Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria

3 0 % ΕΚΠΤΟΣΗ ΣΤΙΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ+2 ΒΙΒΛΙΑ ΑΒΡΟ! ΤΕΥΧΟΣ ΧΑΡΙΣ DVD € 4

w w w . g n o m o n p u b li c a t io n s . g r

π ερίο δ ο ς

β

’ ·

τεύ χο ς

195 ·

α π ρ ιλ ιο ς

2013

·

me

dvd

€5/

χ π ρ ις

dvd

€4

ΤΕΥΧΟΣ ME DVD € 5

TA TIGER ITH ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΚΟΥΡΣΚ Τα «αιΠουροειβή» των Waffen SS το καυιό καλοκαίρι του 1943

ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ*ΒωΚΑΗΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ Η θράση μέσα από το ημερολόγιο διοικητή του. αντιουνταγμαιάρχη Α. ΠαπαδόπουΠου tou

ΜΕ ΤΟΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΕΠΙΖίΙΝΤΑ ΤΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ ΤΟΥ ΧΙΤΑΕΡ, ΕΠΙΛΟΧΙΑ SS ΡΟΧΟΥΣ ΜΙΣ

ΣΤΕΦΑΝΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ ΤΗΣ ΜΟΛΔΑΒΙΑΣ - Η ανακοπή me οθω μανική πλημμυρίϋας βόρεια του Δούναβη 01 «ΑΕΤΟΙ ΤΟΥ ΤΑΣΚΙΓΚΙ» - Οι μαύροι Αμερικανοί πιλότοι του Β’ ΠΠ Η ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΑΦΙΣΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Α’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ - Ενα σιωπηλό κάλεσμα στα όπλα ΤΟ ΚΑΤΑΔΡΟΜΙΚΟ USS «BIRMINGHAM» ΣΤΟ ΔΕΥΤΕ - Οι πύλει: me κοϋάσεωε

10

TO ΑΡΚΑΔΙΚΟ ΚΟΙΝΟ ΚΑΙ Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΣ Ηπρωτοτρανικ ούνκρουαη οιον ιερό χώρο (364 π.Χ.)

20

ΤΟ Ιο ΣΥΝΤΑΓΜΑ EYZQNQN ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ Ηöpöon μέοα από ίο πΐιεροϋόνιο ίου διοικητή ίου. πντιουνιανμαιόρχη Δ. ΠαποΟόπουΠου

34

ΕΠΙΛΟΧΙΑΣ SS ΡΟΧΟΥΣ ΜΙΣ Συνέντευξη με τοντελευταίο επιζώντα me tDpoupdc ίου ΚίΐΓίερ οιο Βερολίνο

40

ΣΤΕΦΑΝΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ ΤΗΣ ΜΟΛΔΑΒΙΑΣ Ηανακοπή me οθωυανικήί nnnuuupiöac βόρεια ίου Δούναβη

52

Η ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΑΦΙΣΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Λ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ ΕναοιωπηΠό κάλεομα αταόπΠα

66 ΟΙ «ΑΕΤΟΙ ΤΟΥ ΤΑΣΚΙΓΚΙ» Οι μαύροι Λρερικανοί πιλότοι τουΒ' ΠΠ

Μ όνιμες oiiiitec 4 104 105 106 108 112 114

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ ΚΑΣΤΡΑ & ΟΧΥΡΑ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΜΟΝΤΕΑΙΣΜΟΣ ΤΟ ΓΝΟΡΙΖΑΤΕ; ΒΙΒΑΙΑ

ΕΜΦΥΛΛ Παράταξη τμήματος αρχαίων Ελλήνων οπλιτών, οι οποίοι υποστηρίζονται από σφενδονίτες και ψιλούς (δημοσιεύεται με την άδεια της Zvezda/Plastimodeliismo, www.pla.gr- colour plate is courtesy ofZvezda).

82

ΤΟ ΚΑΤΑΔΡΟΜΙΚΟ USS «BIRMINGHAM» ΣΤΟ ΛΕΫΤΕ Οι πύλεί me κοΠάαεωί

92

ΤΑ TIGER ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΚΟΥΡΣΚ Τα«αιλουροειδή» των Waffen SS τοκαυιό καλοκαίρι του 1943

ΕΙΔΗΣΕΙΣ Εκδότης Βασίλειος Στρατός Αρχισυντάκτης Βασίλης Καμττάνης Συνεργάτες-Σύμβουλοι Νικόλαος Κολόμβας, Αντιστράτηγος ε.α. Δημήτρης Γεδεών, Υποστράτηγος ε.α., r. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ

Βασίλειος Παπαδόπουλος, Συνταγματάρχης (Τβ)ε.α. Κωνσταντίνος Κλάδης, Αντισυνταγμοτάρχης (ΠΖ)ε.α. Ηλίας Παπαθανάσης · Ανάργυρος Φαγκρίδας Κατερίνα Βαρελά · Δημήτρης Χριστοδούλου Δημήτριος Μαρκαντωνάτος · Γεώργιος Θεοδωρίδης Ιάκωβος Χονδροματίδης · Γεώργιος Ζουρίδης Λυκούργος Αρεταίος ♦ Ευάγγελος Χαρατσής Σωτήρης Βουρλιώτης · Ιάσων Χανδρινός Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου «Λάμπρος Ψωμάς Δημήτρης Μπελέζος · Σταύρος Καρκαλέτσης Γιάννης Βαρσαμής »Γιώργος Κουφογιώργος Αγγελος Μανσόλας · Αθανάσιος Κωνσταντίνου Γιάννης Παγουλάτος · Σταύρος Βαλμάς · Κυριάκος Γρηγορόπουλος · Φαίδων Κάχιλας Βαγγέλης Παππάς

Καλλιτεχνική επιμέλεια Παρασκευή Ευγενικού Σταύρος Καπλανίδης Επιμέλεια κειμένων Χρήστος Ζηκούλης Γιώργος Παπαγεωργίου Γραφεία Λέσβου 14,17237, Δάφνη, Αθήνα Τηλεφ. Κέντρο: 210 9758090 Fax: 210 9737070 Email: [email protected] www.gnomonpubiications.gr Συνδρομές Εσωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 60 Ευρώ (Εξάμηνη ■6τεύχη): 30 Ευρώ Βιβλιοθήκες, Οργανισμοί, Τράπεζες: 115 Ευρώ Εξωτερικού (Ετήσια-12τεύχη): 100 Ευρώ (Εξάμηνη -6τεύχη): 50 Ευρώ Επιταγές (Ταχυδρομικές) ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική, Λέσβου 14,17237 Δάφνη Στην επιταγή να αναγράφονται απαραιτήτως ονοματεπώνυμο, πλήρης διεύθυνση, τηλέφωνο και η ένδειξη «Συνδρομή»

Υπεύθυνος σύμφωνα με τον νόμο Βασίλειος Στράτος Ιδιοκτησία Γνώμων Εκδοτική Μ. ΕΠΕ ISSN: 1109-0510 Κωδικός: 013196 ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤAI η αναδημοσίευση ή η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο, άρ&ρων ή τμημάτων άρ&ρων του περιοδικού, χω ρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. Οι εκφραζόμενες στα ενυπόγραφα άρΰρα απόψεις, δεν ταυτίζονται κα τ’ ανάγκη με την άποψη του περιοδικού. Αόγω στενότητας χώρου, το περιοδικό διατηρεί το δικαίωμα περικοπής των επιστολών που στέλνουν οι αναγνώστες εφόσον δεν αλλοιώ νεται το νόημά τους.

Γιάννης Bapoaunc. Κατερίνα Βαρελά. Πανιείΐής Καρύκας

ΕΝΤ0ΠΙΣΜ0Σ BREWSTER BUFFALO ΣΤΟ ΜΙΝΤΓΟΥΕΪ Το Εθνικό Μουσείο Ναυτικής Αεροπορίας στην Πενσακόλα της Φλόριδα ανακοίνωσε τον εντοπισμό ενός μαχητικού Brewster Buffalo F2A3 σε βάθος 3 μόλις μέτρων στην ατόλλη Μίντγουεϊ στον Ειρηνικό. Το αεροσκάφος αυτό, που είχε σειριακό αριθμό 01527 και ανήκε στη Μοίρα VMF-221 του Σώματος των Αμερικανών Πεζοναυτών, εκτέλεσε αναγκαστική προσθαλάσσωση στις 12 Φεβρουάριου του 1942.. Ο πιλότος του, Τσαρλς Σόμερ, αντιμετώπισε προβλήματα εξαιτίας των δυσμενών καιρικών συνθηκών που επικρατούσαν μετά την προσθαλάσσωση, αλλά κατάφερε να κολυμπήσει και να φτάσει σώος στην ακτή. Τα συντρίμμια του αεροσκάφους εντοπίστηκαν αρχικά τον Ιούνιο του 2012 από δύτες που συνέλεγαν υποβρύχια αντικείμενα στο Εθνικό Θαλάσσιο Μνημείο Παπαχαναουμοκουακέα, το οποίο αποτελεί φυσικό μνημείο επιφάνειας 360.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων και βρίσκεται στα νοτιοδυτικά νησιά της Χαβάης. To F2A-3 προωθείτο από τον κινητήρα Wright R-1820-40 των 1.200 hp και διέθετε τέσσερα πολυβόλα των 0,50 in στην πτέρυγα και στο ρύγχος. Οι υπεύθυνοι του Θαλάσσσιου Μνημείου δεν έχουν ακόμα αποφασίσει αν θα προχωρήσουν στην περισυλλογή των τμημάτων του αεροσκάφους.

Χαρακτηριστική άποψη των συντριμμιών του F2A-3 στην ατόλλη Μίντγουεϊ

Κοντινή όψη του σκέλους προσγείωσης του αεροσκάφους, με το ελαστικό Goodyear να βρίσκεται σε άριστη κατάσταση ακόμη και μετά από 70έτη παραμονής στο νερό.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ!

Έκπτωση

50% οε βιβΠία-περιοϋικά για avopec από ία γραφεία uac

Επισκεφθείτε τα γραφεία μας (Λέοβου 14, πλησίον Μετρό Αγ. Ιωάννη, Δάφνη, τηλ. 210 9758090) και αγοράστε Βιβλία και περιοδικά με έκπτωση

50%!

Η προσφορά ισχύει για αγορές αρχικής αξίας άνω των 25 ευρώ και αφορά όλα τα έντυπα, πλην εκείνων που βρίσκονται ήδη σε κυκλοφορία στα περίπτερα. Ώρες λειτουργίας γραφείων: 9.00- 16.00 καθημερινώς, πλην Σαββάτου και Κυριακής

ΔΙΕΚΟΠΗ Η ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟ SPITFIRE ΣΤΗ ΒΙΡΜΑΝΙΑ Η ανασκαφή για τον εντοπισμό των θαμμένων Spitfire στη Βιρμανία, που εί­ χε προσελκύσει τα φώτα της διεθνούς δημοσιότητας, διεκόπη, διότι στάθηκε αδύνατο να εντοπιστούν τα πολυπό­ θητα κιβώτια. Ο Ντέιβιντ Χαρακτηριστική άποψη μιας από τις Κούνταλ έχει αφιερώσει 17 τρεις τοποθεσίες, όπου θεωρείτο ότι έτη από τη ζωή του στην ανα­ βρίσκονται θαμμένα τα Spitfire. ζήτηση αυτού του αεροπορι­ κού θησαυρού, που, σύμφω­ να με τις διαθέσιμες ενδείξεις, εξελίσσεται σε έναν ακόμα μύθο. Πιο συγκεκριμένα, το 1945 η RAF φέρεται να είχε θάψει στο αερο­ δρόμιο του Μινγκαλάντον ως και 124 Spitfire Mk XIV, που ήταν αποσυναρμολογημένα σε κιβώτια. Η έρευνα για τον εντοπισμό των αε­ ροσκαφών αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό ζήτημα, γεγονός που αποδεικνύεται από το ότι η άδεια για τις ανασκαφές δόθηκε μόνο μετά τη συνάντηση του Βρετανού πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον με τον πρόεδρο της Βιρμανίας Τέιν Σέιν. Για να ξεκινήσει την έρευνα αυτή, ο Κούνταλ αξιοποίησε τις πληροφορίες που έδωσαν διάφο­ ροι αυτόπτες μάρτυρες, αφού πρώτα κατάφερε να εξασφαλίσει την απαιτούμενη χρηματοδότηση από την εταιρία Wargaming Ltd με έ­ δρα τη Λευκορωσία. Τα αποτελέσματα της ανασκαφής δεν δικαίω­ σαν τις προσδοκίες των ερευνητών, αλλά ο Κούνταλ επιμένει ότι υ­ πάρχουν θαμμένα Spitfire στη Βιρμανία και ότι οι ανασκαφές πραγ· ματοποιήθηκαν σε λανθαμένη τοποθεσία. Το «σίριαλ με τον θαμ­ μένο θησαυρό» πιθανώς να παρουσιάσει μελλοντικά και άλλα επει­ σόδια. Ωστόσο, άλλες πηγές αναφέρουν ότι καταστροφή 124 αερο­ σκαφών σε μια περίοδο κατά την οποία η ζήτηση για Spitfire στην περιοχή είχε αυξηθεί ήταν πρακτικώς αδύνατη.

Τώρα η ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική και τα περιοδικά ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ και ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ προσφέρουν τη δυνατότητα σε όλους τους αναγνώστες, όπου κι αν διαμένουν στην Ελλάδα, να παραγγέλλουν βιβλία και περιοδικά με αντικαταβολή μέσω ΕΛΤΑ, χωρίς χρέωση εξόδων αποστολής και με έκπτωση ίση με το ποσόν της δωροεπιταγής (6€). Η προσφορά αυτή ισχύει για αγορές αρχικής αξίας 25€ και άνω και αφορά αποκλειστικά τις εκδόσεις της ΓΝΩΜΩΝ. Οσοι αναγνώστες το επιθυμούν, μπορούν να επιλέξουν παραλαβή του δέματος με courier και με χρέωση μόνο 5€ ευρώ για έξοδα αποστολής, ανεξαρτήτως βάρους δέματος. • Αν μια παραγγελία είναι αρχικής αξίας ίσης ή μεγαλύτερης των 50, 75 ή Ι00€ (ακέραιο πολλαπλάσιο των 25€), μπορεί να συνοδεύεται από 2, 3 ή 4 πρωτότυπα δωροεπιταγών αντίστοιχα, οπότε η έκπτωση ισοδυναμεί με 12, 18 ή 24€. • Η δωροεπιταγή δεν συνδυάζεται με άλλες προσφορές της ΓΝΩΜΩΝ

Αεροσκάφη Spitfire της 273 Μοίρας της RAF, που είχαν αναπτυχθεί στη βάση Μινγκαλάντον κατά τη διάρκεια του Β ’ ΠΠ.

ΓΙΝΕΤΕ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Θέλετε να συμμετάσχετε στη συντακτική ομάδα του κορυφαίου ελληνικού περιοδικού στρατιωτικής ιστορίας; Αν έχετε καλές γνώσεις και πλούσιο αρχείο/βιβλιοθήκη σε θέματα στρατιωτικής ιστορίας, ευχέρεια σύνταξης και επαρκή γνώση μιας ξένης γλώσσας (κατά προτίμηση της αγγλικής), μη διστάσετε να μας στείλετε το βιογραφικό σας σημείωμα μέσω e-mail στο [email protected] ή μέσω fax στο 210 9737070.

• Π ΡΟ ΣΟ ΧΗ: Οι αναγνώστες θα πρέπει να συμπληρώσουν και να ταχυδρομήσουν το πρωτότυπο της δωροεπιταγής μαζί με τη φόρμα παραγγελίας. Φωτοαντίγραφα ή αποστολή με fax και e-mail δεν γίνονται δεκτά. Ενημερωθείτε για όλες τις σειρές βιβλίων της ΓΝΩΜΩΝ και επιλέξτε αυτά που σας ενδιαφέρουν, με μια επίσκεψη ατην ιστοσελίδα μας www.gnomonpublications.gr (ενότητα ΒΙΒΛΙΑ).

ΔΠΡΟΕΠΙΤΑΓΗ6 € Η δωροεπιταγή δεν συνδυάζεται με άλλες προσφορές της ΓΝΩΜΩΝ Ισχύει για αγορές αρχικής αξίας 25·€ και άνω

ΟΝΟΜ/ΜΟ................................................ ΟΔΟΣ....................................... ΑΡΙΘΜΟΣ.. ΠΟΛΗ...........................................Τ.Κ....... ΤΗΛΕΦΩΝ Ο (απαραιτήτως)................................................... E-MAIL..................................................... ΑΦΜ

(αν επιθυμείτε τιμολόγιο)...................................................

ΔΟΥ.........................................................

ΦΟΡΜΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΣ ΚΙ Δ I

Παρακαλώ να μου αττοστείλετε με αντικαταβολή I τα βιβλία / τεύχη που σημειώνω παρακάτω. Δεν στέλνω χρήματα τώρα. Θα πληρώσω κατά την παραλαβή του δέματος. Από τη συνολική αξία της παραγγελίας, αφαιρέστε το ποσόν της δωροεπιταγής / δωροεπιταγών που εσωκλείω. Επιλέξτε τον τρόπο αποστολής του δέματος LJ

Αποστολή μέσω ΕΛΤΑ

I I Αποστολή με courier

(χωρι'ς χρέωση ταχυδρομικών)

(πληρώνω μόνο 5€ για έξοδα αποστολής)

ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ / ΤΕΥΧΟΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

ΤΙΜΗ

\

2 3 4 5 6 7 8

9 ΙΟ II

S S S S S S S S S S Ν S S S S S S S S S S S S S S S Ν S S S S S S S S

ΜΗΠΩΣ ΔΕΝ ΒΡΙΣΚΕΤΕ ΠΑΝΤΑ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΟ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΣΑΣ; Για την καλύτερη εξυπηρέτησή σας, ζητάτε πάντα το περιοδικό από το ίδιο περίπτερο ή κατάστημα και ενημερώστε τον ιδιοκτήτη του για την πρόθεσή σας να αγοράζετε και τα επόμενα τεύχη από εκεί. Μπορείτε επίσης να τηλεφωνείτε στα γραφεία της ΓΝΩΜΩΝ, στο 2109758090, επισημαίνοντας τα σημεία ή τις περιοχές όπου η διανομή μέσω του Πρακτορείου είναι προβληματική.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΑΤΡΑΚΤΟΥ ΕΝΟΣ BETTY Ιάπωνας επιχειρηματίας παρουσίασε με έκδηλη υπερηφάνεια την ολοκληρωμένη άτρακτο ενός δικινητήριου βομβαρδιστικού G4M2 Betty Model 12. Το συγκεκριμένο αεροσκάφος με σειριακό αριθμό 12017 κατασκευάστηκε από την εταιρία Mitsubishi τον Οκτώβριο του 1943, ενώ τμήματα του αεροσκάφος αυτού εντοπίστηκαν το 1984. Το 2001 ξεκίνησαν οι εργασίες κατασκευής της ατράκτου με βάση τα πρωτότυπα σχέδια. Ο Ιάπωνας επιχειρηματίας και συλλέκτης εκτιμά ότι θα απαιτηθεί τουλάχιστον μια δεκαετία για την κατασκευή της πτέρυγας. Ιδιαίτερα δύσκολος θα είναι τόσο ο εντοπισμός όσο και η κατασκευή των σκελών προσγείωσης και των δύο κινητήρων Mitsubishi ΜΚ4Α-11 Kasei.

Ο Νομπούο Χαράντα μπροστά από την ολοκληρωμένη άτρακτο του βομβαρδιστικού G4M2 Betty.

ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ No 41 ΜΗ ΤΟΝ ΧΑΣΕΤΕ!

12 13 14 15 ΣΥΝΟΛΟ (ΑΡΧΙΚΗ ΑΞΙΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΣ) ΕΚΠΤΩΣΗ ΔΩΡΟΕΠΙΤΑΓΩΝ ΕΞΟΔΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΜΕΣΩ ΕΛΤΑ ΕΞΟΔΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ME COURIER (5€) ΤΕΛΙΚΟ ΠΟΣΟ ΑΝΤΙΚΑΤΑΒΟΛΗΣ

ΔΩΡΕΑΝ

S S S S S

S S S

Κυκλοφορεί στα περίπτερα ο τόμος No 41 με τα συλλεκτικά τεύχη 181 και 182 του περιοδικού ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Οσοι αναγνώστες δεν έχουν στη βιβλιοθήκη τους τα δύο αυτά τεύχη, μπορούν να τα προμηθευτούν στην ειδική τιμή των 5 ευρώ, αντί της κανονικής των 8 ευρώ.

ί #liL> .< *»pAT g W «* • MitacnTöi οι

(

«EtuoxoV*0

cotfjpi. Ι Μ ε χ άλη PQ \

,

? y .T p ,4 i= ,‘

Λ0

K “ 0 lPi

· Π ρ .Η λ ι α ς

^

•Λεσσιανα » .Αοπροχώρι

Λ \ -1075/ Μανολιασα/·

i 703

I

Άετοράχη • Λαζανα

t Ay Κυριαχή

|!

«Άνω θεΛιαχήσι

**

1 ιιαχηοι

JΡοβίλιστα (Χ.Φουάτ) εφ{Χ]ϊΜερ

.Κωοτήτσι

\»7° /

.·Κρυ φοβο • Πλατάνια

ουά* Κορΰτια νη

ΓΕΝΙΚΗ

• P a ß έ v ia

ΕΠΙΘΕΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ Ο ΧΥΡΩΜ ΕΝΗΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ IQ ANN INfiN (20 Φεβρουάριου 1913)

.« • Κοττάνη

< -

•Λίκα Φ&αργιάδες

,ΜυροΒαφ·

Κ λ ί μ α κ α 1:100 000

.1

.»

.»

Κατενδύνοεις Ελλ η νικώ ν τμημάτων θέοεις Ε λ λ. τμημάτων το βράδυ της 19 Φεβρ. 1913 ©εσείς »» " " " " 20 " 1913

< μ Κατευθύνσεις τουρκικώ ν τμημάτω ν ItT W - Κυρία οχυρω μένη τοκοδεσία Προω-θημένη

οχυρωμένη

τοποθεοια

Η επίθεση για την κατάληψη του Μπιζανίου και των Ιωαννίνων. Το 1ο ΣΕ κινή&ηκε με το Β ' Τμήμα Στρατιάς και έψτασε προ των Ιωαννίνων.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ! 2 7

£ Ο Βελισσαρίου είχε αναγνωρίσει θέσεις εχθρικού πυροβολικού και ζητούσε από τον διοικητή του ενισχύσεις για να επιτεθεί, δεδομένου ότι το τάγμα του κάλυπτε και τα πλευρά του με έναν από τους λόχους του. J ναφοράς... Αντί να αποσταλλώσιν ενισχύ­ σεις προς εξασφάλισιν πλήρους επιτυχίας μας, λαμβάνομεν διαταγήν προς υποχώρησιν... Αν ο Εσάτ Πασάς αντελαμβάνετο ότι ήμεθα δύο μόνον τάγματα και αν δι’ οιανδήποτε τυχαίαν αιτίαν δεν έσπευδε να παραδοθή, βεβαίως θα διετρέχομεν τον έσχατον κίνδυνον ως τελείως απομεμονωμένοι πανταχόθεν...». Αργότερα, ο διοικητής της φάλαγγας απέστειλε το παρακάτω σήμα στον Παπαδόπουλο: «Συγχαίρω υμάς διά την αποφασιστικότηταν της χθες προελάσεως των υφ' υμάς προφυλακών, εις ην κα­ τά μέγα μέρος οφείλεται η παράδοσις των Ιωαννίνων». Κατά την προέλασή του, το 1ο ΣΕ κυρί­ ευσε -μεταξύ άλλων- και τέσσερα πεδινά πυροβόλα, λάφυρα των Τούρκων από την ήττα της ελληνικής V Μεραρχίας στο Αμύ­ νταιο, λίγο πριν την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Το σύνταγμα είχε εννέα ο­ πλίτες νεκρούς, καθώς και έναν αξιωματικό και 62 οπλίτες τραυματίες, ενώ κατανάλωσε 23.000 φυσίγγια τυφεκίου και 20.750 φυσίγ­ για πολυβόλου. Είχε ολοκληρώσει κατά τον καλύτερο τρόπο τη συμμετοχή του στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο με τίμημα τέσσερις νε­ κρούς και 37 τραυματίες αξιωματικούς, κα­ θώς και 65 νεκρούς και 427 τραυματίες ο­ πλίτες. Μετά το τέλος του Α' Βαλκανικού Πολέ­ μου, το 1ο ΣΕ, πάντα υπό την VI Μεραρχία, μεταφέρθηκε στη Μακεδονία και στις 14 Απριλίου 1913 στάθμευσε στη Γιουβάσνα (Ασσηρο). Στις 11 Μάίου, μαζί με το 17ο ΣΠ της ίδιας μεραρχίας, σχημάτισε απόσπασμα προκάλυψης υπό τον διοικητή του και κάλυ­ ψε τμήμα του τομέα της μεραρχίας του. Στις 28 Μάίου, ολόκληρη η μεραρχία συγκε­ ντρώθηκε στην περιοχή Ασβεστοχώρι - Αϊβάτι (Λητή). Στις 16-17 Ιουνίου 1913, οι Βούλ­ γαροι επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά και χωρίς να κηρύξουν πόλεμο κατά των προφυλακών των I, VII και X Μεραρχιών. Ετσι άρχισε ο Β ’ Βαλκανικός Πόλεμος. Διοικητής της VI Με­ ραρχίας ήταν ο συνταγματάρχης πεζικού Νικόλαος Δελαγραμμάτικας. Το 1ο ΣΕ διέ­ θετε πλέον και ένα ακόμα τάγμα, το 3ο Τάγ­ μα Κρητών, με διοικητή τον ταγματάρχη Γε­

2 8 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ώργιο Κολοκοτρώνη, εγγονό του Γέρου του Μόριά. Στις 17 Ιουνίου 1913, το 1ο ΣΕ διατάχθηκε από τη μεραρχία του να μετακινηθεί για να εγκαταστήσει προφυλακές στα υψώματα μεταξύ των χωριών Στάνοβο - Λαϊνά με ε­ ντολή «να επαγρυπνώσιν αυστηρώς έχουσαι υπ’ όψιν δυνατήν νυκτερινήν επίθεσιν εκ μέρους του εχθρού». Το σύνταγμα άφησε έ­ ναν λόχο του 9ου ΤΕ στο Ασβεστοχώρι για να φρουρεί την οδό Θεσσαλονίκη - Ασβε­ στοχώρι. Στις 18 Ιουνίου, οι ελληνικές με­ ραρχίες διατάχθηκαν να παραμείνουν στις θέσεις τους με ετοιμότητα μετακίνησης α­ κόμα και την ίδια ημέρα. Σύμφωνα με νέα διαταγή της μεραρχίας του, το 1ο ΣΕ ορί­ στηκε ως εφεδρεία της στην περιοχή Γιαϊλατζίκ (Φίλυρο). Με νέα διαταγή της μεραρ­ χίας καθοριζόταν ότι από την ίδια ημέρα ο Ελληνικός Στρατός θα αναλάμβανε επιθετι­ κές επιχειρήσεις. Η μεραρχία θα συνδεόταν με το ιππικό της στην περιοχή Λαγκαδά με την I Μεραρχία και με το 18ο ΣΠ της με την IV Μεραρχία. Στις 10.30 της 19ης Ιουνίου 1913, το 1ο ΣΕ έλαβε τη διαταγή επιχειρήσεων της με­ ραρχίας του, σύμφωνα με την οποία έπρεπε να κινηθεί αριστερά της αμαξιτής οδού Σερ­ ρών, με αντικειμενικό σκοπό το ύψωμα 605. Το ίδιο ύψωμα είχε ως αντικειμενικό σκοπό και το 18ο ΣΠ της μεραρχίας, το οποίο θα κι­ νείτο δεξιά της οδού. Πριν ξεκινήσει το σύ­ νταγμα την πολεμική δράση του, ο διοικη­ τής του απηύθυνε στους άνδρες του την παρακάτω «προσλαλιάν», όπως την αποκαλεί ο ίδιος στο ημερολόγιό του: «Αξιωματικοί και οπλίται. Δεν θα προ­ σπαθήσω, ουδέ καν θα πειραθώ να διεγείρω τον ενθουσιασμόν σας ή να υπενθυμίσω το ιερώτατον προς την Πατρίδα καθήκον. Κα­ τόπιν των 14 νικηφόρων μαχών κατά των Τούρκων εις την Μακεδονίαν και την Ηπει­ ρον... θεωρώ άκαιρον να απευθύνω εγώ προς εσάς, τους οποίους εις την πράξιν εγνώρισα και εξετίμησα, πομπώδεις φράσεις και λέξεις ενθουσιαστικάς. Προβλέπω νέ­ ους πάλιν ηρωισμούς σας και εις τον ήδη αρχόμενον δεύτερον τούτον πόλεμον και η επιθυμία εμού, του συνταγματάρχου και συ-

μπολεμιστού σας, είναι τα κατορθώματά σας να είναι τοιαύτα ώστε να δικαιώσωσιν τας προσδοκίας της AM του Βασιλέως και συμπολεμιστού μας, να εκπλήξωσιν αληθώς τον κόσμον και να χρησιμεύσωσιν ως δίδαγ­ μα διά τας νεωτέρας Ελληνικός γενεάς. Οι μέχρι χθες σύμμαχοί μας Βούλγαροι λέγουν ότι δεν μας λογαριάζουν και καυχώνται ότι αυθημερόν θα φθάσουν εις Θεσσαλονίκην. Ημείς όμως οι οποίοι τους εγνωρίσαμεν κα­ λώς, θα τους εξευτελίσωμεν από την πρώτην μάχην και εντός ενός μηνάς το πολύ θα τονισθή και δεύτερον πολεμικόν νικητήριον εμβατήριον διά το αήττητον σύνταγμά μας, διότι αυτό πρώτον πάλι θα εισέλθη εις την Σόφιαν όπως εισήλθε εις τα Ιωάννινα. Σεις δε στρατιώται του υπ’ εμέ Τάγματος των Κρητών, οι οποίοι πρώτην φοράν θα συμπολεμήσετε μαζί μας, έχω συναίσθησιν ότι δεν θα υστερήσετε από τους Ευζώνους συ­ ναδέλφους σας... Διά τούτο είμαι απολύτως βέβαιος, διότι Κρητικοί είσθε και Κολοκοτρώνης είναι ο ταγματάρχης σας... Να επιτί­ θεσθε πάντα με λυσσώδη και ακατάσχετον ορμήν και ουδέποτε να διανοηθήτε να κά­ μετε ουδέ εν βήμα προς τα οπίσω, διότι η νίκη διαφέρει από την ήτταν κατά ένα μόνο βήμα. Ή τύχη βοηθά τους τολμηρούς" λέγει ένα ρητόν. Εγώ όμως φρονώ ότι οι τολμηροί δημιουργούν την τύχην τους... Είμαι βέβαι­ ος ότι από σήμερον και πριν να δύση ο ήλιος θα νικήσωμεν νίκην περιφανεστάτην και θα εμπνεύσωμεν εις τον εχθρόν τοιούτον φό­ βον ώστε να μην τολμήση εις το μέλλον να μας αντικρίση, αλλά να ζητά φεύγων και πά­ ντοτε φεύγων να σωθή». Οι άνδρες του 1ου ΣΕ δεν απογοήτευσαν τον διοικητή τους στον έναν μήνα που ακολούθησε -όπως εί­ χε αναφέρει προφητικά- μέχρι τη σύναψη α­ νακωχής. Το 1ο ΣΕ ξεκίνησε από τη Γιουβέζνα (Ασσηρο) στις 11.00 της 19ης Ιουνίου με το 9ο ΤΕ ως εμπροσθοφυλακή. Στις 12.25, ο δι­ οικητής της εμπροσθοφυλακής, ταγματάρ­ χης Βελισσαρίου, ανέφερε ότι συνάντησε ε­ χθρικά τμήματα στα υψώματα νότια του χω­ ριού Κλέπε (Λευκοχώρι). Σε λίγο ενεπλάκη ολόκληρο το σύνταγμα -μάλιστα τραυματί­ στηκε και το άλογο του Παπαδόπουλου-, αλλά τελικά καταλήφθηκαν τα χωριά Στεφά­ νια, Κλέπε και Καρατζάκιοϊ (Καρτερές), ενώ το σύνταγμα ανέφερε στη μεραρχία του την εξέλιξη, καθώς και ότι κινείτο προς το ύψω­ μα 605 όπου είχε καταφύγει ο εχθρός. Τα 8ο και 9ο ΤΕ βρίσκονταν στα υψώματα του χω­ ριού Κλέπε και ενεργούσαν επιθετικά κατά του υψώματος 605, ενώ το Τάγμα Κρητών εί­ χε καθηλωθεί στη νότια παρυφή του χωριού Καρατζάκιοϊ. Ο Παπαδόπουλος, εκτιμώντας ότι και η παραμικρή καθυστέρηση του τάγ­ ματος αυτού θα είχε δυσμενείς επιπτώσεις στην ενέργεια κατάληψης του αντικειμενι­

κού σκοπού του συντάγματος, διέταξε τους λόχους του Τάγματος Κρητών να σπεύσουν χωρίς την παραμικρή χρονοτριβή στα υψώ­ ματα πάνω από το χωριό Καρατζάκιοϊ. Αφού συγκέντρωσε τα τμήματα αυτά, το 1ο ΣΕ ε­ πιτέθηκε με τα τρία τάγματα κατά του υψώ­ ματος 605 και μέχρι τις 16.45 κατέλαβε τους πρώτους λόφους του. Κατά την επίθεση σκοτώθηκε από οβίδα πυροβολικού ο διοι­ κητής του 8ου ΤΕ, ταγματάρχης Γεώργιος Ιατρίδης (αντικαταστάθηκε προσωρινά από τον λοχαγό Χριστοφόρου), ενώ τραυματί­ στηκε ελαφρά ο Παπαδόπουλος, ο οποίος α­ νέφερε την κατάσταση στη μεραρχία του με την παρατήρηση ότι δεν είχε επαφή ούτε με ελληνικά τμήματα στα πλευρά αλλά ούτε και με την εφεδρεία της μεραρχίας του. Το Τάγμα Κρητών ανέφερε ότι είχε εξα­ ντλήσει τα πυρομαχικά του, ενώ το 9ο ΤΕ α­ νέφερε ότι τραυματίστηκε ένας διοικητής λόχου καθώς και το άλογο του Βελισσαρίου. Και οι δύο διοικητές ζήτησαν να πληροφορηθούν την κατάσταση της μεραρχίας τους αλλά και της I Μεραρχίας που έπρεπε να βρίσκεται στο πλευρό τους. Ο Παπαδόπου­ λος, που είχε διαθέσει προ πολλού όλες τις εφεδρικές δυνάμεις του, προέτρεψε τα τάγ­ ματα να πράξουν το ίδιο, τα ενημέρωσε ότι αγνοούσε την κατάσταση των άλλων δύο συνταγμάτων της μεραρχίας καθώς και της I Μεραρχίας και ότι το πρωί της 20ής Ιουνίου θα οδηγούσε ο ίδιος την επίθεση κατά του υψώματος που βρισκόταν πίσω από το 605.

χαρά φώναζαν «Ζήτω η ελευθερία!». Στις 09.15, ο ίδιος ανέφερε ότι δέχθηκε πυρά πυ­ ροβολικού από νότια του Λαχανά. Τη στιγμή εκείνη, το σύνταγμα έλαβε δύο διαταγές της VI Μεραρχίας οι οποίες είχαν εκδοθεί στις 06.30 και 07.00 αντίστοιχα και οι οποίες καθυστέρησαν να φθάσουν στον προορι­ σμό τους. Με την πρώτη διαταγή το σύνταγ­ μα διατασσόταν να κινηθεί με δύο τάγματα διαθέτοντας το τρίτο ως πλαγιοφυλακή για σύνδεσμο με τη II Μεραρχία, ενώ με τη δεύ­ τερη να εγκαταστήσει προφυλακές μάχης και να συνδεθεί με την I Μεραρχία. Στο με­ ταξύ, ο Βελισσαρίου είχε αναγνωρίσει θέ­ σεις εχθρικού πυροβολικού και ζητούσε από τον διοικητή του ενισχύσεις για να επι­ τεθεί, δεδομένου ότι το τάγμα του κάλυπτε και τα πλευρά του με έναν από τους λόχους

νταγμα να διακόψει κάθε ενέργεια μέχρι να φθάσει στην περιοχή η μεραρχία. Κατά την επίθεσή του, το 1ο ΣΕ μεταξύ Λιγκοβάνης και Λαχανά είχε αιχμαλωτίσει έναν ολόκλη­ ρο βουλγαρικό λόχο με δύναμη τέσσερις α­ ξιωματικούς και 210 στρατιώτες. Το σύνταγμα συμμορφώθηκε με τις ε­ ντολές της μεραρχίας, αλλά η καθυστέρηση της επίθεσης κατά του χώρου όπου οι Βούλ­ γαροι είχαν ταγμένο το πυροβολικό τους στον Λαχανά, είχε ως αποτέλεσμα να σταθε­ ροποιηθούν και έτσι, όταν εκτοξεύθηκε η ε­ πίθεση, το 1ο ΣΕ υπέστη μεγάλες απώλειες από το πυροβολικό του εχθρού, το οποίο παρέμεινε ανενόχλητο από το ελληνικό πυ­

του. Ομως η μεραρχία δεν γνώριζε ότι το σύνταγμα δεν είχε λάβει τις προηγούμενες διαταγές της και ενεργούσε σύμφωνα με την πρώτη πρωινή διαταγή, και έτσι στις 10.00 απέστειλε νέα διαταγή με την οποία επιτιμήθηκε ο διοικητής του συντάγματος, ε­ πειδή με την ενέργειά του -δηλαδή την προώθησή του σύμφωνα με την πρωινή δια­

ροβολικό. Στις 20.20, το σύνταγμα βρισκό­ ταν με τα τάγματά του αριστερά της οδού προς τις Σέρρες, με την κεφαλή (9ο ΤΕ) στο ύψος περίπου του Λαχανά. Είχε περίπου 80 άνδρες εκτός μάχης, συμπεριλαμβανομέ­ νων και δύο διοικητών λόχων τραυματιών. Οι τραυματίες διανυκτέρευσαν στην ύπαιθρο, επειδή δεν εμφανίστηκε η μοίρα τραυματιο­ φορέων, ενώ οι άνδρες του συντάγματος δεν διέθεταν ούτε τρόφιμα, επειδή καθυ­ στέρησαν τα μεταγωγικά.

ταγή- μπορούσε να προκαλέσει «ολέθρια α­ ποτελέσματα» κατά την ακριβή έκφραση της διαταγής. Διατασσόταν, μάλιστα, το σύ­

Στις 05.00 της 21ης Ιουνίου, ο Βελισσαρίου ανέφερε ότι το Τάγμα Κρητών «διεσπάρη», επειδή δέχθηκε πυρά στο αριστερό

Τη νύκτα της 19ης προς 20ή Ιουνίου πραγματοποιήθηκε ταφή των νεκρών και ανεφο­ διασμός των μονάδων με πυρομαχικά, ενώ διανυκτέρευσε με το σύνταγμα ο επιτελής της μεραρχίας λοχαγός Πάγκαλος για να ε­ νημερωθεί για την κατάσταση. Ο ταγματάρ­ χης Βελισσαρίου ενημέρωσε τον διοικητή του συντάγματος ότι απέναντι του είχε ολό­ κληρο βουλγαρικό σύνταγμα και πως η επί­ θεση εναντίον του δεν θα είχε αποτέλεσμα χωρίς ανάλογη ενίσχυση. Ο Παπαδόπουλος, μετά από αναγνώριση το πρωί της 20ής Ιου­ νίου, σχημάτισε την ίδια γνώμη και ενημέ­ ρωσε τη μεραρχία του. Η μεραρχία διέταξε γενική επίθεση προς Λιγκοβάνην (Ξυλόπολη). Η επίθεση πραγματοποιήθηκε στις 05.45. Το 1ο ΣΕ κατέλαβε εύκολα και χωρίς αντίσταση τους προ του υψώματος 605 λό­ φους, ανέφερε σχετικά στη μεραρχία και συνέχισε την κίνησή του προς Λιγκοβάνη. Στις 08.20, ο ταγματάρχης Κολοκοτρώνης ε­ νημέρωσε το σύνταγμα ότι ισχυρές εχθρι­ κές δυνάμεις κατείχαν την κορυφογραμμή από Λογκοβάνη μέχρι το ύψωμα 625. Δέκα λεπτά αργότερα, ο ταγματάρχης Βελισσαρίου ανέφερε υποχώρηση βουλγαρικών τμη­ μάτων προς Λαχανά και ότι συνάντησε χωρι­ κούς από τη Λιγκοβάνη οι οποίοι με έξαλλη

Τυπικός εύζωνας μετά από αρκετούς μήνες επιχειρήσεων.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 2 9

πλευρό του. Το τάγμα επανήλθε στις θέσεις του με προτροπή του Βελισσαρίου, ο οποίος εκτίμησε ότι τα εχθρικά τμήματα που έθαλ­ λαν κατά του Τάγματος Κρητών ή­ ταν ασθενή, διότι διαφορετικά θα πλευροκοπούσαν την όλη διάτα­ ξη. Ζήτησε, όμως, να διατεθεί έ­ νας λόχος του 8ου ΤΕ για να καλύ­ πτει το πλευρό εκείνο. Στις 07.00, το σύνταγμα έλαβε διαταγή της

από τη Μάχη του Λαχανά. Χωρίς να χάσει την ψυχραιμία του και εκμε­ ταλλευόμενος το χαμηλό ηθικό τους, τους ...διέταξε να αφήσουν τα όπλα κάτω και να τον ακολουθή­ σουν στο σύνταγμά του. Για την πράξη αυτήν προήχθη σε υποδεκα­ νέα! Ακολούθησε η προέλαση του Ελληνικού Στρατού προς το όρος Κερκίνη (Μπέλες). Οι I, VI και VII Μεραρχίες σχημάτισαν τμήμα στρατιάς υπό τον υποστράτηγο Μανουσογιαννάκη, το οποίο κινήθηκε προς το Μπέλες. Στις 03.00 της 26ης Ιουνίου, με διαταγή της μεραρχίας, το 9ο ΤΕ με ένα ορειβα­ τικό πυροβόλο κατευθύνθηκε προς την ορεινή διάβαση Δεμίρ Καπού (Σιδερόπορτα) του Μπέλες, με στόχο την κατάληψη και εξα­

μεραρχίας σύμφωνα με την οποία η μεραρχία θα συμμετείχε με ένα σύνταγμά της σε μικτό απόσπασμα δύο συνταγμάτων (των I και VI Μεραρχιών), το οποίο θα κατευθυνόταν στο πεδίο μάχης του Κιλ­ κίς, ενώ οι υπόλοιπες μονάδες της (17ο ΣΠ και 1ο ΣΕ) θα ετίθεντο υπό τις διαταγές του μεράρχου της I Μεραρχίας, υποστρατήγου Εμμανουήλ Μανουσογιαννάκη. Η σφάλισή της. Το τάγμα αναχώρησε Ο διοικητής του 9ου ΤΕ ταγματάρχης Ιωάννης Βελισσαρίου (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο). στις 05.30. Στις 13.30, ο Παπαδό­ μάχη, όμως, συνεχιζόταν με απόν το φίλιο πυροβολικό. Τα πυκνά πυ­ πουλος, ύστερα από διαταγή του το χωριό Λαχανά, ενώ μαζί με τις άλλες μο­ ρά πολυβόλων του εχθρού είχαν ως αποτέ­ Μανουσογιαννάκη, παρουσιάστηκε σε αυ­ λεσμα, για μία ακόμα φορά, την αποσύνθε­ νάδες συνέχισαν την καταδίωξη των Βουλ­ τόν στο παρατηρητήριό του. Ο Μανουσοση του Τάγματος Κρητών. Ο Βελισσαρίου γάρων, η οποία σύντομα μετατράπηκε σε ά­ γιαννάκης διέταξε τον Παπαδόπουλο να κι­ διέθεσε έναν λόχο του για να καλύψει το κε­ τακτη φυγή. Είναι χαρακτηριστικό το σήμα νηθεί με τα δύο υπόλοιπα τάγματά του και νό και μαζί με τον Κολοκοτρώνη κατέβαλαν που έστειλε στον διοικητή του ο Βελισσαρίνα προσβάλει από το πλευρό τις βουλγαρι­ σύντονες προσπάθειες επιτυγχάνοντας να ου στις 16.15: «Εκτοπίσας τον εχθρόν εκ κές δυνάμεις που αμύνονταν στην περιοχή ανασυντάξουν το τάγμα. Λίγο αργότερα, ο του δυτικού της οδού δασώδους λόφου, κα­ του χωριού Βέτρινα (Νέο Πετρίτσι) για να δι­ ταδιώκω αυτόν κατά πόδας. Πυροβολικόν ε­ Βελισσαρίου ανέφερε ότι βουλγαρικά τμή­ ευκολύνει την κατά μέτωπο επίθεση των άλ­ ματα επιχειρούσαν να υπερκεράσουν το α­ χθρού φεύγει προτροπάδην. Εύζωνοί μου λων δυνάμεων. Οπως είπε, το προ Βέτρινας ριστερό της διάταξης. Οι Βούλγαροι είχαν ε- τρέχουν ως ζαρκάδια ακαταπόνητοι». έδαφος θεριζόταν από πυρά πυροβολικού κλάβει τη μετακίνηση του αποσπάσματος Το τίμημα της νίκης κατά τη Μάχη Κιλ- που δεν μπορούσε να προσβληθεί από το κίς-Λαχανά υπήρξε βαρύ. Η VI Μεραρχία ζή­ προς Κιλκίς ως υποχώρηση των ελληνικών ελληνικό πυροβολικό και έτσι, τόνισε, «...η τησε να στείλουν τα συντάγματά της από 20 δυνάμεων από την τοποθεσία Λαχανά. Ο κατά μέτωπον επίθεσις του τμήματος στρα­ Παπαδόπουλος διέταξε να σταλούν αμέσως στρατιώτες για να ενισχύσουν τους τραυμα­ τιάς θα είχεν υπερβολικός απώλειας τας οδύο λόχοι του 8ου ΤΕ στο αριστερό. Ταυτό­ τιοφορείς. Το Γενικό Στρατηγείο ζήτησε από ποίας επιμελώς θέλω να αποφύγω». Το 1ο τις μεραρχίες να αποστείλουν εσπευσμένα χρονα ελήφθη διαταγή της I Μεραρχίας που ΣΕ, μετά από σκληρό αγώνα, απώθησε τους καταστάσεις διακριθέντων υπαξιωματικών καθόριζε γενική επίθεση για τις 15.00. Βούλγαρους από μια σειρά οχυρωμένων θέ­ για να προαχθούν σε ανθυπασπιστές και έ­ Ομως, λίγο αργότερα, η VI Μεραρχία με δια­ σεων και μέχρι το απόγευμα είχε καταλάβει φεδρους ανθυπολοχαγούς και να καλύψουν ταγή της γνωστοποίησε στα συντάγματά το χωριό και είχε καταδιώξει τον εχθρό μέ­ της ότι, λόγω της κατάληψης του Κιλκίς και τις απώλειες σε στελέχη, καθώς επίσης να χρι τον ποταμό Στρυμόνα, αλλά οι Βούλγα­ προβούν σε προαγωγή δεκανέων, λοχιών της υποχώρησης των Βουλγάρων στην πε­ ροι πρόλαβαν και ανατίναξαν το μεσαίο τμή­ ριοχή εκείνη, επανέρχονταν υπό τη μεραρ­ και επιλοχιών για να καλύψουν τα κενά τους. μα της γέφυρας της περιοχής. Κατά την ε­ χία και ότι όντως στις 15.00 θα εκτοξευόταν Επίσης εκδόθηκε αυστηρή διαταγή να αφαι- νέργεια αυτήν του 1ου ΣΕ δόθηκαν πολλές ρέσουν όλοι οι αξιωματικοί τα διακριτικά γενική επίθεση κατά της τοποθεσίας Λαχα­ μάχες σώμα με σώμα μεταξύ ευζώνων και βαθμού από τα πηλήκιά τους. Το 1ο ΣΕ είχε Βούλγαρων στρατιωτών. Παράλληλα, ο Βενά. Για την επίθεση στον τομέα του, ο διοι­ 102 νεκρούς (τρεις αξιωματικούς και 99 ο­ κητής του 1ου ΣΕ όρισε το 9ο ΤΕ με τρεις λισσαρίου με το τάγμα του κατέβαλε την α­ πλίτες) και 443 τραυματίες (13 αξιωματικούς λόχους να επιτεθεί κατά του δεξιού του ε­ ντίσταση των Βουλγάρων στη διάβαση Δε­ και 430 οπλίτες) σε μια δύναμη 2.690 ανχθρού που βρισκόταν οχυρωμένος στον δα­ μίρ Καπού και καταδίωξε τα εκεί τμήματα δρών, δηλαδή το 20% της δύναμής του τέ­ σώδη λόφο (Παληόκαστρο), ενώ ο ίδιος με προς Πετρίτσι. Τα τρία τάγματα του συντάγ­ τρεις λόχους θα ενεργούσε επίθεση κατά θηκε εκτός μάχης. Κατανάλωσε συνολικά ματος είχαν έναν αξιωματικό και 34 οπλίτες κατά τις τρεις ημέρες 186.866 φυσίγγια τυ­ μέτωπο. Το Τάγμα Κρητών θα κινείτο ανάμε­ νεκρούς, καθώς και έναν αξιωματικό και 131 φεκίου και πολυβόλου. Επίσης αιχμαλώτισε σα στα δύο τμήματα. Οι δύο λόχοι του 8ου οπλίτες τραυματίες. τέσσερις αξιωματικούς και 434 οπλίτες, ενώ ΤΕ, οι οποίοι είχαν διατεθεί για κάλυψη του Στη συνέχεια των επιχειρήσεων, το τμή­ πλευρού, θα παρέμεναν στη θέση τους. κυρίευσε έξι πυροβόλα και πλήθος πολεμι­ μα στρατιάς στο οποίο ανήκε η VI Μεραρχία Η επίθεση πραγματοποιήθηκε στις κού υλικού και σφαγίων. Στις 23 Ιουνίου, ο μεταφέρθηκε ανατολικά του ποταμού Στρυ­ 15.00 και μέχρι τις 15.40 το 1ο ΣΕ είχε κατα­ εύζωνας Τσούκας, ο οποίος πήγαινε να πα- μόνα και συνέχισε τις επιθετικές επιχειρή­ λάβει το Παληόκαστρο καταδιώκοντας τους ραλάβει τρόφιμα, συναντήθηκε τυχαία με σεις, ανεβαίνοντας την κοιλάδα του ποτα­ Βουλγάρους, με το 9ο ΤΕ να καταλαμβάνει εννέα Βούλγαρους στρατιώτες φυγάδες μού. Η VI Μεραρχία κινήθηκε στον άξονα Σι-

3 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

δηρόκαστρο - Μαρικοστένοβο. Στις 6 Ιουλί­ ου, το 1ο ΣΕ, σε συνεργασία με το 17ο ΣΠ, ε­ πιτέθηκε και κατέλαβε το ύψωμα Πιλάφ Τε­ πέ μετά από σύντομο αγώνα. Μετά από αυ­ τό, η προέλαση συνεχίστηκε προς Γκραδέσνιτσα -Χουστάβα -Χάνια Σουρμπίν χωρίς ε­ χθρική αντίσταση. Στις 11 Ιουλίου, η μεραρ­ χία διατάχθηκε να κινηθεί προς 6ορρά για να βοηθήσει την προέλαση της I Μεραρχίας προς Σιμιτλή (δυτικά του Στρυμόνα). Το βρά­ δυ της ίδιας ημέρας, η μεραρχία είχε φθάσει νότια των Χανιών Σουρμπίν όπου και ε­ γκαταστάθηκε. Στις 23.00 της ίδιας ημέρας,

ΓΕΝΙΚΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΣΤΡΑΤΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΡΑΤΟΥ

το Γενικό Στρατηγείο διέταξε το τμήμα στρατιάς στο οποίο ανήκε η μεραρχία να κα­ ταλάβει τη γραμμή ύψωμα Τρέσκοβο -χωριό Ουράνοβο, με το δεξιό της VI Μεραρχίας στο Ουράνοβο. Εχοντας διαθέσει το 18ο ΣΠ στην VII Μεραρχία, η VI διέθετε τώρα το 1ο ΣΕ και το 17ο ΣΠ. Στις 04.45 της 12ης Ιουλί­ ου, η μεραρχία με διαταγή κίνησης όρισε το 8ο ΤΕ και ουλαμό ορειβατικού πυροβολικού ως εμπροσθοφυλακή. Η εμπροσθοφυλακή ξεκίνησε στις 05.30 και στις 09.00 διατάχθηκε να κινηθεί ως πλαγιοφυλακή της μεραρ­ χίας προς το χωριό Ογνιάρ Μαχαλά. Στις

11.00, το σύνταγμα έφθασε στο χωριό Σέρμπινο όπου άρχισε η μάχη κάτω από ρα­ γδαία βροχή. Το σύνταγμα βαλλόμενο από πυρά πυ­ ροβολικού, κατόρθωσε να απωθήσει τα προκεχωρημένα βουλγαρικά τμήματα στα υ­ ψώματα βόρεια του χωριού Ογνιάρ Μαχαλά και συγκεκριμένα στο ύψωμα 1378. Ο Παπα­ δόπουλος εκτίμησε ότι οι βουλγαρικές δυ­ νάμεις στην περιοχή 1378. τις οποίες το σύ­ νταγμά του αντιμετώπιζε μόνο του. ήταν τε­ τραπλάσιες από τις δικές του. ενώ διέθεταν και πυροβολικό που έβαλλε δίχως ναπαρε-

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

18

Η επίθεση του 1ου ΣΕ στο ύψωμα 1378.

ITPATICTI« - ΙΤΟΡΙΑ

I 31

ΑΝΤΙΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Ο Διονύσιος Παπαδόπουλος γεννήθηκε τον Ιούλιο του 1858 στη Μεσσήνη. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1880 κατατάχθηκε στο πεζικό. Στη συνέχεια εισήλθε στο Προπαρασκευα­ στικό Σχολείο Υπαξιωματικών απ' όπου αποφοίτησε τον Σεπτέμβριο του 1885 ως ανθυπολοχαγός πεζικού. Ελαβε μέρος στον άτυχο πόλεμο του 1897 αλλά έγραψε πραγματι­ κές σελίδες δόξας στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-13. Αποστρατεύθηκε με τον βαθ­ μό του αντιστράτηγου στις 11 Φεβρουάριου 1921 και πέθανε το 1922. Η Μεγάλη Στρα­ τιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια καταλήγει ως εξής το σχετικό λήμμα για τον Διονύ­ σιο Παπαδόπουλο: «Ορμητικός και ατρόμητος αξιωματικός, μεγάλης τακτικής και στρα­ τηγικής αντιλήψεως, διέκρινε ταχύτατα το ευαίσθητον σημείον της αντιπάλου παρατάξεως και επήρχετο ακράτητος».

νοχλείται από το πυροβολικό της μεραρχίας του. Αυτό, προφανώς, το αντιλήφθηκαν οι Βούλγαροι που εξαπέλυσαν επανειλημμέ­ νες αντεπιθέσεις. Σε όλη τη διάρκεια του α­ πογεύματος της 12ης Ιουλίου, το σύνταγμα αγωνίστηκε υπεράνθρωπα αποκρούοντας τις αντεπιθέσεις των Βουλγάρων με τη λόγ­ χη. Ο Παπαδόπουλος προέτρεπε συνεχώς τους άνδρες του να κρατήσουν μέχρι το βράδυ, αναμένοντας την άφιξη και του 8ου ΤΕ. Πραγματικά, μέχρι τις 19.00 έφθασαν δύο λόχοι του 8ου ΤΕ και ενεπλάκησαν στη μάχη που υπήρξε πραγματικά τιτάνια με τους άνδρες να ξεπερνούν τους εαυτούς τους. Αξίζει να αναφερθούν τα εξής περι­ στατικά: • Δύο «μυθικοί ήρωες» του τάγματος του Βελισσαρίου, ο λοχίας Τάλιας και ο στρα­ τιώτης Μάκρενας, στη μέθη της μάχης επι­ τέθηκαν μόνοι τους κατά του 1378 βρίσκο­ ντας ηρωικό θάνατο. Τα πτώματά τους ε­ ντοπίστηκαν στις 15 Ιουλίου, όταν καταλή­ φθηκε το 1378. • Σε μια περίπτωση, αντιμέτωποι Ελληνες και Βούλγαροι στρατιώτες, με μια βαθιά χαράδρα ανάμεσά τους, έχοντας εξαντλή­ σει τα πυρομαχικά τους, πολεμούσαν με... πέτρες. • Κατά την έφοδο με τη λόγχη εναντίον θέ­ σης βουλγαρικών πυροβόλων, ο διοικητής του Τάγματος Κρητών, ταγματάρχης Κολο-

1/17 ΤΠ στο 1ο ΣΕ και έτσι έμεινε με ένα μό­ νο τάγμα, το 111/17 ΤΠ, ως εφεδρεία. Ο αγώ­ νας συνεχίστηκε με την ίδια ένταση. Το με­ σημέρι, ο Βελισσαρίου ζήτησε ενισχύσεις, επειδή το τάγμα του είχε απολέσει μεγάλο μέρος των αξιωματικών και οπλιτών του. Ο Παπαδόπουλος ζήτησε ενισχύσεις από τη μεραρχία, επειδή ο ίδιος είχε διαθέσει όλα του τα τμήματα. Η μάχη συνεχίστηκε μέχρι τις 20.00, οπότε και διακόπηκε. Στη διάρκεια της νύκτας και μέχρι το πρωί ρίπτονταν σποραδικοί πυροβολισμοί σε όλο το μέτω­ πο. Την ημέρα εκείνη, το 1ο ΣΕ έχασε και τον τρίτο διοικητή τάγματος, τον θρυλικό ταγματάρχη Βελισσαρίου, ο οποίος τραυμα­ τίστηκε βαριά και πέθανε στα υψώματα Ογνιάρ Μαχαλά. Ο θάνατός του, σε συνδυα­ σμό με τις απώλειες και την κούραση, άσκη­ σε δυσμενή επίδραση στο ηθικό του 9ου ΤΕ, το οποίο άρχισε να καταρρέει. Τα ξημερώματα της 14ης Ιουλίου, η με­ ραρχία ενημέρωσε τα συντάγματά της για τη νίκη των ελληνικών δυνάμεων στην πε­ ριοχή Σιμιτλή και καθόρισε επίθεση για κα­ τάληψη του υψώματος 1378. Ομως τα εχθρι­

κοτρώνης, σκοτώθηκε, όταν έσκασε σχεδόν επάνω του βολιδοφόρος οβίδα. Οι οβίδες αυτές χρησιμοποιούντο για την εγγύς άμυ­ να των πυροβόλων. Οι Κρήτες είχαν φθάσει τόσο κοντά στα πυροβόλα, ώστε οι Βούλγα­ ροι είχαν ρυθμίσει τους πυροσωλήνες στο 0, με αποτέλεσμα να εκραγεί η οβίδα μόλις εξήλθε από τον σωλήνα του πυροβόλου. Αποτέλεσμα ήταν να κλονιστεί το ηθικό των ανδρών του και να υποχωρήσουν. Οταν νύκτωσε, έφθασαν και οι δύο άλ­ λοι λόχοι του 8ου ΤΕ, ενώ παράλληλα και η μεραρχία ενίσχυσε το 1ο ΣΕ με το 11/17 Τάγ­ μα Πεζικού (ΤΠ). Οι Βούλγαροι από μέρους τους ενισχύθηκαν και αυτοί τη νύκτα και από το πρωί της 13ης Ιουλίου επανέλαβαν

κά τμήματα που είχαν υποχωρήσει από Σιμιτλή ενίσχυσαν τα τμήματα στην περιοχή εκείνη. Η VI Μεραρχία διέθεσε στην πρώτη γραμμή και το τελευταίο εφεδρικό τάγμα του 17ου ΣΠ αναμένοντας ενισχύσεις. Οι Βούλγαροι, μετά την ενίσχυσή τους, επιτέ­ θηκαν κατά του μετώπου και του αριστερού πλευρού του συντάγματος, αναγκάζοντας αρχικά το 9ο ΤΕ να υποχωρήσει. Μετά τον θανάσιμο τραυματισμό του Βελισσαρίου την προηγούμενη ημέρα, ο Παπαδόπουλος είχε τάξει στο σημείο εκείνο δύο λόχους του 8ου ΤΕ με τους οποίους αντεπιτέθηκε, ανα­ γκάζοντας τους Βούλγαρους να υποχωρή­ σουν. Μετά από την αντεπίθεση, ο Παπαδό­ πουλος δεν είχε καμία διαθέσιμη δύναμη για την περίπτωση νέας επίθεσης. Διαπίστω­ σε, επίσης, ότι σε περίπτωση νέας επίθεσης των Βουλγάρων «τα συντρίμματα εκείνα του 9ου Ευζωνικού Τάγματος» -όπως γράφει στο ημερολόγιό του- θα ήταν αδύνατο να αντισταθούν. Ηδη είχε σκοτωθεί και ο λοχα­

τις επιθέσεις τους. Ο αγώνας συνεχίστηκε όλη την ημέρα. Η μεραρχία έστειλε και το

γός Μανωλίδης που είχε αναλάβει τη διοίκη­ ση του 9ου ΤΕ μετά τον θάνατο του Βελισ-

3 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

σαρίου. Πραγματικά, το μεσημέρι ακολού­ θησε νέα επίθεση των Βουλγάρων, με απο­ τέλεσμα το 9ο ΤΕ καθώς και το τάγμα του 17ου ΣΠ να υποχωρήσουν άτακτα. Παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειες που κατέβαλε ο Παπαδόπουλος, δεν κατόρθωσε να τα συ­ γκροτήσει. Την κατάσταση έσωσαν, όπως γράφει, «...δύο μυθικοί ήρωες, ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Παπαβασιλείου του 9ου Τάγματος Ευζώνων και ο υπασπιστής μου υπολοχαγός Τυρογιάννης οίτινες διά μόνης της διμοιρίας Παπαβασιλείου εκράτησαν θέσιν δεσπόζουσαν των θέσεων τας οποίας εγκατέλειψεν το 9ο ΤΕ και το τάγμα του 17ου ΣΠ επί αρκετήν ώραν». Στην απεγνω­ σμένη αυτή μάχη σκοτώθηκε ο υπασπιστής του Παπαδόπουλου, αλλά το σύνταγμα δεν υποχώρησε. Λίγο αργότερα, το δεξιό του ενισχύθηκε από τμήματα της VII Μεραρχίας, ενώ στο αριστερό έσπευσαν, με πρωτοβου­ λία του διοικητή τους, τμήματα του ΙΙΙ/4 Τάγ­ ματος της I Μεραρχίας. Το βράδυ έφθασε και το 18ο ΣΠ. Οι Βούλγαροι, προ της ηρωι­ κής αντίστασης των Ελλήνων, εγκατέλειψαν την προσπάθειά τους και αποχώρησαν από το ύψωμα 1378. Τα ξημερώματα πραγματοποιήθηκε η ταφή των νεκρών και καταγράφηκαν οι απώ­ λειες. Μέχρι τη στιγμή εκείνη υπήρχαν επτά αξιωματικοί και 118 οπλίτες νεκροί, 22 αξιω­ ματικοί και 481 οπλίτες τραυματίες και 265 οπλίτες αγνοούμενοι, συνολικά 893 άνδρες. Οι απώλειες του συντάγματος στον τριήμε­ ρο αγώνα αντιστοιχούσαν στο 75% περίπου των συνολικών απωλειών της μεραρχίας, οι οποίες ήταν 1.208 άνδρες εκτός μάχης από τους οποίους 50 αξιωματικοί. Στα υψώματα του Ογνιάρ Μαχαλά ολο­ κληρώθηκε -με την ανακωχή που υπογράφηκε- η ένδοξη και αιματοβαμμένη πορεία του 1ου ΣΕ. Οπως είχε προβλέψει στην «προσλαλιά» του ο διοικητής του, ο ελληνοβουλγαρικός πόλεμος διήρκεσε έναν μήνα. Στο διάστημα αυτό, το 1ο ΣΕ είχε 47 αξιωμα­ τικούς και 1.549 οπλίτες εκτός μάχης. Στις 15 Ιουλίου, όταν τα τμήματα ανέβηκαν στο ύψωμα 1378 και βρήκαν τα πτώματα του λοχία και του στρατιώτη που ανέβηκαν μόνοι τους πριν τρεις ημέρες, ο Παπαδόπουλος συνέταξε μια ημερησία διαταγή προς τους άνδρες του, η οποία αποτελεί πραγματικά το ελεγείο του συντάγματος του, αρχίζο­ ντας με την εξής φράση: «Προς τους ελάχι­ στους απομείναντας αξιωματικούς του ηρω­ ικού συντάγματος μας και εις τους ισαρίθ­ μους υπαξιωματικούς και οπλίτας, κατόπιν της τριημέρου λυσσώδους ταύτης πάλης εκφράζω τα θερμά μου συγχαρητήρια και την ιδιαιτέραν υπερηφάνειάν μου διά τον νέον τούτον άθλον του συντάγματος». Και καταλήγει: «...και αν ελιγόστευσεν η αριθ­ μητική δύναμις του Συντάγματος, θα πέσω-

tc

ΤΟΥ ΙΑ ΑΗΝΟΙ ΟΥ ΑΓ ΑΡΙΚΟ V nOAFBOV ΤΟΥ

Η Π Ο Λ Τ Ν ΕΚ ΡΟ Σ Μ Α Χ Η Τ Η Σ Τ Ζ Ο Υ Μ Α Γ ΙΑ Σ «• «,ίί,γκ Μ ι * U m ί TW

1378

L A ΒΑ ΤΑ I L L E *SA^NG L A NT E D e ' d JO U M a ‘IA

Οι εύζωνοι κατατροπώνουν τους Βούλγαρους στη μάχη της Τζουμαγιάς (λαϊκή λιθογραφία). μεν όλοι μέχρις ενός, αλλά το σύνταγμα θα είναι και θα μείνη αήττητον». Ο πόλεμος με τους Βούλγαρους ήταν

Μαχαλά της Βουλγαρίας, όπως καταγράφε­ ται με γλαφυρότητα και λεπτομέρεια στο η­ μερολόγιο του διοικητή του, αντισυνταγμα-

κατά πολύ πιο αιματηρός από εκείνον με τους Τούρκους. Το Τμήμα Στρατιάς Μανουσογιαννάκη υπέστη τέτοια φθορά, ώστε ο διοικητής του λέγεται ότι απάντησε στον Βενιζέλο, όταν ο Ελληνας πρωθυπουργός ζήτησε να ενημερωθεί για την κατάσταση του στρατού κατά τη διάρκεια των συνομι­ λιών για την ειρήνη: «Και ο ανθρώπινος η­ ρωισμός έχει τα όριά του. Εχασα το άνθος των αξιωματικών και οπλιτών μου. ΔΓ εμέ ο πόλεμος έχει τελειώσει». Στις 18 Ιουλίου υπογράφηκε πενθήμερη ανακωχή και ακο­ λούθησε η ειρήνη και το τέλος του Β ’ Βαλ­ κανικού Πολέμου στις 28 του ίδιου μήνα. Στις 6 Αυγούστου, το 1ο ΣΕ μετακινήθηκε, μαζί με τη μεραρχία του, στις Σέρρες που αποτέλεσαν τη μόνιμη έδρα του. Το 8ο ΤΕ έ­

τάρχη Διονύσιου Παπαδόπουλου. Ο Παπα­ δόπουλος, άξιος διοικητής του ηρωικού συ­ ντάγματος, είχε την τύχη -αλλά και την ατυ­ χία- να επιζήσει των μαχών τις οποίες διηύθυνε ο ίδιος και να δει να πέφτουν στο πεδίο της μάχης οι διοικητές των τριών ταγ­ μάτων του. Στο «Εγχειρίδιον Επί Διαφόρων Αντικειμένων», το οποίο συνέγραψε ως λο­ χαγός το 1904 για τη θεωρητική εκπαίδευση των νεοσύλλεκτων στρατιωτών, σημειώνει στον πρόλογό του ότι πρέπει να αναπτύσσε­ ται στους στρατιώτες η πειθαρχία και ο προς την πατρίδα και το καθήκον έρωτας, καθώς και ο σεβασμός προς τις διαταγές των ανωτέρων. Με άλλα λόγια, γράφει, «φρόνημα και πειθαρχία, διότι αι δύο αύται εμπνεύσεις αποτελούν τα μόνα στοιχεία τα

μεινε στη Βροντού ως τάγμα προκάλυψης. Ετσι ολοκληρώθηκε η ένδοξη και αιμα­ τοβαμμένη πορεία του 1ου Συντάγματος Ευζώνων, η οποία άρχισε από τον Σαραντάπορο και τερματίστηκε στο χωριό Ογνιάρ

οποία δύνανται να εξασφαλίσωσιν εις τον στρατόν της πατρίδος την αναγκαίαν ισχύν διά της οποίας ούτος όχι μόνον θα δυνηθή να αντιτάξη εν καιρώ νικηφόρον αντίστασιν κατά των κινδύνων οίτινες δύνανται να απει-

λήσωσι την χώραν και τα εθνικά ημών συμ­ φέροντα, αλλά και να μεγάλουργήση». Αυτόν τον στόχο -και με το παραπάνωπέτυχε με το σύνταγμά του, καταβάλλοντας βαρύτατο φόρο αίματος. Ξ

Η παρούσα εργασία που συντάχθηκε με βάση το ημερολόγιο του διοικητή του 1ου Συντάγματος Ευζώνων, αφιερώνεται στη μνήμη του Γεωργίου Δέα, στην κατοχή του οποίου βρισκόταν το ημερολόγιο του συγγενούς του στρατηγού Διονύσιου Παπαδόπουλου. Το ημερολόγιο βρέθηκε στη ΔΙΣ/ΓΕΣ την περίοδο κατά την οποία ο γραφών ήταν υποδιευθυντής της και το παρέδωσε στον ιδιοκτήτη του. Ο εκλιπών Γεώργιος Δέας είχε την καλοσύνη να μας δώσει ένα αντίγραφό του. Πέραν του ημερολογίου χρησιμοποιήθηκαν και οι τρεις τόμοι της ΔΙΣ/ΓΕΣ για τους Βαλκανικούς Πολέμους που εκδόθηκαν το 1995, από τους οποίους δυο καλύπτουν τον Α’ και ένας τον Β ' Βαλκανικό Πόλεμο.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 3 3

ΙΑΚΟΒΟΣ Π. ΧΟΝΑΡΟΜΑΤΙΑΗΣ lOIOplKOC

P X i ¥1%

Ο Αδόλφος Χίτλερ και ο σωματοφύλακας του. Ο Μις παραμένει ακόμη και σήμερα, στα 96 του χρόνια, πιστός στον φύρερ.

Αν αναζητήσει κάποιος σήμερα ίο τελευταίο ζωντανό σύμΒολο του αφανισμένου Βερολίνου και ίων πρωταγωνιστών της τραγωδίας που θυσιάστηκαν στο καταφύγιο του Χίτλερ το 1945, αυτός αναμφισβήτητα είναι ο τελευταίος επιζών, ο σωματοφύλακας και τηλεφωνητής του φύρερ, Ρόχους Μις. 0 Μις ζει οήμερα στο Βερολίνο, σε ένα μικρό λευκό σπίτι στην περιοχή του Ρούντοβ. Παρά τα 96 του χρόνια, δέχθηκε πρόθυμα να αποκαλύιμει στη Στρατιωτική Ιστορία λεπτομέρειες από τη συγκλονιατική ζωή του και να μιλήσει για τα Φαντάσματα του παρελθόντος, που τον ακολουθούν μέχρι οήμερα.

ιι

m i

Ο επιλοχίας β’ τάξης SS Ρόχους Μις, φορώντας τη στολή της Προσωπικής Σωματοφυλακής του φύρερ στο Ράστενμπουργκ της Ανατολικής Πρωσίας (1944).

ΕΠΙΛΟΧΙΑΣ SS

ΡΟΧΟΥΣ ΜΙΣ Συνέντευξη με ιον τελευταίο επιζώνια της Φρουράς του Χίτλερ οτο Βερολίνο

επαρχία του Βερολίνου διακρίνεται για τη φυσική της ομορ­ φιά, διαθέτοντας τεράστια πάρ­ κα και μεγάλες εκτάσεις πρασί­ νου, συνθέτοντας ένα ειδυλλια­ κό τοπίο για τον επισκέπτη. Εδώ, όμως, στο Ρούντοβ, οι αναμνήσεις του Μις μοι­ άζουν περισσότερο με εφιάλτη. Ο γράφων είχε την τύχη στο παρελθόν να γνωρίσει στη Γερμανία δύο πρωταγωνι­ στές του τελευταίου παγκοσμίου πολέμου: το καλοκαίρι του 1992 στο Ααχεν τον υφυ­ πουργό Προπαγάνδας του Γ' Ράιχ, Δρα Λέοπολντ Γκούτερ, και το φθινόπωρο του 2009 στο Βερολίνο τον επιτελικό αξιωματι­ κό των «Λυκανθρώπων», Τόμας Τσίμερμαν. Αυτή όμως η γνωριμία και η συνέντευξη με τον άνθρωπο που αποκαλεί ακόμα τον Χίτλερ «αφεντικό» του και «φύρερ», μοιάζει να έρχεται από μια απόμακρη εποχή, την ο­ ποία πολλοί θα ήθελαν να ξεχάσουν, και άλλοι να ξαναζήσουν. Ο Ρόχους Μις γεννήθηκε σε ένα μικρό χωριό της Ανω Σιλεσίας, τον Ιούλιο του 1917. Διαθέτοντας άριστα σωματικά προ­ σόντα και ύψος 1,87 μ., κατατάχθηκε τον Οκτώβριο του 1937 στην προσωπική Σω­ ματοφυλακή του Αδόλφου Χίτλερ, τη «Liebstandarte S S Adolf Hitler». Από το 1940 και εξής ανήκε πλέον στη στενή συνοδεία του φύρερ και η σχέση αυτή παρέμεινε μέ­ χρι και σήμερα. Ξεκινήσαμε τη συνέντευξη με τα πρώ­ τα βήματα της σταδιοδρομίας του στο Αρχηγείο του Χίτλερ.

Εσπευσα τότε σε ένα αθλητικό κατάστημα στη Φρήντριχστρασε και αγόρασα μερικές μπάλες.

τέτοιο μου ήταν αδιάφορο. Αυτό που με ενδιέφερε περισσότερο ήταν να ελέγχω αν όλα πήγαιναν καλά και η συνομιλία δεν είχε παράσιτα.

του και αρχηγό των υπασπιστών του, Βίλχελμ Μπρούκνερ. Ο Μπρούκνερ και ο Χίτ­ λερ ήταν συμπολεμιστές κατά τον Α’ΠΠ. Εδωσα μια συνέντευξη, στην οποία εξομολογήθηκα τα πάντα για τον εαυτό μου και τη ζωή μου. Το ότι έμεινα ορφανός στην ηλικία των πέντε ετών κι από τους δύο γονείς μου και ότι με μεγάλωσαν οι δύο παππούδες μου σε ένα χωριό της Ανω Σιλεσίας. Τότε ο Μπρούκνερ σηκώθηκε και άνοιξε μια πόρτα στο βάθος. Πίσω της στεκόταν ο Χίτλερ και φαινόταν να είχε ακούσει τα πάντα. - Από πού κατάγεστε, νεαρέ μου, είπατε από τη Σιλεσία - Μάλιστα, φύρερ μου, γεννήθηκα στην Ανω Σιλεσία, απάντησα. Τότε ρώτησε τον Μπρούκνερ αν υπάρχει κάποιος στην υπηρεσία του, που να κατάγε ται από την ίδια περιοχή. Στην αρνητική α

ΣΙ: Πώς ήταν η πρώτη επαφή μαζί του, ποια ήταν τα συναισθήματά σας όταν τον αντι­ κρίσατε για πρώτη φορά; ΡΜ: Θα είμαι ειλικρινής μαζί σας. Ενιωσα δέ­ ος και θαυμασμό ταυτόχρονα. Ηταν ένα μυ­ θικό πρόσωπο για μένα, και ο φύρερ ολό­ κληρου του γερμανικού έθνους. Με οδήγησαν πρώτα στον προσωπάρχη

πάντηση του προσωπάρχη του, ο Χίτλερ, χα μογελώντας, μου είπε: «Θα μπορούσατε ί σως να κάνετε κάτι για μένα». Και μου παρέ δωσε μια επιστολή για να τη μεταφέρω στην αδελφή του, Πάουλα, στη Βιέννη. Αυτή ήταν η πρώτη μας συνάντηση. Δεν ήταν ένας υ περάνθρωπος, όπως μέχρι τότε πίστευα αλλά ένας απόλυτα φυσιολογικός και φιλι κός άνθρωπος.

Θυμάμαι ακόμη ότι μια φορά ανέλαβα να αγοράσω λουλούδια για τον αρραβώνα του Βόλφγκανγκ Βάγκνερ, του υπεύθυνου του φεστιβάλ μουσικής Μπαϊρόιτ. Ηταν μια μεγάλη ανθοδέσμη από κόκκινα τριαντά­ φυλλα. ΣΙ: Ως τηλεφωνητής, στο αρχηγείο του Χίτ­ λερ, θυμάστε μήπως με ποιο πρόσωπο μι­ λούσε συχνότερα; ΡΜ: Αυτό δεν το γνωρίζω. Θεωρητικά μπο­ ρούσαμε να ακούμε τα πάντα, ωστόσο κάτι

Ο επιλοχίας των S S σήμερα, στο Βερολίνο.

ΣΙ: Κύριε Μις, ήσασταν κοντά στον Χίτλερ από το 1940 μέχρι τις τελευταίες ημέρες του Απριλίου του 1945. Ποια ακριβώς ή­ ταν τα καθήκοντά σας στο Αρχηγείο του φύρερ; ΡΜ: Ανήκα στην προσωπική του σωματοφυ­ λακή. Βέβαια δεν περιμέναμε μόνο να με­ τακινηθεί κάπου ο φύρερ και να τον ακο­ λουθήσουμε. Ημασταν υποχρεωμένοι να εκτελούμε διάφορα καθήκοντα και αποστο­ λές, όπως, για παράδειγμα, στο τηλεφωνι­ κό κέντρο -πάντοτε δύο συνάδελφοι κάθε φορά, επί οκτώ ώρες. Υστερα, κατά την υ­ ποδοχή ξένων επισκεπτών. Οφείλαμε να εί­ μαστε αξιοπρεπείς και ευγενικοί, οδηγώ­ ντας τους στον Χίτλερ. Βρισκόμασταν πά­ ντοτε κοντά του, αλλά στην ουσία εκτελούσαμε τις εντολές του μέσω των διαταγών που λαμβάναμε από τους υπασπιστές του. ΣΙ: Μπορείτε να μας δώσετε ένα παρά­ δειγμα;

W ; “-'Λ

ΡΜ: Φυσικά. Κάποτε ο Χίτλερ θέλησε να επισκεφθεί ένα ίδρυμα νέων που είχε εγκαι­ νιαστεί πρόσφατα. Ο υπασπιστής του, Οττο Γκύνσε, μου είπε: «Μις, φρόντισε να αγορά­ σεις μερικές μπάλες ποδοσφαίρου, το αφε­ ντικό θα επισκεφθεί το ίδρυμα νέων». ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 135

Ο Ρόχους Μις θυμάται επίσης πολύ καλά τα γεγονότα σχετικά με τον θάνατο του στρατάρχη Ρόμμελ. Οταν βρισκόταν στις ρωσικές φυλακές, μετά τον πόλεμο, γνώρι­ σε τον επιτελάρχη του Ρόμμελ, αντιστράτη­ γο Αλφρεντ Γκάουζε. Ο Γκάουζε ήταν ενή­ μερος για τις επαφές του Ρόμμελ με τους συνωμότες της 20ής Ιουλίου και τον συ­ νταγματάρχη Στάουφενμπεργκ. Προσπάθη­ σε να τον αποτρέψει, αλλά ο Ρόμμελ αντικα­ τέστησε τον Γκάουζε με τον στρατηγό Χάνς Σπάιντελ, μετέπειτα γενικό επιθεωρητή του Δυτικογερμανικού Στρατού και επιτελικό α­ ξιωματικό του ΝΑΤΟ. Παρόλα αυτά, ο Γκάου­ ζε θέλησε να βοηθήσει τον στρατάρχη. Ο Ρόχους Μις στη βεράντα του Μπέργκχοφ, το καλοκαίρι του 1941.

ΣΙ: Ποια γνώμη είχατε για τους ανώτερους αξιωματούχους του Γ Ράιχ, που επισκέ­ πτονταν συχνά την Καγκελαρία και το αρ­ χηγείο του φύρερ; ΡΜ: Οι περισσότεροι ήταν τυπικοί και λιγομίλητοι. Μόνο ο Χίμλερ, ο αρχηγός των SS, έλεγε αστειευόμενος: «Να μου προσέχετε καλά τον φύρερ, διαφορετικά, αν του συμβεί κάτι, θα σας κλείσω όλους μέσα». Οι επι­ σκέψεις του ωστόσο ήταν πολύ αραιές. Αντίθετα, ο Γκαίμπελς ερχόταν όλο και πιο συχνά. Ηταν πολύ εύθυμος τύπος, έξυ­ πνος και με αίσθηση του χιούμορ. Υπήρξε ευγενικός και προσηνής με όλους μας και ή­ ταν ο μόνος που τολμούσε να πει τη γνώμη του ανοικτά στον Χίτλερ. Αντίθετα, ο Μάρτιν Μπόρμαν (σ.σ.: ο γραμματέας του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος) δεν το τόλμησε ποτέ. Δημοφιλής υπήρξε και ο Γκαίρινγκ. ΣΙ: Μπορείτε να μας περιγράφετε ένα συ­ νηθισμένο πρωινό γεύμα του Χίτλερ; ΡΜ: Δεν ήταν τίποτα το ιδιαίτερο. Μερικές φέτες πολύσπορο ψωμί, δύο φέτες βούτυ­ ρο και λίγο μέλι. Το πρωινό του το συνό­ δευε με κακάο ή τσάι. Αυτό ήταν το καθη­ μερινό του.

Το τηλεφωνικό κέντρο του Μις στη «Φωλιά του Λύκου» (Wollschanze) (1942/43).

3 6 1ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Εσπευσε να συναντήσει τη γυναίκα του Ρόμ­ μελ, Λούσυ, και να την παρακαλέσει να πεί­ σει τον σύζυγό της να αποστασιοποιηθεί από τους συνωμότες της απόπειρας κατά του Χίτλερ. Φαίνεται όμως πως τελικά δεν εισακούστηκε, και τα γεγονότα οδήγησαν στην τραγική του κατάληξη. Η απόπειτα απέτυχε, οι συνωμότες συνελήφθησαν και ο Ρόμμελ κατέληξε στην αυτοκτονία τον Οκτώβριο του 1944). Μια άλλη φορά, λίγο μετά την απελευ­ θέρωση του Μουσολίνι από τον συνταγμα­ τάρχη των SS, Οττο Σκορτσένυ, υποδέχθη­ κε τον ντούτσε στη «Φωλιά του Λύκου» (Wolfschanze) στην Ανατολική Πρωσία. Η α­ τμόσφαιρα ήταν εγκάρδια, και ο Μουσολίνι χαιρέτισε με χειραψία όλα τα μέλη της φρουράς του Χίτλερ, ανάμεσά τους και τον Ρόχους Μις. Την καταστροφή της 6ης Γερμανικής Στρατιάς στο Στάλινγκραντ (Νοέμβριος 1942 -Ιανουάριος 1943), την περιγράφει ως εξής: «Ο Χίτλερ υπολόγιζε πολύ στη βοή­ θεια από αέρος της Luftwaffe προς τους α­ ποκλεισμένους μαχητές του Στάλινγκραντ. Γ!’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, απέκλεισε στον διοικητή της 6ης Στρατιάς, στρατηγό Πάουλους, κάθε απόπειρα διάσπασης του κλοι­ ού. Οταν τελικά επήλ&ε η καταστροφή, ο Χίτλερ άρχισε να αλλάζει στάση. Ετσι τουλά­ χιστον ισχυρίζονται οι περισσότεροι μελε­ τητές του. Ωστόσο, προσωπικά δεν διαπί­ στωσα κάτι τέτοιο. Συνέχιοα να απολαμβάνω την εμπιστοσύνη του και να εκτελώ τις απο­ στολές που μου ανέθετε. Ισως, θα έλεγα, μετά το 1943, ο Χίτλερ περνούσε περισσότε­ ρες ώρες μόνος του στο προσωπικό του γρα­ φείο. Την εικόνα του τρεμάμενου χεριού του, την έχω στη μνήμη μου μόνο τις τελευ­ ταίες εβδομάδες, στο Μπούνκερ (καταφύ­ γιο) του Βερολίνου». Ο ηλικιωμένος συνομιλητής μας συνε­ χίζει, όπως διαπιστώνουμε, να δείχνει συγκινημένος από την εικόνα του φύρερ που έχει στο μυαλό του. Γι' αυτόν, παραμένει πάντα το «αφεντικό», η οικία πατρική φι­ γούρα που από μικρός δεν γνώρισε.

Κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας στη «Φωλιά του Λύκου» (χειμώνας 1942). Σε όλη τη διάρκεια της συνέντευξης και της προσωπικής μας κουβέντας, ο Χίτ­ λερ φαινόταν μεγαλοπρεπής, υπερφυσι­ κός, ένα πρόσωπο που τον συνοδεύει κατα­ λυτικά ακόμα και σήμερα, όταν ξυπνά μεσάνυκτα από τους εφιάλτες με τα βασανι­ στήρια των Σοβιετικών δεσμοφυλάκων του. Ο Ρόχους Μις ήταν ο τελευταίος άνθρωπος που είδε ζωντανούς τον Χίτλερ και τον Γκαίμπελς, εκείνον τον τραγικό Απρίλιο του 1945. Στη μνήμη του είναι ακόμη χα­ ραγμένο το απόγευμα της 30ής Απριλίου. «Η ματιά μου έπεσε πρώτα πάνω στην Εύα Μπράουν. Κα9όταν με διπλωμένα τα πό­ δια στον καναπέ, το κεφάλι της ήταν γερμέ­ νο στον ώμο του Χίτλερ. Κάτω από τον κανα­ πέ βρίσκονταν τα παπούτσια της. Δίπλα της ήταν ο νεκρός Χίτλερ. Τα μάτια του ήταν α­ νοικτά με το βλέμμα στο κενό». ΣΙ: Και ο Γκαίμπελς, κύριε Μις, η αυτοκτονία των παιδιών του, πώς τα αντιμετωπίσατε τό­ τε όλα αυτά; ΡΜ: Θυμάμαι τις φωνές τους από το διαμέ­ ρισμα δίπλα στον Σταθμό Πρώτων Βοηθει­ ών. Τραγουδούσαν μαζί με τους γονείς τους ένα όμορφο εμβατήριο. Ενα αγόρι, όχι πε­ ρισσότερο από 16 ετών, τα συνόδευε με ένα ακορντεόν. Ενα πλήθος από τραυματίες και υπηρετικό προσωπικό κοίταζε κατανυκτικά. Είχα την εντύπωση πως η οικογένεια Γκαί­ μπελς μας αποχαιρετούσε... Ο τελευταίος πιστός του Χίτλερ φαίνε­ ται πως κομπιάζει, αλλά κάνοντας μια μικρή ανάπαυλα, συνέχισε: «Πρέπει να ήταν γύρω στις 7 το βράδυ της 1ης Μάίου. Ο ήλιος βρι­ σκόταν ήδη πίσω από τον ψηλό τοίχο της Κα­ γκελαρίας του Ράιχ. Οι σκιές του σούρου­ που έπεφταν ήδη στον κήπο. Ηταν ένα πα­ ράξενο ηλιοβασίλεμα, με ένα βαρύ αποπνικτικό νέφος να σκεπάζει την πρωτεύουσα. Ο Χίτλερ ήταν ήδη νεκρός και ολόκληρη την η­ μέρα είχαμε μόνο τρεις ή τέσσερις εισερχό-

μενες κλήσεις. Κάποια στιγμή βγήκα στον κήπο της Καγκελαρίας, όπου συνάντησα μό­ νο τον Δρα Γκαίμπελς. Σύμφωνα με τη δια­ θήκη του Χίτλερ, αυτός ήταν πλέον το νέο μου αφεντικό. Περιφερόταν άσκοπα και κά­ πνιζε νευρικά ένα τσιγάρο. Τότε τον ρώτησα μετά τις τελευταίες εξελίξεις, τι έπρεπε να πράξω. Μου είπε ότι δεν υπήρχε λόγος να παραμείνω άλλο στο τηλεφωνικό κέντρο του μπούνκερ. "Ο πόλεμος έχει χαθεί, Μις"μου είπε. "Στην πραγματικότητα, δεν σε χρεια­ ζόμαστε άλλο. Θα μπορούσες όμως να πας να πολεμήσεις με τα στρατεύματα του στρα­ τηγού Ράουχ στο Σαρλότενμπουγκ, σου εύ­ χομαι ό,τι καλύτερο". Αυτά ήταν τα τελευ­ ταία του λόγια. Υστερα από λίγο αυτοκτόνησε μαζί με τη Μάγδα». ΣΙ: Κύριε Μις, θυμάστε τα τελευταία γενέ­ θλια του φύρερ κάτω στο μπούνκερ; ΡΜ: Ηταν Παρασκευή, 20 Απριλίου. Κατά το απόγευμα, λίγο μετά τις 4 μ.μ., ο Φύρερ υπο­ δέχθηκε τους σημαντικότερους υπουργούς του, τον ναύαρχο Νταίνιτς και τους στρατη­ γούς Κάιτελ και Γιόντλ, που αργότερα απαγχονίστηκαν στη Νυρεμβέργη. Με τον Κάιτελ ήταν ιδιαίτερα φιλικός. «Δεν θα σε ξεχάσω ποτέ», είπε, «Δεν θα ξεχάσω ποτέ ότι με έ­ σωσες τότε με τη συνωμοσία της 20ής Ιουλί­ ου, και ότι με έβγαλες έξω από τη "Φωλιά του Λύκου". Αυτές ήταν οι σωστές αποφά­ σεις και οι σωστές ενέργειες για τότε». Ο Κάιτελ είχε συγκινηθεί και έκανε έναν υπαινιγμό ότι ήταν καιρός ο φύρερ να εγκαταλείψει το Βερολίνο και να συνεχίσει την α­ ντίσταση στη νότια Γερμανία. Τότε όμως ο Χίτλερ τον διέκοψε απότομα λέγοντας: «Κάιτελ, ξέρω τι θέλω, θα πολεμήσω μπρο­ στά από το Βερολίνο, μέσα στο Βερολίνο και πίσω από το Βερολίνο».

Η ΖΟΗ ΤΟΥ ΡΟΧΟΥΣ ΜΙΣ Ο Ρόχους Μις γεννήθηκε στις 29 Ιουνίου 1917 σε ένα μικρό χωριό της Σιλεσίας. Εχοντας χάσει σε νεαρή ηλικία και τους δύο γονείς του, βρέθηκε από πολύ νωρίς στη βιοπάλη, ζωγραφίζο­ ντας αφίσες για κινηματογράφους και διαφημιστικές εταιρίες. Τον Οκτώβριο του 1937, επιλέχθηκε για τη μονάδα των SS «Leibstandarte Adolf Hitler», και λίγο αργότερα ως προσωπικός αγ­ γελιοφόρος του φύρερ. Ο Μις, ο οποίος ποτέ δεν ξεπέρασε τον βαθμό του επιλοχία 6' τάξης (SS Oberscharführer), επειδή ο ίδιος δεν το επιθυμούσε, εξηγεί στα απομνημονεύματά του ότι ήταν ευτυχισμένος που βρισκόταν στο περιβάλλον του Χίτλερ: αυτό του αρκούσε. Κατά τη διάρκεια της πολωνικής εκστρατείας (Σεπτέμβριος 1939) τραυματίστηκε στην πλάτη, όταν, επιχειρώντας να διαπραγματευθεί με την πολωνική φρουρά του οχυρού Μόντλιν, δέχθηκε απροειδοποίητα τα πυρά των Πολωνών στρατιωτών. Αφού νοσηλεύθηκε σε ένα στρατιωτικό νοσοκομείο κοντά στη Βαϊμάρη, επέστρεψε στα καθήκοντά του. Σχεδόν πέντε ολόκληρα χρόνια ήταν η σκιά του Γερμανού δικτάτορα, εκτελώντας υπηρεσίες και προσωπικές επιθυμίες, αλλά και γνωρίζοντας πολιτικούς και αξιωματούχους της Ευρώπης και του Γ ’ Ράιχ. Το 1942 νυμφεύθηκε τη σύζυγό του Γκέρντα, μια γυναίκα που θα διαδραμάτιζε καθο­ ριστικό ρόλο στη ζωή του. Το τέλος του πολέμου τον βρήκε να εκτελεί τα καθήκοντα του τηλεφωνητή στο καταφύγιο του Χίτλερ στο Βερολίνο, όπου έζησε από κοντά τις δραματι­ κές στιγμές της αυτοκτονίας του φύρερ και της Εύας Μπράουν. Η σοβιετική αιχμαλωσία είναι ένα κεφάλαιο που ακόμα και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, ο Ρόχους Μις προσπα­ θεί να ξεχάσει. Μετά την απελευθέρωσή του, όμως, οι παλιοί του σύντροφοι, όπως ο σωφέρ του Χίτλερ, Κέμπκα, και ο σωματοφύλακάς του, Γκύνσε, ήταν εκείνοι που τον βοήθη­ σαν να κάνει τα πρώτα του επαγγελματικά βήματα. Σήμερα, και μετά τον θάνατο της συζύγου του το 1998, ζει αποτραβηγμένος σε ένα μι­ κρό σπίτι στα νότια προάστια του Βερολίνου.

ευαίσθητος ήταν για τη ζωή των απλών ερ­ γατών και των παιδιών. Ενας άνθρωπος σαν τον Χίτλερ δεν θα μπορούσε να έχει διαφο­ ρετικό τέλος, από αυτό που ο ίδιος προετοί­ μασε και επιθυμούσε.

Στη συνέχεια, ο γηραιός συνομιλητής μας πήρε στα χέρια του ένα άλμπουμ με φωτογραφίες από το Μπέργκχοφ και κατέ­ ληξε: «Είμαι πεπεισμένος ότι ολόκληρη η

Εμφανώς συγκινημένος ο επιλοχίας Μις, έκανε ένα μικρό διάλειμμα πίνοντας ένα ποτήρι νερό και συνέχισε την αφήγησή του: «Τα τηλεφωνήματα που δέχθηκε ο Φύ­ ρερ εκείνη την ημέρα από ολόκληρη τη Γερ­ μανία ήταν πολλά. Αναγκάστηκα να μείνω στο τηλεφωνικό κέντρο του μπούνκερ και μετά το τέλος της υπηρεσίας μου». ΣΙ: Η αίσθηση που δίνουν οι περισσότεροι ι­ στορικοί που ασχολήθηκαν με την προσωπι­ κότητα του Αδόλφου Χίτλερ, είναι ότι υπήρ­ ξε μια απόκοαμη μορφή και ένας άνθρωπος με ασταθή χαρακτήρα. Συμφωνείτε με αυ­ τήν την άποψη; ΡΜ: Ακούστε, αγαπητέ μου. Για όλους εμάς που τον ζήσαμε από κοντά, ο Χίτλερ υπήρξε μια πατρική φιγούρα, ένας άνθρωπος ξεχω­ ριστός που δεν σταματούσε μπροστά σε κα­ νένα εμπόδιο. Οσο φανατικός υπήρξε στις πολιτικές του επιδιώξεις, τόσο ανθρώπινα

Αμερικανοί εξετάζουν τον καναπέ στον οποίο αυτοκτόνησαν ο Χίτλερ και η Ευα Μπραουν τον Απρίλιο του 1945.

ΙΤΡΑΤΙΟΤΙΙΗ UTOPIA

I 37

ζωή του φύρερ ήταν αφιερωμένη στον γερ­ μανικό λαό. Αντιπαθούσε τους λιποτάκτες όπως ο Σπέερ ή ο Σίραχ, για τους οποίους αν γνώριζε τι διέπραξαν αργότερα στη Νυ­ ρεμβέργη, &α τους εκτελούσε με τα ίδια του τα χέρια». Ανάμεσα στα πρόσωπα που επισκέπτο­ νταν τακτικά την καγκελαρία πριν από τον πόλεμο ήταν και η γνωστή σκηνοθέτις Λένι Ρίφενσταλ. Οπως θυμάται ο Μις, η Ρίφενσταλ ήταν μια πολύ γοητευτική γυναίκα, ω­ στόσο ο ίδιος και οι συνάδελφοί του, μέλη της προσωπικής φρουράς του Χίτλερ, δεν είχαν και την καλύτερη γνώμη γι'αυτήν, α­ φού τη θεωρούσαν αδίστακτη και φιλοχρή-

Ο επιλοχίας Μις (δεξιά) συζητά με έναν άλλο υπαξιωματικό των S S στο Ju52nou τους μεταφέρει (1941).

Μία από τις φωτογραφίες που λάμβανε ο Μις στο Μπέργκχοφ το 1942. Αριστερά ο Χίτλερ και μπροστά στα κουνέλια με την πλάτη στον φακό η αδελφή της Εύας Μπράουν, Γκρετλ. ματη. Παρόμοιο συμπέρασμα προκύπτει και από το προσωπικό ημερολόγιο του Γιόζεφ Γκαίμπελς. Οσο για τη φημολογούμενη ερω­ τική σχέση του φύρερ και της Λένι, σύμφω­ να με τον Μις, δεν υπήρξε στην πραγματι­

C0I03 CEMJECTB KPACHOrO KPECTA

η

η

I lOHToaaa K a p T cm a eooHHormeHHorö ν.,

— ,Β«(#ι»τ»β

ρ«*

Carte poslale du prlsonnler de guerre K o *y (Oesilnatalre) - E t L . — S O f f e

__

____ _____ __________ 7

K yw tAdr.,^ B e r lin

( b e i k * - C h t> !H n d }

D e u t e c h ia n d r < . p o A , y -ι

S

"

« a f.

P w v in i

'3 /*α »d e n k t / z f _

n o k ta , w p y r .

M

_________ i .... .......

is c h

a e ik

^

^

Nom du prisonnier de guerre

ΠοΊΤΟΒΜίΙ a.3pee BoeHHonJieHHoro-

w . d. s. s. n .

Adresse du prisonnier de guerre

K k

van. 8aK. 1^*5

f

,

!

44,/

t-r*4c++

V f , Ϋ; H S.

u U ttr

■ '■ ί ά * c/°

f e il i

$&* μ» I*·* Ι>ιί ·|μ· ι«ιι \ «·ι ιι |ι |μιΗ«*ιιμιιΙ : 1 , rARM EE DE TERRE , ...ιιι,ΜΊΗ If. TROUPES COLONIALES t*l I«·* Ihiiiiih ··» «I«·» SERVICES A UXILIAIRES; 2 , ι ARM EE DE MER , l«s INSCRITS M ARITIM ES «I It·* ARMURIERS tit· in : L e » A u toriM H civil«»· et m iliL a ire e «o n t reeponuabl«»a d e le x « c u U o n d u p rfte en t d e c ie t /,»· t/,„,./r»* «ft· t" f . W n ·,

/.r W w r f iT d r tm l/w

& Διαταγή «Γενικής Κινητοποίησης» της γαλλικής κυβέρνησης που κυκλοφόρησε σε μορφή αφίσας. Η ημερομηνία έναρξης της επιστράτευσης (2 Αυγοίιστου 1914) έχει συμπληρωθεί χειρόγραφα.

6 4 ITPATIQTIKH ΙΣΤΟΡΙΑ

η αμερικανική κυβέρνηση εξουσιοδότησε έναν βετεράνο του δημοσιογραφικού κα­ τεστημένου, τον Τζωρτζ Κρηλ, να διαχει­ ριστεί την επίσημη επικοινωνιακή πολιτι­ κή της χώρας. Με τη σειρά του ο Κρηλ ορ­ γάνωσε και διηύθυνε την Επιτροπή Δημό­ σιας Πληροφόρησης (Committee on Public Information - CPI). Μεταξύ των διαφόρων προπαγανδιστικών ενεργειών της, η CPI προσέλαβε τον Τσαρλς Γκίμπσον, έναν από τους γνωστότερους εικονογράφους της εποχής, θέτοντάς τον επικεφαλής του Τμήματος Εικονογραφικής Δημοσιό­ τητας (Division of Pictorial Publicity - DPP), μιας ομάδας 300 περίπου εικονογράφων που έμειναν γνωστοί ως «Οι Αγρυπνώντες» («The Vigilantes») και στην οποία πε­ ριλαμβάνονταν φημισμένοι καλλιτέχνες της εμπορικής διαφήμισης. Μέσα από μια προσεκτικά ενορχηστρωμένη μαζική εκ­ στρατεία, οι ενέργειες της CPI άρχισαν τελικά να μεταστρέφουν το κοινό αίσθη­ μα υπέρ του πολέμου. Σε επίπεδο στρατολόγησης, όμως, έξι εβδομάδες μετά την κήρυξη του πολέμου δεν είχαν πα­ ρουσιαστεί παρά 73.000 εθελοντές. Μπροστά στην απογοητευτική αυτή προ­ σέλευση, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να προχωρήσει στην επιβολή υποχρεωτικής στράτευσης (18 Μάί'ου 1917) όλων των αρρένων ηλικίας 21-31 ετών, ενώ μετά από πιέσεις του Υπουργείου Πολέμου τον Αύ­ γουστο του 1918 ο νόμος επεκτάθηκε σε ολόκληρη την ηλικιακή ζώνη 18-45. Βάσει της ρύθμισης, οι στρατεύσιμοι ήταν υπο­ χρεωμένοι να υπηρετήσουν για ολόκληρη τη διάρκεια του πολέμου. Μέχρι τη λήξη των εχθροπραξιών (11 Νοεμβρίου 1918) και την κατάργηση του νόμου, υπολογίζεται πως επιστρατευθήκαν 2,8 εκατομμύρια Αμερικανοί, ενώ άλ­ λα δύο εκατομμύρια προσήλθαν ως εθε­ λοντές. Αξίζει να σημειωθεί πως στη διάρ­ κεια του πολέμου σχεδιάστηκαν περί τις 2.500 αφίσες (με διάφορα προπαγανδιστι­ κά θέματα), οι οποίες εκτυπώθηκαν σε περίπου 20 εκατομμύρια αντίγραφα!

Η ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΑΦ ΙΣΑ ΣΤΙΣ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΗΡΕΣ Στα υπόλοιπα κράτη της Αντάντ, η έ­ ναρξη του πολέμου σήμανε και γενική ε­ πιστράτευση. Στη Γαλλία, τη χώρα που υ­ πήρξε η «Μέκκα» της αφίσας, το κοινο­ βούλιο είχε υπερψηφίσει ήδη από το 1913 τον νόμο «των τριών ετών» με τον οποίο παρατεινόταν η θητεία των στρατιωτών που ήδη υπηρετούσαν, προκειμένου ο Γαλλικός Στρατός να φθάσει το μέγεθος του Γερμανικού. Με την έναρξη του πο­ λέμου, κηρύχθηκε γενική επιστράτευση

η οποία (όπως και στη Βρετανία) γνωστοποιήθηκε με αφίσες που επικολληθήκαν

ΣΗΜ ΕΙΩΣΕΙΣ

σε κεντρικά σημεία των γαλλικών πόλε­ ων. Η επιστράτευση απέδωσε περί τα 3,2 εκατομμύρια άνδρες. Η Ρωσία, με την είσοδό της στον πό­ λεμο τον Αύγουστο του 1914, διέθετε ήδη τον μεγαλύτερο στρατό του κόσμου (1,4 εκατομμύρια άνδρες). Μετά την επι­

1. Η θέση αναφερόταν ως Secretary of State for War. 2. Στις αρχές του 1914, η δύναμη του Βρετανικού Στρατού ανερχόταν σε 720.000 άνδρες περίπου. Στα τέλη του πολέμου υπηρετούσε το 1/4 του συνολικού ανδρικού πληθυσμού της Βρετανίας και τμήμα του ιρλανδικού, δηλαδή περί τα πέντε εκατομμύρια άνδρες. Εξ αυτών 2,67 εκατομμύρια ήταν εθελοντές ενώ 2,77 εκατομμύρια είχαν επιστρατευθεί. 3. Ο βομβαρδισμός κόστισε 137 νεκρούς και 592 τραυματίες, σχεδόν στο σύνολό τους αμάχους. 4. Αγνοώντας τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις, ο καπετάνιος του υπερωκεάνιου RM S «Lusitania» Ουίλιαμ Τέρνερ αποφάσισε να αποπλεύσει από τη Νέα Υόρκη με προορισμό το Λίβερπουλ. Αντίθετα με τους επιβάτες του, οι Γερμανοί γνώριζαν πως το πλοίο μετέφερε κρυφά οπλισμό, πυρομαχικά και άλλα εφόδια και αγνοώντας την παρουσία άμαχων, έσπευσαν να το βυθίσουν στα ανοικτά της Ιρλανδίας στις 02.10 της 7ης Μάίου 1915. Σε Βρετανία και ΗΠΑ το θέμα παρουσιάστηκε ως ένα ανεκδιήγητο έγκλημα πολέμου, ενώ οι Γερμανοί επέμεναν (χωρίς όμως να μπορέσουν να το αποδείξουν) πως το πλοίο μετέφερε πολεμικό υλικό, γεγονός που το καθιστούσε νόμιμο στρατιωτικό στόχο βάσει των συνθηκών της εποχής. Σε κάθε περίπτωση, ο θάνατος περισσότερων από 1.000 επιβατών (περιλαμβανομένων 128 Αμερικανών) προκάλεσε αλγεινές εντυπώσεις στην αμερικανική κοινή γνώμη. 5. Τον Μάιο το μέτρο επεκτάθηκε και στους παντρεμένους. 6. Αν και η επέκταση της επιστράτευσης και στην Ιρλανδία αρχικά αποφεύχθηκε, το 1918 η νέα κυβέρνηση συνασπισμού του Λόυντ Τζωρτζ υποχρεώθηκε ya την επεκτείνει και εκεί. Ωστόσο, η θυελλώδης αντίδραση των Ιρλανδών (με τα εθνικιστικά κόμματα και τον καθολικό κλήρο να πρωτοστατεί) κατέστησαν το νόμο πρακτικά ανενεργό. 7. Τον Αύγουστο του 1914 μόνο το 10% του καναδικού πληθυσμού είχε γεννηθεί στη Βρετανία. Παρόλα αυτά, με τη συνθηκολόγηση του 1918 σχεδόν το 50% των ανδρών που είχαν περάσει από τις τάξεις του C E F ήταν γεννημένοι στις Βρετανικές Νήσους. Η σύγκριση αποδεικνύει ότι η εθελοντική προσέλευση δεν ήταν ποτέ ανάλογη της καταγωγής του πληθυσμού. 8. Από το 1760, οπότε η Νέα Γαλλία παραχωρήθηκε στη Βρετανία, οι γαλλόφωνοι διέκοψαν κάθε ομφάλιο λώρο με τη Γαλλία. Ως εκ τούτου, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να διακινδυνεύσουν τις ζωές τους για την άμυνά της. Είναι χαρακτηριστικό πως το 2ο Σώμα του CEFnou αναχώρησε για τη Βρετανία στις αρχές του 1915ήταν εξ ολοκλήρου αγγλόφωνο, με μόνη εξαίρεση ένα γαλλοκαναδικό τάγμα από το Κεμπέκ (το 22ο). 9. Το 20% των ανδρών που υπηρέτησαν στο AIF είχαν γεννηθεί στη Βρετανία και άλλο 20% στις ΗΠΑ. 10. Μέχρι το τέλος του πολέμου υπηρέτησαν στο ΑΝΖΑΟπερί τις 332.000

στράτευση, που ξεκίνησε στις 31 Ιουλί­ ου, ο αριθμός αυτός ανήλθε στα 5 εκα­ τομμύρια, για να φθάσει ως τον Δ εκέμ­ βριο στα 6,5 εκατομμύρια! Δεδομένης της αδυναμίας να εκπαιδευθεί και -κυ­ ρίως· να εξοπλιστεί ο τεράστιος αυτός α­ ριθμός νεοσυλλέκτων και δεδομένου ότι οι πηγές της αχανούς Ρωσικής Αυτοκρα­ τορίας σε ανθρώπινο δυναμικό ήταν ου­ σιαστικά αστείρευτες, η κυβέρνηση δεν χρειάστηκε ποτέ να καταβάλει προσπά­ θεια για την προσέλκυση στρατευσίμων και ως εκ τούτου δεν κυκλοφόρησε προ­ παγανδιστικές αφίσες. Οι υπόλοιπες χώ­ ρες που συμμάχησαν με την Αντάντ (Ιτα­ λία, Σερβία, Μαυροβούνιο, Βέλγιο, Ρου­ μανία κλπ.) επιδόθηκαν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό στις δικές τους προ­ παγανδιστικές προσπάθειες, προβάλλο­ ντας περισσότερο τους εθνικούς λόγους συμμετοχής στον πόλεμο και λιγότερο την ανάγκη αποκατάστασης της παγκό­ σμιας τάξης δικαίου. Στο σύνολο σχεδόν των χωρών αυτών, δεν κυκλοφόρησαν στρατολογικές αφίσες αφού η στράτευ­ ση ήταν υποχρεωτική. Η χώρα μας, η ο­ ποία εισήλθε επίσημα στον πόλεμο το 1917, κήρυξε και αυτή γενική επιστρά­ τευση μετά την εξασφάλιση πολεμικού δανείου από τη Γαλλία, διαδικασία που άρχισε να επιταχύνεται από τους πρώ­ τους μήνες του 1918. Τέλος, οι Γερμανοί από την πλευρά τους, την 1η Αυγούστου 1914 κάλεσαν στα όπλα περί τα 4 εκατομμύρια άνδρες. Σε σχέση με τα περισσότερα κράτη της Αντάντ, τόσο η Γερμανία όσο και οι σύμ­ μαχοί της (Αυστροουγγαρία, Τουρκία και Βουλγαρία) δεν επιδόθηκαν σε ισχυρές προπαγανδιστικές προσπάθειες. Η αδια­ φορία για την έγκαιρη συγκρότηση ειδι­ κών υπηρεσιών υπήρξε ένας από τους βασικότερους παράγοντες μιας νωθρής και αναποτελεσματικής προσπάθειας, ε­ πικεντρωμένης περισσότερο σε μια αμυ­ ντική και απολογητική στάση έναντι της Αντάντ. Οι αφίσες που κυκλοφόρησαν ή­ ταν λίγες και ιδιαίτερα συντηρητικές, τουλάχιστον σε επίπεδο συνθηματολο­ γίας. Ως επί το πλείστον αποσκοπούσαν στην ενίσχυση του ηθικού, ενώ οι στρα­ τολογικές αφίσες που τυπώθηκαν ήταν ελάχιστες. ΞΙ

Ü .K A V . S C H Ü T Z E N D IV , F reiw illiaenannahm e* B erlin 'N ü m b erg erstr 70-71 Bedingungen Mobiles Gehalt 5 M k.tagl Zulage ·Feldverpflegunq freie Bekleidung u. Quartier kurze Kündigungsfrist Entlassungsgeld

Γερμανική στρατολογική αφίσα με σύνθημα «Η Πατρίδα σου βρίσκεται σε κίνδυνο, κατατάξου!». Εργο του Λουσιέν Ζαμπέλ από το 1918. Αυστραλοί (το 13% των λευκών αρρένων κατοίκων της χώρας) και 100.000 Νεοζηλανδοί (40%). 11. Η ιστορία του Κινγκ Κονγκ είναι μεταγενέστερη. Κυκλοφόρησε αρχικά ως μυθιστόρημα τον Δεκέμβριο του 1932 και τον επόμενο χρόνο ως ταινία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ (1) J. Darracott, Β. Loftus: THE FIRST WORLD WAR POSTERS, Imperial War Museum, London, 1972. (2) C. Moore: PROPAGANDA PRINTS, A HISTORY OF ART IN THE SERVICE OF SOCIAL AND POLITICAL CHANGE, A&C Black Publishers, London, 2010. (3) J. Muller-Brockmann, S. Yoshikawa: HISTORY OF THE POSTER, Phaidon Press, New York, 2004. (4) J. Pearl: PICTURE THIS - W W I POSTERS AND VISUAL CULTURE, University of Nebraska Press, Lincoln, 2010. (5) D. James, R. Thomson: POSTERS AND PROPAGANDA IN WARTIME, WEAPONS OF MASS PERSUASION, Franklin Watts, London, 2007. (6) R. Philippe: POLITICAL GRAPHICS. ART AS A WEAPON, Abbeville Press, New York, 1982. (7) M. Rickards: AFFICHES DE LA PREMIERE GUERRE MONDIALE. Editions Albin Michel, Paris, 1968.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 6 5

Σκηνή από την ταινία «Red Tails» (παραγωγή ΗΒΟ, 2011) η οποία προβλήθηκε στις ΗΠΑ στις αρχές του 2012. Στο στιγμιότυπο φαίνονται αεροσκάφη North American P-51D Mustang να συνοδεύουν βομβαρδιστικά B-17G από την 416 MB, 99η ΣΒ στις αρχές του 1945. Δεν είναι δυνατή η διευκρίνιση της μονάδας στην οποία ανήκουν τα καταδιωκτικά αφού -προφανώς για την αποφυγή συγκρίσεων με τα πραγματικά-τα αεροσκάφη φέρουν ένα «μίγμα» διακριτικών από μονάδες της 332 ΣΜ. Σε πρώτο πλάνο βρίσκεται ένα αεροσκάφος North American Ρ51D Mustang με κωδικό Α2-4 (χαρακτηριστική αρίθμηση των αεροσκαφών της 99ης ΜΜ) ενώ η λωρίδα πίσω από τον κώνο της έλικας είναι χρώματος insignia red (διακριτικά των 10 0 και 301 ΜΜ - εξαρτάται αν ο κωδικός αριθμός στην άτρακτο ήταν μονοψήφιος ή διψήφιος αντίστοιχα). Το ουραίο πτερύγιο αντιστάθμισης δεν μας βοηθά να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα καθώς είναι και αυτό χρωματισμένο με insignia red, όπως άλλωστε και το υπόλοιπο ουραίο τμήμα του αεροσκάφους. 6 6 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

Οι άνδρες που εκπαιδεύτηκαν οιην αεροπορική βάση ίου Ταοκίγκι me ΔΠαυπάμα ήταν οι πρώιοι εκπρόσωποι me μαύρης ιρυλής, oiouc onoiouc επειράπη να αναλάβουν καθήκονια πιλότου οιην Αμερικάνικη Αεροπορία Ιιραιού, κερδίζονιαο αρκετές διακρίσεις στη διάρκεια του Β’ ΠΠ. Αν και υπέοτηοαν ρατσιστική αντιμετώπιση τόσο στην πατρίδα τους όσο και στα μέτωπα οτα οποία πολέμησαν, οι 996 πιλότοι και οι 15.000 και πλέον άνδρες που απάρτιζαν το προσωπικά εδάφους πλαισίωσαν αμιγείς μονάδες μαύρων και πιοτώθηκαν περισσότερες από 15.500 αποστολές και πάνω από 150 τιμητικές διακρίσεις για τη δράση τους. Η δημοσιοποίηση αυτών των επιτυχιών άνοιξε τον δρόμο για την ισότιμη ένταξη των μαύρων στρατιωτών οτις Αμερικανικές Ενοπλες Δυνάμεις, που κατέστη δυνατή μετά από απόωαοη του προέδρου Χάρι Τρούμαν το 1948.

«ΑΕΙ ΤΟΥ ΪΑΣΚΙΓΚΙ» Οι μαύροι Αμερικανοί πιΠόιοι ίου Β’ ΠΠ τα χρόνια του μεσοπολέμου οι ΗΠΑ χα­ ρακτηρίζονταν από πολλούς ως η δύνα­ μη που υπερασπιζόταν την παγκόσμια ελευθερία και ισότητα εναντίον της λαίλαπας του φασισμού και του ολοκλη­ ρωτισμού που απειλούσε την Ασία και την Ε υ ­ ρώπη κατά την ίδια χρονική περίοδο. Μερικά χρόνια αργότερα, ο Β' ΠΠ θα έφερνε τις ΗΠΑ

Σ

αντιμέτωπες με τη στρατοκρατούμενη Ιαπωνι­ κή Αυτοκρατορία και τη δεσποτική ναζιστική Γερμανία. Για τους περισσότερους Αμερικα­ νούς πολίτες, ο πόλεμος αυτός αποτελούσε μια προσπάθεια επικράτησης του δικού τους «ενάρετου» τρόπου ζωής έναντι της «ανηθικότητας» των αντιπάλων τους. Ωστόσο, για την εγχώρια έγχρωμη αμερικανική κοινότητα, αυτή η πεποίθηση -που πρόσταζε αντίσταση στη βία, τις διακρίσεις και τον ρατσισμό- φά­ νταζε κακόγουστο αστείο. Για όλους τους μαύ­ ρους Αμερικανούς, αυτή η πάλη ήταν τρόπος ζωής μέσα στην ίδια τους τη χώρα. Επρόκειτο, λοιπόν, για ένα έθνος διχασμένο, με λευκούς και μαύρους να ζουν σε δύο «παράλληλες» κοινωνίες. Ειδικά στις νοτιοανατολικές πολι­ τείες, ο φυλετικός διαχωρισμός αποτελούσε κατεστημένο, με τους μαύρους να φοιτούν σε ειδικά σχολεία, να χρησιμοποιούν διαφορετι­ κές δημόσιες τουαλέτες και να σιτίζονται σε

ΓΙΑΡΓΟΣ ΤΣΟΡΒΑΣ

χωριστούς χώρους εστίασης από τους λευ­ κούς. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, οι εγκαταστάσεις που προορίζονταν για μαύ­ ρους χρήστες ήταν υποδεέστερες αυτών που χρησιμοποιούντο από τους εκπροσώπους της λευκής φυλής. Αυτά τα όρια ενισχύονταν από μια κοινωνική δομή που κάθε άλλο παρά απέ­ τρεπε την άσκηση βίας ενάντια σε όσους επι­ χειρούσαν να τα υπερβούν. Στις υπόλοιπες α­ μερικανικές πολιτείες, βέβαια, μπορεί να μην υπήρχαν τέτοιοι κτηριακοί διαχωρισμοί, αλλά οι διακρίσεις ήταν παρούσες και, αν και εντο­ πίζονταν σπανιότερα, εξίσου οξείες. Ο στρατός ως θεσμός δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση του κανόνα. Αντιθέτως, α­ ντικατόπτριζε το ρατσιστικό πρόσωπο της κοι­ νωνίας σε κάθε επίπεδο. Οι μαύροι στρατιώτες είχαν δείξει την αξία τους, τιμώμενοι σε όλες τις πολεμικές περιόδους της σύντομης αμερι­ κανικής ιστορίας, παρόλο που τις περισσότε­ ρες φορές περιορίζονταν σε ρόλους κυρίως υ­ ποστηρικτικούς και όχι μάχιμους. Οι διακρί­ σεις ήταν εμφανείς και οι αρμόδιοι στρατιωτι­ κοί δήλωναν ευθαρσώς σε κάθε ευκαιρία, ακό­ μη και γραπτώς, τις θέσεις τους για το ζήτημα. Χαρακτηρισμοί όπως «ακατάλληλοι» ή «ανίκα­ νοι να ηγηθούν» ακούγονταν αρκετά συχνά από τα χείλη στρατηγών ή γερουσιαστών σε

iT P A T io T iti i n a r u

67

Επιθεώρηση σειράς δοκίμων στο Τασκίγκι. Πίσω από τους στοιχισμένους άνδρες διακρίνονται δύο εκπαιδευτικά αεροσκάφη VulteeBT-3. Το 1942, μετά από εισήγηση του διοικητή του Τασκίγκι συνταγματάρχη Νόελ Πάρις, οι δόκιμοι ήταν αποκλειστικά απόφοιτοι του ΠΑΕΠ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο αριθμός των επιτυχόντων να αυξηθεί σημαντικά στα επόμενα χρόνια.

Σκηνή από την εκπαίδευση των μαύρων δοκίμων πιλότων στο Τασκίγκι. Στις αρχές της εφαρμογής του προγράμματος του ΣΑΤ, μόλις το 50% του συνόλου των υποψηφίων κατάφερνε να φέρει εις πέρας τη βασική εκπαίδευση.

θέματα που αφορούσαν την αξιοποίηση των νέγρων στις Ενο­

Ουάσινγκτον συναντήθηκαν με τον, άσημο τότε, γερουσιαστή Χάρι Τρούμαν, ο οποίος υποσχέθηκε να τους συνδράμει στην προσπάθειά τους αυτή. Στη συνέχεια, το Κονγκρέσο ενέκρινε κάποια κονδύλια για την επέκταση του ΠΑΕΠ σε κολλέγια μαύ­ ρων, επιτρέποντας και διευκολύνοντας έτσι την εκπαίδευση μαύρων φοιτητών σε κολλέγια λευκών. Το πρόγραμμα ολοκλή­ ρωσαν περίπου 2.700 μαύροι φοιτητές, μερικοί εκ των οποίων θα καλούντο σύντομα να περάσουν την εκπαίδευση και στο Τασκίγκι.

πλες Δυνάμεις της χώρας. Ενα λιβελογράφημα της Στρατιωτι­ κής Σχολής Πολέμου που κυκλοφόρησε στις 30 Οκτωβρίου του 1925 με τίτλο «Η χρήση του μαύρου ανθρώπινου δυναμικού εν καιρώ πολέμου» προσπαθούσε να αποδείξει με ανεκδιήγητα «επιστημονικά» επιχειρήματα τους λόγους για τους οποίους η μαύρη φυλή είναι ανίκανη να προσφέρει αξιόλογη μάχιμη υπη­ ρεσία εν καιρώ πολέμου. Μεταξύ άλλων ανέφερε ότι: «Η έλλει­ ψη νοημοσύνης των νέγρων αποτυπώνεται στην αδυναμία τους να ανταγωνιστούν τη λευκή φυλή σε επαγγέλματα και δραστηριότητες, στα οποία η αυξημένη πνευματική ικανότητα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία». Ωστόσο, η κατάσταση άρχισε να διαφοροποιείται μετά την εκλογή του Φραγκλίνου Ρούζβελτ στον αμερικανικό προεδρικό θώκο. Αναλυτικότερα, το 1938 ο Ρούζβελτ ανακοίνωσε την έ­ ναρξη του Προγράμματος Αεροπορικής Εκπαίδευσης Πολιτών (ΠΑΕΠ, Civilian Pilot Training Program -CPTP), που προέβλεπε την εκπαίδευση 20.000 φοιτητών κολλεγίου ως υποψήφιων πιλό­ των. Αρχικά, η προκήρυξη αφορούσε αποκλειστικά τους λευ­ κούς σπουδαστές αλλά, τον Μάιο του 1939, δύο μαύροι πιλό­ τοι, ο Τσάνσι Σπένσερ και ο Ντέιλ Ουάιτ, ξεκίνησαν μια περιο­ δεία στις πολιτείες της Αμερικής, θέλοντας να διαφημίσουν το πρόγραμμα και στους μαύρους πολίτες. Ευρισκόμενοι στην

> olive drab alum inum neutral grey

> US olive draO exhaust dirty white

ΜΙΚΡΑ ΒΗΜΑΤΑ Την περίοδο εκείνη, η επαρχιακή πόλη του Τασκίγκι δεν αποτελούσε τον ιδανικό τόπο για την ανέγερση ενός κέντρου εκπαίδευσης πιλότων. Το πλησιέστερο αεροδρόμιο απείχε 60 χιλιόμετρα από το Πανεπιστήμιο Τασκίγκι (στο οποίο φοιτού­ σαν μαύροι), γεγονός που καθιστούσε την πρακτική εκπαίδευ­ ση των υποψήφιων πιλότων σχεδόν αδύνατη. Τον Φεβρουάριο του 1940, με τη συνδρομή των φοιτητών και την παροχή κάποι­ ων βασικών πόρων που εξασφαλίστηκαν από τους υπεύθυνους του ιδρύματος, προχώρησε η κατασκευή του πρώτου διαδρό­ μου, ο οποίος, όμως, υστερούσε σε διαστάσεις και μπορούσε να εξυπηρετήσει μόνο μικρά αεροσκάφη. Εξι μήνες αργότερα

ι US Interior green

stainless steel rust

Curtiss P-40L-15 (42-10855) Α3-3. Πιλότος του αεροσκάφους ήταν ο ανθυπολοχαγός της 99ης ΜΜ Ρόμπερτ Ντίεζ, ο οποίος επιχειρούσε με την 79η ΣΜ στο αεροδρόμιο του Καποντιτσίνο στην Ιταλία τον Ιανουάριο του 1944. Το αεροσκάφος φέρει παραλλαγή olive drab (FS 34087) με neutral grey (FS 36193) στο κάτω μέρος της ατράκτου (εικονογράφηση: Γιώργος Τσόρβας για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική). 6 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

Το πλήρωμα εδάφους πραγματοποιεί τους τελευταίους ελέγχους σε ένα αεροσκάφος P-40L στο αεροδρόμιο του Τασκίγκι. Το μαχητικό Curtiss P-40L ήταν ελαφρύτερο από τους υπόλοιπους τύπους του ίδιου αεροσκάφους, καθώς έφερε μόνο τέσσερα (αντί των συνηθισμένων έξι) πολυβόλα στα φτερά, ενώ, παράλληλα, είχε μακρύτερη άτρακτο και λεπτότερη θωράκιση στον ψύκτη του λαδιού, τον κινητήρα και άλλα ευάλωτα μηχανικά μέρη.

Τα μέλη της 99ης ΜΜ ποζάρουν έξω από την αίθουσα όπου έλαβε χώρα μια εκπαιδευτική ενημέρωση με θέμα τον χειρισμό του μαχητικού Ρ-40. Μαρόκο, Ουέντ Νίγια, Απρίλιος του 1943.

η κατάσταση βελτιώθηκε. Η βελτίωση των υποδομών συνέπε­ σε με την άριστη επίδοση του πρώτου μαύρου απόφοιτου του

μαύρος εκπαιδευτής Αλφρεντ «Τσιφ» Αντερσον. Ωστόσο, ο Στρατός εξακολουθούσε να αντιμετωπίζει αρνη­ τικά την εκπαίδευση και ένταξη μαύρων πιλότων στους κόλ­ πους του. Οι αιτήσεις των μαύρων απορρίπτονταν συνοπτικά, με επίσημη αιτιολογία την ανυπαρξία μονάδας μαύρων, ικανής να τους υποδεχθεί για υπηρεσία στις τάξεις της Αμερικανικής Αεροπορίας Στρατού (United States Army Air Forces - USAAF). Τη λύση έδωσε ο πρόεδρος Ρούζβελτ, πιεζόμενος από την ανάγκη να προσελκύσει τους μαύρους ψηφοφόρους αλλά και να εξα­ σφαλίσει την παραμονή του στην προεδρία για την επόμενη τετραετία. Στις 9 Οκτωβρίου του 1940 προχώρησε σε μια προε­ κλογική εξαγγελία, σύμφωνα με την οποία υποσχόταν ότι προτίθετο να επιτρέψει την κατάταξη μεγάλου αριθμού μαύρων Αμερικανών στις Ενοπλες Δυνάμεις της χώρας. Ενας από τους τρόπους αξιοποίησης των μαύρων ήταν και σε θέσεις πιλότων.

ΠΑΕΠ στις εξετάσεις της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας. Τα μέσα ενημέρωσης ασχολήθηκαν εκτεταμένα με το γεγονός και σχεδόν αμέσως εγκρίθηκε ένα δεύτερο πρόγραμμα, πανομοιό­ τυπο του ΠΑΕΠ, το οποίο θα διεξαγόταν στο αεροδρόμιο του Πολυτεχνείου της Αλαμπάμα, που βρισκόταν στο Ομπερν. Το Τασκίγκι απέκτησε «αεροπορική ταυτότητα» και κατά­ φερε να εξασφαλίσει τους απαιτούμενους πόρους για την κα­ τασκευή ενός μεγαλύτερου αεροδρομίου. Μεταξύ των χορη­ γών ήταν και η σύζυγος του προέδρου Ρούζβελτ, Ελεωνόρα, η οποία μάλιστα επισκέφτηκε το Τασκίγκι και ζήτησε να πραγμα­ τοποιήσει μια πτήση ως συνεπιβάτης κάποιου σπουδαστή. Τε­ λικά, πιλότος του αεροσκάφους Piper J-3 Cub, που ανέλαβε τον αέρινο «περίπατο» της πρώτης κυρίας των ΗΠΑ, ορίστηκε ο

Πανοραμική άποψη του αεροδρομίου του Τασκίγκι στις 11 Φεβρουάριου του 1943. Τρία χρόνια νωρίτερα, η περιοχή αυτή διέθετε μόλις έναν μικρό διάδρομο, ο οποίος εξυπηρετούσε μόνο μικρά αεροσκάφη.

Στη διάρκεια της επίσκεψής της στο Ινστιτούτο του Τασκίγκι τον Μάρτιο του 1941, η Ελεωνόρα Ρούζβελτ -Πρώτη Κυρία των ΗΠΑανέβηκε σε ένα μικρό αεροσκάφος με χειριστή τον μαύρο εκπαιδευτή Τσαρλς «Τσιφ» Αντερσον. Εκείνη την περίοδο η αμερικανική κυβέρνηση δεν επέτρεπε στους μαύρους πιλότους να πετούν με στρατιωτικά αεροσκάφη.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 6 9

Δεκατρία μέλη της τάξης 43- C ποζάρουν μπροστά από ένα εκπαιδευτικό Ρ-40. Η λέξη «Tondelayo» είναι ορατή στο μπροστινό μέρος της ατράκτου. Η φωτογραφία ελήφ&η στο Τασκίγκι το 1943.

Curtiss P-40L-10 (42-10841) «Nona II» Α2-4. Το συγκεκριμένο αεροσκάφος, με πιλότο τον υπολοχαγό Αλβα Τεμπλ, επιχειρούσε με την 99η ΜΜ στο αεροδρόμιο της Μάντνα στην Ιταλία τον Νοέμβριο του 1943. Φέρει δίχρωμη παραλλαγή dark earth (FS 30118) και middle stone (FS 30266) με azure blue (FS 35231) στο κάτω μέρος της ατράκτου (εικονογράφηση: Γώργος Τσόρβας για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική).

7 0 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Τελικά, στις 19 Ιουλίου του 1941 και μετά από απίστευτες γρα­ φειοκρατικές κωλυσιεργίες, 11 δόκιμοι και ένας μόνιμος αξιω­ ματικός του Στρατού, ο Βενιαμίν Ντέιβις, αποτέλεσαν την τά­ ξη 42-C του Τασκίγκι ξεκινώντας την εκπαίδευσή τους

Η ΒΑΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Αρχικά, οι δόκιμοι εκπαιδεύτηκαν σε διπλάνα Boeing Stearman ΡΤ-17 στο αεροδρόμιο του Μότον, για να μεταφερ­ θούν στη συνέχεια στο υπό κατασκευή Στρατιωτικό Αεροδρό­ μιο του Τασκίγκι (ΣΑΤ), όπου πραγματοποίησαν πτήσεις με Vultee ΒΤ-13 και ολοκλήρωσαν το προχωρημένο στάδιο της εκ­ παίδευσής τους σε ΑΤ-6 Texan. Ωστόσο, οι διακρίσεις συνεχίζο­ νταν και οι συνθήκες διαβίωσης στη βάση ήταν αντίξοες, παρά το γεγονός ότι οι εγκαταστάσεις είχαν πλέον ολοκληρωθεί. Ο ταγματάρχης Τζέιμς Ελισον, που διετέλεσε πρώτος διοικητής του ΣΑΤ και υπήρξε θερμός υποστηρικτής του όλου εγχειρή­ ματος, αναγκάστηκε να παραιτηθεί μετά από αφόρητες πιέ­ σεις που οι λευκοί κάτοικοι του Τασκίγκι άσκησαν σε άτομα που ανήκαν σε υψηλά στρατιωτικά κλιμάκια. Ειδικότερα, ο Ελισον κατηγορήθηκε για υπερπροστατευτική στάση απέναντι στους «οπλισμένους νέγρους», όπως αποκαλούσαν τους μαύ­ ρους εκπαιδευόμενους. Στη θέση του ανέλαβε ο συνταγμα­ τάρχης Φρέντερικ Κιμπλ, που ήταν υπέρμαχος των φυλετικών διακρίσεων αλλά και της πεποίθησης ότι οι μαύροι στερούντο ηγετικών ικανοτήτων. Ο Κιμπλ είχε εκμυστηρευτεί στους λευ­ κούς υφισταμένους του ότι, για όσο χρονικό διάστημα θα ήταν διοικητής του ΣΑΤ, κανένας μαύρος δόκιμος δεν θαπροαγόταν πάνω από τον βαθμό του λοχαγού. Περί τα τέλη του 1942 -έ­ πειτα από μια μυστική έρευνα που διεξήγαγε το Υπουργείο Στρατιωτικών για το ποιόν του Κιμπλ- τη διοίκηση της μονάδας ανέλαβε ένας πρώην εκπαιδευτής του Βενιαμίν Ντέιβις στο Ουέστ Πόιντ, ο συνταγματάρχης Νόελ Πάρις. Παρότι καταγόταν από πολιτεία του αμερικανικού νότου, ο

Τρεις άνδρες του προσωπικού εδάφους ελέγχουν μια εξωτερική δεξαμενή καυσίμων σε ένα Ρ-51 που βρισκόταν στο αεροδρόμιο του Ραμιτέλι, Ιταλία 1944.

Ο ταγματάρχης Τσαρλς Χολ ήταν ο πρώτος πιλότος του Τασκίγκι που κατέρριψε εχθρικό αεροσκάφος κατά τη διάρκεια αποστολής στο Καστελβετράνο στις αρχές Ιουλίου του 1943. Στη συγκεκριμένη φωτογραφία ο Χολ δέχεται τα συγχαρητήρια του υποστατήγου Τζων Κένε& Κάνον.

Πάρις αφοσιώθηκε πλήρως στην υλοποίηση του προγράμμα­ τος. Αυτός φρόντισε να εξομαλυνθούν οι σχέσεις μεταξύ των εκπαιδευόμενων της στρατιωτικής βάσης και των μελών της τοπικής κοινωνίας και κατέστησε σαφή την πρόθεσή του να βοηθήσει τους μαύρους σπουδαστές, χωρίς όμως να εξαλείψει τελείως τις φυλετικές διακρίσεις που σημειώνονταν εντός του στρατοπέδου. Η παρουσία του Πάρις, πάντως, αποτέλεσε ση­ μαντική ενίσχυση στην προσπάθεια αυτών που υποστήριζαν την παροχή ίσων ευκαιριών στους μαύρους εκπαιδευόμενους στην αμερικανική αεροπορία. Η τάξη 42-C αποφοίτησε από το ΣΑΤ στις 7 Μαρτίου του 1942. Από τους 12 σπουδαστές, οι έξι

Ο λοχαγός Εντ Γκλιντ και το πλήρωμα εδάφους κοντά στο αεροσκάφος με το οποίο συνήθως πετούσε ο υπολοχαγός της 301 ΜΜ Τσαρλς Ουάιτ. Το αεροσκάφος αυτό είναι ένα Mustang P-51D με το όνομα «Creamer's Dream» (χρωματική επεξεργασία ασπρόμαυρου πρωτοτύπου: Γ\ώργος Τσόρβας).

ITPATIÜTIKH ΙΣΤΟΡΙΑ 1 7 1

ΛΗΤΙΜΕΤηΠΟΙ ΜΕ ΤΑ ΓΕΡΜ ΑΝΙΚΑ ΑΕΡΙΟΘΟΥΜ ΕΝΑ Στις 24 Μαρτίου του 1945 η 15η ΑΔ εκτέλεσε την πιο μακρινή της αποστολή, μια πτήση 1.100 χιλιομέτρων κατά της βιομηχανίας κατασκευής τεθωρακισμένων Daimler-Benz που έδρευε στο Βερο­ λίνο. Η αποστολή αυτή έγινε στο πλαίσιο της προσπάθειας αντιπε­ ρισπασμού ενόψει της συμμαχικής επιχείρησης «Varsity». Η λέξη «Varsity» αποτελεί την κωδική ονομασία μιας αεραποβατικής επί­ θεσης που έγινε στις ανατολικές όχθες του Ρήνου. Για την υπο­ στήριξη των Β-17 της 463 ΣΒ επελέγησαν 59 Ρ-51 από την 332 ΣΜ. Η σμηναρχία αναχώρησε από το Ραμιτέλι στις 11.45, με πέντε αεροσκάφη να εγκαταλείπουν την αποστολή αμέσως μετά την α­ πογείωση. Τα υπόλοιπα 54 συνέχισαν με πορεία προς τον βορρά, ενώ 38 από αυτά συναντήθηκαν με τα βομβαρδιστικά πάνω από το Κάαντεν στη νότια Γερμανία, αποδεσμεύοντας τα Lockheed Ρ-38 Lightning της 1ης ΣΜ, που συνόδευε τα Β-17 μέχρι εκείνο το χρονι­ κό σημείο. Λίγο αργότερα, το Ρ-51 του συνταγματάρχη Ντέιβις πα­ ρουσίασε απώλεια πίεσης στα υδραυλικά, αναγκάζοντας έτσι τον επικεφαλής του σχηματισμού να αναθέσει τη διοίκηση στον ταγ­ ματάρχη Αρμουρ ΜακΝτάνιελ της 301 ΜΜ. Η σμηναρχία επρόκειτο να «παραδώσει» τα βομβαρδιστικά στην 31η ΣΜ πάνω από τα περίχωρα του Βερολίνου, αλλά τελικά αποφασίστηκε να συνοδεύσει τα Β-17 μέχρι τη γερμανική πρωτεύ­ ουσα, αφού η 31η ΣΜ καθυστέρησε και δεν έφτασε έγκαιρα στο σημείο συνάντησης. Καθώς ο σύνθετος σχηματισμός πλησίαζε στην περιοχή του στόχου στις 12.08, 25 περίπου εχθρικά μαχητικά -στην πλειοψηφία τους Me 262 από την Jagdgeschwader (Πτέρυγα Δίωξης - ΠΔ) 7- επιτέθηκαν στα αμερικανικά βομβαρδιστικά. Τα μα­ χητικά της 332 έσπευσαν να προστατεύσουν τα «Ιπτάμενα Φρού­ ρια», αναχαιτίζοντας τα πρώτα τέσσερα Me 262 που επιχείρησαν να περάσουν ανάμεσα στον σχηματισμό των προπορευόμενων Β-17, ερχόμενα από πίσω, ψηλά και δεξιά τους. Ο επικεφαλής των τεσσάρων Me 262 συνέχισε την κάθοδο, ενώ τα δύο επόμενα αεροσκάφη έκλιναν δεξιά και απομακρύνθηκαν από τον σχηματισμό των βομβαρδιστικών. Το τέταρτο αεριωθού­ μενο επιχείρησε απότομη άνοδο, στρεφόμενο στα αριστερά. Ο ανθυπολοχαγός Ρίτσαρντ Χάρντερ προσπάθησε να ακολουθήσει τα δύο μεσαία Me 262 που απομακρύνονταν, εξαπολύοντας αρκετές ριπές και υποστηρίζοντας αργότερα ότι προκάλεσε ζημιές σε ένα τουλάχιστον αεροσκάφος. Τα ίδια αεροσκάφη είχε εντοπίσει και ο ταγματάρχης Εντουιν Τόμας, ο οποίος ανέφερε σχετικά: «Η ομάδα των οκτώ αεροσκαφών, της οποίας ήμουν μέλος, απέρριψε τις ε­ ξωτερικές δεξαμενές καυσίμων, διέλυσε τον σχηματισμό και κατα­ δίωξε τα τζετ. Από κοινού με τον λοχαγό Βίνσεντ Μίτσελ κτυπήσαμε τουλάχιστον ένα από τα αεριωθούμενα». Ωστόσο, η αναφορά της 7ης ΠΔ για τη συγκεκριμένη ημερομηνία, εκτός από τις απώ­ λειες, δεν ανέφερε τίποτα σχετικό με την πρόκληση ζημιών σε κά­ ποιο από τα αεροσκάφη της. Την ίδια στιγμή, ένα Me 262 πραγματοποίησε βουτιά 30 μοιρών, περνώντας ακριβώς μπροστά από το ρύγχος του Ρ-51 που ανήκε στον ανθυπολοχαγό Ερλ Ρ «Σκίουρο» Λέιν, ο οποίος περιέγραψε σχετικά: «Φαινόταν σαν να προσπαθούσε να απεμπλακεί από την επίθεση που εξαπέλυσε εναντίον των βομβαρδιστικών. Εγώ, από την πλευρά μου, πλησίασα υπό γωνία 30 μοιρών και με αντίθετη φορά έβαλα εναντίον του από απόσταση 40 μέτρων, χωρίς όμως να τον έχω πλήρως κεντραρισμένο στο στόχαστρό μου. Εξαπέλυσα τρεις βραχείες ριπές και είδα το τζετ να βγάζει καπνούς. Ενα κομ­ μάτι του (είτε η καλύπτρα είτε ένα από τα καλύμματα των κινητή­ ρων) αποσπάστηκε από το υπόλοιπο αεροσκάφος». Ο Λέιν έπιασε εξαπίνης τον πιλότο του Me 262A-1/R1 (Wk - Nr. 110999), τον Γερμα­ νό άσσο υποσμηναγό Αλφρεντ Αμπς, ο οποίος είχε στο ενεργητικό του επτά επιτυχίες και είχε ήδη πραγματοποιήσει δύο επιτυχείς ε­ πιθέσεις στα συμμαχικά βομβαρδιστικά. Ο ίδιος περιέγραψε τη στιγμή της κατάρριψής του ως εξής: «Καθώς απομακρυνόμουν από τον σχηματισμό των βομβαρδιστικών, είδα βολίδες φωσφό­ ρου να χτυπούν το πιλοτήριο. Η μάσκα οξυγόνου μου καταστράφηκε και θραύσματα χτύπησαν το πρόσωπό μου. Ξεκίνησα τη δια­ δικασία εγκατάλειψης, σηκώνοντας το ρύγχος του αεροσκάφους για να ελαττώσω ταχύτητα. Εγκατέλειψα τελικά το αεροσκάφος, ενώ αυτό πετούσε με ταχύτητα 350 χιλιομέτρων στα 6.000 μέτρα

7 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

περίπου». Ο Λέιν σταμάτησε την επίθεση στα 5.200 μέτρα, ανέκτη­ σε ύψος και πραγματοποίησε μια κυκλική πορεία πάνω από το ση­ μείο όπου είχε ξεκινήσει η βουτιά του Me 262 του Αμπς. Τα μάτια του είδαν με ικανοποίηση το αεριωθούμενο να συντρίβεται στο έ­ δαφος και πυκνό μαύρο καπνό να αναδύεται σχεδόν αμέσως από το σημείο της πρόσκρουσης. Ο Αμπς, πέφτοντας με το αλεξίπτωτό του στην περιοχή του Βίτενμπουργκ, χτύπησε σε ένα δέντρο και υπέστη ολική ρήξη συνδέσμων στο γόνατο και κάταγμα στην επιγο­ νατίδα. Αυτή ήταν η τελευταία του πτήση στον πόλεμο. Ο ανθυπολοχαγός Ρίτσαρντ Χάρντερ, επιστρέφοντας στα 8.000 μέτρα μετά την άκαρπη καταδίωξη που επιχείρησε νωρίτερα, εντόπισε τρία ακόμα Me 262 να επιτίθενται στα Β-17 από ψηλά, πί­ σω και δεξιά. Καθώς πλησίαζε, τα αεριωθούμενα ματαίωσαν την ε­ πίθεσή τους, πραγματοποιώντας μια κλειστή δεξιά στροφή. Στη συνέχεια, χωρίστηκαν, με το ένα να βουτά προς το έδαφος, το δεύ­ τερο να πραγματοποιεί απότομη άνοδο και το τρίτο να συνεχίζει τη δεξιά στροφή του. Ο Χάρντερ επικεντρώθηκε στο τελευταίο και ε­ ξαπέλυσε πυρ εναντίον του, υποστηρίζοντας ότι προξένησε ζη­ μιές στην άτρακτο του τζετ. Μερικά λεπτά αργότερα, το Me 262Α1-1a/R1 (Wk - Nr.111676 «Gelb 6») του υποσμηναγού Ερνστ Βόρνερ είχε λάβει θέση επίθεσης κατά των βομβαρδιστικών. Βρέθηκε α­ κριβώς μπροστά στο Ρ-51 του υπολοχαγού Τσαρλς Μπράντλι, ο ο­ ποίος έδωσε πλήρη ισχύ στον κινητήρα του αεροσκάφους του για να πλησιάσει το τζετ. Ενώ βρισκόταν εντός βεληνεκούς, εξαπέλυ­ σε τέσσερις ριπές. Το αεριωθούμενο του Βόρνερ τυλίχτηκε στις φλόγες και τελικά συνετρίβη ακυβέρνητο. Αν και ήταν σοβαρά τραυματισμένος, ο Γερμανός πιλότος κατόρθωσε να εγκαταλείψει το φλεγόμενο αεροσκάφος, αλλά τα τραύματα που υπέστη δεν του επέτρεψαν να πετάξει ξανά. Ο ανθυπολοχαγός Ρόσκο Μπράουν εντόπισε με το P-51D «Bunnie», σε χαμηλότερο υψόμετρο, τέσσερα τζετ που κατευθύνονταν βόρεια και πραγματοποίησε μια απότομη κάθοδο για να τους επιτεθεί. Ξαφνικά, όμως, είδε ένα ακόμα Me 262 να τον προ­ σεγγίζει τυφλά και κάθετα, χωρίς δηλαδή να έχει αντιληφθεί την παρουσία του, κατεβαίνοντας από τα 7.300 μέτρα. Ο Μπράουν περιέγραψε τη σκηνή ιδιαίτερα παραστατικά: «Σήκωσα το ρύγχος του αεροσκάφους μου σε γωνία 15 μοιρών και εξαπέλυσα τρεις βραχείες ριπές σε απόσταση 450 μέτρων από εκείνον και ενώ βρι­ σκόμουν χαμηλά, πίσω και αριστερά του». Σχεδόν αμέσως ο υποσμηναγός Φραντς Κέλπ, πιλότος του αεριωθούμενου, εγκατέλειψε το αεροσκάφος του και άρχισε τη διαδικασία καθόδου στο έ­ δαφος με ασφάλεια. Τα τραύματά του ήταν τόσο σοβαρά, που τε­ λικά του στέρησαν την επάνοδό του στις τάξεις της Luftwaffe για το υπόλοιπο του πολέμου. Οι απώλειες των «Ερυθρών Ουρών» περιορίστηκαν σε τέσσερα αεροσκάφη, ενώ ένα πέμπτο έφερε ε­ κτεταμένες ζημιές, οι οποίες το ανάγκασαν να επιστρέψει εσπευ­ σμένα στο Ραμιτέλι.

To P-51D «Dearly Beloved» του ανθυπολοχαγού της 100 ΜΜ Ερλ Λέιν. Στις 24 Μαρτίου του 1945 ο Λέιν κατέρριψε το αεριωθούμενο αεροσκάφος Messerschmitt Me 262 του Γΐρμανού άσσου, υποσμηναγού Αλφρεντ Αμπς, στο πλαίσιο της μίας και μοναδικής αποστολής συνοδείας με στόχο το Βερολίνο, στην οποία έλαβε μέρος η 332 ΣΜ.

Εξι μαχητικά Mustang Ρ-51Β / C επιστρέφουν στη βάση τους μετά από μια άκαρπη αποστολή, όπως μαρτυρούν οι εξωτερικές δεξαμενές καυσίμων, τις οποίες φέρουν κάτω από τα φτερά τους και οι οποίες απορρίπτονταν μόνο σε συνθήκες μάχης (χρωματική επεξεργασία ασπρόμαυρου πρωτοτύπου: Γιώργος Τσορβάς).

(μεταξύ των οποίων και ο Ντέιβις) κατάφεραν να ολοκληρώ­ σουν το πρόγραμμα. Ακολούθησαν κι άλλες σειρές, αλλά το ποσοστό αποτυχίας ξεπερνούσε το 50% κάθε φορά. Αυτοί που δεν τα κατάφερναν περιορίζονταν στον υποβαθμισμένο ρόλο του οπλίτη σε κάποια υπηρεσία εντός του ΣΑΤ Ο Πάρις, θέλο­ ντας να μειώσει τον αριθμό αυτών που αποτύγχαναν στο πρό­ γραμμα, επέλεξε να πλαισιώσει τις επόμενες τάξεις, αρχής γενομένης από τη 42-F, αποκλειστικά με απόφοιτους του ΠΑΕΠ, οι οποίοι δεν θα περνούσαν από προκαταρκτική εκπαίδευση.

Το ΣΑΤ παρέλαβε κάποια παλαιά αεροσκάφη Bell Ρ-39 Airacobra και Curtiss Ρ-40 Warhawk για εξειδικευμένη εκπαίδευ­ ση σε αυτούς τους τύπους αεροσκαφών. Οι εκπαιδευόμενοι αποκαλούσαν τα Ρ-40 «ιπτάμενα φέρετρα», χαρακτηρισμός ο ο­ ποίος αποδείχτηκε προφητικός, καθώς στους μήνες που ακο­ λούθησαν τα αεροσκάφη αυτά στοίχισαν τη ζωή σε τρεις εκ­ παιδευόμενους. Τον Ιούλιο του 1942, με τους απόφοιτους της 42-G, το ΣΑΤ είχε πληρότητα 100% αλλά κανέναν διακριτό ρόλο στην ΑΣ. Μέχρι τον Απρίλιο του 1943 είχαν σταδιακά δημιουρ-

Στιγμιότυπο από ημερήσια ενημέρωση των ανδρών της 332ΣΜ/15η ΑΔ, τον Σεπτέμβριο του 1944 σε μια βάση στην Ιταλία. Διακρίνεται ο αξιωματικός υπηρεσίας, λοχαγός Εντουαρντ Γκλιντ, να υποδεικνύει στον επιχειρησιακό χάρτη τον στόχο - κάποια περιοχή στην Αυστρία.

Αφίσα για αγορά πολεμικών ομολόγων, η οποία αναπαριστά έναν μαύρο Αμερικανό πιλότο. Πάνω από το πορτρέτο του πιλότου διακρίνεται η έγγραφη παραίνεση «κρατήστε μας στον αέρα».

ITPATIQTIKH UTOPIA I 7 3

Δύο πιλότοι της 332ΣΜ συζητούν τα γεγονότα της αποστολής που μόλις τελείωσε. Τα Ρ-51 Mustang, όπως αυτό της φωτογραφίας, ήταν ιδανικά για μακρινές αποστολές συνοδείας βαρέων βομβαρδιστικών.

W

Ο ταγματάρχης Βενιαμίν Ντέιβις ανεβαίνει σε ένα εκπαιδευτικό αεροσκάφος ΑΤ-6 Texan στο Τασκίγκι τον Ιανουάριο του 1942. Ο Ντέιβις, γιος επίσης αξιωματικού, ήταν απόφοιτος της Στρατιωτικής Ακαδημίας του Ουέστ Πόιντ και πέρασε όλα τα χρόνια της φοίτησής του εκεί, όντας κοινωνικά απομονωμένος. Οι υπόλοιποι σπουδαστές τού απηύ&υναν τον λόγο μόνο στο πλαίσιο των κανονισμών της σχολής και για τις ανάγκες της εκπαίδευσης.

I I '

Πιλότοι της 332ΣΜ στο Ραμιτέλι της Ιταλίας. Από αριστερά διακρίνονται με τη σειρά οι: αν&υπολοχαγός ΝτέμπσεϊΜόργκαν, αν&υπολοχαγός Κάρολ Γούντς, ανΘυπολοχαγός Ρόμπερτ Νέλσον, ταγματάρχης Αντριου Τέρνερ (πιλότος του αεροσκάφους P-51C, που εικονίζεται στα αριστερά με το όνομα «Skipper’s Darlin»)Kai ανβυπολοχαγός Κλάρενς Λέστερ.

7 4 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ενα μέλος του πληρώματος εδάφους ασχολείται με την καθαριότητα ενός P-51C. Αξιοσημείωτη είναι η αντανάκλαση του άνδρα στην άτρακτο του αεροσκάφους, η οποία είναι άβαφη. Στο Ρ-51. πέραν του κώνου της έλικας και των χρωματικών διακριτικών της μονάδας, ήταν απαραίτητο να βαφτεί -με χρώμα olive drab (FS 34087}- και το άνω κομμάτι της ατράκτου από το ρύγχος μέχρι το μπροστινό μέρος του πιλοτηρίου, προς αποφυγή αντανακλάσεων του φωτός, οι οποίες επηρέαζαν την ορατότητα του πιλότου.

γηθεί στο ΣΑΤ οι 99, 100, 301 και 302 Μοίρες Μαχητικών (ΜΜ), με την 99η να πλαισιώνεται από τους πρώτους και πιο έμπει­ ρους απόφοιτους, και πρώτο διοικητή της τον αντισυνταγματάρχη Ντέιβις.

Η 99η ΜΜ ΣΤΟ ΜΕΤΠΠΟ Ενας παράγοντας που επέδρασε ευεργετικά στους από­ φοιτους του Τασκίγκι που πλαισίωναν την 99η ΜΜ ήταν η παρατεταμένη περίοδος αναμονής, μέχρις ότου να αναλάβουν υ­ πηρεσία κατά των δυνάμεων του Αξονα. Από τον Σεπτέμβριο του 1942 μέχρι και τον Απρίλιο του 1943 οι άνδρες της μοίρας εκτέλεσαν μεγάλο αριθμό ασκήσεων και έμαθαν να πετούν και να συνεργάζονται μεταξύ τους αρμονικά, αποτελώντας πλέον μια αδιάσπαστη ομάδα. Ωστόσο, και σε αυτό το διάστημα υ­ πήρξαν απώλειες δύο ακόμα πιλότων, που οφείλονταν στα μη­ χανικά προβλήματα των Ρ-40. Τελικά, την 1η Απριλίου του 1943 έφτασαν οι διαταγές για τη μετάθεση της μοίρας στο ευρωπαϊ­ κό μέτωπο. Πιο συγκεκριμένα, ως ημερομηνία αναχώρησης ο­ ρίστηκε η 15η Απριλίου. Υστερα από ταξίδι εννέα ημερών με το οπλιταγωγό «Mariposa», οι άνδρες της 99ης ΜΜ αντίκριζαν τις μαροκινές ακτές και το λιμάνι της Καζαμπλάνκα, σε αντίθεση

0

Γ ΙΟ Υ Γ Κ Ο Σ Λ Α Β ΙΑ

Κορσική ® Ρώμη

Μάνινα * ® Ραμιτέλι

ΙΤ Α Λ ΙΑ

Α Λ Β Α Ν ΙΑ

Νεάπολη .. . · Καποντιτσινο

Ή

(

•

ι Μπαρτσελόνα Πότσο νιι Γκότο

)

>

χ ^

Τέρμινι ®

% \

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ

Σικελία Ακρωτήριο * Μπον

ν

Λικστα « *

ΠαντελερΓα

Τ Υ Ν Η Σ ΙΑ Μάλτα

Χάρτης που απεικονίζει τις αεροπορικές βάσεις της Μεσογείου, από τις οποίες επιχειρούσαν οι πιλότοι της 99ης ΜΜ και, αργότερα, της 332ΣΜ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 7 5

Σχεδίαση χάρτη: Γιώργος Τσόρβας/ΓΝΩΜΩΝ

ΕΛΛΑΔΑ

Εκδοτική 2013

Μοντεκορβίνο

Σαρδηνία

με τις φήμες που τους ήθελαν να μεταβαίνουν στη Βρετανία. Μετά την αποβίβασή τους, οι πιλότοι αναγκάστηκαν να πορευ­ τούν πεζή (ελλείψει μεταφορικών μέσων) για 5 χιλιόμετρα υπό τον μεσημεριανό ήλιο προς τον υπαίθριο καταυλισμό τους. Μετά την τακτοποίηση των ανδρών στις σκηνές τους, ο α­ πόφοιτος της τάξης 42-F ανθυπολοχαγός Λιούις Περνέλ αποθήκευσε σε ένα ασφαλισμένο ερμάριο της μονάδας ένα μπου­ κάλι Κόκα Κόλα, που συνιστούσε το έπαθλο για την πρώτη κα-

Ο συνταγματάρχης Ουίλιαμ Μόμιερ ήταν διοικητής της 33ης ΣΜ, στην οποία είχε αρχικά ενσωματωθεί η 99η ΜΜ. Αυτός ήταν δυσαρεστημένος από τις επιδόσεις των πιλότων της 99ης ΜΜ και γι’ αυτόν τον λόγο, τον Σεπτέμβριο του 1943, έγραψε μια αναφορά στην οποία εξέθετε τις ανησυχίες του. Εξαιτίας αυτής της αναφοράς η οποία παρουσίαζε την 99η ΜΜ ως αναποτελεσματική σε συνθήκες μάχης, ειδικά συγκρινόμενη με την 79η ΣΜ που απαρτιζόταν από λευκούς πιλότους-οι μαύροι πιλότοι θεωρήθηκαν κατώτεροι του αναμενόμενου σε θέματα επιχειρησιακής δυνατότητας.

Μετά την ειδική εντολή του προέδρου Ρούζβελτ, χάρη στην οποία επιτρεπόταν στους μαύρους Αμερικανούς πολίτες να συμμετέχουν σε περισσότερα εκπαιδευτικά προγράμματα των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ, αρκετοί λευκοί εκπαιδευτές στάλθηκαν στο Τασκίγκι. Ο συνταγματάρχης Νόελ Πάρις ορίστηκε διοικητής της βάσης και θεωρείτο δίκαιος και, ως εκ τούτου, αρεστός στους δοκίμους πιλότους.

τάρριψη που θα επιτύγχανε η μοίρα. Την επομένη, η 99η ΜΜ μεταφέρθηκε 200 χιλιόμετρα ανατολικά, προς την αεροπορική βάση της Ουέντ Νίγια, που βρισκόταν κοντά στην πόλη Φεζ. Τα αμερικανικά μαχητικά (27 P-40L), που ήταν βελτιωμένες εκδό­ σεις των Warhawk, έφτασαν μια εβδομάδα αργότερα. Κατά την παραμονή τους στην Ουέντ Νίγια, οι πιλότοι της μονάδας εξοι­ κειώθηκαν τόσο με τον χειρισμό του P-40L όσο και με τις τα­ κτικές της αερομαχίας. Την ενημέρωση των πιλότων αυτών στη βόρεια Αφρική ανέλαβαν τρεις βετεράνοι αυτού του αεροσκάφους, ο συνταγ­ ματάρχης Φίλιπ Κόχραν και οι ταγματάρχες Ραλφ Κις και Ρόμπερτ Φάκλερ. Μεταξύ άλλων, ο Κόχραν είπε στους μαύρους ακροατές του: «Ο πιλότος του Ρ-40 είναι ο πιο γενναίος αερο­ πόρος σε αυτόν τον πόλεμο. Τα Bf 109 και Focke Wulf Fw 190 ξε­ περνούν το Ρ-40 σε ταχύτητα και υψόμετρο. Αν τα συναντήσε­ τε στον αέρα, δεν θα έχετε άλλη επιλογή από το να μείνετε και να τα αντιμετωπίσετε. Ωστόσο, υπάρχει ένα πράγμα που μπορείτε να κάνετε για να υπερισχύσετε έναντι αυτών. Το Ρ-40 μπορεί να πραγματοποιήσει κλειστή στροφή πολύ καλύτερα από όσο μπορούν τα αντίστοιχα καταδιωκτικά της Luftwaffe, αν εξαιρέσει, βέβαια, κανείς τα ελάχιστα ιταλικά Macchi 202 που πετούν στο αφρικανικό μέτωπο. Επομένως, όταν έχετε κάποιον αντίπαλο κολλημένο στην ουρά σας, πραγματοποιή­ στε απότομη κλειστή στροφή κοντά στο όριο της απώλειας στήριξης του αεροσκάφους σας και περιμέντε το πέρασμα του εχθρικού αεροσκάφους μπροστά σας. Αν προσπαθήσει να ακολουθήσει τον ελιγμό σας, τελικά θα καταλήξει μπροστά στο στόχαστρό σας». Επίσης, ο Κόχραν εκπαίδευσε τους άν­ δρες της 99ης Μ Μ σε επιθέσεις κάθετης εφόρμησης, τακτική που θα αποδεικνυόταν χρήσιμη στους επόμενους μήνες. Οι πιλότοι ήταν πλέον σε θέση να σώσουν τα αεροσκάφη τους, ό­ ταν αυτά παρουσίαζαν μηχανικά προβλήματα, πραγματοποιώ­ ντας αναγκαστικές προσγειώσεις σε δύο περιπτώσεις. Την 31η Μάίου του 1943 η μοίρα ενσωματώθηκε στους κόλπους της 33ης Σμηναρχίας Μαχητικών (ΣΜ) και μεταφέρ­ θηκε 1.500 χιλιόμετρα ανατολικότερα, στη Φαργιούνα, μια πε­ ριοχή της χερσονήσου Μπον στην Τυνησία, και πιο συγκεκρι­ μένα σε ένα αεροδρόμιο, το οποίο ο Βενιαμίν Ντέιβις περιέγραψε ως «αμμοπαγίδα». Αυτός ο χαρακτηρισμός δόθηκε ε­ ξαιτίας των ανέμων που σήκωναν σύννεφα σκόνης και καθι­ στούσαν επικίνδυνες τις απογειώσεις και προσγειώσεις λόγω της περιορισμένης ορατότητας που επέτρεπαν να έχουν οι πι­ λότοι. Το αεροδρόμιο ήταν γεμάτο από κατεστραμμένα Me 109, γεγονός που αποτελούσε απόδειξη της χρήσης του από τη Luftwaffe. Μπορεί οι μαύροι πιλότοι να μην είχαν αναλάβει ακόμα πλήρη δράση, ωστόσο είχαν ήδη αρχίσει να κατανοούν ότι εντάσσονταν ενεργά πλέον στην πολεμική μηχανή που α­ ντιμετώπιζε τις δυνάμεις του Αξονα. Στις ημέρες που ακολού­ θησαν, οι μαύροι πιλότοι ενημερώνονταν συνεχώς από πιλό­ τους της 33ης ΣΜ που είχαν καθημερινές επαφές με τον ε­ χθρό, ενώ, παράλληλα, έβλεπαν «ιδίοις όμμασι» τις ζημιές που προκαλούντο στα αεροσκάφη, τα οποία επέστρεφαν από τις ημερήσιες αποστολές διάτρητα από σφαίρες ή με τα πτε­ ρύγια και τα φτερά τους κομματιασμένα.

7 6 IΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ UTOPIA

Το Ραμιτέλι ήταν μια προσωρινή αεροπορική βάση, την οποία χρησιμοποιούσε η 332 ΣΜ. Οπως φαίνεται στη φωτογραφία, τον ίδιο χώρο χρησιμοποιούσαν και τα ντόπια αιγοπρόβατα, τα οποία βόσκουν ανέμελα σε μικρή απόσταση από τα Ρ-51 της μονάδας.

Ε Ι ΟΙΚΕΙΠΝ ΤΑ ΒΕΛΗ

Ο «Σπάνκι» Ρόμπερτς αναλάμβανε καθήκοντα διοικητή της 332 ΣΜ, όταν ο συνταγματάρχης Ντέιβις απούσιαζε από το μέτωπο. Επίσης, διετέλεσε υποδιοικητής της σμηναρχίας, όταν ο συνταγματάρχης βρισκόταν στην Ιταλία. Στη διάρκεια μιας επίθεσης εναντίον του αεροδρομίου του Γκροσβαρντάιν, ο Ρόμπερτς κατέστρεψε δύο Junkers Ju 88 και ένα Ju 87.

θειά του για τους μαύρους πιλότους. Αρνήθηκε να απευθύνει στρατιωτικό χαιρετισμό στον Ντέιβις κατά την πρώτη τους ε­ παφή, ενώ μετέθεσε εσκεμμένα κατά μία ώρα νωρίτερα την προγραμματισμένη πρωινή ενημέρωση της 3ης Ιουνίου του 1943, με σκοπό να προκαλέσει την αργοπορία των ανδρών της 99ης ΜΜ στην πρώτη τους επίσημη συμμετοχή στις συγκε­

λοκληρώσει την πρώτη της «ανεπίσημη» αποστολή με στόχο το αεροδρόμιο της οχυρωμένης νήσου Παντελερία, που βρισκό­ ταν σε απόσταση 71 χλμ. από τη χερσόνησο Μπον. Οι επιθέσεις κατά επίγειων στόχων συνεχίστηκαν και τις ε­ πόμενες ημέρες, με τους πιλότους να μην έχουν ακόμα εμπλακεί σε κάποια αερομαχία. Η πρώτη επαφή με τα εχθρικά αερο­ σκάφη έγινε στις 9 Ιουνίου, καθώς έξι P-40L συνόδευαν 12 Α-20 Havoc σε μια επίθεση στην Παντελερία. Η ανυπομονησία για ε­ μπλοκή σε αερομαχία που διέκρινε τους πιλότους της 99ης ΜΜ κατά τη διάρκεια της αποστολής, αφήνοντας ασυνόδευτα

ντρώσεις της 33ης ΣΜ. Μια ημέρα νωρίτερα η 99η ΜΜ είχε ο­

τα βομβαρδιστικά, χαρακτηρίστηκε από τον Μόμιερ ως ένδει­

Διοικητής της 33ης ΣΜ ήταν ο συνταγματάρχης Ουίλιαμ Μόμιερ, ένας αξιωματικός που έφερε το προσωνύμιο «το καρ­ φί». Ο Μόμιερ δεν έκρυψε από την πρώτη στιγμή την αντιπά-

> olive drab alum inum neutral grey

Insignia Red exhaust

insignia yellow

dirty white

rust

stainless steel

P-51C-10 (42-103960)«Skipper’s Dartin’ III» 1. Με το αεροσκάφος αυτό, ο ταγματάρχης Αντριου Τέρνερ της 100 ΜΜ επιχειρούσε από το αεροδρόμιο του Ραμιτέλι στην Ιταλία τον Σεπτέμβριο του 1944. Ο κώνος της έλικας αλλά και μέρος του πρόσθιου τμήματος της ατράκτου είναι χρώματος insignia red (FS 11136). Ακόμα, το ουραίο πτερύγιο αντιστάθμισης είναι χρώματος μαύρου (χαρακτηριστικό των αεροσκαφών της 100 ΜΜ), ενώ η κατασκευασμένη από αλουμίνιο άτρακτος είναι βαμμένη στο πρόσθιο άνω τμήμα της με olive drab (για να αποτραπεί η αντανάκλαση του ηλιακού φωτός) (εικονογράφηση: Γιώργος Τσόρβας για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική).

ITPATIQTIKH ΙΣΤΟΡΙΑ 17 7

ι o tv e Orao aluminum

ι insignia blue

t Insignia Red exhaust

ι neutral grey

stainless steel rust

dirty w hite

P-51D «Tall in the Saddle» A3-3. To συγκεκριμένο αεροσκάφος, με πιλότο τον υπολοχαγό Τζωρτζ Χάρντι, επιχειρούσε, με την 99η ΜΜ, στο αεροδρόμιο του Ραμιτέλι στην Ιταλία τον Φεβρουάριο του 1945. Ο κώνος της έλικας και το ουραίο τμήμα είναι χρώματος insignia red, το πρόσθιο μέρος της ατράκτου φέρει λωρίδα χρώματος insignia blue (FS 35044) και το ουραίο πτερύγιο αντιστάθμισης είναι χρώματος insignia blue (χαρακτηριστικό των P-51D της 99ης ΜΜ) (εικονογράφηση: Γιώργος Τσορβάς για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική).

ξη επιπολαιότητας και απειθαρχίας, στοιχεία που δεν λησμό­ νησε να συμπεριλάβει στην επίσημη αναφορά του προς τη δι­ οίκηση της ΑΣ. Επιπρόσθετα, σε κάθε επικοινωνία που είχε με το αρχηγείο της XII Διοίκησης Αεροπορικής Υποστήριξης (ΔΑΥ) εξακολουθούσε εσκεμμένα να μειώνει και να υποβιβάζει τις ε­ πιδόσεις της 99ης ΜΜ.

ΑΝΑΛΗΨΗ NEON ΚΑΘΗΚΟΝΤΩΝ Στις 11 Ιουνίου του 1943, μετά από συνεχείς βομβαρδι­ σμούς, η Παντελερία παραδόθηκε στους Συμμάχους και η XII ΔΑΥ έστρεψε την προσοχή της στη Σικελία. Η 33η ΣΜ μετα­ φέρθηκε στην Παντελερία, αλλά η 99η ΜΜ παρέμεινε στην Τυ­ νησία και εντάχθηκε στους κόλπους της 324 ΣΜ, μιας μονάδας που ανήκε στην 9η Αεροπορική Δύναμη (ΑΔ) και είχε μετακινη­ θεί στην Τυνησία, για να λειτουργήσει πλέον ως μονάδα εκπαί­ δευσης πιλότων που θα αναλάμβαναν να αντικαταστήσουν άλ­ λους. Πλάι στην 324 ΣΜ, η 99η ΜΜ έλαβε μέρος σε αρκετές α­ ποστολές που είχαν στόχο να συνοδεύσουν μέσα βομβαρδιστι­ κά και να πλήξουν επίγειους στόχους σε Σικελία και Ιταλία. Σε μια από αυτές τις αποστολές συνέβη ένα γεγονός που έπληξε τη φήμη της 99ης ΜΜ. Οταν οι πιλότοι των Ρ-40 εντόπισαν έναν

ΜΗΤΡΩΟ ΕΠΙΤΥΧΙΩΝ ΤΗΣ 332 ΣΜ Αεροσκάφη (στον αέρα)

111

ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΖΗΜΙΩΝ 25

Αεροσκάφη (στο έδαφος)

150

123

Λέμβοι/φορτηγίδες

16

24

40

Σιδηροδρομικά βαγόνια

58 0

561

619

23

23

Πυροβόλα Αντιτορπιλικά

3

0

3

1

0

1

Ιττττήλατα οχήματα Φορτηγά

15

100

115

6

81

87

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

Κτίρια/εργοστάσια

Μετασχηματιστές ενέργειας Μηχανές τρένων

ΣΥΝΟΛΟ 136 273

3

2

5

57

69

126

Ραντάρ

1

8

9

Τεθωρακισμένα σε πλατφόρμες

0

7

7

Αποθήκες καυσίμων/ πυρομαχικών

2

0

2

7 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

σχηματισμό εχθρικών βομβαρδιστικών, συνοδευόμενων από μαχητικά, αντί να ακολουθήσουν τις εντολές της αποστολής και να επιτεθούν στα βομβαρδιστικά, επέλεξαν να καταδιώ­ ξουν τα μαχητικά, επιτρέποντας έτσι στους Γερμανούς να βομ­ βαρδίσουν με επιτυχία τους στόχους τους. Στις 2 Ιουλίου του 1943 ο ανθυπολοχαγός Τσαρλς Χολ έγινε ο πρώτος πιλότος της μοίρας που κατέρριψε εχθρικό αερο­ σκάφος, ενώ πετούσε σε αποστολή συνοδείας στο Καστελβετράνο της Ιταλίας. Τα νέα μεταφέρθηκαν στον αμερικανικό Τύ­ πο και ο Χολ δέχθηκε συγχαρητήρια από αρκετούς υψηλόβαθ­ μους αξιωματικούς, παρόλο που η αεροπορική επιτυχία του ή­ ταν η μοναδική της 99ης ΜΜ μέσα σε διάστημα έξι μηνών. Στον αντίποδα αυτού του γεγονότος, η μοίρα είχε τις δύο πρώτες απώλειές της την ίδια ακριβώς ημέρα, με δύο αεροσκάφη της να καταρρίπτονται από αντιαεροπορικά πυρά. Για τις επιδόσεις της κοντά στην 324 ΣΜ, η 99η ΜΜ έλαβε εύφημο μνεία για την παροχή εξαιρετικής υπηρεσίας σε αποστολές τόσο στη διάρ­ κεια της συμμαχικής εισβολής στη Σικελία όσο και πριν από αυ­ τή. Με την ολοκλήρωση της απόβασης στη Σικελία η 99η ΜΜ ε­ πέστρεψε στους κόλπους της 33ης ΣΜ και μεταφέρθηκε στην αεροπορική βάση της Λικάτα, έχοντας πλέον τη δυνατότητα να επιχειρεί εγγύτερα στην Ιταλική χερσόνησο. Εκείνο το διάστη­ μα, μάλιστα, οι Γερμανοί δεν είχαν μεγάλη επιχειρησιακή δυνα­ τότητα στους ιταλικούς αιθέρες, με συνέπεια η 99η ΜΜ να πε­ ριοριστεί σε ρόλο εγγύς υποστήριξης και σε χερσαίους βομ­ βαρδισμούς. Περί τα τέλη Αυγούστου του 1943 ο αντισυνταγματάρχης Ντέιβις μετατέθηκε στις ΗΠΑ για να αναλάβει τη διοίκηση της 332 ΣΜ, η οποία τελούσε πλέον σε ενεργό υπηρεσία στο Τασκίγκι. Αντικαταστάτης του ορίστηκε ο Τζωρτζ «Σπάνκι» Ρόμπερτς, ο οποίος προήχθη σε ταγματάρχη. Επιστρέφοντας στις ΗΠΑ, ο Ντέιβις παρουσιάστηκε σε μια συνέντευξη Τύπου, στην οποία υποστήριξε ότι το πείραμα του Τασκίγκι ήταν επιτυχές. Το περιοδικό «Time» εξέδωσε τότε ένα άρθρο με έναν τίτλο-ερώτημα: «Το πείραμα επαληθεύτηκε;». Στο άρθρο περιέχονταν οι απόψεις του Ντέιβις αλλά και αρκετές αρνητικές κριτικές για την απόδοση της 99ης ΜΜ στο μέτωπο. Υπήρχε, μάλιστα, στο κείμενο και μια εικασία, σύμφωνα με την οποία η XII ΔΑΥ επρόκειτο να μεταθέσει την 99η ΜΜ στη Διοίκηση Παράκτιας Αεράμυνας (ΔΠΑ), για να υπηρετήσει σε αποστολές συνοδείας νηοπομπών και παράκτιας περιπολίας. Η εικασία αυτή δεν α­ πείχε πολύ από την αλήθεια.

Εκτός από τις αναφορές που υπέβαλε ο Μόμιερ, υπήρχαν και κάποιες άλλες αναφορές που υποβλήθηκαν από τον υπο­ στράτηγο Χάουζ (τον διοικητή της XII ΔΑΥ) αλλά και τον αντι­ στράτηγο Σπάατζ (τον διοικητή των συμμαχικών αεροπορικών δυνάμεων στο βορειοδυτικό αφρικανικό μέτωπο). Αυτές ήταν όλες αρνητικές για τις επιδόσεις της 99ης ΜΜ ενάντια στα ε­ χθρικά αεροσκάφη. Υπό το βάρος των περιστάσεων, ο διοικη­ τής της USAAF στρατηγός Αρνολντ, σκεφτόταν να αναστείλει το πρόγραμμα του ΣΑΤ. Μερικά μέλη της προεδρικής επιτρο­ πής για θέματα που αφορούσαν την ένταξη μαύρων σε στρα­ τιωτική υπηρεσία συναντήθηκαν στην Ουάσινγκτον με τον Ντέιβις, ο οποίος υπεραμύνθηκε της απόδοσης των ανδρών του, υποστηρίζοντας ότι οι αποστολές αυτών περιορίζονταν σε χερσαίους βομβαρδισμούς και εναντίον στόχων αρκετά μακρύτερα από την ακτίνα δράσης των γερμανικών αεροσκαφών. Η επιτροπή έκρινε ότι το χρονικό διάστημα που η 99η ΜΜ υπη­ ρετούσε στο μέτωπο ήταν βραχύ, ώστε να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα για τις επιδόσεις της, και δεν προέβη σε περαι­ τέρω ενέργειες. Ισως σε αυτό να συνέβαλε και το γεγονός ότι το μέτωπο της Μεσογείου διεπόταν από πλήρη επιχειρησιακή δραστηριό­ τητα και οι Σύμμαχοι χρειάζονταν όλες τις διαθέσιμες αεροπο­ ρικές μονάδες στην περιοχή. Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1943 η 99η ΜΜ μεταφέρθηκε σε ένα αεροδρόμιο στο Τέρμινι, κοντά στο Παλέρμο, για να υποστηρίξει την απόβαση των συμμαχι­ κών δυνάμεων στις ακτές του Σαλέρνο, της Καλαβρίας και του Τάραντα με τις επιχειρήσεις «Avalanche», «Baytown» και «Slapstick» αντίστοιχα. Δύο εβδομάδες αργότερα, στις 17 του ί­ διου μήνα, η μοίρα μεταφέρθηκε εκ νέου στην Μπαρτσελόνα Πότσο ντι Γκότο, έναν διάδρομο στο βορειοανατολικότερο ά­ κρο της Σικελίας, κοντά στη Μεσσήνη και σε ελάχιστη απόστα­ ση από τα παράλια της ηπειρωτικής Ιταλίας.

ΑΝΑΚΑΤΔΤΑΙΕΙΣ ΣΤΟ ΜΕΤΟΠΟ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ Οι ευρείας κλίμακας αεροπορικοί βομβαρδισμοί των γερ­ μανικών βιομηχανικών ζωνών και η επικείμενη εισβολή στην Ευρώπη έκαναν επιτακτική την ανάγκη για απασχόληση κάθε διαθέσιμου συμμαχικού μαχητικού σε αποστολές συνοδείας και χερσαίων βομβαρδισμών. Αυτό είχε ως φυσικό επακόλουθο την πλήρη αναδιοργάνωση της συμμαχικής αεροπορίας. Ετσι,

Πιλότοι της 332 ΣΜ παρατηρούν τους στόχους της αποστολής σε έναν επιχειρησιακό χάρτη. Από τον Ιούλιο του 1944 και εξής η 332 ΣΜ α\(έλαβε επίσημα καθήκοντα συνοδείας σε αποστολές στρατηγικών βομβαρδισμών με την 15η ΑΔ.

το επιτελείο της 9ης Αεροπορικής Δύναμης (ΑΔ) μεταφέρθηκε τον Οκτώβριο του 1943 στη Βρετανία και ανέλαβε καθήκοντα τακτικής αεροπορίας, απαρτιζόμενης από μονάδες οι οποίες προέρχονταν απευθείας από τις ΗΠΑ, ενώ, παράλληλα, οι υπάρχουσες σμηναρχίες της προσχώρησαν στις τάξεις της 15ης ΑΔ. Η τελευταία επιχειρούσε ήδη με πληθώρα βομβαρδιστικών σε βάσεις που βρίσκονταν στην Ιταλία, έχοντας στους κόλπους της και τη XII ΔΑΥ Η δύναμη των μαχητικών της XII ΔΑΥ επρόκειτο να μειωθεί σημαντικά τον Φεβρουάριο του 1943, μετά τη μετάθεση της ε­ μπειροπόλεμης 33ης ΣΜ, η οποία θα μεταφερόταν στην Ινδία και εν συνεχεία στην Κίνα, για να εκτελεί αποστολές συνοδεί­ ας και να παρέχει προστασία στα βομβαρδιστικά Boeing Β-29 που θα ξεκινούσαν βομβαρδισμούς στόχων σε ιαπωνικό έδα­ φος. Τον Δεκέμβριο του 1943 η 332 ΣΜ, έχοντας στις τάξεις της την 100,301 και 302 ΜΜ, έλαβε οδηγίες να μεταβεί στο μέτωπο της Μεσογείου, για να καλύψει το κενό της 33ης ΜΜ, απασχο­ λούμενη κυρίως σε ρόλο εγγύς υποστήριξης και διεξαγωγής παράκτιας περιπολίας. Η 99η ΜΜ, η οποία είχε μετατεθεί από την 33η στην 79η ΣΜ και επιχειρούσε από το αεροδρόμιο της Μάντνα, βόρεια της Φότζια, θα εντασσόταν και τυπικά πλέον

P-51B/C«Alice-Jo» 73. Το εικονιζόμενο αεροσκάφος επιχειρούσε, με την 302 ΜΜ, στο αεροδρόμιο του Ραμιτέλι στην Ιταλία τον Σετ~ζ. : : : του 1944. Πιλότος του ήταν ο ταγματάρχης Γουέντελ Προύιτ. Ο κώνος της έλικας και το ουραίο τμήμα είναι χρώματος insignia rec : · _ τ ιγ πρόσθιο μέρος της ατράκτου φέρει δίχρωμη λωρίδα, αποτελούμενη από οριζόντιες γραμμές χρώματος insignia red και insignia >~ cm ~S 33538). Το ουραίο πτερύγιο αντιστάθμισης είναι χρώματος insignia yellow (χαρακτηριστικό των P-51B/C της 302 ΜΜ) (εικονογραβ - — Γ ιώργος Τσόρβας για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική).

Π » Γ Γ I t Γ1 * <

”9

* olive drab alum inum ι neutral grey

» insignia Red exhaust dirty w hite

insignia yellow stainless steel ι rust

P-51D «Little Freddie» 88 . To αεροσκάφος αυτό, με πιλότο τον υπολοχαγό Φρέντι Χάτσινς, επιχειρούσε με την 302 ΜΜ στο αεροδρόμιο του Ραμιτέλι στην Ιταλία τον Οκτώβριο του 1944. Ο κώνος της έλικας και το ουραίο τμήμα είναι χρώματος insignia red, το πρόσθιο μέρος της ατράκτου φέρει λωρίδα χρώματος insignia yellow και το ουραίο πτερύγιο αντιστάθμισης είναι χρώματος insignia yellow (χαρακτηριστικό των P-51D της 302 ΜΜ). Τέλος, η κατασκευασμένη από αλουμίνιο άτρακτος είναι βαμμένη στο πρόσθιο άνω τμήμα της με olive drab (για να αποτραπεί η αντανάκλαση του ηλιακού φωτός) (εικονογράφηση: Γιώργος Τσόρβας για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική).

στην 332 ΣΜ μετά την έλευση της τελευταίας στην Ιταλία. Στις 27 Ιανουαρίου του 1944 και ενώ η 332 ΣΜ βρισκόταν εν πλω προς την Ιταλία, οι πιλότοι της 99ης Μ Μ κατέρριψαν 10 α­ εροσκάφη πάνω από το Αντζιο στο πλαίσιο της συμμαχικής επι­ χείρησης «Shingle». Οι επιτυχίες αυτές αποτέλεσαν το πρώτο θέμα σε αρκετές εφημερίδες των ΗΠΑ και η ηγεσία της USAAF άρχισε να βλέπει με διαφορετικό μάτι την 99η ΜΜ. Μέχρι εκεί­ νη τη στιγμή οι επιδόσεις της μοίρας στους χερσαίους βομ­ βαρδισμούς ήταν μέτριες, αλλά οι επιτυχίες του Αντζιο έδιναν την εντύπωση ότι οι μαύροι πιλότοι ήταν τελικά αποδοτικότε­ ροι στις αερομαχίες. Ο στρατηγός Αϊρα Ικερ, επικεφαλής της συμμαχικής αεροπορίας στο μέτωπο της Μεσογείου, πρότεινε την αξιοποίηση της 332 ΣΜ σε ρόλο συνοδείας βαρέων βομ­ βαρδιστικών, με την προϋπόθεση, βέβαια, ότι οι πιλότοι της θα αποκόμιζαν πρώτα αρκετές εμπειρίες σε συνθήκες μάχης. Στις αρχές Ιουνίου του 1944 η σμηναρχία εντάχθηκε στην 15η ΑΔ και εξοπλίστηκε με αεροσκάφη Republic Ρ-47 Thunderbolt, τα ο­ ποία ήταν καταλληλότερα σε ρόλο συνοδείας τόσο από τα Ρ40L όσο και από τα Ρ-39, που μέχρι τότε απάρτιζαν τις μοίρες της 332 ΣΜ. Σε δεύτερο στάδιο, τα Ρ-47 θα αντικαθίσταντο από τα ισχυρότερα North American Ρ-51 Mustang, όταν αυτά θα ήταν διαθέσιμα.

Ο συνταγματάρχης Ντέιβις επέλεξε να χρησιμοποιήσει το κόκκινο ως διακριτικό της σμηναρχίας, δίνοντας εντολή να βα­ φτεί με το συγκεκριμένο χρώμα ολόκληρο το ουραίο τμήμα των αεροσκαφών. Οι μαύροι πιλότοι είχαν αποκτήσει νέα ταυ­ τότητα και αποκαλούντο πλέον «Ερυθρές Ουρές». Ωστόσο, οι άνδρες της 99ης Μ Μ δεν ήταν ικανοποιημένοι από την ένταξή τους στην 332 ΣΜ, προφανώς γιατί οι ίδιοι είχαν ήδη γίνει απο­ δεκτοί από τις υπόλοιπες εμπειροπόλεμες μοίρες στο μέτωπο. Επιπλέον, η απειρία των υπολοίπων μοιρών της σμηναρχίας προοιώνιζε τη διάσπαση της 99ης ΜΜ, έτσι ώστε οι εμπειροπό­ λεμοι πιλότοι της να πλαισιώσουν τις υπόλοιπες μοίρες, για να ενσταλλάξουν στους νέους πιλότους κάθε γνώση που αποκό­ μισαν στη διάρκεια των επιχειρήσεων στις οποίες συμμετείχαν.

ΣΕ ΡΟΛΟ ΣΥΝΟΔΕΙΑΣ Η 99η ΜΜ εντάχθηκε και τυπικά πλέον στην 332 ΣΜ τον Ιούλιο του 1944, αν και είχε ξεκινήσει τις αποστολές συνοδεί­ ας έναν μήνα νωρίτερα. Η πρώτη της αποστολή είχε προορι­ σμό το Μόναχο και έλαβε χώρα στις 9 Ιουνίου, με τους πιλό­ τους της 99ης να καταρρίπτουν πέντε γερμανικά μαχητικά με τίμημα δύο βομβαρδιστικά. Ακολούθησαν αρκετές αποστολές, με σημαντικότερη αυτή της 18ης Ιουλίου, όταν οι «Ερυθρές Ουρές» κατέρριψαν 12 εχθρικά αεροσκάφη με κόστος τρία μα­ χητικά και 15 βομβαρδιστικά Boeing Β-17. Εκείνη την περίοδο η σμηναρχία μεταφέρθηκε στο αεροδρόμιο του Ραμιτέλι και ε­ ξοπλίστηκε εξ’ ολοκλήρου με Ρ-51. Κατά το προηγούμενο διά­ στημα η 99η ΜΜ, απασχολούμενη κυρίως σε αποστολές βομ­ βαρδισμών χερσαίων στόχων, επιχειρούσε από τα αεροδρόμια του Μοντεκορβίνο και του Καποντιτσίνο, τα οποία βρίσκονταν κοντά στη Νεάπολη.

Ο ανθυπολοχαγός Κλάρενς Λέστερ ήταν ένας ικανότατος πιλότος που υπηρετούσε στην 100 ΜΜ. Οι φίλοι του τον αποκαλούσαν «τυχεράκια», επειδή, εκτός των άλλων, στις 18 Ιουλίου του 1944 είχε καταρρίψει τρία εχθρικά αεροσκάφη μέσα σε πέντε λεπτά, χωρίς το δικό του P-51C «Miss Pelt» να υποστεί την παραμικρή ζημιά. Στη φωτογραφία ο Λέστερ δείχνει κάτι στο τζάμι του πιλοτηρίου, ενώ συνομιλεί με τον επικεφαλής του προσωπικού εδάφους, επιλοχία Κένιγκ Μόρμον, λίγο πριν απογειωθεί από τη βάση του Ραμιτέλι στην Ιταλία.

8 0 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Μετά τους δύο πρώτους μήνες αποστολών συνοδείας η 332 ΣΜ είχε χάσει τουλάχιστον 20 βομβαρδιστικά. Ωστόσο, τον Αύγουστο του 1944 οι απώλειες βομβαρδιστικών μειώθηκαν σημαντικά. Σε σύνολο 311 αποστολών συνοδείας οι μαύροι πι­ λότοι ενεπλάκησαν σε αερομαχίες σε 31 μόλις περιπτώσεις. Μάλιστα, από τις 9 Δεκεμβρίου του 1944 μέχρι και τις 14 Μαρ­ τίου του 1945 δεν υπήρξε καμιά επαφή με εχθρικά μαχητικά (!). Μόνο στις τελευταίες εβδομάδες του πολέμου η Luftwaffe έκα­ νε και πάλι απειλητική την παρουσία της στους αιθέρες. Η ε­ ξήγηση ήταν απλή. Δύο μήνες αφότου η 332 ΣΜ είχε αναλάβει επίσημα καθήκοντα συνοδείας, τα σοβιετικά στρατεύματα κα­ ταλάμβαναν τις πετρελαιοπηγές του Πλοέστι στη Ρουμανία, προκαλώντας έτσι στη Luftwaffe μεγάλες απώλειες σε καύσιμα. Η Γερμανική Αεροπορία αναγκάστηκε τότε να περιορίσει τις α­ ποστολές της και να στέλνει μαχητικά για να αναχαιτίσουν τα κύματα των συμμαχικών βομβαρδιστικών μόνο όταν αυτά απει­ λούσαν σημαντικούς στόχους, κυρίως γύρω από το Βερολίνο, δηλαδή αρκετά βορειότερα από την ακτίνα επιχειρησιακής δράσης της 15ης ΑΔ, που εκτελούσε αποστολές στη βόρεια Ιταλία, τα Βαλκάνια, την Αυστρία και τη νότια Γερμανία. Στις 24 Μαρτίου του 1945, πιθανώς για λόγους άσκησης προπαγάνδας, η 332 ΣΜ επελέγη για να συνοδεύσει την 463 Σμηναρχία Βομβαρδισμού (ΣΒ) σε μια αποστολή κοντά στο Β ε ­ ρολίνο με στόχο ένα εργοστάσιο κατασκευής τεθωρακισμένων της Daimler-Benz. Καθώς ο σχηματισμός των Β-17 προσέγγιζε τον στόχο, δέχθηκε επίθεση από περίπου 25 αεριωθούμενα Messerschmitt Me 262. Τρία βομβαρδιστικά καταρρίφθηκαν, ενώ οι πιλότοι της 332 ΣΜ κατέρριψαν τρία από τα συνολικά ο­ κτώ μαχητικά που υποστήριζε η αναφορά της 15ης ΑΔ για ε­ κείνη την αποστολή . Ωστόσο, αυτός ο ισχυρισμός ερχόταν σε αντίθεση με τα γερμανικά αρχεία, τα οποία ανέφεραν στις α­ πώλειες τους μόλις τέσσερα αεριωθούμενα. Μια από τις επι­ βεβαιωμένες επιτυχίες ανήκε στον Ανθυπολοχαγό Ερλ Ρ «Σκί­ ουρο» Λέιν, ο οποίος κατέρριψε το Me 262 του υποσμηναγού Αλφρεντ Αμπς. Για το υπόλοιπο του πολέμου η σμηναρχία περιορίστηκε σε αναγνωριστικές αποστολές, καθώς οι μαζικοί βομβαρδισμοί άρχισαν να φθίνουν εξαιτίας της ανυπαρξίας στρατηγικών στόχων, οι περισσότεροι εκ των οποίων είχαν ήδη κατακτηθεί από ξηράς. Οταν ο πόλεμος στην Ευρώπη τελείωσε, η 332 ΣΜ τέθηκε εκτός ενεργού υπηρεσίας και όλο το προσωπικό της, συμπεριλαμβανομένων και των υπηρετούντων στο Τασκίγκι, μετατέθηκε στην 477 Σύνθετη Σμηναρχία (ΣΣ) αποτελούμενη επίσης από μαύρους, στο αεροδρόμιο του Λόκμπουρν στο Οχάιο. Η 477 ΣΣ ήταν εξοπλισμένη με Β-25 Mitchell και Ρ-47 και, λίγο προτού παροπλιστεί το 1949, αποδέσμευσε τα βομβαρδι­ στικά Β-25, λαμβάνοντας έτσι τον πρότερο διακριτικό τίτλο της ως 332 ΣΜ.

0 ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΝΟΣ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣ Αναμφισβήτητα, η 332 ΣΜ άνοιξε τον δρόμο και δημιούργη­ σε νέα δεδομένα για τη μαζική αποδοχή των μαύρων Αμερικα­ νών στους κόλπους του Αμερικανικού Στρατού και την αξιο­ ποίησή τους σε πιο υπεύθυνες θέσεις. Ωστόσο, σε γενικές γραμμές, οι κριτικές που έλαβε η σμηναρχία σε ότι αφορά τις επιδόσεις της στη διάρκεια του πολέμου ήταν στην πλειοψηφία τους αρνητικές. Οι υπέρμαχοι του πειράματος έκαναν λό­ γο για ρατσιστικές πρακτικές, που είχαν ως μοναδικό στόχο να απαξιώσουν την προσπάθεια και τα επιτεύγματα των μαύρων στρατιωτών. Η στατιστική δικαιώνει τους πολέμιους του εγχει­ ρήματος, χωρίς, όμως, να ληφθούν υπόψη το καθεστώς, οι

Αεροσκάφη Mustang Ρ-51Β / Οτης 100 ΜΜ στο Ραμιτέλι της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο του 1944. Στα δεξιά διακρίνονται δύο εξ αυτών με τα ονόματα «Skipper’s Darlin’ III» και «Miss Pelt». Αυτά ανήκαν στον ταγματάρχη Αντριου Τέρνερ και τον υπολοχαγό Κλάρενς Λέστερ αντίστοιχα.

συνθήκες αλλά και οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες επιχειρού­ σαν οι μαύροι πιλότοι. Ισως η αλήθεια να κρύβεται κάπου ανά­ μεσα στην πραγματικότητα των αριθμών και στο θάρρος μιας χούφτας ανδρών, που δεν δίστασαν να πολεμήσουν τον ε­ χθρό, ακόμα κι όταν αυτοί δέχονταν «πυρά» από την ίδια τους τη χώρα. Η προσπάθεια που έκαναν απέδωσε καρπούς. Στις 26 Ιουλί­ ου 1948 ο πρόεδρος Τρούμαν υπέγραψε την Ειδική Εντολή No. 9981 με την οποία προχωρούσε σε κατάργηση των φυλετικών διαχωρισμών στις τάξεις των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ. Σχεδόν έναν χρόνο αργότερα η 332 ΣΜ διαλύθηκε και τα μέλη της απορροφήθηκαν στις τάξεις της USAF έχοντας για πρώτη φορά στην Ιστορία ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις με τους λευκούς συναδέλφους τους. Ο Βενιαμίν Ντέιβις συνέχισε τη στρατιωτική του καριέρα αναλαμβάνοντας τη διοίκηση αρκε­ τών μονάδων ανά την υφήλιο -κυρίως στην Απω Ανατολή- για να αποστρατευθεί τελικά την 1η Φεβρουάριου 1970 με τον τι­ μητικό βαθμό του αντιπτεράρχου. Η ηθική δικαίωση των απο­ φοίτων του Τασκίγκι συνοψίζεται σε ένα κείμενο της USAF στις 11 Μάί'ου 1949: «Ολα τα άτομα, ανεξαρτήτως φυλής, θα έχουν ίδιες ευκαιρίες για διορισμό, εξέλιξη, επαγγελματική βελτίω­ ση, προαγωγή και παραμονή σε όλους τους κλάδους της Αερο­ πορίας των ΗΠΑ».El

(1) Blackman, Douglas A: SLAVERY BY ANOTHER NAME: THE RE­ ENSLAVEMENT OF BLACK AMERICANS FROM THE CIVIL WAR TO WORLD WAR II, Doubleday, New York, 2008. (2) Coggins, Patrick C.: TUSKEGEE AIRMAN FIGHTER PILOT, Trafford Publishing, USA, 2008. (3) Davis, Benjamin O., Jr.: AMERICAN: AN AUTOBIOGRAPHY, Smithsonian Institution Press, Washington, 1991. (4) Dryden, Charles W., Benjamin O. Davis, Jr.: A-TRAIN: MEMOIRS OF A TUSKEGEE AIRMAN, University of Alabama Press, Tuscaloosa, 2002. (5) Francis, Charles E., Adolph Caso: THE TUSKEGEE AIRMEN: THE MEN WHO CHANGED A NATION, 5th ed., Branden, Boston, 2008. (6) Homan, Lynn M., Thomas Reiliey: BLACK KNIGHTS, Pelican. Gretna, LA, 2001.

ITPATIQTIKH UTOPIA I 81

Το *Birmingham» στην τελική φάση επισκευών στη βάση Μάρε Αϊλαντ, τον Φεβρουάριο του 1944.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ

Καιά ιη διάρκεια ίου Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ίο καταδρομικό ((Birmingham» ίου Αμερικανικού Ναυτικού βρέθηκε οτο επίκεντρο mc öpaanc υφιστάμενο πλήγματα σε τρεις διαφορετικές περιπτώσεις. Η συμμετοχή του στην αεροναυμαχία στον κόλπο του Λέυτε στις Φιλιππίνες, τον Οκτώβριο του 1944, μπορεί να χαρακτηριστεί ως τραυματική, διότι υπέοτη σημαντικές ζημιές έμμεσα από εχθρική δράση. Το καταδρομικό συμμετείχε στις προσπάθειες κατάσβεσης των εστιών πυρκαγιάς οτο αεροπλανοφόρο ((Princeton», με αποτέλεσμα το πλήρωμά του να αποδεκατιοτεί από μια τεράστια έκρηξη.

TO KATMPOMIKO

USS «BIRMINGHAM» n o ΛΕΫΪΕ 01 mince

ιπγ κοϋάοεωΓ

l

Η αποτύπωση της τεράστιας έκρηξης που σάρωσε το καταδρομικό «Birmingham», προξενώντας υλικές ζημιές και σε παρακείμενα πλοία. Η σφοδρότητα της έκρηξης είναι έκδηλη.

τις 24 Οκτωβρίου 1944, ένα μοναχικό ιαπωνικό αε­ ροσκάφος κάθετης εφόρμησης Yokosuka D4Y Judy

Σ

κατάφερε, λίγο πριν τις 10.00 το πρωί, να πλήξει το αεροπλανοφόρο U SS «Princeton» (CVL-23) με μία βόμβα των 250 kg. Το αεροπλανοφόρο έπλεε στον κόλπο του Λέυτε στις Φιλιππίνες, όταν η βόμβα διαπέρασε δύο καταστρώματα και εξερράγη σε ένα υπόστεγο με αε­ ροσκάφη που ανεφοδιάζονταν για μια αποστολή. Μέσα σε 30 λεπτά, το αεροπλανοφόρο είχε χάσει το προωστικό σύ­ στημα και τυλίχθηκε στις φλόγες. Για την κατάσβεση της πυρκαγιάς συγκροτήθηκε μια μικρή ομάδα από δύο κατα­ δρομικά και τέσσερα αντιτορπιλικά που έσπευσαν να συν­ δράμουν το πληγωμένο πλοίο. Ανάμεσα στα πλοία περιλαμβανόταν το καταδρομικό U SS «Birmingham» (CL-62) της κλάσης «Cleveland».

Η ΚΟΛΑΣΗ ΤΟΥ ΛΕΫΤΕ Το καταδρομικό «Reno» συμμετείχε για λίγο στις προσπάθειες κατάσβεσης του «Princeton», αλλά σύντομα παραχώρησε τη θέση του στο « Birmingham».

Το καταδρομικό «Birmingham» και το αεροπλανοφόρο «Princeton» θεωρητικά ανήκαν στην ίδια κλάση, διότι το τε­ λευταίο κατασκευάστηκε από τη μετασκευή του «Tallahassee» (CL-61). To «Princeton» καθελκύστηκε στις 18 Οκτωβρίου 1942 και εντάχθηκε σε υπηρεσία στις 25 Φ ε­ βρουάριου 1943. Αντίστοιχα, το «Birmingham» καθελκύστη­ κε στις 20 Μαρτίου 1942 και εντάχθηκε σε υπηρεσία στις 29 Ιανουαρίου 1943. Τον Οκτώβριο του 1944, τα δύο πλοία ανήκαν στην Ομάδα Επιχειρήσεων Task Group (TG) 38.3, η οποία αποτελούσε μέλος της Δύναμης Επιχειρήσεων Task Force (TF) 38 του υποναυάρχου Μαρκ Μίτσερ. Το πρωινό της 24ης Οκτωβρίου 1944, η TG 38.3 έπλεε σε απόσταση

To «Birmingham» στη ναυπηγική κλίνη για την επιδιόρθωση των ζημιών που προκλή&ηκαν από τορπίλη, στις 8 Νοεμβρίου 1943.

160 χλμ. ανατολικά της νήσου Λουζόν στις Φιλιππίνες, με τα αεροσκάφη της να αντιμετωπίζουν αντίστοιχα ιαπωνικά που είχαν απογειωθεί από χερσαίες βάσεις. Στις 09.39 ένα μοναχικό Judy εξαπέλυσε δύο βόμβες εναντίον του «Princeton» και μία από αυτές βρήκε τον στόχο της. Στις 09.53, το ελαφρύ αντιαεροπορι­ κό καταδρομικό «Reno» (CL-96) και τα αντιτορπιλικά «Cassin Young» (DD-973), «Gatling» (DD-671) και «Irwin» (DD-794) συγκρότησαν μια προστατευτική ασπίδα γύρω από το πληγωμένο αεροπλανοφό­ ρο. Δέκα λεπτά αργότερα, στην ομάδα προστέθηκε και το καταδρομικό «Birmingham» (CL-62) με τον ισχυρό α­ ντιαεροπορικό οπλισμό. Κυβερνήτης του καταδρομικού ήταν ο πλοίαρχος "Γό­ μας Μπράουνινγκ Ινγκλις που ήταν απο­

φασισμένος να παράσχει κάθε δυνατή βοήθεια: «Θεωρούσα ότι το "Birmingham" ήταν το πιο κατάλληλο πλοίο για να αντι­ μετωπίσει τις φωτιές εξαιτίας του εξο­ πλισμού μας. Διαθέταμε μεγάλο αριθμό αντλιών καθώς και μάνικες πυρόσβεσης στο μεγάλο κατάστρωμα. Το σχέδιό μου προέβλεπε ότι θα ξεκινούσαμε την κατά­ σβεση του "Princeton" από την πλώρη και θα κινούμασταν προς τα πίσω, ώστε ταυ­ τόχρονα να απομακρυνόμαστε από κάθε δυνητικό κίνδυνο». Υστερα από αίτημα του πλοιάρχου Ινγκλις, στην ομάδα προ­ στασίας προστέθηκε και το αντιτορπιλικό «Morrison» (DD-560). Δύο εκρήξεις συντάραξαν το «Princeton», καθώς το «Birmingham» προ­ σέγγισε το αεροπλανοφόρο στις 10.10. Οι ιαπωνικές αεροπορικές επιθέσεις συ­

Σχέδιο δύο όψεων των καταδρομικών κλάσης «Cleveland». Δεσπόζουν οι τέσσερις τριπλοί πύργοι των 6 in (ανά δύο) στην πλώρη και στην πρύμνη.

8 4 ITPATIQTIKH ΙΣΤΟΡΙΑ

νεχίζονταν και το «Birmingham» προσέγ­ γισε την αριστερή πλευρά, ενώ δύο κύ­ ριες εστίες φωτιάς μαίνονταν στο αερο­ πλανοφόρο. Πάνω στο «Princeton» είχαν απομείνει μόλις 50 άνδρες για την αντι­ μετώπιση των εστιών μαζί με τον κυβερ­ νήτη, πλοίαρχο Μπουράκερ. Ο πλοίαρ­ χος Ινγκλις ανέλαβε τον γενικό συντονι­ σμό των ενεργειών κατάσβεσης, περιγράφοντας με τα εξής λόγια την κατά­ σταση: «Το αεροπλανοφόρο είχε τυλιχθεί στις φλόγες και στον πυκνό μαύρο καπνό από την περιοχή της γέφυρας ως την πρύμνη. Φλόγες ξεπηδούσαν από το υπόστεγο κάτω από το κατάστρωμα πτή­ σης. Πολύ συχνά ακούγονταν εκρήξεις από πυρομαχικά ή βόμβες αεροσκαφών. Τα αντιτορπιλικά "Cassin Young" και "Irwin" βρίσκονταν ήδη κοντά στο πληγωμένο α­ εροπλανοφόρο για την περισυλλογή των επιζώντων, ενώ το καταδρομικό "Reno" και το αντιτορπιλικό "Gatling" είχαν δημι­ ουργήσει έναν προστατευτικό κλοιό. Οταν ανέλαβα τον συντονισμό της επι­ χείρησης, ως ο αρχαιότερος αξιωματι­ κός, διέταξα τα ευέλικτα αντιτορπιλικά να επικεντρωθούν στην περισυλλογή των επιζώντων και να μη συνεχίσουν τις προσπάθειες πυρόσβεσης. Ο ζήλος που επέδειξαν υπήρξε φανταστικός εκδηλώ­ νοντας απροθυμία να εγκαταλείψουν την προσπάθεια, αλλά οι διαταγές μου ή­ ταν ρητές». Στις 11.00, το καταδρομικό ανέπτυξε δύο μάνικες και ξεκίνησε τις διαδικασίες κατάσβεσης. Για τις επόμενες 2,5 ώρες, το καταδρομικό προσπαθούσε απεγνω­ σμένα να παραμείνει πλευρικά του αερο­ πλανοφόρου με συχνές επαφές. Ενας ναύτης ανέφερε ότι τα δύο πλοία σαν να προσπαθούσαν να καταστρέψουν το ένα το άλλο με τις συχνές επαφές. Τα άλλα πλοία προσπάθησαν να συμμετάσχουν στην κατάσβεση από τη δεξιά πλευρά, αλλά οι προσπάθειές τους δεν τελεσφό­ ρησαν εξαιτίας του πυκνού καπνού. Κατάφεραν, όμως, να περισυλλέξουν την πλειοψηφία των ανδρών του «Princeton» που είχαν εγκαταλείψει το πλοίο. Ορι­ σμένοι άνδρες του «Princeton» διέπραξαν το μοιραίο λάθος να εγκαταλείψουν το πλοίο από την αριστερή πλευρά με σχοινιά, με αποτέλεσμα να συνθλιβούν από το «Birmingham». Το «Birmingham» είχε αναπτύξει συ­ νολικά 14 μάνικες και τα αποτελέσματα ήταν ήδη ορατά. Η πρώτη εστία τέθηκε υπό έλεγχο και το καταδρομικό μετακινήθηκε προς τα πίσω, ώστε η πλώρη του πλέον να βρίσκεται δίπλα από την πρύ­ μνη του αεροπλανοφόρου. Στις 13.00, ο πλοίαρχος Ινγκλις έστειλε μια ομάδα 38

£ Το οπίσθιο τμήμα του «Princeton» εξερράγη, όταν η φωτιά έφθασε στο διαμέρισμα φύλαξης τορπιλών και βομβών. εθελοντών στο αεροπλανοφόρο, αλλά η παραμονή τους στο πλοίο υπήρξε σύντο­ μη, διότι το καταδρομικό αποσύρθηκε για να λάβει θέση άμυνας. Μέχρι τις 13.30 οι ναύτες είχαν επιστρέφει, διότι τα αντιτορπιλικά είχαν εντοπίσει κάποιο άγνωστο υποβρύχιο ίχνος σε απόσταση μικρότερη των 2.000 μ., ενώ σε εξέλιξη βρισκόταν μία ακόμα αεροπορική επίθε­ ση. Τα ιαπωνικά αεροσκάφη δεν κατάφεραν να διαπεράσουν την αμερικανική α­ σπίδα που είχε δημιουργηθεί από τα αε­ ροσκάφη του αεροπλανοφόρου «Essex», ενώ ο συναγερμός για την υποβρύχια α­ πειλή αποδείχθηκε λανθασμένος. Στις 14.06, το «Birmingham» απέστειλε την α­ ναφορά του προς τα ανώτερα κλιμάκια της TG 38.3, βάσει της οποίας η κατάστα­ ση παρουσιαζόταν πιο αισιόδοξη: «Η φω­ τιά έχει περιοριστεί στο οπίσθιο τμήμα του αεροπλανοφόρου και οι προοπτικές για την κατάσβεσή της είναι πλέον αρκε­ τά καλές». Στην πραγματικότητα, όμως, η μικρή ανάπαυλα στις προσπάθειες κα­ τάσβεσης υπήρξε καθοριστική, διότι το «Princeton» δεν μπορούσε να αντιμετωπί­ σει με ίδια μέσα τις εστίες. Λίγο μετά τις 14.30, το «Birmingham» προσέγγισε και πάλι το «Princeton» για την επανέναρξη της διαδικασίας. Ο αν­ θυποπλοίαρχος Αλαν Ριντ που ήταν επι­ κεφαλής της ομάδας αρωγής η οποία θα αποβιβαζόταν και πάλι στο «Princeton», εκτιμούσε ότι μία ακόμα ώρα δράσης με τις μάνικες θα ήταν -κατά πάσα πιθανό­ τητα- επαρκής για την κατάσβεση της φωτιάς στο οπίσθιο τμήμα του πλοίου. Η φωτιά βρισκόταν σε εξέλιξη για περίπου πέντε ώρες, χωρίς όμως μέχρι τότε να έ­ χει προκαλέσει ιδιαίτερα σημαντικές ζημιές. Παρά τους ισχυρούς άνεμους που έ­ πνεαν στην περιοχή ξεπερνώντας τους 20 κόμβους, το «Birmingham» προσέγγισε το αεροπλανοφόρο σε απόσταση μικρό­ τερη των 15 μ. Στο κατάστρωμα του κατα­ δρομικού βρισκόταν μεγάλος αριθμός ανδρών που, εκτός από την επάνδρωση των αντιαεροπορικών πυροβόλων, συμ­ μετείχαν ενεργά στις εργασίες πυρόσβε­ σης. Ο πλοίαρχος του «Princeton» επιθυ­ μούσε την έναρξη ρυμούλκησης του αε­ ροπλανοφόρου από το καταδρομικό «Reno», αλλά ο σχετικός εξοπλισμός του

y

τελευταίου είχε υποστεί ζημιές από μια επίθεση αυτοκτονίας ιαπωνικών αερο­ σκαφών τις προηγούμενες ημέρες. Η ε­ μπλοκή του Ινγκλις υπήρξε καθοριστική, συστήνοντας στον πλοίαρχο Μπουράκερ την κατάσβεση της μοναδικής εστίας και, στη συνέχεια, τη ρυμούλκηση του «Princeton» από το «Birmingham» που διέ­ θετε λειτουργικό εξοπλισμό, αν και είχε ήδη υποστεί ζημιές από την επαφή με το αεροπλανοφόρο. Ξαφνικά, στις 15.23, το οπίσθιο τμήμα του «Princeton» εξερράγη, όταν η φωτιά έφθασε στο διαμέρισμα φύλαξης τορπι­ λών και βομβών. Εκτιμάται ότι 400 βόμ­ βες των 100 lb και 65 βόμβες θραυσματοποίησης ανατινάχθηκαν, έχοντας πλέον ξεπεράσει τα επιτρεπτά όρια θερμοκρα­ σίας. Σχεδόν 55 μέτρα από το οπίσθιο κατάστρωμα πτήσης εξακοντίστηκαν στον αέρα. Μια τεράστια γλώσσα φωτιάς ξεπήδησε από το οπίσθιο τμήμα, μαζί με πυκνό πορτοκαλί καπνό, σε ύψος μερι­ κών δεκάδων μέτρων. Η κατάσταση ήταν τραγική για το «Birmingham» εξαιτίας του

Χαρακτηριστική όψη του USS «Birmingham» στην περιοχή της Βιρτζίνια, τον Φεβρουάριο του 1943. Το πλοίο είχε ενταχθεί σε υπηρεσία μόλις στις 29 Ιανουαρίου 1943. Κατασκευάστηκε στα ναυπηγεία Newport News.

μεγάλου αριθμού ανδρών που βρίσκο­ νταν στο κατάστρωμα. Από μια συνολική δύναμη 1.243 αξιωματικών και ναυτών, οι 229 φονεύθηκαν ακαριαία από την έκρη­ ξη, οκτώ υπέκυψαν στα τραύματά τους μέσα σε δύο ημέρες, τέσσερις ήταν α­ γνοούμενοι, 211 τραυματίστηκαν σοβα­ ρά και 201 υπέστησαν ελαφρύτερα τραύ­ ματα, όπως διαρρηγμένα τύμπανα και κατάγματα. Μέσα σε κλάσματα δευτερο­ λέπτων, συνολικά 653 μέλη του πληρώ­ ματος φονεύθηκαν ή τραυματίστηκαν, περισσότερο δηλαδή από το 50% του πληρώματος. Μια βροχή από θραύσματα έπεφτε για αρκετά δευτερόλεπτα πάνω στο καταδρομικό, όπως τμήματα εξοπλι-

Ενδιαφέρουσα φωτογραφία του «Birmingham», στην οποία αποκαλύπτονται λεπτομέρειες από τον οπλισμό του καταδρομικού. Στην πρύμνη διακρίνεται το ανοικτό υπόστεγο για το μεταφερόμενα υδροπλάνα που εξέρχονταν με τη βοήθεια του συστήματος ανύψωσης.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ IT * * J 5 5

Η ΚΛΑΣΗ ΚΑΤΑΔΡΟΜΙΚΏΝ ((CLEVELAND)) Τα καταδρομικά κλάσης «Cleveland» αποτέλεσαν το εξελικτικό βήμα των καταδρομι­ κών κλάσης «Brooklyn» και «St. Louis». Το ομώνυμο πλοίο της κλάσης «Cleveland» (CL-55) ξε­ κίνησε να κατασκευάζεται την 1η Ιουλίου 1940 και καθελκύστηκε την 1η Νοεμβρίου 1941. Η είσοδος των ΗΠΑ στον Β ’ ΠΠ επιτάχυνε το πρόγραμμα ναυπηγήσεων, ενώ η κλάση αναδείχθηκε στην πλέον πολυπληθή κλάση καταδρομικών. Ο κύριος οπλισμός αποτελείτο από τέσσερις τριπλούς πύργους με πυροβόλα 6 in/47 cal (152,4 mm) Mk 16, τα οποία εξαπέλυαν βλήματα διατρητικά θωράκισης βάρους 59 kg σε μεγίστη εμβέλεια 24 km (καλύπτοντας την απόσταση σε 84,9 δευτερόλεπτα). Το βάρος κά­ θε πύργου ξεπερνούσε τους 1681. Οι τέσσερις πύργοι υποστηρίζονταν από δύο συστήμα­ τα καθοδήγησης πυρός Mk 34, τα οποία ήταν εφοδιασμένα με ραντάρ Mk 8, στερεοσκοπι­ κό τηλέμετρο και οπτικά συστήματα. Ο δευτερεύων οπλισμός της κλάσης αποτελείτο από έξι δίδυμους πύργους με πυροβόλο των 5 in/38 cal (127 mm) με κατευθυντήρες πυρός Mk 37. Οι τελευταίοι ήταν εφοδιασμένοι με ραντάρ Mk 12 και Mk 22 (για τον προσδιορισμό του ύψους). Ο αντιαεροπορικός οπλισμός ήταν ιδιαίτερα ισχυρός και συνήθως αποτελείτο από 28 πυροβόλα Bofors των 40 mm σε δίδυμες (έξι) ή τετράδυμες παραλλαγές (τέσσερις) και 20 πυροβόλα Oerlikon των 20 mm, μονά ή δίδυμα κατανεμημένα σε διάφορες περιοχές. Ανάλογα με το πλοίο παρατηρούντο διαφοροποιήσεις. Για την καθοδήγηση των πυροβό­ λων Bofors των 40 mm υπήρχαν συστήματα Mk 51. Ο ηλεκτρονικός εξοπλισμός συμπληρω­ νόταν με ραντάρ έρευνας αέρος και επιφανείας. Επικουρικά, κάθε καταδρομικό μπορού­ σε να μεταφέρει ως οκτώ αεροσκάφη (δύο στους καταπέλτες και έξι στο υπόστεγο), αν και συνήθως μεταφέρονταν δύο έως τέσσερα υδροπλάνα OS2U ή SOC. Επιπροσθέτως, εκτός από τον ισχυρό οπλισμό, τα καταδρομικά απολάμβαναν ισχυρή προστασία από την προ­ στιθέμενη θωράκιση που έφθανε τα 127 mm σε μια πλευρική ζώνη του σκάφους μήκους σχεδόν 122 m. Τέσσερις λέβητες Babcock & Wilcox (πίεση 634 psi) κινούσαν ισάριθμους στροβίλους General Electric με συνολική ισχύ 100.000 shp, οι οποίοι με τη σειρά τους κινού­ σαν τέσσερις έλικες. Τα καταδρομικά κλάσης «Cleveland» άρχισαν να εντάσσονται σε υπηρεσία από τον Ιού­ νιο του 1942, καλύπτοντας τις απώλειες σε καταδρομικά τις οποίες είχε υποστεί το Αμερι­ κανικό Ναυτικό στο Θέατρο Επιχειρήσεων του Ειρηνικού (Pacific Theater of Operations) κα­ τά το πρώτο έτος του πολέμου. Συνολικά, 22 πλοία της κλάσης πολέμησαν στον Β ’ ΠΠ κερ­ δίζοντας 132 διακρίσεις (Battle Star) για τη συμμετοχή τους στις επιχειρήσεις. Η κλάση αποτέλεσε τη βάση για τα αεροπλανοφόρα κλάσης «Independence», τα οποία άρχισαν να ε­ ντάσσονται σε υπηρεσία από τον Φεβρουάριο του 1943. Μεταπολεμικά, ορισμένα μετατράπηκαν σε πυραυλοφόρα καταδρομικά με την εγκατάσταση του αντιαεροπορικού συστήματος RIM-2 Terrier και την αφαίρεση των πύργων της πρύμνης. Τα τελευταία εκσυγ­ χρονισμένα πλοία αποσύρθηκαν από την υπηρεσία το 1979.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΚΛΑΣΗΣ «CLEVELAND» ΠΛΗΡΩΜΑ

1.356

ΜΗΚΟΣ (m)

185,4

ΠΛΑΤΟΣ (m)

19,2 7

ΒΥΘΙΣΜΑ (m) ΕΚΤΟΠΙΣΜΑ ΚΕΝΟ (t)

10.614

ΙΠΠΟΔΥΝΑΜΗ (shp) ΘΩΡΑΚΙΣΗ

100.000

Ως 127 mm πλευρικά του σκάφους και ως 165 mm

ΜΕΓΙΣΤΟ ΕΚΤΟΠΙΣΜΑ (t) ΜΕΓΙΣΤΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ (kt) ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ

στο εμπρόσθιο τμήμα των πύργων 13.064 33 9.012 km με ταχύτητα πλεύσης 25 kt 4x3 6 in/47

ΟΠΛΙΣΜΟΣ

6x2 5 in/38 28x40 mm (4x4 και 6x2 ή 6x4 και 2x2) 17-21x20 mm Ως 8 υδροπλάνα

σμού, κάννες πυροβόλων, πυροσβεστή­ ρες διοξειδίου του άνθρακα, χαλύβδινα κομμάτια. Ευτυχώς, ορισμένα τμήματα μεγάλου μεγέθους εκτινάχθηκαν αρκε­ τά μακρύτερα, διότι, αν έπεφταν πάνω στο καταδρομικό, θα προκαλούσαν ακό­ μα μεγαλύτερες ζημιές. Εκτός από το

8 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

«Birmingham», η τεράστια έκρηξη του «Princeton» προκάλεσε υλικές ζημιές στα παρακείμενα αντιτορπιλικά «Morrison» και «Irwin» καθώς και στο κα­ ταδρομικό «Reno». Κραυγές πόνου και αγωνίας ακούγονταν παντού, ενώ για την ομάδα που επρόκειτο να επιβιβαστεί

και πάλι στο «Princeton» ο θάνατος υ­ πήρξε ακαριαίος. Ο κυβερνήτης και ο δεύτερος στην ιεραρχία αντιπλοίαρχος Ουίνστον Φολκ τραυματίστηκαν, καθώς βρίσκονταν στη γέφυρα και παρατηρούσαν τις εργασίες πυρόσβεσης. Ο αντιπλοίαρχος Φράνσις Ντούμποργκ, αξιωματικός βολών του κα­ ταδρομικού, βρισκόταν ανάμεσα σε δύο υπαξιωματικούς στη γέφυρα. Δεν έπαθε ούτε γρατζουνιά, ενώ οι δύο άνδρες φονεύθηκαν. Ο Φολκ έλαβε την άδεια από τον κυβερνήτη να κατέβει στο κατά­ στρωμα και το πρώτο του μέλημα υπήρξε η δημιουργία ομάδων για την παροχή των πρώτων βοηθειών. Ο ίδιος θυμάται: «Το αίμα ήταν τόσο πηκτό πάνω στο κα­ τάστρωμα, ώστε έπρεπε να ρίξουμε άμμο για να μην γλιστράμε. Ζαλισμένος ακόμα από την έκρηξη δεν ήμουν προετοιμα­ σμένος για το θέαμα που αντίκρισα. Σε όλο το μήκος του καταστρώματος νε­ κροί, τραυματίες και ανθρώπινα μέλη». Ο Ινγκλις, επίσης, θυμάται: «Το ωστικό κύμα με πέταξε μακριά. Είχα υποστεί κά­ ταγμα στον αριστερό βραχίονα και θραύ­ σματα με τραυμάτισαν στο κεφάλι, στο πρόσωπο και στη βάση της σπονδυλικής στήλης. Στην αρχή πίστευα ότι δεν είχα τραυματιστεί σοβαρά και παρέμεινα για 10-15 λεπτά. Αισθάνθηκα αδιαθεσία και ζαλάδα και παρέδωσα τη διοίκηση στον Ντούμποργκ». Οταν ο Φολκ ολοκλήρωσε την επιθεώρηση στο κατάστρωμα, επέ­ στρεψε στη γέφυρα και ανέλαβε τη δια­ κυβέρνηση του καταδρομικού. Ο Φρανκ Πόφαμ ήταν ένας από τους παρατηρητές πάνω στο καταδρομικό: «Από εκεί που βρισκόμουν είχα άριστη ο­ ρατότητα στο εσωτερικό του "Princeton", βλέποντας το νερό από τις μάνικες να πέφτει πάνω στις θερμές βόμβες, με α­ ποτέλεσμα τη δημιουργία στηλών ατμού. Σήμερα η μνήμη μου με απατά, αλλά τό­ τε για έναν νεαρό 23 ετών ο κίνδυνος αποτελούσε ένα μακρινό ενδεχόμενο. Κά­ θε βόμβα πρέπει να είχε μήκος περίπου 1,5 μ. και εμείς βρισκόμασταν σε απόστα­ ση μικρότερη των 6 μ. Η έκφραση του κυβερνήτη ήταν παγερή, ένδειξη της σο­ βαρότητας της κατάστασης. Στη 13.32 σήμανε γενικός συναγερμός λόγω της α­ πειλής από αεροσκάφη. Το αντιτορπιλικό "Morrison" είχε σφηνωθεί κάτω από το "Princeton". Σε πολύ μικρό χρονικό διά­ στημα ένα Jeep και ένας ελκυστήρας αε­ ροσκαφών έπεσαν πάνω στη γέφυρα του άτυχου αντιτορπιλικού, προκαλώντας ζημιές. Το αντιτορπιλικό κατάφερε να ξε­ κολλήσει από τον εναγκαλισμό με το "Princeton", αλλά το θέαμά του μας προκαλούσε αυθόρμητα τα γέλια. Μετά από

περίπου 90 λεπτά, ο συναγερμός σταμά­ τησε και εγώ με τη μικρή μου ομάδα βρε­ θήκαμε και πάλι στο κατάστρωμα. Παρα­ τηρούσαμε τα γεγονότα μαζί με τον καλό μου φίλο Βέρνον Τρέβεθαν και τον Τζωρτζ Τόμσον, όταν πραγματοποιήθηκε η έ­ κρηξη. Βρέθηκα στον αέρα και προσγει­ ώθηκα με την πλάτη. Για τις επόμενες τέσσερις ημέρες βρισκόμουν στα πρό­ θυρα του θανάτου, ενώ κανείς δεν με ε­ νημέρωνε για την τύχη του φίλου μου». Ο Πόφαμ πιθανότατα ήταν ο μοναδικός αυτόπτης μάρτυρας που επέζησε από την έκρηξη. Ο ίδιος συνεχίζει: «Ενας από την ομάδα παρατήρησε τον καπνό από τον χώρο αποθήκευσης βομβών του "Princeton", όταν την ίδια στιγμή πραγματοποιήθηκε η έκρηξη. Μια τεράστια στή­ λη πορτοκαλί καπνού τινάχθηκε σε ύψος 100-150 μ., ενώ παρατηρούσα το ωστικό κύμα που ερχόταν καταπάνω μου. Οπι­ σθοχώρησα και ασυναίσθητα ύψωσα το χέρι. Πιθανότητα η κίνηση αυτή μου έ­ σωσε τη ζωή χάνοντας μόνο ένα δάκτυ­ λο. Το ωστικό κύμα με πέταξε περίπου 10 μ. μακρύτερα και με σήκωσε ως 3 μ. στον αέρα. Για λίγα δευτερόλεπτα επικράτησε απίστευτη ησυχία, αλλά στη συνέχεια α­ κολούθησε μια βροχή από καυτά θραύ­ σματα. Προσπάθησα να ανασηκωθώ, αλ­ λά ήταν αδύνατο, καθώς το πόδι μου δεν με στήριζε. Σύρθηκα με κόπο κάτω από έναν πύργο για να αποφύγω τη θανατη­ φόρα βροχή. Τραυματίστηκα στη μέση και στο άλλο πόδι, αλλά θα μπορούσε να ήταν πολύ χειρότερα, Κοίταξα με κόπο τριγύρω μου και μπόρεσα να διακρίνω μόνο δύο-τρεις άνδρες που στέκονταν όρθιοι. Οι υπόλοιποι ήταν νεκροί ή κείτονταν αναίσθητοι. Οσοι άνδρες βρίσκο­

To «Birmingham» υπέστη για πρώτη φορά σημαντικές ζημιές στις 8 Νοεμβρίου 1943. Στη φωτογραφία, στις 6 Δεκεμβρίου 1943 στο Περλ Χάρμπορ, διακρίνεται το πλήγμα από μια βόμβα των 250 kg στην πρύμνη.

πλοίαρχος Ινγκλις κατέληξε ορθά στο συμπέρασμα ότι το «Princeton» ήταν πλέ­ ον καταδικασμένο και πως δεν θα έπρε­ πε πλέον να διακινδυνεύσουν περισσό­ τερα πλοία για τη σωτηρία του. Την ίδια άποψη μοιραζόταν και ο κυβερνήτης του

τέσσερις

τορπίλες

εναντίον

του

«Reno», πλοίαρχος Ραλφ Αλεξάντερ, ο ο­ ποίος ανέλαβε πλέον τον συντονισμό της επιχείρησης. Το συμπέρασμά του ε­ πιβεβαίωσε η διαταγή του υποναυάρχου Σέρμαν. Στις 17.06, το «Irwin» εξαπέλυσε

κή βολή» στο «Princeton». Αντικαταστάθηκε από το «Reno» στις 17.52, το οποίο εξαπέλυσε δύο τορπίλες εναντίον της δεξαμενής καυσίμου των 378.542 It και των διαμερισμάτων μεταφοράς οπλι-

«Princeton» χωρίς αποτέλεσμα, διότι είχε υποστεί ζημιές στο σύστημα διεύθυν­ σης τορπιλών. Τα πυρά από τα πυροβόλα των 5 in του αντιτορπιλικού ήταν, επί­ σης, αδύνατο να επιφέρουν τη «χαριστι­

νταν στις μάνικες πυρόσβεσης εξαφανί­ στηκαν μέσα σε μια τεράστια λάμψη. Ενα μέλος του πληρώματος με το όνομα Τζων Μίκσις ήλθε για να με βοηθήσει μέ­ σα στην ένταση της στιγμής. Κατάφερε να ξηλώσει μια κουκέτα και μαζί με τον Ντικ Στερν τη χρησιμοποίησαν ως αυτο­ σχέδιο φορείο για να με μεταφέρουν σε έναν σταθμό πρώτων βοηθειών. Η ταχύ­ τητά τους μου έσωσε τη ζωή. Με περιποιήθηκε ο Τιμ Χολτ που τον άκουσα να λέει ότι είχε χάσει τους προηγούμενους 12 άνδρες και πως δεν ήταν διατεθειμέ­ νος να χάσει και τον 13ο. Μου διοχέτευ­ σαν πλάσμα αίματος και με μετέφεραν σε ένα νοσοκομειακό πλοίο. Σώθηκα με τίμημα το δεξιό πόδι που έπρεπε να α­ κρωτηριαστεί. Ο καλός μου φίλος Β έρ ­ νον είχε πέσει πάνω στον πύργο No 3 και βρέθηκε αργότερα νεκρός». Λίγο πριν παραδώσει τη διοίκηση και μεταφερθεί για τις πρώτες βοήθειες, ο

f'

j= k i

w

Ενα ιαπωνικό βλήμα εκρήγνυται κοντά στην πρύμνη του «Birmingham», κατά τη διάρκεια των μαχών στη νήσο Σαϊπάν,-τΠΤς 15 Ιουνίου 1944.

ΣΤΡΑΤίίΐ ι » π : * i

c

Ο πλοίαρχος Τόμας Μπ. Ινγκλις, κυβερνήτης του «Birmingham», παρασημοφορήΘηκε με τον Ναυτικό Σταυρό για τις προσπάθειες σωτηρίας του «Princeton».

Το προσωπικό του «Birmingham» συμμετέχει στις επίπονες εργασίες κατάσβεσης. Η φωτογραφία έχει ληφ&εί γύρω στις 11.10, περίπου 90λεπτά μετά το πλήγμα της βόμβας.

σμού (με συνολικά 313 βόμβες βάρους 350 lb ως 2.000 lb) στην πλώρη του αερο­ πλανοφόρου. Το αποτέλεσμα ήταν μια τεράστια έκρηξη που παρέσυρε το «Princeton» στον υγρό τάφο του μέσα σε 45 δευτερόλεπτα. Το «Birmingham» έπλευσε με ίδια μέ­ σα για πρόχειρες επισκευές προς το Ουλίθι, μια μικρή ατόλη στα νησιά Καρολί­ νες, η οποία είχε μετατραπεί σε ναυτική βάση με ικανότητα ελλιμενισμού μεγά­ λου αριθμού πολεμικών πλοίων. Το κατα­ δρομικό συνοδευόταν από τα «Morrison», «Irwin» και «Gatling» που μετέφεραν με­ γάλο αριθμό επιζώντων, αλλά παράλλη­ λα και τα ίδια είχαν υποστεί ζημιές στην προσπάθεια διάσωσης του αεροπλανο­ φόρου. Το «Gatling» μετέφερε 221 επιζώντες διαθέτοντας το μοναδικό λειτουρ­ γικό ραντάρ της μικρής ομάδας. Καθ’ όλη τη διάρκεια της νύκτας και την επό­ μενη ημέρα, οι επιζώντες πάνω στο

«Birmingham» εκπλήρωσαν το θλιβερό καθήκον της ταφής στη θάλασσα των

ψε τη διάσωση του «Princeton», ενώ υ­ πήρξαν ιδιαίτερα ατυχείς οι απώλειες α­

συμπολεμιστών τους. Οι εγγραφές από το ημερολόγιο του πλοίου ήταν χαρακτη­ ριστικές: «Στη 01.38 ολοκληρώσαμε την ταφή τεσσάρων αξιωματικών και 67 αν­ δρών. Στις 11.45 ολοκληρώθηκε η διαδι­ κασία ταφής τριών αξιωματικών και 154 ανδρών».

νάμεσα στο πλήρωμα του «Birmingham», το οποίο προσπάθησε, ηρωικά να φέρει εις πέρας την αποστολή. Εκτιμώ, όμως, ότι αυτή η τραγωδία πρέπει να θεωρηθεί ως η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κα­ νόνα. Η πρακτική της μη εγκατάλειψης

Μετά τη σύντομη παραμονή στο Ουλίθι, το πληγωμένο καταδρομικό απέ­ πλευσε με προορισμό την Καλιφόρνια και στις 22 Νοεμβρίου 1944 αφίχθη στη ναυτική βάση Μάρε για επισκευές. Το Ναυτικό προσέλαβε μια ομάδα πολιτικού προσωπικού για τον καθαρισμό του πλοί­ ου πριν την έναρξη των επισκευών. Ομως η μυρωδιά της ανθρώπινης σάρκας ήταν τόσο έντονη, ώστε η ομάδα αρνήθηκε και έτσι το μακάβριο έργο πραγματοποιήθηκε από μια ομάδα του Ναυτικού. Τα συμπεράσματα του Ινγκλις από την επιχείρηση διάσωσης του «Princeton» καταγράφηκαν σε μια συνέντευξή του, λίγο πριν το τέλος του Β' ΠΠ: «Αν έπρεπε να βρεθώ και πάλι αντιμέτωπος με την ί­ δια κατάσταση για την παροχή βοήθειας σε ένα φλεγόμενο αεροπλανοφόρο, θα ενεργούσα με τον ίδιο τρόπο. Το Ναυτικό έχει αποδείξει ότι καταβάλλει κάθε δυ­ νατή προσπάθεια για τη σωτηρία πλοίων Το καταδρομικό κατά τη διάρκεια των εργασιών πυρόσβεσης στο «Princeton». Διακρίνονται αρκετά αεροσκάφη στο κατάστρωμα πτήσης.

88

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

που έχουν υποστεί ζημιές. Η τακτική αυ­ τή έχει αποδειχθεί επιτυχημένη όλα αυ­ τά τα έτη και έχει αποδώσει καρπούς τό­ σο στον υλικό τομέα (με τη σωτηρία του εξοπλισμού) αλλά -το σημαντικότεροκαι στον ηθικό. Η συγκυρία δεν επέτρε­

του πλοίου αποτελεί ταυτόχρονα έ­ μπνευση και ορθή τακτική. Η απόδοση του πληρώματος του «Birmingham» μετά την έκρηξη μπορεί να χαρακτηριστεί μό­ νο ως υποδειγματική. Η υστερία και η σύγχυση θα ήταν δικαιολογημένες υπό το βάρος των συνθηκών, αλλά στο πλή­ ρωμα κυριάρχησε η τάξη, η ψυχραιμία και η απόλυτη αφοσίωση».

Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ «BIRMINGHAM» Το καταδρομικό «Birmingham» (CL-62) υπήρξε ένα από τα ελάχιστα καταδρομι­ κά που πολέμησε στη Μεσόγειο και στον Ειρηνικό ωκεανό. Το καταδρομικό καθελκύστηκε στις 20 Μαρτίου 1942 και ε­ ντάχθηκε σε υπηρεσία στις 29 Ιανουαρίου 1943. Οι πρώτοι μήνες σε υπηρεσία α­ φιερώθηκαν στην εκπαίδευση του πλη­ ρώματος και στη μετατροπή του σε μια μάχιμη μονάδα. Στις 8 Ιουνίου 1943, το καταδρομικό απέπλευσε από τη βάση του Νόρφολκ με προορισμό τη Μεσόγειο θάλασσα. Ως μέλος της TG 86.1 συμμε­ τείχε το πρωινό της 9ης Ιουλίου στην επι-

χείρηοη «Husky» (απόβαση στη Σικελία). Για τις επόμενες εννέα ημέρες, το κατα­ δρομικό πραγματοποίησε αρκετούς πα­ ράκτιους βομβαρδισμούς, ενώ συμμετεί­ χε και στην αεροπορική κάλυψη ναρκαλιευτικών πλοίων. Η παραμονή του στη Με­ σόγειο υπήρξε σύντομη, καθώς στις 8 Αυγούστου 1943 βρισκόταν και πάλι στον ναύσταθμο του Νόρφολκ. Ο κυβερνήτης του πλοίου, πλοίαρχος Τζων Γουίλκς, αντικαταστάθηκε από τον πλοίαρχο Τόμας Ινγκλις. Μετά από μια σύντομη ανάπαυση και ανεφοδιασμό, στις 5 Σεπτεμβρίου το κα­ ταδρομικό βρισκόταν πλέον στον ναύ­ σταθμο του Περλ Χάρμπορ, στη Χαβάη, για επιχειρήσεις στον Ειρηνικό. Το «Birmingham» συμμετείχε στην TG 15.1. παρέχοντας υποστήριξη στα αεροπλανο­ φόρα «Lexington» (CV-16), «Princeton» (CV-23) και «Belleau Wood» (CV-24). Τα αε­ ροσκάφη τους προσέβαλαν τις ιαπωνι­ κές θέσεις στις ατόλες Τάραουα και Μακίν. Στις 23 Σεπτεμβρίου, η TG 15.1 επέ­ στρεψε στο Περλ Χάρμπορ, ενώ στις 5 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε μια νέα επιδρομή στη νήσο Ουέικ. Την επόμενη ημέρα, η TG 15.1 επέστρεψε και πάλι στο Περλ Χάρμπορ. Στις 8 Νοεμβρίου, το «Birmingham» συμμετείχε στη μάχη του Κόλπου της Αυτοκράτειρας Αυγούστας. στα νησιά Σολομώντα, μαζί με τα αδελφά πλοία «Cleveland», «Columbia», «Montpelier» και «Denver». Ο Ινγκλις αφηγείται σχετικά: «Μετά την επιδρομή στη νήσο Ουέικ, η επόμενη αποστολή μας ήταν η υποστήρι­ ξη της απόβασης στον Κόλπο της Αυτοκράτειρας Αυγούστας, στην Μπουνγκε6ίλ. Τη νύκτα της 8ης Νοεμβρίου, το «Birmingham» μαζί με άλλα πλοία ανέλα­ βε την προστασία του προγεφυρώματος από μια πιθανή αιφνιδιαστική ιαπωνική επίθεση. Ο καιρός ήταν θυελλώδης. Μ ε­ τά το ηλιοβασίλεμα, ιαπωνικά αεροσκά­ φη από τη βάση της Ραμπαούλ πραγμα­ τοποίησαν μια σειρά επιθέσεων που διήρκεσαν σχεδόν όλη τη νύκτα. Η απο­ στολή τους ήταν η προσβολή των μετα­ φορικών πλοίων, αλλά, όταν μας εντόπι­ σαν, ο πειρασμός ήταν πολύ μεγάλος για να αντισταθούν». Η επιδρομή πραγματοποιήθηκε από 12 αεροσκάφη. Υπό το φως των φωτοβολίδων, οι πυροβολητές του «Birmingham» κατάφεραν να καταρρίψουν ένα Aichi D3 Val, αλλά το βομβαρ­ διστικό κατάφερε να πλήξει το οπίσθιο τμήμα του καταδρομικού με μία βόμβα των 250 kg, η οποία άνοιξε μια οπή στο κύτος καταστρέφοντας το υπόστεγο των υδροπλάνων. Μετά από περίπου ένα λε­ πτό, μία τορπίλη από κάποιο άλλο βομ-

Τα αποτελέσματα της έκρηξης στην υπερκατασκευή του πλοίου. Οι απώλειες του πληρώματος ήταν 241 νεκροί, ανάμεσά τους και ο φωτογράφος του πλοίου, ο οποίος αποθανάτιζε στο φιλμ τις προσπάθειες πυρόσβεσης του καταδρομικού.

C Η απόδοση του πληρώματος του «Birmingham» μετά την έκρηξη μπορεί να χαρακτηριστεί μόνο ως υποδειγματική,

jf

Το πληγωμένο «Birmingham» εισέρχεται στη βάση του Μάρε Αίλαντ, τον Νοέμβριο του 1944, μετά το τραγικό περιστατικό στη μάχη του Λέυτε. Ο αριθμός των απωλειών σε άνδρες του καταδρομικού ήταν σημαντικά υψηλότερος σε σχέση με τις απώλειες του «Princeton», οι οποίες περιορίστηκαν σε 114 άνδρες.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 8 9

To προσωπικό του «Birmingham» συμμετέχει στις επίπονες εργασίες κατάσβεσης. Η φωτογραφία έχει ληφ9εί γύρω στις 11.10, περίπου 90λεπτά μετά το πλήγμα της βόμβας.

Το επόμενο πρωινό ενημερωθήκαμε από τον ραδιοφωνικό σταθμό Tokyo Rose ότι οι ιαπωνικές δυνάμεις είχαν απολέσει 15 αεροσκάφη, αλλά είχαν βυθίσει τρία αμερικανικά θωρηκτά, δύο αεροπλανο­ φόρα. επτά καταδρομικά, 13 αντιτορπιλικά και αρκετά μεταφορικά πλοία. Ξεκινή­ σαμε ένα ταξίδι 5.000 μιλιών (9.200 χλμ.) για να επιστρέφουμε στο Περλ Χάρμπορ. Τα τελευταία 1.000 μίλια ήταν και τα πλέ­ ον δύσκολα, καθώς οι καιρικές συνθή­ κες είχαν παρουσιάσει σημαντική επιδεί­ νωση. Σε μια προσπάθεια να μειώσουμε την πίεση από το νερό, ανοίχθηκε μία οπή στο κατάστρωμα η οποία χρησιμοποιήθηκε για την εκτόνωση του νερού και του αέρα. Το αποτέλεσμα ήταν η δη­ μιουργία μιας μεγάλης στήλης, τύπου γκέιζερ, κάθε φορά που η πλώρη βυθιζό­ ταν στα κύματα». Την 1η Δεκεμβρίου, το «Birmingham» βρισκόταν στη Χαβάη με τελικό προορισμό τη ναυτική βάση Μάρε Αϊλαντ στην Καλιφόρνια. Στις 18 Φεβρουάριου 1944, το ανανε­ ωμένο καταδρομικό απέπλευσε και πάλι για το Περλ Χάρμπορ όπου και αφίχθη μετά από πέντε ημέρες. Τους επόμενους μήνες συμμετείχε ενεργά σε διάφορες ε­ πιχειρήσεις όπως στη νήσο Σαϊπάν (14 Ιουνίου-4 Αυγούστου), στη Μάχη της Θά­ λασσας των Φιλιππινών (19-20 Ιουνίου), στο Τινιάν (20 Ιουλίου-1 Αυγούστου), στο Γκουάμ (21 Ιουλίου), στην επιδρομή στην Οκινάουα (10 Οκτωβρίου) και στις επι­ δρομές στη νήσο Λουζόν και στη Φορμό­ ζα (15-19 Οκτωβρίου 1944). Στις 24 Οκτω­ βρίου 1944, κατά τη διάρκεια της αερο­ ναυμαχίας στον Κόλπο του Λέυτε υπέστη για δεύτερη φορά σημαντικές ζημιές και απώλειες. Στη βάση Μάρε Αϊλαντ πραγματοποιήθηκαν οι επισκευές των

Εικόνα καταστροφής στο υπόστεγο του «Princeton». Στο κέντρο του υπόστεγου διακρίνεται ένα κατεστραμμένο αεροσκάφος. βαρδιστικό έπληξε το «Birmingham» στο αριστερό τμήμα της πλώρης, γεγονός που προκάλεσε αρκετές ζημιές και μία οπή σχεδόν 10 μ. Οι Ιάπωνες πραγματο­ ποίησαν αποφασιστικές επιθέσεις και το «Birmingham» αποτέλεσε σημαντικό στό­ χο. Συνολικά, το πλοίο κατέρριψε τέσσε­ ρα ιαπωνικά αεροσκάφη. Το επόμενο

9 0 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

πρωινό, ο σχηματισμός αποσύρθηκε και το «Birmingham» έπλευσε με ίδια μέσα για προσωρινές επισκευές προς τη νήσο Φλόριδα, χωρίς όμως να έχει την ικανό­ τητα να επιδιορθώσει πλήρως τις ζημιές. Ο Ινγκλις συνεχίζει: «Μετά από μια συ­ ναρπαστική νύκτα, οι απώλειές μας ήταν μόνο δύο άνδρες και 25 τραυματίες.

καταστροφών που προκλήθηκαν από την έκρηξη του «Princeton» καθώς και σημα­ ντικές αναβαθμίσεις στον εξοπλισμό και στον οπλισμό. Οι επισκευές ολοκληρώ­ θηκαν στις 17 Ιανουαρίου 1945 και μετά από ένα σύντομο διάστημα εκπαίδευσης και προσαρμογής απέπλευσε και πάλι για τον Ειρηνικό ωκεανό. Από τις 28 Φεβρουάριου 1945, το κα­ ταδρομικό βρισκόταν στη νήσο Ιβο Τζίμα όπου και προσέβαλε οχυρές θέσεις. Στις 5 Μαρτίου αντικαταστάθηκε από το κα­ ταδρομικό «Salt Lake City» (CA-25) και ε­ πέστρεψε στο Ουλίθι. Στις 26 Μαρτίου, το καταδρομικό συμμετείχε στον ναυτι­ κό βομβαρδισμό της Οκινάουα. Δρώντας στην περιοχή, το «Birmingham» πραγμα­ τοποίησε πληθώρα αποστολών καταρρίπτοντας αρκετά αεροσκάφη. Στις 4 Μαΐου 1945, ένα ιαπωνικό αεροσκάφος αυτοκτονίας με μία βόμβα συνετρίβη λί-

γο πίσω από τον πύργο No 2 των 6 in προκαλώντας ζημιές για τρίτη φορά στο κα­ ταδρομικό. Το ιαπωνικό αεροσκάφος, πι­ θανότατα ένα Ki-43 Oscar, εκτέλεσε μια κατακόρυφη βύθιση από ύψος 1.200 μ. Τα αντιαεροπορικά πυροβόλα δεν είχαν ε­ παρκή περιθώρια ανύψωσης και η άμυνα του πλοίου περιορίστηκε στα πυροβόλα των 20 mm. To Oscar συνετρίβη πάνω στο πλοίο προκαλώντας τη διάτρηση τριών καταστρωμάτων και εξερράγη στον θά­ λαμο ανάρρωσης, φονεύοντας ή τραυμα­ τίζοντας 21 άνδρες από την ιατρική ομά­ δα του πλοίου. Συνολικά, το πλοίο είχε 52 νεκρούς και 82 τραυματίες. Μετά από πρόχειρες επισκευές από το πλοίο «Shackle» (ARS-9), το «Birmingham» απέ­ πλευσε για τη νήσο Γκουάμ. Στις 13 Μάίου εισήλθε για επισκευές στη ναυπη­ γική κλίνη και αναχώρησε στις 21 Μάίου με προορισμό το Περλ Χάρμπορ για πιο εκτεταμένες επισκευές και αναβαθμί­ σεις. Πρακτικά, η πολεμική του δράση εί­ χε ολοκληρωθεί, καθώς αναχώρησε από το Περλ Χάρμπορ στις 12 Αυγούστου 1945. Τρεις ημέρες αργότερα, η Ιαπωνία συνθηκολόγησε και ο Β' ΠΠ τερματίστη­ κε. Το «Birmingham» επέστρεψε στο Σαν Φρανσίσκο στις 22 Μαρτίου 1946, μετά από παραμονή για σημαντικό χρονικό διάστημα στην Αυστραλία. Στις 2 Ιανουαρίου 1947 αποσύρθηκε από την υπηρε­ σία και τέθηκε σε καθεστώς εφεδρείας. Την 1η Μαρτίου 1959 διεγράφη από τα μητρώα του Αμερικανικού Ναυτικού και μερικούς μήνες αργότερα οδηγήθηκε στο διαλυτήριο.EJ

Στις 4 Μαΐου 1945, το «Birmingham» υπέστη για τρίτη φορά σημαντικές ζημιές, ύστερα από τη συντριβή ενός αεροσκάφους αυτοκτονίας στο κατάστρωμά του, κατά τις επιχειρήσεις γύρω από την Οκινάουα. Κυβερνήτης ήταν πλέον ο πλοίαρχος Χάρρυ Ντάγκλας Πάουερ.

Το «Birmingham» κατά τη διάρκεια των επισκευών στο Μάρε Αϊλαντ, τον Ιανουάριο του 1945. Διακρίνονται αρκετές λεπτομέρειες από τον οπλισμό και τον εκτεταμένο ηλεκτρονικό εξοπλισμό. Στο κάτω δεξιό τμήμα της φωτογραφίας διακρίνεται ένας δίδυμος πύργος των 5 in και πίσω οι θέσεις δύο τετράδυμων Bofors των 40 mm.

To πλήρωμα του «Birmingham» παρατηρεί με ενδιαφέρον τις εξελίξεις στο «Princeton». Η φωτογραφία έχει ληφθεί μπροστά από τον δίδυμο πύργο No 3 των 5 in.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Marc D. Bernstein: HELL BROKE LOOSE AT LEYTE GULF, Naval History, October, 2009. (2) AI Adcock: US LIGHT CRUISERS IN ACTION, Warships No 12, Squadron/Signal Publications, Texas, 1999. (3) Antony Preston: CRUISERS, PRC Publishing, London, 1980. (4) CONWAY'S ALL THE WORLD’S FIGHTING SHIPS 1922-1946, Conway Maritime Press, London, 1980. (5) David Brown: WARSHIP LOSSES OF WORLD WAR TWO, Arms and, London, 1990. (6) Thomas Bradshaw, Marsha L. Clark: CARRIER DOWN - -THE STORY OF THE SINKING OF THE USS "PRINCETON", Eakin Press, Austin Texas, 1990. (7) Harry Popham: EYEWITNESS TO TRAGEDY - DEATH OF USS ",PRINCETON", World War II, May, 1997.

ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΙΗ UTOPIA 9 1

ΤΑ TIGER ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΚΟΥΡΣΚ ΓΙΑΝΚΗΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ

Τα «αιΠουροειΰη» ίων Waffen SS ίο κααιό καλοκαίρι ίου 1943 jjt'

. Jpv

ί

ig ■ / κ

92 I ΣΤΡΑ ΤΙ ΩΤΙ ΚΗ U T O P I A

■ ^L·;

-Λ= »

Η Μάχη ίου Κούροκ αποιέΠεαε ίο σημείο καμπής ίων εξελίξεων οτο Ανατολικό Μέτωπο καθώς και ιην τελευταία γερμανική θερινή επίθεση. Η γερμανική πλευρά συγκέντρωσε σημαντικό αριθμό αρμάτων και μονάδων για να κάμιμει ιη σοβιετική αντίσταση. Τα άρματα μάχης Tiger, στα οποία Βασίζονταν οε μεγάλο βαθμό οι γερμανικές ελπίδες για επικράτηση στη μάχη, δεν κατάιρεραν να αλλάζουν ιην έκβασή της. 0 αριθμός τους ήταν πολύ μικρός συγκριτικά με τις αποστολές που ανέλαβαν και τελικά, παρά τα πλήγματα που προξένησαν στους αντιπάλους τους, δεν απέιρυγαν την υποχώρηση.

Μάχη του Κούρσκ (επιχείρηση «Zitadelle»: Ακρόπολη), το καλο­ καίρι του 1943, αποτέλεσε την αρ­ χή του τέλους για τη Wehrmacht στο Ανατολικό Μέτωπο, με τον Ερυθρό Στρατό να ανακτά πλήρως τη στρατηγική πρωτοβουλία μέχρι την τελική επικράτηση και κατάληψη του Βερολίνου. Τα άρματα μάχης Tiger διαδραμάτισαν ση­ μαντικό ρόλο, αλλά δεν κατάφεραν να ε­ πηρεάσουν την οριστική έκβαση της μά­ χης. Στο άρθρο που ακολουθεί θα εξετά­ σουμε τα βασικά τεχνικά χαρακτηριστικά και θα επικεντρωθούμε στη δράση τους. Σε γενικές γραμμές, το γερμανικό σχέδιο δράσης προέβλεπε την ανάπτυξη της Ομάδας Στρατιών «Κέντρο» (Heeresgruppe Mitte) στο βόρειο τμήμα του θύλακα του Κούρσκ με οκτώ μεραρχίες πάντσερ (οι ο­ ποίες διέθεταν συνολικά 747 άρματα) και

Η

Αρματα Tiger της 9ης Ιλης του 3ου Συντάγματος Αρμάτων της 3ης Μεραρχίας Γρεναδιέρων Πάντσερ S S «Totenkopf» αντιμετωπίζουν σοβιετικά Τ-34/76 κατά τη διάρκεια της μάχης του Κούρσκ.

αιχμή του δόρατος τα Tiger της 505 Επιλαρχίας Βαρέων Αρμάτων (ΕΒΑ ) και τους καταστροφείς αρμάτων Ferdinand του 656 Συντάγματος Κυνηγών Αρμάτων. Τα Tiger είχαν αναλάβει τη διάσπαση της πυκνής σοβιετικής αντιαρματικής άμυνας, αλλά η γερμανική επίθεση πρακτικά διακόπη­ κε, όταν στις 12 Ιουλίου σι Σοβιετικοί επι­ τέθηκαν στο Ορέλ αναγκάζοντας τους Γερμανούς να διαθέσουν δυνάμεις για την ανακοπή της. Στο νότιο τμήμα του θύλακα, η Ομάδα Στρατιών «Νότος» (Heeresgruppe Sued) είχε στη διάθεσή της

επτά μεραρχίες πάντσερ και τέσσερις ενισχυμένες μεραρχίες γρεναδιέρων πά­ ντσερ («Grossdeutschland» και τρεις των Waffen S S), με αιχμή του δόρατος τα Tiger της 503 Ε Β Α και των μεραρχιών γρεναδιέ­ ρων πάντσερ καθώς και τα 200 Panther της 51ης και της 52ης Επιλαρχίας. Συνο­ λικά, η Ομάδα Στρατιών «Νότος» διέθετε 1.035 άρματα μάχης για να επιτύχει τους αντικειμενικούς σκοπούς της.

ΣΤΗ ΦΠΤΙΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ Στο πλαίσιο της εξύψωσης του ηθι­ κού των νεοεκπαιδευόμενων πληρωμά­ των στο Πάντερμπορν, μεταφέρθηκε ένα άρμα από την πρώτη γραμμή του μετώ­ που. Το άρμα ανήκε στην 1η Ιλη της 503 Ε Β Α και είχε πολεμήσει στην περιοχή του Ροστόβ, τον Φεβρουάριο του 1943. Κατά τη διάρκεια των σκληρών μαχών στην πε­ ριοχή, το άρμα είχε πληγεί 227 φορές από αντιαρματικά τυφέκια των 14,5 mm, 14 φορές από διατρητικά βλήματα θωράκισης των 45 mm και των 57 mm, και 11 φο­ ρές από διατρητικά βλήματα θωράκισης των 76,2 mm. Οι ερπύστριες είχαν δεχθεί σημαντικό αριθμό πληγμάτων, όπως και η πλειοψηφία των εδαφικών τροχών στη δεξιά πλευρά. Παρά τον τεράστιο αριθμό πληγμάτων, το άρμα κατάφερε να διανύσει 60 χλμ. και να επιστρέψει για πρόχει­ ρες επισκευές στα μετόπισθεν.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΙΤ Ο Ρ ϋ

93

Τον Μάρτιο του 1943 αποφασίστηκε η σύσταση αμιγών μονάδων, παρά τις α­ ντιρρήσεις ορισμένων διοικητών που επέμειναν στη διατήρηση των μέσων αρ­ μάτων για μια σειρά αποστολών για τις

Αρματα Tiger I της 2ης S S ΜΓΠα «Das Reich» κινούνται προς το μέτωπο. Ο βασικός τακτικός σχηματισμός των αρμάτων ήταν η σφήνα. Στο κάτω τμήμα του σκάφους διακρίνονται τμήματα ερπύστριας για πρόσθετη προστασία.

Το πυροβόλο χαρακτηριζόταν από πολύ υψηλά επίπεδα ευστοχίας σε από­ σταση 1.000 m, ξεπερνώντας το 90% σε επιχειρησιακές συνθήκες. Απέναντι στο Τ-34/76, μία αναφορά της 13ης Ιλης του Συντάγματος Αρμάτων της «Grossdeutschland» είναι χαρακτηριστι­ κή της απόδοσης του πυροβόλου των 8,8 cm στη μάχη: «Το πρώτο πλήγμα α­ πέναντι στα Τ-34/76 επιτυγχανόταν από απόσταση 800-1.000 μ. Το βλήμα Pzgr 39 διαπερνούσε εύκολα την εμπρόσθια θωράκιση και συνήθως κατέστρεφε τον κινητήρα στο οπίσθιο τμήμα του σκά­ φους. Στο 80% των περιπτώσεων κατά τις οποίες επιτυγχανόταν ένα πλαγιο­ μετωπικό πλήγμα στο σκάφος με διά­ τρηση προς το οπίσθιο τμήμα, οι δεξα­ μενές καυσίμου ανατινάζονταν. Ακόμα

και από απόσταση μεγαλύτερη των 1.500 μ. και με ευνοϊκές καιρικές συν­ θήκες ήταν δυνατή η διάτρηση της θωράκισης του Τ-34/76 με ελάχιστη κατα­ νάλωση βλημάτων». Η εξέλιξη της δομής των επιλαρχιών Tiger ήταν σταδιακή. Αρχικά, η επιλαρχία αποτελείτο από ίλη διοίκησης και δύο ίλες βαρέων αρμάτων. Η ίλη διοίκη­ σης αποτελείτο από ουλαμό διαβιβάσε­ ων με τρία άρματα διοίκησης (δύο Tiger και ένα Pz.Kpfw. Ill) και ουλαμό μέσων αρμάτων με πέντε Pz.Kpfw. Ill με πυρο­ βόλα 5 cm L/60. Κάθε ίλη αρμάτων απο­ τελείτο από ουλαμό διοίκησης (ένα Tiger και δύο Pz.Kpfw. Ill) και τέσσερις ουλαμούς με δύο Tiger και δύο Pz.Kpfw. Ill ο καθένας. Συνολικά, η επιλαρχία α­ ποτελείτο από 20 Tiger και 26 Pz.Kpfw. III.

οποίες δεν ήταν κατάλληλα τα βαρύτε­ ρα Tiger. Με τη νέα δομή, κάθε επιλαρχία αποτελείτο από ίλη διοίκησης (δύο άρματα διοίκησης και ένα κανονικό άρ­ μα) και τρεις ίλες βαρέων αρμάτων. Κά­ θ ε ίλη αποτελείτο από ουλαμό διοίκη­ σης (δύο άρματα) και τρεις ουλαμούς των τεσσάρων αρμάτων. Συνολικά, η επιλαρχία αποτελείτο από 45 Tiger. Στο βόρειο τμήμα του μετώπου, η 505 Ε Β Α ήταν η μοναδική μονάδα εξο­ πλισμένη με Tiger. Για την εκκαθάριση των ναρκοπεδίων, η επιλαρχία ενισχύθηκε με τον 2ο Ουλαμό της 312 (Fkl) Ιλης που διέθετε τηλεκατευθυνόμενα οχήματα Goliath (Sd.Kfz.302) τα οποία καθοδηγούντο από πυροβόλα εφόδου StuG III. Την πρώτη ημέρα της μάχης, στις 5 Ιουλίου, η μονάδα προσκολλήθηκε στην 6η Μεραρχία Πεζικού (ΜΠ) του XLVII (47ου) Σώματος Πάντσερ (ΣΠα) και συμμετείχε στην επίθεση προς το Ποντογιάν, διεκδικώντας την καταστροφή 42 Τ-34 και προκαλώντας την κατάρρευ­ ση της σοβιετικής 15ης ΜΠ. Σύμφωνα με τα επίσημα αρχεία της 505 ΕΒΑ , αν είχε χρησιμοποιηθεί η 2η Μεραρχία Πά­ ντσερ (ΜΠα), τότε η έκβαση της μάχης θα ήταν διαφορετική. Οι επιτυχίες της 505 Ε Β Α είχαν όμως και βαρύ τίμημα. Από τα 31 άρματα που ξεκίνησαν τη μά­ χη, τα 25 δέχθηκαν πλήγματα από τα α­ ντιαρματικά πυροβόλα και τις νάρκες, ενώ δύο καταστράφηκαν ολοσχερώς. Την επόμενη ημέρα υπήρχαν, αρχικά, διαθέσιμα μόλις έξι Tiger. Εκμεταλλευόμενη την επιτυχία της πρώτης ημέρας, η επίθεση συνεχίστηκε προς τα υψώματα της Ολχοβάτκα, τα ο­ ποία βρίσκονταν στον άξονα προς την πόλη του Κούρσκ. Η 505 Ε Β Α συνέχισε την επίθεση υποστηρίζοντας τις 2η και 9η ΜΠα. Για να καλύψει τα κενά, η σο­ βιετική ηγεσία χρησιμοποίησε σημαντι­ κές τεθωρακισμένες εφεδρείες. Στις 6 Ιουλίου 1943, οι Σοβιετικοί έριξαν στη μάχη το 16ο Τεθωρακισμένο Σώμα, το ο­ ποίο αποτελείτο από δύο ταξιαρχίες αρ­ μάτων. Η προπορευόμενη ταξιαρχία ενεπλάκη σε μάχη με τα Tiger και απώλεσε τα 46 από τα 50 διαθέσιμα άρματα. Η δεύτερη ταξιαρχία που ακολουθούσε, υπέστη απώλεια 23 αρμάτων. Τις επόμε­ νες ημέρες, η σοβιετική άμυνα σκλήρυ-

Κοντινή όψη ενός Tiger που ανήκει στο II βεΣΠα. Το σώμα αυτό αποτελείτο από τις μεραρχίες γρεναδιέρων πάντσερ «LSSAH», «Das Reich» και «Totenkopf».

94

ITPATIQTIKH ΙΣΤΟΡΙΑ

νε ακόμα περισσότερο και έτσι οι γερ­ μανικές δυνάμεις, παρά τις επιτυχίες τους, δεν προχώρησαν πέρα από την

Σχεδίαση χάρτη: Παρασκευή Ευγενικού / ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική 2013

χχχχ

IK !

7η ΙτΦ

Μπέλγκορονυ

ΥΠΟΜΝΗΜΑ j Σοβιετικοί ”] Γερμανοί

Στ: Στρατιά ΣτΠα: Στρατιά Πάντσερ ΤΘΣτ: Τεθωρακισμένη Στρατιά ΤΘΣτΦ: Τεθωρακισμένη Στρατιά Φρουράς ΣτΦ: Στρατιά Φρουράς

ΣΣΦ: Σώμα Στρατού Φρουράς ΤΘΣ: Τεθωρακισμένο Σώμα ΤΘΣΦ: Τεθωρακισμένο Σώμα Φρουράς ΜΚΣ: Μηχανοκίνητο Σώμα ΜΚΣΦ: Μηχανοκίνητο Σώμα Φρουράς

ΜΠ: Μεραρχία Πεζικού ΜΠα: Μεραρχία Πάντσερ ΜΓΠα: Μεραρχία Γρεναδιέρων Πάντσερ ΣΣ: Σώμα Στρατού ΣΠα: Σώμα Πάντσερ

Η τρομερή αρματομαχία στην Προχσρόφκα, στις 12 Ιουλίου 1943, οδήγησε στην κορύφωση του δράματος. Αγνοώντας το γεγονός ότι οι Σοβιετικοί διέθεταν ακόμη τεράστιες εφεδρείες, οι Γερμανοί κατεύ&υναν προς τα βορειοανατολικά το II Σώμα Πάντσερ SS, με σκοπό να φράξουν τη δίοδο μεταξύ των ποταμών Πσελ και Ντόνετς, ώστε να μπορέσει να συνεχιστεί η προέλαση προς βορρά. Ετσι, όμως, ήλθαν αντιμέτωποι με τα 850 άρματα μάχης της 5ης ΤΘΣτΦ, προτού οι δυνάμεις του Αποσπάσματος Στρατιάς Κεμπφ προλάβουν να διαβούν τον Ντόνετς για να συμμετάσχουν στη συμπλοκή.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ I ITC *

1 95

Αρματα Tiger της 3ης Ιλης της 503 ΕΒΑ σε θέση προετοιμασίας πριν από την έναρξη της επίθεσης. Μετά τη λήξη του Β ’ ΠΠ, η σοβιετική προπαγάνδα ανέφερε ότι η Μάχη του Κούρσκ εξελίχθηκε σε νεκροταφείο για τα γερμανικά άρματα και ιδιαίτερα για τα Tiger που υπέστησαν εκατοντάδες απώλειες. Οι απόψεις αυτές υιοθετήθηκαν και από δυτικές πηγές και μόνο από τη δεκαετία του 1980 και με την πρόσβαση σε αρχεία άρχισε να γίνεται γνωστή η πραγματική εξέλιξη της μάχης. Ολχοβάτκα, δεχόμενες συνεχώς αντεπι­ θέσεις. Η 505 Ε Β Α ξεκίνησε τη μάχη με τις δύο ίλες, ενώ ενισχύθηκε με την 3η Ιλη, τρεις ημέρες μετά την έναρξη της μάχης. Παρά τις λυσσώδεις προσπάθει­ ες, η γερμανική προέλαση σταμάτησε στο τόξο μεταξύ Τεπλόγιε και Ολχοβάτ­ κα, ενώ τα Tiger προξένησαν σημαντικές

Ενδιαφέρουσα φωτογραφία ενός Tiger κατά τη διάρκεια της επίθεσης. Στο βάθος διακρίνονται τα αποτελέσματα της έκρηξης. Το πυροβόλο των 8 ,8 cm αποτελούσε ένα επίφοβο όπλο με μεγάλη διατρητική ικανότητα και υψηλά ποσοστά ευστοχίας σε συνθήκες μάχης.

Στη φωτογραφία διακρίνονται τα φλεγόμενα συντρίμμια ενός Τ-34, ενώ αριστερά διακρίνεται ένα Tiger που ήδη αναζητά νέους στόχους.

απώλειες στους επιτιθέμενους. Στις 15 και 17 Ιουλίου, η επιλαρχία κατέστρεψε 22 και 32 άρματα αντίστοιχα. Συνολικά, κατά τη φάση της επίθεσης, η μονάδα σημείωσε αναλογία επιτυχιών προς α­ πώλειες σχεδόν 37 προς 1, ενώ, όταν συμμετείχε αποκλειστικά σε αμυντικό αγώνα (από τις 16 Ιουλίου), η αναλογία μειώθηκε σε 27 προς 1. Η δύναμη των Tiger είχε συγκεντρω­ θεί στο νότιο τμήμα του μετώπου, όπου, εκτός από την 503 ΕΒΑ , είχαν συγκε­ ντρωθεί και οι τέσσερις επίλεκτες με­

σματος Στρατιάς Κεμπφ (Armeeabt. Kempf). Ο διασκορπισμός της δύναμης, σε συνδυασμό με μια σειρά λανθασμέ­ νων επιχειρησιακών τακτικών, είχε ως α­ ποτέλεσμα την απώλεια μεγάλου αριθ­ μού Tiger. Ενδεικτική είναι η αναφορά της επιλαρχίας για τις τρεις πρώτες η­ μέρες της μάχης: «Ξεκινήσαμε με 39 ε­ πιχειρησιακά άρματα στις 5 Ιουλίου και άλλα πέντε άρματα στις 6 Ιουλίου. Την περίοδο 5-8 Ιουλίου, 34 άρματα ήταν πρακτικά εκτός επιχειρησιακής δράσης. Δύο χαρακτηρίστηκαν ως ολική απώ­ λεια, 16 υπέστησαν ζημιές από νάρκες,

ραρχίες γρεναδιέρων πάντσερ. Στις 4 Ιουλίου 1943, μία ίλη από την 503 Ε Β Α προσκολλήθηκε στις 6η, 7η και 19η ΜΠα του III ΣΠα (III. Panzerkorps) του Αποσπά-

εννέα αντιμετώπισαν μηχανικές βλάβες και επτά επλήγησαν. Η επιχειρησιακή κατάσταση της επιλαρχίας στις 12 το μεσημέρι της 8ης Ιουλίου είναι 33 δια­ θέσιμα άρματα, οκτώ άρματα που χρήζουν επισκευών μικρής διάρκειας (ως ο­ κτώ ημερών), δύο που χρήζουν επισκευ­ ών μεγάλης διάρκειας και δύο που χα­ ρακτηρίζονται ως ολική απώλεια». Εξαιτίας της θωράκισής τους, πολύ συχνά τα άρματα τίθεντο επικεφαλής της γερμανικής επίθεσης, χωρίς την προστασία γρεναδιέρων και την υπο­ στήριξη του μηχανικού για την άρση ναρκοπεδίων, γεγονός που αύξανε τις απώλειες. Οι τακτικές αυτές τροποποιήθηκαν κατά την εξέλιξη της μάχης, με την ισχυρή συνοδεία των Tiger από γρε­ ναδιέρους για την εκκαθάριση των ε­ χθρικών ομάδων εξουδετέρωσης αρμά­ των και για την προστασία των σχηματι­ σμών τους. Την πρώτη ημέρα των επι­ χειρήσεων, όλα τα άρματα της 2ης Ιλης της 503 Ε Β Α υπέστησαν ζημιές από ναρ-

Δύο όψεις ενός κατεστραμμένου Tiger της 505 ΕΒΑ. Από την πληθώρα των πληγμάτων εκτιμάται ότι το άρμα εξουδετερώθηκε από αντιαρματικά βομβίδια ΡΤΑΒ που εξαπέλυσαν αεροσκάφη 11-2 σε συνδυασμό με πυρά πυροβολικού. Δεξιά της θυρίδας του οδηγού διακρίνεται το έμβλημα της επιλαρχίας.

9 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Γερμανικό βαρύ άρμα μάχης Tiger I AusfE της 8 ης Ιλης (8/sPzKp) της 3ης Μεραρχίας Γρεναδιέρων Πάντσερ SS "Totenkopf", Κούρσκ 1943. Αν και το Tiger διέθετε ισχυρό οπλισμό και θωράκιση, εν τούτοις στη σχεδίασή του δεν είχαν ληφθεί υπόψη τα πλεονεκτήματα της κεκλιμένης θωράκισης του Τ-34. Μπορούσε να θέσει οποιοδήποτε σοβιετικό άρμα εκτός μάχης και μαζί με τα Panther και τα Ferdinand αποτέλεσε την αιχμή των επιθέσεων στη μάχη του Κούρσκ. Οταν η μαζική σοβιετική αντίσταση περιόρισε την ευκινησία του, το Tiger έπεσε θύμα της λεπτής θωράκισης των πλευρών και των νώτων του. Επίσης, κατά τη μεταφορά του στο μέτωπο -είτε δια του οδικού δικτύου είτε με τον σιδηρόδρομο επισημάνθηκε ακόμα ένα σοβαρό μειονέκτημά του: το μεγάλο πλάτος του. Το συγκεκριμένο άρμα φέρει δίχρωμη παραλλαγή με βασικό χρώμα sand yellow και λωρίδες ακανόνιστου σχήματος σε red brown (εικονογράφηση: Δημήτρης Χαδούλας).

κοπέδια, ενώ τα άρματα της 3ης Ιλης διεκδίκησαν την καταστροφή 34 Τ-34/76 στο Σολομίνο, επτά χιλιόμετρα νοτιοα­ νατολικά του Μπέλγκοροντ.

Chadoulas.com φθασε μέχρι πάνω από τις ερπύστριες. To Tiger συνέχισε να κινείται μέχρι που έφθασε στην απέναντι όχθη. Ηταν η στιγμή να ακολουθήσει το επόμενο άρ­ μα, αλλά αυτό δεν επρόκειτο να συμβεί. Το 221 δεν κατάφερε να βρει στέρεο έ­ δαφος και έτσι αναγκάστηκε να επι­ στρέφει. Μία γέφυρα είχε κατασκευα­ στεί στον άνω ρου του ποταμού, αλλά δεν ήταν κατάλληλη για άρματα μάχης με βάρος μεγαλύτερο των 3 0 1. 0α έπρεπε να κατασκευαστεί μία νέα γέφυρα και το μηχανικό έσπευσε στην πρώτη γραμμή για τη ζεύξη του κωλύματος. Τα άρματα παρέμειναν διασκορπισμένα στην κοιλάδα του Ντόνετς, σφυροκοπούμενα από τον ανελέητο ήλιο και πο­

λύ σύντομα από τα πυρά του σοβιετικού πυροβολικού. Οι τραυματίες μεταφέρονταν στα μετόπισθεν και μας παρακαλούσαν να προχωρήσουμε μπροστά, χω­ ρίς να γνωρίζουν ότι αυτό ήταν ακόμα α­ δύνατο. Το μηχανικό κατάφερε να κατα­ σκευάσει τη νέα γέφυρα μετά από περί­ που πέντε ώρες σκληρής και αιματηρής εργασίας. Τελικά έφθασε η ώρα της προέλα­ σης και μετά από μερικές εκατοντάδες μέτρα ήλθαμε σε επαφή με τον εχθρό. Ο διοικητής του άρματος εντόπισε τον πρώτο στόχο: "ώρα 2", καταφύγιο, εκρη­ κτικό βλήμα. Η αντίδρασή μου ήταν αυτοματοποιημένη. Χρησιμοποίησα τα πο­ δοπετάλια για τον μηχανισμό περιστρο-

Ο ανθυπολοχαγός Βάινερτ ήταν δι­ οικητής του άρματος 311, ενώ πυροβο­ λητής του ήταν ο Γκερντ Νίμαν που α­ ναφέρει για την πρώτη ημέρα της επίθε­ σης: «Ολα τα πληρώματα των Tiger συ­ γκεντρωθήκαμε στις 02.00 τα ξημερώ­ ματα για την ανάγνωση της διαταγής της ημέρας η οποία προέβλεπε επίθεση εναντίον των σοβιετικών θέσεων ανατο­ λικά του Ντόνετς, μεταξύ του Μπέλγκοροντ και του Ορέλ. Μετά από περίπου 30 λεπτά, παράλληλα με την έναρξη των πυρών πυροβολικού, τα Tiger ξεχύθη­ καν από ένα ξέφωτο στο δάσος προς την κοιλάδα του Ντόνετς. Η διάβαση του ποταμού θα πραγματοποιείτο σε ένα ρέμα κοντά στο Σολομίνο. Είχαμε προετοιμαστεί γι’ αυτήν την επιχείρηση εκατοντάδες φορές κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης στο Χάρκοβο. Ο δ εύ­ τερος ουλαμός ηγείτο της επίθεσης, στη συνέχεια το άρμα διοίκησης που α­ κολουθείτο από τον πρώτο και τον τρί­ το ουλαμό. Το άρμα 321 πλησίασε αργά αλλά σταθερά το κώλυμα και το νερό έ­

Οι Σοβιετικοί στο Κούρσκ είχαν οργανώσει επάλληλες γραμμές άμυνας που υποστηρίζονταν από ναρκοπέδια, τάφρους και αντιαρματικά πυροβόλα. Στη φωτογραφία, μια παραλλαγμένη θέση με αντιαρματικό πυροβόλο ZiS-22 Model 1939/1941 των 76,2 mm σε θέση βολής. Αρκετές φορές τα πληρώματα των Tiger εξέφρασαν τον θαυμασμό τους για τη γενναιότητα των πληρωμάτων των πυροβόλων. Η παραλλαγή των πυροβόλων ήταν άριστη και τις περισσότερες φορές εντοπίζονταν μόνο όταν άνοιγαν πυρ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA ι 9 7

ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ TIGER To Tiger υπήρξε το αποτέλεσμα του διαγωνισμού για ένα βαρύ άρμα που θα μπορούσε να διασπάσει τις εχθρικές γραμμές, συν­ δυάζοντας βαριά θωράκιση και ισχυρό οπλισμό. Δύο προτάσεις συμμετείχαν στον σχετικό διαγωνισμό: το V K 45.01 (Ρ) της Porsche και το V K 45.01(H) της Henschel. Το πρόγραμμα του Tiger (Ρ) εγκαταλείφθηκε, διότι απαιτείτο σημαντικό αναπτυξιακό έργο πριν την ένταξή του σε υπηρεσία, κάτι που δ εν μπορούσε να καταστεί δ υ­ νατό λόγω των περιορισμένων χρονικών περιθωρίων εξαιτίας των καταιγιστικών εξελίξεων στο Ανατολικό Μέτωπο. Η Henschel, αρχικά, δεν είχε εμπλακεί στο πρόγραμμα για το 6αρύ άρμα και ασχολείτο με την εξέλιξη του μέσου άρματος VK 36.01 Panzerkampfwagen VI Ausf.B. Για να ανταποκριθεί στο αυστη­ ρό χρονοδιάγραμμα του νέου 6αρέος άρματος, η εταιρία παρου­ σίασε το V K 45.01(H) βασισμένη στο VK 36.01 με πρόσθετη θωρά­ κιση και άλλες αλλαγές καθώς και με τον πύργο της Krupp από το Tiger (Ρ). Η δομή του άρματος ήταν απλή αποτελούμενη από τρία διαμε­ ρίσματα: το διαμέρισμα οδηγού στο εμπρόσθιο τμήμα, το διαμέρι­ σμα μάχης στο κέντρο και το διαμέρισμα του κινητήρα πίσω. Το πλήρωμα ήταν πενταμελές και αποτελείτο από τον αρχηγό πληρώ­ ματος, τον πυροβολητή, τον γεμιστή, τον ασυρματιστή/πολυβολη­ τή και τον οδηγό. Ο οδηγός βρισκόταν στην αριστερή πλευρά του σκάφους και διέθετε θυρίδα παρατήρησης στο εμπρόσθιο τμήμα, η οποία προστατευόταν από ανασηκωμένο θωρακισμένο διάφραγμα. Οταν το άρμα βρισκόταν στη μάχη και η θυρίδα ήταν πλήρως α­ σφαλισμένη, αποκαλύπτονταν δύο μικρές οπές που επέτρεπαν τη χρήση του περισκοπίου K K F 2 (πεδίο θέας 65 μοιρών και μεγέθυν­ ση 1χ). Στη θυρίδα εισόδου διέθετε επιπλέον ένα σταθερό περι­ σκόπιο που κάλυπτε 30 μοίρες αριστερά από τον άξονα κίνησης του άρματος. Ο ασυρματιστής-πολυβολητής βρισκόταν στη δεξιά πλευ­ ρά του σκάφους και χειριζόταν το σύστημα επικοινωνιών FuG 5, το οποίο βρισκόταν πίσω του. Δ ιέθετε σταθερό περισκόπιο στην ορο­ φή του σκάφους και ένα τηλεσκοπικό σκοπευτικό Kugelzielfernrohr (KZF) 2, με μεγέθυνση 1,8χ, για το πολυβόλο MG34 σε βάση Kugelblende 100. Το πολυβόλο είχε όρια ανύψωσης από +15 έως -10 μοίρες και μετακίνησης 15 μοιρών δεξιά και αριστερά. Ανάμεσα στα δύο μέλη, στο εμπρόσθιο τμήμα του σκάφους, βρισκόταν το σύ­ στημα μετάδοσης της κίνησης Maybach Olvar Type OG 40-12-16 με οκτώ σχέσεις για την εμπρόσθια πορεία, τέσσερις για την όπισθεν και με δυνατότητα προεπιλογής της σχέσης μέσω υδραυλικού συ­ στήματος. Το βάρος του άρματος ήταν υπερβολικό για το ευαίσθη­ το σύστημα Olvar και έτσι για την ομαλή λειτουργία του απαιτείτο σημαντική φροντίδα και προληπτική συντήρηση. Ο γεμιστής βρισκόταν στο δεξιό τμήμα του πύργου και εκτός από την τροφοδοσία του πυροβόλου χειριζόταν και το συζυγές πο­ λυβόλο. Εξαιτίας του μεγάλου μήκους της κάννης που προεξείχε πέρα από το σκάφος, υπήρχε μία ειδική αντισταθμιστική ελατηριωτή διάταξη πίσω από τη θέσ η του γεμιστή. Ο πυροβολητής βρι­ σκόταν στο αριστερό τμήμα του πύργου και πίσω του ήταν ο αρχη­ γός. Ο τελευταίος διέθετε θωρακισμένο πυργίσκο, με πέντε θυρί­ δες παρατήρησης, και πίσω του (στο αριστερό τμήμα του πύργου) μία θυρίδα βολής που καταργήθηκε τον Ιανουάριο του 1944. Στα πρώτα άρματα παραγωγής υπήρχαν τρία ανοίγματα στον πύργο (δύο για τις θυρίδες του αρχηγού και του γεμιστή και μία μικρότε­ ρη για το σύστημα εξαερισμού), ενώ αργότερα προστέθηκε ένα ά­

φής του πύργου, με το αριστερό χέρι καθόρισα την απόσταση του στόχου και πραγματοποίησα διορθωτικές κινήσεις, ενώ με το δεξιό χέρι κινούσα τον στρό­ φαλο για την ανύψωση του πυροβόλου. Μόλις ο στόχος εντοπίστηκε, πάτησα τη σκανδάλη. Ο στόχος εξαφανίστηκε μέ­ σα σε ένα σύννεφο σκόνης, αλλά δεν εί­ χαμε χρόνο για να πιστοποιήσουμε την

9 8 I ΙΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

νοιγμα για το σύστημα εγγύς προστασίας Nahverteidigungswaffe και το περισκόπιο για τον γεμιστή. Το σταθερό περισκόπιο για τον γε­ μιστή τοπ οθετήθηκε από το 184ο άρμα παραγωγής, παράλληλα με την πρόβλεψη για τη μεταφορά τμημάτων της ερπύστριας στις πλευρές του πύργου. Στα πρώτα άρματα τοποθετήθηκαν στις πλευρές του πύργου δύο τριπλοί εκτοξευτές καπνογόνων Nebelkerzenwerfer 39 των 90 mm. Από τον πύργο No 286 αφαιρέθηκαν, διότι πλήγματα από φο­ ρητά όπλα προκαλούσαν την πυροδότησή τους και πρακτικά «τύ­ φλωναν» το πλήρωμα. Η προστασία του άρματος συμπληρωνόταν από πέντε συστήματα εκτόξευσης S-mine των 100 mm (τέσσερα στις γωνίες της υπερκατασκευής και ένα στη δεξιά οπίσθια γωνία του σκάφους) για νάρκες εναντίον προσωπικού Springmine 35 (κά­ θ ε νάρκη διέθ ετε 360 χαλύβδινα σφαιρίδια). Από τον πύργο No 324 (και σε αρκετά παλαιότερα άρματα κατά τη διάρκεια συντήρησης), τοπ οθετήθηκε το σύστημα προστασίας Nahverteidigungswaffe που αντικατέστησε τα S-mine. Πρακτικά ήταν ένας οπισθογεμής όλμος για την εκτόξευση βομβίδων καπνού και θραυσματοποίησης υπό σταθερή κλίση 50 μοιρών και δυνατότητα περιστροφής 360 μοιρών. Το πυροβόλο KwK 36 L/56 των 8,8 cm εξαπέλυε βλήμα Pzgr.39 (panzersprenggranatpatrone), βάρους 10,2 kg και αρχικής ταχύτητας εξόδου από την κάννη 773 m/sec, ενώ μπορούσε να διατρήσει θω­ ράκιση πάχους 99 mm στα 1.000 m και 83 mm στα 2.000 m. Μ ε το α­ κριβότερο Pzgr.40 (panzergranatpatrone) με πυρήνα βολφραμίου, βάρους 7,3 kg και αρχικής ταχύτητας 930 m/sec, η διάτρηση που ε­ πιτυγχανόταν ήταν 138 mm και 100 mm αντίστοιχα. Εκτός από τα διατρητικά βλήματα θωράκισης, το πυροβόλο μπορούσε να βάλει το εκρηκτικό-αντιαρματικό Gr.39HL, βάρους 7,65 kg και αρχικής τα­ χύτητας 600 m/sec, με μέγιστη διατρητική ικανότητα 90 mm, αλλά και το εκρηκτικό-θραυσματοποίησης Panzergranatpatrone L/4,5, με βάρος 9,54 kg και αρχική ταχύτητα εξόδου 820 m/sec. Το σκοπευτικό σύστημα των Tiger I, μέχρι τον Απρίλιο του 1944, ήταν το Turmzielfernrohr 9b της Zeiss με πεδίο θέας 23 μοιρών και δύο χαρακτηριστικές οπές στην αριστερή πλευρά του εμπρόσθιου τμήματος του πύργου. To TzF9b προσέφερε μεγέθυνση 2,5χ και ή­ ταν βαθμονομημένο ανά 100 m μέχρι τα 4.000 m για Τα διατρητικά βλήματα και ως 6.000 m για τα εκρηκτικά βλήματα. Σε κάθε πλευρά υπήρχαν 24 αλληλεπικαλυπτόμενοι εδαφικοί τροχοί, κατανεμημένοι σε τρεις σειρές, με τρεις τροχούς σε καθέναν από τους οκτώ άξονες της ανάρτησης από ράβδους στρέψης. Το σύστημα κίνησης σε κάθε πλευρά συμπλήρωναν ο οπίσθιος τροχός ρύθμισης της τάσης της ερπύστριας και ο εμπρόσθιος κι­ νητήριος τροχός. Ο Maybach HL210P45 που προωθούσε τα πρώτα 250 άρματα παραγωγής, ήταν ένας υδρόψ υκτος 12-κύλινδρος κινητήρας σε διάταξη V, χωρητικότητας 21,33 It, ο οποίος απέδιδε 650 hp στις 3.000 rpm. Στη συνέχεια, από τον Μάιο του 1943, αντικαταστάθηκε από τον Maybach HL230P45 που απέδιδε 700 hp στις 3.000 rpm. Ο ι­ σχυρότερος κινητήρας τοπ οθετή θη κε στα παλαιότερα άρματα κατά τη διάρκεια εκτεταμένω ν συντηρήσεων. Ο κινητήρας δ ιέθ ε ­ τε δύο φίλτρα Feifel στο οπίσθιο τμήμα του διαμερίσματος, τα ο­ ποία συχνά αφαιρούντο. Η μέγιστη ταχύτητα ήταν 45,4 km/h. Το βάρος του άρματος ήταν 57 t, το μήκος με το πυροβόλο εμπρός 8,45 m και μέγιστη θωράκιση στον πύργο 120 mm και στο σκάφος 100 mm.

καταστροφή του. Η επαναλαμβανόμενη διαδικασία εντοπισμού και προσβολής των στόχων συνεχίστηκε για αρκετή ώρα. Ο πύργος του άρματος στρεφόταν αριστερά ή δεξιά για την προσβολή των στόχων, ενώ αρκετές φορές το άρμα κι­ νείτο μπροστά ή προς τα πίσω, ώστε να διαθέτει καλύτερο πεδίο βολής. Εντοπί­ σαμε Σοβιετικούς στρατιώτες μπροστά

μας και το άρμα κινήθηκε

εναντίον

τους. Παρατηρούσαμε τις φιγούρες τους που έβαλλαν εναντίον μας με φο­ ρητά όπλα, αλλά αδυνατούσαν να διαπεράσουν τη θωράκισή μας. Δεν μπορού­ σαν να μας σταματήσουν. Οσοι δεν διέ­ φυγαν ή δεν φονεύθηκαν από τα πυρά των πολυβόλων μας, απλά βρέθηκαν κά­ τω από τις ερπύστριές μας. Στα δεξιά

Μια επιβλητική άποψη ενός Tiger της 2ης Ιλης της 505 ΕΒΑ. Στο πλευρό του σκάφους διακρίνεται αγκαθωτό σύρμα για την απώθηση των σοβιετικών ομάδων πεζικού οι οποίες τοποθετούσαν αντιαρματικές νάρκες. Δεξιά της θέσης του οδηγού διακρίνεται το έμβλημα της μονάδας, ο εφορμών ταύρος. Πριν την έναρξη της Μάχης στο Κούρσκ αφιερώθηκε σημαντικός χρόνος στην εκπαίδευση των πληρωμάτων των Tiger.

μας βρίσκονταν εκτάσεις με σιτηρά που αποτελούσαν ιδανικό μέρος για ενέδρα από αντιαρματικά πυροβόλα. Η εντολή δεν άργησε να έλθει: “ώρα 1”, 50 μέτρα, εκρηκτικό βλήμα. Μέσα από το σκοπευ­ τικό παρατηρούσα την περιοχή, όταν ξαφνικά φάνηκε μια λάμψη μέσα από τα σιτηρά, η οποία δεν κατάφερε να διαπεράσει τη θωράκισή μας, ενώ την ίδια στιγμή σε απόσταση 30-40 μέτρων τινάχθηκε μια στήλη εδάφους. Ασυναίσθη­ τα είχα πατήσει τη σκανδάλη και είχα ε­ ξουδετερώσει το πυροβόλο. Το άρμα μας υπέστη και άλλα πλήγ­ ματα, ενώ παράλληλα βάλλαμε αδιάκο­ πα εναντίον των αντιαρματικών πυρο­ βόλων. Μια έκρηξη συντάραξε το άρμα και ο οδηγός ανέφερε κάτι για διάτρηση της θωράκισης, ενώ ο ασυρματιστής/πο­ λυβολητής τον τραυματισμό του. Ο διοι­ κητής του άρματος με ψυχραιμία μας διέταξε να συνεχίσουμε την προσβολή των στόχων. Ελισσόμενοι αδιάκοπα συ­ ντρίψαμε ένα αντιαρματικό πυροβόλο κάτω από τις ερπύστριες, ενώ ένα πλήγ­ μα από κάποιο άλλο αντιαρματικό πυρο­ βόλο προκάλεσε ζημιές στο ηλεκτρικό σύστημα του άρματος. Εξουδετερώσα­

Σχέδιο τεσσάρων όψεων ενός Tiger I, διαμορφωμένου σε άρμα διοίκησης.

ξη εχθρικών αρμάτων. Καταφέραμε να θέσουμε σε λειτουργία τον κινητήρα χειροκίνητα και ξεκινήσαμε την προέ­ λασή μας. Φθάσαμε σε ένα χωριό που ή­

με άλλα δύο πυροβόλα, όταν ένα πλήγ­ μα στο οπίσθιο τμήμα προκάλεσε τη διακοπή της λειτουργίας του κινητήρα. Προσπάθησα να περιστρέψω τον πύργο χειροκίνητα, αλλά την ίδια στιγμή το α­ ντίπαλο πυροβόλο εξουδετερώθηκε

ταν τυλιγμένο σε φλόγες. Από απόστα­ ση 1.200 μέτρων εντόπισα το πρώτο Τ34 και κατάφερα να το εξουδετερώσω με δύο βλήματα. Ο επόμενος στόχος ή­ ταν πιο δύσκολος, διότι κινείτο με μεγά­ λη ταχύτητα, αλλά και αυτός καταστράφηκε μετά τη βολή τριών βλημάτων. Μ ε­

από άλλο Tiger. Είχαμε καταφέρει να α­ σφαλίσουμε την περιοχή και μια ανά­ παυλα ήταν σχεδόν υποχρεωτική. Το διάλειμμά μας όμως υπήρξε σύντομο, διότι λάβαμε μια αναφορά για την ύπαρ­

τά από λίγο όλα ησύχασαν και η ίλη μας προετοιμάστηκε για την έλευση της νύ­ κτας, σχηματίζοντας μια αμυντική περί­ μετρο». Μέχρι τις 12 Ιουλίου, η 503 Ε Β Α είχε απολέσει τέσσερα άρματα και δέκα

έμπειρους αρματιστές. Είχε έλθει αντι­ μέτωπη με άρματα KV-85 με πυροβόλο των 85 mm καθώς και με τα θηριώδη SU152 με οβιδοβόλο των 152 mm, αλλά είχε καταφέρει να σημειώσει την εντυπωσια­ κή αναλογία επιτυχιών προς απώλειες 18 προς 1. To XLVIII (48ο) ΣΠα της 4ης Στρατιάς Πάντσερ επέπεσε με δύναμη (κατά την πρώτη ημέρα της μάχης) πάνω στην 6η Στρατιά της Φρουράς, ενώ ανατολικότερα το II S S ΣΠα προκάλεσε τεράστια ρήγματα στην πρώτη γραμμή της σοβιε­ τικής άμυνας, καταστρέφοντας αναρίθ­ μητες καλά παραλλαγμένες αμυντ.· £ί θέσεις, αντιαρματικά πυροβόλα αμσν€< tou "AIΕΝΥ’ΠΚΡΛΤΧΙΝ" μι. ίου 'ΠΑΤΡΙΙ ΕΝΜΕ1ΖΟΝ1 ΜΟΙΡΑ" (ΠΑΛΙΏΝ)

Μ

.

ινφ ογνω μ ω ν