ ις επ ιχ ε ιρ ή σ ε ις σ το Α ιγα ίο , από κοινού με το ν σ τόλο το υ Κασσάνδρου. Το 312 π.Χ. ή τα ν το κο μ β ικό έ το ς γ ια τη μ ε τ έ π ε ιτα π ο ρ εία το υ Σ ε λ εύ κ ο υ - το έ το ς α υ τό μ ά λισ τα κ α θ ιε ρ ώ θ η κ ε ως α­ φ ε τη ρ ία χ ρ ο νο λό γη σ η ς γ ια ολό κληρ η τη

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 131

Κ ά ρρες, μια παλιά πόλη μ ετα ξύ τη ς Σ υ­ ρία ς και τη ς Β α βυλω νίας, όπου υπήρχε ε γ κ α τε σ τ η μ έ ν η μια μ α κ εδ ο ν ικ ή σ τρ α ­ τιω τικ ή απ οικία. Οι π ερ ισ σ ό τερ ο ι από τ ο υ ς β ε τε ρ ά ν ο υ ς ενώ θ η κα ν με το σ τρ ά ­ τ ε υ μ α το υ Σ ε λ ε ύ κ ο υ και, με α υ τ έ ς τ ις ε ­ ν ισ χ ύ σ εις, ε ισ ή λ θ ε στη Β αβυλω νία. Οι π ρ ο σ δ ο κίες το υ γ ια υπ οσ τήρ ιξη από το ν ντό π ιο π λη θυσ μ ό δ ε ν δια ψ εύσ τη κα ν. Ο δ ιο ικ η τή ς τη ς π ό λης είχ ε σ κ ο τω θ ε ί στη μάχη τη ς Γάζας. Οι κ ά το ικ ο ι τ η ς π όλης ά ­ ν ο ιξα ν τ ις π ύ λες κα ι έσ π ευσ α ν να υπο­ δ ε χ θ ο ύ ν το ν π αλαιό κ υ β ε ρ ν ή τη το υ ς . Οι

Α λλά α ν τισ τα θ μ ίζ ο ν τα ς το α ρ ιθ μ η τικ ό το υ μ ε ιο ν έ κ τη μ α με τη ν ε υ ε λ ιξ ία , δ ιέ σ χ ι­ σε το ν Τίγρη πριν από το ν Ν ικάνορα, και ε π ιτέ θ η κ ε α ιφ ν ιδ ια σ τικ ά σ το σ τρ α τό π ε ­ δο το υ τε λ ε υ τ α ίο υ , ο οπ οίος η τ τ ή θ η κ ε κα τά κρ ά το ς. Το σ τρ ά τε υ μ α το υ η ττη μ έ νου γρ ή γορ α εν ώ θ η κ ε με τ ις δ υ ν ά μ εις το υ ν ικ η τή , κα ι ο Νικάνω ρ μ ό λις που π ρ όλα βε να δ ια φ ύ γ ε ι ε π ισ τρ έ φ ο ν τα ς με ελ ά χ ισ το υ ς ά ν δ ρ ε ς στη Μ ηδία. Το α π ο τέλ εσ μ α τ η ς μά χης α υ τή ς ή ­ τα ν η δ ιά νο ιξη το υ δρ ό μ ο υ προς τη ν Ανατολή γ ια το ν Σ έλ ευ κ ο . Οι μ α κ ε δ ο ν ι­

λ ίγ ο ι υ π ο σ τη ρ ικ τές το υ Α ντιγόνου γ ρ ή ­ γορ α εξο ντώ θ η κα ν. Ε κ είν η α κριβ ώ ς τη σ τιγμ ή θ εω ρ ο ύ σ α ν ως γ ε ν έ θ λ ια χ ρ ο ν ο ­ λ ο γία τη ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς το υ ς ο ι Σ ε λ ευ κ ίδ ε ς μονάρχες. Ο Σ έ λ ε υ κ ο ς γ ια μία α κόμ η φ ο ρά ή τα ν κ ύ ρ ιο ς τη ς Β αβυλώ νας. Και πάλι, όμως, έπ ρεπ ε να κ ιν η θ ε ί γρ ή γορ α γ ια να ε δ ρ α ι­ ώ σ ει τη ν κ υ ρ ια ρ χ ία το υ τό σ ο σ το υ ς ν τ ό ­ π ιους όσο κα ι σ το υ ς Μ α κ ε δ ό ν ε ς αποίκους, και φ υ σ ικά να π ρ ο ε το ιμ α σ τε ί για τη ν α να μ έτρ η σ η με τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ Α ντιγόνου. Ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς μπ ορ εί να ή τα ν α π α σ χολημ ένος στη Δύση, ε ίχ ε όμω ς α ­ ν α θ έ σ ε ι τη δ ιο ίκη σ η όλω ν τω ν α ν α τ ο λ ι­ κών επαρχιώ ν σ το ν σατράπη τ η ς Μ η­ δία ς, Ν ικάνορα. Ο Νικάνωρ γρή γορ α σ τρ ά φ η κ ε ε ν α ν τίο ν τη ς Βαβυλώ νας με μια εντυπ ω σ ιακή δύναμη, σ τρ α το λ ο γ η μ ένη από δ ιά φ ο ρ ε ς π ερ ιο χ ές το υ Ιράν, κα ι α π α ρ τιζό μ ενη από π ερ ισ σ ό τερ ο υ ς από 10.000 π εζο ύς κα ι 7.000 ιππείς. Σε ένα τ έ τ ο ιο σ τρ ά τευ μ α , ο Σ έ λ ευ κ ο ς δ εν μπ ορούσ ε να α ν τιπ α ρ α β ά λ ει π ε ρ ισ σ ό τε­ ρ ο υς από 3.000 π εζο ύς και 400 ιππείς.

κ έ ς φ ρ ο υ ρ έ ς στη Μ ηδία, τη ν Π ερ σ ίδα κα ι τη Σ ουσ ια νή, μέσω τω ν οποίων δ ια ­ σ φ ά λιζε ο Α ντίγο νο ς τη ν κυ ρ ια ρ χ ία το υ σ τη ν Ανατολή, ή τα ν έ τ ο ιμ ε ς να θ έ σ ο υ ν τ ις υ π η ρ εσ ίες το υ ς σ το ν Σ έ λ ε υ κ ο - με τα ανάλογα, φυσ ικά , ο ικ ο ν ο μ ικ ά α ν τα λ ­ λά γμ α τα . Ο Σ έ λ ε υ κ ο ς ε ισ ή λ θ ε σ τη Σουσ ιανή, τη ν οπ οία κα ι π ρ οσ ά ρ τη σ ε στη Β α βυλω νία κα ι λίγο α ρ γ ό τε ρ α σ τη ν Π ερ ­ σίδα. Σ τη σ υ νέχ εια , κ ιν ή θ η κ ε προς τη Μ ηδία, γ ια να ε π ιτ ε θ ε ί σ το ν Ν ικάνο ρα σ τη ν ίδ ια το υ τη ν επαρχία. Εν τω μ ε τα ξύ στη Δύση, ο Α ντίγονος, θ ο ρ υ β η μ έ ν ο ς από τη μάχη τη ς Γάζας, ή ­ τα ν α π ο φ α σ ισ μ ένο ς να σ υ ν τρ ίψ ε ι μια γ ια π ά ντα το ν Π το λεμ α ίο . Για το ν σκοπό α υ ­ τό ν α ν α κ α τέ λ α β ε τη ν Π α λα ισ τίνη , κα ι ως π ρ ο κ α τα ρ κ τικ ή επ ιχείρησ η ε ν α ν τίο ν τη ς Α ιγύπ το υ, ε π ιτ έ θ η κ ε σ το υ ς Ν α β α τα ίο υ ς Α ρ α β ες, ο ι οπ ο ίο ι ή λ εγ χ α ν τη ν οδ ό δ ια ­ μέσ ου τη ς ερ ή μ ο υ (311 π.Χ.). Είχε σ η μ ε ι­ ώ σ ει α ξιο σ η μ είω τη επ ιτυχ ία , ό τα ν ε μ φ α ­ ν ίσ τη κ ε ενώ π ιον το υ μια α ντιπ ροσω π εία το υ Ν ικάνορα, π λ η ρ ο φ ο ρ ό ν τα ς το ν για τ η ν α π ελπ ισ τική θ έσ η σ τη ν οπ οία ε ίχ ε

π ε ρ ιέ λ θ ε ι ο σ ύμμαχός το υ σ τη ν Α νατο­ λή. Ο Α ντίγο νο ς κ ιν ή θ η κ ε αστραπ ιαία. Δ ιέ θ ε σ ε σ το ν γιο το υ Δ η μ ή τρ ιο σώμα 15.000 πεζών κα ι 4.000 ιππέων με απο­ σ τολή να κ α τα λ ά β ει τη Βαβυλώνα, τη ν έ ­ δρα τη ς ε ξο υ σ ία ς το υ Σ ε λ εύ κ ο υ . Ο Σ έ λ ε υ κ ο ς είχ ε α ν α θ έ σ ε ι τη ν υπ ε­ ράσπιση τη ς πόλης σε ένα ν α ξιω μ α τικό ο ν ό μ α τι Π ά τρ ο κλο ς, ο οπ οίος α ρ γ ό τερ α υ π η ρ έτη σ ε το ν Σ έ λ ευ κ ο ως πρώ τος σ ύμ­ β ο υλός το υ . Ο Π ά τρ οκλος, έχ ο ν τα ς επ ί­ γνωση τω ν ελά χισ τω ν δ υ νά μ εώ ν το υ α­ π οφ ά σ ισ ε να ε κ κ ε ν ώ σ ει τη ν πόλη, σ τέ λ ­ νο ν τα ς το υ ς κ α το ίκ ο υ ς τη ς σ τις ε ρ η μ ι­ κ ές δ υ τ ικ έ ς π ερ ιο χ ές κα ι σ τις β α λτώ δ εις ε κ τά σ ε ις τη ς α κτο γρ α μ μ ή ς, ενώ ο ίδ ιο ς με μια μικρή δύναμ η επ ιτη ρ ο ύ σ ε το ν Δημ ή τρ ιο κα ι π α ρ άλλη λα κ ρ α το ύ σ ε ε ν ή μ ε ­ ρο το ν Σ έ λ ευ κ ο . Ο Δ η μ ή τ ρ ιο ς ε ισ ή λ θ ε σ τη ν έρ η μ η πόλη και, α φ ού λ εη λ ά τη σ ε τα β α σ ιλικά α νά κτο ρ α , αναχώ ρησε με σκοπό να σ υ ν α ν τή σ ει το ν Α ντίγονο, α φ ή ­ ν ο ν τα ς πίσω το υ το ένα τ έ τ α ρ τ ο τω ν δ υ ­ νά μεω ν το υ γ ια τη ν κα τά λη ψ η τη ς επ α ρ­ χία ς. Η ε κ σ τ ρ α τε ία α υ τή το υ Δ η μ ή τρ ιο υ α νη σ ύ χ η σ ε ε λ ά χ ισ τα το ν Σ έ λ ευ κ ο , ο ο ­ π οίος έ γ ιν ε κύ ρ ιο ς κα ι τη ς Μ ηδ ία ς, νικώ ­ ν τα ς το ν Ν ικάνο ρα σε μάχη. Το έ τ ο ς 311 π.Χ. ο Σ έ λ ε υ κ ο ς ε π έσ τρ εψ ε στη Β α βυ­ λώνα. Τα επ ό μ ενα ε ν ν έ α χ ρ ό ν ια (311-302 π.Χ.) εδρ α ίω σ ε τη ν π α ρουσ ία το υ σ τις ε ­ σ χ α τιές το υ Ιράν, φ θ ά ν ο ν τα ς μ έ χ ρ ι το ν Ια ξά ρ τη κα ι το ν Ινδό π οταμό. Η ταν πια κυ ρ ία ρ χο ς ο λό κλη ρ ο υ το υ α ν α το λ ικ ο ύ τμ ή μ α το ς τη ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς το υ Α λ ε ­ ξά νδρ ου.

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ IW0Y Η κα τά σ τα σ η σ το ν ε λ λ η ν ισ τικ ό κό­ σμο το 302 π.Χ. ή τα ν π α ρ όμο ια με α υ τή ν που επ ικ ρ α το ύ σ ε δ έκ α χ ρ ό ν ια νω ρίτερα . Η πιο σ η μ α ν τικ ή α λλα γή ή τ α ν η ε ξό ν τω ­ ση όσων α ρ σ ενικώ ν γόνω ν τη ς ο ικ ο γ έ ­ ν ε ια ς το υ Α λ εξά ν δ ρ ο υ ζο ύσ α ν ακόμα. Το 311 π.Χ. δ ο λ ο φ ο ν ή θ η κ ε ο ν εα ρ ό ς Α λ έ­ ξα νδ ρ ο ς από το ν Κάσσανδρο, κα ι το 309 π.Χ. ο Η ρακλής, νόθ ο τ έ κ ν ο το υ Μ ακεδόνα βα σ ιλιά, από το ν Π ολυπ έρχοντα. Ο Κά σ σ α νδρος επ ίσης ν υ μ φ ε ύ θ η κ ε τη Θ εσ σ α λο νίκη , α δ ερ φ ή το υ Μ εγά λου Α λ εξά ν δ ρ ο υ . Το 306 π.Χ. ο Α ντίγονος αυτο α ν α κ η ρ ύ χ θ η κ ε β α σ ιλιά ς. Το π α ρ ά δ ειγ­ μά το υ α κ ο λ ο ύ θ η σ α ν το ν επ ό μ ενο χ ρ ό ­ νο κα ι ο ι υπ όλοιποι Δ ιά δ οχοι: Π το λ ε μ α ί­ ος, Κάσσ ανδρος, Λ υσ ίμ αχος και Σ έ λ ε υ ­ κος. Ο Α ντίγονος δ ια τη ρ ο ύ σ ε α κόμ α το ν

Τα ερ είπ ια τη ς Σ ε λ ε ύ κ ε ια ς επ ί το υ Τίγρη, μ ια ς από τις δ εκ ά δ ες ομ ώ νυμ ες π όλεις που ίδ ρ υ σ ε ο Σ έ λ ε υ κ ο ς .

3 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

έλ εγ χ ο τη ς Μ ικρ ά ς Ασίας κα ι τ η ς Σ υρίας. Η επ ίθ εσ ή το υ σ τη ν Α ίγυπ το ε ίχ ε απ οτύχει, αλλά κ α τό ρ θ ω σ ε να αποσπ άσει τη ν Κύπρο από το ν Π το λεμ α ίο . Μ ετά τη ν α­ π ο τυ χ η μ έν η π ο λιο ρ κία τ η ς Ρόδου από το ν γ ιο το υ Δ η μ ή τρ ιο (305-304 π.Χ.), ο Α ντίγονος σ τρ ά φ η κ ε προς τ ις υ π ο θ έσ εις τη ς Ε λλάδας. Το 303 π.Χ. ο Δ η μ ή τρ ιο ς κ α τα ν ίκ η σ ε τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ Κασσάνδρου κα ι το υ συμμάχου το υ Π ολυπέρχον τα στη Θ εσ σ αλία κα ι ο ι ε λ λ η ν ικ έ ς πόλ ε ις -κ ρ ά τη σ υνενώ θ η κα ν σε μια ο μ ο ­ σπονδία υπό το ν Α ντίγονο. Το δ ρ α μ α τικ ό α π ο τέλεσ μ α α υτώ ν τω ν επ ιτυ χ ιώ ν το υ Α ντιγόνου ή τ α ν η α να ­ βίωση τη ς σ υμμα χία ς τω ν Λυσ ιμάχου, Κασσάνδρου, Σ ε λ εύ κ ο υ κα ι Π το λ εμ α ίο υ ε ν α ν τίο ν το υ . Την ά νοιξη το υ 302 π.Χ., ο Λ υσ ίμ αχος κα ι ο Κ άσσ ανδρος ε ισ έ β α λ α ν στη Μ ικρ ά Ασία, κα ι ο Α ντίγονος υπ οχρε­ ώ θ η κε να α ν α κ α λ έ σ ει το ν γ ιο το υ Δ η μήτρ ιο από τη ν Ελλάδα γ ια να το ν ενισ χ ύσει. Το κ α λ ο κ α ίρ ι το υ ίδ ιο υ έ το υ ς , ο Σ έ­ λ ε υ κ ο ς ε π έ σ τρ ε φ ε από το Παντζάμπ, σ τις π α ρ υ φ ές τ ις Ινδ ίες , έχ ο ν τα ς υπο­ γ ρ ά ψ ει σ υ νθ ή κη φ ιλ ία ς με το ν το π ικό μονάρχη (το επ ισ τέγα σ μ α τη ς οπ οίας ή ­ τα ν 500 π ο λ ε μ ικ ο ί ε λ έ φ α ν τ ε ς το υ ς οπ οί­ ο υ ς το υ παραχώ ρησε ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς ) και έχ ο ν τα ς κ α τα σ τ ε ί έ τσ ι κ ύ ρ ιο ς ο λ ό κ λ η ­ ρης τ η ς α ν α το λ ικ ή ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς . Τον χειμώ να το υ 302-301 π.Χ., ο ι δ υ ν ά μ εις το υ ε ισ ή λ θ α ν σ τη ν Καππαδοκία, α ρ ιθ ­ μώ ντας 20.000 π εζούς, 12.000 ιππείς και ιπ π ο το ξό τες από τη ν κ ε ν τρ ικ ή Ασία, 480 ε λ έ φ α ν τ ε ς από τη ν Ινδία κα ι 100 σ κυ θ ικά ά ρμα τα . Είχε επ ίσης σ το π λευ ρ ό το υ και το ν γ ιο το υ Αντίοχο, 22 ετώ ν τ ό τ ε . Την ά νοιξη το υ 301 π.Χ., ο ι δ υ ν ά μ ε ις το υ σ υ νενώ θ η κα ν με α υ τέ ς το υ Λυσ ιμάχου. Η α π ο φ α σ ισ τική μάχη δ ό θ η κ ε σ τη ν Ιψό, όπου ο Δ η μ ή τρ ιο ς κ α τα ν ίκ η σ ε το ιππικό τω ν α ντιπ ά λω ν κα ι το υ ς έ τ ρ ε ψ ε σε φ υ ­ γή, σ υ ν εχ ίζο ν τα ς τη ν κα τα δίω ξη. Α υτή ό ­ μως η απόφαση σ τά θ η κ ε μ ο ιρ α ία γ ια το π εζικό το υ π α τέρ α το υ : ο Σ έ λ ευ κ ο ς δ ιέ ­ τα ξ ε το υ ς ε λ έ φ α ν τ έ ς το υ να το π ερ ικυ κλώ σουν, κα ι σ ύ ντο μ α π α ρ α δ ό θ η κε. Ο ί­ δ ιο ς ο Α ντίγονος έπ εσ ε στη μάχη, ενώ ο γ ιο ς το υ κ α τό ρ θ ω σ ε να δ ια φ ύ γ ει.

ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΙΦ0Υ ΠΣ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΕΛΕΥΚΟΥ Μ ε τά τη μάχη, ο Λ υσ ίμ αχος κ α τέ λ α ­ βε τη Μ ικρ ά Ασία, ο Σ έ λ ε υ κ ο ς κα τέσ τη κύ ρ ιο ς τη ς β ό ρ εια ς Σ υρία ς, ενώ ο Π το­ λ ε μ α ίο ς ε ίχ ε ήδη κ α τα λ ά β ε ι τη ν ό τια Σ υ ­ ρία κα ι τη ν Π α λα ισ τίνη . Η π ερ ιοχή α υ τή α π ο τέλ ε σ ε επί α ιώ νες το μ ή λον τ η ς έρ ιδος γ ια τα δ ύ ο ε λ λ η ν ισ τικ ά κρά τη , αλλά

δρ ου. Η ταν π λέο ν κυ ρ ία ρ χο ς όλων των

Το π εδίο τη ς μ ά χ η ς το υ Κ όρ ου π έδιον όπως είν α ι σ ή μ ερ α .

κα ι τη ν α ιτία να δ ια ρ ρ α γ ε ί η σ υμμαχία μ ετα ξύ Π το λ εμ α ίο υ κα ι Σ ε λ εύ κ ο υ . Το 299 π.Χ., ο Σ έ λ ε υ κ ο ς σ υμ μ ά χησ ε με το ν Δ η μ ή τρ ιο , ο σ τό λο ς το υ οπ οίου σ υ ν έτρ ιψε το ν π το λ εμ α ϊκ ό . Το 286 π.Χ. η σ υμμα ­ χία μ ετα ξύ Δ η μ ή τρ ιο υ κα ι Σ ελ εύ κ ο υ έ ­ λ α β ε τ έ λ ο ς ό τ α ν ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς κ α τέ λ α β ε τη ν Κ ιλικία . Α π ο σ τερ η μ ένο ς από τ ις βά­ σ εις το υ , ο Δ η μ ή τρ ιο ς π α ρ α δ ό θ η κε σ τον Σ έ λ ευ κ ο κα ι απ εβίω σε λίγα χ ρ ό ν ια α ρ γό ­ τ ε ρ α σε αιχμαλω σία. Τα ο ικ ο γ ε ν ε ια κ ά π ρ οβ λήμ α τα το υ Λυσ ιμάχου π ρ οσ έφ εραν μια λαμπρή ε υ κ α ιρ ία σ το ν Σ έ λ ευ κ ο γ ια τη ν κ α τά κτη σ η τη ς Μ ικρ ά ς Ασίας.Ο Λ υσ ίμαχος, κ ύ ρ ιο ς τη ς Θ ρά κης κα ι τη ς Μ ικρ ά ς Ασίας, ε κ τ έ λ ε σ ε το ν γ ιο το υ Αγα­ θ ο κ λ ή με τη ν κα τη γ ο ρ ία τ η ς π ροδοσ ίας, κα ι η γ υ ν α ίκ α το υ τ ε λ ε υ τ α ίο υ κ α τέ φ υ γ ε σ τη ν α υλή το υ Σ ε λ εύ κ ο υ . Η πράξη α υτή ε ίχ ε κ α τα σ τή σ ει ε ξ α ιρ ε τ ικ ά α ν τιδ η μ ο φ ιλή το ν Λυσ ίμαχο, κα ι π α ρ άλληλα προσέφ ε ρ ε σ το ν Σ έ λ ε υ κ ο τη ν α φ ορ μ ή που ζη ­ το ύ σ ε γ ια να ε ξο ν τώ σ ε ι το ν μ εγά λο α ­ ντα γω νισ τή το υ . Το 281 π.Χ. ο Σ έλ ευ κ ο ς ε ισ έ β α λ ε στη Μ ικρ ά Ασία κα ι κ α τα ν ίκ η σ ε τ ο ν Λ υσ ίμαχο σ το Κ όρου π έδ ιο ν, με απο­ τ έ λ ε σ μ α ο Λ υσ ίμ αχος να σ κ ο τω θ ε ί στη μάχη. Εν τω μ ετα ξύ , με το ν θ ά ν α το το υ Π το λ εμ α ίο υ λίγα χ ρ ό ν ια νω ρ ίτερ α , ο Σ έ ­ λ ε υ κ ο ς α π έμ ειν ε ο μ ο να δ ικό ς επιζών ο οπ οίος ή τ α ν σ ύγχρ ο νο ς το υ Α λ ε ξ ά ν ­

κτή σ εω ν το υ Μ εγά λο υ Α λεξά νδ ρ ο υ π λην τη ς Α ιγύπ το υ κα ι κ ιν ή θ η κ ε ά μεσ α με σκοπό να κ α τα λ ά β ε ι τη Μ α κ εδ ο ν ία κα ι τη Θ ράκη. Σ τις π ρ ο θ έ σ ε ις το υ ή τα ν να π αραδώ σει τη ν εξο υ σ ία τω ν α σ ια τι­ κών κτή σ εω ν σ το ν γ ιο το υ Α ντίοχο κα ι να α π ο σ υ ρ θ εί από το π ροσ κήνιο, κυβ ερ νώ ­ ν τα ς το π α τρ ο γο νικό Β α σ ίλ ειο τη ς Μ α­ κ εδ ο ν ία ς . Μ ό λις όμω ς δ ιέβ η το ν Ε λλή­ σποντο, δ ο λ ο φ ο ν ή θ η κ ε από το ν Π τ ο λ ε ­ μαίο Κ ερα υνό, το ν μ ε γ α λ ύ τε ρ ο από το υ ς γ ιο υ ς το υ Π το λ εμ α ίο υ που είχ ε κα τα φ ύ γ ε ι σ τη ν αυλή το υ , ό ν τα ς π α ρ α μ ερ ισ μ έ­ νος σ το ζή τη μ α τη ς δ ια δ ο χ ή ς. Η ταν Σ ε ­ π τέμ β ρ ιο ς το υ 281 π.Χ., ό τα ν ο ιδ ρ υ τή ς τη ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς τω ν Σ ελ ευ κ ιδ ώ ν έ ­ φ ε υ γ ε γ ια π ά ντα από τη ζωή.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Τα κ ίν η τρ α το υ δρ ά σ τη τη ς δ ο λ ο φ ο ­ ν ία ς δ ε ν έ γ ιν α ν π ο τέ γνω σ τά. Η ταν ίσως τρ α γ ικ ή ειρ ω ν εία τη ς μ ο ίρ α ς το γ εγ ο ν ό ς πως η δ ια δ ρ ο μ ή το υ Σ ε λ εύ κ ο υ σ τη ν ε ­ ξο υ σ ία ξ ε κ ίν η σ ε με τη δ ο λ ο φ ο ν ία το υ Π ερ δ ίκ κ α και έ κ λ ε ισ ε με τη ν ξα φ ν ικ ή δ ο ­ λ ο φ ο ν ία το υ ιδ ίο υ . Η π ερ ιπ ετειώ δ η ς δ ια ­ δρ ομ ή το υ σ τη ν ισ το ρ ία από α ξιω μ α τι­ κός το υ Μ εγά λου Α λεξά νδ ρ ο υ , κο σ μ ο ­ κρ ά το ρ α ς όλου σ χεδ όν το υ β α σ ιλείο υ το υ , σε σ υνδυα σ μ ό με τ ις λα μ π ρ ές σ τρ α ­ τ ιω τ ικ έ ς το υ ε π ιτυ χ ίε ς , το υ χάρ ισ αν το προσω νύμιο «Ν ικάτω ρ» (Ν ικητή ς). Το μεγα λεπ ή β ο λο όρ αμ α τη ς ενο π οίησ ης τη ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς το υ Α λεξά νδ ρ ο υ θ α έ ­ σ βηνε μια για π ά ντα με τη δ ο λ ο φ ο ν ία το υ Σ ε λ εύ κ ο υ . Ο θ ά ν α τό ς το υ το 281 π.Χ. σ η μ α το δ ό τη σ ε κα ι επ ίσημα τη ν έ ­ να ρξη τη ς Ε λ λ η ν ισ τικ ή ς π ερ ιό δ ο υ και τη ς παγίω σης τη ς π ο λ ιτικ ή ς κα τά σ τα σ η ς σ τη ν α ν α το λ ικ ή Μ εσ ό γειο . Ο τα ν ο Σ έ­ λ ε υ κ ο ς π έθ α νε, μαζί το υ ε ξέ λ ιπ ε και η γ ε ν ιά τω ν κοσ μ ο κρ α τό ρ ω ν Ελλήνων, τω ν κ α τα κ τη τώ ν το υ τ ό τ ε γνω σ τού κόσμου η γ ε ν ιά το υ Α λεξά νδ ρ ο υ . ΞΙ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1 )Σ π ύ ρ ο ς Σπ υ ρ ό π ο υ λο ς: ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ Α Λ Ε Ξ Α Ν Δ Ρ Ο , εκ δ . Ιω λκός, Α&ήνα, 2005. (2) G. Shipley: THE GREEK W ORLD AFTER A LEXANDER (323-30 B.C .), Lond on & N ew York, 2000. (3) M . W ood: IN THE FO O TSTEPS O F ALEXANDER THE GREAT, U n iv ersity o f C alifornia Press, 1997. (4) J. S h ep ard : THE C A M B R ID G E HISTO RY O F THE BYZA NTIN E EMPIRE, C am bridge U n iv ersity Press, C am bridge, 2009. (5) A .B . B o sw o rth & E.J. B aynham : THE O XFO RD HISTO R Y O F THE CLASSICAL WORLD, O x fo rd U niversity Press, N ew York, 1986. (6 )Δ . Τσιμπουκίδης: ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ TO Y Ε Λ Λ Η Ν ΙΣΤ ΙΚ Ο Υ Κ Ο Σ Μ Ο Υ , Ε κ δ ό σ εις Π απ αδήμα, Α 9ή ν α , 1989.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA I 3 3

Η «ΕΙΕΓΕΡΣΗ ΤΟΝ Η ούγκρουση USAF και USN για ιην αιομική Βόμβα ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΙΤΑΡΑΣ Δρ Σιραιηγικών Σπουδών

Ο αντινα ύ α ρ χο ς Α. Ρ ά ντψ ο ρ ντ, μ ε τέ π ε ιτα α ρ χ η γό ς του Μ ικ το ύ Ε π ιτελ είο υ Αρχηγώ ν Ε π ιτελείω ν, η γ ή & η κ ε τη ς ά τυ π η ς « ε ξέγ ε ρ σ η ς » .

1949

Σιην αυγή ίου Ψυχρού Πολέμου, η επιχειρησιακή χρήση nie αιομικής M a c προκάΠεοε ζηιήμαια apuoöiomiac one ΗΠΑ. Η νεοσύσιαιη μεν, πανίσχυρη δε, Αεροπορία διασιαύρωοε ιο ξίιρος nie με ίο Ναυιικό, Πόνω ine απόπειρας ίου τελευιαίου να αναπτύξει ία δικά ίου στραιηγικά βομβαρδιστικά πάνω σε μια νέα κλάση υπερ-αεροπλανοιρόρων. Η προσωρινή, όπως αποδείχθηκε, νίκη m USAF, ιην άνοιξη ίου 1949, πυροδόιηοε μια θύελλα αντιδράσεων από ιην πλευρά ιων ηπημένων, ιην περίφημη ((Εξέγερση ίων ναυάρχων».

Η βασική α το μ ικ ή βόμβ α τω ν Η Π Α σ ε π αραγω γή από το 1945 ω ς τις α ρ χ ές του 1949 (1 2 0 μ ο ν ά δ ε ς ) ή τα ν η εικ ο ν ιζό μ εν η M k 3 , π αρ α λλα γή τη ς «F a t M an» που ρ ίχ θ η κ ε σ το Ν α γ κα σ ά κι.

3 4 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA

• t

ον Α ύγο υσ το το υ 1945, δύ ο α μ ερ ικ α ν ικ ά β ο μ β α ρ δ ισ τικά Β-29 έ ρ ιξα ν ισ ά ρ ιθ μ ες α­ τ ο μ ικ έ ς β ό μ β ες σε Χ ιρ οσ ίμα και Ν αγκασάκι, ε γ κ α ιν ιά ζο ν τα ς τη ν π υρηνική εποχή. Κ α νείς δ ε ν α ν έ μ ε ν ε τ ό τ ε πως η α ρ μ ο δ ιό τη τα γ ια τη ν κα τοχ ή κα ι χρήση τη ς α το μ ι­ κής βόμβας θ α π ροκαλούσ ε, κα ι μ ά λισ τα πολύ σ ύντομ α, τρ ιγ μ ο ύ ς ε ν τό ς το υ Π ε­ νταγώ νου. Εξάλλου, σ τη ν αρχή και για α ρ κ ε τό καιρό, ο ι ΗΠΑ δ ε ν δ ιέ θ ε τ α ν παρά ε ­ λ ά χ ισ τες α το μ ικ έ ς β ό μ β ες που δ ιο χ ε τε ύ θ η κ α ν ό λ ε ς σ τα Β-29. Ηδη, λοιπόν, από το ν Μ άρ­ τιο το υ 1946, πριν ακόμ η ξ ε κ ιν ή σ ε ι να ε π ιχ ε ιρ ε ί ως α ν ε ξ ά ρ τη τ ο ς κλά δος η Α μ ερ ικα νική Α ερο π ο ρία (United States Air Force - USAF), τα Β-29 τω ν Α εροπ ορικώ ν Δυνάμεω ν το υ Α μ ε­ ρ ικ α ν ικ ο ύ Σ τρ α το ύ (United States Army Air Forces - USAAF) σ υ γκρ ό τη σ α ν τη ν π ερ ίφ ημη Σ τρ α τη γ ικ ή Α ερο π ο ρική Δ ιοίκη σ η (Strategie Air Command - SAC). Επί 45 ολό κληρ α χρόνια , μ έχ ρ ι δ η λα δή το 1991 κα ι το τέ λ ο ς το υ Ψ υχρού Π ολέμου, η SAC θ α α π ο τελο ύσ ε τη ν «αιχ­ μή το υ δ ό ρ α το ς» τη ς Α εροπ ορία ς. Οπως έ χ ε ι επ ισ η μ ά νει ο Α μ ερ ικα νό ς ισ το ρ ικ ό ς Τ ζέφ ρ υ Μ πάρλοου, το δ ό γμ α τη ς USAF-SAC β α σ ιζότα ν σε τρ ία βασ ικά «πιστεύω»: Πρώτον, η σ τρ α τιω τική ισχύς (military power) ενό ς έ θ ν ο υ ς σ ήμα ινε, πρω τίστω ς, επ αρκή α ερ οπ ορ ική ισχύ (air power). Δ ε ύ τε ρ ο ν , κ α τε ξο χ ή ν α ρ μ ό δ ια γ ια τη ν προβολή τη ς α ερ ο π ο ρ ική ς ισ χύος ή τα ν η USAF (δόγμα περί το υ α δ ια ιρ έτο υ τη ς α ερ ο π ο ρ ική ς ισχύος). Τρίτον, π εμ π τουσ ία τ η ς α ερ ο π ο ρ ική ς ισ χύος ή ­ τα ν ο σ τρ α τη γ ικ ό ς βομβα ρδισ μός, κα τά π ρ οτίμησ η π λέον με α το μ ικ ά όπλα. Ομοίως, ο διαπρεπ ής κ α θ η γ η τή ς δ ιεθ νώ ν σχέσεω ν Μ ό ρ το ν Χ άλπ εριν έ χ ε ι π α ρ α τη ρ ή σ ει ό τ ι η επο-

Τ

Ενα βα ρ ύ σ τρ α τη γ ικ ό β ο μ β α ρ δ ισ τικό C onvair Β -3 6 μ ε το έμ β λ η μ α τη ς SAC, όπως δ ια σ ώ ζετα ι σ ή μ ερ α σ το Ε&νικό Μ ο υ σ είο τη ς USAF, σ το Ο χάιο (φ ω τ. Β .Σ .)

'¥ . ν ν

it,

Κ α λ λ ιτεχ ν ικ ή απ εικόνισ η του γιγα ντια ίο υ α ερ ο π λα νο φ ό ρ ο υ USS «U n ite d S tates», μ ή κ ο υ ς 330 μ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 3 5

Το π ρω τότυπ ο XAJ-1 S avage ε ξ έ ρ χ ε τα ι από το υ π ό σ τεγ ο το ν Ιούνιο το υ 1948. Η τα ν, μ ε δ ια φ ο ρ ά , το μ ε γ α λ ύ τε ρ ο να υ τικ ό α ερ ο σ κ ά φ ο ς στον κόσμο, από α υ τά που είχα ν ειδ ικ ά σ χ εδ ια σ τε ί για α ερ ο π λα νο φ ό ρ α .

ν ο μ α ζό μ ενη «οργανω σιακή ουσία» (organizational essence) και το ε π ίκ ε ν τρ ο όλω ν τω ν σ χεδιασμώ ν τ η ς Α ερ ο π ο ρ ία ς από το 1945 μ έχ ρ ι το 1991 σ τό χ ε υ ε σ τη δ υ ν α τό τη τα π ρ α γμ α το π ο ίη ­ σης π ο λεμικώ ν απ οστολώ ν και κυρίω ς αποστολώ ν π υ ρ η νική ς κρο ύσ η ς β α θ ιά σ τη Σ ο β ιε τικ ή Ενωση. Τέλος, σύμφω να με το ν επ ίσημο σ τρ α τιω τικ ό ισ το ρ ικ ό τη ς επ οχής ε κ ε ίν η ς , το ν Σ τή6 ε ν Ρ ήα ρ ντεν, ο οπ οίος το 1984 δ η μ ο σ ίε υ σ ε μια κλα σ ική εξισ τόρησ η τη ς δ η μ ιο υ ρ γ ία ς κα ι τω ν πρώτων ετώ ν το υ α μ ε ρ ικ α ­ ν ικ ο ύ Υπ ουργείου Α μυνας, ο ι η γ έ τ ε ς τη ς Α ερο π ο ρία ς, «έχο­ ν τα ς θ ε μ ε λ ιώ σ ε ι σ α φ είς α ξιώ σ εις επ ί το υ σ τρ α τη γ ικ ο ύ β ο μ­ βα ρδ ισ μο ύ ήδη από τη ν εποχή το υ π ολέμου, δ ε ν είχ α ν τη δ ιά ­ θ ε σ η ο ύ τ ε να τη ν εκχω ρήσ ου ν ο ύ τ ε καν να τη μ ο ιρ α σ το ύ ν με ο π ο ιο νδ ή π ο τε άλλον». Οι πρώ τοι μ ετα π ο λεμ ικο ί π ροϋπ ολογισ μοί κ α τέ δ ε ιξ α ν ό τι σ τη ν Αεροπ ορία και ιδίω ς στη SAC θ α κ α τευ θ υ ν ό τα ν π λέον ο κύ ρ ιο ς ό γκο ς τη ς εξο π λισ τική ς π ροσπ άθειας τω ν ΗΠΑ, προς μεγάλη α π ογοήτευσ η των υπόλοιπων Κλάδων. Σ υ γκεκρ ιμ ένα , τα τρ ία επ ανδρω μένα οπ λοσ υσ τήματα που α ναπ τύχθη κα ν για τη SAC κα τά το δ ε ύ τ ε ρ ο ήμισυ τη ς δ ε κ α ε τία ς το υ 1940 ή τα ν το τ ε ­ τρ α κ ιν η τή ρ ιο Boeing Β-50, μία β ελ τιω μ έν η παραλλαγή το υ Β-29, το ε ξ α κ ιν η τή ρ ιο Boeing Β-47 Stratojet και το δ ε κ α κ ιν η τή ρ ιο (σ την τε λ ικ ή το υ μορφή) Convair Β-36 Peacemaker, το οποίο υ­ πήρξε το πρώτο επ ιχειρησ ια κό αεροπ λάνο σ τον κόσμο με πραγ­ μ α τικά διηπ ειρω τική α κτίνα δράσης. Το πρώτο υπ ηρέτησε, τ ε λ ι­ κά, κα τά τη ν π ερ ίοδ ο 1951-1966 κα ι το δ ε ύ τ ε ρ ο τη ν π ερίοδο 1949-1959. Ενώ, όμως, το α ερ ιω θ ο ύ μ ενο Β-47, το οποίο π ρ οο ρι­ ζό τα ν να επ ιχ ειρ εί από βά σ εις στη Δ υ τική Ευρώπη, α π ο τελούσ ε το τα χ ύ τε ρ ο τ ό τ ε β ο μ β α ρ δ ισ τικό σ τον κόσμο, το ελ ικ ο φ ό ρ ο Β36 υ σ τερ ο ύ σ ε σε επ ιδό σ εις και, επομένω ς, ή τα ν ευά λω το απέ­ να ν τι στα νέα α ερ ιω θ ο ύ μ ενα α ναχα ιτισ τικά , όπως το MiG-15. Α π ένα ντι σε α υ τέ ς τ ις ε ξ ε λ ίξ ε ις το Α μ ε ρ ικ α ν ικ ό Ν α υ τικό δ εν ή τα ν δ υ ν α τό να π α ρ α μ είνει α π α θές, κ ιν δ υ ν ε ύ ο ν τα ς , σ την α ν τ ίθ ε τ η περίπτωση, ε ίτ ε να κ α τα ρ γ η θ ε ί τε λ ε ίω ς ε ίτ ε , έστω, να

3 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

υ π ο β α θ μ ισ τεί «σε μια ομ ά δα λ ο γ ισ τικ ή ς υπ οσ τήρ ιξης τη ς Α ε ­ ροπορίας», όπως σ ημείω σε πολύ σωστά κάπ οιος ναύαρχος. Πριν, όμως, α π α ντή σ ει σ τις μ ο μ φ ές ό τ ι ή τα ν πάρα πολύ μεγάλο γ ια τ ις α νά γ κ ες τη ς μ ετα π ο λ εμ ικ ή ς επ οχής, το USN έπρεπε να δ ια μ ο ρ φ ώ σ ει τη δική το υ «οργανω σιακή ουσία», δ ιό τι, σε α ν τ ί­ θ εσ η με τη USAF, κα τά τη δ ε κ α ε τία το υ 1940 π α ρ α τη ρ ή θ η κε μια κάποια διάστασ η απόψεω ν γύρω από τ ο ν λόγο ύπ αρξης το υ σ τόλου. Ε ιδ ικό τερ α , υπήρχαν ακόμη ο ι θ ια σ ώ τες τω ν π αραδο­ σ ιακώ ν πλοίων επ ιφ α νεία ς με π υροβ όλα (οι battleship admirals), ο ι οπ οίοι α π ο κα λο ύντο ανεπίσημα, λόγω τη ς σ τολή ς το υς, «black shoe Navy», αλλά η α νερ χ ό μ ενη δύναμη ή τα ν ο ι π ιλότο ι το υ Ν α υτικο ύ (ο ι carrier admirals), ο ι οπ οίοι είχ α ν π λέον α ν έ λ θ ε ι σ τη ν ιερ α ρ χ ία κα ι α π ο κα λο ύντο ανεπίσημα, λόγω τη ς δ ική ς το υ ς σ τολής, «brown shoe Navy». Οσο για το υ ς «υποβρυχιάδες», τη ν τρ ίτη μεγά λη ομ ά δα αξιω μ ατικώ ν το υ USN, β ρ ίσ κο ­ ν τα ν ακόμ η σ το π ερ ιθώ ριο και δ ε ν ε π ρ ό κ ειτο να κ α τα σ το ύ ν π ανίσ χυροι παρά μόνο μ ετά το 1960, με τη ν εισαγω γή σε υπη­ ρεσ ία το υ β α λλισ τικο ύ π υ ρηνικού β λή μ α το ς (SLBM) Polaris. Ηδη, λοιπόν, από τη ν τ ε λ ε υ τ α ία φάση το υ π ολέμου, η ανώ­ τα τη η γεσ ία το υ Α μ ερ ικ α ν ικ ο ύ Ν α υτικο ύ ε ίχ ε α ρ χ ίσ ει να απο­ δ έχ ετα ι, παρά τ ις α ν τιδ ρ ά σ εις τω ν νοσταλγών τη ς π αραδοσ ια­ κής ν α υ τικ ή ς ισ χύος (sea power), ό τ ι τα α ερ ο σ κά φ η τω ν α ε ρ ο ­ π λανοφόρω ν είχ α ν ε κ το π ίσ ε ι σε σημασία τα ισχυρά π υροβόλα τω ν θω ρηκτών. Επομένως, ο σ η μ α ν τικ ό τερ ο ς επ ιχειρησ ια κά τύπ ος πλοίου ή τα ν π λέον το α εροπ λα νοφ ό ρο, μια πεπ οίθηση που ε π ρ ό κ ειτο να σ η μ α δ έψ ει α ν εξίτη λ α το υ ς μ ετα π ο λ εμ ικ ο ύ ς σ χεδ ια σ μ ούς το υ USN. Π ρ άγματι, σε σ ειρ ά π ο λεμικώ ν επ ιχ ει­ ρήσεω ν σ το Θ έα τρ ο Ε π ιχειρήσεω ν το υ Ε ιρ ηνικο ύ (Pacific Theatre of Operation - PTO) από το 1942 και εξή ς, τα ε π ιθ ε τικ ά α ­ ερ ο σ κά φ η τω ν α μ ερ ικα νικώ ν αεροπ λανοφόρω ν, παρά το μικρό τ ο υ ς μ έ γ ε θ ο ς (ήταν όλα μ ο ν ο κ ιν η τή ρ ια ) κα ι τη ν α ν τίσ το ιχ η ε μ ­ β έλ εια , είχ α ν π ρ οσ βά λει με μ εγά λη επ ιτυ χ ία θ α λά σ σ ιο υ ς αλλά κα ι ε π ίγ ειο υ ς στόχους. Αν κα ι η παρουσίαση τω ν ανω τέρω πο­

λεμ ικώ ν επ ιχειρήσ εω ν ε κ φ ε ύ γ ε ι το υ π α ρ όντο ς ά ρ θρ ου, υπ εν­ θ υ μ ίζο υ μ ε ό τ ι σε μια το λμ η ρ ή αποστολή που ε ίχ ε λ ά β ε ι χώρα σ τις 18 Απ ριλίου 1942, 16 δ ικ ιν η τή ρ ια β ο μ β α ρ δ ισ τικά Β-25 Mitchell τη ς USAAF, α φ ού υπ έσ τησαν τ ις α π α ρ α ίτη τες τρ ο π ο ­ π οιήσ εις, π ροσ έβα λαν το Τόκυο με ο ρ μ η τή ρ ιο το α ερ οπ λα νο­ φ ό ρ ο USS «Hornet» (δύο κα ι π λέον χ ρ ό νια πριν φ θ ά σ ο υ ν ε κ ε ί από β ά σ εις ξη ρά ς τα τε ρ ά σ τια Β-29). Λ ίγους μή νες μ ετά , κα τά τη να υμα χία το υ Μ ίν τ γ ο υ ε ϊ (Ιο ύ νιο ς 1942), τα θ ρ υ λ ικ ά βο μ β α ρ ­ δ ισ τικ ά κ ά θ ε τη ς εφ ό ρ μ η σ η ς Douglas SBD Dauntless κ α τα β ύ θ ι­ σαν τα τέ σ σ ερ α από τα έ ξ ι α ερ οπ λα νοφ ό ρ α τη ς Ιαπωνίας τα ο ­ ποία είχ α ν ε π ιτ ε θ ε ί σ το Π ερλ Χάρμπορ, α λλά ζο ντα ς τη ροή το υ π ολέμου. Το κα λο κα ίρ ι το υ 1945 β ρ ή κ ε το USN να δ ια θ έ τ ε ι 105 μικρά και μ εγά λα α εροπ λα νοφ ό ρα όλω ν τω ν τύπων, τα π ερ ισ ­ σ ό τερ α που δ ιέ θ ε τ ε π οτέ μια να υ τικ ή δύναμη. Η πίστη, όμως, το υ USN σε μια ισχυρή να υ τική αεροπ ορ ία και, ακόμ η π ερ ισ σ ό τερο, σε μια ε π ιθ ε τικ ή να υ τική αεροπ ορ ία που θ α π ερ ιελά μ β α νε κα ι μ εγά λη ς ε μ β έ λ ε ια ς βομ β α ρδ ισ τικά , σ ήμαινε, πολύ απλά, κα ι τη μη αποδοχή το υ π ρ ο α ν α φ ε ρ θ έν το ς δ ό γ μ α το ς π ερ ί α δ ια ιρ έ το υ τη ς α ερ ο π ο ρ ική ς ισ χύος (το οποίο εκ π ο ρ ε υ ό τα ν από τη USAF). Η ταν μοιραίο, επ ομένω ς, ο ι δύο Κλάδοι αργά ή γρήγορ α να σ υ γ κ ρ ο υ σ το ύ ν ως προς το υ ς επιδιω κό μ ενο υ ς σ τόχους, έστω κι αν η α ντιπ α ρ ά θ εσ η δ ε ν κ α τ έ ­ στη μετω πική πριν το τέ λ ο ς ε κ ε ίν η ς τη ς δ ε κ α ε τία ς . Ο Τ ζέημ ς Φ όρεσ ταλ, ο οπ οίος δ ιε τ έ λ ε σ ε πρώ τος υπ ουργός Α μυνας των ΗΠΑ από το 1947 ως το 1949 και υπ ήρξε ο α ρ χ ιτέ κ το ν α ς τη ς ι­ σ το ρ ικ ή ς «Σ υμφω νίας το υ Κη Γουέστ (Key West)» (βλ. π αρακά­ τω), μά λλον υπ οτίμησ ε το μ έ γ ε θ ο ς το υ π ρ οβ λήμα τος, ό τα ν έ ­ κανε λόγο σ το η μ ερ ο λ ό γ ιό το υ γ ια « θ εμ ε λ ιώ δ ε ις ψυχώ σεις (fundamental psychoses) κα ι τω ν δύ ο γύρω από το ν ρόλο τη ς α ε ­ ροπ ορικής ισχύος» και, ε ιδ ικ ό τε ρ α , γ ια μια «β αθιά ριζω μένη

Η ΔΝΑΠΤΥΙΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΤΙΚΩΝ Γεγονός είν α ι ό τ ι σ τις 13 Α υγο ύσ το υ 1945 -λ ίγ ε ς μόνο η μ έ ­ ρ ε ς μ ε τά τη ρίψη από Β-29 τω ν δύ ο πρώτων α το μ ικώ ν βομβώ ν σ τη ν Ιαπ ω νία- το USN π ρ α γμ α τοπ οίησ ε ένα από τα πιο σ ημ α ­ ν τικ ά ε ξ ε λ ικ τ ικ ά ά λ μ α τα στη σ ύγχρ ο νη ισ το ρ ία το υ : εξέδ ω σ ε

πεπ οίθηση το υ USN ό τ ι η USAF ε π ιθ υ μ ε ί να θ έ σ ε ι υπό το ν έ ­ λεγχ ό τη ς όλη τη ν αεροπ ορία» κα ι γ ια « α ντίσ το ιχ η ψύχωση τη ς

μία π ρ οδ ια γρα φ ή που α φ ο ρ ο ύ σ ε ένα π ρ α γμ α τικά μ εγά λο ν α υ ­ τικ ό β ο μ β α ρ δ ισ τικό , ικα νό να μ ε τ α φ έ ρ ε ι εσ ω τε ρ ικ ά μία βόμβα τω ν 10.000 lb/4.536 kg (ίδ ιο υ α κριβ ώ ς μ ε γ έ θ ο υ ς με ε κ ε ίν ε ς που είχ α ν π έσ ει σε Χ ιρ οσ ίμ α και Ν αγκασάκι). Τον Ιο ύ νιο το υ 1946, α ν α τ έ θ η κ ε σ τη ν ε τ α ιρ ία North American ένα σ υ μ β ό λα ιο γ ια τη ν κα τα σ κ ευ ή τρ ιώ ν τρ ικ ιν η τή ρ ιω ν πρωτοτύπων, με το ν κω δικό AJ Savage. Μ ε βά ρος κενό 12,5 t κα ι π λή ρ ες β ά ρ ο ς πάνω από 24 t, π ρ οκα λούσ ε - γ ια τη ν ε π ο χ ή - δ έο ς . Το μή κο ς το υ ή τα ν 19,2 m, το εκπ έτα σ μ α 21,8 m κα ι το ύψ ος 6,5 m. Τεχνικά, επρόκ ε ιτ ο γ ια ένα «υβρίδιο», π ρ οω θ ούμ ενο κα ι από δ ύ ο εμβ ολοφ ό ρ ο υ ς κ ιν η τή ρ ε ς R-2800 τω ν 2.400 hp έ κ α σ το ς σ τις η μ ιπ τέρ υ γ ε ς κα ι ένα ν το υ ρ μ π ο τζ έ τ J33 τω ν 2.100 kg σ τη ν ουρά. Μ ε μ έ γ ισ τη τ α χ ύ τη τ α π τήσ ης 760 km/h σ τις 30.000 ft (9.100 m) και ο ρ ο φ ή π τήσ ης 45.000 ft (13.700 m), το AJ θ α ή τ α ν ο ρ ια κά ανώ­ τ ε ρ ο σε επ ιδ ό σ εις από το Β-36 τη ς USAF (όχι όμως και από το Β-47), ενώ η λ ία ν αξιο π ρεπ ής ε μ β έ λ ε ια τω ν 2.655 nm ή 4.920 km το υ επ έ τρ ε π ε τη ν π ροσβολή σ ο β ιετικ ώ ν στόχω ν από α π όσ τα ­ ση, χω ρίς τα α ερ ο π λ α ν ο φ ό ρ α -φ ο ρ είς να ε κ τ ίθ ε ν τ α ι σ το ε χ θ ρ ι­ κό πυρ. Δ ιό λο υ τυχ α ία , το ν ίδ ιο α κριβώ ς μήνα που υπ εγράφ η το σ υ μ β ό λα ιο α νάπ τυξη ς το υ Savage (Ιο ύ νιο ς 1946), ο υπ οναύ­ α ρχος Τζ. Ράιτ ο μ ο λο γο ύ σ ε σε ένα α π ό ρρη το έ γ γ ρ α φ ό το υ π ρος το Ε π ιτελ είο Ν α υ τικο ύ ό τ ι «τα α το μ ικ ά όπλα είν α ι η πιο λ ο γ ικ ή εξή γη σ η γ ια τη ν κ α τα σ κ ευ ή εν ό ς μ εγά λου α ερ ο π λα νο ­ φ ό ρ ο υ γ ια το έ το ς 1948 κα ι π ο λυ κινη τή ρ ιω ν αεροσ κα φ ώ ν». Η τ α χ ύ τη τ α α νά π τυ ξη ς το υ ε ν λόγω α ερ ο σ κ ά φ ο υ ς υπ ήρξε

USAF ό τ ι το USN ε π ιθ υ μ ε ί να π ρ οσ βά λει τα σ τρ α τη γ ικ ά π ρονό­ μιά τη ς». Σε τε λ ικ ή ανάλυση, το π ρόβλημα δ ε ν έ γ κ ε ιτ ο σ το πώς έβ λεπ ε ο ένα ς Κλάδος το ν άλλο, αλλά στο τ ι π ρ α γμ α τικά επ ι­ θ υ μ ο ύ σ ε. Οπως φ ά ν η κ ε από το τ ι επ α κο λο ύ θ η σ ε μ ε τά τη ν πα­ ρα ίτησ η κα ι το ν πρόωρο θ ά ν α το το υ Φ όρ εσ τα λ το 1949, ο ι επ ι­ δ ιώ ξεις τω ν σ υ γκεκρ ιμ ένω ν Κλάδων ή τα ν α σ υ μ β ίβ α σ τες ή, έ ­ στω, α λλη λο κα λυ π τό μ ενες.

π ρ ω το φ α νής, ίσως επ ειδ ή β α σ ίσ τη κε, σε μ εγά λο βα θμ ό, σ το τε τ ρ α κ ιν η τ ή ρ ιο Β-45 τη ς Α ερ ο π ο ρ ία ς (με πιο κο ντή ά τρ α κ το κα ι δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό π ροω σ τικό σύστημα). Π ριν ακόμ η π ε τ ά ξ ε ι το α ρ χ ικό πρω τότυπο (κ ά τι που σ υνέβ η σ τις 3 Ιο υλίο υ 1948), είχα ν π α ρ α γ γ ε λ θ ε ί από τ ο Ν α υ τικ ό 40 α ρ χ ικ έ ς μ ο νά δ ες παραγωγής, γ ν ω σ τές ως AJ-1. Α υ τέ ς ξ ε κ ίν η σ α ν να ε ξ έ ρ χ ο ν τ α ι από τη γρ α μ ­ μή παραγω γής τ η ς ε τα ιρ ία ς σ το Κολόμπ ους το υ Ο χάιο το ν

Και πάλι το π ρω τότυπ ο XAJ-1 Savage, α υ τή ν τη φ ορ ά εν π τή σ ει. Οι « κ α θ α ρ ές » το υ γρ α μ μ ές και ο β ο η θ η τικ ό ς το υ ρ μ π ο τζ έ τ J33 το κα θ ισ το ύ σ α ν ελ ά χισ τα πιο α ργό από τα πρώ τα τ ζ ε τ .

Β -29: Το π ρώ το -κ α ι για α ρ κ ε τό καιρ ό το μ ο ν α δ ικ ό - μ έσ ο μ ε τα φ ο ρ ά ς τη ς α το μ ικ ή ς β ό μ β α ς σ τις ΗΠ Α. Σ τις α ρ χ ές το υ 1948, μ όνο 30 Β -2 9 μπ ορούσαν να μ ετα φ έ ρ ο υ ν τη βόμβα.

ITP A TIQ TIKH ΙΣΤΟΡΙΑ I 3 7

Eva λ ε υ κ ό A 3D -2 S kyw arrior, όπ ω ς σ ώ ζετα ι σ ή μ ερ α σ το μ ο υ σ είο τη ς Π ενσ α κό λα , σ τη Φλώ ριδα (φ ω τ. Β .Σ .)

Μ άιο το υ 1949 κα ι π α ρ α δ ό θ η κα ν σ το Ν α υ τ ικ ό -κ α τ α ρ χ ά ς γ ια ε ­ π ιχ ειρ ησ ια κή α ξ ιο λ ό γ η σ η - το ν Σ επ τέμ β ρ ιο το υ ίδ ιο υ έτο υ ς . Η πρώτη δ ο κ ιμ α σ τικ ή απο-προσνήωση εν ό ς AJ έ λ α β ε χώρα σ τις 31 Α υγο ύσ το υ 1950 σ το USS «Coral Sea». Η είσ ο δ ο ς σε υ π ηρ ε­ σία έ γ ιν ε με σ υ νο π τικές δ ια δ ικ α σ ίε ς , πριν ο λ ο κλη ρ ω θ ο ύ ν οι δ ο κ ιμ έ ς α π οδοχής, με α π ο τέλεσ μ α πολλά θ α ν α τη φ ό ρ α α τυ χ ή ­ ματα. Ο ταν, τε λ ικ ά , σ τις 27 Φ εβ ρ ο υ ά ρ ιο υ 1951 τρ ία α ερ ο σ κ ά ­ φη τη ς α ρ χ ική ς επ ιχ ειρ η σ ια κ ή ς μοίρας, τη ς VC-5 «Savage Sons», α π ο νηώ θ ηκα ν για πρώτη φ ο ρά με χρήσ η κα τα π έλτη από το α ερ ο π λα νο φ ό ρ ο USS «F.D.Roosevelt», στα α ν ο ικ τά τη ς β ό ρ εια ς Α φ ρ ικής, μια νέα εποχή ξ ε κ ίν η σ ε π αγκοσμίω ς γ ια τη να υ τικ ή ισχύ, καθώ ς σ υ ν δ υ ά σ τη κ ε με α το μ ικ ά όπλα. Κ α τα ­ σ κ ευ ά σ τη κ α ν 143 AJ όλω ν τω ν εκδ ό σ εω ν (μαζί με 30 φω τοαναγνω ρ ισ τικά ), τα οπ οία υπ η ρ έτη σ α ν σε οκτώ β α ρ ιές ε π ιθ ε τ ικ έ ς μ ο ίρ ες πρώ της γρ α μ μ ή ς ως το 1959. Σ το τέ λ ο ς το υ 1962, ό τα ν τα ελά χ ισ τα εν α π ο μ είν α ν τα σκάφ η χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ντο π λέον μόνο ως ιπ τά μενα τά ν κ ε ρ , μ ετο ν ο μ ά σ τη κ α ν σε Α-2. Για τη ν α κ ρ ίβ ε ια , ή τα ν τό σ ο μ εγά λη η β ιασ ύνη το υ Ν α υ τι­ κού να α π ο κτή σ ει ένα α εροπ λάνο μ ε τα φ ο ρ ά ς τη ς «βόμβας», ώ σ τε δ εν π ερ ίμ εν ε καν τη ν έ λ ε υ σ η τω ν πρώτων AJ σ τη θ ά ­ λασσα: ως ε ν δ ιά μ ε σ η λύση α νά γκη ς, ήδη από τη ν ά νοιξη το υ 1948, είχ ε φ ρ ο ν τίσ ε ι να τρ ο π ο π ο ιή σ ει κα ι 12 α νθ υ π ο β ρ υ χια κά α ερ ο σ κά φ η τύπ ου Lockheed Neptune σε α το μ ικ ά β ο μ β α ρ δ ισ τι­ κά, με το ν π ερ ίερ γ ο κω δικό PV2-3C. Υπό φ υ σ ιο λ ο γ ικ έ ς σ υ ν θ ή ­ κες, τα Neptune επ ιχ ειρ ο ύ σ α ν μόνο από β ά σ εις ξηράς, καθώ ς, με ο λ ικ ό μή κο ς 23,7 m και εκπ έτα σ μ α 30,5 m, δ ε ν χω ρούσαν σ το υ ς α ν ε λ κ υ σ τή ρ ε ς τω ν αεροπ λανοφόρω ν. Τελικά, σε ένα ν π ιθανό π υ ρ η νικό π ό λεμ ο με τη ν ΕΣΣΔ, α υ τά θ α α π ο τελο ύ σ α ν α ερ ο σ κά φ η «μίας χρήσ ης», καθώ ς μπ ορούσαν μ εν να απονηω θ ούν (όπως α π έδ ειξα ν πάρα π ο λλές φ ο ρ έ ς δ ο κιμ α σ τικά ), όχι όμως και να π ρ οσ νηω θ ούν ακόμ η κα ι ο τα τρ ία μ ε γ α λ ύ τερ α α ε ­ ροπ λα νοφ όρα τη ς επ οχής, ε κ ε ίν α τη ς κλάσης «Midway». Α κ ό ­ μη και η απονήωση, όμως, π ρ α γ μ α το π ο ιείτο με β ο ή θ ε ια από το σ ύσ τη μ α πυραύλω ν JATO (jet assisted takeoff). Α ρ χ ικό ς χ ρ ή ­ σ τη ς το υ τύπ ου ή τα ν επ ίσης η VC-5, από τη σύστασή τη ς (σ τις 9 Σ επ τεμ β ρ ίο υ 1948) μ έχ ρ ι και το τέ λ ο ς το υ 1950, ο π ότε μ ε τ έ ­ π εσε σ το AJ. Ομως τα μ εσ ο μ α κρ ο π ρ ό θ εσ μ α σ χέδ ια το υ USN δ ε ν π ε ρ ιο ­ ρ ίζο ν τα ν σε μια σ υ μ β α τική σ χεδία ση όπως το AJ: το ν Ιανο υά ­ ριο το υ 1948, το Γρα φ είο Α ε ρ ο ν α υ τικ ή ς το υ Ν α υ τικο ύ (BuAer) εξέδ ω σ ε μια ακόμ η πιο φ ιλό δ ο ξη π ρ οδια γρα φ ή γ ια ένα αμιγώ ς

3 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

α ε ρ ιω θ ο ύ μ ε ν ο ν α υ τικ ό β ο μ β α ρ δ ισ τικό , με τ α χ ύ τη τ α άνω των 1.000 km/h. Από α υ τή ν π ρ ο έκυ ψ ε το Douglas A3D (γνω στό α ρ ­ γ ό τ ε ρ α ως Α-3) Skywarrior, το οπ οίο π α ρ α γ γ έλ θ η κ ε το ν Σ ε­ π τέμ β ρ ιο το υ 1949, π ρ ω το π έτα ξε ως π ρω τότυπ ο το φ θινόπ ω ­ ρο το υ 1952 και, μ ε τά από α να γκα σ τική α λλα γή κινη τή ρ ω ν (P&W J57 στη θ έσ η τω ν α ναξιόπ ισ τω ν Westinghouse J40), εισ ή λ θ ε τ ε λ ικ ά σε υπ ηρεσ ία με το ν σ τόλο ε ν τ ό ς το υ 1956. Ως ε ­ ν α λ λ α κ τικ ή λύση για τη ν περίπτω ση α π ο τυ χ ία ς το υ Skywarrior, το ν Ο κτώ βρ ιο το υ 1948 π α ρ α γ γ έλ θ η κ α ν και δύ ο πρω τότυπα από το North American XA2J Super Savage, μία ρ ιζικά β ε λ τιω μ έ ­ νη έκδ ο σ η το υ AJ με κ ιν η τ ή ρ ε ς τουρμπ οπ ρόπ (Τ40 τω ν 5.850 hp έ κ α σ το ς) και ο π ισ θ ο κλινή κ ά θ ε τη ουρά. Παρά τη ν α φ α ίρ ε ­ ση το υ ο υ ρ α ίο υ το υ ρ μ π ο τζέ τ, η μ έγ ισ τη τ α χ ύ τη τ α π α ρ έμ ειν ε π ερίπ ου η ίδια, λόγω τω ν π ανίσχυρω ν Τ40. Τα A3D ή τα A2J θ α επ ιχειρ ο ύ σ α ν ιδίω ς από τα τε ρ ά σ τια (εκ το π ίσ μ α το ς 67 .0001, έ ­ ν α ν τι 45.000 t τη ς π ρ ο η γο ύ μ ενη ς κλάσης «Midway») α ερ ο π λα ­ νο φ ό ρ α κλά σ ης «United States», ίσως τα πιο εντυπ ω σ ιακά πο­ λ ε μ ικ ά πλοία σ το ν κόσμο τη ν εποχή ε κ ε ίν η . Η κ α τα σ κ ευ ή το υ ομώ νυμου πλοίου τη ς κλά σ ης (CVA-58) ε γ κ ρ ίθ η κ ε - ό χ ι χωρίς δ υ σ κ ο λ ία - από το ν Φ ό ρ εσ τα λ τ ο ν Ιο ύ λιο το υ 1948 κα ι ξε κ ίν η σ ε σ τις α ρ χ ές το υ 1949. Μ ε δ εδ ο μ έ ν ο ό τ ι το κ ά θ ε α ερ ο π λα νο φ ό ­ ρο τη ς κλά σης ε κ ε ίν η ς θ α μ ε τ έ φ ε ρ ε από 18 ως 24 AJ (κα ι α ρ ­ γ ό τε ρ α A3D ή A2J), το σ ύνολο τω ν οκτώ σκαφώ ν θ α δ ιέ θ ε τ ε τη ν άκρω ς α π ο τρ επ τική ισχύ τω ν 144 έω ς 192 σ τρ α τη γικώ ν βομβ α ρδ ισ τικώ ν! Σε θ ε ω ρ η τικ ό επ ίπ εδο, η π ρ ω το κ α θ εδ ρ ία τ η ς ν α υ τικ ή ς α ­ ερ ο π ο ρ ία ς ε ίχ ε μ εν σ χεδ ό ν ε δ ρ α ιω θ ε ί ε ν τ ό ς το υ USN, αλλά ο α κ ρ ιβ ή ς τη ς ρ ό λο ς π α ρ έμ εν ε υπό δια μόρ φ ω σ η. Ο μ ε γ α λ ύ τε ­ ρο ς ίσως υπ έρ μα χος τω ν ν α υ τικ ώ ν α το μ ικ ώ ν β ο μ β α ρ δ ισ τικώ ν υπ ήρξε ο π ο λλά κις π α ρ α σ η μ ο φ ο ρ η μ ένο ς σ το ν Β ’ ΠΠ υπ ονα ύ­ α ρχος Ν τ ά ν ιε λ Γ κά λερ υ (1901-1977). Τον Δ ε κ έ μ β ρ ιο το υ 1947, ο Γ κά λερ υ υπ έβ α λε προς τη σ τρ α τιω τικ ή κα ι π ο λ ιτικ ή η γεσ ία το υ USN το άκρω ς α π ό ρ ρ η το «Gallery Memorandum». Σε α υ τό δ ε ν π ε ρ ιο ρ ιζ ό τα ν απλώς σ το να θ ε μ ε λ ιώ σ ε ι το δ ικα ίω μ α το υ Ν α υ τικ ο ύ σ τη ν π υ ρ η νική κρο ύσ η , αλλά υ π ο σ τή ρ ιζε τη ν επ ι­ χ ε ιρ η σ ια κ ή α ν ω τε ρ ό τη τα τω ν ν α υ τικ ώ ν β ο μ β α ρ δ ισ τικ ώ ν έ ν α ­ ν τ ι τω ν χερσ αίω ν, α μ φ ισ β η τώ ν τα ς , επ ομένω ς, τη ν ίδ ια τη ν ου σ ία το υ δ ό γ μ α το ς τ η ς USAF. Β ασική α π οσ τολή τη ς ν α υ τ ι­ κή ς α ερ ο π ο ρ ία ς, σ ύμφ ω να με το ν Γ κά λερ υ , θ α έπ ρεπ ε να ε ί­ να ι η π ροσ βολή, με α το μ ικ ά όπλα, τό σ ο τω ν α σ τικώ ν όσο και τω ν β ιο μ η χ α νικώ ν κ έ ν τρ ω ν το υ ε χ θ ρ ο ύ κα ι δ ε υ τ ε ρ ε υ ό ν τ ω ς

Ν α υ τικ ό β ο μ β α ρ δ ισ τικό χω ρίς επ ισ τρ ο φ ή : Μ ό λ ις 12 PV2-3C π αρ ήχ9ησ αν το 1948, μ έχ ρ ι να κ α τα σ τε ί δ ια θ έσ ιμ ο το AJ-1. Εδώ, η αρχική έκδοσ η π αραγω γής το υ N eptune, όπως σ ώ ζετα ι σ ή μ ερ α σ τη ν Π ενσ α κό λα (φ ω τ. Β .Σ .)

μόνο ο έ λ ε γ χ ο ς τω ν θ α λά σ σ ιω ν οδών. Α ντίσ το ιχ α , βα σ ική απο­ σ τολή τη ς USAF θ α έπ ρεπ ε να ε ίν α ι η α ερ ά μ υ ν α πάνω από τη Β ό ρ εια Α μ ερ ικ ή κα ι δ ε υ τ ε ρ ε υ ό ν τ ω ς ο σ τρ α τη γ ικ ό ς β ο μ β α ρ ­ δ ισ μ ό ς (κα ι μ ά λ ισ τα μόνο από π ρ ο κ εχ ω ρ η μ έν ες β ά σ εις σ το ε ­ ξ ω τερ ικ ό κα ι ό χ ι από β ά σ εις ε υ ρ ισ κ ό μ ε ν ε ς σ τις ίδ ιε ς τ ις ΗΠΑ, όπως φ ιλ ο δ ο ξ ο ύ σ ε να π ρ α γ μ α το π ο ιή σ ει το γ ιγ α ν τια ίω ν δ ια ­ σ τά σ εω ν Β-36).

Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΟΥ «ΑΟΜΠΥ» Αν κα ι ο ι π ρ ο τά σ εις το υ Γκάλερ υ δ ε ν είχ α ν τη ν π α ραμικρή ελπ ίδα να υ ιο θ ε τ η θ ο ύ ν ως επ ίσημη α μ υ ν τικ ή π ο λιτική των ΗΠΑ, από τη σ τιγμ ή που το μ ν η μ ό ν ιό το υ δ ιέ ρ ρ ε υ σ ε σ το ν Τύ­ πο, το ν Α π ρίλιο το υ 1948, μέσω εν ό ς καλά π λη ρ ο φ ο ρ η μ ένο υ δ η μ ο σ ιο γρ ά φ ο υ, η σ φ οδρή α ντίδ ρ α σ η τη ς USAF κα ι το υ ε υ ρ ύ ­ τε ρ ο υ φ ιλ ο α ερ ο π ο ρ ικ ο ύ «λόμπυ» σ τη ν Ο υ ά σ ιν γ κ το ν έπ ρεπ ε να θ ε ω ρ ε ίτ α ι δ ε δ ο μ έ ν η . Σε α υ τό ασφ αλώ ς σ υ ν τέ λ ε σ ε κα ι το α π ο χ α ιρ ετισ τή ρ ιο μήνυμα το υ α ρχηγο ύ το υ Ν α υ τικο ύ (Chief of Naval Operations - CNO), το υ θ ρ υ λ ικ ο ύ ναυάρχου Τ σ έσ τερ Νίμ ιτς, σ το τ έ λ ο ς το υ 1947. Μ ε τα ξύ άλλων, ο Ν ίμ ιτς υ π ο σ τή ρ ιξε ό τ ι «επί το υ π α ρ όντο ς, μ έ χ ρ ι δ η λα δ ή να α ν α π τυ χ θ ο ύ ν ικανά σ τρ α τη γ ικ ά β ο μ β α ρ δ ισ τικ ά ξηράς, η να υ τικ ή α ερ ο π ο ρ ική ι­ σχύς ε ίν α ι το μόνο π ρ α κτικό μέσ ο βομ β α ρδ ισ μ ο ύ τω ν ζω τικώ ν κέντρ ω ν το υ εχ θ ρ ο ύ σ τη ν αρχή εν ό ς π ολέμου». To USS «United States» α ν τιμ ε τω π ίσ τη κ ε ε φ ε ξ ή ς ως δ υ ν ά μ ε ι απειλή για τα ζω τικά σ υ μ φ έ ρ ο ν τα τω ν π ιλότω ν ξηράς, ά ρα το κ α λ ύ τε ­ ρο θ α ή τα ν να μην κ α τα σ κ ε υ α σ τε ί π οτέ. Ετσι, σε μια σ ειρ ά κα υσ τικώ ν ά ρθρ ω ν το υ σ το π ερ ιο δ ικ ό «Newsweek» κα ι αλλού, ο πρώ τος α ρ χ η γό ς τη ς α ν ε ξ ά ρ τη τ η ς USAF, π τέρ α ρ χ ο ς Καρλ Σπάατς, α μ φ ισ β ή τη σ ε τη ν α νάγκη ύπ αρξης το υ Ν α υ τικο ύ εν γ έ ν ε ι, επ ισ η μ α ίνο ντα ς ό τ ι η ΕΣΣΔ δ ε ν δ ιέ θ ε τ ε παρά υποτυπώ ­ δ ε ς να υ τικ ό . Το επ ιχείρ η μ α ή τα ν το εξή ς : από τα 7.000.000 t που α π ο τελο ύ σ α ν το π α γκόσμ ιο το ν ά ζ τω ν π ο λεμικώ ν σ τόλω ν το 1947, σ χεδ όν 4.000.0001 α νή κα ν σ τις ΗΠΑ κα ι λ ιγ ό τε ρ ο από 1.000.0001 σ τη ν ΕΣΣΔ. Προς τι, λοιπόν, η δ ια τή ρ η σ η εν ό ς τό σ ο μ εγά λου Ν α υ τικο ύ , τη σ τιγμ ή που ο υ σ ια σ τικ ά δ ε ν υπήρχε υ­ π ο λογίσ ιμ ος α ντίπ α λος; Μήπως η επ ένδ υσ η σε μ ε γ ά λ ε ς ν α υ τ ι­ κ ές μ ο νά δ ες ε π ιφ α ν εία ς α π ο τελο ύ σ ε, τε λ ικ ά , σπατάλη πόρων; Α κόμη κα ι ο «Τζίμυ» Ν το υ λή τλ, ο ίδ ιο ς άνθρω π ος που το ν

Α π ρίλιο το υ 1942 είχ ε η γ η θ ε ί τη ς π ρ ο α ν α φ ερ θ είσ α ς επ ίθ εσ η ς σ το Τόκυο από α ερ ο π λα νο φ ό ρ ο , δήλω σ ε πως τα δ ιη π ειρ ω τικά β ο μ β α ρ δ ισ τικ ά είχ α ν π λέο ν κ α τα σ τή σ ει τα α ερ ο π λα νο φ ό ρ α ε ­ ν τελώ ς ξεπ ερ ασ μένα ! Μ ια σ υμ β ιβ α σ τική απόφαση κ α τα νο μ ή ς ρόλω ν μ ετα ξύ USAF κα ι USN ε λ ή φ θ η από το ν Φ ό ρ εσ τα λ κα ι το υ ς α ρ χ η γο ύ ς τω ν δ ύ ο ε π ιτε λ ε ίω ν το ν Μ ά ρ τιο το υ 1948, τη ν οποία, λίγο α ρ ­ γ ό τε ρ α , υ ιο θ έ τη σ ε επ ίσημα με ε κ τ ε λ ε σ τ ικ ή δ ια τα γ ή ο ίδ ιο ς ο π ρ ό εδ ρ ο ς Τρούμαν, σ τις 21 Α π ριλίου 1948. Η ο δ η γία α υτή, γνω σ τή ως «Σ υμφω νία το υ Κη Γουέστ», π ρ ο έβ λεπ ε ό τ ι το USN μπ ορούσ ε μ εν να δ ιε ξ ά γ ε ι ε π ιθ ε τ ικ έ ς α ε ρ ο π ο ρ ικ ές ε π ιχ ειρ ή ­ σ εις, π α ρ άλλη λα με τη USAF, αλλά μόνο «σ τον β α θ μ ό που απ α ιτε ίτο γ ια τη ν επ ίτευ ξη τω ν στόχω ν μιας ν α υ τικ ή ς ε κ σ τρ α ­ τε ία ς » , δ η λα δή ο υ σ ια σ τικ ά μόνο α π ο σ το λές κα τά σ τρ α τιω τι­ κών στόχω ν (counter-force). Από τη ν άλλη, η Α ερο π ο ρία δ ια τ η ­ ρ ο ύσ ε τη ν «πρω ταρχική ε υ θ ύ ν η » σ το ν το μ έ α τω ν σ τρ α τη γ ι­ κών α εροπ ορ ικώ ν επ ιχειρήσ εω ν, παρόλο που δ ε ν τη ς α ναγνω ­ ρ ίσ τη κε, όπως θ α επ ιθ υ μ ο ύ σ ε, το μονοπώ λιο στη χρήσ η α το μ ικ ώ ν όπλων. Ε υ θ ύ ς μ ό λις επ έ σ τρ ε ψ ε από το Κη Γουέστ, ο Φ ό ρ εσ τα λ ενη μ έρ ω σ ε το ν π ρ ό εδ ρ ο πως «το Ν α υ τικό δ ε ν πρό­ κ ε ιτ α ι να σ τ ε ρ η θ ε ί τη χρήσ η τη ς βόμβας». Το δικα ίω μ α το υ USN να α π ο κ τή σ ει κα ι α υ τό τη βόμβα α να γνω ρ ίσ τη κε ρη τά από ο λό κλη ρ η τη ν η γεσ ία τω ν Ενόπλων Δ υνά μεω ν μ ετα ξύ 20 κα ι 22 Α υγο ύσ το υ 1948, σε μια δ ια κ λ α δ ικ ή διά σ κεψ η που έ λ α ­ βε χώρα στη Ν α υ τική Σχολή Π ο λέμ ου σ το Ν ιούπ ορτ. Ενα σ οβαρό π ρόβ λημα με το ν α υ τικ ό δ ό γμ α π ερ ί α το μ ικ ή ς κρ ο ύσ η ς ή τα ν πως το α ερ ο π λα νο φ ό ρ ο α π ο τελο ύ σ ε, επίσης, τ ο ν α κ ρ ιβ ό τε ρ ο τύπ ο π ο λεμ ικο ύ πλοίου (το κό σ το ς το υ «United States», χω ρίς τα α ερ ο σ κά φ η το υ , κυ μ α ιν ό τα ν σ τα 190 ε κ α το μ μ ύ ρ ια δο λάρια), με α π ο τέλ εσ μ α να μη δ ύ ν α τα ι να ε ξ α ­ σ φ α λ ίσ ει ε ύ κ ο λ α επ αρκή χ ρ η μ α το δ ό τη σ η σε μια εποχή α να ­ γκα ίω ν δ η μ ο σ ιο νο μ ικώ ν περικοπών. Π ρ ο κ ειμ έν ο υ , μάλισ τα, να ε ξ α σ φ α λ ίσ ε ι χ ρ η μ α το δ ό τη σ η γ ια το «United States», η φ ρ ά ξια το υ «brown shoe Navy» δ έ χ θ η κ ε να θ υ σ ιά σ ε ι πολλά υ φ ισ τά μ ε ­ να πλοία επ ιφ α νεία ς, τα οπ οία α π ο σ ύρ θ η κα ν μ έχ ρ ι το τέ λ ο ς τ η ς δ ε κ α ε τία ς , με α π ο τέλεσ μ α να σ υ ρ ρ ικ ν ω θ εί α ισ θ η τά ο α μ ε ­ ρ ικ α ν ικ ό ς σ τό λο ς ως προς τη ν α ρ ιθ μ η τικ ή το υ δύναμη. Σε κά­ θ ε περίπτω ση, από τα μέσα το υ 1948 το πρόγραμμα να υπ ή γη­ σης το υ «United States» είχ ε ήδη δ ρ ο μ ο λ ο γ η θ ε ί κα ι δ ε ν θ α μπ ορούσ ε να δ ια κ ο π εί ε ύ κ ο λ α όσο α κόμ η υπ ήρχε σ το προ-

ΣΤΡΑΤΙϋΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 3 9

κ

Το α π ο χ α ιρ ετισ τή ρ ιο μ ήνυμ α το υ α ρ χη γο ύ το υ Ν α υ τικ ο ύ (C N O ), του θ ρ υ λ ικ ο ύ ναυάρχου Ν ίμ ιτς , σ το τέ λ ο ς το υ 1947, εξα γρ ίω σ ε τη ν Α ερ οπ ορ ία .

Ο Τζ. Φ ό ρ εσ τα λ (στο κ έν τρ ο , χω ρίς γρ α β ά τα ) μ ε α ν ώ τα το υ ς α ξιω μ α τικ ο ύ ς το ν Α ύ γο υ σ το το υ 1948, κ α τά τη δια κλα δική διά σ κεψ η το υ Ν ιο ύ π ο ρ τ, όπου και ρ υ θ μ ίσ τη κ α ν οι ε π ιθ ε τικ έ ς α ρ μ ο δ ιό τη τε ς Α ερ οπ ορ ία ς και Ν α υ τικ ο ύ . Σ τα δ εξιά το υ , ο σ τρ α τη γ ό ς Μ π ρ ά ν τλεϊ.

σ κή νιο ο Φ όρεσ τα λ, ένα ς π α ρ α δ οσ ια κός φ ίλ ο ς κα ι σύμμαχος το υ USN (καθώ ς ε ίχ ε δ ια τ ε λ έ σ ε ι υφ υπ ουρ γός Ν α υτικώ ν το 1940-44 κα ι τ ε λ ε υ τ α ίο ς υπ ουργός πριν τη ν ενοπ οίησ η τη ς πο­ λ ιτ ικ ή ς η γ εσ ία ς τω ν Ενόπλων Δ υνά μεω ν το 1944-47). Ω ς υ­ π ουργός ακόμ η Ν αυτικώ ν, το ν Σ επ τέμ β ρ ιο το υ 1945, ο Φ ό ρ ε­ σ τα λ είχ ε δη λώ σ ει με π ερισσό ε ν θ ο υ σ ια σ μ ό ενώ πιον το υ Κο­ γ κ ρ έσ ο υ ό τ ι σ το μ έλλο ν τα α ερ ο π λα νο φ ό ρ α θ α ε ίν α ι σε θ έσ η να π ρ α γμ α το π ο ιο ύν κα ι α το μ ικ έ ς ε π ιθ έ σ εις , χωρίς, πάντω ς, να μ ν η μ ο ν ε ύ σ ε ι τη ν ανάπ τυξη το υ Savage. Ομως, σ τις α ρ χ ές το υ 1949, ο Φ ό ρ εσ τα λ ή τα ν π λέο ν σ οβ α ­ ρά α σ θ ε ν ή ς , λόγω τη ς υπερκόπω σης κα ι τω ν α υ ξη μ ένω ν ε υ ­ θυνών. Καθώς β ρ ισ κό τα ν π λέο ν σ τα π ρ όθ υρα τη ς κ α τά ρ ρ ε υ ­

μ ό λις η μ έ ρ ε ς α φ ό το υ ο π α ρ α ιτη θ ε ίς Φ ό ρ εσ τα λ α ν τικ α τα σ τά θ η κ ε από το ν Λ ο ύ ις Τζόνσον, η κα τα σ κευ ή το υ α ερ ο π λα νο φ ό ­

σης αλλά κα ι με δ ε δ ο μ έ ν ες κά π ο ιες δ υ σ α ρ έ σ κ ε ιε ς προς το πρόσωπό το υ , ο π ρ ό εδ ρ ο ς Τ ρούμαν με ά κομ ψ ο τρ όπ ο «του έ ­ δ ε ιξ ε τη ν π όρτα τη ς εξό δ ο υ » από τη ν κ υ β έρ νη σ η (28 Μ α ρ τίο υ 1949). Α κ ο λ ο ύ θ η σ ε η τρ α γ ικ ή α υ το κ τ ο ν ία το υ, π έ φ το ν τ α ς από ένα π α ρ άθ υρο το υ 16ου ο ρ ό φ ο υ σ το ν α υ τικ ό ν ο σ ο κ ο μ είο τη ς Μ π η θ έσ ντα (λίγο έξω από τη ν α μ ερ ικ α ν ικ ή π ρω τεύουσα), σ τις 22 Μ αΐου 1949, τη ν οποία, σ η μ ειω τέο ν, κά π ο ιοι ισ το ρ ικ ο ί ε ξ α ­ κ ο λ ο υ θ ο ύ ν να θ ε ω ρ ο ύ ν δ ο λο φ ο νία . Σ τις 23 Απ ριλίου 1949, 25

περίπτω ση δ ε ν ή τα ν σ ύ μ μ ε τρ ες : από το ν Ια νο υά ρ ιο το υ 1949 (π ροσχέδιο π ρ οϋπ ολογισ μού) μ έ χ ρ ι τη ν τ ε λ ικ ή έγκρ ισ η σ τις 30 Α υγο ύσ το υ 1949, ο ι π ιστώ σεις το υ Σ τρ α το ύ μ ειώ θ η κα ν από 4,50 σε 4,05 δις, το υ Ν α υ τικο ύ από 4,35 σε 3,85 δις, ενώ τη ς Α ε ­ ροπ ορίας ελά χισ τα , από 4,55 σε 4,40 δις. Σ ίγουρα, το «United States» α π ο τέλ ε σ ε ένα π α νά κριβο πρόγραμμα, καθώ ς σ το κό­ σ το ς τω ν 190 εκ α το μ μ υ ρ ίω ν γ ια το ίδ ιο το πλοίο θ α έπ ρεπ ε να π ρ ο σ τε θ ο ύ ν 78 αεροπ λά να όλω ν τω ν τύπων κα ι τα υπόλοιπα

ρου α κυ ρ ώ θ η κε, χωρίς να έ χ ε ι π ρ οη γουμ ένω ς ζ η τ η θ ε ί η γνώ ­ μη το υ υφ υπ ουρ γού Ν α υτικώ ν Τζων Σ ά λιβ α ν (Secretary of the Navy). Α ξ ίζ ε ι να σ η μ ε ιω θ ε ί πως σε ο λό κλη ρ η τη ν Ο υ ά σ ιν γ κ το ν ο Τ ζόνσ ον ή τα ν ίσως ο πιο σ τε ν ό ς γ ρ α φ ε ιο κ ρ α τικ ό ς υπ οστηρικ τή ς τω ν ιδεώ ν τη ς USAF π ερ ί σ τρ α τη γ ικ ο ύ βο μβα ρδ ισ μο ύ, καθώ ς υπ ήρξε πρώην σ τέ λ ε χ ο ς τη ς Convair, κ α τα σ κ ευ ά σ τρ ια ς ε τα ιρ ία ς το υ Β-36. Ο ν έ ο ς υπ ουργός π ρ ο φ α σ ίσ τη κε τη ν ε ν τ ο ­ λή το υ π ρ οέδ ρ ου Τρούμαν για π ερ ικο π ές ύψ ους 1,1 δ ις δ ο λ α ­ ρίων σ το ν α μ υ ν τικ ό π ρ οϋπ ολογισ μό το υ επ ό μενο υ δ η μ ο σ ιο ν ο ­ μικού έτο υ ς , μόνο που σ τη ν πράξη ο ι μ ειώ σ εις το υ σε καμιά

Α π ο τυ χ η μ ένο ς α ντα γω νισ τή ς το υ S k y w arrio r υ π ή ρ ξε το A 2J S u p e r Savage, μ ία ρ ιζικά β ελ τιω μ έν η έκ δ ο σ η το υ A J μ ε κ ιν η τή ρ ε ς τουρμπ οπρόπ .

4 0 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

39 (!) π λοία τη ς task force. Μ αζί με α υτά , το σ υ νο λικό κό σ το ς π λησίαζε το 1,27 δ ις δο λά ρια . Π άντω ς, γ ια να «χρυσώ σει το χά­ πι» σ το USN, ο Τ ζόνσ ον α νακο ίνω σ ε τη ν α να β ά θ μ ισ η δύ ο α κ ό ­ μη α ερ οπ λα νοφ ό ρ ω ν κλάσης «Essex», κ ό σ το υ ς 80 ε κ α το μ μ υ ­ ρίων, ο ύτω ς ώ σ τε να μπ ορούν να μ ε τ α φ έ ρ ο υ ν τ α ν έα μ α χ η τικά τ ζ ε τ κα ι το β ο μ β α ρ δ ισ τικ ό AJ Savage.

01 ΝΑΥΑΡΧΟΙ ΑΝΤΕΠΙΤΙΘΕΝΤΑΙ ΑΛΛΑ ΗΤΤΟΝΤΑΙ Σ ε κ ά θ ε περίπτω ση, το γ εγ ο ν ό ς τ η ς ακύρω σ ης το υ «United States» α π ο τέ λ ε σ ε casus belli γ ια το USN, που θ ε ω ρ ο ύ σ ε το σ κά φ ος α κρ ο γω νια ίο λ ίθ ο τω ν μ ετα π ο λεμ ικώ ν σ χεδιασμώ ν το υ, κα ι π υ ρ ο δ ό τη σ ε μία από τ ις μ ε γ α λ ύ τε ρ ε ς δ ια κ λ α δ ικ έ ς δ ια μ ά χ ες σ τη ν Ισ τορία τω ν ΗΠΑ, γνω σ τή στη β ιβ λ ιο γ ρ α φ ία ως «Η εξέγ ερ σ η τω ν ναυάρχω ν» (The Revolt of the Admirals): τη ν π α ραίτησ η, σε έ ν δ ε ιξ η δ ια μ α ρ τυ ρ ία ς , το υ ο ρ γίλο υ υ φ υπ ο υρ ­ γού Α μυνας, υ π εύ θ υ νο υ γ ια το Ν α υ τικ ό (24 Μάί'ου 1949), α κ ο ­ λ ο ύ θ η σ ε η α ν τε π ίθ ε σ η σύσσω μης τη ς ν α υ τικ ή ς σ τρ α τιω τικ ή ς η γ εσ ία ς σ τις επ ιδ ό σ εις το υ Β-36. Α φού ο ι ίδ ιο ι δ ε ν μπ ορούσαν να έχ ο υ ν το α ερ ο π λα νο φ ό ρ ο το υ ς , ο ύ τ ε η Α ερ ο π ο ρ ία θ α ελά μβα νε το π ρ ο σ φ ιλές τη ς «π αιχνίδι»! Οπως έγρ α ψ ε πολύ γ λ α ­ φ υρ ά το π ερ ιο δ ικ ό «Time», «με όλη τη ν εντυπ ω σ ιακή ισχύ ε ­ νός π λή γμ α το ς από α εροπ λα νοφ ό ρα , το Ν α υ τικ ό δη μ ο σ ιο π ο ί­ η σ ε α ν ο ικ τά τη ν εξέ γ ε ρ σ ή το υ . Δ ια κ ιν δ υ ν ε ύ ο ν τ α ς τ ις κα ρ ιέρ ες το υ ς , ο ι π λέο ν υ ψ η λό β α θ μ ο ι α ξ ιω μ α τικ ο ί το υ π α ρ α τά χ θ η ­ καν α π ένα ντι από τ ις εκ π ε φ ρ α σ μ έν ε ς π ο λ ιτικ έ ς το υ Κ ο γ κ ρ έ­ σου, το υ υπ ουργού Α μυνας, το υ Μ ικτο ύ Ε π ιτελ είο υ Αρχηγώ ν Ε π ιτελείω ν κα ι το υ π ρ οέδ ρου» . Η ταν ένα π ρ ω το φ α νές γ ε γ ο ­ νός στη σ ύγχρ ο νη α μ ε ρ ικ α ν ικ ή Ιστορία. Ηδη από το ν Δ ε κ έ μ β ρ ιο το υ 1948, ο ι να ύα ρ χ οι είχ α ν συ­ σ τή σ ει τη ν άτυπη επ ιτροπ ή ΟΡ-23. Α υτή ε ίχ ε ως ρόλο να τρ ο ­ φ ο δ ο τ ε ί το υ ς να υά ρ χους τη ς πρώ της γρ α μ μ ής με σ το ιχ ε ία ε ­ ν α ν τίο ν τω ν επ ιδόσ εω ν και, γ ε ν ικ ά , τη ς α ξία ς το υ Β-36. Ε π ικε­ φ α λής τη ς δ ε ν ή τ α ν ά λλος από το ν α ρχιπ λοίαρχο - τ ό τ ε - Α ρλη Μπερκ, ένα ς από το υ ς πιο σ η μ α ν τικ ο ύ ς α ξιω μ α τικ ο ύ ς το υ USN με β α θ ιά σ τρ α τη γ ικ ή σ κέψ η. Α φ ορμή γ ια τη σύστασ η τη ς ΟΡ23 α π ο τέλ ε σ ε μια π τή σ η -επ ίδ ειξη εν ό ς Β-36Β σ τις 7 Δ ε κ ε μ β ρ ί­ ου 1948, έβ δ ο μ η ε π έ τε ιο τη ς επ ίθ ε σ η ς σ το Π ερ λ Χάρμπορ, κα ­ τά τη ν οπ οία το «τέρα ς» α π ο γειώ θ η κε από το Τέξας (Carswell Air Force Base), έ ρ ιξ ε μία ψ ε ύ τικ η βό μβα τω ν 4,5 t στη Χαβάη, χωρίς καν να το α ν τ ιλ η φ θ ε ί η α ερ ά μ υ ν α τη ς νήσ ου, κα ι επ έ­ σ τρ εψ ε α ν ε ν ό χ λ η το στη βάση το υ . Σε απάντηση, το Ν α υ τικό

Το α ρ γ ο κ ίν η το Β -36 (εδώ σ τη β ελ τιω μ ένη έκ δ ο σ η D) β ρ έ θ η κ ε σ το επ ίκ εν τρ ο τη ς κ ρ ιτικ ή ς το υ Ν α υ τικ ο ύ .

π ρ ο κά λεσ ε τη ν Α ερ ο π ο ρ ία να δ ε χ θ ε ί μια ε ικ ο ν ικ ή α ναχα ίτισ η το υ Β-36 από το τ ε λ ε υ τ α ίο το υ μ α χ η τικ ό τζ ε τ , το McDonnell F2H Banshee, το οποίο το 1949 έ φ θ α σ ε σε ύψ ος 52.000 ft/15.900 m, π ρ α γμ α τοπ οιώ ντα ς α νεπ ίσ ημ ο ρ εκ ό ρ ΗΠΑ. Η Α ερο π ο ρία α ρ ν ή θ η κ ε , με το α ιτιο λ ο γ ικ ό ό τ ι η ο ρ ο φ ή π τήσ ης ή τα ν λ ιγ ό τε ρο σ η μ α ν τικ ή από το ν β α θ μ ό ανόδου. Σε θ εω ρ η τικ ό επ ίπ εδο, κα ι πάλι ο α κ ο ύ ρ α σ το ς υπ οναύαρ­ χος Γ κάλερ υ δ η μ ο σ ίευ σ ε ένα πολύ σ η μ α ν τικ ό ά ρ θ ρ ο το ν Ιού­ ν ιο το υ 1949, σ το οπ οίο δ ε ν «κτυπ ούσε» το Β-36, αλλά σ τ ρ ε ­ φ ό τα ν ε ν α ν τίο ν τη ς «κα ρδιά ς» ο λό κλη ρ ο υ το υ α ερ ο π ο ρ ικο ύ δ ό γ μ α το ς τη ς USAF. Υπ οσ τήριζε, πρώτον, ό τ ι μια π υ ρηνική ε ­ π ίθεσ η δ εν α π ο τελο ύ σ ε σε κα μ ιά περίπτω ση τη ν ε ν δ ε δ ε ιγ μ έ νη μ έ θ ο δ ο α ντιμ ετώ π ισ η ς όλω ν τω ν σ υγκρ ούσ εω ν σ τις οπ οίες θ α ε μ π λ έκ ο ν τα ν ο ι ΗΠΑ, π ρ α γμ α τοπ οιώ ντα ς ο υ σ ια σ τικά τη ν πρώτη α να φ ο ρ ά σ τη ν κα τοπ ινή θ ε μ ε λ ιώ δ η δ ιά κρ ισ η α νάμ εσ α σε π α γκό σ μ ιους κα ι το π ικ ο ύ ς π ο λέμ ο υς, και, δ ε ύ τ ε ρ ο ν , ό τ ι οι ά κ ρ α το ι θ ια σ ώ τε ς το υ σ τρ α τη γ ικ ο ύ βο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ π α ρ έβ λ ε­ παν το θ ε μ ε λ ιώ δ ε ς -α π ό τη ν εποχή το υ Κ λ α ο ύ ζ ε β ιτς - αξίω μα ό τ ι ο π ό λεμ ο ς δ ε ν ε ίν α ι παρά μέσο γ ια τη ν ε π ίτε υ ξη ενό ς πο­ λ ιτ ικ ο ύ σκοπού (« σ υνέχ εια τη ς π ο λ ιτικ ή ς με ά λλα μέσα»), ένα αξίω μα που δ εν φ α ιν ό τα ν να εξυ π η ρ ε το ύ σ ε η ολο κλη ρ ω τική κ α τα σ τρ ο φ ή τω ν κ α το ικ η μ έν ω ν περιοχών. Π α ρ α τη ρ ο ύ μ ε, λ ο ι­ πόν, ό τ ι ο υπ οναύαρχος είχ ε υπ αναχω ρήσει σε σχέση με το μ ν η μ ό ν ιο το υ 1947, σ το οπ οίο ε ίχ ε π ρ ο σ δ ιο ρ ίσ ει ως σ τόχ ους γ ια το Ν α υ τικό ακόμ η κα ι π ό λ εις (counter-value). Π ε ρ ιο ρ ιζό τα ν π λέο ν σ τη ν ανάγκη π ροσ βολής με α κ ρ ίβ ε ια , από χαμηλό ύψος, π αρ άκτιω ν να υ τικώ ν εγκα τα σ τά σ εω ν, βάσεω ν κλπ., ή τ ο ι σ τρ α ­ τιω τικώ ν στόχω ν (counter-force).

Δ ιά δ ο χ ο ς το υ Savage, από το 1956, υπ ήρξε το τα χ ύ τα το τ ζ ε τ A 3D S ky w arrio r, η κ α τα σ κ ευ ή το υ οπ οίου δ ρ ο μ ο λο γή & η κ ε ήδη από τις α ρ χ ές το υ 1948.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA I 4 1

κ

Η α ν τεπ ίθ ε σ η τω ν ναυάρχω ν κο ρ υ φ ώ θ η κε με μια σ ειρ ά φ ο ρ τισ μ ένω ν α κροά σ εω ν ενώ π ιον το υ Κ ογκρ έσ ο υ το ν Ο κτώ ­

Απονήωση S avage από α ερ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο κλάσης «M idw ay» (1955). Χ άρη σ το S avage, αλλά και σ το π ερ ιο ρ ισ μ ένη ς χρ ή σ η ς PV2-3C, έπ α υ σ ε το «α το μ ικ ό » μονοπώ λιο τη ς Α ερ ο π ο ρ ία ς.

Η α ν τίσ τρ ο φ η μ έτρ η σ η για το Ν α υ τικ ό ά ρ χισ ε σ τις 2 8 Μ α ρ τίο υ 1949, ό τα ν ο Λ ο ύ ις Τζόνσον (α ρ ισ τερ ά ) α ν τικ α τέ σ τη σ ε τον άρρω στο Τ ζέη μ ς Φ ό ρ εσ τα λ (κ έν τρ ο ) ως υπ ουργός Α μ υνα ς. Δ ε ξιά είν α ι ο π ρ ό εδ ρ ο ς το υ Α νω τά του Δ ικ α σ τη ρ ίο υ τω ν ΗΠ Α.

Ο α ρχιπ λοίαρχος Α. Μ π ερ κ, επ ικ εφ α λ ή ς (1948-9) τη ς ο μ ά δ α ς Ο Ρ-23

42

I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

βρ ιο το υ 1949, σ τις ο π οίες δ ρ ιμ ύ τε ρ ο ς ε π ικ ρ ιτή ς το υ Β-36 υ­ π ήρξε ο λα μπ ρός α ντινα ύ α ρ χ ο ς Α ρ θ ο υ ρ Ρ ά ντφ ο ρ ντ. Χ α ρ α κ τή ­ ρισ ε το Β-36 « α π αρ άδ εκτα ευά λω το» , υπ ονοώ ντας τη ν τρ ω τότ η τ α σ το ν α έρ α α π ένα ντι σ τα σ ο β ιε τικ ά α να χ α ιτισ τικά , κα ι το όλο πρόγραμμα α νάπ τυξή ς το υ «λά θος δ ισ εκ α το μ μ υ ρ ίω ν δ ο ­ λαρίω ν». «Ακόμη κι αν υπ οθ έσ ο υ μ ε» , τό ν ισ ε, «πως το α το μ ικ ό Blitz ε ίν α ι η σωστή σ τρ α τη γ ικ ή γ ια τ ις ΗΠΑ, υπ άρχει η δ υ ν α τό ­ τ η τ α α νά π τυ ξη ς ε π ιθ ε τικ ώ ν αεροπ λάνω ν πιο α π ο τε λ ε σ μ α τι­ κών κα ι α π ο δο τικώ ν από το α ρ γ ο κ ίν η το Β-36». Ε ννοούσ ε, προ­ φανώς, το υπό ανάπ τυξη τ ό τ ε α ε ρ ιω θ ο ύ μ ε ν ο Boeing Β-52, το οποίο, όμως, δ ε ν έφ θ α σ ε σ τις μ ο ίρ ες πριν από το 1955 (υπη­ ρ ε τ ε ί ακόμη!). Την ακόμ η μ ε γ α λ ύ τερ η τρ ω τό τη τα τω ν β ο μ β α ρ ­ δ ισ τικώ ν όσο β ρ ίσ κ ο ν τα ν ακόμ η σ το έδ α φ ο ς, η οπ οία επ ρ ό κειτ ο μ έχ ρ ι τ ις α ρ χ ές τη ς δ ε κ α ε τ ία ς το υ 1960 να α ν α δ ε ιχ θ ε ί σε θ ε μ ε λ ιώ δ ε ς ζή τη μ α τη ς α μ ε ρ ικ α ν ικ ή ς σ τρ α τη γ ικ ή ς σ κέψ ης, αν έ δ ε ιξ ε ο υπ οναύαρχος Τ ζω ρτζ Μ ίλερ. Α υ τό ς α ν έ φ ε ρ ε ό τ ι η μ ετα τό π ισ η τω ν σ τρ α τη γ ικ ώ ν π υρηνικώ ν δυ νά μ εω ν τω ν ΗΠΑ από σ τα θ ε ρ ά σ η μ εία σ τη ν ξη ρά σε διαρκώ ς μ ετα κ ιν ο ύ μ ε ν ε ς θ έ σ ε ις σ τη θά λα σ σ α τ ις κ α θ ισ το ύ σ ε λ ιγ ό τε ρ ο ε ν το π ίσ ιμ ε ς και, επ ιπ λέον, α π έτρ επ ε τη ν π αράπ λευρη ζη μία (εκ α το μ μ ύ ρ ια ν ε ­ κρ ο ί π ο λ ίτες ) που θ α π ρ ο κ α λ είτο σ τη ν ενδοχώ ρα από μια πι­ θ α ν ή π ρ ολη π τική επ ίθ εσ η το υ εχ θ ρ ο ύ . Ομως το USN δ εν έ θ ι­ ξε μόνο το θ έ μ α τη ς τρ ω τό τη τα ς : σ υμφω νώ ντας με το ά ρ θ ρ ο το υ Γ κάλερ υ , ο Ρ ά ντφ ο ρ ντ α π έρ ρ ιψ ε τη θ ε ω ρ ία π ερ ί α το μ ικ ή ς εξό ντω σ η ς, η οπ οία με τη σ ειρ ά τη ς β α σ ιζό τα ν σ το ν β ο μ β α ρ ­ δισ μ ό από μ εγά λο ύψ ος μιας ο λ ό κ λ η ρ η ς π ερ ιο χ ή ς. Α ντ’ α υ τή ς, ε ισ η γ ε ίτ ο μια σ τρ α τη γ ικ ή counter-force, ενώ το βα σ ικό το υ επ ι­ χ είρ η μ α ή τα ν το εξή ς : Α κόμη κι αν η α το μ ικ ή εξόντω σ η ο δ η ­ γ ο ύ σ ε στη νίκη , πράγμα α μ φ ίβ ολο , η μαζική εξόντω σ η ή τα ν «άνευ ν ο ή μ α το ς π ο λ ιτικ ά και ο ικο νο μ ικά , καθώ ς κα ι κ α τα δ ικ α ­ σ τέα η θ ικά » . Και πάλι η κλη ρ ο νο μ ιά τη ς α ν τίλ η ψ η ς το υ Κλαο ύ ζ εβ ιτς π ερ ί τη ς έ ν ν ο ια ς το υ π ολέμου ή τα ν εμ φ α νή ς... Τ ελικά, παρά τη δ υ να μ ική α ν τε π ίθ ε σ η τω ν ναυάρχω ν, το 1949 το Ν α υ τικ ό η τ τ ή θ η κ ε κα ι ο υπ ουργό ς Α μυ νας με τη ν Α ε ­ ροπ ορία κατίσχυσαν. Σύμφω να κα ι π άλι με το ν Ρ ή α ρ ντεν, τη ν π λά σ τιγγα φ α ίν ε τ α ι πως έ γ ε ιρ ε υπ έρ τη ς Α ερ ο π ο ρ ία ς ένα ς ο υ δ έ τ ε ρ ο ς τρ ίτο ς , ο π ρ ο ερ χ ό μ ενο ς από το ν Σ τρ α τό α ρχηγό ς το υ Μ ικ το ύ Ε π ιτελ είο υ Α ρχηγώ ν Ε π ιτελείω ν (Chairman of the Joint Chiefs of Staff - CJCS), ο σ τρ α τη γ ό ς -λ ίγ ο α ρ γ ό τε ρ α «πέ­ ν τ ε α σ τέρ ω ν » - Ομαρ Μ π ρ ά ντλεϊ. Α νέλα β ε τα κ α θ ή κ ο ν τά το υ τ ο ν Α ύ γο υ σ το το υ 1949 κα ι δ ε ν δ υ σ κ ο λ ε ύ τ η κ ε να λ ά β ε ι σαφή θ έ σ η στη δ ια μ ά χη . Αφού, λοιπ όν, υ π ερ α μ ύ ν θ η κ ε το υ Β-36, χ α ­ ρ α κ τή ρ ισ ε , ο ύ τ ε λίγο ο ύ τ ε πολύ, τη ν κίνη σ η το υ Ν α υ τικο ύ «μια α ν ο ικ τή επ ανάστασ η ε ν α ν τίο ν το υ π ο λ ιτικ ο ύ ελέγχο υ » τω ν Α μ ε ρ ικ α ν ικ ώ ν Ενόπλων Δυνάμεω ν. Μ ια τ έ τ ο ια δια π ίσ τω ­ ση γ ια τ ις ΗΠΑ, ο ι ο π ο ίες α π ο τε λ ο ύ ν ένα κ α τε ξ ο χ ή ν δ η μ ο κ ρ α ­ τ ικ ό κ ρ ά το ς μ ε τά το 1776, σ υ ν ισ τά πολύ μ εγά λη μο μφ ή. Επι­ π λέον, ο Μ π ρ ά ν τλ ε ϊ π ρ ο σ έθ εσ ε πως το Ν α υ τικό , με τη στάση το υ α υ τή ν , α π ο δ ε ίκ ν υ ε πως δ ε ν είχ ε α π ο δ ε χ θ ε ί α κόμ η τη θ ε ­ σ μική μ ετα ρ ρ ύ θ μ ισ η που έ φ ε ρ ε ο νό μ ο ς National Security Act το υ 1947 (ενοπ οίησ η τη ς Α μυνας). Τότε, ο ι να ύ α ρ χ ο ι είχ α ν π ρ οσ π α θή σ ει -α ν ε π ιτ υ χ ώ ς - να α π ο τρ έψ ο υ ν τη ν κα τά ρ γη σ η το υ Υ π ουργείου Ν α υτικώ ν κα ι τη δ η μ ιο υ ρ γ ία το υ Υ π ουργείου Α μυνας. Μ ια μ εγά λη ή τ τ α έ χ ε ι πάντα τα θ ύ μ α τά τη ς κα ι α υ τά δ εν π ε ρ ιο ρ ίσ τη κ α ν σ το ν π α ρ α ιτη θ έ ν τα υφ υπ ουργό Α μυνας, α ρ μ ό ­ διο γ ια το Ν α υτικό . Ο ίδ ιο ς ο CNO τη ς π ερ ιό δ ο υ ε κ ε ίν η ς , να ύ­ α ρχος Λ ο ύ ις Ν τένφ ελντ, ο οπ οίος ή τα ν ένα ς μ ε τρ ιο π α θ ή ς α­ ξιω μ α τικό ς - δ ε ν ε ίν α ι τυ χ α ίο το γεγ ο ν ό ς πως ε ίχ ε δ ια τη ρ ή σ ε ι τη θ έσ η το υ μ ε τά το ν Α π ρ ίλιο -, α π ο π έμ φ θ η κε χω ρίς ουσ ια σ τι-

κό λόγο από τ ο ν ν έ ο υφ υπ ουρ γό Ν αυτικώ ν, τη ν 1η Ν ο εμ β ρ ίο υ 1949. Π ρ οηγο υμένω ς είχ ε π ρ ο λά β ει να δη λώ σ ει το εξή ς : «Οι ν α υ τικ ο ί α ξιω μ α τικ ο ί ε ίν α ι π επ εισ μ ένο ι ό τ ι Ν α υ τικ ό α π εκδ υ μ ένο τω ν ε π ιθ ε τικ ώ ν το υ δ υ ν α το τή τω ν σ η μ α ίν ει έ θ ν ο ς α π εκδυμένο τω ν ε π ιθ ε τικ ώ ν το υ δ υ να το τή τω ν» . Ο Γ κάλερ υ δ ε ν προήχ θ η π ο τέ σ το ν επ ό μ ενο β α θ μ ό κα ι α π ο σ τρ α τε ύ θ η κ ε υπ οναύ­ αρχος. Ο αρχιπ λοία ρχος Μ περκ π α ρ έμ ειν ε γ ια ένα ν χρόνο σ τά σ ιμ ος, μ ε τ έ π ε ιτα όμως α π ο κα τα σ τά θ η κε, τ ο π ο θ ε τή θ η κ ε CNO - τ ο 1955-, ενώ π ρω τα γω νίσ τησε σ τη ν ανάπ τυξη το υ βλή­ μα το ς (SLBM) Polaris και τη ς θ ε ω ρ ία ς π ερ ί «π επ ερα σ μ ένης α­ ποτροπ ής». Ο Ρ ά ντφ ο ρντ, πάντω ς, δ ε ν ε ίχ ε σ υ ν έπ ε ιες κα ι μά­ λισ τα το 1953 δ ια δ έ χ θ η κ ε το ν Ομαρ Μ π ρ ά ντλεϊ ως CJCS. Η ΟΡ-23, τη ν οπ οία το «Newsweek» ε ίχ ε χ α ρ α κ τη ρ ίσ ε ι «υπ όγειο μηχανισμό π ροπ αγάνδας το υ USN», δ ια λ ύ θ η κ ε σ το τέ λ ο ς το υ 1949 από το ν ν έο CNO.

ΜΙΑ ΗΤΤΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΔΙΗΡΚΕΣΕ ΠΟΛΥ Σ υμπ ερα σ μ α τικά , το έ ν το ν α ψ υ χ ρ ο π ο λεμ ικό κλίμ α τη ς ε ­ ποχής, το οπ οίο χ α ρ α κ τη ρ ίσ τη κ ε από τη δ ο κιμ ή τη ς πρώ της σ ο β ιε τικ ή ς α το μ ικ ή ς βόμβα ς (29 Α υγο ύσ το υ 1949), φ α ίν ε τα ι πως β ά ρ υ νε π ερ ισ σ ό τερ ο σ τη ν κρίση το υ Κ ο γκρ έσ ο υ από τις τυ χ ό ν σ χ ε δ ια σ τικ έ ς α δ υ ν α μ ίες το υ Β-36, τ ις οπ ο ίες τό ν ισ ε το Ν α υτικό . Η α νάγκη απ οτροπ ής τω ν Σ ο β ιετικ ώ ν επ έ β α λ ε τη ν ά­ μεση ενίσ χ υσ η τη ς SAC με κ ά θ ε μέσ ο και σε βά ρος όλω ν των άλλω ν δυ να το τή τω ν. Υπό τη ν η γ εσ ία το υ θ ρ υ λ ικ ο ύ π τερά ρχου Κ έ ρ τις Λ ε Μ έη, κα τά τη ν π ερ ίο δ ο 1948-1957, η SAC θ α κ α θ ί­ σ τα το , με δ ια φ ο ρ ά , το πιο επ ίζηλο τμ ή μ α τω ν Α μ ερ ικα νικώ ν Ενόπλων Δυνάμεων. Η παραγωγή το υ α μ φ ιλ ε γ ό μ ε ν ο υ Β-36, η οπ οία ε ίχ ε ξ ε κ ιν ή σ ε ι από το 1948, προχώ ρησε κ α νο νικά μ έχ ρ ι το 1954, ο π ό τε ά ρχισ ε να π α ρ ά γ ετα ι σ τη θ έσ η το υ το α ερ ιω ­ θ ο ύ μ ε ν ο Β-52. Κ α τα σ κ ευ ά σ τη κ α ν τ ε λ ικ ά 382 α ερ ο σ κά φ η , με κό σ το ς μ ο νά δα ς περίπ ου 5.700.000 δο λά ρια , Η ή τ τ α το υ Ν αυ­ τικ ο ύ , πάντω ς, δ ε ν ή τα ν ο ύ τ ε απ όλυτη ο ύ τ ε ο ρ ισ τικ ή : ο π α νί­ σ χυρ ος Κ αρλ Βίνσον, π ρ ό εδ ρ ο ς τη ς Επ ιτροπής Α μ υ να ς τη ς Β ου λής τω ν Αντιπροσώπων, ο οπ οίος δ ια δ ρ α μ ά τισ ε σ η μ α ίνο ­ ντα ρόλο σ τις α κ ρ ο ά σ εις τη ς επ οχής ε κ ε ίν η ς , σ υμπ έρ ανε, μ ε­ τα ξύ άλλων, ό τ ι « δ εν ν ο ε ίτ α ι Ν α υ τικό χω ρίς α εροπ ορία». Κυρίως, όμως, ο Π ό λεμ ο ς τη ς Κ ορ έα ς (ο οπ οίος ξ ε κ ίν η σ ε τ ο αμέσω ς επ ό μ ενο κα λο κα ίρ ι, το ν Ιο ύ νιο το υ 1950) όχι μόνο π ρ ο κά λεσ ε τη ν αποπομπή ως α π ο τυ χ η μ ένο υ το υ υπ ουργού Τζόνσον, αλλά ε γ κ α ιν ία σ ε μια ν έα κούρσα εξοπ λισ μώ ν προς ό­ φ ελ ο ς όλω ν τω ν Κλάδων. Το ν έο εξο π λ ισ τικ ό π ρόγραμμα περ ιέ λ α β ε τέ σ σ ε ρ α τ ε ρ ά σ τια α ερ ο π λα νο φ ό ρ α κλάσης «Forrestal» (το γεγ ο ν ό ς πως το όνο μ α το υ πρώην υπ ουργού δ ό ­ θ η κ ε σ το πρώτο πλοίο τη ς κλάσης δ ε ν ή τα ν κ α θ ό λο υ τυχα ίο...) με σ α φ είς ε π ιθ ε τ ικ έ ς δ υ ν α τό τη τε ς . Ο τα ν το 1956 τα πρώτα ε ­ π ιχ ειρ η σ ια κά A3D Skywarrior π ρ οσ νηώ θ ηκα ν σ το κα τά σ τρω μα το υ USS «Forrestal», τα σ χέδ ια το υ USN για μια υ π ερ σ ύγχρο νη δύναμ η α το μ ικ ή ς κρο ύσ η ς υλοπ οιήθηκαν. Τέσσερα χ ρ ό ν ια α ρ ­ γό τερ α , α κ ο λ ο ύ θ η σ ε ένα α κόμ η ε ξ ε λ ικ τ ικ ό άλμα: Η ταν 15 Νο­ εμ β ρ ίο υ 1960, ό τα ν ξε κ ίν η σ α ν ο ι π ρ ώ τες π ερ ιπ ο λ ίες τω ν υπο­ βρυχίω ν που δ ιέ θ ε τ α ν το ν β α λ λ ισ τικ ό π υ ρ η νικό βλήμα (SLBM) Polaris. Μ έ χ ρ ι το 1967 είχ ε α ν α π τυ χ θ ε ί μια άκρω ς εντυπ ω σιακή α ρμά δα από 41 τ έ τ ο ια υπ οβρύχια με 656 σ υ νο λικά βλή μ α τα Polaris. Α π οτελο ύσ α ν, π λέον, ο υσ ιώ δ ες σ υ σ τα τικ ό σ το ιχ ε ίο τη ς α π ο τρ επ τική ς «τρ ιά δ α ς» τω ν ΗΠΑ κα ι ο ι δ ιά δ ο χ ο ί το υ ς (Poseidon κα ι Trident) π α ρ α μ ένουν το ίδ ιο έ κ τ ο τ ε . Το γεγο νό ς α υ τό α π ο τέλ ε σ ε τη ν πλήρη δικαίω σ η το υ Ν α υ τικο ύ , παρά τη ν α τυ χ ή «π α ρένθεσ η» το υ 1949. Ομως η ανάπ τυξη το υ Polaris κα ι η ν έα σ ύγκρ ουσ η αεροπ όρω ν-ναυάρχω ν τη ν οπ οία π υρο­ δ ό τη σ ε, ε ίν α ι μια άλλη -π ο λύ ε ν δ ια φ έ ρ ο υ σ α - ισ το ρία ... S3

Ο σ τρ α τη γ ό ς Μ π ρ ά ν τλ ε ϊ (δ ε ξ ιά ) ο ρ κ ίζ ε τα ι α ρ χη γός το υ Μ ικ το ύ Ε π ιτελ είο υ Α ρχηγώ ν Ε π ιτελείω ν ενώπιον το υ Τζόνσον (α ρ ισ τερ ά ) το 1949. Οι δύο συμμάχησαν μ ε τη ν Α ερ οπ ορ ία εν α ν τίο ν το υ Ν α υ τικο ύ .

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) J. B arlow : THE REVOLT O F THE A D M IR A LS: THE FIG H T FOR NAVAL AVIATION 1945-50, N a v a l H isto rical C enter, 1994. (2) A. Lew is: THE REVOLT O F THE ADM IR A LS, A ir C om m and an d S ta ff College, A labam a, 1998. (3) J. M iller: NUCLEAR W EA PO NS AN D A IR C R A FT CARRIERS: H O W THE B O M B SAVED CARRIER AVIATION, Sm ithsonian In stitu tio n , 2001. (4) S. Call: SELLING A IR POW ER: M ILITARY AVIATION AN D AM ER IC A N PO PU LAR CULTURE AFTER W W II, Texas A & M Press, 2009. (5) P. H am m ond: SUPER-CARRIERS A N D B -36 BOM BERS: APPRO PR IA TIO N , STRATEGY, PO LITIC S σ το H .S tein (ed.) A M ER IC A N CIVIL-M ILITARY DECISIO NS, U n iv ersity o f A lab am a P ross 1963 (6) S. R earden: H ISTO R Y O F THE O FFICE O F THE SECRETARY O F DEFENSE, VOLUME 1 (1947-1950), Ε 9νικό Τυπ ογραφ είο ΗΠΑ, 1984 (η επ ίσ ημη ισ το ρ ία το υ Α μ ερ ικα νικ ο ύ Υ π ουρ γείου Α μυνας). (7) W. MiHis: THE FORRESTAL DIARIES, Viking Press, 1951. (8) M . H alp erin: BUREAUCRATIC PO LITIC S AN D FO REIG N POLICY, B rookings In s titu tio n Press, 1974. (9) S. G inter: N O R TH AM ER IC A N A J SAVAGE, έκ δ ο σ η του σ υ γ γ ρ α φ έα (N aval Fighters S eries), 1992. (10) Jim Sullivan: A -3 SKYW ARRIOR, Squadron-Signal, 1995. (11) Π ερ ιο δ ικ ό T IM E (1 7 Ο κτω β ρ ίο υ 1949). (12) Π ερ ιο δ ικ ό NEW SW EEK (14 Ν ο εμ β ρ ίο υ 1949). (13) Β. Σ ιτα ρ ά ς : AJ SAVAGE, π ερ ιο δ ικ ό « Π τή σ η & Δ ιά σ τη μ α » , τεύ χ ο ς 176 (Φ εβρ. 2000).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 4 3

1

» J A

«:p;: ,

I

■

j

Z s fliö e c

ö o fo c

για ιο ΕϋΠηνικό Εκοιραιευιικό Σώμα σιην Κορέα ΛΑΜΠΡΟΣ ΤΑΓΚΑΣ

Τον Ιούνιο ιου 1953, μόλις Πίνες εβδομάδες πριν ιην κατάπαυση ίου πυράς μεταξύ ίων εμπόΠεμων πραγμαιοποιήθηκε μία από τις πλέον οιροδρε ίου Πολέμου της Κορέας. Οι αλλεπάλληλες προσπάθειες ίων κινεζικών δυνάμεων προς ίου στρατηγικής σημασίας υιμώμαιος Χάρι ιη σθεναρή ανιίσιαοη ίων λόχων ίων Ηνωμένων Εθνών: συνεχείς βολές πυροβολικού, αγώνες σ τρ α τιω τώ ν σ ε κάποιο φ υλάκιο Τμήμα . . σ τη ν Κ ο ρ έα , το 1952. χαρακωμάτων, συμπλοκές σώμα με σώμα, υπήρξαν ία κύρια στοιχείο που συνέθεταν ένα τοπίο όπου ο θάνατος ελλόχευε σε κάθε βήμα. Η αγωνία για my έκβαση της μάχης κορυιρώθηκε όταν, στην πλέον κρίσιμη τράση ιης, απέναντι στα τελευταία κύμαιαΜων κινεζικών εφόδων, στάθηκαν οι λόγχες των ανδρών του Ελληνικού Εκσιρατευττκού Σώματος. τ ις 25 Ιο υ νίο υ 1950, με τη ν εισ β ο λή το υ Β ο ρ ειο κ ο ρ εα τικ ο ύ Σ τρ α το ύ σ τη Ν ό τια Κορέα, ξ ε κ ίν η σ ε κα ι η δ ε ύ τ ε ­ ρη θ έ ρ μ η α να μ έτρ η σ η , μ ε τά το ν Ε λλη νικό Ε μ φ ύλιο , η οπ οία ε ν τά σ σ ε τα ι ισ το ρ ικ ά σ το π λαίσιο το υ Ψ υχρού Π ο λέμου. Ο ι Δ υ τ ικ έ ς χώ ρες α ρ χ ικά δ ε ν α ν τέ δ ρ α σ α ν σε α υ τή ν τη ν εισ β ο λή , όμως η ά τα κ τη υποχώρηση το υ δυνάμεω ν, τη ς Ν ό τια ς Κ ο ρ έα ς, α π έν α ν τι σ τη ν α π ό λυτη υπ ερ οχή τω ν Βορ ε ιο κ ο ρ ε α τώ ν σ ε οπ λισμό π ου α φ ειδ ώ ς π ρ ο σ έφ ερ ε α ρ χ ικά η. Σ ο β ιε τικ ή Ενωση κα ι α ρ γ ό τε ρ α η Κίνα, ο δ ή γ η σ ε σε ομόφ ω νη κ α τα δ ίκ η α υ τή ς, τη ς ε π ιθ ε τ ικ ή ς ε ν έ ρ γ ε ια ς από το ν ÖHE, κα. θώ ς κ α ι σ τη ν α νάλη ψ η σ τρ α τιω τικ ή ς δρ ά σ η ς από το ν Σ επ τέ μ ­

Σ

β ρ ιο το υ ίδ ιο υ έ το υ ς . Α κολο ύθω ς, η εμ π λοκή τω ν δ υ νά μ εω ν το υ ΟΗΕ π ρ ο κά λεσ ε κα ι τη ν εμπ λοκή τη ς Κίνας, rja m o ta σ υ ν έ­ δ ρ α μ ε με π ο λ υ ά ρ ιθ μ ες δ υ ν ά μ εις. Λ ;,;; Υ σ τερα από σ ε ιρ ά σ φ ο δ ρ ώ ν μαχών κα ι αΧΧεπ άλλήλω ν μ ε ­ τα β ο λ ώ ν τ η ς γ ρ α μ μ ή ς το υ μετώ π ου, μ&τά τ η ν ά ν ο ιξη το υ 1951 ο ι θ έ σ ε ις τω ν δ ύ ο π λευ ρ ώ ν φ α ίν ο ν τα ν ό τ ι θ α σ τ α θ ε ρ ο ­ π ο ιο ύ ν το σ το ν 38ο π α ρ ά λλη λο . Π αρόλα, α υ τά , κ α τά τ α 'δ ύ ο ε ­ π ό μ ενα έ τη , ο π ό λ εμ ο ς σ υ ν εχ ίσ τη κ ε , ενώ ο ι ,α ν τιμ α χ ό μ εν ες π λ ε υ ρ έ ς δ ια τή ρ η σ α ν σ ε γ ε ν ικ έ ς γ ρ α μ μ έ ς τ α ε δ ά φ η που κ α ­ τείχ α ν. Καθώ ς, τ ο ν Ιο ύ ν ιο .τ ο υ 1953, δ ια φ α ιν ό τ α ν ό τ ι ο ι δ ια ­ π ρ α γ μ α τε ύ σ ε ις θ α α π έ δ ιδ α ν κα ρ π ο ύ ς ι* 5' *>

Τα κύρια μέρη της ατράκτου, τα καλύμματα του κινητήρα και η εισαγωγή αέρος του καρμπιρατέρ.

Το συγκρότημα των πτερύγων καταλαμβάνει ένα ακόμη πλαίσιο.

iS

t j--------- - ' —'-1 % Ά I

\ .

~

Λεπτομέρειες από τις διάτρητες ζά ντες, τα διαφόρων μεγεθών πριτσίνια στις επιφάνειες της ατράκτου και των πτερύγων, των λεπτοκαμωμένων πλαστικών και μεταλλικών κομματιών του κόκπιτ και της διαύγειας των διαφανών μερών.

■ I καθίσματος και τον μεταλλικό πίνακα οργάνων, τα μεταλλικά στοιχεία της περιοχής είναι ελάχιστα, αφού η Eduard κατάφερε να αναπαραστήσει σωστά τα μικρά λεπτά κομμάτια από πλαστικό. Η ενότητα του θαλάμου χειριστού αποτελείται από 60 περίπου μέρη, τα οποία αποτελούν το 1/3 των χρησιμοποιούμενων κομματιών του κιτ, ενώ οι πτέρυγες αποτελούνται από τρία κομμάτια: το ενιαίο κάτω μέρος, το οποίο μας δοηθά στη συμμετρία και ευθυγράμμιση του αεροσκάφους, και τα δύο άνω μέρη. Από την ένωση των παραπάνω κομματιών και την προσθήκη των επιπλέον κομματιών του ενδιάμεσου χώρου σχηματίζονται και οι βαθιές φωλεές του κυρίως συστήματος προσγείωσης, ενώ στην παραπάνω ενότητα προσαρμόζονται τα ξεχωριστά ακροπτερύγια και πηδάλια κλίσης. Ξεχωριστά παρέχονται επίσης τα πηδάλια ανόδου-καθόδου και το πηδάλιο διεύθυνσης, σε αντίθεση με τα πτερύγια καμπυλότητας, για τα οποία η Eduard διαφημίζει στο οπισθόφυλλο του οδηγού συναρμολόγησης και βαψίματος

το επιπρόσθετο σετ φωτοχαραγμένων κομματιών το οποίο θα πρέπει κάποιος να προμηθευθεί ξεχωριστά αν επιθυμεί να τα τοποθετήσει σε εκτεταμένη θέση. Νομίζουμε ότι κάπως αλλιώς είχε ξεκινήσει η τσεχική εταιρία το εγχείρημα του «profipack», το οποίο μάλλον βαίνει προς εκφυλισμό. Τα σκέλη του συστήματος προσγείωσης είναι λεπτά και διαθέτουν ικανοποιητική λεπτομέρεια. Οι κύριοι τροχοί αποτελούνται από δύο κομμάτια ο καθένας, το ίδιο και οι πολύ καλές τρυπημένες ζάντες τους, ώστε να διευκολύνουν τον μοντελιστή στο βάψιμο. Ο οπίσθιος τροχός δίνεται ξεχωριστά, ενώ το σκέλος το οποίο τον υποστηρίζει εφαρμόζει στην αντίστοιχη υποδοχή της ατράκτου, η οποία του παρέχει σθεναρή στήριξη, ενώ η εσωτερική λεπτομέρεια των θυρίδων των σκελών είναι αρκετά καλή. Το πλέγμα στην είσοδο αέρα του καρμπυρατέρ σχηματίζεται από τον συνδυασμό δύο φωτοχαραγμένων μερών, ενώ τα αντίστοιχα εμπρόσθια και πίσω πλέγματα στα ψυγεία λαδιού είναι

πλαστικά αλλά εξίσου ικανοποιητικά. Από πλευράς εξωτερικών φορτίων, το κιτ περιλαμβάνει δύο βόμβες των 250 lbs, οι οποίες αναρτώνται σε φορείς στο κάτω μέρος των πτερύγων, ενώ εξαιρετικές είναι οι τρυπημένες εξατμίσεις του κινητήρα. Τα διαφανή μέρη είναι ιδιαίτερα διαυγή, ενώ το συγκρότημα καλύπτραςαλεξίνεμου είναι διαιρούμενο και, σε συνδυασμό με την ανοικτή θυρίδα πρόσβασης, επιτρέπει μια πολύ καλή θέα στον χώρο του κόκπιτ. Από τα δύο πολύ καλής ποιότητας φύλλα χαλκομανιών τα οποία περιέχονται στο κιτ, το ένα περιλαμβάνει αποκλειστικά προειδοποιητικά, ενώ το δεύτερο επιλογές για έξι εναλλακτικά βρετανικά αεροσκάφη, τα περισσότερα από τα οποία χειρίζονταν αεροπόροι από την Πολωνία, την Τσεχοσλοβακία, τη Γαλλία και τον Καναδά. Ολα τα αεροσκάφη πλην ενός μεταλλικού φέρουν τη γνωστή γκριζοπράσινη παραλλαγή για τις άνω και γκρι για τις κάτω επιφάνειες. Επίσης δίνονται πολλές και σημαντικές πληροφορίες για τα αεροσκάφη και τους χειριστές τους.

Το κιτ παρέχει τη δυνατότητα κατασκευής ελληνικών «εννιαριών», διότι εκτός των προτεινόμενων, στα μη χρησιμοποιούμενα μέρη περιλαμβάνονται και εναλλακτικά ακροπτερύγια τύπου «LF». Το μόνο στοιχείο που θα χρειαστεί επιπλέον ο μοντελιστής για να αναπαραστήσει ένα ελληνικό Spitfire Mk.lX είναι ένα νέο ποιοτικό φύλλο χαλκομανιών ανάλογου περιεχομένου. Από την παραπάνω περιγραφή μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το νέο Spitfire της Eduard στην κλίμακα 1/48 έχει πετύχει τον στόχο του και, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το αεροσκάφος αποτέλεσε για πολλά χρόνια μια πολύ σημαντική μονάδα στην ΠΑ, θα βρει σίγουρα την ανταπόκριση που του αξίζει από την αεροπορική μοντελιστική κοινότητα και όχι μόνο.

Τα μοντέλα της Eduard εισάγονται από την G.E. Hobbies, Δωδεκανήσου 29, Αργυρούπολη, τηλ.:2109916178, www.gehobbies.gr

ΣΤΡΑΤΜΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 0 9

ΜΟΝΤΕΑΙΣΜΟΣ

Douglas Α-4Β/Ρ Skyhawk Airfix 1/72 (A03029) To νέο 72άρι Skyhawk της Airfix δεν έχει καμία σχέση με το παλαιότερο κιτ του ίδιου τύπου. Οι επιφάνειες του νέου μοντέλου διαθέτουν εγχάρακτη γράμμωση, η οποία είναι ελαφρώς εντονότερη του κανονικού, ιδιαίτερα στην άτρακτο. Το νέο Α-4Β/Ρ περιλαμβάνει συνολικά 72 μέρη σε τέσσερα πλαίσια, εκ των οποίων τα τρία (70) είναι γκρι χρώματος και το τέταρτο (2) διαφανές. Το κόκπιτ συνθέτουν η μπανιέρα, το αποδεκτό κάθισμα, το καλό χειριστήριο και ο πίνακας οργάνων. Το κάθισμα διαθέτει υποτυπώδεις ζώνες, ενώ ο πίνακας οργάνων αναπαρίσταται με χαλκομανία. Η άτρακτος διαθέτει κάποιες μικρές ανακρίβειες για τα Α-4Β/Ρ, όπως είναι οι επιπρόσθετες ενισχύσεις και η, απούσα στο πραγματικό, θυρίδα προσιτότητας, η οποία βρίσκεται στο δεξιό μέρος του ρύγχους του αεροσκάφους. Ωστόσο, οι ατέλειες αυτές μπορούν πολύ εύκολα να διορθωθούν. Οι σωστοί αεραγωγοί των πρώιμων εκδόσεων παραγωγής του αεροσκάφους καθώς και ο θάλαμος εξαγωγής καυσαερίων του κινητήρα διαθέτουν πλήρες βάθος. Οι πτέρυγες διαθέτουν ξεχωριστά πτερύγια (slats), αλλά όχι και πτερύγια καμπυλότητας (flaps), τα οποία, για να τα αναπαραστήσουμε εκτεταμένα, θα πρέπει να κατασκευάσουμε μόνοι μας. Τα σκέλη του συστήματος προσγείωσης είναι καλοφτιαγμένα, ενώ οι τροχοί είναι μέτριοι. Οι φωλεές, οι θυρίδες του συστήματος προσγείωσης και τα

1 1 0 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

ξεχωριστά αερόφρενα διαθέτουν αξιόλογη εσωτερική λεπτομέρεια. Τα εξωτερικά φορτία συνθέτουν οι τρεις εξωτερικές δεξαμενές καυσίμου και οι βόμβες των 250 και 1000 lbs. Για το αργεντινό αεροσκάφος δίνεται το αεροδυναμικό κάλυμμα που βρισκόταν στο πάνω μέρος της ατράκτου, αλλά απουσιάζουν πολλές κεραίες επικοινωνιών. Το συγκρότημα αλεξήνεμουκαλύπτρας είναι διαιρούμενο, λεπτό και διαυγές. Το φύλλο χαλκομανιών είναι της ιταλικής Cartograph και περιλαμβάνει δύο επιλογές. Η πρώτη αφορά ένα Α-4Β της 95 Μοίρας του US Navy, ενώ η δεύτερη ένα αεροσκάφος Α-4Ρ της 5ης Μοίρας της Αργεντινής Αεροπορίας, το οποίο, μάλιστα, φέρει λανθασμένο pattern παραλλαγής (τα χρώματα είναι ανάποδα) σε σχέση με αυτό που χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου. Παρά τις μικρές αδυναμίες που παρουσιάζει, το κιτ της Airfix, εξεταζόμενο στο σύνολό του, είναι ένα από τα καλύτερα μοντέλα αυτού του τύπου στην 1/72. Τα μοντέλα της Airfix εισάγονται από το Plastimodelismo, Ιπποκράτους 59, Αθήνα, www.plastimodellismo.com, τηλ. 210 3613011

iliippoc Art Girona, 54 mm Πολύ πρόσφατα, και προς μεγάλη μας έκπληξη, παραλάβαμε μια νέα φιγούρα στα 54 mm από την ισπανική εταιρία Art Girona. Πρόκειται για την Πύρρο, τον βασιλιά της Ηπείρου, τον παρ’ ολίγον καταστροφέα της Ρώμης

(306-297 π.Χ.). Η συγκεκριμένη φιγούρα έχει σκαλιστεί από τον διάσημο γλύπτη Αντριάνο Λαρούτσια και αναπαριστά τον Πύρρο να κρατά το δόρυ του σε αγέρωχη στάση. Το σκάλισμα είναι, όπως πάντα, εξαιρετικό, ενώ ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στο πρόσωπο, του οποίου η ομοιότητα με τη γνωστή σωζόμενη προτομή είναι εκπληκτική. Η φιγούρα αποτελείται από εννέα κομμάτια, σχεδόν χωρίς ραφές και σε άριστη ποιότητα μετάλλου. Τα δύο πόδια παρέχονται σε ένα κομμάτι, το τόρσο αναπαριστά τον θώρακα, ενώ το δεξί χέρι αναπαύεται στη μέση και το αριστερό κρατά το δόρυ. Ο κοντός μανδύας συμπληρώνει την όλη εμφάνιση ενώ ξεχωριστά κομμάτια αποτελούν το κεφάλι, το κράνος και το ξίφος στη θήκη του. Ολη η φιγούρα συνοδεύεται από μια λιτή αλλά κομψή βάση. Ο μοντελιστής που θα κατασκευάσει αυτή τη φιγούρα θα πρέπει πιθανότατα να προσθέσει περισσότερα στοιχεία στη βάση (κολώνες ή κιονόκρανα), τα οποία θα απογειώσουν το αισθητικό αποτέλεσμα. Η φιγούρα, παρόλα αυτά, συνιστάται ανεπιφύλακτα σε όλους τους μοντελιστές λάτρεις της ελληνικής ιστορίας. Επίσης από την εταιρία Bestsoldiers κυκλοφόρησαν στα 75 mm δύο νέα θέματα ελληνικού ενδιαφέροντος. Το πρώτο αφορά

μια παλαιότερη δημιουργία της εταιρίας που αναπαριστά Σπαρτιάτη αξιωματικό, όμως αντί να φορά το κράνος του, όπως συνέβαινε στην παλαιότερη εκδοχή του, στη νέα έκδοση κρατά το κράνος του στο χέρι και έχει προστεθεί κεφάλι με εξαιρετικό σκάλισμα. Το δεύτερο κομμάτι αναπαριστά Βυζαντινό στρατιώτη (κατάφρακτο) επίσης στα 75 mm. Το σκάλισμα είναι εξίσου καλό και παρέχονται εναλλακτικά δύο κεφάλια, ένα με κράνος και καταυχένιο και ένα χωρίς. Η φιγούρα διατίθεται από το κατάστημα Warlord, Ιπποκράτους 185-187, 11472, Αθήνα, τηλ.: 2106426556.

ΜπΠουζάκια Plastimodelismo Το κατάστημα Plastimodelismo κυκλοφόρησε πρόσφατα βαμβακερά μπλουζάκια εμπνευσμένα από πίνακες του ζωγράφου αεροπορικών θεμάτων Κώστα Καββαδία. Πιο συγκεκριμένα, οι αποτυπώσεις, οι οποίες αφορούν αεροσκάφη Mirage 2000-5 και F-4E AÜP Phantom, έχουν πραγματοποιηθεί σε T-shirt γκρι-μπλε χρώματος και διατίθενται σε όλα τα γνωστά μεγέθη.

Avibjvioc

lla n a ö ö K o c

I ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ

ΠοΠεμιοιήο Οι Μαοάι είναι ένας από iouc atppiKaviKOiJC flaoüc που έχουν αφιίοει ίο oiivua iouc αιην ιοιορία me Μαύρης Ηπείρου. Επί αιώνες καιάιρεραν όχι μόνο να επιβιώοουν, αΠΠά και να επιβάλουν την κυριαρχία iouc one νειιονικές (ρυΠές, εκμειαΠΠευόμενοι ίο λαμπρό πολεμικό iouc έθος.

Οι Μασάι μεταναστέυσαν από τον 6ορρά στην περιοχή της σημερινής Κένυας και της Τανζανίας τον 18ο αιώνα. Πιθανότατα είχαν φυλετική συγγένεια με τους αρχαίους πληθυσμούς της περιοχής του Ανω Νείλου, κατοίκους του περίφημου βασιλείου της Μερόης. Οι Μασάι εξέτρεφαν κοπάδια βοοειδών, τα οποία αποτελούσαν και το μόνο σημαντικό περιουσιακό τους στοιχείο, σε ατομικό και φυλετικό επίπεδο.

Πολεμιστής Μασάι, του 19ου αιώνα.

Μέχρι, δε, την εμφάνιση των εξοπλισμένων με επαναληπτικά πυροβόλα όπλα Ευρωπαίων, ήταν σι αδιαμφισβήτητοι κυρίαρχοι στην αφρικανική σαβάνα, αντιμετωπίζοντας νικηφόρα ακόμα και τους οπλισμένους με μουσκέτα Αραβες. Οι Μασάι ήταν οργανωμένοι σε 16 κύριες φυλετικές ομάδες, οι οποίες συχνά συγκρούονταν μεταξύ τους, αλλά κυρίως πολεμούσαν τους γειτονικούς αφρικανικούς λαούς και πάνω απ’ όλα τους Αραβες δουλεμπόρους. Βασική αιτία προστριβών μεταξύ των φυλών ήταν η αρπαγή βοοειδών, ενώ με τους Αραβες οι λόγοι ήταν ακόμα πιο προφανείς, καθώς οι τελευταίοι εκτελούσαν επιδρομές στα χωριά των Μασάι αναζητώντας σκλάβους προς πώληση. Η στρατιωτική οργάνωση των Μασάι ήταν καθαρά φυλετική. Ο στρατός τους ήταν οργανωμένος σε μονάδες, ανά ηλικιακή ομάδα όπως περίπου και των Ζουλού. Ο νεαρός Μασάι, πριν ονομαστεί πολεμιστής και λάβει τον οπλισμό του, έπρεπε να περάσει από μια συγκεκριμένη τελετή μύησης. Μετά την τελετή, ονομαζόταν πολεμιστής και μπορούσε να φέρει με υπερηφάνεια τα όπλα του: την ευμεγέθη, με ξύλινο σκελετό και επιστρωμένη με δέρματα βοοειδών ασπίδα του και το δόρυ του, μήκους άνω των δύο μέτρων με τον ξύλινο στειλεό, το οποίο διέθετε μια φονική σιδηρά αιχμή, μήκους σχεδόν 45 εκ. και πλάτους 10 εκ. Η ασπίδα κάλυπτε τον πολεμιστή από τα πόδια έως και τον λαιμό, ενώ, σύμφωνα με μαρτυρίες, οι πολλαπλές στρώσεις δερμάτων που έφερε μπορούσαν να ανακόψουν ακόμα και την ορμή βολίδας μουσκέτου, από μέση και μακρινή απόσταση. Οι Μασάι διατηρούσαν μόνιμο στρατό υπό τα όπλα, καθώς, ζώντας από την κτηνοτροφία, άφηναν τις γυναίκες, τα παιδιά και τους γεροντότερους να ασχολούνται με τη φροντίδα των ζώων. Το μόνο καθήκον των ανδρών ήταν ο πόλεμος. Καλυμμένος πίσω από τη μεγάλη του ασπίδα, ο πολεμιστής Μασάι μπορούσε να πλησιάσει τον αντίπαλο, να επιπέσει κυριολεκτικά επάνω του, ως άλλος αρχαίος Ελληνας

οπλίτης, να τον κλονίσει και να τον λογχίσει. Απέναντι σε αντιπάλους οπλισμένους με πυροβόλα όπλα, οι πολεμιστές εκμεταλλεύονταν κάθε φυσική κάλυψη, πλησιάζοντας τον αντίπαλο με άλματα, πριν την εξαπόλυση της τελικής εφόδου. Αν το περιβάλλον δεν πρόσφερε κάλυψη, οι Μασάι είχαν μάθει να πέφτουν στο έδαφος όταν ο εχθρός έβαλλε εναντίον τους και να ορμούν σε αυτόν όταν γέμιζε το όπλο του. Εναντίον αντιπάλων οπλισμένων με μουσκέτα, οι τακτικές αυτές απέδιδαν ικανοποιητικά. Απέναντι, όμως, στους εφοδιασμένους με επαναληπτικά πυροβόλα όπλα Ευρωπαίους, με τους οποίους ήλθαν σε σύγκρουση στα τέλη του 19ου αιώνα, δεν είχαν αποτέλεσμα, πρώτον γιατί τα επαναληπτικά όπλα γέμιζαν πολύ πιο γρήγορα από τα μουσκέτα και, δεύτερον, επειδή είχαν τρομερή διατρητική ικανότητα. Οι Μασάι τάσσονταν προς μάχη σε έναν σχηματισμό ανθρώπινων σφηνών, τον οποίο οι ίδιοι ονόμαζαν «φτερό του αετού». Στον σχηματισμό αυτόν, οι πλέον αξιόμαχοι πολεμιστές τάσσονταν στο κέντρο, σε σχηματισμό σφήνας, με μέτωπο προς τον εχθρό, υποστηριζόμενοι, στα πλευρά και στα νώτα, από παρόμοιους σχηματισμούς ανδρών. Εφορμούσαν με μεγάλη ταχύτητα κατά των αντιπάλων και, παρότι πεζοί, υπάρχουν μαρτυρίες σύμφωνα με τις οποίες κινήθηκαν ταχύτερα από έφιππους σε καμήλες Αραβες. Εναντίον των γειτονικών τους φυλών, ο οπλισμός και η τακτική τους, τους καθιστούσε συνήθως νικητές. Αντιμετώπιζαν πρόβλημα μόνο σε περίπτωση που οι αντίπαλοι ήταν οχυρωμένοι. Εναντίον των Αράβων εφάρμοζαν την τακτική που περιγράφηκε προηγουμένως. Το 1877 οι Μασάι επιτέθηκαν σε ένα καραβάνι 2.000 Αράβων, τους οποίους εξόντωσαν μέχρις ενός, ενώ το 1887 εξόντωσαν ένα άλλο καραβάνι Αράβων το οποίο υπερασπίζονταν 2.000 άνδρες οπλισμένοι με μουσκέτα. Και σε αυτήν την περίπτωση, δεν υπήρξε ούτε ένας επιζών! Στους Ευρωπαίους οι Μασάι δεν επέδειξαν εχθρικές διαθέσεις. Το κλίμα αυτό μεταβλήθηκε όταν, εντελώς αναίτια, μια εξερευνητική ομάδα 108 Γερμανών εισήλθε στην περιοχή των Μασάι και αρνήθηκε να καταβάλει τον φόρο διοδίων που πάντοτε οι Μασάι εισέπρατταν -σε είδος- από όσους ήθελαν να διασχίσουν τα εδάφη τους. Οι εισβολείς, μάλιστα, δεν περιορίστηκαν σε αυτό, αλλά επιτέθηκαν σε ένα χωριό, με σκοπό να αρπάξουν τρόφιμα, σκοτώνοντας ακόμα και γυναικόπαιδα. Οι Μασάι πολεμιστές τους κατεδίωξαν, αλλά για πρώτη φορά οι τακτικές τους χρεοκόπησαν έναντι των επαναληπτικών τυφεκίων των αντιπάλων. Παρόλα αυτά, οι Γερμανοί και οι βαστάζσι τους μόλις γλίτωσαν τις ζωές τους, καταφεύγοντας σε έναν οχυρωμένο αραβικό καταυλισμό. Με τους Βρετανούς οι Μασάι διατηρούσαν, σε γενικές γραμμές, καλές σχέσεις, και μόνο το 1894 υπήρξε μια μικρής κλίμακας σύγκρουση μεταξύ τους. Μάλιστα, το 1895 οι Βρετανοί στρατολόγησαν μονάδες Μασάι στον στρατό τους που πολεμούσε με άλλες φυλές. Το κλίμα αυτό δεν άλλαξε καθ’ όλη τη διάρκεια της βρετανικής αποικιακής διοίκησης στην ανατολική Αφρική. Σήμερα οι Μασάι συνεχίζουν τον παραδοσιακό τους τρόπο ζωής, στο μέτρο του δυνατού, καθώς ο Δυτικός πολιτισμός έχει εισβάλει και στις περιοχές τους. Παραμένουν, ωστόσο, ο ίδιος υπερήφανος λαός, ο μόνος της σαβάνας που δεν υπέκυψε στον «λευκό άνθρωπο».

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 1 1

ΚΑΣΤΡΑ ΚΑΙ ΟΧΥΡΑ

A n u n i p n c Σ . ΜπεΠέζ οε

ΕϊΑίαν Νιονάν Ενα κάαιρο ούμβοΟο νια ιη Σκωτία Το κάσιρο Εϊλίαν Νιονάν βρίσκεται σε ένα νηοί κονιά οιην ακτή ίου βορειοδυιικού ιμημαιος me Σκωτίας, στην καρδιά me ορεινικ περιοχής των Xüiflavie. Kam ιη χρήση ίου u e οχυρό αΰοποιήθηκε one ουγκρούοεκ μεταξύ ίων ισχυρών οικογενειών ine περιοχής αλλά και toe βάση νια ιην ανιίοιοοη ίων Σκώτων στην επιβολή me awi)iK0e Kupiapxiae. Στη σύγχρονη εποχή αποτεΠεί ένα από τα πλέον φημισμένα μνημεία me ΣκωIίae και θεωρείται ένα από τα εθνικά σύμβολα aume me πεpιoxήe.

Το όνομα του κάστρου Εϊλίαν Ντονάν (Eilean Donan) στα γαέλικα, την τοπική κελτική γλώσσα της Σκωτίας, σημαίνει «νησί του Ντονάν», από το όνομα του τοπικού αγίου Ντονάν, ενός ιεραποστόλου ιρλανδικής καταγωγής ο οποίος θανατώθηκε τον 7ο αιώνα ενώ προσπαθούσε να διαδώσει τη χριστιανική θρησκεία στους κατοίκους της Σκωτίας. Σύμφωνα με την παράδοση, ο άγιος Ντονάν είχε δημιουργήσει μια εκκλησία στο νησί, από την οποία όμως δεν έχει διασωθεί κανένα ίχνος. Οι πρώτες οχυρώσεις στη νήσο Ντονάν δημιουργήθηκαν κατά τον 13ο αιώνα. Αυτές αποτελούντο από έναν οχυρωματικό περίβολο ο οποίος ακολουθούσε το σχήμα της ακτής και περιέβαλλε το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας του νησιού. Το ισχυρότερο σημείο αυτής της οχύρωσης ήταν ένας πύργος ύψους 12 μέτρων, στο βόρειο τμήμα του νησιού, ενώ η δημιουργία του οχυρού συνδέθηκε με την ανάγκη προστασίας της περιοχής από τις συχνές επιδρομές των Βίκινγκς. Η φύλαξη του κάστρου και της γύρω περιοχής ανατέθηκε στην οικογένεια Μακένζι, τα μέλη της οποίας υπερασπίστηκαν τη γη τους από αντίπαλες οικογένειες που επανειλημμένα προσπάθησαν να καταλάβουν το Εϊλίαν Ντονάν. Η κατοχή του κάστρου ήταν ιδιαίτερα σημαντική, γιατί προσέδιδε στην οικογένεια που το κατείχε σημαντικό κύρος και τη δυνατότητα άμεσης επαφής με τον βασιλιά της Σκωτίας, αφού αποτελούσε σημαντικό παράκτιο οχυρό του βασιλείου. Παράλληλα, η οικογένεια Μακένζι υπερασπίστηκε με ζήλο την αυτονομία από την κεντρική βασιλική εξουσία. Αργότερα, με το κάστρο συνδέθηκε και μια δεύτερη οικογένεια, οι Μακρέι, τα μέλη της οποίας μετακινήθηκαν κατά τον 14ο αιώνα στην περιοχή του Εϊλίαν Ντονάν και χρησιμοποιήθηκαν ως μισθοφόροι από τους Μακένζι. Μεταξύ του 14ου και του 15ου αιώνα η οχύρωση του κάστρου υπέστη σημαντική τροποποίηση. Ο μεγάλος οχυρωματικός περίβολος εγκαταλείφθηκε και αντικαταστάθηκε από έναν νέο, μικρότερης

1 1 2 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

έκτασης, στο δυτικό τμήμα του νησιού. Ο παλαιός πύργος που βρισκόταν στο βόρειο μέρος του νησιού εγκαταλείφθηκε και αντικαταστάθηκε από έναν ισχυρότερο πύργο με τείχος πάχους τριών μέτρων. Ο πύργος αυτός διέθετε τέσσερα επίπεδα και η κορυφή του ήταν διακοσμημένη με πυργίσκους -κοινό αρχιτεκτονικό στοιχείο πολλών πύργων της Σκωτίας- ενώ αποτέλεσε το ισχυρότερο σημείο της άμυνας του νησιού αλλά και κατοικία της οικογένειας των Μακένζι. Η είσοδος του νέου οχυρωματικού περιβόλου βρισκόταν στα ανατολικά, προς την πλευρά δηλαδή των ηπειρωτικών ακτών της Σκωτίας. Τον 16ο αιώνα, η είσοδος ενισχύθηκε με την κατασκευή ενός προμαχώνα, ο οποίος ήλεγχε τη γέφυρα που συνέδεε το κάστρο με την ακτή. Η γέφυρα αυτή ήταν ξύλινη, ώστε να μπορεί εύκολα να καταστραφεί σε περίπτωση ανάγκης, στη σύγχρονη εποχή, ωστόσο, έχει αντικατασταθεί από μία πέτρινη. Στις αρχές του 18ου αιώνα, το Εϊλίαν Ντονάν χρησιμοποιήθηκε από τους Σκώτους επαναστάτες που επιθυμούσαν να αποσπάσουν τη χώρα τους από την εξουσία του βασιλιά της Αγγλίας. Το 1715 το κάστρο καταλήφθηκε από μια μικρή δύναμη Ισπανών, η οποία προετοίμαζε το έδαφος για την απόβαση ισπανικού στρατού στη Σκωτία με σκοπό να προκληθεί εξέγερση του τοπικού πληθυσμού κατά της κυβέρνησης του Λονδίνου. Η απόβαση, ωστόσο, ματαιώθηκε και πλοία του Βρετανικού Ναυτικού έπλευσαν στην περιοχή και κατέλαβαν το κάστρο, το οποίο στη συνέχεια ανατίναξαν. Το κάστρο ανοικοδομήθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλαίσιο δημιουργίας ενός μνημείο προς τιμήν των ανδρών της περιοχής που είχαν σκοτωθεί πολεμώντας με τον Βρετανικό Στρατό. Στη σύγχρονη εποχή θεωρείται ένα από τα δημοφιλέστερα μνημεία της Σκωτίας και στον χώρο του έχουν πραγματοποιηθεί τα γυρίσματα πολλών κινηματογραφικών ταινιών.

riovvnc Bapoaunc

I TO ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ;

ΤΙ ΣΥΝΕΒΗ ΣΤΟ HMS ((PATHFINDER)); To HMS « Pathfinder» υπήρξε το

πρώτο πλοίο που βυθίστηκε από τορπίλη κατά τον Α’ ΠΠ.

Το ελαφρύ βρετανικό καταδρομικό HMS «Pathfinder» υπήρξε το πρώτο πλοίο που βυθίστηκε από U-boot κατά τη διάρκεια του Α’ ΠΠ και το πρώτο πλοίο που βυθίστηκε από τορπίλη η οποία εξαπολύθηκε από υποβρύχιο. Στις 5 Σεπτεμβρίου 1914, το ελαφρύ καταδρομικό «Pathfinder» επέστρεφε στον ναύσταθμο του Ρόσιθ στο Φιρθ οφ Φορθ από μια περιπολία στα ανατολικά παράλια της Σκωτίας. Περίπου στις 15.45, οι οπτήρες του πλοίου εντόπισαν το αυλάκι από μια τορπίλη που κατευθυνόταν προς τη δεξιά

πλευρά της πλώρης σε απόσταση περίπου 1.800 μέτρων. Το πλοίο προσπάθησε να ελιχθεί προς τα δεξιά, αλλά η σχετική διαταγή δεν εκτελέστηκε έγκαιρα και η τορπίλη εξερράγη στα ύφαλα κάτω από το διαμέρισμα της γέφυρας. Πολύ σύντομα ακολούθησε μια δεύτερη μεγαλύτερη έκρηξη, καθώς εξερράγη η αποθήκη πυρομαχικών του πλοίου, διαλύοντας το διαμέρισμα της πλώρης και αφήνοντας ελάχιστα περιθώρια αντίδρασης στα μέλη του πληρώματος. Μέσα σε ελάχιστα λεπτά το πλοίο βυθίστηκε παρασύροντας στον

θάνατο 252 από τα 268 μέλη και δύο πολίτες που βρίσκονταν στο πλοίο κατά τον τορπιλισμό. Τα πλοία που έσπευσαν επιτόπου ήλθαν αντιμέτωπα με ένα φρικιαστικό θέαμα, καθώς ολόκληρη η περιοχή ήταν καλυμμένη με ανθρώπινα μέλη και θραύσματα από το πλοίο. Ο θύτης του ελαφρού καταδρομικού ήταν το U-21, με κυβερνήτη τον υποπλοίαρχο Οττο Χέρσινγκ. To U-21 ήταν ένα από τα τέσσερα υποβρύχια της κλάσης U-19 και καθελκύστηκε στις 8 Φεβρουάριου 1913. Ο οπλισμός του αποτελείτο από έξι τορπίλες για τέσσερις τορπιλοσωλήνες (δύο στην πλώρη και δύο στην πρύμνη). To «Pathfinder» ανήκε στην ομώνυμη κλάση ανιχνευτικών καταδρομικών και καθελκύστηκε στις 16 Ιουλίου 1904 με εκτόπισμα 2.900 t. Εντάχθηκε σε υπηρεσία στις 18 Ιουλίου 1905. Τις παραμονές του Α’ ΠΠ, ο οπλισμός του είχε βελτιωθεί και αποτελείτο από εννέα πυροβόλα των 4 in, έξι πυροβόλα των 6 pdr και δύο τορπιλοσωλήνες των 18 in. Δώδεκα λέβητες που τροδοφοτούντο με κάρβουνο προωθούσαν το πλοίο με μέγιστη ταχύτητα 25 kts. Η βύθιση του πλοίου, η πρώτη από τις εκατοντάδες που θα ακολουθούσαν, κατέδειξε τη σημασία του υποβρύχιου πολέμου.

ΤΙ ΗΤΑΝ TO BAZOOKA DAVY CROCKETT; Ο Αμερικανός ήρωας Ντέιβι Κρόκετ (17 Αυγούστου 1786 - 6 Μαρτίου 1836) που φονεύθηκε στη μάχη του Αλαμο κατά την εξέγερση του Τέξας εναντίον του Μεξικού, υπήρξε η έμπνευση για την ονομασία ενός πυρηνικού όπλου του Ψυχρού πολέμου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 ξεκίνησε η ανάπτυξη μικρών τακτικών πυρηνικών όπλων που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σε έναν δυνητικό πόλεμο στην Ευρώπη εναντίον των σοβιετικών τεθωρακισμένων και στρατιωτών. Πρακτικά, το Davy Crockett ήταν ένα πυροβόλο άνευ οπισθοδρομήσεως, που εξαπέλυε το βλήμα Μ-388 με μια έκδοση της πυρηνικής κεφαλής W54. Η τελευταία ήταν μια από τις μικρότερες πυρηνικές κεφαλές με βάρος περίπου 23 kg, διάμετρο 270 mm και μήκος 400 mm. Η απόδοσή της ήταν της τάξης των 10-201TNT, πολύ κοντά στο κατώτατο όριο για την έναρξη της αντίδρασης της πυρηνικής σχάσης. Το Μ-388 μπορούσε να εκτοξευθεί από δύο συστήματα, το Μ28 των

120 mm, με εμβέλεια περίπου 2 km που συνήθως τοποθετείτο σε Jeep, και το Μ29 των 155 mm με διπλάσια εμβέλεια. Συνήθως το τελευταίο μεταφερόταν από οχήματα μεταφοράς προσωπικού και ο τρίποδας εκτόξευσης αναπτυσσόταν λίγο μακρύτερα από το όχημα. To Μ28/Μ29 απαιτούσε μια ομάδα τριών ανδρών για τον χειρισμό του. Η πρώτη ατμοσφαιρική δοκιμή του Davy Crockett πραγματοποιήθηκε στις 17 Ιουλίου 1962 (Little Feller I) στη Νεβάδα, όπου εκτοξεύθηκε ένα βλήμα απόδοσης 18 t TNT σε απόσταση 2,72 km. Ο Αμερικανικός Στρατός ξεκίνησε να αναπτύσσει το σύστημα το 1961 και παρέμεινε σε υπηρεσία για λιγότερο από μια δεκαετία. Τα τακτικά πυρηνικά όπλα ήταν η απάντηση στη σοβιετική υπεροπλία σε άρματα και σε στρατιωτικό προσωπικό στο ευρωπαϊκό θέατρο επιχειρήσεων.

Το πυρηνικό όπλο Davy Crockett, τοποθετημένο σε τρίποδα στο κέντρο δοκιμών του Αμπερντήν τον Μάρτιο του 1961.

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ 1 1 1 3

ΒΙΒΛΙΑ

Ε ιρήνη ΠανέΠη

Hajo Herrmann

ΦΤΕΡΑ ΑΕΤΟΥ Πιϋόιοι; βομβαρδιστικών και καιαδιωκιικών (1935-1945) Εκδόσεις Eurobooks Αθήνα 2012. ΣεΠΙΟες 552 Η ιστορία μπορεί να γράφεται κατά κανόνα από τους νικητές, αλλά, αναμφίβολα, ήρωες υπάρχουν και στα δύο αντίπαλα στρατόπεδα κάθε πολεμικής αναμέτρησης. Ενας από αυτούς, ο πρωταγωνιστής του βομβαρδισμού του Πειραιά στις 6-7 Απριλίου 1941, Χάγιο Χέρμαν, αφηγείται στο παρόν έργο τη συναρπαστική ιστορία της ζωής του από τη στιγμή της κατάταξής του στην Αεροπορία το 1935 μέχρι τις τελευταίες επιχειρήσεις του Β' ΠΠ πάνω από το Βερολίνο. Το βιβλίο, το οποίο εκδόθηκε στην Ελλάδα το 2012, τη χρονιά που ο διάσημος πιλότος έφυγε από τη ζωή, θυμίζει μυθιστόρημα. Ξεκινώντας τη στρατιωτική του σταδιοδρομία στο πεζικό, κατατάχθηκε στη συνέχεια στη Luftwaffe ως αξιωματικός. Οι εντυπωσιακές του περιπέτειες με τη Λεγεώνα του Κόνδορα, αλλά και οι επιτυχίες του ως διοικητή της παράτολμης σμηναρχίας «Αγριόχοιρος» τον κατέστησαν διάσημο παγκοσμίως και υπόσχονται να κρατήσουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα του συγγραφικού του εγχειρήματος. Με 370 καταρρίψεις στο ενεργητικό του, και έχοντας ο ίδιος καταρριφθεί τέσσερις φορές, μάλλον δεν είναι τυχαία η φήμη που απέκτησε κατά τη διάρκεια της δεκαετούς του σταδιοδρομίας. Στο βιβλίο περιγράφεται επίσης η

1 1 4 1 ΣΤ Ρ Α Τ ΙΟ Τ ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ

μακροχρόνια αιχμαλωσία του από τους Ρώσους, από το 1945 έως τις 12 Οκτωβρίου του 1955, οπότε επέστρεψε μεταξύ των τελευταίων αιχμαλώτων πολέμου στη χώρα του. Το βιβλίο διατίθεται από τις εκδόσεις Eurobooks, Ιπποκράτους 112,11472, Αθήνα, τηλ.: 2103614736, και από τα γραφεία της ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική, Λέσβου 14,17237, Δάφνη, τηλ.: 2109758090, www.gnomonpublications.gr.

Η ΤΙΤΟ ΙΚΗ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ

Έγγραφα από τα γιουγκοσλαβικά αρχεία

Σπυρίδω ν Σιρέιαε

Η ΤΙΤ0ΪΚΗ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΤΙΚΗ ΕΑΑΑΑΑΤ0Υ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ Εγγραφα από ία γιουγκοσλαβικά αρχεία (1974-1979) Εκδόσεις University Studio Press ΘεασαΠονίκη 2012. ΙεΠίδες 306 Μελετώντας τα άγνωστα έγγραφα των γιουγκοσλαβικών αρχείων, ο καθηγητής Νεώτερης και Σύγχρονης Ιστορίας των Βαλκανίων Σπυρίδων Σφέτας αποκαλύπτει τις διπλωματικές, πολιτικές και οικονομικές σχέσεις που αναπτύχθηκαν στον γεωπολιτικό χώρο Ελλάδας, Γιουγκοσλαβίας, Βουλγαρίας, Τουρκίας και Κύπρου την περίοδο 1974-1979. Ενα τέτοιο εγχείρημα αποτελεί σαφή πρόκληση, καθώς οι σύνθετες πολιτικές ισορροπίες της εποχής καθιστούν σχεδόν αδύνατη τη μονοσήμαντη ερμηνεία τους και η ανάλυσή τους προϋποθέτει την κατανόηση ενός ευρέος φάσματος παραμέτρων, όχι μόνο του πολιτικού σκηνικού, αλλά και των διπλωματικών, οικονομικών και κοινωνικών παραγόντων που διαμόρφωσαν την εύθραυστη κατάσταση στα Βαλκάνια, την Τουρκία και την Κύπρο. Μέσα από την ανάλυση του Σπυρίδωνα Σφέτα, ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει τις εξελίξεις στη χώρα μας, στην Τουρκία και στις βαλκανικές χώρες κατά την περίοδο της δικτατορίας και της μεταπολίτευσης, τις διεκδικήσεις τους εις βάρος της Ελλάδας -ιδίως εκείνες της Γιουγκοσλαβίας, με το Μακεδονικό ζήτημα-, και, φυσικά, τις αντιδράσεις της ελληνικής πλευράς. Ο συγγραφέας δεν αρκείται στην απλή αναπαραγωγή των συνομιλιών

μεταξύ των κορυφαίων πολιτικών προσωπικοτήτων των χωρών όπως αυτές καταγράφονται στα γιουγκοσλαβικά αρχεία, αλλά αξιολογεί με αντικειμενικότητα και οξυδέρκεια τις πληροφορίες, χωρίς να παραβλέπει τις παγκόσμιες εξελίξεις, οι οποίες αναμφίβολα επηρέασαν σημαντικά και τον βαλκανικό χώρο. Συντίθεται έτσι ένα δαιδαλώδες ψηφιδωτό, πολυδιάστατο και αποκαλυπτικό, που επιτρέπει στον αναγνώστη να σχηματίσει μια ολοκληρωμένη εικόνα της γεωπολιτικής κατάστασης της εποχής. Η κεντρική διάθεση του βιβλίου γίνεται από τις εκδόσεις University Studio Press, Αρμενοπούλου 32, 54635, Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310208731, www.universitystudiopress.gr, και από τη Στοά του Βιβλίου, Πεσμαζόγλου 5, Αθήνα, τηλ.: 2103211097.

Βααιϋικιί Α. ΠαπούΠια ΚΑΤΑΓΟΓΗ ΚΑΙ ΥΦΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΟΜΑΖΩΜΑΤΟΣ ΣΤΟ 00ΠΜΑΝΙΚ0 ΚΡΑΤΟΣ

Αυτοκρατορίας, τη γενική αστάθεια που τη χαρακτήριζε καθ'όλη τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου και της αυθαιρεσίας της σουλτανικής εξουσίας, η οποία παρεμπόδιζε την ομοιομορφία στην εφαρμογή του θεσμού, είναι λογικό πολλές φορές ο ερευνητής να αντιμετωπίζει αποσπάσματα ενός χαοτικού μωσαϊκού, τα οποία καλείται να συνδυάσει ώστε να εξάγει συμπεράσματα, ενώνοντας τα κομμάτια ενός δυσεπίλυτου παζλ. Μελετώντας κάθε διαθέσιμη πηγή από όλες τις χρονικές περιόδους κατά τις οποίες ίσχυσε ο θεσμός του παιδομαζώματος, η Βασιλική Παπούλια προβαίνει σε μια όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη ανάλυσή του. Δίνοντας έμφαση στην εξέταση του παιδωμαζώματος ως κοινωνικού φαινομένου, ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να μελετήσει όλη την πορεία εφαρμογής του: τους τρόπους με τους οποίους τα παιδιά των χριστιανών αποσπώντο από τις οικογένειές τους, ασπάζονταν την ισλαμική πίστη, εκπαιδεύονταν, αποστέλλονταν στα διάφορα τμήματα εργασίας και τελικά κατατάσσονταν ως δόκιμοι σε κάποιο τμήμα του Τάγματος των Γενιτσάρων. Πρόκειται για μια αξιέπαινη συγγραφική προσπάθεια που αποκαλύπτει σημαντικές πληροφορίες όχι μόνο για τον εξαιρετικά ενδιαφέροντα θερμό του παιδομαζώματος, αλλά -μέσω αυτούκαι για την ίδια την οθωμανική κοινωνία και τις ιδιαιτερότητές της. Το βιβλίο διατίθεται από τις εκδόσεις Βάνιας, Αρμενοπούλου 26,54635, Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310219493, και από τη Στοά του Βιβλίου, Πεσμαζόγλου 5, Αθήνα, τηλ.: 2103211057.

Εκδόσεις Bovidc ΘεασαΠονίκη 2011. ΣεΠίδες 174 Το εξαιρετικό βιβλίο της Βασιλικής Παπούλια αποτελεί μια εμπεριστατωμένη μελέτη του φαινομένου του παιδομαζώματος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, παρουσιάζοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο για το ελληνικό, αλλά και για το ευρύτερο χριστιανικό κοινό. Η συγγραφέας επιχειρεί να αναλύσει το φαινόμενο υπερπηδώντας την πληθώρα των εμποδίων που τίθενται σε ένα τέτοιο εγχείρημα, καθώς λόγω της ιδιαίτερης δομής της Οθωμανικής

ΒΑΣΙΛΙΚΗ Δ. ΠΑΠΟΥΛΙΑ

ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΥΦΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΟΜΑΖΩΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Ε Β Α Ν Ι Α Σ