Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου ΑΠΟ ΤΟ 1815 ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ (Γ Γενικού Λυκείου - Γενικής Παιδείας)

August 30, 2017 | Author: Dhmhtrios Kwloglw | Category: N/A

Short Description

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ (από το 1815 έως σήμερα) Γ ́ Τάξη Γενικού Λυκείου και Δ ́ Τάξη Εσπερινού ...

Description

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 1

ÉÓÔÏÑÉÁ ÔÏÕ ÍÅÏÔÅÑÏÕ ÊÁÉ ÔÏÕ ÓÕÃ×ÑÏÍÏÕ ÊÏÓÌÏÕ (áðü ôï 1815 Ýùò óÞìåñá) ÂÉÂËÉÏ ÊÁÈÇÃÇÔÇ

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 2

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 3

ÕÐÏÕÑÃÅÉÏ ÅÈÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ ÊÁÉ ÈÑÇÓÊÅÕÌÁÔÙÍ ÐÁÉÄÁÃÙÃÉÊÏ ÉÍÓÔÉÔÏÕÔÏ ÉùÜííçò Êïëéüðïõëïò Êùíóôáíôßíïò Óâïëüðïõëïò ÅõÜíèçò ×áôæçâáóéëåßïõ Èåüäùñïò ÍçìÜò ×Üñéò Ó÷ïëéíÜêç-×åëéþôç

ÉÓÔÏÑÉÁ ÔÏÕ ÍÅÏÔÅÑÏÕ ÊÁÉ ÔÏÕ ÓÕÃ×ÑÏÍÏÕ ÊÏÓÌÏÕ (áðü ôï 1815 Ýùò óÞìåñá) Ã´ ÔÜîç Ãåíéêïý Ëõêåßïõ êáé Ä´ ÔÜîç Åóðåñéíïý Ëõêåßïõ ÃåíéêÞò Ðáéäåßáò

ÂÉÂËÉÏ ÊÁÈÇÃÇÔÇ

ÏÑÃÁÍÉÓÌÏÓ ÅÊÄÏÓÅÙÓ ÄÉÄÁÊÔÉÊÙÍ ÂÉÂËÉÙÍ ÁÈÇÍÁ !

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 4

ÓÕÃÃÑÁÖÅÉÓ

ÉùÜííçò Êïëéüðïõëïò ÊáèçãçôÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò Êùíóôáíôßíïò Óâïëüðïõëïò Áêáäçìáúêüò, ÊáèçãçôÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí ÅõÜíèçò ×áôæçâáóéëåßïõ Åðßêïõñïò ÊáèçãçôÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí Èåüäùñïò ÍçìÜò Ó÷ïëéêüò Óýìâïõëïò Öéëïëüãùí - äñ. ö. ×Üñéò Ó÷ïëéíÜêç - ×åëéþôç Åêðáéäåõôéêüò ÄåõôåñïâÜèìéáò Åêðáßäåõóçòäñ. éóôïñßáò ôçò ôÝ÷íçò

ÊÑÉÔÅÓ ÁÎÉÏËÏÃÇÔÅÓ

ÁèáíÜóéïò ÂåñÝìçò ÊáèçãçôÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí ¢ñôåìéò Îáíèïðïýëïõ - Êõñéáêïý ÊáèçãÞôñéá ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò ÄçìÞôñéïò Ãéáííáêüðïõëïò ÐÜñåäñïò å.è. ôïõ ôìÞìáôïò Áîéïëüãçóçò êáé Åðéìüñöùóçò ôïõ Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ äñ. åõñùðáúêÞò éóôïñßáò Âáóßëåéïò Ôóéëéìßãêñáò Ó÷ïëéêüò Óýìâïõëïò Öéëïëüãùí - ì.ä. éóôïñßáò ÁèáíÜóéïò ×ñÞóôïõ Åêðáéäåõôéêüò ÄåõôåñïâÜèìéáò Åêðáßäåõóçò äñ. éóôïñßáò

ÓÕÍÔÏÍÉÓÌÏÓ/ ÅÐÏÐÔÅÉÁ

Áíáóôáóßá Êõñêßíç - Êïýôïõëá Óýìâïõëïò Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ - äñ. éóôïñßáò

"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 5

ÉÓÔÏÑÉÁ ÔÏÕ ÍÅÏÔÅÑÏÕ ÊÁÉ ÔÏÕ ÓÕÃ×ÑÏÍÏÕ ÊÏÓÌÏÕ ÌÁÈÇÌÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ ÃÉÁ ÔÇÍ Ã´ ÔÁÎÇ ÔÏÕ ÃÅÍÉÊÏÕ ÊÁÉ ÔÇÍ Ä´ ÔÁÎÇ ÔÏÕ ÅÓÐÅÑÉÍÏÕ ËÕÊÅÉÏÕ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ ÐÑÏËÏÃÏÓ ÅÉÓÁÃÙÃÇ Á. Ïñéóìïß - ÐçãÝò - ÌÝèïäïé ôçò Éóôïñßáò Â. Ç Éóôïñßá ùò ìÜèçìá êáé ôï Âéâëßï Éóôïñßáò ÊÅÖ. Á´. Ç Åõñþðç êáé ï êüóìïò ôïí 19ï áéþíá (1815-1871) 1. Ôï ÓõíÝäñéï ÅéñÞíçò ôçò ÂéÝííçò (1814-1815) 2. Ôá åèíéêÜ êáé öéëåëåýèåñá êéíÞìáôá óôçí Åõñþðç 3. Ç ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç ôïõ 1821 - ¸íá ìÞíõìá åëåõèåñßáò ãéá ôçí Åõñþðç 4. Ôï åëëçíéêü êñÜôïò êáé ç åîÝëéîÞ ôïõ (1830-1881) 5. Ôï Áíáôïëéêü ÆÞôçìá êáé ï Êñéìáúêüò Ðüëåìïò 6. Ç Âéïìç÷áíéêÞ ÅðáíÜóôáóç 7. Ç êñßóç ôçò Áõôïêñáôïñßáò ôùí Áøâïýñãùí - Ç éôáëéêÞ êáé ç ãåñìáíéêÞ åíïðïßçóç (1848-1871) 8. Ç Üíïäïò ôùí ÷ùñþí ôçò áìåñéêáíéêÞò çðåßñïõ ÊÅÖ. Â´. Áðü ôïí 19ï óôïí 20ü áéþíá (1871-1914) 1. Ç áêìÞ ôçò åõñùðáúêÞò áðïéêéïêñáôßáò 2. Ç ¢ðù ÁíáôïëÞ 3. ÐñïóðÜèåéåò ãéá ôïí åêóõã÷ñïíéóìü ôçò ÅëëÜäáò 4. ÅèíéêÜ êéíÞìáôá óôç ÍïôéïáíáôïëéêÞ Åõñþðç 5. Ïé Âáëêáíéêïß Ðüëåìïé (1912-1913)

8 10 17 19 22 39 48 51 56 61 65 67 70 74 78

ÊÅÖ. Ã´. Ï Á´ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò êáé ïé Üìåóåò åðéðôþóåéò ôïõ 1. Ïé áíôáãùíéóìïß ôùí ìåãÜëùí äõíÜìåùí (1870-1914) 2. Ç äéåîáãùãÞ êáé ç Ýêâáóç ôïõ ðïëÝìïõ (1914-1918) 3. Ç ÅëëÜäá óôïí Á´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï 4. To ÓõíÝäñéï ÅéñÞíçò ôùí Ðáñéóßùí (1919 -1920) 5. Ï Ìéêñáóéáôéêüò Ðüëåìïò (1919-1922) 6. Ç ÑùóéêÞ ÅðáíÜóôáóç

83 86 90 95 97 107

ÊÅÖ. Ä´. Ç Åõñþðç êáé ï êüóìïò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ÌåóïðïëÝìïõ 1. Ç äåêáåôßá 1920 -1930 2. ÅóùôåñéêÝò åîåëßîåéò óôçí ÅëëÜäá (1923-1930) 3. Ç äéåèíÞò ïéêïíïìéêÞ êñßóç êáé ïé óõíÝðåéÝò ôçò 4. Ç ÅëëÜäá óôçí êñßóéìç äåêáåôßá (1930-1940) 5. Ï õðüëïéðïò êüóìïò

111 113 115 119 122

ÊÅÖ. Å´. Ï Â´ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò 1. Ðñïò íÝá Ýíïðëç áíáìÝôñçóç

125

#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 6

2. Ç åðéêñÜôçóç ôçò Ãåñìáíßáò óôçí çðåéñùôéêÞ Åõñþðç êáé ç åðÝêôáóç ôïõ ðïëÝìïõ (1939-1942) 3. Ç óõììåôï÷Þ ôçò ÅëëÜäáò óôïí Â´ Ðáãêüóìéï ðüëåìï êáé ç ÅèíéêÞ Áíôßóôáóç 4. Ç óõììá÷éêÞ áíôåðßèåóç êáé ç ïëïêëçñùôéêÞ Þôôá ôçò íáæéóôéêÞò Ãåñìáíßáò Ç óõíèçêïëüãçóç ôçò Éáðùíßáò 5. Ôá åãêëÞìáôá ðïëÝìïõ êáôÜ ôçò áíèñùðüôçôáò. Ôï Ïëïêáýôùìá 6. Ï áíôáãùíéóìüò óôï óôñáôüðåäï ôùí íéêçôþí 7. Ïé óõíèÞêåò åéñÞíçò êáé ç åíóùìÜôùóç ôçò ÄùäåêáíÞóïõ óôçí ÅëëÜäá

127 129 137 139 143 145

ÊÅÖ. ÓÔ´. Ï ìåôáðïëåìéêüò êüóìïò 1. Ç ìåôáðïëåìéêÞ ïñãÜíùóç ôçò äéåèíïýò êïéíùíßáò. - Ç óýóôáóç êáé ç ëåéôïõñãßá ôïõ ÏÇÅ 2. Ç Ýíáñîç ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ, ïé åðéðôþóåéò ôïõ óôçí ÅëëÜäá êáé ï Åìöýëéïò Ðüëåìïò 3. Ç åîÝëéîç êáé ôï ôÝëïò ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ 4. Ç áðïáðïéêéïðïßçóç êáé ï Ôñßôïò Êüóìïò 5. Ç ðïñåßá ðñïò ôçí åõñùðáúêÞ åíïðïßçóç: Ðñáãìáôéêüôçôåò êáé ðñïïðôéêÝò 6. Ç ÅëëÜäá Ýùò ôï 1974 7. Ç ÅëëÜäá ôçò Ìåôáðïëßôåõóçò êáé ç Ýíôáîç óôçí ÅíùìÝíç Åõñþðç 8. Ôï Êõðñéáêü Ðñüâëçìá

151 157 160 163 165 169 171

ÊÅÖ. Æ´. ÐíåõìáôéêÜ êáé êáëëéôå÷íéêÜ ñåýìáôá áðü ôçí ðåñßïäï ôïõ ñïìáíôéóìïý Ýùò ôéò áñ÷Ýò ôïõ 21ïõ áéþíá 1. Ç êßíçóç ôùí éäåþí. Óôï÷áóìüò, åðéóôÞìç êáé ôÝ÷íç ôïõ 19ïõ áéþíá 2. Ï ðïëéôéóìüò ôïõ 20ïý áéþíá. Åðßëïãïò. Ïé ðñïêëÞóåéò ôïõ 21ïõ áéþíá

177 192 238

ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁ

240

$

149

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 7

ÐÑÏËÏÃÏÓ Ç ìåëÝôç ôçò éóôïñßáò âïçèÜ óôçí êáôáíüçóç ôçò ðïëõðëïêüôçôáò ôçò áíèñþðéíçò äñÜóçò êáé ôùí ðáñáãüíôùí ðïõ ôçí åðçñåÜæïõí, áëëÜ óõã÷ñüíùò óõíôåëåß óôç äéáìüñöùóç éóôïñéêÞò óêÝøçò, äçëáäÞ âïçèÜ óôï íá óêÝöôåôáé êáé íá åíåñãåß êáíåßò óõíåéäçôÜ. Ãßíåôáé êáôáíïçôü üôé ïé ìáèçôÝò ôçò Ã´ Ëõêåßïõ, Ý÷ïíôáò êáëëéåñãÞóåé áñêåôÜ ôçí êñéôéêÞ äéÜèåóç êáé óêÝøç, åßíáé óå èÝóç íá áíáðôýîïõí ìßá äéáëåêôéêÞ ó÷Ýóç ìå ôçí éóôïñéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá, íá äÝ÷ïíôáé ôá ìçíýìáôá êáé íá ëåéôïõñãïýí ìå ôç óåéñÜ ôïõò êáé ïé ßäéïé ùò åíóõíåßäçôïé öïñåßò ôçò éóôïñéêÞò åîÝëéîçò. Ôçí åíåñãü áõôÞ óõììåôï÷Þ ôùí ìáèçôþí ïöåßëåé íá õðçñåôÞóåé ç äéäáóêáëßá ôïõ ìáèÞìáôïò ôçò Éóôïñßáò. H åîÝëéîç ôçò ó÷ïëéêÞò éóôïñéïãñáößáò áêïëïõèåß ïðùóäÞðïôå ôçí åîÝëéîç ôçò åðéóôÞìçò ôçò Éóôïñßáò êáé åðçñåÜæåôáé áðü áõôÞí. Ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò Ý÷åé óçìåéùèåß óçìáíôéêÞ ðñüïäïò óôç äéäáóêáëßá ôçò Éóôïñßáò, ôçí ïðïßá åßíáé õðï÷ñåùìÝíïò íá ëáìâÜíåé õðüøç ï êáèçãçôÞò êáé íá ðñïóáñìüæåé ôç äéäáêôéêÞ ôïõ óå áõôÞí. Óôü÷ïò ôïõ Âéâëßïõ ôïõ ÊáèçãçôÞ åßíáé íá õðïóôçñßîåé äéäáêôéêÜ ôï âéâëßï ôïõ ÌáèçôÞ Éóôïñßá ôïõ Íåüôåñïõ êáé ôïõ Óýã÷ñïíïõ Êüóìïõ (1815 Ýùò óÞìåñá), ðïõ ðñïïñßæåôáé ãéá ôï ìÜèçìá ÃåíéêÞò Ðáéäåßáò óôçí Ã´ ôÜîç ôïõ Ãåíéêïý êáé ôçí Ä´ ôïõ Åóðåñéíïý Ëõêåßïõ. Ï ÊáèçãçôÞò ðïõ èá äéäÜîåé ôï ìÜèçìá ðñÝðåé íá ëÜâåé õðüøç ôïõ äýï âáóéêÝò ðáñáìÝôñïõò : ôç äéÜôáîç ôçò ýëçò ôïõ Âéâëßïõ ôïõ ÌáèçôÞ, óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá ôá ãåãïíüôá ðïõ áöïñïýí óôç Íåüôåñç êáé Óýã÷ñïíç ÅëëçíéêÞ Éóôïñßá åîåôÜæïíôáé ìÝóá óôï ðëáßóéï ôçò ÅõñùðáúêÞò Éóôïñßáò êáé óå óõíÜñôçóç ìå ôéò åîåëßîåéò óå ðáãêüóìéï åðßðåäï, áëëÜ êáé ôçí ðïëõðëïêüôçôá ôçò éóôïñïýìåíçò ðåñéüäïõ, áöïý áõôÞ áíáöÝñåôáé óå äýï êáèïñéóôéêïýò ãéá ôç öõóéïãíùìßá ôçò Áíèñùðüôçôáò áéþíåò, ôïí 19ï êáé ôïí 20ü áéþíá. Ç äïìÞ ôïõ âéâëßïõ ôïõ ÊáèçãçôÞ ðåñéëáìâÜíåé ìßá åéóáãùãÞ (ìå êáôáôïðéóôéêÜ óôïé÷åßá ãéá ôçí åðéóôÞìç ôçò Éóôïñßáò êáé ôç äéäáêôéêÞ ôçò óôç Â/ èìéá Åêð/óç) êáé , óôï êýñéï ìÝñïò, äéäáêôéêÞ åðåîåñãáóßá áíÜ åíüôçôá. Ùò ðñïò ôç äéäáêôéêÞ åðåîåñãáóßá, êáèïñßæïíôáé ïé äéäáêôéêïß óôü÷ïé êáé åðéóçìáßíïíôáé êïìâéêÜ óçìåßá, áðü ôá ïðïßá ìðïñåß íá óõíèÝóåé ï äéäÜóêùí ôïí êåíôñéêü Üîïíá ôçò äéäáóêáëßáò ôïõ. Óå êÜðïéåò åíüôçôåò äßíïíôáé ðåñéóóüôåñá éóôïñéêÜ óôïé÷åßá (ôïðéêïý êáé Üëëïõ åíäéáöÝñïíôïò) áðï ü,ôé óôï ÂÌ, ìå óêïðü ï äéäÜóêùí, üôáí ôï êñßíåé óêüðéìï, íá ôá ÷ñçóéìïðïéåß. Ðáñáôßèåíôáé åðßóçò ðñüóèåôåò ðçãÝò ðñïò åìðëïõôéóìü ôïõ ìáèÞìáôïò êáé ðëçñÝóôåñç ãíþóç ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ôïõ áðü ôïõò ìáèçôÝò, êáé ìßá åíäåéêôéêÞ âéâëéïãñáößá óôï ôÝëïò. ÐåñéëáìâÜíïíôáé åðßóçò ïñéóìÝíåò åíäåéêôéêÝò äéäáóêáëßåò. ÊáôáâëÞèçêå ðñïóðÜèåéá ôï Âéâëßï ôïõ ÊáèçãçôÞ íá áðïôåëÝóåé Ýíá ÷ñÞóéìï åñãáëåßï ôçò äéäáêôéêÞò ôïõ ìáèÞìáôïò, ÷ùñßò íá áãíïåßôáé üôé ïé ïðïéåóäÞðïôå ðáéäáãùãéêÝò ïäçãßåò ðñïò ôïí äÜóêáëï äåí Ý÷ïõí êáé äåí ðñÝðåé íá Ý÷ïõí ôçí Ýííïéá åíüò äåóìåõôéêïý ðëáéóßïõ áñ÷þí, óýìöùíá ìå ôéò ïðïßåò èá åðéôåëÝóåé ôï äéäáêôéêü ôïõ Ýñãï.

Ïé óõããñáöåßò

%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 8

ÅÉÓÁÃÙÃÇ Á. ÏÑÉÓÌÏÉ - ÐÇÃÅÓ - ÌÅÈÏÄÏÉ ÔÇÓ ÉÓÔÏÑÉÁÓ Ôé åßíáé éóôïñßá. Ç Ýííïéá ôçò Éóôïñßáò èá ìðïñïýóå íá èåùñçèåß ùò ôñéóäéÜóôáôç. Äçëþíåé á) ôçí éóôïñéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá â) ôç èåùñçôéêÞ åðéóôÞìç1, ç ïðïßá áó÷ïëåßôáé ìå ôç óõóôçìáôéêÞ Ýñåõíá, ãíþóç êáé åñìçíåßá ôçò éóôïñéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò êáé ã) ôçí ðáñïõóßáóç ôùí ðïñéóìÜôùí ôçò åðéóôçìïíéêÞò Ýñåõíáò êÜðïéïõ éóôïñéêïý óå óõóôçìáôéêÞ ìïñöÞ. Ç äåýôåñç êáé ç ôñßôç Ýííïéá óõíôßèåíôáé êáé óõíáðïôåëïýí ôçí éóôïñßá ùò éóôïñéïãñáößá2 . Áíôéêåßìåíï ôçò Éóôïñßáò. Ï äéá÷ùñéóìüò ôùí éóôñéêþí ãåãïíüôùí áðü ôá áðëÜ óõìâÜíôá, áðç÷åß âÝâáéá ôçí ðáñÜäïóç ôùí ðñþôùí ìåãÜëùí Éóôïñéêþí ôçò åëëçíéêÞò áñ÷áéüôçôáò Çñïäüôïõ êáé Èïõêõäßäç, êõñßùò üìùò áðïôåëåß ðñïúüí ôïõ ãåñìáíéêïý éóôïñéóìïý ôïõ 19ïõ áéþíá, ï ïðïßïò õðü ôçí åðßäñáóç ôïõ öéëïóïöéêïý ñåýìáôïò ôïõ èåôéêéóìïý ðñïóÝäùóå åðéóôçìïíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ óôçí éóôïñéêÞ óêÝøç êáé ðñáêôéêÞ. ´Åêôïôå óõíôåëÝóôçêå ìåãÜëç ðñüïäïò óôçí éóôïñßá êáé ôçí éóôïñéïãñáößá. Áðü ôç äåêáåôßá ôïõ 1920 Üñ÷éóáí íá äéáìïñöþíïíôáé íÝåò áíôéëÞøåéò ãéá ôçí åðéóôÞìç ôçò Éóôïñßáò, þóôå íá áíôáðïêñßíïíôáé óôéò íÝåò êïéíùíéêÝò êáé ðïëéôéêÝò óõíèÞêåò. Åìöáíßóôçêáí äéÜöïñåò éóôïñéêÝò ó÷ïëÝò ç íÝá Þ óõíïëéêÞ éóôïñßá óôç Ãáëëßá, ç íÝá ïéêïíïìéêÞ éóôïñßá óôçí ÁìåñéêÞ, áëëÜ êáé ï éóôïñéêüò õëéóìüò ( Þäç áðü ôï ôÝëïò ôïõ 19ïõ áéþíá), ïé ïðïßåò åîÝöñáóáí äéáöïñåôéêÝò áíôéëÞøåéò ãéá ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò éóôïñßáò êáé ôç ìåèïäïëïãßá ôçò éóôïñéêÞò Ýñåõíáò3 . ÊáôÜ âÜóç ç éóôïñéêÞ óêÝøç ôïõ 20ïý áéþíá áìöéóâÞôçóå êÜðïéåò áðü ôéò âáóéêÝò áñ÷Ýò ôçò ðáñáäïóéáêÞò éóôïñéïãñáößáò êáé Ýäùóå óôçí éóôïñéêÞ Ýñåõíá ìåãáëýôåñï êïéíùíéêü ðñïóáíáôïëéóìü. Áðü ôç âáñýôçôá óôïí ñüëï ôùí áôüìùí êáé ôùí óôïé÷åßùí ôçò ðñïèåôéêüôçôáò ôçò ðáñáäïóéáêÞò éóôïñßáò, ðÝñáóå óôç óçìáóßá ôùí êïéíùíéêþí äïìþí êáé ôùí äéáäéêáóéþí ôùí êïéíùíéêþí áëëáãþí. Ç êáèçìåñéíÞ æùÞ ôùí áíèñþðùí ð.÷. áíáãíùñßóôçêå ùò éóôïñéêüò ðáñÜãïíôáò éóüôéìïò ìå ôïõò ðáñáäïóéáêÜ èùñïýìåíïõò ùò ôÝôïéïõò, åíþ ç ìåëÝôç ôçò íïïôñïðßáò ôùí êïéíùíéêþí ïìÜäùí êáé ç ðïóïôéêÞ áðïôýðùóç ôçò äñÜóçò ôùí ðëçèõóìþí áðïôÝëåóáí ïõóéáóôéêÝò ìåèüäïõò éóôïñéêÞò åñìçíåßáò.

1. "ÅðéóôÞìç ìðïñïýìå í' áðïêáëÝóïõìå ôï óýíïëï ôùí áíôéêåéìåíéêïý ÷áñáêôÞñá óõóôçìáôéêþí ãíþóåùí åðß äéáöüñùí ôïìÝùí ôïõ åðéóôçôïý [] Äåí õðÜñ÷åé åíéáßï, ëïãéêÜ óõíå÷üìåíï óýóôçìá åðéóôçìþí. ÕðÜñ÷ïõí ìÜëëïí ðïëëÝò åðéóôÞìåò ìå ñåõóôÜ ðïëëÝò öïñÝò ìåôáîý ôïõò üñéá [] ÅðéóôÞìç óçìáßíåé óõíå÷Þ ðíåõìáôéêÞ äçìéïõñãßá êáé áðáñôéóìü åíüò äéáñêþò áõîáíüìåíïõ èçóáõñïý óõóôçìáôéêþí ãíþóåùí ðïõ âñßóêïíôáé óå ðïëõåéäåßò ó÷Ýóåéò ìå ôéò õðüëïéðåò ðïëéôéóôéêÝò äçìéïõñãßåò [] Óôç Äýóç êáé óôï äõôéêü ðïëéôéóìü, ç ÅðéóôÞìç, êõñßùò áðü ôçí åðï÷Þ ôïõ Äéáöùôéóìïý, âñßóêåôáé óôï ðïëéôéóôéêü åðßêåíôñï ôüóï áðïöáóéóôéêÜ üóï óå êáíÝíáí Üëëï ðïëéôéóìü [] ÂáóéêÝò ðñïûðïèÝóåéò ãéá ôçí ïñèÞ êáëëéÝñãåéá ôçò åðéóôÞìçò êáé ãéá ôçí åðéóôçìïíéêÞ ðñüïäï åßíáé ç åëåýèåñç Üóêçóç ôçò åðéóôÞìçò êáé ç åëåýèåñç äéäáóêáëßá ôçò. Ôïýôï åßíáé áñ÷Þ ãåíéêÞ ãéá êÜèå åðéóôÞìç, áðáñáßôçôç üìùò éäéáßôåñá ãéá ôéò áíèñùðéóôéêÝò êáé éóôïñéêÝò åðéóôÞìåò". Âë. É. ÊÁÑÁÃÉÁÍÍÏÐÏÕËÏÓ, ÅéóáãùãÞ óôçí åðéóôÞìç ôçò Éóôïñßáò, Èåóóáëïíßêç, ÂÜíéáò, 1989, óó. 8-14. 2. É. ÊÁÑÁÃÉÁÍÍÏÐÏÕËÏÓ, ü.ð., óó. 15-16. 3. Ã. ÃÉÁÍÍÏÐÏÕËÏÓ ê.Ü., ÅéóáãùãÞ óôéò éóôïñéêÝò óðïõäÝò, ÁèÞíá, ÏÅÄÂ, 1990, óó.7-9*. ÃÉÁÊÏÕÌÇÓ, Ç Éóôïñßá ùò Ýñåõíá êáé êñéôéêÞ, ÁèÞíá, ÐáôÜêçò, 1984, óó.46-52.

&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 9

Ç êõñßáñ÷ç áíôßëçøç ãéá ôï ðïéïò åßíáé ï óôü÷ïò ôïõ éóôïñéêïý óÞìåñá ìðïñåß íá óõíïøéóôåß óôï åîÞò: Ç éóôïñßá Ý÷åé ÷ñÝïò íá áíáæçôÜ ü÷é ìüíï ôçí áëÞèåéá (ç áëÞèåéá ãéá ôçí áëÞèåéá), áëëÜ êáé ôá äéäÜãìáôá áðü áõôÞí, êáèþò êáé ôéò ðñáêôéêÝò åöáñìïãÝò ôçò óå üëåò ôéò ðôõ÷Ýò ôçò áíèñþðéíçò äñáóôçñéüôçôáò, ãéá íá ìðïñåß íá åßíáé ÷ñÞóéìç4 . ÐçãÝò ôçò Éóôïñßáò. Äåí åßíáé åýêïëï óôïí éóôïñéêü íá Ý÷åé ðñïóùðéêÞ áíôßëçøç ãéá üëá ôá ãåãïíüôá ìå ôá ïðïßá èÝëåé íá áó÷ïëçèåß. ¼ôáí ìÜëéóôá ðñüêåéôáé íá ìåëåôÞóåé éóôïñéêÜ ãåãïíüôá ôïõ áðþôåñïõ ðáñåëèüíôïò, ôüôå áõôü êáèßóôáôáé åíôåëþò áäýíáôï. ÅðïìÝíùò ðþò èá åñãáóôåß ãéá íá óõíèÝóåé ôï Ýñãï ôïõ; ÂïÞèåéá ó áõôü ôï ðñüâëçìá äßíïõí ïé éóôïñéêÝò ðçãÝò. ÐçãÝò ôçò éóôïñßáò èåùñïýíôáé: á) ôá ãñáðôÜ ìíçìåßá, â) ç ðñïöïñéêÞ ðáñÜäïóç (èñýëïé, ìýèïé êôë.), ã) ôá áñ÷áéïëïãéêÜ, êáé ôá ìíçìåßá ôÝ÷íçò (êôßóìáôá, äéÜöïñá áíôéêåßìåíá, Ýñãá ôÝ÷íçò êôë.) êáé ä) ôï ïðôéêïáêïõóôéêü êáé çëåêôñïíéêü õëéêü (öùôïãñáößåò, êéíçìáôïãñáöéêÝò ôáéíßåò íôïêõìáíôÝñ, äéáäßêôõï). Ïé ðçãÝò äéáêñßíïíôáé óå Üìåóåò êáé Ýììåóåò. Ïé Üìåóåò ðçãÝò áðïôåëïýí ìÝñïò ôçò ßäéáò ôçò éóôïñéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò êáé áðïôåëïýí áõèåíôéêÝò ìáñôõñßåò (ð.÷. êåßìåíá óõíèçêþí, íïìïèåóßåò, Ýããñáöá, íïìßóìáôá, áñ÷áéïëïãéêÜ ìíçìåßá, ïðôéêïáêïõóôéêü õëéêü), åíþ ïé Ýììåóåò ðçãÝò åêöñÜæïõí ôçí õðïêåéìåíéêÞ ãíþìç ôïõ óõããñáöÝá ôïõò (ð. ÷. éóôïñéïãñáößåò, ÷ñïíïãñáößåò, áðïìíçìïíåýìáôá, Ýñãá ëïãïôå÷íßáò ê.Ü.). Áîéïðéóôßá ôùí éóôïñéêþí ðçãþí. Ï éóôïñéêüò ðñÝðåé íá åëÝãîåé ôçí áîéïðéóôßá êÜðïéáò ðçãÞò ðñïôïý ôç ëÜâåé õðüøç, ãéáôß äåí åßíáé áîéüðéóôåò üëåò ïé ðçãÝò. ¢ëëåò åßíáé ðëáóôÝò, Üëëåò åðçñåÜæïíôáé áðü ðñïóùðéêÝò óõìðÜèåéåò Þ áíôéðÜèåéåò ôïõ óõíôÜêôç ôïõò Þ áðü ôéò öéëïäïîßåò êáé ôá óõìöÝñïíôÜ ôïõ, Þ áêüìá êáé áðü ôçí éäåïëïãßá ôïõ. Ôç äõóêïëßá áíáæÞôçóçò ôçò áëÞèåéáò åðéóçìáßíåé ï Èïõêõäßäçò5 : [åðéðüíùò ä`å ç]õñßóêåôï äéüôé ï]]é ðáñüíôåò ôï~éò {åñãïéò ]åêÜóôïéò ï[[õ ôáõô`á ðåñ`é ô~ùí á[õô~ùí {åëåãïí, [áëë #ùò ]åêáôÝñùí ôéò å[õíïßáò }ç ìíÞìçò {å÷ïé. Áñùãü óôï äýóêïëï Ýñãï ôïõ Ý÷åé ï éóôïñéêüò ôçí ðïëýðëåõñç ìüñöùóÞ ôïõ êáé ôá ðïñßóìáôá Üëëùí åðéóôçìþí óôá ïðïßá ìðïñåß íá êáôáöåýãåé. Ç ðåñéïäïëüãçóç óôçí Éóôïñßá. Áðü ôïí 18ï áéþíá ïé éóôïñéêïß, ãéá ìåèïäïëïãéêïýò ëüãïõò, ÷ùñßæïõí ôçí éóôïñßá óå ôñåéò ìåãÜëåò ðåñéüäïõò (ôçí áñ÷áßá, ôç ìåóáéùíéêÞ êáé ôç íåüôåñç êáé óýã÷ñïíç). Ç äéáßñåóç áõôÞ åßíáé óõìâáôéêÞ êáé ãßíåôáé ãéá êáèáñÜ ðñáêôéêïýò ëüãïõò. Êáôáíïïýìå êáëýôåñá ìéá åðï÷Þ, áí ãíùñßæïõìå ôé ðñïçãÞèçêå êáé ôé áêïëïýèçóå. Åêôéìïýìå êáëýôåñá ôç óõìâïëÞ ôçò óôïí ðïëéôéóìü, üôáí ãíùñßæïõìå ôé êëçñïíüìçóå áðü ôçí ðñïçãïýìåíç éóôïñéêÞ ðåñßïäï êáé ôé êëçñïäüôçóå óôçí åðüìåíç. ÓõóôÞìáôá ×ñïíïëüãçóçò. Ïé Üíèñùðïé áðü ðáëéÜ Ýíéùóáí ôçí áíÜãêç ôïõ õðïëïãéóìïý ôïõ ÷ñüíïõ. Ó áõôü âïÞèçóå ç åíáëëáãÞ óå çìÝñá êáé íý÷ôá, ç äéáäï÷éêÞ åìöÜíéóç ôùí åðï÷þí, ïé êéíÞóåéò ôùí Üóôñùí, ôïõ Þëéïõ êáé ôçò óåëÞíçò. ¸ôóé êáèéåñþèçêáí ôï óåëçíéáêü êáé ôï çëéáêü çìåñïëüãéï. Ôï áóôñïíïìéêü Ýôïò éóïýôáé ìå 365 çìÝñåò, 5 þñåò, 48´ êáé 46´´. Ôç äéáßñåóç ôïõ Ýôïõò óå åâäïìÜäåò êáèéÝñùóáí ïé Åâñáßïé êáé ôçí áðïäÝ÷ôçêáí ïé ×ñéóôéáíïß êáé ïé ÌïõóïõëìÜíïé. Ïé áñ÷áßïé Ñùìáßïé êáé Áéãýðôéïé åß÷áí áìéãÝò çëéáêü çìåñïëüãéï. Óôï ñùìáúêü áñ÷Þ ôïõ Ýôïõò Þôáí ç 1ç Éáíïõáñßïõ, åíþ óôï áéãõðôéáêü ç 29ç Þ 30Þ Áõãïýóôïõ. Óôïí áñ÷áßï åëëçíéêü êüóìï ï ôñüðïò ÷ñïíïëïãÞóåùò Þôáí ðïéêßëïò. Ç ÷ñïíïëüãçóç ìå âÜóç ôéò ÏëõìðéÜäåò åßíáé ç ðéï áðïäåêôÞ. Ç ðñþôç ÏëõìðéÜäá ôïðïèåôåßôáé óôï 776 ð.×. Ïé Ñùìáßïé ìåôñïýóáí ìå âÜóç ôï Ýôïò êôßóåùò ôçò Ñþìçò (753 ð.×.), áëëÜ êáé ìå âÜóç ôçí åôÞóéá áñ÷Þ ôçò õðáôåßáò. Ôï äåýôåñï óýóôçìá á÷ñçóôåýèçêå ôï 541 ì.×., üôáí ï Éïõóôéíéáíüò êáôÜñãçóå ôçí õðáôåßá. Óôçí áñ÷áßá ÁèÞíá ìåôñïýóáí ìå âÜóç ôç èçôåßá ôïõ åðþíõìïõ Üñ÷ïíôá, óôç ÓðÜñôç ìå ôç èçôåßá ôùí åöüñùí, óôï ¢ñãïò ìå ôç èçôåßá ôçò éÝñåéáò ôçò ¹ñáò.

4. ÁÐ. ÂÁÊÁËÏÐÏÕËÏÓ, Ï ÷áñáêôÞñáò ôùí ÅëëÞíùí, Áíé÷íåýïíôáò ôçí åèíéêÞ ìáò ôáõôüôçôá. ¸ñåõíá, ðïñßóìáôá, äéäÜãìáôá, Èåóóáëïíßêç 1983, ó.344. 5. ÈÏÕÊÕÄÉÄÇÓ, Éóôïñßáé, Á,22,3.

'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 10

Ï ÷ñéóôéáíéêüò êüóìïò êáèéÝñùóå äéêÞ ôïõ ÷ñïíïëïãßá. Ôïí 6ï áéþíá ï ìïíá÷üò Äéïíýóéïò ï Ìéêñüò õðïëüãéóå ôç ãÝííçóç ôïõ ×ñéóôïý ìå âÜóç ôï Ýôïò äçìéïõñãßáò ôïõ êüóìïõ. ¸ôóé ôï Ýôïò 1 ôçò óçìåñéíÞò ÷ñïíïëïãßáò áíôéóôïé÷åß óôï Ýôïò 5508/9 áðü êôßóåùò êüóìïõ. Áñ÷Þ ôïõ Ýôïõò óôï ÂõæÜíôéï Þôáí ç 1ç Óåðôåìâñßïõ. Áõôü êáèéåñþèçêå ôïí 5ï áéþíá. Êáé óÞìåñá ôï åêêëçóéáóôéêü Ýôïò áñ÷ßæåé ôçí ßäéá çìÝñá. Ôüôå êáèéåñþèçêå êáé ç ìÝôñçóç óå éíäéêôéþíåò. Ìå ôïí üñï éíäéêôéþíá (ëáô. indictio = öüñïò Þ åðéâïëÞ öüñïõ) ðñïóäéïñßæåôáé Ýíáò êýêëïò 15 åôþí. Ç áñßèìçóç ãéíüôáí ùò åîÞò: ðñþôç, äåýôåñç åë. éíäéêôéþíá, ùò ôç äÝêáôç ðÝìðôç, ïðüôå ç áñßèìçóç îáíÜñ÷éæå áðü ôçí áñ÷Þ. Óå ðáëéïýò íáïýò Þ ðáëéÜ åêêëçóéáóôéêÜ Ýããñáöá êáé âéâëßá ç ÷ñïíïëüãçóç ãßíåôáé ìå âÜóç ôç äçìéïõñãßá ôïõ êüóìïõ. Ð.÷. ÁíçãÝñèç ï ðÜíóåðôïò ïýôïò êáé èåßïò íáüò ôïõ Êõ êáé Èåïý êáé ÓùôÞñïò çìþí Éý ×ý ôïõ ÌåãÜëùí Ðõëþí/[] åðß Ýôïõò .æîò´ [7066-5509=1557], ìçíß Íïåâñßù ç´, éíäéêôéþíïò Áçò:. Ôï Éïõëéáíü çìåñïëüãéï [=Ýôïò 365 çìåñþí êáé 1 åðéðëÝïí áíÜ 4 ÷ñüíéá] êáèéåñþèçêå áðü ôïí Éïýëéï Êáßóáñá ôï 45 ð.×. êáé ßó÷õóå ãéá ðïëëïýò áéþíåò. ÅðåéäÞ êáé áõôü ðáñïõóßáóå êÜðïéá áðüêëéóç, ôï 1582 êáèéåñþèçêå ôï ëåãüìåíï Ãñçãïñéáíü çìåñïëüãéï, áðü ôï üíïìá ôïõ ðÜðá Ãñçãïñßïõ ÉÃ´, ï ïðïßïò äéüñèùóå ôï ðñïçãïýìåíï. Ôï çìåñïëüãéï áõôü ßó÷õóå áìÝóùò óôï ðáðéêü êñÜôïò êáé ôá ðåñéóóüôåñá êáèïëéêÜ. Áñãüôåñá Ýãéíå áðïäåêôü óå üëç ôçí Åõñþðç. Óôç Ñùóßá ìåôÜ ôçí ÅðáíÜóôáóç ôïõ 1917, óôçí Ôïõñêßá ôï 1914 êáé óôçí ÅëëÜäá ôï 1923. Ïé ëåãüìåíïé Ðáëáéïçìåñïëïãßôåò áêïëïõèïýí ôï Éïõëéáíü (ðáëéü) çìåñïëüãéï, êáèþò êáé ôá Ïñèüäïîá ðáôñéáñ÷åßá ìå ôï ¢ãéïí ¼ñïò. Ïé ÌïõóïõëìÜíïé ÷ñïíïëïãïýí ìå âÜóç ôï Ýôïò Åãßñáò (622 ì.×.), äçë. ôç ìåôïéêåóßá ôïõ ÌùÜìåè áðü ôç ÌÝêêá óôç Ìåäßíá.

Â. Ç ÉÓÔÏÑÉÁ ÙÓ ÌÁÈÇÌÁ ÊÁÉ ÔÏ ÂÉÂËÉÏ ÉÓÔÏÑÉÁÓ 1. ÄéäáêôéêÞ ôçò Éóôïñßáò

ÄéäÜóêïíôáò Éóôïñßá, ðñÝðåé íá Ý÷ïõìå õðüøç ìáò üôé ç Éóôïñßá ùò ìÜèçìá åß÷å êáé Ý÷åé Ýíôïíç áîéáêÞ äéÜóôáóç, ìå ôçí Ýííïéá üôé äéáìïñöþíåé êïéíùíéêÝò óõíåéäÞóåéò. Ãéá ôïí ëüãï áõôü åîÜëëïõ ôï Óõìâïýëéï ôçò Åõñþðçò (áðü ôï 1995 ê.å.) Ý÷åé äå÷ôåß ôçí åîÞò âáóéêÞ áñ÷Þ äéäáóêáëßáò ôçò Éóôïñßáò: ðáñÜëëçëá ìå ôçí ðñïâïëÞ ôçò åèíéêÞò ôáõôüôçôáò êáé ôçí áíÜäåéîç ôçò óõìâïëÞò ôùí ëáþí óôïí ðáãêüóìéï ðïëéôéóìü, ôïí óåâáóìü ôïõ ´Áëëïõ /Ãåßôïíá êáé ôçí åîÜëåéøç ôùí êïéíùíéêþí êáé åèíéêþí ðñïêáôáëÞøåùí. ÐåñáéôÝñù, õðåíèõìßæïõìå ôá åîÞò: 1) Ç ýëç ïðïéïõäÞðïôå âéâëßïõ Éóôïñßáò, ðïëý äå ðåñéóóüôåñï åíüò ó÷ïëéêïý åã÷åéñéäßïõ, åßíáé ðïëý ðåñéïñéóìÝíç êáé óõíïðôéêÞ. ÕðÜñ÷ïõí ðÜñá ðïëëÜ Üëëá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá, ôá ïðïßá åî áíÜãêçò äåí óõìðåñéëáìâÜíïíôáé ó áõôü. Áðáéôåßôáé åðïìÝíùò ìßá óõíïëéêÞ åðéóôçìïíéêÞ åðïðôåßá ôçò ýëçò áðü ìÝñïõò ôïõ äéäÜóêïíôïò. 2) ÅðåéäÞ ç Éóôïñßá ùò åðéóôÞìç áíáöÝñåôáé óôï ðáñåëèüí, åßìáóôå õðï÷ñåùìÝíïé íá æùíôáíÝøïõìå ôéò óõíèÞêåò õðü ôéò ïðïßåò äéáäñáìáôßóôçêáí ôá åîåôáæüìåíá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá, þóôå íá ãßíïõí êáôáíïçôÜ áðü ôïõò ìáèçôÝò ìáò. 3) Ãéá ôïí óêïðü áõôü åßíáé áðáñáßôçôïò Ýíáò ðñïçãïýìåíïò ó÷åäéáóìüò ôïõ ìáèÞìáôïò ìå ôçí Ýííïéá ôçò áêñéâïýò ïñéïèÝôçóçò ôïõ èÝìáôïò êáé ôçò ðáñáóôáôéêÞò ôïõ ðáñïõóßáóçò. 4) Ç åðåîåñãáóßá êÜèå åíüôçôáò èá ðñÝðåé íá ãßíåé ìå ôçí åõñåßá áîéïðïßçóç ãñáðôþí êáé åéêáóôéêþí ðçãþí, ÷áñôþí, äéáãñáììÜôùí êáé ëïéðïý õðïóôçñéêôéêïý õëéêïý áëëÜ êáé ìå ôçí áîéïðïßçóç ôùí ÍÝùí Ôå÷íïëïãéþí. ÄçëáäÞ ìå ìßá ðïëõðñéóìáôéêÞ ðñïóÝããéóç ôùí åîåôáæïìÝíùí èåìÜôùí êáé ìå óôü÷ï ôçí áíÜðôõîç ôçò éóôïñéêÞò ãíþóçò êáé óêÝøçò ôùí ìáèçôþí ìÝóá áðü ôçí ïìáäïóõíåñãáôéêÞ ïñãÜíùóç ôïõ ìáèÞìáôïò. Áò ìç ëçóìïíïýìå üôé ç óýã÷ñïíç

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 11

äéäáêôéêÞ ôçò Éóôïñßáò õðáãïñåýåé ìßá äõíáìéêÞ åðåîåñãáóßá ôïõ õðïóôçñéêôéêïý õëéêïý êÜèå íÝáò åíüôçôáò áðü ôïõò ìáèçôÝò êáèïäçãïýìåíç áðü ôïí äéäÜóêïíôá êáé óôï ðëáßóéï ôçò äéåñåõíçôéêÞò ìÜèçóçò. 2. ÂáóéêÝò áñ÷Ýò Ïé äéäÜóêïíôåò ïöåßëïõí íá ðñïóÝ÷ïõí, þóôå ïé éóôïñéêÝò ãíþóåéò ðïõ ðáñÝ÷ïõí óôïõò ìáèçôÝò ôïõò íá åßíáé Ýãêõñåò êáé íá áíôéìåôùðßæïíôáé ìå åðéóôçìïíéêÞ õðåõèõíüôçôá. ÐñÝðåé íá åðéëÝãïõí äñáóôçñéüôçôåò êáé ôå÷íéêÝò åðéêïéíùíßáò ìå ôçí ôÜîç ôÝôïéåò, ðïõ íá äéÝðïíôáé áðü ðáéäáãùãéêÞ åõèýíç, íá óôï÷åýïõí äå óôçí áíÜðôõîç êñéôéêÞò óêÝøçò êáé ü÷é óôåßñáò áðïìíçìüíåõóçò. Íá êáëëéåñãïýí ôï êáôÜëëçëï ðáéäáãùãéêü êëßìá êáé íá ðñïóðáèïýí íá åîáóêïýí ôéò âáóéêÝò íïçôéêÝò ëåéôïõñãßåò ôùí ìáèçôþí: åðáãùãéêÞ êáé ðáñáãùãéêÞ óêÝøç, áíÜëõóç, êáôçãïñéïðïßçóç, áéôéïëüãçóç áðüøåùí, äéáôýðùóç õðïèÝóåùí, åîáãùãÞ óõìðåñáóìÜôùí, äéÜêñéóç áéôéþí êáé áöïñìþí áðü ôï áðïôÝëåóìá, ôçò åêôßìçóçò áðü ôá ãåãïíüôá ê.Ü. Éäéáßôåñç âáñýôçôá ìðïñåß íá äïèåß óôç äéáäéêáóßá äéåñåõíÞóåùò ôùí éóôïñéêþí ãåãïíüôùí ìå ôï íá ôßèåíôáé ðñïâëÞìáôá ðñïò åðßëõóç, óôçí ðñïóÝããéóç ôùí éóôïñéêþí ðçãþí, óôç äéáôýðùóç áðüøåùí áðü ôïõò ìáèçôÝò êáé óôçí áíÜðôõîç äéáëüãïõ. ÔÝëïò, ïé äéäÜóêïíôåò ïöåßëïõí íá ìçí åìöáíßæïíôáé ùò éóôïñéêÝò áõèåíôßåò áëëÜ ùò åìøõ÷ùôÝò êáé óõíôïíéóôÝò ôçò äéáäéêáóßáò ôçò ïìáäïóõíåñãáôéêÞò áíáêáëõðôéêÞò ìÜèçóçò. Ìåèïäïëïãßá. Óôçí ðáñáäïóéáêÞ äéäáóêáëßá Ý÷ïõìå ðñïöïñéêÞ Ýêèåóç/áöÞãçóç ôçò äéäáêôÝáò ýëçò êáé ùò äéäáêôéêÜ ìÝóá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ôï ó÷ïëéêü âéâëßï êáé ï ðßíáêáò. Ôï óýíïëï ôùí ìáèçôþí åñãÜæåôáé ìå ôïí ßäéï ôñüðï. Óå ìéá åîåëéãìÝíç ìïñöÞ äéäáóêáëßáò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ðïéêßëåò ìÝèïäïé, þóôå ç ôÜîç íá åñãÜæåôáé êáôÜ ôï äõíáôüí ïìáäïóõíåñãáôéêÜ. Ïé ìáèçôÝò áíáëáìâÜíïõí äéÜöïñåò äñáóôçñéüôçôåò êáé åêðïíïýí ó÷Ýäéá åñãáóßáò, ìå áðïôÝëåóìá ç äéäáêôéêÞ äéáäéêáóßá íá ãßíåôáé ðéï óýíèåôç êáé ðéï äçìéïõñãéêÞ. á) Ç áöÞãçóç. ¼ôáí Ý÷åé æùíôÜíéá êáé ðïéêéëßá, ìðïñåß íá äþóåé ìå óõíôïìßá êáé áêñßâåéá ôçí éóôïñéêÞ ýëç óôïõò ìáèçôÝò åíåñãïðïéþíôáò óõã÷ñüíùò ôïí ðñïâëçìáôéóìü êáé ôï åíäéáöÝñïí ôïõò. ¼ôáí óõíäõÜæåôáé ìå äéÜëïãï, åðéôõã÷Üíåé ôç óõììåôï÷Þ ôùí ìáèçôþí óôç ìáèçóéáêÞ äéáäéêáóßá (áíÜëõóç, óýãêñéóç, óýíèåóç, êáôáíüçóç ðïëõðëïêüôçôáò ôùí éóôïñéêþí ãåãïíüôùí). Ç áöÞãçóç åßíáé óçìáíôéêÞ ãéá ôçí ðñïóöïñÜ ôçò íÝáò åíüôçôáò, ðñÝðåé üìùò íá åßíáé óõíïðôéêÞ, þóôå íá åîáóöáëßæåôáé éêáíüò ÷ñüíïò ãéá ôçí êñéôéêÞ åðåîåñãáóßá ôçò éóôïñéêÞò ýëçò. â) Ï äéÜëïãïò. Ó áõôüí, åðéäéþêåôáé êáé åíèáññýíåôáé ç óõììåôï÷Þ ïëüêëçñçò ôçò ôÜîçò ìå ôçí áîéïðïßçóç ôùí ãíþóåùí êáé ôùí åìðåéñéþí ðïõ Ý÷ïõí Þäç áðïêôÞóåé ïé ìáèçôÝò. ÌÝóá áðü ôïí äéÜëïãï ìðïñåß íá ãßíåôáé óýíäåóç êáé óýãêñéóç ôùí åîéóôïñïýìåíùí ìå Üëëá ãíùóôÜ éóôïñéêÜ ãåãïíüôá, êáèþò êáé äéåðéóôçìïíéêÝò/äéáèåìáôéêÝò ðñïåêôÜóåéò óå Üëëá ãíùóôéêÜ áíôéêåßìåíá (ð.÷. êïéíùíéïëïãßá, ëïãïôå÷íßá). ã) Ïé ãñáðôÝò åñãáóßåò ìáèçôþí. ÁõôÝò ðñÝðåé íá ôßèåíôáé óå èÝìáôá ðïõ âïçèïýí óôçí áíÜðôõîç êñéôéêÞò óêÝøçò êáé ü÷é óôçí áðëÞ áíáðáñáãùãÞ ðëçñïöïñéþí, íá äßíïõí åðßóçò áöïñìÝò ãéá äéÜëïãï. Ïé ãñáðôÝò åñãáóßåò ìðïñåß íá åßíáé áôïìéêÝò Þ ïìáäéêÝò êáé íá áíáöÝñïíôáé óå ìßá äéäáêôéêÞ åíüôçôá Þ óå åõñýôåñåò èåìáôéêÝò åíüôçôåò. ÂÜóç ôùí åñãáóéþí ðñÝðåé íá åßíáé ç êñéôéêÞ åðåîåñãáóßá êáé ðáñïõóßáóç éóôïñéêþí ðçãþí êáé ÷áñôþí, åéêáóôéêïý õëéêïý, ðéíÜêùí êáé äéáãñáììÜôùí, êáèþò êáé ç óýíèåóç êáé ðáñïõóßáóç ôùí ðáñáôçñÞóåùí êáé óõìðåñáóìÜôùí ôùí ìáèçôþí áðü åðéóêÝøåéò óå ìïõóåßá êáé éóôïñéêïýò ôüðïõò ê.Ü. ä) Ç Ýñåõíá ôùí ðçãþí. Ç ìåëÝôç Üìåóùí Þ Ýììåóùí ðçãþí ôçò éóôïñßáò åéóÜãåé ôïõò ìáèçôÝò óôçí éóôïñéêÞ Ýñåõíá, þóôå íá âëÝðïõí ôçí éóôïñßá åíåñãçôéêÜ êáé äéåñåõíçôéêÜ. Ôïõò âïçèÜ íá áíáðôýîïõí êñéôéêÞ óêÝøç, êáèþò áíáãêÜæïíôáé íá áíôéìåôùðßóïõí éóôïñéêÜ ðñïâëÞìáôá, êáé ôïõò êáèéóôÜ éêáíïýò íá áîéïëïãïýí ôéò ðçãÝò áðü Üðïøç åãêõñüôçôáò êáé áíôé-

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 12

êåéìåíéêüôçôáò. Ç ìåëÝôç ôùí ðçãþí ìðïñåß íá áêïëïõèÞóåé ôá åîÞò óôÜäéá: áíáæÞôçóç ðçãþí, åíôïðéóìüò ôùí éóôïñéêþí óôïé÷åßùí ðïõ ðåñéÝ÷ïõí, äéåñåýíçóç ôçò ïðôéêÞò ôïõ äçìéïõñãïý êÜèå ðçãÞò, êñéôéêÞ åîÝôáóç ôùí õðü äéåñåýíçóç óôïé÷åßùí, åîáãùãÞ óõìðåñáóìÜôùí, áíôáëëáãÞ áðüøåùí. Ï óõíôïíéóôéêüò êáé óõìâïõëåõôéêüò ñüëïò ôùí äéäáóêüíôùí óôç äéáäéêáóßá áõôÞ åßíáé ðïëý óçìáíôéêüò. å) Ç âéùìáôéêÞ ðñïóÝããéóç. Óêïðåýåé óôçí åíåñãçôéêÞ óõììåôï÷Þ ôùí ìáèçôþí óôá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá ìå êáôÜëëçëåò åñùôÞóåéò, äñáìáôïðïéçìÝíïõò äéáëüãïõò (ð.÷. äéáôýðùóç êáé áíôáëëáãÞ åðé÷åéñçìÜôùí áðü äéáöïñåôéêÝò ïðôéêÝò), óõíåíôåýîåéò áðü åðéæþíôåò Þ áõôüðôåò ìÜñôõñåò ôùí ãåãïíüôùí (ðñïöïñéêÞ éóôïñßá) êáé èåáôñéêÝò ðáñáóôÜóåéò. Óå êÜèå ðåñßðôùóç ðñÝðåé íá êáôáâÜëëåôáé ìåãÜëç ðñïóï÷Þ þóôå íá ìçí åãêáôáëåßðåôáé ÷Üñéí ôçò âéùìáôéêüôçôáò ç éóôïñéêÞ ðéóôüôçôá. óô) Ïé åðéóêÝøåéò óå ìïõóåßá, éóôïñéêïýò ôüðïõò êáé áñ÷áéïëïãéêïýò ÷þñïõò. Âïçèïýí óôçí áéóèçôïðïßçóç êáé ôçí åìðÝäùóç ôùí ãíþóåùí êáé óõìðëçñþíïõí ôç äéäáóêáëßá óôçí ôÜîç. Ïé åðéóêÝøåéò áõôÝò ðñÝðåé íá åßíáé êáôáëëÞëùò ðñïåôïéìáóìÝíåò êáé íá Ý÷ïõí ðñïêáèïñéóìÝíïõò óôü÷ïõò êáé íá ìçí êáôáëÞãïõí óå ìéá áðëÞ îåíÜãçóç. Óôéò ìÝñåò ìáò ôá ðåñéóóüôåñá ìïõóåßá Ý÷ïõí åéäéêïýò ìïõóåéïðáéäáãùãïýò êáé ïñãáíþíïõí åéäéêÜ åêðáéäåõôéêÜ ðñïãñÜììáôá, ãéá ôá ïðïßá ï êáèçãçôÞò ðñÝðåé íá åíçìåñþíåôáé, þóôå íá ôá áîéïðïéåß óå óõíåñãáóßá ìå ôçí áñìüäéá õðçñåóßá ôïõ ìïõóåßïõ. æ ) ÍÝåò Ôå÷íïëïãßåò. Ïé ÍÝåò Ôå÷íïëïãßåò ðáñÝ÷ïõí óôïí åêðáéäåõôéêü ôç äõíáôüôçôá áîéïðïßçóçò ìéáò ðïéêéëßáò ôå÷íïëïãéêþí ìÝóùí êáé åöáñìïãþí (äéáäéêôõáêÞ áíáæÞôçóç, åêðáéäåõôéêÜ ëïãéóìéêÜ êáé åñãáëåßá ãåíéêÞò ÷ñÞóçò, ìéêñüêïóìïé, äéáäñáóôéêïß ÷Üñôåò, íïçôéêïß ÷Üñôåò, äéáôýðùóç õðïèÝóåùí êáé åðáëÞèåõóç, êáôáóêåõÞ âÜóçò äåäïìÝíùí, äéáóôáýñùóç ðçãþí, óýíèåóç éóôïñéêïý øçöéáêïý êåéìÝíïõ, åíäïó÷ïëéêüò êáé åîùó÷ïëéêüò äéÜëïãïò óå êïéíüôçôåò ìÜèçóçò), ðïõ åðéôñÝðïõí äéáöïñåôéêïý åßäïõò ðñïóåããßóåéò ôïõ éóôïñéêïý õëéêïý, üðùò ç ôïðéêÞ éóôïñßá, ìéêñÞ éóôïñßá, ç äéáèåìáôéêüôçôá, ç éóôïñéêÞ Ýñåõíá êáé ç äéá÷åßñéóç éóôïñéêþí åííïéþí. Ç áîéïðïßçóç ôùí ÍÝùí Ôå÷íïëïãéþí óôç äéäáêôéêÞ ôçò éóôïñßáò ðáñÝ÷åé ôç äõíáôüôçôá áíáâÜèìéóçò êáé ìåôåîÝëéîçò ôçò äéäáêôéêÞò ðñáêôéêÞò ôïõ åêðáéäåõôéêïý óôï ðëáßóéï ôïõ óýã÷ñïíïõ ó÷ïëåßïõ, ðïõ áêïëïõèåß ôá åðéóôçìïíéêÜ êáé êïéíùíéêÜ ñåýìáôá ôçò åðï÷Þò, ðñïóáñìüæåôáé óôïõò êïéíïýò åêðáéäåõôéêïýò óôü÷ïõò ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò êáé áíôáðïêñßíåôáé áðïôåëåóìáôéêÜ óôéò áðáéôÞóåéò ôçò óýã÷ñïíçò Êïéíùíßáò ôçò Ðëçñïöïñßáò êáé ôçò Ãíþóçò. Ï äéäÜóêùí åðéâÜëëåôáé íá åíçìåñùèåß ãéá ôá åêðáéäåõôéêÜ ËïãéóìéêÜ ðïõ Ý÷ïõí ðáñá÷èåß ìå ôçí åõèýíç ôïõ Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ ãéá ôï ìÜèçìá ôçò Éóôïñßáò óôç Â/ èìéá Åêð/óç, êáèþò êáé üóùí Üëëùí Ý÷ïõí ôý÷åé ôçò Ýãêñéóçò ôïõ Ð.É. êáé ôïõ ÕÐ.Å.Ð.È, þóôå íá ôá áîéïðïéÞóåé. ÇëåêôñïíéêÞ éóôïñéêÞ ãíþóç åðßóçò ðáñÝ÷åôáé áðü ôçí ÅêðáéäåõôéêÞ Ðýëç ôïõ ÕÐ.Å.Ð.È, áðü ôï Õðïõñãåßï Ðïëéôéóìïý, áðü ôï ´Éäñõìá Ìåßæïíïò Åëëçíéóìïý ê.Ü. 3. Ôï ó÷ïëéêü åã÷åéñßäéï á) ÉóôïñéêÞ áöÞãçóç. Äßäåôáé óõíïðôéêÜ êáé ðåñéåêôéêÜ ç ýëç ðïõ ðñïâëÝðåôáé áðü ôï Áíáëõôéêü Ðñüãñáììá Óðïõäþí. Åßíáé ðñïöáíÝò üôé üðïõ ç ôïðéêÞ éóôïñßá ôçò ðåñéï÷Þò, óôçí ïðïßá âñßóêåôáé ôï ó÷ïëåßï, ðñïóöÝñåôáé ãéá åìðëïõôéóìü ôçò áöÞãçóçò ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ ìå óôïé÷åßá óçìáíôéêÜ ãéá ôçí ôïðéêÞ êïéíüôçôá, ï êáèçãçôÞò ðñÝðåé íá åíèáññýíåé ôïõò ìáèçôÝò íá ôá áíáæçôïýí êáé íá ôá óõìðåñéëáìâÜíïõí óôç äéäáêôéêÞ åðåîåñãáóßá ôïõ ìáèÞìáôïò (ð.÷. ïé Âáëêáíéêïß Ðüëåìïé óõíäÝïíôáé áìÝóùò ìå ôçí áðåëåõèÝñùóç ðïëëþí áðü ôéò ðüëåéò ôçò Âüñåéáò ÅëëÜäáò êáé ôùí íçóéþí ôïõ Áéãáßïõ). â) Óõìðëçñùìáôéêü õðïóôçñéêôéêü õëéêü. ÐáñáèÝìáôá áðü ãñáðôÝò ðçãÝò: Åßíáé óýíôïìá êåßìåíá, ôá ïðïßá ôåêìçñéþíïõí (ð.÷. óôçí ðåñßðôùóç ôùí åðßóçìùí äéïéêçôéêþí Þ äéðëùìáôéêþí åããñÜöùí) Þ êáé öùôßæïõí áðü äéÜöï-

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 13

ñåò ïðôéêÝò ãùíßåò ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç (ð.÷. óôçí ðåñßðôùóç éóôïñéïãñáöéêþí Þ äçìïóéïãñáöéêþí áíáëýóåùí, ðïëéôéêþí áãïñåýóåùí, ìáñôõñéþí áðü áõôüðôåò ìÜñôõñåò). Ïé ìáèçôÝò ðñÝðåé íá åíèáññýíïíôáé áðü ôïí êáèçãçôÞ íá áíáæçôïýí ôïõò ëüãïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò äéáôõðþíïíôáé áðü ôïõò óõíôÜêôåò ôùí ðçãþí äéáöïñåôéêÝò åêôéìÞóåéò ãéá ôç äñÜóç ðñïóùðéêïôÞôùí Þ áíèñùðßíùí óõíüëùí (êïéíùíéêþí êáé èñçóêåõôéêþí ïìÜäùí, åèíþí êôë.) êáé íá åíôïðßæïõí ìå ôç âïÞèåéá ôïõ êáèçãçôÞ áöåíüò ôï éäåïëïãéêü êÝíôñï êáé áöåôÝñïõ ôéò ðñïóëáìâÜíïõóåò ðáñáóôÜóåéò ôùí äçìéïõñãþí ôùí ðçãþí. Ìå ôïí åíôïðéóìü êáé ôç óýãêñéóç ôùí äéáöïñåôéêþí ïðôéêþí, ôçí áíáæÞôçóç ôçò áéôßáò ôïõò êáé ôïí ó÷ïëéáóìü ôçò åãêõñüôçôáò êáé ôçò áîéïðéóôßáò ôïõò áíáðôýóóåôáé êáé áóêåßôáé ç êñéôéêÞ êáé ç äçìéïõñãéêÞ óêÝøç ôùí ìáèçôþí. ×Üñôåò. Ç óçìáóßá ôïõ ãåùãñáöéêïý ðáñÜãïíôá ãéá ôçí ïõóéáóôéêÞ êáôáíüçóç ôùí óõíèçêþí õðü ôéò ïðïßåò óõíÝâçóáí ôá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá åßíáé êáôáëõôéêÞ. Ïé éóôïñéêïß ÷Üñôåò äéåõêïëýíïõí ôïõò ìáèçôÝò íá ôïðïèåôÞóïõí óôïí óõãêåêñéìÝíï ãåùãñáöéêü ÷þñï ôá ãåãïíüôá ôïõ ðáñåëèüíôïò êáé íá äéáðéóôþóïõí áðïóôÜóåéò, äõíáôüôçôåò ìåôáêßíçóçò, ìåôáöïñÜò áãáèþí, ó÷Ýóùí êáé åðéêïéíùíßáò ìåôáîý ôùí áíèñþðùí ðáëáéïôÝñùí åðï÷þí. Åðßóçò áíáäåéêíýïõí åêåßíá ôá ãåùìïñöïëïãéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ äéåõêïëýíïõí Þ äõó÷åñáßíïõí ôç äéåîáãùãÞ óõãêåêñéìÝíïõ ôýðïõ ðïëåìéêþí åðé÷åéñÞóåùí (ð.÷. áíôáñôïðüëåìïò), ôç óôñáôçãéêÞ Þ ôçí ïéêïíïìéêÞ óçìáóßá ðüëåùí êáé ÷ùñþí áíÜëïãá ìå ôç ãåùðïëéôéêÞ èÝóç ôïõò êôë. ÄéáãñÜììáôá. Ôá äéáãñÜììáôá, ïé ðßíáêåò êáé ïé Üëëåò ó÷çìáôéêÝò ðáñáóôÜóåéò éóôïñéêþí äåäïìÝíùí âïçèïýí óôçí áéóèçôïðïßçóç, ôçí ôáîéíüìçóç êáé ôçí êáôáíüçóç ôùí áöçñçìÝíùí åííïéþí. Åßíáé ðïëý ÷ñÞóéìá ãéá ôçí áðåéêüíéóç áñéèìçôéêþí êõñßùò ìåãåèþí ðïõ ç ÝíôáîÞ ôïõò óôçí áöÞãçóç èá ôçí êáèéóôïýóå éäéáéôÝñùò êïõñáóôéêÞ êáé áíéáñÞ ãéá ôïõò ìáèçôÝò. Åðßóçò óå åéäéêïýò ðßíáêåò ôïõ âéâëßïõ óõìðåñéëáìâÜíïíôáé ôá êõñéüôåñá ãåãïíüôá óçìáíôéêþí ðïëåìéêþí Þ Üëëùí áíáìåôñÞóåùí, üðùò ð.÷. ôçò ÅðáíÜóôáóçò ôïõ 1821, ôùí Âáëêáíéêþí ÐïëÝìùí, ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ ê.Ü. Þ ïíüìáôá óçìáíôéêþí åêðñïóþðùí ôïõ ðíåõìáôéêïý êáé êáëëéôå÷íéêïý ðïëéôéóìïý, ðïõ äåí Þôáí äõíáôüí ëüãù ôïõ åîáéñåôéêÜ óõíïðôéêïý ÷áñáêôÞñá ôçò áöÞãçóçò íá óõìðåñéëçöèïýí ó áõôÞí ÷ùñßò íá äéáóðÜóïõí ôç óõíï÷Þ ôçò êáé íá åðáõîÞóïõí õðåñâïëéêÜ ôçí ÝêôáóÞ ôçò (óå ó÷Ýóç ìå ôïí äéáôéèÝìåíï áðü ôï Ùñïëüãéï Ðñüãñáììá ôïõ ìáèÞìáôïò ÷ñüíï ãéá ôç äéäáóêáëßá ôïõ âéâëßïõ). Åéêüíåò. Ôï åéêáóôéêü õëéêü (öùôïãñáößåò ðñïóþðùí, êôéóìÜôùí, ÷þñùí, ãåëïéïãñáößåò, óêßôóá, ðßíáêåò æùãñáöéêÞò ê.Ü.) êáôÝ÷åé êáßñéá èÝóç óôï äéäáêôéêü âéâëßï. Äåí áðïâëÝðåé ìüíï óôï íá êáôáóôÞóåé ôï âéâëßï åëêõóôéêü êáé áéóèçôéêÜ áðïäåêôü áðü ôïõò ìáèçôÝò áëëÜ êáé óôï íá óõìâÜëåé áðü êïéíïý ìå ôï õðüëïéðï õðïóôçñéêôéêü õëéêü óôçí êáôáíüçóç êáé ôçí êñéôéêÞ åðåîåñãáóßá ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ôïõ. ¸÷åé, äçëáäÞ, ôï åéêáóôéêü õëéêü ëåéôïõñãéêü ñüëï êáé ðñÝðåé ïðùóäÞðïôå íá åìðëÝêåôáé ôüóï óôç äéäáêôéêÞ äéáäéêáóßá, üóï êáé óôçí áîéïëüãçóç ôùí ìáèçôþí, äéüôé áðïôåëåß éóôïñéêÞ ðçãÞ, ü÷é ðÜíôïôå õðü ôçí áõóôçñÞ åðéóôçìïíéêÞ Ýííïéá ôïõ üñïõ, áëëÜ, üðùò êáé ôá ãñáðôÜ ðáñáèÝìáôá, ùò õëéêü ðïõ ìðïñåß íá áîéïðïéçèåß ðáéäáãùãéêÜ, ãéá ôçí áíÜðôõîç ôçò êñéôéêÞò êáé äçìéïõñãéêÞò óêÝøçò ôùí ìáèçôþí. Óçìåßùóç: Ãéá ôï êÜèå åßäïõò óõìðëçñùìáôéêü éóôïñéêü õëéêü ðñÝðåé íá ëçöèåß õðüøç üôé ìðïñåß êáé ðñÝðåé íá åìðëïõôßæåôáé áðü ôïõò ìáèçôÝò, ìå ôçí åõèýíç êáé ôçí êáèïäÞãçóç ôïõ êáèçãçôÞ, áðü åðß ðëÝïí õëéêü, ôï ïðïßï èá åðéëÝãåôáé áðü ôç ó÷åôéêÞ âéâëéïãñáößá Þ áðü ôïðéêÝò éóôïñéêÝò ðçãÝò êáé ðñïöïñéêÝò ìáñôõñßåò. Åßíáé ìÜëéóôá êáëü íá åíèáññýíïíôáé ïé ìáèçôÝò íá áíáæçôïýí õëéêü ìå äéáöïñåôéêÝò ïðôéêÝò ãéá ôçí åíßó÷õóç ôçò ðïëõðñéóìáôéêÞò ðñïóÝããéóçò ôçò éóôïñéêÞò ýëçò êáé ãéá ôçí ÜóêçóÞ ôïõò óôçí êñéôéêÞ åðåîåñãáóßá ôçò éóôïñéêÞò ðëçñïöüñçóçò. Ãéá äéåõêüëõíóç ôçò áíáæÞôçóçò, óôï ðáñüí âéâëßï äßäïíôáé, óôï ôÝëïò êÜèå êåöáëáßïõ, ðñüóèåôåò ðçãÝò êáé ðáñáèÝìáôá, ðïõ ìðïñïýí íá áîéïðïéçèïýí äéäáêôéêÜ áðü ôïí êáèçãçôÞ êáôÜ ôçí êñßóç ôïõ êáé áíÜëïãá ìå ôéò äõíáôüôçôåò ôçò ôÜîçò. ÃëùóóÜñéï. Ó áõôü åðåîçãïýíôáé äýóêïëïé Þ åîåéäéêåõìÝíïé éóôïñéêïß üñïé êáé Ýííïéåò ôïõ áöçãçìáôéêïý ìÝñïõò ôïõ âéâëßïõ. Ôï ÃëùóóÜñéï âñßóêåôáé óôï ôÝëïò ôïõ âéâëßïõ, üðïõ ïé ìáèçôÝò ìðïñïýí íá åíôïðßóïõí ôïõò üñïõò ìå áëöáâçôéêÞ óåéñÜ, þóôå íá åßíáé äõíáôüí íá

!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 14

áíáôñÝ÷ïõí ó áõôü áíåîÜñôçôá áðü ôç äéäáêôéêÞ åíüôçôá ôçí ïðïßá ìåëåôïýí êÜèå öïñÜ. ÅñùôÞóåéò. Óôï ôÝëïò êÜèå åíüôçôáò äßäïíôáé ïñéóìÝíåò åñùôÞóåéò, ïé ïðïßåò óôï÷åýïõí óôçí åìðÝäùóç êáé êáôáíüçóç ôçò äéäá÷èåßóáò ýëçò. Åßíáé ðñïöáíÝò üôé ïé åñùôÞóåéò áõôÝò åßíáé ìüíï åíäåéêôéêÝò êáé üôé ï äéäÜóêùí ìðïñåß íá äéáôõðþóåé äéêÝò ôïõ ìå âÜóç êáé ôï ôõ÷üí åðéðëÝïí õðïóôçñéêôéêü õëéêü ðïõ èá ðáñïõóéÜóåé óôçí ôÜîç Þ ôïí äéÜëïãï ðïõ ìå ôçí êáèïäÞãçóÞ ôïõ èá áíáðôõ÷èåß áðü ôïõò ìáèçôÝò. 4. Ôá äéáèÝóéìá åðïðôéêÜ êáé ìç÷áíéêÜ ìÝóá ãéá ôçí õðïóôÞñéîç ôïõ ìáèÞìáôïò ôçò Éóôïñßáò. á. Åßäç Ï ðßíáêáò: Áðïôåëåß ôï êáôåîï÷Þí ðáñáäïóéáêü åðïðôéêü ìÝóï, ðïõ üìùò äåí ìðïñåß íá áíáéñåèåß áðü êáìéÜ ôå÷íïëïãéêÞ êáéíïôïìßá, äåäïìÝíçò ôçò áìåóüôçôáò êáé ôçò áðëüôçôáò ôçò ÷ñÞóçò ôïõ. Åßíáé åîáéñåôéêÜ ÷ñÞóéìïò ãéá ôçí áíáãñáöÞ êáé åîÞãçóç éóôïñéêþí üñùí êáé ôïí ó÷çìáôéóìü ðÜóçò öýóåùò äéáãñáììÜôùí. Ï áíáêëáóôéêüò ðñïâïëÝáò: Áðïôåëåß Ýíáí ó÷åôéêÜ åýêïëï ôñüðï ðñïâïëÞò êáé ó÷ïëéáóìïý åéêüíùí, ðéíÜêùí êáé êåéìÝíùí, êõñßùò ðñüóèåôïõ õðïóôçñéêôéêïý õëéêïý. Ôá öùôïáíôßãñáöá: ÅðéôñÝðïõí ôçí åîáôïìéêåõìÝíç Þ ïìáäéêÞ åðåîåñãáóßá õëéêïý (ð.÷. ìéáò éóôïñéêÞò ðçãÞò, åíüò åñùôçìáôïëïãßïõ ðïõ Ý÷åé óõíôÜîåé ï êáèçãçôÞò), åöüóïí äéáíÝìïíôáé óå üëïõò ôïõò ìáèçôÝò Þ óå åê ôùí ðñïôÝñùí ïñéóìÝíåò ìéêñÝò ïìÜäåò ìáèçôþí. Ôï âßíôåï: ÅðéôñÝðåé ôçí ðñïâïëÞ íôïêõìáíôÝñ êáé éóôïñéêþí ôáéíéþí, þóôå íá åíôá÷èïýí óôç äéäáêôéêÞ äéáäéêáóßá. Óôçí ðåñßðôùóç ôçò ðñïâïëÞò ôáéíéþí áðáéôåßôáé óõóôçìáôéêÞ ðñïåôïéìáóßá áðü ôçí ðëåõñÜ ôïõ êáèçãçôÞ, ï ïðïßïò ðñÝðåé íá ðñïëïãßóåé, íá åíôïðßóåé åê ôùí ðñïôÝñùí óçìåßá ôçò ôáéíßáò óôá ïðïßá èá åðéóôÞóåé ôçí ðñïóï÷Þ ôùí ìáèçôþí ãéá ôïí äéÜëïãï ðïõ èá åðáêïëïõèÞóåé êáé íá æçôÞóåé ôçí áîéïëüãçóç ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ôçò ôáéíßáò ìå êñéôÞñéá éóôïñéêÜ êáé ðáéäáãùãéêÜ (ð.÷. óå ðïéá óçìåßá öáßíåôáé ç ôáéíßá íá áößóôáôáé ôçò éóôïñéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò ÷Üñéí ôçò ðëïêÞò ôïõ óåíáñßïõ), ôá ïðïßá èá Ý÷åé ìå óáöÞíåéá åê ôùí ðñïôÝñùí ðñïóäéïñßóåé. ÕðÜñ÷ïõí ðïëëÝò ôáéíßåò éóôïñéêïý êáé åêðáéäåõôéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ ôéò ïðïßåò Ý÷åé åãêñßíåé ôï ÕÐ.Å.Ð.È êáé õðÜñ÷ïõí óôéò ó÷ïëéêÝò âéâëéïèÞêåò. Ï çëåêôñïíéêüò õðïëïãéóôÞò: Áðïôåëåß Ýíá óðïõäáßï åñãáëåßï ìÜèçóçò, ðïõ åðéôñÝðåé ôçí ðåñéÞãçóç óå ìïõóåßá êáé éóôïñéêïýò ÷þñïõò, ôïí åíôïðéóìü éóôïñéêþí ãñáðôþí êáé åéêáóôéêþí ðçãþí, ôç äçìéïõñãßá âÜóçò äåäïìÝíùí, ôç óýíèåóç éóôïñéêþí êåéìÝíùí êáé óõíèåôéêþí åñãáóéþí, ôçí åðéêïéíùíßá ìå Üëëá ó÷ïëåßá óôçí ÅëëÜäá êáé ôï åîùôåñéêü êáé ôçí ïñãÜíùóç áéóèçôéêÜ Üñôéùí ðáñïõóéÜóåùí ôùí åñãáóéþí ôùí ìáèçôþí óôïõò óõììáèçôÝò ôïõò. ÅðéðëÝïí, ìðïñåß íá áîéïðïéçèåß ãéá ôçí ðáñïõóßáóç Ýôïéìïõ åêðáéäåõôéêïý ëïãéóìéêïý ôï ïðïßï åðéëÝãåé ï êáèçãçôÞò áðü ôá åãêåêñéìÝíá ëïãéóìéêÜ, üðùò Þäç áíáöÝñèçêå. Åßíáé, üìùò, ôï ðéï áðáéôçôéêü åñãáëåßï, äéüôé ðñïûðïèÝôåé ü÷é ìüíï ó÷åôéêÞ õëéêïôå÷íéêÞ õðïäïìÞ áëëÜ êáé åîïéêåßùóç ôïõ êáèçãçôÞ ìå ôéò ÍÝåò Ôå÷íïëïãßåò êáé ìå ôçí áîéïðïßçóÞ ôïõò ãéá ôç äéäáóêáëßá ôùí öéëïëïãéêþí ìáèçìÜôùí, êáèþò êáé óõóôçìáôéêÞ óõíåñãáóßá ìå ôïõò êáèçãçôÝò ôçò ÐëçñïöïñéêÞò. â. ÐëåïíåêôÞìáôá ôçò ÷ñÞóçò ôùí åðïðôéêþí ìÝóùí äéäáóêáëßáò: 1) Óõãêåíôñþíïõí ôçí ðñïóï÷Þ ôùí ìáèçôþí. 2) Åîáóöáëßæïõí ðïéêéëßá åñåèéóìÜôùí. 3) Âïçèïýí óôçí êáôáíüçóç êáé óôçí åìðÝäùóç ôçò ãíþóçò. 4) ÓõìâÜëëïõí óôçí ïñãÜíùóç ôçò ïìáäïóõíåñãáôéêÞò äéäáóêáëßáò. 5) Åíéó÷ýïõí ôç äéåñåõíçôéêÞ ìÜèçóç (ð.÷. ç åðßóêåøç óôï äéáäßêôõï). 6) Áíáðôýóóïõí ôç äçìéïõñãéêÞ óêÝøç êáé ôç öáíôáóßá ôùí ìáèçôþí.

"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 15

ÅíäåéêôéêÞ Âéâëéïãñáößá MONIOT, Henri, Ç äéäáêôéêÞ ôçò Éóôïñßáò, ÁèÞíá, Ìåôáß÷ìéï, 2002. SAMARAN, Charles, Éóôïñßá êáé ÌÝèïäïß ôçò, ô. Á-Ä´, ÁèÞíá, ÌÉÅÔ, 19852. STRADLING Robert, Teaching 20th -century European history, ¸êäïóç Óõìâïõëßïõ ôçò Åõñþðçò, 2002. ÉÃÊÅÑÓ, ÃêÝïñãê, Ç Éóôïñéïãñáößá óôïí åéêïóôü áéþíá. Áðü ôçí åðéóôçìïíéêÞ áíôéêåéìåíéêü ôçôá óôçí ðñüêëçóç ôïõ ìåôáìïíôåñíéóìïý. ÌåôÜöñáóç: Ðáñ. ÌáôáëÜò, ÁèÞíá, ÍåöÝëç, 1999. ÊÏÊÊÉÍÏÓ, Ã., - ÍÁÊÏÕ, Åéñ., Ðñïóåããßæïíôáò ôçí éóôïñéêÞ åêðáßäåõóç óôéò áñ÷Ýò ôïõ 21ïõ áéþíá, ÁèÞíá, Ìåôáß÷ìéï, 2006. ÊÏÕÔÓÏÓ, Ìé÷. È., ÄéäáêôéêÞ ôçò Éóôïñßáò, Èåóóáëïíßêç, åêä. ÆÞôç, 2000. ÌAYÑÏÓÊÏÕÖÇÓ, Ä., Áíáæçôþíôáò ôá ß÷íç ôçò Éóôïñßáò. Éóôïñéïãñáößá, ÄéäáêôéêÞ Ìåèï äïëïãßá êáé ÉóôïñéêÝò ÐçãÝò, Èåóóáëïíßêç, Áöïß Êõñéáêßäç, 2005. ÍÇÌÁ, ÅëÝíç Á. - ÊÁØÁËÇÓ, Á÷éëëÝáò Ã., Óýã÷ñïíç ÄéäáêôéêÞ, Èåóóáëïíßêç, Ðáí/ìéï Ìáêåäïíßáò, 2002. ÎÙ×ÅËËÇÓ, Ðáíáãéþôçò Ä., Ç äéäáóêáëßá ôçò Éóôïñßáò óôï ÃõìíÜóéï êáé ôï Ëýêåéï. ÅñåõíçôéêÞ óõìâïëÞ óôç ÄéäáêôéêÞ ôçò Éóôïñßáò, Èåóóáëïíßêç, Áöïß Êõñéáêßäç, 1987. ÓÊÏÕÑÏÓ, Ô. , Ç ÍÝá Éóôïñßá: Ç óýã÷ñïíç áíôßëçøç ãéá ôç äéäáóêáëßá ôçò éóôïñßáò ìå ÷ñÞóç ðçãþí, Ëåìåóüò: 1991. ÔÆÏÊÁÓ, Óð. , ÄéäáêôéêÝò óôñáôçãéêÝò óôï ìÜèçìá ôçò Éóôïñßáò. ÅéêáóôéêÝò êáé ïðôéêïáêïõóôéêÝò ðçãÝò, ÁèÞíá, ÓáââÜëáò, 2002. Ãéá ôç óçìáóßá ôçò åéêüíáò óôç äéäáêôéêÞ ðñÜîç ãåíéêüôåñá êáé åéäéêüôåñá óôç äéäáóêáëßá ôçò éóôïñßáò ìðïñïýìå íá âñïýìå åíäéáöÝñïíôá óôïé÷åßá óôçí áêüëïõèç åíäåéêôéêÞ âéâëéïãñáößá: ÂÑÕÆÁÓ, Ê., ÌÝóá Åðéêïéíùíßáò êáé Åêðáßäåõóç, Óýã÷ñïíç Åêðáßäåõóç, 51 (1990) 77-89. CHAPMAN, Laura H., ÄéäáêôéêÞ ôçò ôÝ÷íçò. Ðñïóåããßóåéò óôçí Êáëëéôå÷íéêÞ ÁãùãÞ, ÁèÞíá, ÍåöÝëç, 1993 ÊÁÔÓÁÑÏÕ, Å., ÔÓÁÖÏÓ, Â., Áðü ôçí ¸ñåõíá óôç Äéäáóêáëßá, ÁèÞíá, ÓáââÜëáò, 2003. ÊÏÆÁÊÏÕ-ÔÓÉÁÑÁ, Ï., ÅéóáãùãÞ óôçí ÅéêáóôéêÞ Ãëþóóá, ÁèÞíá, Gutenberg, 2000. ÊÏÓÓÕÂÁÊÇ,Ö., ÊñéôéêÞ ÅðéêïéíùíéáêÞ Äéäáóêáëßá.ÊñéôéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò ÄéäáêôéêÞò ÐñÜîçò, ÁèÞíá, Gutenberg, 2002. KÏÕËÏÕÑÇ, Ó., Ïðôéêüò Áëöáâçôéóìüò êáé ÌÜèçóç, Óýã÷ñïíç Åêðáßäåõóç, 51 (1990) 9095.

#

istoria sixronou kosmou.qxd

$

9/4/2008

11:17

Page 16

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 17

ÊÅÖÁËÁÉÏ Á´

Ç ÅÕÑÙÐÇ ÊÁÉ Ï ÊÏÓÌÏÓ ÔÏÍ 19ï ÁÉÙÍÁ (1815-1871) 1. Ôï ÓõíÝäñéï ÅéñÞíçò ôçò ÂéÝííçò (1814-1815) 2. Ôá åèíéêÜ êáé öéëåëåýèåñá êéíÞìáôá óôçí Åõñþðç 3. Ç ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç ôïõ 1821 - ¸íá ìÞíõìá åëåõèåñßáò ãéá ôçí Åõñþðç 4. Ôï Åëëçíéêü ÊñÜôïò êáé ç åîÝëéîÞ ôïõ (1830-1881) 5. Ôï Áíáôïëéêü ÆÞôçìá êáé ï Êñéìáúêüò Ðüëåìïò 6. Ç Âéïìç÷áíéêÞ ÅðáíÜóôáóç 7. Ç êñßóç ôçò áõôïêñáôïñßáò ôùí Áøâïýñãùí. Ç éôáëéêÞ êáé ç ãåñìáíéêÞ åíïðïßçóç (1848-1871) 8. Ç Üíïäïò ôùí ÷ùñþí ôïõ Äõôéêïý Çìéóöáéñßïõ 1. Ôï ÓõíÝäñéï ÅéñÞíçò ôçò ÂéÝííçò (1814-1815) ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá ãíùñßóïõí êáé íá êáôáíïÞóïõí ïé ìáèçôÝò ôéò áðïöÜóåéò ôïõ Óõíåäñßïõ ôçò ÂéÝííçò (1815), ãéá ôç äéáìüñöùóç ôïõ íÝïõ ðïëéôéêïý ÷Üñôç ôçò Åõñþðçò ìåôÜ ôçí Ðáëéíüñèùóç. 2) Íá åêôéìÞóïõí ôéò óõíÝðåéåò áõôþí ôùí áðïöÜóåùí ãéá ôïõò ëáïýò ôçò Åõñþðçò. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôÝóóåñéò õðïåíüôçôåò (á. Ç óýãêëçóç ôïõ óõíåäñßïõ - â. Ç ðáëéíüñèùóç ôïõ ðáëáéïý êáèåóôþôïò - ã. Ç «åðï÷Þ ÌÝôåñíé÷». - ä. Ôï ôÝëïò ôïõ ÍáðïëÝïíôá êáé ç ßäñõóç ôçò ÉåñÞò Óõììá÷ßáò). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç óýãêëçóç ôïõ óõíåäñßïõ. Ôï óõíÝäñéï óõãêáëïýí (ÂéÝííç, 1ç Íïåìâñßïõ 1814) ïé ôÝóóåñéò ìåãÜëåò äõíÜìåéò - áíôßðáëåò êáé íéêÞôñéåò Ãáëëßáò Ìåã. ÍáðïëÝïíôá (Áõóôñßá, Ñùóßá, Ðñùóßá, Âñåôáíßá). Óêïðüò ôïõ óõíåäñßïõ: 1) åðßóçìïò ôåñìáôéóìüò ðïëÝìïõ, 2) ëýóç ðñïâëçìÜôùí ðïëÝìïõ, 3) åðáíáöïñÜ ðáëáéïý êáèåóôþôïò (ancien regime) áñéóôïêñáôéêþí ðñïíïìßùí, 4) ðåñéïñéóìüò Ãáëëßáò óôá ðñïðïëåìéêÜ ôçò óýíïñá, 5) áðïêáôÜóôáóç ðáëáéïý åäáöéêïý êáé ðïëéôéêïý êáèåóôþôïò óôéò Üëëåò ÷þñåò Åõñþðçò. Äéáöùíïýóáí (ìåôáîý ôïõò): 1) ìå âëÝøåéò Ñùóßáò óôç Öéíëáíäßá êáé ðåñéï÷Þ Äïýíáâç, 2) ìå åîÜñèñùóç áðïéêéáêïý êñÜôïõò Éóðáíþí êáé êáôÜëçøç áðïéêéþí Éóðáíßáò êáé Ïëëáíäßáò áðü Âñåôáíßá, 3) ìå Ñùóßá áðïöáóéóìÝíç íá Ý÷åé ôçí åðéññïÞ óôçí ÏèùìáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá. â. Ç ðáëéíüñèùóç ôïõ «ðáëáéïý êáèåóôþôïò». Ôñåéò Üíäñåò, åêðñüóùðïé ðáëáéïý êáèåóôþôïò: 1) êüìçò ÊÜóëñé, õðïõñãüò åîùôåñéêþí Âñåôáíßáò, 2) ðñßãêéðáò ÌÝôåñíé÷, êáãêåëÜñéïò Áõóôñßáò, ðñüåäñïò óõíåäñßïõ,

%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 18

3) ÔáëëåûñÜíäïò, õðïõñãüò åîùôåñéêþí ôçò Ãáëëßáò. Ðßóôåõáí üôé: 1) ç ðáëéíüñèùóç èá áíá÷áßôéæå äõíÜìåéò áíáôñïðÞò (áðüññïéá ÃáëëéêÞò ÅðáíÜóôáóçò), 2) ïé ðïëõåèíéêÝò áõôïêñáôïñßåò åîõðçñåôïýóáí ôçí åéñÞíç êáëýôåñá áðü åèíéêÜ êñÜôç, 3) äéÜöïñåò ãëùóóéêÝò êáé èñçóêåõôéêÝò êïéíüôçôåò Åõñþðçò, ìç Ý÷ïíôáò óáöÞ êáé åõäéÜêñéôá ãåùãñáöéêÜ üñéá, áí ó÷çìÜôéæáí åèíéêÜ êñÜôç, èá åß÷áí ðñüâëçìá ìå ìåéïíüôçôåò, åíäå÷üìåíï ðïõ Ýãéíå ðñáãìáôéêüôçôá ìåôÜ ôïí Á´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï (1914-1918). ÁñíÞèçêáí áñ÷Ýò ëáúêÞò êõñéáñ÷ßáò êáé áõôïäéÜèåóçò ëáþí. ã. Ç åðï÷Þ ÌÝôåñíé÷ Óôï ÓõíÝäñéï ÂéÝííçò êõñéáñ÷åß ï ÌÝôåñíé÷ (õðïóôçñéêôÞò ìïíáñ÷éêÞò åîïõóßáò êáé ìïíéìüôçôáò) áðåéëÞ ãéá óõíï÷Þ áõôïêñáôïñßáò Áìâïýñãùí. ÌÝôåñíé÷, ÊÜóëñé êáé ÔáëåûñÜíäïò åðéäßùêáí äéáôÞñçóç éóïññïðßáò éó÷ýïò óôçí Åõñþðç . Ãé áõôü: ð Äçìéïýñãçóáí áíÜ÷ùìá óôç Ãáëëßá ìå ßäñõóç éó÷õñþí êñáôþí áíáôïëéêÜ ôçò (Âáóßëåßá Ïëëáíäßáò, Âåëãßïõ êáé Óáñäçíßáò). ð Ïõäåôåñüôçôá Åëâåôßáò. ð Åíßó÷õóç Ðñùóóßáò ìå ðñïóÜñôçóç ó áõôÞ ãåñìáíéêþí åäáöþí áíáôïëéêÜ ôïõ ÑÞíïõ = ãÝöõñá ÄõôéêÞò ìå ÁíáôïëéêÞ Åõñþðç. ð Åíßó÷õóç Áõóôñßáò Ýíáíôé Ãáëëßáò (áíÜêôçóç ÔïóêÜíçò êáé ÌéëÜíïõ, ðñïóÜñôçóç Âåíåôßáò). ð Èýìáôá: ãåñìáíéêÝò êáé éôáëéêÝò ÷þñåò. ä. Ôï ôÝëïò ôïõ ÍáðïëÝïíôá êáé ç ßäñõóç ôçò ÉåñÞò Óõììá÷ßáò. ÁðåéëÞ Ýñãïõ Óõíåäñßïõ áðï ÍáðïëÝïíôá ÂïíáðÜñôç. ÓõíôñéâÞ óôñáôïý ÍáðïëÝïíôá óôï Âáôåñëþ (18 Éïõíßïõ 1815). Åîïñßá ÍáðïëÝïíôá óôï íçóß ôïõ Áôëáíôéêïý Áãßá ÅëÝíç, üðïõ áðåâßùóå ôï 1821. Ãáëëßá õðïãñÜöåé íÝá óõíèÞêç åéñÞíçò ÷Üíåé ôï Óááñ, êáôáâÜëëåé ðïëåìéêÞ áðïæçìßùóç êáé äÝ÷åôáé óôñáôü êáôï÷Þò. 26 Óåð. 1815. Éäñýåôáé ÉåñÜ Óõììá÷ßá áðü Áõóôñßá, Ñùóßá êáé Ðñùóóßá. ÉåñÜ Óõììá÷ßá áíÜ÷ùìá óôéò äõíÜìåéò ðïõ ðñïùèïýóáí áñ÷Ýò åèíéêÞò áõôïäéÜèåóçò êáé ëáéêÞò êõñéáñ÷ßáò. Ðáëéíüñèùóç ðáëáéïý êáèåóôþôïò êáé êáèéÝñùóç áñ÷þí éóïññïðßáò äõíÜìåùí êáé ðáñÝìâáóçò. Ïé ëáïß ôçò Åõñþðçò åß÷áí ðÜñåé Þäç ôá ìçíýìáôá ôùí ÃÜëëùí åðáíáóôáôþí. Õðüãåéá äñÜóç äõíÜìåùí ðïõ áìöéóâçôïýóáí áñ÷Ýò ÉåñÜò Óõììá÷ßáò. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá / ðçãÝò 1. Ïé çãÝôåò ðïõ ðñùôáãùíßóôçóáí óôï óõíÝäñéï ôçò ÂéÝííçò Áðïöáóéóôéêü ñüëï Ýðáéîå óôï óõíÝäñéï ï áéíéãìáôéêüò áõôïêñÜôïñáò ôçò Ñùóßáò, ç ïðïßá Þôáí ç ìåãáëýôåñç ÷åñóáßá äýíáìç ôçò åðï÷Þò. Ï ÁëÝîáíäñïò åðéèõìïýóå íá êñáôÞóåé ôçí Ðïëùíßá, åõíïïýóå ôçí åéóáãùãÞ óõíôáãìáôéêþí èåóìþí óôçí Åõñþðç êáé ðñüôåéíå ôç äçìéïõñãßá åíüò äéåèíïýò óõóôÞìáôïò óõëëïãéêÞò áóöÜëåéáò. Áðü ôçí ðëåõñÜ ôïõò ï ÌÝôåñíé÷ êáé ï ÊÜóëñç, êáèþò êáé ï õðïõñãüò åîùôåñéêþí ôçò Ãáëëßáò ÔáëëåûñÜíäïò åðéäßùêáí íá äçìéïõñãÞóïõí ôéò ðñïûðïèÝóåéò ãéá ôç äéáôÞñçóç ìüíéìçò éóïññïðßáò éó÷ýïò óôçí Þðåéñï. ÁñéóôïêñÜôåò ôïõ ðáëáéïý êáèåóôþôïò êáé ïé ôñåéò, ðñïóÞããéæáí ôï ðñüâëçìá ôçò åõñùðáúêÞò áóöÜëåéáò ìå ôéò ìåèüäïõò êáé ôïõò óôü÷ïõò ôçò ðáñáäïóéáêÞò äéðëùìáôßáò. Ðñùôáñ÷éêüò ôïõò óôü÷ïò Þôáí ç äéáôÞñçóç ôçò åéñÞíçò êáé ç ðñïóôáóßá ôçò áíåîáñôçóßáò ôùí åõñùðáúêþí ÷ùñþí ìå ôçí áðïöõãÞ ôçò êõñéáñ÷ßáò ìéáò ìåãÜëçò äõíÜìåùò. Ãéá í áðïöåõ÷èåß ôï åíäå÷üìåíï êõñéáñ÷ßáò üðùò áõôÞò ðïõ åß÷å åðéâÜëåé ï ÍáðïëÝùí, Þôáí áíÜãêç íá êáôáíåìçèåß ç éó÷ýò, ìå ôç ìÝèïäï

&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 19

ôçò áöáéñÝóåùò Þ ðñïóèÞêçò åäáöþí áðü ôç ìéá åðéêñÜôåéá óôçí Üëëç êáé ôçí åðßâëåøç ôùí ìåôáîý ôïõò ó÷Ýóåùí áðü ôéò ìåãÜëåò äõíÜìåéò . É. Êïëéüðïõëïò, Íåþôåñç ÅõñùðáúêÞ Éóôïñßá 1789-1945, Èåóóáëïíßêç, ÂÜíéáò, 1993, óó. 80-81. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ : Ïé ìáèçôÝò ðñÝðåé íá ðáñáôçñÞóïõí ôïí ÷Üñôç ôçò Åõñþðçò, üðùò äéáìïñöþèçêå áðü ôéò áðïöÜóåéò ôïõ Óõíåäñßïõ ôçò ÂéÝííçò êáé íá åðéóçìÜíïõí ôç óõìðåñßëçøç ðïëëþí äéáöïñåôéêþí åèíþí Þ åèíïôéêþí ïìÜäùí óôéò Áõôïêñáôïñßåò ôùí Áøâïýñãùí êáé ôùí Ïèùìáíþí, êáèþò êáé ôïí óõó÷åôéóìü éó÷ýïò ôùí ìåãÜëùí äõíÜìåùí (ç Âñåôáíßá êáôåîï÷Þí íáõôéêÞ äýíáìç, ç Ñùóßá ÷åñóáßá êáé ç áõôïêñáôïñßá ôùí Áøâïýñãùí óå ñüëï äéáéôçôÞ/éóïññïðéóôÞ áíÜìåóÜ ôïõò), ãéá íá êáôáíïÞóïõí áöåíüò ôçí åììïíÞ ôïõ ÌÝôåñíé÷ óôç äéáôÞñçóç ôçò éóïññïðßáò ôùí äõíÜìåùí êáé áöåôÝñïõ óôçí áãùíßá ôùí çãåôþí ôçò ÉåñÜò Óõììá÷ßáò ãéá ôõ÷üí åîåãÝñóåéò óôá êñÜôç ôïõò. Áðü ôá ãñáðôÜ ðáñáèÝìáôá, ôï 1ï Üñèñï ôçò ÓõíèÞêçò ôçò ÉåñÜò Óõììá÷ßáò åßíáé ÷ñÞóéìï ãéá íá åíôïðéóôïýí ïé çèéêÝò áñ÷Ýò ðïõ åðéêáëïýíôáí ïé óõìâáëëüìåíïé êáé ïé áìïéâáßåò õðï÷ñåþóåéò ðïõ áíåëÜìâáíáí, åíþ ôï êåßìåíï ãéá ôç ãÝíåóç êáé ôçí åîÝëéîç ôçò ÅõñùðáúêÞò Óõìöùíßáò åîåôÜæåé ôï êáèåóôþò ðïõ êáèéÝñùóå ôçí ÉåñÜ Óõììá÷ßá óôçí Åõñþðç õðü ôï ðñßóìá ôçò ðñïïðôéêÞò ãéá óõãêñüôçóç ÅõñùðáúêÞò Ïìïóðïíäßáò, äéáðéóôþíïíôáò üôé äåí Þôáí áõôü ôï ðíåýìá ôùí óõìâáëëïìÝíùí ìåñþí. Ôï ðñüóèåôï ðáñÜèåìá óôï Âéâëßï ÊáèçãçôÞ (óôï åîÞò èá áíáöÝñåôáé ùò ÂÊ) ãéá ôïõò çãÝôåò ðïõ ðñùôáãùíßóôçóáí óôï ÓõíÝäñéï áðïâëÝðåé óôçí åíçìÝñùóç ôùí ìáèçôþí ãéá ôéò ðïëéôéêÝò áíôéëÞøåéò ôùí çãåôþí ôçò Åõñþðçò êáé óå óõíäõáóìü ìå ôïí ðßíáêá ôïõ âéâëßïõ ìáèçôÞ (ÓõíÝäñéï ÂéÝííçò) êáé ôá ðïñôñáßôá ôïõ ÁëÝîáíäñïõ Á´ êáé ôïõ ÌÝôåñíé÷, óõìâÜëëïõí óôçí áéóèçôïðïßçóç ôçò áöÞãçóçò. 2. Ôá åèíéêÜ êáé öéëåëåýèåñá êéíÞìáôá óôçí Åõñþðç ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÓ ÓÔÏ×ÏÓ Íá äéáìïñöþóïõí ìßá åéêüíá ôùí åðáíáóôáôéêþí êéíçìÜôùí (1820, 1830 êáé 1848) êáé ôïõ ÷áñáêôÞñá ôïõò, ôùí óôü÷ùí ðïõ åðéäßùêáí êáé ôùí áëëáãþí ðïõ åðÝöåñáí. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôÝóóåñéò õðïåíüôçôåò (á. Ïé äõíÜìåéò ôçò ðñïüäïõ êáé ïé ðïëéôéêÝò áíáôñïðÝò, â. Ï ÷áñáêôÞñáò ôùí êéíçìÜôùí, ã. Ôï åèíéêü êßíçìá ôùí Ãåñìáíþí, ä. Ôá êõñéüôåñá êéíÞìáôá óôçí Åõñþðç êáôÜ ôï ðñþôï ôÝôáñôï ôïõ 19ïõ áéþíá). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ïé äõíÜìåéò ôçò ðñïüäïõ êáé ïé ðïëéôéêÝò áíáôñïðÝò. Ï êüóìïò ìåôÜ áðü ôç ÃáëëéêÞ ÅðáíÜóôáóç êáé ôïõò Íáðïëåüíôåéïõò ðïëÝìïõò: äéáöïñåôéêüò áðü ðñïãåíÝóôåñï. ÄõíÜìåéò óõíôÞñçóçò6 óõãêñïýïíôáé ìå äõíÜìåéò ðñïüäïõ7 .

6. Ïé äõíÜìåéò ôçò óõíôÞñçóçò ðåñéëÜìâáíáí ôïõò èåóìïýò ôçò ìïíáñ÷ßáò, ôçò åêêëçóßáò êáé ôçò ãáéïêôçôéêÞò áñéóôïêñáôßáò, óôçñßæïíôáí äå óôçí åðéèõìßá, ýóôåñá áðü ìáêñÜ ðåñßïäï áíáôñïðþí êáé áíáóôáôþóåùí, íá áðïêáôáóôáèïýí ç áóöÜëåéá êáé ç óôáèåñüôçôá. 7. Ôéò äõíÜìåéò ôçò ðñïüäïõ áíôéðñïóþðåõáí ôüôåï åèíéêéóìüò, ï öéëåëåõèåñéóìüò êáé ï ñéæïóðáóôéóìüò, óôïé÷åßá ôùí ïðïßùí Ýêáíáí ôçí åìöÜíéóÞ ôïõò áðü ÷þñá óå ÷þñá.

'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 20

ÑùìáëÝá åèíéêÜ8 êáé öéëåëåýèåñá9 êéíÞìáôá ùò áðïôÝëåóìá ìçíõìÜôùí ÃáëëéêÞò ÅðáíÜóôáóçò êáé êëßìáôïò áíáôñïðþí, äåéíþí êáé ìåãÜëùí ðñïóäïêéþí. ÅèíéêÜ êéíÞìáôá: êïéíüôçôåò ìå êïéíÞ ãëþóóá, èñçóêåßá êáé ðáñÜäïóç åðéäéþêïõí åèíéêÞ áíåîáñôçóßá. Öéëåëåýèåñá êéíÞìáôá: ðñïùèïýí óõíôáãìáôéêïýò êáé êïéíïâïõëåõôéêïýò èåóìïýò, ãéá åîáóöÜëéóç ðïëéôéêþí äéêáéùìÜôùí êáé åëåõèåñéþí ðïëéôþí åíüò êñÜôïõò. Óôçñßæïíôáé êáé ôá äýï óôéò áñ÷Ýò ôçò ëáúêÞò êõñéáñ÷ßáò êáé áõôïäéáèÝóåùò. â. Ï ÷áñáêôÞñáò ôùí êéíçìÜôùí óôçí Åõñþðç Ç ÁìåñéêáíéêÞ ÅðáíÜóôáóç10 (1776) óõíäýáæå óôïé÷åßá åèíéêþí êáé öéëåëåõèÝñùí êéíçìÜôùí ðïõ åêäçëþèçêáí óôçí Åõñþðç êáé áëëïý ôïí 19ï áéþíá. Âñåôáíßá: ï åèíéêéóìüò ðñüâáëå êáé õðïóôÞñéîå ðáñáäïóéáêïýò èåóìïýò ÷þñáò (êïéíïâïõëåõôéóìü êáé áôïìéêÝò åëåõèåñßåò). Éóðáíßá, Éôáëßá êáé Ãåñìáíßá (ãáëëïêñáôïýìåíåò ÷þñåò): åèíéêÜ êéíÞìáôá áíôéôÜ÷èçêáí óôïí áõôáñ÷éêü ìç÷áíéóìü íáðïëåüíôåéáò áõôïêñáôïñßáò. Éôáëßá: ëüãù êáôáôåìá÷éóìïý ÷þñáò, áíáðôý÷èçêå åèíéêÞ ôáõôüôçôá êáé åðéèõìßá ãéá åíéáßá éôáëéêÞ ðáôñßäá. Ðïëùíßá: ôï åèíéêü êßíçìá óôñåöüôáí êáôÜ êõñéÜñ÷ùí Áõóôñéáêþí, Ðñþóùí êáé Ñþóùí, äçëáäÞ áíôéðÜëùí ÍáðïëÝïíôá. ã. Ôï åèíéêü êßíçìá ôùí Ãåñìáíþí. Ôï óçìáíôéêüôåñï åèíéêü êßíçìá óôçí Åõñþðç. ÅðçñÝáóå ôçí áíÜðôõîç ôïõ åèíéêéóìïý. Áíôßäñáóç óôç ãáëëéêÞ ðáñïõóßá, áëëÜ êáé åðáíáóôáôéêÝò éäÝåò ôïõ Äéáöùôéóìïý. Åðï÷Þ êéíÞìáôïò Ñïìáíôéóìïý - ÁìöéóâÞôçóç Ïñèïëïãéóìïý. ÅðéññïÞ áðü Ýñãï ×Ýñíôåñ: êÜèå áõèåíôéêüò ðïëéôéóìüò ðçãÜæåé áðü ôïí áðëü ëáü. ÊÜèå ëáüò, ðïõ Ý÷åé äéêÞ ôïõ ãëþóóá, äéêÜ ôïõ Ýèéìá, äéêü ôïõ ðíåýìá, êáôÜ óõíÝðåéáí Ý÷åé äéêü ôïõ ðïëéôéóìü, áõôüò äå ï ðïëéôéóìüò ôïõ Ý÷åé åèíéêü ÷áñáêôÞñá. ä. Ôá êõñéüôåñá êéíÞìáôá óôçí Åõñþðç êáôÜ ôï ðñþôï ôÝôáñôï ôïõ 19ïõ áéþíá. Éóðáíßá 1820: åðáíáöïñÜ óõíôÜãìáôïò 1812 êáé äéÜëõóç ÉåñÜò ÅîÝôáóçò. ÂáóéëéêÞ áíôåðáíÜóôáóç (1822)\ áêõâåñíçóßá êáé åðÝìâáóç ãáëëéêþí óôñáôåõìÜôùí ãéá ðñïóôáóßá ìïíáñ÷ßáò. Ðïñôïãáëßá 1820 (Áýãïõóôïò): óýãêëçóç ÅèíïóõíÝëåõóçò (Éáí. 1821), èÝóðéóç öéëåëåýèåñïõ óõíôÜãìáôïò (Óåðô. 1822), êáôÜñãçóç öåïõäáëéêþí ðñïíïìßùí êáé ÉåñÜò ÅîåôÜóåùò, êáèéÝñùóç óõíôáãìáôéêÞò ìïíáñ÷ßáò. ÉôáëéêÞ ÷åñóüíçóïò 1820 (Éïýëéïò): Äéáöïñåôéêïß óôü÷ïé: åíïðïßçóç éôáëéêþí ÷ùñþí Þ åéóáãùãÞ öéëåëåýèåñùí ìåôáññõèìßóåùí êáé ïéêïíïìéêÞò áíÜðôõîçò. ÅðáíÜóôáóç óôï Âáóßëåéï ôùí Äýï Óéêåëéþí (Óéêåëßá êáé ÍåÜðïëç-íüôïò), ìå õðïóôÞñéîç ÊáñìðïíÜñùí, ñéæïóðáóôþí ðïõ ðñïùèïýóáí ñéæéêÝò ðïëéôéêÝò ìåôáññõèìßóåéò êáé áâáóßëåõôï ðïëßôåõìá. 8. ¸èíïò åßíáé êïéíüôçôá áíèñþðùí ðïõ áðïôåëïýí ïìïéïãåíÝò óýíïëï ìå äåóìïýò êïéíÞò êáôáãùãÞò, êïéíü éóôïñéêü ðáñåëèüí, êïéíÜ ðïëéôéóìéêÜ óôïé÷åßá, êïéíÜ éäáíéêÜ êáé, óÞìåñá ü÷é áðáñáéôÞôùò, êïéíÞ ãëþóóá êáé èñçóêåßá. ÅðéðëÝïí Ý÷ïõí óõíåßäçóç ôçò äéáöïñÜò ôïõò áðü Üëëåò áíÜëïãåò êïéíüôçôåò áíèñþðùí. Óýìöùíá ìå ôç ÃåñìáíéêÞ ó÷ïëÞ Ýíá Ýèíïò ðñïóäéïñßæåôáé áðü ôçí êïéíÞ êáôáãùãÞ, ôçí êïéíÞ ãëþóóá êáé ôçí êïéíÞ ðáñÜäïóç. Áíôßèåôá óýìöùíá ìå ôç ÃáëëéêÞ ó÷ïëÞ ùò êýñéï êñéôÞñéï ãéá ôïí ðñïóäéïñéóìü åíüò Ýèíïõò åßíáé ç óõíåßäçóç êïéíüôçôáò, äçëáäÞ ç óõíåßäçóç ôùí ßäéùí ôùí áíèñþðùí üôé áðïôåëïýí åèíéêü óýíïëï. 9. Ëáüò åßíáé ôï óýíïëï ôùí öõóéêþí ðñïóþðùí, ìåëþí åíüò êñÜôïõò, áíåîÜñôçôá áðü ãëþóóá, èñçóêåßá êáé åèíéêüôçôá, Þôïé ôï óýíïëï ôùí ðïëéôþí åíüò êñÜôïõò. 10. Ïé ìáèçôÝò ôçí Ý÷ïõí Þäç äéäá÷èåß óôç Â´ ôÜîç ôïõ Ëõêåßïõ.

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 21

á) Óéêåëßá: áðïôõ÷ßá êáé åìöýëéá óýññáîç. â) ÍåÜðïëç: óôñáôéùôéêÞ åðÝìâáóç Áõóôñßáò (ÌÜñ. 1821) ðñïëáâáßíåé êáôÜññåõóÞ ôçò. ÅðáíÜóôáóç óôï Ðåäåìüíôéï (ÌÜñ. 1821), ìå õðïóôÞñéîç ÊáñìðïíÜñùí. ÊáôåóôÜëç áðü óôñáôåýìáôá Áõóôñßáò (Áðñßëéïò). ÄõôéêÞ Åõñþðç: áíôéðáñÜèåóç öéëåëåõèåñéóìïý ñéæïóðáóôéóìïý ìå ÉåñÜ Óõììá÷ßá êáé äõíÜìåéò ðáëéíüñèùóçò ëÞãåé (ðñïò ôï ðáñüí) ìå Þôôá ôùí ðñþôùí. ÍïôéïáíáôïëéêÞ Åõñþðç (ÂáëêÜíéá): 1821 ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç (åðéññïÞ áðü áíáôñåðôéêÜ ìçíýìáôá ÃÜëëùí). Õðï÷þñçóç öéëåëåýèåñùí óôïé÷åßùí Ýíáíôé óõíôçñçôéêþí, ðñïêåéìÝíïõ íá åîáóöáëéóèåß ç åèíéêÞ áíåîáñôçóßá (1830-1832) ìå óõíáßíåóç êáé åããýçóç ôñéþí ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí Åõñþðçò (Âñåôáíßáò, Ãáëëßáò, Ñùóßáò). Óôç Ñùóßá: 1825. ÅðáíÜóôáóç Äåêåìâñéóôþí (íÝùí áîéùìáôéêþí) áðÝôõ÷å ëüãù ìåãÜëçò áðïëõôáñ÷éêÞò ðáñÜäïóçò ð ÔóÜñïò åíéó÷õìÝíïò. Ôç ìïíáñ÷ßá óôÞñéæáí ç Åêêëçóßá êáé ïé ãáéïêôÞìïíåò. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá / ðçãÝò 1. Áðü ôïí üñêï ôùí ÊáñìðïíÜñùí «Ôá óýíïñá ôùí éäéïêôçóéþí èá åîáëåéöèïýí, üëåò ïé éäéïêôçóßåò èá óõíáðïôåëÝóïõí êïéíü ðëïýôï êáé ç ìßá êáé ìïíáäéêÞ ðáôñßäá, ç åõãåíÝóôåñç áðü ôéò ìçôÝñåò, èá ðñïìçèåýåé ôñïöÞ, ðáéäåßá êáé åñãáóßá óå üëï ôï óþìá ôùí áãáðçìÝíùí êáé åëåýèåñùí ðáéäéþí ôçò. ÁõôÞ åßíáé ç ëýôñùóç óôçí ïðïßá èá êáôáöýãïõí ïé óõíåôïß. ÁõôÞ åßíáé ç áëçèéíÞ áíáäçìéïõñãßá ôçò ÉåñïõóáëÞì. Áõôü åßíáé ôï ìáíéöÝóôï êáé ç áíáðüöåõêôç áðüöáóç ôïõ ÕðÝñôáôïõ ¼íôïò». Ì.J. Cohen - John Major, History in Quotations, Ëïíäßíï, Cassel, 2004, ó. 547: 6. 2. Ï Óéìüí ÌðïëéâÜñ, Þñùáò ôïõ áðåëåõèåñùôéêïý êéíÞìáôïò ôçò ËáôéíéêÞò ÁìåñéêÞò êáôÜ ôùí Éóðáíþí áðïéêéïêñáôþí «Ç åðéôõ÷ßá èá óôÝøåé ôéò ðñïóðÜèåéÝò ìáò, ãéáôß ç ìïßñá ôçò ÁìåñéêÞò Ý÷åé áìåôÜêëçôá ðáãéùèåß. Ï äåóìüò ðïõ ôç óõíÝäåå ìå ôçí Éóðáíßá êüðçêåÔï ìßóïò ðïõ ç ×åñóüíçóïò (:ç ÉâçñéêÞ) ìáò åíÝðíåõóå åßíáé ìåãáëýôåñï êé áð ôïí ùêåáíü (:ôïí Áôëáíôéêü) ðïõ ìáò ÷ùñßæåé. Èá Þôáí ëéãüôåñï äýóêïëï íá åíþóåé êáíåßò ôéò äõï çðåßñïõò áðü ôï íá óõìöéëéþóåé ôá ðíåýìáôá ôùí äýï ÷ùñþí õðïöÝñáìå ôá ðÜíôá óôá ÷Ýñéá áõôÞò ôçò áöýóéêçò ìçôñéÜò- ôçò Éóðáíßáò. Ôï ðáñáðÝôáóìá Ý÷åé ðéá óêéóôåß óå êïììÜôéá. Ìðïñïýìå ôþñá íá áíôéêñýóïõìå ôï öùò^ èÝëïõí üìùò íá ìáò îáíáâïõôÞîïõí óôï óêïôÜäé. Ïé áëõóóßäåò ìáò Ýóðáóáí êáé åëåõèåñùèÞêáìå. ÁëëÜ ïé å÷èñïß ìáò èÝëïõí íá ìáò îáíáóêëáâþóïõí ðÜëé. Ãéá ôï ëüãï áõôü ç ÁìåñéêÞ (:ç ËáôéíéêÞ ÁìåñéêÞ) áãùíßæåôáé áðåëðéóìÝíá, êáé óðÜíéá ç áðåëðéóßá äåí óôÝöåôáé áðü ôç íßêç». Ì.J. Cohen - John Major, ü.ð., ó. 545: 4. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ : Ï äéÜóçìïò ðßíáêáò ôïõ ÍôåëáêñïõÜ èá ìðïñïýóå íá ÷ñçóéìåýóåé êáé ùò áöüñìçóç ãéá ôç äéäáóêáëßá áõôÞò ôçò éóôïñéêÞò ðåñéüäïõ ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ìéá óåéñÜ åèíéêþí êáé öéëåëåýèåñùí êéíçìÜôùí. Ôï ðáñÜèåìá ìå ôßôëï Åèíéêéóìüò êáé öéëåëåõèåñéóìüò áíáëýåé ôç ó÷Ýóç êáé ôç äéáöïñÜ áíÜìåóá óôá äýï éäåïëïãéêÜ êéíÞìáôá ôçò åðï÷Þò ðñïùèþíôáò ðåñéóóüôåñï ôçí áíÜëõóç ðïõ Þäç õðÜñ÷åé óôçí áöÞãçóç ôçò åíüôçôáò óôï âéâëßï ôïõ ìáèçôÞ (óôï åîÞò ÂÌ). Ùò ÷áñáêôçñéóôéêü äåßãìá ôçò éäåïëïãßáò ôùí êéíçìÜôùí ôçò åðï÷Þò ìðïñåß íá áîéïðïéçèåß ôï áðüóðáóìá áðü ôïí üñêï ôùí ÊáñìðïíÜñùí (ÂÊ), åíþ ôçò ñçôïñéêÞò ôïõò ôï êåßìåíï áðü ôçí ïìéëßá ôïõ Óéìüí ÌðïëéâÜñ (ÂÊ). ÔÝëïò, ôï êåßìåíï ôïõ ëåãüìåíïõ äüãìáôïò

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 22

Ìïíñüå (ÂÌ) ðáñÝ÷åé ôçí åõêáéñßá íá äéáðéóôþóïõí ïé ìáèçôÝò ôïí ôñüðï óêÝøçò ôçò Üëëçò ðëåõñÜò áðÝíáíôé óôçí Åõñþðç, áíáðôýóóïíôáò Ýôóé ôçí éêáíüôçôÜ ôïõò ãéá ðïëõðñéóìáôéêÞ ðñïóÝããéóç ôïõ éóôïñéêïý ãßãíåóèáé. 3. Ç ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç ôïõ 1821 - ¸íá ìÞíõìá åëåõèåñßáò ãéá ôçí Åõñþðç ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá êáôáíïÞóïõí ôïí éäéáßôåñï ÷áñáêôÞñá ôçò ÅëëçíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò, êáèþò êáé ôç äõíáìéêÞ ôçò, ôéò äéáóôÜóåéò êáé ôç äéåèíÞ áðÞ÷çóÞ ôçò. 2) Íá áîéïëïãÞóïõí ôéò óôñáôéùôéêÝò ðñïóðÜèåéåò åäñáßùóçò ôçò ÅðáíÜóôáóçò êáé ôéò ðñïóðÜèåéåò ãéá ðïëéôéêÞ óõãêñüôçóç ôùí åðáíáóôáôçìÝíùí ÅëëÞíùí. 3) Íá ðáñáêïëïõèÞóïõí ôç óôÜóç ôùí åõñùðáúêþí êõâåñíÞóåùí áðÝíáíôé óôçí ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç êáé ôïõò ëüãïõò ðïõ ôçí êáèüñéóáí 4) Íá êáôáíïÞóïõí ôïí ñüëï ðïõ äéáäñáìÜôéóáí ïé åõñùðáúêÝò ÄõíÜìåéò óôçí ßäñõóç ôïõ Åëëçíéêïý ÊñÜôïõò. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ïêôþ õðïåíüôçôåò (á. Ï ÷áñáêôÞñáò ôçò ÅëëçíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò, â. ÏñãÜíùóç êáé Ýêñçîç ôçò ÅðáíÜóôáóçò, ã. Ç ÅðáíÜóôáóç óôéò Çãåìïíßåò, ä. Ç åäñáßùóç ôçò ÅðáíÜóôáóçò, å. Ïé ðñþôåò áíôéäñÜóåéò óôçí ÅðáíÜóôáóç, óô. Ç åîÝëéîç ôçò ÅðáíÜóôáóçò, æ. Ç ðïëéôéêÞ óõãêñüôçóç ôùí ÅëëÞíùí, ç. Ç Ýêâáóç ôçò ÅðáíÜóôáóçò). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ï ÷áñáêôÞñáò ôçò ÅëëçíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò. ÅîáóöÜëéóå óôï Ýèíïò, ýóôåñá áðü ðïëëïýò áéþíåò äïõëåßáò, áíåîÜñôçôç åèíéêÞ åóôßá êáé ðñïûðïèÝóåéò ãéá áíÜðôõîç äçìïêñáôéêþí èåóìþí. ¹ôáí ðñïúüí åèíéêïý êéíÞìáôïò. Ùò åèíéêü êßíçìá óõããÝíåõå ìå åèíéêÜ êéíÞìáôá Éôáëßáò, Ãáëëßáò êáé Âïñåßïõ ÁìåñéêÞò. Áðïóêïðïýóå óôçí áðåëåõèÝñùóç ôïõ Ýèíïõò êáé óôç óõãêñüôçóç áíåîÜñôçôïõ êñÜôïõò áëëÜ êáé óôç óýóôáóç áíôéðñïóùðåõôéêÞò êáé åõíïìïýìåíçò ðïëéôåßáò. ¹ôáí äçëáäÞ êßíçìá åèíéêü êáé ðïëéôéêü. â. ÏñãÜíùóç êáé Ýêñçîç ôçò ÅðáíÜóôáóçò. Ïñãáíþèçêå áðü ôçí ÖéëéêÞ Åôáéñåßá (ìõóôéêÞ ïñãÜíùóç, Ïäçóóüò 1814). ð ÉäñõôÝò Åìì. ÎÜíèïò, Íéê. ÓêïõöÜò, Áè. ÔóáêÜëùö. ð Ìüíïí Ýíáí áðü ôñåßò óôü÷ïõò ðÝôõ÷å, êáôÞ÷çóå ðëÞèïò ÅëëÞíùí. É. Êáðïäßóôñéáò, õðïõñãüò Åîùôåñéêþí Ñùóßáò, áñíÞèçêå áñ÷çãßá ôçò, åðåéäÞ Ýêñéíå üôé ðåñéóôÜóåéò äåí åõíïïýóáí åðéôõ÷ßá åã÷åéñÞìáôïò. ÁíÜèåóç çãåóßáò ôçò óôïí Áë. ÕøçëÜíôç, ¸ëëçíá áîéùìáôéêü ôïõ ÔóÜñïõ. ¸íáñîç êáé áðïôõ÷ßá ÅðáíáóôÜóåùò óôéò ÐáñáäïõíÜâéåò Çãåìïíßåò (Öåâñ.1821). ÅðáíáóôáôéêÝò åóôßåò óå ðïëëÜ ìÝñç ïèùìáíéêÞò åðéêñÜôåéáò. ã. Ç ÅðáíÜóôáóç óôéò Çãåìïíßåò. Ï Áë. ÕøçëÜíôçò äéáâáßíåé ôïí Ðñïýèï êáé óõíåñãÜæåôáé ìå ôïí çãåìüíá Ìé÷áÞë Óïýôóï. (Öåâñ. 1821). Ôçí ðñïçãïýìåíç ìÝñá ç ðñþôç ìÜ÷ç ÅëëÞíùí êáé Ôïýñêùí óôï ÃáëÜôóé. Óôïõò èñüíïõò ôùí Çãåìïíéþí (Ìïëäáâßáò êáéÂëá÷ßáò) Þóáí Åëëçíåò Öáíáñéþôåò, ïé ïðïßïé åß÷áí óôéò õðçñåóßåò ôïõò ðïëëïýò Üëëïõò ¸ëëçíåò. Óõãêñüôçóç Éåñïý Ëü÷ïõ Áñ÷éêÞ óõíåííüçóç ÕøçëÜíôç - ÂëáäéìçñÝóêïõ, ðáñáóðïíäßá êáé öüíïò äåõôÝñïõ. ÌÜ÷ç óôï ÄñáãáôóÜíé (7 Éïõíßïõ 1821). ÏëÝèñéåò ïé óõíÝðåéåò. ÌÜ÷ç óôï ÓêïõëÝíé (17 Éïõíßïõ 1821). ÈÜíáôïò Áè. Êáñðåíçóéþôç

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 23

Áíáôßíáîç ìïíÞò ÓÝêïõ áðü ôïí Ã. Ïëýìðéï êáé óýëëçøç ÖáñìÜêç (Óåð. 1821) Áðïôõ÷ßá ÌïíÞò ÓÝêïõ áðü Ã. Ïëýìðéï êáé óýëëçøç ÖáñìÜêç (Óåð. 1821). Áðïôõ÷ßá ÅðáíÜóôáóçò óôéò Çãåìïíßåò ëüãù Ýëëåéøçò óïâáñïý ðïëåìéêïý ó÷åäßïõ. ä. Åäñáßùóç ôçò ÅðáíÜóôáóçò. ÅðáíáóôáôéêÝò åóôßåò óå üëåò ôéò åëëçíéêÝò ðåñéï÷Ýò (1821-1824): ð Ðåëïðüííçóïò: ÌÜíç (Ìáõñïìé÷áëáßïé), ÊáëÜâñõôá (Áó. ÖùôÞëáò, Áó. Æáßìçò), Áßãéï (Áí. Ëüíôïò), ÐÜôñá (Ìçôñïðïëßôçò Ð. Ðáôñþí Ãåñìáíüò), ÊáëáìÜôá (Ð. Ìáõñïìé÷Üëçò, ÐáðáöëÝóóáò, È. Êïëïêïôñþíçò, ÁíáãíùóôáñÜò, ÍéêçôáñÜò, Ä. Ðëáðïýôáò), Êáñýôáéíá (Äåëçãéáííáßïé, Ðëáðïõôáßïé), ÌéóôñÜò (Ìçôñïðïëßôçò ÂñåóèÝíçò Èåïäþñçôïò, Ðáí. ÃéáôñÜêïò), ¢ñãïò êáé Íáýðëéï (×. Ðåñïýêáò). Óðïõäáéüôåñåò ìÜ÷åò: Ëåâßäé, ÂáëôÝôóé, (È. Êïëïêïôñþíçò), ÃñÜíá, ÔñéðïëéôóÜ (Üëùóç23 Óåð. 1821), ÄåñâåíÜêéá (È. Êïëïêïôñþíçò), ÌáíéÜêé (ÐáðáöëÝóóáò). ðÓôåñåÜ ÅëëÜäá: ¢ìöéóóá (Í. ÐáíïõñéÜò), Ãáëáîßäé ( É. Ãêïýñáò), Ëéäïñéêé (Ä. ÓêáëôóÜò), ËéâáäéÜ (ÁèáíÜóéïò ÄéÜêïò), Ìåíäåíßôóá (É. Äõïâïõíéþôçò), ÄõôéêÞ ÓôåñåÜ (Ä. ÌáêñÞò, Ã. Ìðáêüëáò, Ã. ÊáñáúóêÜêçò). Óðïõäáéüôåñåò ìÜ÷åò: ÁëáìÜíá (Áè. ÄéÜêïò), ÃñáâéÜ (Ïä. Áíäñïýôóïò), ÂáóéëéêÜ (Ã. ÊáñáúóêÜêçò), ÁèÞíá, Ìåóïëüããé, Êåöáëüâñõóï (Ì. Ìðüôóáñçò). ð Èåóóáëßá: Áóðñïðüôáìïò (×ñéóôüä. ×áôæçðÝôñïò, Í. ÓïõñíÜñáò, Ãñ. ËéáêáôÜò, Áè. ÌÜíôáëïò), ÐÞëéï (¢íè. ÃáæÞò), ¢ãñáöá (Ê. ÂåëÞò, Ëïã. Æþôïò). ð Ìáêåäïíßá: ×áëêéäéêÞ (¸ìì. ÐáððÜò), ÓéÜôéóôá-ÂÝñìéï-ÍÜïõóá-¼ëõìðïò, (Ã. Íéüðëéïò, Ôó. ÊáñáôÜóïò, ÃÜôóïò, ÆáöåéñÜêçò, Í. Êáóïìïýëçò, ÄéáìáíôÞò ê.Ü.). ð ÈñÜêç: Óõììåôï÷Þ óå íáõôéêÝò åðé÷åéñÞóåéò óôá ðáñÜëéá ôçò ÈñÜêçò, ôçò Ìáêåäïíßáò êáé ôï Áéãáßï ôïõ éäéùôéêïý óôüëïõ ôïõ ×áôæç-Áíôþíéïõ Âéóâßæç, êáé ìåôÜ ôïí èÜíáôü ôïõ (Éïýëéïò 1822), ôçò óõæýãïõ Äüìíáò Âéóâßæç. ð ¹ðåéñïò: Êáëáññýôåò êáé ÓõññÜêï (É. ÊùëÝôôçò), Óïýëé, ÐÜñãá. ð ÊñÞôç: ÓöáêéÜ, (ÌáíïõóÝëçò, ÄåëçãéÜííçò, ÌáíïõóïãéáííÜêçò, ê.Ü.) åð. Ñåèýìíïõ êáé åð. Êõäùíßáò (Ì. Áöåíôïýëçò), ÄñáðáíéÜ, ÊÜíäáíïò ð ÍçóéÜ Áéãáßïõ: ÓðÝôóåò, (Ëáóê. Ìðïõìðïõëßíá, Ãê. Ôóïýðáò), ¾äñá (Áíô. Ïéêïíüìïõ, Ä. ÊñéåæÞò), ØáñÜ, ¢íäñïò (È. Êáßñçò), ÓÜìïò (Ë. ËïãïèÝôçò), ×ßïò (Áíô. ÌðïõñíéÜò). Óðïõäáéüôåñåò íáõìá÷ßåò - ðõñðïëÞóåéò ôïõñêéêþí ðëïßùí: ×ßïò (Áíä. Ðéðßíïò, Ê. ÊáíÜñçò), ÌõêÜëç (Ã.Óá÷ôïýñçò, Á.Ìéáïýëçò), êüëðïò ÃÝñïíôá (Á. Ìéáïýëçò). Áêïëïýèçóáí üëá ôá õðüëïéðá íçóéÜ. å. Ïé ðñþôåò áíôéäñÜóåéò óôçí ÅðáíÜóôáóç ¢ãñéá áíôßäñáóç ÓïõëôÜíïõ: áðáã÷ïíéóìüò ðáôñéÜñ÷ç Ãñçãïñßïõ Å´ êáé óöáãÞ ðïëëþí åðéöáíþí ÅëëÞíùí ÓõìðÜèåéá ÷ñéóôéáíéêïý êüóìïõ - áíÜðôõîç öéëåëëçíéêïý êéíÞìáôïò Ðñþôç áíôßäñáóç ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí Åõñþðçò: áñíçôéêÞ, ùò áðåéëÞ íïìéìüôçôáò êáé óôáèåñüôçôáò1 . Ï É. Êáðïäßóôñéáò áðÝôñåøå ôá ÷åéñüôåñá. Çãåóßá ÅëëÞíùí äéáêÞñõîå üôé áãþíáò ôïõò Þôáí íüìéìç åðáíÜóôáóç åíáíôßïí ðáñáíüìïõ çãåìüíïò. Öéëåëåýèåñåò èÝóåéò (óôåëå÷þí ÖéëéêÞò Åôáéñåßáò) áðåõèýíïíôáí ðñüò öéëåëåýèåñç äéáíüçóç Åõñþðçò. ÓõíôçñçôéêÝò èÝóåéò (ðñïêñßôùí, éåñáñ÷þí, êáðåôáíáßùí) ðñüâáëëáí ôçí ÅðáíÜóôáóç ùò åîÝãåñóç óõíåôþí íïéêïêõñáßùí êáé ü÷é ñéæïóðáóôþí. 1823. ÑÞãìá óôéò ó÷Ýóåéò Ìåã. ÄõíÜìåùí ëüãù Åëëçíéêïý ÆçôÞìáôïò. Ø Áããëßá áíáãíùñßæåé ¸ëëçíåò ùò åìðüëåìï Ýèíïò. 1. 11. Êáé ðÜëé óôï óçìåßï áõôü ìðïñïýí íá äïèïýí ùò Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá/ðçãÝò , åêôüò ôçò êõñßùò áöÞãçóçò, ïé óõíôçñçôéêÝò êáé ïé öéëåëåýèåñåò èÝóåéò ôùí ÅëëÞíùí åðáíáóôáôþí.

!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 24

Ø Ðñïóáíáôïëéóìüò Ìåã. ÄõíÜìåùí óôç äçìéïõñãßá ìéêñïý Åëëçíéêïý êñÜôïõò. Ø Áããëïãáëëéêüò áíôáãùíéóìüò ãéá ôçí ÅëëÜäá. óô. Ç åîÝëéîç ôçò ÅðáíÜóôáóçò ÅðéêñÜôçóç åðáíáóôáôþí óôç íüôéá ÅëëÜäá á) ëüãù ìåãÜëçò áðüóôáóçò áðü ôïõñêéêÜ óôñáôéùôéêÜ êÝíôñá - åèíéêÞò ïìïéïãÝíåéáò. â) åðåéäÞ ç áíôáñóßá ôïõ ÁëÞ ðáóÜ óôçí ¹ðåéñï áíÜãêáóå ôïõò Ôïýñêïõò íá áðïóýñïõí éó÷õñÝò óôñáôéùôéêÝò äõíÜìåéò áðü ôç íüôéá ÅëëÜäá. ã) Ðñþôåò ìåãÜëåò óôñáôéùôéêÝò åðéôõ÷ßåò ÅëëÞíùí (õðü çãåóßá Êïëïêïôñþíç) óçìåéþèçêáí óôçí Ðåëïðüííçóï. ÊáèïñéóôéêÞ ç íßêç óôá ÄåñâåíÜêéá2 . ÊáôáóôïëÞ ÅðáíÜóôáóçò óôç âüñåéá ÅëëÜäá ëüãù åããýôçôáò ìå Êùí/ðïëç. ÊáôáóôñïöÞ ôçò ×ßïõ (Áðñ. 1822) ìåôÜ áðü êßíçìá óôç ÓÜìï ìå áñ÷çãü ôïí Ëõê. ËïãïèÝôç. Ðõñðüëçóç íáõáñ÷ßäáò ÊáñÜ ÁëÞ óôïí ÔóåóìÝ áðï Ê. ÊáíÜñç (6-7 Éïõë. 1822). ÌÜ÷ç óôï Êåöáëüâñõóï ôçò Åõñõôáíßáò, èÜíáôïò Ì. Ìðüôóáñç (Áýã. 1823). ÓõóôçìáôéêÞ êáôáóôñïöÞ ÐåëïðïííÞóïõ áðü áéãõðôéáêÜ óôñáôåýìáôá ÉìðñáÞì ðáóÜ. Êßíäõíïò êáôáóôïëÞò ÅðáíÜóôáóçò (1825). Äåýôåñç ðïëéïñêßá êáé Ýîïäïò Ìåóïëïããßïõ (10/11 Áðñ. 1826). Íßêç ôïõ Ã. ÊáñáéóêÜêç óôçí ÁñÜ÷ïâá (24 Íïåì. 1826). æ. Ç ðïëéôéêÞ óõãêñüôçóç ôùí åðáíáóôáôçìÝíùí ÅëëÞíùí. Óõãêñüôçóç ôïðéêþí åðáíáóôáôéêþí óõìâïõëßùí áíôéðñüóùðïé óôéò ôñåéò ðñþôåò ôïðéêÝò ãåñïõóßåò ÐåëïðïííçóéáêÞ Ãåñïõóßá - ¢ñåéïò ÐÜãïò - Ãåñïõóßá ôçò ÄõôéêÞò ×Ýñóïõ ÅëëÜäïò. Ïîåßá äéáìÜ÷ç Ä. ÕøçëÜíôç êáé ðïëëþí Öéëéêþí ìå ðñïêñßôïõò ÐåëïðïííÞóïõ ãéá Üóêçóç êáé íïìÞ åîïõóßáò. Ïëéãáñ÷éêïß êáé Äçìïêñáôéêïß. Ôïðéêïß Üñ÷ïíôåò (åîïõóßá óôï ðáñåëèüí) óôçí ðñÜîç äéáäÝ÷ïíôáé åêðñïóþðïõò ïèùìáíéêÞò åîïõóßáò ùò áíôéðñüóùðïé ôïõ Ýèíïõò óôéò åèíïóõíåëåýóåéò ôçò ÅðáíÜóôáóçò. Á´ ÅèíïóõíÝëåõóç Åðéäáýñïõ (1821-1822): ØÞöéóç ðñþôïõ äçìïêñáôéêïý óõíôÜãìáôïò ôçò ÷þñáò. ÅðéêñÜôçóç ÅðáíÜóôáóçò óôç íüôéá ÅëëÜäá ëýóç Åëëçíéêïý ÆçôÞìáôïò ðñïõðïèÝóåéò ãéá áíÜðôõîç ÌåãÜëçò ÉäÝáò. ÄéáìÜ÷åò ãéá Ýëåã÷ï åîïõóßáò ðñïêáëïýí âßáéåò åìöýëéåò óõãêñïýóåéò ìå äõóìåíÞ áíôßêôõðï óôç äéåîáãùãÞ ôïõ ðïëÝìïõ. 1) Åðßìïíåò åêêëÞóåéò ðñïò ÷ñéóôéáíéêÝò äõíÜìåéò Åõñþðçò ãéá âïÞèåéá ÅëëÞíùí åðáíáóôáôþí. ç. Ç Ýêâáóç ôçò ÅðáíÜóôáóçò. ÁíÝöéêôç ç áðüêôçóç äçìïêñáôéêïý ðïëéôåýìáôïò. Ëýóç åöéêôÞ ùò ðñïò ìïñöÞ áíåîáñôçóßáò êáé åäáöéêÞ Ýêôáóç. ÕðáãùãÞ óå êáèåóôþò åããýçóçò ôùí ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí, åðïðôåßá ÷þñáò êáé ìÝëëïíôïò ôçò. ÁíÜãêç ðñüóêëçóçò Åõñùðáßïõ çãåìüíá íá âáóéëåýóåé ìå óýíôáãìá óôçí ÅëëÜäá, äõíáôüôçôá îÝíùí åðåìâÜóåùí. ÅëëçíéêÞ åðéêñÜôåéá: Ðåëïðüííçóïò, ÓôåñåÜ, ÊõêëÜäåò. Åêôüò éóôïñéêÝò ÷þñåò (Èåóóáëßá, ¹ðåéñïò, Ìáêåäïíßá, ÈñÜêç). Ôï ðïëßôåõìá ôùí ÅëëÞíùí äéáìïñöþíåôáé ôåëéêÜ áðü ôïõò öõóéêïýò çãÝôåò ôïõ ôüðïõ (ðñüêñéôïõò, áñ÷éåñåßò êáé êáðåôÜíéïõò) ìå ôç óõíäñïìÞ ôùí ëïãßùí. Óõãêåôñùôéêü êáé ðáôåñíáëéóôéêü, äõíÜìåé áíôéðñïóùðåõôéêü, óýóôçìá ðáñÝëáâå ï É.

2.12. Ðßíáêáò ìå ôéò êõñéüôåñåò óôñáôéùôéêÝò íßêåò ôçò ÅðáíÜóôáóçò (ôüðïò, ÷ñüíïò, çãÝôçò)

"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 25

Êáðïäßóôñéáò, üôáí Ýöèáóå óôçí ÅëëÜäá ôï 1828, ýóôåñá áðü ðñüóêëçóç Ã ÅèíïóõíÝëåõóçò êáé óõíáßíåóç ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí. ÁíÝöéêôï ðëÞñåò äçìïêñáôéêü ðïëßôåõìá óôçí ÅëëÜäá. Áíáðüäñáóôç áíÜãêç ç õðáãùãÞ ôçò ÅëëÜäïò óå êáèåóôþò åããýçóçò åäáöéêÞò áêåñáéüôçôáò, åèíéêÞò áíåîáñôçóßáò êáé ìïíáñ÷ßáò (ðñïéêïäüôçóç áðü ôñåßò ÌåãÜëåò ÄõíÜìåéò: Âñåôáíßá, Ãáëëßá, Ñùóßá). Ç Ýêôáóç ÅëëÜäïò ðåñéïñßóôçêå óå åäáöéêÜ óýíïñá ðïõ ðåñéëÜìâáíáí ôç ÓôåñåÜ, ôçí Ðåëïðüííçóï êáé ôéò ÊõêëÜäåò. Ðñïúüí êáéñþí êáé ðïëéôéêþí óõíèçêþí ôï ìïíáñ÷éêü ðïëßôåõìá ðïõ åðéëÝ÷ôçêå. Ðïëßôåõìá ü÷é áíôßèåôï ðñïò åêðåöñáóìÝíç äéÜ áíôéðñïóþðùí ôïõ âïýëçóç åëëçíéêïý ëáïý. Ëáüò áíôßèåôïò óôçí áðïõóßá óõíôÜãìáôïò. Ðñþôïò çãåìüíáò ÅëëÞíùí, ¼èùí, ãßíåôáé äåêôüò ùò Ìåóóßáò, ìå áíáêïýöéóç êáé åíèïõóéáóìü. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá / ðçãÝò 1. Ï Áä. ÊïñáÞò ãéá ôçí ÅðáíÜóôáóç ôïõ 1821 « Ï ÁäáìÜíôéïò ÊïñáÞò Ýìáèåí åéò ôï Ðáñßóé ôá áíÝëðéóôá íÝá ôçò åêñÞîåùò ôçò ÅðáíáóôÜóåùò, ôá ãåãïíüôá ôùí çãåìïíéþí, ôïí áðáã÷ïíéóìüí ôùí áñ÷éåñÝùí, ôçí åîÝãåñóéí ôïõ ÌïñÝùò. Ï Äçì. ÕøçëÜíôçò ôïõ Ýãñáøåí åî Ïäçóóïý 1 Áðñéë. 1821 (ÂáëÝôáò 808, Â´, 252-3) áíáãíùñßæùí áõôüí ùò ðíåõìáôéêüí ÐáôÝñá ôïõ êéíÞìáôïò. Ôçí 23çí ÌáÀïõ ãñÜöùí ðñïò ôïí Ðáíô. Âëáóôüí åéò ÂéÝííçí ï ÊïñáÞò åêöñÜæåé ôïí ãåñïíôéêüí ôïõ óêåðôéêéóìüí: Íá êñçìíßóç ôéò ïéêïäïìÞí, ìåãÜëç óïößá äåí ÷ñåéÜæåôáé, üôáí ìÜëéóôá ç ïéêïäïìÞ êëïíÞôáé ðñï ðïëëþí ÷ñüíùí áö åáõôÞò. Ç ìåãÜëç êáé ôñïìåñÜ äõóêïëßá åßíáé åéò ôçí áíïéêïäïìÞí, Þôéò ÷ñåéÜæåôáé áñ÷éôÝêôïíáò Áñéóôåßäáò êáé ôïéïýôïõò Üëëïõò ïðïßïò Þôï ï Áñéóôåßäçò, êáé ïðïßïí äåí âëÝðù áêüìç êáíÝíá åéò ôï ãÝíïò [] Ôï ðéèáíþôåñïí üìùò åßíáé üôé ïé Ýîùèåí äåí èÝëïõí ìáò óõã÷ùñÞóåé íá ôåêôïíÞóùìåí ìüíïé çìåßò ôçí ïéêïäïìÞí êáé Üëëï äåí Ýìåéíåí åéò çìÜò ðëçí íá åõ÷þìåèá íá åõñåèþóé ìåôáîý ìáò Üíäñåò ìå ôüóçí ìüíçí ãíþóçí êáé áñåôÞí, üóç ÷ñåéÜæåôáé íá æçôÞóùóé êáí åõëüãùò ôéíÜò êáé äéêáßáò óõíèÞêáò áðü îÝíïõò ôÝêôïíáò, ðñéí åðé÷åéñÞóùóé ôçí ïéêïäïìÞí (áñ. 810, Â´, ó. 254). ÄéÜ ìáêñþí äå áðáíôþí ðñïò ôïí Äçì. ÕøçëÜíôçí ôçí 20.6.21 êáé ðáñáäßäùí ôáò íïõèåóßáò åéò ôïí ÓÝêåñçí, õðåóôÞñéîåí áíáëõôéêþôåñïí ôá áõôÜ, áíáðôýóóùí ôçí èåùñßáí ôçò åõíïìßáò, óõíéóôþí çðßáí ìåôá÷åßñéóéí ôùí Ôïýñêùí, áíáãíùñßæùí åéò ôïõò ðïëåìéóôÜò ôï äéêáßùìá íá êáôáâÜëùóé ôá ðñþôá èåìÝëéá ôçò áíõøþóåþò ôçò (ó. 257), áìöéâÜëëùí áí äéåèÝôïìåí íïìïèÝôáò äéÜ ôáò áíÜãêáò ôçò íÝáò ðïëéôåßáò, áñíïýìåíïò ôçí éêáíüôçôá áõôÞí åéò ôïõò éåñùìÝíïõò êáé ôïõò Öáíáñéþôáò: Ìüíç ç åëåõèåñßá, áí Ý÷ùìåí íïõí êáé öñüíçóéí íá ôçí åðïéêïäïìÞóùìåí åéò ôçí éóïíïìßáí, ìÝëåé íá ìáò öÝñç ìå ðïëëÜ áãáèÜ êáé ôçí áëçèÞ ôçò øõ÷Þò åõãÝíåéáí (áõôüèé) åéò ìüíïí ôï Ýèíïò, áí äåí Ý÷ç ðþò íá êôßóç ôï ðïëßôåõìÜ ôïõ, áíÞêåé ðÜëéí íá êáëÝóç Ýîùèåí áñ÷éôÝêôïíáò [] Åíäå÷üìåíïí üìùò êáé íá ðáñïõóéáóèÞ áõôüêëçôïò ï Ýîùèåí áñ÷éôÝêôùí êáé ìå åîïõóßáí íá äçìéïõñãÞóç áõôüò ùò êñßíåé ôï ðïëéôéêüí ìáò óýóôçìá (ó. 259), áðü ôïí åí ëüãù íïìïèÝôçí (õðïíïåß ôáò Ì. ÄõíÜìåéò) ðñÝðåé íá æçôÞóùìåí óõíèÞêáò, äçëáäÞ åããõÞóåéò». Íéê. Â. ÔùìáäÜêçò, ¹ôï åèíéêüí Þ êïéíùíéêüí êßíçìá ç ÅëëçíéêÞ Åèíåãåñóßá;, Ìíçìïóýíç, 3 (1970-1971), óó. 11-12. 2. Ï ìÝãáò üñêïò ôùí Öéëéêþí « Ïñêßæïìáé åíþðéïí ôïõ áëçèéíïý Èåïý ïéêåéïèåëþò, üôé èÝëù åßìáé åðß æùÞò ìïõ ðéóôüò åéò ôçí Åôáéñßáí êáôÜ ðÜíôá. Íá ìç öáíåñþóù ôï ðáñáìéêñüí áðü ôá Óçìåßá êáé Ëüãïõò ôçò· ìÞôå íá óôáèþ êáô ïõäÝíá ëüãïí ç áöïñìÞ ôïý íá êáôáëÜâùóéí Üëëïé ðïôÝ, üôé ãíùñßæù ôé ðåñß ôïýôùí, ìÞôå åéò óõããåíåßò ìïõ, ìÞôå åéò Ðíåõìáôéêüí, Þ ößëïí ìïõ [...]

#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 26

Ïñêßæïìáé íá ìçí åñùôþ ðïôÝ êáíÝíá ôùí Öéëéêþí ìå ðåñéÝñãåéáí, äéÜ íá ìÜèù, ïðïßïò ôïí åäÝ÷èç åéò ôçí Åôáéñßáí [] ÔÝëïò, ðÜíôùí ïñêßæïìáé åéò ÓÝ, ù ÉåñÜ Ðáôñßò! ïñêßæïìáé åéò ôáò ðïëõ÷ñïíßïõò âáóÜíïõò Óïõ· ïñêßæïìáé åéò ôá ðéêñÜ äÜêñõá, ôá ïðïßá ôüóïõò áéþíáò Ý÷õóáí ôá ôáëáßðùñá ÔÝêíá Óïõ· åéò ôá ßäéÜ ìïõ äÜêñõá, ÷õíüìåíá åéò ôáýôçí ôçí óôéãìÞí, êáé åéò ôçí ìÝëëïõóáí Åëåõèåñßáí ôùí Ïìïãåíþí ìïõ, üôé áöéåñþíïìáé üëïò åéò Óå. Åéò ôï åîÞò Óõ èÝëåéò åßóáé ç áéôßá êáé ï óêïðüò ôùí äéáëïãéóìþí ìïõ. Ôï ¼íïìÜ Óïõ ï ïäçãüò ôùí ðñÜîåþí ìïõ, êáé ç åõôõ÷ßá Óïõ ç áíôáìïéâÞ ôùí êüðùí ìïõ. Ç Èåßá Äéêáéïóýíç íá åîáíôëÞóç åðß ôçò êåöáëÞò ìïõ üëïõò ôïõò êåñáõíïýò ôçò, ôï üíïìÜ ìïõ íá Þíáé åéò áðïóôñïöÞí, êáé ôï õðïêåßìåíüí ìïõ ôï áíôéêåßìåíïí ôçò êáôÜñáò êáé ôïõ áíáèÝìáôïò ôùí Ïìïãåíþí ìïõ, áíßóùò ëçóìïíÞóù åéò ìßáí óôéãìÞí ôáò äõóôõ÷ßáò ôùí, êáé äåí åêðëçñþóù ôï ÷ñÝïò ìïõ. ÔÝëïò ï èÜíáôüò ìïõ áò Þíáé ç Üöåõêôïò ôéìùñßá ôïõ áìáñôÞìáôüò ìïõ, äéÜ íá ìç ìïëýíù ôçí áãéüôçôá ôçò Åôáéñßáò ìå ôçí óõììåôï÷Þí ìïõ». ÉùÜííçò ÖéëÞìùí, Äïêßìéïí Éóôïñéêüí ðåñß ôçò ÖéëéêÞò Åôáéñßáò, Íáýðëéïí 1834, óó. 155-157. 3. Ï É. Êáðïäßóôñéáò åêèÝôåé óôïí ÔóÜñï ôï Åëëçíéêü ÆÞôçìá «ÔÝëïò ìïé å÷ïñÞãçóå ï áõôïêñÜôùñ ôçí áêñüáóéí çí åß÷ïí æçôÞóåé. Áýôç äéÞñêåóåí õðÝñ ôáò äýï þñáò. Ï ÁõôïêñÜôùñ Þêïõóå ìå êáëùóýíçí ôçí áíáêåöáëáßùóçí ôùí éóôïñéêþí ãåãïíüôùí óõíåðåßá ôùí ïðïßùí ðñïóåëÞöèçí åéò ôçí õðçñåóßáí Ôïõ, ùò êáé ôçí ðéóôÞí áöÞãçóéí ôùí ðåñéóôÜóåùí áßôéíåò ìïé åß÷ïí ðáñÜó÷åé, ôçí åõôõ÷ßáí íá åñãÜæùìáé õðü ôá üììáôÜ Ôïõ. ÕðÝìíçóá åéò Áõôüí ôáò åîçãÞóåéò áò Ýó÷ïìåí åí Ðáñéóßïéò ôù 1815, üôå çõäüêçóå íá ìå äéïñßóç ÃñáììáôÝá ôçò Åðéêñáôåßáò. Åíôåýèåí ïñìþìåíïò êáôÝäåéîá åéò Áõôüí üôé ôï óýóôçìá, üðåñ íõí çóðÜæåôï, ìå Ýèåôå åéò ôï äÞëçììá Þ íá ðáñáâéÜóù ôá áéóèÞìáôá ìïõ êáé ðÜíôá ôá êáèÞêïíôá ôá åðéâáëëüìåíá õðü ôçò ðáôñßäïò åéò çí ïõäÝðïôå Ýðáõóá íá áíÞêù, Þ íá áèåôÞóù ôá êáèÞêïíôá ôçò ðñïò ôïí ÁõôïêñÜôïñá õðçñåóßáò ìïõ.Ôïéáýôç èá Þôï ðñÜãìáôé ç èÝóéò ìïõ åÜí åèåþñïõí åéóÝôé åìáõôüí éêáíüí íá Ôïí õðçñåôþ åéò ôï Õðïõñãåßïí ôùí Åîùôåñé-êþí åéò óôéãìÞí êáè çí èá å÷ñçóéìïðïßåé üëçí ôçí éó÷ýí Ôïõ åíáíôßïí ôïõ áôõ÷ïýò Åëëçíéêïý Ýèíïõò. ¸îÝèçêá åéò ôïí ÁõôïêñÜôïñá ðþò åí ÂéÝííç êáé åí Âåñþíç ç ÊõâÝñíçóßò Ôïõ èá åäåéêíýåôï å÷èñéêÞ ðñïò ôïõò åí Ôïõñêßá ïìïäüîïõò ôçò Ñùóßáò êáé äéáôß ç ìåãÜëç áýôç èõóßá ïõäÝí áðïôÝëåóìá èá áðÝöåñå óýìöùíïí ðñïò ôáò ðñïèÝóåéò ôçò Áõôïý Ìåãáëåéüôçôïò. Áö ïõ áðÝäåéîá ðåñéôñÜíùò ôï óõìðÝñáóìá ôïýôï, éêÝôåõóá ôïí ÁõôïêñÜôïñá íá äéáôÜîç ôé Ýìåëëïí íá ãßíù. Ï ÁõôïêñÜôùñ ìïß áðÜíôçóåí: Åéò ôçí èÝóéí óáò èá Ýëåãïí êáé èá Ýðñáôôïí ùò õìåßò, áëë åéò ôçí èÝóéí Ìïõ áäõíáôþ íá ìåôáâÜëëù áðüöáóéí». Ç Áõôïý Ìåãáëåéüôçò Ýëáâå ôïí êüðïí íá ìïé åêèÝóç ëåðôïìåñþò ôïõò ëüãïõò Ôçò. ¹óáí åêåßíïé äé ùí åðáíåéëçììÝíùò çèÝëçóå íá ìïé áðïäåßîç üôé ðñïåôßìá ôï áõóôñéáêüí óýóôçìá ìüíïí êáé ìüíïí äéÜ ôçí åðåßãïõóáí êáé åðéôáêôéêÞí áíÜãêçí ôçò äéáôçñÞóåùò ôçò åéñÞíçò åí Åõñþðç êáé ôçò ìåôáîý ôùí åõñùðáéêþí êõâåñíÞóåùí óõíåñãáóßáò, Þôéò Þôï ç ìüíç åããýçóéò ôçò åéñÞíçò ôáýôçò. Åíèáññõíèåßò õðü ôçò Áõôïý Ìåãáëåéüôçôïò, Þôéò ðñïöáíþò åðåèýìåé íá óõììåñéóèþôçí ãíþìçí Ôçò, åôüëìçóá äéÜ ôåëåõôáßáí öïñÜí íá åêöñÜóù ìåôÜ âáèåßáò óõãêéíÞóåùò ôçí èëßøéí ìïõ äéüôé ç óõíåßäçóßò ìïõ êáé ç áóèåíÞò ìïõ êñßóéò ìå êáôåäßêáæïí íá èåùñÞóù ôá ðñÜãìáôá õðü üëùò äéÜöïñïí Üðïøéí. Ôüôå ëïéðüí áðÞíôçóåí ï ÁõôïêñÜôùñ, áö ïõ åßíáé áíÜãêç, áò ÷ùñéóèþìåí. ÉùÜííçò Êáðïäßóôñéáò, Áõôïâéïãñáößá. ÅéóáãùãÞ - ÌåôÜöñáóéò - Ó÷üëéá Ìé÷áÞë ËÜóêáñé, ÁèÞíá, Ãáëáîßáò, 1962, óó. 161-163.

$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 27

4. Ç êÞñõîç ôçò ÅëëçíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò áðü ôïí ÁëÝî. ÕøçëÜíôç « Ï ÕøçëÜíôçò, ìåôÜ ôçí áðïäïêéìáóßá ôïõ êéíÞìáôüò ôïõ áðü ôïí ôóÜñï, äåí åß÷å ðéá åðéâïëÞ óôï óôñÜôåõìá. Ôï êýñïò ôïõ ôï ìåßùíáí áêüìç ðåñéóóüôåñï ïé ðñïóùðéêÝò äéåíÝîåéò êáé ïé ðñïóôñéâÝò ôùí áñ÷çãþí ôùí äéáöüñùí óùìÜôùí: ï êáèÝíáò Þèåëå í áêïýãåôáé ï ëüãïò ôïõ êáé íá äéïéêåß. Ïé ñáäéïõñãßåò Üíïéîáí ìåãÜëá ÷Üóìáôá ìåôáîý ôùí áñ÷çãþí, ðïëéôéêþí êáé óôñáôéùôéêþí. Ï ÕøçëÜíôçò äåí ìðüñåóå íá åðéâÜëåé êÜðïéá ôÜîç óôá ðñÜãìáôá. Ç êáôÜóôáóç áõôÞ ãÝííçóå ôçí áðïãïÞôåõóç êáé ôçí áðåëðéóßá óôéò øõ÷Ýò ðïëëþí áíþôåñùí êáé êáôþôåñùí óôñáôéùôéêþí. Ìåñéêïß ìÜëéóôá Üñ÷éóáí íá ëéðïôáêôïýí êáé íá êáôáöåýãïõí óôçí Ôñáíóõëâáíßá, åíþ Üëëïé ãåìÜôïé áíçóõ÷ßåò äéáëïãßæïíôáí íá êÜíïõí ôï ßäéï. Ç áíáðïöáóéóôéêüôçôá ôïõ ÁëÝî. ÕøçëÜíôç, ïé åèíéêÝò äéáöïñÝò ÅëëÞíùí, ÑïõìÜíùí, ÓÝñâùí, ÂïõëãÜñùí, ïé äéáöùíßåò ôùí áñ÷çãþí, ç ýðïðôç êáé ôåëéêÜ ç ðñïäïôéêÞ óôÜóç ôïõ ÂëáäéìçñÝóêïõ êáé ôïõ ÓÜââá, ï öèüíïò ìåôáîý ôùí ÅëëÞíùí áñ÷çãþí, ôï êýñéï ðñïúüí ôïõ õðåñößáëïõ åãùéóìïý ôïõò, ç Üãñéá ëáóðïëïãßá, ç áðåéèáñ÷ßá ôùí Üôáêôùí óôñáôéùôþí êáé ç Ýëëåéøç ðñïóçëþóåùò ðñïò ôá êáèÞêïíôÜ ôïõò äéÝâñùóáí, üðùò Þôáí öõóéêü, ôçí åíüôçôá êáé ôï çèéêü ôïõò êáé ôïõò áðïóõíÝèåóáí, ðñïôïý êáí Ýëèïõí óå åðáöÞ ìå ôïí å÷èñü. ¼ðùò ïé ìåãáëýôåñåò åèíéêÝò óõìöïñÝò, Ýôóé êáé ç êáôáóôñïöÞ óôç Ìïëäïâëá÷ßá, ðñïÞëèå áðü ôï öïâåñü êáé áíåðáíüñèùôï ðëÞãìá, ôç äéÜëõóç åê ôùí Ýóù. Ïé ìüíïé ðïõ õðïìÝíïõí ôá ðÜíôá êáé åßíáé áìüëõíôïé áðü ôï ìßáóìá ôçò äé÷üíïéáò, ôçí êáôÜñá, ôçí êáôáóôñïöÞ áõôÞ ôùí ÅëëÞíùí (the bane of the Greeks), üðùò ôçí ïíïìÜæåé êÜðïõ ï éóôïñéêüò George Finlay, åßíáé ïé éäåïëüãïé ðÜíôá íÝïé, ïé åíèïõóéþäåéò ìá÷çôÝò ôïõ Éåñïý Ëü÷ïõ. Ìïëáôáýôá ç áíáóôÜôùóç óôéò ðáñáäïõíÜâéåò çãåìïíßåò, óôá óýíïñá Ñùóßáò - Ôïõñêßáò, áíçóý÷çóå ôïõò äéðëùìáôéêïýò êýêëïõò ôçò Åõñþðçò ðåñéóóüôåñï ðáñÜ ç óýã÷ñïíç Ýêñçîç íÝïõ åëëçíéêïý êéíÞìáôïò óôï íüôéï ôìÞìá ôçò ÷åñóïíÞóïõ ôïõ Áßìïõ. ¸ôóé Ýöåñå ìåãÜëï áíôéðåñéóðáóìü óôïõò Ôïýñêïõò êáé åõíüçóå ôçí åîÜðëùóç êáé åìðÝäùóç ôçò íÝáò åðáíáóôáôéêÞò åóôßáò». Áðüóôïëïò Å. Âáêáëüðïõëïò, ÍÝá ÅëëçíéêÞ Éóôïñßá, 1204-1985, Èåóóáëïíßêç, ÂÜíéáò, 19872, óó. 160-161. 5. Äéáêïßíùóç ôïõ Á÷áúêïý Äéåõèõíôçñßïõ ðñïò ôïõò ðñïîÝíïõò ôùí îÝíùí äõíÜìåùí « Óôéò 26 Ìáñôßïõ ôï Á÷áúêü ÄéåõèõíôÞñéï åðÝäùóå óå üóïõò ðñïîÝíïõò ôùí îÝíùí äõíÜìåùí äåí åß÷áí áêüìç åãêáôáëåßøåé ôçí ðüëç ôçí áêüëïõèç äéáêïßíùóç: « Çìåßò ôï Åëëçíéêüí Ýèíïò ôùí ÷ñéóôéáíþí, âëÝðïíôåò üôé ìÜò êáôáöñïíåß ôï ïèùìáíéêüí ãÝíïò êáé óêïðåýåé üëåèñïí åíáíôßïí ìáò, ðüôå ì Ýíá êáé ðüôå ì Üëëïí ôñüðïí, áðåöáóßóáìåí óôáèåñþò, Þ íáðïèÜíùìåí üëïé, Þ íá åëåõèåñùèþìåí· êáé ôïýôïõ Ýíåêá âáóôïýìåí ôá üðëá åéò ÷åßñáò, æçôïýíôåò ôá äéêáéþìáôÜ ìáò. ¼íôåò ëïéðüí âÝâáéïé, üôé üëá ôá ÷ñéóôéáíéêÜ âáóßëåéá ãíùñßæïõí ôá äßêáéÜ ìáò, êáé ü÷é ìüíïí äåí èÝëïõí ìáò åíáíôéùèÞ áëëÜ êáé èÝëïõí ìáò óõíäñÜìåé, êáé üôé Ý÷ïõí åéò ìíÞìçí, üôé ïé Ýíäïîïé ðñïãïíïß ìáò åöÜíçóáí ðïôÝ ùöÝëéìïé åéò ôçí áíèñùðüôçôá, äéÜ ôïýôï åéäïðïéïýìåí ôçí åêëáìðñüôçôÜ óáò êáé óÜò ðáñáêáëïýìåí íá ðñïóðáèÞóåôå, íá Þìåèá õðü ôçí åýíïéáí êáé ôçí ðñïóôáóßáí ôïõ ìåãÜëïõ ôïýôïõ êñÜôïõò ». Ç áðÜíôçóç ôùí ðñïîÝíùí Þôáí üôé åðéèõìïýóáí íá êñáôÞóïõí ïõäåôåñüôçôá êáé üôé èá äéáâßâáæáí ôç äéáêïßíùóç óôéò êõâåñíÞóåéò ôïõò». ÅêäïôéêÞ Áèçíþí, Éóôïñßá ôïõ Åëëçíéêïý ¸èíïõò, ô. ÉÂ´. Ç ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç, ÁèÞíá 1975, ó. 86. 6. Ï ÐáôñéÜñ÷çò Ãñçãüñéïò ï Å´ êáé ç ÅðáíÜóôáóç « § 149. Ï Ðáíáãéþôáôïò ùí êáôç÷çìÝíïò ðñüôåñïí åäýíáôï íá öýãç äéÜ íá ãëõôþóç, ðëçí äåí çèÝëçóå, äéÜ íá ìçí èõìþóùóéí ïé Ôïýñêïé êáé èáíáôþóïõí ôïõò ÷ñéóôéáíïýò, åãþ íïìßæù, üôé åÜí ï ÐáôñéÜñ÷çò áõôüò ùò ùí åíÜñåôïò, Þñ÷åôï åéò ôçí ðáôñßäá ôïõ ôçí Ðåëïðüííçóïí, üëïé ïé ÷ñéóôéáíïß Þèåëïí ôïí äå÷èÞ ùò âáóéëÝá, äéüôé ï áåßìíçóôïò Ý÷áéñåí ìåãÜëçí õðüëçøéí äéÜ ôçí áñåôÞí ôïõ, êáé äñáóôçñéüôçôÜ ôïõ, ëÝãù, üôé Þèåëå ãßíç áõôü, êáé åëåõèÝñùíå ôïõò ÷ñéóôéáíïýò,

%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 28

êáèþò êáé ï áñ÷éåñåýò ôùí Ìáõñïâïõíçóßùí åßíáé êáé ÊõâåñíÞôçò ôïõ ëáïý, åÜí ï ÐáôñéÜñ÷çò Þñ÷åôï ôüôå åéò ôçí ÅëëÜäá ìåãÜëïí üöåëïò Þèåëïí Ý÷ç ïé ¸ëëçíåò Ýùò ôþñá, åðåéäÞ êáé áõôüò äåí Þôïí ìÞôå ðëåïíÝêôçò, ìÞôå öéëÜñãõñïò, ùò ïé ðïëëïß ôùí êáêþí áíèñþðùí, áëë Þôïí êáèüëá áêôÞìùí, ìåôáäïôéêüò êáé åãêñáôÞò êáè üëá, ü,ôé ëïãÞò ôïí èÝëåé ï ìáêÜñéïò Ðáýëïò. Ðïý ôþñá ôïéïýôïé ÐáôñéÜñ÷áé; Ðïý áñ÷éåñåßò êáé éåñåßò; ðÜíôåò åîÝêëéíáí. §150. Áíá÷þñçóá åêåßèåí ìå ôçí åõ÷Þí ôïõ ÐáôñéÜñ÷ïõ, ôïõ ïðïßïõ ôçí äåîéÜí åößëçóá, êáé áìÝóùò ìå åõëüãçóåí åê øõ÷Þò·». Äéïíýóéïò Ðýññïò ï Èåôôáëüò, Âéïãñáößá êáé ÐåñéÞãçóéò, ÁèÞíá 1848, óó. 98-99. 7. Ïé ëüãïé ôçò áðïêÞñõîçò ôçò ÅðáíÜóôáóçò êáé ôïõ áöïñéóìïý ôïõ Áë. ÕøçëÜíôç áðü ôïí ðáôñéÜñ÷ç Ãñçãüñéï ôïí Å´ « Éäïý, ëïéðüí ôé ðñáãìáôéêÜ óõíÝâç ôüôå êáé ôé áðïóêïðïýóå ï áöïñéóìüò ôïõ ÁëÝîáíäñïõ ÕøçëÜíôç ùò áñ÷çãïý ôçò ÅëëçíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò êáé ç áðïêÞñõîÞ ôçò áðü ôïí ÐáôñéÜñ÷ç Ãñçãüñéï ôïí Å´ êáé ôçí ÉåñÜ Óýíïäï. Ìå ôçí Ýíáñîç ôçò ÅðáíáóôÜóåùò, ôï ÖåâñïõÜñéï 1821, ôï óýíïëï ó÷åäüí ôùí ÅëëÞíùí, åãêáôåóôçìÝíùí óå äéÜöïñåò ðåñéï÷Ýò ôçò ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò, âñÝèçêáí áõôüìáôá óå äåéíÞ êáôÜóôáóç ïìçñßáò, åðáãïìÝíçò ôïí êßíäõíï Üìåóïõ åîïëïèñåìïý. Êáé üôáí åîïãêùìÝíåò ðëçñïöïñßåò ãéá óöáãÞ Ôïýñêùí åìðüñùí áðü ôïõò åðáíáóôÜôåò ¸ëëçíåò óôç Ìïëäïâëá÷ßá ðñïêÜëåóáí äéáäçëþóåéò öáíáôéêþí ìïõóïõëìÜíùí óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ìå Üãñéåò äéáèÝóåéò, ï óïõëôÜíïò êáé ç êõâÝñíçóÞ ôïõ ùò áíôßìåôñï äñáóôéêü ðñïò ôçí ÅðáíÜóôáóç áðïöÜóéóáí ôçí ïëéêÞ óöáãÞ ôùí ÅëëÞíùí. Ãéá íá åêôåëåóèåß üìùò ç áðÜíèñùðç áõôÞ áðüöáóç, Ýðñåðå íá åêäïèåß êáé öåôöÜò áðü ôï èñçóêåõôéêü áñ÷çãü ôùí Ïèùìáíþí. Êáé ôç èÝóç áõôÞ êáôåß÷å ôüôå, êáô áãáèÞ ôý÷ç ôùí ÅëëÞíùí, Üíèñùðïò ìå öéëÜíèñùðï Þèïò êáé ìå ðïëéôéêü óèÝíïò, ï ×áôæÞ ×áëÞë ÅöÝíôçò. Ï ãåííáßïò, ëïéðüí, áõôüò èñçóêåõôéêüò çãÝôçò áñíÞèçêå ìÝ÷ñé ôÝëïõò íá åêäþóåé ôïí öñéêôü öåôöÜ êáé, ãéá íá äéêáéïëïãÞóåé ðñïò ôï óïõëôÜíï ôçí ÜñíçóÞ ôïõ, åðéêáëÝóèçêå üôé äåí åðéôñÝðåé ôï ÊïñÜíé óöáãÞ áèþùí· êáé ðñïò óôÞñéîç ôïõ óùóôéêïý áõôïý åðé÷åéñÞìáôïò, æÞôçóå áðü ôïí ÐáôñéÜñ÷ç ôåêìÞñéá ðåéóôéêÜ, üôé äåí åßíáé ïëüêëçñï ôï ÃÝíïò ôùí ÅëëÞíùí óõíåñãü óôçí ÅðáíÜóôáóç. ÓÞìáíå ôüôå ç þñá ôçò ìåãÜëçò åõèýíçò ãéá ôïí ÐáôñéÜñ÷ç. Êáé õðÞñîå ï Ýîï÷ïò åêåßíïò ÐáôñéÜñ÷çò Ãñçãüñéïò ï Å´ Üîéïò ôçò ìåãÜëçò åõèýíçò ôïõ: Áöïý åí èëßøåé äéáëïãßóèçêå ðïëý êáôÜ ìüíáò, äéáóêÝöèçêå ìå ôñåéò Üëëïõò éåñÜñ÷åò êáé áðïöÜóéóáí áðü êïéíïý ôçí ôñáãéêÞ áðüöáóç íá åêäïèåß áöïñéóìüò ôïõ áñ÷çãïý ôçò ÅðáíÜóôáóçò ÁëÝîáíäñïõ ÕøçëÜíôç, óõãêÜëåóå ôçí ÉåñÜ Óýíïäï êáé óõíôÜ÷èçêå ôï êåßìåíï ôïõ áöïñéóìïý, üðùò õðáãüñåõå ï óêïðüò ôïõ, êáé õðïãñÜöôçêå áðü ôï óýíïëï ôùí ìåëþí ôçò. Ï ×áôæÞ ×áëÞë ÅöÝíôçò, åíéó÷õìÝíïò ìå ôïí ðáíçãõñéêü áõôü äéá÷ùñéóìü ôïõ áñ÷çãïý ôïõ ÃÝíïõò ôùí ÅëëÞíùí áðü ôçí ÅðáíÜóôáóç, åíÝìåéíå óôçí ÜñíçóÞ ôïõ íá åêäþóåé ôïí öåôöÜ ãéá ôïí ïëéêü åîïëïèñåìü ôïõò. Ìå ôç óýìðñáîç, ëïéðüí, ôùí äýï ìåãÜëùí áíäñþí ôçò þñáò åêåßíçò ôçò Éóôïñßáò, ôïõ ¸ëëçíá ÐáôñéÜñ÷ç Ãñçãïñßïõ ôïõ Å´ êáé ôïõ Ïèùìáíïý èñçóêåõôéêïý áñ÷çãïý ×áôæÞ ×áëÞë ÅöÝíôç, åðéôåý÷èçêå ç óùôçñßá ôïõ ÃÝíïõò ôùí ÅëëÞíùí. Ôï âáñý ôßìçìá ôçò óùôçñßáò áõôÞò õðÞñîå êáé ãéá ôïõò äõï ç áðþëåéá ôçò æùÞò ôïõò. Ï ×áôæÞ ×áëÞë ÅöÝíôçò êáèáéñÝèçêå áðü ôï áîßùìÜ ôïõ êáé èáíáôþèçêå ìå ðíéãìü óôçí Ðñïðïíôßäá, åíþ ìåôáöåñüôáí óå ôüðï åîïñßáò. Ï Ãñçãüñéïò ï Å´, ùò ãíùóôüí, ìáñôýñçóå êáé áðáã÷ïíßóèçêå ôï ÐÜó÷á ôïõ 1921. Êáé ïé äõï åßíáé Üîéïé ôçò åõãíùìïóýíçò ôùí ÅëëÞíùí. ÅêöñáóôéêÜ ôçò óõíåéäçôÞò áõôïèõóßáò ôïõ ÅèíïìÜñôõñá ÐáôñéÜñ÷ç åßíáé üóá åßðå óôïõò Üëëïõò éåñÜñ÷åò, üôáí áðÝññéøå ôçí åéóÞãçóÞ ôïõò íá äéáöýãåé óôçí Ðåëïðüííçóï: Êáé åãþ ùò êåöáëÞ ôïõ ¸èíïõò êáé çìåßò ùò Óýíïäïò, ïöåßëïìåí íá áðïèÜíùìåí äéÜ ôçí êïéíÞí óùôçñßáí. Ï èÜíáôïò çìþí èá äþóåé äéêáßùìá åéò ôçí ×ñéóôéáíïóýíçí íá õðåñáóðéóèÞ ôï ¸èíïò åíáíôßïí ôùí Ôïýñêùí. ÁëëÜ, åÜí õðÜãùìåí çìåßò íá èáññýíùìåí ôçí ÅðáíÜóôáóéí, ôüôå èá äéêáéþóùìåí ôïí ÓïõëôÜíï, áðïöáóßóáíôá íá åîïíôþóç üëïí ôï ¸èíïò.

&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 29

(ÄéåîïäéêÞ Ýêèåóç ôùí ãåãïíüôùí õðÜñ÷åé óôï Üñèñï ôïõ ÁëÝîáíäñïõ É. Äåóðïôïðïýëïõ, Ï Ãñçãüñéïò ï Å´ êáé ç ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç, óôçí åöçìåñßäá Ç ÊáèçìåñéíÞ ôçò 23 Áðñéëßïõ 1997, óåë. 12). Êùíóôáíôßíïò É. Äåóðïôüðïõëïò, áêáäçìáúêüò». ÅðéóôïëÞ óôï ðåñ. ÉóôïñéêÜ ôçò åö. Åëåõèåñïôõðßá, áñ. 67/25-1-2001. Âë. ó÷åôéêÜ êáé É.Å.Å., ô. ÉÂ´, óó. 33-34. 8. Öéëåëëçíéóìüò -1 « ¼ôáí Ýöôáóå óôçí ÅëëÜäá ï Stanhope êáé ðáñáôÞñçóå ôçí Ýëëåéøç ðïëéôéêÞò åíüôçôáò êáé ôçí ýðáñîç åìöýëéáò äéáìÜ÷çò, ðñïóðÜèçóå íá êáèõóôåñÞóåé ôçí ðáñï÷Þ ôïõ äáíåßïõ êáé ìÜëéóôá ðñüôåéíå íá óõëëå÷èåß óôï Ëïíäßíï Ýíá ðïëý ìéêñüôåñï ðïóü. Åðßóçò áíáæÞôçóå ôñüðï íá ðñïùèÞóåé ôçí ðïëéôéêÞ åíüôçôá ôùí ÅëëÞíùí öÝñíïíôáò êïíôÜ üëåò ôéò öáôñßåò, åíþ ìÝ÷ñé ôüôå ç ÅðéôñïðÞ åß÷å äéáðñáãìáôåõôåß ìå ôïõò áðïêáëïýìåíïõò äõôéêïðïéçìÝíïõò ´Åëëçíåò, ðïõ êáôáíïïýóáí ðëÞñùò ôï óôü÷ï ôçò åèíéêÞò áíåîáñôçóßáò êáé åéäéêüôåñá ìå ôïí ÌáõñïêïñäÜôï (óôïí ïðïßï ï ÓÝëëåû åß÷å áöéåñþóåé ôï ðïßçìá ÅëëÜò). Ôï 1824, üôáí Ýöôáóå ï Blanquiere óôçí ÅëëÜäá, ï ÌðÜéñïí åß÷å Þäç ðåèÜíåé, ï Stanhope åß÷å äéáôá÷èåß áðü ôç âñåôáíéêÞ êõâÝñíçóç íá åðéóôñÝøåé óôï Ëïíäßíï êáé äåí åß÷áí óôáëåß Üëëïé åíôåôáëìÝíïé áðü ôçí ÅëëçíéêÞ ÅðéôñïðÞ ôïõ Ëïíäßíïõ. Ôá ðïóÜ ðïõ åß÷áí êñáôçèåß óôç ÆÜêõíèï äåí ìðïñïýóáí íá äéáíåìçèïýí, ðáñÜ ôçí áðåãíùóìÝíç áíÜãêç ôùí ÅëëÞíùí ãéá ÷ñÞìáôá. O Blanqiere, Ý÷ïíôáò ôáõôéóôåß ìå ôïõò ´Åëëçíåò, ðñïóðÜèçóå íá äéï÷åôåýóåé ôá ÷ñÞìáôá óå áõôïýò ðïõ ìðïñïýóáí, üðùò ï ÌáõñïêïñäÜôïò, íá êáôáíïÞóïõí ôçí éäÝá ôçò åèíéêÞò áíåîáñôçóßáò. ÊáôÜ ôïí Blanquiere ãéá íá äéáìïñöùèåß êáé íá ôåëåéïðïéçèåß ç óõíôáãìáôéêÞ äéáêõâÝñíçóç êáé ç åëåõèåñßá Ýðñåðå íá ðñïçãçèåß ç óôñáôéùôéêÞ åðéôõ÷ßá êáé ç åèíéêÞ áíåîáñôçóßá». F. Rosen, O Eëëçíéêüò Åèíéêéóìüò êáé ï Âñåôáííéêüò Öéëåëåõèåñéóìüò, Å.É.Å, 1998, óó.39-40. 9. Öéëåëëçíéóìüò -2 «...Ôï áããëéêü åíäéáöÝñïí, ðïõ ïé ñßæåò ôïõ áíÜãïíôáí óôï ôåëåõôáßï ôáîßäé ôïõ Âýñùíá êáé óôç äñÜóç ôïõ öéëÝëëçíá Edward Blanqiere, åß÷å êáëëéåñãçèåß áðü ôïí ëüñäï Guilford, ôïí ìáèçôÞ ôïõ Ôñéêïýðç, êáé ìßá åðéôñïðÞ Æáêõíèéíþí ðïõ ðÝôõ÷áí íá åîáóöáëßóïõí ôçí õðïóôÞñéîç ôïõ Êïëïêïôñþíç. Ìå ôïí êáéñü Üñ÷éóå íá áðïêôÜ áíÜìåóá óôïõò çãåôéêïýò ðáñÜãïíôåò ôùí ÅëëÞíùí ðåñéóóüôåñïõò ïðáäïýò áðü üóïõò åß÷å ï Êáðïäßóôñéáò Þ ôï ãáëëéêü êüììá. Áêüìá êáé ï ÌáõñïêïñäÜôïò âñÝèçêå áíáêáôåìÝíïò ó áõôü, ìüíï êáé ìüíï åðåéäÞ äåí Þèåëå íá äåé ôï ãáëëéêü êüììá íá ìïíïðùëåßôáé áðü ôïí áíôßðáëü ôïõ ÊùëÝôôç...» D. Dakin, H åíïðïßçóç ôçò ÅëëÜäáò, ÁèÞíá, Ì.É.Å.Ô, 1984, ó. 90. 10. Ïé óöáãÝò êáé ïé áññþóôéåò ìåôÜ ôçí Üëùóç ôçò Ôñßðïëçò « § 156. [] ç ðïëéïñêßá åêñÜôçóå ôéíÜò ìÞíáò, êáé åãþ üóïí çäõíÜìçí åêÞñõôôïí êáé åóõìâïýëåõïí ôá äÝïíôá. § 157. Áöïý ç Ôñßðïëéò åêõñéåýèç ó÷åäüí åî åöüäïõ Þñ÷éóáí áé óöáãáß êáé ïé èÜíáôïé åéò ôïõò áíèñþðïõò, ïé ïðïßïé êáèåêÜóôçí åöïíåýïíôï, ôüôå ãõìíùèÝíôåò üëïé êáé ïé Ôïýñêïé êáé ïé ×ñéóôéáíïß, üóïé Ýìåéíáí åêõñéåýèçóáí áðü åíäçìéêÞí íüóïí, þóôå êáèåêÜóôçí áðÝèíçóêïí ïé Üíèñùðïé, åðåéäÞ êáé ôá óþìáôá ôùí öïíåõèÝíôùí, ìÜëéóôá ôùí ôïýñêùí êáé åâñáßùí, Ýìåéíïí Üôáöá, Þ çìéôåèáìÝíá åéò ôçí ãçí, þóôå ç ðüëéò üëç åâñþìá áðü ôçí äõóïäßáí, åãþ äå åìâÜò ôüôå åèåñÜðåõïí, üóïí åäõíÜìçí áóèåíåßò, êáé ðïý íá ðñùôïôñÝîù ðñþôïí, ðïëëÜêéò ðåñéåñ÷üìåíïò êáé åðéóêåðôüìåíïò ôïõò áóèåíåßò åêõñéåõüìçí êáôÜ ôá óêÝëç, áðü óðáóìïýò êáé áíáôñé÷ßáóéí, ùò áðü ðáíþëçí, ç êÜìöïñá äå ìå åâïÞèçóå ôá ìÝãéóôá åéò áõôÞí ôçí åíäçìßáí, êáé ï êáðíüò ôçò åëåëåóöÜêïõ, ðïëëïß âëÜ÷ïé ôüôå ëáöõñáãùãïýíôåò ôá Ýðéðëá ôùí Ôïýñêùí êáé ×ñéóôéáíþí åðùëïýóáí ôïõò ìáñãáñßôáò áíôß ÷Üíäñáò õáëßíïõò^ êáé ðïý ÷ñÞìáôá ôüôå íá áãï-

'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 30

ñÜóç ôéò ôá êáëëéþôåñá ðñÜãìáôá, ÷ñõóÜ êáé áñãõñÜ åéò ðáñáìéêñÜí ôéìÞí· áãêáëÜ åãþ ôüôå çãùíéæüìçí íá èåñáðåýóù ôïõò áäåëöïýò ìïõ ×ñéóôéáíïýò, åðåéäÞ êáé ôüôå ïõäåßò Üëëïò éáôñüò åõñßóêåôï åéò Ôñßðïëéí, åéìÞ ôéíÝò øåõäïúáôñïß». Äéïíýóéïò Ðýññïò ï Èåôôáëüò, Âéïãñáößá êáé ÐåñéÞãçóéò, ÁèÞíá 1848, óó. 102-103 11. Ïé ðïëéïñêçìÝíïé óôï Ìåóïëüããé ïðëáñ÷çãïß áðïññßðôïõí ðñüôáóç ãéá "Ýíôéìç" ðáñÜäïóç ôïí ÓåðôÝìâñéï ôïõ 1825 «ÐáñÜããåéëáí ëïéðüí ôïí Ôïýñêïí íá åéóÝëèç ìÝóá åéò ôï Öñïýñéïí [] -ÄéÜ íá ïìéëÞóùìåí êáëýôåñá, ëÝãåé, ðñþôïí èá óáò åéðþ ôï üíïìÜ ìïõ êáé ôçí åìðéóôïóýíçí ôïõ Âåæßñç . ÏíïìÜæïìáé ×áôæÞìðåçò Ìá÷ìïýôçò Éáêþâáëçò. [] Çìåßò, ì' üëïí ïðïý óáò ðïëåìïýìåí êáé óêïôþíáìÝóèå, ÷áéñüìåèá äéüôé åóåßò íéêÜôå êáé ðñïïäåýåôå. []Áöïý óáò ùìßëçóá ùò ößëïò ïýôùò, ôþñá åðéèõìïýóá íá óáò ïìéëÞóù êáé ùò áðåóôáëìÝíïò áðü ôïí Âåæßñçí. Ðëçí ôï ðñüâëçìá åßíáé ðïëëÜ äõóÜñåóôïí åéò ôïéïýôïõò Üíäñáò íéêçôÜò , (êáé åóôÜèç). ¼ ÓôïñíÜñçò ôïí ëÝãåé: -Ðñéí ìáò ôï åéðÞò, ôï åêáôáëÜâáìåí. Åóý åßóáé Ýíáò ðñïîåíÞôçò êáé óõìðÝèåñïò, êáé ðÜó÷åéò íá õðáíäñåýóçò ôçí íýöçí ìå ôïí ãáìâñüí. Ëïéðüí, ìç åíôñÝðåóáé íá ìáò åéðÞò ôá ðñïéêéÜ êáé ü,ôé Üëëï Ý÷åéò. Áí ìáò áñÝóç óå áêïýãïìåí, åéäÝ óå ëÝãïìåí åêåßíï ïðïý ðñÝðåé. -Á!..., ëÝãåé, ÷áëÜëé íá óáò ãÝíç· ôï áðåßêáóÝôå! []Ï ÓïõëôÜíïò åðñüóôáîåí ôïí ÉìðñáÀìðáóéáí íá ìåôáâÞ åäþ, åéò âïÞèåéáí ôïõ Ñïýìåëç (âáëéóß), êáé íá öñïíôßóïõí ôçí êõñßåõóéí ôïõ Ìéóïëïããéïý. ¼ Êéïõôá÷Þò, çîåýñåôå åóåßò ïé ßäéïé ìå ðüóïí æÞëïí Ýêáìíå ôï ÷ñÝïò ôïõ êáé ðüóáéò ôÝ÷íáéò åðé÷åéñßóèç, ðïëåìþíôáò óáò ùò ðáëçêÜñé, íá óáò ðÜñç, êáé äåí åðÝôõ÷åí -äéáôß; Äéüôé çýñåí áíäñåéüôåñïõò üóïí äåí Þëðéæåí ìÝóá. Áí ëõðÞôáé áðü ôï åí ìÝñïò, ÷áßñåôáé áðü ôï Üëëï, äéüôé åßóèå áíäñåßïé, êáé áõôüò åßíáé ðáëçêÜñé -íá ìç êáôáäå÷èÞôå íá áôéìçèÞ. ¼ëïé, åéò áõôïýò ôïõò ëüãïõò, åðñüóåîáí íá éäïýí ôé ôñÝ÷åé áíáìåôáîý áõôïý êáé ôïõ ÓïõëôÜíïõ, íá ðñïêáôáëÜâïõí. -Ï ÉìðñáÀìðáóéáò Ýñ÷åôáé, êáé Ýñ÷åôáé ìå ðïëëÜ óôñáôåýìáôá, ôáêôéêÜ êáé Üôá-êôá, êáé ìå ôáéò äýù ÁñìÜäáéò. Ï Êéïõôá÷Þò Üñ÷éóåí íá åìâáßíç åéò õðïøßáí [üôé], Üìá öôÜóç, ìÞðùò áðü öüâïí åíäþóåôå, êáé ðáñáäïèÞôå åõèýò åéò áõôüí, êáé êÜìåôå óõíèÞêáò. Êáé ì' Ýóôåéëåí íá óáò åéðþ: Áí Ý÷åôå áõôüí ôïí óêïðüí, ï Âåæßñçò åõ÷áñéóôåßôáé íá êëåßóç åéñÞíçí ìå ü,ôé ëïãÞò óõíèÞêáò åðéèõìÞôå, öèÜíåé ìüíïí íá áêïõóèÞ åéò ôïí ÓïõëôÜíïí üôé åðñïóêõíÞóáôå ÷ùñßò íá ôáñá÷èÞôå áðü ôçí èÝóéí óáò, ÷ùñßò íá õóôåñçèÞôå ôßðïôå áðü ôçí ôéìÞí óáò êáé áðü üóá äßêáéá ÷áßñåóèå . [] Åí ôïóïýôù áðïêñßíåôáé åéò ôïí ×áôæÞìðåçí ï Íüôçò: -¢êïõóå, ôïí ëÝãåé· üóá ìáò åßðåò ôá áêïýóáìåí, êáé åéðÝ åéò ôïí Êéïõôá÷Þí üôé ôï Ìéóïëüããé äåí åßíáé ïýôå Íåüêáóôñïí, ïýôå Íáâáñßíïé, íá öïâçèïýí íá ðáñáäïèïýí (ïé êëåéóìÝíïé>· êáé áí Ýñ÷åôáé ìå áõôÞí ôçí åëðßäá, Ý÷áóåí, êáé ôï ëÝãïìåí áðü ôþñá. Áí åß÷áìåí óêïðüí íá ôåëåéþóùìåí ìå óõíèÞêáò, çìåßò åõñÝèçìåí ðåñéóóüôåñïí äõóêïëåõìÝíïé áðü ôïí Âåæßñçí, ðáñÜ áðü ôáò ðïëéïñêßáò ïðïý [áõôüò] Ýêáìåí åéò ôï Íåüêáóôñïí, êáé üìùò äåí ðáñåäüèçìåí>. ÔæáâÝëáò: -Êáé ôé öáíôÜæåóèå, üôé áðü öüâïí åðÝôõ÷åí ï ºìðñáÀìçò åéò Íåüêáóôñïí êáß Íáõáñßíïõò; Çìåßò ê' åêåß ôïí åíéêÞóáìåí, êáé åäþ áí Ýëèç, èá ðÜèç ôá ÷åéñüôåñá. []Ðþò äåí åðÝôõ÷åí êáé åéò ôáò ëïéðÜò èÝóåéò; Áò Ýëèç åäþ, êáé ðÜëéí ïìéëïýìåí· êáé âëÝðåôå áõôüí ôïí öïâåñüí ÉìâñáÀìçí ðüóïí áîßæåé ÝìðñïóèÝí ìáò. Áí èÝëåé ìÜëéóôá ï Êéïõôá÷Þò, ôüôåò áò áöÞóç üëùò äéüëïõ ôïí ÉìðñáÀìçí åéò ôçí ðïëéïñêßáí· áò ôñáâç÷èÞ åéò Áíáôïëéêüí ìå ôï óôñÜôåõìÜ ôïõ, êáé áò áöÞóç ôïõò ÓôñáâáñÜðçäåò -êáé âëÝðåé ü÷é ðïëý, ðáñÜ åéò äýï çìÝñáéò ôé èá ãßíç.

!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 31

-Å, ëÝãåé ï ×áôæÞò, ôïýôï èÝëåé êáé ï Âåæßñçò. ¸æÞôçóåí íåñüí íá ðéç . Ôïí Þöåñáí åéò ìßáí êïýðáí ðïëëÜ êáèáñüí êáé êñýïí, íåüöåñôïí. ¹ðéåí. []EæÞôçóåí êáß øùìß· ôïí Þöåñáí, êáé Þôïí ôï ðëÝïí êáèáñþôåñïí, êáé øçìÝíïí êáëÜ. ¸öáãåí, ôïí Üñåóåí. ÔáñÜæåé ôï êåöÜëé áðåëðéóìÝíïò. Ôß íÜ ëÝãïõí, ìùñÝ, ëÝãåé, ôé íá ëÝãïõí, êáé êÜèïìÝóèå êáé óêïôþíïìÝóèå. Ðá, ôé ÷ñåßá ôï Ý÷åôå êáé íá ðáñáäïèÞôå Þ åéò çìÜò Þ åéò åêåßíïõò; Åßíáé ìðïíôáëÜò üðïéïò ôï èáññåß ôïýôï ðëÝïí. ¼óïí äéÜ ôïí ðüëåìïí, åßìáé âÝâáéïò üôé ðåñéóóüôåñïí áãáðÜôå íá ðïëåìÜôå ðáñÜ íá êÜèåóèå· äéüôé áõôÞ åßíáé ç ôÝ÷íç óáò -êáé ç ôÝ÷íç ìáò. []Å, ëÝãåé åãþ Þëèá íá óáò êáôáðåßóù, êáé åðåßóèçí ìüíïò ìïõ üôé áõôü ïðïý öáíôÜæåôáé ï Âåæßñçò äåí åßíáé äõíáôüí íá ãßíç, áëë' ïýôå åßóèå åéò ôïéáýôçí èÝóéí íá ôï êÜìåôå. Ï ÓôïñíÜñçò: -Âåâáßùóå ôïí Âåæßñçí üôé ü÷é ü ÉìðñáÀìçò, áëëÜ üëïí ôï âáóßëåéüí ôïõ ï ÓïõëôÜíïò íá ôï êéíÞóç, çìåßò èá ôï áíôéêñïýóùìåí. Áí õðïôåèÞ üìùò, êáé öáíôÜæïíôáé üôé èá ðÝóùìåí åéò óõíèÞêáò, ùò áñ÷áéüôåñïí ðïëåìéóôÞí ìáò, ðÜíôïôå ìå áõôüí èá ðñïôéìÞóùìåí íá ôáéò êÜìùìåí ðáñÜ ìå Üëëïí äéüôé áõôüò ìáò ãíùñßæåé êáé ôïí ãíùñßæïìåí ôüóïí çìåßò , êáèþò êáé ôá ñåôæéÜëéá ôïõ [= ïé åðßóçìïé ãýñù ôïõ] çìÜò. -Íá ôï ðéóôåýóù; ëÝãåé ï Ôïýñêïò· íá ôïõ ôï åéðþ... - ÅéðÝ ôï, ôïí åßðáí üëïé, üôé áõôÞ åßíáé ç ãíþìç üëùí ìáò· ì' üëïí ïðïý óêïðüí äåí Ý÷ïìåí íá ôï êÜìùìåí, äéüôé öüâïí äåí Ý÷ïìåí. -Íá óáò åéðþ, ëÝãåé ï ×áôæÞìðåãçò· ÷áëÜëé íá óáò ãÝíç! Åßóèå ðáëçêÜñãéá, êáé ï ìåãáëýôåñïò å÷èñüò óáò ðñÝðåé íá óáò áãáðÜ. ÂáóôÜîáôå, êáé åêåßíïò ïðïý èÝëåé íá óáò ñßîç âüëé åóÜò, ï èåüò íá ôï ñßîç áðÜ-íù ôïõ. åêåßíï ïðïý âëÝðù åãþ. Êáé åóçêþèç íá öýãç. Ôïí åñþôçóáí áí áãáðÜ íá óåñãéáíßóç, íá éäÞ ôáéò èÝóåéò êáé ôï óôñÜôåõìá. ÅõáñåóôÞèç.[] ðáñáôçñþí ï ×áôæÞìðåãçò äåí Ýðáõåí íá öùíÜæç: -ÌáóéáëÜ óôñÜôåõìá, ìáóéáëÜ. Ï èåüò íá ìç óáò åíôñïðéÜóç. Áöïý ðëÝïí å÷üñôáóåí ðáñáôçñþíôáò, -Å, ëÝãåé, ðïôÝ êáíÝíáò åëðßäáò äåí äýíáôáé íá Ý÷ç· áðáôÞèçìåí êáé çìåßò, êáé åêôÝèçìåí ôüóïí, êáé åóêïôþèçìåí... Óáò áößíù õãåßáí, ëÝãåé, êáé åðéèõìþ íá ìå êáôáôÜîåôå åéò ôçí óåéñÜí ôùí ößëùí óáò -êáé åéò ôùí ðáëçêáñãéþí. Ïýôùò åâãÞêåí Ýîù, êáé áíá÷þñçóåí». Íéêüëáïò Ê. Êáóïìïýëçò, ÅíèõìÞìáôá ÓôñáôéùôéêÜ ôçò ÅðáíáóôÜóåùò ôùí ÅëëÞíùí 1821-1833, ô. 2, ÁèÞíá 1940, óó. 120-124. 12. Ðñïóùñéíüí Ðïëßôåõìá ôçò ÅëëÜäïò Þ Óýíôáãìá ôçò Åðéäáýñïõ (Øçößóôçêå áðü ôçí Á´ ÅèíéêÞ ÓõíÝëåõóç óôçí Åðßäáõñï, 1 Éáí. 1822) «ÔÌÇÌÁ Á´. Ðåñß èñçóêåßáò. § á´- Ç åðéêñáôïýóá èñçóêåßá åéò ôçí ÅëëçíéêÞí åðéêñÜôåéáí åßíáé ç ôçò ÁíáôïëéêÞò Ïñèïäüîïõ ôïõ ×ñéóôïý Åêêëçóßáò· áíÝ÷åôáé üìùò ç Äéïßêçóéò ôçò ÅëëÜäïò ðÜóáí Üëëçí èñçóêåßáí êáé áé ôåëåôáß êáé éåñïðñáãßáé åêÜóôçò áõôþí åêôåëïýíôáé áêùëýôùò. ÔÌÇÌÁ Â´. Ðåñß ôùí ãåíéêþí äéêáéùìÜôùí ôùí êáôïßêùí ôçò åðéêñáôåßáò ôçò ÅëëÜäïò. § â´- ¼óïé áõôü÷èïíåò êÜôïéêïé ôçò åðéêñáôåßáò ôçò ÅëëÜäïò ðéóôåýïõóéí åéò ×ñéóôüí, åéóßí ¸ëëçíåò êáé áðïëáìâÜíïõóéí, Üíåõ ôéíüò äéáöïñÜò, üëùí ôùí ðïëéôéêþí äéêáéùìÜôùí. § ã´- ¼ëïé ïé ¸ëëçíåò åéóßí üìïéïé åíþðéïí ôùí íüìùí, Üíåõ ôéíüò åîáéñÝóåùò, Þ âáèìïý, Þ êëÜóåùò, Þ áîéþìáôïò.

!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 32

§ ä´- ¼óïé Ýîùèåí åëèüíôåò êáôïéêÞóùóéí Þ ðáñïéêÞóùóéí åéò ôçí ÅðéêñÜôåéáí ôçò ÅëëÜäïò, åéóßí üìïéïé ìå ôïõò áõôü÷èïíáò êáôïßêïõò åíþðéïí ôùí íüìùí. § å´- Ç Äéïßêçóéò èÝëåé öñïíôßóåé íá åêäþóç ðñïóå÷þò íüìïí ðåñß ðïëéôïãñáöÞóåùò ôùí îÝíùí, üóïé Ý÷ïõóé ôçí åðéèõìßáí íá ãßíùóéí ¸ëëçíåò. § ò´- ¼ëïé ïé ¸ëëçíåò, åéò üëá ôá áîéþìáôá êáé ôéìÜò, Ý÷ïõóé ôï áõôü äéêáßùìá, äïôÞñ äå ôïýôùí ìüíç ç áîéüôçò åêÜóôïõ. § æ´- Ç éäéïêôçóßá, ôéìÞ êáé áóöÜëåéá åêÜóôïõ ôùí ÅëëÞíùí åßíáé õðü ôçí ðñïóôáóßáí ôùí íüìùí. § ç´- ¼ëáé áé åéóðñÜîåéò ðñÝðåé íá äéáíÝìùíôáé äéêáßùò åéò üëáò ôáò ôÜîåéò êáé êëÜóåéò ôùí êáôïßêùí, êáè üëçí ôçí Ýêôáóéí ôçò åëëçíéêÞò åðéêñáôåßáò, êáììßá äå åßóðñáîéò äåí ãßíåôáé, Üíåõ ðñïåêäïèÝíôïò íüìïõ. ÔÌÇÌÁ Ã´. Ðåñß ó÷çìáôéóìïý ÄéïéêÞóåùò. § è´- Ç Äéïßêçóéò óýãêåéôáé åê äýï ÓùìÜôùí, Âïõëåõôéêïý êáé Åêôåëåóôéêïý. § é´- Ôá äýï áõôÜ óþìáôá éóïóôáèìßæïíôáé ìå ôçí áìïéâáßáí óõíäñïìÞí ôùí åéò ôçí êáôáóêåõÞí ôùí íüìùí^ äéüôé ïýôå áé ôïõ Âïõëåõôéêïý áðïöÜóåéò Ý÷ïõóé êýñïò íüìïõ Üíåõ ôçò åðéêõñþóåùò ôïõ åêôåëåóôéêïý Óþìáôïò, ïýôå ôá ó÷Ýäéá íüìùí, üóá ðñïâÜëëïíôáé ðáñÜ ôïõ Åêôåëåóôéêïý åéò ôï Âïõëåõôéêüí, Ý÷ïõóé êýñïò, áí äåí åãêñéèþóéí áðü ôï Âïõëåõôéêüí Óþìá. § éá´- Ôï Âïõëåõôéêüí óýãêåéôáé åê ðëçñåîïõóßùí åêëåëåãìÝíùí ðáñáóôáôþí ôùí äéáöüñùí ìåñþí ôçò ÅëëÜäïò [..]. § ê´- Ôï Åêôåëåóôéêüí óþìá óýãêåéôáé åê ðÝíôå ìåëþí, åêëåãïìÝíùí åêôüò ôùí ìåëþí ôïõ Âïõëåõôéêïý, õðü Óõíåëåýóåùò åðßôçäåò áèñïéæïìÝíçò êáôÜ ôïí ðåñß ôïýôïõ éäéáßôåñïí íüìïí. § êá´- Ôï Åêôåëåóôéêüí óþìá Ý÷åé Ðñüåäñïí êáé Áíôéðñüåäñïí, åíéáõóßïõò êáé áõôïýò, åêëåãïìÝíïõò êáôÜ ôïí áíùôÝñù íüìïí []». ÂéâëéïèÞêç ôçò ÂïõëÞò ôùí ÅëëÞíùí, Áñ÷åßá ôçò ÅëëçíéêÞò Ðáëéããåíåóßáò 1821-1832. Áé Åèíéêáß Óõíåëåýóåéò, ô. Á´, ÁèÞíá, 1971, óó. 25-27. 13. Íüìïò ôçò Åðéäáýñïõ Þôïé Ðñïóùñéíüí Ðïëßôåõìá ôçò ÅëëÜäïò êáôÜ ôçí åí ¢óôñåé Â´ ÅèíéêÞí ÓõíÝëåõóéí (29 Ìáñôßïõ 1823) «ÔÌÇÌÁ Á´. ÊÅÖÁËÁÉÏÍ Á´. Ðåñß Èñçóêåßáò. § á´- Ç åðéêñáôïýóá èñçóêåßá åéò ôçí ÅëëçíéêÞí åðéêñÜôåéáí åßíáé ç ôçò ÁíáôïëéêÞò Ïñèïäüîïõ ôïõ ×ñéóôïý Åêêëçóßáò· áíÝ÷åôáé üìùò ç Äéïßêçóéò, ôçò ÅëëÜäïò ðÜóáí Üëëçí èñçóêåßáí, êáé áé ôåëåôáß êáé éåñïðñáãßáé åêÜóôçò áõôþí åêôåëïýíôáé áêùëýôùò. ÔÌÇÌÁ Â´. ÊÅÖÁËÁÉÏÍ Â´. Ðåñß ôùí Ðïëéôéêþí ÄéêáéùìÜôùí ôùí ÅëëÞíùí. § â´- ¼óïé áõôü÷èïíåò êÜôïéêïé ôçò Åðéêñáôåßáò ôçò ÅëëÜäïò ðéóôåýïõóéí åéò ×ñéóôüí, åéóßí ¸ëëçíåò, êáé áðïëáìâÜíïõóéí Üíåõ ôéíüò äéáöïñÜò üëùí ôùí ðïëéôéêþí äéêáéùìÜôùí. Ïìïßùò ¸ëëçíÝò åéóé, êáé ôùí áõôþí äéêáéùìÜôùí áðïëáìâÜíïõóéí, üóïé Ýîùèåí åëèüíôåò, êáé ôçí åëëçíéêÞí öùíÞí ðÜôñéïí Ý÷ïíôåò, êáé åéò ×ñéóôüí ðéóôåýïíôåò, æçôÞóùóé, ðáññçóéáæüìåíïé åéò ôïðéêÞí ÅëëçíéêÞò Åðáñ÷ßáò Áñ÷Þí, íá åãêáôáñéèìçèþóé äé áõôÞò åéò ôïõò ðïëßôáò ¸ëëçíáò § ã´- ¼ëïé ïé ¸ëëçíåò åéóßí ßóïé åíþðéïí ôùí Íüìùí, Üíåõ ôéíüò åîáéñÝóåùò. § ä´- ¼óïé Ýîùèåí åëèüíôåò êáôïéêÞóùóéí Þ ðáñïéêÞóùóéí åéò ôçí ÅðéêñÜôåéáí ôçò ÅëëÜäïò, åéóßí ßóïé ìå ôïõò ¸ëëçíáò åíþðéïí ôùí Íüìùí.

!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 33

§ å´- ¼ëïé ïé ¸ëëçíåò åßíáé äåêôïß åðßóçò åéò ôá ðïëéôéêÜ êáé óôñáôéùôéêÜ, êáé åéò üëáò åí ãÝíåé ôáò ôéìÜò· äïôÞñ äå ôïýôùí ìüíç åêÜóôïõ ç áîéüôçò. § ò´- Ç éäéïêôçóßá, ôéìÞ êáé áóöÜëåéá åêÜóôïõ ¸ëëçíïò, êáé ðáíôüò áíèñþðïõ, åíôüò ôçò Åðéêñáôåßáò åõñéóêïìÝíïõ, åßíáé õðü ôçí ðñïóôáóßáí ôùí Íüìùí. § æ´- ¼ëáé áé åéóðñÜîåéò ðñÝðåé íá äéáíÝìùíôáé äéêáßùò, êáé áíáëüãùò åéò üëïõò ôïõò êáôïßêïõò ôçò Åðéêñáôåßáò. êáììßá ä' åßóðñáîéò äåí ãßíåôáé Üíåõ ðñïåêäïèÝíôïò Íüìïõ êáé êáíÝíáò Íüìïò ðåñß åéóðñÜîåùò äåí åêäßäåôáé, åéìÞ äéÜ åí êáé ìüíïí Ýôïò. § ç´- Ïé ¸ëëçíåò Ý÷ïõóé ôï äéêáßùìá íá êïéíïðïéþóéí Üëëùò ôå êáé äéÜ ôùí ôýðùí ôáò äïîáóßáò ôùí, áëëÜ ìå ôïõò áêïëïýèïõò ôñåéò üñïõò· á´. Íá ìç ãßíåôáé ëüãïò êáôÜ ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò èñçóêåßáò. â´. Íá ìçí áíôéâáßíïõóéí åéò ôáò êïéíþò áðïäåäåéãìÝíáò áñ÷Üò ôçò çèéêÞò. ã´. Íá áðïöåýãùóé ðÜóáí ðñïóùðéêÞí ýâñéí. § è´- Åéò ôçí ÅëëçíéêÞí ÅðéêñÜôåéáí ïýôå ðùëåßôáé, ïýôå áãïñÜæåôáé Üíèñùðïò^ áñãõñþíçôïò äå ðáíôüò ãÝíïõò êáé ðÜóçò èñçóêåßáò, Üìá ðáôÞóáò ôï Åëëçíéêüí Ýäáöïò, åßíáé åëåýèåñïò êáé áðü ôïí äåóðüôçí áõôïý áêáôáæÞôçôïò. § é´- ÊáíÝíáò äåí äýíáôáé íá âéáóèÞ íá äéáöýãç ôï áíÞêïí êñéôÞñéïí. § éá´- ÊáèÝíáò äýíáôáé íá áíáöÝñçôáé ðñïò ôï Âïõëåõôéêüí åããñÜöùò ðñïâÜëëùí ôçí ãíþìçí ôïõ ðåñß ðáíôüò ðñÜãìáôïò. § éâ´- Ç Äéïßêçóéò ðïëéôïãñáöåß áëëïåèíåßò êáôÜ ôïõò áêïëïýèïõò üñïõò· á´. Íá äéáôñßøùóé ðÝíôå ïëüêëçñá Ýôç, êáé åéò ôï äéÜóôçìá ôïýôï íá ìçí áðïäåé÷èþóé ðïôÝ åãêëçìáôßáé, êáé íá áðïêôÞóùóéí åíôüò ôïõ ðåíôáåôïýò äéáóôÞìáôïò áêßíçôá êôÞìáôá åí ôç Åðéêñáôåßá. â´. Ôá ìåãÜëá áíäñáãáèÞìáôá êáé áé óçìáíôéêáß åêäïõëåýóåéò åéò ôáò ÷ñåßáò ôçò Ðáôñßäïò, åíïýìåíáé ìå ôçí ÷ñçóôüôçôá ôùí çèþí, åßíáé äéêáéþìáôá éêáíÜ åéò ðïëéôïãñÜöçóéí. § éã´- Ï ðïëéôïãñáöïýìåíïò áðïëáìâÜíåé áìÝóùò ôá äéêáéþìáôá, êáôÜ ôïõò § â´, ò´ êáé ç´, ôï äå äéêáßùìá ôïõ ÐáñáóôÜôïõ, ìåôÜ äÝêá Ýôç ôçò ðïëéôïãñáöÞóåùò []". ÁëÝîáíäñïò Óâþëïò,Ôá ÅëëçíéêÜ ÓõíôÜãìáôá. Ç ÓõíôáãìáôéêÞ éóôïñßá ôçò ÅëëÜäïò. ÅéóáãùãÞ-åðéìÝëåéá: Ë. Áîåëüò, ÁèÞíá, Óôï÷áóôÞò, 1972, óó. 79-81. 14. Ï ÷áñáêôÞñáò ôçò ÅëëçíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò "Ç ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç ôïõ 1821 åßíáé Ýíáò ìåãÜëïò óôáèìüò ü÷é ìüíï ôçò íåïåëëçíéêÞò éóôïñßáò áëëÜ êáé ôçò åõñùðáúêÞò. Ï åèíéêïáðåëåõèåñùôéêüò áãþíáò ôùí ðñïãüíùí ìáò áðü ôç ìéá ìåñéÜ Ýäåéîå ôç æùôéêüôçôá ôçò íåïåëëçíéêÞò öõëÞò êáé áðü ôçí Üëëç ôï îå÷áñâÜëùìá ôçò ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò ðïõ èåùñïýíôáíå ìéá áðü ôéò ìåãáëýôåñåò óôñáôéùôéêÝò äõíÜìåéò óôéò áñ÷Ýò ôïõ 19ïõ áéþíá. [..] ¼ôáí üìùò Þñèå ôï ðëÞñùìá ôïõ ÷ñüíïõ, üôáí äçëáäÞ ôï óôñáôéùôéêï-öåïõäáñ÷éêü ôïõñêéêü óýóôçìá Ýðáèå ðïëëÜ ñÞãìáôá, ïé ¸ëëçíåò ðáôñéþôåò ðïõ æïýóáí óôéò ðáñïéêßåò ôïõ åîùôåñéêïý Üñ÷éóáí íá êéíïýíôáé êáé íá óðÝñíïõí ôïí åèíéêïáðåëåõèåñùôéêü óðüñï. Ï óðüñïò áõôüò âñÞêå êáëü Ýäáöïò ü÷é ìüíï óôéò ðáñïéêßåò ôïõ åîùôåñéêïý áëëÜ êáé óôçí ÅëëÜäá. ¼ìùò óôïí åèíéêïáðåëåõèåñùôéêü áãþíá ðñùôïóôÜôçóåí ç íÝá ôÜîç, ç áóôéêÞ. Ï ñüëïò ôçò áóôéêÞò ôÜîçò óôá ðåñáóìÝíá ÷ñüíéá ðáíôïý Þôáí ðñïïäåõôéêüò: Ç íåþôåñç áóôéêÞ ôÜîç -ãñÜöåé ï Ìáñî- óå êÜèå âáèìü ôçò áíÜðôõîÞò ôçò, ðñáãìáôïðïßçóå ìéáí áíÜëïãç ðïëéôéêÞ ðñüïäï [] ï ñüëïò ôçò áóôéêÞò ôÜîçò óôçí éóôïñßá õðÞñîå áðü ôïõò ðéï åðáíáóôáôéêïýò. ¼ðùò êáé áëëïý, Ýôóé êáé óôçí ÅëëÜäá, ç áóôéêÞ ôÜîç, üôáí ó÷çìáôßóôçêå, åðçñåÜóôçêå áðü ôéò ãáëëéêÝò äçìïêñáôéêÝò éäÝåò êáé ðñïóðÜèçóå íá ìïñöþóåé ôïí åëëçíéêü ëáü êáé íá ôïí îõðíÞóåé áðü ôï ëÞèáñãï ôçò óêëáâéÜò. Ðñùôïðïñßá ôçò äéêÞò ìáò áóôéêÞò ôÜîçò óôÜèçêáí ïé Ýìðïñïé êáé ïé êáñáâïêýñçäåò. [] áõôïß Ý÷ôéóáí ó÷ïëåßá. Áõôïß ôýðùóáí âéâëßá. Áõôïß Ýöôéáîáí âéâëéïèÞêåò. Óôç ìåãÜëç ôïõò ðëåéïøçößá, üëïé üóïé áíÞêáíå óôçí Åôáéñßá ôïõ ÑÞãá, Þôáí áóôïß. Ôï ßäéï Ýãéíå êáé áñãüôåñá.

!!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 34

Ïé éäñõôÝò ôçò 'ÖéëéêÞò Åôáéñßáò' Þôáí ïé ðéï ðïëëïß Ýìðïñïé. [] ¼ëá ôá êåßìåíá ìáò ðëçñïöïñïýí ðùò ï åèíéêïáðåëåõèåñùôéêüò áãþíáò óôï ðñïðáñáóêåõáóôéêü ôïõ ìÝñïò Þôáí Ýñãï êõñßùò ôùí åìðüñùí êáé åìðïñïíáõôéêþí. Åßíáé áðüëõôá âåâáéùìÝíï áðü ôéò ðçãÝò üôé ç áóôéêÞ ôÜîç ìðÞêå åðéêåöáëÞò êáé áõôÞ ðñïåôïßìáóå õëéêÜ êáé éäåïëïãéêÜ ôïí áãþíá ôçò åèíéêÞò áíåîáñôçóßáò. ÓõíåñãÜôåò åß÷å ôïõò äéáíïïõìÝíïõò êáèþò êáé ìåñéêïýò Öáíáñéþôåò êáé áíþôåñïõò êëçñéêïýò ðïõ åß÷áí ðñïïäåõôéêÝò êáé öéëåëåýèåñåò éäÝåò Þ Ýêáíáí ôïõò ðáôñéþôåò. [] Åðßóçò ðñÝðåé íá óçìåéþóù ðùò äåí Þôáí áðü óôáôéóôéêÞ Üðïøç ðáôñéþôåò üëïé ïé ¸ëëçíåò áóôïß. ÕðÞñ÷áí áíÜìåóÜ ó' áõôïýò éäåïëïãéêÜ êáé ðïëéôéêÜ êáèõóôåñçìÝíïé ðïõ óõìöùíïýóáí ìå ôïõò ðñïý÷ïíôåò - êïôóáìðÜóçäåò. Åðßóçò äåí ðÞñáí ôá üðëá üëïé ïé öôù÷ïáãñüôåò êáé ãåíéêÜ ïé äïõëåõôÜäåò. Óå ìåñéêÝò ðåñéï÷Ýò áíáãêÜóôçêáí íá ðïëåìÞóïõí [] ¢ìá êçñý÷ôçêå ç ÅðáíÜóôáóç óôç Ìïëäïâëá÷ßá êáé ôï ÌïñéÜ, ç ÖéëéêÞ Åôáéñßá, ðïõ Þôáí ï êéíçôÞñéïò ìï÷ëüò ôïõ Áãþíá, Ý÷áóå ôïõò óõíäåôéêïýò êñßêïõò ôçò ïñãÜíùóÞò ôçò êáé Ýôóé, ýóôåñá áðü ëßãï, ôçí çãåóßá ôçí ðÞñáí ïé Öáíáñéþôåò, ïé êïôæáìðÜóçäåò êáé ïé ìåãáëïåöïðëéóôÝò ôçò ¾äñáò êáé ôùí Óðåôóþí". ÃéÜíçò Ê. ÊïñäÜôïò, Éóôïñßá ôçò Íåþôåñçò ÅëëÜäáò, ô. Â´ (Ç ÅðáíÜóôáóç ôïõ 1821), ÁèÞíá, Åêä. '20üò áéþíáò', 1957, óó. 7-9. 15. Ìéá ðåñéïäåßá ôïõ É. Êáðïäßóôñéá óôçí åëëçíéêÞ åðáñ÷ßá "Óõíïäïýò äå êáôÜ ôçí ðáñïýóáí ðåñéÞãçóéí åß÷å ôïí Ãåí. ÃñáììáôÝá, ôïí Êïëïêïôñþíçí, ôïí ÍéêÞôáí, ôïí ÷áñÜîáíôá ôï ó÷Ýäéïí ôçò ðüëåùò Ðáôñþí ìç÷áíéêüí Âïýëãáñçí, ôïõò äýï éäéáéôÝñïõò áõôïý ãñáììáôåßò êáé ôïõò äýï íåùôÝñïõò óõíôÜêôáò. Ðñïçãåßôï äå ïäçãüò ï êýñéïò ôùí ôá÷õäñïìéêþí ßððùí, öïñþí Ýíäõìá åëëçíéêüí ÷ñõóïðüñöõñïí êáé áíáâáßíùí ßððïí õøáý÷åíá. Êáé äéÜ ôïýôï ïé óõññÝïíôåò åéò ðñïûðÜíôçóéí ôïõ ÊõâåñíÞôïõ, óõíçèéóìÝíïé åéò ôáò ðïëõôåëåßò êáé ðïìðéêÜò ðáñáôÜîåéò ôùí ðáóÜäùí êáé ôáò ÷ñõóïûöÜíôïõò óôïëÜò ôùí ôåôõöùìÝíùí êáðéôáíáßùí êáé êïôæáìðáóßäùí, åêëáìâÜíïíôåò ôïí êïêêéíïöüñïí êáé êõäñïýìåíïí ôá÷õäñüìïí áíô' åêåßíïõ, ðñïóåêýíïõí áõôüí ðßðôïíôåò åéò Ýäáöïò· äåí åíüïõí ðþò Þôï äõíáôüí áñ÷çãüò Ýèíïõò íá áíáâáßíç ßððïí êõöáãùãüí, ïõ÷ß æùçñüôåñïí ôïõ ðþëïõ ôïõ Éçóïý, êáé íá öïñÞ Ýíäõìá ïßïí ïé ðïëëïß. Áëë' ïýä' áøßäåò Þ èñéáìâéêÜ ôüîá áíçãåßñïíôï ùò óÞìåñïí, ïõäÝ ìïõóéêáß åðáéÜíéæïí, ïõäÝ ðõñïôå÷íÞìáôá åîçêïíôßæïíôï åéò ïõñáíïýò, êáè' üóïí áé åðéäåßîåéò áýôáé, ãéíüìåíáé åðéìåëåßá êáé áîéþóåé ôùí áñ÷þí, äéáèñýðôïõóé ìåí ôçí ìáôáéüôçôá, âëÜðôïõóéí üìùò ôïõò çãÝôáò ôùí åèíþí, áðïêñýðôïõóáé ôï áëçèÝò öñüíçìá. Ïé äå ëáïß, áêïýïíôåò áðñïóäïêÞôùò üôé Þñ÷åôï ï ÊõâåñíÞôçò, Ýôñå÷ïí áõèüñìçôïé åéò ðñïûðÜíôçóéí áõôïý, ïõ÷ß êñÜæïíôåò ãåãùíõßá ôç öùíÞ ÆÞôù! áëëÜ êëáßïíôåò êáé óöñáãéæüìåíïé äéÜ ôïõ óçìåßïõ ôïõ óôáõñïý, êáé âÜëëïíôåò ìåôáíïßáò êáé êáßïíôåò ëéâáíùôüí êáé åõëïãïýíôåò ôïí Èåüí, ôïí óþóáíôá áõôïýò áðü ôçò äïõëåßáò êáé ôçò ïëåèñéùôÝñáò áíáñ÷ßáò. Éäþí äå ï Êïëïêïôñþíçò üôé ï ëáüò ðñïóåêýíåé ôïí ôá÷õäñüìïí ÊáñäáñÜí, ðëçóéÜóáò åßðå· -Ôï ðñÜãìá, õðåñåîï÷þôáôå, äåí 'ðÜãåé êáëÜ· ðñÝðåé ï êüóìïò íá ãíùñßóç ôïí ÊõâåñíÞôçí ôïõ. -Êáé ôé èÝëåéò íá êÜìù; -Íá âÜë' ç õðåñåîï÷üôçò óïõ ôçí óôïëÞí óïõ. Êáé ðåæåýóáò åéò ìéêñÜí ôéíÜ êáé óêéåñÜí êïéëÜäá, áíÝëáâå ôçí óôïëÞí áõôïý, ðåíé÷ñïôÝñáí êáé ôçò ôùí äáóïíüìùí ôçò áíôéâá-óéëåßáò. ¼ôå äå åðëçóéÜóáìåí åéò ôïí ¢ãéïí Ãåþñãéïí. -Ðïý èá êáôáëýóùìåí áðüøå; çñþôçóå ôïí ðÜñéððïí óôñáôÜñ÷çí ôçò ÐåëïðïííÞóïõ. -Åéò ôïõ Äåóðüôïõ. -ÐñÝðåé ëïéðüí íá öñïíôßóù, åðáíÝëáâå ìåôÜ âñá÷åßáí óéùðÞí, íá ðëçñùèþóéí üëá ôá Ýîïäá. -Ðïßá Ýîïäá; çñþôçóåí ï ãÝñùí.

!"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 35

-Ôçò ôñïöÞò ìáò, ôçò ôñïöÞò ôùí áëüãùí êáé êáèåîÞò. -Êáé ðïßïò, õðåñåîï÷þôáôå, ðëçñþíåé ôïéáýôá Ýîïäá; [] -ÄÝí ôá ðëçñþíåôå óåéò, áíåöþíçóåí ïñãßëùò ï ÊõâåñíÞôçò, êáé äéÜ ôïýôï ðáñáðïíåßôáé åî áéôßáò óáò ï ëáüò. -Êáé ôé Ý÷åé íá êÜìç, õðåñåîï÷þôáôå, ï ëáüò ìå ôï öáãçôüí ôïõ Äåóðüôïõ; -Ôé Ý÷åé íá êÜìç! áíÝêñáîåí åíôüíùò ï ÊõâåñíÞôçò, ðñïóâëÝøáò âëïóõñþò ôïí åñùôÞóáíôá. Ìüëéò áýñéïí è' áíá÷ùñÞóùìåí êáé èá ñßøïõí Ýñáíïí åéò ôïõò ÷ùñéêïýò äéÜ ôá Ýîïäá ôïõ ÊõâåñíÞôïõ, êáé ôï ÷åéñüôåñïí èá ôá óõíÜîïõí äéðëÜ. Ïýôù ðùò åßóèå óõíçèéóìÝíïé óåéò. -Çîåýñåéò ðþò ôï 'ðÜãåé ç õðåñåîï÷üôçò óïõ; åßðå ãåëþí ï Êïëïêïôñþíçò. Ìßáí öïñÜí Ýðåó' Ýíáò ðïíôéêüò åéò Ýíá ðéèÜñé ëÜäé ê' åðíßãçêåí. Ï ïéêïêýñçò ôïí çýñå ìåôÜ äýï çìÝñáò êáé, åíþ ôïí áíÝóõñåí, åöþíáæåí ç ïéêïêõñÜ. "Ðñüóåîå ìç óôÜî ç ïõñÜ ôïõ êáé âñùìßóç ôï ëÜäé". -ÄÝí åííïþ ðïßáí ó÷Ýóéí Ý÷åé ï ìýèïò óïõ ìå ôá Ýîïäá ôïõ Äåóðüôïõ, åßðåí áäçìïíþí ï ÊõâåñíÞôçò. -ÌåãÜëçí, õðåñåîï÷þôáôå· äéüôé, åßôå ðëçñþóùìåí åßôå ìç, ï Äåóðüôçò èá óõíÜîç ôá ãñüóéá. Ôá åäéêÜ ìáò ôá Ýîïäá åßíáé ôï ëÜäé ôçò ïõñÜò ôïõ ðïíôéêïý. Êáé åóéþðçóå ìåí ï ÊõâåñíÞôçò, ôçí ä'åðéïýóáí áðÝôéóå ìÝ÷ñé ëåðôïý ôá äáðáíçèÝíôá. Åêåßèåí äå áðåëèüíôåò åéò ¢ñãïò, åîåíßóèçìåí õðü ôïõ óôñáôçãïý Ôóþêñç. ¼ôå ä' åæçôÞèç ï ëïãáñéáóìüò ôçò äáðÜíçò, ï ïéêïäåóðüôçò, ðñïóâëçèåßò, åãÝëáóåí õðåñïðôéêþò. Ìáèþí üìùò üôé ôïéáýôç çí ç åíôïëÞ ôïõ ÊõâåñíÞôïõ, ôïóïýôïí ùñãßóèç, þóô' åóçìåßùóå êáé ôïõ Üëáôïò ôçí áîßáí". Íéêüëáïò Äñáãïýìçò, Éóôïñéêáß ÁíáìíÞóåéò, ô. Á´. ÅðéìÝëåéá ¢ëêçò ÁããÝëïõ, ÁèÞíá, ÅñìÞò, 1973, óó. 93-95. 16. Ï åëëçíéêüò áëõôñùôéóìüò êáé ôï "Ñùìáßéêïí" "Ñùìáßéêïí. Åéò ôáò øõ÷Üò üëùí ôùí áðëþí ÷ñéóôéáíþí, ôùí õðü ôï êñÜôïò ôçò Ôïõñêßáò, áð' áéþíùí ôåóóÜñùí êáé åðÝêåéíá (áö üôïõ äçë. åêõñéåýèç õðü ôùí Ôïýñêùí ç ÅõñùðáúêÞ ëåãïìÝíç Ôïõñêßá, Ýðåéôá êáí áõôÞ ç Êùíóôáíôéíïýðïëéò) äéåöõëÜôôåôï ç éäÝá êáé åëðßò ôçò åëåõèåñþóåùò êáé áíáêôÞóåùò ôçò ÂõæáíôéíÞò Áõôïêñáôïñßáò, õðü ôï üíïìá "ñùìáßéêïí"· ôï ïðïßïí Ýëáâå ôçí ïíïìáóßáí áðü ôïõò âáóéëåßò ôçò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò Ñùìáßïõò, åî ùí ùíïìÜóèç êáé üëç ç ÂõæáíôéíÞ Áõôïêñáôïñßá Ñùìáúêüí ÊñÜôïò êáé áðëþò "Ñùìáßéêïí"· ôï ïðïßïí éóïäõíáìåß ìå ôçí ëÝîéí "åëåõèåñßá" åéò ôïõò ÷ñéóôéáíïýò ôïõò õðü ôï êñÜôïò ôçò Ôïõñêßáò. Áýôç ëïéðüí ç éäÝá, "ñùìáßéêïí", Ýìåéíåí åìðåöõôåõìÝíç åéò ôùí ÷ñéóôéáíþí ÅëëÞíùí êáé ïìïèñÞóêùí ôáò êáñäßáò, êáé ôñåöïìÝíç áðü ôïõò ÷ñçóìïýò ìÜëëïí ôçò Âõæáíôßäïò, ôïõ ×ñïíïãñÜöïõ, êáé ôïõ ÁãáèáããÝëïõ, çýîçóå ôüóïí, þóôå íá åñùôÜ ï õéüò ôïí ðáôÝñá êáé ï íÝïò ôïí ãÝñïíôá, ðüôå èá åëèç ôï "ñùìáßéêïí"· êáé åðÝñáóáí ãåíåáß äÝêá ôÝóóáñåò ðåñéìÝíïõóáé ôï "ñùìáßéêïí", Þãïõí ðüôå íá Ýëèç ç åëåõèÝñùóéò ôùí ÷ñéóôéáíþí áðü ôïõò Ôïýñêïõò êáé ç áíÜêôçóéò ôçò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò êáé Áãßáò Óïößáò, ðåñß çò çí äéáäåäïìÝíç åéò ôïí ëáüí (êáé óùæüìåíç Ýôé ðïëëá÷ïý) ìßá éäÝá, üôé: üôáí åêõñéåýèç ç Êùíóôáíôéíïýðïëéò, åöïíåýèç ï âáóéëåýò Êùíóôáíôßíïò ï Ðáëáéïëüãïò êáè' çí þñáí åãßíåôï ç ëåéôïõñãßá åéò ôçí Áãßáí Óïößáí· üèåí ï ëåéôïõñãþí éåñåýò ôçí þñáí åêåßíçí äåí åðñüöèáóå íá ôåëåéþóç ôçí ëåéôïõñãßáí, áëë' åêöùíÞóáò ôï "ÌåôÜ öüâïõ Èåïý, ðßóôåùò...", Ýìåéíå îçñüò êáé åðÜãùóå ìå ôï ðïôÞñéïí åéò ÷åßñáò, êáé åõèÝùò Ýêëåéóáí áé ðýëáé ôçò Áãßáò ÔñáðÝæçò· êáé Ýêôïôå ìÝ÷ñé óÞìåñïí óôÝêåé ï ðáðÜò ðáãùìÝíïò ìå ôï ðïôÞñéïí åéò ÷åßñáò, Ýùò üôïõ íá åëåõèåñùèÞ ç Êùíóôáíôéíïýðïëéò áðü ôïõò Ôïýñêïõò· êáé ôüôå ìÝëëïõóé äÞèåí íá áíïé÷èþóéí áé ðýëáé ôçò Áãßáò ÔñáðÝæçò õðü ôïõ áããÝëïõ, ï äå ðáðÜò, åêöùíÞóáò êáé ôï "Óþóïí ï Èåüò ôüí ëáüí óïõ...", íá ôåëåéþóç ôüôå ôçí ëåéôïõñãßáí êáé ôçí æùÞí ôïõ. -Ôïéáýôáé éäÝáé Þóáí êáé åßíáé åíóðáñìÝíáé åéò ôïí áðëïýí ëáüí, êáé äéÜ ôïýôï åß÷å êáé Ý÷åé ôïí ìÝãáí Ýíèïõóéáóìüí äéÜ ôï ñùìáßéêïí êáé ôï Ýîï÷ïí óÝâáò åéò ôïí íáüí ôçò Áãßáò Óïößáò. ¸ôé äå (Üëëç ðÜëéí éäÝá) ï ëáüò ôçò Ôïõñêßáò [=ïé õðüäïõëïé óôïõò Ôïýñêïõò] åðñüóìåíå ôï ñùìáßéêïí êáé ôï ðñïóìÝíåé ßóùò áêüìç, íá ôï áðïëáýóç Ýôïéìïí êáé áíáßìáêôïí, ü÷é áö' åáõôïý, áëë' áðü ôïí Ìüóêïâïí (ïýôùò ïíïìÜæïõóé ôçí Ñùóóßáí), ÷ùñßò

!#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 36

ðüëåìïí êáé áéìáôï÷õóßáò êáé áé÷ìáëùóßáò, ùò ôï áðÞëáõóáí ïé íõí ¸ëëçíåò· áõôü äåí åßíáé ñùìáßéêïí (ëÝãïõóé)· äåí åßíáé Áõôïêñáôïñßá ôçò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò· äåí åßíáé Ìüóêïâïò(á) åéò ôï ìÝóïí· äåí åßíáé ôñõöÞ êáß äüîá, ðáñÜ åëåõèÝñùóéò, åëÝù Èåïý êáé âáóéëÝùí, ìéáò ÷ïýöôáò áíèñþðùí åê ôçò ÅëëÜäïò âáóáíéóèÝíôùí, êáôáóöáãÝíôùí, áé÷ìáëùôéóèÝíôùí êáé åéò ôá ÷ñÝç âõèéóèÝíôùí. ¼èåí ôïéïýôïí ñùìáßéêïí ïýôå ôï åííïïýóéí, ïýôå ôï åðéèõìïýóéí ïé õðÞêïïé ôçò Ôïõñêßáò». Ãåþñãéïò ÃáæÞò, Ëåîéêüí ôçò ÅðáíáóôÜóåùò êáé Üëëá Ýñãá, ÉùÜííéíá, Åôáéñåßá Çðåéñùôéêþí Ìåëåôþí, 1971, óó. 132-133. ÅíäåéêôéêÞ ïñãÜíùóç ôçò äéäáóêáëßáò ôçò åíüôçôáò: Ãéá ôïõò äéäáêôéêïýò óôü÷ïõò êáé ôéò åðéóçìÜíóåéò ôùí êýñéùí óçìåßùí ôçò äéäáêôéêÞò åíüôçôáò âë. ðáñáðÜíù. Ðñïáðáéôïýìåíç ãíþóç ôùí ìáèçôþí: Á. Ïé ìáèçôÝò ãíùñßæïõí áðü ôçí ýëç ôçò ðñïçãïýìåíçò ôÜîçò ôç ìáêñáßùíç ðåñßïäï äïõëåßáò, óôçí ïðïßá ðåñéÝðåóáí ïé ¸ëëçíåò ìåôÜ ôçí Üëùóç ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò áðü ôïõò Ïèùìáíïýò Ôïýñêïõò. Ãíùñßæïõí åðßóçò ôéò êýñéåò ðñïóðÜèåéåò åîÝãåñóçò êáôÜ ôçò ïèùìáíéêÞò åîïõóßáò êáé ôéò åëðßäåò ðïõ Ýôñåöáí ïé õðüäïõëïé üôé èá ôïõò óõíäñÜìïõí óôïí Áãþíá ôïõò ïé ëáïß ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò Äýóçò êáé, áðü ôïí 18ï áéþíá êáé åîÞò, ïé ÃÜëëïé ôïõ ÍáðïëÝïíôá Þ ç ïìüäïîç Ñùóßá. Ï Åëëçíéêüò Äéáöùôéóìüò êáé ç äéÜäïóç ôùí íÝùí åðáíáóôáôéêþí éäåþí ôçò ÃáëëéêÞò ÅðáíÜóôáóçò óôïí åëëáäéêü ÷þñï ùò ðáñÜãïíôáò áíÜðôõîçò åèíéêÞò óõíåßäçóçò ôïý åßíáé åðßóçò ãíùóôüò. Â. Áðü ôéò ðñïçãïýìåíåò äéäáêôéêÝò åíüôçôåò åßíáé ãíùóôÜ óôïõò ìáèçôÝò ôá ìÝôñá ðïõ åëÞöèçóáí áðü ôïõò çãåìüíåò ôçò Åõñþðçò ãéá ôçí åðéâïëÞ óõóôÞìáôïò éóïññïðßáò ôùí äõíÜìåùí êáé ðáñÝìâáóçò óå ðåñßðôùóç ðïõ ç éóïññïðßá áõôÞ åôßèåôï óå êßíäõíï áðü ôçí åðáíáóôáôéêÞ äñÜóç ïìÜäùí Þ ðëçèõóìþí óå äéÜöïñá óçìåßá ôçò Åõñþðçò. Ãíùñßæïõí, ôÝëïò, ôá öéëåëåýèåñá êáé åèíéêÜ êéíÞìáôá ðïõ åêäçëþèçêáí óôçí ÁìåñéêÞ êáé óôçí Åõñþðç êáôÜ ôï ðñþôï ìéóü ôïõ 19ïõ áéþíá. Ç ãíþóç áõôÞ èá ôïõò âïçèÞóåé íá êáôáíïÞóïõí üôé ç ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç åß÷å áóöáëþò ôç äéêÞ ôçò åèíéêïáðåëåõèåñùôéêÞ ôáõôüôçôá, åöüóïí óôñåöüôáí åíáíôßïí åíüò îÝíïõ êáé áëëüèñçóêïõ äõíÜóôç, åíôÜóóåôáé üìùò ìÝóá óôï åõñýôåñï ðëáßóéï ôùí åèíéêþí êáé öéëåëåýèåñùí êéíçìÜôùí ôçò åðï÷Þò, áðïôåëþíôáò ìÜëéóôá ôï ðñþôï áíÜìåóÜ ôïõò ðïõ óôÝöèçêå áðü åðéôõ÷ßá ðáñÜ ôçí Ýíôïíç å÷èñüôçôá ðïõ áíôéìåôþðéóå áðü ôçí ÉåñÞ Óõììá÷ßá. Ã. Óôçí ôÜîç áõôÞ èåùñåßôáé, åîÜëëïõ, ùò äåäïìÝíç ç ãíþóç âáóéêþí óôñáôéùôéêþí êáé ðïëéôéêþí ãåãïíüôùí ôçò ÅðáíÜóôáóçò êáé, åðïìÝíùò, èá ðñÝðåé íá äïèåß ðåñéóóüôåñç Ýìöáóç óôçí áíÜëõóç ôçò óçìáóßáò ôçò. Áöüñìçóç: Ï äéäÜóêùí êáëü åßíáé íá áîéïðïéÞóåé ôçí ðñïáðáéôïýìåíç ãíþóç ôùí ìáèçôþí, þóôå ìå ôç âïÞèåéÜ ôïõ áõôïß íá åíôÜîïõí ôçí ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç óôï ãåíéêüôåñï åðáíáóôáôéêü êëßìá ôçò Åõñþðçò êáôÜ ôï á´ ìéóü ôïõ 19ïõ áéþíá. Ðáñïõóßáóç ôùí êýñéùí óçìåßùí ôçò åíüôçôáò: ÊáôÜ ôçí ðáñïõóßáóç ôùí êýñéùí óçìåßùí ôçò åíüôçôáò êáé ôçí ðñïóöïñÜ ôïõ íÝïõ éóôïñéêïý õëéêïý ðñÝðåé íá ëçöèåß õðüøç üôé ðáñÜ ôçí ôåñÜóôéá åèíéêÞ óçìáóßá ôïõ èÝìáôïò, ç áöÞãçóç äåí ðñÝðåé íá åðåêôáèåß óå áíáëõôéêÞ áðáñßèìçóç êáé ðåñéãñáöÞ åðß ìÝñïõò óôñáôéùôéêþí, ðïëéôéêþí êáé äéðëùìáôéêþí ãåãïíüôùí. Ôá ãåãïíüôá áõôÜ äßäïíôáé óå åéäéêü ðßíáêá óôï âéâëßï ôïõ ìáèçôÞ, ÷ùñßò íá áðïôåëïýí áíôéêåßìåíï ðñïò áðïóôÞèéóç. Ï êáèçãçôÞò ìðïñåß íá ðñïâåß óå óýíôïìç åíäåéêôéêÞ ðáñïõóßáóç åíüò áðü ôá ãåãïíüôá áõôÜ, ðïõ

!$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 37

óõíäÝåôáé åéäéêüôåñá ìå ôçí ôïðéêÞ éóôïñßá Þ ðïõ ðñïóöÝñåôáé ãéá ôçí åðßôåõîç ôùí äéäáêôéêþí óôü÷ùí ôçò åíüôçôáò ìÝóá áðü äéäáêôéêÞ åðåîåñãáóßá ìå âÜóç ôá ðáñáèÝìáôá ôïõ âéâëßïõ (Þ Üëëá ðïõ èá åðéëÝîåé ï ßäéïò). Åßíáé, ùóôüóï, áðáñáßôçôç ç äéäáêôéêÞ áîéïðïßçóç éóôïñéêïý ÷Üñôç ôçò ÅðáíÜóôáóçò, üðïõ ïé ìáèçôÝò èá åíôïðßæïõí ôïõò ÷þñïõò üðïõ äéåîÞ÷èçóáí ïé óçìáíôéêüôåñåò ìÜ÷åò êáé èá ìðïñïýí íá ðáñáêïëïõèÞóïõí ôïõò êýñéïõò óôáèìïýò ôçò åîÝëéîçò ôïõ Áãþíá. Á. Ãéá ôïí ÷áñáêôÞñá ôçò ÅëëçíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò åßíáé éäéáßôåñá ÷ñÞóéìï ôï ðáñÜèåìá áðü ôçí ÅðáíáóôáôéêÞ ÐñïêÞñõîç ôïõ ÁëÝîáíäñïõ ÕøçëÜíôç êáé áðü ôç ÄéáêÞñõîç ôçò Åðéäáýñïõ. Ìå ôá êåßìåíá áõôÜ ôüóï ç çãåóßá ôçò ÖéëéêÞò Åôáéñßáò, üóï êáé ïé áðëïß áãùíéóôÝò äßíïõí ôï óôßãìá ôïõ Áãþíá êáé ôïí óõíäÝïõí áðüëõôá ìå ôá öéëåëåýèåñá êáé åèíéêÜ êéíÞìáôá ôçò åðï÷Þò. Óôçí ÐñïêÞñõîç ôïõ ÕøçëÜíôç íá ðñïóå÷èåß éäéáßôåñá ç Ýìöáóç ðïõ äßäåôáé óôçí áíáãêáéüôçôá íá áíôáðïêñéèïýí ïé ¸ëëçíåò óôéò ðñïóäïêßåò ôùí Üëëùí ëáþí ôçò Åõñþðçò, ç ïðïßá áíôéìåôùðßæåôáé ùò åíéáßá ïíôüôçôá, óýëëçøç åîáéñåôéêÜ ðñùôïðïñéáêÞ ãéá åðáíáóôáôéêü êåßìåíï ôçò åðï÷Þò (óå ðáíåõñùðáúêü åðßðåäï). Óôï ßäéï êåßìåíï íá åíôïðéóôåß ç öñÜóç ìå ôçí ïðïßá ï ÕøçëÜíôçò åêöñÜæåé ôçí ðñïóäïêßá ôïõ ðåñß ñùóéêÞò âïÞèåéáò êáé íá ó÷ïëéáóôåß ç óêïðéìüôçôá ôçò äéáôýðùóçò êáé ôá áðïôåëÝóìáôÜ ôçò ùò ðñïò ôçí áíôßäñáóç ôïõ ôóÜñïõ. Óôç ÄéáêÞñõîç ôçò Åðéäáýñïõ íá åíôïðéóôïýí ôá óçìåßá ðïõ äåß÷íïõí üôé ïé ¸ëëçíåò åðáíáóôÜôåò óôá ðïëéôåéáêÜ ôïõò êåßìåíá åðéäéþêïõí ôç íïìéìïðïßçóç ôçò ÅðáíÜóôáóçò ìå ôçí åðßêëçóç ôçò åõíïìßáò ôçí ïðïßá áðïëáìâÜíïõí ïé åëåýèåñïé åõñùðáúêïß ëáïß. Áðü ôá ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá ôïõ âéâëßïõ ãéá ôïí êáèçãçôÞ ìðïñåß íá áîéïðïéçèåß åðßóçò ç Äéáêïßíùóç ôïõ Á÷áúêïý Äéåõèõíôçñßïõ ðïõ êéíåßôáé óôï ßäéï ðíåýìá (ðáñÜèåìá 5). Óå áíôßèåóç ìå ôç íïìéìïðïéçôéêÞ áõôÞ ðñïóðÜèåéá ôùí åðßóçìùí ðïëéôåéáêþí êåéìÝíùí, ï "ÌåãÜëïò ¼ñêïò" ôùí Öéëéêþí (ðñüóèåôï ðáñÜèåìá 2 óôï âéâëßï êáèçãçôÞ) äéáðíÝåôáé áðü óõíùìïôéêü ðíåýìá êáé ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ìåãÜëç óõíáéóèçìáôéêÞ öüñôéóç êáé Ýíôáóç, ÷áñáêôçñéóôéêÞ ôçò ðñïðáñáóêåõáóôéêÞò ðåñéüäïõ ôïõ Áãþíá. Â. Ãéá ôçí ïñãÜíùóç êáé ôçí Ýêñçîç ôçò ÅðáíÜóôáóçò ìðïñïýí íá áîéïðïéçèïýí êáé äåäïìÝíá ôçò ôïðéêÞò éóôïñßáò êáé íá åîçãçèïýí ïé ëüãïé ãéá ôïõò ïðïßïõò óå ïñéóìÝíåò ðåñéï÷Ýò ç ÅðáíÜóôáóç åß÷å êáëýôåñç ôý÷ç áðü ü,ôé óå Üëëåò, ïé ïðïßåò âñßóêïíôáí ð.÷. ðëçóéÝóôåñá óå ìåãÜëåò óôñáôéùôéêÝò äõíÜìåéò ôùí Ïèùìáíþí. Óçìáíôéêü êñßíåôáé íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí ïé ìáèçôÝò ôç óõóðåßñùóç ôçí ïðïßá Ýäåéîáí üëåò ïé êïéíùíéêÝò ïìÜäåò ôùí õðïäïýëùí, êëçñéêþí êáé ëáúêþí, êáôÜ ôçí Ýêñçîç ôçò ÅðáíÜóôáóçò. ÐáñÜëëçëá, ç áíôßèåóç ðïõ áíáðôý÷èçêå áíÜìåóá óôïõò ïðëáñ÷çãïýò êáé ôïõò ðñïåóôïýò/Öáíáñéþôåò áðü ôï ðñþôï êéüëáò Ýôïò ôïõ Áãþíá, ìðïñåß íá åðéóçìáíèåß ìÝóá áðü ðáñáèÝìáôá, ðïõ èá öÝñåé ï êáèçãçôÞò (ð.÷. áðü ôá Áðïìíçìïíåýìáôá ôïõ ÖùôÜêïõ) Þ êáé áðü ôï ðáñÜèåìá áðü ôïí ÃéÜííç ÊïñäÜôï (ðñüóèåôï ðáñÜèåìá 14 ôïõ âéâëßïõ êáèçãçôÞ) . 1) Ç ÅðáíÜóôáóç óôç Ìïëäïâëá÷ßá êáé ç óçìáóßá ôçò ãéá ôçí åîÝëéîç ôïõ Áãþíá ðáñïõóéÜæïíôáé êáé áíáëýïíôáé óôï ðñüóèåôï ðáñÜèåìá 4 ôïõ ÂÊ, ôï ïðïßï ðñÝðåé ïðùóäÞðïôå íá áîéïðïéçèåß, áí ï êáèçãçôÞò êñßíåé üôé ðñÝðåé íá åîçãÞóåé óôïõò ìáèçôÝò áõôÞ ôçí ðôõ÷Þ ôïõ Áãþíá. 2) Ï áðáã÷ïíéóìüò ôïõ ðáôñéÜñ÷ç Ãñçãïñßïõ Å´ êáé ôá Üëëá áíôßðïéíá ðïõ ÷ñçóéìïðïßçóå ç ïèùìáíéêÞ çãåóßá êáôÜ ôùí åðáíáóôáôþí íá åîåôáóôïýí êáé ùò ðáñÜãïíôåò áíÜðôõîçò ôïõ öéëåëëçíéêïý êéíÞìáôïò. Åéäéêüôåñá ãéá ôïí áöïñéóìü ôïõ ÁëÝîáíäñïõ ÕøçëÜíôç êáé ôçò ÅðáíÜóôáóçò áðü ôïí ðáôñéÜñ÷ç åßíáé äéáöùôéóôéêÞ ç Üðïøç ôïõ áêáäçìáúêïý Ê. Äåóðïôüðïõëïõ (ðñüóèåôï ðáñÜèåìá 7 óôï ÂÊ). Ôï ðñüóèåôï ðáñÜèåìá 6 óôï ÂÊ áðü ôïí Äéïíýóéï Ðýññï ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ãéá íá áíáäåé÷èåß ç óõìâïëÞ ôçò Åêêëçóßáò óôïí Áãþíá, üðùò êáé ï æùãñáöéêüò ðßíáêáò ðïõ áðåéêïíßæåé ôïí èÜíáôï ôïõ ìçôñïðïëßôç Óáëþíùí

!%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 38

ÇóáÀá (ÂÌ), ôïõ ðñþôïõ áíþôåñïõ êëçñéêïý, ï ïðïßïò Ýðåóå óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò êáé áñíÞèçêå íá äéáöýãåé ãéá íá óùèåß, áí êáé ôïõ ðáñáó÷Ýèçêå áðü ôïõò óõìðïëåìéóôÝò ôïõ ç äõíáôüôçôá. 3) Ôï ðáñÜèåìá áðü ôïí Áð. Âáêáëüðïõëï äßíåé ôç äõíáôüôçôá äéåñåýíçóçò ôùí áéôßùí ôïõ öéëåëëçíéóìïý, åíþ ôï êåßìåíï ôïõ ¢ããëïõ ðïéçôÞ ÐÝñóõ ÓÝëëåû áðïêáëýðôåé ðïéåò ðëåõñÝò ôïõ óýã÷ñïíïõ äõôéêïý ðïëéôéóìïý áíáãíþñéæáí ïé äéáíïïýìåíïé êýêëïé ôçò Åõñþðçò ùò ïöåéëÝò ôïõò óôçí áñ÷áßá ÅëëÜäá. Áîßæåé åðßóçò íá ðáñáôçñçèåß óôï ôåëåõôáßï áõôü êåßìåíï ç ôáýôéóç ôïõ ðïéçôÞ ìå ôïõò ¸ëëçíåò, ùò óõíÝ÷åéá ôçò ðåñßöçìçò ñÞóçò ôïõ ÉóïêñÜôç ãéá ôçí ðáéäåßá ùò êñéôÞñéï åëëçíéêüôçôáò. 4) Ãéá ôçí êáôáíüçóç ôïõ öéëåëëçíéêïý êéíÞìáôïò åßíáé ðïëý ÷ñÞóéìïé êáé ïé æùãñáöéêïß ðßíáêåò ðïõ áðåéêïíßæïõí ôçí ¸îïäï ôïõ Ìåóïëïããßïõ (ÂñõæÜêçò) êáé ôç óöáãÞ ôçò ×ßïõ (ÍôåëáêñïõÜ), äýï ãåãïíüôá ðïõ ðñïêÜëåóáí ðáãêüóìéá óõãêßíçóç êáé êýìáôá óõìðáèåßáò ðñïò ôïí åëëçíéêü Áãþíá. Óôïí ðñþôï ðßíáêá ìðïñïýí íá áíáæçôçèïýí ôá óôïé÷åßá ðïõ åîéäáíéêåýïõí ôïõò ¸ëëçíåò ðïëåìéóôÝò åíþ óôïí äåýôåñï ôá óôïé÷åßá ôïõ ñïìáíôéóìïý ðïõ áðïôÝëåóå âáóéêü óôïé÷åßï ôïõ öéëåëëçíéêïý êéíÞìáôïò. 5) Áðü ôá óôñáôéùôéêÜ ãåãïíüôá ôïõ Áãþíá, åëÝ÷èç Þäç üôé åßíáé ÷ñÞóéìç ç áîéïðïßçóç ôùí äåäïìÝíùí ôçò ôïðéêÞò éóôïñßáò, óýìöùíá êáé ìå ôïí ðßíáêá ôùí ãåãïíüôùí. Ùóôüóï, Ý÷ïõí åíôá÷èåß óôï âéâëßï ôïõ ìáèçôÞ äýï ðáñáèÝìáôá ðïõ ìðïñïýí íá áîéïðïéçèïýí ãéá ôçí ðáñïõóßáóç ôùí ðëåïíåêôçìÜôùí ôïõ êëåöôïðüëåìïõ, ôïí ïðïßï áíÞãáãå óå õøçëÞ óôñáôçãéêÞ ï Èåüäùñïò Êïëïêïôñþíçò óôçí ðåñßöçìç ìÜ÷ç óôá ÄåñâåíÜêéá (Éïýëéïò 1822) êáé ãéá ôçí ðñïâïëÞ ôçò óõìâïëÞò ôùí ãõíáéêþí óôïí Áãþíá (ðñüêåéôáé ãéá ôç ìÜ÷ç óôïí Äéñü ôçò ÌÜíçò ôïí Éïýíéï ôïõ 1826). ÐáñÜ ôï ãåãïíüò üôé ïñéóìÝíåò ìÜ÷åò õðÞñîáí óçìáíôéêüôåñåò áðü Üëëåò ãéá ôçí åðéôõ÷Þ ôåëéêÞ Ýêâáóç ôïõ Áãþíá, èåùñïýìå üôé ï êáèçãçôÞò åßíáé ðñïôéìüôåñï íá ìçí ðåñéïñßóåé ôç äéäáóêáëßá ôïõ ó' áõôÝò áëëÜ íá ðáñïõóéÜóåé óôïõò ìáèçôÝò ôç óõìâïëÞ üëùí ôùí åëëçíéêþí ðåñéï÷þí óôçí ÅðáíÜóôáóç êáé íá ôïõò âïçèÞóåé íá äéåñåõíÞóïõí ôïõò ëüãïõò ôçò åðéôõ÷ßáò Þ ôçò áðïôõ÷ßáò êáôÜ ðåñéï÷Þ. Áõôü óçìáßíåé üôé ìðïñåß íá åðéëÝîåé Üëëá ðáñáèÝìáôá áðü áõôÜ ôïõ âéâëßïõ ôïõ ìáèçôÞ (ð.÷. ãéá ôç èõóßá óôçí Áñáðßôóá ôçò ÍÜïõóáò) êáé íá ôá äþóåé ãéá åðåîåñãáóßá óôïõò ìáèçôÝò. 6) Ôï æÞôçìá ôçò ðïëéôéêÞò óõãêñüôçóçò ôùí ÅëëÞíùí ìðïñåß íá óôçñé÷èåß åí ðïëëïßò óôá áðïóðÜóìáôá áðü ôá ÓõíôÜãìáôá ôïõ Áãþíá. Óôá ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá 8 êáé 9 ôïõ ÂÊ ìðïñïýí ïé ìáèçôÝò íá äïõí ôéò åðéðëïêÝò ðïõ ðñïêÜëåóáí óôçí åîÝëéîç ôçò åèíéêÞò õðüèåóçò ïé åìöýëéåò äéáìÜ÷åò, êáèþò êáé ôï "ðïëéôéêü ðáé÷íßäé" ôïõ áããëéêïý êüììáôïò óå ó÷Ýóç ìå ôç ÷ïñÞãçóç ôùí åèíéêþí äáíåßùí. ÅðåéäÞ óôçí áöÞãçóç ôçò åíüôçôáò ôï êõâåñíçôéêü Ýñãï ôïõ É. Êáðïäßóôñéá äßäåôáé áíáãêáóôéêÜ ìå åîáéñåôéêÜ óõíïðôéêü ôñüðï, ï êáèçãçôÞò ðñÝðåé íá ðáñáðÝìøåé ôïõò ìáèçôÝò óôï ó÷åôéêü ðáñÜèåìá ãéá ôçí ðñïóùðéêüôçôá êáé ôï Ýñãï ôïõ É. Êáðïäßóôñéá êáé íá ôï áîéïðïéÞóåé ãéá ôçí êáôáíüçóç ôùí óõíèçêþí õðü ôéò ïðïßåò äïëïöïíÞèçêå ï ÊõâåñíÞôçò. Ï ðßíáêáò ðïõ áðåéêïíßæåé ôçí Üöéîç ôïõ ¼èùíá óôï Íáýðëéï êáé ôç èåñìÞ õðïäï÷Þ ôçò ïðïßáò Ýôõ÷å ìðïñåß íá óõíäåèåß ìå ôçí ðáñáôÞñçóç ôùí óõããñáöÝùí ôïõ âéâëßïõ, êáôÜ ôçí ïðïßá ï ¼èùíáò Ýãéíå äåêôüò "ùò Ìåóóßáò ìå áíáêïýöéóç êáé åíèïõóéáóìü". Ôá áíùôÝñù ðáñáèÝìáôá êáé ôï åéêáóôéêü õëéêü ìðïñïýí íá óõìâÜëïõí óôç äéáôýðùóç ôçò áðÜíôçóçò óôçí åñþôçóç 3 ôïõ âéâëßïõ ôïõ ìáèçôÞ. 7) Ç ìåôáóôñïöÞ ôçò áñ÷éêÜ å÷èñéêÞò óôÜóçò ôùí êõâåñíÞóåùí êáé ôùí çãåìüíùí ôçò Åõñþðçò áðÝíáíôé óôçí ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç, ìðïñåß íá áðïäïèåß ìå ôçí áíáöïñÜ óôç íáõìá÷ßá ôïõ Íáâáñßíïõ, ôçò ïðïßáò ç åéêáóôéêÞ áðïôýðùóç õðÜñ÷åé óôï âéâëßï ôïõ ìáèçôÞ. Ïé ìáèçôÝò ðñÝðåé íá äéáâÜóïõí ôç ó÷åôéêÞ ëåæÜíôá êáé îåêéíþíôáò áðü ôï ðåñéå÷üìåíü ôçò íá óõæçôÞóïõí ãéá ôïõò ëüãïõò êáé ãéá ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ìåôáóôñïöÞò. Ç óõæÞôçóç áõôÞ èá åßíáé åðéâïçèçôéêÞ ãéá ôçí áðÜíôçóç óôçí ðñþôç åñþôçóç ôïõ âéâëßïõ ôïõ ìáèçôÞ, óõíäÝåôáé äå ïðùóäÞðïôå êáé ìå ôç äåýôåñç, ðïõ áíáöÝñåôáé óôá åèíéêÜ äÜíåéá Þ "äÜíåéá ôçò Áíåîáñôçóßáò". Ãéá ôá åèíéêÜ äÜíåéá ùò åêäÞëùóç ôïõ öéëåëëçíéêïý êéíÞìáôïò áëëÜ êáé ùò

!&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 39

ìÝóï ðïëéôéêÞò ðßåóçò ðñïò ôïõò åðáíáóôÜôåò áðü ôçí áããëéêÞ ðëåõñÜ åßíáé åíäéáöÝñïíôá êáé ôá ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá 8 êáé 9 óôï ÂÊ. Ôçí åêôßìçóç, åîÜëëïõ, ôïõ ÁäáìÜíôéïõ ÊïñáÞ ãéá ôéò ðñïïðôéêÝò êáé ôïõò ðéèáíïýò üñïõò áðïäï÷Þò ôçò ÅðáíÜóôáóçò áðü ôéò åõñùðáúêÝò äõíÜìåéò Þäç áðü ôçí Ýêñçîç ôïõ Áãþíá, ðáñïõóéÜæåé ìå ðëçñüôçôá ôï ðáñÜèåìá ôïõ ÔùìáäÜêç ãéá ôç ãíþìç ôïõ ÁäáìÜíôéïõ ÊïñáÞ (ÂÊ, ðáñÜèåìá 1). 8) Ãéá ìéá ôåëéêÞ áðïôßìçóç ôçò åõñýôåñçò óçìáóßáò ôçò ÅëëçíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò ÷ñÞóéìï åßíáé ôï ðáñÜèåìá áðü ôá Äïêßìéá ôïõ Ðáíáãéþôç Êáíåëëüðïõëïõ, ôï ïðïßï åîçãåß ãéáôß ç ÅðáíÜóôáóç áõôÞ õðÞñîå êáôáëõôéêÞ ãéá ôç íåüôåñç åõñùðáúêÞ éóôïñßá. Âåâáßùò, ï êáèçãçôÞò ðñÝðåé íá åîçãÞóåé óôïõò ìáèçôÝò üôé áõôÞ ç åêôßìçóç äåí âñßóêåé áðáñáéôÞôùò óýìöùíïõò üëïõò ôïõò ìåëåôçôÝò, äéüôé õðåñôïíßæåé åíäå÷ïìÝíùò ôç óõìâïëÞ ôçò ÅëëçíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò óôçí åõñùðáúêÞ éóôïñßá. Èá Þôáí óêüðéìï íá ðñïóêïìéóèïýí áðü ôïí êáèçãçôÞ êáé Üëëá ðáñáèÝìáôá áðü éóôïñéêïýò ðïõ åîåôÜæïõí ôï æÞôçìá êáé áðü Üëëåò ïðôéêÝò ãùíßåò, ãéá íá áíáðôõ÷èåß ó÷åôéêüò ðñïâëçìáôéóìüò. 4. Ôï Åëëçíéêü êñÜôïò êáé ç åîÝëéîÞ ôïõ (1830-1881) ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá ãíùñßóïõí êáé íá êáôáíïÞóïõí ôçí ðïëéôéêÞ ôïõ Êáðïäßóôñéá ùò êõâåñíÞôç ôçò ÅëëÜäáò. Íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí ôéò áíôéóôÜóåéò, åóùôåñéêÝò êáé åîùôåñéêÝò, óôéò ïðïßåò áõôÞ ðñïóÝêñïõóå. 2) Íá ãíùñßóïõí ôçí åóùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ êáôÜóôáóç êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò áðïëõôáñ÷ßáò ôïõ ¼èùíá, ôá ïéêïíïìéêÜ êáé åèíéêÜ ðñïâëÞìáôá, ôéò óõíèÞêåò äéáìüñöùóçò ôçò "ÌåãÜëçò ÉäÝáò", ôçí ÅðáíÜóôáóç ôçò 3çò Óåðôåìâñßïõ 1843 êáé ôï Óýíôáãìá ôïõ 1844. 3) Íá ãíùñßóïõí ôéò åîåëßîåéò áðü ôçí åãêáèßäñõóç ôçò ÓõíôáãìáôéêÞò Ìïíáñ÷ßáò Ýùò êáé ôçí ðñþôç ðåñßïäï ôçò âáóéëåßáò ôïõ Ãåùñãßïõ Á´. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ðÝíôå õðïåíüôçôåò (á. Ç åäáöéêÞ åðéêñÜôåéá êáé ôï ðïëßôåõìá ôïõ íåïóýóôáôïõ êñÜôïõò, â. Ï áëõôñùôéóìüò, ã. Ïé ðñþôåò ðñïóðÜèåéåò óõãêñüôçóçò ôïõ êñÜôïõò, ä. Ç ÅðáíÜóôáóç ôçò 3çò Óåðôåìâñßïõ 1843, å. Ç êáôï÷ýñùóç ôçò ëáúêÞò êõñéáñ÷ßáò). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç åäáöéêÞ åðéêñÜôåéá êáé ôï ðïëßôåõìá ôïõ íåïóýóôáôïõ êñÜôïõò. Êáßñéá æçôÞìáôá ôïõ íåïóýóôáôïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò: ç Ýêôáóç êáé ôï êáèåóôþò ôïõ. Óôï "Ðñïóùñéíü Ðïëßôåõìá" ôçò Åðéäáýñïõ (1822) êñéôÞñéï ãéá íá óõìðåñéëçöèïýí óôçí åëëçíéêÞ åðéêñÜôåéá êÜðïéåò ðåñéï÷Ýò Þôáí ç óõììåôï÷Þ ôïõò óôçí ÅðáíÜóôáóç ôïõ 1821. 1828. Ï É. Êáðïäßóôñéáò ðñïôåßíåé óôéò ÌåãÜëåò ÄõíÜìåéò ôç ãñáììÞ Æõãüò Ìåôóüâïõ¼ëõìðïò ùò âüñåéï çðåéñùôéêü óýíïñï. Ëüãù óõììåôï÷Þò óôçí ÅðáíÜóôáóç äéêáßùìá íá óõìðåñéëçöèåß óôçí ÅëëÜäá åß÷å êáé ç íüôéá Ìáêåäïíßá. Ï Áä. ÊïñáÞò èåùñïýóå ùò åèíéêü êëçñïäüôçìá "ôéò éóôïñéêÝò åëëçíéêÝò ÷þñåò" ðïõ âñßóêïíôáí âïñåßùò ôçò ãñáììÞò Áìâñáêéêïý - Ðáãáóçôéêïý Êüëðïõ êáé åß÷áí åëëçíéêïýò ðëçèõóìïýò ( Èåóóáëßá, ¹ðåéñïò, Ìáêåäïíßá, ÈñÜêç, ÌéêñÜ Áóßá, Ðüíôïò, Êýðñïò, ÊñÞôç, íçóéÜ Áéãáßïõ êáé Éïíßïõ). â) Ï áëõôñùôéóìüò. ÌåãÜëç ÉäÝá ïíïìÜóèçêå ôï åèíéêü üñáìá ôçò åíþóåùò üëùí ôùí éóôïñéêþí åëëçíéêþí ÷ùñþí óå ìéá íÝá "ÅëëçíéêÞ Áõôïêñáôïñßá", êáèþò êáé ï åëëçíéêüò "áëõôñùôéóìüò". Ðñþôïò ÷ñçóéìïðïßçóå ôïí üñï "ÌåãÜëç ÉäÝá" ï ðïëéôéêüò ÉùÜííçò ÊùëÝôôçò (1844). Ç ÌåãÜëç ÉäÝá åðéêñßèçêå áðü ðïëëïýò, áõôü üìùò äåí åìðüäéóå ôçí áíÜðôõîç åõñýôáôçò åèíéêÞò óõíáßíåóçò óôï æÞôçìá ôùí áëõôñùôéêþí äéåêäéêÞóåùí.

!'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 40

ÓôÞñéîç ôçò åèíéêÞò óõíáßíåóçò áðü ôïí éóôïñéêü Êùí. Ðáðáññçãüðïõëï, èåìåëéùôÞ ôçò ðïëéôéóôéêÞò óõíÝ÷åéáò ôïõ Åëëçíéêïý Ýèíïõò óôïí ÷þñï êáé ôïí ÷ñüíï (áäéÜëåéðôç óõíÝ÷åéá åëëçíéêÞò ãëþóóáò êáé ðïëéôéóìïý). ã. Ïé ðñþôåò ðñïóðÜèåéåò óõãêñüôçóçò êñÜôïõò. Ôï 1830 ç ÅëëÜò åß÷å: 1) 750.000 êáôïßêïõò, 2) êáôåóôñáììÝíåò ôéò ðáñáãùãéêÝò õðïäïìÝò ôçò, 3) åëÜ÷éóôåò Üîéåò ëüãïõ ðüëåéò13 , 4) ðïëëÜ ÷ùñéÜ áöáíéóìÝíá åíôåëþò, 5) ìÝñïò ðëçèõóìïý ôçò ìåôáíÜóôåò óå Üëëåò ÷þñåò, 6) åýðïñïõò ïìïãåíåßò ÄéáóðïñÜò ÷ùñßò äéÜèåóç ãéá åãêáôÜóôáóç êáé åðÝíäõóç ó' áõôÞ. Âñéóêüôáí óå ïéêïíïìéêÞ êáé êïéíùíéêÞ õðáíÜðôõîç ìå ðïëëÝò åîáñôÞóåéò. Ìáæß ìå âáóéëéÜ ¼èùíá Ýëåõóç ðëÞèïõò åêëåêôþí óõìâïýëùí êáé Üñéóôùí åðéóôçìüíùí êáé êáëëéôå÷íþí ãéá ïéêïäüìçóç íÝïõ êñÜôïõò. Åìðüäéæáí ôçí áíÜðôõîç ôçò ÷þñáò: 1) Ç Ýëëåéøç äéáèÝóéìùí êåöáëáßùí, 2) Ç áäõíáìßá äéáíïìÞò ôùí åèíéêþí ãáéþí óôïõò áãñüôåò (Þôáí õðïèçêåõìÝíåò ãéá ôç óýíáøç ôùí åèíéêþí äáíåßùí ôïõ Áãþíá), 3) Ç ëçóôåßá. ÄõóáñÝóêåéá êáôÜ ôïõ ¼èùíá áñ÷üíôùí ðñïåðáíáóôáôéêÞò ðåñéüäïõ ëüãù ðáñáãêùíéóìïý ôïõò áðü äçìüóéá ðñÜãìáôá, êáèþò êáé óõíôçñçôéêþí åêêëçóéáóôéêþí êýêëùí ëüãù áíáêçñýîåùò áõôïêåöÜëïõ Åêêëçóßáò ôçò ÅëëÜäïò. ä. Ç ÅðáíÜóôáóç ôçò 3çò Óåðôåìâñßïõ 1843. Êýñéï áßôçìá ç ðáñá÷þñçóç ÓõíôÜãìáôïò. ÐñÜîç áíáêÞñõîçò ÁõôïêåöÜëïõ ôçò Åêêëçóßáò ôçò ÅëëÜäïò. Óýíôáãìá 1844 öéëåëåýèåñï áëëÜ äåí êáôï÷ýñùíå ëáúêÞ êõñéáñ÷ßá ëüãù åëëåßøåùò óôáèåñþí ðïëéôéêþí ó÷çìáôéóìþí. ÅðÜíïäïò óôá ðñÜãìáôá ðáëáéþí áñ÷üíôùí ìå êïéíïâïõëåõôéêü ìáíäýá. ÄéáôÞñçóç öôþ÷åéáò êáé õðáíÜðôõîçò. 1854. Êñéìáúêüò ðüëåìïò. ÁëõôñùôéêÝò åîåãÝñóåéò óå Èåóóáëßá, ¹ðåéñï êáé Ìáêåäïíßá. Êßíäõíïò ðïëÝìïõ ìå Ôïõñêßá. 1862. ¸îùóç ¼èùíá ëüãù áäõíáìßáò ôïõ íá åðéëýóåé ðéåóôéêÜ åóùôåñéêÜ ðñïâëÞìáôá êáé äéêáéþóåé åèíéêïýò ðüèïõò, êáèþò êáé áäõíáìßáò ôïõ íá äþóåé óôç ÷þñá Ïñèüäïîï äéÜäï÷ï ôïõ èñüíïõ. å. Ç êáôï÷ýñùóç ôçò ëáúêÞò êõñéáñ÷ßáò. 1864. ¸íùóç ÅðôáíÞóùí ìå ÅëëÜäá (ðáñá÷þñçóç áðü Áããëßá õðü ôçí ðßåóç ôùí áãþíùí ôùí Åðôáíçóßùí Ðáôñéùôþí). 1864. ØÞöéóç íÝïõ ÓõíôÜãìáôïò - ÈÝóðéóç ðïëéôåýìáôïò "ÂáóéëåõïìÝíçò Äçìïêñáôßáò" áíôß "ÓõíôáãìáôéêÞò Ìïíáñ÷ßáò". Ðïëéôéêïß áãþíåò ×áñ. Ôñéêïýðç. Áñ÷Þ ôçò "ÄåäçëùìÝíçò" (1875). ÂÜóåéò ãéá äçìéïõñãßá ðïëéôéêþí êïììÜôùí ìå óôáèåñÝò áñ÷Ýò êáé ðñïãñÜììáôá. ÍÝá ãåíéÜ ðïëéôéêþí (Åð. Äåëçãåþñãçò, Áë. Êïõìïõíäïýñïò, ×. Ôñéêïýðçò, È. ÄçëéãéÜííçò). Õðïôõðþäåéò äïìÝò ïéêïíïìéêÞò êáé êïéíùíéêÞò áíÜðôõîçò. 1871. ÄéáíïìÞ åèíéêþí êôçìÜôùí. ÐñïóðÜèåéåò ïñèïëïãéêÞò ïñãÜíùóçò ôçò Äçìüóéáò Äéïßêçóçò êáé ôïõ Óôñáôïý. ¸íôáóç óôá ÂáëêÜíéá áðü äéåêäéêÞóåéò éóôïñéêþí åëëçíéêþí ÷ùñþí áðü ÂïõëãÜñïõò, 13. Ìðïñåß íá äïèåß ðßíáêáò ìå ôéò êõñéüôåñåò ðüëåéò êáé ôïí ðëçèõóìü ôïõò.

"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 41

ÓÝñâïõò, Áëâáíïýò êáé ÑïõìÜíïõò (Ìáêåäïíéêü êáé Êïõôóïâëá÷éêü ÆÞôçìá). Óõììá÷ßåò áëëÜ êáé áíôéðáñáèÝóåéò ìå Üëëá âáëêáíéêÜ êñÜôç. Êõñßáñ÷ï åèíéêü ðñüâëçìá Ýíùóç ÊñÞôçò ìå ìçôÝñá ðáôñßäá. 1878. ÅëëçíéêÝò åîåãÝñóåéò óå Èåóóáëßá, ¹ðåéñï êáé Ìáêåäïíßá. Ïé åããõÞôñéåò äõíÜìåéò áðÝôñåøáí ðüëåìï ÅëëÜäïò ìå Ôïõñêßá. 1878. ÓõíÝäñéï Âåñïëßíïõ. Õðüó÷åóç ðáñá÷þñçóçò Èåóóáëßáò êáé ôìÞì. Çðåßñïõ óôçí ÅëëÜäá. 1881. ÅíóùìÜôùóç Èåóóáëßáò êáé ðåñéï÷Þò ¢ñôáò óôçí ÅëëÜäá. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá / ðçãÝò 1. Ôï øÞöéóìá ðåñß "áõôï÷èüíùí" êáé "åôåñï÷èüíùí" [1844] «Áëë' åßíå áîßá éäéáéôÝñáò áíáãñáöÞò êáé ìíåßáò ç ðåñßöçìïò áýôç ÅèíïóõíÝëåõóéò ôçò Ôñßôçò Óåðôåìâñßïõ [áíáöÝñåôáé óôçí ÅðáíÜóôáóç ôçò 3 Óåð. 1843] êáé äé' Üëëï áõôÞò êáôüñèùìá, Þ ìÜëëïí ðñáîéêüðçìá êáôÜ ôçò åèíéêÞò åíüôçôïò ôïõ åëëçíéêïý ãÝíïõò. Ôßò áãíïåß, üôé ôï íÝïí åëëçíéêïí êñÜôïò éäñýèç äéÜ ðïôáìþí áéìÜôùí ôùí ðáíåëëÞíùí, äéÜ ôùí èõóéþí ðÜíôùí ôùí ôìçìÜôùí ôçò åëëçíéêÞò ðáôñßäïò; Ç Ðåëïðüííçóïò, ç ÓôåñåÜ ÅëëÜò, ç ¹ðåéñïò, ç Èåóóáëßá, ç Ìáêåäïíßá, ç ÈñÜêç,ç åëëçíéêÞ Ìéêñáóßá ìåè' áðáóþí ôùí åëëçíßäùí íÞóùí ðñïóÞíåã÷ïí ôïí ëßèïí áõôþí ðñïò ïéêïäïìÞí ôïõ ìåãÜñïõ ôçò åëëçíéêÞò ðïëéôåßáò Åí áõôÞ ôç Åèíïóõíåëåýóåé ðáñÞäñåõïí áíôéðñüóùðïé ðÜíôùí ôïýôùí ôùí ôìçìÜôùí ôïõ ôå åëåõèÝñïõ êáé ôïõ áëõôñþôïõ Åëëçíéóìïý. Êáé åí ôïýôïéò, êáô' áðïöñÜäá ôéíÜ çìÝñáí [11 Éáí. 1844], óõíåæçôåßôï åí ôç Åèíïóõíåëåýóåé ôáýôç áíüóéïò êáé ìéáñÜ ðñüôáóéò, ç ôïõ ÷ùñéóìïý ôùí ÅëëÞíùí åéò áõôü÷èïíáò êáé åôåñü÷èïíáò, êáé åîåäßäåôï áìÝóùò ôï äéáâüçôïí øÞöéóìá, äé' ïõ êáôåôÝìíåôï çèéêþò êáé ðíåõìáôéêþò ï Åëëçíéóìüò. Ï óÜñáî ôçò äéáéñÝóåùò åéóÞñ÷åôï åéò ôïí ïñãáíéóìüí ôçò åëëçíéêÞò öõëÞò. Ðëåßóôïé ôùí ÅëëÞíùí êáôÝëåéðïí ôï åëåýèåñïí Ýäáöïò ôçò äéÜ ôïõ áßìáôïò áõôþí åëåõèåñùèåßóçò ðáôñßäïò. Ïé äå åí åðéìéîßá êáé åðéêïéíùíßá äéáôåëïýíôåò ïìïãåíåßò ìåôÜ ôùí ÌïëäïâëÜ÷ùí, ôùí ÓÝñâùí, ôùí ÂïõëãÜñùí ðñïóÞããéæïí áõôïýò, óõíåôáéñéæüìåíïé óõí ôù ÷ñüíù ðñïò åðéäßùîéí éäßáò åèíéêÞò êáé ðïëéôéêÞò áðïêáôáóôÜóåùò êáé áõôïíïìßáò. Ïõê ïëßãïé êáèßóôáíôï áñ÷çãïß ôçò íÝáò ôáýôçò éóôïñéêÞò êéíÞóåùò åí ôáéò ìç åëëçíïöþíïéò ôáýôáéò ÷þñáéò ôïõ Áßìïõ. Áé ðñïò ôïí Åëëçíéóìüí êáé ôïõò ¸ëëçíáò óõìðÜèåéáé áðåóâÝííõíôï, ðáñåìâáéíïýóçò êáé ôçò îÝíçò áíèåëëçíéêÞò ðïëéôéêÞò. Ç åëåõèÝñá ÅëëÜò, áíôß íá öéëïôéìçèÞ íá êáôáóôÞ êÝíôñïí êáé ðõñÞí, ïõ ìüíïí åèíéêÞò ðáíåëëçíßïõ êéíÞóåùò, áëëÜ êáé ÷ñéóôéáíéêÞò áêüìç, ðåñéåôõëß÷èç åéò ôá óÜâáíá ôïõ áõôï÷èïíéóìïý. Êáé Ýðåóå ìåí ç èåùñßá áýôç õðü ôçí êáôáêñáõãÞí êáé ôçí êáôáäßêçí ôïõ ðáíåëëçíßïõ, ôùí ôå åëåõèÝñùí êáé ôùí áëõôñþôùí, áëëÜ ôï ñÞãìá åãÝíåôï, ç äéÜóôáóéò åôåëÝóèç. ÐáñáôçñçôÝïí åí ôïýôïéò, üôé ç èåùñßá áýôç ôïõ áõôï÷èïíéóìïý, áêñßôùò ñéöèåßóá åí ôïéò êüëðïéò ôçò Óõíåëåýóåùò åêåßíçò, õðåóôçñß÷èç ìåôÜ æÞëïõ õðü ôçò åîùôåñéêÞò åêåßíçò ðïëéôéêÞò, Þôéò áðü ôçò ôåôÜñôçò Þäç äåêáåôçñßäïò ôïõ äåêÜôïõ åíÜôïõ áéþíïò Þñîáôï õðïíïìåýïõóá ôá èåìÝëéá ôïõ åëëçíéêïý Ýèíïõò. Ï óêïðüò åðåôåý÷èç, åðÞëèåí ç øõ÷ñüôçò, ç áäéáöïñßá ìåôáîý ôùí ïìïöýëùí, ùí ïõê ïëßãïé ðñïóÞëèïí åéò óõíåñãáóßáí ìåôÜ ëáþí áëëïöýëùí, êáôáóôÜíôåò åðß ôÝëïõò å÷èñïß áìåßëéêôïé, áðïóôÜôáé ôçò éäßáò ðáôñßäïò. Åéò ôßíá í' áðïäïèÞ ôï ðñáîéêüðçìá ôïýôï êáôÜ ôçò åëëçíéêÞò åíüôçôïò, ôï ðñïêëçèÝí äéÜ ôïõ øçößóìáôïò ôùí áõôï÷èüíùí êáé åôåñï÷ïíùí; Åéò ôïí âáóéëÝá ¼èùíá; ¼÷é. Åêåßíïò Þôï êáè' üëïí ôïí ÷ñüíïí ôçò âáóéëåßáò ôïõ ï ðáíåëëçíéêþôáôïò ôùí ÅëëÞíùí, ìåãáëïúäåÜôçò õðü ðÜóáí Ýðïøéí øõ÷Þ ôå êáé óþìáôé. Åéò ôïí åëëçíéêüí ëáüí; Ï áôõ÷Þò ëáüò, åî ïíüìáôïò ôïõ ïðïßïõ ôïóáýôá åôåëÝóèçóáí åãêëÞìáôá êáôÜ ôï ÷ñïíéêüí ôïýôï áðü ôçò éäñýóåùò ôïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò äéÜóôçìá, õðÞñîåí üëùò îÝíïò êáé áìÝôï÷ïò ðñïò ôáò óõæçôÞóåéò ôçò Åèíïóõíåëåýóåùò, Þôéò êáôÜ ôýðïõò ìüíïí ôïí åîåðñïóþðåé. Ç ïëéãáñ÷ßá, åí ôç äéáíïìÞ ôùí ëáöýñùí ôçò åîïõóßáò, åßíå ç ðñïêáëÝóáóá ôçí êáôá÷èüíéïí êáé áíôåèíéêÞí óõæÞôçóéí. Ç æÞôçóéò ìåãÜëç,

"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 42

ç ðñïóöïñÜ åëá÷ßóôç. ¸ðñåðå íá êáôáóôþóéí åêðïäþí áðáéôçôáß ôéíåò· êáé åãÝíåôï ç åöåýñåóéò áýôç. 0é ¸ëëçíåò äéçñÝèçóáí åéò áõôü÷èïíáò êáé åôåñü÷èïíáò!» ÍåïêëÞò ÊáæÜæçò, Ï Êïéíïâïõëåõôéóìüò åí ÅëëÜäé (ÐïëéôéêÞ Øõ÷ïëïãßá), ÁèÞíá 1910, óó. 14-15. 2. Ï ÉùÜííçò ÊùëÝôôçò "êáèïñßæåé" ôçí ÌåãÜëç ÉäÝá óôçí ÅèíïóõíÝëåõóç ôïõ 1844 «ÏìïëïãïõìÝíùò êáôÜðëçîéí åðÞíåãêåí ï ëüãïò áõôïý! [äçë. ôïõ ÊùëÝôôç]. Åðß ìßáí êáé ðëÝïí þñáí Üðáíôåò ïé ðëçñåîïýóéïé äéåôÝëåóáí õðü ôçí äýíáìéí ôçò óôùìõëßáò, õðü ôï êñÜôïò áãïñåýóåùò ðáôñéùôéêÞò, õðü ãüçôñïí öùíÞò áíôç÷ïýóçò ìÝ÷ñé åãêÜôùí êáñäßáò: "Åí ôù ðíåýìáôé ôïõ üñêïõ ôïýôïõ êáé ôçò ÌåãÜëçò ôáýôçò ÉäÝáò åßäïí ðÜíôïôå ôïõò ðëçñåîïõóßïõò ôïõ ¸èíïõò íá óõíÝñ÷ùíôáé äéÜ íá áðïöáóßóùóéí ïõ÷ß ðëÝïí ðåñß ôçò ôý÷çò ôçò ÅëëÜäïò áëë' ïëïêëÞñïõ ôïõ Åëëçíéêïý ¸èíïõò. Ðüóïí åðåèýìïõí íá Þóáí ðáñüíôåò óÞìåñïí ïé Ãåñìáíïß, ïé ÆáÀìçäåò, ïé Êïëïêïôñþíçäåò, ïé ôùí Üëëïôå åèíéêþí óõíåëåýóåùí ðëçñåîïýóéïé êáé áõôïß ïé äñáîÜìåíïé ôá üðëá Ýôé åðß ôù ãåíéêþ ôïýôù óêïðþ äéÜ íá óõíïìïëïãÞóùóé ìåô' åìïý ðüóïí åìáêñýíèçìåí ôçò ìåãÜëçò åêåßíçò êáé åõñõôÜôçò ðáôñßäïò éäÝáò, ôçí ïðïßáí åéò áõôü ôïõ ÑÞãá ôï ôñáãïýäé åßäïìåí êáôÜ ðñþôïí åêðåöñáóìÝíçí». Åðáì. Êõñéáêßäçò, Éóôïñßá ôïõ Óõã÷ñüíïõ Åëëçíéóìïý, ô. Á´, ÁèÞíá 1893, ó. 494. 3. ÌåãÜëç ÉäÝá êáé Áëõôñùôéóìüò «Ôï ôñßôï ÷áñáêôçñéóôéêü óôïé÷åßï ôçò êõâåñíÞóåùò ôïõ ÊùëÝôôç Þôáí ç ðñïâïëÞ ôçò "ÌåãÜëçò ÉäÝáò" ôïõ åëëçíéêïý Ýèíïõò, ôçò "áðïóôïëÞò" ðïõ åß÷å ç ÅëëÜò íá ëõôñþóåé üëïõò ôïõò áëýôñùôïõò ¸ëëçíåò óôï ðëáßóéï ìéáò ìåãÜëçò êáé éó÷õñÞò åëëçíéêÞò áõôïêñáôïñßáò, êáèþò êáé ôçò êáëëéÝñãåéáò ôçò åíôõðþóåùò üôé ç êõâÝñíçóç åèåùñïýóå ôçí ðñáãìáôïðïßçóç áõôïý ôïõ ïñÜìáôïò ðñùôáñ÷éêü ôçò ìÝëçìá êáé éåñü êáèÞêïí. ÊáðåôÜíéïé ôçò Ñïýìåëçò êáé ôçò âïñåßïõ ÅëëÜäïò, ðñïóêåßìåíïé óôïí ÊùëÝôôç, äéåíåñãïýóáí åðéäñïìÝò óôéò ôïõñêïêñáôïýìåíåò ôüôå áêüìç Èåóóáëßá êáé ¹ðåéñï, óôéò ïðïßåò ÷ñçóéìïðïéïýóáí åèåëïíôÝò êÜèå ðñïåëåýóåùò, ìåôáîý ôùí ïðïßùí êáé ðïëëïýò ëçóôÝò, ðñïóêåéìÝíïõò óôïõò êáðåôÜíéïõò. Ïé åðéäñïìÝò áõôÝò, ôéò ïðïßåò ï áëõôñùôéêüò Ôýðïò åðñüâáëëå ùò óõíÝ÷åéá ôïõ Áãþíïò ôçò Áíåîáñôçóßáò, åîáóöÜëéæáí á´) ôçí ðåñéïäéêÞ "åîáãùãÞ" ôïõ ðñïâëÞìáôïò ôçò ëçóôåßáò óôçí üìïñç ÷þñá êáé ôçí áíáêïýöéóç ôçò Óôåñåáò áðü ôá äåéíÜ ôçò ìåãÜëçò áõôÞò ìÜóôéãáò ôçò õðáßèñïõ, â´) ôçí éêáíïðïßçóç ôùí ðñïóêåéìÝíùí óôïõò êùëåôôéêïýò êáðåôÜíéïõò ëçóôþí êáé Üëëùí åèåëïíôþí åêôüò ôçò åëëçíéêÞò åðéêñÜôåéáò êáé åéò âÜñïò ôçò üìïñçò åðêñÜôåéáò êáé ã) ôÞí åíôýðùóç üôé ç êõâÝñíçóç ðñïùèïýóå ìå óèÝíïò ôç ÌåãÜëç ÉäÝá. Áðü ôéò Üìåóåò óõíÝðåéåò áõôÞò ôçò ðïëéôéêÞò Þóáí áöåíüò ç Ýîáñóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò ôçò ëçóôåßáò êáé áöåôÝñïõ ç óýíäåóç ôùí ëçóôþí ìå ôïí áëõôñùôéóìü êáé ç "áðïäï÷Þ" ôïõò ùò ôìÞìáôïò ôïõ áëõôñùôéêïý óôñáôïý ôïõ Ýèíïõò. Óýìðôùìá åíüò óïâáñüôåñïõ ðñïâëÞìáôïò, ðáñÜ óõíÝðåéá áõôÞò ôçò ðïëéôéêÞò -ôï ïðïßï üìùò Ýöåñå óôçí åðéöÜíåéá ç ðïëéôéêÞ ôïõ áëõôñùôéóìïý-, Þôáí ç ðñïöáíÞò áõôïåîáðÜôçóç ôïõ Ýèíïõò êáé ôçò çãåóßáò ôïõ êáé ç áðïäï÷Þ áõôÞò ôçò áõôïåîáðáôÞóåùò. ¹ôáí áõôÞ ç ðñþôç óïâáñÞ Üóêçóç ôïõ Ýèíïõò êáé ôçò çãåóßáò ôïõ óôçí öõãÞ áðü ôçí ðñáãìáôéêüôçôá ìå ôçí áðïäï÷Þ åíüò õðïêáôÜóôáôïõ åèíéêÞò áíáðôýîåùò». ÉùÜííçò Ó. Êïëéüðïõëïò, Éóôïñßá ôçò ÅëëÜäïò áðü ôï 1800, ô. Á´. Ôï ¸èíïò, ç Ðïëéôåßá êáé ç Êïéíùíßá ôùí ÅëëÞíùí, Èåóóáëïíßêç, ÂÜíéáò, 2000, óó. 140-141. 4. Ç êáôÜóôáóç óôçí ÅëëÜäá êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò Áíôéâáóéëåßáò ôïõ ¼èùíá (1833-1835) «¼ôáí ëïéðüí óôéò 25 Éáíïõáñßïõ / 6 Öåâñïõáñßïõ 1833 öèÜíåé ï ¼èùí óôçí ÅëëÜäá, óõíïäåõüìåíïò áðü ôá ôñßá ìÝëç ôçò áíôéâáóéëåßáò, ôïí Armansperg, ôïí Maurer êáé ôïí Heideck, âñßóêåé ôç ÷þñá óå ðëÞñç áíáñ÷ßá. [] ç ïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóç Þôáí áðü êÜèå Üðïøç áîéïèñÞíçôç. ÁëëÜ êáé ãåíéêÜ ç ôáìåéáêÞ êáôÜóôáóç ôïõ êñÜôïõò Þôáí ÷áþäçò. ¸ðñåðå íá ðëçñùèïýí ïé êáèõóôåñçìÝíïé áðü ôï 1827 ìéóèïß ôùí õðáëëÞëùí, ðïõ ùò ôï ôÝëïò ôïõ 1832 õðïëïãßæïíôáí óå 23.437.413 öïßíéêåò. ¸ðñåðå í' áðïæçìéùèïýí ôá íáõôéêÜ íçóéÜ ¾äñá,

"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 43

ÓðÝôóåò êáé ØáñÜ, ãéá íá êéíçèåß ôï åìðüñéï. Ïé áðïæçìéþóåéò áõôÝò õðïëïãßæïíôáí óå 5 åêáôïì. öñ. Åðßóçò Ýðñåðå íá åîïöëçèïýí ïé áðïæçìéþóåéò ôùí áãùíéóôþí, ðïõ ôéò åß÷å áíáãíùñßóåé ç óõíÝëåõóç ôçò ÔñïéæÞíáò êáé ðïõ áíÝâáéíáí óå 9.300.000 öñ. Åðßóçò Ýðñåðå íá êáôáâëçèïýí óôçí Ôïõñêßá áðïæçìßùóç 13.333.333 öñ. ãéá ôçí ðáñá÷þñçóç ôçò åðáñ÷ßáò Ëáìßáò óôá üñéá ôïõ íÝïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò. Åðßóçò Ýðñåðå íá åîïöëçèïýí êáé ìåñéêÝò Üëëåò ìéêñïðéóôþóåéò. Åêôüò áðü üëåò áõôÝò ôéò áðáéôÞóåéò, ôï åëëçíéêü êñÜôïò Ýðñåðå åõèýò ìåôÜ ôçí åãêáôÜóôáóç ôçò áíôéâáóéëåßáò í' áíôéìåôùðßæåé ôéò ôáêôéêÝò äáðÜíåò ôçò êñáôéêÞò ìç÷áíÞò, ôçò ðëçñùìÞò ôùí ôüêùí ôïõ äáíåßïõ ôùí 60 åêáô., ðïõ õðïëïãßæïíôáí óå 3.351.950 öñ., êáé ôçò õðçñåóßáò ôïõ ÷ñåùëõóßïõ ðïõ õðïëïãßæïíôáí óå 670.390 öñ». Áðüóôïëïò Å. Âáêáëüðïõëïò, ÍÝá ÅëëçíéêÞ Éóôïñßá, 1204-1985, óó. 210-211. 5. Ôï Óýíôáãìá ôïõ 1844 êáé ç óõíôáãìáôéêÞ ðïñåßá ôçò Åõñþðçò «Êáèéåñþíïíôáò Ýôóé ïõóéáóôéêÜ ôçí ê á è ï ë é ê Þ êáé -ìå ìßá óåéñÜ Üëëùí äéáôÜîåùí - ôçí Üìåóç øçöïöïñßá ãéá ôçí áíÜäåéîç ôçò ÂïõëÞò, ç ÅèíïóõíÝëåõóç ôçò 3çò Óåðôåìâñßïõ ðñùôïðïñïýóå, óå ó÷Ýóç ìå ôá éó÷ýïíôá óôéò ðåñéóóüôåñåò åõñùðáúêÝò ÷þñåò ôçò åðï÷Þò. Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ôçí ßäéá åðï÷Þ, Ýíáò ìüíï óôïõò 12 Âñåôáíïýò ðïëßôåò åß÷å äéêáßùìá øÞöïõ, åíþ óôç Ãáëëßá, ÷Üñç óôïõò ðåñéïñéóìïýò ôçò ôéìçìáôéêÞò øÞöïõ, ìüíï 170.000 ðïëßôåò øÞöéæáí óå óõíïëéêü ðëçèõóìü 32 åêáôïììõñßùí êáôïßêùí. Ç êáèïëéêÞ øçöïöïñßá - ôïõ Üññåíïò âåâáßùò ðëçèõóìïý- óôç ìåí Ãáëëßá êáèéåñþèçêå óå ìüíéìç âÜóç ìåôÜ ôï 1875, óôï ÂÝëãéï ôï 1893, óôç Íïñâçãßá ôï 1898, óôçí Áõóôñßá ôï 1907, óôç Óïõçäßá ôï 1909 óôçí Éôáëßá ôï 1912 êáé óôçí Áããëßá, ôçí êïéôßäá ôïõ êïéíïâïõëåõôéóìïý, ìüíï ìåôÜ ôïí Á´ Ðáãêüóìéï ðüëåìï». Í. ÁëéâéæÜôïò, ÅéóáãùãÞ óôçí åëëçíéêÞ óõíôáãìáôéêÞ Éóôïñßá, ÁèÞíá 1981, ó. 66. 6. Ç ëçóôïêñáôßá óôçí ÅëëÜäá á.Ïé ¸ëëçíåò ëçóôÝò «Ï ËçóôÞò. Ç ëçóôåßá ôçò Êáôåñßíçò åðáíÝöåñåí åðß ôïõ ôÜðçôïò ôï áéþíéïí åëëçíéêüí æÞôçìá, ôçí ëçóôåßáí. Êáé ìáæý ìå ôá äéÜöïñá ó÷üëéá äåí ðáñáëåßðåôáé êáé ç åêðïìðÞ áðåéëþí êáé ðá÷õôÜôùí ëüãùí. ÊáíÝíáò üìùò äåí áíåæÞôçóå ôçí áëÞèåéáí, ìéÜí áëÞèåéáí, ç ïðïßá åßíáé åëëçíéêÞ êáé éóôïñéêÞ äéÜ ôçí ÅëëÜäá. Êáíåßò äåí åîåêáèÜñéóå ôá ðñÜãìáôá. ÊÜèå ÷þñá Ý÷åé êáé áðü åí äéáêñéôéêüí, êáé ç ÅëëÜò ôçí ëçóôåßáí. Äåí çìðïñåß íá õðÜñîç ÅëëÜò äß÷ùò ëçóôÜò, äß÷ùò êëáñß, äß÷ùò âáóéëåßáí ôïõ âïõíïý. Ç ÅëëçíéêÞ ëçóôåßá, æõìùìÝíç ìå ôá éåñþôåñá åèíéêÜ êáôïñèþìáôá, äåí åßíáé äõíáôüí íá ôåñìáôßóç ôçí ðáñÜäïóéí. Êáé ï ÌðáìðÜíçò, ï Ãéáãêïýëáò êáé ïé ëïéðïß âáóéëåßò ôùí ïñÝùí êñáôïýí ìå áõôáðÜñíçóéí ôçí ÅëëçíéêÞí ðáñÜäïóéí [] Êáè' çí åðï÷Þí, ìÝóá åéò ôçí ðíéãçñÜí êßíçóéí ôùí ðüëåùí êáé åéò ôá ðëáêüóôñùôá ôùí ÷ñçìáôáãïñþí ôùí ïé äéÜöïñïé õëéóôáß êáôáêëÝâïõí ôïí êüóìïí êáé áóùôåýïõí åéò ôá êáìðáñÝ, óÜò åñùôþ, ðþò íá ìçí åßíå åõ÷áñéóôüôåñïé êáé óõìðáèçôéêþôåñïé ïé ëçóôáß ôùí ïñÝùí, ïé ïðïßïé ëçóôåýïõí áëëÜ äåí êëÝâïõí, ëçóôåýïõí áëëÜ äåí áóùôåýïõí, ëçóôåýïõí äéÜ íá ðáíôñÝøïõí ôá ïñöáíÜ; Éäïý ôï äéáêñéôéêüí ôçò ÅëëçíéêÞò ëçóôåßáò. Åãêëåßåé ìÝóá åéò ôá Ýñãá ôçò ìßáí óåéñÜí öéëáíèñùðéêþí êáé éððïôéêþí ðáñáóôÜóåùí. Êáé åíáíôßïí ìéÜò ôïéáýôçò ðáëëçêáñéÜò, ìá ôïí Èåüí, èåùñþ åãêëçìáôéêüí êáé áíôåèíéêüí êáé áíèåëëçíéêüí ôï Ýñãïí ôïõ ê. Êïíäýëç, ôçò êéíçôïðïéÞóåùò äçëáäÞ üëùí ôùí äõíÜìåùí êáôÜ ôùí âáóéëÝùí ôïõ âïõíïý. ¸ííïéá óáò üìùò, êáé ï èåüò ôïõ Ïëýìðïõ óþæåé ôïõò ðéóôïýò ôïõ. ÓÙÖÑÏÍÉÏÓ". Åöçìåñßò ôùí Âáëêáíßùí, ö. 27-2-1925, óôï Èåüä. Á. ÍçìÜò, "Ç ëçóôïêñáôßá óôç ÂïñåéïäõôéêÞ Èåóóáëßá áðü ôçí áðåëåõèÝñùóÞ ôçò (1881) Ýùò ôï 1930 ðåñßðïõ", ÔñéêáëéíÜ, 20 (2000), ó. 188. â. Ç ëçóôåßá ùò Ýêöñáóç áíôéðáñÜèåóçò «Ùóôüóï, ç ó÷åäüí èåóìïèåôçìÝíç [] ôïýôç Ýêöñáóç áíôéðáñÜèåóçò óôçí êáèåóôçêõßá ôÜîç

"!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 44

êáé ôéò áãñïôéêÝò êïéíùíßåò ðïõ õðïôÜóóïíôáé ó' áõôÞí, äåí åßíáé ìïíáäéêü öáéíüìåíï óôç íåüôåñç éóôïñßá ôçò ÅëëÜäáò. Ç óçìáíôéêÞ áíÜðôõîç ðïõ ãíùñßæåé ç ëçóôåßá áðü ôïí êáéñü ôçò äçìéïõñãßáò ôïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò ùò ôéò áñ÷Ýò ôïõ áéþíá ìáò, äåí áðïôåëåß ðáñÜ ôç óõíÝ÷éóç ôçò êëÝöôéêçò êáé áñìáôïëßôéêçò ðáñÜäïóçò, ðïõ, êé áõôÞ ìå ôç óåéñÜ ôçò, ðçãÜæåé áðü ôçí ðáìðÜëáéç ðáñÜäïóç ôçò ëçóôåßáò óôá ÂáëêÜíéá êáé ôç Ì. Áóßá». ÓôÜèçò ÄáìéáíÜêïò, ÐáñÜäïóç áíôáñóßáò êáé ëáúêüò ðïëéôéóìüò. Ìôöñ. Ã. Óðáíüò, ÁèÞíá, ÐëÝèñïí, 1987, ó. 75. ã. Ëçóôåßá êáé "ÓôñáôéùôéêÞ æùÞ" Þ "Êüôá ðÞôá" "Ï óôñáôéþôçò åßíáé ðáíôá÷ïý Üíèñùðïò ìåôáâáôéêüò· óÞìåñïí ç õðçñåóßá ôïí êáëåß åéò ðüëéí, áýñéïí ç áíÜãêç ôïí óôÝëëåé åéò ðëïßïí, Þ êáé åéò ôçí êïñõöÞí âïõíïý. [...] ÅðïìÝíùò èá áðïìáêñõíèÞ áðü ôïí óôñáôþíá üðïõ Ý÷åé ôçí êëßíçí ôïõ, êáé èá óôåñçèÞ ôçí åõêïëßáí ôïõ óõóóéôßïõ, ôï ïðïßïí ôïí ôñÝöåé üëçí ôçí ÞìÝñáí ìå ìüíïí äåêáÝî ëåðôÜ. Ç ìåôáâáôéêÞ õðçñåóßá ôïõ áíèñþðïõ áõôïõ åìðïñåß íá åßíáé êáé ìéáò çìÝñáò, åìðïñåß üìùò íá äéáñêÝóç êáé ôñåéò êáé åî ìÞíáò· áëëÜ êáé ìéáò áí åßíáé çìÝñáò, ç óõíôÞñçóéò ôïõ óôñáôéþôïõ áðïâáßíåé ðñïâëçìáôéêÞ åéò ôïéáýôçí ðåñßóôáóéí. Ç ÊõâÝñíçóéò ôçò ÅëëÜäïò ÷ïñçãåß åéò ôïí óôñáôéþôçí äé' åêÜóôçí çìÝñáí ìåôáâáôéêÞò õðçñåóßáò äåêáôÝóóáñá ëåðôÜ ùò åðéìßóèéïí. Ôá äåêáôÝóóáñá áõôÜ ðñïóôéèÝìåíá åéò ôá Üëëá äåêáÝî ôïõ óõóóéôßïõ, êÜìíïõí ôñéÜêïíôá· êáé üëá áõôÜ ôá ôñéÜêïíôá áìöéâÜëëù áí áñêïýí åéò ÊéíÝæïí, êáé ü÷é åéò Åõñùðáßïí, íá æÞóç ìßáí çìÝñáí. Ùò åê ôïýôïõ åéò ôçí ÅëëÜäá, êáèþò êáé åéò ðïëëÜ Üëëá ÊñÜôç, ï ìåôáâáôéêüò óôñáôéþôçò åõñßóêåôáé öïñôùìÝíïò åéò ôçí ñÜ÷çí ôïõ ðïëßôïõ. Ï ðïëßôçò, êáôÜ íüìïí óéùðçëüí êáé ðáñÜëïãïí, Üãñáöïí üìùò, åßíáé çíáãêáóìÝíïò íá ôù ðáñá÷ùñÞóç óôÝãçí êáé ôñïöÞí. Åéò ôáò ðüëåéò, üðïõ ó÷åäüí ðÜíôïôå õðÜñ÷ïõí óôñáôþíåò êáé óôñáôéþôáé Üëëïé, ôï êáêüí ôïýôï óðáíßùò Ýñ÷åôáé, áëë' åéò ôá ÷ùñßá óõìâáßíåé óõ÷íüôáôá, êáé ìÜëéóôá åéò ôçí ÅëëÜäá, ôçò ïðïßáò ôá âïõíÜ êáé áé êïéëÜäåò äåí ðáýïõí áêüìç íá áéìáôþíôáé áðü ôþí ëçóôþí ôá êáêïõñãÞìáôá. Ï ÷ùñéêüò ëïéðüí, ï ìÜëëïí öïñïëïãïýìåíïò, öïñïëïãåßôáé êáô' áíÜãêçí êáé áðü ôïí óôñáôéùôçí éäéáéôÝñùò, äéÜ ôçí óõíôÞñçóéí ôïõ ïðïßïõ ðëçñþíåé üìùò åéò ôçí ÊõâÝñíçóéí ðïëëïýò Üëëïõò öüñïõò. Áí ï ìåôáâáôéêüò óôñáôéþôçò, ï åéò ôçí ñÜ÷çí ôïõ ðïëßôïõ, Þ ìÜëëïí åéðåßí ôïõ ÷ùñéêïý, öïñôùìÝíïò, Þôïí åéò èÝóéí íá åííïÞóç ôçí èÝóéí ôïõ, ç "êüôá ðÞôá" äåí èá åß÷å ôçí áðáßóéïí åêåßíçí óçìáóßáí, ç ïðïßá áíáôñé÷éÜæåé ôïí ÷ùñéêüí. Äåí åßíáé äõóôõ÷þò åéò èÝóéí íá ôçí åííïÞóç, äéüôé ïýôå áíþôåñïò ðïôÝ ôïõ ôçí áðÝäåéîåí, ïýôå íüìïò ôéò ôïõ ôçí åîÞãçóåí áð' åíáíôßáò ç óõíÞèåéá ôïí Ýêáìå íá èåùñÞ ùò äéêáßùìá ôïõ ü,ôé âëÝðåé íá åîáêïëïõèþ ãéíüìåíïí ÷ùñßò êáììßáí öéëïíåéêßáí. Áö' ïõ äå Üðáî åèåþñçóå äéêáßùìÜ ôïõ ôï íá óõíôçñÞôáé áðü ôïí ðïëßôçí êáôÜ ôçí ìåôáâáôéêÞí ôïõ õðçñåóßáí, åðüìåíïí Þôï üôé ôï äéêáßùìá áõôü çèÝëçóå êáé íá áóêÞóç üóïí ôï äõíáôüí ìå ôñüðïí óõìöÝñïíôá åéò áõôüí. Ï óôñáôéþôçò Ýãéíåí áðáéôçôéêüò, ï ÷ùñéêüò äåí åôüëìçóå íá áíôéóôáèÞ, êáé ôïéïõôïôñüðùò Üìá óôñáôéùôéêüí áðüóðáóìá öèÜóç åéò ÷ùñßïí, êáé Üìá äéáíåìçèþóé ôá êáôáëýìáôá, ï ÷ùñéêüò, ï äå÷üìåíïò Ýíá Þ äýï óôñáôéþôáò, çîåýñåé üôé ç êüôá ôïõ, ôçí ïðïßáí áõôüò åëõðåßôï íá öÜãç, ðñÝðåé íá èõóéáóèÞ, êáé ðÞôá ðñÝðåé áìÝóùò íá åôïéìáóèÞ. Ç óõíÞèåéá, ç ôÜîéò, ï êáíþí, åßíáé áõôüò. ÁëçèÝóôáôïí üìùò åßíáé üôé êáé ï ôïéïýôïò êáíþí Ý÷åé ôáò åîáéñÝóåéò ôïõ». Ç ÓôñáôéùôéêÞ ÆùÞ åí ÅëëÜäé. ×åéñüãñáöïí ¸ëëçíïò õðáîéùìáôéêïý. ÅðéìÝëåéá Mario Vitti, ÁèÞíá, ÅñìÞò, 1977, óó. 111-112. 7. Ç áíôßäñáóç åíáíôßïí ôïõ âáóéëéÜ ¼èùíá «Áðü ôï 1861 ôï áíôéðïëéôåõôéêü ñåýìá êáèçìåñéíÜ ìåãÜëùíå· ç êáôÜóôáóç äåí Þôáí ðëÝïí åêñçêôéêÞ ìüíïí óôçí ÁèÞíá, áëëÜ êáé óôéò ðåñéóóüôåñåò åðáñ÷ßåò []. Óôï ìåôáîý óôçí ÁèÞíá ìåãÜëùíå ç áíôßäñáóç ü÷é ìüíï ôçò íåïëáßáò áëëÜ êáé ðïëëþí áîéùìáôéêþí åíáíôßïí ôïõ ¼èùíïò, ôïí ïðïßï êáôçãïñïýóáí üôé ðáñáâßáæå ôï Óýíôáãìá, êáèéåñþíïíôáò óýóôçìá äåóðïôéêü, üôé äåí Üöçíå íá éäñõèåß åèíïöõëáêÞ (äçë. íá ìïéñáóôïýí óå üëïõò ôïõò ðïëßôåò üðëá), êáé

""

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 45

üôé Üöçíå åêêñåìÝò ôï æÞôçìá ôïõ äéáäü÷ïõ ôïõ èñüíïõ. Ç êáôÜóôáóç åíôÜèçêå áêüìç ðåñéóóüôåñï ôï ÌÜéï , üôáí Ýöèáóå óôçí êõâÝñíçóç êáôáããåëßá ãéá ýðáñîç óõíùìïóßáò åíáíôßïí ôïõ êáèåóôþôïò []. Êáé åíþ ç êáôÜóôáóç êáèçìåñéíÜ ïîõíüôáí, óôéò 6 Óåðôåìâñßïõ ç ðñùôåýïõóá áíáóôáôþèçêå áðü ôç äïëïöïíéêÞ áðüðåéñá åíáíôßïí ôçò âáóßëéóóáò Áìáëßáò». ÅêäïôéêÞ Áèçíþí, Éóôïñßá ôïõ Åëëçíéêïý ¸èíïõò, ô. ÉÃ´. Íåþôåñïò Åëëçíéóìüò áðü ôï 1833 ùò ôï 1881, ÁèÞíá 1977, óó. 188-189. 8. Ç ÐñïêÞñõîç ôïõ âáóéëéÜ Ãåùñãßïõ Á´ ðñïò ôïí Åëëçíéêü Ëáü (19 Ïêùâñßïõ 1863) «¸ëëçíåò, Áíáâáßíùí ôïõ èñüíïõ, åö' ïí ìå åêÜëåóå ç øÞöïò õìþí, áéóèÜíïìáé ôçí áíÜãêçí, üðùò áðåõèýíù õìßí ëüãïõò ôéíÜò. Ïýôå äåîéüôçôá ïýôå íïõí äåäïêéìáóìÝíïí öÝñù åéò õìÜò^ ðñïóüíôá ôïéáýôá ïõäÝ íá ðñïóäïêÜôå åäýíáóèå áðü ôçò çëéêßáò ìïõ. Áëë' üìùò öÝñù õìßí ðåðïßèçóéí êáé áöïóßùóéí åéëéêñéíÞ, ìåôÜ âáèåßáò ðßóôåùò åéò ôçí åí ôù ìÝëëïíôé ôáõôüôçôá ôçò ôý÷çò åìïý ôå êáé õìþí. Õðüó÷ïìáé õìßí í' áöéåñþóù ôçí æùÞí ìïõ óýìðáóáí õðÝñ ôçò åõôõ÷ßáò õìþí. Ïõ ìüíïí èÝëù óåâáóèÞ êáé ôçñÞóåé ôïõò Íüìïõò õìþí êáé ðñïðÜíôùí ôï Óýíôáãìá, ôïí áêñïãùíéáßïí ëßèïí ôïõ íÝïõ åëëçíéêïý ðïëéôåýìáôïò, áëëÜ èÝëù óåâáóèÞ êáé èÝëù áóêçèÞ, üðùò áãáðþ ôïõò èåóìïýò õìþí, ôá Þèç êáé ôçí ãëþóóáí õìþí, ðáí ü,ôé õìåßò áõôïß ëáôñåýåôå, ùò Þäç áãáðþ õìÜò áõôïýò. ÐáñáêáëÝóù äå ôïõò áñßóôïõò êáé äåîéùôÜôïõò ôùí ðáñ' õìßí áíäñþí, ßíá óõíôá÷èþóé ðåñß åìÝ, ÷ùñßò íá åìâëÝøùóéí åéò ðñïãåíåóôÝñáò ðïëéôéêÜò äéáöïñÜò. Ôç íïÞìïíé êáé ðåöùôéóìÝíç óõíáñùãÞ áõôþí èÝëù ðñïóðáèÞóåé, üðùò áíáðôýîù ôá ðáíôïåéäÞ áãáèÜ óðÝñìáôá êáé ôïõò õëéêïýò ðüñïõò, ïõò ðáñÝ÷åé ç ùñáßá ðáôñßò õìþí êáé åìïý ãåíïìÝíç åö' åîÞò. Ï óêïðüò ôçò öéëïäïîßáò ìïõ Ýóåôáé ïýôïò, íá êáôáóôÞóù ôçí ÅëëÜäá, åö' üóïí áð' åìïý åîÞñôçôáé, ðñüôõðïí âáóéëåßïõ åí ôç ÁíáôïëÞ. Ï Ðáíôïäýíáìïò, éó÷õñüò åí ôç áóèåíåßá áíáäåéêíýìåíïò, ÷åéñáãùãÞóåé ìå åí ôáéò ðñïóðáèåßáéò ìïõ· åßèå ìçäÝðïôå åðéôñÝøåé, üðùò ëçóìïíÞóù ôáò ðáíäÞìïõò õðïó÷Ýóåéò áò Ýäùêá óÞìåñïí. Åðß ôïýôïéò éêåôåýù ôïí Èåüí çìþí, ßíá óêÝðç çìÜò õðü ôçí áãßáí êáé óùôÞñéïí óêÝðçí áõôïý. Ãåþñãéïò». Óð. Â. Ìáñêåæßíçò, ÐïëéôéêÞ Éóôïñßá ôçò ÍåùôÝñáò ÅëëÜäïò, ô. Â´. Ç ÓõíôáãìáôéêÞ Âáóéëåßá, 1863-1909, ÁèÞíá, ÐÜðõñïò, 1966, óó. 13-14. 9. Ôï ØÞöéóìá ôçò ÂïõëÞò ôçò ÅðôáíÞóïõ ãéá ôçí ¸íùóç ìå ôçí ÅëëÜäá «ØÇÖÉÓÌÁ Ç ÂÏÕËÇ ÔÇÓ ÅÐÔÁÍÇÓÏÕ Åêëå÷èåßóá óõíåðåßá ðñïóêëÞóåùò ôçò ÐñïóôÜôéäïò ÄõíÜìåùò êáé óõíåëèïýóá üðùò ïñéóôéêþò áðïöáíèÞ ðåñß ôçò ÅèíéêÞò áðïêáôáóôÜóåùò ôïõ Éïíßïõ ëáïý^ ðéóôþò äå åêäçëïýóá ôïí äéÜðõñïí ðüèïí êáé ôçí áíÝêáèåí óôáèåñÜí áõôïý èÝëçóéí, êáé óõìöþíùò ðñïò ôáò ðñïçãçèåßóáò åõ÷Üò êáé äéáêçñýîåéò ôùí åëåõèÝñùí Éïíßùí Âïõëþí ØÇÖÉÆÅÉ Áé ÍÞóïé ÊÝñêõñá, Êåöáëëçíßá, ÆÜêõíèïò, ËåõêÜò, ÉèÜêç, Êýèçñá, Ðáîïß êáé ôá åîáñôÞìáôá áõôþí åíïýíôáé ìåôÜ ôïõ Âáóéëåßïõ ôçò ÅëëÜäïò, üðùò åóáåß áðïôåëþóéí áíáðüóðáóôïí áõôïý ìÝñïò åí ìéá êáé áäéáéñÝôù ðïëéôåßá õðü ôï Óõíôáãìáôéêüí ÓêÞðôñïí ôçò Áõôïý Ìåãáëåéüôçôïò ôïõ ÂáóéëÝùò ôùí ÅëëÞíùí Ãåùñãßïõ Á´, êáé ôùí äéáäü÷ùí Áõôïý. ÅãÝíåôï åí ôù Âïõëåõôçñßù. Êåñêýñá ôç êã´ Óåðôåìâñßïõ ôïõ Óùôçñßïõ ¸ôïõò áùîã´». ÅêäïôéêÞ Áèçíþí, Éóôïñßá ôïõ Åëëçíéêïý ¸èíïõò, , ô. ÉÃ (1833-1881), ÁèÞíá 1977, ó. 233. 10. Ôï óýíôáãìá ôïõ 1864 «Áîßæåé íá åðéóçìÜíïõìå åäþ üôé ôï Óýíôáãìá ôïõ 1864, ìå ôï ïðïßï åéóÜãåôáé ç âáóéëåõïìÝíç äçìïêñáôßá áíôß ôçò ùò ôüôå óõíôáãìáôéêÞò ìïíáñ÷ßáò, Ýìåéíå ó÷åäüí ôï ßäéï (áí åîáéñÝóåé

"#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 46

êáíåßò ôéò åðïõóéþäåéò ðñïóèÞêåò êáé ìåôáâïëÝò êáôÜ ôéò áíáèåùñÞóåéò ôïõ 1911 êáé 1952) ùò ôçí 21 Áðñéëßïõ 1967. Óôï íÝï óýíôáãìá, ìïëïíüôé åßíáé êáôáöáíåßò ïé åðéäñÜóåéò ôïõ ðáëéüôåñïõ, åßíáé äéÜ÷õôç ç ðíïÞ ôïõ åêäçìïêñáôéóìïý ôïõ ðïëéôåýìáôïò: üëåò ïé åîïõóßåò ðçãÜæïõí áðü ôï Ýèíïò· ï ôßôëïò "âáóéëåýò ôçò ÅëëÜäïò" áíôéêáèßóôáôáé ìå ôï "âáóéëåýò ôùí ÅëëÞíùí", äçëáäÞ ç "åëÝù Èåïý" ìïíáñ÷ßá ôïõ ¼èùíá ìå ôçí "åëÝù Ýèíïõò" âáóéëåßá ôïõ Ãåùñãßïõ Á´· ï âáóéëåýò èåùñåßôáé áíåýèõíïò êáé áðáñáâßáóôïò åí áíôéèÝóåé ðñïò ôïõò õðïõñãïýò ïé ïðïßïé åßíáé õðåýèõíïé· êáèéåñþíåôáé ç êáèïëéêÞ øçöïöïñßá, åíþ áêüìç óôá ðåñéóóüôåñá Üëëá åõñùðáúêÜ êñÜôç ôï äéêáßùìá øÞöïõ ðåñéïñéæüôáí óôïõò ïéêïíïìéêÜ éó÷õñüôåñïõò· èåóðßæåôáé ç ìïíÞñçò êáé ìüíç âïõëÞ· áíáãíùñßæïíôáé êáé êáôï÷õñþíïíôáé ôá áôïìéêÜ äéêáéþìáôá ôïõ óõíÝñ÷åóèáé êáé óõíåôáéñßæåóèáé. Ôüôå áêüìç ãéá ðñþôç öïñÜ êáèéåñþíåôáé ç áíåîáñôçóßá ôçò äéêáóôéêÞò åîïõóßáò êáé êáôï÷õñþíåôáé ìå ôçí éóïâéüôçôá êáé ìïíéìüôçôá ôùí äéêáóôþí. Ïé Üëëïé äçìüóéïé õðÜëëçëïé äåí óõìðåñéëáìâÜíïíôáé óôçí áíèñùðéóôéêÞ áõôÞ äéÜôáîç, áëëÜ åîáêïëïõèïýí íá ðáýïíôáé ìå ôçí áíÜëçøç ôçò åîïõóßáò áðü Üëëï ðïëéôéêü êüììá êáé áíôéêáèßóôáíôáé áðü ôïõò ïðáäïýò ôïõ. Ôï óýíôáãìá üìùò ôïõ 1864 äåí êáèéÝñùíå ñçôþò ôï êïéíïâïõëåõôéêü ðïëßôåõìá. Áõôü Üñ÷éóå íá åöáñìüæåôáé ìåôÜ ôçí 11 Áõãïýóôïõ 1875, ïðüôå ï Ãåþñãéïò Á´ óôïí ëüãï ôïõ èñüíïõ -êáô' åðßäñáóç ôïõ ðñùèõðïõñãïý ôïõ ×áñ. Ôñéêïýðç- âåâáßùóå üôé ôï äéêáßùìá ó÷çìáôéóìïý êõâåñíÞóåùò èá åß÷áí åêåßíïé ïé ðïëéôéêïß Üíäñåò ðïõ èá åß÷áí ôçí äåäçëùìÝíçí ðñïò áõôïýò åìðéóôïóýíçí ôçò ðëåéïíïøçößáò ôùí áíôéðñïóþðùí ôïõ Ýèíïõò». Áðüóôïëïò Å. Âáêáëüðïõëïò, ÍÝá ÅëëçíéêÞ Éóôïñßá, 1204-1985, óó. 261-262. 11. Ôá êüììáôá êáôÜ ôçí ðñþôç ðåñßïäï ôçò âáóéëåßáò ôïõ Ãåùñãßïõ Á´ 11á. « ¼ôáí ï âáóéëéÜò Ãåþñãéïò ôùí ÅëëÞíùí Ýöèáóå óôçí ÅëëÜäá, äéáðßóôùóå üôé åß÷å íá áíôéìåôùðßóåé ôÝóóåñá êýñéá êüììáôá. Ôïõ åíüò áñ÷çãüò Þôáí ï Âïýëãáñçò, ï çãÝôçò ôçò åîÝãåñóçò ôïõ 1862. ¸íá äåýôåñï êüììá åß÷å åðéêåöáëÞò ôïí ÁëÝîáíäñï Êïõìïõíäïýñï, äéêçãüñï áðü ôç ÌÜíç, Üíèñùðï ìå åîáéñåôéêÞ åõöõßá, ðïõ üôáí åß÷å ðåñÜóåé áðü ôï õðïõñãåßï Ïéêïíïìéêþí óôçí ðñþôç êõâÝñíçóç Âïýëãáñç åß÷å êÜíåé êáôÜ÷ñçóç ôçò ñïõóöåôïëïãßáò åõíïþíôáò ôïõò ðñïóôáôåõìÝíïõò ôïõ. Ôï ôñßôï êüììá åß÷å çãÝôç ôïí Èñáóýâïõëï ÆáÀìç áðü ôá ÊáëÜâñõôá, ãéï ôïõ ïñìçôéêïý Þñùá ôçò ÅðáíÜóôáóçò. Ï ÆáÀìçò üìùò ï ßäéïò Þôáí Ýíáò óõíåóôáëìÝíïò ðïëéôéêüò ðïõ åõíïïýóå ôçí ôÞñçóç ìåôñéïðáèïýò ðïëôéêÞò ôüóï óôá åóùôåñéêÜ üóï êáé óôá åîùôåñéêÜ æçôÞìáôá. Ôï ôÝôáñôï êüììá åß÷å áñ÷çãü ôïí Åðáìåéíþíäá Äåëçãåþñãç, äéêçãüñï êáé âïõëåõôÞ áðü ôï Ìåóïëüããé, ðïõ äéáêñéíüôáí ãéá ôç ñçôïñéêÞ ôïõ äåéíüôçôá êáé åß÷å õðïóôçñé÷ôÝò áíÜìåóá óôïõò íÝïõò áîéùìáôéêïýò êáé ôïõò öïéôçôÝò ðïõ åß÷áí åðçñåáóôåß áðü ôéò äõôéêÝò öéëåëåýèåñåò éäÝåò. Ôá ôÝóóåñá áõôÜ êüììáôá, óõíáóðéóìïß ðñïóùðïðáãþí ïìÜäùí, óõíÝ÷éæáí ôéò ðáñáäüóåéò ôùí ðáëáéþí ðåëáôåéþí êáé äåí êáôÜöåñáí íá ãßíïõí êüììáôá ìå áñ÷Ýò. Ìåãáëýôåñç óðïõäáéüôçôá áðü ôï êïììáôéêü ðñüãñáììá åß÷å íá êáôÝ÷åé êáíåßò ôçí åîïõóßá ðñéí áðü ôéò åêëïãÝò êáé Ýôóé, êÜíïíôáò ÷ñÞóç ôçò ñïõóöåôïëïãßáò áðü ôïõò êõâåñíçôéêïýò èþêïõò, íá åîáóöáëßæåé êÜðïéá ðëåéïøçößá óôéò êÜëðåò. ÐñáãìáôéêÜ üëá ôá êüììáôá, êáé ïé ïìÜäåò ðïõ ôá áðïôåëïýóáí, óõíáãùíßæïíôáí ðïéïò èá Ý÷åé ôçí ôéìÞ íá ðåôý÷åé óôü÷ïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò üëïé ôïõò ãåíéêÜ óõìöùíïýóáí. Óôá èÝìáôá ôçò åóùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò óðáñÜóóïíôáí ÷ùñßò ôåëåéùìü ãéá áóÞìáíôá èÝìáôá. Óôá æçôÞìáôá ôçò åèíéêÞò ðïëéôéêÞò üëïé ôïõò Þôáí ïðáäïß ôçò ÌåãÜëçò ÉäÝáò, áëëÜ âßáéåò öéëïíéêßåò åðéêñáôïýóáí ó÷åôéêÜ ìå ôï äñüìï êáé ôç ÷ñïíéêÞ óôéãìÞ ôçò õëïðïßçóÞò ôçò. Ìåñéêïß åõíïïýóáí ìßá ðñïóùðéêÞ ðïëéôéêÞ öéëßáò áðÝíáíôé óôçí Ôïõñêßá. Åðéäßùêáí åðßóçò íá äéáôçñçèïýí êáé íá áíáðôõ÷èïýí ïé åèíéêïß ðëïõôïðáñáãùãéêïß ðüñïé êáé íá áíáæçôçèåß, ðñïò ôï ðáñüí ôïõëÜ÷éóôïí, ç äéåýñõíóç ôùí óõíüñùí ôçò ÅëëÜäáò ìå äéðëùìáôéêÜ ìÝóá.´Áëëïé ðÜëé, åðéäéþêïíôáò êáèÝíáò ìå ôïí ôñüðï ôïõ ãñçãïñüôåñá áðïôåëÝóìáôá, åíèÜññõíáí ôéò ìõóôéêÝò åôáéñåßåò êáé ôá áíáôñåðôéêÜ êéíÞìáôá êáôÜ ôïõ ôïõñêéêïý æõãïý. ÁõôÞ Þôáí ç ðïëéôéêÞ ðïõ õðïóôÞñéæå ï Êïõìïõíäïýñïò, üðùò êáé ïé Âïýëãáñçò êáé Äåëçãéþñãçò êáôÜ

"$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 47

êáéñïýò. ´Ïëïé íüìéæáí üôé ç áðüêôçóç ôùí Éïíßùí íÞóùí èá Üíïéãå ìßá íÝá åðï÷Þ åäáöéêþí ðñïóáñôÞóåùí êáé ï êáèÝíáò ðßóôåõå ïëüøõ÷á ìå ôïí äéêü ôïõ ôñüðï üôé ç êáôÜóôáóç óôçí Åõñþðç åîåëéóóüôáí åõíïúêÜ ãéá ôçí ÅëëÜäá». D. Dakin, H åíïðïßçóç ôçò ÅëëÜäáò 1770-1923, ÁèÞíá 1989, óó.154-155. 11â. «Åéäéêüôåñá, ç ìåãáëýôåñç ðïëéôéêÞ óýãêñïõóç óôéò ôñåiò ðñþôåò äåêáåôßåò ôçò ìåôáðåëåõèåñùôéêÞò ðåñéüäïõ ãéíüôáí áíÜìåóá óôéò óõãêåíôñùôéêÝò ðñïóðÜèåéåò ôçò ìïíáñ÷ßáò êáé ôéò êåíôñüöõãåò ôÜóåéò ôùí äéáöüñùí íôüðéùí ïëéãáñ÷éþí, ðïõ ðñïóðáèïýóáí íá äéáôçñÞóïõí ôï åßäïò ôçò áõôïíïìßáò ðïõ áðïëÜìâáíáí óôá ÷ñüíéá ôçò åðáíÜóôáóçò, ôüôå ðïõ êõñéïëåêôéêÜ äåí õðÞñ÷å êåíôñéêÞ êõâÝñíçóç. Áð áõôÞ ôç óêïðéÜ ïé "äçìïêñáôéêÝò åðáíáóôÜóåéò" ôïõ 1844 êáé ôïõ 1862, ðïõ ðåñéüñéóáí ôéò åîïõóßåò ôïõ óôÝììáôïò êáé åíßó÷õóáí ôá ðïëéôéêÜ êüììáôá, äåí ìðïñïýí íá èåùñçèïýí ëáúêÝò íßêåò. ¹ôáí áðëÜ êáé ìüíï ðñïóðÜèåéåò ôùí íôüðéùí ïëéãáñ÷éþí íá õðïíïìåýóïõí ôéò áðïëõôáñ÷éêÝò ôÜóåéò ôçò âáâáñéêÞò ìïíáñ÷ßáò. ¼ðùò êáé óôç óýãêñïõóç óôÝììáôïò-áñéóôïêñáôßáò óôçí Åõñþðç ôïõ Ancient Regime, ïé Ýëëçíåò êïôóáìðÜóçäåò, üôáí ðéá óõíåéäçôïðïßçóáí ðþò ç êñáôéêÞ åðÝêôáóç Þôáí áíáðüöåõêôç, ðñïóðÜèçóáí í' áíôéóôáèìßóïõí ôçí áðþëåéá ôçò ôïðéêÞò ôïõò áõôïíïìßáò åëÝã÷ïíôáò ôï êñÜôïò áðü ìÝóá». Í. ÌïõæÝëçò, ÍåïåëëçíéêÞ Êïéíùíßá. ¼øåéò õðáíÜðôõîçò, ÁèÞíá, ÅîÜíôáò, 1978, óó. 36-37. 11ã. «Ôá ïíüìáôá ôùí êïììÜôùí ðïõ ëåéôïýñãçóáí óôçí ðåñßïäï ôïõ ¼èùíá äåß÷íïõí Ýôóé ìéá áðüëõôç áóõíÜöåéá ðñïò ôéò êïéíùíéêÝò êáé éäåïëïãéêÝò äéáöïñïðïéÞóåéò ìÝóá óôç ÷þñá: ôï Áããëéêü Êüììá, ôï Ãáëëéêü, ôï Ñùóéêü. Áõôü Þôáí ðïëý öõóéêü ãéá üóïí êáéñü ôá êüììáôá ìÜ÷ïíôáí ôï ìïíÜñ÷ç ãéá ôçí åîïõóßá êáé ï ëáüò äåí øÞöéæå. Êõñßáñ÷ïò èåóìéêüò ðáñÜãïíôáò êé áíþôáôï êÝíôñï ðïëéôéêþí áðïöÜóåùí, ôï óôÝììá åß÷å ãåííçèåß áðü ôçí ïìïöùíßá ôùí îÝíùí ðñïóôáôþí. Ç äéÜëõóç áõôÞò ôçò ïìïöùíßáò èá ìðïñïýóå íá óêïñðßóåé êáé ôç äýíáìç ôïõ óôÝììáôïò. Ôá êüììáôá Þôáí ëïéðüí áíáãêáóìÝíá íá ðïëåìïýí ôïí ¼èùíá ðáßñíïíôáò èÝóç áíÜëïãá ìå ôéò äéáìÜ÷åò áíÜìåóá óôïõò ôñåéò ðñïóôÜôåò, áëçèéíÝò Þ öáíôáóôéêÝò, åìöáíåßò Þ ëáíèÜíïõóåò. Ôá êüììáôá áðÝêôçóáí óôáäéáêÜ Ýíá ìåñßäéï ïõóéáóôéêÞò ðïëéôéêÞò äýíáìçò ìå ôç ìåôáâïëÞ ôïõ êáèåóôþôïò ðñþôá óå óõíôáãìáôéêÞ ìïíáñ÷ßá õðü ôïí ¼èùíá ôï 1843, ýóôåñá óå êïéíïâïõëåõôéêÞ äçìïêñáôßá õðü ôïí Ãåþñãéï Á´ ôï 1864. Áðü åêåß êé Ýðåéôá ç èåóìïèåôçìÝíç êõñéáñ÷ßá äåí êñõâüôáí ðéá êÜôù áðü ôï óôÝììá, åß÷å ìïéñáóôåß óôá ÷Ýñéá ôïõ ëáïý. Ç ðïëéôéêÞ äýíáìç äåí âñéóêüôáí ðéá ìüíï óôïõò äéáäñüìïõò ôùí ðñåóâåéþí êáé óô' ÁíÜêôïñá: Ýíá óçìáíôéêü ìÝñïò ôçò Þôáí äéáèÝóéìï ìáæß ìå ôéò êïéíïâïõëåõôéêÝò êáé êõâåñíçôéêÝò èÝóåéò ðïõ Þôáí êáé ôï ðñáãìáôéêü áíôéêåßìåíï ôïõ åêëïãéêïý ðáæáñéïý. Ðïéü üìùò èá Þôáí ôþñá ôï íüìéóìá óôï ðáæÜñé; Ôá ïíüìáôá ôùí ðñïóôáôþí äå óÞìáéíáí ðéá ìéá ðïëéôéêÞ ôïðïèÝôçóç êáé ìðïñïýóáí íá åãêáôáëåéöèïýí. Ôá êüììáôá üìùò äåí áéóèÜíèçêáí Þ äåí åß÷áí ôçí áíÜãêç ãéá ïíüìáôá ìå êÜðïéï êïéíùíéêïðïëéôéêü íüçìá: ìéóü ó÷åäüí áéþíá áñãüôåñá åîáêïëïõèïýóáí íá äéáêñßíïíôáé ìå ôá åðßèåôá ôùí áñ÷çãþí ôïõò». Ã. ÄåñôéëÞò, Êïéíùíéêüò Ìåôáó÷çìáôéóìüò êáé óôñáôéùôéêÞ åðÝìâáóç 1880- 1909, ÁèÞíá 1977, óó. 126-127. 12. ÁíôéäõíáóôéêÝò äéåñãáóßåò - ÊáèéÝñùóç êïéíïâïõëåõôéóìïý «Äåí ðñÝðåé íá ïäçãçèïýìå óå ìßá õðïôßìçóç ôùí âáèýôåñùí äéåñãáóéþí ðïõ Üñ÷éóáí íá óõíôåëïýíôáé óôï äçìüóéï âßï ôçò ÷þñáò ìáò ìåôÜ ôï 1864. Êáé åííïïýìå, êáôÜ êýñéï ëüãï, ôïí åðéêåíôñéóìü ôçò ðïëéôéêÞò æùÞò ãýñù áðü ôéò åêëïãéêÝò áíáìåôñÞóåéò, ðïõ åß÷å ùò óõíÝðåéá íá ðñïóäïèåß óôï ðïëßôåõìá ìéá ÷áñáêôçñéóôéêÞ åëáóôéêüôçôá ðïõ áðÝôñåðå ôéò êáèïëéêÝò óõññÜîåéò êáé ôéò óõíáêüëïõèåò êÜèåôåò äé÷ïôïìÞóåéò ôïõ êïéíùíéêïý óþìáôïò. Ãéáôß, óå ôåëåõôáßá áíÜëõóç, ðáñÜ ôéò üðïéåò áäéáìöéóâÞôçôåò áðüðåéñåò åðçñåáóìïý ôïõ åêëïãéêïý

"%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 48

áðïôåëÝóìáôïò ìå ôç âßá, ìå áðåéëÝò Þ ìå êáëðïíïèåýóåéò, ïé åêëïãÝò áðïôÝëåóáí ôïí êáíüíá ôïõ ðáé÷íéäéïý êáé, ìå ôçí ðåñéïäéêÞ äéåîáãùãÞ ôïõò, ëåéôïýñãçóáí ðÜíôïôå ùò áóöáëéóôéêÞ äéêëåßäá ãéá ôçí áðïôñïðÞ ãåíéêåõìÝíùí óõññÜîåùí». Í. ÁëéâéæÜôïò, ÅéóáãùãÞ óôçí åëëçíéêÞ óõíôáãìáôéêÞ Éóôïñßá, ÁèÞíá 1981, ó. 87. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ : Óôçí åíüôçôá áõôÞ ðáñïõóéÜæåôáé ç ðñþôç ðåíôçêïíôáåôßá ôïõ åëåýèåñïõ âßïõ ôçò ÷þñáò. ÅðåéäÞ ç ðåñßïäïò áõôÞ óõìðåñéëáìâÜíåé ðïëëÜ óçìáíôéêÜ åèíéêÜ êáé ðïëéôéêÜ èÝìáôá, èá ðñÝðåé íá ïñãáíùèåß ç äéäáóêáëßá ôçò Ýôóé þóôå íá ãßíïõí êáôáíïçôÜ óôïõò ìáèçôÝò: á) ç ðïëéôéêÞ ôïõ áëõôñùôéóìïý (ðïëý ÷ñÞóéìï åí ðñïêåéìÝíù ôï ðáñÜèåìá áðü ôï Ýñãï ôïõ John Petropoulos, üðïõ åêôßèåíôáé ïé äéáöïñåôéêÝò ïðôéêÝò, ôéò ïðïßåò åðéóçìáßíåé êáé ç áöÞãçóç ôïõ âéâëßïõ, åíþ êáé ç ãíùóôÞ áãüñåõóç ôïõ ÊùëÝôôç óôï ÂÊ ùò éóôïñéêÞ áðáñ÷Þ ôïõ üñïõ "ÌåãÜëç ÉäÝá" èá Þôáí êáëü íá äïèåß óôïõò ìáèçôÝò), â) ïé óõíèÞêåò äçìéïõñãßáò êáé äñáóôçñéïðïßçóçò ôùí ðñþôùí åëëçíéêþí ðïëéôéêþí êïììÜôùí (õðÜñ÷åé ðëïýóéï ðñüóèåôï õëéêü óôï ÂÊ), ã) ç ÅðáíÜóôáóç ôçò 3çò Óåðôåìâñßïõ êáé ôá äýï óõíôÜãìáôá, ôïõ 1844 êáé ôïõ 1864 êáé ä) ç êáèéÝñùóç ôïõ êïéíïâïõëåõôéóìïý óôç ÷þñá (ç óõìâïëÞ ôïõ ×áñ. Ôñéêïýðç êáé ç êáôáëõôéêÞ óçìáóßá ôïõ Üñèñïõ ôïõ ìå ôïí ôßôëï "Ôéò ðôáßåé" ðñÝðåé ïðùóäÞðïôå íá ôïíéóôïýí éäéáéôÝñùò. ÔÝëïò, áí êáé ôá êõñéüôåñá åèíéêÜ ãåãïíüôá ôçò ðåíôçêïíôáåôßáò äßíïíôáé ìüíïí óå ðßíáêá (Üñá äåí áðïôåëïýí ìÝñïò ôçò êõñßùò áöÞãçóçò êáé ôçò åîåôáóôÝáò ýëçò), èá ðñÝðåé ïðùóäÞðïôå íá ãßíåé áíáöïñÜ ó' áõôÜ êáé íá óõæçôçèåß ç åíçìåñùôéêÞ ëåæÜíôá ðïõ õðÜñ÷åé óôïí ðßíáêá ãéá ôï Ïëïêáýôùìá ôïõ Áñêáäßïõ, êáèþò êáé ôï ðñüóèåôï ðáñÜèåìá ìå ôï ØÞöéóìá ôçò ÂïõëÞò ôçò ÅðôáíÞóïõ ãéá ôçí ¸íùóç ôùí ÅðôáíÞóùí ìå ôçí ÅëëÜäá. 5. Ôï Áíáôïëéêü ÆÞôçìá êáé ï Êñéìáúêüò Ðüëåìïò ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá êáôáíïÞóïõí ôç óçìáóßá ôïõ üñïõ "Áíáôïëéêü ÆÞôçìá" êáé íá ãíùñßóïõí ôïí áíôáãùíéóìü ôùí åõñùðáúêþí äõíÜìåùí óå ó÷Ýóç ìå ôçí ðáñáêìÞ ôçò ÏèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò. 2) Íá ãíùñßóïõí ôá áßôéá êáé ôéò óõíÝðåéåò ôïõ Êñéìáúêïý ÐïëÝìïõ ãéá ôçí Åõñþðç, ôá ÂáëêÜíéá êáé ôçí ÅëëÜäá. 3) Íá êáôáíïÞóïõí ôéò ðïëéôéêÝò êáé ðïëéôåéáêÝò åîåëßîåéò óôçí ÅëëÜäá óå óõó÷åôéóìü ìå ôçí ðïëéôéêÞ ôùí Åõñùðáúêþí ÄõíÜìåùí. 4) Íá ãíùñßóïõí ôçí êáôÜóôáóç óôá ÂáëêÜíéá êáé ôéò åëëçíïâáëêáíéêÝò ó÷Ýóåéò áðü ôçí ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç ùò ôï 1870. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ðÝíôå õðïåíüôçôåò (á. Ôï "Áíáôïëéêü ÆÞôçìá" ùò éóôïñéêüò üñïò, â. Ôï Áíáôïëéêü ÆÞôçìá êáôÜ ôïí 18ï êáé ôïí 19ï áéþíá. ã. Ôï æÞôçìá ôùí Óôåíþí, ä. Ï Êñéìáúêüò Ðüëåìïò, å. Ç ÓõíèÞêç åéñÞíçò ôùí Ðáñéóßùí). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ôï "Áíáôïëéêü ÆÞôçìá" ùò éóôïñéêüò üñïò. Áíáôïëéêü ÆÞôçìá: ôï äéåèíÝò ðñüâëçìá ðëçñþóåùò ôïõ êåíïý óôá ÂáëêÜíéá êáé ôçí Åããýò ÁíáôïëÞ ìåôÜ ôçí âáèìéáßá óõññßêíùóç ôçò ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò. Ãéá ôçí åëëçíéêÞ éóôïñßá áöåôçñßá ôïõ Á. Æ. ç ßäñõóç ôçò "ÅðôáíÞóïõ Ðïëéôåßáò", ðñþôïõ áõôüíïìïõ Åëëçíéêïý êñÜôïõò (1800), êáé ôÝñìá ç ÓõíèÞêç ôçò ËùæÜííçò (1923). Áñ÷Þ ðáñáêìÞò ôçò ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò (17ïò áé.): ôåñìáôéóìüò ïèùìáíéêþí êáôáêôÞóåùí êáé ðñïâëÞìáôá óôçí ïéêïíïìßá êáé ôç äéïßêçóç. ÊáôÜêôçóç ÊñÞôçò (1669) áðü Ïèùìáíïýò Ôïýñêïõò, ç ôåëåõôáßá ìåãÜëç åðéôõ÷ßá ôïõò.

"&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 49

Áðïôõ÷ßá êáé äåýôåñçò ðïëéïñêßáò ÂéÝííçò (1683) ôÝëïò íéêþí óå âÜñïò Åõñùðáßùí. ÌåôÜ ôïõò Áøâïýñãïõò êáé íÝïò ìåãÜëïò áíôßðáëïò Ïèùìáíþí Ôïýñêùí, ïé Ñþóïé. â. Ôï Áíáôïëéêü ÆÞôçìá êáôÜ ôïí 18ï êáé ôïí 19ï áéþíá. Ó÷Ýäéá ãéá åêäßùîç Ôïýñêùí áðü Åõñþðç êáé äéáíïìÞ êôÞóåþí ôïõò. Ðñùôïâïõëßá êéíÞóåùí: Áõóôñßá êáé Ñùóßá. ÊáôÜëçøç ÅðôáíÞóùí áðü ÃÜëëïõò (1797) êáé åêóôñáôåßá Ì. ÍáðïëÝïíôá óôçí Áßãõðôï (1798) äßíïõí íÝá ôñïðÞ: Ýíôïíïò áíôáãùíéóìüò ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí. 1804. ÅîÝãåñóç ÓÝñâùí ð áãþíáò áíåîáñôçóßáò ð áöåôçñßá ðáëéããåíåóßáò ÓÝñâùí. Óýíäåóç áðü Ñùóßá Óåñâéêïý ÆçôÞìáôïò ìå ôï Åëëçíéêü. ÓõíèÞêç åéñÞíçò Áäñéáíïõðüëåùò (1829) - ËÞîç Ñùóïôïõñêéêïý ðïëÝìïõ (1828-1829). Ðýëç áíáãíùñßæåé áõôïíïìßá Óåñâßáò (1830). 1830. Ç ÅëëÜäá åîáóöáëßæåé ôçí áíåîáñôçóßá ôçò. Áãþíáò ÅëëçíéêÞò Áíåîáñôçóßáò: éäéáßôåñï óôÜäéï Áíáôïëéêïý ÆçôÞìáôïò. ã. Ôï æÞôçìá ôùí Óôåíþí. Óðïõäáßï åðéìÝñïõò æÞôçìá Áíáôïëéêïý ÆçôÞìáôïò Þôáí áõôü ôùí Óôåíþí. ÄéÝëåõóç ñùóéêïý óôüëïõ áðü ÓôåíÜ áíçóõ÷ïýóå ¢ããëïõò. Êßíäõíïò êáôáëÞøåùò Óôåíþí áðü Ñùóßá áíÝâáëå äéáìåëéóìü ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò. ¼îõíóç Á.Æ. ëüãù äéáìÜ÷çò Ìå÷ìÝô ÁëÞ ðáóÜ Áéãýðôïõ ìå ÓïõëôÜíï (1831). Íßêç ÉìðñáÞì ðáóÜ óôç Óõñßá åðß ôùí óïõëôáíéêþí óôñáôåõìÜôùí (1831) - ÅéóâïëÞ óôç ÌéêñÜ Áóßá êáé íéêçöüñá ðñïÝëáóç - ÁðåéëÞ êáé ßäéáò Êùíóôáíôéíïýðïëçò. ÓõíèÞêç ×ïõíêéÜñ Éóêåëåóß (8 Éïõëßïõ 1841): Ñùóßá ðñïóôÜôéò ÓïõëôÜíïõ ìå óôüëï ôçò. ÁíôÜëëáãìá ìåôáôñïðÞ Åõîåßíïõ Ðüíôïõ óå êëåéóôÞ êáé áóöáëÞ èÜëáóóá ôçò Ñùóßáò áíáãíþñéóç óôç Ñùóßá óéùðçñþò ôïõ äéêáéþìáôïò åîüäïõ ðïëåìéêþí óêáöþí ôçò óôï Áéãáßï. ÅðÝìâáóç Âñåôáíßáò - ÁíÜëçøç (áðü êïéíïý ìå Üëëåò äõíÜìåéò) ðñïóôáóßáò Ðýëçò ÁíáôñïðÞ åõíïúêïý õðÝñ Ñùóßáò êáèåóôþôïò ãéá äéÜðëïõ Óôåíþí. ä. Ï Êñéìáúêüò Ðüëåìïò êáé ç óôÜóç ôçò ÅëëÜäáò. 1850. ÍÝá ðáñÝìâáóç Ñùóßáò óôçí ÏèùìáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá. ÁöïñìÞ Ýñéäá Ïñèïäüîùí êáé Êáèïëéêþí ìïíá÷þí ãéá êáôï÷Þ éåñþí ðñïóêõíçìÜôùí Áãßùí Ôüðùí. ÐéÝóåéò áðü ôóÜñï Íéêüëáï Á´ óôïí óïõëôÜíï õðÝñ Ïñèïäüîùí êáé ÃÜëëïõ áõôïêñÜôïñá ÍáðïëÝïíôïò Ã´ õðÝñ Êáèïëéêþí ïäçãïýí óå ðüëåìï: ð ÌÜéïò 1853. ÑùóéêÜ óôñáôåýìáôá ðåñíïýí ôïí Ðñïýèï êáé åéóâÜëëïõí óôéò ÐáñáäïõíÜâéåò Çãåìïíßåò, ÷ùñßò êÞñõîç ðïëÝìïõ åíáíôßïí Ðýëçò. ð Âñåôáíßá êáé Ãáëëßá óõìðñÜôôïõí ìå ÓïõëôÜíï. ð ÁðïôÝëåóìá: ãåíßêåõóç ðïëÝìïõ (Üíïéîç 1854) - Êñéìáúêüò Ðüëåìïò (Êñéìáßá). ð Ïõäåôåñüôçôá Áõóôñßáò. ð ÅêêëÞóåéò Ñþóùí ðñïò Ïñèïäüîïõò ëáïýò ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò ãéá óýìðñáîç ìå Ñþóïõò ðñïò åêäßùîç Ïèùìáíþí áðü Åõñþðç. ð ÁðÞ÷çóç óôïõò Ïñèïäüîïõò - ÅðáíáóôáôéêÝò æõìþóåéò. ÅëëÜäá. ÊïéíÞ ãíþìç õðÝñ Ñùóßáò - ÅîåãÝñóåéò óå Èåóóáëßá, ¹ðåéñï êáé ×áëêéäéêÞ: ð ÂáóéëéÜò ¼èùí ìå åîáíáãêáóìü áðü Âñåôáíßá êáé Ãáëëßá (êáôÜëçøç ÐåéñáéÜ) áðïðÝìðåé öéëïñùóéêÞ êõâÝñíçóç ÅëëÜäïò, äéïñßæåé öéëïäõôéêÞ êáé áíáêáëåß ¸ëëçíåò áîéùìáôéêïýò åðéêåöáëÞò áíôáñôþí óå Èåóóáëßá, ¹ðåéñï êáé Ìáêåäïíßá. ð Âñåôáíßá êáé Ãáëëßá êáôáëáìâÜíïõí ÐåéñáéÜ êáé áóêïýí ðßåóç óôçí ÅëëÜäá. ð ÅîåãÝñóåéò óôá áëýôñùôá åäÜöç êáôáññÝïõí, áíôÜñôåò åðáíáêÜìðôïõí óôçí ÅëëÜäá . ð ¸ëëçíåò åîåãåñèåéóþí ðåñéï÷þí õðïöÝñïõí áðü Áëâáíïýò áôÜêôïõò. ð Ó÷Ýóåéò ÅëëÜäïò ìå Ôïõñêßá åðéäåéíþíïíôáé, äéáêïðÞ äéðëùìáôéêþí ó÷Ýóåùí Ýùò ÌÜéï 1855.

"'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 50

å. Ç ÓõíèÞêç åéñÞíçò ôùí Ðáñéóßùí (1856). ÄéðëùìáôéêÞ áðïìüíùóç Ñùóßáò. Ôåñìáôéóìüò Êñéìáúêïý ÐïëÝìïõ (Éáí. 1856). ÕðïãñáöÞ ÓõíèÞêçò ÅéñÞíçò Ðáñéóßùí (30 Ìáñ. 1856): ð Åýîåéíïò Ðüíôïò ïõäÝôåñç èÜëáóóá, åêâïëÝò ÄïõíÜâåùò îáíÜ óôçí Ôïõñêßá. ð Åðéâåâáßùóç áõôïíïìßáò ÐáñáäïõíÜâéùí Çãåìïíéþí õðü ðñïóôáóßá ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí. Ï ÓïõëôÜíïò åêäßäåé (18 Öåâñïõáñßïõ 1856) ôï "×Üôé ×ïõìáãéïýí": õðüó÷åóç ãéá ðëÞñç éóüôçôá õðçêüùí ôïõ áíåîáñôÞôùò èñçóêåýìáôïò Þ êáôáãùãÞò. Ïé óõíÝðåéåò ôïõ Êñéìáúêïý ðïëÝìïõ. 1) ¹ôôá êáé ôáðåßíùóç Ñùóßáò, öáíÝñùóç áäõíáìéþí ôçò. 2) Åðéâåâáßùóç êáéñïóêïðéêÞò êáé ôõ÷ïäéùêôéêÞò ðïëéôéêÞò Âñåôáíßáò êáé ðñïúïýóáò ðáñáêìÞò Áõóôñßáò. 3) ÓôñïöÞ Ñþóùí ðñïò ÓëÜâïõò Âáëêáíßùí - åãêáôÜëåéøç ñüëïõ ðñïóôÜôç üëùí Ïñèïäüîùí. 4) Áðïäï÷Þ ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò óôç ëÝó÷ç ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí ôçò Åõñþðçò, õðü ôçí ðñïóôáóßá ôçò Âñåôáíßáò. 5) Åíïðïßçóç Éôáëßáò, ìå ðñïâïëÞ Ðåäåìïíôßïõ óôï ðñïóêÞíéï ôçò Åõñþðçò êáé åîáóöÜëéóç åýíïéáò Ãáëëßáò êáé Âñåôáíßáò. 6) Åíïðïßçóç Ìïëäáâßáò êáé Âëá÷ßáò (1859) ð Áíåîáñôçóßá Ñïõìáíßáò (1878), ìå ôçí áðï÷þñçóç ôçò Ñùóßáò áðü ôçí ðåñéï÷Þ. 7) Ôáðåßíùóç ÅëëÜäïò, ç êõâÝñíçóç ôçò ïðïßáò óôï åîÞò èá Þôáí õðï÷ñåùìÝíç íá áêïëïõèåß, óå ðåñßðôùóç ðïëÝìïõ óôçí åõñýôåñç ðåñéï÷Þ, ðïëéôéêÞ öéëéêÞ ðñïò ôç ìåãÜëç äýíáìç ðïõ Þëåã÷å ôéò èáëÜóóéåò åðéêïéíùíßåò. Ðñüóèåôï ðáñÜèåìá / ðçãÞ 1. Ïé óðïõäáéüôåñïé üñïé ôçò óõíèÞêçò ôùí Ðáñéóßùí ôçò 30Þò Ìáñôßïõ 1856 «1) Ïé ÄõíÜìåéò áíáãíùñßæïõí ôçí áíåîáñôçóßá êáé ôçí áêåñáéüôçôá ôçò ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò. Óõã÷ñüíùò, ëáìâÜíïõí ãíþóç ôïõ ÷Üôé ÷ïõìáãéïýí, ðïõ äçìïóßåõóå ï óïõëôÜíïò óôéò 18 Öåâñïõáñßïõ êáé ðáñåß÷å åããõÞóåéò ãéá ôç èñçóêåõôéêÞ éóüôçôá üëùí ôùí õðçêüùí ôïõ. 2) Ðñïêçñýóóåôáé ç ïõäåôåñüôçôá ôçò Ìáýñçò èÜëáóóáò, ðñÜãìá ðïõ óõíåðÜãåôáé üôé êáìßá ðáñÜêôéá ÷þñá, üðùò ç Ñùóßá êáé ç Ôïõñêßá, äåí Ý÷ïõí ôï äéêáßùìá íá äéáôçñïýí ðïëåìéêÜ ðëïßá Þ íáõóôÜèìïõò. Ç èÜëáóóá áõôÞ ïöåßëåé íá åßíáé áíïé÷ôÞ óôá åìðïñéêÜ ðëïßá üëùí ôùí êñáôþí, áëëÜ êëåéóôÞ óå üëá ôá ðïëåìéêÜ ðëïßá. 3) Ç íáõóéðëïÀá óôï Äïýíáâç ðñüêåéôáé íá åßíáé åëåýèåñç êÜôù áðü ôïí Ýëåã÷ï åðéôñïðÞò, óôçí ïðïßá èá áíôéðñïóùðåýïíôáé ïé ðáñü÷èéåò ÷þñåò. 4) Ïé çãåìïíßåò ôçò Ìïëäáâßáò êáé Âëá÷ßáò ãßíïíôáé áõôüíïìåò êÜôù áðü ôçí åðéêõñéáñ÷ßá ôïõ óïõëôÜíïõ. ÅðéðëÝïí ç Ñùóßá ðáñáéôåßôáé áðü ôï áðïêëåéóôéêü ðñïôåêôïñÜôï ôçò óå áõôÝò ôéò åðáñ÷ßåò, ðïõ èá ôåèïýí óôï åîÞò êÜôù áðü ôç óõëëïãéêÞ åããýçóç üëùí ôùí ÄõíÜìåùí. 5) Ùò ðñïò ôéò åäáöéêÝò ñõèìßóåéò, ç Ñùóßá õðï÷ñåþíåôáé íá ðáñá÷ùñÞóåé óôç Ìïëäáâßá êáé ôç Íüôéï Âåóóáñáâßá, ðñÜãìá ðïõ Ý÷åé óáí óõíÝðåéá íá ôçò óôåñÞóåé ôçí ðñüóâáóç óôï Äïýíáâç. ÅîÜëëïõ, ç Óåâáóôïýðïëç åðéóôñÝöåôáé óôç Ñùóßá êáé ôï Êáñò (ðïõ åß÷å êáôáëç-öèåß áðü ôïõò Ñþóïõò) óôçí Ôïõñêßá. - Ç óõíèÞêç ôùí Ðáñéóßùí ðåñéåëÜìâáíå åðßóçò ôç Óýìâáóç ôùí Óôåíþí" ôïõ 1856, ðïõ áíáíÝùíå ìå áóÞìáíôåò ôñïðïðïéÞóåéò ôç óýìâáóç ôïõ Ëïíäßíïõ ôïõ 1841. - ÔÝëïò, ìå ÷ùñéóôÞ óõíèÞêç ðïõ õðïãñÜöôçêå óôéò 15 Áðñéëßïõ 1856, ç Ì. Âñåôáíßá, ç Ãáëëßá êáé ç Áõóôñßá óõìöùíïýí íá èåùñÞóïõí áéôßá ðïëÝìïõ êÜèå ðñïóâïëÞ óôçí áíåîáñôçóßá êáé

#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 51

ôçí áêåñáéüôçôá ôçò ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò». ÉùÜí. Ä. ÄçìÜêçò, Éóôïñßá ôïõ Áíáôïëéêïý ÆçôÞìáôïò 1683-1923, ÐáíåðéóôçìéáêÝò ðáñáäüóåéò, ÐáíåðéóôÞìéïí Áèçíþí, ÔìÞìá Éóôïñßáò êáé Áñ÷áéïëïãßáò / ÔïìÝáò Éóôïñßáò, ÁèÞíá, ÷÷. óó. 200-201. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Óôçí åíüôçôá áõôÞ èá ðñÝðåé íá åðéóçìáíèïýí éäéáéôÝñùò ç óçìáóßá ôïõ Êñéìáúêïý ÐïëÝìïõ ãéá ôçí åõñùðáúêÞ, ôçí ïèùìáíéêÞ êáé ôçí åëëçíéêÞ éóôïñßá (ôüóï ùò ðñïò ôçí åîÝëéîç ôùí åèíéêþí æçôçìÜôùí êáé ùò ðñïò ôçí åðßäñáóç óôçí åëëçíéêÞ ðïëéôéêÞ æùÞ, üóï êáé ùò ðñïò ôç èÝóç ôçò ÅëëÜäáò óôï äéåèíÝò ðëáßóéï). Ãéá ôéò åðéðôþóåéò ôïõ ðïëÝìïõ óôçí åëëçíéêÞ éóôïñßá åßíáé ÷ñÞóéìá ôá ðáñáèÝìáôá ôïõ ÂÌ, åíþ ãéá ôéò áíôßóôïé÷åò óôçí åõñùðáúêÞ êáé ôçí ïèùìáíéêÞ ôá ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá ôïõ ÂÊ. 6. Ç Âéïìç÷áíéêÞ ÅðáíÜóôáóç ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá áíáæçôÞóïõí ôéò ïéêïíïìéêÝò, ðïëéôéêÝò êáé êïéíùíéêÝò óõíÝðåéåò ôçò ìåãÜëçò âéïìç÷áíéêÞò áíÜðôõîçò. 2) Íá êáôáíïÞóïõí ôçí áíÜðôõîç ôïõ åñãáôéêïý êáé óõíäéêáëéóôéêïý êéíÞìáôïò êáé ôçí åêäÞëùóç ôïõ ãõíáéêåßïõ êéíÞìáôïò, êáèþò êáé ôéò ðïëéôéêÝò ôïõò ðñïåêôÜóåéò. 3) Íá åðéóçìÜíïõí ôá áßôéá êáé ôá ìÝóá Üóêçóçò ôçò áðïéêéïêñáôéêÞò åðåêôáôéêÞò ðïëéôéêÞò ôùí ìåãÜëùí åõñùðáúêþí êñáôþí. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôñåéò õðïåíüôçôåò (á. Áðü ôçí ðñïâéïìç÷áíéêÞ óôç âéïìç÷áíéêÞ åðï÷Þ, â. Ç Âéïìç÷áíéêÞ ÅðáíÜóôáóç óôçí Áããëßá, ã. Ç åîÜðëùóç ôçò Âéïìç÷áíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò óôçí Åõñþðç êáé óôéò ÇÐÁ). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Áðü ôçí ðñïâéïìç÷áíéêÞ óôç âéïìç÷áíéêÞ åðï÷Þ. Ïéêïíïìßá Åõñþðçò (áñ÷Ýò 19ïõ áé.) êáôÜ âÜóç ðñïâéïìç÷áíéêÞ. Ðåñéóóüôåñïé Åõñùðáßïé Þôáí áãñüôåò. Ðåñéóóüôåñá ðñïúüíôá äåõôåñïãåíïýò ôïìÝá ðáñáãùãÞò ðáñÜãïíôáé óå ìéêñÜ åñãáóôÞñéá Þ óôá óðßôéá ôùí ôå÷íéôþí. Ðåñéóóüôåñá ïéêéóôéêÜ óýíïëá ìéêñÜ, ôüðïé áíôáëëáãÞò êáñðþí ãçò êáé ðñïúüíôùí âéïôå÷íßáò, üôáí äåí Þôáí äéïéêçôéêÜ êÝíôñá. ÄéÜóðáñôåò ïñéóìÝíåò ðáñáãùãéêÝò ìïíÜäåò, ãíùóôÝò ùò âéïìç÷áíéêÝò. Ïé ðåñéóóüôåñåò óôçí Áããëßá êáé ëéãüôåñåò óôçí çðåéñùôéêÞ Åõñþðç. Áöåôçñßá åíüò íÝïõ ðáñáãùãéêïý óõóôÞìáôïò, ôïõ åñãïóôáóéáêïý. Ôñßá âáóéêÜ ãíùñßóìáôá íÝïõ óõóôÞìáôïò (÷áñáêôçñéóôéêÜ Âéïìç÷áíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò): 1) õðïêáôÜóôáóç áíèñþðïõ áðü ìç÷áíÞ· 2) áíôéêáôÜóôáóç ðáñáäïóéáêþí ðçãþí åíÝñãåéáò (õäáôüðôùóç, áéïëéêÞ åíÝñãåéá ê. Ü.) áðü íÝåò, éäéáßôåñá ôïí ãáéÜíèñáêá· 3) ÷ñÞóç íÝùí êáé Üöèïíùí ðñþôùí õëþí, éäéáßôåñá áíüñãáíùí. Âéïìç÷áíéêÞ ÅðáíÜóôáóç = éóôïñéêü öáéíüìåíï ðïõ ðñùôïåêäçëþèçêå óôçí Áããëßá. ÅöåõñÝóåéò êáé ôå÷íïëïãéêÜ åðéôåýãìáôá (Áããëßá ê.á.) óõíÝâáëáí óôçí áíåîÝëåãêôç áýîçóç ôçò ðáñáãùãéêüôçôáò êáé ôïõ êáôÜ êåöáëÞí åéóïäÞìáôïò ôïõ áíèñþðïõ. ÔåñÜóôéá ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç, óå óõíäõáóìü ìå áíÜðôõîç åðéóôçìþí êáé ôå÷íïëïãßáò, ðñïêáëåß ðñüóèåôåò åðåíäõôéêÝò áíÜãêåò, äçìéïõñãåß ðëåüíáóìá ðñïò åðÝíäõóç êáé ðñïû ðïèÝóåéò ãéá íÝïõò ñõèìïýò ðáñáãùãÞò êáé áíÜðôõîçò.

#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 52

ÅîïõäåôÝñùóç ðáñáãüíôùí ðïõ Þëåã÷áí ôçí áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý. ÁëëáãÝò êáé äéáöïñïðïéÞóåéò óôïí óõó÷åôéóìü äõíÜìåùò ìåôáîý âéïìç÷áíéêþí åõñùðáúêþí ÷ùñþí áöåíüò êáé ìåôáîý Åõñþðçò ùò óõíüëïõ êáé õðïëïßðïõ êüóìïõ áöåôÝñïõ, êáèþò êáé óôéò ó÷Ýóåéò ôùí äéáöüñùí êïéíùíéêþí ôÜîåùí óå êÜèå ÷þñá. â. Ç Âéïìç÷áíéêÞ ÅðáíÜóôáóç óôçí Áããëßá. Óôçí Áããëßá õðÞñ÷áí ïé êáôÜëëçëåò óõíèÞêåò, Þôïé: 1) Óôá ôÝëç 18ïõ áé. áäõíáìßá éêáíïðïéÞóåùò ôçò áãïñÜò ìå âáìâáêåñÜ õöÜóìáôá. 2) Ôå÷íïëïãéêÝò äõíáôüôçôåò ìåãÜëçò áõîÞóåùò ðáñáãùãÞò êëùóôÞò êáé õöáóìÜôùí. 3) Åöåýñåóç ìç÷áíéêÞò áíÝìçò (ôçò "êëþóôñéáò ÔæÝíçò"), Üëëùí åöåõñÝóåùí êáé ôå÷íïëïãéêþí åöáñìïãþí ôïõò óôçí ðáñáãùãÞ, ìå áðïêïñýöùìá ôçí áôìïìç÷áíÞ. 4) ÕðÞñ÷áí ôá áðáñáßôçôá êåöÜëáéá ðñïò åðÝíäõóç (áðü ÅìðïñéêÞ ÅðáíÜóôáóç). 5) ÕðÞñ÷å äéáèÝóéìï åñãáôéêü äõíáìéêü áðü Üíåñãïõò áãñüôåò. 6) ÄéÝèåôå åëåã÷üìåíåò ðçãÝò ðñþôùí õëþí êáé áãïñÝò âéïìç÷áíéêþí ðñïúüíôùí ôçò. 7) ÄéÝèåôå ôïí áðáñáßôçôï åìðïñéêü óôüëï ãéá áóöáëÞ ìåôáöïñÜ ôùí ðñïúüíôùí ôçò. 8) ÄéÝèåôå áíåðôõãìÝíï óýóôçìá ðëùôÞò êáé ïäéêÞò óõãêïéíùíßáò. 9) ÄéÝèåôå ìåãÜëåò ðïóüôçôåò åîïñýîéìïõ ãáéÜíèñáêá. 10) ÁíåîÝëåãêôç ðáñáãùãÞ ðñïúüíôùí ëüãù ðáñáêìÞò ìåóáéùíéêþí óõíôå÷íéþí. 11) Áðñüóêïðôç ëåéôïõñãßá áãïñÜò ÷Üñéò óôï áíáðôõãìÝíï ðéóôùôéêü óýóôçìá êáé íïìïèåóßá. 12) Åêâéïìç÷Üíéóç äåõôåñïãåíïýò ôïìÝá ðáñáãùãÞò áðü éäéùôéêü ôïìÝá, óå êáèåóôþò áêþëõôçò ëåéôïõñãßáò ôçò áãïñÜò. ã. Ç åîÜðëùóç ôçò Âéïìç÷áíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò óôçí Åõñþðç êáé óôéò ÇÐÁ. Ïéêïíïìéêü Üëìá Áããëßáò õðï÷ñåþíåé êáé Üëëåò åõñùðáúêÝò ÷þñåò íá óôñáöïýí ðñïò ßäéá áíáðôõîéáêÞ êáôåýèõíóç. Ôá áããëéêÜ âéïìç÷áíéêÜ ðñïúüíôá áðåéëïýóáí ìå ïëïó÷åñÞ êáôáóôñïöÞ ôéò ðáëáéÝò âéïôå÷íßåò ôùí çðåéñùôéêþí ÷ùñþí ôçò Åõñþðçò. Åêâéïìç÷Üíéóç ðáñáãùãÞò óôçí çðåéñùôéêÞ Åõñþðç, üðùò êáé óôïí õðüëïéðï êüóìï, êáèõóôÝñçóå ëüãù áðïõóßáò ðáñáãüíôùí êáé óõíèçêþí Áããëßáò. Ôçí åêâéïìç÷Üíéóç óôçí Åõñþðç áíÝëáâáí êáé ðñïþèçóáí ïé êõâåñíÞóåéò ìå ðáñåìâÜóåéò ðïõ äåí åðÝôñåðáí ôçí åëåýèåñç ëåéôïõñãßá ôçò áãïñÜò. Åêâéïìç÷Üíéóç ìå êáèõóôÝñçóç óôéò ÷þñåò ôçò Åõñþðçò (ÂÝëãéï, Ãáëëßá, Ãåñìáíßá êáé âüñåéá Éôáëßá). Ìáæß ìå Áããëßá êáé ÇÐÁ áðïôÝëåóáí ôïí âéïìç÷áíéêü ðõñÞíá ôïõ êüóìïõ. Âéïìç÷áíéêÝò ÷þñåò Åõñþðçò êáé ÇÐÁ áðïôåëïýí ôïí 19ï áé. ôï êÝíôñï åíüò ðáãêïóìßïõ ïéêïíïìéêïý óõóôÞìáôïò. ×ñõóÞ åðï÷Þ åîåéäéêåýóåùò êáé áíôáëëáãÞò óå ðáãêüóìéá êëßìáêá. Óýóôçìá ìïíáäéêü, áëëÜ êáé åõáßóèçôï êáé åýèñáõóôï, ôï ïðïßï âáóéæüôáí: 1) óôç óõíå÷Þ áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý ôçò Åõñþðçò (áýîçóç êáôÜ 50% ìåôáîý 1850 êáé 1900, áðü 266 åê. óå 400 åê.), 2) óôçí åëåýèåñç ìåôáíÜóôåõóç áíèñùðßíïõ äõíáìéêïý êáé êåöáëáßùí Ýîù áðü Åõñþðç, 3) óôçí åêëåêôéêÞ áíÜðôõîç ôçò âéïìç÷áíßáò óå ïñéóìÝíåò ðåñéï÷Ýò ôïõ êüóìïõ, 4) óôçí áíÜðôõîç ôùí óõãêïéíùíéþí êáé ôùí åðéêïéíùíéþí, 5) óôçí áíÜðôõîç ôïõ áóöáëéóôéêïý êáé ôñáðåæéêïý óõóôÞìáôïò, êáé 6) óôçí áýîçóç ôïõ äéåèíïýò åìðïñßïõ. ÐñïûðïèÝóåéò ãéá ïìáëÞ ëåéôïõñãßá ôïõ åõñùáôëáíôéêïý ðáãêïóìßïõ óõóôÞìáôïò Þôáí ç åéñÞíç, ç åëåõèåñßá ôïõ äéåèíïýò åìðïñßïõ êáé ç ïéêïíïìéêÞ çãåìïíßá ôùí ÷ùñþí ðïõ áðïôåëïýóáí ôïí ðõñÞíá ôïõ óôïí õðüëïéðï êüóìï. Ï ÷ñõóüò áðïôåëïýóå ôï âÜèñï ôïõ óõóôÞìáôïò. ¼ëï ôï ïéêïíïìéêü óýóôçìá êáôÝññåõóå ìå ôçí Ýêñçîç ôïõ Á´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ (1914).

#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 53

ä. Ïé êïéíùíéêÝò óõíÝðåéåò. Ïé ôå÷íïëïãéêÝò áëëáãÝò: ð Ðñïêáëïýí ïéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò ìåôáôïðßóåéò êáé áíáóôáôþóåéò. ð ÂëÜðôïõí óõìöÝñïíôá ïñéóìÝíùí êïéíùíéêþí ïìÜäùí êáé åõíïïýí óõìöÝñïíôá Üëëùí. Ç ñáãäáßá åêâéïìç÷Üíéóç Åõñþðçò äçìéïýñãçóå: ð Âéïìç÷áíéêÝò ìåãáëïõðüëåéò, üðïõ óõíÝññåáí áêôÞìïíåò áðü ýðáéèñï ãéá åñãáóßá. ð ÍÝá êïéíùíéêÞ ôÜîç (åñãáôéêÞ) ð áíôéêåßìåíï åêìåôáëëåýóåùò áðü âéïìç÷Üíïõò. ðÇ ìåãáëïáóôéêÞ ôÜîç (ìå ïéêïíïìéêÞ éó÷ý) áðïêôÜ êáé ðïëéôéêÞ åðéññïÞ. ð ÓêëçñÝò óõíèÞêåò åñãáæïìÝíùí ð äéáíïïýìåíïé äéáôõðþíïõí óïóéáëéóôéêÝò èåùñßåò. ð ÅìöÜíéóç óõíäéêáëéóìïý êáé ãõíáéêåßïõ êéíÞìáôïò. ÊÜñïëïò Ìáñî (1818-1883). ÌåãÜëïò ñéæïóðÜóôçò óôï÷áóôÞò: Óôï "Êïììïõíéóôéêü ÌáíéöÝóôï" (1847) ðñåóâåýåé áíáôñïðÞ êïéíùíéêïý êáèåóôþôïò áðü åñãÜôåò, ôçí ðéï ðñïïäåõôéêÞ ôÜîç, ðñïïñéóìÝíç íá áíáôñÝøåé ôïí êáðéôáëéóìü êáé íá åðéôý÷åé ôçí êïéíùíéêÞ åðáíÜóôáóç êáé ôçí êïììïõíéóôéêÞ áôáîéêÞ êïéíùíßá. Áíôßèåôá ï Âñåôáíüò óïóéáëéóôÞò Ñüìðåñô ¼ïõåí (1771-1858) õðïóôçñßæåé áãáóôÞ óõíåñãáóßá ìåôáîý åñãïäïôþí êáé åñãáôþí. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá /ðçãÝò 1. Ç âéïìç÷áíéêÞ åðáíÜóôáóç «Óôïí äÝêáôï Ýíáôï áéþíá, ç âéïìç÷áíßá ðÝñáóå áðü äõï öÜóåéò, ðïõ ôï äéá÷ùñéóôéêü ôïõò óçìåßï ðÝöôåé ãýñù óôï Ýôïò 1870. ÊáèåìéÜ ôïõò åß÷å ôçí îå÷ùñéóôÞ ôçò ôå÷íïëïãßá êáé ôéò îå÷ùñéóôÝò ôçò ïñãáíùôéêÝò ìïñöÝò êáé éäáíéêÜ. Ç ðñþôç öÜóç ôñéãýñéæå ðïëý öáíåñÜ ôçí ÌåãÜëç Âñåôáíßá· ç äåýôåñç Þôáí ðåñéóóüôåñï äéá÷õìÝíç, ìå ôéò ÇíùìÝíåò Ðïëéôåßåò êáé ôç Ãåñìáíßá, Üëëá åéäéêþò ôçí ôåëåõôáßá, óå ñüëïõò ðñùôïðüñùí êáé ðñïôýðùí. Ç ÐÑÙÔÇ (ÂÑÅÔÁÍÉÊÇ) ÖÁÓÇ. Ç ôå÷íéêÞ ðëåõñÜ ôçò ðñþôçò öÜóçò ôïõ íåþôåñïõ âéïìç÷áíéêïý óõóôÞìáôïò ìðïñåß íá óõíïøéóôÞ ìå äõï ëÝîåéò: ÊÜñâïõíï êáé óßäåñï. Ôï óôõë áõôü ôå÷íïëïãßáò âñÞêå ðëÞñç Ýêöñáóç ãýñù óôá ìÝóá ôïõ áéþíá, üôáí åß÷áí ôåèÞ óå ëåéôïõñãßá óéäçñüäñïìïé, êëùóôÞñéá, êáé åêáôïíôÜäåò Üëëåò íÝåò Þ âåëôéùìÝíåò ìç÷áíÝò êáé åðéíïÞóåéò. Ç ÌåãÜëç ¸êèåóç ôïõ 1851 óôï Ëïíäßíï ðáñïõóßáæå êáé óõìâüëéæå åðéôõ÷çìÝíá ôïí ôå÷íïëïãéêü ìåôáó÷çìáôéóìü, ðïõ åêåßíï ôïí êáéñü, áðÝäéäå ôïõò êáñðïýò ôïõ óôç Âñåôáíßá. Ç ÷ñÞóç Üíèñáêá êáé óßäåñïõ ãéá âéïìç÷áíéêïýò üóï êáé ïéêéáêïýò óêïðïýò, äåí Þôáí êáñðüò ôïõ äÝêáôïõ Ýíáôïõ áéþíá ãéá ôçí Áããëßá. Ï Tomas Newcomen åß÷å ÷ñçóéìïðïéÞóåé ôï 1712 Üíèñáêá ãéá íá êéíÞóåé ìéá ìç÷áíÞ· êáé ôñåéò ÷éëéÜäåò ÷ñüíéá ôþñá ôï óßäåñï Þôáí âáóéêü õëéêü ãéá ôçí êáôáóêåõÞ åñãáëåßùí. Ç êáéíïôïìßá óôç Âñåôáíßá ôïõ äÝêáôïõ Ýíáôïõ áéþíá êñõâüôáí óôçí êëßìáêá ÷ñÞóåùí ôùí äýï áõôþí âáóéêþí õëþí. Êáèþò ç éó÷ýò ôïõ áôìïý Ýâñéóêå áíáññßèìçôïõò ôñüðïõò åöáñìïãÞò óå óéäçñÜ ìç÷áíÞìáôá, ïé ìåôáâïëÝò óôçí êëßìáêá ãßíïíôáí ìåôáâïëÝò óå åßäïò. Îýëéíïé áñãáëåéïß êáé áíÝìåò, ðïõ óêïñðéóìÝíïé ó' áãñïôéêÝò êáëýâåò åëåéôïõñãïýóáí ìå ôçí áíèñþðéíç ìõúêÞ éó÷ý åß÷áí ìéêñÞ ïìïéüôçôá ìå ôéò ÷éëéÜäåò ô' áäñÜ÷ôéá êáé ôéò äåêÜäåò ôïõò áôìïêßíçôïõò áñãáëåéïýò ðïõ óõãêåíôñþíïíôáí ó Ýíá áðü ôá ðñþôá ÂéêôùñéáíÜ âáìâáêïêëùóôÞñéá· êáé ç öôÞíåéá, ç ôõðïðïßçóç, êáé ðÜíù áð' üëá ç ðïóüôçôá ôùí ðñïúüíôùí îåðåñíïýóáí êáôÜ ðïëý, ùò ðñïò áõôÝò ôéò éäéüôçôåò, åêåßíá ðïõ ìðïñïýóáí íá ðáñá÷èïýí áðü ôï ÷Ýñé. ÁëëáãÝò, ôï ßäéï ó÷åäüí ñéæéêÝò, óå Üëëåò ðáñáäïóéáêÝò ôÝ÷íåò óáí ôç ìåôáëëïõñãßá êáé ôçí ôõðïãñáößá, êáé ç äçìéïõñãßá íÝùí êëÜäùí óáí ôç ìç÷áíïëïãßá êáé ôç óéäçñïäñïìéêÞ ôÝ÷íç, þèçóáí ôç íÝá ôå÷íïëïãßá âáèéÜ ìåò óôï ïéêïäüìçìá ôçò ÂñåôáíéêÞò êïéíùíßáò ùò ôï 1850. Ùò åêåßíï ôïí êáéñü, ìåñéêÜ ðíåýìáôá ìå öáíôáóßá [] åß÷áí áñ÷ßóåé íá îå÷ùñßæïõí á÷íÜ ôç äõíáôüôçôá ãéá ìéá ìåëëïíôéêÞ ïéêïíïìßá áöèïíßáò, ìéáí ïéêïíïìßá óôçí ïðïßá ç óå ìáæéêÞ êëßìáêá åöáñìïãÞ ôçò ìç æùéêÞò éó÷ýïò óôéò âéïìç÷áíéêÝò äéáäéêáóßåò èá Ýâáæå ôÝñìá óôçí

#!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 54

áíèñþðéíç Ýíäåéá. Ç Üðïøç, üìùò, ôçò ðëåéïøçößáò äåí Ýðáøå íá êñßíåé üôé ç öôþ÷åéá åßíáé áíåîßôçëç êáé üôé ôçí üðïéá áýîçóç óå áãáèÜ è' áðïññïöïýóå ãïñãÜ ç áýîçóç óå áñéèìïýò. Áóöáëþò ï ðëçèõóìüò áõîÞèçêå èåáìáôéêÜ óôç Âñåôáíßá ôïõ äÝêáôïõ Ýíáôïõ áéþíá, êáé ìÝóá óôá åßêïóé ÷ñüíéá áðü ôï 1801 ùò ôï 1821 áíÝâçêå êáôÜ 34%. Ãéá ôïí áéþíá óõíïëéêÜ ï âñåôáíéêüò ðëçèõóìüò Ýöôáóå áðü 10 åêáôïììýñéá ôï 1801, óå 37 åêáôïììýñéá ôï 1901. Áðü ôç óêïðéÜ ôçò ôñÝ÷ïõóáò äåêáåôßáò ôïõ áéþíá ìáò, ïé âéïìç÷áíéêïß ìåôáó÷çìáôéóìïß ðïõ Üñ÷éóáí óôçí Áããëßá ðñéí äõï ðåñßðïõ åêáôïíôáåôßåò, êáé Ýöôáóáí ðñáãìáôéêÜ ìáæéêÝò áíáëïãßåò Ýíáí áéþíá ìüíï êáé êÜôé ðñéí áðü ôïí êáéñü ìáò, ìïéÜæåé óáí íá óõíèÝôïõí ìéá ìåôÜëëáîç óôçí ïéêïíïìéêÞ êáé êïéíùíéêÞ æùÞ ôçò áíèñùðüôçôáò, áíÜëïãç óå ìÝãåèïò ìå ôç ÍåïëéèéêÞ ìåôÜâáóç áðü ôçí áñðáãÞ óôç ãåùñãßá êáé ôçí êôçíïôñïößá. Óôïõò Íåïëéèéêïýò ÷ñüíïõò, ïé ôå÷íéêÝò ìÝèïäïé ôùí ãåùñãþí ðïõ óêïðïýóáí óôçí áíáäéÜñèñùóç ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò, äéåýñõíáí óçìáíôéêÜ ôéò ðçãÝò äéáôñïöÞò êáé éó÷ýïò, óôÞñéîáí ìéá ñéæéêÞ ðëçèõóìéáêÞ áýîçóç, êáé êáôÝóôçóáí äõíáôÞ ôç óõãêÝíôñùóç ìåãÜëùí óõãêñéôéêÜ ðëçèõóìþí óå ðüëåéò, üðïõ ç åðáããåëìáôéêÞ åéäßêåõóç ìðïñïýóå íá êáëëéåñãÞóåé ôéò ôÝ÷íåò êáé ôç ëåðôÞ õöÞ ìéáò ðïëéôéóìÝíçò æùÞò. Ó' üëç ôç äéÜñêåéá ôçò ðñáãìáôéêÞò éóôïñßáò (ùò êáé ôéò ìÝñåò ìáò áêüìá), ç ðëåéïíüôçôá ôùí áíèñþðùí Ý÷åé ðïñåõèÞ ôç æùÞ ôçò ìÝóá ó' Ýíá ðëáßóéï, êáèéåñùìÝíï áðü ôçí êáèçìåñéíÞ êáé åôÞóéá ñïõôßíá ôçò ãåùñãéêÞò êáëëéÝñãåéáò, õðïêåßìåíï óôéò éäéïôñïðßåò êáé ôéò óõìöïñÝò ðïõ ðçãÜæïõí áðü ôïí êáéñü, ôïí ðüëåìï, Þ ôïí ëïéìü, êáé äéáìïñöùìÝíï áðü ôçí ïëïöÜíåñç ó÷Ýóç áíÜìåóá óôçí åóïäåßá êáé ôçí ôñá÷éÜ äïõëåéÜ óôá ÷ùñÜöéá. [] Ðáñ' üë' áõôÜ, ç ðáñáäï÷Þ áõôÞ Þôáí åýëïãç ùò ôï 1870 ðåñßðïõ, üôáí ç âéïìç÷áíéêÞ çãåóßá óôïí êüóìï Üñ÷éóå íá ìåôáôïðßæåôáé áðü ôç Âñåôáíßá óôç Ãåñìáíßá êáé ôéò ÇíùìÝíåò Ðïëéôåßåò. Ï ¢íôáì Óìéè (Ýôïò èáíÜôïõ 1790) êáé üìïéá ì' áõôüí óêåðôüìåíïé öéëüóïöïé, áíÝðôõîáí Ýíá åðåîåñãáóìÝíï êáé åíôõðùóéáêü óþìá ïéêïíïìéêÞò èåùñßáò, ðïõ Ýäåé÷íå üôé ç ïñèïëïãéêÞ Üóêçóç ôçò åëåýèåñçò áôïìéêÞò êñßóçò óå èÝìáôá áãïñÜò êáé ðþëçóçò èá ïäçãïýóå óôç ìåãßóôç éêáíïðïßçóç ôùí áíèñþðéíùí áíáãêþí. ÅðåéäÞ ïé Âñåôáíéêïß èåóìïß öáßíïíôáí íá ðáñÝ÷ïõí áóõíÞèéóôåò ðñïïðôéêÝò óå ìéá ôÝôïéá áêñéâþò áôïìéêÞ åðéäßùîç ôïõ éäéùôéêïý óõìöÝñïíôïò, ôï óõìðÝñáóìá, öáíåñü üðùò Ýìïéáæå, Þôáí üôé ç óðÜíéá âéïìç÷áíéêÞ ðñüïäïò ôçò Âñåôáíßáò áðÝññåå Üìåóá áðü ôïí ïñèïëïãéóìü ôùí Âñåôáíéêþí íüìùí, ðïõ áðÝöåõãáí í' áíáêáôåýïíôáé ìå ôçí åëåõèåñßá ôùí áôüìùí óôçí áãïñÜ. Ç öéëïóïößá áõôÞ ôïõ laissez faire Ýãéíå èåìåëéþäåò Üñèñï ôçò öéëåëåýèåñçò ðßóôçò óôá ìÝóá ôïõ äÝêáôïõ Ýíáôïõ áéþíá, êáé óå ðïëëÝò ÅõñùðáúêÝò ÷þñåò Ýäùóå Ýíá óýíèçìá óõíáãåñìïý ãéá êåßíïõò ðïõ ÷ôõðïýóáí ôá íïìéêÜ êáé Üëëá åìðüäéá óôçí áíÜðôõîç ôïõ âéïìç÷áíéêïý óõóôÞìáôïò óôéò ðåñéï÷Ýò ôïõò. ÁëëÜ áêüìá êáé óôïí äÝêáôï Ýíáôï áéþíá, ôá ãåãïíüôá åß÷áí áëëïéþò. Ç ôå÷íïëïãßá ðñïÝôñåîå ðïëý ôùí öéëåëåõèÝñùí èåóìþí, êáé âñÞêå óôÝãç óå êïéíùíßåò ìå ðïëý äéáöïñåôéêÞ äïìÞ. Ôï ðéï ÷ôõðçôü ðáñÜäåéãìá áõôïý ôïõ öáéíïìÝíïõ áðïôåëåß ç åêâéïìç÷Üíéóç ôçò Éáðùíßáò· áëëÜ êáé óôïõò êüëðïõò áêüìá ôïõ Äõôéêïý êüóìïõ, ç Üíïäïò ôçò âéïìç÷áíßáò, óôç Ãåñìáíßá ìåôÜ ôï 1870, êáé óôç Ñùóßá äõï Þ ôñåéò äåêáåôßåò áñãüôåñá, Ýöåñå ïëüêëçñç ôçí ðáíïðëßá ôçò óýã÷ñïíçò âéïìç÷áíéêÞò ôå÷íïëïãßáò óå êïéíùíßåò, üðïõ ç öéëåëåýèåñç ðáñÜäïóç Þôáí áäýíáìç Þ ðïëéôéêÜ áìåëçôÝá. Êé üìùò, ç âéïìç÷áíßá Üíèéóå êÜôù áðü ôç öñïíôßäá êõâåñíÞóåùí êáé ïñãáíéóìïý õðáëëÞëùí, ðïõ ôï ðïíôÜñéóìÜ ôïõò óôçí åðéôõ÷ßá ôçò åðé÷åßñçóçò, üôáí ìåôñéÝôáé ìå ôïí ðÞ÷õ ôïõ ðñïóùðéêïý ðëïõôéóìïý ìÝó' áðü ôç óõììåôï÷Þ óôá êÝñäç, Þôáí óõ÷íÜ áóÞìáíôï Þ ôåëåßùò áíýðáñêôï. ¸íáò äåýôåñïò ëüãïò ðïõ Ý÷áóå ç Âñåôáíßá ôç âéïìç÷áíéêÞ çãåóßá, Þôáí ç Ýëëåéøç êÜèå ðñïìåëåôçìÝíïõ êáé óõóôçìáôéêïý äåóìïý áíÜìåóá óôç èåùñçôéêÞ åðéóôÞìç êáé ôçí ôå÷íïëïãéêÞ åöåýñåóç. ÊáììéÜ öïñÜ, âÝâáéá, üôáí ðñïÝêõðôáí éäéáßôåñåò äõóêïëßåò, ïé âéïìÞ÷áíïé æçôïýóáí ôá öþôá èåùñçôéêþí åðéóôçìüíùí. ¸ôóé, éäéïêôÞôåò ïñõ÷åßùí, áíÝèåóáí ôï 1815 óôïí Sir Humphry íá ó÷åäéÜóåé ìéá ëõ÷íßá áóöáëåßáò ãéá ÷ñÞóç óôá áíèñáêùñõ÷åßá· êáé Ýíáò êáèçãçôÞò ôçò öõóéêÞò öéëïóïößáò, ï Charles Wheatstone, Ýãéíå óõíåôáßñïò óôçí ðñþôç

#"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 55

ÂñåôáíéêÞ ôçëåãñáöéêÞ åôáéñåßá (1837), åðåéäÞ ïé åðé÷åéñçìáôßåò ÷ñåéÜæïíôáí óôïõò áñ÷éêïýò ôùí ðåéñáìáôéóìïýò ôéò ãíþóåéò ôïõ ãýñù áðü ôïí çëåêôñïìáãíçôéóìü. Óôçí åðüìåíç ãåíéÜ, ï Ëüñäïò Kelvin, êáèçãçôÞò óôç Ãëáóêþâç, Ýëõóå ïñéóìÝíåò äõóêïëßåò ðïõ åìðüäéæáí ôç ìåôÜäïóç õðåñùêåÜíåéùí ôçëåãñáöéêþí ìçíõìÜôùí, êáé ó÷åäßáóå áêüìá ìéá ðõîßäá ðïõ èá ìðïñïýóå íá äïõëÝøåé ðÜíù óôá êáéíïýñãéá áðü óßäåñï ðëïßá ðïõ êáôáóêåõÜæïíôáí óôá íáõðçãåßá ôçò Ãëáóêþâçò. ÁëëÜ ðáñüìïéåò áíôéìåôùðßóåéò åðéóôçìïíéêÞò èåùñßáò êáé ôå÷íïëïãéêÞò ðñáêôéêÞò ðáñÝìåíáí ôõ÷áßåò: ôéò ðéï ðïëëÝò öïñÝò, ôéò ðñïêáëïýóå ìéá þñá áíÜãêçò, ãéá í' áêïëïõèÞóåé, ìå êïéíÞ óõíáßíåóç, ÷ùñéóìüò ôç óôéãìÞ ðïõ Ýíá éäéáßôåñï ðñüâëçìá åß÷å âñåé ôç ëýóç ôïõ. [] Ç ÄÅÕÔÅÑÇ (ÃÅÑÌÁÍÉÊÇ ÊÁÉ ÁÌÅÑÉÊÁÍÉÊÇ) ÖÁÓÇ (ùò ôï 1917). Ç ôå÷íïëïãßá ôçò äåýôåñçò öÜóçò ôïõ íåþôåñïõ âéïìç÷áíéêïý óõóôÞìáôïò áãêÜëéáæå ìéáí åõñýôåñç ðïéêéëßá õëþí êáé áîéïðïéïýóå íÝåò ðçãÝò êáé ìïñöÝò åíÝñãåéáò· ìá ôá ðñùôåßá ôïõ Üíèñáêá êáé ôïõ óéäÞñïõ äåí åß÷áí ðñáãìáôéêÜ äéáñáñá÷èÞ óôçí ðñéí áðü ôïí Ðñþôï Ðáãêüóìéï Ðüëåìï ðåñßïäï. Ç ðïéêéëßá ðïõ åßíáé óõíõöáóìÝíç ìå ôçí Üíïäï ôùí âéïìç÷áíéþí çëåêôñéóìïý, ÷çìéêþí ðñïúüíôùí, ðåôñåëáßïõ êáé åëáöñþí ìåôÜëëùí, êáé ôá ðáñÜãùãá ðñïúüíôá ôïõò üðùò áõôïêßíçôá, ñáäéüöùíá, áåñïðëÜíá, êáé óõíèåôéêÜ õöÜóìáôá, ìüëéò åß÷å áñ÷ßóåé ôüôå íá åêäçëþíåôáé. Ðáñ' üëá áõôÜ, ï Üíèñáêáò êáé ï óßäçñïò, ïé äõï âáóéëéÜäåò ôçò ðáëáéüôåñçò ôå÷íïëïãßáò ôïõ äÝêáôïõ Ýíáôïõ áéþíá, Üñ÷éóáí Þäç íá ìåôáó÷çìáôßæïíôáé óçìáíôéêÜ. [] Ç êïéíùíéêÞ ïñãÜíùóç êáé ôá éäáíéêÜ ðïõ âñßóêïíôáí óôá èåìÝëéá ôçò âéïìç÷áíéêÞò ïñãÜíùóçò ôùí ÇíùìÝíùí Ðïëéôåéþí ðñéí áðü ôïí Ðñþôï Ðáãêüóìéï Ðüëåìï, ðáñïõóßáæáí óôåíÞ óõããÝíåéá ì' åêåßíá ôçò Áããëßáò. Ïé ÇíùìÝíåò Ðïëéôåßåò óõììåñßæïíôáí, Þ äéÝèåôáí óå åîïãêùìÝíç ìïñöÞ, ôéò ðåñéóóüôåñåò áðü ôéò éäéïìïñößåò ôçò ÂñåôáíéêÞò êïéíùíßáò: Þôáí áêüìá ðéï áðïìïíùôéêÝò, åìðéóôåýïíôáí óå äçìüóéïõò áîéùìáôïý÷ïõò ôï åëÜ÷éóôï ôùí ïéêïíïìéêþí êáé êïéíùíéêþí ëåéôïõñãéþí, êáé óôåñïýíôáí, ôïõëÜ÷éóôïí óôï âïññÜ, ìéá îåêÜèáñç äéáöïñïðïßçóç áíÜìåóá óå êïéíùíéêÝò ôÜîåéò. Êáéñü ðñéí ôçí ÁìåñéêáíéêÞ ÅðáíÜóôáóç, ÷ñçìáôéêïß õðïëïãéóìïß êáé ïé ðáíïõñãßåò ôçò áãïñÜò åß÷áí áðëþóåé âáèåéÝò ñßæåò óôçí êïéíùíßá ôçò ÍÝáò Áããëßáò êáé ôùí Ìåóïáôëáíôéêþí ðïëéôåéþí êáé ç åðéíïçôéêüôçôá ôùí ÃéÜíêçäùí óôïí ôïìÝá ôùí ìç÷áíéêþí åöåõñÝóåùí, Þôáí åöÜìéëëç ì' ïðïéáíäÞðïôå Üëëç óôïí êüóìï. Óå ìéá ôÝôïéá êïéíüôçôá, ôï íåþôåñï âéïìç÷áíéêü óýóôçìá Ýðéáóå åýêïëá ñßæá, éäéáßôåñá üôáí ïé óéäçñüäñïìïé êáé ç ðïôáìïðëïÀá êáôÝóôçóáí ðñïóéôÜ ôá ðëïýóéá áðïèÝìáôá óéäÞñïõ êáé Üíèñáêá ôçò ÐåíóõëâÜíéáò êáé Üëëùí ìåóüãåéùí ðåñéï÷þí. Ïé ôåñÜóôéåò öõóéêÝò ðçãÝò ôùí ÇíùìÝíùí Ðïëéôåéþí, êáé ï óõãêñéôéêÜ áñáéüò ìá ãïñãÜ áíáðôõóóüìåíïò ðëçèõóìüò, Þôáí õðåýèõíïé ðáñÜãïíôåò ãéá ôï ãåãïíüò üôé ïé ÇíùìÝíåò Ðïëéôåßåò äéáôÞñçóáí ùò êáé ìåôÜ ôïí Ðñþôï Ðáãêüóìéï Ðüëåìï ìéáí áôìüóöáéñá áíèçñÞò ïéêïíïìéêÞò äñáóôçñéüôçôáò, üìïéá óå ðïëëÜ óçìåßá ì' åêåßíç ðïõ åðéêñáôïýóå óôïõò âéïìç÷áíéêïýò êýêëïõò óôçí Áããëßá áíÜìåóá óôï 1790 êáé ôï 1850. ÅðéðëÝïí, ôá áôïìéóôéêÜ éäáíéêÜ êáé ç áíôáãùíéóôéêÞ ðñáêôéêÞ ôùí Áìåñéêáíþí âéïìç÷Üíùí, Þôáí êïììÝíá áðü ôï ßäéï ôüðé ôïõ õöÜóìáôïò ðïõ åß÷å êáëýøåé ôéò ÷ïíôñïêïðéÝò ôçò ðñþéìçò ÂéêôùñéáíÞò âéïìç÷áíßáò ì' Ýíáí ðÝðëï äçìüóéáò åõðñÝðåéáò. Ïé óôáäéïäñïìßåò ìç÷áíéêþí êáé åðé÷åéñçìáôéþí üðùò ï ÈùìÜò ¸íôéóïí (Ýôïò èáíÜôïõ 1931 ) êáé ï ×Ýíñõ Öïñíô (Ýôïò èáíÜôïõ 1947) áíáêåöáëáßùíáí ôá åðéôåýãìáôá áôüìùí üðùò ï Richard Arkwright (Ýôïò èáíÜôïõ 1792) êáé ï Ôæáßçìò Âáôô (Ýôïò èáíÜôïõ 1819), óå ðéï ìåãÜëç, üìùò, ïéêïíïìéêÞ êëßìáêá, êáèþò ôáßñéáæå óôéò åõñýôåñåò äéáóôÜóåéò ôïõ ÁìåñéêÜíéêïõ ôïðßïõ êáé ôçò åóùôåñéêÞò áãïñÜò. William H. McNeill, Éóôïñßá ôçò Áíèñþðéíçò Êïéíùíßáò. Ìôöñ. Ê. Ñáìðáâßëáò, ÁèÞíá, Êáñáâßáò, 1969, óó. 804-811.

##

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 56

2. H óõììåôï÷Þ ôùí Aõóôñéáêþí ãõíáéêþí óôá åñãáôéêÜ óõíäéêÜôá MÝëç

¸ôïò

Óýíïëï

Ãõíáßêåò

1902 1903 1904 1905 1906 1914 1915 1916 1917 1918

135.178 154.665 189.121 323.099 448.270 240.681 177.113 166.937 311.068 412.910

5.868 9.619 13.055 28.402 42.190 30.260 25.689 28.148 79.002 105.866

Ðïóïóôü 4,3 6,1 6,9 8,8 9,4 12,6 14,5 16,9 25,0 25,6

Ernest Borneman (åðéì.), Der Neanderberg. Beitrage zur Emanzipationsgeschichte des 19. und 20. Jahrhunderts [= Tï NåÜíôåñìðåñãê. ÓõìâïëÝò óôçí éóôïñßá ôçò ãõíáéêåßáò ÷åéñáöÝôçóçò ôïí 19ï êáé ôïí 20ü áé.], Öñáãêöïýñôç ê.Ü. 1983, ó. 136. Môöñ. áðü ôá ãåñìáíéêÜ Aãáè. AæÝëçò.

ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Óôçí åíüôçôá áõôÞ óõíéóôïýìå éäéáéôÝñùò ôçí áîéïðïßçóç ôùí ðáñáèÝìáôùí, ôüóï ôïõ ÂÌ, üóï êáé ôïõ ÂÊ, ãéá íá ôïíéóôïýí êáé ïé êïéíùíéêÝò óõíÝðåéåò ôçò Âéïìç÷áíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò. 7. Ç êñßóç ôçò áõôïêñáôïñßáò ôùí Áøâïýñãùí. Ç éôáëéêÞ êáé ç ãåñìáíéêÞ åíïðïßçóç (1848-1871) ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá áíôéëçöèïýí ôïí áðïöáóéóôéêü ñüëï ðïõ äéáäñáìÜôéóå ç äçìéïõñãßá äýï íÝùí åèíéêþí êñáôþí óôçí Åõñþðç, ôçò Éôáëßáò (1861) êáé ôçò Ãåñìáíßáò (1871), ãéá ôéò ðåñáéôÝñù åîåëßîåéò. 2) Íá êáôáíïÞóïõí ôç ëåéôïõñãßá ôçò "áñ÷Þò ôùí åèíïôÞôùí". ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôÝóóåñéò õðïåíüôçôåò (á. Ç ÅðáíÜóôáóç ôïõ 1848 óôç Ãáëëßá êáé ïé åîåãÝñóåéò óôçí õðüëïéðç Åõñþðç, â. Ç ÉôáëéêÞ Åíïðïßçóç, ã. Ôï Ãåñìáíéêü ÆÞôçìá, ä. Ï Ãáëëïðñùóéêüò Ðüëåìïò). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç ÅðáíÜóôáóç ôïõ 1848 óôç Ãáëëßá êáé ïé åîåãÝñóåéò óôçí õðüëïéðç Åõñþðç. Ôï 1848 ïñüóçìï óôçí éóôïñßá ôçò Åõñþðçò· äåß÷íåé: 1) ¼ñéá öéëåëåõèåñéóìïý êáé ñéæïóðáóôéóìïý, 2) Ðñïúïýóá ðáñáêìÞ ðáëáéïý êáèåóôþôïò· ôï óôÞñéæáí ìüíï ç Áõóôñßá êáé ç Ñùóßá.

#$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 57

Ç ðáñéóéíÞ åðáíÜóôáóç åñãáôþí êáé ôå÷íéôþí (1848): 1) ÁíÝôñåøå öéëåëåýèåñï êáèåóôþò Ëïõäïâßêïõ Öéëßððïõ, 2) ¹ñèå áíôéìÝôùðç ìå óôñáôü êáé íÝï ÂïíáðÜñôç, ôïí Ëïõäïâßêï ÍáðïëÝïíôá Ã´, 3) ¸äùóå óýíèçìá ãéá åîåãÝñóåéò óå ðïëëÝò ÷þñåò Åõñþðçò (Áõóôñßá, ãåñìáíéêÜ êñÜôç). Ç êáôÜóôáóç óôçí Áõóôñßá ôùí Áøâïýñãùí. Ïõããáñßá. Ï ËÜãéïò Êïóïýô (1802-1894) æçôÜ óýíôáãìá êáé êáôáäéêÜæåé áøâïõñãéêÞ áðïëõôáñ÷ßá (1848). ð Áíáôáñá÷Þ óôçí áõôïêñáôïñßá, éäßùò óôç ÂéÝííç. Ï ÌÝôåñíé÷ áðïðÝìðåôáé (1848). ð ÁðïðïìðÞ ÌÝôåñíé÷, áíôß íá êáôåõíÜóåé ðíåýìáôá, åíèáññýíåé çãÝôåò åèíéêþí êéíçìÜôùí áõôïêñáôïñßáò íá ðñïâÜëïõí äéåêäéêÞóåéò ôïõò. ð ÌáãõÜñïé áíáêçñýóóïõí óõíôáãìáôéêÝò ìåôáññõèìßóåéò = êáèåóôþò áõôïíïìßáò. Ïé ÔóÝ÷ïé, ìå çãÝôç ôïí ÖñÜíóéò ÐÜëáôóêõ (1798-1876), êÜíïõí ôï ßäéï óôç Âïçìßá. Ðñþôïé ôñéãìïß óôï óôñáôüðåäï ôùí öéëåëåõèÝñùí. ¸ñéäåò ìåôáîý ÌáãõÜñùí, ÔóÝ÷ùí, ÑïõìÜíùí, Êñïáôþí êáé ÓÝñâùí äéåõêïëýíïõí äõíáìéêÞ åðÝìâáóç Áõóôñéáêþí êáé êáôáóôïëÞ åðáíáóôÜóåùí. Ï íÝïò áõôïêñÜôïñáò Öñáãêßóêïò ÉùóÞö (1848-1916) áíáêáëåß (ôÝëïò 1848) üëåò ôéò ðáñá÷ùñÞóåéò ôïõ ÖåñäéíÜíäïõ. â. Ç ÉôáëéêÞ Åíïðïßçóç. Éôáëßá Þôáí, êáôÜ ôïí ÌÝôåñíé÷, ìéá "ãåùãñáöéêÞ Ýêöñáóç", êáôáêåñìáôéóìÝíç óå ðëÞèïò êñáôþí. Ôçí éôáëéêÞ åíïðïßçóç ìå åðáíÜóôáóç êáôÜ áõóôñéáêÞò êõñéáñ÷ßáò ðñïùèïýóáí: 1) Ïé öéëåëåýèåñïé óôï÷áóôÝò êáé ðáôñéþôåò, 2) Ïé Ýìðïñïé êáé Üëëïé åêðñüóùðïé ôùí Éôáëþí áóôþí, ðïõ åðéäßùêáí êáôÜñãçóç êñáôéêþí óõíüñùí êáé äáóìïëïãéêþí êáé Üëëùí íïìéêþí öñáãìþí óôçí Éôáëßá. 1848. ÅðáíÜóôáóç êáôÜ áõóôñéáêÞò êõñéáñ÷ßáò, ðáñÜ áñ÷éêÝò åðéôõ÷ßåò, áðïôõã÷Üíåé. 1859. ÍÝá öÜóç áãþíá ðáëéããåíåóßáò Éôáëþí. ÐñùôïóôÜôçò ôï Âáóßëåéï ôïõ Ðåäåìïíôßïõ (âáóéëéÜò ï Âßêôùñ ÅììáíïõÞë Â´, 1849-1878, êõâåñíÞôçò ï Ê. Êáâïýñ, 1810-1861). Ï Êáâïýñ, éêáíüò öéëåëåýèåñïò çãÝôçò, ïñãÜíùóå êáé åêóõã÷ñüíéóå ôï Ðåäåìüíôéï· ôï êáôÝóôçóå ðñùôáãùíéóôÞ éôáëéêþí ðñáãìÜôùí, óåâáóôü óå ößëïõò êáé óå áíôéðÜëïõò. ¢íïéîç 1859. Ðåäåìüíôéï ìå õðïóôÞñéîç Ãáëëßáò êáé Áããëßáò çãåßôáé áãþíá ôùí Éôáëþí: - ÍéêÜ Áõóôñßá: ìåãÜëåò ìÜ÷åò óôï Óïëöåñßíï êáé ôç ÌáãÝíôá. Ç ðïëýíåêñç ìÜ÷ç ôïõ Óïëöåñßíïõ þèçóå ôïí Åëâåôü áíèñùðéóôÞ Åññßêï ÍôõíÜí (18281910) íá éäñýóåé ôïí ÄéåèíÞ Åñõèñü Óôáõñü (1864). Íßêåò Ðåäåìïíôßïõ îåóçêþíïõí êáé ôïí Íüôï. ÌÜéïò 1859. Ï ÔæéïõæÝðå ÃáñéâÜëäé (1807-1882), ãåííáßïò áîéùìáôéêüò -åðéêßíäõíïò ôõ÷ïäéþêôçò êáôÜ ôïí Êáâïýñ- áðïâéâÜæåôáé, ìå 1.000 "Åñõèñï÷ßôùíåò" ïðáäïýò ôïõ, óôç Óéêåëßá êáé áõôïáíáêçñýóóåôáé äéêôÜôïñáò ôïõ íçóéïý. ÈÝñïò 1859. ÃáñéâÜëäé êáôáëáìâÜíåé ÍÜðïëç êáé ó÷åäéÜæåé íá êáôáëÜâåé ðáðéêÜ êñÜôç óôï êÝíôñï, áëëÜ ôïí ðñïëáâáßíåé ï Êáâïýñ. Ðñùôïâïõëßá êéíÞóåùí óôï Ðåäåìüíôéï. Ïêôþâñéïò 1859. ÍïôéïúôáëéêÜ êñÜôç æçôïýí ìå äçìïøÞöéóìá Ýíùóç ìå Ðåäåìüíôéï· ï ÃáñéâÜëäé ðáñáäßäåé ôéò êáôáêôÞóåéò ôïõ. Öåâñ. 1860: Ðñïó÷ùñïýí óôï Ðåäåìüíôéï: ÐÜñìá, ÌïäÝíá, ÔïóêÜíç êáé Ñùìáíßá. ÓõíÝñ÷åôáé óôï Ôïñßíï, ðñùôåýïõóá Ðåäåìïíôßïõ, ç ðñþôç åèíïóõíÝëåõóç åíùìÝíçò Éôáëßáò, ç ïðïßá áíáêçñýóóåé âáóéëéÜ ôçò ÷þñáò ôïí Âßêôùñá ÅììáíïõÞë Â´. Ôï 1866 äéÜäï÷ïé Êáâïýñ ðñïóáñôïýí ôç Âåíåôßá (óõììá÷þíôáò ìå Ðñùóßá) êáé ôï 1871 ôç Ñþìç. ã. Ôï Ãåñìáíéêü ÆÞôçìá. Ðñùóßá (1848). O âáóéëéÜò Öñåéäåñßêïò ÃïõëéÝëìïò Ä´ (1840-1861) óõãêáëåß ÅèíïóõíÝëåõóç êáé õðüó÷åôáé óýíôáãìá ãéá íá êáôåõíÜóåé ôá ðíåýìáôá.

#%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 58

Ó÷åäéáæüôáí ãéá Ãåñìáíßá ïìïóðïíäéáêÞ Ýíùóç, ìå êëçñïíïìéêü áíþôáôï Üñ÷ïíôá êáé éó÷õñü êïéíïâïýëéï. Áðïôõ÷ßá åíïðïéçôéêþí ðñïóðáèåéþí Ãåñìáíþí öéëåëåõèÝñùí. ÓôáäéáêÞ áðïôõ÷ßá öéëåëåýèåñçò åðáíáóôÜóåùò. ¢íïéîç 1849. Ï Öñåéäåñßêïò ÃïõëéÝëìïò óôçñßæåé çãåìüíåò Üëëùí ãåñìáíéêþí êñáôþí ìå óôñáôü Ðñùóßáò. ÃåñìáíéêÞ åíïðïßçóç îåêéíÜ áðü Ðñùóßá, ôï ðéï óýã÷ñïíï êáé éó÷õñü ãåñìáíéêü êñÜôïò. Óôçí Ðñùóßá Ýñéäåò ìåôáîý äõíáóôåßáò ×ï÷åíôóüëåñí, ãáéïêôçôéêÞò áñéóôïêñáôßáò Ãéïýãêåñ ðïõ Þëåã÷å ôïí óôñáôü êáé öéëåëåýèåñçò áóôéêÞò ôÜîçò ðïõ Þëåã÷å ôï êïéíïâïýëéï. ÍÝïò âáóéëéÜò ôçò Ðñùóßáò ÃïõëéÝëìïò Á´ (1861-1871) êáé áõôïêñÜôùñ Ãåñìáíßáò (18711888) åðéäéþêåé åíßó÷õóç ôïõ óôñáôïý. Áíôßèåôï ôï êïéíïâïýëéï (áóôéêÞ ôÜîç). ÍÝïò êáãêåëÜñéïò ¼ôôï Âßóìáñê (1815-1898) âãÜæåé ôç ÷þñá áðü áäéÝîïäï êáé êáôåõèýíåé ôý÷åò Ðñùóßáò êáé Ãåñìáíßáò (êáé Åõñþðçò) åðß ôñåéò ó÷åäüí äåêáåôßåò. Âßóìáñê, áñéóôïêñÜôçò êáé å÷èñüò ÅðáíÜóôáóçò 1848: 1) Ðñïâáßíåé óå ìåôáññõèìßóåéò, óôïí ôïìÝá ôùí êïéíùíéêþí áóöáëßóåùí, óôçí Ðñùóßá êáé ôç Ãåñìáíßá. 2) Åíþíåé Ãåñìáíßá õðü óêÞðôñï Ðñùóßáò áíôéìåôùðßæïíôáò ìå åðéôõ÷ßá ôñåéò áíôéðÜëïõò: á) ôïõò öéëåëåõèÝñïõò ôçò Ðñùóßáò, â) ôçí Áõóôñßá êáé ã) ôç Ãáëëßá. 3) "Áöïðëßæåé" öéëåëåõèÝñïõò ìå óåéñÜ ìåôáññõèìßóåùí êïéíùíéêïý ÷áñáêôÞñá. 4) ÍéêÜ êáôÜ êñÜôïò Áõóôñßá óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò (1866), ôï ßäéï êáé ôç Ãáëëßá (1870-71). Ìå ÓõíèÞêç ÐñÜãáò (23 Áõã. 1866) Áõóôñßá áðïäÝ÷åôáé áðïêëåéóìü ôçò áðü ãåñìáíéêÝò õðïèÝóåéò. 1867. Áõôïêñáôïñßá Áøâïýñãùí êáèßóôáôáé äõáäéêÞ ìïíáñ÷ßá. 1871. ÂáóéëéÜò ÃïõëéÝëìïò áíáêçñýóóåôáé áõôïêñÜôïñáò Ãåñìáíßáò óôï Ðáñßóé. ÓõíèÞêç åéñÞíçò Öñáãêöïýñôçò (10 ÌáÀïõ 1871): Ç Ãáëëßá ðáñá÷ùñåß óôç Ãåñìáíßá ôçí Áëóáôßá êáé ôç Ëùñáßíç êáé êáôáâÜëëåé õøçëÞ ðïëåìéêÞ áðïæçìßùóç. ä. Ï Ãáëëïðñùóéêüò Ðüëåìïò. ÊÞñõîç ðïëÝìïõ áðü Ãáëëßá åíáíôßïí Ðñùóßáò (19 Éïõë. 1870). Áéôßá: Äéáäï÷Þ éóðáíéêïý èñüíïõ. ÍïôéïãåñìáíéêÜ êñÜôç óôï ðëåõñü ôçò Ðñùóßáò. ÌÜ÷ç ÓåíôÜí, êïíôÜ óôá ãáëëïâåëãéêÜ óýíïñá (1 Óåðô. 1870), ôáðåéíùôéêÞ Þôôá Ãáëëßáò. Ï ÍáðïëÝùí õðïãñÜöåé óõíèçêïëüãçóç óôï ÓåíôÜí (2 Óåðô. 1870). 4 Óåðô. 1870. ÅðáíÜóôáóç óôï Ðáñßóé, ðñïóùñéíÞ êõâÝñíçóç, áíáêÞñõîç Ã´ ÃáëëéêÞò Äçìïêñáôßáò ðÜíù óôá åñåßðéá ôçò Â´ ÃáëëéêÞò Áõôïêñáôïñßáò. Ôï åðáíáóôáôçìÝíï Ðáñßóé ðáñáäßäåôáé óôéò 20 Éáí. 1871 óôïõò Ðñþóïõò. ÃïõëéÝëìïò Ðñùóßáò áíáêçñýóóåôáé áõôïêñÜôïñáò Ãåñìáíßáò (10 Éáí.) óôï ÁíÜêôïñï ôùí Âåñóáëëéþí. 26 Öåâñ. 1871. ÕðïãñáöÞ ðñïóùñéíÞò óõíèÞêçò åéñÞíçò ìåôáîý ôùí äýï ÷ùñþí. 10 ÌáÀïõ 1871. ÔåëéêÞ ÓõíèÞêç ÅéñÞíçò ôçò Öñáãêöïýñôçò: ç Ãáëëßá åê÷ùñåß óôç Ãåñìáíßá ôçí Áëóáôßá êáé ôç Ëùñáßíç êáé êáôáâÜëëåé õøçëÞ ðïëåìéêÞ áðïæçìßùóç. Ïé åîåëßîåéò áõôÝò áðïôåëïýí óôáèìü ìåãßóôçò óçìáóßáò óôçí éóôïñßá ôçò Åõñþðçò. Ðåñéóóüôåñïé áíçóõ÷ïýí ãéá ìÝëëïí Åõñþðçò, Üëëïé ÷áéñåôïýí Ýíùóç ãåñìáíéêþí êñáôþí õðü Ðñùóßá ùò åõôõ÷Ýò ãåãïíüò.

#&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 59

Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá / ðçãÝò 1. H èåáôñéêÞ ëïãïêñéóßá óôçí AøâïõñãéêÞ Mïíáñ÷ßá (Aõóôñßá) êáôÜ ôï ðñþôï ìéóü ôïõ 19ïõ áé. «Oé äéáôÜîåéò ôçò ëïãïêñéóßáò, ïé ïðïßåò äéáôçñÞèçêáí óå éó÷ý Ýùò ôï 1848 ó÷åäüí áíáëëïßùôåò, óõíïøßóôçêáí ãéá ðñþôç öïñÜ ôï 1794 óå ìéá ïäçãßá áðü ôïí ëïãïêñéôÞ XÝãêåëéí. Oé åðéèåùñçôÝò ôçò èåáôñéêÞò áóôõíïìßáò ìå âÜóç áõôïýò ôïõò êáíüíåò Ýðñåðå íá ðñïóÝ÷ïõí þóôå ïé èåáôñéêÝò ðáñáóôÜóåéò, ìå ôá áóôõíïìéêÜ ìÝôñá, íá ãßíïõí ìéá äçìüóéá øõ÷áãùãßá ÷ùñßò êéíäýíïõò ãéá ôïí íïõ, ôçí øõ÷Þ, ôá Ýèéìá êáé ôç äéÜèåóç ôïõ ëáïý Tá Ýñãá ðïõ åß÷áí êÜðïéáò ìïñöÞò ðïëéôéêü ðåñéå÷üìåíï, ðåñíïýóáí áðü ðïëý áõóôçñü Ýëåã÷ï êáé äåí Ýðáéñíáí ó÷åäüí ðïôÝ ôçí Üäåéá íá ðáñïõóéáóôïýí óôç óêçíÞ, åêôüò åÜí õößóôáíôï ðñþôá Üãñéï áêñùôçñéáóìü. Äéüôé áðáãïñåõüôáí êáèåôß ðïõ ìðïñïýóå íá îõðíÞóåé ôï áßóèçìá ôçò åëåõèåñßáò, Þ ðïõ Þôáí ãñáììÝíï ìå åðáíáóôáôéêü ðíåýìá Þ ôüíï. Aóöáëþò áðáãïñåõüôáí áõóôçñÜ ç áíáöïñÜ ôùí ëÝîåùí Äéáöùôéóìüò, Eëåõèåñßá êáé Ióüôçôá. Aêüìá êáé éóôïñßåò åðáíáóôÜóåùí áðü ðåñáóìÝíïõò áéþíåò äåí åðéôñåðüôáí íá ðáñïõóéáóôïýí óôç óêçíÞ. H ìïíáñ÷ßá äåí åðéôñåðüôáí íá êáôáêñßíåôáé, áêüìç êé áí ôï èÝìá áíáöåñüôáí óôá âÜèç ôùí áéþíùí. ¸ðñåðå íá áöáéñåèïýí üëá ôá óçìåßá ðïõ øÝãïõí Þ ãåëïéïðïéïýí êÜðïéï íüìï Þ äéÜôáãìá Þ èåóìü ôçò êñáôéêÞò äéïßêçóçò, Þ ðáñïõóéÜæïõí ðñßãêéðåò, õðïõñãïýò êáé äçìïóßïõò õðáëëÞëïõò ìå ôñüðï ðïõ íá ñß÷íåé ìéá áðå÷èÞ óêéÜ óå ïëüêëçñç ôçí êïéíùíéêÞ ôÜîç. Eðßóçò üëá ôá óçìåßá ðïõ èá ìðïñïýóáí íá åßíáé óêáíäáëéóôéêÜ Þ ðñïóâëçôéêÜ ãéá ìéá Äýíáìç ìå ôçí ïðïßá ç áõóôñéáêÞ AõëÞ äéáôçñåß öéëéêÝò ó÷Ýóåéò. Yðáéíéãìïß ãéá óýã÷ñïíá ãåãïíüôá, õðïèÝóåéò ôçò êñáôéêÞò äéïßêçóçò, öüñïõò, áõîÞóåéò ôéìþí êáé áíôéêåßìåíá ðïõ ïäçãïýí ôïí ëáü óå äõóÜñåóôç êáé äýóèõìç êáôÜóôáóç, äåí åðéôñÝðåôáé íá áíáöÝñïíôáé. H äéáôÞñçóç ôùí ÷ñçóôþí çèþí áíÞêå åîáñ÷Þò óôá êáèÞêïíôá ôçò ëïãïêñéóßáò. [] Oé èñáóåßò êáé öéëÞäïíïé åíáãêáëéóìïß áíäñþí êáé ãõíáéêþí çèïðïéþí ðñÝðåé íá áðïâëçèïýí. Eðßóçò ÷ñåéÜæåôáé ðñïóï÷Þ þóôå ç åíäõìáóßá ôùí ãõíáéêþí çèïðïéþí íá ðáñáìÝíåé ðÜíôá óôá üñéá ôçò áîéïðñÝðåéáò, áêüìç êé áí ç ìüäá îåðåñíÜåé áõôÜ ôá üñéá». Die Aera Metternich [= H åðï÷Þ ôïõ MÝôôåñíé÷]. ÂéÝííç, Äçìïôéêü Mïõóåßï BéÝííçò, 1984. óó. 95-96. Môöñ. áðü ôá ãåñìáíéêÜ Aãáè.. AæÝëçò. 2. Ç ðïëéôéêÞ ðñïåôïéìáóßá ôçò éôáëéêÞò åíïðïßçóçò «Ïé ìåôñéïðáèåßò öéëåëåýèåñïé- Þ moderati- ìå äéáðñåðÝóôåñï åêðñüóùðï ôïí Êáâïýñ, ðñïÞëèáí áðü ôç óõã÷þíåõóç äéáöïñåôéêþí ðïëéôéêþí ðáñáäüóåùí êáé éäåïëïãéêþí ñåõìÜôùí. Äéáìïñöþèçêáí ìå ôï ðíåýìá êáé ôéò ìåèüäïõò ôüóï ôçò íáðïëåüíôåéáò íïìïèåóßáò, üóï êáé ôçò áõóôñéáêÞò ðåöùôéóìÝíçò äåóðïôåßáò, ìå ôç íïìéêÞ êáé öéëïóïöéêÞ óêÝøç ðïõ Üíèéóå óôï âáóßëåéï ôçò ÍåÜðïëçò, êáèþò êáé ìå ôï ðíåýìá åíüò áíáíåùìÝíïõ êáèïëéêéóìïý. ÁíÞêáí óôçí ðëåéïøçößá ôïõò óôçí áóôéêÞ ôÜîç - ðïëëïß üðùò ï Cavour êáé ï Ricasoli Þôáí éäéïêôÞôåò áãñïôéêþí êáðéôáëéóôéêþí åðé÷åéñÞóåùí-, óôïõò áíþôåñïõò áîéùìáôïý÷ïõò ôïõ êñÜôïõò êáé óôïõò äéáíïïýìåíïõò ðïõ êáôåß÷áí ôéò áíþôåñåò èÝóåéò ôçò áêáäçìáúêÞò éåñáñ÷ßáò. Íïìéìüöñïíåò êáé áíôßðáëïé ôùí åðáíáóôáôéêþí ëýóåùí, ðßóôåõáí óôç âáèìéáßá ðñüïäï êáé óôéò ìåôáññõèìßóåéò ðïõ èá ðñïùèïýóáí ôïí ðïëéôéêü êáé ïéêïíïìéêü åêóõã÷ñïíéóìü ôùí éôáëéêþí êñáôéäßùí êáé óôç äçìéïõñãßá ìéáò ïìïóðïíäßáò ðïõ, ÷ùñßò áðüôïìåò áëëáãÝò, èá åîáóöÜëéæå ôçí ðïëéôéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ åíüôçôá. Áðü ôç äåêáåôßá ôïõ 1840 -1850, áñ÷éêÜ áíÜìåóá óôïõò ìåôñéïðáèåßò öéëåëåýèåñïõò, åß÷å äéáäïèåß ç Üðïøç üôé ôï Ðéåìüíôå (:Ðåäåìüíôéï) èá ìðïñïýóå íá áíáëÜâåé ôï ñüëï ôïõ ðñüìá÷ïõ ôçò áíåîáñôçóßáò ôçò ÷åñóïíÞóïõ áðÝíáíôé óôïõò Áõóôñéáêïýò. Ç éäÝá áõôÞ åäñáéþèçêå óå åõñýôåñá óôñþìáôá ìåôÜ ôçí áíôßóôáóÞ ôïõ óôçí Áõóôñßá, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åðáíÜóôáóçò ôïõ 1848-1849 êáé ôç óõììåôï÷Þ ôïõ óôïí Êñéìáúêü Ðüëåìï óôá 1854, êáé åðçñÝáóå ìéá ìåãÜëç ìåñßäá äçìïêñáôéêþí áð' üëç ôçí Éôáëßá.

#'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 60

Ïé ðïëéôéêïß áõôïß ðïõ áíôéëáìâÜíïíôáí üôé, ÷ùñßò Ýíá óõìâéâáóìü ìå ôç ìïíáñ÷ßá, èá Þôáí áäýíáôï íá åîáóöáëßóïõí ôçí áíáãêáßá êñáôéêÞ äýíáìç ãéá íá äéþîïõí ôéò îÝíåò äõíÜìåéò êáé íá ðåôý÷ïõí ôçí Ýíùóç ôçò Éôáëßáò, ßäñõóáí óôá 1857 ôçí ÉôáëéêÞ ÅèíéêÞ Åôáéñåßá, ìéá ðáôñéùôéêÞ ïñãÜíùóç ìå ðáñáñôÞìáôá ó' üëç ôç ÷åñóüíçóï êáé ôï åîùôåñéêü. Ç Åôáéñåßá áíÝëáâå ôï äéðëü Ýñãï íá åíèáññýíåé ôçí êõâÝñíçóç êáé ôïõò ðïëôéêïýò ôïõ Ðéåìüíôå, íá ôïõò ùèÞóåé íá åñãáóôïýí ãéá ôçí åíïðïßçóç êáé ôáõôü÷ñïíá íá åîáóöáëßóåé ôçí çãåìïíßá ôïõò ó' ïëüêëçñï ôï ðáôñéùôéêü êßíçìá ôçò Éôáëßáò. Óôïí ðïëéôéêü ÷þñï êáôÝëáâå ôéò èÝóåéò áíÜìåóá óôïõò ìåôñéïðáèåßò öéëåëåýèåñïõò êáé ôïõò áêñáéöíåßò äçìïêñáôéêïýò. Ïé ôåëåõôáßïé, ìå èåùñçôéêü ôïõò êáé çãÝôç ôïí Giuseppe Mazzini, óõíÝ÷éæáí ôçí ðïëéôéêÞ ðáñÜäïóç ôçò åðáíÜóôáóçò ôïõ 1789 êáé ôïõ éôáëéêïý ãéáêùâéíéóìïý, ôïõ êáñìðïíáñéóìïý, ôïõ ôåêôïíéóìïý êáé ôùí ìõóôéêþí åôáéñåéþí ôçò åðï÷Þò ôçò ðáëéíüñèùóçò». Áíôþíçò ËéÜêïò, Ç ÉôáëéêÞ Åíïðïßçóç êáé ç ÌåãÜëç ÉäÝá, ÁèÞíá, ÈåìÝëéï, 1985, óó. 22- 23. 3. Ç Áõóôñßá ðñïóðáèåß ìÜôáéá íá ðáñåìðïäßóåé ôçí ðïñåßá ðñïò ôç ãåñìáíéêÞ åíïðïßçóç «¼ëåò ôçò üìùò ïé ðñïóðÜèåéåò áðïäåéêíýïíôáé ìÜôáéåò ìðñïóôÜ óôçí Þñåìç áðïöáóéóôéêüôçôá ôïõ Ðñþóïõ åêðñïóþðïõ óôç Äßáéôá (:óõìâïýëéï åêðñïóþðùí üëùí ôùí ãåñìáíéêþí êñáôþí), ôïõ ´Ïôôï öïí Âßóìáñê, ï ïðïßïò åßíáé áðïöáóéóìÝíïò íá õðïíïìåýóåé ôá áõóôñéáêÜ ó÷Ýäéá. Ãéá íá ðñïóåôáéñéóôåß ôïí ôóÜñï, ï Âßóìáñê ðåßèåé ôç Äßáéôá íá åìðïäßóåé ôçí ðáñÝìâáóç ôçò Áõóôñßáò óôïí ðüëåìï ôçò Êñéìáßáò óôï ðëåõñü ôùí óõììÜ÷ùí. Åðßóçò, áöïý åðé÷åéñåß íá åêìåôáëëåõôåß ôï åèíéêü ñåýìá ðïõ åìöáíßæåôáé ôçí åðáýñéï ôùí áõóôñéáêþí çôôþí óôçí Éôáëßá, áðïöåýãåé, ôåëéêÜ, Ýíáí "ãåñìáíéêü" ðüëåìï åíáíôßïí ôçò Ãáëëßáò, áíôéëáìâáíüìåíïò üôé áõôüò èá áðÝâáéíå ðñïò üöåëïò ôçò Áõóôñßáò. Åíþ ç Áõóôñßá ðáñåìðïäßæåôáé êáô' áõôü ôïí ôñüðï óôçí õëïðïßçóç üëùí ôùí åã÷åéñçìÜôùí ôçò, ç Ðñùóßá åíéó÷ýåôáé áäéÜêïðá. Ôï 1854 êáôïñèþíåé ðáñÜ ôçí áíôßèåóç ôçò ÂéÝííçò, íá áíáíåþóåé ôçí ôåëùíåéáêÞ ôçò Ýíùóç (Zollverein) ìå ôá ãåñìáíéêÜ êñÜôç, êáé ìÜëéóôá íá ôçí åðåêôåßíåé óõíå÷ßæïíôáò íá áðïêëåßåé ôçí Áõóôñßá. ×Üñç óôá ñçíáíéêÜ ôçò åäÜöç, ç Ðñùóßá åßíáé Ýíá áðü ôá êñÜôç ôá ïðïßá åðùöåëïýíôáé áðü ôç âéïìç÷áíéêÞ áíÜðôõîç ðïõ ãíùñßæåé ç âüñåéá êáé ç äõôéêÞ Åõñþðç óôá ìÝóá ôïõ 19ïõ áþíá. ÐñÜãìáôé, ôï Ñïõñ êáé ôï ÓÜáñ öÝñíïõí ôï ðñùóéêü êñÜôïò äåýôåñï óôçí ðáãêüóìéá ðáñáãùãÞ Üíèñáêá. Ïé óéäçñüäñïìïé áíáðôýóóïíôáé. Ïé ðñþôåò ìåãÜëåò âéïìç÷áíéêÝò åôáéñåßåò êÜíïõí ôçí åìöÜíéóÞ ôïõò: Ç Êñïõð óôï Ñïõñ, ç ¼ðåíöåëíô óôç Óéëåóßá. Ç âéïìç÷áíéêÞ åðáíÜóôáóç êáé ç áíÜðôõîç ôçò óéäçñïõñãßáò, ðïõ åðçñåÜæïõí åëÜ÷éóôá ôï ðÝñá áðü ôïí ðïôáìü ¸ëâá ôìÞìá ôçò Ðñùóßáò êáé áêüìá ëéãüôåñï ôçí Áõóôñßá, áíáôñÝðïõí ôçí éóïññïðßá ôùí äõíÜìåùí ðñïò üöåëïò ôùí ×üåíôóüëåñí (:âáóéëéêÞò äõíáóôåßáò ôçò Ðñùóßáò)». S.Berstein - P.Milza, Éóôïñßá ôçò Åõñþðçò, Ç ÅõñùðáúêÞ Óõìöùíßá êáé ç Åõñþðç ôùí Åèíþí 1815-1919, ÁèÞíá, åêä. ÁëåîÜíäñåéá,1997, óó. 130-131. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Óôçí åíüôçôá áõôÞ åßíáé áðáñáßôçôç ç ìåëÝôç ôùí éóôïñéêþí ÷áñôþí, þóôå íá êáôáíïçèïýí áðü ôïõò ìáèçôÝò ïé åäáöéêÝò äéáöïñïðïéÞóåéò ðïõ óõíåðÜãïíôáí ôá åíïðïéçôéêÜ êéíÞìáôá ôçò Ãåñìáíßáò êáé ôçò Éôáëßáò. Óõíéóôïýìå åðßóçò íá äéåñåõíçèåß ç ðñïóùðéêüôçôá êáé ç ðïëéôéêÞ óêÝøç êáé äñÜóç ôùí ìåãÜëùí çãåôþí ôçò åðï÷Þò (Âßóìáñê, ÍáðïëÝïíôïò Ã´ êáé Êáâïýñ, ìå ôçí áîéïðïßçóç êáé ôùí ó÷åôéêþí ðáñáèåìÜôùí), êáèþò êáé ç óõìâïëÞ ôïõ Êáñüëïõ Ìáñî óôç äéáìüñöùóç ôçò åðáíáóôáôéêÞò óêÝøçò ôùí ëáþí ôçò åðï÷Þò.

$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 61

8. Ç Üíïäïò ôùí ÷ùñþí ôçò áìåñéêáíéêÞò çðåßñïõ ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá ãíùñßóïõí ôéò óõíèÞêåò, õðü ôéò ïðïßåò åêäçëþèçêáí åðáíáóôáôéêÜ êéíÞìáôá óôç ËáôéíéêÞ ÁìåñéêÞ êáé íá äéáêñßíïõí ôá éäéáßôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò. 2) Íá ðáñáêïëïõèÞóïõí ôéò åóùôåñéêÝò åîåëßîåéò óôéò ÇÐÁ, êáèþò êáé ôçí ðïëéôéêÞ ðïõ áêïëïýèçóáí óôçí áìåñéêáíéêÞ Þðåéñï ùò ÷þñï åðéññïÞò. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôÝóóåñéò õðïåíüôçôåò (á. Ôá åèíéêÜ êñÜôç óôçí ÁìåñéêÞ, â. Ï Åìöýëéïò Ðüëåìïò, ã. Ç áíÜðôõîç ôùí ÇÐÁ, ä. Ïé Üëëåò ÷þñåò ôçò áìåñéêáíéêÞò çðåßñïõ). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ôá åèíéêÜ êñÜôç óôçí ÁìåñéêÞ. ÅèíéêÜ êñÜôç áðü ðñþçí áðïéêßåò Âñåôáíßáò, Ãáëëßáò, Éóðáíßáò êáé Ðïñôïãáëßáò áíôßãñáöá ôùí ðñùôïôýðùí ôïõò óôçí Åõñþðç. ÍÝïò Êüóìïò ðñïÝêôáóç êüóìïõ ãçñáéÜò çðåßñïõ, áðü Üðïøç èåóìþí, áñ÷þí êáé áîéþí. Ç åëåõèåñßá, ïé áíôéðñïóùðåõôéêïß êáé óõíôáãìáôéêïß èåóìïß êáé ç êïóìéêÞ åîïõóßá, åöáñìüóèçêáí óå íÝï ðåñéâÜëëïí êáé, ãé' áõôü, ïé ðïëéôåßåò ðïõ ðñïÝêõøáí Þóáí äéáöïñåôéêÝò áðü ôéò ðñùôüôõðåò. ÄéáöïñåôéêÝò ïé êïéíùíßåò ôùí ÷ùñþí ôïõ ÍÝïõ Êüóìïõ: 1) Ðñþçí Åõñùðáßïé Ýðïéêïé: á) óôç ëáôéíüöùíç ÊåíôñéêÞ êáé Íüôéï ÁìåñéêÞ ó÷åäüí áíáìß÷èçêáí ìå éèáãåíåßò "ÉíäéÜíïõò", â) óôçí áããëüöùíç êáé ãáëëüöùíç Âüñåéï ÁìåñéêÞ ó÷çìÜôéóáí äéáêñéôü óþìá. 2) Ìáýñïé äïýëïé áðü ÁöñéêÞ: á) óôç Âüñåéï ÁìåñéêÞ ðáñÝìåéíáí õðü êáèåóôþò äïõëåßáò Ýùò ôï 1862, â) óôç ëáôéíüöùíç ÊåíôñéêÞ êáé Íüôéï ÁìåñéêÞ åëåõèåñþèçêáí óýíôïìá. Óôçí éóðáíüöùíç ÁìåñéêÞ ðñïóðÜèåéá íá ìåôáöõôåõèïýí äýï ôïõëÜ÷éóôïí èåóìïß áðü ôéò ìçôñïðüëåéò: á) ç ãáéïêôçôéêÞ áñéóôïêñáôßá êáé â) ç íüìù êñáôïýóá Åêêëçóßá. Ïé ÇíùìÝíåò Ðïëéôåßåò ôçò ÁìåñéêÞò ðïõ ðñïÞëèáí áðü ôéò áðïéêßåò óõãêñüôçóáí ìéá áðü ôéò ðéï öéëåëåýèåñåò äçìïêñáôßåò ôùí íåùôÝñùí ÷ñüíùí. Óôéò ÇÐÁ ôï äçìïêñáôéêü ðïëßôåõìá óôçñß÷ôçêå ó' Ýíá óýíôáãìá êáôÜ âÜóç óõíôçñçôéêü. Äéá÷ùñéóìüò ôñéþí åîïõóéþí êáé ìåôáîý ôïõò Ýëåã÷ïò. ÐïëëÝò áíáèåùñÞóåéò ÷ùñßò áëëïßùóç áñ÷éêÞò ðñüâëåøçò. Ôï óýíôáãìá åîáóöÜëéóå óôçí áìåñéêÜíéêç êïéíùíßá åíôõðùóéáêÞ åõçìåñßá, ðñüïäï ôïõ ðïëéôéóìïý, ôùí åðéóôçìþí êáé ôçò ôå÷íïëïãßáò, êáèþò êáé áîéüëïãç ðïëéôéêÞ ïìáëüôçôá ìåôÜ ôïí Åìöýëéï Ðüëåìï (1861-1865). â. Ï Åìöýëéïò Ðüëåìïò. Áéôßá: Ç Üñíçóç ôùí íïôßùí Ðïëéôåéþí íá êáôáñãÞóïõí ôç äïõëåßá êáé ç åí óõíå÷åßá áðüó÷éóÞ ôïõò áðü ôçí Ïìïóðïíäßá êáé ç áíáêÞñõîç ôçò áíåîáñôçóßáò ôïõò. Óêëçñüò ðüëåìïò áíÜìåóá óôïí âéïìç÷áíéêü ÂïññÜ êáé ôïí áãñïôéêü Íüôï. Ï ðñüåäñïò ÁâñáÜì Ëßíêïëí (1809-1865), åðéäßùîå äéÜóùóç ôçò ïìïóðïíäßáò. Åß÷å 720.000 èýìáôá, ôá ðåñéóóüôåñá áðü êßôñéíï ðõñåôü êáé äõóåíôåñßá. ÂïññÜò êáé Íüôïò åß÷áí äéáöïñåôéêÝò áðüøåéò ãéá ôçí Ïìïóðïíäßá. Ïé Íüôéïé õðïóôÞñéæáí ôï äéêáßùìá áðï÷ùñÞóåùò áðü ôçí Ïìïóðïíäßá. Ïé Âüñåéïé õðïóôÞñéæáí ðùò ôï Óýíôáãìá ôçò ÷þñáò áðáãüñåõå ôçí áðï÷þñçóç. Ï Ëßíêïëí õðïóôÞñéîå ìå óèÝíïò Ïìïóðïíäßá êáé Óýíôáãìá, êáé êáôÜñãçóå ôç äïõëåßá ôï 1862. Áßôéá Þôôáò Íïôßùí: 1) Äåí äéÝèåôáí ôç âéïìç÷áíéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ éó÷ý ôùí Âïñåßùí,

$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 62

2) ðïëåìïýóáí ãéá äéáôÞñçóç äïõëåßáò, ðïõ åß÷å êáôáñãçèåß óôïí õðüëïéðï Äõôéêü êüóìï 3) äåí ôïõò åõíïïýóå ç åììïíÞ óå áñ÷Ýò êáé áîßåò ìéáò ðáñù÷çìÝíçò êïéíùíéêÞò ïñãáíþóåùò (ãáéïêôçôéêÞ áñéóôïêñáôßá ðïõ áäõíáôïýóå íá ðáñáêïëïõèÞóåé ôïõò áóôïýò ôïõ ÂïññÜ óôçí åêâéïìç÷Üíéóç ôçò ðáñáãùãÞò êáé óôçí åí ãÝíåé ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç). Ï Åìöýëéïò Ðüëåìïò áðïôÝëåóå áöåôçñßá ñáãäáßáò âéïìç÷áíéêÞò êáé ïéêïíïìéêÞò áíáðôýîåùò óôïí áìåñéêáíéêü ÂïññÜ. ã. Ç áíÜðôõîç ôùí ÇÐÁ. ÌåôÜ ôïí ðüëåìï ñáãäáßá ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ôùí ÇÐÁ, äéüôé äéÝèåôáí: 1) ÁíåîÜíôëçôï ðëïýôï ðñþôùí õëþí, 2) ÅíôõðùóéáêÞ áýîçóç ðëçèõóìïý (äåêáåôßá 1870, 2000 ðåñßðïõ ìåôáíÜóôåò çìåñçóßùò), 3) ¸íá óôáèåñü äçìïêñáôéêü ðïëßôåõìá. 1870. Ïé ÇÐÁ äéáèÝôïõí ôï ðéï åêôåôáìÝíï óéäçñïäñïìéêü äßêôõï êáé ôï åñãïóôáóéáêü óýóôçìá ìå ôç ìåãáëýôåñç éððïäýíáìç óôïí êüóìï. Óôïí ãåùêôçíïôñïöéêü ôïìÝá ç ÷þñá ðáñÜãåé ôéò ìåãáëýôåñåò ðïóüôçôåò äçìçôñéáêþí, âÜìâáêïò êáé êñÝáôïò. ÐïôÝ ðñéí óå ìéá ÷þñá ôüóïò ðëïýôïò êáé ôÝôïéåò ðáñáãùãéêÝò äõíáôüôçôåò üðùò óôéò ÇÐÁ. 1876. Åïñôáóìüò 100Þò åðåôåßïõ éäñýóåùò ÇÐÁ ìå ìåãáëåéþäç äéåèíÞ Ýêèåóç óôç ÖéëáäÝëöåéá. Ðáñïõóßáóç ôçëåöþíïõ áðü åöåõñÝôç ÃêñÜ÷áì Ìðåë (1847-1929), ãñáöïìç÷áíÞò êáé êïíóåñâïðïéçìÝíïõ óõìðõêíùìÝíïõ ãÜëáêôïò. ä. Ç íÝá êáôÜóôáóç óôçí ÁìåñéêáíéêÞ Þðåéñï. ×þñåò ÊåíôñéêÞò êáé Íïôßïõ ÁìåñéêÞò äåí áíáðôýóóïíôáé áíáëüãùò êáé õóôåñïýí. ÐåñéÝñ÷ïíôáé óå êáèåóôþò ïéêïíïìéêÞò êçäåìïíßáò åëåã÷üìåíï áðü ÇÐÁ êáé ïéêïíïìéêÜ éó÷õñÝò ÷þñåò Åõñþðçò, éäßùò ôç Âñåôáíßá êáé ôç Ãåñìáíßá. Åêôïðéóìüò ðáëáéþí áðïéêéïêñáôéêþí ÷ùñþí (Éóðáíßáò êáé Ðïñôïãáëßáò). Åðï÷Þ íÝáò áðïéêéïêñáôßáò Þ ôïõ éìðåñéáëéóìïý. ÊáèïëéêÝò ÷þñåò ÊåíôñéêÞò êáé Íïôßïõ ÁìåñéêÞò: 1) ÕóôÝñçóç êáé äõóëåéôïõñãßá èåóìþí áíôéðñïóùðåõôéêÞò äçìïêñáôßáò, 2) ÕóôÝñçóç ïéêïíïìéêÞò êáé ôå÷íïëïãéêÞò áíÜðôõîçò. ÁíôéèÝôùò, ðñþçí Âñåôáíïß (Ýðïéêïé ÇÐÁ) áíáðôýóóïõí Ýíáí ðñùôüãíùñï äõíáìéóìü óå üëïõò ôïõò ôïìåßò ôïõ äçìïóßïõ êáé éäéùôéêïý âßïõ. Ðñüóèåôï ðáñÜèåìá Ç ñáãäáßá ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ôùí ÇÐÁ ìåôÜ ôïí Åìöýëéï ðüëåìï «..ÊáôÜ ôçí Ýêñçîç ôïõ Åìöõëßïõ ÐïëÝìïõ ç ÷þñá Þôáí áêüìç êõñßùò áãñïôéêÞ êáé åìðïñéêÞ, åêôüò áðü ïñéóìÝíåò ðåñéï÷Ýò ôçò ÍÝáò Áããëßáò êáé ôéò êåíôñïáôëáíôéêÝò ðïëéôåßåò. ÁëëÜ ìÝ÷ñé ôï 1890 ç áîßá ôùí âéïìç÷áíéêþí ðñïúüíôùí îåðÝñáóå åêåßíç ôùí áãñïôéêþí áãáèþí. ÄÝêá ÷ñüíéá áñãüôåñá Ýãéíå äéðëÜóéá áðü áõôÞí. Ç óõíïëéêÞ áîßá ôùí âéïìç÷áíéêþí ðñïúüíôùí óôéò ÇíùìÝíåò Ðïëéôåßåò Þôáí $1.9 äéò ôï 1860. Ùò ôï 1900 åß÷å åðôáðëáóéáóôåß. ÊáôÜ ôéò äýï ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò ôïõ 19ïõ áéþíá, ç åôÞóéá ðáñáãùãÞ Üíèñáêá áðü 69 åêáôïììýñéá ôüíïõò áõîÞèçêå ðåñéóóüôåñï áðü ôï ôåôñáðëÜóéï áõôïý ôïõ ðïóïý. ÊáôÜ ôçí ßäéá ðåñßïäï ï åôÞóéïò áñéèìüò âáñåëéþí êáèáñïý ðåôñåëáßïõ ó÷åäüí ôñéðëáóéÜóôçêå, ç ðïóüôçôá ôïõ åôçóßùò åîïñõóóüìåíïõ ÷áëêïý äåêáðëáóéÜóôçêå êáé ôï åôÞóéï ôïííÜæ ðñïúüíôùí óéäÞñïõ êáé ÷Üëõâá õðåñôåôñáðëáóéÜóôçêå þóðïõ Ýöôáóå ó÷åäüí ôá 30 åêáôïììýñéá ôüíïõò ùò ôï 1900. ¸íáò áðü ôïõò óçìáíôéêïýò ðáñÜãïíôåò ôçò êïñýöùóçò ôçò âéïìç÷áíéêÞò áíÜðôõîçò Þôáí ç åðÝêôáóç ôïõ óéäçñïäñïìéêïý äéêôýïõ. Ç ðåñßïäïò ìåôáîý 1843 êáé 1893 ìðïñåß íá ïíïìáóôåß

$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 63

"Åðï÷Þ ôïõ óéäçñïäñïìéêïý êáðéôáëéóìïý". ÊáôÜ ôï äéÜóôçìá ôùí ðåíÞíôá áõôþí åôþí ôï áìåñéêáíéêü óéäçñïäñïìéêü óýóôçìá Ýãéíå ôï ìåãáëýôåñï óôïí êüóìï ùò ôï 1914 ïé ÇíùìÝíåò Ðïëéôåßåò åß÷áí ðåñéóóüôåñá ìßëéá óéäçñïäñïìéêþí ãñáììþí áðü ü,ôé üëåò ïé ÷þñåò ôçò Åõñþðçò ìáæß. Ï óéäçñüäñïìïò Þôáí êÜôé ðåñéóóüôåñï áðü ìåôáöïñÝáò áãáèþí. Áðïôåëïýóå åðßóçò ï ßäéïò ìéá ôåñÜóôéá áãïñÜ. Áíåñ÷üôáí óôï 20% ôïõ åôÞóéïõ áêáèÜñéóôïõ åèíéêïý åéóïäÞìáôïò ôç äåêáåôßá ôïõ 1870 êáé óôï 15% óôç äåêáåôßá ôïõ 1880. Áðáéôþíôáò áôìïìç÷áíÝò, áõôïêßíçôá, ìç÷áíÞìáôá, óßäçñï êáé ÷Üëõâá, êáèþò êáé Üíèñáêá óå ìåãÜëåò ðïóüôçôåò ç êáôáóêåõÞ ôùí óéäçñïôñï÷éþí åíåñãïðïéïýóå êáé Üëëåò âéïìç÷áíßåò. Ôï Åèíéêü åéóüäçìá áíåñ÷üôáí ìå ñáãäáßï ñõèìü, êáé íÝåò èÝóåéò åñãáóßáò äçìéïõñãïýíôáí ãéá ôï áõîáíüìåíï åñãáôéêü äõíáìéêü. Ôï óõíå÷þò áõîáíüìåíï åéóüäçìá, ìå ôç óåéñÜ ôïõ, ðñïùèïýóå ôç äçìéïõñãßá âéïìç÷áíéþí êáôáíáëùôéêþí áãáèþí». Institute of Economic Affairs, New York University, The Permanent Frontier, An illustrated history of the U.S. economy in action, åêä. Haig Babian, Ç.Ð.Á., ÷.÷., ó. 53. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ôï õðïóôçñéêôéêü õëéêü ôïõ ÂÌ óôçí åíüôçôá áõôÞ åóôéÜæåé ôçí ðñïóï÷Þ óôïí Åìöýëéï Ðüëåìï êáé óôçí êáôÜñãçóç ôçò äïõëåßáò. Ôï ðñüóèåôï ðáñÜèåìá óôï ÂÊ ðáñïõóéÜæåé ìå óõãêåêñéìÝíá ðïóïôéêÜ ìåãÝèç ôçí ôåñÜóôéá ïéêïíïìéêÞ êáé ôå÷íïëïãéêÞ áíÜðôõîç ôùí ÇÐÁ êáôÜ ôéò ðñþôåò äåêáôåôßåò ìåôÜ ôïí Åìöýëéï. Ïé ìáèçôÝò ìðïñïýí íá óõæçôÞóïõí ìå âÜóç ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ ðñüóèåôïõ áõôïý ðáñáèÝìáôïò ôçí ôåñÜóôéá óçìáóßá ôïõ óéäçñïäñüìïõ ãéá ôç âéïìç÷áíéêÞ êáé ôç ãåíéêüôåñç ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ôïõ íåüôåñïõ êüóìïõ.

$!

istoria sixronou kosmou.qxd

$"

9/4/2008

11:17

Page 64

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 65

ÊÅÖÁËÁÉÏ Â´ ÁÐÏ ÔÏÍ 19ï ÓÔÏÍ 20ü ÁÉÙÍÁ (1871-1914) 1. Ç áêìÞ ôçò åõñùðáúêÞò áðïéêéïêñáôßáò 2. Ç ¢ðù ÁíáôïëÞ 3. ÐñïóðÜèåéåò ãéá ôïí åêóõã÷ñïíéóìü ôçò ÅëëÜäáò 4. ÅèíéêÜ êéíÞìáôá óôç ÍïôéïáíáôïëéêÞ Åõñþðç 5. Ïé Âáëêáíéêïß Ðüëåìïé (1912-1913) 1. Ç áêìÞ ôçò åõñùðáúêÞò áðïéêéïêñáôßáò ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá êáôáíïÞóïõí ôéò åðéðôþóåéò ôçò áðïéêéïêñáôéêÞò åðåêôáôéêÞò ðïëéôéêÞò ôùí åõñùðáúêþí êñáôþí êáé ôéò íÝåò ó÷Ýóåéò ðïõ áíáðôý÷èçêáí ìåôáîý ôùí áðïéêéïêñáôéêþí äõíÜìåùí. 2) Íá êáôáíïÞóïõí ôéò ìïñöÝò ôùí ó÷Ýóåùí ìåôáîý áðïéêéïêñáôþí-áõôï÷èüíùí. 3) Íá êáôáíïÞóïõí ôá áßôéá ôçò äçìéïõñãßáò ôùí åõñùðáúêþí ïéêïíïìéêþí êáé óôñáôéùôéêþí Óõíáóðéóìþí. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôÝóóåñéò õðïåíüôçôåò (á. Ôá áßôéá ôçò áðïéêéïêñáôßáò, â. Áðïéêéïêñáôßá êáé éìðåñéáëéóìüò, ã. Áðïéêéïêñáôßá êáé åèíéêéóìüò, ä. Ç åðéâïëÞ ôçò Äýóçò óôïí õðüëïéðï êüóìï). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ôá áßôéá ôçò áðïéêéïêñáôßáò. Êüóìïò Áóßáò êáé ÁöñéêÞò ìáóôéæüôáí áðü äïõëåßá, óêëáâïðÜæáñá, áíáëöáâçôéóìü, äåéóéäáéìïíßá, ôõñáííßá êáé âáñâáñüôçôá· ü÷é ðåñÞöáíïé êáé åõôõ÷éóìÝíïé, Üãñéïé. Êßíçôñá áðïéêéáêÞò åîÜðëùóçò: 1) ÐïëéôéóôéêÞ åíóùìÜôùóç õðáíÜðôõêôùí ëáþí. 2) ÁíáæÞôçóç áãïñþí êáé ðçãþí ðñþôùí õëþí. 3) Áêëüíçôç ðßóôç óôçí áíùôåñüôçôá ôïõ Äõôéêïý ðïëéôéóìïý. 4) Ôï ÷ñÝïò åîáãùãÞò áîéþí êáé èåóìþí Äõôéêïý Ðïëéôéóìïý. 5) Ç öéëáíèñùðßá. â. Áðïéêéïêñáôßá êáé éìðåñéáëéóìüò. Áðü 16ï áé. éäñýïõí áðïéêßåò ïé Éóðáíßá, Ðïñôïãáëßá, Áããëßá, Ãáëëßá, Ïëëáíäßá, êõñßùò óå ÁìåñéêÞ êáé Áóßá. ÂáóéêÜ óôïé÷åßá: åãêáôÜóôáóç åðïßêùí êáé ëåéôïõñãßá êïéíïôÞôùí åðïßêùí ùò ðõñÞíùí. Ç íÝá áðïéêéïêñáôßá, ãíùóôÞ ùò "éìðåñéáëéóìüò", äéáöÝñåé: 1) Ïé íÝåò áðïéêßåò äåí äçìéïõñãÞèçêáí áðü äçìïãñáöéêü ðëåüíáóìá, Þ áíåðéèýìçôåò èñçóêåõôéêÝò Þ Üëëåò ïìÜäåò ôçò Åõñþðçò. 2) Äåí áíÝðôõîáí èåóìïýò ìçôñïðüëåùí Åõñþðçò. 3) ÁðïêôÞèçêáí áðü ÷þñåò Åõñþðçò êáé Ç.Ð.Á., óå õðáíÜðôõêôåò ðåñéï÷Ýò ìå åîáíáãêáóìü Þ ÷ñÞóç âßáò, ãéá åîõðçñÝôçóç êõñßùò ïéêïíïìéêþí êáé óôñáôçãéêþí óõìöåñüíôùí. ã. Áðïéêéïêñáôßá êáé åèíéêéóìüò. ÅîõðçñÝôçóç ïéêïíïìéêþí êáé óôñáôçãéêþí óõìöåñüíôùí ü÷é ìïíáäéêü êßíçôñï. Ç áðüêôçóç áðïéêéþí õðÞñîå åèíéêÞ åðéäßùîç ìå ëáúêÞ õðïóôÞñéîç.

$#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 66

Ïé áðïéêßåò èåùñÞèçêáí åðéâñÜâåõóç äõíáôïôÞôùí êáé éó÷ýïò, óôü÷ïò åèíéêüò, åèíéêÞ "áðïóôïëÞ". Áðïéêéïêñáôßá Üññçêôá êáé ïñãáíéêÜ óõíäåäåìÝíç ìå åèíéêéóìü. ÐõñÞíáò áðïéêéïêñáôßáò åß÷å óôïé÷åßá ìåóóéáíéóìïý êáé åèíéêÞò áðïóôïëÞò: ð Âñåôáíïß: "÷ñÝïò ôïõ ëåõêïý áíèñþðïõ". ð ÃÜëëïé: "ðïëéôéóôéêÞ ôïõò áðïóôïëÞ". ð ÁíÜëïãåò áíáöïñÝò ïé Ãåñìáíïß êáé ïé ÂÝëãïé. ð ¸ëëçíåò: üñáìá íá «öùôßóïõí» êáé íá áðåëåõèåñþóïõí ôçí «êáè çìÜò ÁíáôïëÞ». Äõôéêïß áðïéêéïêñÜôåò äçìéïýñãçóáí èåóìïýò äéáêõâåñíÞóåùò êáé åèíéêÝò åíüôçôåò (Âñåôáíïß óôç ÂÁ êáé íüôéá ÁöñéêÞ, êáé óôçí Éíäßá). ÃÜëëïé êáôÝëáâáí ÂÄ ÁöñéêÞ. Ãåñìáíßá, ÂÝëãéï êáé Éôáëßá êáôÝëáâáí ÷þñåò óôçí Êåíôñ. ÁöñéêÞ. ä. Ç åðéâïëÞ ôçò Äýóçò óôïí õðüëïéðï êüóìï. Èåóìïß áðïéêéþí ÃÜëëùí, Ãåñìáíþí, ÂÝëãùí êáé Éôáëþí ëéãüôåñï áíèåêôéêïß. Ðñþçí áðïéêßåò ÁöñéêÞò ð êñÜôç 20ïý áéþíá ðñïâëçìáôéêÜ, ÷ùñßò óõíï÷Þ. 19ïò áé. ÏëïêëÞñùóç äéåßóäõóçò Äõôéêþí óôïí åîùåõñùðáúêü êüóìï (áñ÷Þ áðü 16ï áé.). ÐñïóðÜèåéá åíóùìáôþóåùò óôïí Äõôéêü ðïëéôéóìü äéáöïñåôéêþí ëáþí. ÐñïóáñìïãÞ ðáñáãùãéêþí äõíáôïôÞôùí áðïéêéþí óôéò áíÜãêåò ìçôñïðïëéôéêþí ÷ùñþí. ÅîÜñèñùóç ðáñáäïóéáêþí êïéíùíéêþí äïìþí ÷ùñßò äçìéïõñãßá âéùóßìùí äõôéêþí èåóìþí. ÅîÜëåéøç èáíáôçöüñùí åðéäçìéþí, äïõëåßáò êáé Üëëùí åíäçìéêþí ìáóôßãùí. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá / ðçãÝò 1. ¸êôáóç êáé ðëçèõóìüò ôùí ìåãÜëùí éìðåñéáëéóôéêþí êñáôþí Ìçôñüðïëç ×þñåò

¸ôïò

ÅîáñôçìÝíåò ðåñéï÷Ýò

¸êôáóç, óå ôåôñ. ÷éëì.

Ðëçèõóìüò (óå åêáô.)

¸êôáóç, óå ôåôñ. ÷éëì.

Ðëçèõóìüò (óå åêáô.)

Áããëßá

1881 1909

315 315

34,5 45,0

22138 29557

257,3 349,0

Ñùóßá

1881 1901

5046 5377

72,5 125,3

16604 16654

15,4 26,7

Ãáëëßá

1881 1909

529 536

36,9 39,3

527 5948

5,6 42,7

Ãåñìáíßá

1881 1909

540 540

45,2 60,6

2657

12,4

ÇÐÁ

1881 1909

9272 9420

50,2 85,8

306

8,7

W. Hug - J. Hoffmann - F. Bahl, Geschichtliche Weltkunde 3. Von der Zeit des Imperialismus bis zur Gegenwart. [= ÏéêïõìåíéêÞ éóôïñßá 3. Áðü ôçí åðï÷Þ ôïõ éìðåñéáëéóìïý Ýùò óÞìåñá.] Öñáíêöïýñôç 1979, ó. 8. Môöñ. áðü ôá ãåñìáíéêÜ Aãáè. AæÝëçò.

$$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 67

2. ÕðÝñ êáé åíáíôßïí ôçò áðïéêéïêñáôßáò Ôá åðé÷åéñÞìáôá åíüò öéëåëåýèåñïõ áóôïý: «Áðü ïéêïíïìéêÞ Üðïøç, ôé ÷ñåéÜæïíôáé ïé áðïéêßåò; Áñ÷éêÜ ðñïóöÝñïõí Ýíá Üóõëï êáé åñãáóßá óôïõò êáôïßêïõò ôùí öôù÷þí ÷ùñþí Þ óôïõò êáôïßêïõò ôùí ÷ùñþí ðïõ ðáñïõóéÜæïõí õðåñðëçèõóìü. ÁëëÜ õðÜñ÷åé êé Ýíáò äåýôåñïò ëüãïò, ðïõ ðñïóéäéÜæåé óôïõò ëáïýò ïé ïðïßïé äéáèÝôïõí ðåñßóóåõìá áðü êåöÜëáéá Þ áðü ðñïúüíôá. Áõôüò ï äåýôåñïò ëüãïò åíáñìïíßæåôáé ðåñéóóüôåñï ìå ôç óçìåñéíÞ ðñáãìáôéêüôçôá. Êýñéïé, õðÜñ÷åé êé Üëëï Ýíá óçìåßï ðïõ ðñÝðåé åðßóçò íá èßîù. Åßíáé ç áíèñùðéóôéêÞ êáé ðïëéôéóôéêÞ ðëåõñÜ ôïõ èÝìáôïò. ÐñÝðåé íá ðïýìå êáèáñÜ üôé ïé áíþôåñïé öõëåôéêÜ ëáïß Ý÷ïõí êáèÞêïí áðÝíáíôé óôïõò êáôþôåñïõò ëáïýò íá ôïõò åêðïëéôßóïõí». Ëüãïò ôïõ Æõë Öåñý, Õðïõñãïý Åîùôåñéêþí ôçò Ãáëëßáò, óôç ÃáëëéêÞ ÂïõëÞ óôéò 28 Éïõëßïõ 1885. 3. Ï ÍÝëóïí ÌáíôÝëá ãéá ôéò öõëåôéêÝò äéáêñßóåéò (Áðáñô÷Üéíô) óôç Íüôéá ÁöñéêÞ «Ìéóþ ôéò öõëåôéêÝò äéáêñßóåéò êáé ôï ãåãïíüò üôé ç óõíôñéðôéêÞ ðëåéïøçößá ôçò áíèñùðüôçôáò íéþèåé ôï ßäéï åíéó÷ýåé ôï ìßóïò ìïõ. Ìéóþ ôçí ðáéäåßá ðïõ åíóôáëÜæåé óõóôçìáôéêÜ óôá ðáéäéÜ ôéò ñáôóéóôéêÝò ðñïêáôáëÞøåéò êáé ôçí ìéóþ áêüìá ðéï ëõóóáóìÝíá ãéáôß ôçí ðåñéöñïíþ ìáæß ì' åêáôïììýñéá áíèñþðïõò óôïí êüóìï. Ìéóþ ôçí Ýðáñóç ðïõ öõëÜãåé ü,ôé êáëýôåñï ãéá ôçí ìåéïøçößá êáé êñáôÜ ôçí ðëåéïøçößá óå êáôÜóôáóç äïõëåßáò, ìüíï ãéá íá äïõëåýåé êáé íá æåé óýìöùíá ìå ôïõò êáíüíåò ôïõò ïðïßïõò åðéâÜëëåé áõôÞ ç ìåéïøçößá. ÊáìéÜ, áðü ôéò ðïéíÝò ðïõ è' áðïöáóßóåé ôï äéêáóôÞñéï äåí èá ìðïñÝóåé íá óâýóåé ôï ìßóïò ìïõ. Ôßðïôá äåí èá ìðïñÝóåé íá ôï óâýóåé, ðáñÜ ìüíï ôï ôÝëïò ôçò áäéêßáò êáé ôçò âáñâáñüôçôáò, áõôþí ôùí äýï ðëçãþí óôçí ðïëéôéêÞ, êïéíùíéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ æùÞ áõôÞò ôçò ÷þñáò, åíÜíôéá óôéò ïðïßåò ðáëåýù áäéÜêïðá». ÍÝëóïí ÌáíôÝëá, Ôï Áðáñô÷Üéíô, ÁèÞíá, Çñüäïôïò, 1989, ó. 63. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Áðáñáßôçôç ç áîéïðïßçóç ôïõ éóôïñéêïý ÷Üñôç ãéá ôçí åðéóÞìáíóç ôùí ðåñéï÷þí ôïõ ðëáíÞôç ðïõ ôåëïýóáí õðü ôï áðïéêéïêñáôéêü êáèåóôþò êáé ãéá ôçí êáôáíüçóç áðü ôçí ðëåõñÜ ôùí ìáèçôþí ôçò ôåñÜóôéáò ïéêïíïìéêÞò êáé ðïëéôéêÞò éó÷ýïò ðïõ áíôëïýóáí áðü ôéò áðïéêßåò ôïõò ïé éó÷õñÝò áðïéêéïêñáôéêÝò ÷þñåò êáé éäßùò ç Ì. Âñåôáíßá. Ðïëý ÷ñÞóéìç ãéá ôçí áîéïëüãçóç ôïõ öáéíïìÝíïõ ôçò áðïéêéïêñáôßáò ìÝóá áðü ìéá êáôÜ ôï äõíáôü ðïëõðñéóìáôéêÞ ðñïóÝããéóç, åêôüò áðü ôá äéáëáìâáíüìåíá óôçí áöÞãçóç ôïõ ÂÌ, ç åðåîåñãáóßá ôùí ðáñáèåìÜôùí (ôüóï ôïõ ÂÌ üóï êáé ôùí ðñüóèåôùí ôïõ ÂÊ). 2. Ç ¢ðù ÁíáôïëÞ 14 ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá ãíùñßóïõí ôçí êáôÜóôáóç ðïõ åðéêñáôïýóå óôïí õðüëïéðï êüóìï óôï ìåôáß÷ìéï ôùí äýï áéþíùí. 2) Íá åíçìåñùèïýí ãéá ôéò åîåëßîåéò óôá êñÜôç ôçò Åããýò êáé ôçò ¢ðù ÁíáôïëÞò êáé ôéò óõíÝðåéÝò ôïõò ãéá ôç äéåèíÞ ðïëéôéêÞ óêçíÞ. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôÝóóåñéò õðïåíüôçôåò (á. Ç äéåßóäõóç óôçí Áóßá, â. Ç Éíäßá, ã. Ç Êßíá, ä. Éáðùíßá). 14. Ç ÁíáôïëÞ (Áóßá), ðïõ Ýðëáóå ç Äýóç (óå áíôßèåóç ìå ÁöñéêÞ, ÁìåñéêÞ, Ùêåáíßá) äåí õðÝêõøå óôçí Åõñþðç åýêïëá êáé áìá÷çôß. ÕðÞñîå ëßêíï óðïõäáßùí ðïëéôéóìþí êáé âáóéêþí èñçóêåéþí ôïõ êüóìïõ (Éïõäáúóìïý, ×ñéóôéáíéóìïý, Éóëáìéóìïý).

%$ istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 68

ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç äéåßóäõóç óôçí Áóßá. ÅõñùðáúêÞ äéåßóäõóç óôçí ÁíáôïëÞ êáé åîáãùãÞ ðñïúüíôùí êáé èåóìþí. â. Ç Éíäßá 15 . ÂñåôáíéêÞ ÊõâåñíÞóç, ìÝóù Åôáéñßáò Áíáôïëéêþí Éíäéþí, éäñýåé åìðïñéêïýò óôáèìïýò . ÔÝëç 18ïõ áé. Âñåôáíéêü Êïéíïâïýëéï èåóðßæåé äõáäéêü Ýëåã÷ï åìðïñéêþí áðïéêéþí óôçí Éíäßá (áðü Åôáéñßá êáé Âñåôáíü ìïíÜñ÷ç). Áñ÷Ýò 19ïõ áé. ÂñåôáíéêÞ ÊõâÝñíçóç ôåñìáôßæåé ìïíïðþëéï Åôáéñßáò óôï åìðüñéï ôçò Éíäßáò êáé ðñïóáñôÜ äéÜöïñá êñáôéêÜ ìïñöþìáôá ôçò ÷þñáò. Éíäßá áðïéêßá ôïõ óôÝììáôïò. ¸ùò Á´ Ðáãê. Ðüëåìï, Âñåôáíßá ïëïêëçñþíåé êõñéáñ÷ßá óå Éíäßá, ÐáêéóôÜí êáé Âéñìáíßá. Èñçóêåßá óôÞñéãìá -ðïëéôéóìïý Éíäßáò- êáé ãåéôíßáóç ìå ðåñéï÷Ýò áóôÜèåéáò, åõíüçóáí äéåßóäõóç îÝíùí êõñéÜñ÷ùí, äéÜóðáóç êáé êáèõðüôáîÞ ôçò. ã. Ç Êßíá. Ðïëéôéóìüò Êßíáò (ìå êõñßáñ÷ç èÝóç èñçóêåßáò16 ) óôçñéæüôáí óôïõò Ìáíäáñßíïõò (éó÷õñÞ êáé áíèåêôéêÞ çãåôéêÞ êïéíùíéêÞ ïìÜäá ðïõ Þëåã÷å äéïßêçóç ôçò ÷þñáò.). ÁëëåðÜëëçëç äéáäï÷Þ áõôïêñáôïñéêþí äõíáóôåéþí. ÔÝëïò 13ïõ áé. ÌÜñêï Ðüëï åðéóêÝðôåôáé Ðåêßíï. 1521. ÐïñôïãÜëïé Ýìðïñïé êáé éåñáðüóôïëïé óôçí Êßíá· ðåñéïñéóìüò ôïõò óôï ÌáêÜï (ÍÁ Êßíá). ÌÝóù ÌáêÜï êáé Êáíôþíáò (áðïéêßáò Âñåôáíßáò áðü 17ï áé.), äéåîÜãïíôáé åìðïñéêÝò óõíáëëáãÝò Êßíáò ìå Äýóç êáé õðüëïéðï êüóìï åðß ðïëëïýò áéþíåò. Åðß äõíáóôåßáò Ìáíôóïý (1644-1912), ç Êßíá ðåñéëÜìâáíå Ìáíôóïõñßá, Ìïããïëßá, ÈéâÝô êáé ÔïõñêåóôÜí, åß÷å äå ùò öüñïõ õðïôåëåßò ÊïñÝá, ÍåðÜë, ÓéÜì êáé Âéñìáíßá. 1689. Êßíá õðïãñÜöåé ðñþôç óõíèÞêç ìå åõñùðáúêÞ äýíáìç, ôç Ñùóßá (äéåõèÝôçóç âïñåßùí óõíüñùí). 1842. ÔÝëïò Á´ ÐïëÝìïõ ôïõ Ïðßïõ ìå Âñåôáíßá, åê÷ùñåß ó áõôÞ ôï ×ïíãê Êüíãê. 1858-1860. Åê÷ùñåß Óéâçñßá óôç Ñùóßá. 1895. Åê÷ùñåß ÊïñÝá êáé ÔáúâÜí óôçí Éáðùíßá, êáé äéÜöïñïõò ëéìÝíåò óå Üëëåò ìåãÜëåò äõíÜìåéò ôçò åðï÷Þò. 1900. ÅðáíÜóôáóç ôùí Ìðüîåñ. 1911. ÁíáôñïðÞ äõíáóôåßáò Ìáíôóïý. 1912. ÁíáêÞñõîç Äçìïêñáôßáò. ä. Éáðùíßá. Éáðùíßá = áíôßðáëç äýíáìç Êßíáò óôçí ¢ðù ÁíáôïëÞ. Õéïèåóßá áðü Êßíá ðïëëþí ðïëéôéóôéêþí óôïé÷åßùí êáé èåóìþí. Åðßóçìç èñçóêåßá ï Âïõäéóìüò (áðü 6ï áé.). ÓôñáôéùôéêÞ öåïõäáñ÷ßá ôùí Óïãêïýí åëÝã÷åé ôïí áõôïêñÜôïñá. ÌÝóá 19ïõ áé. Åðßóêåøç (ðñþôç) ÐïñôïãÜëùí åìðüñùí êáé éåñáðïóôüëùí. 15. Óôçí Éíäßá õðÞñîå ìáêñáßùíç óõìâßùóç Éíäïõéóôþí êáé ÌïõóïõëìÜíùí êõñéÜñ÷ùí ëáþí. Óôïí 11ï êáé 12ï áé. êáôáêôÞèçêå áðü ôïõñêéêÜ öýëá. ÔÝëïò 14ïõ áé. óôü÷ïò íÝùí êáôáêôçôþí (ïñäþí ÔáìåñëÜíïõ)· ðïëéôéêüò êáôáêåñìáôéóìüò. Óôïí 16ï áé. íÝïò êõñßáñ÷ïò, ï Áöãáíüò ðñßãêéðáò Ìðáìðïýñ, áðüãïíïò ÔáìåñëÜíïõ êáé Ôóåããéó÷Üíïõ. ÉäñõôÞò äõíáóôåßáò Ìïããüëùí [1526 êáôÜêôçóç ðñùôåýïõóáò (Äåë÷ß). 1530 (èÜíáôüò ôïõ) ç êõñéáñ÷ßá áðü Êáìðïýë Ýùò Âå÷Üñç, íïôßùò áíáôïëéêïý ÍåðÜë)]. Äéáóçìüôåñïò äõíáóôåßáò Ìïããüëùí (1526-1707) ï ÁêìðÜñ (1556-1605), óýã÷ñïíïò âáóéëåßáò ÅëéóÜâåô Á´ ôçò Áããëßáò (1558-1603) êáé Öéëßððïõ Â´ ôçò Éóðáíßáò (1556-1598). 16. Èñçóêåßåò Êßíáò: Ôáïúóìüò êáé Êïìöïõêéáíéóìüò (éäñýèçêáí 6ï áé. ð.×.), Âïõäéóìüò (1ïò áé. ì.×.), Íåóôïñéáíüò ×ñéóôéáíéóìüò êáé Éóëáìéóìüò (áðü 7ï Ýùò 10 áé.).

$&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 69

Ïé Äõôéêïß äåí êáôïñèþíïõí íá åêðïñèÞóïõí ôçí Éáðùíßá. ¸ùò ìÝóá 19ïõ áé. ðåñéïñßæïíôáé óôï ÍáãêáóÜêé, üðïõ óõíáëëÜóóïíôáé ìå ÉÜðùíåò. Ðñþôïé åîáóöáëßæïõí åìðïñéêÞ óõìöùíßá ïé Áìåñéêáíïß (1854). Ìå ãïñãïýò ñõèìïýò ç Éáðùíßá õéïèåôåß äõôéêïýò èåóìïýò, áðïêôÜ óýíôáãìá (1889) êáé ðñïùèåß åêâéïìç÷Üíéóç äåõôåñïãåíïýò ôïìÝá ðáñáãùãÞò. 1894-95. Ðüëåìïò ìå Êßíá. 1902. ÓõíèÞêç óõììá÷ßáò ìå Âñåôáíßá. 1904-1905. Ðüëåìïò êáôÜ ôçò Ñùóßáò êáé ìåãÜëç íßêç. ÐñïâÜëëåôáé óôï äéåèíÝò ðñïóêÞíéï ùò ìåãÜëç äýíáìç Üîéá óåâáóìïý. Ðñüóèåôï ðáñÜèåìá 1. Ôá åñãïóôÜóéá õöáíôïõñãßáò óôçí Éáðùíßá «ÌåôÜ ðåñßðïõ ôï 1890 ç åñãáôéêÞ äýíáìç ðïõ óõíÝññåå óôá õöáíôïõñãåßá äåí ìðïñïýóå ðéá íá êáëýøåé ôéò áíÜãêåò ôïõò. Ïé åðé÷åéñÞóåéò ÷ñçóéìïðïßçóáí óôç óõíÝ÷åéá Ýíá óýóôçìá óôñáôïëüãçóçò åñãáôþí, ôï ïðïßï, åêìåôáëëåõüìåíï ôéò áíÜãêåò ôùí áãñïôéêþí íïéêïêõñéþí, ðáñåß÷å öñÝóêï, öôçíü êáé ðñüèõìï åñãáôéêü äõíáìéêü. Åéäéêïß ìåóÜæïíôåò åðéóêÝðôïíôáí ôéò áãñïôéêÝò ïéêïãÝíåéåò. ¸ôáæáí óôïõò ãïíåßò ëáãïýò ìå ðåôñá÷Þëéá, ìéá åõ÷Üñéóôç êáèçìåñéíüôçôá óôï åñãïóôÜóéï êáé öáíôáóôéêÝò ðñïïðôéêÝò ãÜìïõ ãéá ôéò êüñåò ôïõò. Ôá ÷ñçìáôéêÜ äþñá, äçëáäÞ ìéá Üìåóç ðñïêáôáâïëÞ ìéóèïý ðïõ äéÝöåñå áðü ðåñéï÷Þ óå ðåñéï÷Þ, êáé Ýíá óýóôçìá õðï÷ñåùôéêÞò áðïóôïëÞò åíüò ôìÞìáôïò ôïõ ìéóèïý óôïõò ãïíåßò, êÜëõðôáí êÜðùò ôéò ÷ñçìáôéêÝò áíÜãêåò ôïõ íïéêïêõñéïý. [] ÁíÜìåóá óôïí Üíäñá ðïõ Þôáí áñ÷çãüò ôçò ïéêïãÝíåéáò, äçë. ôïí ðáôÝñá Þ ôïí áäåëöü ôïõ êïñéôóéïý, Ýíáí äéêü ôïõò Üíèñùðï ùò åããõçôÞ êáé ôïí ìåóÜæïíôá õðïãñáöüôáí ìåôÜ ìéá óýìâáóç åñãáóßáò ïñéóìÝíïõ ÷ñüíïõ, äýï Þ ôñéþí åôþí. [] H ðñïêáôáâïëÞ êáèþò êáé ôá Ýîïäá ìåôáêßíçóçò ðñïò ôï åñãïóôÜóéï èåùñïýíôáí ùò Üôïêï äÜíåéï êáé Ýðñåðå íá åðéóôñáöåß áìÝóùò óå ðåñßðôùóç êáôáããåëßáò ôçò óýìâáóçò åñãáóßáò, ç ïðïßá óýìöùíá ìå ôá ðåñéóóüôåñá óõìâüëáéá Ýðñåðå íá ãßíåé ìå ôç óõãêáôÜèåóç ôïõ åñãïóôáóßïõ.[] ÐïëëÜ åñãïóôÜóéá Ýìïéáæáí ìå Ýíá ìåßãìá êÜóôñïõ êáé öõëáêÞò, öñáãìÝíá ìå öñÜ÷ôåò êáé ôåß÷ç ìå ìßá ðýëç, ìåñéêÜ áêüìç êáé ìå õäÜôéíåò ôÜöñïõò. Åêåß ìÝóá Þôáí ôï åñãïóôÜóéï, ïé êïéôþíåò êáé ïé êáíôßíåò ôùí êïñéôóéþí. ÌÝ÷ñé íá áðïðëçñùèåß ç ðñïêáôáâïëÞ, ðïõ êáôáêñáôåßôï óå ìçíéáßåò äüóåéò áðü ôï ìéóèü, äåí åß÷áí äéêáßùìá åîüäïõ. ÌåôÜ ìðïñïýóáí íá âãïõí áðü ôïí ÷þñï ôïõ åñãïóôáóßïõ, õðü åõíïúêÝò óõíèÞêåò êÜðïõ ìéá öïñÜ ôïí ìÞíá. ¼ôáí ðáíôñåýïíôáí êáé Üíïéãáí äéêü ôïõò íïéêïêõñéü ìðïñïýóáí íá ìåôáêïìßóïõí. Ôá åñãïóôÜóéá ùñáéïðïéïýóáí ôá ìÝôñá ðáßñíïíôáò áðü ôïõò ãïíåßò ôçí êçäåìïíßá ôùí êïñéôóéþí êáé ðñïóðáèþíôáò ìå áõôü ôï åðé÷åßñçìá íá ôïõò åðéâÜëïõí áðüëõôç õðáêïÞ». Ernest Borneman (åðéì.), ü. ð., óó. 213-214. Môöñ. áðü ôá ãåñìáíéêÜ Aãáè. AæÝëçò. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Áðáñáßôçôç ç áîéïðïßçóç ôïõ éóôïñéêïý ÷Üñôç, þóôå ïé ìáèçôÝò íá åíôïðßóïõí ôïí ãåùãñáöéêü ÷þñï ôçò ðåñéï÷Þò êáé ôç èÝóç ôùí ÷ùñþí ãéá ôéò ïðïßåò ãßíåôáé ëüãïò óôçí åíüôçôá. Ç ìåëÝôç ôïõ ðáñáèÝìáôïò ãéá ôïõò ÐïëÝìïõò ôïõ Ïðßïõ óå óõíäõáóìü ìå ôç ãåëïéïãñáößá ðïõ ðáñïõóéÜæåé ôçí åðßèåóç ôùí áðïéêéïêñáôþí óôçí Êßíá íá áðïôåëÝóïõí áöïñìÞ ðñïâëçìáôéóìïý ãéá ôçí åéêüíá ðïõ ó÷çìÜôéóå êáôÜ ôçí åðï÷Þ åêåßíç ï êéíåæéêüò ëáüò ãéá ôïõò Äõôéêïýò. Ôï ðñüóèåôï ðáñÜèåìá óôï ÂÊ ãéá ôá åñãïóôÜóéá óôçí Éáðùíßá, ðáñÝ÷åé ìéá åéêüíá ôùí óõíèçêþí ðïõ åðéêñáôïýóáí êáôÜ ôçí åðï÷Þ ôçò Âéïìç÷áíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò óôçí éáðùíéêÞ êïéíùíßá

$'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 70

3. ÐñïóðÜèåéåò ãéá ôïí åêóõã÷ñïíéóìü ôçò ÅëëÜäáò ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Ná êáôáíïÞóïõí ôç óçìáóßá ôçò óõìâïëÞò ôïõ ×. Ôñéêïýðç óôçí åîïìÜëõíóç ôçò åëëçíéêÞò ðïëéôéêÞò æùÞò êáé íá áîéïëïãÞóïõí ôéò ðñïóðÜèåéÝò ôïõ ãéá ôçí áíáóõãêñüôçóç ôçò ÅëëÜäáò. 2) Íá óôáèìßóïõí ôéò ïéêïíïìéêÝò êáé äéðëùìáôéêÝò óõíÝðåéåò ôçò Þôôáò ôïõ 1897. 3) Íá ãíùñßóïõí ôï êßíçìá ôïõ 1909 êáé ôéò óõíèÞêåò åéóüäïõ ôïõ Å. ÂåíéæÝëïõ óôçí åëëçíéêÞ ðïëéôéêÞ æùÞ. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôÝóóåñéò õðïåíüôçôåò (á. Ç êáôÜóôáóç óôï åëëçíéêü êñÜôïò êáôÜ ôçí ðñþôç ðåíôçêïíôáåôßá ôïõ âßïõ ôïõ, â. ÐñïûðïèÝóåéò ãéá ôïí åêóõã÷ñïíéóìü, ã. Ï ×áñßëáïò Ôñéêïýðçò êáé ç åêóõã÷ñïíéóôéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ, ä. Ôï Êßíçìá óôï ÃïõäÞ êáé ï ÅëåõèÝñéïò ÂåíéæÝëïò). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç êáôÜóôáóç óôï Åëëçíéêü êñÜôïò êáôÜ ôçí ðñþôç ðåíôçêïíôáåôßá ôïõ âßïõ ôïõ. 1864. ¸íùóç ÅðôáíÞóùí ìå ÅëëÜäá (ðáñá÷þñçóç áðü Âñåôáíßá). 1878. ÅîåãÝñóåéò óå Èåóóáëßá, Ìáêåäïíßá, ¹ðåéñï. 1878. ÓõíÝäñéï Âåñïëßíïõ: ¼÷é óôç ÌåãÜëç Âïõëãáñßá. Óýóôáóç óôçí Ôïõñêßá ãéá ðáñá÷þñçóç Èåóóáëßáò êáé Çðåßñïõ óôçí ÅëëÜäá. 1881. ÅíóùìÜôùóç Èåóóáëßáò êáé ðåñéï÷Þò ¢ñôáò óôçí ÅëëÜäá. ÐáñáìÝíïõí áëýôñùôåò ¹ðåéñïò, Ìáêåäïíßá, ÈñÜêç, ÊñÞôç êáé íçóéÜ Áéãáßïõ. ÐáñÜ ôá óõíôÜãìáôá, ðáñáìÝíåé ðáëéÜ ìïñöÞ äéáêõâÝñíçóçò. Ïéêïíïìßá áãñïôéêÞ, ìåôáðïßçóç ìå áñãïýò ñõèìïýò áíÜðôõîçò. Åìðüñéï: áîéüëïãç áíÜðôõîç, ÷Üñç óôïõò ¸ëëçíåò ôçò ÄéáóðïñÜò. â. ÐñïûðïèÝóåéò ãéá ôïí åêóõã÷ñïíéóìü. Åêóõã÷ñïíéóìüò, Þôïé: 1) éó÷õñüò ôáêôéêüò óôñáôüò êáé ðïëåìéêü íáõôéêü, 2) áíÜðôõîç ïäéêïý êáé óéäçñïäñïìéêïý äéêôýïõ, 3) áíÜðôõîç ôá÷õäñïìéêïý êáé ôçëåãñáöéêïý äéêôýïõ, 4) åéóáãùãÞ íÝùí êáëëéåñãçôéêþí ìåèüäùí óôç ãåùñãßá, 5) åìðÝäùóç ôÜîçò êáé áóöÜëåéáò óå ìåôáêéíÞóåéò êáé ìåôáöïñÝò, 6) áíÜðôõîç ðéóôùôéêïý óõóôÞìáôïò êáé äéåèíïýò ðßóôçò ÷þñáò. Åêóõã÷ñïíéóìüò áðáéôïýóå: 1) ïéêïíïìéêïýò ðüñïõò, 2) ïñèïëïãéêÞ éåñÜñ÷çóç äéÜèåóçò ðüñùí, 3) áìåôÜêëçôç ðñïóÞëùóç óôçí åîõðçñÝôçóç åèíéêþí ðñïôåñáéïôÞôùí, 4) ïñèïëïãéêü ðñïóäéïñéóìü åèíéêþí óõìöåñüíôùí. ÅèíéêÞ ðñïôåñáéüôçôá ð áðåëåõèÝñùóç áëýôñùôùí éóôïñéêþí ÷ùñþí (ýøéóôï åèíéêü óõìöÝñïí). Åðéóêßáóç Üëëùí ðñïôåñáéïôÞôùí (åêóõã÷ñïíéóìüò êñÜôïõò êáé êïéíùíßáò). ÕðïóôçñéêôÝò áðåëåõèÝñùóçò (äõíáìéêÞ ðïëéôéêÞ ìåñßäá): åêóõã÷ñïíéóìüò êáé ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ÅëëÜäïò áíÝöéêôïé ÷ùñßò åðÝêôáóç åèíéêÞò åðéêñÜôåéáò. ÕðïóôçñéêôÝò åêóõã÷ñïíéóìïý: áëõôñùôéóìüò = áäéÝîïäç êáé ðïëõÝîïäç åèíéêÞ ðïëéôéêÞ. ã. Ï ×áñßëáïò Ôñéêïýðçò êáé ç åêóõã÷ñïíéóôéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ. Äåêáåôßá 1880 ê.å. ï ×. Ôñéêïýðçò: 1) Ðñïþèçóå åõñý ðñüãñáììá äéïéêçôéêþí ìåôáññõèìßóåùí êáé äçìïóßùí Ýñãùí. 2) Ìåßùóå áñéèìü ôùí âïõëåõôþí, 3) ¼ñéóå áõóôçñÜ êñéôÞñéá åðéëïãÞò ôùí äçìïóßùí õðáëëÞëùí,

%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 71

4) Ðñïþèçóå åêêáèÜñéóç äéêáóôéêïý êëÜäïõ áðü êïììáôéêïýò åãêáèÝôïõò. 5) ÅðÝâáëå ãåííáßåò áëëáãÝò óôá óþìáôá áóöáëåßáò. 6) ÁíáäéïñãÜíùóå óôñáôü êáé óôüëï (ìåôÜêëçóç åéäéêþí áðü Ãáëëßá êáé Áõóôñßá). 7) Ðåñéüñéóå äõíáôüôçôá áîéùìáôéêþí íá åêëÝãïíôáé âïõëåõôÝò. 8) ¸ëáâå ìÝôñá ãéá åêóõã÷ñïíéóìü äçìüóéáò åêðáßäåõóçò. 9) ÅðÝêôåéíå ôï óéäçñïäñïìéêü êáé ïäéêü äßêôõï ôçò ÷þñáò. Ãéá ÷ñçìáôïäüôçóç öéëüäïîïõ áíáðôõîéáêïý ðñïãñÜììáôüò ôïõ ï Ôñéêïýðçò: 1) ÐñïóðÜèçóå íá ðñïóåëêýóåé ôï åëëçíéêü ðáñïéêéáêü êåöÜëáéï. 2) Áýîçóå ôç öïñïëïãßá. 3) Óýíáøå óåéñÜ äáíåßùí áðü ôï åîùôåñéêü. 4) ÐáñáìÝëçóå ôïõò áãñüôåò ôçò Èåóóáëßáò êáé åõíüçóå ôïõò ôóéöëéêÜäåò. ÅëëçíéêÞ ïéêïíïìßá äåí Üíôåîå âÜñïò åîùôåñéêïý ÷ñÝïõò. 1893. Ï Ôñéêïýðçò êçñýóóåé ðôþ÷åõóç ôçò ÷þñáò êáé ðáñáéôåßôáé. ä. Ôï Êßíçìá óôï ÃïõäÞ êáé ï Åë. ÂåíéæÝëïò. 1897. Áôõ÷Þò ðüëåìïò ìå Ôïõñêßá. ÄåéíÞ Þôôá. Ï ôïõñêéêüò óôñáôüò Ýîù áðü ôç Ëáìßá. ÕðïãñáöÞ áíáêù÷Þò ìå ðáñÝìâáóç Ñùóßáò. 22-11-1897. ÕðïãñáöÞ ïñéóôéêÞò åéñÞíçò ìå Ôïõñêßá ìå áðïäï÷Þ üñùí ðñïêáôáñêôéêÞò åéñÞíçò (6/18-9-1897): ÍÝá äéáññýèìéóç ôùí óõíüñùí õðÝñ ôçò Ôïõñêßáò, êáôáâïëÞ ðïëåìéêÞò áðïæçìßùóçò óôçí Ôïõñêßá ê.Ü. Áýã. 1909. Êßíçìá óôï ÃïõäÞ áðü Óôñáôéùôéêü Óýíäåóìï, çãÝôçò óõí/ñ÷çò Íéê. ÆïñìðÜò: ð ÖïñÝáò åîõãßáíóçò. ð Áðáéôåß áðü âáóéëéÜ Ãåþñãéï Á´ äñáóôéêÜ ìÝôñá. ð Ðñïóêáëåß Åë. ÂåíéæÝëï: á) ôïí ïñßæåé åêðñüóùðü ôïõ óôéò äéáðñáãìáôåýóåéò ìå ðïëéôåéáêÞ êáé ðïëéôéêÞ çãåóßá, â) ôïõ äßíåé åíôïëÞ íá ðñïùèÞóåé åõñýôáôåò óõíôáãìáôéêÝò êáé äéïéêçôéêÝò ìåôáññõèìßóåéò. ÅëåõèÝñéïò ÂåíéæÝëïò: 1) ÓõíÝ÷éóå Ýñãï Ôñéêïýðç. 2) Ðßóôåõå: åêóõã÷ñïíéóìüò ÅëëÜäïò = åèíéêÞ áíÜãêç õøßóôçò ðñïôåñáéüôçôáò. 3) 1911. ÐñïÝâç óå åõñåßá ìåôáññýèìéóç ÓõíôÜãìáôïò 1864 (ïõóéáóôéêÜ íÝï Óýíôáãìá). 4) Ìåßùóå ðëåéïøçößá áðü Þìéóõ âïõëåõôþí óôï Ýíá ôñßôï, ãéá åðßóðåõóç íïìïèåôéêïý Ýñãïõ. 5) ÁðÝêëåéóå åêëïãÞ åí åíåñãåßá áîéùìáôéêþí óôï áîßùìá ôïõ âïõëåõôÞ. 6) ÈÝóðéóå äõíáôüôçôá êñÜôïõò ãéá áðáëëïôñéþóåéò ëüãù äçìïóßïõ óõìöÝñïíôïò. 7) ÊáèéÝñùóå óõíôáãìáôéêþò ìïíéìüôçôá äçìïóßùí õðÜëëçëùí. 8) ÐñïóêÜëåóå óôñáôéùôéêÝò áðïóôïëÝò áðü Ãáëëßá êáé Áããëßá ãéá åêóõã÷ñïíéóìü óôñáôïý êáé óôüëïõ. ÁñíçôéêÜ: ÐáñÜ ôéò õðïó÷Ýóåéò ôïõ äåí áðáëëïôñßùóå ìåãÜëåò ãáéïêôçóßåò (ôóéöëßêéá) Èåóóáëßáò - Åõíüçóå ôóéöëéêÜäåò ðïõ Þôáí ïé ðåñéóóüôåñïé Èåóóáëïß âïõëåõôÝò ôïõ. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá / ðçãÝò. 1. Ïé óõíÝðåéåò ôïõ áôõ÷ïýò ÐïëÝìïõ ôïõ 1897 êáé ç èõóßá ôçò Êïõôóïýöëéáíçò [ÌåôÜ ôïí áôõ÷Þ, ëåãüìåíï, Ðüëåìï ôïõ 1897, ç ÅëëÜäá õðï÷ñåþèçêå íá õðïãñÜøåé ôáðåéíùôéêÞ åéñÞíç ìå ôçí Ôïõñêßá êáé íá äå÷ôåß íÝá äéáññýèìéóç ôùí óõíüñùí ôçò ðñïò üöåëïò ôçò Ôïõñêßáò. Ìå ôç äéáññýèìéóç áõôÞ ôï áêñéôéêü âëá÷ï÷þñé Êïõôóïýöëéáíç ÊáëáìðÜêáò äüèçêå óôçí Ôïõñêßá. ¼ôáí óôéò 13 ÌáÀïõ 1898 åöáñìüóôçêå ç áðüöáóç ôçò äéåèíïýò åðéôñïðÞò, ôüôå ïé 700 ðåñßðïõ âëá÷üöùíïé êÜôïéêïß ôçò, ðáñÜ ôéò äåëåáóôéêÝò ðñïôÜóåéò ôçò Ôïõñêßáò êáé ôçò ñïõìáíéêÞò ðñïðáãÜíäáò, åãêáôÝëåéøáí ôï ÷ùñéü ôïõò, êáé áöïý ôï ðõñðüëçóáí, Ýöõãáí

%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 72

ðñüóöõãåò óôçí ÅëëÜäá, üðïõ ßäñõóáí ôç ÍÝá Êïõôóïýöëéáíç (óçì. Ðáíáãßá). Ç ðñÜîç ôïõò áõôÞ óõãêßíçóå ôï ÐáíåëëÞíéï êáé áðïôÝëåóå ðñùôïóÝëéäï èÝìá ôùí áèçíáúêþí åöçìåñßäùí. ×áñáêôçñéóôéêÜ åßíáé ôá ðñùôïóÝëéäá Ýììåôñá ó÷üëéá ôçò óáôéñéêÞò åöçìåñßäáò ôïõ Ã. ÓïõñÞ Ï Ñùìçüò (ö. ôçò 16-5-1898), üðïõ óôï Ýíá åîáßñåôáé ç çñùéêÞ ðñÜîç ôùí Êïõôóïõöëéáíéôþí êáé óôï Üëëï äéáêùìùäåßôáé ç åðáßó÷õíôç Þôôá ôïõ Åëëçíéêïý Óôñáôïý óôïí Ðüëåìï ôïõ 1897].

á «ÊáôÜêôçóéò ÅëëçíéêÞ ÷ùñßò íá ðáßæç ìïõóéêÞ. Êé Ýãñáøåí ï ÐåñéêëÝôïò "ÁäåëöÝ ìïõ ÖáóïõëÞ, ãëýôùóáí êé ïé Èåóóáëïß, êáôáêôïýìå ôçí ÔáñÜôóá*, êáôáêôïýìå êáé ôç Öïýñêá**, óêÜóå, Ôïýñêå, óêÜóå, Ôïýñêá. ÖáóïõëÞ ìïõ èåñéáêëÞ, ðÞãáìå óôï ÄáïõêëÞ**, ðÜìå êáé óôçí ¢óðñç Âñýóé ôï ëáéìü ìáò íá äñïóßóç. Ìðñïò éððåßò êáé ðõñïâüëá, ðßóù, Ôïýñêïé êïõñåëÞäåò, ðÜìå óôï Ìåóåíéêüëá***, êé üëïé ïé ÌåóåíéêïëÞäåò âãÞêáí Ýîù íá ìáò äïõí êáé ÷áñïýìåíïé ðçäïýí. ÐÞãáéíá êé åãþ ãéá ÷Üæé, óáí ÷ùëüò å÷þëáéíá, âñå êáëþò ôïí, ìïõ öùíÜæåé ìéá Ìåóåíéêüëáéíá. Ç ðáíôéÝñáéò ìáò øçëÜ êáé óôï ÓÜââá ÌáãïõëÜ ãñÞãïñá íá öèÜóùìå äß÷ùò í' áðïóôÜóùìå.

Ôé ÷áñÜ! ôé ðáôáôñÜêá! îáíá÷áßñå, ÊáëáìðÜêá, êáé ÷ùñßò ðåñßêáëëá ìáñò êáé ãéá ôá Ôñßêáëá. ÐÜìå êáé ìåò óôçí Êáñäßôóá, âãáßíïõí Üíäñåò êáé êïñßôóá, ðÜìå êáé óôï Äïìïêü äß÷ùò ìáñò ðïëåìéêü. ÐÜíå ðéá ôá îáöíéêÜ ìáò, êáé ôá ÖÜñóáëá äéêÜ ìáò, ìå Óôñáôü ìáæß êáé Óôüëï ìðáßíïìå êáé ìåò óôï Âþëï. Âñå êáëþò óå âñÞêá ðÜëé, ãç ôïõ Êþóôá ôïõ ÔïðÜëç****, êáëþò þñéóåò ìïõ ëÝíå êé áðü ôç ÷áñÜ ôïõò êëáßíå. Ôþñá ñß÷ôå ôï âáñåéÜ, äüîá óôï Âáóßëåéï, ìå ôá ôüóá ôá ÷ùñéÜ ðÞñáìå ôï ÐÞëéï.

ºäñùôá ðïôÜìé ÷ýíù, óêõëïêÜøá, óêüíç, ìõßãá, ðÜìå êáé óôï Âåëåóôßíï * Ôïðïèåóßá óôéò âüñåéåò ðáñõöÝò ôçò Ëáìßáò, Ýó÷áôï êáé óôïí ÐëÜôáíï ôïõ ÑÞãá».

üñéï õðï÷ùñÞóåùò ôïõ Åëëçíéêïý Óôñáôïý, ùò ôçí õðïãñáöÞ ôçò áíáêù÷Þò ýóôåñá áðü ìåóïëÜâçóç ôïõ **** ÔóéöëéêÜò êáé âïõëåõôÞò Âüëïõ. ÔóÜñïõ. ** ×ùñéÜ êïíôÜ óôç Ëáìßá. *** ×ùñéü ôùí ÁãñÜöùí, êïíôÜ óôçí Êáñäßôóá

%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 73

â «Óôçí Êïõôóïýöëéáíç ôçí óêëÜâá, ðïõ óêïñðÜ öùôéáßò êáé ëÜâá. Ù ÷ùñéü, ðïõ êáéò ôá óðÞôéá, ôïõò óôáõñïýò, ôá ìíÞìáôÜ óïõ, ôé íôñïðáßò áóðñßæåé ìáýñáéò ç êáðíßëá ôçò öùôéÜò óïõ. Ìåò óôç óôÜêôç óïõ ôçò Äüîáò èåìåëéüíåô' ÅêêëçóéÜ, êÜèå óðßèá êé Ýíáò Þëéïò, êÜèå öëüãá êáé äñïóéÜ».

2. Ôï Êßíçìá óôï ÃïõäÞ «Äåí Þôáí ïé êáôþôåñåò ôÜîåéò (óôçí ÅëëÜäá) ðïõ åß÷áí ðÜñåé ôçí åîïõóßá ôï 1909, áëëÜ ï óôñáôüò. Ïýôå Þôáí ïé ìéêñïáóôïß êáé ïé åñãÜôåò, áëëÜ ìÜëëïí ïé áóôïß êé ïé áãñüôåò ðïõ ôñïöïäüôçóáí ôïõò Öéëåëåýèåñïõò ìå óôåëÝ÷ç êáé ìå ôïí üãêï ôùí øÞöùí ðïõ ÷ñåéÜæïíôáí ãéá í áíÝâïõí óôçí áñ÷Þ. []. Ïé áîéùìáôéêïß ôïõ 1909 Þôáí ãüíïé êõñßùò áñéóôïêñáôéêþí êáé áóôéêþí ïéêïãåíåéþí. Ôï ßäéï éó÷ýåé, öáßíåôáé, êáé ãéá ìåñéêïýò õðáîéùìáôéêïýò, áí êáé ç ðëåéïøçößá ôïõò Þôáí áóôéêÞò êáé ìéêñïáóôéêÞò ðñïÝëåõóçò». Ã. ÄåñôéëÞò, Êïéíùíéêüò ìåôáó÷çìáôéóìüò êáé óôñáôéùôéêÞ åðÝìâáóç 1880-1909, ÁèÞíá 1977, óó. 183, 191. 3. ÁðïóðÜóìáôá áðü ôïí ðñþôï ëüãï ôïõ Åë ÂåíéæÝëïõ óôçí ÁèÞíá (1910) «Óõìðïëßôáé, Ãíùñßæåôå ðïßá õðÞñîáí ôá áßôéá, ôá ïðïßá ðñïåêÜëåóáí ôçí åîÝãåñóéí ôïõ Áõãïýóôïõ ðáñåëèüíôïò Ýôïõò, åðïìÝíùò äåí Ý÷ù áíÜãêçí íá õðïìíÞóù áõôÜ åéò õìÜò äéÜ ìáêñþí [] ÊáôÜ ôçí êñéóéìùôÜôçí ðåñßïäïí ôçò åðáíáóôÜóåùò, áýôç ìïõ Ýêáìå ôçí ôéìÞí íá æçôÞóç ôçí ãíþìçí ìïõ ðåñß ôïõ ðñáêôÝïõ. Êáé ç ãíþìç ìïõ, ìïñöùèåßóá ìåô åðéôüðéïí ìåëÝôçí ôùí ðñáãìÜôùí, Þôï üôé ï Óôñáôüò Ýðñåðå íá åðáíÝëèç ôï ôá÷ýôåñïí åéò ôïõò óôñáôþíáò, ßíá áöïóéùèÞ ïëïøý÷ùò åéò ôï åðåßãïí Ýñãïí ôçò óôñáôéùôéêÞò áíáóõíôÜîåùò, áîéþí ðñïò ôïýôï êáé åðéâÜëëùí åí áíÜãêç ôçí óýãêëçóéí ÁíáèåùñçôéêÞò ÂïõëÞò. (ÖÙÍÁÉ: ÓõíôáêôéêÞ, ÓõíôáêôéêÞ). - Áîéþí êáé åðéâÜëëùí åí áíÜãêç ôçí óýãêëçóéí ÁíáèåùñçôéêÞò ÂïõëÞò. (ÍÅÁÉ ÖÙÍÁÉ: ÓõíôáêôéêÞ. ÆÞôù ç ÓõíôáêôéêÞ). - ÅðéìÝíù üôé Ýäùêá ôçí ãíþìçí íá áöïóéùèÞ ï Óôñáôüò åéò ôï åðåßãïí Ýñãïí ôçò áíáóõíôÜîåùò ôùí óôñáôéùôéêþí äõíÜìåùí ôçò ÷þñáò êáé óõã÷ñüíùò Ýäùêá åéò ôçí åðáíÜóôáóéí ôçí óõìâïõëÞí íá áîéþóç êáé åðéâÜëç åí áíÜãêç ôçí óýãêëçóéí ôçò ÁíáèåùñçôéêÞò ÂïõëÞò, (ÖÙÍÁÉ: ¼÷é ¼÷é, ÓõíôáêôéêÞ. ÅÔÅÑÁÉ ÖÙÍÁÉ: ÓéùðÞ. ÓéùðÞ). - Þôéò èá ðñïÝâáéíåí åéò ôçí áíáèåþñçóéí ôùí äéáôÜîåùí åêåßíùí ôïõ ÓõíôÜãìáôïò, ôçí áíÜãêçí ôçò ìåôáññõèìßóåùò ôùí ïðïßùí åß÷å êáôáäåßîç ç ðåßñá çìßóåïò ó÷åäüí áéþíïò[...] Ç åðáíÜóôáóéò äåí åäßóôáóå íá áðïäå÷èÞ ôçí ãíþìçí ìïõ ôáýôçí [] Ç åê ôùí åêëïãþí ôçò 8çò Áõãïýóôïõ ðñïåëèïýóá ëáúêÞ áíôéðñïóùðåßá áðïóôïëÞí åß÷åí üðùò áíáèåùñÞóç ùñéóìÝíáò äéáôÜîåéò ôïõ ÓõíôÜãìáôïò. ÁëëÜ èá ðáñåãíþñéæÝ ôéò ðñïöáíÞ áëÞèåéáí, åÜí äåí áíåãíþñéæåí üôé åýñõíóéò ôïõ êýêëïõ ôùí åñãáóéþí áõôÞò, üðùò áíáèåùñçèþóé êáé Üëëáé äéáôÜîåéò ôïõ ÓõíôÜãìáôïò, ìç èßãïõóáé ïýôå ôçí ìïñöÞí ôçò Ðïëéôåßáò, ïýôå ôçí åîïõóßáí Þ ôï ðñüóùðïí ôïõ ÂáóéëÝùò, ïýôå ôçí ôÜîéí ôçò äéáäï÷Þò, áíôáðïêñßíåôáé ðñïò éó÷õñÜí áîßùóéí ôçò ÊïéíÞò Ãíþìçò [] Ôï åð åìïß óõíáéóèÜíïìáé åî Üëëïõ âáèÝùò ôáò âáñõôÜôáò åõèýíáò, áßôéíåò åðßêåéíôáé åðß ôùí þìùí ôùí ðïëéôéêþí áíäñþí ôçò ÷þñáò [] Äåí Ýñ÷ïìáé åíôáýèá ùò áñ÷çãüò íÝïõ êáé

%!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 74

åó÷çìáôéóìÝíïõ êüììáôïò. ¸ñ÷ïìáé áðëþò óçìáéïöüñïò íÝùí ðïëéôéêþí éäåþí. (Åýãå, åýãå, ÷åéñïêñïôÞìáôá)[ ] Óð. Â. Ìáñêåæßíçò, ÐïëéôéêÞ Éóôïñßá ôçò ÍåùôÝñáò ÅëëÜäïò 1828-1964, ô. 3, ÁèÞíá, ÐÜðõñïò, 1966, óó. 361-364. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ôï õðïóôçñéêôéêü õëéêü áíáöÝñåôáé êõñßùò óôéò äéáöïñÝò áíÜìåóá óôçí ðïëéôéêÞ ôùí äýï ìåãÜëùí ðïëéôéêþí áíôéðÜëùí, ×áñ. Ôñéêïýðç êáé È. ÄçëéãéÜííç, ðáñÝ÷ïíôáò äõíáôüôçôåò óýãêñéóçò êáé áîéïëüãçóçò. ÅðåéäÞ óôçí áöÞãçóç ôçò åíüôçôáò äåí áíáöÝñåôáé ï áôõ÷Þò ðüëåìïò ôïõ 1897, èá ðñÝðåé ïðùóäÞðïôå ï êáèçãçôÞò íá åðåîåñãáóôåß ôï ó÷åôéêü ðáñÜèåìá áðü ôï âéâëßï ôïõ È. ÂåñÝìç, ãéá íá áíáðôõ÷èåß ðñïâëçìáôéóìüò ó÷åôéêÜ ìå ôéò óõíèÞêåò õðï ôéò ïðïßåò áíáëÞöèçêå êáé ôéò óõíÝðåéåò ðïõ åß÷å ãéá ôçí ÅëëÜäá ùò ÷þñá êáé ùò êïéíùíßá ï ðüëåìïò áõôüò. Ôá ðïéÞìáôá ôïõ ÓïõñÞ óôï ÂÊ ìðïñïýí íá äþóïõí ìå óáôéñéêü ôñüðï ôïí áõôïóáñêáóìü ðïõ åêäçëþèçêå áðü ôïí åëëçíéêü ëáü ãéá ôïí áôõ÷Þ áõôüí ðüëåìï. Ãéá ôï êßíçìá óôï ÃïõäÞ êáé ôçí Ýëåõóç ôïõ Åëåõèåñßïõ ÂåíéæÝëïõ óôçí ÅëëÜäá èá ðñÝðåé íá áîéïðïéçèïýí ôá ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá áðü ôï ÂÊ. 4. ÅèíéêÜ êéíÞìáôá óôç ÍïôéïáíáôïëéêÞ Åõñþðç ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá êáôáíïÞóïõí ôïõò ëüãïõò ôçò óïâáñÞò êñßóçò ôïõ Áíáôïëéêïý ÆçôÞìáôïò êáôÜ ôçí ðåñßïäï áõôÞ êáé íá ðñïâëçìáôéóôïýí ãéá ôç âáëêáíéêÞ ðïëéôéêÞ ôùí ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí. 2) Íá êáôáíïÞóïõí ôçí ðïëéôéêÞ ôçò ñùóéêÞò äéåßóäõóçò óôá ÂáëêÜíéá êáé ôç óçìáóßá ôçò ãéá ôéò äéáâáëêáíéêÝò ó÷Ýóåéò êáé ôçí ÅëëÜäá. 3) Íá óõó÷åôßóïõí ôá êéíÞìáôá ôïõ 1908 êáé 1909 óå Ôïõñêßá êáé ÅëëÜäá áíôßóôïé÷á, êáé íá åêôéìÞóïõí ôç óçìáóßá ôïõò ãéá ôçí åóùôåñéêÞ êáé åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ôùí äýï ÷ùñþí. 4) Íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí ôç óçìáóßá ôçò íÝáò êáôÜóôáóçò ðïõ äéáìïñöþèçêå ìå ôï ôÝëïò ôùí Âáëêáíéêþí ðïëÝìùí ãéá ôéò ìåôÝðåéôá ó÷Ýóåéò ôùí Âáëêáíéêþí ëáþí. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå åðôÜ õðïåíüôçôåò (á. Ï ãåùãñáöéêüò ÷þñïò êáé ôá éóôïñéïãñáöéêÜ óôåñåüôõðá, â. Ïé ÓÝñâïé, ã. Ïé Âïýëãáñïé, ä. Ìáêåäïíéêüò Áãþíáò, å. Ïé ÑïõìÜíïé, óô. Ïé Áëâáíïß, æ. Ïé Ïèùìáíïß Ôïýñêïé). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ï ãåùãñáöéêüò ÷þñïò êáé ôá éóôïñéïãñáöéêÜ óôåñåüôõðá. Óôåñåüôõðá: 1) ÂáëêÜíéá (ïñïóåéñÜ ôïõ Áßìïõ) = ÌåôáöïñéêÜ ðåñéï÷Þ áóôÜèåéáò, åèíéêþí ðñïóôñéâþí êáé óõãêñïýóåùí. 2) Ëáïß Âáëêáíßùí = óõìðáèåßò, åîùôéêïß ðñùôüãïíïé, åèíéêéóôÝò, äéáöÝñïõí áðü ëáïýò õðüëïéðçò Åõñþðçò, üóï êáé ìåôáîý ôïõò. ÌåëÝôç Éóôïñßáò ëáþí Åõñþðçò äåß÷íåé: èñçóêåõôéêÝò êáé åèíéêÝò óõãêñïýóåéò ðåñéóóüôåñåò óôç ÄõôéêÞ êáé ÊåíôñéêÞ Åõñþðç. Ðñüôõðï åèíéêÞò áíÜðôõîçò ôï åèíéêü êßíçìá ôùí ÅëëÞíùí. Ëáïß Âáëêáíßùí áíáæçôïýí áíÜëïãåò éóôïñéêÝò êáôáâïëÝò, ðñïâÜëëïõí üñáìÜ ôïõò ãéá ôï ìÝëëïí, ïñßæïõí ôáõôüôçôÜ ôïõò êáé áíôéðÜëïõò ôïõò. â. Ïé ÓÝñâïé. Âáóéêïß åèíéêïß áíôßðáëïß ôïõò ïé êõñßáñ÷ïé Ïèùìáíïß Ôïýñêïé. Áðü 1804 ùò ÓõíèÞêç Âåñïëßíïõ (1878) óôñÝöïíôáé êõñßùò êáôÜ Ïèùìáíþí Ôïýñêùí. Ìå Áõôïêñáôïñßá Áøâïýñãùí (üðïõ ìåãÜëç óåñâéêÞ ÄéáóðïñÜ): ð Áñ÷éêÜ áíáðôýóóïõí äåóìïýò,

%"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 75

ð ÌåôÜ 1878 ó÷Ýóåéò áíôáãùíéóôéêÝò (äéåêäéêïýí ÓëïâÝíïõò, ÊñïÜôåò êáé Üëëïõò). ÑÞîç Óåñâßáò ìå Áõóôñßá êáé Ýêñçîç Á´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ (Áýã. 1914). ã. Ïé Âïýëãáñïé. ÁíÜðôõîç åèíéêïý êéíÞìáôïò ìå ó÷åôéêÞ êáèõóôÝñçóç. Óôï ðñïóêÞíéï ìå éó÷õñÞ þèçóç Ðáíóëáâéóôþí Ñùóßáò (ìÝóá 19ïõ áéþíá). 1870. Åîáóöáëßæïõí (ìå õðïóôÞñéîç Ñþóùí) áíáãíþñéóç Åîáñ÷ßáò áðü ÓïõëôÜíï. ÑÞîç ìå Ðáôñéáñ÷åßï êáé ¸ëëçíåò (äéåêäéêïýóáí ìçôñïðüëåéò Ìáêåäïíßáò êáé ÈñÜêçò áðü Ðáôñéáñ÷åßï). 1878. ÓõíèÞêç Áãßïõ ÓôåöÜíïõ (ôçí åðÝâáëáí ïé Ñþóïé) éäñýåé ÌåãÜëç Âïõëãáñßá = óçìåñéíÞ Âïõëãáñßá, ïëüêëçñç ç Ìáêåäïíßá êáé ç ÈñÜêç. Ç ÌåãÜëç Âïõëãáñßá ðåñéïñßæåôáé äñáóôéêÜ óôï ÓõíÝäñéï ôïõ Âåñïëßíïõ (1878) áðü ìåãÜëåò äõíÜìåéò Åõñþðçò - öüâïò áðü åðéññïÞ Ñùóßáò óôç ÍÁ Åõñþðç. ¼ñáìá ÌåãÜëçò Âïõëãáñßáò áíçóõ÷åß Ôïýñêïõò, ¸ëëçíåò, ÓÝñâïõò êáé ÑïõìÜíïõò. Ïîýò áíôáãùíéóìüò ÂïõëãÜñùí ìå ÓÝñâïõò êáé ¸ëëçíåò ãéá åðáñ÷ßåò Ìáêåäïíßáò. ÐñïóðÜèåéá ÂïõëãÜñùí íá åëÝãîïõí (ìå éåñåßò êáé äáóêÜëïõò) åêêëçóßåò êáé ó÷ïëåßá. ÅêáôÝñùèåí ðñïóðÜèåéåò óôçñßæïõí Ýíïðëåò áíôáñôéêÝò ïìÜäåò ãçãåíþí êáé ïìÜäåò áðü ÅëëÜäá (ÌáêåäïíïìÜ÷ïé) êáé Âïõëãáñßá (ÊïìéôáôæÞäåò). ä. Ìáêåäïíéêüò Áãþíáò (1904-1908). ÏíïìÜæåôáé ï óêëçñüò ðüëåìïò ÅëëÞíùí êáé ÂïõëãÜñùí áíôáñôþí, ìåôáîý ôïõò êáé åíáíôßïí ôùí Ôïýñêùí. Ïé ãçãåíåßò Ìáêåäüíåò Ýðñåðå íá åðéëÝîïõí óôñáôüðåäï. ÐïëëÜ èýìáôá. Ðåñßóóåéá áíäñåßáò êáé áãñéüôçôáò, öéëáíèñùðßáò êáé ðñïäïóßáò, óõíáäåëöéêüôçôáò êáé äïëéüôçôáò. Óðåýäïõí íá ðïëåìÞóïõí óôç Ìáêåäïíßá íÝïé áðü üëç ôçí ÅëëÜäá (Èåóóáëßá, ÓôåñåÜ ÅëëÜäá, ¹ðåéñï, Ðåëïðüííçóï, ÊñÞôç, áêüìç êáé Êýðñï). Áíôéðñïóùðåõôéêïß Þñùåò-ìÜñôõñåò ÅëëÞíùí: Ðáýëïò ÌåëÜò, áîéùìáôéêüò áðü ÁèÞíá, êáé ÊáðåôÜí Êþôáò, áðü ÷ùñéü Ñïýëéá (óçì. Êþôáò) ôçò Öëþñéíáò. Âïýëãáñïé Þñùåò: Ãêüôóå ÍôÝëôóåö êáé ÃéÜííå ÓáíôÜíóêõ áðü Ìáêåäïíßá. 1908. Êßíçìá Íåïôïýñêùí äéáêüðôåé áíáìÝôñçóç ìåôáîý ÅëëÞíùí êáé ÂïõëãÜñùí. 1912. Á´ Âáëêáíéêüò Ðüëåìïò. ¸ëëçíåò êáé Âïýëãáñïé óýììá÷ïé êáôÜ ôùí Ôïýñêùí. å. Ïé ÑïõìÜíïé. Ìïëäáâïß êáé ÂëÜ÷ïé (óçìåñéíïß ÑïõìÜíïé)17 Ðáñßóôñéùí Çãåìïíéþí (áíÜãïõí êáôáãùãÞ ôïõò óôïõò åêëáôéíéóìÝíïõò ÄÜêåò) óôñÝöïíôáé ðñïò Ãáëëßá. Åèíéêïß ôïõò áíôßðáëïé ïé êõñßáñ÷ïé Ïèùìáíïß Ôïýñêïé êáé ïé ¸ëëçíåò çãåìüíåò. ÄõíÜìåé áíôßðáëïé êáé ïé Ñþóïé. Êñéìáúêüò Ðüëåìïò (1853-1856) êáé óõíèÞêç ôùí Ðáñéóßùí (1856) ïäçãïýí (ìå õðïóôÞñéîç Ãáëëßáò) óôçí Ýíùóç ôùí äýï çãåìïíéþí óå åíéáßï êñÜôïò (1861), ôç Ñïõìáíßá. [Ôï üíïìá Ñïõìáíßá åß÷å äþóåé ï Èåóóáëüò ëüãéïò ÄáíéÞë Öéëéððßäçò]. 1878. Ç Ñïõìáíßá áðïêôÜ ðëÞñç áíåîáñôçóßá. ÑïõìÜíïé, åîáéôßáò åäáöéêþí äéåêäéêÞóåùí, áíôéìÝôùðïé ìå Ñþóïõò (Âåóóáñáâßá-Ìïëäáâßá), ÂïõëãÜñïõò (ÄïâñïõôóÜ) êáé Ïýããñïõò (Ôñáíóõëâáíßá). ÐñïâëÞìáôá ìå ÅëëÜäá (äéåêäéêïýóáí êõñéüôçôá ðåñéïõóéáêþí óôïé÷åßùí Ïéêïõìåíéêïý Ðáôñéáñ÷åßïõ êáé Ìïíþí ¢èù, Äïõóßêïõ ê.Ü. óôéò Ðáñßóôñéåò Çãåìïíßåò, êáèþò êáé ÂëÜ÷ïõò ÅëëÜäïò ùò äÞèåí ïìïåèíåßò ôïõò - ñïõìáíéêÞ ðñïðáãÜíäá).

17. Äåí Ý÷ïõí êáìßá ó÷Ýóç ìå ôïõò ¸ëëçíåò ÂëÜ÷ïõò, åêôüò ôïõ üôé ç ãëþóóá êáé ôùí äýï ðñïÝñ÷åôáé áðü ôç äçìþäç ëáôéíéêÞ. Ç ãëþóóá ôùí ÅëëÞíùí ÂëÜ÷ùí åßíáé êáôÜ äýï áéþíåò áñ÷áéüôåñç.

%#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 76

óô. Ïé Áëâáíïß. Ôåëåõôáßïò ëáüò ÍÁ Åõñþðçò ðïõ áíáðôýóóåé åèíéêü êßíçìá ïé Áëâáíïß. Áíáæçôïýí êáôáâïëÝò ôïõò óôïõò áñ÷áßïõò Éëëõñéïýò. Áðü 14ï áéþíá ê.å. åîåëëçíßæïíôáé óôïí íüôï êáé åêóåñâßæïíôáé óôïí âïññÜ. Áðü 17ï áéþíá åîéóëáìßæïíôáé ìáæéêÜ êáé äñïõí ùò éó÷õñüò âñá÷ßïíáò ôùí Ôïýñêùí. Ðñþôá åèíéêÜ óêéñôÞìáôá Ýñãï Áëâáíþí ëïãßùí ðïõ óðïýäáæáí óôçí Éôáëßá. Éôáëßá: ìÞôñá åèíéêïý êéíÞìáôïò êáé áõôüêëçôç ðñïóôÜôéäá åèíéêïý êñÜôïõò Áëâáíþí. 1878 (ÓõíÝäñéï Âåñïëßíïõ). Óôï ðñïóêÞíéï åèíéêü êßíçìá Áëâáíþí ìå ðñùôïâïõëßá Áëâáíéêïý ÓõíäÝóìïõ ÐñéóñÝíçò. Óôñåöüôáí ü÷é êáôÜ ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò, áëëÜ êáôÜ Óåñâßáò êáé ÅëëÜäïò. 1913. ºäñõóç Áëâáíéêïý êñÜôïõò. æ. Ïé Ïèùìáíïß Ôïýñêïé. Åèíéêü êßíçìá Ôïýñêùí: ð Ðñüëçøç ðåñáéôÝñù áêñùôçñéáóìïý ôçò áõôïêñáôïñßáò. ð Óôñåöüôáí êáé êáôÜ áíßêáíïõ êáèåóôþôïò ÓïõëôÜíïõ. Íåïôïõñêéêü Êßíçìá 1908: ð Áñ÷éêÜ õðïó÷Ýèçêå óôïõò ëáïýò ôçò áõôïêñáôïñßáò éóïíïìßá, éóïðïëéôåßá êáé åõñýôáôï ìåôáññõèìéóôéêü ðñüãñáììá. ð ÊáôÝëçîå íá Ý÷åé ùò êýñéï óôü÷ï ôïí åêôïõñêéóìü ôçò áõôïêñáôïñßáò. ð Åêäçëþèçêå ìå åèíïêÜèáñóç áõôïêñáôïñßáò êáé åêäßùîç ×ñéóôéáíþí õðçêüùí (óôç äéÜñêåéá Âáëêáíéêþí ÐïëÝìùí êáé Á´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ). Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá / ðçãÝò 1. Ï Ìáêåäïíéêüò Åëëçíéóìüò ðñùôïóôÜôçò óôïí Ìáêåäïíéêü Áãþíá «Åí ôù ìåôáîý, Þäç áðü ôïõ âïõëãáñéêïý åêêëçóéáóôéêïý ó÷ßóìáôïò, ï Ìáêåäïíéêüò Áãþí åõñßóêåôáé åí ðñïïäåõôéêÞ åîåëßîåé ìå ðëÞñç êáô áñ÷Þí ðñùôïâïõëßáí ôùí ÂïõëãÜñùí, ïé ïðïßïé ðéÝæïõí ôïí Ìáêåäïíéêüí Åëëçíéóìüí, éäßá äå ôï åê óëáõïöþíùí ôìÞìá áõôïý, äéÜ ðáíôüò ìÝóïõ. Ïé êïìéôáôæÞäåò ðñïóðáèïýí íá åêâéÜóïõí ôçí êõñéáñ÷ßáí åðß ôùí Êïñåóôßùí, äéÜ ôùí ïðïßùí èá ðëåõñïêïðÞóïõí ôï åëåýèåñïí Âáóßëåéïí êáé åãêáèßóôáíôáé ðñïïäåõôéêþò åðß ôçò âïñåßáò ü÷èçò ôçò ôÝùò ëßìíçò ôùí Ãéáííéôóþí, äé÷ïôïìïýíôåò ôïéïõôñüðùò ôïí åí ãÝíåé Åëëçíéóìüí. Ï êßíäõíïò åßíáé èáíÜóéìïò, ôçí Üìõíáí äå ôçò Ìáêåäïíßáò áíáëáìâÜíåé äéÜ ëïãáñéáóìüí ôïõ Åëëçíéêïý ¸èíïõò, ùò ðÜíôïôå, ï Ìáêåäïíéêüò Åëëçíéóìüò, ìå åîáßñåôïí øõ÷éêÞí åíüôçôá êáé ðáôñéùôéóìüí ìå ôá åëëçíüöùíá, ôá âëá÷üöùíá, ôá óëáõüöùíá êáé áëâáíüöùíá ìÝëç ôïõ, ìå ôáò ëáìðñÜò êïéíüôçôÜò ôïõ, ìå ôá ðåñßöçìá ó÷ïëåßá ôïõ êáé ìå ôïõò áêáôáâëÞôïõò ìáêåäïíïìÜ÷ïõò ôïõ, ïé óðïõäáéüôåñïé ôùí ïðïßùí Þóáí óëáõüöùíïé». Êùí. Á. Âáâïýóêïò, Ç ÌåãÜëç ÉäÝá ùò éäÝá êáé ðñáãìáôéêüôçò, Èåóóáëïíßêç, Å.Ì.Ó., 1970, óó. 37-38. 2. Ç óçìáóßá ôïõ Ìáêåäïíéêïý Áãþíá ãéá ôïí Åëëçíéóìü «Ï éóôïñéêüò ðïõ èåùñåß ôá ãåãïíüôá ôçò åêáôïíôáåôßáò 1821-1921 îå÷ùñßæåé ôñåéò ìåãÜëïõò óôáèìïýò: ôçí åðáíÜóôáóç ôïõ 1821, ôïí Ìáêåäïíéêüí áãþíá (ôÝëç 19ïõ - áñ÷Ýò 20ïý áé.) êáé ôçí åîüñìçóç ôïõ 1912-1913. Ï äåýôåñïò óôáèìüò ðïõ öèÜíåé óôçí ýøéóôÞ ôïõ áêìÞ óôá 19041908, ãéáôß ôüôå óõóôçìáôïðïéåßôáé êáé êïñõöþíåôáé ï Ìáêåäïíéêüò áãþíáò, åßíáé óõíå÷Þò êáé Ýíôïíïò, ðëïýóéïò óå çñùéêÝò èõóßåò, áëëÜ êáé óå åðéôåýãìáôá. Ï äåýôåñïò áõôüò óôáèìüò åßíáé ï óõíäåôéêüò êñßêïò áíÜìåóá óôïí ðñþôï êáé óôïí ôñßôï, ï êñßêïò áíÜìåóá óôá 1821 êáé óôá 1912-1913. ÅêöñÜæåé ôïõò ðüèïõò åëåõèåñßáò åíüò áäéêçìÝíïõ ìåôÜ ôçí ÅðáíÜóôáóç ôïõ 21 ëáïý áðü ôç ÷Üñáîç ôùí óõíüñùí. [] ×Üñç óôïí Ìáêåäïíéêü Áãþíá [] äéáóþèçêå ç åëëçíéêÞ óõíåßäçóç ôçò Ìáêåäïíßáò. Ïé ÌáêåäïíïìÜ÷ïé ìå ôçí åéëéêñéíÞ ôïõò ðßóôç óôá ìåãÜëá éäáíéêÜ

%$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 77

áîéþèçêáí íá õøùèïýí ùò ôç óöáßñá ôïõ ìýèïõ, êáé ôçí ðßóôç ôïõò áõôÞ ôç óöñÜãéóáí ìå ôïí èÜíáôü ôïõò. Ëßãïé, áëë áðïöáóéóôéêïß ðñüóöåñáí óôï Ýèíïò ðïëëÜ êáé ìåãÜëá. Ìå ôçí ðíïÞ êáé ôïí åíèïõóéáóìü ôïõò óõíåðÞñáí üëïõò ôïõò ¸ëëçíåò êáé äçìéïýñãçóáí ôçí áíáãêáßá ïìïèõìßá êáé ïìïøõ÷ßá, ç ïðïßá åêäçëþèçêå ëáìðñÜ êáôÜ ôïõò âáëêáíéêïýò ðïëÝìïõò 1912-1913 ðïõ åîáóöÜëéóáí ôçí åðéâßùóç ôïõ Ýèíïõò». Áðüóôïëïò Å. Âáêáëüðïõëïò, Ï Ìáêåäïíéêüò Áãþíáò (1904-1908) ùò êïñõöáßá öÜóç ôùí áãþíùí ôùí ÅëëÞíùí ãéá ôç Ìáêåäïíßá, Èåóóáëïíßêç, ÉÌ×Á, 1985, óó. 36-37. 3. Íåïôïõñêéêü Êßíçìá 1908 3á. «Óôéò 21 Ïêôùâñßïõ 1908 ï áðåóôáëìÝíïò ôçò åëëçíéêÞò êõâÝñíçóçò ðñïò ôçí ÅðéôñïðÞ ãéá ôçí ´Åíùóç êáé ôçí Ðñüïäï ðïõ ðñáãìáôïðïßçóå ôç íåïôïõñêéêÞ åðáíÜóôáóç, Áðüóôïëïò ÁëåîáíäñÞò, äéáâåâáßùíå ôïí ÅíâÝñ ÐáóÜ (áðü ôïõò ðñùôåñãÜôåò ôçò ÅðáíÜóôáóçò) üôé Ôï Åëëçíéêüí ´Åèíïò åý÷åôáé ïëïøý÷ùò ðëÞñç åõüäùóéí ôïõ Ýñãïõ ôùí Íåïôïýñêùí. Ìßá éó÷õñÜ Ôïõñêßá èá áðáëëÜîç ôïí åí Ôïõñêßá Åëëçíéóìüí áðü êáôáäõíÜóôåõóéí åê ìÝñïõò ôùí Óëáýùí». È. ÂåñÝìçò, ÅëëçíïôïõñêéêÝò ó÷Ýóåéò, ÁèÞíá 1986, ó. 32. 3â. «´Ïëïò ï Åëëçíéóìüò, Üìá ôç ìåôáðïëéôåýóåé ôïõ ðáñåëèüíôïò Éïõëßïõ, óõíçóèÜíèç âáèýôáôá êáé ùò åî åíóôßêôïõ, üôé ç åðéôõ÷ßá ôïõ íåïôïõñêéêïý êéíÞìáôïò Ýóùæåí ü÷é ìüíïí ôï ôïõñêéêüí êñÜôïò, áëëÜ êáé ôïí Åëëçíéóìüí áðü ôïõ äéáìåëéóìïý êáé ôçò êáôáóôñïöÞò. ÅðåéäÞ äå ï Åëëçíéóìüò äåí õðÞñîå ðïôÝ äýíáìéò êáôáêôçôéêÞ, áëë åêðïëéôéóôéêÞ, Ýó÷åí áìÝóùò ôçí óõíáßóèçóéí üôé ç ðáãßùóéò ôïõ óõíôáãìáôéêïý ðïëéôåýìáôïò åí Ôïõñêßá áðåôÝëåé, õðü Üëëïí âåâáßùò ôýðïí, ðïëý ìåôñéüöñïíá, áëëÜ ôïí ïðïßïí ðëÞñùò áðåäÝ÷åôï ç åëëçíéêÞ óõíåßäçóéò, ðñáãìÜôùóéí ôçò ÌåãÜëçò ÉäÝáò, áöïý ôï åí Ôïõñêßá äéáâéïýí, áóõãêñßôù ôù ëüãù ìåãáëýôåñïí ìÝñïò ôïõ Åëëçíéóìïý, çäýíáôï ïýôù, åí åëåõèÝñá óõíôáãìáôéêÞ ðïëéôåßá, íá åðéôåëÝóç åîßóïõ ôçí åêðïëéôéóôéêÞí ôïõ áðïóôïëÞí, ìå ôï ü÷é åõêáôáöñüíçôïí ðëåïíÝêôçìá ôçò åîùôåñéêÞò áóöáëåßáò, ôçí ïðïßáí åããõÜôáé åéò áõôüí ç áíáãÝííçóéò ôçò åõñåßáò ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò». Áðüóðáóìá áðü Üñèñï ôïõ Å. ÂåíéæÝëïõ óôçí åöçìåñßäá ÊÞñõî ôùí ×áíßùí. Ðñâë. Ê. Óâïëüðïõëïò, ÅëëçíéêÞ ÅîùôåñéêÞ ÐïëéôéêÞ 1900- 1945, ó. 65. 3ã. «Éóùò ôßðïôá íá ìç ãÝìéóå ôüóï ðïëý ôï ìÜôé ôïõ êüóìïõ, üóï ïé ðñùôïâÜèìéåò åêëïãÝò ãéá ôï êïéíïâïýëéï []. Ç ðéï åðéâëçôéêÞ áð üëåò Þôáí ç ðïìðÞ ðïõ ìåôÝöåñå ôéò êÜëðåò ôïõ ÐÝñá, äéáó÷ßæïíôáò ôçí ðüëç ìÝóá óå êáôáóôüëéóôåò ðïëõôåëåßò Üìáîåò, ìå óõíïäåßá ìïõóéêÞò, ëáâÜñùí, óôñáôéùôþí, ó÷ïëéáñüðáéäùí êé Üëëùí áíôéðñïóùðåõôéêþí ïìÜäùí, ðïõ Ýöôáóáí óå áñéèìü ôéò áñêåôÝò ÷éëéÜäåò []. Áñãüôåñá ðáñÝëáóå ìéá ìáêñéÜ óåéñÜ áðü Üìáîåò üðïõ éìÜìçäåò êáé ÁñìÝíéïé ðáðÜäåò, éìÜìçäåò êáé ´Åëëçíåò ðáðÜäåò, éìÜìçäåò êáé Êáèïëéêïß ðáðÜäåò, êÜèïíôáí äýï-äýï ìå ôïõò ìáêñåßò åðåíäýôåò ôïõ áíôßóôïé÷ïõ äüãìáôïò». Áðüóðáóìá, áðü ôï âéâëßï ôïõ Í.G. Dwight, Êùí/ðïëç ÐáëáéÜ êáé ÍÝá, 1915, Ôæïí Öñßëé, Êùí/ðïëç, áðü ôïí ×ñéóôéáíéóìü óôï ÉóëÜì, åëëçíéêÞ ìåôÜöñáóç, 2001, óó. 319-320. 3ä. «Ç ôñïðÞ ôïõ ÊïìéôÜôïõ (ôùí Íåïôïýñêùí) ðñïò ôçí åíßó÷õóç ôçò êåíôñéêÞò åîïõóßáò êáé ôïí åêôïõñêéóìü ôçò áõôïêñáôïñßáò Þôáí åýëïãï íá áíáôñÝøåé êÜèå óõãêõñßá ðñüóöïñç íá óõíôåëÝóåé óôçí åõüäùóç ôùí ïñáìáôéóìþí ôçò (åëëçíéêÞò) ïìÜäáò ôçò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò. Ç õéïèÝôçóç áðü ôçí åëëçíéêÞ êõâÝñíçóç, ìå áöïñìÞ éäßùò ôï Êñçôéêü ÆÞôçìá, áñ÷þí êáé åíåñãåéþí éêáíþí íá ðáñáâëÜøïõí ôï Ýñãï ôçò Ïñãáíþóåùò (ôçò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò ðïõ Þôáí öéëéêÞ ðñïò ôïõò Íåüôïõñêïõò) áðïôåëåß åðéöáéíüìåíï ôçò ôåëéêÞò åðëïãÞò ôùí Íåïôïýñêùí. ÊáôÜ ìïéñáßá óõãêõñßá, ôï Êßíçìá óôï Ãïõäß, Ýêöñáóç ôçò åèíéêÞò áíôéäñÜóåùò êáé ãéá ôçí åîáêïëïõèçôéêÞ áäõíáìßá ôïõ åèíéêïý êÝíôñïõ íá ðñïùèÞóåé ôéò áëõôñùôéêÝò äéåêäéêÞóåéò, èá åê-

%%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 78

äçëùèåß åõèýò ìåôÜ ôçí ôáðåéíùôéêÞ êáèõðüôáîç ôçò ÁèÞíáò óôá êåëåýóìáôá ôçò Ðýëçò (åíí. ç ¢øïãïò óôÜóéò) êáé ôùí ìåãÜëùí ÄõíÜìåùí, ôï êáëïêáßñé ôïõ 1909». Ê. Óâïëüðïõëïò, ÅëëçíéêÞ ÅîùôåñéêÞ ÐïëéôéêÞ 1900-1945, ÁèÞíá, 1992, ó. 54. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ç ðáñáôÞñçóç ôïõ éóôïñéêïý ÷Üñôç ôçò ÂáëêáíéêÞò ãéá ôïí åíôïðéóìü ôçò èÝóçò, ôçò Ýêôáóçò êáé ôùí óõíüñùí ôùí äéáöüñùí âáëêáíéêþí ÷ùñþí ôçò åðï÷Þò åßíáé áðáñáßôçôç, þóôå íá êáôáíïçèïýí êáé ïé ôõ÷üí åäáöéêÝò Þ Üëëåò äéåêäéêÞóåéò ôïõò áðÝíáíôé ôùí üìïñùí ÷ùñþí ôïõò. Ôá êõñéüôåñá óçìåßá ôçò åíüôçôáò, ôá ïðïßá õðïóôçñßæïíôáé êáé áðü ôá ðáñáèÝìáôá åßíáé ï Ìáêåäïíéêüò Áãþíáò êáé ôï Íåïôïõñêéêü êßíçìá ôïõ 1908. Åéäéêüôåñá ãéá ôï äåýôåñï, èá ðñÝðåé íá óõó÷åôéóôåß ìå ôï Êßíçìá óôï ÃïõäÞ (óôçí ðñïçãïýìåíç äéäáêôéêÞ åíüôçôá), êáé ìÜëéóôá ç áëëçãïñéêÞ ëéèïãñáößá ðïõ ôï áðåéêïíßæåé êáé ðïõ åßíáé Ýñãï ôïõ ßäéïõ êáëëéôÝ÷íç ï ïðïßïò öéëïôÝ÷íçóå êáé ôçí áíôßóôïé÷ç ôçò Üëëçò åíüôçôáò, ðñÝðåé íá ãßíåé áíôéêåßìåíï áíÜëõóçò êáé óýãêñéóçò ùò ðñïò ôá éäåïëïãéêÜ ìçíýìáôá ðïõ åêðÝìðåé. 5. Ïé Âáëêáíéêïß Ðüëåìïé (1912-1913) ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá êáôáíïÞóïõí ôéò ðïëéôéêÝò, ïéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñáôïýóáí óôïí ÷þñï ôçò ÂáëêáíéêÞò êáé íá óôáèìßóïõí ôéò äõíáôüôçôåò åíäïâáëêáíéêÞò óõíåííüçóçò óôï ðëáßóéï ôçò ðïëéôéêÞò ôùí ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí áðÝíáíôé óôçí ÏèùìáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá. 2) Íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí ôç óçìáóßá ôçò íÝáò êáôÜóôáóçò ðïõ äéáìïñöþèçêå ìå ôï ôÝëïò ôùí Âáëêáíéêþí ðïëÝìùí ãéá ôéò ìåôÝðåéôá ó÷Ýóåéò ôùí Âáëêáíéêþí ëáþí. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôñåéò õðïåíüôçôåò (á. Á´ Âáëêáíéêüò Ðüëåìïò, â. Äéáöùíßåò ìåôáîý ôùí óõììÜ÷ùí, ã. Ï Â´ Âáëêáíéêüò Ðüëåìïò êáé ç ÓõíèÞêç ôïõ Âïõêïõñåóôßïõ). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ï Á´ Âáëêáíéêüò Ðüëåìïò. 22 Öåâñ. 1912. Óüöéá. ÕðïãñáöÞ óõíèÞêçò óõììá÷ßáò ìåôáîý Óåñâßáò êáé Âïõëãáñßáò: (Óýìðñáîç. Âïõëãáñßá åäÜöç áíáôïëéêþò Ñïäüðçò êáé Óôñõìüíïò - Óåñâßá åäÜöç âïñåßùò êáé äõôéêþò üñïõò ÓêÜñäïõ - Ñùóßá äéáéôçôÞò). Åðéäßùîç áðïêëåéóìïý ÅëëÜäïò. ÄåéíÞ èÝóç ÅëëÜäïò áíÝôñåøå ï ÂåíéæÝëïò: óýíáøç 3åôïýò áìõíôéêÞò óõììá÷ßáò ÅëëÜäïò - Âïõëãáñßáò (16/29 ÌáÀïõ 1912). Óêïðüò áðåëåõèÝñùóç åíáðïìåéíÜíôùí åõñùðáúêþí åäáöþí áõôïêñáôïñßáò. Ôïõñêßá: áðü ðüëåìï ìå Éôáëßá åß÷å ÷Üóåé Ôñéðïëßôéäá, ÊõñçíáúêÞ êáé ÄùäåêÜíçóá. ÁðïôÝëåóìá: ôåñìáôéóìüò ôïõñêéêÞò êõñéáñ÷ßáò óôçí Åõñþðç - áëëáãÞ ðïëéôéêïý ÷Üñôç Í.Á. Åõñþðçò. ÊÞñõîç ðïëÝìïõ áðü Ìáõñïâïýíéï (25 Óåðô. 1912 ð.ç.). 30 Óåð. 1912: ÊïéíÞ äéáêïßíùóç âáëêáíéêþí êñáôþí ðñïò Ôïõñêßá ìå áßôçìá åöáñìïãÞ ìåôáññõèìßóåùí. ÊÞñõîç ðïëÝìïõ áðü Ôïõñêßá óôç Óåñâßá êáé ôç Âïõëãáñßá (4 Ïêô. 1912) êáé ÅëëÜäá (5 Ïêô. 1912). Åðé÷åéñÞóåéò Óôñáôïý Ìáõñïâïõíßïõ (åê 37.000 áíäñþí): ÊáôÜëçøç Íôßóóéôò (27 Óåð. 1912), ÑáãêÜé (28 Óåð.), ÂñÜíéáò (30 Óåð.), ï÷õñþí Óßðôáíéê (1 Ïêô.), ×åëì (2 Ïêô.), ÐëÜâáò (6 Ïêô.), ÉðÝê (18 Ïêô.) êáé Óêüäñáò (9 Áðñ. 1913), ç ïðïßá óôéò 23 Áðñ. ðáñáäüèçêå óå äéåèíÝò óôñáôéùôéêü áðüóðáóìá.

%&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 79

Åðé÷åéñÞóåéò Óôñáôïý Óåñâßáò (åê 200.000 áíäñþí ðåæéêïý êáé 3.000 éððéêïý): ÊáôÜëçøç Íüâé ÐáæÜñ (10 Ïêô. 1912), ÊïõìÜíïâï (10-11 Ïêô.), Óêïðßùí, Éóôßð êáé Ìéôñïâßôóáò (13 Ïêô.), ÐåñëåðÝ (23 Ïêô.), Ìïíáóôçñßïõ (5 Íïåì.), Äõññá÷ßïõ (15 Íïåì.) êáé Âåñáôßïõ (ÌÜñ. 1913). Åðé÷åéñÞóåéò Óôñáôïý Âïõëãáñßáò (ôïõ ìåãáëõôÝñïõ ôùí Âáëêáíßùí óõììÜ÷ùí): ÊáôÜëçøç Êéñôæáëß (7 Ïêô. 1912), ÓáñÜíôá Åêêëçóéþí (11 Ïêô.), ËïõëÝ ÌðïõñãêÜò (16 Ïêô.), Íåõñïêïðßïõ (19 Ïêô.), ÄñÜìáò (23 Ïêô.), Óåññþí (24-25 Ïêô.), ÊáâÜëáò (27/31* Ïêô.), Ñáéäåóôïý (29 Ïêô.), Áëåîáíäñïýðïëçò (6/15* Íïåì.), ÎÜíèçò (7/8* Íïåì.), ÊïìïôçíÞò (8 Íïåì.) êáé Áäñéáíïýðïëçò (13/26 Ìáñ. 1913). Áíåðéôõ÷Þò åðßèåóç óôç ãñáììÞ ÔóáôÜëæáò (4-6 Íïåì. 1912). ÅëëçíéêÞ ðñïÝëáóç êáé íßêåò. ÌÝôùðï Ìáêåäïíßáò: ÌÜ÷ç Åëáóóüíáò (6-7 Ïêô. 1912). ÌÜ÷ç Óáñáíôáðüñïõ (9-10 Ïêô.). Ðñþôç óçìáíôéêÞ íßêç. ¢íïéîå ôïí äñüìï ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç ôçò ÄõôéêÞò Ìáêåäïíßáò. ÁðåëåõèÝñùóç ÊïæÜíçò (11 Ïêô.). ÄéÜâáóç ðïôáìïý ÁëéÜêìïíá (13 Ïêô.). ¢ðåëåõèÝñùóç Êáôåñßíçò êáé ÂÝñïéáò (16 Ïêô.). ÌÜ÷ç Ãéáííéôóþí (19-20 Ïêô.). ¢íïéîå ôïí äñüìï ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç ôçò ÊåíôñéêÞò Ìáêåäïíßáò êáé ôçò Èåóóáëïíßêçò. Åßóïäïò Åëëçíéêïý Óôñáôïý (É Ìåñáñ÷ßá) óôç Èåóóáëïíßêç (27 Ïêô. 1912). Áðþëåéá Ìïíáóôçñßïõ ëüãù áéöíéäéáóìïý êáé Üôáêôçò õðï÷ùñÞóåùò V Ìåñáñ÷ßáò áðü Áìýíôáéï óôçí ÊïæÜíç (26 Ïêô.)]. ÁðåëåõèÝñùóç Öëþñéíáò (7 Íïåì.). ÅãêáôÜóôáóç Ãåíéêïý Óôñáôçãåßïõ. ÁðåëåõèÝñùóç ÊáóôïñéÜò (10 Íïåì.). ÁðåëåõèÝñùóç ÊïñõôóÜò (7 Äåê.). ÌÝôùðï Çðåßñïõ: ÊáôÜëçøç õøùìÜôùí Ãñéìðüâïõ (6 Ïêô. 1912). ÁðåëåõèÝñùóç ÖéëéððéÜäáò (12 Ïêô.). ÁðåëåõèÝñùóç ÐñÝâåæáò (21 Ïêô.). ÌÜ÷ç óôá ÐÝíôå ÐçãÜäéá (24-30 Ïêô.). ÁðåëåõèÝñùóç ×éìÜñáò áðü Óðýñï Óðõñïìßëéï (5 Íïåì.). ÁðåëåõèÝñùóç ÓêÜëáò ÐáñáìõèéÜò (26 Íïåì.). Ðïëéïñêßá Ìðéæáíßïõ (29 Íïåì. 1912 - 19 Öåâ. 1913). ÔåëéêÞ åðßèåóç êáé êáôÜëçøç Ìðéæáíßïõ (19-21 Öåâ. 1913). Åßóïäïò Åëëçíéêïý Óôñáôïý óôá ÃéÜííåíá (22 Öåâ. 1913). ÁðåëåõèÝñùóç Êüíéôóáò (24 Öåâ.). ÁðåëåõèÝñùóç Áãßùí ÓáñÜíôá, ÁñãõñïêÜóôñïõ êáé ÄÝëâéíïõ (3 Ìáñ.). ÊáôÜëçøç Ôåðåëåíßïõ (4 Ìáñ.). Áãþíåò óôç èÜëáóóá. Êõñéáñ÷ßá Åëëçíéêïý Íáõôéêïý óôï Áéãáßï: ÁðåëåõèÝñùóç ËÞìíïõ (8-9 Ïêô. 1912). Âýèéóç ôïõñêéêÞò êïñâÝôáò Öåôß÷ ÌðïõëÝíô óôï ëéìÜíé Èåóóáëïíßêçò (18 Ïêô. 1912). ÁðåëåõèÝñùóç ÈÜóïõ êáé ºìâñïõ (18 Ïêô.). ÁðåëåõèÝñùóç Áãßïõ Åõóôñáôßïõ êáé ÓáìïèñÜêçò (19 Ïêô.). ÁðåëåõèÝñùóç Øáñþí (22 Ïêô.). ÁðåëåõèÝñùóç ÔåíÝäïõ (24 Ïêô.). ÁðåëåõèÝñùóç Áãßïõ ¼ñïõò (2 Íïåì.). ÁðåëåõèÝñùóç Éêáñßáò (4 Íïåì.).

%'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 80

ÁðåëåõèÝñùóç ËÝóâïõ (8 Íïåì.). ÁðåëåõèÝñùóç ×ßïõ (12 Íïåì.). Íáõìá÷ßá ¸ëëçò (3 Äåê.). Íáõìá÷ßá ËÞìíïõ (5 Éáí. 1913). ¸íùóç ÓÜìïõ ìå ÅëëÜäá (2 Ìáñ. 1913). Óåñâßá êáé Âïõëãáñßá ðñï ïäõíçñÜò åêðëÞîåùò áðü íßêåò ÅëëÞíùí. Âïýëãáñïé äåí åßíáé äéáôåèåéìÝíïé íá áöÞóïõí Èåóóáëïíßêç óôïõò ¸ëëçíåò. 3 Äåê. 1912. Âïýëãáñïé, ÓÝñâïé êáé Ìáõñïâïýíéïé óõíÜðôïõí áíáêù÷Þ ìå Ôïýñêïõò. ÅëëÜäá óõíå÷ßæåé åðé÷åéñÞóåéò êáé íáõôéêü áðïêëåéóìü Çðåßñïõ êáé Áéãáßïõ. Óõììåôï÷Þ ÅëëÜäïò óôéò äéáðñáãìáôåýóåéò åéñÞíçò Ëïíäßíïõ. ÅðáíÜëçøç å÷èñïðñáîéþí êáé íÝåò Þôôåò Ôïýñêùí. ÌÜñôéïò: Áäñéáíïýðïëç óôïõò ÂïõëãÜñïõò, Áðñßëéïò: Óêüäñá óôïõò Ìáõñïâïýíéïõò. ÓõíèÞêç Ëïíäßíïõ (17/30 ÌáÀïõ 1913). ÌåãÜëåò ÄõíÜìåéò: ð Áöáéñïýí áðü Ôïõñêßá åõñùðáúêÜ åäÜöç äõôéêþò ãñáììÞò Áßíïõ - Ìçäåßáò êáé ôá åê÷ùñïýí óå íéêçôÝò ðïëÝìïõ (÷ùñßò íá ôá êáôáíåßìïõí). ð Óå åêêñåìüôçôá êáèåóôþò íçóéþí Áéãáßïõ (ïñéóôéêÞ ðáñá÷þñçóç óôçí ÅëëÜäá ìå ÓõíèÞêç ËùæÜííçò) êáé Áãßïõ ¼ñïõò (Ýììåóç áíáãíþñéóç åëëçíéêÞò êõñéáñ÷ßáò ìå ÓõíèÞêç ËùæÜííçò). ð Ðáñáßôçóç óïõëôÜíïõ áðü êõñéáñ÷éêÜ äéêáéþìáôÜ ôïõ óôçí ÊñÞôç. ð Äåí áðïöáóßæïõí ãéá ôý÷ç ÄùäåêáíÞóùí (ôá êáôåß÷áí ïé Éôáëïß ðñïóùñéíþò!). â. Äéáöùíßåò ìåôáîý ôùí óõììÜ÷ùí. Óåñâßá, áðïêëåéóèåßóá áðü ÁäñéáôéêÞ åîáéôßáò éäñýóåùò Áëâáíßáò, áíáæçôåß ôñüðï áíáèåùñÞóåùò óõìöùíçèÝíôùí ìå Âïõëãáñßá, ç ïðïßá áñíåßôáé êÜèå óõæÞôçóç. 5 Ìáñôßïõ 1913. Óåñâßá êáé ÅëëÜäá õðïãñÜöïõí ðñùôüêïëëï óõíåñãáóßáò. 19 ÌáÀïõ/1 Éïõí. 1913. ÓõíÜðôåôáé ÅëëçíïóåñâéêÞ 10åôÞò Óõììá÷ßá (åíáíôßïí Âïõëãáñßáò). Äéáðñáãìáôåýóåéò ÅëëÜäïò - Óåñâßáò áíôéëçðôÝò áðü ÑùóéêÞ ÊõâÝñíçóç. ÐñïóðÜèåéá (áðü Ñùóßá) åðéëýóåùò äéáöïñþí óëáâéêþí ÷ùñþí (Âïõëãáñßáò-Óåñâßáò). Âïõëãáñßá åðéìÝíåé óå üñïõò ÓåñâïâïõëãáñéêÞò ÓõíèÞêçò (1912) - Óåñâßá áðáéôåß áíáèåþñçóç. ÅëëÜäá äÝ÷åôáé äéáéôçóßá Ñùóßáò. ã. Ï Â´ Âáëêáíéêüò Ðüëåìïò êáé ç ÓõíèÞêç ôïõ Âïõêïõñåóôßïõ. ÌÜéïò 1913. ÓïâáñÜ åðåéóüäéá ìåôáîý ÂïõëãÜñùí êáé ÅëëÞíùí (Íéãñßôá). 16 Éïõíßïõ 1913. Åðßèåóç ÂïõëãÜñùí êáôÜ ÅëëÞíùí (Íéãñßôá, ÅëåõèåñÝò, ÌðÝññïâá, Êáñáóïýëé) êáé ÓÝñâùí (ÃåõãåëÞ). ÂïõëãáñéêÝò äõíÜìåéò çôôþíôáé êáôÜ êñÜôïò áðü åëëçíéêÝò êáé óåñâéêÝò. ÐñïÝëáóç Åëëçíéêïý Óôñáôïý: ð ÌÜ÷ç Êéëêßò-Ëá÷áíÜ (19-21 Éïõí. 1913). ð ÌÜ÷ç ÄïúñÜíçò (23 Éïõí.). ð ÊáôÜëçøç Óñþìíéôóáò (26 Éïõí.). ð ÊáôÜëçøç óôåíþí ÊñÝóíáò (8-11 Éïõë.). ð ÌÜ÷ç Óéìéôëß (12-13 Éïõë.). ð ÌÜ÷ç ¢íù ÔæïõìáãéÜò (17 Éïõë.). ÁðåëåõèÝñùóç ðüëåùí Áí. Ìáêåäïíßáò êáé Äõô. ÈñÜêçò áðü Åëëçíéêü Óôñáôü: Êéëêßò (21 Éïõí. 1913), ÊáâÜëáò (26 Éïõí.), ÓéäçñïêÜóôñïõ (28 Éïõí.), Óåññþí (28 Éïõí. áðüãåõìá, ôï ðñùß ôçò ßäéáò çìÝñáò ïé Âïýëãáñïé åß÷áí êÜøåé ïëïó÷åñþò ôçí ðüëç), ÄñÜìáò (1 Éïõë.), Áëåîáíäñïýðïëçò (12 Éïõë.), ÎÜíèçò (12 Éïõë.) êáé ÊïìïôçíÞò (14 Éïõë.). Ïé Âïýëãáñïé óöÜæïõí åêáôïíôÜäåò áìÜ÷ïõò óôçí êùìüðïëç ôïõ ÄïîÜôïõ ÄñÜìáò (30 Éïõí. 1913).

&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 81

Ñïõìáíßá áðü âïññÜ êáé Ôïõñêßá áðü áíáôïëÞ êáôáëáìâÜíïõí åäÜöç Âïõëãáñßáò. ÐáñÝìâáóç Ñùóßáò ãéá áðïôñïðÞ ðëÞñïõò óõíôñéâÞò âïõëãáñéêïý óôñáôïý. ÑïõìáíéêÜ óôñáôåýìáôá ðñüèõñá Óüöéáò - Âïõëãáñßá õðïãñÜöåé áíáêù÷Þ ìå Ñïõìáíßá. Óýíáøç áíáêù÷Þò ÅëëÜäïò - Âïõëãáñßáò (18 Éïõë. 1913). Ìåóïëáâçôéêüò ñüëïò âáóéëéÜ Ñïõìáíßáò Êáñüëïõ. 17/30 Éïõëßïõ 1913. Áñ÷Þ ÄéáóêÝøåùò Âïõêïõñåóôßïõ. Äéáðñáãìáôåýóåéò ãéá ðáñá÷þñçóç ÊáâÜëáò óôçí ÅëëÜäá (áðü Âïõëãáñßá). Ñùóßá êáé Áõóôñßá õðïóôçñßæïõí Âïõëãáñßá. Áããëßá êáé Éôáëßá ïõäÝôåñïé. Ãáëëßá êáé Ãåñìáíßá õðïóôçñßæïõí (ðáñáóêçíéáêþò äéÜ ôçò Ñïõìáíßáò) ôçí ÅëëÜäá. ÓõíèÞêç åéñÞíçò Âïõêïõñåóôßïõ (10 Áõã. 1913): ð ÊáâÜëá êáé ðåñéï÷Þ ôçò óôçí ÅëëÜäá, ð óôç Óåñâßá êáé Ñïõìáíßá ðåñéï÷Ýò ðïõ åß÷áí êáôáêôçèåß áðü ÂïõëãÜñïõò. ÄõôéêÞ ÈñÜêç óôç Âïõëãáñßá - ÊáôÜëçøç áðü âïõëãáñéêü óôñáôü: ÊïìïôçíÞò (8 Áõã. 1913), Áëåîáíäñïýðïëçò (10 Áõã.). ð ÌåôÜ áðï÷þñçóç Åëëçíéêïý Óôñáôïý áðü ÎÜíèç (10 Áõã.), êÜôïéêïß ôçò æçôïýí áõôïíïìßá ð äåí äßäåôáé ð 9.000 ¸ëëçíåò ÎÜíèçò êáôáöåýãïõí óôçí åëåýèåñç ÅëëÜäá. ð ÌåôÜ ôçí ïñéóôéêÞ áðåëåõèÝñùóç (1919/20) åðéóôñÝöïõí ìüíï 5.000. Âïõëãáñßá áðïäÝ÷åôáé üñïõò áíôéðÜëùí ôçò. ÐñïçãÞèçêå áíáãíþñéóç (áðü ÅëëÜäá - åðéóôïëÞ ðñùèõðïõñãïý Åë. ÂåíéæÝëïõ) èñçóêåõôéêþí êáé åêðáéäåõôéêþí ðñïíïìßùí óôïõò ¸ëëçíåò ÂëÜ÷ïõò Çðåßñïõ êáé Ìáêåäïíßáò. ÁíôÜëëáãìá ç õðïóôÞñéîç ôçò Ñïõìáíßáò óôï æÞôçìá ôçò ÊáâÜëáò. ÁèÞíá, 1/13 Íïåì. 1913. ÅéäéêÞ åëëçíïôïõñêéêÞ óõíèÞêç: Ñõèìßæåé åêêñåìÞ èÝìáôá. Ìå ÓõíèÞêç Âïõêïõñåóôßïõ: ÅðéöÜíåéá Åëë. ÊñÜôïõò 120.308 ô.÷. (áðü 63.211) êáé ðëçèõóìüò 4.718.221 ê. (áðü 2.631.952). Ðñüóèåôï ðáñÜèåìá / ðçãÞ Ç åèíéêÞ áíÜãêç ãéá ôçí êáôÜëçøç ôçò Èåóóáëïíßêçò «Ç ÊõâÝñíçóç, ìç Ý÷ïíôáò áêüìç ðëçñïöïñçèåß ôçí õðïãñáöÞ ôïõ ðñùôïêüëëïõ ãéá ôçí ðáñÜäïóç ôçò Èåóóáëïíßêçò (óçìåßùóç: Ýãéíå óôéò 23.00´ ôçò 26çò Ïêôùâñßïõ), ëüãù äõó÷åñåéþí óôá ìÝóá åðéêïéíùíßáò, áíçóõ÷ïýóå ìÞðùò ïé Âïýëãáñïé ðñïëÜâïõí êáé êáôáëÜâïõí ðñþôïé ôçí ðüëç. Ãéá ôï ëüãï áõôü ï Ðñùèõðïõñãüò áðÝóôåéëå óôéò 02.30 ôçò 27çò Ïêôùâñßïõ ðñïò ôïí Áñ÷éóôñÜôçãï ôï ðáñáêÜôù ôçëåãñÜöçìá, ìå ôï ïðïßï ôïí äéÝôáóóå íá áðïäå÷èåß ÷ùñßò êáìßá áíáâïëÞ ôçí ðáñÜäïóç: Áñ÷çãüí Óôñáôïý Áñ. 80200. ÐáñáããÝëëåóèå í áðïäå÷èåßôå ôçí ðñïóöåñïìÝíçí õìßí ðáñÜäïóéí ôçò Èåóóáëïíßêçò êáé åéóÝëèçôå åéò áõôÞí Üíåõ ôéíüò áíáâïëÞò. Êáèéóôþ ÕìÜò õðåýèõíïí äéÜ ðÜóáí áíáâïëÞí Ýóôù êáé óôéãìÞò. ÁèÞíáé 27-×-12 þñá 2.30´ ð.ì. Ðñùèõðïõñãüò ÂåíéæÝëïò. Ëßãï áñãüôåñá üìùò, ôçí ßäéá çìÝñá, ôïõ ãíùóôïðïéÞèçêáí ïé ó÷åôéêÝò áíáöïñÝò ôïõ Áñ÷éóôñÜôçãïõ êáé Ýäùóå áìÝóùò åíôïëÞ íá áíáêëçèåß ç ðñïçãïýìåíç äéáôáãÞ ôïõ, åðåéäÞ äåí áíôáðïêñéíüôáí ðëÝïí óôçí êáôÜóôáóç. Ç äéáôáãÞ üìùò áõôÞ åß÷å Þäç öôÜóåé óôï Ãåíéêü Óôñáôçãåßï êáé üôáí Ýëáâå ãíþóç ôçò ï Áñ÷çãüò Óôñáôïý, óõíÝôáîå ï ßäéïò ôçí ðáñáêÜôù áðÜíôçóç, ç ïðïßá üìùò ôåëéêÜ äåí äéáâéâÜóôçêå, ãéáôß óôï ìåôáîý åíçìåñþèçêå ãéá ôçí áêýñùóç ôçò äéáôáãÞò ðïõ ðñïêÜëåóå ôçí áéôßá ôçò áðáíôÞóåùò áõôÞò. ÓõíáéóèÜíïìáé ðëÞñùò ôçí åõèýíçí Þí öÝñù êáé ðáñáêáëþ åéò ôï åîÞò íá ìç ìïé õðïìéìíÞóêçôáé ôïýôï äé ïéáíäÞðïôå õðüèåóéí. ÅÜí þöåéëïí Þ ïõ íá ðáñáäå÷èþ ôçí ðáñÜäïóéí ôçò Èåó-

&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 82

óáëïíßêçò Þìçí ï ìüíïò áñìüäéïò íá êñßíù åõñéóêüìåíïò åðß ôüðïõ êáé åðéâÜëëùí ôïõò üñïõò. Áðüäåéîéò äå ôï åðéôåõ÷èÝí áðïôÝëåóìá. Êùíóôáíôßíïò. Ôï ðñùß ôçò ßäéáò çìÝñáò, 27 Ïêôùâñßïõ, ïé áíôéðñüóùðïé ôïõ ¸ëëçíá Áñ÷éóôñÜôçãïõ óôç Èåóóáëïíßêç õðÝãñáøáí ìå ôïí Áñ÷çãü ôïõ Ôïõñêéêïý Óôñáôïý óõìðëçñùìáôéêü ðñùôüêïëëï ìå ôï ïðïßï ñõèìßæïíôáí äéÜöïñåò ëåðôïìÝñåéåò ðïõ áöïñïýóáí ôçí ðáñÜäïóç ôïõ Ôïõñêéêïý Óôñáôïý êáé ôçí êáôÜëçøç ôçò Èåóóáëïíßêçò. [] Ôéò ìåóçìâñéíÝò þñåò åéóÞëèå óôç Èåóóáëïíßêç ôï Áðüóðáóìá Åõæþíùí ìå ôìÞìá Éððéêïý êáé êáôåõèýíèçêå óôïõò åêåß óôñáôþíåò. Ãåíéêü Åðéôåëåßï Óôñáôïý / Äéåýèõíóç Éóôïñßáò Óôñáôïý, Åðßôïìç Éóôïñßá ôùí Âáëêáíéêþí ÐïëÝìùí 1912-1913, ÁèÞíá 1987, ó. 62 ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Åßíáé ðñïöáíÞò êáé óôçí åíüôçôá áõôÞ ç áíáãêáéüôçôá ôçò ìåëÝôçò ôïõ éóôïñéêïý ÷Üñôç óå óõó÷åôéóìü ìå ôïí ÷Üñôç ôçò ðñïçãïýìåíçò åíüôçôáò, þóôå íá ãßíåé êáôáíïçôÞ ç äéáìüñöùóç ôùí óõíüñùí áíÜìåóá óôéò âáëêáíéêÝò ÷þñåò ìåôÜ ôïõò Âáëêáíéêïýò ðïëÝìïõò. Óôïí ðßíáêá ôùí êõñéüôåñùí íéêþí ôïõ åëëçíéêïý óôñáôïý êáôÜ ôïõò Âáëêáíéêïýò ÐïëÝìïõò, ðïõ áóöáëþò äåí ðñïïñßæåôáé ãéá áðïìíçìüíåõóç, èá ðñÝðåé íá åíôïðéóôïýí êõñßùò ïé áíáöïñÝò ðïõ óõíäÝïíôáé åéäéêüôåñá ìå ôçí éäáßôåñç ðáôñßäá ôùí ìáèçôþí Þ ìå ôçí ðåñéï÷Þ ðïõ âñßóêåôáé ôï ó÷ïëåßï (åöüóïí ðñüêåéôáé ãéá ðåñéï÷Þ ðïõ áðåëåõèåñþèçêå êáôÜ ôïõò Âáëêáíéêïýò ÐïëÝìïõò) êáé íá åðéóçìáíèåß êáé ó÷ïëéáóôåß ç êõñéïëåêôéêÜ ñáãäáßá íéêçöüñá ðñïÝëáóç ôïõ åëëçíéêïý óôñáôïý êáé ç åîáéñåôéêÞ áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôïõ åëëçíéêïý ðïëåìéêïý óôüëïõ êáôÜ ôïõò ðïëÝìïõò áõôïýò. Ïé ìáèçôÝò åßíáé ÷ñÞóéìï íá äïõí ôçí ðïëåìéêÞ áõôÞ ðåñßïäï êáé áðü ôç óêïðéÜ ôçò êáèçìåñéíüôçôáò ôïõ ¸ëëçíá óôñáôéþôç, üðùò ðñïêýðôåé áðü ôçí åðéóôïëÞ áðü ôï ìÝôùðï (ÂÌ), åíþ ôï åðßìá÷ï æÞôçìá ôçò äéáöùíßáò áíÜìåóá óôïí ðñùèõðïõñãü Åë. ÂåíéæÝëï êáé ôïí áñ÷éóôñÜôçãï êáé äéÜäï÷ï ôïõ èñüíïõ Êùíóôáíôßíï ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç ôçò Èåóóáëïíßêçò, êáëýðôåôáé áðü ôï ðñüóèåôï ðáñÜèåìá óôï ÂÊ. ÔÝëïò, ôï ëÞììá áðü ôï Ëåîéêü ôïõ Ã. Ìðáìðéíéþôç ãéá ôïõò Êïõôóüâëá÷ïõò äéåõêñéíßæåé ôá ôçò óçìáóßáò ôïõ üñïõ êáé ðåñéãñÜöåé ìå åðÜñêåéá êáé óáöÞíåéá ôá éóôïñéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôÞò ôçò ïìÜäáò ôïõ åëëçíéêïý ëáïý, óôçí ïðïßá åóôéÜóôçêå ôï åíäéáöÝñïí ôçò ñïõìáíéêÞò êõâÝñíçóçò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò äéÜóêåøçò ãéá ôçí õðïãñáöÞ ôçò ÓõíèÞêçò ôïõ Âïõêïõñåóôßïõ. Èåùñïýìå, ôÝëïò, åîáéñåôéêÜ ÷ñÞóéìï áðü ðáéäáãùãéêÞ Üðïøç, íá ðáñáôçñÞóïõí êáé íá ó÷ïëéÜóïõí ïé ìáèçôÝò ôïí ôñüðï ðïõ áðåéêïíßæïíôáé óôç ëáúêÞ åéêüíá ìå ôßôëï Ôá âáëêáíéêÜ [êñÜôç] êáôÜ ôïõ ôõñÜííïõ ïé åêðñüóùðïé ôùí óõììÜ÷ùí âáëêáíéêþí ëáþí êáé ç ÏèùìáíéêÞ áõôïêñáôïñßá.

&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 83

ÊÅÖÁËÁÉÏ Ã´

Ï Á´ ÐÁÃÊÏÓÌÉÏÓ ÐÏËÅÌÏÓ ÊÁÉ ÏÉ ÁÌÅÓÅÓ ÅÐÉÐÔÙÓÅÉÓ ÔÏÕ 1. Ïé Áíôáãùíéóìïß ôùí ìåãÜëùí äõíÜìåùí (1870-1914) 2. Ï A´ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò. Ç äéåîáãùãÞ êáé ç Ýêâáóç ôïõ ðïëÝìïõ (1914-1918) 3. Ç ÅëëÜäá óôïí Á´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï 4. To ÓõíÝäñéï ÅéñÞíçò ôùí Ðáñéóßùí (1919 -1920) 5. Ï Ìéêñáóéáôéêüò ðüëåìïò 1918-1923 6. Ç ÑùóéêÞ ÅðáíÜóôáóç 1. Ïé áíôáãùíéóìïß ôùí ìåãÜëùí äõíÜìåùí (1870-1914) ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá åêôéìÞóïõí ôç óçìáóßá ôïõ ðïëýðëåõñïõ áíôáãùíéóìïý ôùí ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí ãéá ôçí Ýíáñîç êáé ôçí ðïñåßá ôïõ Á´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ. 2) Íá ãíùñßóïõí êáé íá áîéïëïãÞóïõí ôá ãåãïíüôá ðïõ ïäÞãçóáí óôçí Ýêñçîç ôïõ ðïëÝìïõ. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôñåéò õðïåíüôçôåò (á. Åèíéêïß áíôáãùíéóìïß, â. Óõãêñïõüìåíá óõìöÝñïíôá, ã. Ïé åõñùðáúêÝò óõììá÷ßåò êáé ç ðïëåìéêÞ äõíáìéêÞ ôïõò). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Åèíéêïß áíôáãùíéóìïß. ÓåñÜãåâï (15/28 Éïõí. 1914). Äïëïöïíßá Áøâïýñãïõ Áñ÷éäïýêá Öñáãêßóêïõ ÖåñäéíÜíäïõ (áðü ôïí ÓÝñâï öïéôçôÞ Ãáâñßëï Ðñßíôóéð - óõììåôåß÷áí êáé Üëëïé åèíéêéóôÝò íÝïé). Áýã. 1914. Ç Åõñþðç óôçí ìåãáëýôåñç ðïëåìéêÞ ðåñéðÝôåéá (ìå áíáêïýöéóç!). Ðüëåìïò = ëýôñùóç áðü ðåæÞ êáèçìåñéíüôçôá, åõêáéñßá ãéá çñùéóìïýò êáé äéáêñßóåéò! Ãåñìáíïß óôñáôéùôéêïß: åõêáéñßá ãéá áðáëëáãÞ áðü ðåñéêýêëùóç Ãáëëßáò êáé Ñùóßáò. Çãåóßá âñåôáíéêïý íáõôéêïý: ôÝñìá óôéò ðñïóðÜèåéåò Ãåñìáíþí ãéá áîéüëïãï íáõôéêü. ÃÜëëïé óôñáôéùôéêïß: åêäßêçóç ãéá ôáðåßíùóç Ãáëëßáò áðü Ãåñìáíßá (1870). Áõóôñéáêïß: ìÜèçìá óôç Óåñâßá, åðßëõóç ðñïâëÞìáôïò åèíïôÞôùí Áõôïêñáôïñßáò. Õðïôåëåßò óôïõò Áõóôñéáêïýò êáé ÌáãõÜñïõò ëáïß (ÔóÝ÷ïé, Ðïëùíïß, ÓëïâÜêïé, ÍïôéïóëÜâïé): ßäéï ðñüâëçìá - áíôßèåôåò åðéäéþîåéò. Ëáïß ÍÁ Åõñþðçò: åðßëõóç ðñïâëçìÜôùí åéò âÜñïò Ïèùì. Áõôïêñáôïñßáò Þ ãåéôüíùí êáôï÷ýñùóç åäáöéêþí êåñäþí (¸ëëçíåò, ÓÝñâïé, Ìáõñïâïýíéïé) Þ áíáèåþñçóç ðñïóöÜôùí ìç åõíïúêþí óõíèçêþí (Ôïýñêïé, Âïýëãáñïé). â. Óõãêñïõüìåíá óõìöÝñïíôá. Ìéá äïëïöïíßá ïäÞãçóå óå åõñùðáúêü ðüëåìï = âáóéêÞ áäõíáìßá åõñùðáúêÞò êïéíùíßáò óôçí ïñãÜíùóç äéáêñáôéêþí ó÷Ýóåùí êáé ðïëåìéêþí ìç÷áíéóìþí. Ðáãêüóìéá óõìöÝñïíôá ìåãÜëùí äõíÜìåùí + äýï óõíáóðéóìïß ð ãåíßêåõóç êñßóåùí. ÔñéðëÞ Óõììá÷ßá (Ãåñìáíßá, Áõóôñßá, Éôáëßá). ÔñéðëÞ Óõíåííüçóç (Âñåôáíßá, Ãáëëßá, Ñùóßá). ¢ðù ÁíáôïëÞ (1895-1900 êáé 1904-1905), Ìáñüêï (1905 êáé 1911), ÍÁ Åõñþðç (1908 êáé 1912-1913), åõñùðáúêÝò äõíÜìåéò óôá ðñüèõñá ðïëÝìïõ.

&!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 84

Ñáãäáßá åêâéïìç÷Üíéóç + ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç + áóôõöéëßá ð áëëáãÞ äïìþí êïéíùíßáò, áðïäÝóìåõóç áðü ðáñáäïóéáêïýò ðåñéïñéóìïýò êáé áíáóôïëÝò ð äçìéïõñãßá áðïóôáèåñïðïéçôéêþí ðáñáãüíôùí (ãåíéêÞ áíçóõ÷ßá, áíáôñåðôéêÝò ïñãáíþóåéò, êéíÞìáôá, åêäçëþóåéò âßáò). ÔÝôïéá öáéíüìåíá óõíçèéóìÝíá óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò Åõñþðçò (Éñëáíäßá, Ðïñôïãáëßá, Éóðáíßá, Éôáëßá, ÂáëêáíéêÝò ÷þñåò êáé áíáôïëéêÞ Åõñþðç). ã. Ïé åõñùðáéêÝò óõììá÷ßåò êáé ç ðïëåìéêÞ äõíáìéêÞ ôïõò. Êáìßá ìåãÜëç äýíáìç: 1) Äåí åðéèõìïýóå ãåíéêü ðüëåìï. 2) Äåí áíÝìåíå ðüëåìï ìåãÜëçò êëßìáêáò êáé äéÜñêåéáò. 3) Äåí Þôáí äéáôåèåéìÝíç íá öáíåß äéáëëáêôéêÞ, ìçí åñìçíåõôåß ùò áäõíáìßá. 4) Äåí ìðïñïýóå íá ðÜñåé åõèýíç áíáâïëÞò êéíçôïðïéÞóåùò Þ ôåñìáôéóìïý ôçò. Áõóôñßá ãéá ðåñéöñïýñçóç åíüôçôáò êáé ãïÞôñïõ ôçò ð åðéâïëÞ èÝëçóÞò ôçò óôç Óåñâßá. Ñùóßá áäõíáôïýóå íá åãêáôáëåßøåé Óåñâßá. Ãåñìáíßá õðï÷ñåùìÝíç íá âïçèÞóåé óôñáôéùôéêÜ ôçí Áõóôñßá. Ãáëëßá õðï÷ñåùìÝíç íá âïçèÞóåé óôñáôéùôéêÜ ôç Ñùóßá. Âñåôáíßá áíáãêáóìÝíç íá åðÝìâåé õðÝñ Ãáëëßáò, Ñùóßáò êáé Âåëãßïõ. Êéíçôïðïßçóç ðïëåìéêþí ìç÷áíéóìþí ìå óðïõäÞ. ð Ðñþôç êéíçôïðïßçóå äõíÜìåéò ôçò ç Ñùóßá (ëüãù ìåãÜëùí áðïóôÜóåùí). ð Áêïëïýèçóáí Ãåñìáíßá êáé Áõóôñßá. ð Êáôüðéí ç Ãáëëßá êáé ôåëåõôáßá ç Âñåôáíßá. Éôáëßá ðáñÝìåéíå ïõäÝôåñç. ÌåãÜëïò Ðüëåìïò = ðáñÜëïãç óõíÝðåéá ëïãéêþí ìÝôñùí. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá 1. Ç êïýñóá ôùí åîïðëéóìþí áíÜìåóá óôéò åõñùðáúêÝò äõíÜìåéò «Ç êïýñóá ôùí åîïðëéóìþí êáé ç áýîçóç ôùí óôñáôéùôéêþí äõíÜìåùí êáé óôá äýï óôñáôüðåäá ëáìâÜíïõí åðßóçò áíçóõ÷çôéêÝò äéáóôÜóåéò. Ç Ãåñìáíßá áõîÜíåé áðü ôï 1911-1912 ôïí óôñáôéùôéêü ðñïóáíáôïëéóìü ôçò, ó÷åäéÜæåé íá åíéó÷ýóåé ôï åðüìåíï Ýôïò ôç óôñáôéùôéêÞ ôçò äýíáìç óå ðåñßïäï åéñÞíçò áðü 600.000 óå 800.000 Üíäñåò êáé íá åðéôá÷ýíåé ôï ðñüãñáììá ôùí íáõôéêþí åîïðëéóìþí ôçò. Ç Áõóôñïïõããáñßá õéïèåôåß äéáäï÷éêÜ äýï íüìïõò ãéá ôïí óôñáôü (1912 êáé 1913) ìå óôü÷ï íá åíéó÷ýóåé êé áõôÞ ôï áìõíôéêü ôçò äõíáìéêü. Ç Ñùóßá îåêéíÜ Ýíá óôñáôéùôéêü ðñüãñáììá ðïõ èá ôçò ðñïóöÝñåé Ýíáí óôñáôü 1.800.000 áíäñþí ôï 1917 êáé ôï ãáëëéêü êïéíïâïýëéï øçößæåé, ôïí Áýãïõóôï ôïõ 1913, ôï íüìï ôùí ôñéþí åôþí ðïõ åðéôñÝðåé óôç Ãáëëßá íá èÝóåé åðß ðïäüò ðïëÝìïõ 750.000 Üíäñåò. Óõã÷ñüíùò, êáèÝíáò áðü ôïõò ìåëëïíôéêïýò åìðïëÝìïõò áõîÜíåé êáé åêóõã÷ñïíßæåé ôï ðïëåìéêü õëéêü ôïõ, éäßùò óôï ÷þñï ôïõ âáñÝïò ðõñïâïëéêïý». S. Berstein - P. Milza, ü.ð., ô.2, ó. 262. 2. Ïé åýèñáõóôåò óõììá÷ßåò ðñéí áðü ôïí Á´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï "Ç Üðïøç üôé ôï óýóôçìá ôùí åõñùðáúêþí óõììá÷éþí ðñïêÜëåóå ôïí ðüëåìï õðÞñîå åîáéñåôéêÜ äçìïöéëÞò ìåôÜ ôï 1918, üôáí ïé öéëåëåýèåñïé üëçò ôçò Åõñþðçò áéóéïäïîïýóáí üôé ïé áñ÷Ýò ðïõ åéóçãÞèçêå ï ðñüåäñïò Ïõßëóïí èá áðïôåëïýóáí ôç âÜóç ôçò íÝáò äéåèíïýò ôÜîçò êáé üôé ç óýóôáóç ôçò Êïéíùíßáò ôùí Åèíþí èá åãêáéíßáæå ìéá ðåñßïäï áíïéêôÞò äéðëùìáôßáò êáé äçìïêñáôéêïý åëÝã÷ïõ ôçò åîùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò - áêüìç êáé áí ïõäÝðïôå äéåõêñéíßóôçêå ôé èá óÞìáéíå áõôü óôçí ðñÜîç. Åßíáé ãåãïíüò âÝâáéá üôé ôï óýóôçìá ôùí óõììá÷éþí åß÷å ëåéôïõñãÞóåé ðñéí ôï 1914, üôáí ïé óýììá÷ïé åß÷áí ðáñüìïéåò óôñáôçãéêÝò êáé ðïëéôéêÝò áíÜãêåò, áëëÜ åß÷å áðïôý÷åé íá åðçñåÜóåé ôçí ðïëéôéêÞ ôïõò üôáí ôá êïéíÜ óõìöÝñïíôá áðïõóßáæáí. ¸ôóé, ç ãáëëïñùóéêÞ óõììá÷ßá åß÷å óáöÝò íüçìá ôï äéÜóôçìá ðïõ êáé ïé äýï ÷þñåò åß÷áí ëüãïõò íá

&"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 85

öïâïýíôáé ôç Ãåñìáíßá, áëëÜ Þôáí öáíåñü ðùò äåí èá åöáñìïæüôáí Ýîù áðü ôçí Åõñþðç. [] ç ãåñìáíï-áõóôñéáêÞ óõììá÷ßá åß÷å íüçìá üóï ç ãåñìáíéêÞ êõâÝñíçóç èåùñïýóå áðáñáßôçôç ôçí ýðáñîç ôçò Áõóôñïïõããáñßáò ãéá ôç äéáôÞñçóç ôçò éóïññïðßáò ôùí óôñáôéùôéêþí êáé ðïëéôéêþí äõíÜìåùí óôçí êåíôñéêÞ êáé ôçí áíáôïëéêÞ Åõñþðç. ÐñÜãìáôé, ìüëéò ïé Ãåñìáíïß Üñ÷éóáí íá êáôáëáìâÜíïíôáé áðü ôï öüâï ôçò ðåñéêýêëùóçò, åéäéêÜ ìåôÜ ôçí áããëï-ñùóéêÞ óõìöùíßá ôïõ 1907, ç Áõóôñïïõããáñßá ðáñïõóéáæüôáí ùò ç ìïíáäéêÞ áîéüðéóôç óýììá÷üò ôïõò, ôçí ïðïßá üöåéëáí íá õðïóôçñßîïõí ìå êÜèå êüóôïò. ÅîÜëëïõ, ãéá ôçí áõóôñïïõããñéêÞ êõâÝñíçóç, üóï åõÜëùôç êáé áí Þôáí áðÝíáíôé óôïõò Ãåñìáíïýò êáé óôçí êáôáðéåóôéêÞ êáé ðñïóôáôåõôéêÞ óôÜóç ôçò Ãåñìáíßáò áðÝíáíôß ôçò, ç ãåñìáíéêÞ õðïóôÞñéîç Þôáí ôï ìïíáäéêü ìÝóï ðïõ èá ôçò åðÝôñåðå íá åëðßæåé óôç äéåõèÝôçóç ôïõ íïôéïóëáâéêïý ðñïâëÞìáôïò ÷ùñßò ôçí áíÜìåéîç ôçò Ñùóßáò. [] Áí êáé ôï 1912 ç Éôáëßá áíáíÝùóå ôçí ÔñéðëÞ Óõììá÷ßá ôçò ìå ôç Ãåñìáíßá êáé ôçí Áõóôñïïõããáñßá, åß÷å åðßóçò âåëôéþóåé ôéò ó÷Ýóåéò ôçò ìå ôç Ãáëëßá êáé Þôáí ðñüèõìç íá óõíåñãáóôåß ìå ôç Ñùóßá ðñïêåéìÝíïõ íá ðñïùèÞóåé ôéò åðéäéþîåéò ôçò óôá ÂáëêÜíéá - óôéò áëâáíéêÝò áêôÝò, ôéò ïðïßåò èåùñïýóå ýøéóôçò óôñáôçãéêÞò óçìáóßáò ãéá ôá óõìöÝñïíôá ôçò. [] Ïé éôáëïß åèíéêéóôÝò áíõðïìïíïýóáí íá ïëïêëçñþóïõí ôçí åíïðïßçóç ôçò Éôáëßáò åíóùìáôþíïíôáò ôïõò êáôïßêïõò ôùí áëýôñùôùí ðåñéï÷þí (Italia Irredenta) ôïõ Ôñåíôßíï êáé ôçò ÔåñãÝóôçò, üðïõ æïýóáí áêüìç Éôáëïß õðü áõóôñéáêÞ êõñéáñ÷ßá, åíþ ç ðáñïõóßá ìéáò ìéêñÞò éôáëéêÞò ìåéïíüôçôáò êáôÜ ìÞêïò ôçò äáëìáôéêÞò áêôÞò Ýóôñåöå ôï éôáëéêü åíäéáöÝñïí óôçí áíáôïëéêÞ áêôÞ ôçò ÁäñéáôéêÞò. [] ÐáñÜ ôçí éôáëïáõóôñéáêÞ óõììá÷ßá ëïéðüí ïé ó÷Ýóåéò ôùí äýï ÷ùñþí Þôáí áäýíáôï íá ãßíïõí åãêÜñäéåò. Ìðïñïýóáí üìùò ðÜíôá íá åðéäåéíùèïýí êáé ìÜëéóôá ìå áóÞìáíôåò áöïñìÝò. [] ÅðïìÝíùò, äåí ðñïêáëåß Ýêðëçîç ôï ãåãïíüò üôé, üôáí îÝóðáóå ï ðüëåìïò, ç Éôáëßá áñíÞèçêå íá áêïëïõèÞóåé ôïõò óõììÜ÷ïõò ôçò [] Ðáñüìïéåò ðåñßðïõ óõíèÞêåò êáèéóôïýóáí ðáñÜëïãç ôç óõììá÷ßá ôçò Ñïõìáíßáò ìå ôç Ãåñìáíßá êáé ôçí Áõóôñïïõããáñßá». James Joll, Ç Åõñþðç 1870-1970. Ìôöñ. Åëðßäá Ê. Âüãëç Åðéì. Ëïõê. É. ×áóéþôçò, Èåóóáëïíßêç, ÂÜíéáò, 2006, óó. 246-248. 3. Ç óýãêñïõóç ôùí åèíéêéóìþí áêõñþíåé ôçí éóïññïðßá ôùí äõíÜìåùí ôïõ Óõíåäñßïõ ôçò ÂéÝííçò « Óå ëéãüôåñï áðü äõï åâäïìÜäåò ç âáëêáíéêÞ êñßóç (: ôçò äïëïöïíßáò ôïõ äéáäü÷ïõ ôçò Áõóôñßáò áðü ÓÝñâï åèíéêéóôÞ) ìåôáôñÝðåôáé óå ãåíéêåõìÝíç óýññáîç, ðñåëïýäéï ôïõ ðñþôïõ ðáãêïóìßïõ ðïëÝìïõ ôçò éóôïñßáò. ¸ôóé åðáëçèåýïíôáé ïé öüâïé ôùí äéðëùìáôþí ôïõ óõíåäñßïõ ôçò ÂéÝííçò. Ç Åõñþðç, óôçí ïðïßá åß÷áí èåëÞóåé íá äþóïõí óôáèåñÞ ìïñöÞ, èñõììáôßóôçêå áð üëåò ôéò ðëåõñÝò. ÈåìåëéùìÝíç óôçí áñ÷Þ ôçò íïìéìüôçôáò ôùí äõíáóôåéþí, ðáñáãíùñßæïíôáò ôéò âëÝøåéò ôùí ëáþí, Üóêçóå ìåãÜëç ðßåóç óôá Ýèíç. Ïé óõ÷íÜ íéêçöüñïé áãþíåò ôùí ôåëåõôáßùí óçìÜäåøáí ôïí áéþíá ðïõ ÷ùñßæåé ôï óõíÝäñéï ôçò ÂéÝííçò áðü ôï îÝóðáóìá ôïõ Á´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ. ¼ìùò ï èñßáìâïò ôùí åèíþí óõíåðÞñå ïëüêëçñç ôçí Åõñþðç ìå ìéá ìåôáäïôéêÞ êßíçóç ðïõ êÜíåé ïëüêëçñç ôçí Þðåéñï íá åíäéáöÝñåôáé ãéá ïðïéáäÞðïôå áëëáãÞ åðÝñ÷åôáé óå ìéá áðü ôéò ÷þñåò ðïõ ôçí áðáñôßæïõí. Óõã÷ñüíùò, ôï åèíéêü óõíáßóèçìá ìåôáôñÜðçêå óéãÜ óéãÜ óå Ýíá áëáæïíéêü êáé áðüëõôï ðÜèïò, ðïõ äåí éêáíïðïéåßôáé ðáñÜ ìüíï ìå ôçí åîýøùóç ôïõ êñÜôïõò óå âÜñïò ôùí Üëëùí. Ç óýãêñïõóç áõôþí ôùí æçëïôõðéþí êáé åðéèåôéêþí åèíéêéóìþí âõèßæåé ôåëéêÜ ôçí Åõñþðç óå ìéá óýññáîç ôçò ïðïßáò åîÜëëïõ äåí áíôéëáìâÜíåôáé ôï ìÝãåèïò: Ýíáò ðüëåìïò ôñéþí Þ ôåóóÜñùí ìçíþí, ôï ðïëý, åêôéìïýí üëåò ïé êõâåñíÞóåéò. Êáíåßò äåí öáíôÜæåôáé üôé áðü áõôÞ ôçí ðñþôç ðáãêüóìéá óýññáîç ç Åõñþðç èá âãåé åíôåëþò áëëáãìÝíç, êáé åðéðëÝïí åîáíôëçìÝíç êáé ìåéùìÝíç, Ý÷ïíôáò ÷Üóåé ü÷é ìüíï ôçí ðñùôïêáèåäñßá ôçò óôïí õðüëïéðï êüóìï áëëÜ êáé ôçí ßäéá ôçí áßóèçóç ôïõ ðåðñùìÝíïõ ôçò». S. Berstein - P. Milza, ü.ð.,ô.2, ó. 266.

&#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 86

ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ôï ðáñÜèåìá óôï âéâëßï ôïõ ìáèçôÞ ðñïóöÝñåôáé ãéá íá ó÷ïëéáóôåß ç áíÜðôõîç ôïõ ìéëéôáñéóôéêïý ðíåýìáôïò óôç Ãåñìáíßá ôïõ ÊÜéæåñ, áðü ôçí ðëåõñÜ ôùí áíôéðÜëùí ôçò Ãåñìáíßáò (óêßôóï-ãåëïéïãñáößá). Ï áíôáãùíéóìüò óôïõò åîïðëéóìïýò áíÜìåóá óôá áíôßðáëá óôñáôüðåäá êáé ç åêôñïðÞ ôïõ ðáôñéùôéóìïý óå åðéèåôéêü åèíéêéóìü ãéá ôçí êõñéáñ÷ßá åðß ôùí Üëëùí åèíþí ìðïñïýí íá õðïóôçñé÷èïýí êáé áðü ôá ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá áðü ôçí éóôïñßá ôùí Berstein-Milza (ÂÊ). 2. Ç äéåîáãùãÞ êáé ç Ýêâáóç ôïõ ðïëÝìïõ (1914-1918) ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá ãíùñßóïõí ôá êõñéüôåñá ìÝôùðá êáé ôéò êõñéüôåñåò öÜóåéò ôïõ ðïëÝìïõ. 2) Íá êáôáíïÞóïõí ôç óçìáóßá ôçò åéóüäïõ ôùí ÇÐÁ óôïí ðüëåìï êáé íá åìâáèýíïõí óôá áßôéá ôçò Þôôáò ôùí Êåíôñéêþí ÄõíÜìåùí. 3) Íá ãíùñßóïõí ôéò áëëáãÝò óôç äéåîáãùãÞ ôïõ ðïëÝìïõ êáé íá êáôáíïÞóïõí ôç óçìáóßá ôçò áîéïðïßçóçò ôùí åðéóôçìïíéêþí êáé ôå÷íïëïãéêþí åðéôåõãìÜôùí ó áõôüí. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ðÝíôå õðïåíüôçôåò (á. Ôï äõôéêü ìÝôùðï, â. Ôï áíáôïëéêü ìÝôùðï, ã. Ï ðüëåìïò ãßíåôáé ðáãêüóìéïò, ä. Ôï ìáêåäïíéêü ìÝôùðï êáé ôï ôÝëïò ôïõ ðïëÝìïõ, å. Ïé óõíÝðåéåò ôïõ ðïëÝìïõ). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ôï äõôéêü ìÝôùðï. Äõôéêü ìÝôùðï(áðü ÌÜã÷ç ùò ãáëëïåëâåôéêÜ óýíïñá). Ãåñìáíßá óôñÝöåôáé êáôÜ Ãáëëßáò ìÝóù ïõäÝôåñïõ Âåëãßïõ. ÂÝëãéï áíôéóôÝêåôáé óèåíáñÜ, áëëÜ çôôÜôáé. ÃÜëëïé õðï÷ùñïýí ùò ðïôáìü ÌÜñíç, üðïõ áíá÷áéôßæïõí ãåñìáíéêÞ ðñïÝëáóç. 4 ÷ñüíéá ðüëåìïò ÷áñáêùìÜôùí, óôÜóéìïò êáé ìïíüôïíïò ð ÔÜöïò Üíèïõò Ãåñìáíßáò Ãáëëßáò êáé Âñåôáíßáò. â. Ôï áíáôïëéêü ìÝôùðï. Ãåñìáíïß êáé Áõóôñéáêïß åíáíôßïí Ñþóùí. ÅíáëëáãÞ íéêçôþí, ôåñÜóôéåò áðþëåéåò óå Üíäñåò êáé ðïëåìéêü õëéêü. Áíáêù÷Þ 1917. ×ñÞóç ôå÷íïëïãßáò (åõñåßá ÷ñÞóç ðïëõâüëïõ êáé ðõñïâüëïõ), äçëçôçñéùäþí áåñßùí (1915) êáé Üñìáôïò ìÜ÷çò (1916). ÐñïóáñìïãÞ óôïí ðüëåìï ÷áñáêùìÜôùí ôçò ÷åéñïâïìâßäáò êóé ôïõ ïëìïâüëïõ. ×ñÞóç áõôïêéíÞôïõ êáé áåñéðëÜíïõ. ã. Ï Ðüëåìïò ãßíåôáé Ðáãêüóìéïò. Ðüëåìïò ðáãêüóìéïò. ÐñïóðÜèåéá ðñïóåôáéñéóìïý ïõäåôÝñùí ÷ùñþí. ÓôáäéáêÞ ðñïó÷þñçóç ïõäåôÝñùí ÷ùñþí óôï Ýíá áðü ôá äýï óôñáôüðåäá. Êßíçôñá Þ áíôáëëÜãìáôá (ð.÷. Éáðùíßá óôçí ÔñéðëÞ Óõíåííüçóç). ÏèùìáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá óôéò ÊåíôñéêÝò ÄõíÜìåéò (ÍïÝì.1914) ð Äéåõêüëõíå Ýîïäï êáé Üëëùí ÷ùñþí. Éôáëßá åãêáôáëåßðåé ðáëáéïýò óõììÜ÷ïõò (Ãåñìáíßá êáé Áõóôñßá) êáé ðñïó÷ùñåß óôçí ÔñéðëÞ Óõíåííüçóç (ÁíôÜíô). Âïõëãáñßá óôéò ÊåíôñéêÝò ÄõíÜìåéò (ãéá äéåêäéêÞóåéò áðü Óåñâßá êáé ÅëëÜäá). ¹ôôá Óåñâßáò áðü Áõóôñßá êáé Âïõëãáñßá. Óåñâéêüò óôñáôüò óôçí ÅëëÜäá. Áðïôõ÷ßá Âñåôáíþí óôçí Êáëëßðïëç ãéá åêðüñèçóç Óôåíþí Åëëçóðüíôïõ. Ðåéóìáôþäçò êáé åîïõèåíùôéêüò ðüëåìïò óôç èÜëáóóá.

&$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 87

Ðñþôç öïñÜ ïé Ãåñìáíïß ÷ñçóéìïðïéïýí õðïâñý÷éá. 1917. Éäéáßôåñçò óçìáóßáò ãåãïíüôá: 1) ¢íïäïò Êëåìáíóþ óôçí åîïõóßá Ãáëëßáò, 2) ¸îïäïò Ç.Ð.Á. óôïí ðüëåìï, 3) ÑùóéêÞ ÅðáíÜóôáóç. ä. Ôï ìáêåäïíéêü ìÝôùðï êáé ôï ôÝëïò ôïõ ðïëÝìïõ. ÄéåîÜãåôáé óôá âüñåéá ôçò åëëçíéêÞò Ìáêåäïíßáò. Äõôéêïß Óýììá÷ïé (¢ããëïé, ÃÜëëïé) åíáíôßïí Ãåñìáíþí, Áõóôñéáêþí êáé ÂïõëãÜñùí óõììÜ÷ùí ôïõò. Öèéíüðùñï 1918. ¹ôôá êáé óõíèçêïëüãçóç Âïõëãáñßáò êáé Ôïõñêßáò. 11 Íïåìâñßïõ 1918. ÕðïãñáöÞ áíáêù÷Þò. å. Ïé óõíÝðåéåò ôïõ ðïëÝìïõ. Ðüëåìïò ðñùôüãíùñïò ãéá ôçí Åõñþðç êáé ôïí êüóìï. ¸ëáâáí ìÝñïò 65 åêáô. Üíäñåò. Åêáôïììýñéá óôñáôéþôåò ðïëÝìçóáí êáé èõóéÜóôçêáí ìÜôáéá. Óêïôþèçêáí ðÜíù áðü 10 åêáôïì. Ôñáõìáôßóôçêáí 20 åêáôïì., ðïëëÜ èýìáôá ìåôáîý áìÜ÷ùí. Èýìáôá: ð ÃÜëëïé ðÜíù áðü 3,3 åêáô., ð Ãåñìáíïß 2,5 åêáô. ð Âñåôáíïß ðÜíù áðü 1 åêáô. (óôç ÖëÜíäñá, áðü Éïýëéï ùò Ïêôþâñéï 1917ð 400.000 Âñåôáíïß íåêñïß ãéá ëßãá ÷éëéüìåôñá ëáóðüôïðïõ). Ðüëåìïò èåùñÞèçêå áðñüóùðç êáé áíåîÞãçôç èåïìçíßá. Ðñþôç öïñÜ ôüóá åêáôïììýñéá íåêñïß óå ôüóï ìéêñü ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. Ðñþôç öïñÜ ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí ùò üðëï äçëçôçñéþäç áÝñéá. ÄÞëùóç ðñïÝäñïõ ÇÐÁ Ïõßëóïí (14 óçìåßá). ÔåñÜóôéï ïéêïíïìéêü êüóôïò ðïëÝìïõ. ÅäáöéêÝò õðïó÷Ýóåéò êáé äÜíåéá: 1) ÐåñéÝðëåîáí äéáêñáôéêÝò ó÷Ýóåéò êáé áýîçóáí îÝíåò åðéññïÝò êáé åðåìâÜóåéò. 2) Õðïâßâáóáí åðßðåäï äéåèíþí ó÷Ýóåùí. 3) Ãéá ðñïóåôáéñéóìü Éôáëßáò êáé ÅëëÜäáò, áíÝöéêôåò ðáñá÷ùñÞóåéò åéò âÜñïò Áõóôñßáò êáé ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò. 4) Áíéêáíïðïßçôåò ðñïóäïêßåò Éôáëþí åîÝèñåøáí öáóéóìü. 5) Õðïó÷Ýóåéò ÓõììÜ÷ùí óõíÝâáëáí óôïí åèíéêü äé÷áóìü êáé ôç ÌéêñáóéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ. 6) ÁíÜëïãåò åðéäñÜóåéò óõãêñïõüìåíùí óõììá÷éêþí õðïó÷Ýóåùí óå ¢ñáâåò êáé Åâñáßïõò. 7) Âñåôáíßá - Ãáëëßá õðïóôçñßæïõí åðáíÜóôáóç - åèíéêÞ áðïêáôÜóôáóç ÁñÜâùí êáé õðüó÷ïíôáé (Âñåôáíßá 1917) ßäñõóç åèíéêïý êñÜôïõò Åâñáßùí. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá 1. Ç ãåíïêôïíßá ôùí Áñìåíßùí óôçí ÏèùìáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá «ÌïéñáóìÝíïò áíÜìåóá óôç Ñùóßá êáé ôçí Ôïõñêßá, ï áñìåíéêüò ëáüò åðéèõìïýóå íá îáíáâñåß ôçí áíåîáñôçóßá ðïõ åß÷å ÷Üóåé äåêáôñåßò áéþíåò ðñéí. Ïé ÁñìÝíéïé, õðï÷ñåùìÝíïé íá äéáëÝîïõí ìåôáîý äýï áñ÷çãþí, ùò ÷ñéóôéáíïß ðïõ Þôáí, ðñïôéìïýóáí ôçí åðéôñïðåßá ôïõ ôóÜñïõ áð áõôÞí ôùí Ôïýñêùí, ðïõ Þôáí êáé ðéï óêëçñÞ. ÅîÜëëïõ, ï ôóÜñïò äéåêäéêïýóå ãéá ëïãáñéáóìü ôïõò ôá áñìåíéêÜ åäÜöç ðïõ åß÷áí ìåßíåé óôá ÷Ýñéá ôùí Ôïýñêùí êáé åß÷å õðïó÷åèåß íá ôïõò ðáñá÷ùñÞóåé ìåñéêÝò èñçóêåõôéêÝò êáé äéïéêçôéêÝò åëåõèåñßåò. ¼ìùò ôéò ðáñáìïíÝò ôïõ ðïëÝìïõ äåí åß÷å ðñáãìáôïðïéÞóåé êáìßá áðü ôéò õðïó÷Ýóåéò ôïõ êáé ôï åèíéêü áñìåíéêü êßíç-

&%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 88

ìá Üñ÷éóå íá áêïëïõèåß áíôéñùóéêÞ ðïëéôéêÞ. Åí ôù ìåôáîý ïé å÷èñïðñáîßåò îáíáæùíÜíåøáí ôïõò ðáëéïýò öüâïõò ôùí Áñìåíßùí ôçò Ñùóßáò ãéá ôïõò Ôïýñêïõò, êáèþò êáé ôçí åðéèõìßá ôïõò íá åëåõèåñþóïõí ôïõò áäåëöïýò ôïõò ðïõ æïýóáí óôçí Üëëç ðëåõñÜ ôùí óõíüñùí. Ôï 1915 ôï ìåãáëýôåñï åèíéêü áñìåíéêü êüììá Ýóôåéëå ìõóôéêÞ áðïóôïëÞ óôç Äýóç ãéá íá óõíçãïñÞóåé õðÝñ ôçò áíåîáñôçóßáò ôçò Áñìåíßáò. ¸êôïôå ïé ÁñìÝíéïé ôçò Ñùóßáò åíèÜññõíáí ôïõò áäåëöïýò ôïõò íá åîåãåñèïýí åíáíôßïí ôùí Ôïýñêùí, ïé ïðïßïé üìùò äåí åß÷áí ôá ìÝóá íá ôï êÜíïõí. Ç åõêáéñßá ðáñïõóéÜóôçêå üôáí ï óôñáôüò ôïõ óïõëôÜíïõ íéêÞèçêå óôï Óáñéêáìßóê êáé áíáãêÜóôçêå íá ïðéóèï÷ùñÞóåé. Ïé ÁñìÝíéïé ôçò Ôïõñêßáò ðßóôåøáí üôé ç þñá ôçò åëåõèåñßáò åß÷å ðëÝïí öôÜóåé. Ðïëëïß áðü áõôïýò ëéðïôÜêôçóáí, åíþ óôçí Áñìåíßá ïé ðïëßôåò õðïäÝ÷ôçêáí ìå êïñïúäåõôéêÜ åðéöùíÞìáôá ôá íéêçìÝíá óôñáôåýìáôá êáé ðñáãìáôïðïßçóáí óáìðïôÜæ ìåôÜ ôï ðÝñáóìÜ ôïõò. Ç ôéìùñßá ôïõò ãé áõôü áðü ôïõò Ôïýñêïõò Þôáí ôñïìåñÞ. ´Ïëïé ïé ÁñìÝíéïé ôçò Áõôïêñáôïñßáò áðïìáêñýíèçêáí áðü ôï óôñáôü, áöïðëßóôçêáí, óõãêåíôñþèçêáí óå ïìÜäåò êáôáíáãêáóôéêÞò åñãáóßáò êáé åîïñßóôçêáí. Óôç óõíÝ÷åéá Þñèå ç óåéñÜ ôùí áìÜ÷ùí: óôéò ðåñéï÷Ýò üðïõ ç ðëåéïøçößá ôïõ ðëçèõóìïý Þôáí ÁñìÝíéïé, üðùò óôï Âáí, óôï Ìðéôëßò, óôï Óáóïýí êôë,, ïé ðïëßôåò êáé üóïé óõììåôåß÷áí óå ïìÜäåò êáôáíáãêáóôéêþí Ýñãùí óöáãéÜóôçêáí åí øõ÷ñþ. ÊÜçêáí ïëüêëçñá ÷ùñéÜ, êáé ïé Üíäñåò, ïé ãõíáßêåò, ïé ãÝñïé êáé ôá ðáéäéÜ, äåìÝíïé ìå ó÷ïéíéÜ, ïäçãÞèçêáí ðñïò ôá ïñåéíÜ ìå Üãíùóôï ðñïïñéóìü. Ïé ôñáãéêÝò ðïìðÝò îåêßíçóáí ãéá ôï íüôï óôçí áñ÷Þ ôïõ êáëïêáéñéïý. Ïé ðéï áäýíáôïé ðÝèáéíáí óôï äñüìï, åíþ ïé åðéæÞóáíôåò Ýöôáóáí óôï ÁëÝð åíôåëþò åîáíôëçìÝíïé. Áðü åêåß ôïõò ïäÞãçóáí óôçí Ýñçìï, üðïõ ïé ðåñéóóüôåñïé ðÝèáíáí áðü áóéôßá. Ôá óôáôéóôéêÜ óôïé÷åßá åßíáé áíýðáñêôá, üìùò îÝñïõìå üôé óôï Åñæåñïýì áðü ôïõò 20.000 ÁñìÝíéïõò åðÝæçóáí 200. Ó÷åäüí Ýíá åêáôïììýñéï Üôïìá, Üíäñåò êáé ãõíáßêåò åîïñßóôçêáí, åíþ ïé ìéóïß áðü áõôïýò ðÝèáíáí áðü áóéôßá Þ âáóáíéóôÞñéá». Marc Ferro, Ï Ðñþôïò Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò 1914-1918, ÁèÞíá, ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá, 1993, óó. 215-216. 2. Ç æùÞ óôá ÷áñáêþìáôá êáôÜ ôïí Á´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï á. Óôï Äõôéêü ÌÝôùðï «Ôï çèéêü åßíáé ðïëý ÷áìçëü. ¸÷ïìå îáðëþóåé óôá áìðñéÜ ìáò åäþ êáé äõï þñåò. Êáé íá ðïõ ôï äéêü ìáò ðõñïâïëéêü ñß÷íåé óôá äéêÜ ìáò ÷áñáêþìáôá. Åßíáé ç ôñßôç öïñÜ ìÝóá óå ôÝóóåñéò åâäïìÜäåò ðïõ ãßíåôáé áõôü. [] Ôï ìÝôùðï åßíáé Ýíá êëïõâß ìÝóá óôï ïðïßï ðñÝðåé íá ðåñéìÝíçò íåõñéáóìÝíïò ôá ãåãïíüôá. Åßìáóôå îáðëùìÝíïé êÜôù áðü ôï êáãêåëùôü ðïõ ó÷çìáôßæïõí ïé ôñï÷éÝò ôùí âëçìÜôùí êáé æïýìå ìÝóá óôçí õðåñÝíôáóç ôïõ áãíþóôïõ. ÅðÜíù ìáò ðëáíÜôáé ç ôý÷ç. ¼ôáí Ýíá âëÞìá öôÜíåé, ìðïñþ íá óêýøù êé áõôü åßíáé üëï. Äåí ìðïñþ ïýôå íá îÝñù áêñéâþò ðïõ èá ðÝóç, ïýôå íá åðçñåÜóù ôçí ôñï÷éÜ ôïõ. Åßíáé áõôÞ ç ôý÷ç ðïõ ìáò êÜíåé áäéÜöïñïõò. Ðñï ìçíþí êáèþìïõíá ó' Ýíá áìðñß ê' Ýðáéæá ÷áñôéÜ. ¸ðåéôá áðü ëßãï óçêþèçêá êáé ðÞãá ó' Ýíá Üëëï áìðñß ðïõ åß÷á êÜôé ãíùóôïýò. ¼ôáí åðÝóôñåøá äåí õðÞñ÷å ïýôå øß÷ïõëï áðü ôï ðñþôï. Ôü '÷å êáôåäáößóåé êÜðïéá ìåãÜëç ïâßäá. ÅðÞãá ôüôå óôï äåýôåñï áìðñß, ê' Ýöèáóá ðÜíù óôçí þñá ãéá íá âïçèÞóù íá ôï áäåéÜóïõìå, ãéáôß ìüëéò åß÷å êáôáóôñáöÞ êé áõôü ìå ôçí óåéñÜ ôïõ. ¸ôóé êáôÜ ôý÷çí âñßóêïìáé æùíôáíüò üðùò êáé áðü ôý÷ç ìðïñþ íá ôñáõìáôéóèþ. Óôï áìðñß, áðü ïâßäåò ìðïñþ íá êáôá÷ùèþ åíþ óôï ýðáéèñï, ìÝóá óå äÝêá þñåò ãåñü âïìâáñäéóìü ìðïñåß íá ìç ëÜâù ïýôå Ýíá ôñáýìá. ÁíÜìåóá ó' áõôÜ ôá ôõ÷åñÜ ãëõôþíïõí ïé óôñáôéþôåò. Êáé êÜèå óôñáôéþôçò Ý÷åé ðßóôç ê' åìðéóôïóýíç óôçí ôý÷ç. [] Ðõñ öïõëáñéóôü, ðõñ öñáãìïý, ðõñ ðáñáðåôÜóìáôïò, ïâßäåò, áÝñéá, ôáíêò, ðïëõâüëá, ÷åéñïâïìâßäåò, üë' áõôÜ åßíáé ëÝîåéò, ëÝîåéò, áëëÜ ðåñéêëåßïõí ôçí ôéìÞ ôïõ êüóìïõ. Ôá ðñüóùðá ìáò åßíáé ãåìÜôá ëÜóðåò: ç óêÝøç ìáò Ý÷åé óâýóåé. Åßìáóôå èáíÜóéìá êïõñáóìÝíïé. ¼ôáí öèÜíåé ç åðßèåóéò, ðñÝðåé íá ÷ôõðÞóåéò ðïëëïýò ìå ãñïèéÝò ãéá íá îõðíÞóïõí êáé í' áêïëïõèÞóïõí. Ôá ìÜôéá åßíáé öëïãéóìÝíá, ôá ÷Ýñéá ãäáñìÝíá, ó÷éóìÝíá, ôá ãüíáôá ìáôùìÝíá, ïé áãêþíåò ôóáêéóìÝíïé.[]

&&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 89

Ï ×Üç ÂÝóôïõò ðåèáßíåé ìå ôçí ñÜ÷ç óðáóìÝíç. Óå êÜèå áíáðíïÞ ôïõ, ôï ðëåìüíé ôïõ ÷ôõðÜ ðÜíù óôçí ðëçãÞ ôïõ. Ìðïñþ áêüìá íá ôïõ óößîù ôï ÷Ýñé. -Ôåëåßùóáí üëá ößëå ìïõ, ìïýããñéóå äáãêþíïíôáò ôï ÷Ýñé áðü ôïí ðüíï. ÂëÝðïìå áíèñþðïõò óôïõò ïðïßïõò ôï êñáíßï Ý÷åé öýãåé êáé íá åîáêïëïõèïýí íá æïõí. ÂëÝðïìå óôñáôéþôåò íá ôñÝ÷ïõí êáé ôá äõü ôïõò ðüäéá íá åßíáé óðáóìÝíá. ¸íáò óôñáôéþôçò, ðñþôçò ôÜîåùò, ðåñðáôÜ ìå ôá äýï ôïõ ÷Ýñéá, åðß äýï ÷éëéüìåôñá, óÝñíïíôáò ðßóù ôïõ äýï ãüíáôá ôóáêéóìÝíá. ¸íáò Üëëïò ðçãáßíåé óôïí õãåéïíïìéêü óôáèìü åíþ ôá ÜíôåñÜ ôïõ åßíáé âãáëìÝíá êáé ôá êñáôÜ ìå ôá ÷Ýñéá ôïõ. ÂëÝðïìå áíèñþðïõò äß÷ùò óôüìá, äß÷ùò ìáóóÝëá, äß÷ùò ðñüóùðï. ÓõíáíôÜìå êÜðïéïí, ï ïðïßïò åðß äýï þñåò êñáôïýóå óöéãìÝíï ìå ôá äüíôéá ôï ðßóù ìÝñïò ôïõ ÷åñéïý ôïõ ãéá íá ìç ÷Üóç üëï ôïõ ôï áßìá. Ï Þëéïò âãáßíåé, Ýñ÷åôáé ç íý÷ôá, ïé ïâßäåò óöõñßæïõí. Ç æùÞ óôáìáôÜ. Êáé üìùò ôï ìéêñü êïììÜôé ãçò ðïõ åßíáé ó÷éóìÝíï êáé ðïõ ìáò ôï ðáñÜäùóáí, ðáñ' üëåò ôéò ìåãáëýôåñåò äõíÜìåéò ôïõ å÷èñïý, ôï öõëÜìå. ÌïíÜ÷á ìåñéêÝò åêáôïíôÜäåò ìÝôñá èõóéÜóôçêáí. ÁëëÜ, ãéá êÜèå ìÝôñï, õðÜñ÷åé Ýíáò íåêñüò». ¸ñé÷ Ìáñßá ÑåìÜñê, ÏõäÝí íåþôåñïí áðü ôï Äõôéêü ÌÝôùðï, ÁèÞíá, Ìðüìðïëçò, ÷.÷., óó. 98-99, 128-130. â. Óôï Âáëêáíéêü ÌÝôùðï «ÊÜèå óõíåñãåßï ðñÝðåé íÜ âáèýíåé ôï ÷áñÜêùìá ïñóìÝíá êáôïóôÜ ôïõ ìÝôñïõ. Êáôüðé ìðïñåß íá ãõñßóåé ðßóù êáé íá ôåìðåëéÜóåé ùò ôçí Üëëç íý÷ôá. Åôïýôï ôï áäéÜêïðï óêÜøéìï äåí ìðïñïýíå íá ôï ÷ùíÝøïõí ïé äéêïß ìáò. Åìåßò Þñèáìå íá êÜíïõìå ðüëåìï, ëÝíå. Íá âïçèÞóïõìå ôïõò ÃÜëëïõò êáé ôïõò ÓÝñâïõò åíÜíôéá óôï Ãåñìáíü êáé óôï Âïýëãáñï. ÅíÜíôéá óôï ÂáóéëéÜ. Äåí Þñèáìå íá ðéÜóïõìå êáóìÜ. Áì' áí Þôáí Ýôóé êáèüìáóôáí åêåß óôïí ôüðï ìáò êáé óêÜâáìå ôéò åëéÝò ôïõ ðáôÝñá ìáò, ü÷é ôá âïõíÜ ôçò Óåñâßáò. Ïé áîéùìáôéêïß ìáò êé ïé öñáíôóÝæïé ïäçãïß ôïõ ôïìÝá áäéáöüñåôá ðïëåìïýíå íá ôïõò äþóïõí íá êáôáëÜâïõí ðùò áõôü ôï óêÜøéìï åßíáé ßóá-ßóá Þ óùôçñßá ôçò æùÞò ìáò. ¸íáò ëï÷áãüò ôüðå åðéãñáììáôéêÜ: - ¼ðïéïò äå óêÜâåé ôï ÷áñÜêùìá, óêÜâåé ôï ëÜêêï ôïõ... Áðï ìáêñéÜ Ýñ÷åôáé ùò åäþ þñåò-þñåò ï èüñõâïò ôïõ ðïëÝìïõ. Åßíáé ïâßäåò ðïõ óêßæïõí ôïí áãÝñá êáé êÜðïõ ðÝñá óêÜíïõí. Åßíáé ðïëõâüëá ðïõ äïõëåýïõí Þóõ÷á óá ñáðôïìç÷áíÝò. Êáôüðé óùðáßíïõí. Êáôüðé îáíáñ÷ßæïõí. Åßíáé êé ïé ñïõêÝôåò ðïõ áíèßæïõí ìÝóá óôç íý÷ôá óáí îùôéêÜ öùôåñÜ ëïõëïýäéá, ôáîéäåýïõí áñãÜ-áñãÜ óôïí áãÝñá, êáôüðé óéãÜ-óéãÜ ìáñáßíïõíôáé êáé óâÞíïõí ÷Üìïõ Þ ÷Üíïõíôáé áðü ôá ìÜôéá ìáò ðßóù áð' ôïõò ëüöïõò. ¸íá Üëëï ðïõ äåí ìðïñïýí ïé öáíôÜñïé ìáò íá êüøïõí åßíáé ç öáóáñßá. ÓùóôÞ ïâñÝéêç ÷Üâñá. Îå÷íéïýíôáé êé áñ÷ßæïõí êïõâÝíôåò, êáâãÜäåò êáé óá÷ëáìÜñåò. Ïé ÖñáíôóÝæïé öñåíéÜæïõí. [] ÌåëåôÞóáìå ôéò èÝóåò, ôéò óêïðéÝò, ô' "áìðñéÜ âïìâáñäéóìïý" ( Üëëç ëá÷ôÜñá áõôÜ ), ôéò "öùëéÝò" ãéá ôéò ÷åéñïâïìâßäåò. Ãíùñßóáìå ôï äáßäáëï ôïõ ÷áñáêþìáôïò, ôá óõñìáôïðëÝãìáôá êáé ôçí ÝâãáóÞ ôïõò. Ôç óöáëíÜ óáí ðüñôá ï "á÷éíüò", Ýíá óýóôçìá áðü óéäåñüâåñãåò êáé ìðåñäåìÝíá óýñìáôá, üëï ìõôåñÜ áôóáëÝíéá áãêÜèéá. ÅãêáôáóôÞóáìå ôéò öñïõñÝò êáé êïéìçèÞêáìå ùò ôçí Üëëç ôï ìåóçìÝñé. Åäþ ôï ÷áñÜêùìá åßíáé ðïëý ðéï ðåñéðïéçìÝíï, ðéï âáèý êáé ðéï íïéêïêõñåìÝíï. ÌåñéÝò ìåñéÝò ðåñðáôÜìå ìÝóá ïëüñèïé. Åßíáé óêáììÝíï ðÜíù áð' Ýíá ìðüé. Êáé ôï óðïõäáéüôåñï, üëïé ìáò ëßãï - ðïëý âñÞêáìå Ýôïéìç áðü ìéá ôñýðá áñêåôÜ óßãïõñç êáé óõãõñéóìÝíç, êÜô' áðü ôç ãçò, ãéá íá êïõñíéÜóïõìå. Åãþ ìÝíù ðÜëé ìå ôïí áäåñöü ìïõ. Åßíáé Ýíá áìðñß ïëüôåëá ðáñÜîåíï. Êáôåâáßíåéò ìåò óôç ãçò ôÝóóåñá óêáëéÜ óáíéäÝíéá êáé âñßóêåóáé ìðñïóôÜ, ó' Ýíáí ôÜöï óêïôåéíü, áñêåôÜ öáñäý ãéá Ýíáí Üíèñùðï, ðïëý óôåíü ãéá äõï. Åßíáé óêáììÝíïò õðïìïíåôéêÜ ìÝóá ó' Ýíá âñÜ÷ï óêëçñü. Ôïýôç ç ðåôñÝíéá óðçëéÜ åßíáé ôñõðçìÝíç óôï ãñáíßôç óðõñß-óðõñß, ìå ôï êáëÝìé. Ï Þëéïò äåí ôçí îÝñåé. Åßíáé ìÝñá ìåóçìÝñé êé áêüìá Ý÷ù áíáììÝíï ôï êåñß ãéá íá

&'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 90

ìðïñþ íá âëÝðù. Óéìþíù ôç öëüãá óôï ôáâÜíé, óôá ôïé÷þìáôá. Ðáíôïý ôï îýóéìï ôïõ óìéëáñéïý. Óõëëïãéïýìáé ðüóïé Üíèñùðïé, ðüóá ìåñüíõ÷ôá íá äïýëåøáí åäþ ìÝóá ãéá íá ãßíåé ôïýôç ç äïõëåéÜ ðïõ ðñïóôáôåýåé óÞìåñá ôï êåöÜëé ìáò. ÁéóôÜíïõìáé ôñõöåñÞ åõãíùìïóýíç ãéá äáýôïõò. Ößëïé Þ ï÷ôñïß, ï Èåüò íá öõëÜåé ôá äÜ÷ôõëÜ ôïõò, áí æïýíå. Êáé ï Èåüò í' áíáðÜøåé ôá ÷åñÜêéá ôïõò, áí óêïôþèçêáí». ÓôñÜôçò ÌõñéâÞëçò, Ç ÆùÞ åí ôÜöù. Ôï âéâëßï ôïõ ðïëÝìïõ, ÁèÞíá, Åóôßá, 19598, óó. 94, 129-130. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Óôçí åíüôçôá áõôÞ, èá ðñÝðåé íá áîéïðïéçèïýí êáé üóá óôïé÷åßá, åéêáóôéêÜ Þ êåéìåíéêÜ, äßíïíôáé óôá ÂÌ êáé ÂÊ ãéá ôá ÷áñáêþìáôá êáé ãéá ôçí ðïëåìéêÞ ôå÷íïëïãßá êáôÜ ôïí Ðñþôï Ðáãêüóìéï Ðüëåìï (ð.÷. áåñïðëÜíï). ÓõíéóôÜôáé åðßóçò íá áíáãíùóèåß êáé íá ó÷ïëéáóôåß ôï ðñüóèåôï ðáñÜèåìá áðü ôï âéâëßï ôïõ ÃÜëëïõ éóôïñéêïý Marc Ferro (ÂÊ) ãéá ôç Ãåíïêôïíßá ôùí Áñìåíßùí, ç ïðïßá óõíôåëÝóôçêå óôçí ÏèùìáíéêÞ áõôïêñáôïñßá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ Á´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ. Ôï ðáñÜèåìá áõôü ìðïñåß íá ëçöèåß õðüøç êáé óå åðüìåíåò äéäáêôéêÝò åíüôçôåò, ðïõ áíáöÝñïíôáé óôá åãêëÞìáôá ðïëÝìïõ êáé óôç ó÷åôéêÞ Óýìâáóç ôïõ ÏÇÅ. ÔÝëïò, óôçí åíüôçôá áõôÞ èá ðñÝðåé íá óõæçôçèïýí êáé íá ó÷ïëéáóôïýí ôá ðåñßöçìá 14 óçìåßá ôïõ Ïõßëóïí, ðïõ áðïôÝëåóáí ôç âÜóç ôùí óõæçôÞóåùí êáôÜ ôç äéÜóêåøç ðïõ Ýãéíå ãéá ôçí åéñÞíç óôï Ðáñßóé (âë. åíüôçôá Ã4). Ç õðåíèýìéóç áõôþí ôùí óçìåßùí ìðïñåß íá ëåéôïõñãÞóåé êáé ùò áöüñìçóç ãéá ôçí ðñïóöïñÜ ôçò åíüôçôáò åêåßíçò. 3. Ç ÅëëÜäá óôïí Á´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá êáôáíïÞóïõí ôéò åðéðôþóåéò ôïõ áíôáãùíéóìïý ôùí ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí óôçí ÅëëÜäá êáé ôéò Üëëåò ÷þñåò ôçò ÂáëêáíéêÞò ×åñóïíÞóïõ êáôÜ ôéò ðáñáìïíÝò ôïõ Á´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ. 2) Íá êáôáíïÞóïõí ôéò óõíèÞêåò õðü ôéò ïðïßåò åêäçëþèçêå êáé ôéò óõíÝðåéåò ðïõ åß÷å ãéá ôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ôçò ÷þñáò ï Åèíéêüò äé÷áóìüò. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ðÝíôå õðïåíüôçôåò (á. Ïé åêêñåìüôçôåò ôçò ÓõíèÞêçò ôïõ Âïõêïõñåóôßïõ, â. Ç óôÜóç ôçò ÅëëÜäáò êáôÜ ôçí êÞñõîç ôïõ ðïëÝìïõ êáé ç äéáöùíßá Êùíóôáíôßíïõ-ÂåíéæÝëïõ, ã. Ï Åèíéêüò Äé÷áóìüò, ä. Ôï êßíçìá ôçò ÅèíéêÞò ¢ìõíáò êáé ôá ÍïåìâñéáíÜ, å. Ç åêèñüíéóç ôïõ Êùíóôáíôßíïõ êáé ç åßóïäïò ôçò ÅëëÜäáò óôïí ðüëåìï). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ïé åêêñåìüôçôåò ôçò ÓõíèÞêçò ôïõ Âïõêïõñåóôßïõ. Óå åêêñåìüôçôá óýíïñá ÅëëÜäáò ìå õðü óýóôáóç Áëâáíéêü êñÜôïò. Ìå Ðñùôüêïëëï Öëùñåíôßáò (4/17 Äåê. 1913) äßíïíôáé óôçí Áëâáíßá ðåñéï÷Ýò ìå ðëåéïíüôçôá ÅëëÞíùí êáôïßêùí (×éìÜñá, ¢ãéïé ÓáñÜíôá, Áñãõñüêáóôñï, ÊïñõôóÜ). Ñýèìéóç õðáãïñåõìÝíç áðü Éôáëßá êáé Áõóôñßá. Äéáêïßíùóç ÄõíÜìåùí (Öåâñ.1914): üñïò ãéá áíáãíþñéóç åëëçíéêÞò êõñéáñ÷ßáò óôá íçóéÜ Áéãáßïõ ç Ýãêáéñç åêêÝíùóç Âïñåßïõ Çðåßñïõ áðü Åëëçíéêü Óôñáôü. ÅëëÜäá áðïäÝ÷åôáé - ¸ëëçíåò Â. Çðåßñïõ êçñýóóïõí áõôïíïìßá ðåñéï÷Þò. ÆÞôçìá íçóéþí Áíáôïëéêïý Áéãáßïõ óå åêêñåìüôçôá.

'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 91

â. Ç óôÜóç ôçò ÅëëÜäáò êáôÜ ôçí êÞñõîç ôïõ ðïëÝìïõ êáé ç äéáöùíßá ÊùíóôáíôßíïõÂåíéæÝëïõ. ÅëëÜäá, óýìöùíá ìå ÅëëçíïóåñâéêÞ ÓõíèÞêç 1913, üöåéëå íá âïçèÞóåé ôç Óåñâßá. Äéáöùíïýí: âáóéëéÜò Êùíóôáíôßíïò, õðïõñãüò Åîùôåñéêþí Ã. ÓôñÝéô êáé Ãåíéêü Åðéôåëåßï (É. ÌåôáîÜò), åðåéäÞ: 1) Èåùñïýí óôéãìÞ áêáôÜëëçëç (áíÜãêç áíáóõãêñüôçóçò ÷þñáò ãéá åíóùìÜôùóç åêôåôáìÝíùí áðåëåõèåñùèÝíôùí åäáöþí), 2) Áíçóõ÷ïýí ãéá åäáöéêÞ áêåñáéüôçôá ÅëëÜäáò óå ðåñßðôùóç åìðëïêÞò óôïí ðüëåìï (Âïõëãáñßá êáé Ôïõñêßá êáñáäïêïýí). Ðñùèõðïõñãüò Åë. ÂåíéæÝëïò êñßíåé üôé ÅëëÜäá äåí ðñÝðåé íá óõíäÝóåé ôý÷ç ôçò ìå Áõóôñßá êáé Ãåñìáíßá õðïóôçñéêôÝò Âïõëãáñßáò êáé Ôïõñêßáò. ÅêôéìÜ üôé ãåùðïëéôéêÞ èÝóç ÷þñáò ôçí áíáãêÜæåé íá åßíáé óýììá÷ïò ìå Áããëßá ðïõ åëÝã÷åé èáëÜóóéåò åðéêïéíùíßåò. ÈÝóç ÅëëÜäáò åðéäåéíþíïõí ðéÝóåéò Ãåñìáíßáò ãéá ïõäåôåñüôçôá êáé äéáêïðÞ äéáðñáãìáôåýóåùí ãéá íçóéÜ Áéãáßïõ áðü Ôïõñêßá. Êßíäõíïò åëëçíéêþí óõìöåñüíôùí áðü ðñïóÝããéóç ÁíôÜíô ðñïò Âïõëãáñßá. Êßíäõíïò åëëçíéêÞò áêåñáéüôçôáò áðü ðñïó÷þñçóç Ôïõñêßáò óôçí ÔñéðëÞ Óõììá÷ßá. ÂåíéæÝëïò åðåßóèç üôé óõììåôï÷Þ ÅëëÜäáò óôéò åðé÷åéñÞóåéò ÁããëïãÜëëùí ãéá ôçí åêðüñèçóç Óôåíþí (Éáí. 1915) åßíáé áíáãêáßá. ã. Ï Åèíéêüò Äé÷áóìüò. 21 Öåâñ. 1915. Ðáñáßôçóç ÂåíéæÝëïõ ëüãù äéáöùíßáò ìå Êùíóôáíôßíï. 24 Öåâñ. ÊõâÝñíçóç Äçì. Ãïýíáñç. Áñ÷Þ ìáêñÜò ðåñéüäïõ ðïëéôéêÞò êáé óõíôáãìáôéêÞò áíùìáëßáò êáé ðåñéðåôåéþí (Åðï÷Þ Åèíéêïý Äé÷áóìïý). Íßêç ÂåíéæÝëïõ óôéò åêëïãÝò 31çò ÌáÀïõ 1915. Åîùèåßôáé ðÜëé óå ðáñáßôçóç. Åðéäåßíùóç èÝóçò ÅëëÜäáò áðü åßóïäï Âïõëãáñßáò óôïí ðüëåìï ìå ÔñéðëÞ Óõììá÷ßá. ÌõóôéêÝò óõíåííïÞóåéò Êùíóôáíôßíïõ ìå Ãåñìáíßá. ÅëëçíéêÞ ðïëéôéêÞ åìöáíßæåôáé ùò áëëïðñüóáëëç êáé ó÷Ýóåéò ìå Ãáëëßá êáé Áããëßá äéáôáñÜóóïíôáé. 5 Ïêô. 1915. ÍÝá ðáñáßôçóç Åë. ÂåíéæÝëïõ. 6 Äåê. 1915. ÍÝåò åêëïãÝò. Áðï÷Þ âåíéæåëéêþí. ÂåíéæÝëïò êáôáããÝëëåé âáóéëéÜ ãéá ùìÞ ðáñáâßáóç ÓõíôÜãìáôïò êáé èåùñåß áíôéóõíôáãìáôéêÞ ôç ÂïõëÞ. 10 Éáí. 1916. ÁããëïãÜëëïé êáôáëáìâÜíïõí ÊÝñêõñá ãéá öéëïîåíßá Óåñâéêïý Óôñáôïý. Ùò åêèñüíéóç Êùíóôáíôßíïõ 1917 ïõóéáóôéêÜ êõâåñíïýí ï âáóéëéÜò êáé ïé óýìâïõëïß ôïõ ä. Ôï êßíçìá ôçò ÅèíéêÞò ¢ìõíáò êáé ôá ÍïåìâñéáíÜ. 14 ÌáÀïõ 1916. Âïýëãáñïé êáôáëáìâÜíïõí ï÷õñü Ñïýðåë êáé ÓôåíÜ ÓéäçñïêÜóôñïõ. ÂåíéæÝëïò êáôáããÝëëåé Êùíóôáíôßíï êáé êõâÝñíçóç ãéá áäõíáìßá ðñïóôáóßáò ÷þñáò. Ãáëëßá êáé Áããëßá ìå óôüëïõò ôïõò áðïêëåßïõí åëëçíéêÜ ðáñÜëéá êáé áðáéôïýí: 1) áðïóôñÜôåõóç åíüðëùí äõíÜìåùí ôçò ÷þñáò, 2) Üìåóç áíôéêáôÜóôáóç öéëïâáóéëéêÞò êõâÝñíçóçò, 3) äéÜëõóç ÂïõëÞò êáé ðñïêÞñõîç íÝùí åêëïãþí. Äéáßñåóç ÅëëÞíùí: ðâáóéëéêïß Þ áíôéâåíéæåëéêïß äéáèÝôïõí ÅðéóôñÜôïõò. ð âåíéæåëéêïß ôïõò Áìõíßôåò ôçò Èåóóáëïíßêçò. ð ÅðéêñÜôåéá âáóéëéêþí ÐáëáéÜ ÅëëÜäá (ÁèÞíá). ð ÅðéêñÜôåéá âåíéæåëéêþí ÍÝåò ×þñåò (Èåóóáëïíßêç). ÈÝñïò 1916. ÂïõëãáñéêÝò äõíÜìåéò åéóâÜëëïõí óôçí ÁíáôïëéêÞ Ìáêåäïíßá. Äéùãìïß ÅëëÞíùí áðü ÂïõëãÜñïõò (óêïðüò åêâïõëãáñéóìüò Áí. Ìáêåäïíßáò).

'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 92

ÐñïóðÜèåéåò áíá÷áßôéóçò äéùãìþí áðü ÓõììÜ÷ïõò êáé Ãåñìáíïýò áðÝôõ÷áí. 16/29 Áõã. 1916, Èåóóáëïíßêç. Êßíçìá ÅèíéêÞò ¢ìõíáò ìå õðïóôÞñéîç ÃÜëëïõ óôñáôçãïý ÓáñÜéã. 29 Áõã. 1916. Óõìöùíßá ðáñáäüóåùò Ä´ Óþìáôïò Óôñáôïý óôïõò Ãåñìáíïýò. ÌåôáöïñÜ ôïõ óôï Ãêáßñëéôò ôçò Óéëåóßáò (Ãåñìáíßá). 26 Óåð.1916: ÂåíéæÝëïò ó÷çìáôßæåé ðñïóùñéíÞ êõâÝñíçóç óôç Èåóóáëïíßêç (Ôñéáíäñßá: Åë. ÂåíéæÝëïò, Ðáí. ÄáãêëÞò, Ð. Êïõíôïõñéþôçò) êáé åðéóðåýäåé Ýîïäï ÅëëÜäïò óôïí ðüëåìï ìå ðëåõñÜ ÁíôÜíô. Åêðñüóùðïé Ãáëëßáò êáé Áããëßáò åãåßñïõí áîéþóåéò áðü êõâÝñíçóç Áèçíþí. 18 Íïåì. 1916. ÁéìáôçñÝò óõãêñïýóåéò óôñáôïý Áèçíþí êáé ãáëëéêþí áãçìÜôùí (ÍïåìâñéáíÜ). å. Ç åêèñüíéóç ôïõ Êùíóôáíôßíïõ êáé ç åßóïäïò ôçò ÅëëÜäáò óôïí ðüëåìï. 10 Íïåì. 1916. Ôñéáíäñßá êçñýóóåé ðüëåìï åíáíôßïí Âïõëãáñßáò êáé Ãåñìáíßáò. 19 Íïåì. 1916. Óõãêñïýóåéò êáé äéþîåéò âåíéæåëéêþí áðü Åðßóôñáôïõò ÌåôáîÜ. ÓêëÞñõíóç èÝóçò Ãáëëßáò Ýíáíôé Êùíóôáíôßíïõ. ÁðïãïÞôåõóç ìåãáëïìáíþí ÓÝñâùí êáé Éôáëþí, åðåéäÞ áíáôñÝðïíôáí ó÷ÝäéÜ ôïõò. Ãáëëßá, óå óõíåííüçóç ìå Áããëßá êáé Éôáëßá, åêèñïíßæåé Êùíóôáíôßíï. 29 ÌáÀïõ 1917. Ï Êùí/íïò åãêáôáëåßðåé ÷þñá· äåí ðáñáéôåßôáé áðü äéêáéþìáôÜ ôïõ. 30 ÌáÀïõ 1917. ÂáóéëéÜò ÅëëÜäïò ï äåõôåñüôïêïò ãéïò ôïõ ÁëÝîáíäñïò. 13 Éïõí. 1917. Ï ÂåíéæÝëïò åðáíÝñ÷åôáé óôçí ÁèÞíá. ÊõâÝñíçóç ìå ÂïõëÞ ËáæÜñùí. 17 Éïõí. 1917. ÅëëÜäá åéóÝñ÷åôáé åðéóÞìùò óôïí ðüëåìï. ÅëëÜäá ðáñáìÝíåé âáèýôáôá äé÷áóìÝíç. Åðé÷åéñÞóåéò Åëëçíéêïý Óôñáôïý åíáíôßïí Ãåñìáíï-ÂïõëãÜñùí: 1) 22 Áðñ. 1917. ÊáôÜëçøç áðü ÉÉÉ/1 ÓõíôÜãìáôïò (äêôÞò ëï÷áãüò Ã. Êïíäýëçò) ï÷õñïý ëüöïõ ÓåìÝí íôå Öåñ, 3 ÷ëì. íïôßùò ÅéäïìÝíçò. 2) 1 ÌáÀïõ 1917. ÊáôÜëçøç áìõíôéêÞò ôïðïèåóßáò ÑáâéíÝ, áíáôïëéêÜ Óêñá. 3) 17 ÌáÀïõ 1918. ÌÜ÷ç Óêñá êáé ìåãáëåéþäçò íßêç Åëëçíéêïý Óôñáôïý. 4) 1 Óåð. 1918. Ãåíßêåõóç åðéèÝóåùò Åëëçíéêïý Óôñáôïý. 5) 6 Óåð. 1918. ÌÜ÷ç ÄïúñÜíçò. Óõììåôï÷Þ Ìåñáñ÷éþí Óåññþí êáé ÊñÞôçò, 3ïõ Ó. Éððéêïý. ¹ôôá Âïõëãáñßáò êáé Üíåõ üñùí óõíèçêïëüãçóÞ ôçò (16 Óåð. 1918). ÁíáêáôáëÞøåéò Óåññþí (21 Óåð.), ÊáâÜëáò (23 Óåð.) êáé ÄñÜìáò (27 Óåð. 1918). 17/30 Ïêô. 1918. Áíáêù÷Þ Ìïýäñïõ ìå Ôïõñêßá. 3 êáé 11 Íïåì. 1918 (í.ç.). Óõíèçêïëüãçóç Áõóôñßáò êáé Ãåñìáíßáò áíôéóôïß÷ùò. Åðéôõ÷ßåò êõâåñíÞóåùò ÂåíéæÝëïõ: 1) Ó÷çìáôéóìüò áîéüìá÷ùí ìïíÜäùí áðü óõíôñßììéá. 2) ÄéÜêñéóç Åëëçíéêïý óôñáôïý óôï Ìáêåäïíéêü ÌÝôùðï. 3) ÁðïöáóéóôéêÞ óõìâïëÞ óôç íßêç ÓõììÜ÷ùí. 4) ÁðïêáôÜóôáóç ôñáõìáôéóìÝíïõ êýñïõò åíüðëùí äõíÜìåùí. 5) ÄõíáôÞ óõììåôï÷Þ ÅëëÜäïò óôï ôñáðÝæé äéáðñáãìáôåýóåùí ìåôáîý íéêçôþí. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá /ðçãÝò 1. Ï Åèíéêüò Äé÷áóìüò. ÁíáöïñÜ ôïõ ÃÜëëïõ óôñáôéùôéêïý áêïëïýèïõ óôçí ÁèÞíá (14-1-1916) «[] Ðßóù áðü ôï âáóéëéÜ, ìéá êõâÝñíçóç áðïôåëïýìåíç áðü áíüìïéá óôïé÷åßá, ÷ùñßò êáíÝíá óõíïëéêü ðñüãñáììá ïýôå Üëëï éäåþäåò ðáñÜ ðþò èá äéáôçñçèåß áðü ìÝñá óå ìÝñá ãéá íá åîõðçñåôÞóåé êáëýôåñá ôá ðñïóùðéêÜ óõìöÝñïíôá. Æçëåýïíôáé ìåôáîý ôïõò, áëëÜ óõíáóðßæïíôáé áðü Ýíá êïéíü ìßóïò êáôÜ ôïõ ÂåíéæÝëïõ, ðïõ ôïõò êÜíåé íá õðáêïýïõí ôõöëÜ óôï âáóéëéÜ êáé ôï ãåñìáíüöéëï êüììá.

'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 93

[] Áõôüò ï öïâåñüò ãåñìáíéêüò ïñãáíéóìüò, ðïõ ðñïåôïéìÜóôçêå ðïëëÜ ÷ñüíéá êáé ëåéôïõñãåß èáõìÜóéá, Þôáí ôüóï éó÷õñüò, ðïõ áíÝôñåøå ôï ÂåíéæÝëï, ãéá íá ïäçãÞóåé ôç Óõììá÷ßá óå áðïôõ÷ßá êáé èá ìðïñïýóå íá öïâçèåß êáíåßò ðùò óå ìéá äåäïìÝíç óôéãìÞ ï åëëçíéêüò óôñáôüò èá óôñåöüôáí åíáíôßïí ôùí óôñáôåõìÜôùí ìáò. [] Åêôüò ôùí å÷èñéêþí áõôþí óôïé÷åßùí, ç ðëåéïíüôçôá ôïõ åëëçíéêïý Ýèíïõò åßíáé ìå ôï ìÝñïò ìáò ôüóï óõíáéóèçìáôéêÜ üóï êáé ëüãù ðáñáäüóåùí [] Åßíáé êáéñüò áõôÞ ç êáôÜóôáóç íá ðÜñåé ôÝëïò. Äå âëÝðù íá öèÜíïõìå ó Ýíá áðïôÝëåóìá ìå êáíïíéêÜ ìÝóá. Ìüíï ìéá áðëÞ, ãñÞãïñç êáé ñéæéêÞ ëýóç õðÜñ÷åé [] ÐñÝðåé ç Óõììá÷ßá íá èÝóåé Ýíá äõíáôü ÷Ýñé ðÜíù ó üëç ôç ÷þñá [] Ìüíï ç åìöÜíéóç ôïõ óôüëïõ óôçí ÁèÞíá êáé ìåñéêÝò ìÝñåò Ýëëåéøç åéäþí äéáôñïöÞò [] èá åðéôñÝøïõí íá êõëßóåé áõôÞ ç åðé÷åßñçóç ÷ùñßò åðåéóüäéï. Äå èá ðñÝðåé íá õðÜñîåé êáé äå èá õðÜñîåé, åÜí êáíåßò îÝñåé íá ôï ÷åéñéóôåß êáôÜëëçëá, ïýôå ìéá óôáãüíá áßìáôïò». ×Üñçò Ôóéñêéíßäçò, ÅðéôÝëïõò ôïõò îåñéæþóáìå...Ç ãåíïêôïíßá ôùí ÅëëÞíùí ôïõ Ðüíôïõ, ôçò ÈñÜêçò êáé ôçò Ì. Áóßáò ìÝóá áðü ôá ãáëëéêÜ áñ÷åßá, Èåóóáëïíßêç, Áöïß Êõñéáêßäç, 1999, ó. 121. 2. Ç áé÷ìáëùóßá ôïõ Ä´ Óþìáôïò Óôñáôïý 18 (1916) êáé ç ìåôáöïñÜ ôïõ óôï Ãêáßñëéôò ôçò Ãåñìáíßáò (ÁöÞãçóç ¸ëëçíá óôñáôéþôç) «¼÷é äåí ìáò ðéÜóáí áé÷ìáëþôïõò. Ôé, äåí Þìáóôáí áé÷ìÜëùôïé. Éìåßò äåí åß÷áìé ôßðïôé. Éìåßò Þìáóôáí ïõäÝôåñïé. Éìåßò äåí ìðïñïýóáìé íá ðéñÜóïõìé ðñïò ôïí Óôñõìüíá êé ðáñáìåßíáìé. Áðïý êáô áð ôçí ÊáâÜëá üëá ôá ìéêñÜ óùìáôåßá19ìÝ÷ñé ôç ÄñÜìá, ÓÝññáò êé Äéìßñ ÉóÜñ [=Óéäçñüêáóôñï]. ÌÝóá óôç ÄñÜìá éäñåýïõí äõï óõíôÜãìáôá, 22ïõ êáé 23ïõ. Óôáò ÓÝññáò Üëëá äýï óõíôÜãìáôá, ôï 16ïõ êáé 17ïõ, óôïõ Äéìßñ ÉóÜñ ôïõ 18ïõ. Ëïéðüí ìáò óõãêåíôñþí éêåß ðÝñá êé ìáò ëåí íá ðáñáäþóïõìé üëïí ôïí ïðëéóìü ìáò êáé ï êÜèå óôñáôéþôçò íá ðÜñåé ìßá êïõâÝñôá, óáêêßäéï, êïõôáëïõðÞñïõíï êáé ü÷é ìá÷áßñé20 . [] äåí Ýöåñáí êáìßá áíôßññçóç21 , ãéáôß Þìáóôáí ïõäÝôåñïé êé äåí ðéñéìÝíáìå Ýíá ôÝôïéï ðñÜìá. ¹ñèáí äçëáäÞ îáöíéêÜ [...] Ôï áðüãåõìá êáôÜ ôéò 7 ç þñá ìáò âÜæïõí êáôÜ ôåôñÜäáò ï êÜèå ëï÷áãüò

18. Ï äéïéêçôÞò ôïõ Ä´ Ó.Ó. óõíôáãìáôÜñ÷çò ÉùÜííçò ×áôæüðïõëïò (1847-1921), áðïêïììÝíïò óôçí ÊáâÜëá áðü îçñÜ êáé èÜëáóóá, óôéò 29 Áõãïýóôïõ 1916 (ð.ç.), ðñïêåéìÝíïõ íá áðïöýãåé ôçí ðëÞñç áé÷ìáëùóßá ôçò äõíÜìåþò ôïõ áðü ôïõò ÂïõëãÜñïõò, óõìöþíçóå ìå ôïí Ãåñìáíü ôáãìáôÜñ÷ç Öïí ÓâÜéíéôò (Von Schweinitz) íá ðáñáäþóåé ôï Óþìá óôïõò Ãåñìáíïýò. ¸ôóé äýíáìç 400 áîéùìáôéêþí êáé 6.000 áíäñþí ðå··rlitz) ôçò Óéëåñßðïõ ôïõ Ä´ Ó.Ó. óõãêåíôñþèçêå óôéò ÓÝññåò êáé ìå ôñáßíï ìåôáöÝñèçêå óôï Ãêáßñëéôò (Gï óßáò óôç Ãåñìáíßá. Åêåß ðáñÝìåéíå ùò ôï ôÝëïò ôïõ ÐïëÝìïõ õðü êáèåóôþò öéëïîåíßáò êáé ü÷é ïìçñßáò. Âë. ÃÅÓ/ÄÉÓ, Ï Åëëçíéêüò Óôñáôüò êáôÜ ôïí Ðñþôïí Ðáãêüóìéïí Ðüëåìïí 1914-1918. Á´ Ç ÅëëÜò êáé ï Ðüëåìïò åéò ôá ÂáëêÜíéá, ÁèÞíá 1958, óó. 134-154. 19. ÄçëáäÞ ìéêñÝò óôñáôéùôéêÝò ìïíÜäåò. 20. ÐñÜãìáôé óôç ÄñÜìá åß÷å ôçí Ýäñá ôçò ç V Ìåñáñ÷ßá ìå ôá 22ï êáé 23ï ÓõíôÜãìáôá Ðåæéêïý, ôï 3/37 Óýíôáãìá Êñçôþí êáé ôçí V Ìïßñá Ïñåéâáôéêïý Ðõñïâïëéêïý. Óôéò ÓÝññåò âñéóêüôáí ç VI Ìåñáñ÷ßá ìå ôá 16ï êáé 17ï ÓõíôÜãìáôá Ðåæéêïý, êáèþò êáé ôçí IV Ìïßñá Ïñåéâ. Ðõñ/êïý, åíþ ôï 18ï Ó.Ð. Þôáí óôï Óéäçñüêáóôñï. Óôçí ÊáâÜëá, üðïõ ç Ýäñá ôïõ Ä´ Ó.Ó., âñéóêüôáí ôï 19ï Ó.Ð., ôï 2/21 Óýíôáãìá Êñçôþí êáé ç VII Ìïßñá Ïñåéâ. Ðõñ/êïý, åíþ ôï 20ü Ó.Ð. Þôáí óôçí Åëåõèåñïýðïëç (ÐñÜâé). Âë. ÃÅÓ/ÄÉÓ, ü.ð., ó. 310. 21. 2.000 ðåñßðïõ áîéùìáôéêïß êáé óôñáôéþôåò ôçò VI Ìåñáñ÷ßáò ìå ôïí äéïéêçôÞ ôçò óõíôáãìáôÜñ÷ç ×ñéóôïäïýëïõ, êáèþò êáé Ýíá ôÜãìá ôïõ 2ïõ Óõíô/ôïò Êñçôþí, áîéùìáôéêïß êáé ïðëßôåò ôçò VI Ìïßñáò Ïñåéâ. Ðõñ/êïý, üëïé ïé áîéùìáôéêïß êáé 600 ðåñßðïõ ïðëßôåò ôïõ 7ïõ Ó.Ð.Ð. êáé Üëëïé 300 ðåñßðïõ ïðëßôåò äéáöüñùí ôìçìÜôùí, äéÝöõãáí óôç ÈÜóï, ãéá íá åíôá÷èïýí óôéò äõíÜìåéò ôçò ÅèíéêÞò Áìýíçò. Ïé õðüëïéðïé, åßôå åðåéäÞ äåí ôïõò åðÝôñåøå ï äéïéêçôÞò ôïõ Óþìáôïò, åßôå åðåéäÞ áñíÞèçêå ï áããëéêüò óôüëïò íá ôïõò ìåôáöÝñåé óôçí ÐáëáéÜ ÅëëÜäá, ìåôáöÝñèçêáí óôç Ãåñìáíßá óå áóöáëÞ áé÷ìáëùóßá. Âë. ÃÅÓ/ÄÉÓ, ü.ð., ó. 152.

'!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 94

êé ìáò åßðáí áëëáãÞ êáôåõèýíóåùò êáôÜ ôï Äéìßñ ÉóÜñ. Ëïéðüí ìáò âÜæïõí êáôÜ ôåôñÜäáò êáé ðñï÷ùñïýí. Äßðëá åß÷áìé ôïõò ÂïõëãÜñïõò. Åß÷áí âÜëåé åö üðëïõ ëüã÷ç êáé ìåéò Üïðëïé óáí áé÷ìÜëùôïé, áò ðïýìé. Âáäßæïíôáò ëïéðüí êé ìáò ðáí óôïõ Äéìßñ ÉóÜñ óïõñïõðþíïõíôáò áêñéâþò. ¢ñ÷éóå íá óïõñïõðþíåé. Éêåß Þôáí ôï óýíôáãìá ôïõ 18ïõ, ìÝóá óôç ëáêêéÜ áõôÞ. ÂÜæïõí êáé ôá äõï óõíôÜãìáôá, ôïõ 16ïõ ìé ôïõ 17ïõ êáé ìáò öýëáãáí üëç ôç íý÷ôá ïé Âïýëãáñïé. ¼ðïõ éìåßò äåí ðÞñáìé ïýôé íá öÜìé ôßðïõôéò, íçóôéêïß, ìüíï óáêêßäéï, êáñáâÜíá, ðáãïýñé, áëëÜ Üäåéá áõôÜ. Áðñïüðôùò êáé äåí ðñïêáíÜìå íá ðÜñïõìé ïýôé óõóóßôéï, ôßðïõôé. ¾ðíïò üìùò üëç ôç íý÷ôá äåí ìáò áêüëëçóå. ¼÷é éìåßò, ü÷é ïé êýñéïé áîéùìáôéêïß, üëïò ï êüóìïò äéáíõêôåñåýóáìé. Ôï íá âëÝðò ôïõò ÂïõëãÜñïõò ìé ôá ãïõñíïõôóÜñïõ÷á êé ìé ôò ðáëéïãêÝôåò íá óé öõëÜãïõí· Üíôñéò ìé áíÜóôçìá äýï ìéôñþí [=ìÝôñùí]. Êáé óáí ¸ëëçíåò ðåñÞöáíïé íá âëÝðïõìå ôïõò ÂïõëãÜñïõò, ëïéðüí, íá ìáò óõíïäåýïõí óáí áé÷ìÜëùôïé, ôïõ èåùñïýóáìé ìéãÜëç ðñïõóâïõëÞ. ÔÝëïò ðÜíôùí, ðþò óôáìÜôóé ç Áñ÷Þ ôüôå êé äåí èÝëôóé íá áíôéóôáèïýí óôïõò ÂïõëãÜñïõò, äåí ôïõ îÝñïõìé áõôü. Ãéáôß; äåí ôï ÷ïõ ìÜèåé áõôü. ÔÝëïò ðÜíôùí». È. Á. ÍçìÜò, Ï ðåñéðåôåéþäçò âßïò ôïõ åê ÐëáôÜíïõ ÔñéêÜëùí óôñáôéþôç Êùí/íïõ Ôóüãéá (1894-1987), ÔñéêáëéíÜ, 23 (2003), óó. 134-136. 4. Ç õðïäï÷Þ êáé ðáñáìïíÞ ôïõ Åëëçíéêïý Óôñáôïý óôï Ãêáßñëéôò (ÁöÞãçóç ¸ëëçíá óôñáôéþôç) «¹ôáí ôïí ÓåðôÝìâñéï ìÞíá ôï 1916 . Ôñßá ÷ñüíéá êÜíáìå. Ôï 1919 22 öýãáìå áð ôç Ãåñìáíßá. ÔÝëïò ðÜíôùí, ðçãáßíïíôáò éêåß ðÝñá óôç Ãåñìáíßá, öôÜíïõìé óôïõ Ãêáßñëéôò. Éêåß åß÷é óôáìáôÞóåé ç áìáîïõóôïé÷ßá êé ìáò êïéôïýóé ïõ êüóìïõò. Ç êßíçóç áðáãïñåýïíôáí áõóôçñÜ ãéá íá ðéñÜóåé ï Åëëçíéêüò Óôñáôüò, íá êÜíåé ðáñÝëáóç. ÓôáìÜôóé üëïò ï êüóìïò. ÂëÝðïíôáò üôáí ï óôñáôçãüò ìáò ï ê. ×áôæüðïõëïò óôáìÜôóé ìå ôï öÜêåëï óôáò ÷åßñáò ôïõ, Ýöôáóé ï õðáóðéóôÞò ôïõ ÊÜéæåñ ìé ôïõ Åðéôéëåßïõ êé Ýêáíáí áëëáãÝò êé Üñ÷éóáí ïé óÜëðéããåò íá ÷ôõðÜí ôáôáôÜ ôáñáôáôÜ. ¼ðïõò óõíÞèùò. ´Åêáíáí áëëáãÝò óôá Ýããñáöá. ¸ãñáøé ï êáèÝíáò áò ðïýìé: Êáëùóïñßóáôå ÅëëçíéêÝ ÓôñáôÝ, êýñéïé áîéùìáôéêïß, êáëùóïñßóáôå êáé ôá ëïéðÜ. Ôá óõíçèéóìÝíá. [...], áëëÜ äåí óáò åßðá ôïõ åîÞò üìùò. ¼ôáí êáôåâÞêáìé, ìáò ðáñÝäïõóáí êé ôïõí ïðëéóìü ïé Ãåñìáíïß áð ôá âáãüíéá. ÂÜëáìé åö üðëïõ ëüã÷ç.[...] Åìðñüò, áñò, ëïéðüí, Üñ÷éóáí ïé óÜëðéããåò, ëïéðüí, ôï Âåñßêïêï íá ðáßæïõí, ï äå ãåñìáíéêüò ëáüò óôá ðáñÜèõñá, óôá ìðáëêüíéá êáé óôïõò äñüìïõò âãÞêáí êáé ñß÷íáí áíèïäÝóìåò, ñß÷íáí óõíÞèùò ñßæéá, ñß÷íáí êïõöÝôá êáé íá ëåí: "Êáëþò ïñßóáôå, ¸ëëçíåò óôñáôéþôåò». È. Á. ÍçìÜò, ü.ð., óó. 136-138. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ï Åèíéêüò Äé÷áóìüò, êõñßáñ÷ï óôïé÷åßï ôçò åíüôçôáò áõôÞò, õðïóôçñßæåôáé áðü äýï ãñáðôÜ ðáñáèÝìáôá, åê ôùí ïðïßùí ôï Ýíá (ÂÌ) åêöñÜæåé ôçí åêôßìçóç ¸ëëçíá éóôïñéêïý êáé ôï Üëëï (ðñüóèåôï ðáñÜèåìá óôï ÂÊ) ôçí ïðôéêÞ ôïõ ÃÜëëïõ óôñáôéùôéêïý áêïëïýèïõ óôçí ÁèÞíá êáôÜ ôçí ðåñßïäï åêåßíç. Åêôüò áðü ôïí óõó÷åôéóìü êáé ôïí ó÷ïëéáóìü ôùí äýï áõôþí ïðôéêþí, ïé ìáèçôÝò ðñÝðåé íá óõãêñßíïõí êáé íá ó÷ïëéÜóïõí åðßóçò ôï öùôïãñáöéêü õëéêü ðïõ õðÜñ÷åé óôï ÂÌ, üðïõ õðïóôçñéêôÝò êáé ðïëéôéêïß áíôßðáëïé ôïõ Êùíóôáíôßíïõ äéáäçëþíïõí êñáôþíôáò ðëáêÜô ìå ôá óõíèÞìáôÜ ôïõò. Ïé ìáèçôÝò ðñÝðåé íá ðáñáôçñÞóïõí ôéò ïìïéüôçôåò êáé ôéò äéáöïñÝò áíÜìåóá óôéò äýï ïìÜäåò äéáäçëùôþí êáé íá äéáôõðþóïõí ôá óõìðåñÜóìáôá êáé ôéò åêôéìÞóåéò ôïõò. Óôï ÂÊ õðÜñ÷ïõí êáé äýï ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá ðïõ áíáöÝñïíôáé óôçí ðåñéðÝôåéá ôïõ Ä´ Óþìáôïò Óôñáôïý (ôç ìåôáöïñÜ ôïõ óôç Ãåñìáíßá) êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ðïëÝìïõ, ôá ïðïßá áðïôåëïýí ÷áñáêôçñéóôéêü äåßãìá ðñïöïñéêÞò éóôïñßáò êáé ðáñïõóéÜæïõí ü÷é 22. Ôï 1918 ãýñéóå óôçí ÅëëÜäá ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò äõíÜìåþò ôïõ, ÷ùñßò ôç äéïßêçóÞ ôïõ. Ïé õðüëïéðïé 2.500 åðÝóôñåøáí ôï êáëïêáßñé ôïõ 1919 ìå ôïí ïðëéóìü ôïõò. Âë. ÌÅÅ, ô. Ç´,ë. Ãêáéñëéôò

'"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 95

ìüíï éóôïñéêü áëëÜ êáé ëáïãñáöéêü åíäéáöÝñïí ëüãù ôçò ôïðéêÞò äéáëÝêôïõ ôïõ áöçãçôÞ. ÕðÜñ÷åé åðßóçò áðüóðáóìá áðü áíáöïñÜ ôïõ Ãáëëéêïý ÃÅÓ/ Õðçñåóßáò Ðëçñïöïñéþí (áñ. 290/8-9-1917) ãéá ôïõò åêôïðéóìïýò ÅëëÞíùí ôçò ÁíáôïëéêÞò Ìáêåäïíßáò óôç Âïõëãáñßá êá ôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ðïëÝìïõ. 4. To ÓõíÝäñéï ÅéñÞíçò ôùí Ðáñéóßùí (1919-1920) ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÓ ÓÔÏ×ÏÓ Íá ãíùñßóïõí ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ÓõíäéÜóêåøçò ôùí Ðáñéóßùí êáé íá åêôéìÞóïõí ôç óçìáóßá ôùí óõíèçêþí ìå ôéò ïðïßåò ôåñìáôßóôçêå ï ðüëåìïò. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ðÝíôå õðïåíüôçôåò (á. ÅéóáãùãéêÜ, â. H óõíèÞêç ôùí Âåñóáëëéþí, ã. Ïé óõíèÞêåò åéñÞíçò ìå ôéò Üëëåò çôôçìÝíåò äõíÜìåéò, ä. Ïé óõíÝðåéåò ôùí óõíèçêþí åéñÞíçò ôïõ Á´ Ðáãêüóìéïõ ÐïëÝìïõ, å. Ç ÓõíèÞêç ÅéñÞíçò ôçò ËùæÜíçò). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. ÅéóáãùãéêÜ. ÓõíÝäñéï åéñÞíçò Ðáñéóßùí. ÐáñáêÜèïíôáé ìüíï ïé íéêçôÝò. Óôü÷ïé: 1) ñýèìéóç ãåñìáíéêïý æçôÞìáôïò, 2) ÷Üñáîç åê íÝïõ ôïõ ÷Üñôç Åõñþðçò êáé Åããýò ÁíáôïëÞò. Êýñéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ñõèìßóåùí: äéáìåëéóìüò Þ áêñùôçñéáóìüò ðïëõåèíéêþí áõôïêñáôïñéþí êáé äçìéïõñãßá íÝùí Þ åðáíáóýóôáóç ðáëáéþí êñáôþí. Óýóôáóç Êïéíùíßáò ôùí Åèíþí (ÊÔÅ): Ðñþôïò ðáãêüóìéïò Ïñãáíéóìüò. Óýóôçìá óõëëïãéêÞò áóöÜëåéáò óôéò äéåèíåßò ó÷Ýóåéò. Áñ÷Ýò Áìåñéêáíïý ðñïÝäñïõ W. Wilson: áõôïäéÜèåóç ëáþí, åëåõèåñßá åìðïñßïõ, êáôÜñãçóç ìõóôéêÞò äéðëùìáôßáò, éóüôçôá ìåôáîý ôùí êñáôþí ê.Ü. â. H óõíèÞêç ôùí Âåñóáëëéþí. ÓõíèÞêç åéñÞíçò ôùí Âåñóáëëéþí (28 Éïõí. 1919) ìåôáîý Ãåñìáíßáò êáé íéêçôþí: 1) Áíôáíáêëïýóå áðüøåéò íéêçôþí êáé éäéáßôåñá Ãáëëßáò. 2) Êõñéüôåñïé üñïé: åäáöéêïß, óôñáôéùôéêïß êáé ïéêïíïìéêïß. Ãåñìáíßá: 1) ×Üíåé Áëóáôßá êáé Ëïññáßíç, Üëëåò ìéêñüôåñåò ðåñéï÷Ýò êáé áðïéêßåò ôçò. 2) Áðïóôñáôéêïðïéåßôáé Á. ü÷èç ÑÞíïõ (âÜèïò 50 ÷ëì.) êáé êáôáëáìâÜíåôáé áðü ÓõììÜ÷ïõò. 3) Õðï÷ñåþíåôáé íá ðáñáäþóåé üëá ôá åìðïñéêÜ ðëïßá ÷ùñçôéêüôçôáò Üíù 1600 ôüíùí. 4) Íá ðáñáäßäåé åðß äÝêá ÷ñüíéá äùñåÜí ãáéÜíèñáêá óå Ãáëëßá, ÂÝëãéï êáé Éôáëßá. 5) Íá áðïæçìéþóåé ÓõììÜ÷ïõò ãéá õëéêÝò êáôáóôñïöÝò ðïõ õðÝóôçóáí. 6) Óýíïëï ðïëåìéêÞò áðïæçìéþóåùò áíåñ÷üôáí óå 15 äéóåêáôïììýñéá óôåñëßíåò! Ãáëëßá: ðñïóáñôÜ Áëóáôßá êáé Ëïññáßíç. Ðáßñíåé ðïëåìéêÝò áðïæçìéþóåéò. ÂÝëãéï êáé Ðïëùíßá ðñïóáñôïýí ðåñéï÷Ýò Ãåñìáíßáò. Ðáßñíïõí ðïëåìéêÝò áðïæçìéþóåéò. ã. Ïé óõíèÞêåò åéñÞíçò ìå ôéò Üëëåò çôôçìÝíåò äõíÜìåéò. Áöïñïýóáí óõììá÷éêÝò ÷þñåò ðïõ äéåêäéêïýóáí åäÜöç ôïõò: Éôáëßá, Ñïõìáíßá, Ãéïõãêïóëáâßá, Ôóå÷ïóëïâáêßá, Ðïëùíßá. ÔóÝ÷ïé êáôáëáìâÜíïõí åäÜöç üðïõ êáôïéêïýí ÓëÜâïé: Óïõäçôßá êáé ãåñìáíéêÞ Âïçìßá. Éôáëïß ðñïóáñôïýí íüôéï Ôõñüëï, Éóôñßá, âüñåéá Äáëìáôßá êáé Öéïýìå. ÃéïõãêïóëÜâïé ðñïóáñôïýí íüôéá Óôõñßá. Ðïëùíïß ðñïóáñôïýí Ãáëéêßá. ÓõíèÞêç åéñÞíçò Óáßí Æåñìáßí (10 Óåðô. 1919) ìå Áõóôñßá.

'#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 96

Áõóôñßá: ×Üíåé åäÜöç êáé õðï÷ñåþíåôáé 1) Óå êáôáâïëÞ ðïëåìéêÞò áðïæçìéþóåùò óôïõò ÓõììÜ÷ïõò. 2) Íá ìçí åíùèåß ìå ôç Ãåñìáíßá ÷ùñßò óõãêáôÜèåóç Êïéíùíßáò ôùí Åèíþí. ÓõíèÞêç ôïõ Íåúãý (27 Íïåì.1919) ìå Âïõëãáñßá. 1) Âïõëãáñßá ÷Üíåé ÄïâñïõôóÜ (Ñïõìáíßá) êáé ÄõôéêÞ ÈñÜêç (ÅëëÜäá). 2) Åðéâåâáéþíåé åëëçíéêÞ êõñéáñ÷ßá åðß åäáöþí ðïõ üñéæå ç ÓõíèÞêç ôïõ Âïõêïõñåóôßïõ. ÅéäéêÞ Óýìâáóç: á) ÁíôáëëáãÞ ðëçèõóìþí áðü ÅëëÜäá êáé Âïõëãáñßá. â) Äõíáôüôçôá ñåõóôïðïéÞóåùò ðåñéïõóéáêþí óôïé÷åßùí ôïõò. ÁðïôÝëåóìá ÓõìâÜóåùò Íåúãý: ÌåôáíÜóôåõóç áðü ÅëëÜäá 100.000 ðåñ. ÂïõëãÜñùí. ÅíáðïìåéíÜíôùí (150.000 ðåñ.) âïõëãáñïöþíùí èåùñÞèçêå üôé åðéëïãÞ ôïõò íá ìåßíïõí óôçí ÅëëÜäá äÞëùíå êáé åðéëïãÞ åèíéêÞò ôáõôüôçôáò êáé ðáôñßäáò. ÓõíèÞêç åéñÞíçò Ôñéáíüí (4 Éïõíßïõ 1920) ìå Ïõããáñßá. Ïõããáñßá: ×Üíåé åäÜöç (ðáßñíïõí: Ôóå÷ïóëïâáêßá ôç Óëïâáêßá êáé ôç Ñïõóéíßá, Ãéïõ ãêïóëáâßá ôçí Êñïáôßá êáé Ñïõìáíßá ôçí Ôñáíóõëâáíßá). ÓõíèÞêç ôùí Óåâñþí (28 Éïõëßïõ/10 Áõãïýóôïõ). 1) Ðáñá÷ùñåßôáé óôçí ÅëëÜäá ç ÈñÜêç, äõôéêÞ êáé áíáôïëéêÞ, ôá íçóéÜ ´Éìâñïò êáé ÔÝíåäïò êáé ÄùäåêÜíçóá ðëçí Ñüäïõ. 2) Êùíóô/ðïëç êáé ÓôåíÜ áðïôåëïýí ïõäÝôåñç æþíç (Ýëåã÷ïò óõììá÷éêÞò åðéôñïðÞò). 3)Âïõëãáñßá: äéêáßùìá åëåýèåñçò äéáìåôáêïìßóåùò óôïí ëéìÝíá Áëåîáíäñïõðüëåùò. Âñá÷ýâéá ãéá ÅëëÜäá ç éó÷ýò ôçò. Ôáðåßíùóç Ôïõñêßáò Åèíéêéóôéêü êßíçìá ÌïõóôáöÜ ÊåìÜë. ä. Ïé óõíÝðåéåò ôùí óõíèçêþí åéñÞíçò ôïõ Á´ Ðáãêüóìéïõ ÐïëÝìïõ. Äçìéïõñãßá ðïëëþí ìåéïíïôÞôùí (25 åêáô. Åõñùðáßïé). ºäõóç Êïéíùíßáò ôùí Åèíþí åããõÞóåéò ãéá ìåéïíüôçôåò ðñïóôñéâÝò êáé óõãêñïýóåéò ðñïûðïèÝóåéò ãéá áíáèåùñçôéóìü. Áöïðëéóìüò Ãåñìáíßáò êáé ôáðåßíùóÞ ôçò áíÜðôõîç åèíéêéóìïý Â´ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò. å. Ç ÓõíèÞêç ÅéñÞíçò ôçò ËùæÜííçò (24 Éïõëßïõ 1923). ÏñéóôéêÞ óõíèÞêç åéñÞíçò ìåôáîý Ôïõñêßáò êáé óõììÜ÷ùí (24 Éïõëßïõ 1923). 1) Ôïõñêßá áíÝêôçóå Áí. ÈñÜêç êáé ðåñéï÷Þ Óìýñíçò. 2) Êõñéáñ÷ßá Éôáëßáò óôá ÄùäåêÜíçóá. 3) ¸âñïò óýíïñï ÅëëÜäáò êáé Ôïõñêßáò. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá 1. Ç øõ÷ïëïãéêÞ áäõíáìßá ôçò ÓõíèÞêçò ôùí Âåñóáëëéþí « Ç ðéï åðéêßíäõíç áäõíáìßá ôïõ äéáêáíïíéóìïý ôùí Âåñóáëëéþí, ùóôüóï, Þôáí êáèáñÜ øõ÷ïëïãéêÞ. Ç ðáãêüóìéá ôÜîç ðïõ äçìéïýñãçóå ôï ÓõíÝäñéï ôçò ÂéÝííçò åß÷å ðáãéùèåß áðü ôç âáóéêÞ áñ÷Þ ôçò óõíôçñçôéêÞò åíüôçôáò, ç ïðïßá åß÷å óõììåé÷èåß ìå ôéò áíÜãêåò ôçò éóïññïðßáò ôùí äõíÜìåùí. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ïé äõíÜìåéò ïé ïðïßåò ÷ñåéÜæïíôáí ãéá íá ôçñçèåß áõôÞ ç äéåõèÝôçóç ôç èåùñïýóáí åðßóçò äßêáéç. Ç ÓõíèÞêç ôùí Âåñóáëëéþí Þôáí èíçóéãåíÞò åðåéäÞ ïé áîßåò ðïõ åêèåßáæå Ýñ÷ïíôáí óå áíôßèåóç ìå ôá êßíçôñá ôá ïðïßá ÷ñåéÜæïíôáí ãéá íá ôçí åðéâÜëïõí: Ôá ðåñéóóüôåñá êñÜôç ðïõ Ýðñåðå íá õðåñáóðéóôïýí ôç óõìöùíßá ôç èåùñïýóáí Üäéêç êáôÜ ôïí Ýíá Þ ôïí Üëëï ôñüðïÅðåéäÞ ïé çãÝôåò óôéò Âåñóáëëßåò äåí Þôáí äéáôåèåéìÝíïé íá ìåéþóïõí ôç ãåñìáíéêÞ éó÷ý åöáñìüæïíôáò ôá äéêáéþìáôá ðïõ ôïõò Ýäéíå ç íßêç Þ ôïõò õðïëïãéóìïýò ôçò éóïññïðßáò ôùí äõíÜìåùí, õðï÷ñåþèçêáí íá äéêáéïëïãÞóïõí ôïí ãåñìáíéêü áöïðëéóìü óáí ôçí ðñþôç öÜóç åíüò ãåíéêïý ðñïãñÜììáôïò áöïðëéóìïý êáé ôéò áðïæçìéþóåéò óáí åîéëÝùóç ãéá ôéò åíï÷Ýò ôïõ ßäéïõ ôïõ ðïëÝìïõ. Äéêáéïëïãþíôáò ôïí ãåñìáíéêü áöïðëéóìü ìå áõôü ôïí ôñüðï, ïé Óýììá÷ïé õðïíüìåõóáí ôçí øõ÷ïëïãéêÞ åôïéìüôçôá ðïõ ÷ñåéÜæïíôáí ãéá ôç âéùóéìüôçôá ôçò óõìöùíßáò ôïõò. Áðü ôéò áñ÷Ýò ç Ãåñ-

'$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 97

ìáíßá ìðïñïýóå íá éó÷õñéóôåß, üðùò êáé ôï Ýêáíå, üôé Þôáí èýìá Üíéóçò ìåôá÷åßñéóçò êáé áðáßôçóå Þ íá ôçò åðéôñáðåß ï åðáíåîïðëéóìüò Þ íá áöïðëéóôïýí êáé Üëëá Ýèíç óôï ßäéï åðßðåäï ìå ôï äéêü ôçò. Êáô áõôüí ôïí ôñüðï, ïé üñïé áöïðëéóìïý ôçò ÓõíèÞêçò ôùí Âåñóáëëéþí åß÷áí óáí áðïôÝëåóìá, ôçí çèéêÞ êáôÜðôùóç ôùí íéêçôþí. Óå êÜèå óõíäéÜóêåøç áöïðëéóìïý, ç Ãåñìáíßá ìéëïýóå áðü èÝóç çèéêïý êýñïõò êáé ôçí õðïóôÞñéæå óõíÞèùò ç ÌåãÜëç Âñåôáíßá». Henry Kissinger, Äéðëùìáôßá, ÁèÞíá, ÍÝá Óýíïñá-ËéâÜíç, 1995, óó. 273-274. 2. Ïé åðáíïñèþóåéò ôçò Ãåñìáíßáò êáé ôá óöÜëìáôá ôùí Âåñóáëëéþí «Ôï æÞôçìá ðïõ ðñïêÜëåóå ôç óïâáñüôåñç ãáëëïãåñìáíéêÞ êñßóç êáôÜ ôç äåêáåôßá ôïõ 1920, ôï ïðïßï öáíÝñùóå ôéò áðïêëßóåéò ìåôáîý ôçò ãáëëéêÞò êáé ôçò âñåôáíéêÞò ðïëéôéêÞò êáé ìå ôïí Ýíá Þ ôïí Üëëï ôñüðï óõíÝâáëå óôçí åðéäåßíùóç ôçò ïéêïíïìßáò ôùí åìðëåêüìåíùí ÷ùñþí, Þôáí óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ôï æÞôçìá ôùí åðáíïñèþóåùí. Ïé üñïé ôçò ÓõíèÞêçò ôùí Âåñóáëëéþí ó÷åôéêÜ ìå ôéò åðáíïñèþóåéò áðïäïêéìÜóôçêáí Üìåóá, åéäéêÜ óôï Ýñãï ôïõ íåáñïý Üããëïõ ïéêïíïìïëüãïõ Ôæïí ÌÝéíáñíô ÊÝéíò, ï ïðïßïò ðáñáéôÞèçêå áðü ôç âñåôáíéêÞ áíôéðñïóùðåßá óôï óõíÝäñéï åéñÞíçò ãéá íá åêäþóåé ôï êáëïêáßñé ôïõ 1919 ôï âéâëßï ôïõ Ïé ïéêïíïìéêÝò óõíÝðåéåò ôçò ÅéñÞíçò, ðïõ ðåñéÝêëåéå Ýíáí åîáéñåôéêü êáé åðéêñéôéêü áðïëïãéóìü ôïõ óõíåäñßïõ êáé ìßá óêëçñÞ êñéôéêÞ ôùí áðïôåëåóìÜôùí ôïõ. [] Áêüìç êáé óÞìåñá óõíå÷ßæåôáé ç äéáìÜ÷ç ãéá ôï åÜí ïé Ãåñìáíïß èá ìðïñïýóáí íá êáôáâÜëïõí ìåãáëýôåñåò ðñïóðÜèåéåò ðñïêåéìÝíïõ íá ðëçñþóïõí êáé ãéá ôï ìÝãåèïò ôçò æçìéÜò ðïõ ðñïêÜëåóáí óôç ãåñìáíéêÞ ïéêïíïìßá ïé ðëçñùìÝò ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêáí. Åßíáé âÝâáéï ðÜíôùò üôé ç åðéâïëÞ ôùí üñùí ãéá ôéò åðáíïñèþóåéò äåí Ýöåñáí óôïõò ÓõììÜ÷ïõò ôá ÷ñÞìáôá ðïõ ïé ßäéïé áíÝìåíáí. Áíôßèåôá, ôá ðñþôá ðÝíôå ÷ñüíéá ìåôÜ ôïí ðüëåìï ïé üñïé áõôïß åìðüäéæáí ôç óôáèåñüôçôá ôïõ åõñùðáúêïý äéåèíïýò óõóôÞìáôïò êáé, åðéðëÝïí, óõíÝâáëáí ôüóï ãéá øõ÷ïëïãéêïýò üóï êáé ãéá ïéêïíïìéêïýò ëüãïõò óôçí áðïäõíÜìùóç ôçò åîïõóßáò ðïõ áóêïýóå ç äçìïêñáôéêÞ êõâÝñíçóç ôçò Ãåñìáíßáò». James Joll, Ç Åõñþðç 1870-1970. Ìôöñ. Åëðßäá Ê. Âüãëç Åðéì. Ëïõê. É. ×áóéþôçò, Èåóóáëïíßêç, ÂÜíéáò, 2006, óó. 383-384. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ôï õðïóôçñéêôéêü õëéêü ôçò åíüôçôáò óôï ÂÌ áíáöÝñåôáé êõñßùò óôçí ßäñõóç ôçò Êïéíùíßáò ôùí Åèíþí (ï óõó÷åôéóìüò ìå ôá 14 óçìåßá ôïõ Ïõßëóùí áðü ôçí åíüôçôá Ã2 áðáñáßôçôïò) êáé ðåñéëáìâÜíåé ãåëïéïãñáößåò ðïõ ó÷ïëéÜæïõí ôéò ðñáãìáôéêÝò äõíáôüôçôåò ðáñÝìâáóÞò ôçò ãéá ôçí ðåñéöñïýñçóç ôçò ðáãêüóìéáò åéñÞíçò êáé ôçò äéêáéïóýíçò óôéò äéåèíåßò ó÷Ýóåéò. Ôá ðáñáèÝìáôá óôï ÂÊ áíáëýïõí ôéò áäõíáìßåò ôçò ÓõíèÞêçò ôùí Âåñóáëëéþí êáé ôéò óõíÝðåéåò ôùí áäõíáìéþí áõôþí ãéá ôï ìÝëëïí ôçò Åõñþðçò êáé ôïõ êüóìïõ. Ìðïñïýí íá ìåëåôçèïýí óå óõó÷åôéóìü êáé ìå ôá ðáñáèÝìáôá ðïõ áíáöÝñïíôáé óôïí êáôáëïãéóìü ôçò åõèýíçò ãéá ôïí ðüëåìï óôç ãåñìáíéêÞ ðëåõñÜ áðü ôç ÓõíèÞêç ôùí Âåñóáëëéþí (ÂÌ). 5. Ï Ìéêñáóéáôéêüò Ðüëåìïò (1919-1922) ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá ãíùñßóïõí ôçí íåüôåñç éóôïñßá êáé ôç ãåíïêôïíßá ôùí ÅëëÞíùí ôïõ Ðüíôïõ. 2) Íá áíôéëçöèïýí ôá áßôéá ôçò óõíÝ÷éóçò ôïõ ðïëÝìïõ óôç Ì. Áóßá 3) Íá óõó÷åôßóïõí ôçí ðïñåßá êáé ôçí ÝêâáóÞ ôïõ ìå ôéò åóùôåñéêÝò åîåëßîåéò óôçí ÅëëÜäá êáé ôçí Ôïõñêßá, êáèþò êáé ìå ôçí ðïëéôéêÞ ôùí ÓõììÜ÷ùí. 4) Íá åêôéìÞóïõí ôéò óõíÝðåéåò ôïõ ðïëÝìïõ ãéá ôïí åëëçíéóìü. Íá ãíùñßóïõí êáé íá åêôéìÞóïõí ôéò äéáóôÜóåéò ôïõ ðñïóöõãéêïý ðñïâëÞìáôïò.

'%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 98

5) Íá ãíùñßóïõí ôéò äéåñãáóßåò êáôÜ ôç ÓõíäéÜóêåøç ôçò ËùæÜíçò, ôï ðåñéå÷üìåíï êáé ôç óçìáóßá ôçò óõíèÞêçò ãéá ôá ÂáëêÜíéá, ôçí Ôïõñêßá êáé éäéáßôåñá ôçí ÅëëÜäá. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôÝóóåñéò õðïåíüôçôåò (á. Ïé åëëçíéêÝò äéåêäéêÞóåéò ìåôÜ ôïí Á´ Ðáãêüóìéï ðüëåìï, â. Ç êßíçóç ãéá ôçí áíåîáñôçóßá ôïõ Ðüíôïõ, ã. Ç óõììá÷éêÞ åíôïëÞ ãéá ôçí áðüâáóç ôïõ åëëçíéêïý óôñáôïý óôç Óìýñíç êáé ç Ýêâáóç ôïõ ðïëÝìïõ, ä. ÓõìðåñÜóìáôá). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ïé åëëçíéêÝò äéåêäéêÞóåéò ìåôÜ ôïí Á´ Ðáãêüóìéï ðüëåìï. Ç äéáóöÜëéóç ôùí åèíéêþí óõìöåñüíôùí ôçò ÅëëÜäïò äåí Þôáí åýêïëç õðüèåóç. ÐïëåìéêÞ åìðëïêÞ ÅëëÜäïò åîõðçñÝôçóå åäáöéêÝò äéåêäéêÞóåéò ôçò (ÈñÜêç, Ì. Áóßá). ÅëëçíéêÝò äéåêäéêÞóåéò óôç Ì. Áóßá óõãêñïýïíôáí ìå âëÝøåéò Éôáëßáò. ÅõíïúêÝò óõãêõñßåò: áðïõóßá Ñùóßáò áðü åîåëßîåéò - åðéèõìßá Áããëßáò êáé Ãáëëßáò íá ðåñéïñßóïõí âëÝøåéò Éôáëßáò ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôçí ÅëëÜäá. ÅèíéêÝò äéåêäéêÞóåéò ÅëëÜäïò (õðüìíçìá ÂåíéæÝëïõ, ÄåêÝìâñéïò 1918): 1) Âüñåéïò ¹ðåéñïò, ÈñÜêç, äõôéêÜ ðáñÜëéá ÌéêñÜò Áóßáò êáé íçóéÜ áíáôïëéêïý Áéãáßïõ. 2) Óôçñßæïíôáí óôçí åèíïëïãéêÞ óýíèåóç ôïõ ðëçèõóìïý ôïõò23. ÂåíéæÝëïò êáé åëëçíéêÞ áíôéðñïóùðåßá åêìåôáëëåýïíôáé üëåò ôéò äõíáôüôçôåò. Ãéá åíßó÷õóç äéáðñáãìáôåõôéêÞò èÝóåùò èÝôåé óôç äéÜèåóç Ãáëëßáò êáé Áããëßáò ôï Á´ Óþìá Óôñáôïý (óõììåôï÷Þ óå ðüëåìï êáôÜ Ìðïëóåâßêùí - Ïõêñáíßá 1919). â. Ç êßíçóç ãéá ôçí áíåîáñôçóßá ôïõ Ðüíôïõ. Áðü èÝñïò 1918 ðñïùèåßôï áßôçìá ãéá ßäñõóç áíåîÜñôçôïõ ðïíôéáêïý Þ ðïíôïáñìåíéêïý êñÜôïõò. ÂåíéæÝëïò èåùñïýóå ßäñõóç åíüò ôÝôïéïõ êñÜôïõò áíÝöéêôç. Åõíïïýóå óôÞñéîç áðü ¸ëëçíåò Ðüíôïõ åíüò áñìåíéêïý êñÜôïõò. ¸ëëçíåò Ðüíôïõ åíéó÷õìÝíïé áðü Ðïíôßïõò Ñùóßáò (1919) åðÝìåéíáí. Ðñïêñßèçêå ç äçìéïõñãßá ðïíôïáñìåíéêÞò ïìïóðïíäßáò (Éáí. 1920). ã. Ç óõììá÷éêÞ åíôïëÞ ãéá ôçí áðüâáóç ôïõ åëëçíéêïý óôñáôïý óôç Óìýñíç êáé ç Ýêâáóç ôïõ ðïëÝìïõ. Ï ÂåíéæÝëïò êáôáíüçóå ñåõóôüôçôá äéáêñáôéêþí ó÷Ýóåùí. Åêìåôáëëåýôçêå áíçóõ÷ßá Áããëßáò êáé Ãáëëßáò áðü ðñïþèçóç Éôáëþí óôç Ì. Áóßá. Åêìåôáëëåýôçêå áíèåëëçíéêÝò åêäçëþóåéò Ôïýñêùí óôçí ðåñéï÷Þ Áúäéíßïõ. ÅõíïúêÞ ãéá ÅëëÜäá ç äéåèíÞò óõãêõñßá. ÅîáóöÜëéóå óõììá÷éêÞ åíôïëÞ (ÌÜéïò 1919) ãéá êáôÜëçøç ðåñ. Óìýñíçò [áðþí Éôáëüò áíôéðñüóùðïò áðü Áíþôáôï Óõìâïýëéï (Áããëßá, Ãáëëßá, Éôáëßá, Ç.Ð.Á., Éáðùíßá)]. Óõììá÷éêÞ åíôïëÞ Þôáí ðñïóùñéíÞò éó÷ýïò. ÏñéóôéêÞ ôý÷ç Óìýñíçò êáé åíäï÷þñáò èá Ýêñéíå äçìïøÞöéóìá ìåôÜ ðÝíôå ÷ñüíéá. ÁðïóôïëÞ óôñáôéùôéêþí äõíÜìåùí óôç ÌéêñÜ Áóßá ãéá ðñïóôáóßá ïìïåèíþí óôçñéæüôáí óå åõñýôáôç åèíéêÞ óõíáßíåóç. ÁíÝëáâå íá äéáôçñÞóåé ôÜîç óå ìéá ðåñéï÷Þ ìå óõìðáãÞ åëëçíéêü ðëçèõóìü. Áñíçôéêü. ÅëëçíéêÞ ðáñïõóßá óõíÝâáëå óôçí áíÜðôõîç åèíéêïý êéíÞìáôïò Ôïýñêùí ð ïñéóôéêÞ áðþëåéá êáé îåñéæùìüò ÅëëÞíùí Ì. Áóßáò. 23. ÐáñÜèåìá: ¸÷åé óçìáóßá ï ïñéóìüò ôçò åèíéêÞò ôáõôüôçôáò ðïõ äéáôýðùóå ï ÂåíéæÝëïò óôçí åéóÞãçóÞ ôïõ óôç óõíäéÜóêåøç: "Ôï èñÞóêåõìá, ç öõëÞ, ç ãëþóóá äåí äýíáíôáé íá èåùñçèïýí ùò âÝâáéáé åíäåßîåéò åèíéêüôçôïò. Ï ìïíáäéêüò áëÜíèáóôïò ðáñÜãùí åßíáé ç åèíéêÞ óõíåßäçóéò, äçëáäÞ ç åóêåììÝíç èÝëçóéò ôùí áôüìùí üðùò êáèïñßóïõí ôçí ôý÷çí ôùí êáé áðïöáóßóïõí åéò ðïßáí åèíéêÞí ïéêïãÝíåéáí åðéèõìïýí íá áíÞêïõí".

'&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 99

Ïé åðé÷åéñÞóåéò ôïõ Åëëçíéêïý Óôñáôïý óôç ÌéêñÜ Áóßá: ð Ðñþôç áðüâáóç Åëëçíéêïý Óôñáôïý óôç Óìýñíç óôéò 2 ÌáÀïõ 1919 (É Ìåñáñ÷ßá). ð Ìå óåéñÜ êáôáëÞöèçêáí: ÌáéíåìÝíç (9-5-1919), Ìáãíçóßá (12-5-1919), Áúäßíéï (145-1991), Áúâáëß (16-5-1919), ÐÝñãáìïò (30-5-1919). ð Ôï Áíþôáôï Óõììá÷éêü Óõìâïýëéï äßíåé Üäåéá ðñïåëÜóåùò ôïõ Åëë. Óôñáôïý ãéá êáôÜëçøç óéäçñïäñïìéêÞò ãñáììÞò ìÝ÷ñé ÐÜíïñìï, ãéá Ýëåã÷ï Óôåíþí (6-6-1920). Ï Åëëçíéêüò Óôñáôüò êáôÝëáâå: ôï Óáëé÷ëß (10-6-1920), ôç ÖéëáäÝëöåéá (11-6-1920), ôçí ÐÜíïñìï (19-6-1920), ôçí Ðñïýóá (25-6-1920), ôçí Ñáéäåóôü (7-7-1920), ôï ËïõëÝ ÌðïõñãêÜò (10-7-1920) êáé ôçí Áäñéáíïýðïëç (12-7-1920) óôçí Áí. ÈñÜêç, ôï ÏõóÜê (16-8-1920) êáé ôï Ôïõìëïý ÌðïõíÜñ (12-3-1921) óôç Ì. Áóßá. ð ÌåôÜ ôçí ðïëéôéêÞ áëëáãÞ óôçí ÅëëÜäá: ÐáñÜäïóç ÔåíÝäïõ óôïõò ¸ëëçíåò áðü ôçí Áããëßá (21-6-1921). ÏñéóôéêÞ êáôÜëçøç Áöéüí Êáñá÷éóÜñ (30-6-1921). ÊáôÜëçøç ÊéïõôÜ÷åéáò (4-7-1921) êáé Äïñõëáßïõ (6-7-1921). ð Óýóêåøç Ðïëåìéêïý Óõìâïõëßïõ õðü ôçí ðñïåäñßá ôïõ âáóéëéÜ Êùíóôáíôßíïõ óôçí ÊéïõôÜ÷åéá êáé áðüöáóç ãéá ðñïÝëáóç ðñïò ¢ãêõñá (15-7-1921). ð ¸íáñîç ðñïåëÜóåùò ðñïò ÓáããÜñéï (1-8-1921). Áñ÷Þ äéáâÜóåùò Óáããáñßïõ (6-81921). ÊáôÜëçøç ÓáðÜíôæáò êáé ÊáëÝ Ãêñüôï (14-8-1921). ð Áñ÷Þ óõìðôýîåùò Åëëçíéêïý Óôñáôïý óôç ãñáììÞ ¼ñìïò Êßïõ - Äïñýëáéï - Áöéüí Êáñá÷éóÜñ (29-8-1921). ð ¸íáñîç ôïõñêéêÞò áíôåðéèÝóåùò (13-8-1922). ÃåíéêÞ óýìðôõîç ÓôñáôéÜò ÌéêñÜò Áóßáò - ÊáôÜññåõóç ôïõ Ìåôþðïõ (14-8-1922). ÅãêáôÜëåéøç Óìýñíçò - ÓöáãÞ ìçôñïðïëßôç ×ñõóïóôüìïõ (27-8-1922). Ðõñðüëçóç Óìýñíçò (30-8-1922). ÅãêáôÜëåéøç ÌéêñÜò Áóßáò (5-9-1922). ð ÕðïãñáöÞ ÓõíèÞêçò Áíáêù÷Þò óôá ÌïõäáíéÜ (28-9-1922). ÅðéêåöáëÞò ï ÌïõóôáöÜ ÊåìÜë (ìåôÝðåéôá Áôáôïýñê). Êåìáëéêü êáèåóôþò äåí áðïäÝ÷ôçêå áíáêù÷Þ Ìïýäñïõ êáé ÓõíèÞêç Óåâñþí. Óõãêñüôçóå éó÷õñü óôñáôü êáé áìöéóâÞôçóå äõíáìéêÜ åëëçíéêÞ óôñáôéùôéêÞ ðáñïõóßá óôç ÌéêñÜ Áóßá (áðü Üíïéîç 1919 êå.). ÐïíôïáñìåíéêÞ ïìïóðïíäßá ðñþôï èýìá åèíéêïý êéíÞìáôïò Ôïýñêùí. Áðþëåéá åäáöþí êáé ôáðåßíùóç ÷þñáò åõíüçóå áíÜðôõîç ôïõñêéêïý åèíéêïý êéíÞìáôïò. ÅëëÜäá. ÍïÝì. 1920. ÅêëïãéêÞ Þôôá Åë. ÂåíéæÝëïõ - ÅðéóôñïöÞ âáóéëéÜ Êùíóôáíôßíïõ. ÊáèåóôùôéêÞ áëëáãÞ óôçí ÅëëÜäá ðñüó÷çìá ãéá áðïäÝóìåõóç Ãáëëßáò êáé Âñåôáíßáò áðü çèéêÝò êáé óõìâáôéêÝò õðï÷ñåþóåéò ôïõò ðñïò áõôÞ. ÅëëÜäá ÷ùñßò óõììÜ÷ïõò, ïéêïíïìéêÜ åîáíôëçìÝíç, äõíÜìåéò ôçò ðáñáôåôáãìÝíåò ó Ýíá åêôåôáìÝíï ìÝôùðï êáé ëÜèç çãåóßáò ôçò (ðïëéôéêÞò êáé óôñáôéùôéêÞò), õößóôáôáé ìéá ÷ùñßò ðñïçãïýìåíï Þôôá êáé êáôáóôñïöÞ (Áýãïõóôïò 1922): ð ÊáôÜññåõóç åëëçíéêïý ìåôþðïõ, ð Ðõñðüëçóç Óìýñíçò áðü Ôïýñêïõò, ð ÁðçíÞò äéùãìüò ÅëëÞíùí ÌéêñÜò Áóßáò, Ðüíôïõ êáé ÁíáôïëéêÞò ÈñÜêçò. Êßíçìá áîéùìáôéêþí óôñáôïý êáé óôüëïõ (Óåð. 1922) ìå åðéêåöáëÞò Íéê. ÐëáóôÞñá áðïìáêñýíåé ïñéóôéêÜ âáóéëéÜ Êùíóôáíôßíï áðü ÅëëÜäá. ÄéÜäï÷ïò Ãåþñãéïò âáóéëéÜò. Áäõíáìßá äéáôçñÞóåùò ÁíáôïëéêÞò ÈñÜêçò, ðáñÜ ôçí áíáóýíôáîç ôïõ åêåß ìåôþðïõ. 1,5 åêáôïììýñéï ðñïóöýãùí æçôïýí êáôáöýãéï óôçí ÅëëÜäá. 15 ÍïÝì. 1922. ÅêôÝëåóç Ýîé óôåëå÷þí âáóéëéêÞò ðáñáôÜîåùò ùò õðáéôßùí ÌéêñáóéáôéêÞò ÊáôáóôñïöÞò (ìç ôåêìçñéùèåßóá êáôçãïñßá åó÷Üôçò ðñïäïóßáò). ÓõíèÞêç ËùæÜíçò (23 Éïõëßïõ 1923). ÔåëéêÞ ñýèìéóç åëëçíïôïõñêéêïý æçôÞìáôïò. ÊáèéÝñùóå ÷åñóáßá óýíïñá ÅëëÜäïò êáé Ôïõñêßáò (ðïôáìüò ¸âñïò). ÔåñìÜôéóå êáé ôåëåõôáßï åêêñåìÝò æÞôçìá. Ôïõñêßá áíÝêôçóå ÁíáôïëéêÞ ÈñÜêç êáé ðåñéï÷Þ Óìýñíçò.

''

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 100

Áíáãíùñßóèçêå êõñéáñ÷ßá Éôáëßáò óôá ÄùäåêÜíçóá. ¸ëõóå ðëÞèïò åêêñåìþí æçôçìÜôùí. Äéðëùìáôéêüò áíôßðáëïò ÅëëÜäïò ç íÝá êåìáëéêÞ Ôïõñêßá. Ïõóéáóôéêüò áíôßðáëïò ÅëëÜäïò ç öáóéóôéêÞ ðëÝïí (áðü Ïêôþâñéï 1922) Éôáëßá. Ðñþôç óýìâáóç ìåôáîý ÅëëÜäïò êáé Ôïõñêßáò (30 Éáí. 1923): á) Õðï÷ñåùôéêÞ áíôáëëáãÞ Ïñèïäüîùí ×ñéóôéáíþí Ôïõñêßáò êáé ÌïõóïõëìÜíùí ÅëëÜäïò. ÅîáéñÝèçêáí ÌïõóïõëìÜíïé ÄõôéêÞò ÈñÜêçò êáé ×ñéóôéáíïß Êùíóôáíôéíïõðüëåùò êáé íçóéþí ºìâñïõ êáé ÔåíÝäïõ. â) Áíáãíùñßæåôáé ðáñáìïíÞ Ïéêïõìåíéêïý Ðáôñéáñ÷åßïõ óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç. Åðéóçìïðïßçóå ðñïóöõãïðïßçóç ôåñÜóôéùí áíèñþðéíùí ìáæþí. ä. ÓõìðåñÜóìáôá. ÓõíèÞêç ËùæÜííçò ôáðåéíùôéêÞ óå óýãêñéóç ìå ÓõíèÞêç Óåâñþí. ÅëëÜäá ôï 1923: çôôçìÝíç óôñáôéùôéêÜ, äé÷áóìÝíç ðïëéôéêÜ, áðïìïíùìÝíç äéåèíþò, åîáíôëçìÝíç ïéêïíïìéêÜ êáé õðï÷ñåùìÝíç íá ðåñéèÜëðåé 1 åêáôïì. ðñüóöõãåò. ÃåíéêÞ áðïôßìçóç áðü Ýêâáóç äåêáåôïýò ðïëåìéêÞò ðñïóðÜèåéáò ÅëëÜäïò: Ç ÅëëÜäá, áí êáé çôôçìÝíç óôïí Ìéêñáóéáôéêü ðüëåìï, åß÷å êÝñäç. 1) ÁðåëåõèÝñùóå ôï ìåãáëýôåñï ôìÞìá ðåñéï÷þí åê ðáñáäüóåùò åëëçíéêþí. 2) Áðïäåóìåýôçêå áðü õðï÷ñåþóåéò óõìðáñáôÜîåùò ìå Üëëåò ÷þñåò. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá / ðçãÝò 1. Ïé êáôáðéåóìÝíïé áðü ôïõò ÂïõëãÜñïõò Ôïýñêïé ôçò Äõô. ÈñÜêçò æçôïýí ôçí åíóùìÜôùóÞ ôçò óôçí ÅëëÜäá «Åí ðÜóç ðåñéðôþóåé äåí äýíáôáé íá õðÜñîç ìåãáëõôÝñá áíáãíþñéóéò åêåßíçò, ç ïðïßá ðñïÝñ÷åôáé åî åêåßíùí êáôÜ ôùí ïðïßùí åóôñÝöåôï åðß áéþíáò ç ÌåãÜëç ÉäÝá. ÐñÜãìáôé ïé Ôïýñêïé ôçò ÄõôéêÞò ÈñÜêçò äéÜ ôùí âïõëåõôþí ôùí åéò ôçí âïõëãáñéêÞí âïõëÞí Ìå÷ìÝô ÔæåìÜë, ÉóìáÞë ×áêêß, ÓáëÞì Íïõñß, Ôåâößê, ÅíôÝì Ñïõíß, ÓáöñÝô Óïõêñß, Ìå÷ìÝô ×áôæßë êáé ÊåìÜë åéò Ýããñáöïí õðüìíçìá ôï ïðïßïí õðÝâáëïí åê Óüöéáò ôçí 31çí Äåêåìâñßïõ 1918 ðñïò ôïí áñ÷éóôñÜôçãïí ôùí óõììá÷éêþí óôñáôåõìÜôùí, ôïí ÃÜëëïí óôñáôçãüí Francais d Esperey, äåí åäßóôáóáí íá æçôÞóïõí ôçí óõììåôï÷Þí ôùí åëëçíéêþí óôñáôåõìÜôùí åéò ôçí êáôÜëçøéí ôçò ÄõôéêÞò ÈñÜêçò ìå ôï åðé÷åßñçìá ðñþôïí üôé áäõíáôïýí íá äéáâéþóïõí õðü âïõëãáñéêÞí äéïßêçóéí êáé äåýôåñïí, üôé, ùò Ýãñáöïí, ïé ¸ëëçíåò åäåß÷èçóáí ðÜíôïôå öéëåëåýèåñïé Ýíáíôé çìþí, äéüôé åßíáé Ýèíïò ìå ôï ïðïßïí äõíÜìåèá Üñéóôá íá óõíåííïçèþìåí êáé äéüôé èá çäýíáíôï óõã÷ñüíùò ìåôÜ ôùí óõìðáôñéùôþí ôùí íá ðñïóôáôåýóïõí êáé çìÜò, ïé ïðïßïé åõñéóêüìåèá õðü ôáò áõôÜò óõíèÞêáò, êáôÜ ôùí ùìïôÞôùí êáé ôùí õðåñâáóéþí ôùí ÂïõëãÜñùí. Ôï õðüìíçìá ôïýôï õðÝâáëïí ïé áõôïß, ðñïò óõíçãïñßáí ôïõ áéôÞìáôüò ôùí [] êáé åéò ôïí ôüôå ðñùèõðïõñãüí ÅëåõèÝñéïí ÂåíéæÝëïí ìå éäéáßôåñïí óõíïäåõôéêüí õðüìíçìá, åéò ôï ïðïßïí ìåôáîý Üëëùí áíåöÝñïíôï ôá åîÞò: ðáñ üëïí üôé Ý÷ïìåí áðüøåéò ðñïöáíþò äéáöüñïõò ôùí éäéêþí óáò åéò ôï èÝìá ôïõ ðïëéôéêïý ìÝëëïíôïò ôçò Äõô. ÈñÜêçò, óôáèåñþò ðåðåéóìÝíïé ðåñß ôïõ öéëåëåõèÝñïõ ÷áñáêôÞñïò óáò, êáôáöåýãïìåí ðñïò õìÜò äéÜ íá óáò ðáñáêáëÝóùìåí üðùò èåëÞóçôå áí ü÷é äé Üëëïí ëüãïí ôïõëÜ÷éóôïí åê öéëáíèñùðßáò íá ðáñåìâÞôå õðÝñ çìþí». Êùí. Âáâïýóêïò, Ç ÌåãÜëç ÉäÝá ùò éäÝá êáé ðñáãìáôéêüôçò, Èåóóáëïíßêç, Å.Ì.Ó., 1970, óó. 41-43. (Ïëüêëçñï ôï Õðüìíçìá óôïõ Äçì. Ê. Óâïëïðïõëïõ, Ç ÈñÜêç õðü ôçí åëëçíéêÞí äéïßêçóéí, Êùíóôáíôéíïýðïëéò 1922, ó. 115 êå.)

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 101

2. Ï óêåðôéêéóìüò ôïõ ÉùÜííç ÌåôáîÜ ùò ðñïò ôéò ðñïïðôéêÝò åðéôõ÷ßáòôçò ÌéêñáóéáôéêÞò Åêóôñáôåßáò «Ôï ôñßôï êáé ðéï âáóéêü êåßìåíï ôïõ ÉùÜííç ÌåôáîÜ ùò ðñïò ôéò áðüøåéò ôïõ ãéá ôçí áðïöõãÞ ôçò åìðëïêÞò ôçò ÅëëÜäïò óå ðüëåìï êáôÜ ôçò Ôïõñêßáò åßíáé ôá ðñáêôéêÜ ìéáò óõæçôÞóåùò ðïõ åß÷å ìå ôïí âáóéëÝá Êùíóôáíôßíï [...]. Ï ðüëåìïò êáôÜ ôçò Ôïõñêßáò, õðïóôçñßæåé óôçí óõíïìéëßá ôïõ ìå ôïí Êùíóôáíôßíï, èá åßíáé ïëïêëçñùôéêüò ðüëåìïò ðïõ èá äéåîá÷èåß ìå üëá ôá ìÝóá. Ç ÅëëÜäá äåí ìðïñåß íá ôïí äéåîáãÜãåé ðáñÜ ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôï óýíïëï ôùí äõíÜìåþí ôçò. Ï,ôéäÞðïôå Üëëï áðïôåëåß ðëÜíç. ÐïëëÜ åßíáé ôá áðñüâëåðôá ðïõ êñýâåé ï êÜèå ðüëåìïò, óõíå÷ßæåé. Ìßáí üìùò ðåñßóôáóéí äõíÜìåèá áðü ôïýäå íá ðñïÀäùìåí: ôïõò äéùãìïýò åí ìåãÜëç êëßìáêé êáé ðéèáíüôáôá ôáò óöáãÜò ôùí ÅëëÞíùí ôçò ÏèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò. ÏéáäÞðïôå áðüöáóéò êáé áí Þèåëå ëçöèÞ åðß ôïýôïõ åê ôùí ðñïôÝñùí (=áêüìç êáé áí ç ÅëëÜò åß÷å ðñïêáôáâïëéêþò áðïöáóßóåé íá ìçí åðÝìâåé óôñáôéùôéêþò óôçí ÌéêñÜ Áóßá), ç åèíéêÞ áãáíÜêôçóéò, ôï ëáúêüí ðÜèïò, ç áíÜãêç ôçò óùôçñßáò åêáôïììõñßùí ïìïèñÞóêùí êáé ïìïåèíþí, ôï áßóèçìá ôçò åêäéêÞóåùò åîáðôüìåíïí åéò ýðáôïí âáèìüí, èá ðáñÝóõñåí ðÜóáí øõ÷ñÜí êáé ëåëïãéóìÝíçí ðïëéôéêÞí .... Êáé ç ÅëëÜò, ðáñÜ ôçí áíôßèåôç áñ÷éêÞ ôçò áðüöáóç, èá Þôáí ôüôå õðï÷ñåùìÝíç íá áðïâéâÜóåé óôçí ÌéêñÜ Áóßá ü÷é áðëþò äõíÜìåéò, áëëÜ ïëüêëçñï ôïí óôñáôü ôçò ãéá íá áíôéìåôùðßóåé ôïí å÷èñü. ¸íá å÷èñü îåóçêùìÝíï, öáíáôéóìÝíï êáé áðïöáóéóìÝíï íá áíôéóôáèåß. Óôï óçìåßï áõôü ï ÌåôáîÜò, ðáñ üëïí ðïõ äåí ÷ñçóéìïðïéåß åõèÝùò ôïí üñï, áíáöåñüìåíïò óôçí ôïõñêéêÞ áíôßäñáóç óáöþò ðåñéãñÜöåé óõíèÞêåò åèíéêÞò áíôéóôÜóåùò. ÔÝëïò åöéóôÜ ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ ÂáóéëÝùò áðÝíáíôé óôï éó÷õñüí äÝëåáñ ôçò íïìéæïìÝíçò åõêüëïõ êáôáëÞøåùò ôùí ðáñáëßùí ôïõñêéêþí ðüëåùí ðñïò óùôçñßáí ôùí åëëçíéêþí ðëçèõóìþí». Êþóôáò Ì. Óôáìáôüðïõëïò, Ôá áßôéá ôçò ÌéêñáóéáôéêÞò ÊáôáóôñïöÞò, ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåý÷. 38 (¢íïéîç 2004), óó. 89-92. 3. Ïé åêôïðéóèÝíôåò ¸ëëçíåò ôïõ Ðüíôïõ êáôÜ ôïí Á´ Ðáãêüóìéïí Ðüëåìïí «Åðßóçìïò óôáôéóôéêÞ ôùí åêôïðéóèÝíôùí êáôÜ ôïí Ãåíéêüí Ðüëåìïí

Ìçôñïðüëåéò Áìáóåßáò ×áëäåßáò-Êåñáóïýíôïò Íåïêáéóáñåßáò Ôñáðåæïýíôïò Ñïäïðüëåùò Êïëùíßáò

Ðüëåéò êáé ÷ùñßá 441 264 179 73 59 95 1.111

ÊáôáóôñáöÝíôá 344 137 124 42 50 86 783

Ðëçèõóìüò 161.715 115.471 80.925 50.524 23.780 51.503 483.918

Åéò ôá áíùôÝñù äÝïí íá óõìðåñéëçöèþóé êáé ôá êáôáóôñáöÝíôá ÷ùñßá ôçò Óéíþðçò êáé ôïõ âïñåßïõ ôìÞìáôïò ÔïêÜôçò. Åê ôïõ áíùôÝñïõ ðëçèõóìïý åîÝëéðïí êáôÜ ôïí Ãåíéêüí ðüëåìïí 232.556 øõ÷áß óõìöþíùò ìå ôçí åðßóçìïí óôáôéóôéêÞí. ÊáôÜ ôçí óôáôéóôéêÞí ôçò Ìáýñçò Âßâëïõ, ôçí ïðïßáí åîÝäùêåí Áããëéóôß êáé Ãáëëéóôß ôï åí

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 102

ÁèÞíáéò Êåíôñéêüí Óõìâïýëéïí ôïõ Ðüíôïõ êáôÜ ôï 1922, ïé óöáãÝíôåò êáé ïðùóäÞðïôå åîïëïèñåõèÝíôåò ¸ëëçíåò ôïõ Ðüíôïõ áðü ôïõ 1914 ìÝ÷ñé ôïõ 1922 áíÝñ÷ïíôáé åéò ôïõò åîÞò áñéèìïýò:

Ðåñéö. Áìáóåßáò åîïëïèñåõèÝíôåò Þ áðïèáíüíôåò åí ôç åîïñßá Ñïäïðüëåùò ×áëäåßáò-Êåñáóïýíôïò Íåïêáéóáñåßáò Ôñáðåæïýíôïò Êïëùíßáò Óýíïëïí

134.078 17.479 64.582 27.216 38.435 21.448 303.238

¹ôïé óýíïëïí öïíåõèÝíôùí Þ áðïèáíüíôùí åí åîïñßá, ìç óõìðåñéëáìâáíïìÝíùí ôùí âñáäýôåñïí åê ôïõ áðïêëåéóìïý êáé êáêïõ÷éþí åêëéðüíôùí ìÝ÷ñé óÞìåñïí. ÌÝ÷ñé üìùò ôïõ Ýáñïò ôïõ 1924, Þôïé áðü ôçò êáôáññåýóåùò ôïõ Ìéêñáóéáôéêïý ìåôþðïõ ìÝ÷ñé ôçò ùò Üíù çìåñïìçíßáò ôï ôñáãéêüí ìáñôõñïëüãéïí ôïõ Ðüíôïõ ðåñéÝëáâåí åéóÝôé 50.000 ðåñßðïõ íÝïõò ìÜñôõñáò, ôï ðëåßóôïí ôùí ïðïßùí ãõíáßêåò êáé ðáéäßá. ¼ëç þóôå ç åéò áíèñþðéíïí õëéêüí áðþëåéá ôùí Ðïíôßùí äýíáôáé íá õðïëïãéóèÞ áðü ôïõ Ãåíéêïý ðïëÝìïõ ìÝ÷ñé Ìáñôßïõ 1924 åéò ôñéáêïóßáò ðåíôÞêïíôá ôñåéò ÷éëéÜäáò öïíåõèÝíôáò, áðáã÷ïíéóèÝíôáò êáé áðïèáíüíôáò åê ðåßíçò, áóèåíåéþí êáé êáêïõ÷éþí». Ãåþñãéïò Ê. ÂáëáâÜíçò, Óýã÷ñïíïò ÃåíéêÞ Éóôïñßá ôïõ Ðüíôïõ, Èåóóáëïíßêç, Áöïß Êõñéáêßäç, 19862 (1ç Ýêä. 1925), óó. 23-24.

4. Ïé áðüøåéò ôïõ ÂåíéæÝëïõ ãéá ôçí ÐïíôïáñìåíéêÞ óõíåñãáóßá «Áîßùóéò üðùò éäñõèÞ ßäéïí ÊñÜôïò Ðüíôïõ äåí íïìßæù üôé Ý÷åé åëðßäá ôéíÜ åðéôõ÷ßáò, ôïóïýôù ìÜëëïí, üóïí ïé äéáôõðþóáíôåò ôçí áîßùóéí õðåóôÞñéîáí ýðáñîéí äýï åêáôïììõñßùí ÅëëÞíùí åí áõôþ, Þôéò õðåñâïëÞ äéÝèåóå êáêþò ôçí ÓõíäéÜóêåøéí. Åí áðïôõ÷ßá äå ôïõ ó÷åäßïõ ôïýôïõ êéíäõíåýïìåí íá ßäùìåí ôï ÂéëáÝôéïí ôçò Ôñáðåæïýíôïò, ëüãù ôçò ìåãÜëçò åí áõôþ õðåñï÷Þò ôïõ Ôïõñêéêïý óôïé÷åßïõ, õðáãüìåíïí åéò ôï Ôïõñêéêüí ÊñÜôïò, ôïýè üðåñ èåùñþ ùò åíÝ÷ïí êßíäõíïí äéÜ ôçí áóöÜëåéáí ôùí ÅëëÞíùí ôïõ Ðüíôïõ. ÄéÜ ôïýôï êñßíù óõìöåñþôåñïí äéÜ ôïõò ¸ëëçíáò ôïõ Ðüíôïõ íá óõìðåñéëçöèþóéí åéò ôï Áñìåíéêüí ÊñÜôïò, üðåñ äåí èá Ý÷ç ðëåéïíïøçößáí ÁñìåíéêÞí, áëëÜ èá åßíå ÊñÜôïò ìéêôïý ðëçèõóìïý êáé åí ôù ïðïßù ï Åëëçíéóìüò ôïõ Ðüíôïõ, ìåôÜ ôïõ Åëëçíéóìïý ôçò Êéëéêßáò, ßóùò äå êáé ôçò Êáððáäïêßáò, èá äéáäñáìáôßóç óðïõäáéüôáôïí ñüëïí. ÅðåéäÞ äå ç äéáßñåóéò èá ãßíç åðß ôç âÜóåé ôïðéêþí åèíéêþí åðéêñáôÞóåùí, åêÜóôç åèíüôçò èá áðïëáýóç ðëÞñïõò áôïíïìßáò, õðü åõñùðáúêÞí äå äéïßêçóéí, ïßá åðéâëçèÞóåôáé åðß ìáêñüí ÷ñüíïí åéò ôï íÝïí ÊñÜôïò, ï Åëëçíéóìüò ôïõ Ðüíôïõ èá åýñç åõêáéñßáí áíáðôýîåùò, åíôüò ÊñÜôïõò, üðåñ êáô ïõóßáí èá áðïâÞ ïìïóðïíäéáêüí». Ãåþñãéïò Ê. ÂáëáâÜíçò, ü.ð., óó. 31-35. 5. Ôá áõóôñéáêÜ áñ÷åßá ãéá ôçí åîüíôùóç ôùí ÅëëÞíùí ôïõ Ðüíôïõ «ÊÜíåé åíôýðùóç óôïí åñåõíçôÞ ôùí äéðëùìáôéêþí áõôþí åããñÜöùí (: ôùí áõóôñéáêþí äéðëùìáôéêþí áñ÷åßùí) ç äéáðßóôùóç üôé ïé åîïíôùôéêÝò ðïñåßåò -ôéò ëÝíå åêôïðéóìïýò ãéá óôñáôéùôéêïýò ëüãïõò- ãßíïíôáé óôá ÷ñüíéá 1916-1917 êáé 1918 ãýñù óôá ×ñéóôïýãåííá, ðåñíïýí óôïí ÃåíÜñç êáé óôïí ÌÜñôç êÜðïôå, áñêåß íá Ý÷åé ÷éüíé áêüìç. Åíþ ïé åðéèÝóåéò ôùí áíôáñôþí -áí áõôü åßíáé ç áéôßá ôùí ðïñåéþí èáíÜôïõ- ãßíïíôáé êáôÜ ðñïôßìçóç ôïõò èåñéíïýò ìÞíåò, ïé

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 103

êõñþóåéò êáé ç áíôåêäßêçóç ãßíåôáé ôïí ÷åéìþíá ìå Ýíá ùò äõï ìÝôñá ÷éüíé. ÄçëáäÞ ç ãåíïêôïíßá ìðïñåß íá ðåñéìÝíåé, ãßíåôáé êáôÜ ôï ìåôåùñïëïãéêü äåëôßï, ðñÝðåé íá Ý÷åé ðÝóåé ðïëý ÷éüíé êáé âáñåé÷åéìùíéÜ. Åðßóçò óáôáíéêüò åßíáé êáé ï ôñüðïò ôçò áíáêïßíùóçò üôé ôá ÷ùñéÜ ðñÝðåé íá åêêåíùèïýí ãéá óôñáôéùôéêïýò äÞèåí ëüãïõò. Ïé êÜôïéêïé ðñÝðåé íá áéöíéäéáóèïýí, äåí ðñÝðåé íá ôï ãíùñßæïõí åãêáßñùò ãéá íá åôïéìáóèïýí, íá ðÜñïõí ôá æåóôÜ ôïõò ðáëôÜ, ÷ñÞìáôá, ôñüöéìá []. Ìéá åðï÷Þ ôïõ Ýôïõò, ï ÷åéìþíáò, áíáêçñýóóåôáé óå öïíéÜ [...] Äåí ëåßðïõí âÝâáéá ìÝóá óå ôÝôïéåò ôñáãùäßåò äéáñêåßáò êáé ðñÜîåéò áíèñùðéÜò áðü ôçí ðëåõñÜ ôùí ßäéùí ôùí Ôïýñêùí. Ï áõóôñéáêüò ðñüîåíïò óôç Óáìøïýíôá Êâéáôêüâóêé áíáöÝñåé ôçí ðåñßðôùóç åíüò ôïýñêïõ ëï÷áãïý ðïõ óôçí åêôÝëåóç áèþùí ÷ùñéêþí óôá ðåñß÷ùñá ôçò ÐÜöñáò øÞëùóå ôï ìõáëü ôïõ áðü ôï áèþï áßìá ðïõ ÷õíüôáí, óå ôÝôïéï âáèìü þóôå íá öýãåé êñõöÜ ãéá íá áíáöÝñåé ôá áßó÷ç ðïõ óõíÝâçóáí åêåß óôï óôñáôéùôéêü äéïéêçôÞ ôçò Óáìøïýíôáò, ðïõ ôïí Üêïõóå, óõãêéíçìÝíïò, ìÜò ëÝåé ôï Ýããñáöï. Ïé óöáãÝò óôçí ÐÜöñá óõíå÷ßóôçêáí êáé ôéò Üëëåò ìÝñåò. Ãéá ôïí ôïýñêï ëï÷áãü üìùò äåí áêïýóáìå ôé Ýãéíå». Ðïëõ÷ñüíçò Ê. Åíåðåêßäçò, Ãåíïêôïíßá óôïí Åýîåéíï Ðüíôï. ÄéðëùìáôéêÜ Ýããñáöá áðü ôç ÂéÝííç (1909-1918), Èåóóáëïíßêç, Åýî. ËÝó÷ç Èåó/íßêçò, 1996, óó. ê´-êè´. 6. Ôï êáôçãïñçôÞñéï ôïõ Áìåñéêáíïý äçìïóéïëüãïõ Ãêßìðïíò «Ôá ÁñìåíéêÜ ÷ùñßá Ý÷ïõí ðñï ðïëëïý êáôáóôñáöåß. ¹ëèå ôþñá ç óåéñÜ ôùí ÅëëÞíùí. Ïé Üíäñåò, ôá ðáéäßá, ôá ãåùñãéêÜ åñãáëåßá, ôá êôÞíç, ï óðüñïò åîÝëéðïí, êáé áé ãõíáßêåò, ìç äõíÜìåíáé íá ðïñéóèïýí ôá ðñïò ôï æçí, Ýñ÷ïíôáé åéò Ôñáðåæïýíôá, óýñïõóáé ôá ìéêñÜ ôùí, åéò áíáæÞôçóéí ôñïöÞò. ¼ðéóèåí áêáèÜñôùí ñáêþí åê ðëåêôþí ôñé÷þí êñýðôïíôáé ïðùóäÞðïôå ôá ùñáßá êïñÜóéá, áëë ï åêâéáóìüò êáôÝóôç ôþñá êïéíüò, ôá äå êïñÜóéá öïíåýïíôáé ìåôÜ ôï Ýãêëçìá! Áé áñ÷áß, åííïåßôáé, äåí äéåîÜãïõí áíáêñßóåéò. -¼ðïõ êáé ïé Ôïýñêïé óõãêéíïýíôáé. Ïé åîÝ÷ïíôåò Ôïýñêïé ôïõ Ôæåâéóëßê Þëèïí åéò Ôñáðåæïýíôá Ýíôñïìïé äéÜ íá äéáìáñôõñçèïýí. Ôï Ôæåâéóëßê êñÜæåé ðñïò ôïí ïõñáíüí êáè çìþí åäÞëùóåí åéò åî áõôþí. èá åßìåèá êáôáäéêáóìÝíïé ìåôáîý ôùí åèíþí. ¢ëëïò êáôå÷üìåíïò õðü óöïäñÜò ëýðçò êáé ôñüìïõ, áðÝóðá ôçí êüìçí ôïõ Ýìðñïóèåí ôïõ ÂáëÞ, éêåôåýùí üðùò ìç êçëéäïýôáé ðëÝïí ç åèíéêÞ ÔïõñêéêÞ ôéìÞ äé åãêëçìÜôùí êáôÜ ôçò áíèñùðüôçôïò. Êáßôïé ï ÂáëÞò ×áæßì âÝçò êáé ï äÞìáñ÷ïò ×ïõóåÀí âÝçò ÊáæÜæ ÆáôÝ áéó÷ýíïíôáé äéüôé ìÜ÷ïíôáé êáôÜ ìéêñþí ðáéäßùí, åßíå üìùò áíßó÷õñïé íá óôáìáôÞóïõí ôçí åêôÝëåóéí äéáôÜãìáôïò áðïöáóéóèÝíôïò õðü ìõóôéêÞò åðéôñïðÞò, ç ïðïßá êõâåñíÜ ôçí ÷þñáí ôáýôçí. Ç åðéôñïðÞ áýôç ôçò Áãêýñáò, êáôÜ ôï õðüäåéãìá ôïõ êïìéôÜôïõ ôçò Åíþóåùò êáé Ðñïüäïõ Ý÷åé áíôéðñïóþðïõò ðáíôïý, ïé ïðïßïé õðáãïñåýïõí åéò ôïõò êõâåñíçôéêïýò õðáëëÞëïõò êáé ôïõò åðéôçñïýí. ¼óôéò äåí õðáêïýåé óõëëáìâÜíåôáé êáé äéêÜæåôáé åðß ðñïäïóßá êáé êÜðïôå ôïõöåêßæåôáé. Ïé ÍïìÜñ÷áé êáé ïé óôñáôéùôéêïß äéïéêçôáß Ôñáðåæïýíôïò áíôéêáôåóôÜèçóáí ìåñéêÜò öïñÜò, üôáí õðÜëëçëïß ôùí ðñïóåðÜèçóáí íá êÜìïõí åëáöñïôÝñïõò ôïõò äéùãìïýò. Ïé ðëÝïí öáíáôéêïß åèíéêéóôéêïß ðñÜêôïñåò, ïé ïðïßïé åßíå áð åõèåßáò åðéöïñôéóìÝíïé ôçí åîüíôùóéí ôùí ÅëëÞíùí, åßíå ïé åðßôñïðïé Õãåßáò, ïé éáôñïß êáé ïé äéåõèõíôáß ôçò Äçìïóßáò Åêðáéäåýóåùò. Ïé ðåðáéäåõìÝíïé ëïéðüí Íåüôïõñêïé åßíå ïé õðåýèõíïé. -Íá êáôáóôñáöïýí ïé ¸ëëçíåò. Ôïýñêïò ×üôæáò, ÊñçôéêÞò êáôáãùãÞò, äéáôåëþí, ùò öáßíåôáé, Üíåõ åñãáóßáò êáé ìç öáíôáæüìåíïò ôï ìÝãåèïò ôçò êáêïõñãßáò ôùí ïìïèñÞóêùí ôïõ, ðñïöáíþò ðáñåîçãþí ôïí óêïðüí ôçò óõóóùñåýóåùò ôüóùí ðáéäßùí, ðñïóåöÝñèç ùò ãíùñßæùí ôá åëëçíéêÜ, íá áíïßîç åëëçíéêüí ó÷ïëåßïí äéÜ ôá ðáéäßá åêåßíá. Ï äéåõèõíôÞò ôçò Åêðáéäåýóåùò åêìáíåßò áíåöþíçóå: Ôé; Åíþ çìåßò åñãáæüìåèá íá êáôáóôñÝøùìåí ôïõò áíèñþðïõò ôïýôïõò åóý ðñïôåßíåéò íá ôïõò äéáôçñÞóùìåí æþíôáò;

!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 104

-Íá êáôáóôñáöïýí ïé ¸ëëçíåò. Ôïýñêïò ×üôæáò, ÊñçôéêÞò êáôáãùãÞò, äéáôåëþí, ùò öáßíåôáé, Üíåõ åñãáóßáò êáé ìç öáíôáæüìåíïò ôï ìÝãåèïò ôçò êáêïõñãßáò ôùí ïìïèñÞóêùí ôïõ, ðñïöáíþò ðáñåîçãþí ôïí óêïðüí ôçò óõóóùñåýóåùò ôüóùí ðáéäßùí, ðñïóåöÝñèç ùò ãíùñßæùí ôá åëëçíéêÜ, íá áíïßîç åëëçíéêüí ó÷ïëåßïí äéÜ ôá ðáéäßá åêåßíá. Ï äéåõèõíôÞò ôçò Åêðáéäåýóåùò åêìáíåßò áíåöþíçóå: Ôé; Åíþ çìåßò åñãáæüìåèá íá êáôáóôñÝøùìåí ôïõò áíèñþðïõò ôïýôïõò åóý ðñïôåßíåéò íá ôïõò äéáôçñÞóùìåí æþíôáò; Ïõäåìßá åëðßò õðÜñ÷åé äéÜ ôïõò ×ñéóôéáíïýò õðü ôçí êõñéáñ÷ßáí ôùí Åèíéêéóôþí. Äåí õðÜñ÷åé ìÝëëïí äéÜ ôïõò ×ñéóôéáíïýò åéò ôáò åêôüò ôçò ÅëëçíéêÞò êáôï÷Þò ðåñéï÷Üò ôçò ÁíáôïëÞò, åêôüò áí ç Åõñþðç êáé ç ÁìåñéêÞ êçñýîïõí ôçí õðïìïíÞí ôùí ëÞîáóáí êáé ðñïãñÜøïõí ôçí ÊõâÝñíçóéí ôçò Áãêýñáò. Ãêßìðïíò». Ãåþñãéïò Ê. ÂáëáâÜíçò, ü.ð., óó. 107-109. 7. Ç ôý÷ç ôùí ÅëëÞíùí Íßêáéáò (14-15 Áõã. 1920) êáé ôçò ÐÜöñáò á. ¸÷ïõìå ìðñïóôÜ ìáò ìéá ìáêñïóêåëÞ Ýêèåóç ôçò ôñáãùäßáò ôçò Íßêáéáò. Åßíáé ç íý÷ôá 14 ðñïò 15 Áõãïýóôïõ, ðïõ ïé åèíéêéóôÝò äéÜëåîáí ãéá íá èÝóïõí óå åêôÝëåóç ôï ó÷Ýäéü ôïõò. Ïé äõóôõ÷åßò êÜôïéêïé ôçò ðüëçò ðÞãáéíáí íá ãéïñôÜóïõí ôçò ãéïñôÞ ôçò ÌåãÜëçò ÐñïóôÜôéäáò, ôçò ÌçôÝñáò ôïõ Èåïý. [] Óýìöùíá ìå ôï Ýèéìï ôçò ÅëëçíéêÞò Åêêëçóßáò, ðïõ ðñïðáñáóêåõÜæåôáé ãéá ôéò ìåãÜëåò ãéïñôÝò ôïõ Ýôïõò ìå Áãñõðíßåò, ðïëëïß ðéóôïß óõãêåíôñþèçêáí ìÝóá óôéò åêêëçóßåò êáé åéäéêþôåñá ìÝóá ó áõôÞí ôçò ÐáñèÝíïõ, ãéá íá ðåñÜóïõí åêåß ìåñéêÝò þñåò ìå ðñïóåõ÷Þ. ¼ëç ç ÷ñéóôéáíéêÞ ðüëç ðñïåôïéìáæüôáí íá ãéïñôÜóåé ôç ìåãÜëç ãéïñôÞ ôçò åðïìÝíçò. Ïé ôóÝôåò õðü ôç äéïßêçóç ôïõ Ôæåìßë ìðÝç Ýêáíáí îáöíéêÜ ôçí åìöÜíéóÞ ôïõò. Ðåñéêýêëùóáí üëç ôç ÷ñéóôéáíéêÞ óõíïéêßá, ðåñéóóüôåñá áðü 100 óðßôéá, ãéá íá åìðïäßóïõí ôç öõãÞ. ÊÜíïíôáò ðåñéðïëßåò åðéóêÝðôïíôáí êÜèå óðßôé óõëëáìâÜíïíôáò êáé ðáßñíïíôáò ìáæß ôïõò êÜèå êÜôïéêï, ãõíáßêá Þ Üíäñá, üðïéá çëéêßá êé áí åß÷áí. Ïé äõóôõ÷åßò ïäçãÞèçêáí óôç óõíÝ÷åéá åêôüò ðüëçò ðñïò ôçí êáôåýèõíóç Levke êïíôÜ ó Ýíá áñ÷áßï öñïýñéï, üðïõ âñéóêüôáí Ýíá áíþìáëï Ýäáöïò, ìå âáèéÝò åêóêáöÝò êáé ìåãÜëá ðçãÜäéá. Åêåß óöÜ÷ôçêáí ìå ìá÷áéñéÝò êáé îéöïëüã÷åò. (Äçìïóßåõìá ãáëëéêÞò åöçìåñßäáò)». â. «Åê ôùí áññÝíùí êáôïßêùí ôçò ÐÜöñáò åìåßò ïé äéáóùèÝíôåò 29 êáôáëýóáìå åíôáýèá, ïé ëïéðïß õðÝñ ôáò 3 ÷éëéÜäáò êáè ïäüí åôïõöåêßóèçóáí Þ åóöÜãçóáí. Áé ïéêßáé áõôþí åëåçëáôÞèçóáí, áé ãõíáßêåò, áé ðáñèÝíïé êáé áíÞëéêá áêüìç êïñÜóéá äéåêïñåýèçóáí êáé çôéìÜóèçóáí. Åê ôùí 1.040 Áìéóéíþí ôçò ðñþôçò áðïóôïëÞò ïé äéáóùèÝíôåò 339 êáôåëýóáìåí åíôáýèá, ïé ëïéðïß 701 åöïíåýèçóáí åí ÊáâÜê». (ÅíèõìÞóåéò óôïõò ôïß÷ïõò ôçò áñìåíéêÞò åêêëçóßáò ôïõ Áãßïõ ÉùÜííïõ ôïõ Ðñïäñüìïõ óôï ÷ùñéü Ãåíß ×áí, üðïõ êáôÝëõóå ç 6ç áðïóôïëÞ åêôïðéæïìÝíùí Áìéóéíþí óôéò 11-8-1921, áðü áöÞãçóç ôïõ Áíô. Ãáâñéçëßäç)». ×Üñçò Ôóéñêéíßäçò, ü.ð., óó. 179-179 êáé 203. 8.. Ç ôïõñêéêÞ ïðôéêÞ ãéá ôïõò äéùãìïýò ùò ìÝóïõ óùöñïíéóìïý «¢ãêõñá 16 Éïõëßïõ 1337 [=1921] Ïé ðñïóðÜèåéåò ôùí å÷èñþí ôïõ ôïõñêéêïý Ýèíïõò, ðïõ áðïâëÝðïõí óôçí åêìçäÝíéóç ôùí ìïõóïõëìÜíùí ÷ùñßò äéÜêñéóç çëéêßáò Þ öýëïõ, óõíå÷ßæïõí í áíáðôýóóïíôáé êáé ïé êáôáëçöèåßóåò áðü ôá åëëçíéêÜ óôñáôåýìáôá ðåñéï÷Ýò Ý÷ïõí ìåôáâëçèåß óå Ýñçìï. ÅîÜëëïõ ç ìõóôéêÞ ÅëëçíéêÞ Åôáéñåßá êáé ç ðåñßöçìç Åôáéñåßá ôïõ Ðüíôïõ áíáðôýóóïõí ìéá Ýíôïíç äñáóôçñéüôçôá ãéá ôçí ïñãÜíùóç ìéáò åëëçíéêÞò êõâÝñíçóçò óôéò áêôÝò ôçò Ìáýñçò ÈÜëáóóáò ìå óêïðü íá åãêáôáóôÞóïõí ôçí êõñéáñ÷ßá ìéáò åëëçíéêÞò ìåéïíüôçôáò ðÜíù óôç ìïõóïõëìáíéêÞ ðëåéïøçößá.

"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 105

ÁõôÝò ïé Åôáéñåßåò, ìå óôü÷ï íá äéåõêïëýíïõí ìéá åðßèåóç ôïõ âáóéëéÜ Êùíóôáíôßíïõ êáé í áðïìáêñýíïõí áðü ôç æþíç ðïëÝìïõ Ýíá óçìáíôéêü ìÝñïò ôùí ôïõñêéêþí åíüðëùí äõíÜìåùí, ðñïêÜëåóáí åäþ êáé ìåñéêÝò åâäïìÜäåò ìéá Ýíïðëç åîÝãåñóç óôçí ðåñéï÷Þ Óáìøïýíôáò. ¼óïí áöïñÜ ôéò óõììïñßåò, ïé ïðïßåò áìÝóùò ìåôÜ ôçí áíáêù÷Þ ôïõ 1918 äéï÷Ýôåõóáí üðëá óôá åëëçíéêÜ ÷ùñéÜ, áõôÝò åñçìþíïõí ôç ÷þñá êáé óöÜæïõí ôïõò ìïõóïõëìÜíïõò ÷ùñéêïýò ðïõ ðÝöôïõí óôá ÷Ýñéá ôïõò. Åßìáóôå ðåñÞöáíïé óôï üôé ï óôñáôüò ìáò, ôïõ ïðïßïõ ôçí áíèñþðéíç äéáãùãÞ áðïäåéêíýåé ï ìåãÜëïò áñéèìüò ìáñôõñéþí, äåí áðÜíôçóå ó üëá áõôÜ ôá åãêëÞìáôá ðáñÜ ìå Ýíá ðáñáäåéãìáôéêü óùöñïíéóìü. Ãéïõóïýö ÊåìÜë Õðïõñãüò Åóùôåñéêùí ÊõâÝñíçóçò ¢ãêõñáò ×Üñçò Ôóéñêéíßäçò, ü.ð., óó. 217-218. 9. Äéáìáñôõñßá ôùí ÓõììÜ÷ùí ðñïò ôçí ÊõâÝñíçóç ôçò ¢ãêõñáò ãéá ôéò óöáãÝò ôùí ÅëëÞíùí ôïõ Ðüíôïõ (4-9-1921) «Êùíóôáíôéíïýðïëç 4 Óåðôåìâñßïõ 1921 Ðñïò ôçí Áõôïý Åîï÷üôçôá Ãéïõóïýö ÊåìÜë ìðÝç, Õðïõñãü Åîùôåñéêþí ÊõâåñíÞóåùò ôçò ÌåãÜëçò ÅèíïóõíÝëåõóçò ôçò Ôïõñêßáò. ÁÃÊÕÑÁ Ïé ÕðïãåãñáììÝíïé ýðáôïé áñìïóôÝò äåí ðáñÝëåéøáí íá äéáâéâÜóïõí óôéò êõâåñíÞóåéò ôïõò ôç äéáìáñôõñßá ôùí õðåõèýíùí ôçò Áãêýñáò, ç ïðïßá ôïõò óôÜëèçêå áðü ôïí õðïõñãü Åîùôåñéêþí ôïí ðåñáóìÝíï Éïýëéï ó÷åôéêÜ ìå áíïóéïõñãÞìáôá äéáðñá÷èÝíôá áðü ôá åëëçíéêÜ óôñáôåýìáôá êáôÜ ôçí åêêÝíùóç ôçò Íßêáéáò. Ìå ôç ëÞøç ôùí íÝùí, ðïõ åß÷áí öôÜóåé ãéá ôá äõóÜñåóôá ãåãïíüôá ôçò Íßêáéáò, ïé óýììá÷ïé ýðáôïé áñìïóôÝò óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç áðïöÜóéóáí áìÝóùò íá ïñßóïõí ÅðéôñïðÞ äéáóõììá÷éêÞ ü÷é ìüíï íá åñåõíÞóåé åðß ôüðïõ, áëëÜ êáé íá åîáóöáëßóåé ôçí ðñïóôáóßá üëùí ôùí ìïõóïõëìÜíùí, ðïõ èá âñßóêïíôáí åêåß óå êßíäõíï. Ôï ðüñéóìá áõôÞò ôçò ÅðéôñïðÞò, ðïõ Ýöôáóå óôç Íßêáéá ôçí 28ç Éïõíßïõ, áíáêïéíþèçêå áìÝóùò óôéò êõâåñíÞóåéò ôçò Ãáëëßáò, Ìåã. Âñåôáíßáò êáé êáôÜ ôñüðï ðïëý åíåñãçôéêü ðñïò ôçí åëëçíéêÞ êõâÝñíçóç, åíáíôßïí áõôþí ôùí áíïóéïõñãçìÜôùí êáé åíáíôßïí ôçò áäõíáìßáò ôùí õðåõèýíùí åëëçíéêþí óôñáôéùôéêþí Áñ÷þí íá åîáóöáëßóïõí ôçí ðñïóôáóßá ôùí ìïõóïõëìÜíùí ìÝóá óôá êáôå÷üìåíá áðü áõôïýò åäÜöç. Óáí óõíÝ÷åéá áõôïý ôïõ áéôÞìáôïò, ç åëëçíéêÞ êõâÝñíçóç äåóìåýôçêå íá êÜíåé Ýñåõíá êáé íá åðéâÜëåé ôéò áíáãêáßåò êõñþóåéò. Ïé Áñ÷Ýò ôçò Áãêýñáò èá áíáãíùñßóïõí, ÷ùñßò áìöéâïëßá, üôé ç áíáëçöèåßóá, ãé áõôü ôï èÝìá, åíÝñãåéá ôùí êõâåñíÞóåùí êáé ôùí ýðáôùí áñìïóôþí ôùí óõììÜ÷ùí äåß÷íåé åðáñêþò ôç öñïíôßäá ôïõò ðñïò ôïõò êáôáðéåæïìÝíïõò ìïõóïõëìÜíïõò êáé üôé êáìéÜ áäéêßá óå âÜñïò ìïõóïõëìÜíùí äåí èá ãßíåé áíåêôÞ. Ïé ßäéïé ýðáôïé áñìïóôÝò ôùí óõììá÷éêþí äõíÜìåùí ëõðïýíôáé åðßóçò ðïõ äéáðéóôþíïõí üôé, óýìöùíá ìå ëåðôïìåñåßò åêèÝóåéò ðïõ Ýëáâáí, ï ÷ñéóôéáíéêüò ðëçèõóìüò ôùí ðüëåùí ôïõ Ðüíôïõ åßíáé ôþñá åêôåèåéìÝíïò óå ðáñüìïéá áíïóéïõñãÞìáôá. ÅêöñÜæïõìå ôçí åëðßäá üôé ïé õðåýèõíïé ôçò ¢ãêõñáò, ãéá ëïãáñéáóìü ôïõò, èá êÜíïõí ôï êáèÞêïí ôïõò äéáôÜóóïíôáò ìéá Üìåóç êáé áõóôçñÞ Ýñåõíá ãéá íá äéáðéóôþóåé ôéò åðáíáëáìâáíüìåíåò ðñïöÜóåéò åîïñéþí, óöáãþí, âéáóìþí êáé êÜèå åßäïõò Üëëùí åãêëçìÜôùí, äéáðñá÷èÝíôùí óå âÜñïò ôïõ ÷ñéóôéáíéêïý ðëçèõóìïý óôçí ÉíÝìðïëç, Óáìøïýíôá, Êåñáóïýíôá, Ïñíôïý, Ôñßðïëç, Ôñáðåæïýíôá êáé óå Üëëåò ðüëåéò êáé ÷ùñéÜ ôïõ Ðüíôïõ, êáèþò êáé ôïõ åóùôåñéêïý ôçò ÁíáôïëÞò. Èá Þôáí åõãíþìïíåò óôçí Åîï÷üôçôá ôïõ Ãéïõóïýö ÊåìÜë ìðÝç, áí ôïõò êïéíïðïéïýóå ôï äõíáôüí óõíôïìþôåñïí ôï áðïôÝëåóìá áõôÞò ôçò Ýñåõíáò, ç ïðïßá èá ïöåßëåé íá áöïñÜ êõñßùò ôá äéáðñá÷èÝíôá ðïëõÜñéèìá åãêëÞìáôá óôçí ðåñéï÷Þ ôçò Óáìøïýíôáò - Êåñáóïýíôáò áðü

#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 106

óõììïñßåò ôïõ ÏóìÜí áãÜ, ôéò åîïñßåò ðñïò ôï åóùôåñéêü êáôÜ ôïõò ôåëåõôáßïõò ìÞíåò ôïõ Éïõíßïõ êáé Éïõëßïõ, ðïëëþí Ïèùìáíþí õðçêüùí, ÷ñéóôéáíéêïý èñçóêåýìáôïò, ðïõ áíÞêïõí óå ðëçèõóìïýò ôùí áêôþí ôçò ÁíáôïëÞò, ÷ùñßò íá åîáéñåèïýí áêüìç ãõíáßêåò êáé ðáéäéÜ. ÁõôÝò ïé åîïñßåò ðñáãìáôïðïéÞèçêáí êÜôù áðü ôéò ðëÝïí Üãñéåò óõíèÞêåò êáé Ýäùóáí åõêáéñßá ãéá õðåñâïëÝò. ¸íá ìÝñïò ôùí åîïñßóôùí óöÜ÷ôçêå óôï ÊáâÜê êáé ôá ðåñß÷ùñá. Ðåñéóóüôåñá áðü 70 ÷ùñéÜ Ý÷ïõí êáôáóôñáöåß óôçí ðåñéï÷Þ Óáìøïýíôáò, ìåôáîý ôùí ïðïßùí ôá ÷ùñéÜ ¢ôá, Êüñá, Âåñãêßí, ÍôåñÝ, (äõóáíÜãíùóôá), êëð. Ðåñéóóüôåñïé áðü 3.500 ÷ñéóôéáíïß ÷Üèçêáí. ÓöáãÞ ôïõ áñìåíéêïý ðëçèõóìïý ôïõ Ôæåúôïýí êáé ôïõ ÌáñóéâÜí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ôåëåõôáßïõ Éïõëßïõ. Ôá ðñïáíáöåñèÝíôá ãåãïíüôá, óôçí ðåñßðôùóç ðïõ èá åðéâåâáéùèïýí, èá áðïäåßêíõáí ôçí áíéêáíüôçôá ôçò ïèùìáíéêÞò äéïßêçóçò íá åîáóöáëßóåé ôçí åëåõèåñßá êáé ôçí áóöÜëåéá ôùí ÷ñéóôéáíéêþí ìåéïíïôÞôùí êáé äåí èá ìðïñïýóå ðáñÜ íá ðñïêáëÝóåé óôçí êïéíÞ ãíþìç ìéá áãáíÜêôçóç ðïëý åðéâëáâÞ ãéá ôçí õðüèåóç ôçò Ôïõñêßáò. Óôñáôçãüò Pelle (ÃÜëëïò) Ser Rumbold (¢ããëïò) Êýñéïò T. Carroni (Éôáëüò) Êýñéïò T. Uchida (ÉÜðùíáò). ×Üñçò Ôóéñêéíßäçò, ü.ð., óó. 218-220. 10. Ç áðÜíôçóç ôçò ¢ãêõñáò óôéò äéáìáñôõñßåò ôùí ÓõììÜ÷ùí (15-9-1921) «ÐïôÝ êáé ìå êáíÝíá ðñüó÷çìá ïé ÷ñéóôéáíéêÝò êáé éóñáçëéôéêÝò ìåéïíüôçôåò óôçí Ôïõñêßá äåí åßäáí íá èßãïíôáé ïé åëåõèåñßåò ôïõò, åßôå óôçí åíÜóêçóç ôçò èñçóêåßáò ôïõò åßôå ó ïðïéáäÞðïôå Üëëç åêäÞëùóç ôùí äñáóôçñéïôÞôùí ôïõò, üóï êáéñü õðÜêïõáí óôïõò õðÜñ÷ïíôåò íüìïõò êáé áðÝöåõãáí íá óõíùìïôïýí êáôÜ ôçò áóöÜëåéáò ôïõ êñÜôïõò. ÁõôÞ ç áíï÷Þ äõóôõ÷þò äåí áíôáðïäüèçêå. Êáé üôáí, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò éóôïñßáò, óçìáíôéêÜ åèíéêÜ ôìÞìáôá ÷ñéóôéáíéêÞò èñçóêåßáò åß÷áí, ìå ôçí õðïóôÞñéîç ôïõ åîùôåñéêïý, åðéôý÷åé íá ãßíïõí êýñéïé ïñéóìÝíùí ôìçìÜôùí ôçò ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò, áäéÜëåéðôá ÷ñçóéìïðïßçóáí üëá ôá ìÝóá ãéá íá åêìçäåíßóïõí ôïí ôïõñêéêü ðëçèõóìü Þ ôïí ìïõóïõëìáíéêü ðïõ ðåñíïýóå õðü ôïí æõãü ôïõò». Youssouf Kemal Õðïõñãüò Åîùôåñéêþí ×Üñçò Ôóéñêéíßäçò, ü.ð., óó. 222-228. 11. ÌïõóôáöÜ ÊåìÜë: Ôïõò áöÞóáìå åëåýèåñïõò íá öýãïõí «¢ãêõñá 22 Íïåìâñßïõ , Íï 411. Áíáêïßíùóá óôïí óôñáôçãü Pelle ôçí Üöéîç ôçò äåóðïéíßäáò Ellison, áíôáðïêñßôñéáò ðïëëþí áããëéêþí åöçìåñßäùí. ÐÞñå óõíÝíôåõîç ôïí ÌïõóôáöÜ ÊåìÜë. Éäïý Ýíá áðüóðáóìá ôçò áíáöïñÜò ôïõ: Ìéëïýí ãéá ôçí áëáæïíåßá êáé ôçí îåíïöïâßá ìáò. Äåí ðïëÝìçóá ðïôÝ áðü ìßóïò, áëëÜ ãéá íá óþóù ìåñéêÝò áëÞèåéåò. Ìßóïò ãéá ôïõò ¸ëëçíåò äåí Ý÷ïõìå êáé åðéðëÝïí åßìáé ðåðåéóìÝíïò üôé áõôïß èá åßíáé ïé êáëýôåñïé ößëïé ìáò óå ëßãï. ÊáíÝíá ìÝôñï äåí ðÜñèçêå êáôÜ ôùí ÅëëÞíùí, áðëþò ôïõò áöÞóáìå åëåýèåñïõò íá öýãïõí Þ íá ìåßíïõí. Ðïëëïß áð áõôïýò, ðïõ åîïñßóôçêáí, áñ÷ßæïõí Þäç íá ãõñßæïõí. ÁëëÜ ìéá ôñïìåñÞ ðñïðáãÜíäá äéáóôñåâëþíåé ôçí êïéíÞ ãíþìç êáé ç ÁìåñéêÞ åßíáé ç êýñéá õðåýèõíç ãé áõôü». Mougin». (ÁíáöïñÜ ôïõ ÃÜëëïõ óõíôáãìáôÜñ÷ç Mougin áðü ¢ãêõñá, 22-11-1922). ×Üñçò Ôóéñêéíßäçò, ü.ð., ó. 267.

$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 107

12. ÄéáôáãÞ ôïõ Ôïýñêïõ äéïéêçôÞ Óìýñíçò Íïõñåíôßí ðáóÜ (Áýã. 1922) «Óýìöùíá ìå Ýããñáöç äéáôáãÞ, ðïõ Ýëáâá áðü ôçí êåíôñéêÞ äéïßêçóç, åßíáé äõíáôü ôï åëëçíéêü Ýèíïò, õðü ôáò ðáñïýóáò ðåñéóôÜóåéò áíÜãêçò, íá ðñïâåß óå åêäçëþóåéò öáíáôéóìïý. ÊáôÜ óõíÝðåéá ìå ôçí ðáñïõóßá ôçò åëÜ÷éóôçò áíôßóôáóçò êÜèå óôñáôéþôçò ïöåßëåé íá ðñÜîåé ôï êáèÞêïí ôïõ êáé íá óêïôþóåé ìåãÜëï áñéèìü áð áõôïýò. Åßíáé ç ðáôñßäá ðïõ äéáôÜóóåé. Äåí ðñÝðåé íá ðáñáìåëÞóåôå ôï êáèÞêïí óáò. ÊÜèå óôñáôéþôçò åßíáé õðï÷ñåùìÝíïò íá óêïôþóåé ôÝóóåñéò - ðÝíôå ¸ëëçíåò ãéá ôç äüîá ôçò ÷þñáò ìáò. Åßìáé õðï÷ñåùìÝíïò íá óáò êïéíïðïéÞóù áõôÞ ôçí Ýããñáöç äéáôáãÞ ôçò êåíôñéêÞò äéïßêçóçò êáé åðéðëÝïí åßìáé óôç äéÜèåóç ôùí åíäéáöåñïìÝíùí ãéá êÜèå ðñïöïñéêÞ ðëçñïöïñßá. ¼ëïé ïé óôñáôéþôåò åßíáé õðï÷ñåùìÝíïé íá óõììïñöùèïýí ðñïò ôï ðåñéå÷üìåíï áõôÞò ôçò äéáôáãÞò. Ï ÓôñáôïðåäÜñ÷çò Íïõñåíôßí. ×Üñçò Ôóéñêéíßäçò, ü.ð., ó. 279. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Óôçí åíüôçôá áõôÞ õðÜñ÷åé ðëÞèïò õðïóôçñéêôéêïý õëéêïý êáé áóöáëþò ÷Üñôçò ôçò ÌéêñáóéáôéêÞò åêóôñáôåßáò ðïõ ðñÝðåé íá óõìâïõëåõèïýí ïé ìáèçôÝò ãéá íá êáôáíïÞóïõí ôçí Ýêôáóç êáé ôïõò êéíäýíïõò ôïõ üëïõ åã÷åéñÞìáôïò ôçò åëëçíéêÞò ðëåõñÜò. Ï äéäÜóêùí èá ìðïñïýóå, ëüãù ôçò ôåñÜóôéáò óçìáóßáò ôïõ èÝìáôïò ãéá ôïí åëëçíéóìü, íá äéáèÝóåé äýï äéäáêôéêÝò þñåò, þóôå íá áîéïðïéÞóåé êáôÜ ôï äõíáôüí ðåñéóóüôåñá ðáñáèÝìáôá êáé åéêüíåò. Èåùñïýìå üôé ôï ÄéÜããåëìá ôïõ Åëåõèåñßïõ ÂåíéæÝëïõ êáé ôï áðüóðáóìá áðü ôçí ïìéëßá ôïõ ÊåìÜë Áôáôïýñê ìðïñïýí íá áîéïðïéçèïýí ãéá íá äïõí ïé ìáèçôÝò ôéò ïðôéêÝò ôùí äýï ðëåõñþí. Åéäéêüôåñá óôï äéÜããåëìá ôïõ ÂåíéæÝëïõ áîßæåé íá åíôïðéóôïýí êáé íá ðáñïõóéáóôïýí áðü ôïõò ìáèçôÝò ç äçìïêñáôéêÞ óõíåßäçóç ôïõ áíäñüò, ï óåâáóìüò ôïõ ðñïò ôéò áðïöÜóåéò ôçò äéåèíïýò êïéíüôçôáò êáé ç åõáéóèçóßá ðïõ åðéäåéêíýåé ðñïò ôá áéóèÞìáôá ôùí ëáþí áíåîáñôÞôùò åèíéêüôçôáò. Éäáß-ôåñç Ýìöáóç óôçí åíüôçôá áõôÞ ðñÝðåé íá äïèåß óôï èÝìá ôçò ìåèïäåõìÝíçò åîüíôùóçò ôùí ÅëëÞíùí ôçò Ì. Áóßáò êáé ôïõ Ðüíôïõ áðü ôïõò Ôïýñêïõò åèíéêéóôÝò, êáèþò êáé óôïí ìáñôõñéêü èÜíáôï ôïõ Ìçôñïðïëßôç Óìýñíçò ×ñõóïóôüìïõ. Ï äéäÜóêùí èá åðéëÝîåé ôá ðáñáèÝìáôá ðïõ êáôÜ ôçí åêôßìçóÞ ôïõ ðñïóöÝñïíôáé ðåñéóóüôåñï êáé èá ôá åðåîåñãáóôåß äéäáêôéêÜ, þóôå íá ðñïêáëÝóåé ðñïâëçìáôéóìü êáé óõæÞôçóç ìåôáîý ôùí ìáèçôùí. Áí óôçí ôÜîç õðÜñ÷ïõí áðüãïíïé ðñïóöýãùí ôçò ÌéêñáóéáôéêÞò ÊáôáóôñïöÞò ìðïñåß íá ôïõò åíèáññýíåé íá ðñïóêïìßóïõí ðñïöïñéêÝò ìáñôõñßåò ãéá íá ôéò ðáñïõóéÜóïõí êáé íá ôéò óõæçôÞóïõí óôçí ôÜîç. 6. Ç ÑùóéêÞ ÅðáíÜóôáóç ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá êáôáíïÞóïõí ôïí ÷áñáêôÞñá êáé ôç äéåèíÞ áðÞ÷çóç ôçò ÏêôùâñéáíÞò ÅðáíÜóôáóçò óôç Ñùóßá. 2) Íá áîéïëïãÞóïõí ôçí åîÝëéîç ôïõ óïâéåôéêïý êáèåóôþôïò êáôÜ ôïí Ìåóïðüëåìï. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôÝóóåñéò õðïåíüôçôåò (á. Ç Ýêñçîç êáé ç ðñþôç öÜóç ôçò åðáíÜóôáóçò, â. Ç ÏêôùâñéáíÞ ÅðáíÜóôáóç êáé ç åãêáèßäñõóç ôïõ êïììïõíéóôéêïý êáèåóôþôïò, ã. Ç ßäñõóç ôçò Ôñßôçò Äéåèíïýò, ä. Ç ßäñõóç êáé ç ïñãÜíùóç ôçò ÅÓÓÄ).

%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 108

ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç Ýêñçîç êáé ç ðñþôç öÜóç ôçò åðáíÜóôáóçò. Áñ÷Ýò 1917. Áíôï÷Þ ëáïý Ñùóßáò åß÷å åîáíôëçèåß. Ïãêþäåéò äéáäçëþóåéò äõóáñåóôçìÝíùí ðïëéôþí óôçí Ðåôñïýðïëç. ÅêôåôáìÝíåò áíôáñóßåò óôïí óôñáôü. Ðôþóç ìïíáñ÷ßáò êáé áíÜëçøç åîïõóßáò áðü ðñïóùñéíÞ êõâÝñíçóç (ÌÜñ. 1917). Ðüëåìïò åðéôÜ÷õíå ïñéóìÝíåò åîåëßîåéò, Ìïíáñ÷ßá, Åêêëçóßá êáé Óôñáôüò äéáôçñïýóáí Ýíá óáèñü êáèåóôþò. Ìå Ýêñçîç ðïëÝìïõ óõãêñïýóåéò êáé áíôáãùíéóìïß åðéôåßíïíôáé: Ôçí åîïõóßá áíáëáìâÜíåé ðñïóùñéíÞ êõâÝñíçóç (åðéêåöáëÞò ï ìåôñéïðáèÞò ÁëÝî. ÊåñÝíóêõ). ÐçãÞ åîïõóßáò: óõíÝëåõóç åñãáôþí êáé óôñáôéùôþí, ðáñÜëëçëç ëåéôïõñãßá ÂïõëÞò (Äïýìá). Äõáäéêü êáèåóôþò: ðñïóùñéíÞ êõâÝñíçóç ÷ùñßò óçìáíôéêÞ äýíáìç êáé óõíåëåýóåéò (óïâéÝô) åñãáôþí - óôñáôéùôþí ìå áõîáíüìåíç äýíáìç êáé åðéññïÞ. â. Ç ÏêôùâñéáíÞ ÅðáíÜóôáóç êáé ç åãêáèßäñõóç ôïõ êïììïõíéóôéêïý êáèåóôþôïò. ÓõíôçñçôéêÞ ðïëéôéêÞ êõâåñíÞóåùò ÊåñÝíóêé åõíïåß ñéæïóðáóôéêÝò èÝóåéò ðëåéïøçößáò Óïóéáëéóôþí êáé ìðïëóåâßêùí: ð Üìåóç êáôÜðáõóç å÷èñïðñáîéþí, ð åëåõèåñßá åèíïôÞôùí, ð åèíéêïðïßçóç ãáéþí, ìåãÜëùí åðé÷åéñÞóåùí êáé ôñáðåæþí, ð Ýëåã÷ïò âéïìç÷áíéêÞò ðáñáãùãÞò áðü åñãÜôåò. 25 Ïêôùâñßïõ (7 Íïåì. í.ç.) 1917. Ïé Ìðïëóåâßêïé áíáôñÝðïõí âéáßùò êõâÝñíçóç êáé êáôáëáìâÜíïõí ôçí åîïõóßá. Óôéò ðñþôåò åíÝñãåéåò ìðïëóåâßêùí êáé ç ðñüôáóç Üìåóçò áíáêù÷Þò. 3 Ìáñôßïõ 1918. ÅðáíáóôáôéêÞ êõâÝñíçóç Ñùóßáò äÝ÷åôáé ãåñìáíéêïýò üñïõò êáé õðïãñÜöåé óõíèÞêç ôïõ ÌðñÝóô-Ëéôüöóê: Ñùóßá åãêáôáëåßðåé óôç Ãåñìáíßá ôçí Ðïëùíßá, Ïõêñáíßá, Ëéèïõáíßá êáé åðáñ÷ßåò ÂáëôéêÞò, êáé óôçí ÏèùìáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá ôçí ðåñéï÷Þ ÊáõêÜóïõ. ã. Ç ºäñõóç ôçò Ôñßôçò Äéåèíïýò ÌÜñôéïò 1919. ºäñõóç äéåèíïýò ïñãáíþóåùò üëùí ôùí êïììïõíéóôéêþí êïììÜôùí (Ôñßôç ÄéåèíÞò Þ ÊïììïõíéóôéêÞ ÄéåèíÞò). Óêïðüò: ðñïáãùãÞ äéåèíïýò ÅðáíÜóôáóçò åíáíôßïí êáðéôáëéóìïý êáé áóôéêþí êáèåóôþôùí êáé óôÞñéîç íÝïõ êïììïõíéóôéêïý êáèåóôþôïò óôç Ñùóßá . ÅíôïëÝò Ê.Ä. ðñïêÜëåóáí ßäñõóç êïììïõíéóôéêþí êïììÜôùí (áðü óïóéáëéóôéêÜ êüììáôá). ÓïóéáëéóôéêÜ êüììáôá áíôßðáëá ìå êïììïõíéóôéêÜ óôï åîÞò. ÅìöÜíéóç êïììïõíéóôéêþí êïììÜôùí êáé ç åêäÞëùóç äýï êïììïõíéóôéêþí åðáíáóôáôéêþí êéíçìÜôùí [Óðáñôáêéóôþí óôç Ãåñìáíßá (Éáí. 1919), êáé ôïõ ÌðÝëá Êïõí óôçí Ïõããáñßá (Üíïéîç 1919) ðñïêáëïýí óïâáñÝò áíçóõ÷ßåò óôïí êüóìï]. ä. Ç ßäñõóç êáé ç ïñãÜíùóç ôçò ÅÓÓÄ. 1922. ºäñõóç Åíþóåùò Óïâéåôéêþí Óïóéáëéóôéêþí Äçìïêñáôéþí (Ñùóßá, Ïõêñáíßá, Ëåõêïñùóßá, Õðåñêáõêáóßá, äçëáäÞ ÷þñåò ðñïåðáíáóôáôéêÞò ñùóéêÞò áõôïêñáôïñßáò). Óõíäõáóìüò áñ÷Þò áõôïíïìßáò åèíïôÞôùí êáé äéåèíéóìïý: ÷þñåò - ìÝëç ÓïâéåôéêÞò Åíþóåùò, êáôÜ ôï óýíôáãìá ôïõ 1924, áõôüíïìåò óôï ðëáßóéï ìéáò ïìïóðïíäßáò. Åîïõóßá óõãêåíôñþèçêå óå ôÝóóåñá üñãáíá - õðçñåóßåò ìå ðõñáìéäïåéäÞ äïìÞ: 1) Óõìâïýëéá (óïâéÝô), 2) Êïììïõíéóôéêü êüììá, 3) Áóôõíïìßá êáé 4) Óôñáôüò. ÂÜóç óõóôÞìáôïò óõìâïõëßùí åêôåéíüôáí óå üëåò ôéò ðüëåéò êáé ôá ÷ùñéÜ: ð ÊÜèå ÷ùñéü åîÝëåãå ôï óõìâïýëéü ôïõ êáé áõôü áíôéðñïóþðïõò ãéá ôï ðåñ. óõìâïýëéï. ð Ôï ðåñ. óõìâïýëéï åîÝëåãå áíôéðñïóþðïõò ãéá óõìâïýëéï äçìïêñáôßáò - ìÝëïõò Ó.Å. ð Ôá óõìâïýëéá äçìïêñáôßáò åîÝëåãáí ôï áíþôáôï óõìâïýëéï ôçò ÷þñáò (2.000 áíôéðñüóùðïé, ïé ïðïßïé óõíÝñ÷ïíôáí êÜèå äýï ÷ñüíéá ãéá íá åêëÝîïõí ôçí ÊåíôñéêÞ Åêôåëå-

&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 109

óôéêÞ ÅðéôñïðÞ (ìåôÜ ôï 1936, Áíþôáôï ÓïâéÝô). ð Ôï áíþôáôï üñãáíï áíáäåßêíõå ôï Ðñïåäñåßï (Ðñåæßíôéïõì), ÷ùñßò óïâáñÝò åîïõóßåò. Ôçí åîïõóßá áóêïýóå ôï Óõìâïýëéï Åðéôñüðùí ôïõ Ëáïý (äéïñéæüôáí áðü ôçí ÊåíôñéêÞ ÅêôåëåóôéêÞ ÅðéôñïðÞ êáé ðñïåäñåõüôáí áðü ôïí ËÝíéí (1917 ìÝ÷ñé èÜíáôü ôïõ, 1924). Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá 1. Óïâéåôéêüò êïììïõíéóìüò êáé "äéêôáôïñßá ôïõ ðñïëåôáñéÜôïõ" «Ðåñéóóüôåñï áðü üëá ôá åõñùðáúêÜ êñÜôç ç Ñùóßá áíôéëáìâáíüôáí ôïí åáõôü ôçò ìå éäåïëïãéêïýò üñïõò, êáé Ýäéíå éäåïëïãéêÝò åîçãÞóåéò ãéá ïôéäÞðïôå Ýêáíå. Áðü ôçí Üðïøç áõôÞ ôï êñÜôïò ðïõ äçìéïõñãÞèçêå áðü ôïí ËÝíéí êáé ôïõò ìðïëóåâßêïõò áðïôåëïýóå Ýíá íÝï êáé âáèéÜ äéáóðáóôéêü óôïé÷åßï óôá ðáãêüóìéá ðñÜãìáôá. Ôï êáèåóôþò áõôïáðïêáëïýíôáí äéêôáôïñßá ôïõ ðñïëåôáñéÜôïõ, ðïõ óêïðü ôïõ åß÷å ôçí ïéêïäüìçóç ôïõ óïóéáëéóìïý óôï åóùôåñéêü êáé ôçí ðñïþèçóç ôçò åðáíÜóôáóçò óôï åîùôåñéêü». P.M.H. Bell, Ôá áßôéá ôïõ ÄåõôÝñïõ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ óôçí Åõñþðç. Ìôöñ. Ëïõê. ×áóéþôçò, ÁèÞíá, ÐáôÜêçò, 2002, ó. 185. 2. Ç ÍÝá ÏéêïíïìéêÞ ÐïëéôéêÞ êáé ç áíôéìåôþðéóç ôçò áíôéðïëßôåõóçòóôç ÓïâéåôéêÞ Ñùóßá «Óôç Ñùóßá, ìüëéò áðïìáêñýíèçêå ç Üìåóç áðåéëÞ åíáíôßïí ôïõ êáèåóôþôïò êáé ôåñìáôßóôçêå ï åìöýëéïò ðüëåìïò, åêäçëþèçêå áðåãíùóìÝíá ç áíÜãêç ãéá Ýíá äéÜóôçìá áíÜóáò, ãéá ìßá ðåñßïäï ÷áëÜñùóçò ìåôÜ ôéò êáêïõ÷ßåò ôïõ "ðïëåìéêïý êïììïõíéóìïý", ìßá ðåñßïäï ðïõ èá ÷ñçóßìåõå ãéá ôïí ðåñéïñéóìü ôçò åóùêïììáôéêÞò êñéôéêÞò. Ç áíÜãêç áõôÞ ïäÞãçóå ôïí ÌÜñôéï ôïõ 1921 óôç äéáêÞñõîç ôçò ðåñßöçìçò ÍÝáò ÏéêïíïìéêÞò ÐïëéôéêÞò (ÍÏÐ) êáé, ðáñÜëëçëá, óôçí õéïèÝôçóç ìßáò ðåñéóóüôåñï áóõìâßâáóôçò ôáêôéêÞò ãéá ôçí êáôáðïëÝìçóç ôçò åóùêïììáôéêÞò êñéôéêÞò üóï êáé ôçò åîùêïììáôéêÞò áíôßäñáóçò. Ç äñáìáôéêÞ åîÝãåñóç ôùí íáõôþí ôïõ óôüëïõ óôçí ÊñïíóôÜíäç ôïí ÌÜñôéï ôïõ 1921 Ýäùóå óôçí åóùôåñéêÞ áíôéðïëßôåõóç ôï åðé÷åßñçìá üôé ç çãåóßá ôïõ êüììáôïò áäéáöïñïýóå óêëçñÜ ãéá ôéò áíÜãêåò êáé ôéò áîéþóåéò ôùí ÷ùñéêþí êáé ôùí áðëþí áíèñþðùí óôï óýíïëü ôïõò. Ç áðïöáóéóôéêüôçôá ôïõ ËÝíéí íá óõíôñßøåé ôçí áíôéðïëßôåõóç -ç êáôáóôïëÞ ôçò åîÝãåñóçò ôçò ÊñïóôÜíäçò õðÞñîå åîáéñåôéêÜ óêëçñÞ- óõíäõÜóôçêå ìå ôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ óôï ðëáßóéï ôçò ÍÏÐ íá áíáêôÞóåé ôçí õðïóôÞñéîç ôùí áãñïôþí, ïé ïðïßïé ìåôÜ áðü ôñßá ÷ñüíéá õðï÷ñåùôéêþí åðéôÜîåùí åß÷áí åîáíôëçèåß. Ç ÍÏÐ åðßóçò Üöçíå êÜðïéá ðåñéïñéóìÝíá ðåñéèþñéá óôï éäéùôéêü åìðüñéï ìå ôçí ðñïóäïêßá íá áíáêÜìøåé ç ïéêïíïìßá ôçò ÷þñáò êáé íá éêáíïðïéçèïýí ïé áðáéôÞóåéò ôùí áðëþí áíèñþðùí ãéá ìßá ìéêñÞ éäéùôéêÞ ðåñéïõóßá êáé ìåñéêÜ êáôáíáëùôéêÜ áãáèÜ». James Joll, Ç Åõñþðç 1870-1970. Ìôöñ. Åëðßäá Ê. Âüãëç Åðéì. Ëïõê. É. ×áóéþôçò, Èåóóáëïíßêç, ÂÜíéáò, 2006, óó. 356-357. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ôá ðáñáèÝìáôá óôá ÂÌ êáé ÂÊ ðåñéëáìâÜíïõí Ýíá êáôÜ ôï äõíáôü åõñý öÜóìá áðüøåùí (ôéò èÝóåéò ôïõ ËÝíéí, ôçí êñéôéêÞ ðïõ áóêåß óôïí ÓôÜëéí ï Óïëæåíßôóéí, êáèþò êáé ôéò áðüøåéò éóôïñéêþí ôçò åðï÷Þò ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ, üôáí ç ÅÓÓÄ âñéóêüôáí óôï áðüãåéï ôçò éó÷ýïò ôçò, ðïõ åêöñÜæïõí ôçí åêôßìçóÞ ôïõò ãéá ôïí ôñüðï ïñãÜíùóçò êáé áíÜðôõîçò ôçò óïâéåôéêÞò êïéíùíßáò. Ôá ðáñáèÝìáôá áõôÜ, êáèþò üóá Üëëá ôõ÷üí ìðïñåß íá áíôëÞóåé áðü äéêÝò ôïõ ðçãÝò ï äéäÜóêùí, ìðïñïýí íá áîéïðïéçèïýí ãéá ôçí êáëýôåñç êáôáíüçóç êáé áðïôßìçóç ôçò óçìáóßáò ðïõ åß÷å ç ÑùóéêÞ ÅðáíÜóôáóç ãéá ôïí ñùóéêü ëáü êáé ãéá ôçí ðáãêüóìéá êïéíüôçôá.

'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 110

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 111

ÊÅÖÁËÁÉÏ Ä´

Ç ÅÕÑÙÐÇ ÊÁÉ O ÊÏÓÌÏÓ ÊÁÔÁ ÔÇ ÄÉÁÑÊÅÉÁ ÔÏÕ ÌÅÓÏÐÏËÅÌÏÕ 1. Ç äåêáåôßá 1920 -1930 2. ÅóùôåñéêÝò åîåëßîåéò óôçí ÅëëÜäá 1923-1930 3. Ç ÄéåèíÞò ÏéêïíïìéêÞ Êñßóç êáé ïé óõíÝðåéÝò ôçò 4. Ç ÅëëÜäá óôçí êñßóéìç äåêáåôßá 1930-1940 5. Ï õðüëïéðïò êüóìïò 1. Ç äåêáåôßá 1920-1930 ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá ãíùñßóïõí ôïõò óôü÷ïõò êáé ôá üñãáíá ëåéôïõñãßáò ôçò ÊÔÅ êáé íá åêôéìÞóïõí ôéò ðñïóäïêßåò ðïõ ãÝííçóå áëëÜ êáé ôçí áäõíáìßá ôçò íá áíôáðïêñéèåß ó áõôÝò. 2) Íá åêôéìÞóïõí ôç íÝá êáôÜóôáóç ðïõ äéáìïñöþèçêå óôçí Åõñþðç ìåôÜ ôéò óõíèÞêåò åéñÞíçò êáé éäéáßôåñá ôç óçìáóßá ôçò ïìáëïðïßçóçò ôùí ãáëëïãåñìáíéêþí ó÷Ýóåùí ãéá ôçí åõñùðáúêÞ åéñÞíç êáé áóöÜëåéá. 3) Íá åêôéìÞóïõí ôéò ðñùôïâïõëßåò ãéá ôçí ðñïþèçóç ôçò ðáãêüóìéáò åéñÞíçò, êáé íá áíáæçôÞóïõí ôïõò ëüãïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò áõôÝò ïé ðñïóðÜèåéåò áðÝôõ÷áí. 4) Ná êáôáíïÞóïõí ôç äéáìüñöùóç íÝáò éóïññïðßáò óôá ÂáëêÜíéá êáé ôçí Åããýò ÁíáôïëÞ. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôñåéò õðïåíüôçôåò (á. Ç ïñãÜíùóç ôçò åéñÞíçò, â. Ç ïéêïíïìéêÞ êáé êïéíùíéêÞ óõãêõñßá, ã. Ïé ðñïêëÞóåéò êáôÜ ôçò êïéíïâïõëåõôéêÞò äçìïêñáôßáò êáé ôïõ öéëåëåõèåñéóìïý). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç ïñãÜíùóç ôçò åéñÞíçò. Öñïíôßäá çãåôþí (äåêáåôßáò 1920-1930) ãéá äéáôÞñçóç åéñÞíçò. Óýóôáóç Êïéíùíßáò ôùí Åèíþí (ÊÔÅ). ÌåéïíÝêôçìá: ôá êñÜôç èÝôïõí ðñþôá ôï åèíéêü óõìöÝñïí êáé ìåôÜ ôï ãåíéêü. Óýóôçìá óõëëïãéêÞò áóöÜëåéáò áäýíáìï óôçí ðñáêôéêÞ áíôáãùíéóìïý ìåôáîý êñáôþí. Áñ÷éêÜ öÜíçêå äõíáôÞ ç óõíýðáñîç äýï áíôéëÞøåùí ãéá äéáôÞñçóç åéñÞíçò. ÊïéíÞ ãíþìç áðïóôñåöüôáí åíäå÷üìåíï íÝáò áéìáôï÷õóßáò. 1925. Óõìöùíßåò ËïêÜñíï. 1926. ¸íôáîç Ãåñìáíßáò óôçí ÊÔÅ. 1928. Óýìöùíï ÌðñéÜí - ÊÝëëïãê: êÞñõîç ðïëÝìïõ åêôüò íüìïõ. 1929. Áñ. ÌðñéÜí, õðïõñãüò Åîùôåñéêþí Ãáëëßáò, ðñïôåßíåé Ýíùóç Åõñþðçò. â. Ç ïéêïíïìéêÞ êáé êïéíùíéêÞ óõãêõñßá. Ðñþôç ìåôáðïëåìéêÞ äåêáåôßá: áéóèçôÞ ïéêïíïìéêÞ áíÜêáìøç. Âéïìç÷áíéêÞ ðáñáãùãÞ Åõñþðçò êáé ÇÐÁ áõîáíüôáí êáôÜ 50%. Áñíçôéêïß êñáäáóìïß áðü ðéÝóåéò ãéá áðïðëçñùìÞ ðïëåìéêþí ÷ñåþí êáé ðïëåìéêþí áðïæçìéþóåùí. Ðáñïõóßáóç ðñïâëçìÜôùí áðü íÝåò ïéêïíïìéêÝò åîåëßîåéò óôçí Åõñþðç: ð Äõó÷Ýñåéá óôçí åîåýñåóç áãïñþí ãéá âéïìç÷áíéêÜ áãáèÜ. ð Ðßóôç üôé èá áíôéìåôùðéóôïýí êáé ôá ðñïâëÞìáôá áõôÜ ìå ìåèüäïõò äçìïêñáôéêÝò.

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 112

ã. Ïé ðñïêëÞóåéò êáôÜ ôçò êïéíïâïõëåõôéêÞò äçìïêñáôßáò êáé ôïõ öéëåëåõèåñéóìïý. Áíáãêáßá ìéá ðåéóôéêÞ áðÜíôçóç ãéá ôá áíïé÷ôÜ êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá. Ï ÓôÜëéí åðé÷åéñåß óõãêåíôñùôéêÜ, ìåôÜ 1924, ïéêïäüìçóç óïóéáëéóìïý óôçí ÅÓÓÄ. ÅðéâÜëëåé: 1) Êñáôéêïðïßçóç êáëëéåñãÞóéìçò ãçò, 2) ÅðéôÜ÷õíóç åêâéïìç÷Üíéóçò (áõóôçñÜ ðñïãñáììáôéóìÝíç ïéêïíïìßá õðü ðëÞñç Ýëåã÷ï ôïõ êñÜôïõò). Éôáëßá. ¢ëëç ðñüôáóç. Ìðåíßôï Ìïõóïëßíé, åìðíåõóôÞò öáóéóôéêÞò éäåïëïãßáò: ¸îáñóç åèíéêéóìïý. Äéåêäßêçóç óôï üíïìá äéêáéþìáôïò Éôáëþí óôç äçìéïõñãßá éó÷õñïý êñÜôïõò. ¸îáñóç äýíáìçò êáé âßáò, ùò ðáñáãþãùí ôçò ðïëéôéêÞò. Åðßêëçóç óõíèçìÜôùí (êáé óïóéáëéóôéêþí) õðÝñ êïéíùíéêÞò éóüôçôáò. ¢íïäïò öáóéóôþí óôçí åîïõóßá áðüññïéá áßóèçóçò üôé Éôáëßá áäéêÞèçêå áðü ÓõììÜ÷ïõò êáé áðü öüâï ìÞðùò äéáôáñá÷ôåß ç êïéíùíéêÞ ôÜîç áðü ôáñá÷Ýò êáé áðåñãßåò. Âáèìéáßá ôáýôéóç êüììáôïò êáé êñÜôïõò áðïëÞãåé óôçí ïëïêëçñùôéêÞ êáôÜëõóç äçìïêñáôéêþí èåóìþí êáé óôç äçìéïõñãßá åíüò ðñïôýðïõ ãéá ïðáäïýò Öáóéóìïý. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá /ðçãÝò 1. ÅðéóôïëÞ áíÝñãïõ Ãåñìáíïý «Aîéüôéìå ê. ìõóôéêïóýìâïõëå äñ. Nôïýéóìðåñãê. ÌÝóá óôçí ìåãÜëç ìïõ áíÜãêç, óôçí áðåëðéóßá ìïõ, ðáßñíù ôï èÜññïò íá óáò ðñïóðÝóù êáé íá óáò ðáñáêáëÝóù íá ìïõ äþóåôå ãéá ìéá ìüíï öïñÜ Ýíá äåßãìá ôçò êáëïóýíçò óáò. Må áäéåñåýíçôç èåßá èÝëçóç äïêéìÜóôçêá ðÜñá ðïëý óêëçñÜ, þóôå èá ðñïôéìïýóá íá ðåèÜíù ðáñÜ íá æù, ìïëïíüôé åßìáé ìüëéò 29 åôþí. AëëÜ Ý÷ù Ýíá ðáéäß åðôÜ åôþí, ðïõ Ý÷åé ÷åéñïõñãçèåß äýï öïñÝò óôï ôïðéêü íïóïêïìåßï, êáé âëÝðù ìÝóá óôçí ìåãÜëç ìïõ áèëéüôçôá íá Ýñ÷åôáé Ýíá äåýôåñï ðáéäß, ìå ìåãÜëï ôñüìï. Eðßóçò Ý÷ù áíáðçñßá óôï âÜäéóìá. Ðáßñíù Ýíá ìéêñü ÷ñçìáôéêü ðïóü áðü êÜðïéá áíèñùðéóôéêÞ ïñãÜíùóç, áëëÜ äåí öôÜíåé ãéá ôç äéáôñïöÞ ìáò. Óõãêåíôñþíïíôáé ôüóá ÷ñÞìáôá ãéá ôçí êïéíùíéêÞ ðñüíïéá, ãéá MçôÝñá êáé ðáéäß êôë., áëëÜ, ìÜñôõò ìïõ ï Èåüò, ìÝñåò êáé åâäïìÜäåò ïëüêëçñåò Ýôñåîá óå üëåò ôéò ìåñéÝò, ìÝ÷ñé ðïõ êáôÝññåõóá, êáé ìÝ÷ñé óÞìåñá äåí ðÞñá ïýôå Ýíá îåñïêüììáôï, Ýôóé þóôå ðñéí áðü ôçí ÐåíôçêïóôÞ ìåßíáìå ÷ùñßò öáãçôü êáé áíáãêáóôÞêáìå íá öÝñïõìå ôá ðñÜãìáôá ðïõ ìáò åß÷áí áðïìåßíåé, óôï åíå÷õñïäáíåéóôÞñéï ôçò ðüëçò. Eðßóçò äåí Ý÷ù óåíôüíéá êáé ðáéäéêÜ ðñÜãìáôá êáé âñßóêïìáé óôçí ðéï áêñáßá áíÜãêç, âëÝðïíôáò ìå ôñüìï êáé áðåëðéóßá ôç ãÝííá ðïõ ðëçóéÜæåé. Káé, ìÜñôõò ìïõ ï Èåüò, åßíáé áõôÞ ç êáôÜóôáóç áðåëðéóßáò ðïõ ìå êÜíåé íá óáò æçôÞóù ìéá ìéêñÞ âïÞèåéá Þ ìéá êáëÞ óõìâïõëÞ, ãéá ôéò ïðïßåò èá Þìïõí åõãíþìùí. (õðïãñáöÞ)». Hilla Peetz, ü.ð. ó. 241. Môöñ. áðü ôá ãåñìáíéêÜ Aãáè. AæÝëçò. 2. Ôï ó÷Ýäéï ÌðñéÜí «Óôéò áñ÷Ýò Óåðôåìâñßïõ ôïõ 1929, ï ÃÜëëïò ðñùèõðïõñãüò (Aristide Briand) ðñïôåßíåé áðü ôï âÞìá ôçò Ê.Ô.Å. ôç óýóôáóç Ïìïóðïíäßáò ôùí Åõñùðáúêþí Êñáôþí. Ç áñ÷éêÞ åéóÞãçóÞ ôïõ èá ðñïóëÜâåé óáöÝóôåñï ðåñéå÷üìåíï ôïí ÌÜéï ôïõ 1930, üôáí, ìå åîïõóéïäüôçóç ôùí åéêïóéåðôÜ åõñùðáúêþí êñáôþí-ìåëþí ôïõ Äéåèíïýò Ïñãáíéóìïý, èá äéáôõðþóåé óå åêôåíÝò ãñáðôü õðüìíçìá ôçí ðñüôáóç ãéá ìéá íÝá ðïëéôéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ ïñãÜíùóç ôçò Åõñþðçò. Ç ëåéôïõñãßá ôïõ íÝïõ èåóìïý èá åíôáóóüôáí óôá ðëáßóéá êáé èá ôåëïýóå êÜôù áðü ôçí áéãßäá ôçò Ê.Ô.Å. Ç êáôï÷ýñùóç ôçò éóüôçôáò êáé ç äéáôÞñçóç ôùí êõñéáñ÷éêþí äéêáéùìÜôùí ôùí óõìâáëëïìÝíùí ìåñþí óõíéóôïýóáí ôïí áêñïãùíéáßï ëßèï ôïõ íÝïõ ïéêïäïìÞìáôïò. Ç ÅõñùðáúêÞ ÓõíäéÜóêåøç, óáí êáôåõèõíôÞñéá äýíáìç, ç ÐïëéôéêÞ ÅðéôñïðÞ, óáí åêôåëåóôéêüò öïñÝáò, êáé ç Ãñáììáôåßá, èá áðïôåëïýóáí ôá êýñéá üñãáíá ôçò ëåéôïõñãßáò ôïõ. Ôïëìçñü óôç âáóéêÞ óýëëçøÞ ôïõ, ôï Ó÷Ýäéï ÌðñéÜí ü÷é ìüíï äåí áíôÝöáóêå áëëÜ êáé Ýôåéíå íá áíôáðïêñéèåß óå áðôÝò ðïëé-

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 113

ôéêÝò áíáãêáéüôçôåò: ôçí êáôï÷ýñùóç ôçò åäáöéêÞò áóöÜëåéáò êáé ôçí åíßó÷õóç ôçò åéñçíéêÞò óõíåñãáóßáò óôïí åõáßóèçôï åõñùðáúêü ÷þñï. Ç ôåëéêÞ, ðáñåëêõóôéêÞ óôç âáóéêÞ ôçò óõíôåôáãìÝíç, óôÜóç ôùí åõñùðáúêþí êõâåñíÞóåùí Þôáí áðüôïêç ôçò åôåñïãÝíåéáò ôùí âñá÷õðñüèåóìùí, êáé óõ÷íÜ áíôáãùíéóôéêþí, åðéäéþîåþí ôïõò». Ê. Óâïëüðïõëïò, Ç ïñãÜíùóç ôçò äéåèíïýò êïéíùíßáò, ÁèÞíá-Èåóóáëïíßêç, ÓÜêêïõëá, 1996, óó. 66-67. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ôá ðáñáèÝìáôá óôï ÂÌ öùôßæïõí áðü äéÜöïñåò ïðôéêÝò ôï öáéíüìåíï ôïõ öáóéóìïý (íá ó÷ïëéáóôåß êáé ç ó÷åôéêÞ ãåëïéïãñáößá), êáèþò êáé ïñéóìÝíåò ðëåõñÝò ôçò êïéíùíßáò ôïõ ÌåóïðïëÝìïõ óôçí Åõñþðç (äéêáéþìáôá ãõíáéêþí, ìáæéêÞ êáôáíÜëùóç, øõ÷áãùãßá êáé áèëçôéóìüò). Óôá ïéêïíïìéêÜ êáé êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá ôçò Ãåñìáíßáò êáôÜ ôçí ßäéá ðåñßïäï áíáöÝñåôáé ôï ðñþôï ðñüóèåôï ðáñÜèåìá óôï ÂÊ, åíþ ôï äåýôåñï ðáñïõóéÜæåé ôï ó÷Ýäéï ÌðñéÜí êáé áíáëýåé ôïõò ëüãïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò äåí Ýôõ÷å ôçò áíôáðüêñéóçò ôùí Üëëùí åõñùðáúêþí ÷ùñþí. 2. ÅóùôåñéêÝò åîåëßîåéò óôçí ÅëëÜäá (1923-1930). ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÓ ÓÔÏ×ÏÓ Íá ãíùñßóïõí ôéò ðïëéôéêÝò åîåëßîåéò óôçí ÅëëÜäá êáé ôá êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá ìåôÜ ôçí áíáêÞñõîç ôçò Äçìïêñáôßáò (1924). ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôñåéò õðïåíüôçôåò (á. Ðñïò ôçí ðïëéôéêÞ óôáèåñïðïßçóç, â. ÏéêïíïìéêÞ êáé êïéíùíéêÞ ðñüïäïò, ã. Ç äéåèíÞò èÝóç ôçò ÅëëÜäáò). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ðñïò ôçí ðïëéôéêÞ óôáèåñïðïßçóç. ÌåôÜ ôï 1923. Ðåñßïäïò óõíå÷þí áíáôáñá÷þí êáé óôñáôéùôéêþí êéíçìÜôùí. Öéëïâåíéæåëéêü óôñáôéùôéêü êáèåóôþò. ÅðáíáöïñÜ (ôÝëç 1923) êïéíïâïõëåõôéêïý êáèåóôþôïò, ü÷é êáé ðïëéôéêÞò ïìáëüôçôáò. 21-22 Ïêô. 1923. ÁíôåðáíÜóôáóç (óôñáôçãïß Ã. Ëåïíáñäüðïõëïò - Ð. Ãáñãáëßäçò) êáôáóôÝëëåôáé. 18 Äåê. 1923. ÁðïìÜêñõíóç âáóéëéÜ Ãåùñãßïõ Â´. 25 Ìáñ. 1924. ÁíáêÞñõîç áðü ÂïõëÞ áâáóßëåõôçò Äçìïêñáôßáò. 13 Áðñ. 1924. Åðéêýñùóç ðïëéôåéáêÞò áëëáãÞò ìå äçìïøÞöéóìá. Ôñüðïò èåóìïèÝôçóÞò ôçò áìöéóâçôÞèçêå áðü öéëïâáóéëéêÞ ðáñÜôáîç. ÊõâåñíçôéêÞ áóôÜèåéá, ôáñá÷Ýò, áðåéëÞ åðÝìâáóçò Óôñáôïý óôçí ðïëéôéêÞ æùÞ. 25 Éïõí. 1925. ÅðéâïëÞ Äéêôáôïñßáò áðü óôñáôçãü È. ÐÜãêáëï. 21-22 Áõã. 1926. ÁíáôñïðÞ äéêôáôïñßáò ÐáãêÜëïõ áðü óôñáôçãü Ã. Êïíäýëç. ð Ó÷çìáôéóìüò ÊõâåñíÞóåùò õðü ôïí Ã. Êïíäýëç. ð Äçìïóßåõóç íÝïõ ÓõíôÜãìáôïò. ð Äçìïóßåõóç Í. 3363: åéóáãùãÞ åêëïãéêïý óõóôÞìáôïò áðëÞò áíáëïãéêÞò. ÅêëïãÝò 7 Íïåì. 1926. ÊáíÝíá êüììá áõôïäýíáìï. 4 Äåê. 1926. Ïñêùìïóßá ÏéêïõìåíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò õðü ÁëÝî. ÆáÀìç êáé óõììåôï÷Þ áíôßðáëùí ðïëéôéêþí êïììÜôùí (âåíéæåëéêïß ÊáöáíôÜñçò-Ìé÷áëáêüðïõëïò êáé áíôéâåíéæåëéêïß ÌåôáîÜò). ð Éäñýåôáé Õð/ãåßï Ãåùñãßáò (õðïõñãüò Áë. Ðáðáíáóôáóßïõ) ð Éäéáßôåñç ìÝñéìíá ãéá ôç ãåùñãßá (áãñïôéêïß óõíåôáéñéóìïß, ãåùñãéêÜ ó÷ïëåßá ê.Ü.).

!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 114

ð 1927. ØÞöéóç íÝïõ ÓõíôÜãìáôïò (ÐñïåäñåõïìÝíç ÊïéíïâïõëåõôéêÞ Äçìïêñáôßá). 19 Áðñéëßïõ 1927. ÅðéóôñïöÞ ÂåíéæÝëïõ óôçí ÅëëÜäá. 19 Áõã. 1928. ÅêëïãÝò ìå ðëåéïøçöéêü. ÐáíçãõñéêÞ åêëïãÞ ÂåíéæÝëïõ (Öéëåëåýèåñïé 61,02 %, 223 Ýäñåò. Áíôéâåíéæåëéêïß 33,03 % áðü 42 %, ÊÊÅ 1,41 % áðü 4,38 %). ÅðÜíïäïò Åë. ÂåíéæÝëïõ óôçí åîïõóßá ãéá ìßá ôåôñáåôßá. â. ÏéêïíïìéêÞ êáé êïéíùíéêÞ ðñüïäïò. Áîéïóçìåßùôåò åîåëßîåéò ïéêïíïìéêÞò, êïéíùíéêÞò êáé åîùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò. Óôá ôÝëç äåêáåôßáò 1920: 1) Âåëôßùóç ðáñáãùãéêÞ äéáäéêáóßáò. 2) ÊáôáóêåõÞ óçìáíôéêþí Ýñãùí õðïäïìÞò. 3) Óôáèåñïðïßçóç åèíéêïý íïìßóìáôïò. 4) ÁíÜðôõîç åìðïñéêÞò êéíÞóåùò êáé åíßó÷õóç åã÷þñéáò âéïìç÷áíßáò. 5) Áýîçóç êáëëéåñãÞóéìùí ãáéþí êáé åêôÝëåóç óçìáíôéêþí áðïîçñáíôéêþí Ýñãùí óôç âüñåéá ÅëëÜäá. 6) Áíôéìåôþðéóç ïîÝùí êïéíùíéêþí ðñïâëçìÜôùí áðü Ýëåõóç ðñïóöýãùí. ÅêðáéäåõôéêÞ ìåôáññýèìéóç 1929 (õðïõñãïß Ðáéäåßáò: Ê. Ãüíôéêáò, Ã. ÐáðáíäñÝïõ). ð Äéï÷Ýôåõóç ìáèçôþí ðñïò åðáããåëìáôéêÝò êáé ôå÷íéêÝò ó÷ïëÝò. ð ÊáôÜñãçóç Åëëçíéêþí Ó÷ïëåßùí. ð ÊáèéÝñùóç åîáåôïýò õðï÷ñåùôéêÞò åêðáéäåýóåùò. ð ÊáèéÝñùóç åéóáãùãéêþí åîåôÜóåùí ãéá ôá ðáíåðéóôÞìéá. ð ÅéóáãùãÞ äéäáóêáëßáò óôç äçìïôéêÞ êáé óôá ãõìíÜóéá. ð ÊáôÜñãçóç äéäáóêáëåßùí êáé ßäñõóç ðáéäáãùãéêþí áêáäçìéþí. ÁñíçôéêÜ: ÅðéâÜñõíóç åîùôåñéêïý äáíåéóìïý. ã. Ç äéåèíÞò èÝóç ôçò ÅëëÜäáò. ÅãêáôÜëåéøç ðïëéôéêÞò ÌåãÜëçò ÉäÝáò. Ìåôáîý 1928-1932 (áðü Åë. ÂåíéæÝëï) óõíÜðôïíôáé óçìáíôéêÝò äéìåñåßò óõìöùíßåò: 1) Ìå Éôáëßá (23 Óåðô. 1928). 2) Ìå Ãéïõãêïóëáâßá (27 Ìáñô. 1929). 3) Ìå Ôïõñêßá (10 Éïõí. êáé 30 Ïêô. 1930)· Åëëçíïôïõñêéêü Óýìöùíï Öéëßáò. ÁðïêáôÜóôáóç öéëéêþí ó÷Ýóåùí ìå Ì. Âñåôáíßá êáé Ãáëëßá. ÅëëçíéêÞ êõâÝñíçóç õðïóôçñßæåé ôï ó÷Ýäéï Áñ. ÌðñéÜí ãéá åõñùðáúêÞ åíïðïßçóç. ÅëëÜäá êáôïñèþíåé íá åíéó÷ýóåé ôï äéðëùìáôéêü êýñïò ôçò. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá 1. ÐñïåêëïãéêÞ ïìéëßá ôïõ ÅëåõèÝñéïõ ÂåíéæÝëïõ óôç Èåóóáëïíßêç, Éïýëéïò 1928 «ÁëëÜ ìåãáëåéôÝñáí áêüìç óçìáóßáí Ý÷ïõí áé áñ÷áß õðü ôáò ïðïßáò åðçããÝëèçí åéò ôïí åëëçíéêüí ëáüí, êáôÜ ôçí ðñï 18 åôþí Ýëåõóßí ìïõ åéò ôáò ÁèÞíáò, üôé èá áóêÞóù ðÜíôïôå ôçí åîïõóßáí. Áé áñ÷áß áýôáé åßíå: ¼ôé ãíþìùí ðÜóçò ðïëéôéêÞò ðñÜîåþò ìïõ èá åßíå ôï ãåíéêü óõìöÝñïí, ðïôÝ äå ôï óõìöÝñïí ôùí áôüìùí, ïõäÝ êáí ôï óõìöÝñïí ôïõ êüììáôïò. ¼ôé ðñþôéóôïí êáèÞêïí ðïëéôéêïý áíäñüò åßíå íá ëÝãç ôçí áëÞèåéáí êáé áí áýôç åßíå äõóÜñåóôïò. ¼ôé ç åöáñìïãÞ ôùí íüìùí åßíå Üêáìðôïò êáé åéò ðåñßðôùóéí, êáè' çí ðñüêåéôáé íá ðëçãïýí éó÷õñïß Þ ößëïé. ¼ôé åéò ôçí åîïõóßáí áðïâëÝðù ü÷é ùò åéò óêïðüí, áëëÜ ùò åéò ìÝóïí ðñïò ðñáãìáôïðïßçóéí õøçëïôÝñïõ óêïðïý, Ýôïéìïò ðÜíôïôå íá áðïññßøù áõôÞí, åÜí ç äéáôÞñçóßò ôçò ìÝëëåé íá åîáãïñáóèÞ äéá ôçò èõóßáò ôïõ êõâåñíçôéêïý ðñïãñÜììáôïò. [] Äéá ôçí åðéôõ÷ßáí ôçò íÝáò áõôÞò áíïñèþóåùò, æçôþ ôçí óõíäñïìÞí üëùí çìþí. Äéá ôçí åðéôõ÷ßáí áõôÞò, æçôþ éäéáßôáôá ôçí óõíäñïìÞí ôçò íÝáò ãåíåÜò. ¼ðùò êáôÜ ôçí ìåôÜ ôï 1910 ðåñßïäïí áóèåíåßáò äåí åõñÝèç áêüìç. Õðüó÷ïìáé ìüíïí åéò ôïí ëáüí, áí ìå åíéó÷ýóç áðïóôÝëëùí åéò ôçí íÝáí âïõëÞí éó÷õñÜí ðëåïøçößáí, äéá íá êáôáóôÞóç äõíáôÞí ôçí åöáñìïãÞí

"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 115

ôïõ ðñïãñÜììáôüò ìïõ, íá ôïí ïäçãÞóù ìå óôáèåñÜí ðÜíôïôå ÷åßñá åéò ôçí ïäüí, ç ïðïßá èá ôïí öÝñç ïëßãïí êáô´ ïëßãïí ðñïò ôï ôÝñìá, ôï ïðïßïí äéÝãñáøá ðñï ìéêñïý. Ç ôåôñáåôßá ôçò ðñïóå÷ïýò âïõëåõôéêÞò ðåñéüäïõ èá åßíå áñêåôÞ äéá íá öèÜóùìåí åéò ôï ôÝñìá ôïýôï êáé üôáí öèÜóùìåí åéò áõôü êáé óõãêñßíùìåí ôçí ôüôå ÅëëÜäá ðñïò ôçí ÅëëÜäá ôçí óçìåñéíÞí, èá ôçí åýñùìåí áãíþñéóôïí». Ó.É. ÓôåöÜíïõ (åðéì.), Åëåõèåñßïõ ÂåíéæÝëïõ: Tá êåßìåíá, ô. Ã´, ÁèÞíáé, 1981, óó. 469-470. 2. Ï ÅëåõèÝñéïò ÂåíéæÝëïò ðåñéãñÜöåé ôïõò óôü÷ïõò ôçò åîùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò ôïõ ôï 1928-1932 óå ïìéëßá ôïõ óôç óýóêåøç ôùí ðïëéôéêþí áñ÷çãþí, 26 Öåâñïõáñßïõ 1934 «È' áíáãíùñßóçôå, Êýñéïé, üôé äéá íá ßäùìåí ðïßá åßíáé ç äçìéïõñãçèåßóá êáôÜóôáóéò ìåôÜ ôçí õðïãñáöÞí ôïõ õðü óõæÞôçóéí Óõìöþíïõ, êáëüí åßíáé íá åîåôÜóùìåí ðïßá Þôï ç åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ, ç ïðïßá ìÝ÷ñé ôçò õðïãñáöÞò ôïõ Óõìöþíïõ ôïýôïõ çêïëïõèåßôï êáôüðéí óõíåííïÞóåùò ïëïêëÞñïõ ôïõ ðïëéôéêïý êüóìïõ ôçò ÷þñáò ìáò. Ç ðïëéôéêÞ áýôç óõíßóôáôï ðñþôïí åéò ôçí áðïêáôÜóôáóéí ó÷Ýóåùí ìå ôçí ÌåãÜëçí ÌåóïãåéáêÞí Äýíáìéí, ôçí ãåßôïíÜ ìáò Éôáëßáí, ó÷Ýóåùí üóïí åßíáé äõíáôüí åãêáñäßùí êáé áíáëüãùí ìå åêåßíáò, ôáò ïðïßáò Ý÷åé ç ÅëëÜò åðß Ýíá üëïí áéþíá ìå ôçí Ãáëëßáí êáé Áããëßáí. ÄåõôÝñá âÜóéò ôçò åîùôåñéêÞò ìáò ðïëéôéêÞò Þôï íá åêêáèáñßóùìåí ôáò äéáöïñÜò ìáò ïõ ìüíïí ìå ôçí Ãéïõãêïóëáâßáí åî áöïñìÞò ôçò ÓåñâéêÞò Æþíçò ôçò Èåóóáëïíßêçò, áëëÜ êáé ìå ôçí Ôïõñêßáí êáé ìåôÜ ôáýôçí ìå ôçí Âïõëãáñßáí êáé ôçí Áëâáíßáí, äéüôé óõìöÝñïí çìþí Þôï íá öèÜóùìåí áí Þôï äõíáôüí, êáé ìå áõôÜ ôá ÊñÜôç åéò ìßáí ðëÞñç åêêáèÜñéóéí ôïõ ðáñåëèüíôïò êáé ôçí ßäñõóéí óôåíþí ó÷Ýóåùí öéëßáò, ìïëïíüôé ç öéëßá ìáò ìå ôáò äýï ôåëåõôáßáò ãåéôïíéêÜò ÷þñáò Þñ÷åôï åéò äåõôÝñáí ìïßñáí. Ôñßôç âÜóéò Þôï ç åðéìåëÞò áðïöõãÞ ôçò åîáñôÞóåþò ìáò áðü ïéïíäÞðïôå åê ôùí óõíäõáóìþí ôùí ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí êáé äç åêåßíùí, áßôéíåò åæÞôïõí íá áóêïýí åðéññïÞí åéò ôá ÂáëêÜíéá åéò ôñüðïí þóôå, áí èá åß÷åí ç áíèñùðüôçò ôçí äõóôõ÷ßáí íá ßäç êáé ðÜëéí åêñçãíõüìåíïí Ýíáí ìåãÜëïí ðüëåìïí, íá ìç ðáñáóõñèþìåí êáé çìåßò åéò áõôüí õðï÷ñåùôéêþò ùò åê ôïõ óõíäÝóìïõ, ôïí ïðïßïí èá åß÷ïìåí ìå ôïí Ýíá ôùí äéáìá÷ïìÝíùí». Ê. Óâïëüðïõëïõ, Ôï âáëêáíéêüí óýìöùíïí êáé ç åëëçíéêÞ åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ 1928-1934, ÁèÞíá,Åóôßá, 1974, ó. 37. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ôá ðáñáèÝìáôá óôï ÂÌ êáëýðôïõí ôïí ðïëéôéêü åêóõã÷ñïíéóìü ôçò ÷þñáò, ôéò ðñïóðÜèåéåò åðßëõóçò êïéíùíéêþí ðñïâëçìÜôùí êáé êõñßùò ôïõ ðñïóöõãéêïý, ôçí åêðáéäåõôéêÞ ìåôáññýèìéóç ôïõ Åë. ÂåíéæÝëïõ êáé ôçí ßäñõóç ôïõ ÁñéóôïôÝëåéïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò êáé, ôÝëïò, ôçí Ýîïäï ôçò ÅëëÜäáò áðü ôç äéðëùìáôéêÞ áäõíáìßá óôçí ïðïßá åß÷å ðåñéÝëèåé ìåôÜ ôç ÌéêñáóôéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ ìå ôéò ðñùôïâïõëßåò ðïõ áíÝëáâå ï Åë. ÂåíéæÝëïò. Áðü ôá äýï ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá (ÂÊ), ôá ïðïßá áðïôåëïýí áðïóðÜóìáôá áðü ïìéëßåò ôïõ Åë. ÂåíéæÝëïõ, ôï ðñþôï áíáëýåé ôïõò óôü÷ïõò ôçò åóùôåñéêÞò êáé ôï äåýôåñï ôçò åîùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò ôïõ. 3. Ç äéåèíÞò ïéêïíïìéêÞ êñßóç êáé ïé óõíÝðåéÝò ôçò ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá êáôáíïÞóïõí ôá áßôéá ôçò ìåãÜëçò ïéêïíïìéêÞò êñßóçò êáé íá áîéïëïãÞóïõí ôéò ïéêïíïìéêÝò, êïéíùíéêÝò êáé ðïëéôéêÝò óõíÝðåéÝò ôçò óå ðáãêüóìéá êëßìáêá. 2) Íá êáôáíïÞóïõí ôç óçìáóßá ôçò ëåéôïõñãßáò ôçò ÊÔÅ. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå äýï õðïåíüôçôåò (á. Ç åêäÞëùóç êáé ïé óõíÝðåéåò ôçò êñßóçò 1929-1932, â. Ç êáôÜññåõóç ôçò ÊÔÅ).

#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 116

ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç åêäÞëùóç êáé ïé óõíÝðåéåò ôçò êñßóçò 1929-1932. ÌåãÜëç ïéêïíïìéêÞ êñßóç åôþí 1929-1931. Áöåôçñßá ç áéöíßäéá ñáãäáßá ðôþóç ôéìþí óôï ÷ñçìáôéóôÞñéï ÍÝáò Õüñêçò. ¢ìåóåò åðéðôþóåéò: 1) Äéáäï÷éêÝò ôñáðåæéêÝò ðôù÷åýóåéò óôéò ÇÐÁ (êáé óôçí Åõñþðç). 2) Áðüóõñóç áìåñéêáíéêþí êåöáëáßùí áðü Åõñþðç (éäéáßôåñá áðü Ãåñìáíßá). 3) Ìåßùóç âéïìç÷áíéêÞò ðáñáãùãÞò êáé åìðïñéêþí óõíáëëáãþí óå ðáãêüóìéá êëßìáêá. 4) ÁðïäéïñãÜíùóç äéåèíïýò íïìéóìáôéêïý óõóôÞìáôïò (õðïôßìçóç êáé áããëéêÞò ëßñáò, 1931). ÄñáìáôéêÝò êïéíùíéêÝò óõíÝðåéåò: 1932, ðÜíù áðü 30 åêáô. Üíåñãïé - 5 åê. óôç Ãåñìáíßá! ÐëÞãìá óôç öéëåëåýèåñç ïéêïíïìßá êáé, êáô åðÝêôáóç, óôçí äéáöáéíüìåíç åõçìåñßá. ÊïéíïâïõëåõôéêÞ äçìïêñáôßá äÝ÷åôáé áõóôçñÞ êñéôéêÞ å÷èñþí ôçò. ÅÓÓÄ êáé öáóéóôéêÞ Éôáëßá (óôï åîùôåñéêü), êáé ïðáäïß ôïõò óôï åóùôåñéêü äçìïêñáôéêþí ÷ùñþí Åõñþðçò, åíèáññýíïíôáé êáé åíéó÷ýïíôáé. ×áñáêôçñéóôéêÞ ðåñßðôùóç Ãåñìáíßáò. Åèíéêï-óïóéáëéóôéêü êüììá Áäüëöïõ ×ßôëåñ: (áðü 2,6 % ôï 1928, öèÜíåé ôï 44% óôéò åêëïãÝò Ìáñôßïõ 1933). ð ÊáôÜëçøç åîïõóßáò ìå ü÷é ìüíï äçìïêñáôéêÝò ìåèüäïõò áëëÜ êáé Üóêçóç âßáò. ð ×ßôëåñ êáãêåëëÜñéïò. ÊáôÜñãçóç, êáé ìå äçìïøÞöéóìá, 1934, äçìïêñáôßáò. ð Áõôïáíáãüñåõóç ×ßôëåñ óå Ðñüåäñï ôïõ ÑÜé÷ - åíüò åíéáßïõ ãåñìáíéêïý êñÜôïõò. ð ÓõãêÝíôñùóç åîïõóéþí êáé êáôÜðíéîç êÜèå åóùôåñéêÞò éäåïëïãéêÞò äéáöïñïðïßçóçò. â. Ç êáôÜññåõóç ôçò Êïéíùíßáò ôùí Åèíþí (ÊÔÅ). Ãåñìáíßá: ÁðïôåëåóìáôéêÞ ðñïðáãÜíäá õðÝñ íÝïõ êáèåóôþôïò (Ãêáßìðåëò). ÁðïôåëåóìáôéêÞ áíôéìåôþðéóç ðñïâëçìÜôùí ïéêïíïìßáò êáé äñáóôéêÞ ìåßùóç áíåñãßáò. Âßáéç êáôáóôïëÞ êÜèå áíôßäñáóçò (áñ÷çãüò ÃêåóôÜðï êáé Åò-Åò ï ×ßìëåñ). ÏëïêëçñùôéêÞ åðéêñÜôçóç Íáæéóìïý óôç Ãåñìáíßá. Êßíäõíïò ãéá üëç ôçí Åõñþðç. Ïé Ãåñìáíïß, ùò êáèáñüáéìïé ¢ñåéïé êáôÜ ×ßôëåñ (Ï Áãþí ìïõ), ïöåßëïõí: ð Íá óõíåíþóïõí üëïõò ôïõò ðëçèõóìïýò ðïõ ïìéëïýí ôç ãåñìáíéêÞ ãëþóóá. ð Íá åðåêôåßíïõí ôçí êõñéáñ÷ßá ôïõò ðñïò ÁíáôïëÜò ãéá åîáóöÜëéóç æùôéêïý ÷þñïõ. Õðü ðßåóç ãåãïíüôùí áõôþí ç ÊÔÅ åîáóèåíåß êáé êáôáññÝåé. Óýóôçìá óõëëïãéêÞò áóöÜëåéáò áðïäåéêíýåôáé áíßó÷õñï. 1931. ÊÔÅ áäõíáôåß íá áðïôñÝøåé êáôÜëçøç Ìáíôæïõñßáò áðü Éáðùíßá. Ìáôáßùóç ó÷åäßùí ãéá ãåíéêü áöïðëéóìü, óõíôåëåß óôçí ðáñáðÝñá õðïâÜèìéóÞ ôçò. ÐñïêëçôéêÞ åéóâïëÞ öáóéóôéêÞò Éôáëßáò êáôÜ áíßó÷õñçò Áéèéïðßáò äåí åðéóýñåé êõñþóåéò. Éáðùíßá êáé íáæéóôéêÞ Ãåñìáíßá áðï÷ùñïýí áðü ÊÔÅ. Ç ðïñåßá ðñïò ôïí ðüëåìï. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá 1. Ç åîáãùãÞ ôçò ïéêïíïìéêÞò êñßóçò óôçí Åõñþðç «Ç áëëçëåîÜñôçóç åõñùðáúêÞò êáé âïñåéïáìåñéêáíéêÞò ïéêïíïìßáò äåí áñãåß íá åìðëÝîåé óôçí êñßóç êáé ôçí Åõñþðç. Ðñïôïý êáëÜ êáëÜ óõíÝëèåé áðü ôïí ðüëåìï ç Åõñþðç äïêéìÜæåôáé áðü äõó÷Ýñåéåò óôç ãåùñãéêÞ ðáñáãùãÞ êáé ìáæéêÝò êåñäïóêïðéêÝò åðåíäýóåéò óôïõò ðñùôïðïñéáêïýò ôïìåßò ôçò äåýôåñçò âéïìç÷áíéêÞò åðáíÜóôáóçò. Ï ðåñéïñéóìüò ôïõ äéåèíïýò åìðïñßïõ (ðïõ Ý÷áóå ôá äýï ôñßôá ôçò áîßáò ôïõ ìåôáîý 1929 êáé 1932) åðéäñÜ éäéáßôåñá óå üóåò ÷þñåò ôçò Åõñþðçò óôÞñéæáí ôçí ïéêïíïìßá ôïõò óôéò åîùôåñéêÝò óõíáëëáãÝò ôÝôïéåò Þôáí âáóé-

$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 117

êÜ ôï ÇíùìÝíï Âáóßëåéï êáé ç Ãåñìáíßá. ÐÜíù áð üëá, ç ìåôÜäïóç ôçò êñßóçò åðéóðåýäåôáé áðü ôç óôåíüôçôá ôùí äéåèíþí ðéóôþóåùí, ðïõ ìåéþíïíôáé óôï ìéóü óôá äõï ÷ñüíéá ðïõ äéáäÝ÷ïíôáé ôï êñá÷, êáé ôç ìáæéêÞ áðüóõñóç ôùí áìåñéêáíéêþí êåöáëáßùí áðü ôçí åõñùðáúêÞ áãïñÜ Áí êáé óå äéáöïñåôéêü âáèìü, ç êñßóç èá ðëÞîåé êïéíùíéêÜ êÜèå ïìÜäá êáé êÜèå ÷þñá ôçò Åõñþðçò. Ïé áãñüôåò õðïöÝñïõí ðåñéóóüôåñï óôéò óéôïðáñáãùãéêÝò ÷þñåò ôçò ÁíáôïëéêÞò Åõñþðçò, üðïõ ç ðôþóç ôùí ðùëÞóåùí êáé ç ìåßùóç ôùí êáëëéåñãåéþí ÷åéñïôåñåýïõí ôç èÝóç ôùí áãñåñãáôþí êáé åðéóðåýäïõí ôçí ðôþ÷åõóç ôùí ìåãÜëùí ãáéïêôçìüíùí. Ïé ìéóèùôïß óôïí ôïìÝá ôïõ åìðïñßïõ êáé ôçò âéïìç÷áíßáò ðëÞôôïíôáé áðü ôçí êÜìøç ôùí ìéóèþí, ôïí ðåñéïñéóìü ôùí ùñþí åñãáóßáò êáé éäßùò áðü ôçí áíåñãßá. Óôéò ÷þñåò ìå ìåãÜëï áñéèìü îÝíùí ìåôáíáóôþí, üðùò ç Ãáëëßá (3 åêáôïììýñéá Þ 7% ôïõ ðëçèõóìïý óôá 1931), ç ïñãÞ ôùí åñãáôþí äéï÷åôåýåôáé óõ÷íÜ ó áõôïýò ôïõò åóùôåñéêïýò å÷èñïýò ðïõ åß÷áí Ýñèåé, åßôå åßíáé Éôáëïß åßôå Ðïëùíïß åßôå Éóðáíïß, íá ðÜñïõí ôç äïõëåéÜ ôùí íôüðéùí êáé íá ìåôáäþóïõí áíáôñåðôéêÝò éäÝåò. ÔÝëïò, ïé ìåóáßåò ôÜîåéò ðëÞôôïíôáé áðü ôéò õðïôéìÞóåéò (åéóïäçìáôßåò), ôéò ðôù÷åýóåéò êáé ôï ìáñáóìü ôïõ ëéáíéêïý åìðïñßïõ (÷åéñïôÝ÷íåò êáé ìáãáæÜôïñåò, Ýñìáéá ôïõ áíôáãùíéóìïý ôùí ìåãÜëùí åðé÷åéñÞóåùí), Þ áêüìç ôá áíôéðëçèùñéóôéêÜ ìÝôñá (äçìüóéïé õðÜëëçëïé) ðïõ ðáßñíïõí ïñéóìÝíåò êõâåñíÞóåéò ãéá íá áíá÷áéôßóïõí ôçí êñßóç. ÐÜìðïëëïé åßíáé óôéò êïéíùíéêÝò áõôÝò êáôçãïñßåò üóïé ñß÷íïõí ôï öôáßîéìï ãéá ôçí êñßóç êáé ôçí áðïôõ÷ßá ôùí äéáöüñùí èåñáðåéþí ôçò óôçí áäõíáìßá ôïõ öéëåëåýèåñïõ äçìïêñáôéêïý êáèåóôþôïò». S. Berstein - P.Milza, Éóôïñßá ôçò Åõñþðçò ô. 3, ÄéÜóðáóç êáé Áíïéêïäüìçóç ôçò Åõñþðçò, 1919 Ýùò óÞìåñá, ÁèÞíá, åêä. ÁëåîÜíäñåéá, 1997, óó. 68-69. 2. Ç ïéêïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ íáæéóìïý «¸íá óôáèåñü ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò ãåñìáíéêÞò ïéêïíïìéêÞò ðïëéôéêÞò áõôÞ ôçí åðï÷Þ åßíáé ç åðÝìâáóç ôïõ êñÜôïõò. ÂÝâáéá ôï êáðéôáëéóôéêü óýóôçìá äåí èßãåôáé óôéò âÜóåéò ôïõ, áöïý üëá ôá ìÝóá ðáñáãùãÞò ðáñáìÝíïõí óôá ÷Ýñéá éäéùôþí. ÁëëÜ áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ ôï êñÜôïò åßíáé ðáíôá÷ïý ðáñüí ãéá íá èÝôåé êáíïíéóìïýò óôçí ïéêïíïìßá êáé íá åðéâÜëëåé ôéò ñõèìßóåéò ôïõ óýìöùíá ìå ôïõò óôü÷ïõò ðïõ ôï ßäéï èÝôåé Ôï êñÜôïò åëÝã÷åé åðßóçò ôç æùÞ ôùí åñãáôþí. ÊÜèå åñãÜôçò åßíáé õðï÷ñåùìÝíïò íá êáôÝ÷åé Ýíá âéâëéÜñéï åñãáóßáò, üðïõ óçìåéþíïíôáé ïé äéáäï÷éêÝò áðáó÷ïëÞóåéò ôïõ. ¢ëëùóôå äåí Ý÷åé äéêáßùìá íá áëëÜæåé ôïí åñãïäüôç ôïõ ÷ùñßò ôçí Üäåéá ôùí áñ÷þí. Óõ÷íÜ ìÜëéóôá, êõñßùò óôçí ðïëåìéêÞ âéïìç÷áíßá, õðï÷ñåþíåôáé íá åñãÜæåôáé áêüìá êáé ôéò ÊõñéáêÝò, êáé íá êÜíåé åðßóçò õðåñùñßåò ÷ùñßò óõìðëçñùìáôéêÞ áìïéâÞ. Ç áðåñãßá åßíáé âÝâáéá áðáãïñåõìÝíç áðü ôï 1933 ÁíáìöéóâÞôçôá ç ðïëéôéêÞ ôçò ðëÞñïõò áðáó÷üëçóçò ðïõ õëïðïéåß ï åèíéêïóïóéáëéóìüò åõíïåß ôçí åñãáôéêÞ ôÜîç. ¼ìùò ïé ìéóèïß ôçí åðï÷Þ áõôÞ óõìðéÝæïíôáé Èá ðñÝðåé åðßóçò íá óçìåéùèåß üôé ïé óõíäñïìÝò ðïõ åðéâÜëëïíôáé ãéá ïñéóìÝíåò õðçñåóßåò Þ ïñãáíþóåéò êáé ïé Ýêôáêôåò ïéêïíïìéêÝò óõíåéóöïñÝò ðïõ åðéâÜëëåé ôï êñÜôïò óôïõò ðïëßôåò, ñïêáíßæïõí ôéò áìïéâÝò ôùí åñãáôþí. ÓõìðåñáóìáôéêÜ èá ìðïñïýóå íá ëå÷èåß üôé ç ôÜîç (Þ áêñéâÝóôåñá ç êáôçãïñßá) ç ðéï åõíïçìÝíç áðü ôçí ïéêïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ åèíéêïóïóéáëéóìïý åßíáé ïé ìåãÜëïé âéïìÞ÷áíïé êáé éäéáßôåñá ïé ðïëåìéêïß âéïìÞ÷áíïé. ´Çôáí áêñéâþò áõôïß ðïõ åðùöåëïýíôï áðü ôéò ìåãÜëåò êñáôéêÝò ðáñáããåëßåò êáé ôéò óïâáñÝò öïñïëïãéêÝò åëáöñýíóåéò. Áò áíáöåñèåß óáí ðáñÜäåéãìá ç ðåñßðôùóç ôçò ïéêïãÝíåéáò Krupp, ðÜìðëïõôùí éäéïêôçôþí ðïëåìéêþí åñãïóôáóßùí. ¢ëëùóôå, üëåò ïé âéïìç÷áíßåò ðïõ åß÷áí ó÷Ýóç ìå ôïí ðüëåìï, Ýóôù êé áí äåí êáôáóêåýáæáí üðëá åõíïïýíôáé, üðùò ç Siemens êáé ç AEG (çëåêôñéêÝò âéïìç÷áíßåò), ç I.G.Farben (÷çìéêÞ âéïìç÷áíßá), ç Vereinigte Stahlwerke (÷áëõâïõñãßá). Áò óçìåéùèåß üôé áõôÝò ïé âéïìç÷áíßåò áðïôåëïýóáí cartels. Êáé ôá cartels åõíïïýíôáí áðü ôïí åèíéêïóïóéáëéóìü, üðùò ãåíéêÜ üëåò ïé ìåãÜëåò âéïìç÷áíßåò, åîáéôßáò ôçò ðéï ìåãÜëçò áðïôåëåóìáôéêüôçôÜò ôïõò. Ãé áõôü äéáðéóôþíåé êáíåßò áõôÞ ôçí åðï÷Þ ìéá ðáñáêìÞ ôùí ìéêñþí âéïìç÷áíéþí, êáé ðïëý ðåñéóóüôåñï ôùí åðé÷åéñÞóåùí âéïôå÷íéêïý ÷áñáêôÞñá, ðñïò üöåëïò ôùí âéïìç÷áíéþí ìåãÜëçò êëßìáêáò êáé ôçò âéïìç÷áíéêÞò

%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 118

óõãêÝíôñùóçò. ¸ôóé, ðåñéóóüôåñï áðü 10.000 åðé÷åéñÞóåéò åîáöáíßæïíôáé ìåôáîý 1933 êáé 1939, ôç óôéãìÞ ðïõ áíáðôýóóïíôáé ìå ôá÷ýôáôï ñõèìü ïé ìåãÜëåò åðé÷åéñÞóåéò». É. ÄçìÜêçò, Ç Ãåñìáíßá áðü ôçí åíïðïßçóÞ ôçò ìÝ÷ñé ôç íÝá äéáéñåóÞ ôçò (1817-1945). ÐáíåðéóôçìéáêÝò óçìåéþóåéò, Ðáí/ìéï Áèçíþí - ÔìÞìá Éóôïñßáò êáé Áñ÷áéïëïãßáò, óó. 119-122. 3. ÄéáãñáììáôéêÞ ðáñïõóßáóç ôïõ ìåóïðïëåìéêïý öáéíïìÝíïõ ôïõ ïëïêëçñùôéóìïý óôéò ðåñéðôþóåéò ôçò Éôáëßáò êáé ôçò Ãåñìáíßáò Éôáëéêüò öáóéóìüò ôïõ Ìïõóïëßíé

ËáúêÞ áíáôáñá÷Þ ëüãù ôçò ïéêïíïìéêÞò êñßóçò. ÅèíéêÞ áðïãïÞôåõóç áðü ôçí Üñíçóç ôùí íéêçôþí åôáßñùí ôçò Entente íá éêáíïðïéÞóïõí üëåò ôéò åäáöéêÝò áðáéôÞóåéò ôçò Éôáëßáò. Åðéèõìßá ôçò åýðïñçò áóôéêÞò ôÜîçò (éôáëéêüò âïññÜò) ãéá ôåñìáôéóìü ôçò êïéíùíéêÞò áíáóôÜôùóçò ðïõ åß÷å áñíçôéêÝò óõíÝðåéåò óôï ïéêïíïìéêü ôçò åðßðåäï. ÄñÜóç ôçò ðáñáóôñáôéùôéêÞò ïìÜäáò ôùí "ìåëáíï÷éôþíùí" ìå ôçí áíï÷Þ ôïõ åðßóçìïõ êñÜôïõò. Âßáéç êáôÜëçøç ôçò åîïõóßáò áðü ôïõò ìåëáíï÷ßôùíåò ôïõ Ìðåíßôï Ìïõóïëßíé ìå ôçí ðåñßöçìç ðïñåßá ðñïò ôç Ñþìç (Ïêôþâñéïò ôïõ 1922). Åîüíôùóç ðïëéôéêþí áíôéðÜëùí (Äïëïöïíßá ôïõ óïóéáëéóôÞ Ìáôåüôé, 1923). Åãêáèßäñõóç ìïíïêïììáôéêïý öáóéóôéêïý êñÜôïõò áðü ôï 1926 ê.å.

Ãåñìáíéêüò íáæéóìüò ôïõ ×ßôëåñ

ÄéÜ÷õôï áßóèçìá åèíéêÞò ôáðåßíùóçò áðü ôçí Þôôá êáé ôçí ïéêïíïìéêÞ åîüíôùóç óôçí ïðïßá õðÝâáëáí ôç Ãåñìáíßá ïé íéêçôÝò ôïõ Á´ Ðáãêïóìßïõ ðïëÝìïõ. Åðáíáóôáôéêü êëßìá êáé ðïëéôéêÝò áêñüôçôåò (1919-1921). ºäñõóç áðü ôïí ×ßôëåñ ôïõ Åèíéêïóïóéáëéóôéêïý êüììáôïò ôùí Ãåñìáíþí Åñãáôþí (1919). Áíåðéôõ÷Þò áðüðåéñá ðñáîéêïðçìáôéêÞò êáôÜëçøçò ôçò åîïõóßáò ôï 1923. Ìåèüäåõóç åíßó÷õóçò ôçò åêëïãéêÞò äýíáìçò ìå åèíéêéóôéêÞ ðñïðáãÜíäá êáé ôñïìïêñáôßá áðü ðáñáóôñáôéùôéêÝò ïìÜäåò . ÌåôÜ ôçí ðñüóêáéñç åêëïãéêÞ Üíïäï ôïõ åèíéêïóïóéáëéóôéêïý êüììáôïò ìåôáîý 19291931, åîáéôßáò ôçò ïéêïíïìéêÞò êñßóçò, êáôáêüñõöç ðôþóç ôçò äçìïôéêüôçôáò ôïõ çãÝôç ôïõ áðü ôï 1932 ê.å. Åêâßáóç ôçò ðáñá÷þñçóçò ôçò åîïõóßáò, áðü ôïí Ðñüåäñï ôçò Äçìïêñáôßáò ôçò ÂáúìÜñçò, ÓôñáôÜñ÷ç ×ßíôåìðïõñãê (ÉáíïõÜñéïò 1933).

ÏñãáíùôéêÝò ÂÜóåéò ÊáôÜëõóç ôùí äçìïêñáôéêþí èåóìþí Äßùîç ôùí êïììïõíéóôþí. ÓõíôÞñçóç ùò öïñÝá ôñïìïêñáôßáò ôïõ óþìáôïò ôùí ìåëáíï÷éôþíùí. Aðáßôçóç õðáêïÞò êáé ðßóôçò óôïí åìðíåõóìÝíï çãÝôç (Duce). Åðéèåôéêüôçôá êáé âßáéç åäáöéêÞ åðÝêôáóç ôïõ êñÜôïõò. Ìáæïðïßçóç ôïõ áôüìïõ êáé õðáãùãÞ ôïõ óôï ÊñÜôïò êáé ôï Êüììá. Áíáâßùóç ôïõ ïñÜìáôïò ôçò ÑùìáúêÞò Áõôïêñáôïñßáò. Ç Ìåóüãåéïò éôáëéêÞ èÜëáóóá (mare nostrum).

&

Åîáðüëõóç äéþîåùí êáôÜ ôùí äçìïêñáôéêþí ðïëéôþí, ôùí ðñïïäåõôéêþí äéáíïïõìÝíùí êáé üëùí ôùí áíôéöñïíïýíôùí. ÓõíôñéâÞ ôçò áôïìéêÞò ðñïóùðéêüôçôáò. TõöëÞ ðñïóÞëùóç óôïí Áñ÷çãü (Fuhrer). Ðßóôç óôç öõëåôéêÞ êáèáñüôçôá êáé óõóôçìáôéêÞ åîüíôùóç ôùí ìç ãåñìáíéêþí ìåéïíïôÞôùí (Åâñáßùí, ÔóéããÜíùí êôë.). ÄõíáìéêÞ ëýóç ôùí åäáöéêþí äéáöïñþí ôçò Ãåñìáíßáò ìå ôïõò ãåßôïíÝò ôçò âÜóåé ôçò èåùñßáò ðåñß "æùôéêïý ÷þñïõ" (Lebensraum). Ôñïìïêñáôßá óôï åóùôåñéêü ìå ôç äñÜóç ôùí óôñáôéùôéêþí ôáãìÜôùí Åöüäïõ (S.A) êáé ÌïíÜäùí Ðñïóôáóßáò (S.S).

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 119

4. O ÷áñáêôÞñáò ôïõ íáæéóìïý õðü ôï ðñßóìá ôçò ÐïëéôéêÞò Åðéêïéíùíßáò (É) «..Ôï ñáäéüöùíï åßíáé Ýíá "èåñìü" åðéêïéíùíéáêü ìÝóï ðïõ ðåñéïñßæåé ôçí êñéôéêÞ áîéïëüãçóç êáé åíéó÷ýåé ôçí õðïâëçôéêÞ óõììåôï÷Þ. Ï áêñïáôÞò äåí âëÝðåé áëëÜ õðïâÜëëåôáé ìå áêñßâåéá óå ü,ôé áêïýåé. Ï ×ßôëåñ èåñìü ìÞíõìá, ìå áíÜëïãç öùíçôéêÞ õðïâëçôéêüôçôá áíôéóôïé÷ïýóå áðüëõôá óôï èåñìü åðéêïéíùíéáêü ÷áñáêôÞñá ôïõ ñáäéïöþíïõ. Áíôßèåôá, ç ôçëåüñáóç åßíáé ôå÷íéêÜ Ýíá "øõ÷ñü" åðéêïéíùíéaêü ìÝóï ðïõ åðéôñÝðåé êáé åíèáññýíåé ôç óõìðëçñùìáôéêÞ óõììåôï÷Þ ôïõ èåáôÞ êáé ôçí êñéôéêÞ åêôßìçóç. Áí ç ôçëåüñáóç õðÞñ÷å ôçí åðï÷Þ ôïõ ×ßôëåñ, åßíáé ðïëý ðéèáíü üôé èá ôïí åß÷å ãåëïéïðïéÞóåé ãéáôß Ýíá øõ÷ñü åðéêïéíùíéáêü ìÝóï äåí áíÝ÷åôáé åýêïëá Ýíá èåñìü ìÞíõìá». (ÉÉ) «Óôç íáæéóôéêÞ Ãåñìáíßá åöáñìïæüôáí ìå óçìáíôéêÞ åðéôõ÷ßá ç ôå÷íéêÞ "ôçò áôïìéêÞò êïéíùíßáò". Ç áôïìéêÞ êïéíùíßá, ç ðåñßöçìç "Gleichschaltung", âáóßæåôáé óôç äçìéïõñãßá ìéáò êáôáêüñõöçò, áðïêëåéóôéêÞò êáé åõèåßáò åðéêïéíùíéáêÞò ó÷Ýóåùò ìåôáîý ôïõ Fuhrer êáé ôïõ êÜèå Ãåñìáíïý. Ç ó÷Ýóç áõôÞ áðïêëåßåé ôçí ïñéæüíôéá åðéêïéíùíéáêÞ äïìÞ ìåôáîý áôüìùí êáé ïìÜäùí ðïõ èá ìðïñïýóáí íá áíôáëëÜîïõí áðüøåéò ãéá ôï ðñüóùðï ôïõ Fuhrer». Á-É.Ä ÌåôáîÜò, ÐïëéôéêÞ Åðéêïéíùíßá, ÁèÞíá, ÓÜêêïõëáò, 1976, óó. 65 êáé 93. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ôá ðáñáèÝìáôá óôï ÂÌ áíáöÝñïíôáé óôá ïéêïíïìéêÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ ðñïêÜëåóå ç êáôÜññåõóç ôïõ ×ñçìáôéóôçñßïõ ôçò ÍÝáò Õüñêçò ôï 1929 . Óôï ÂÊ ï óõãêñéôéêüò ðßíáêáò ãéá ôçí Üíïäï ôïõ öáóéóìïý êáé ôïõ íáæéóìïý óôçí Åõñþðç ôïõ ÌåóïðïëÝìïõ êáé ôá ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá ðïõ áíáöÝñïíôáé óôçí åðéêïéíùíéáêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ íáæéóìïý ìðïñïýí íá äþóïõí ðåñéóóüôåñåò ðñïåêôÜóåéò óôç äéäáêôéêÞ åðåîåñãáóßá ôçò åíüôçôáò. Åéäéêüôåñá, ôï ðñþôï á) åîçãåß êáé ôáõôü÷ñïíá áðïìõèïðïéåß ôç ìåãéóôïðïßçóç ôçò áðÞ÷çóçò ôùí ëüãùí ôïõ ×ßôëåñ óôéò ìÜæåò ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ ñáäéïöþíïõ, ùò íÝïõ ôå÷íéêïý ìÝóïõ ôçò åðï÷Þò, â) õðïíïåß ôç èåáôñéêüôçôá ùò ìÝèïäï åðéêïéíùíßáò ìå ôï ðëÞèïò, ôçí ïðïßá ÷ñçóéìïðïéïýóáí ×ßôëåñ êáé Ìïõóïëßíé. Ôï äåýôåñï óõìâÜëëåé óôçí êáôáíüçóç ôïõ áðþôåñïõ óêïðïý ðïõ åðéäßùêå ï ×ßôëåñ ìå ôçí êáôÜëõóç ôçò ðïëéôéêÞò åëåõèåñßáò, ôçí êáôÜñãçóç ôùí óõíäéêÜôùí êáé ôùí áíôéðñïóùðåõôéêþí êïéíùíéêþí åíþóåùí (ïñéæüíôéåò ó÷Ýóåéò äçìïêñáôéêþí êïéíùíéþí). Ãéá ôçí êáôÜññåõóç, ôÝëïò, ôçò ÊÔÅ ÷ñÞóéìï åßíáé íá ó÷ïëéáóôåß ç ó÷åôéêÞ ãåëïéïãñáößá óôï ÂÌ, ìå ôïí ôßôëï Ôï ÷áëÜêé ôçò åéóüäïõ ðïõ äçìïóéåýèçêå óôïí ôýðï ìå áöïñìÞ ôçí åéóâïëÞ ôçò Éáðùíßáò óôç Ìáíôæïõñßá. 4. Ç ÅëëÜäá óôçí êñßóéìç äåêáåôßá 1930-1940 ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá ãíùñßóïõí ôéò ðïëéôéêÝò åîåëßîåéò óôçí ÅëëÜäá êáé ôá êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá ìåôÜ ôçí áíáêÞñõîç ôçò Äçìïêñáôßáò (1924). 2) Íá ãíùñßóïõí ôçí ðïñåßá ôçò ðïëéôéêÞò æùÞò óôçí ÅëëÜäá êáôÜ ôçí ðåñßïäï 1928-1936 êáé íá êáôáíïÞóïõí ôéò óõíÝðåéåò ðïõ åß÷å ãéá ôçí ÅëëÜäá ç åãêáèßäñõóç äéêôáôïñéêþí êáèåóôþôùí óôçí Åõñþðç. 3) Íá åêôéìÞóïõí ôïí ñüëï ôçò ÅëëÜäáò ùò ðáñÜãïíôá óôáèåñüôçôáò óôçí ðåñéï÷Þ ôçò ÂáëêáíéêÞò. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôñåéò õðïåíüôçôåò (á. Ç ðïëéôéêÞ áóôÜèåéá êáé ç åãêáèßäñõóç ôçò äéêôáôïñßáò, â. Ï áíôßêôõðïò ôçò äéåèíïýò êñßóçò óôçí êïéíùíßá êáé ôçí ïéêïíïìßá, ã. Ç èÝóç ôçò ÷þñáò óôï äéåèíÝò ðëáßóéï ôçò åðï÷Þò).

'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 120

ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç ðïëéôéêÞ áóôÜèåéá êáé ç åãêáèßäñõóç ôçò äéêôáôïñßáò. Ç äéåèíÞò êñßóç åðçñÝáóå ôéò åîåëßîåéò êáé óôçí ÅëëÜäá. Ç ðñïóðÜèåéá ÂåíéæÝëïõ íá êÜìåé ôçí ÷þñá "áãíþñéóôïí" óêüíôáøå óôï ðáãêüóìéï "êñÜ÷". ÅêëïãÝò 25 Óåðô. 1932. Íßêç Ëáúêïý êüììáôïò, ÷ùñßò áðüëõôç ðëåéïøçößá. ÊõâÝñíçóç óõíåñãáóßáò ìå ìéêñüôåñá êüììáôá (Êïíäýëç, ÌåôáîÜ, ×áôæçêõñéÜêïõ) - ìüíï äýï ìçíþí. 16 Éáí. 1933. ÊõâÝñíçóç Åë. ÂåíéæÝëïõ. ÅêëïãÝò 5 Ìáñ.1933. ÅðéêñÜôçóç áíôéðÜëùí ÂåíéæÝëïõ (ÔóáëäÜñç, Êïíäýëç, ÌåôáîÜ, ×áôæçêõñéÜêïõ). 6 Ìáñ. 1933. Óôñáôéùôéêü êßíçìá Í. ÐëáóôÞñá áðïôõã÷Üíåé. 6 Éïõí. 1933. Áðüðåéñá äïëïöïíßáò Åë. ÂåíéæÝëïõ. Öåâ. 1934. ÕðïãñáöÞ ôåôñáìåñïýò Âáëêáíéêïý Óõìöþíïõ (ÅëëÜäá, Ñïõìáíßá, Ãéïõãêïóëáâßá êáé Ôïõñêßá). Êëßìá ðïëéôéêÞò ðüëùóçò. 1 Ìáñ. 1935. Öéëïâåíéæåëéêü êßíçìá ìå åðßêëçóç êéíäýíïõ ôçò äçìïêñáôßáò: ð ÊáôáóôÝëëåôáé áðü áíôéðñüåäñï ÊõâåñíÞóåùò êáé õðïõñãü Óôñáôéùôéêþí Ã. Êïíäýëç. ð Åðéóðåýäåé êáôÜñãçóç áâáóßëåõôçò äçìïêñáôßáò. 9 Éïõí. 1935. ÅêëïãÝò ìå áðï÷Þ áíôéðïëéôåýóåùò êáé êáôáããåëßåò ãéá íïèåßá. ð Íßêç ÔóáëäÜñç (254 Ýäñåò). Êïíäýëçò 33, ÌåôáîÜò 7, ÁíåîÜñôçôïé 6. 10 Ïêô. 1935. Áñ÷çãïß Åðéôåëåßùí (Óôñáôïý Áë. ÐáðÜãïò, Íáõôéêïý Ä. Ïéêïíüìïõ êáé Áåñïðïñßáò Ã. ÑÝððáò), ìå Ýãêñéóç Ã. Êïíäýëç, ùò åêðñüóùðïé Åíüðëùí ÄõíÜìåùí, áîéþíïõí áðü Ð. ÔóáëäÜñç ðáñáßôçóç êõâåñíÞóåùò, ãéá áèÝôçóç õðïó÷Ýóåùò åðáíáöïñÜò âáóéëéÜ. Ðáñáßôçóç êõâåñíÞóåùò Ð. ÔóáëäÜñç. Ó÷çìáôéóìüò êõâåñíÞóåùò Ã. Êïíäýëç. ÅðáíáöïñÜ âáóéëåõïìÝíçò äçìïêñáôßáò êáé ÓõíôÜãìáôïò 1911. 26 Éáí. 1936. ÅêëïãÝò ìå áðëÞ áíáëïãéêÞ. Öéëåëåýèåñïé (Óïöïýëçò) 37,26% (126 Ýäñåò). Óýíïëï âåíéæåëïãåíþí êïììÜôùí 45,19% (142 Ýäñåò), Ëáúêü Êüììá (ÔóáëäÜñçò) 22,10% (72 Ýäñåò), ÃåíéêÞ ËáúêÞ ÑéæïóðáóôéêÞ ¸íùóéò (Êïíäýëçò) 19,89 % (60 Ýäñåò), Åëåõèåñüöñïíåò (ÌåôáîÜò) 3,94 (7 Ýäñåò). Óýíïëï áíôéâåíéæåëéêþí êïììÜôùí 47,60 % (143 Ýäñåò). Ðáëëáúêü ÌÝôùðï (ÊÊÅ) 5, 76 % (15 Ýäñåò). Ç áäõíáìßá ôùí ìåãÜëùí êïììÜôùí íá óõíåñãáóôïýí ïäÞãçóå óå ðïëéôéêÞ êñßóç. 4 Áõã. 1936. Ï É. ÌåôáîÜò êçñýóóåé äéêôáôïñßá ìå óôÞñéîç áðü âáóéëéÜ. Ç åðéêñÜôçóç áõôáñ÷éêþí êáèåóôþôùí óôçí Åõñþðç êáé áðþëåéá óçìáíôéêüôåñùí ðïëéôéêþí çãåôþí (ÂåíéæÝëïõ, ÔóáëäÜñç, Êïíäýëç, Ðáðáíáóôáóßïõ êáé Ìé÷áëáêüðïõëïõ) åõíïåß ôïí ÌåôáîÜ. â. Ï áíôßêôõðïò ôçò äéåèíïýò êñßóçò óôçí êïéíùíßá êáé ôçí ïéêïíïìßá. Åðéðôþóåéò äéåèíïýò êñßóçò áéóèçôÝò óôçí ÅëëÜäá. ÁõîçìÝíç öïñïëüãçóç êáé Ýêôáêôá êõâåñíçôéêÜ ìÝôñá äåí áðïôñÝðïõí ÷ñåïêïðßá, 1932. ÊÜìøç åìðïñßïõ. Ìåßùóç åéóïäÞìáôïò åñãáæïìÝíùí. ÊïéíùíéêÝò åíôÜóåéò óõíÝâáëáí óôçí áõôáñ÷éêÞ ëýóç ðïëéôéêïý ðñïâëÞìáôïò. ËÞøç óïâáñþí ìÝôñùí ãéá êïéíùíéêÞ áóöÜëéóç (óýóôáóç É.Ê.Á., 1937 áðü ÌåôáîÜ) áìâëýíåé ôçí êïéíùíéêÞ áíôßäñáóç, ÷ùñßò íá ôçí åîáëåßøåé. ã. Ç èÝóç ôçò ÷þñáò óôï äéåèíÝò ðëáßóéï ôçò åðï÷Þò. Éóïññïðßá ìå âáëêáíéêïýò ãåßôïíåò êáé ÌåãÜëåò ÄõíÜìåéò êáôáññÝåé. Ç õðïãñáöÞ (9 Öåâ. 1934) ôïõ ôåôñáìåñïýò Âáëêáíéêïý Óõìöþíïõ áðÝíáíôé óôçí Âïõëãáñßá Ýôáóóå ôçí ÅëëÜäá åììÝóùò õðÝñ ôïõ åõñýôåñïõ åõñùðáúêïý ìåôþðïõ (Ãáëëßá, Ì. Âñåôáíßá).

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 121

Ôï 1936. Ôá äéðëùìáôéêÜ äéëÞììáôá ôçò ÅëëÜäáò Þôáí ìåãáëýôåñá. Ôá ðÜãéá åèíéêÜ óõìöÝñïíôá èá åîõðçñåôïýíôáí êáëýôåñá ìå óýììá÷ï ôçí Áããëßá. ÅëëÜäá áðïöåýãåé ïéêïíïìéêü êáé ðïëéôéêü åíáãêáëéóìü ÷éôëåñéêÞò Ãåñìáíßáò. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá /ðçãÝò 1. Ôï êßíçìá ôïõ 1933 «[...] óôéò 5.3.1933, åíùìÝíïò ï âåíéæåëéóìüò, ãéá ôåëåõôáßá öïñÜ õðü ôï öõóéêü çãÝôç ôïõ, áíôéìåôþðéóå ìå ðëåéïøçöéêü óýóôçìá ôïí åðßóçò óõìðáñáôá÷èÝíôá áíôéâåíéæåëéóìü. Ôï åêëïãéêü áðïôÝëåóìá (ó÷åôéêÞ éóïññïðßá ôùí äýï ðáñáôÜîåùí ìå øÞöïõò -46,32% ïé âåíéæåëéêïß, 46, 19% ïé áíôéâåíéæåëéêïß-, áëëÜ Üíåôç åðéêñÜôçóç ôùí äåýôåñùí óå Ýäñåò) Ýäùóå ôçí åõêáéñßá ôï ßäéï âñÜäõ ôùí åêëïãþí, óôï óôñáôçãü ÐëáóôÞñá íá åðé÷åéñÞóåé ôçí ðñáîéêïðçìáôéêÞ ðáñåìðüäéóç ôçò ðáñÜäïóçò ôçò åîïõóßáò óôïõò íéêçôÝò ôùí åêëïãþí. Ï (áêüìç ðñùèõðïõñãüò) Åë. ÂåíéæÝëïò êñÜôçóå ïõäÝôåñç óôÜóç ðñïò ôï êßíçìá, áðïöåýãïíôáò êáé íá ôï åíèáññýíåé áëëÜ êáé íá ôï êáôáóôåßëåé, ìå áðïôÝëåóìá, ìåôÜ ôçí ôåëéêÞ áðïôõ÷ßá ôïõ íá êáôçãïñçèåß óôç âïõëÞ, ìå ðñùôïâïõëßá ôïõ Éù. ÌåôáîÜ, ùò çèéêüò áõôïõñãüò ôïõ. ¹ôáí, åðïìÝíùò, áíáðüöåõêôï íá äñïìïëïãçèïýí åîåëßîåéò ðïõ ïäÞãçóáí ôï äñÜìá óôçí êïñýöùóÞ ôïõ. Âéáéüôáôá åðåéóüäéá óôç âïõëÞ êáôÜ ôçí áðïëïãßá ÂåíéæÝëïõ, äïëïöïíéêÞ áðüðåéñá åíáíôßïí ôïõ (ó÷åäéáóìÝíç, êáôÜ ôá öáéíüìåíá, áðü óçìáßíïíôåò ðáñÜãïíôåò ôïõ áíôéâåíéæåëéêïý êñáôéêïý ìç÷áíéóìïý) óôéò 6.6.1933, áðüðåéñá ôçò êõâÝñíçóçò íá ðáñåìðïäßóåé ôç äéêáóôéêÞ äéåëåýêáíóç ôïõ åãêëÞìáôïò êáé, åíäå÷ïìÝíùò, íá ôï óõìøçößóåé ìå ôçí áìíÞóôåõóç êáé ôïõ êéíÞìáôïò ÐëáóôÞñá, äéùãìïß óôç óõíÝ÷åéá âåíéæåëéêþí óôåëå÷þí ôïõ óôñáôåýìáôïò ùò åíå÷üìåíùí óôï êßíçìá áõôü, üëá áõôÜ ïëïêëÞñùóáí ôç ñÞîç: ÌåôÜ êáé ôçí áðïôõ÷ßá ôïõ, ôï 1934, ëüãù ôçò ðñïäïóßáò êÜðïéùí ðïëéôéêþí ôïõ ößëùí, íá åêëåãåß áðü ôç ÂïõëÞ êáé ôç Ãåñïõóßá Ðñüåäñïò ôçò Äçìïêñáôßáò, ôçí 1ç Ìáñôßïõ 1935 ï ÂåíéæÝëïò çãåßôáé ðñïóùðéêÜ óôáóéáóôéêïý áíôéêõâåñíçôéêïý êéíÞìáôïò, ôï ïðïßï, óôåñçìÝíï çèéêþí êáé ðïëéôéêþí åñåéóìÜôùí êáé ìå áðïöáóéóôéêü ôïí êáôáóôáëôéêü ñüëï ôïõ óôñáôçãïý Êïíäýëç, áðïôõã÷Üíåé. ÁðïôÝëåóìá õðÞñîå ç ðëÞñçò åêêáèÜñéóç ôùí Åíüðëùí ÄõíÜìåùí áðü êÜèå âåíéæåëéêü óôïé÷åßï, ïé åêôåëÝóåéò áíôåêäéêÞóåùò ïñéóìÝíùí äçìïêñáôéêþí óôñáôéùôéêþí, ç åñÞìçí êáôáäßêç óå èÜíáôï ôïõ ÂåíéæÝëïõ (êáèþò êáé Üëëùí âåíéæåëéêþí ðïëéôéêþí), ïé äéùãìïß âåíéæåëéêþí êáé óôïí êñáôéêü ìç÷áíéóìü êáé, êõñßùò, ç ðñïâïëÞ áðü âáóéëüöñïíåò (ðñþôá áðü ôïí ÌåôáîÜ) ôçò áîßùóçò ãéá Üìåóç ðáëéíüñèùóç ôçò ìïíáñ÷ßáò. Ìå ìéá ëÝîç, óõíÝðåéá ôïõ áðïôõ÷üíôïò êéíÞìáôïò õðÞñîå íá åãêáèéäñõèåß, êáôÜ ôá ðñüôõðá ôçò ðåñéüäïõ 1916-1917, ôï áíôéâåíéæåëéêüí êñÜôïò». È. Äéáìáíôüðïõëïõ, Ç åëëçíéêÞ ðïëéôéêÞ æùÞ: åéêïóôüò áéþíáò. Áðü ôçí ðñïâåíéæåëéêÞ óôç ìåôáðáðáíäñåúêÞ åðï÷Þ, ÁèÞíá, ÐáðáæÞóçò, 1997, óó. 126-127. 2. Ç êáôÜëõóç ôçò äçìïêñáôßáò «Ïé åêëïãÝò ôïõ Ìáñôßïõ 1933 Ýöåñáí ôï Ëáúêü Êïììá óôçí åîïõóßá ìåôÜ áðü 13 ÷ñüíéá áäéÜëåéðôçò âåíéæåëéêÞò äéáêõâÝñíçóçò ôçò ÷þñáò. Ç åðßëõóç ðáëéþí äéáöïñþí áíÜìåóá óôéò äýï ðáñáôÜîåéò ìÝóù ôùí óôñáôéùôéêþí ïðáäþí ôïõò Þôáí Ýíá áðü ôá óõìðôþìáôá ôçò ìåãÜëçò êñßóçò ôïõ öéëåëåýèåñïõ êïéíïâïõëåõôéóìïý, áëëÜ êáé ôïõ áóôéêïý óõóôÞìáôïò ãåíéêüôåñá. Ôï áðïôõ÷çìÝíï âåíéæåëéêü êßíçìá ôïõ Ìáñôßïõ ôïõ 1935 ãéá íá áíáôñáðåß ç ÊõâÝñíçóç ÔóáëäÜñç êáé íá ðñïëçöèåß ç ðáëéíüñèùóç ôçò Ìïíáñ÷ßáò åðéôÜ÷õíå áêñéâþò ôéò åîåëßîåéò ðïõ èÝëçóå íá áðïôñÝøåé. Ï êáôáóôïëÝáò ôïõ êéíÞìáôïò Ã. Êïíäýëçò ìåèüäåõóå ìå åðéôõ÷ßá ôçí êáôÜëõóç ôïõ áâáóßëåõôïõ êáèåóôþôïò êáé ôçí åðéóôñïöÞ ôïõ Ãåùñãßïõ óôï èñüíï ôçò ÅëëÜäáò». È. ÂåñÝìçò - Ã. ÃïõëéìÞ (åðéì.), Ï ÅëåõèÝñéïò ÂåíéæÝëïò. Êïéíùíßá Ïéêïíïìßá - ÐïëéôéêÞ óôçí åðï÷Þ ôïõ, ÁèÞíá, Ãíþóç, 1989, ó. 24.

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 122

3. Ç ôåôñáìåñÞò ÂáëêáíéêÞ Óõíåííüçóç «Ôï Óýìöùíï ôçò ÂáëêáíéêÞò ÓõíåííïÞóåùò õðïãñÜöçêå óôéò 9 Öåâñïõáñßïõ óôçí ÁèÞíá áðü ôïõò õðïõñãïýò ôùí Åîùôåñéêþí ôçò Ñïõìáíßáò, ôçò Ãéïõãêïóëáâßáò, ôçò Ôïõñêßáò êáé ôçò ÅëëÜäáò. Óôï ðñïïßìéï áíáöÝñïíôáí ôá âáóéêÜ êßíçôñá ôùí óõìâáëëüìåíùí êñáôþí: êáôï÷ýñùóç ôçò åéñÞíçò óôá ÂáëêÜíéá· äéáóöÜëéóç ôïõ óåâáóìïý ôùí áíåéëçììÝíùí óõìâáôéêþí õðï÷ñåþóåùí· äéáôÞñçóç ôïõ åäáöéêïý êáèåóôþôïò. Óôï ðñþôï Üñèñï êáèéåñùíüôáí ç áìïéâáßá åããýçóç ôùí äéáâáëêáíéêþí óõíüñùí, åíþ ôï äåýôåñï ðñïÝâëåðå ôçí áðü êïéíïý óõíåííüçóç ãéá ôá ëçðôÝá ìÝôñá áðÝíáíôé óå êÜèå åíäå÷üìåíï, óõíõöáóìÝíï ìå ôá ðñïêáèïñéóìÝíá áðü ôï óýìöùíï óõìöÝñïíôÜ ôïõò, êáé åðÝâáëëå ôçí áðï÷Þ áðü êÜèå ðïëéôéêÞ ðñùôïâïõëßá áðÝíáíôé óå âáëêáíéêü êñÜôïò ðïõ äåí åß÷å õðïãñÜøåé ôç óõìöùíßá, üðùò êáé áðü êÜèå ðïëéôéêÞ äÝóìåõóç áðÝíáíôé óå ïðïéïäÞðïôå âáëêáíéêü êñÜôïò, ÷ùñßò ôçí ðñïåéäïðïßçóç êáé ôçí êáèïëéêÞ óõãêáôÜíåõóç ôùí óõìâåâëçìÝíùí ìåñþí. Ôï ôñßôï Üñèñï ðáñåß÷å ôç äõíáôüôçôá ãéá ìåëëïíôéêÞ ðñïó÷þñçóç ôçò Âïõëãáñßáò êáé ôçò Áëâáíßáò. ÐáñÜëëçëá, óå åéäéêÜ óõíçììÝíï ðñùôüêïëëï, ðñïâëåðüôáí ç åöáñìïãÞ ôïõ ïñéóìïý ôïõ "åðéôéèÝìåíïõ"· óýìöùíá ìå ôï ðñüóöáôï ðñùôüêïëëï ôïõ Ëïíäßíïõ, óå ðåñßðôùóç ðñïóâïëÞò åíüò ôùí óõìâáëëïìÝíùí áðü âáëêáíéêü êñÜôïò, Ýóôù êáé ùò óõììÜ÷ïõ ìéáò åîùâáëêáíéêÞò äõíÜìåùò». Ê. Óâïëüðïõëïõ, Ç åëëçíéêÞ åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ 1900-1945, Åóôßá, ÁèÞíá 1992, óó. 240-241. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ç ôáñá÷þäçò ðïëéôéêÞ æùÞ ôçò ÷þñáò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò äåýôåñçò äåêáåôßáò ôïõ ÌåóïðïëÝìïõ êõñéáñ÷åß óôá ðáñáèÝìáôá áõôÞò ôçò åíüôçôáò. Éäéáßôåñç Ýìöáóç äßíåôáé óôçí êñéôéêÞ ôïõ êáèåóôþôïò ôçò 4çò Áõãïýóôïõ, åíþ ÷ñÞóéìï åßíáé íá ìåëåôÞóïõí ïé ìáèçôÝò êáé ôç íåêñïëïãßá ôïõ ÅëåõèÝñéïõ ÂåíéæÝëïõ áðü ôïí ðïëéôéêü ôïõ áíôßðáëï Ðáíáãéþôç Êáíåëëüðïõëï, ìå ôçí ïðïßá ðñïâÜëëåôáé ü÷é ìüíï ç ðñïóùðéêüôçôá ôïõ ìåãÜëïõ ðïëéôéêïý áíäñüò ôçò íåüôåñçò ÅëëÜäáò áëëÜ êáé ôï Þèïò ôïõ óõíôÜêôç ôïõ êåéìÝíïõ. Óôï ÂÊ õðÜñ÷ïõí ôñßá ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá, ôá ïðïßá ðáñïõóéÜæïõí ôçí ðïëéôéêÞ êñßóç ôïõ 1933 êáé ôïõ 1935. 5. Ï Õðüëïéðïò êüóìïò ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá ãíùñßóïõí ôéò åîåëßîåéò óôá áðïéêéáêÜ êáèåóôþôá êáé åéäéêüôåñá ôá öáéíüìåíá ðáñáêìÞò ôïõò. 2) Íá ãíùñßóïõí ôçí áíÜêáìøç ôùí ÇÐÁ êáé ôçí åíßó÷õóç ôçò äéåèíïýò èÝóçò ôïõò. 3) Íá ãíùñßóïõí ôçí åîÝëéîç ôïõ êñÜôïõò ôçò Éáðùíßáò êáé ôéò óõíÝðåéåò ôçò åîùôåñéêÞò ôïõ ðïëéôéêÞò óôçí åõñýôåñç ðåñéï÷Þ. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôÝóóåñéò õðïåíüôçôåò (á. Ôá êÝíôñá éó÷ýïò óôç äéåèíÞ æùÞ, â. Ôñéãìïß óôï áðïéêéáêü êáèåóôþò, ã. Ç ïéêïíïìéêÞ áíÜêáìøç ôùí ÇÐÁ êáé ç åíßó÷õóç ôçò äéåèíïýò èÝóçò ôïõò, ä. Ï éáðùíéêüò åðåêôáôéóìüò). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ôá êÝíôñá éó÷ýïò óôç äéåèíÞ æùÞ. ¸ùò Â´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï, ç Åõñþðç åðßêåíôñï äéåèíþí åîåëßîåùí, êïéôßäá êáé ôñïöüò ðïëéôéóôéêþí êáé ðïëéôéêþí ñåõìÜôùí, åóôßá æõìþóåùí ðáãêüóìéáò éóôïñßáò. Êáé óå Üëëåò çðåßñïõò äéáäñáìáôßóôçêáí ãåãïíüôá êáèïñéóôéêÜ ãéá ôý÷ç áíèñùðüôçôáò. Êõñßáñ÷á öáéíüìåíá ÌåóïðïëÝìïõ:

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 123

1) Óçìáíôéêü ôìÞìá ðëáíÞôç õðü áðïéêéáêü êáèåóôþò, 2) Åíßó÷õóç éó÷ýïò ÇíùìÝíùí Ðïëéôåéþí óôçí ÁìåñéêÞ êáé Éáðùíßáò óôçí áíáôïëéêÞ Áóßá. â. Ôñéãìïß óôï áðïéêéáêü êáèåóôþò. Áðïéêéïêñáôßá äéáíýåé ôåëåõôáßá öÜóç ôçò - öáéíïìåíéêÜ áíèçñÞ. ÂñåôáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá èåùñåßôáé ðñþôç ðáãêüóìéá äýíáìç: ÅëÝã÷åé ðáñáãùãÞ æùôéêþí äéáôñïöéêþí ðñïúüíôùí, ïñõêôïý ðëïýôïõ êáé õãñþí êáõóßìùí. Ãáëëßá. ÁðïéêéáêÞ êõñéáñ÷ßá: âüñåéá ÁöñéêÞ, åããýò ÁíáôïëÞ, äõôéêÞ êáé ìåóçìâñéíÞ ÁöñéêÞ, äéáôçñåß åðßêáéñåò èÝóåéò óå Éíäéêü êáé Åéñçíéêü Ùêåáíü, ÍÁ Áóßá (Éíäïêßíá) êáé ÊáñáúâéêÞ. ÂÝëãéï. Ðáñïõóßá óôçí êåíôñéêÞ ÁöñéêÞ (Êïãêü). Ïëëáíäßá. Ðáñïõóßá óôçí Éíäïíçóßá. Éôáëßá: âüñåéá êáé áíáô. ÁöñéêÞ (Ëéâýç, Åñõèñáßá-Áéèéïðßá), ÄùäåêÜíçóá óôï Áéãáßï. Áðïéêßåò äéáöïñïðïéïýíôáé ùò ðñïò ìïñöÞ äéïéêçôéêÞò åîÜñôçóçò êáé ùò ðñïò óêïðïýò (ðïëéôéêïýò, óôñáôçãéêïýò, ïéêïíïìéêïýò). Áðïéêéáêü öáéíüìåíï öÝñåé óðÝñìáôá ìåôáãåíÝóôåñçò ðáñáêìÞò êáé áðïóýíèåóÞò ôïõ. Åèíéêéóôéêüò áíáâñáóìüò åêäçëþíåôáé óôçí Áóßá êáé ôç ÌÝóç ÁíáôïëÞ. Âßáéç áíôßäñáóç áðïéêéáêþí áñ÷þí êáé ðñùôïâïõëßåò ãéá ìåôáññõèìßóåéò áíßêáíåò íá êáôáðíßîïõí ïñéóôéêÜ ôéò áíôéäñÜóåéò. ã. Ç ïéêïíïìéêÞ áíÜêáìøç ôùí ÇÐÁ êáé ç åíßó÷õóç ôçò äéåèíïýò èÝóçò ôïõò. Ïé ÇÐÁ îåðÝñáóáí ôéò ïéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò äõóêïëßåò ôçò äéåèíïýò êñßóçò. 1933. Öñáãêëßíïò Ñïýóâåëô åöáñìüæåé ìå åðéôõ÷ßá íÝá ôïëìçñÞ ðïëéôéêÞ New Deal: 1) Åíßó÷õóå ðáñåìâáôéêü ñüëï êñÜôïõò êáé áýîçóå áãïñáóôéêÞ äýíáìç ðïëéôþí. 2) ÁíáäéïñãÜíùóå ôñáðåæéêü óýóôçìá. 3) ÁðïäÝóìåõóå äïëëÜñéï áðü êáíüíá ôïõ ÷ñõóïý. 4) Ìåßùóå ðáñáãùãÞ êáé áýîçóå ôéìÞ áãñïôéêþí ðñïúüíôùí. 5) Âåëôßùóå ìéóèïýò. 6) ¸ëáâå óåéñÜ êïéíùíéêþí ìÝôñùí õðÝñ åñãáæïìÝíùí. 7) ÐñïãñáììÜôéóå êáé åîåôÝëåóå óåéñÜ ìåãÜëùí Ýñãùí äßíïíôáò åñãáóßá óå ðëÞèïò áíÝñãùí. 8) Óôáèåñïðïßçóå äçìïêñáôéêü êáèåóôþò êáé åðÝôõ÷å ñáãäáßá ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ÇÐÁ. 9) Óôïí äéðëùìáôéêü ôïìÝá: á) âåëôßùóå ó÷Ýóåéò ìå êñÜôç êåíôñéêÞò êáé íüôéáò ÁìåñéêÞò (ðïëéôéêÞ "êáëÞò èÝëçóçò"), â) áíôéìåôþðéóå êßíäõíï åðéêñáôÞóåùò ïëïêëçñùôéêþí äõíÜìåùí, ã) êáôáðïëÝìçóå øõ÷ïëïãßá "áðïìïíùôéóìïý" êáé ïõäåôåñïöéëßáò êïéíÞò ãíþìçò. ä. Ï éáðùíéêüò åðåêôáôéóìüò. ÓôñáôïêñáôéêÞ Éáðùíßá äåêáåôßáò 1930: ðïëéôéêÞ Üêñáôïõ åðåêôáôéóìïý: 1) 1910. ÐñïóÜñôçóç ÊïñÝáò. 2) 1931. ÊáôÜëçøç Ìáíôæïõñßáò. 3) 1937. ÅéóâïëÞ êáé êáôÜëçøç áíáôïëéêÞò Êßíáò. 4) 1940. ÓôñÝöåôáé êáé ðñïò ÷þñåò ÍÁ Áóßáò (Éíäïêßíá). 5) Ëüãù êÜìøçò áðïéêéáêþí äõíÜìåùí, åìöáíßæåé åêóôñáôåßá ôçò ùò "áðåëåõèåñùôéêÞ". Óýíôïìá áðïêáëýðôïíôáé: á) ï âßáéïò ÷áñáêôÞñáò ôçò êáôÜêôçóçò, â) ç óôõãíÞ ïéêïíïìéêÞ åêìåôÜëëåõóç, ã) ç åðéâïëÞ êáôáíáãêáóôéêÞò åñãáóßáò óôïõò åíôïðßïõò ãéá åêôÝëåóç Ýñãùí.

!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 124

Ðñüóèåôï ðáñÜèåìá Êßíá êáé Éáðùíßá «Ç Êßíá ðñïóäïêïýóå ôçí áíÜêôçóç ôçò åðáñ÷ßáò Shantung ðïõ åß÷å áöáéñÝóåé ç Éáðùíßá áðü ôïõò Ãåñìáíïýò ôï 1914, áëëÜ óôç ÓõíèÞêç ÅéñÞíçò óôï Ðáñßóé ôï 1919 åðéôñÜðçêå óôçí Éáðùíßá íá êñáôÞóåé ôçí êáôÜêôçóÞ ôçò áõôÞ. Ôï êéíåæéêü åèíéêü êßíçìá ôçò 4çò ÌáÀïõ ðÞñå ôï üíïìÜ ôïõ áðü ôçí çìåñïìçíßá ðïõ Ýöèáóáí óôçí Êßíá ôá íÝá ãéá ôçí ðáñá÷þñçóç ôçò Shantung óôïõò ÉÜðùíåò. Ôï êåßìåíï ðïõ áêïëïõèåß, ôïõ ÊéíÝæïõ åèíéêéóôÞ äéáíïïýìåíïõ Hu Shih, åêöñÜæåé ôçí áãáíÜêôçóç ôïõ êéíåæéêïý ëáïý ãéá ôçí áðüöáóç áõôÞ. Ôá éäåþäç ôïõ ðñïÝäñïõ Ïõßëóïí íéêÞèçêáí! Ç ðïëéôéêÞ ðõãìÞò ôïõ Êëåìáíóþ èñéÜìâåõóå! ÉêáíïðïéÞèçêå ç áðáßôçóç ôçò Éáðùíßáò ãéá åëåõèåñßá äñÜóçò óôç Shantung! ÁõôÞ ç ðñïóâïëÞ åßíáé ðïëý âáñéÜ ãéá íá ôçí õðïöÝñïõí ïé íÝïé ôçò Êßíáò ÏñãÜíùóáí êáé ïäÞãçóáí ôï çñùéêü êáé ðáôñéùôéêü êßíçìá ðïõ ðÝôõ÷å íá õðåñáóðéóôåß ôá äßêáéá ôçò ÷þñáò ôïõò. ×ùñßò ôï êßíçìá ôçò 4çò ÌáÀïõ, ïé áíôéðñüóùðïß ìáò (óôï ÓõíÝäñéï ôçò ÅéñÞíçò óôï Ðáñßóé) ßóùò åß÷áí õðïãñÜøåé ôç ÓõíèÞêç ÅéñÞíçò êáé ôá äßêáéÜ ìáò áõôÜ ßóùò åß÷áí ÷áèåß». Çistory in Quotations, åðéì. M.J.Cohen, J. Major, Cassel, UK, 2004 ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Óôçí ðïëéôéêÞ ôïõ New Deal êáé ôçí ðñïóùðéêüôçôá ôïõ áìåñéêáíïý ðñïÝäñïõ Öñ. Ñïýæâåëô áíáöÝñåôáé ôï ðáñÜèåìá ôïõ ÂÌ. Ôá óõíå÷Þ áéôÞìáôá ôùí åõñùðáúêþí ÷ùñþí ðñïò ôéò ÇÐÁ ãéá äáíåéïäüôçóç áðü ôçí ðëåõñÜ ôçò Åõñþðçò êñéôéêÜñåé ç áìåñéêáíéêÞ ãåëïéïãñáößá, åðéôñÝðïíôáò Ýôóé óôïõò ìáèçôÝò íá äïýí ôçí áìåñéêáíéêÞ ïðôéêÞ ôçò ïéêïíïìéêÞò êñßóçò óôçí Åõñþðç. Óôï ÂÊ ôï ðñüóèåôï ðáñÜèåìá ðáñïõóéÜæåé ôçí êéíåæéêÞ áíôßäñáóç óôïí åðåêôáôéóìü ôçò Éáðùíßáò êáé áíáöÝñåôáé óôï ðáôñéùôéêü êéíåæéêü êßíçìá ôçò 4çò ÌáÀïõ ôïõ 1919.

"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 125

ÊÅÖÁËÁÉÏ Å´

Ï Â´ ÐÁÃÊÏÓÌÉÏÓ ÐÏËÅÌÏÓ 1. Ðñïò íÝá Ýíïðëç áíáìÝôñçóç 2. Ç åðéêñÜôçóç ôçò Ãåñìáíßáò óôçí çðåéñùôéêÞ Åõñþðç êáé ç åðÝêôáóç ôïõ ðïëÝìïõ (1939-1942) 3. Ç óõììåôï÷Þ ôçò ÅëëÜäáò óôïí Â´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï êáé ç ÅèíéêÞ Áíôßóôáóç 4. Ç óõììá÷éêÞ áíôåðßèåóç êáé ç ïëïêëçñùôéêÞ Þôôá ôçò íáæéóôéêÞò Ãåñìáíßáò. Ç óõíèçêïëüãçóç ôçò Éáðùíßáò 5. Ôá ÅãêëÞìáôá ôïõ ðïëÝìïõ êáôÜ ôçò Áíèñùðüôçôáò - Ôï Ïëïêáýôùìá 6. Ï áíôáãùíéóìüò óôï óôñáôüðåäï ôùí íéêçôþí 7. Ïé óõíèÞêåò åéñÞíçò êáé ç åíóùìÜôùóç ôçò ÄùäåêáíÞóïõ óôçí ÅëëÜäá 1. Ðñïò íÝá Ýíïðëç áíáìÝôñçóç. ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá ãíùñßóïõí ôéò óçìáíôéêüôåñåò êñßóåéò ðïõ áðåßëçóáí êáôÜ ôï äéÜóôçìá 1934-1940 ôçí åéñÞíç óôçí Åõñþðç êáé íá êáôáíïÞóïõí ôïí ñüëï ôùí äõíÜìåùí ôïõ ¢îïíá ó áõôÝò. 2) Íá ãíùñßóïõí êáé íá áîéïëïãÞóïõí ôéò åðåêôáôéêÝò ôÜóåéò ôùí öáóéóôéêþí êáèåóôþôùí óôçí Åõñþðç êáèþò êáé ôéò ðñïóðÜèåéåò áðïôñïðÞò ôïõò. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå äýï õðïåíüôçôåò (á. ÄéáôÜñáîç ôçò éóïññïðßáò ôùí äõíÜìåùí óôçí Åõñþðç, â. Ç åéóâïëÞ óôçí Ðïëùíßá êáé ç Ýíáñîç ôïõ ðïëÝìïõ). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. ÄéáôÜñáîç ôçò éóïññïðßáò ôùí äõíÜìåùí óôçí Åõñþðç. ×éôëåñéêÞ Ãåñìáíßá åðé÷åéñåß íá áíáôñÝøåé äéåèíÞ íïìéìüôçôá: 1) ÌÜñ. 1936. ÐñáîéêïðçìáôéêÞ åðáíáóôñáôéêïðïßçóç Ñçíáíßáò. 2) 11 Ìáñ. 1938. ÅíóùìÜôùóç áíåîÜñôçôçò Áõóôñßáò óôï Ã´ ÑÜé÷. 3) 1938-1939. Äéáìåëéóìüò Ôóå÷ïóëïâáêßáò êáé ðñïóÜñôçóç Ìïñáâßáò - Âïçìßáò. Ïé åîåëßîåéò áõôÝò óõíôåëïýíôáé ÷ùñßò áíôßäñáóç ãáëëéêÞò Þ âñåôáíéêÞò êõâåñíÞóåùò. Ðñùèõðïõñãïß Ãáëëßáò (ÍôáëáíôéÝ) êáé Âñåôáíßáò (ÔóÜìðåñëáéí) áóêïýí ðïëéôéêÞ êáôåõíáóìïý. 29 Óåð. 1938 - ÔåôñáìåñÞò ÓõíäéÜóêåøç ÌïíÜ÷ïõ (Ì. Âñåôáíßá, Ãáëëßá, Éôáëßá, Ãåñìáíßá), áðïäÝ÷ïíôáé áðáßôçóç ×ßôëåñ íá ðñïóáñôÞóåé åäÜöç Ôóå÷ïóëïâáêßáò (Óïõäçôßá, üðïõ ðëåéïøçößá êáôïßêùí ÓïõäÞôåò - ãåñìáíéêÞò êáôáãùãÞò). ÄÞëùóç ¢ããëïõ ðñùèõðïõñãïý: Åîáóöáëßóôçêå ç åéñÞíç ãéá åêáôü ÷ñüíéá! 15 Ìáñ. 1939. Ï ×ßôëåñ êáôáëáìâÜíåé ïëüêëçñç ôçí Ôóå÷ïóëïâáêßá. Áöýðíéóç ¢ããëïõ ðñùèõðïõñãïý êáé íÝá äÞëùóç: êÜèå ðáñáðÝñá äéáðñáãìÜôåõóç åßíáé ìå ôïí ×ßôëåñ áäýíáôç. Ï ×ßôëåñ ãíþñéæå üôé åíÝñãåéÝò ôïõ ìðïñïýóáí íá ïäçãÞóïõí óå ãåíéêü ðüëåìï. Åðåäßùêå ìå ðñùôïâïõëßåò ôïõ óôñáôéùôéêÞ õðåñï÷Þ ðñïôïý ïé Óýììá÷ïé åðáíïðëéóôïýí. ÐñïâÜëëåé íÝåò åäáöéêÝò äéåêäéêÞóåéò: ðüëç ôïõ ÍôÜíôóé÷ êáé äéÜäñïìï áðü Ðïëùíßá. ÐïëùíéêÞ êõâÝñíçóç áñíåßôáé êÜèå äéáðñáãìÜôåõóç êáé êõâåñíÞóåéò Ãáëëßáò êáé Ì. Âñåôáíßáò óõìðáñáóôÝêïíôáé óôáèåñÜ. ÕðÝñ óõìâéâáóôéêÞò ëýóçò ôÜóóåôáé ç öáóéóôéêÞ Éôáëßá, êõñéüôåñç óýììá÷ïò ôïõ ×ßôëåñ.

#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 126

24 Áõã. 1939. Ãåñìáíßá êáé ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç õðïãñÜöïõí óõíèÞêç ìç åðßèåóçò (Óýìöùíï Ñßìðåíôñïð - Ìïëüôùö) [êáé ìõóôéêü ðñùôüêïëëï ãéá äéáìåëéóìü Ðïëùíßáò]. ×ßôëåñ åíéó÷õìÝíïò äçëþíåé áíõðï÷þñçôïò. â. Ç åéóâïëÞ óôçí Ðïëùíßá êáé ç Ýíáñîç ôïõ ðïëÝìïõ. 1 Óåð. 1939. ÃåñìáíéêÜ óôñáôåýìáôá åéóâÜëëïõí óôçí Ðïëùíßá. ÐïëùíéêÞ êõâÝñíçóç åðéæçôåß âïÞèåéá óõììÜ÷ùí ôçò, ÃÜëëùí êáé Âñåôáíþí. 3 Óåð. Ôåëåóßãñáöï ÓõììÜ÷ùí: íá áðïóõñèïýí ãåñìáíéêÜ óôñáôåýìáôá áðü Ðïëùíßá. ÁðüññéøÞ ôïõ êáé êÞñõîç áõèçìåñüí áðü ÓõììÜ÷ïõò ðïëÝìïõ ðñïò ôç Ãåñìáíßá. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá /ðçãÝò 1. Ï ×ßôëåñ ãéá ôçí åéóâïëÞ óôçí Ðïëùíßá «Ï ÔæÝãêéò ×áí èáíÜôùóå åêáôïììýñéá ãõíáéêþí êáé áíäñþí ãéá ôï êÝöé ôïõ êáé ìå åëáöñéÜ êáñäéÜ. Ç Éóôïñßá ôïí âëÝðåé ìüíï ùò ìåãÜëï èåìåëéùôÞ áõôïêñáôïñßáò []. ¸óôåéëá ôéò åðßëåêôåò ìïíÜäåò ôùí SS óôçí ÁíáôïëÞ ãéá íá óêïôþóïõí äß÷ùò Ýëåïò Üíäñåò, ãõíáßêåò êáé ðáéäéÜ ôçò ðïëùíéêÞò öõëÞò Þ ãëþóóáò. Ìüíï Ýôóé èá êåñäßóïõìå ôïí æùôéêü ÷þñï (Lebensraum) ðïõ ìáò ÷ñåéÜæåôáé. Ðïéïò, åîÜëëïõ, ìéëÜåé óÞìåñá ãéá ôçí åîüíôùóç ôùí Áñìåíßùí;». (Áðü ïìéëßá ôïõ ×ßôëåñ ðñïò ôïõò óôñáôçãïýò ôïõ óôéò 22 Áõãïýóôïõ 1939 ëßãåò ìüíï çìÝñåò ðñéí áðü ôç íáæéóôéêÞ åéóâïëÞ óôçí Ðïëùíßá). History in Quotations åðéì. M.J. Cohen, J. Major, Cassel, UK, 2004 2. Ç áðüöáóç ôïõ ×ßôëåñ ãéá êáôÜëçøç ôçò Ãáëëßáò êáé Áããëßáò «ÊáôÜ ôçí [] óýóêåøéí ôùí óôñáôéùôéêþí çãçôüñùí åéò ôçí Êáãêåëëáñßáí, ôçí 23çí Íïåìâñßïõ 1939, ï Ãåñìáíüò äéêôÜôùñ åäÞëïõ, ìåôáîý Üëëùí: ¸÷ù áðïöáóßóåé áìåôáêëÞôùò. Èá åðéôåèþ åíáíôßïí ôçò Ãáëëßáò êáé ôçò Áããëßáò åéò ôïí ðëÝïí ðñüóöïñïí ÷ñüíïí êáé ùò ïßïí ôå åããýôåñïí. Ïõäåìßáí óçìáóßáí Ý÷åé ç ðáñáâßáóéò ôçò ïõäåôåñüôçôïò ôïõ Âåëãßïõ êáé ôçò Ïëëáíäßáò. Ïõäåßò èá äçìéïõñãÞóç æÞôçìá, üôáí èá Ý÷ùìå íéêÞóåé. Äåí èá äéêáéïëïãÞóùìåí ôçí ðáñáâßáóéí ôáýôçí ôüóïí çëéèßùò üóïí êáé êáôÜ ôï 1914 Ç åðßèåóéò êáôÜ Äýóåùò óçìáßíåé ôï ôÝëïò ôïõ ðáãêïóìßïõ ðïëÝìïõ êáé ïõ÷ß áðëÞí åðé÷åßñçóéí. Äåí áöïñÜ ìüíïí åéò ëåðôïìåñåéáêüí ôé æÞôçìá, áëë åéò ôçí ýðáñîéí Þ åîáöÜíéóéí ôïõ Ýèíïõò». Á. É. ÊïñáíôÞò, ÄéðëùìáôéêÞ Éóôïñßá ôçò Åõñþðçò (1919-1956), ô. 3., Ï Äåýôåñïò Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò. ÌÝñïò Ðñþôïí (1939-1943), Èåóóáëïíßêç, ÉÌ×Á, 1979, ó. 152. 3. Ç ãåñìáíéêÞ ðñïÝëáóç óå ÂÝëãéï êáé Ãáëëßá ôï 1940 «Ôçí ðÝìðôç ìÝñá ôçò åðéèÝóåùò åß÷å áíïé÷èåß óôï ìÝôùðü ìáò Ýíá ñÞãìá ðåíÞíôá ÷éëéüìåôñá ðëÜôïò. ÌÝóá ó áõôü ôï ñÞãìá ÷ýèçêáí ïé ãåñìáíéêÝò ôåèùñáêéóìÝíåò ìåñáñ÷ßåò. Ï äñüìïò ôïõ Ðáñéóéïý ôïýò Þôáí áíïé÷ôüò, áëëÜ óôñÜöçêáí äõôéêÜ, ðñïò ôéò áêôÝò ôçò ÌÜã÷çò. Áðü ôï ÂÝëãéï îå÷õíüôáí Ýíá êýìá ðñüóöõãåò, äéùãìÝíïé áð ôá ìÝñç ôïõò áð ôïõò âïìâáñäéóìïýò, áðü ôï öüâï ôùí Íáæß êáé áðü ôéò öÞìåò ðïõ äéÝäéäáí ïé ðñÜêôïñåò ôïõ å÷èñïý. Ç ßäéá øý÷ùóç ôçò öõãÞò êáôÝëáâå ôïõò ðëçèõóìïýò ôçò âüñåéáò Ãáëëßáò. Ïé ìåãÜëïé äçìüóéïé äñüìïé ãÝìéóáí óå ëßãï áðü åêáôïììýñéá áíèñþðïõò, Üíôñåò, ãõíáßêåò, ðáéäéÜ, êÜñá, áõôïêßíçôá, êôÞíç, ðïõ äõóêüëåõáí êáé Ýêáíáí ó÷åäüí áäýíáôåò ôéò êéíÞóåéò ôïõ óõììá÷éêïý óôñáôïý. ÁíôñÝ ÌùñïõÜ, Éóôïñßá ôçò Ãáëëßáò, ô. Â´. Ìôöñ. ÊïóìÜ Ðïëßôç, ÁèÞíá, ¼ìçñïò, ÷.÷. ó. 496. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ìå ôïí ó÷ïëéáóìü ôïõ ðßíáêá ôïõ ÐéêÜóï ÃêïõÝñíéêá ìðïñåß íá õðïãñáììéóôåß ç öñßêç ôïõ ðïëÝìïõ, áöïý ðñïçãïõìÝíùò ï êáèçãçôÞò áíáöåñèåß óõíïðôéêÜ óôïí Éóðáíéêü Åìöýëéï ôïõ 1936-39 êáé óôç íßêç ôïõ äéêôÜôïñá ÖñÜíêï. Ï ðßíáêáò, ðïõ áðåéêïíßæåé ìå åîáéñåôéêÞ åðéôõ-

$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 127

÷ßá ôç öñßêç êáé ôï ðáñÜëïãï ôïõ ðïëÝìïõ, áðïôåëåß ìéá ðïëý óçìáíôéêÞ åéêáóôéêÞ åéóáãùãÞ ãéá ôïí íÝï ðáãêüóìéï ðüëåìï ðïõ èá áêïëïõèÞóåé ýóôåñá áðü ìéá óåéñÜ ðñïêëçôéêþí åíåñãåéþí ôïõ Ìïõóïëßíé êáé éäßùò ôïõ ×ßôëåñ åéò âÜñïò Üëëùí ÷ùñþí. Ôá õðüëïéðá ðáñáèÝìáôá ðáñïõóéÜæïõí ôéò áíôéôéèÝìåíåò ìåôáîý ôïõò áðüøåéò ôïõ ÔóÜìðåñëáéí êáé ôïõ Ôóþñôóéë ãéá ôçí õðïãñáöÞ ôçò Óõìöùíßáò ôïõ ÌïíÜ÷ïõ, êáèþò êáé ôéò áîéþóåéò ôïõ ×ßôëåñ óôçí Ôóå÷ïóëïâáêßá. Óå ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá ôïõ ÂÊ õðÜñ÷åé åðéðëÝïí ðëçñïöüñçóç ãéá ôçí åéóâïëÞ óôçí Ðïëùíßá (üðïõ åßíáé ðïëý åíäéáöÝñùí ï ðáñáëëçëéóìüò ìå ôïí ÔóÝãêéò ×Üí ðïõ êÜíåé ï ×ßôëåñ ãéá ôïí åáõôü ôïõ, êáèþò êáé ç áíáöïñÜ ôïõ óôç ãåíïêôïíßá ôùí Áñìåíßùí), ôï ÂÝëãéï êáé ôç Ãáëëßá. Éäéáßôåñç Ýìöáóç óôçí åíüôçôá áõôÞ ðñÝðåé íá äïèåß êáé óôïí ðüëåìï ðñïðáãÜíäáò ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå áðü ôïí ôýðï ôçò åðï÷Þò, ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðáñáäåßãìáôá ôçò ïðïßáò âñßóêïíôáé óôï ÂÌ (åéêáóôéêÜ). Ôá ðáñáèÝìáôá áõôÜ óõìâÜëëïõí óôçí ðïëõðñéóìáôéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò éóôïñßáò êáé óôçí áíÜðôõîç ôçò êñéôéêÞò óêÝøçò ôùí ìáèçôþí êáé ãé áõôü óõíéóôÜôáé ç áîéïðïßçóÞ ôïõò. 2. Ç åðéêñÜôçóç ôçò Ãåñìáíßáò óôçí çðåéñùôéêÞ Åõñþðç êáé ç åðÝêôáóç ôïõ ðïëÝìïõ (1939-1942). ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá äéåñåõíÞóïõí ôïõò ëüãïõò ôçò ôá÷åßáò åðÝêôáóçò êáé åðéêñÜôçóçò ôçò íáæéóôéêÞò Ãåñìáíßáò óôçí Åõñþðç. 2) Íá ãíùñßóïõí ôçí áíôßóôáóç ôùí ëáþí ôçò Åõñþðçò êáé ôç ìÜ÷ç ôçò Áããëßáò. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ðÝíôå õðïåíüôçôåò (á. Ç åðÝêôáóç ôçò ÷éôëåñéêÞò Ãåñìáíßáò óôç ÄõôéêÞ Åõñþðç, â. Ç ìÜ÷ç ôçò Áããëßáò, ã. Ç ãåñìáíéêÞ åéóâïëÞ óôç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç, ä. Ç åßóïäïò ôùí ÇÐÁ óôïí ðüëåìï, å. Ôá ìÝôùðá ôïõ ðïëÝìïõ Ýùò ôï 1942). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç åðÝêôáóç ôçò ÷éôëåñéêÞò Ãåñìáíßáò óôç ÄõôéêÞ Åõñþðç. ÍÝá ðïëåìéêÞ ôáêôéêÞ áðü ×ßôëåñ: áóôñáðéáßïò ðüëåìïò. Áîéïðïßçóç ìïíÜäùí âáñÝùí, áëëÜ åõÝëéêôùí ôåèùñáêéóìÝíùí. Ðïëùíßá êáôáëÞöèçêå áðü ãåñìáíéêÜ óôñáôåýìáôá óå åëÜ÷éóôåò åâäïìÜäåò. Ôáõôü÷ñïíç åéóâïëÞ êáé Óïâéåôéêþí áðü áíáôïëéêÜ. Ãåñìáíïß êáé Óïâéåôéêïß ìïéñÜæïíôáé áðü êïéíïý ôá åäÜöç ôçò Ðïëùíßáò. Äõôéêü ÌÝôùðï: ÃÜëëïé áíáìÝíïõí ïêôþ ìÞíåò ðåñé÷áñáêùìÝíïé óôç ãñáììÞ Ìáæéíü. ×ßôëåñ åðåêôåßíåôáé ìüíï ðñïò âïññÜ: Äáíßá êáé Íïñâçãßá (Áðñ. 1940). 10 ÌáÀïõ 1940. ÁéöíéäéáóôéêÞ åéóâïëÞ óå Ïëëáíäßá êáé ÂÝëãéï. ÐåñéêõêëùìÝíá óõììá÷éêÜ áãÞìáôá óôï ëéìÜíé ôçò ÄïõíãêÝñêçò öåýãïõí ìå âáñéÝò áðþëåéåò ãéá Áããëßá (28 ÌáÀïõ - 3 Éïõíßïõ 1940). Ãåñìáíïß åéóâÜëëïõí ìÝóù Âåëãßïõ óôç Ãáëëßá. ÊáôÜëçøç Ðáñéóéïý (14 Éïõí. 1940). 10 Éïõí. 1940. Ìïõóïëßíé êçñýóóåé ðüëåìï óôç Ãáëëßá. ÊáôÜëçøç Ãáëëßáò ðñïêáëåß äéáßñåóç êáé äéÜóðáóç åóùôåñéêïý ìåôþðïõ ôçò. ÓôñáôÜñ÷çò Ðåôáßí, Þñùáò Á´ Ð. Ð., áíáëáìâÜíåé ðñùèõðïõñãßá êáé õðïãñÜöåé áíáêù÷Þ (22 Éïõí. 1940). ÇðåéñùôéêÞ Ãáëëßá ÷ùñßæåôáé óå äýï æþíåò: âüñåéá (êáôï÷éêü êáèåóôþò), êáé íüôéá, ðñùôåýïõóá ôï Âéóý (õðü Ýììåóç äéïßêçóç êáôáêôçôþí, õðïôåëÞò êõâÝñíçóç óõíåñãáóßáò). 18 Éïõí. 1940. Óôñáôçãüò ÊÜñïëïò Íôå Ãêùë, õöõðïõñãüò ðïëÝìïõ, áðåõèýíåé ìÞíõìá áðü Ëïíäßíï êçñýóóïíôáò óõíÝ÷éóç áãþíá ìÝ÷ñéò åó÷Üôùí.

%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 128

â. Ç ìÜ÷ç ôçò Áããëßáò (áðü Áýãïõóôï Ýùò ÍïÝìâñéï 1940). ÌåôÜ åðÝêôáóç ÷éôëåñéêÞò Ãåñìáíßáò êáé óõììÜ÷ùí ôçò ó üëç ôçí çðåéñùôéêÞ Åõñþðç, ìüíç åìðüëåìç áíôßðáëïò ôïõ Üîïíá áðïìÝíåé ç Ì. Âñåôáíßá (áñãüôåñá êáé ÅëëÜäá). ÍÝïò ðñùèõðïõñãüò (Ïõßíóôïí Ôóþñôóéë) äéáêçñýóóåé áðüöáóÞ ôïõ ìç õðïôáãÞò. Âñåôáíïß åðéêñáôïýí: ðéëüôïé ÂáóéëéêÞò Áåñïðïñßáò (RAF) êáé âñåôáíéêüò ëáüò åðéäåéêíýïõí èÜññïò, ìá÷çôéêüôçôá êáé øõ÷ñáéìßá, áíôéóôÝêïíôáé óôéò èõåëëþäåéò áåñïðïñéêÝò åðéèÝóåéò ôçò ËïýöôâÜöå êáé ìáôáéþíïõí ó÷Ýäéá Âåñïëßíïõ ãéá áðüâáóç. Áíôßäñáóç ×ßôëåñ ìå êÞñõîç ìÜ÷çò ôïõ Áôëáíôéêïý (óôü÷ïò: ïéêïíïìéêüò áðïêëåéóìüò Ì. Âñåôáíßáò, åíßó÷õóç ðïëåìéêïý ìåôþðïõ óôç âüñåéá ÁöñéêÞ), áëëÜ êáé ìå óôñïöÞ ôïõ ðñïò ÁíáôïëÜò, êáôÜ ÓïâéåôéêÞò Åíþóåùò. ã. Ç ãåñìáíéêÞ åéóâïëÞ óôç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç. 22 Éïõí. 1941. ÃåñìáíéêÜ óôñáôåýìáôá åéóâÜëëïõí óôç Ñùóßá, êáôáðáôþíôáò Óýìöùíï Ñßìðåíôñïð - Ìïëüôùö (1939). ÅöáñìïãÞ Ó÷åäßïõ Ìðáñìðáñüóá (êáôáñôßóôçêå áðü ×ßôëåñ, Äåê. 1940). Ç åðßèåóç áõôÞ: åðåäßùêå åîáóöÜëéóç æùôéêïý ÷þñïõ, êáé åîõðçñåôïýóå ðñïðáãáíäéóôéêÜ óõíèÞìáôá íáæéóôéêïý êáèåóôþôïò êáôÜ äéåèíïýò êïììïõíéóìïý. Áñ÷éêÜ, ñáãäáßá ðñïÝëáóç Ãåñìáíþí: êáôÜëçøç óå ëßãåò åâäïìÜäåò åäÜöïõò åìâáäïý åíüò åêáôïììõñßïõ ôåôñáãùíéêþí ìÝôñùí, ðñïóÝããéóç ËÝíéíãêñáíô êáé Ìüó÷áò. Ï ÷åéìþíáò êáé ç áíôßóôáóç Óïâéåôéêþí áíáêüðôåé íéêçöüñá ðïñåßá ôïõò. ¢íïéîç 1942. ÃåñìáíéêÜ óôñáôåýìáôá óôñÝöïíôáé êáé ÍÁ ðñïóâÜëëïíôáò ôï ÓôÜëéíãêñáíô, üðïõ ðñïóêñïýïõí óôçí éó÷õñÞ áíôßóôáóç ôùí Óïâéåôéêþí. ä. Ç åßóïäïò ôùí Ç.Ð.Á óôïí ðüëåìï. Ôçñþíôáò ðïëéôéêÞ ïõäåôåñüôçôáò, ïé ÇÐÁ áðïöåýãïõí åìðëïêÞ óôïí ðüëåìï. Ðñüåäñïò Öñ. Ñïýæâåëô óõíõðïãñÜöåé (Áýã. 1941) ìå Ôóþñôóéë ôïí ×Üñôç ôïõ Áôëáíôéêïý (äéáêçñýóóïíôáé ïé äçìïêñáôéêÝò áñ÷Ýò äéåèíïýò æùÞò). ¸îïäïò ÇÐÁ óôïí ðüëåìï êáôÜ ôïõ ¢îïíá ðñïêáëåßôáé áðü áéöíéäéáóôéêÞ áåñïðïñéêÞ åðßèåóç Éáðþíùí êáôÜ íáõôéêÞò âÜóçò ôïõò óôï Ðåñë ×Üñìðïñ ôçò ×áâÜçò (7 Äåê. 1941). å. Ôá ìÝôùðá ôïõ ðïëÝìïõ Ýùò ôï 1942. ¸ùò ìÝóá 1942. ×ßôëåñ êáé óýììá÷ïß ôïõ ðñïóåããßæïõí óôü÷ïõò ôïõò: Ç ÌåãÜëç Ãåñìáíßá ôùí 100 åêáô. êáôïßêùí óõìðåñéåëÜìâáíå óýíïëï ðåñéï÷þí ðïõ åß÷áí åíóùìáôùèåß óôï Ôñßôï ÑÜé÷ áðü 1938. ÅêôåôáìÝíá åäÜöç êáôáëçöèÝíôá áðü ÂÝñìá÷ô õðÜãïíôáé óôç ãåñìáíéêÞ äéïßêçóç. Óå ïñéóìÝíåò ðåñéðôþóåéò (ð.÷. íüôéá Ãáëëßá) åê÷ùñåßôáé ôõðéêü äéêáßùìá áõôïêõâåñíÞóåùò õðü Üãñõðíç åðïðôåßá Íáæß. Áêüìç êáé óýììá÷á êñÜôç (üðùò Ïõããáñßá, Âïõëãáñßá êáé öáóéóôéêÞ Éôáëßá) õößóôáíôáé ïëïÝíá êáé ðåñéóóüôåñï áóöõêôéêü Ýëåã÷ï ôïõ Âåñïëßíïõ. Êáé ðÝñá áðü Åõñþðç, ÄõíÜìåéò ôïõ ¢îïíá åß÷áí áíáëÜâåé ðñùôïâïõëßá: á) Âüñåéá ÁöñéêÞ. Óôñáôçãüò Ñüììåë áðùèåß ÓõììÜ÷ïõò Ýùò Áßãõðôï. â) ÉÜðùíåò êõñéáñ÷ïýí óå Áí. Áóßá êáé åëÝã÷ïõí ìåãáëýôåñï ôìÞìá Åéñçíéêïý Ùêåáíïý. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá / ðçãÝò 1. Aðüóðáóìá áðü ôçí ðñþôç ðñïêÞñõîç ôçò ãåñìáíéêÞò áíôéóôáóéáêÞò áíôé÷éôëåñéêÞò ïìÜäáò BÜéóå Püæå [=Ëåõêü Püäï], ïñãáíùìÝíçò áðü ôá áäÝëöéá Xáíò êáé Óïöß Óïëë, 1942 «Tßðïôå äåí åßíáé ðéï áíÜîéï åíüò ðïëéôéóìÝíïõ ëáïý áðü ôï íá áöåèåß íá êõâåñíÜôáé ÷ùñßò áíôßóôáóç áðü ìéá áíåýèõíç, ðáñáäïìÝíç óå óêïôåéíÜ Ýíóôéêôá, çãåôéêÞ êëßêá. Äåí åßíáé áëÞèåéá üôé óÞìåñá êÜèå Ýíôéìïò Ãåñìáíüò íôñÝðåôáé ãéá ôçí êõâÝñíçóÞ ôïõ, êáé ðïéïò áðü ìáò õðïøéÜæåôáé ôï ìÝãåèïò ôçò ôáðåßíùóçò ðïõ èá ðÝóåé ðÜíù óôïõò ßäéïõò êáé óôá ðáéäéÜ ìáò, üôáí êÜðïôå èá ðÝóåé áðü ôá ìÜôéá ìáò ï ðÝðëïò êáé èá âãïõí óôï öùò ôá ðéï öñéêôÜ åãêëÞìáôá ðïõ îåðåñíÜíå êÜèå ìÝôñï;

&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 129

Aí êáèÝíáò ðåñéìÝíåé áðü ôïí Üëëï í áñ÷ßóåé, ïé áããåëéáöüñïé ôçò åêäéêçôéêÞò íÝìåóçò èá ðëçóéÜæïõí äéáñêþò åíþ êáé ôï ôåëåõôáßï èýìá èá Ý÷åé ñé÷ôåß äß÷ùò íüçìá óôçí åêäßêçóç ôïõ á÷üñôáãïõ äáßìïíá. Ãé áõôü ðñÝðåé êáèÝíáò ÷ùñéóôÜ íá õðåñáóðéóôåß áõôÞ ôçí ôåëåõôáßá óôéãìÞ óõíåéäçôÜ ôçí åõèýíç ôïõ ùò ìÝëïò ôïõ ÷ñéóôéáíéêïý êáé äõôéêïý ðïëéôéóìïý, üóï ìðïñåß, íá åñãáóôåß åíÜíôéá óôç ìÜóôéãá ôçò áíèñùðüôçôáò, åíÜíôéá óôïí öáóéóìü êáé êÜèå üìïéü ôïõ óýóôçìá áðïëõôáñ÷éêïý êñÜôïõò. KÜíåôå ðáèçôéêÞ áíôßóôáóç - áíôßóôáóç - üðïõ êé áí åßóôå, åìðïäßóôå ôç ëåéôïõñãßá áõôÞò ôçò áèåúóôéêÞò ðïëåìéêÞò ìç÷áíÞò ðñéí íá åßíáé ðïëý áñãÜ, ðñéí ãßíïõí êáé ïé ôåëåõôáßåò ðüëåéò Ýíáò óùñüò áðü åñåßðéá, óáí ôçí Kïëùíßá, êáé ðñéí ç ôåëåõôáßá íåïëáßá ôïõ ëáïý îåøõ÷Þóåé êÜðïõ ãéá ôçí ýâñç åíüò õðáíèñþðïõ. Mçí îå÷íÜôå üôé êÜèå ëáüò áîßæåé ôçí êõâÝñíçóç ðïõ õðïìÝíåé». Gobhart-Chvojka, Zeitbilder. Geschichte und Sozialkunde. 8. Vom Ersten Weltkrieg bis zur Gegenwart [=Eêüíåò åðï÷þí. Ióôïñßá êáé êïéíùíéïëïãßá. 8. Aðü ôïí Ðñþôï Ðáãêüóìéï Ðüëåìï ìÝ÷ñé óÞìåñá], BéÝííç 1991, ó. 113. Môöñ. áðü ôá ãåñìáíéêÜ Aãáè. AæÝëçò. 2. Aðüóðáóìá áðü ôçí ôåëåõôáßá ðñïêÞñõîç ôçò ãåñìáíéêÞò áíôéóôáóéáêÞò áíôé÷éôëåñéêÞò ïìÜäáò BÜéóå Püæå [=Ëåõêü Püäï], ïñãáíùìÝíçò áðü ôá áäÝëöéá Xáíò êáé Óïöß Óïëë, 1943: «Óôï üíïìá ôçò ãåñìáíéêÞò íåïëáßáò áðáéôïýìå áðü ôï ÷éôëåñéêü êñÜôïò íá ìáò äþóåé ðßóù ôçí ðñïóùðéêÞ åëåõèåñßá, ôï ðïëõôéìüôåñï áãáèü êÜèå Ãåñìáíïý, ãéá ôçí ïðïßá ìáò åîáðÜôçóå ìå ôïí ÷åéñüôåñï ôñüðï []. ÐñÝðåé íá áãùíéóôåß ï êáèÝíáò ìáò ãéá ôï ìÝëëïí, ãéá ôçí åëåõèåñßá êáé ôçí ôéìÞ ìáò óå Ýíá êñÜôïò ðïõ Ý÷åé óõíåßäçóç ôçò çèéêÞò ôïõ áðïóôïëÞò. Åëåõèåñßá êáé ôéìÞ! ÄÝêá áôÝëåéùôá ÷ñüíéá ï ×ßôëåñ êáé ïé óýíôñïöïß ôïõ óýíèëéøáí ìÝ÷ñé áçäßáò áõôÝò ôéò äýï èáõìÜóéåò ãåñìáíéêÝò ëÝîåéò []. Áõôü ðïõ åííïïýí ùò åëåõèåñßá êáé ôéìÞ ôï Ýäåéîáí áñêåôÜ óôá äÝêá ÷ñüíéá ôçò êáôáóôñïöÞò êÜèå õëéêÞò êáé ðíåõìáôéêÞò åëåõèåñßáò, êÜèå çèéêÞò õðüóôáóçò ôïõ ãåñìáíéêïý ëáïý. Áêüìá êáé óôïí ðéï áíüçôï Ãåñìáíü Üíïéîå ôá ìÜôéá ôï öñéêôü ëïõôñü áßìáôïò, ôï ïðïßï Ýêáíáí óôï üíïìá ôçò åëåõèåñßáò êáé ôçò ôéìÞò ôïõ ãåñìáíéêïý ëáïý óå üëç ôçí Åõñþðç êáé ôï åðáíáëáìâÜíïõí äéáñêþò. Ôï üíïìá ôçò Ãåñìáíßáò èá ìåßíåé ãéá ðÜíôá åîåõôåëéóìÝíï, áí ç ãåñìáíéêÞ íåïëáßá äåí îåóçêùèåß åðéôÝëïõò êáé äåí åêäéêçèåß, áí äåí ëéþóåé ôïõò âáóáíéóôÝò ôçò êáé äåí éäñýóåé ìéá íÝá ðíåõìáôéêÞ Åõñþðç». W. Hug - J. Hoffmann - F. Bahl, ü.ð., ó. 165. Môöñ. áðü ôá ãåñìáíéêÜ Aãáè. AæÝëçò. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ï ÷Üñôçò ôçò åðÝêôáóçò ôïõ ðïëÝìïõ åßíáé áðáñáßôçôïò ãéá ôçí êáôáíüçóç ôçò åíüôçôáò. Ôá ðáñáèÝìáôá ôïõ ÂÌ áíáöÝñïíôáé óôçí åðïðïéÀá ôçò ìÜ÷çò ôçò Áããëßáò, óôçí ðïëéïñêßá ôïõ ËÝíéíãêñáíô, êáèþò êáé óôïí ×Üñôç ôïõ Áôëáíôéêïý. Ôá äýï ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá óôï ÂÊ ðáñïõóéÜæïõí ôï áíôéóôáóéáêü êßíçìá êáôÜ ôïõ ×ßôëåñ óôç Ãåñìáíßá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ðïëÝìïõ. 3. Ç óõììåôï÷Þ ôçò ÅëëÜäáò óôïí Â´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï êáé ç ÅèíéêÞ Áíôßóôáóç. ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá êáôáíïÞóïõí ôéò åðéðôþóåéò ôïõ áíôáãùíéóìïý ôùí ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí óôçí ÅëëÜäá êáé ãåíéêüôåñá óôéò åíäïâáëêáíéêÝò ó÷Ýóåéò óôéò ðáñáìïíÝò ôïõ Â´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ. 2) Íá êáôáíïÞóïõí ôçí åðßèåóç ôçò Éôáëßáò åíáíôßïí ôçò ÅëëÜäáò óôï ðëáßóéï ôçò ÉôáëéêÞò åðåêôáôéêÞò ðïëéôéêÞò. 3) Íá ãíùñßóïõí ôç óõìâïëÞ ôçò ÅëëÜäáò óôïí Â´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï êáé íá åêôéìÞóïõí ôçí éäéáéôåñüôçôá êáé ôéò äéáóôÜóåéò ôçò ÅèíéêÞò Áíôßóôáóçò ôùí ÅëëÞíùí.

'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 130

ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôÝóóåñéò õðïåíüôçôåò (á. Ç áðüêñïõóç ôçò éôáëéêÞò åéóâïëÞò óôçí Áëâáíßá, â. Ç ãåñìáíéêÞ åéóâïëÞ êáé ç ìÜ÷ç ôçò ÊñÞôçò, ã. Ç óõíÝ÷éóç ôïõ Ýíïðëïõ áãþíá óôï ðëåõñü ôùí ÓõììÜ÷ùí, ä. Ç ÅèíéêÞ áíôßóôáóç êáôÜ ôùí äõíÜìåùí ôïõ ¢îïíá êáé ç óçìáóßá ôçò). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç áðüêñïõóç ôçò éôáëéêÞò åéóâïëÞò óôçí Áëâáíßá. ÅëëÜäá: ÓõìðÜèåéá ðñïò Ì. Âñåôáíßá êáé óõììÜ÷ïõò, óôïí ðüëåìï ïõäåôåñüôçôá. ÐïëéôéêÞ ïõäåôåñüôçôáò äåí áðÝôñåøå ôçí åìðëïêÞ óôçí Ýíïðëç óýññáîç. Ìïõóïëßíé: êáôÜëçøç ÅëëÜäïò ð ðñþôï âÞìá ãéá óôñáôçãéêü Ýëåã÷ï áíáôïëéêÞò Ìåóïãåßïõ. (Áðñßëéï 1939 åß÷å êáôáëÜâåé ôçí Áëâáíßá). ×áñÜìáôá 28çò Ïêôùâñßïõ 1940 áðáéôåß ôåëåóéãñáöéêÜ åê÷þñçóç êõñéáñ÷ßáò åðß óçìáíôéêïý ôìÞìáôïò åëëçíéêïý åäÜöïõò. Ðñùèõðïõñãüò ÉùÜííçò ÌåôáîÜò áðïññßðôåé éôáìÞ áîßùóç Éôáëþí. ÅëëÜäá èá õðåñÜóðéæå ìå ôá üðëá ôá êõñéáñ÷éêÜ ôçò äéêáéþìáôá. ºäéá óôÜóç ôçñïýí üëïé ïé ¸ëëçíåò êáé óðåýäïõí ìå åíèïõóéáóìü óôï ÌÝôùðï. 28 Ïêô. - 13 Íïåì. 1940: Åëëçíéêüò Óôñáôüò áíáêüðôåé ðñïÝëáóç Éôáëþí êáé ôïõò åêäéþêåé áðü åëëçíéêÜ åäÜöç: á) óôçí ¹ðåéñï (VIII Ìåñáñ÷ßá Çðåßñïõ- ÄéïéêçôÞò ×áñ. ÊáôóéìÞôñïò) êáé óôçí Ðßíäï (É Ìåñáñ÷ßá Èåóóáëßáò - ÄéïéêçôÞò Âáó. Âñá÷íüò). 14 Íïåì. - 28 Äåê. 1940: Áíôåðßèåóç êáé êáôáäßùîç å÷èñïý óå âÜèïò 60 ÷ëì. åíôüò Áëâáíßáò (ïñìçôÞñéü ôïõ) êáé óå åäÜöç êáôïéêçìÝíá áðü åëëçíéêü ðëçèõóìü. ÁëëåðÜëëçëåò íßêåò Åëëçíéêïý Óôñáôïý: ÊáôÜëçøç ÊïñõôóÜò (21 Íïåì.), Ìïó÷üðïëçò (24 Íïåì.), ÐñåìåôÞò, Ðüãñáäåôò (30 Íïåì.), Áãßùí ÓáñÜíôá (6 Äåê.), ÁñãõñïêÜóôñïõ (8 Äåê.), ×åéìÜññáò (22 Äåê.). Ôï õðïâñý÷éï ÐáðáíéêïëÞò (êõâåñíÞôçò Ìéë. Éáôñßäçò) âõèßæåé ôï éôáëéêü ðåôñåëáéïöüñï ÁíôïõáíÝôá êáé áé÷ìáëùôßæåé ôï ðëÞñùìÜ ôïõ, êïíôÜ óôïí Áõëþíá (22 Äåê.). Åðßóçò ôïñðéëßæåé êáé âõèßæåé ôï ïðëéôáãùãü ÖéñÝíôóå, êïíôÜ óôá óôåíÜ ôïõ ÏôñÜíôï (24 Äåê.). Ôï õðïâñý÷éï Ðñùôåýò (êõâåñíÞôçò Í. ×áôæçêùíóôáíôÞò) âõèßæåé ôï éôáëéêü ìåôáãùãéêü Óáñäçíßá êïíôÜ óôï íçóß ÓÜóóùí, êáé åí óõíå÷åßá âõèßæåôáé êáé ôï ßäéï (29 Äåê.). 29 Äåê. 1940 - 5 Áðñ. 1941: ÍÝåò íßêåò êáé óôáèåñïðïßçóç èÝóåùí: ÊáôÜëçøç Êëåéóïýñáò (10 Éáí. 1941), ÕøùìÜôùí 731 êáé ÌðñÝãêïõ ÑÜðéô ìå ôåñÜóôéá óôñáôçãéêÞ óçìáóßá (22 Éáí.), üñïõò Ôñåìðåóßíá (29 Éáí.), êïñõöÞò 1723 õøþìáôïò Ãêüëéêï (15 Öåâ.), êïñõöÞ üñïõò ÓåíôÝëé (16 Öåâ.), ÷ùñéïý ÐÝóôáíé (19 Öåâ.). ÐáñáðÝñá ðñïÝëáóç áíáêüðôåôáé åîáéôßáò äõóìåíþí êáéñéêþí óõíèçêþí. Ôï õðïâñý÷éï Êáôóþíçò (êõâåñíÞôçò Á. Óðáíßäçò) âõèßæåé ôï éôáëéêü ðåôñåëáéïöüñï ÊïõÀíôï, Ýîù áðü ôá ÷ùñéêÜ ýäáôá ôçò Ãéïõãêïóëáâßáò (31 Äåê.). Ôá áíôéôïñðéëéêÜ Âáó. ¼ëãá, Âáó. Ãåþñãéïò, ÓðÝôóáé, ØáñÜ êáé Êïõíôïõñéþôçò ðåñíïýí ôá óôåíÜ ôïõ Ï-ôñÜíôï êáé âïìâáñäßæïõí éôáëéêÝò èÝóåéò óôïí êüëðï ôïõ Áõëþíá (5 Éáí. 1941). Ôï õðïâñý÷éï Íçñåýò (êõâåñíÞôçò Âåñïéüðïõëïò) âõèßæåé óôçí ÁäñéáôéêÞ ìåãÜëï éôáëéêü åìðïñéêü óêÜöïò, ðïõ óõíïäåõüôáí áðü äýï áíôéôïñðéëéêÜ (23 Öåâ.). Ôï õðïâñý÷éï Ôñßôùí (êõâåñíÞôçò Ä. ÆÝðïò) âõèßæåé êïíôÜ óôï Ðñßíôåæé ôï éôáëéêü ðëïßï ÊÜñíéá, ðïõ óõíïäåõüôáí áðü äýï áíôéôïñðéëéêÜ (23 Ìáñ.). 9-24 Ìáñôßïõ 1941. Áðüêñïõóç ëõóóáëÝáò ÅáñéíÞò ÅðéèÝóåùò Éôáëþí, ðáñüíôïò óôï ÌÝôùðï ôïõ Ìïõóïëßíé (êýñéï âÜñïò É Ìåñáñ÷ßá Èåóóáëßáò): Óôï ýøùìá 731 æùíôáíåýåé íÝïò Ìáñáèþíáò áðü 5ï Óýíôáãìá ÔñéêÜëùí êáé 19ï Óýíôáãìá Óåññþí. ð Íßêç ÅëëÞíùí ÷áéñåôßóôçêå ùò íßêç åëåõèÝñùí ëáþí êáôÜ äõíÜìåùí âßáò êáé ïëïêëçñùôéóìïý. ð ÓôñáôçãéêÜ, íßêç ÅëëÞíùí áðÝôñåøå åðéêñÜôçóç ¢îïíá óôï âüñåéï Þìéóõ áíáôïëéêÞò Ìåóïãåßïõ êáé óå ôìÞìá ÌÝóçò ÁíáôïëÞò.

!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 131

â. Ç ãåñìáíéêÞ åéóâïëÞ êáé ç ìÜ÷ç ôçò ÊñÞôçò. Ï ×ßôëåñ åß÷å áðïöáóßóåé íá åðéôåèåß êáôÜ ÓïâéåôéêÞò Åíþóåùò (ó÷Ýäéï Ìðáìðáñüóóá) ìÝóá ÌáÀïõ 1941. ÐñïçãïõìÝíùò üöåéëå íá áóöáëßóåé íþôá ôïõ, åîïõäåôåñþíïíôáò êÜèå åóôßá áðåéëÞò óôç ÂáëêáíéêÞ ÷åñóüíçóï Þ ôï Áéãáßï ðÝëáãïò. Äåê. 1940. Ó÷Ýäéï Ìáñßôá ãéá åéóâïëÞ óôçí ÅëëÜäá. 6 Áðñ. 1941. ÃåñìáíéêÞ åðßèåóç åíáíôßïí ÅëëÜäïò (åëëçíïâïõëãáñéêÜ óýíïñá). ¸ëëçíåò áíôéóôÝêïíôáé ìå óèÝíïò êáé áðïöáóéóôéêüôçôá. ÅëëçíéêÞ Üìõíá êáôÜ ìÞêïò ï÷õñÞò ãñáììÞò ÌåôáîÜ ðñïêáëåß èáõìáóìü Ãåñìáíþí. ÌåôÜ åßóïäï Ãåñìáíþí óôçí ÅëëÜäá áðü Ãéïõãêïóëáâßá, ç ïðïßá õðïôÜ÷ôçêå, ¸ëëçíåò õðåñáóðéóôÝò ï÷õñþí ðáñáäßäïíôáé (9 Áðñ.1941). ÊáôÜëçøç Èåóóáëïíßêçò (9 Áðñ. 1941). Íéêçöüñïò Åëëçíéêüò Óôñáôüò Ìåôþðïõ Áëâáíßáò õðï÷ùñåß áôÜêôùò. Óôñáôçãïß Ìåôþðïõ (Ã. ÔóïëÜêïãëïõ, Å. ÌðÜêïò, Ð. ÄåìÝóôé÷áò) óõíèçêïëïãïýí ìå Ãåñìáíïýò. Ðñùèõðïõñãüò ÁëÝîáíäñïò ÊïñõæÞò áõôïêôïíåß. ÄéÜäï÷üò ôïõ ï ÅììáíïõÞë Ôóïõäåñüò. ÅëëçíéêÞ ÊõâÝñíçóç êáé âáóéëéÜò Ãåþñãéïò Â´ êáôáöåýãïõí óôçí ÊñÞôç (23 Áðñ.). ÊáôÜëçøç Áèçíþí (27 Áðñ. 1941). ÌÜ÷ç ôçò ÊñÞôçò (20-29 ÌáÀïõ 1941). Ãåñìáíïß áðïâéâÜæïíôáé áðü áÝñïò ìå ôåñÜóôéåò áðþëåéåò (8.000 Üíäñåò, 220 êáôåóôñáììÝíá áåñïðëÜíá êáé 150 ìå óïâáñÝò æçìéÝò). Ïé ßäéïé ïé ÊñÞôåò áíôéìåôùðßæïõí ôïõò åéóâïëåßò ìå êÜèå ìÝóï (ëáúêüò ðüëåìïò). Ôá ãåñìáíéêÜ óôñáôåýìáôá åêäéêïýíôáé ìå áãñéüôçôá ôï ÷ùñéü ÊÜíäáíïò ×áíßùí êáé ôï áíáóêÜðôïõí åê èåìåëßùí (3 Éïõí. 1941). ÂáóéëéÜò Ãåþñãéïò Â´ êáé ÅëëçíéêÞ ÊõâÝñíçóç êáôáöåýãïõí óôçí Áßãõðôï (23 ÌáÀïõ 1941). Ó÷çìáôßæåôáé êáôï÷éêÞ ÊõâÝñíçóç ìå ðñùèõðïõñãü ôïí Ã. ÔóïëÜêïãëïõ. ã. Ç óõíÝ÷éóç ôïõ Ýíïðëïõ áãþíá óôï ðëåõñü ôùí ÓõììÜ÷ùí. Åëëçíï-ãåñìáíéêÞ óýññáîç áíÝâáëå åêôÝëåóç åðé÷åßñçóçò Ìðáñìðáñüóóá êáôÜ Ó.Å. ÊáèõóôÝñçóç áõôÞ (áðü ìÝóá ÌáÀïõ, óôéò 22 Éïõíßïõ 1941) óõíÝâáëå óôçí áðïôõ÷ßá ó÷åäßïõ Ìðáñìðáñüóá (ãåñìáíéêÜ óôñáôåýìáôá åîáéôßáò ñùóéêïý ÷åéìþíá äåí ðñüëáâáí íá êáôáëÜâïõí ôï ËÝíéãêñáíô êáé ôç Ìüó÷á). Åîüñéóôç ÅëëçíéêÞ ÊõâÝñíçóç (áðü ÊÜéñï, Íüôéá ÁöñéêÞ êáé Ëïíäßíï) ìå åðßóçìç áíáãíþñéóç áðü óõììá÷éêÜ êñÜôç, õðåñáóðßæåôáé åèíéêÜ óõìöÝñïíôá. ð ÐñïôÜóóåé åëëçíéêÝò äéåêäéêÞóåéò åðß áëýôñùôùí åäáöþí ÄùäåêáíÞóïõ, Âïñåßïõ Çðåßñïõ êáé Êýðñïõ. ð Áíáæçôåß ëýóåéò óôï åðéóéôéóôéêü ðñüâëçìá êáôïßêùí êáôå÷üìåíçò ÅëëÜäïò. ð Óõãêñïôåß áîéüìá÷á Ýíïðëá óþìáôá ðïõ ìÜ÷ïíôáé óôá ìÝôùðá áíáôïëéêÞò Ìåóïãåßïõ: (ìÜ÷åò Åë ÁëáìÝéí êáé Ñßìéíé, åðéäñïìÝò Éåñïý Ëü÷ïõ óôï Áéãáßï, ðëïýóéá äñÜóç Åëëçíéêïý Íáõôéêïý - èñõëéêÜ ôá ïíüìáôá ôçò Âáóßëéóóáò ¼ëãáò êáé ôïõ Áäñßá, åíåñãüò ðáñïõóßá áåñïðïñßáò). ä. Ç åèíéêÞ áíôßóôáóç êáôÜ ôùí äõíÜìåùí ôïõ ¢îïíá êáé ç óçìáóßá ôçò. ÁíÜðôõîç éó÷õñïý êéíÞìáôïò ÅèíéêÞò Áíôßóôáóçò óôçí êáôå÷üìåíç ÅëëÜäá: áðïôÝëåóìá Üñíçóçò åëëçíéêïý ëáïý íá óõìâéâáóôåß ìå êáèåóôþò ôñéðëÞò å÷èñéêÞò êáôï÷Þò (Ãåñìáíþí, Éôáëþí êáé ÂïõëãÜñùí). 1942. Óýóôáóç êáé äñÜóç éó÷õñþí áíôéóôáóéáêþí ïñãáíþóåùí: 1) Åèíéêü Áðåëåõèåñùôéêü ÌÝôùðï (ÅÁÌ). 2) Åèíéêüò Äçìïêñáôéêüò Åëëçíéêüò Óôñáôüò (ÅÄÅÓ). 3) ÅèíéêÞ êáé ÊïéíùíéêÞ ÁðåëåõèÝñùóç (ÅÊÊÁ).

!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 132

ÕðÞñîáí êáé Üëëåò áíôéóôáóéáêÝò ïñãáíþóåéò ìå ôïðéêÞ åìâÝëåéá. Ïñãáíþóåéò ðüëåùí, óå óõíåñãáóßá ìå Óõììá÷éêü Óôñáôçãåßï ÌÝóçò ÁíáôïëÞò (ÓÓÌÁ), äéåíåñãïýóáí äïëéïöèïñÝò êáé êáôáóêïðåßá. ÅëëÜäá: áíáëïãéêÜ ç êáèïëéêüôåñç áíôéóôáóéáêÞ êßíçóç óôçí Åõñþðç êáé ï ìéêñüôåñïò áñéèìüò óõíåñãáôþí ôïõ êáôáêôçôÞ. Ìüíïé ïé ¸ëëçíåò, áðü êáôáêôçìÝíïõò ëáïýò, äåí óõììåôåß÷áí óôçí åêóôñáôåßá êáôÜ ôçò Ñùóßáò. Ôßìçìá áíôßóôáóçò õðÞñîå âáñý: åêôåëÝóåéò, âáóáíéóìïß, öõëáêßóåéò ÷éëéÜäùí áãùíéóôþí. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá / ðçãÝò 1. Ï éôáëéêüò ôýðïò ðñïåôïéìÜæåé ôï Ýäáöïò ãéá ôçí éôáëéêÞ åéóâïëÞ óôçí ÅëëÜäá «Ôçí ðñïôåñáßáí , ï Ðïëßôçò åôçëåãñÜöåé áéóèáíüìåíïò ôçí áíÜãêçí íá óáò áíáêïéíþóù ôçí áíçóõ÷ßáí ôçí ïðïßáí ìïé åìðíÝåé ç ðáñáôÞñçóéò üôé ç ÅëëÜò åãÝíåôï êáôÜ ôáò ôåëåõôáßáò çìÝñáò ï óôü÷ïò éôáëéêþí áíôáðïêñßóåùí êáé åéäÞóåùí áßôéíåò ðáñéóôïýí ôçí ÅëëÜäá Ýñìáéïí ôùí îÝíùí åðéññïþí êáé ôçí åëëçíéêÞí êõñéáñ÷ßáí Þäç ìåéùìÝíçí. Åßíáé Üîéïí ðáñáôçñÞóåùò üôé óõìâáßíåé ôïýôï êáè çí óôéãìÞí ç Éôáëßá ðñüêåéôáé íá åéóÝëèç åéò ôïí ðüëåìïí. Êáé êáôÝëçãåí ï ¸ëëçí ðñåóâåõôÞò: Ç ÅëëÜò ðñïöáíþò áðïôåëåß åéò ôçí éôáëéêÞí áíôßëçøéí ðåäßïí áíïéêôüí åéò ôïõò ðïëåìéêïýò óõíäõáóìïýò ôçò Éôáëßáò. Äé ï êáé ðñïðáñáóêåõÜæåôáé äéÜ ôïõ éôáëéêïý ôýðïõ äéêáéïëïãßá äé çí ðåñßðôùóéí èá åêñßíåôï óêüðéìïò Þ áíáãêáßá ç ðáñáâßáóéò ôçò êõñéáñ÷ßáò ôçò ÅëëÜäïò. Ïëßãáò çìÝñáò âñáäýôåñïí (8 Éïõíßïõ), ï áõôüò ðñåóâåõôÞò ìåôÝäéäåí üôé áé éôáëéêáß åöçìåñßäåò åß÷ïí ëÜâåé ðáñÜ ôïõ Õðïõñãåßïõ ôçò ËáúêÞò Ìïñöþóåùò ïäçãßáò íá êáëëéåñãÞóïõí ôá åîÞò èÝìáôá: 1) Åéò ôçí ÅëëÜäá ïé éèýíïíôåò, êáè ï õðï÷åßñéïé ôçò ìáóùíßáò, åßíáé õðÝñ ôùí Äõôéêþí ÄõíÜìåùí, åíþ ï ëáüò êáé éäßùò ïé íÝïé åßíáé õðÝñ ôïõ ¢îïíïò. 2) ÅðåéäÞ ïé Óýììá÷ïé êáé ç Ôïõñêßá ðñïôßèåíôáé íá êáôáëÜâïõí ôáò íÞóïõò êáé ôçí Èåóóáëïíßêçí, ç Éôáëßá èá åõñåèÞ åéò ôçí áíÜãêçí íá õðåñáóðßóç ôçí ÅëëÜäá. 3) Ç åëëçíéêÞ êïéíÞ ãíþìç êïõñáóìÝíç áðü ôáò ðéÝóåéò ôùí ÁããëïãÜëëùí, åðéèõìåß ôçí ðñïóôáóßáí ôçò Éôáëßáò. ÐáñåóêåõÜæåôï êáô áõôüí ôïí ôñüðïí äéÜ ôïõ éôáëéêïý ôýðïõ ç äéêáéïëïãßá äéÜ ôçí ðåñßðôùóéí êáè çí èá åîáðåëýåôï ç åíáíôßïí ôçò ÅëëÜäïò ðïëåìéêÞ åðé÷åßñçóéò». Á. É. ÊïñáíôÞò, ÄéðëùìáôéêÞ Éóôïñßá ôçò Åõñþðçò (1919-1956), ô. 3., Ï Äåýôåñïò Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò. ÌÝñïò Ðñþôïí (1939-1943), Èåóóáëïíßêç, ÉÌ×Á, 1979, ó. 356. 2. Ç áíáêïßíùóç ôçò éôáëéêÞò åðßèåóçò óôéò åëëçíéêÝò ðñåóâåßåò «É. ÌÅÔÁÎÁÓ, ÐÑÙÈÕÐÏÕÑÃÏÓ ÊÁÉ ÕÐÏÕÑÃÏÓ ÔÙÍ ÅÎÙÔÅÑÉÊÙÍ ÐÑÏÓ ÔÉÓ ÐÑÅÓÂÅÉÅÓ ÔÇÓ ÅËËÁÄÏÓ Åãêýêëéïò ÁèÞíá, 28 Ïêôùâñßïõ 1940 Ôçí 3çí ðñùéíÞí ï ÐñåóâåõôÞò ôçò Éôáëßáò ìïé åðÝäùêå ðñïóùðéêþò äéáêïßíùóéí äéá ôçò ïðïßáò ç éôáëéêÞ ÊõâÝñíçóéò êáôçãïñåß ôçí åëëçíéêÞí ÊõâÝñíçóéí ùò õðïìåßíáóáí ôçí õðü ôïõ áããëéêïý óôüëïõ ÷ñçóéìïðïßçóéí, êáôÜ ôçí åîÝëéîéí ôùí ðïëåìéêþí åðé÷åéñÞóåùí, ôùí ÷ùñéêþí áõôÞò õäÜôùí, ôùí ðáñáëßùí ôçò êáé ôùí ëéìÝíùí ôçò, ùò åõíïÞóáóáí ôïí áíåöïäéáóìüí ôùí åíáåñßùí âñåôáííéêþí äõíÜìåùí, ùò åðéôñÝøáóáí ôçí ïñãÜíùóéí åéò ôï åëëçíéêüí Áñ÷éðÝëáãïò ìéáò õðçñåóßáò óôñáôéùôéêþí ðëçñïöïñéþí åíáíôßïí ôçò Éôáëßáò. Ç éôáëéêÞ ÊõâÝñíçóéò, ëÝãåé, ïöåßëåé íá õðåíèõìßóç åéò ôçí åëëçíéêÞí ÊõâÝñíçóéí ôçí ðñïêëçôéêÞí äñÜóéí ôçí äéåîáãïìÝíçí Ýíáíôé ôïõ áëâáíéêïý Ýèíïõò äéÜ ôçò ôñïìïêñáôéêÞò ðïëéôéêÞò ôçí ïðïßáí õéïèÝôçóåí Ýíáíôé ôïõ ðëçèõóìïý ôçò ÔóáìïõñéÜò êáé äéÜ ôùí åììüíùí ðñïóðáèåéþí ðñïò äçìéïõñãßáí áíùìáëéþí åêåßèåí ôùí óõíüñùí ôçò. ÐñïóèÝôåé üôé ç Éôáëßá äåí äýíáôáé íá áíå÷èÞ åöåîÞò ðÜíôá ôáýôá. Ç ïõäåôåñüôçò ôçò ÅëëÜäïò áðÝâç ïëïíÝí êáé ðåñéóóüôåñïí áðëþò êáé êáèáñþò öáéíïìåíéêÞ. Ç

!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 133

éôáëéêÞ ÊõâÝñíçóéò êáôÝëçîåí ùò åê ôïýôïõ åéò ôçí áðüöáóéí íá æçôÞóç áðü ôçí åëëçíéêÞí ÊõâÝñíçóéí, ùò åããýçóéí ôçò ïõäåôåñüôçôïò ôçò ÅëëÜäïò êáé ùò åããýçóéí ôçò áóöáëåßáò ôçò Éôáëßáò, ôï äéêáßùìá íá êáôáëÜâç äéÜ ôùí åíüðëùí áõôÞò äõíÜìåùí êáé äéÜ ôçí äéÜñêåéáí ôçò óçìåñéíÞò óõññÜîåùò ìåôÜ ôçò Áããëßáò ùñéóìÝíá óôñáôçãéêÜ óçìåßá ôïõ åëëçíéêïý åäÜöïõò. Ç éôáëéêÞ ÊõâÝñíçóéò æçôåß áðü ôçí åëëçíéêÞí ÊõâÝñíçóéí üðùò ìç åíáíôéùèÞ åéò ôçí êáôÜëçøéí ôáýôçí êáé ìç ðáñåìðïäßóç ôçí åëåõèÝñáí äéÝëåõóéí ôùí óôñáôåõìÜôùí ôùí ðñïïñéæïìÝíùí íá ôçí ðñáãìáôïðïéÞóùóéí. Ç éôáëéêÞ ÊõâÝñíçóéò æçôåß áðü ôçí åëëçíéêÞí ÊõâÝñíçóéí üðùò äþóç áõèùñåß åéò ôáò óôñáôéùôéêÜò áñ÷Üò ôáò áíáãêáßáò äéáôáãÜò, ßíá ç êáôï÷Þ áýôç äõíçèÞ íá ðñáãìáôïðïéçèÞ êáôÜ åéñçíéêüí ôñüðïí. ÅÜí ôá éôáëéêÜ óôñáôåýìáôá Þèåëïí óõíáíôÞóç áíôßóôáóéí, ç áíôßóôáóéò áýôç èá êáìöèÞ äéÜ ôùí üðëùí êáé ç åëëçíéêÞ ÊõâÝñíçóéò èá Ýöåñå ôáò åõèýíáò áé ïðïßáé Þèåëïí ðñïêýøåé åê ôïýôïõ. Åðéäßäùí ôçí äéáêïßíùóéí ôáýôçí ï ÐñåóâåõôÞò ôçò Éôáëßáò ìïé ðñïóÝèçêå ðñïöïñéêþò üôé áé êéíÞóåéò ôùí éôáëéêþí óôñáôåõìÜôùí ðñïò åßóïäïí åéò ôï åëëçíéêüí Ýäáöïò èá áñ÷ßóùóé ôçí 6çí ðñùéíÞí. ÁðÞíôçóá åéò ôïí ÐñåóâåõôÞí ôçò Éôáëßáò üôé åèåþñïõí ôï ðåñéå÷üìåíïí ôçò äéáêïéíþóåùò ôáýôçò êáé ôïí ôåëåóéãñáöéêüí áõôÞò ÷áñáêôÞñá ùò êÞñõîéí ðïëÝìïõ ôçò Éôáëßáò êáôÜ ôçò ÅëëÜäïò. ÐñïóèÝôù ðñïò ðëçñïöïñßáí óáò üôé ç ÅëëÜò èá áìõíèÞ ìå üëáò ôçò ôáò äõíÜìåéò êáôÜ ôçò éôáëéêÞò åéóâïëÞò». Ê. Óâïëüðïõëïò (åðéì.), 1940-1941: ÅëëçíéêÜ ÄéðëùìáôéêÜ Ýããñáöá, Õðïõñãåßï Åîùôåñéêþí, ÁèÞíá, 1980, óó. 3-4. 3. Ç åðïðïéÀá ôùí ï÷õñþí ôïõ Ñïýðåë á) «Ç åðßèåóç åêäçëþèçêå êáôÜ ôïõ ÌðÝëåò óôéò ðÝíôå êáé ôÝôáñôï ôï ðñùß, äçëáäÞ ðñéí ï ðñåóâåõôÞò ¸ñìðá÷ åðéäþóåé ôç äéáêïßíùóç ôçò ÷þñáò ôïõ. Ïé Ãåñìáíïß ÷ôýðçóáí óôï áäýíáôï óçìåßï ôçò ãñáììÞò, áíÜìåóá óôï ÔñéåèíÝò êáé óôï ðñþôï ï÷õñü ôçò óåéñÜò, ôçí Ðïðïôëßâéôóá [] Ç êýñéá ðñïóðÜèåéá ôïõ å÷èñïý ùóôüóï ãéíüôáí óôï áñéóôåñü ôïõ ìåôþðïõ, óôï ÌðÝëåò êáé óô ï÷õñü Ñïýðåë. Ôá åíäéÜìåóá ï÷õñÜ ôçò ãñáììÞò åßôáí ðÝíôå: áðü äõôéêÜ ðñïò ô áíáôïëéêÜ ç Ðïðïôëßâéôóá, ôï Éóôßìðåç, ôï Áñðáëïýêé, ôï ÊåëêáãéÜ êáé ïé Ðáëéïõñéþíåò. [] ïé Ãåñìáíïß ÷ôýðçóáí ìå ìåãÜëç óöïäñüôçôá äýï êõñßùò ï÷õñÜ: óô áñéóôåñÜ ôï Ñïýðåë, óôï Ðåñéèþñé. Ç åðßèåóç êáôÜ ôïõ Ñïýðåë åßíáé áðü ôéò ìåãÜëåò óôéãìÝò áõôïý ôïõ ðïëÝìïõ, ðïõ Ýìðáéíå ðéá óôï ôåëåõôáßï ôïõ óôÜäéï. Ôï Ñïýðåë âñßóêåôáé óôçí áíáôïëéêÞ ü÷èç ôïõ Óôñõìþíïò, áðáãïñåýåé ôá óôåíÜ ôïõ ðïôáìïý óå óõíäõáóìü ìå ô ï÷õñü Ðáëéïõñéþíåò áðü ôç äõôéêÞ ü÷èç. Ïé Ãåñìáíïß Ýññéîáí ðÜíù óôï Ñïýðåë üëï ôï âÜñïò ôïõò. Âïìâáñäéóìüò ðõñïâïëéêïý Üñ÷éóå óôéò ðÝíôå êáé ôÝôáñôï ôï ðñùß, óôéò Ýîç ÷ýèçêáí áðü øçëÜ ôá Óôïýêáò. Åß÷áí åéäéêÝò óåéñÞíåò, ðïõ ïýñëéáæáí áðáßóéá êáèþò ãßíïíôáí ïé âïõôéÝò, ãéá íá óðÜæïõí ôá íåýñá ôùí áìõíïìÝíùí. Ç ôïðïèåóßá ïëüêëçñç åßôáí ìÝóá óôéò öëüãåò, ï áÝñáò Ýôñåìå, óêéæüôáí áðü ôéò ëÜìøåéò. Ôï èÝáìá êáé ôï Üêïõóìá Ýðáéñíå Ýíá ôñïìá÷ôéêü ìåãáëåßï êáèþò ôï óýóôçìá ðõñüò ôïõ ï÷õñïý áðáíôïýóå ôþñá óýóóùìï êé áðü áíôßêñõ æýãùíáí ô Üñìáôá ìÜ÷çò ôïõ å÷èñïý êáé ïé ìïôïóõêëÝôôåò. ÐõêíÝò ìÜæåò ðåæéêü ô áêïëïõèïýóáí. Óôï Óôñõìþíá êáôÝâáéíáí âÜñêåò áðü ëÜóôé÷ï, îÝ÷åéëåò áðü ãåñìáíéêü óôñáôü, áìößâéá ôÝñáôá ìå ìõñéÜäåò êåöáëÝò áðü ðñáóéíùðü áôóÜëé. [] Óôï ìåôáîý, äåêáï÷ôþ âÜñêåò åß÷áíå ìðëÝîåé óôï õðïâñý÷éï äß÷ôõ áðü óýñìá, óôï Óôñõìþíá, âïýëéáæáí ÷ôõðçìÝíåò áðü ôï ðõñïâïëéêü ôùí ï÷õñþí. Âïýëéáæáí ìáæß ìå ôï Ýìøõ÷ï öïñôßï ôïõò. Åêáôüí åßêïóé áåñïðëÜíá âïýéæáí, ïýñëéáæáí áäéÜêïðá ðÝñá - äþèå óôïí ïõñáíü. Ïé õðåñáóðéóôÝò ôïõ Ñïýðåë Ýäåé÷íáí èáõìáóôÞ øõ÷ñáéìßá. Ç áíáìÝôñçóç öéëïðáôñßáò êáé óéäåñÝíéáò äýíáìçò åßôáí åäþ óêëçñÞ, áðïöáóéóìÝíç. Ó üëï ôï äéÜóôçìá ôçò çìÝñáò, ïé Ãåñìáíïß, ôå÷íßôåò ðéá óôçí åðßèåóç, óôÝëíïõí ôá êýìáôÜ ôïõò ôï Ýíá ðßóù áðü ô Üëëï, áêïýñáóôá, áíåîÜíôëçôá, äéáëýïíôáé, Üëëá ðñïâáßíïõí ðßóù, ìå ôïõò ßäéïõò ðõêíïýò ó÷çìáôéóìïýò, ìå ôçí ßäéá

!!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 134

ïñìÞ. ÊÜèå ìéóÞ þñá, êýìáôá áðü Óôïýêáò îå÷ýíïíôáé áðü ðÝñá, áõëáêþíïõí áöçíéáóìÝíá ôïí ïõñáíü. Ôçí ôïðïèåóßá ôùí ï÷õñþí Ðáëéïõñéþíåò, Ñïýðåë, ÊáñáôÜò, ôç ÷ôõðÜíå ïãäïíôáäýï ãåñìáíéêÝò ðõñïâïëáñ÷ßåò. Ôï óýìðáí, êÜôù êé áðÜíù, öáßíåôáé íá Ý÷åé ðíéãåß óôç öëüãá. [] ¢äéêá áãùíßóôçêáí ïé Ãåñìáíïß íá óðÜóïõí êáé ôçí áíôßóôáóç ôùí ï÷õñþí Ðåñéèþñé êáé Ñïýðåë. [] áíáãêÜóôçêáí íá õðï÷ùñÞóïõí ìå ìåãÜëç áôáîßá, åíþ ôïõò ÷ôõðïýóáí ô áõôüìáôá ôïõ ï÷õñïý. Ôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò áðüìåíå ãåìÜôï ðôþìáôá êáé óêïñðéóìÝíï õëéêü. [] Óôï Ñïýðåë, áðáíùôÝò ãåñìáíéêÝò åðéèÝóåéò, ðïõ ãßíïíôáí ìå ðåßóìá áíåîÜíôëçôï êáé óïâáñÝò áðþëåéåò, áðïêñïýïíôáí üëåò [] ÎçìÝñùíå ç 9 Áðñéëßïõ êé ï áãþíáò äåí åß÷å óôáìáôÞóåé óôá ï÷õñÜ ðïõ Ýìåíáí áêüìá Üðáñôá [] Óôï Ñïýðåë, ýóôåñá áðü âïìâáñäéóìü ðïõ êñÜôçóå ùò ôéò ôñåéò ô áðüãåõìá, ðáñïõóéÜóôçêáí êÞñõêåò ìå ëåõêÞ óçìáßá íá ðïýíå ðùò ç Èåóóáëïíßêç åß÷å ðáñèåß êáé êÜèå áíôßóôáóç óôï åîÞò åßíáé ìÜôáéç. Ï äéïéêçôÞò ôïõ ï÷õñïý áðÜíôçóå ðùò ôá ï÷õñÜ äåí ðáñáäßíïíôáé ðáñÜ ìüíïí üôáí êáôïñèþóåé ï áíôßðáëïò íá ôá ðÜñåé. Ïé êÞñõêåò Ýäùóáí ôï ëüãï ôçò ôéìÞò ôïõò ðùò äåí ëÝíå øÝììáôá êé Ýöõãáí áöïý äÞëùóáí ðùò èá îáíÜñèïõí ô Üëëï ðñùß». ¢ããåëïò ÔåñæÜêçò, ÅëëçíéêÞ ÅðïðïéÀá 1940-1941, ÁèÞíá, 1964, óó. 195-203. â) «¼ôáí ô' Üñìáôá ìÜ÷çò êÜçêáí óáí ôï äáäß êáé âñïíôÞèçêå ôï ðåæéêü, ïé Ãåñìáíïß êáôÜëáâáí ðùò ç åëëçíéêÞ Üìõíá Þôáí áäéáðÝñáóôç êáé õðï÷þñçóáí. ¹ôáí öáíôá÷ôåñüò ï å÷èñéêüò ó÷çìáôéóìüò Üìá îåêéíïýóå· êé áôóáëÝíéá íåýñá áí åß÷åò ôñüìáæåò íá ôïí âëÝðçò íá 'ñ÷åôáé, äåßëéáæåò í' áêïýò ìüíï ôïí áöÜíôáóôï èüñõâü ôïõ. Ìá äéáëýèçêå êé ïðéóèï÷þñçóå ìå áôáîßá. ¸íá ëüöï ðïõ åß÷å êáôïñèþóåé íá êáôáëÜâç äåí ìðüñåóå ìÞô' áõôüí íá ôïí êñáôÞóç, ãéáôß öáíôÜñïé áðü ôï Ñïýðåë áíôåðéôÝèçêáí áìÝóùò ìå ôüëìç, ðÞñáí ðßóù ôï ýøùìá êé Ýðéáóáí ôñéÜíôá áé÷ìáëþôïõò». ×ñ. Æáëïêþóôáò, Ñïýðåë, ÁèÞíá, 1945, óó. 19-20. 4. Ïé Ãåñìáíïß áíáãíùñßæïõí ôïí çñùéóìü ôùí ìá÷çôþí ôùí Ï÷õñþí (Ñïýðåë ê.Ü.) «Ïé Ãåñìáíïß, êáôÜ ôçí åðáöÞ ôïõò ìå ôïõò äéáöüñïõò ¸ëëçíåò çãÞôïñåò, ôüíéóáí ôï èáõìáóìü ôïõò ãéá ôçí áíôßóôáóç ôïõ åëëçíéêïý óôñáôïý êáé ãéá ôçí ðïëåìéêÞ ôïõ áîßá []. Óôïõò Ðáëéïõñéþíåò, ï åêåß Ãåñìáíüò óõíôáãìáôÜñ÷çò ðáñÝôáîå, ôéìÞò Ýíåêåí, Ýíá ãåñìáíéêü ôÜãìá ìðñïóôÜ óô ï÷õñü êáé êÜëåóå ôïí ¸ëëçíá äéïéêçôÞ íá ôï åðéèåùñÞóåé. Óôï Ñïýðåë ï åíôåôáëìÝíïò ãéá ôçí ðáñáëáâÞ ôïõ Ãåñìáíüò áîéùìáôéêüò, áöïý óõíå÷Üñç ôïí ¸ëëçíá äéïéêçôÞ ôïõ ï÷õñïý, ôïõ äÞëùóå ðùò åßíáé ôéìÞ êáé ðåñçöÜíåéá ãéá ôïõò Ãåñìáíïýò íá Ý÷ïõí ôÝôïéïõò áíôéðÜëïõò. Ï óôñáôçãüò ÐÜïõë ×Üóóå, ó Ýíá ôïõ Üñèñï óå ãåñìáíéêÞ åöçìåñßäá, ìå ôßôëï: Ïé áíäñåßïé ¸ëëçíåò, Ýãñáöå: Ôá åðéôåèÝíôá óõíôÜãìáôá åß÷ïí Þäç ðåßñáí äéáóðÜóåùò ù÷õñùìÝíùí ãñáììþí åê ðñïçãïõìÝíùí åêóôñáôåéþí åéò ôáò ïðïßáò åß÷ïí ëÜâåé ìÝñïò. Ïé ¸ëëçíåò üìùò öñïõñïß ôùí ï÷õñþí çìýíèçóáí, ðáñÜ ôá öëïãïâüëá êáé ôáò ÷åéñïâïìâßäáò, ìåôÜ óêëçñïý öáíáôéóìïý, áíáëüãïõ ôïõ ïðïßïõ äåí åß÷ïí óõíáíôÞóåé ïé Ãåñìáíïß óôñáôéþôåò åéò ïõäåìßáí ôùí ðñïçãïõìÝíùí åêóôñáôåéþí ôùí. Åö üóïí êáé Ýíáò áêüìç óôñáôéþôçò çäýíáôï íá ðáñáìåßíç åéò ôï Ï÷õñüí ôïõ, ðõñïâïëïýóå. Ï óôñáôÜñ÷çò öïí Ëéóô, óôçí çìåñÞóéá äéáôáãÞ ôïõ äÞëùóå üôé ïé ¸ëëçíåò õðåñçóðßóèçóáí ôçí ðáôñßäá ôùí ãåííáßùò. Êáé ôÝëïò, óôéò 4 ÌáÀïõ, óå ëüãï ôïõ ðñïò ôï ÑÜé÷óôáã, ï ×ßôëåñ èá ðåé: Ç éóôïñéêÞ äéêáéïóýíç üìùò ìå õðï÷ñåþíåé íá äéáðéóôþóù, üôé áðü üëïõò ôïõò áíôéðÜëïõò ðïõ áíôéìåôùðßóáìåí, ï ¸ëëçí óôñáôéþôçò éäßùò åðïëÝìçóå ìå ýøéóôïí çñùéóìüí êáé áõôïèõóßáí. Åóõíèçêïëüãçóå ìüíïí üôáí ç åîáêïëïýèçóéò ôçò áíôéóôÜóåùò äåí Þôï ðëÝïí äõíáôÞ êáé äåí åß÷å êáíÝíá ëüãï». ¢ããåëïò ÔåñæÜêçò, ÅëëçíéêÞ ÅðïðïéÀá 1940-1941, ÁèÞíá, 1964, ó. 204.

!"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 135

5. Ï áñ÷éóôñÜôçãïò Áë. ÐáðÜãïò áíôéôßèåôáé óôç óõíèçêïëüãçóç «ÃÅÍÉÊÏÍ ÓÔÑÁÔÇÃÅÉÏÍ ÁÑ×ÉÓÔÑÁÔÇÃÏÓ ÄéïéêçôÞí ÔìÞìáôïò ÓôñáôéÜò Çðåßñïõ. Ðëçñïöïñïýìáé, üôé ÁíôéóôñÜôçãïò ÔóïëÜêïãëïõ, áíÝëáâå ðñùôïâïõëßáí óõíèçêïëïãÞóåùò. ÄÝïí êáôáíïçèÞ ðáñÜ ðÜíôùí, üôé ýøéóôá óõìöÝñïíôá Ðáôñßäïò áðáãïñåýïõóé ôïýôï. Åðéêáëïýìáé ðáôñéùôéóìüí ðÜíôùí. Óôñáôüò, äÝïí áãùíéóèÞ ìÝ÷ñéò åó÷Üôïõ ïñßïõ äõíáôïôÞôùí ôïõ. ÁíôéêáôáóôÞóáôå áìÝóùò ÔóïëÜêïãëïõ. ÁèÞíáé 21 Áðñéëßïõ 1941 Ï Áñ÷éóôñÜôçãïò Áë. ÐáðÜãïò». ÃÅÓ/ÄÉÓ, Ï Åëëçíéêüò Óôñáôüò êáôÜ ôïí Äåýôåñïí Ðáãêüóìéïí Ðüëåìïí. Ôï ÔÝëïò ìéáò ÅðïðïéÀáò. Áðñßëéïò 1941, ÁèÞíá 1959, ó. 295. 6. Ôï ôåëåõôáßï ìÞíõìá ôïõ åëåýèåñïõ Ñáäéïöùíéêïý Óôáèìïý Áèçíþí (27 - 4 -1941) «Åäþ åëåýèåñáé áêüìá ÁèÞíáé. ¸ëëçíåò ïé Ãåñìáíïß åéóâïëåßò åõñßóêïíôáé åéò ôá ðñüèõñá ôùí Áèçíþí. ÁäÝëöéá. ÊñáôÞóôå êáëÜ ìÝóá óôçí øõ÷Þ óáò ôï ðíåýìá ôïõ ìåôþðïõ. Ôï ðíåýìá ôùí óõíå÷éæüíôùí ðáíôïý áêüìá çñþùí ôçò ÓôñáôéÜò ôïõ 40-41. Åäþ Ñáäéïöùíéêüò Óôáèìüò Áèçíþí. Ï åéóâïëåýò åéóÝñ÷åôáé ìå üëáò ôáò ðñïöõëÜîåéò åéò ôçí Ýñçìïí ðüëéí ìå ôá êáôÜêëåéóôá óðßôéá. ¸ëëçíåò! ØçëÜ ôéò êáñäéÝò. Ðñïóï÷Þ, ðñïóï÷Þ. Ï Ñáäéïöùíéêüò Óôáèìüò Áèçíþí ýóôåñá áðü ëßãï äåí èá åßíáé Åëëçíéêüò. Èá åßíáé Ãåñìáíéêüò êáé èá ìåôáäßäç øÝììáôá. ¸ëëçíåò ìçí ôïí áêïýôå. Ï ðüëåìüò ìáò óõíå÷ßæåôáé êáé èá óõíå÷éóèÞ ìÝ÷ñé ôçò ôåëéêÞò íßêçò! ÆÞôù ôï ¸èíïò ôùí ÅëëÞíùí!!». 7. Ï áðëüò ëáüò ôçò ÁèÞíáò êáôÜ ôçí ãåñìáíï-éôáëéêÞ êáôï÷Þ «Áðü üëá üóá áêïëïõèïýí, ãßíåôáé áðü ôçí áñ÷Þ ìéá åîáßñåóç: ôùí áðëþí áíèñþðùí ôçò ÁèÞíáò. [...] Äåí ðñüêåéôáé íá êñéèïýí, ïýôå Ýóôù í áíáöåñèïýí ïíïìáóôéêÜ, ðáñÜ ìüíï ìå âáèý óåâáóìü. Êáé åîáéñïýíôáé, ðñþôï, åðåéäÞ ï ñüëïò ôïõò Þôáí ðïëéôéêÜ ðáèçôéêüò· äåýôåñï, åðåéäÞ ïé åíÝñãåéåò ðïõ áðïöÜóéæáí ïìáäéêÜ õðáãïñåýïíôáí ü÷é áðü ôï ìõáëü, áëëÜ áð ôçí êáñäéÜ. Óôï åîÞò, äåí ðñÝðåé íá óêÝöôåôáé êáíåßò ôçí ÅëëÜäá, ÷ùñßò íá öÝñåé ðñþôá óôï íïõ ôïõ åêåßíåò ôéò ãõíáßêåò ðïõ ðÞñáí ôéò óêïýðåò áð ôá ÷Ýñéá ôùí Âñåôáííþí áé÷ìáëþôùí ðïõ óêïýðéæáí ôïõò äñüìïõò, ãéá íá êÜíïõí óôï ðüäé ôïõò áõôÞ ôç äïõëåéÜ· ôá ÷áìßíéá ôùí äñüìùí, ðïõ Ýññé÷íáí ôá ôóéãÜñá, áð ôá ïðïßá êÝñäéæáí ôï øùìß ôïõò, ìÝóá óôá öïñôùìÝíá ìå Âñåôáííïýò áé÷ìáëþôïõò êáìéüíéá, êáèþò ðåñíïýóáí· ôéò ïéêïãÝíåéåò ðïõ ðÝèáíáí óôï óôñáôüðåäï ôïõ ×áúäáñéïý, åðåéäÞ âïÞèçóáí Âñåôáííïýò áé÷ìáëþôïõò íá äñáðåôåýóïõí. ¼ôáí ï áðëüò ëáüò êÜíåé ôÝôïéåò ðñÜîåéò, åðçñåÜæåé êé áõôüò ôçí éóôïñßá ôùí áíèñþðéíùí ó÷Ýóåùí· ü÷é üìùò ìå ôïí ßäéï ôñüðï üðùò ïé ðïëéôéêïß, ïýôå ãéá ôïõò ßäéïõò ëüãïõò. Ïé êÜôïéêïé ôçò ÁèÞíáò, Üíäñåò êáé ãõíáßêåò, äåí êáôåõèýíïíôáí áð ôç ëïãéêÞ, áëëÜ áð ôï óõíáßóèçìá êáé ôï Ýíóôéêôï». C. M. Woodhouse, Ôï ÌÞëï ôçò ¸ñéäïò. Ç åëëçíéêÞ áíôßóôáóç êáé ç ðïëéôéêÞ ôùí ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí, ÁèÞíá, ÅîÜíôáò, 1976, ó. 50.

!#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 136

8. Ïé êéíçôïðïéÞóåéò ôçò ÅÐÏÍ åíáíôßïí ôçò åðéóôñÜôåõóçò ÅëëÞíùí åñãáôþí óôç Ãåñìáíßá, ÖåâñïõÜñéïò-ÌÜñôéïò 1943 «Ôþñá êõëÜåé âïõåñüò êé áêáôáìÜ÷çôïò ï ÷åßìáññïò ðñïò ôï êÝíôñï. Ôóáëáêþíåé êáé óáñþíåé ô' áëëåðÜëëçëá öñÜãìáôá ôùí áóôõíïìéêþí óôçí áñ÷Þ, ôùí Éôáëþí êáñáìðéíéÝñùí ìå ôï éððéêü êáé ôá ãõìíùìÝíá óðáèéÜ ìåôÜ... Óôá êáßñéá óçìåßá Ýñ÷åôáé áíôéìÝôùðïò ìå ôïõò ãêåóôáðßôåò, ôá ðïëõâüëá, ôá ÷éôëåñéêÜ ìç÷áíïêßíçôá, åëßóóåôáé, ðáñáêÜìðôåé, õðï÷ùñåß, áíáóõíôÜóóåôáé, ìÜ÷åôáé ìå ôïýâëá, ìå óðáóìÝíåò ðëÜêåò áð' ôá ðåæïäñüìéá, ìå ôá êïíôÜñéá áð' ôéò óçìáßåò êáé ôá ðáíþ, ìå ôá ãõìíÜ ÷Ýñéá, ìå ôá íý÷éá, ìå ôç ìÜæá ôùí ðõñùìÝíùí êïñìéþí». Ð. Áíôáßïò, ÓõìâïëÞ óôçí éóôïñßá ôçò ÅÐÏÍ. Âéþìáôá-ÍôïêïõìÝíôá-Ìáñôõñßåò, ô. Â´, ÁèÞíá, Êáóôáíéþôçò,1979, óó. 25-26. 9. ÊÜøéìï êáé ëåçëáóßåò ÷ùñéþí ÁóðñïðïôÜìïõ ÔñéêÜëùí áðü Ãåñìáíïýò ôï 1943 «Ìðáßíáíå óôá ÷ùñéÜ ðïýôáí ðáíôÝñçìá áðü áíèñþðïõò. Ïé Ãåñìáíïß óôçí áñ÷Þ óðÜãáíå üëåò ôéò ðüñôåò êáé øÜ÷íáíå ôá óðßôéá. ÌåôÜ Þôáí ôï ìåãÜëï ãëÝíôé ôïõò. Áí äåí Þîåñåò, èá Ýëåãåò ðùò åßíáé ìÜ÷ç. Êé áíÜìåóá áð ôéò åêðõñóïêñïôÞóåéò, áðü íôïõöÝêéá êáé áõôüìáôá, Üêïõãåò êáêáñßóìáôá, âåëÜóìáôá, óðáñá÷ôéêÜ ãñõëëßóìáôá ãïõñïõíéþí, áñãüóõñôá âáñéÜ ìïõêáíßóìáôá - üëá ìáæß ó Ýíáí ôüíï ðáíéêïý êáé ðüíïõ. Ôïõò åñÝèéæå êáé ôïõò äéáóêÝäáæå ðïëý áõôü ôï åê ôïõ áóöáëïýò êõíÞãé, üôáí üëïé ìáæß ãýñù-ãýñù áðü Ýíá îýëéíï öñÜ÷ôç ñß÷íáíå ó ü,ôé æùíôáíÜ âñéóêüíôïõóáí ìÝóá. Êé ýóôåñá, üôáí åß÷áí ðéá ôåëåéþóåé, ñß÷íáíå êáé óå êáíÝíáí êáêüìïéñï óêßïõñï ðÜíù óôï Ýëáôï êé áöïý ôïí ðåñéåñãáæüíôïõóáí ãéá ëßãåò óôéãìÝò (Ýôóé ìå ôç óáêáôåìÝíç ìéêñÞ ìïõóïýäá ôïõ ðïõ áéìüóôáæå), ìçí îÝñïíôáò ðéá ôé íá ôïí êÜíïõíå, ôïí áñðÜæáíå áð ôçí öïõíôùôÞ ïõñÜ êáé ôïí ôéíÜæáíå óâïõñé÷ôÜ óôïí áÝñá. ¼ëá ôá óêïôùìÝíá æùíôáíÜ ôá êïõâáëïýóáíå áãêáëéÝò, êé áöïý ôá îåêïéëéÜæáíå óôçí ðëáêïóôñùìÝíç ðëáôåßá ôïõ ÷ùñéïý, êïíôÜ óôéò âñýóåò, ñß÷íáíå ìÝóá óå êÜôé ìåãÜëïõò êïõâÜäåò üëá ôá óðëÜ÷íá ìáæß ðïõ áêüìá á÷íßæáíå êáé ìåôÜ üë áõôÜ: êïôôüðïõëá, êïêêüñïõò, ðÜðéåò, ÷Þíåò, ãïõñïýíéá, ãïõñïõíüðïõëá, áñíÜêéá, ìïó÷Üñéá, âüäéá, ôá öïñôþíáíå óå êÜôé åéäéêÜ ìïõëÜñéá êáé ôá ðáßñíáíå ìáæß ôïõò. ¼ôáí öåýãáìå áð ôï ÷ùñéü äåí Ýìåíå ïýôå ìéá æùíôáíÞ øõ÷Þ ðßóù ìáò. Ðåñßðïõ ìåôÜ ìéóÞ þñá, åìåßò ðïõ ðåñðáôÜãáìå êÜðùò óôç ìÝóç ôçò öÜëáããáò, âëÝðáìå êáé ôïõò êáðíïýò áð ôç öùôéÜ ðïõ åß÷áí âÜëåé óôï ÷ùñéü ôá ôåëåõôáßá åéäéêÜ ôìÞìáôá ôçò ïðéóèïöõëáêÞò. Ìå ìéá ÷çìéêÞ Üóðñç óêüíç ðáóðáëßæáíå ôá ðÜíôá, êé áñêïýóå Ýíáò ðõñïâïëéóìüò ãéá íá ôá êÜíåé íá êáßãïíôáé üëá ìáæß: äÝíôñá, óðßôéá, ÷ùñÜöéá, óá ëáìðÜäá». ÃéÜííçò ÌðåñÜôçò, Ïäïéðïñéêü ôïõ 43, ÁèÞíá, ÅñìÞò, 1976, óó. 152-154. 10. Ðåäßá ñßøåùò óôçí Åëåýèåñç ÏñåéíÞ ÅëëÜäá «Åß÷áìå öôÜóåé ðéá ôá Ýëáôá, Þôáí ðïëý ðñùÀ, êé åäþ ðÜíù Ýêáíå áöÜíôáóôï êñýï ãéá êáëïêáßñé. Ðñþôç ìïõ öïñÜ Ýâëåðá Ðåäßïí Ñßøåùò. ¹ôáí ìéá êáëïäéáëåãìÝíç ìéêñÞ ìáêñüóôåíç êïéëÜäá, áðïëýôùò ßóéá ó÷åäüí, êëåéóìÝíç ãýñù-ãýñù áðü áðüôïìá øçëÜ âïõíÜ. Åí áíÜãêç ôï áåñïðëÜíï (áí äåí Þôáíå ðïëý ìåãÜëï êé åß÷å êáëü ðéëüôï) ìðïñïýóå íá ðñïóãåéùèåß. Ôéò íý÷ôåò, üôáí åß÷áí ó÷åôéêÞ åéäïðïßçóç áð ôïí áóýñìáôï, áíÜâáíå ìåãÜëåò öùôéÝò óôéò ôÝóóåñéò ãùíéÝò êáé ðåñéìÝíáìå. Ï öüâïò Þôáíå ìçí ðåñÜóåé êáíÝíá å÷èñéêü - ìá äåí ìðïñïýóå íá ãßíåé áëëïéþò. ¹ôáíå ôñßá-ôÝóóåñá ôÝôïéá Ðåäßá Ñßøåùò ó üëç ôçí Åëåýèåñç ÏñåéíÞ ÅëëÜäá êáé êÜðïõ, ëÝåé, Þôáíå êé Ýíá êáíïíéêü áåñïäñüìéï. ¸ôóé ôéò óêïôåéíÝò íý÷ôåò, áíÜìåóá óôéò ìåãÜëåò öùôéÝò, ìå åéäéêÜ áëåîßðôùôá, Ýðåöôå ôï ìÜííá ô ïõñáíïý: üðëá, öõóßããéá, óôïëÝò, ðïõëüâåñ, ìÜëëéíåò êÜëôóåò êáé Üñâõëá, ñýæé êáé óôÜñé êáìéÜ öïñÜ, êé åêåßíá ôá ìéêñÜ óéäåñÝíéá êáóïíÜêéá, ðïõ, üôáí ô Üíïéãåò, óáí ìõèéêüò èçóáõñüò óôñáöôÜëéæå ìÝóá ôïõò, áíÜêáôç Þ óå óåéñÝò, ç ïëü÷ñõóç åããëÝæéêç ëßñá.

!$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 137

ÐïëëÝò öïñÝò üìùò öõóïýóå áÝñáò - êáé ôé áðïãéíüôáíå êáíÝíá êáóïíÜêé, êáíåßò äåí ìÜèáéíå, åêôüò âÝâáéá áðü êåßíïõò ðïõ ôï âñßóêáíå. ¢ëëåò ðÜëé öïñÝò ðÝöôáí áðüôïìá ðÜíù óå ôßðïôá âñÜ÷ïõò êáé îåêïéëéáæüíôïõóáí - êé Üíôå ôþñá ôñÝ÷á êáé øÜ÷íå ìåó óôç íý÷ôá ôéò ëßñåò ðïõ óêïñðßóáíå åäþ êé åêåß ìÝó óôá ÷ïñôÜñéá. ¼ëåò ôéò ôÝôïéåò íý÷ôåò, ôéò íý÷ôåò ôùí ñßøåùí, êáíÝíá ÷ùñéü ôçò ðåñéöÝñåéáò äåí Ýêëåéíå ìÜôé (áðü ãåñïðáððïýäåò ßóáìå îåâñÜêùôá åããüíéá) êáé ìÝó óôá óýäåíôñá, êÜô áð ôïõò èÜìíïõò, üëï Ýâëåðåò êÜôé ìáýñåò óêéÝò í áñãïóïýñíïíôáé ìðñïõìõôéóìÝíåò êé üëï íá ðåñéóößããïõí üëï êáé ðéï ðïëý ôïí êëïéü ôïõò, óáí ëéìáóìÝíá ìá ìïõããÜ ôóáêÜëéá ðïõ åßíáé Ýôïéìá í áëëçëïóðáñá÷ôïýí». ÃéÜííçò ÌðåñÜôçò, ü.ð., óó. 56-57. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ðñüêåéôáé ãéá ìéá äéäáêôéêÞ åíüôçôá ìå ðëÞèïò ðáñáèåìÜôùí, ëüãù ôçò ìåãÜëçò óðïõäáéüôçôáò ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ôçò ãéá ôçí åèíéêÞ ìáò éóôïñßá. Ï äéäÜóêùí êáëåßôáé íá åðéëÝîåé ôá ðáñáèÝìáôá ôá ïðïßá èá áîéïðïéÞóåé ìå êñéôÞñéï íá êáëõöèïýí êáôÜ ôï äõíáôüí ðåñéóóüôåñåò ðëåõñÝò ôïõ ðïëÝìïõ (ðüëåìïò óôçí Áëâáíßá, ìÜ÷ç ôçò ÊñÞôçò, ï÷õñÜ Ñïýðåë) êáé ôçò ÅèíéêÞò Áíôßóôáóçò (èá ðñÝðåé ïðùóäÞðïôå íá ãßíåé ëüãïò ãéá ôçí áíáôßíáîç ôçò ãÝöõñáò ôïõ ÃïñãïðïôÜìïõ ùò óõìâüëïõ ôçò åíüôçôáò êáé ôçò óõíåñãáóßáò áíÜìåóá óôéò áíôéóôáóéáêÝò ïñãáíþóåéò). Ç öùôïãñáößá ôïõ ãåöõñéïý ôçò ÐëÜêáò óôá ÔæïõìÝñêá áðïôåëåß ìéáí Üëëç, åéêáóôéêÞ, åõêáéñßá ãéá íá áíáäåé÷èïýí ïé ðñïóðÜèåéåò ãéá êïéíÞ äñÜóç êáé óõíåñãáóßá áíÜìåóá óôïí ÅËÁÓ êáé ôïí ÅÄÅÓ. Ï ðßíáêáò ìå ôéò åêáôüìâåò ôùí èõìÜôùí ôçò íáæéóôéêÞò êáôï÷Þò óôçí ÅëëÜäá, äßíåé ìéá åéêüíá, åíäåéêôéêÞ êáé ü÷é åîáíôëçôéêÞ, ôïõ öüñïõ áßìáôïò ðïõ êáôÝâáëå ï åëëçíéêüò ëáüò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò áíôéóôáóéáêÞò ôïõ äñÜóçò êáôÜ ôùí êáôáêôçôþí. Äåí ðñïïñßæåôáé ãéá áðïìíçìüíåõóç, áëëÜ ðñÝðåé ïðùóäÞðïôå íá ãßíåé áíáöïñÜ óôï ðåñéå÷üìåíü ôïõ êáé óýíäåóÞ ôïõ ìå ôçí ôïðéêÞ éóôïñßá, åöüóïí åßíáé åöéêôü. 4. Ç óõììá÷éêÞ áíôåðßèåóç êáé ç ïëïêëçñùôéêÞ Þôôá ôçò íáæéóôéêÞò Ãåñìáíßáò. Ç óõíèçêïëüãçóç ôçò Éáðùíßáò ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá ãíùñßóïõí ôç äéåèíïðïßçóç êáé ôçí ôñïðÞ ôïõ ðïëÝìïõ õðÝñ ôùí ÓõììÜ÷ùí. 2) Íá ãíùñßóïõí êáé íá áîéïëïãÞóïõí ôç óôñáôéùôéêÞ êáé äéðëùìáôéêÞ ðïñåßá ðïõ ïäÞãçóå óôçí ïëïêëçñùôéêÞ Þôôá ôçò Ãåñìáíßáò êáé ôçò Éáðùíßáò. 3) Íá ðñïâëçìáôéóôïýí ãéá ôéò óõíÝðåéåò ôçò ÷ñÞóçò ôçò áôïìéêÞò åíÝñãåéáò ùò íÝïõ ðïëåìéêïý ìÝóïõ. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôñåéò õðïåíüôçôåò (á. Ç Þôôá ôùí äõíÜìåùí ôïõ ¢îïíá óôç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç êáé óôï áöñéêáíéêü ìÝôùðï, â. Ç áíôåðßèåóç ôùí ÓõììÜ÷ùí, ã. Ç ðáñÜäïóç ôçò Ãåñìáíßáò êáé ôçò Éáðùíßáò). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç Þôôá ôùí äõíÜìåùí ôïõ ¢îïíá óôç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç êáé óôï áöñéêáíéêü ìÝôùðï. Öèéíüðùñï 1942. Áíáêüðôåôáé íéêçöüñá ðïñåßá äõíÜìåùí ôïõ ¢îïíá. ¢íïéîç 1943. ¸êâáóç åðé÷åéñÞóåùí áíôéóôñÝöåôáé ðñïò üöåëïò Äõôéêþí ÓõììÜ÷ùí. Óåðô. 1942. Ãåñìáíïß êáèçëþíïíôáé óôçí ðüëç ôïõ ÓôÜëéíãêñáíô. Âüñåéá ÁöñéêÞ - Åë ÁëáìÝéí. Âñåôáíïß êáé óýììá÷ïß ôïõò (êáé ¸ëëçíåò) íéêïýí Ñüììåë. Åéñçíéêüò. Áìåñéêáíïß áíá÷áéôßæïõí ïñéóôéêÜ ôïõò ÉÜðùíåò. Áñ÷Ýò 1943. Óôï ÓôÜëéãêñáíô íßêç Óïâéåôéêþí êáé ðñþôç ïäõíçñÞ Þôôá ÂÝñìá÷ô. ÁããëïáìåñéêáíéêÞ áðüâáóç óôï Ìáñüêï êáé Áëãåñßá. ÌÜéïò 1943· åêäßùîç ãåñìáíïéôáëéêþí óôñáôåõìÜôùí áðü áöñéêáíéêü Ýäáöïò.

!%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 138

ºäéá ðåñßïäïò. Íéêçöüñá áìåñéêáíéêÞ áíôåðßèåóç óôïí Åéñçíéêü êáé óõíå÷Þò áðþèçóç Éáðþíùí. â. Ç áíôåðßèåóç ôùí ÓõììÜ÷ùí. ÅîÝëéîç ðïëåìéêþí åðé÷åéñÞóåùí ïäçãåß óôáäéáêÜ óôçí ïëïêëçñùôéêÞ Þôôá êáé óôç óõíèçêïëüãçóç, äéáäï÷éêÜ, ôçò Éôáëßáò, ôçò ÷éôëåñéêÞò Ãåñìáíßáò êáé ôçò Éáðùíßáò. 10 Éïõë. 1943. Áðüâáóç ÓõììÜ÷ùí óôç Óéêåëßá. Ðïñåßá ðñïò âïññÜ êáé éó÷õñÞ áíôßóôáóç Ãåñìáíþí (Ýùò Üíïéîç 1945). 25 Éïõë. 1943. ÁíáôñïðÞ Ìïõóïëßíé êáé åêôåëåóÞ ôïõ áðü ðáñôéæÜíïõò (Áðñ. 1945). Áíáôïëéêü ÌÝôùðï. Óïâéåôéêïß áðïêñïýïõí ýóôáôç áíôåðßèåóç Ãåñìáíþí (êáëïêáßñé 1943) êáé ôïõò áðùèïýí áðü åäÜöç ôïõò. Êáëïêáßñé 1944. Íéêçöüñá ðñïÝëáóç Óïâéåôéêþí óôçí áíáôïëéêÞ Åõñþðç. Äõôéêü ÌÝôùðï. Áðüâáóç ÓõììÜ÷ùí óôç Íïñìáíäßá (6 Éïõí. 1944) - ó÷Ýäéï Overlord. Íéêçöüñá ðñïÝëáóç ÓõììÜ÷ùí Ýùò ôï Ðáñßóé (áðåëåõèåñþíåôáé 25 Áõã. 1944). ÁíÜðôõîç ãáëëéêÞò áíôßóôáóçò, õðü ôïí Óôñáôçãü Íôå Ãêùë. ¹ôôá ÷éôëåñéêÞò Ãåñìáíßáò áíáðüöåõêôç. 20 Éïõë. 1944. Áðüðåéñá åíáíôßïí ×ßôëåñ áðü åðßëåêôïõò Ãåñìáíïýò áîéùìáôéêïýò. Èõåëëþäçò ãåñìáíéêÞ áíôåðßèåóç óôéò ÁñäÝííåò (×åéìþíáò 1944-45) áðïôõã÷Üíåé. ÌÜñô. 1945. Áããëï-áìåñéêáíéêÜ óôñáôåýìáôá äéáâáßíïõí ôïí ÑÞíï êáé Óïâéåôéêïß åöïñìïýí ðñïò Âåñïëßíï. ÓõíÜíôçóç Äõôéêþí êáé Óïâéåôéêþí ÓõììÜ÷ùí óôïí ðïôáìü ¸ëâá (26 Áðñ. 1945). ã. Ç ðáñÜäïóç ôçò Ãåñìáíßáò êáé ôçò Éáðùíßáò. 30 Áðñ. 1945. Êëïéüò óõóößããåôáé ãýñù áðü êÝíôñï ãåñìáíéêÞò ðñùôåýïõóáò. Ï ×ßôëåñ áõôïêôïíåß ëßãï ðñéí ðáñáäïèåß ç ðüëç óôïõò ÓõììÜ÷ïõò. 8 ÌáÀïõ 1945. Óõíèçêïëüãçóç Ãåñìáíßáò Üíåõ üñùí áðü óôñáôçãü Ãéüíôë óôç Reims. ÔåëåôÞ ðáñÜäïóçò åðáíáëáìâÜíåôáé åðïìÝíç óôï Âåñïëßíï ðáñïõóßá Ñþóïõ áñ÷éóôñÜôçãïõ Æïýêùö. ÐáñÜ ôéò Þôôåò ôïõò, ïé ÉÜðùíåò áðïöáóéóìÝíïé íá ðïëåìÞóïõí ìÝ÷ñéò åó÷Üôùí. Áìåñéêáíïß, ãéá áðïöõãÞ Üëëùí èõìÜôùí ôïõò, êÜíïõí ÷ñÞóç áôïìéêÞò âüìâáò (6 Áõã. óôç ×éñïóßìá êáé 9 Áõã. 1945 óôï ÍáãêáóÜêé). Ìå ôçí áìöéëåãüìåíç éóôïñéêÜ áõôÞ åíÝñãåéá, íÝï êåöÜëáéï áíïßãåôáé óôçí éóôïñßá ôçò áíèñùðüôçôáò. 2 Óåðô. 1945. Óõíèçêïëüãçóç Éáðùíßáò. Ðñüóèåôï ðáñÜèåìá Ç ñßøç ôùí áôïìéêþí âïìâþí óôç ×éñïóßìá êáé ôï ÍáãêáóÜêé «ÔåëéêÜ ïé ÇíùìÝíåò Ðïëéôåßåò Þôáí áõôÝò ðïõ Ýñéîáí ôéò äýï ðñþôåò áôïìéêÝò âüìâåò óôçí Éáðùíßá ôïí Áýãïõóôï ôïõ 1945, åíþ êáèåìéÜ áðü áõôÝò êáôÝóôñåøå ìéá ðüëç ìåóáßïõ ìåãÝèïõò óêïôþíïíôáò ðáñÜëëçëá 130.000 Üôïìá ìïíïìéÜò. ×ñçóéìïðïéïýìåíåò áðü ìßá äýíáìç åêôüò Åõñþðçò åíáíôßïí ìßáò Üëëçò ôÝôïéáò äýíáìçò ìå óôü÷ï ôïí ôåñìáôéóìü ôçò ìåôáîý ôïõò óýãêñïõóçò, óôçí ïðïßá ïé Åõñùðáßïé åß÷áí ðáßîåé ìüíï âïçèçôéêü ñüëï, óçìáôïäüôçóáí ôï ôÝëïò åðï÷Þò ôçò ðáãêüóìéáò åõñùðáúêÞò êõñéáñ÷ßáò, ðïõ åß÷áí åãêáéíéÜóåé ôá ôáîßäéá ôïõ Êïëüìâïõ êáé ôïõ Vasco da Gama ðñéí ðåíôáêüóéá ó÷åäüí ÷ñüíéá. Óçìáôïäüôçóáí åðßóçò ôï ôÝëïò ôçò åðï÷Þò ôïõ ìáæéêïý ðïëÝìïõ, ôùí óõãêñïýóåùí êáôÜ ôéò ïðïßåò ïé ðëÞñùò êéíçôïðïéçìÝíïé ðëçèõóìïß ôùí âéïìç÷áíéêþí ÷ùñþí åß÷áí áöéåñþóåé üëç ôïõò ôçí åíÝñãåéá ãéá ôçí êáôáóôñïöÞ ôùí å÷èñþí ôïõò. ÌÝóá óå äéÜóôçìá ìåñéêþí åôþí èá áíáðôýóóïíôáí ôá èåñìïðõñçíéêÜ üðëá, ðïõ êáèÝíá ôïõò èá åìðåñéåß÷å ðåñéóóüôåñç êáôáóôñåðôéêÞ éó÷ý áðü åêåßíç ðïõ åß÷å ÷ñçóéìïðïéÞóåé ç áíèñùðüôçôá óå ïëüêëçñç ôçí éóôïñßá ôçò, ìå ðõñáýëïõò ðïõ èá ìðïñïýóáí áíÜ ðÜóá óôéãìÞ íá ôïõò åîáðïëýóïõí åíáíôßïí ïðïéïõäÞðïôå óçìåßïõ ôçò åðéöÜíåéáò ôçò ãçò. Èá õðÞñ÷å Üñáãå ÷þñïò óôçí ðõñçíéêÞ åðï÷Þ ãéá ôéò ðáñáäïóéáêÝò éêáíüôçôåò ôùí åðáã-

!&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 139

ãåëìáôéþí óôñáôéùôþí Þ ãéá ôçí ðéóôÞ óõììåôï÷Þ ôùí ðáôñéùôéêþí ëáþí; ¢ñáãå ï ðüëåìïò, üðùò ôïí áíôéëáìâÜíïíôáí êáé ôïí äéåîÞãáí óôçí Åõñþðç åäþ êáé ÷ßëéá ÷ñüíéá, åß÷å ëÞîåé; Ìichael Howard, Ï Ñüëïò ôïõ ÐïëÝìïõ óôç Íåüôåñç ÅõñùðáúêÞ Éóôïñßá, ÁèÞíá, Ðïéüôçôá, 2000, óó. 234-235. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Óôçí êáôáóôñïöÞ ôçò ÄñÝóäçò êáé ôçò ×éñïóßìá áðü ôïõò ÓõììÜ÷ïõò, êáèþò êáé óôéò ôåëåõôáßåò ìÝñåò ôïõ Âåñïëßíïõ ðñéí áðü ôçí åßóïäï ôïõ åñõèñïý óôñáôïý óôçí ðüëç, áíáöÝñïíôáé ôá ðáñáèÝìáôá ôïõ ÂÌ. Éäéáßôåñá ôï æÞôçìá ôçò ñßøçò áôïìéêÞò âüìâáò óôç ×éñïóßìá áíôéìåôùðßæåôáé åðßóçò áðü ôï ðñüóèåôï ðáñÜèåìá óôï ÂÊ. ÐñÜãìáôé, ç åíüôçôá áõôÞ ðñïóöÝñåôáé ãéá ó÷ïëéáóìü ôïõ ãåãïíüôïò êáé ãéá ôçí åðéóÞìáíóç ôùí óõíåðåéþí ôïõ óôçí ðáãêüóìéá éóôïñßá. 5. Ôá åãêëÞìáôá ðïëÝìïõ êáôÜ ôçò áíèñùðüôçôáò -Ôï Ïëïêáýôùìá ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá ãíùñßóïõí ôï Ïëïêáýôùìá êáé íá áîéïëïãÞóïõí ôéò óõíÝðåéÝò ôïõ ãéá ôç óõëëïãéêÞ ìíÞìç ôçò Áíèñùðüôçôáò. 2) Íá êáôáíïÞóïõí ôç óçìáóßá ôçò Äßêçò ôçò ÍõñåìâÝñãçò ãéá ôç ÄéåèíÞ Êïéíùíßá. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôñåéò õðïåíüôçôåò (á. Ç äßêç ôçò ÍõñåìâÝñãçò, â. Ôï Ýãêëçìá ôçò ãåíïêôïíßáò ôùí Åâñáßùí, ã. Ïé óõíÝðåéåò ôïõ Â´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ ãéá ôçí áíèñùðüôçôá). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç äßêç ôçò ÍõñåìâÝñãçò. Óôç äéÜñêåéá ôïõ Â´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ óçìåéþèçêáí áêñáßåò åêäçëþóåéò âßáò. ÌéêôÞ äéåèíÞò åðéôñïðÞ õðü áéãßäá Ï.Ç.Å. áíÝëáâå åíôïðéóìü êáé ôéìùñßá åíü÷ùí. ÊëÞèçêáí íá ëïãïäïôÞóïõí ïé õðåýèõíïé: 1) ãéá ðñïðáñáóêåõÞ êáé ðñüêëçóç ôïõ ðïëÝìïõ, 2) ãéá äéÜðñáîç åãêëçìÜôùí ðïëÝìïõ, 3) ãéá äéÜðñáîç åãêëçìÜôùí êáôÜ ôçò áíèñùðüôçôáò. Ç åõèýíç ãéá ôéò ðáñáâéÜóåéò áõôÝò âÜñõíå êõñßùò ôç ãåñìáíéêÞ ðëåõñÜ. Äßêçò ÍõñåìâÝñãçò (Éáí. êáé Ïêô. 1946): êáôáäßêç çãåôéêþí óôåëå÷þí, ðïëéôéêþí êáé óôñáôéùôéêþí, ôçò ÷éôëåñéêÞò Ãåñìáíßáò. ¢ëëá üñãáíá, äéåèíÞ êáé åèíéêÜ, åðÝâáëáí êõñþóåéò óå âÜñïò åêáôïíôÜäùí õðåõèýíùí ãéá êáôáóôñïöÝò êáé âéáéüôçôåò. â. Ôï Ýãêëçìá ôçò ãåíïêôïíßáò ôùí Åâñáßùí. Ùò ìÝãá Ýãêëçìá êáôÜ ôçò áíèñùðüôçôáò ÷áñáêôçñßóôçêå ç ðñïóðÜèåéá ãåíïêôïíßáò ôùí Åâñáßùí. Óõóôçìáôéêüò äéùãìüò óôç íáæéóôéêÞ Ãåñìáíßá áðü ôï 1933. Ìå êáôÜëçøç Ðïëùíßáò äçìéïõñãåßôáé ôï ãêÝôï ôçò Âáñóïâßáò (500.000 Åâñáßïé). ÌåôÜ ôçí åéóâïëÞ óôç Ñùóßá åðé÷åéñÞèçêå êáèïëéêÞ åîüíôùóÞ ôïõò óôçí Åõñþðç. Ãéá åðßôåõîç ôåëéêÞò ëýóçò ôïõ ðñïâëÞìáôïò (äçë. ãéá ôçí åîüíôùóç ôùí Åâñáßùí) åðéíïÞèçêáí êáé åöáñìüóôçêáí áðü ×ßôëåñ êáé óõíåñãÜôåò ôïõ åöéáëôéêÝò ðñáêôéêÝò, ðñùôïöáíÝñùôåò óôçí ðáãêüóìéá éóôïñßá: 1) ÖõóéêÞ åîüíôùóç ìåôÜ áðü åðþäõíç ðáñáìïíÞ óå ãêÝôï Þ óôñáôüðåäá. 2) ÌáæéêÝò åêôåëÝóåéò. 3) ×ñÞóç äçëçôçñéùäþí áåñßùí, üðùò ôï Óéêëüí Â, ãéá ðñüêëçóç ìáæéêþí èáíÜôùí.

!'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 140

Óôñáôüðåäá óõãêåíôñþóåùò (¢ïõóâéôò, Ôñåìðëßíêá, Íôá÷Üïõ, ÌðÝëæåôò, ÓïìðéìðÜñ) óõíþíõìá áðáíèñùðßáò êáé ôñüìïõ. ã. Ïé óõíÝðåéåò ôïõ Â´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ ãéá ôçí áíèñùðüôçôá. Ï Â´ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò ðñïêÜëåóå ôåñÜóôéåò áíèñþðéíåò êáé õëéêÝò áðþëåéåò óå êëßìáêá ðáãêüóìéá - êõñßùò üìùò óôçí Åõñþðç. 36.000.000 íåêñïß óôçí Åõñþðç (ìåôáîý ôùí ïðïßùí ðïëëïß Üìá÷ïé). ÊáôáóôñïöÞ ðüëåùí, ïéêéóìþí, ëéìáíéþí, óõãêïéíùíéáêþí äéêôýùí êáé ðëïõôïðáñáãùãéêþí ðçãþí. Ëáïß ¢ðù ÁíáôïëÞò ðëÞñùóáí âáñý öüñï áßìáôïò êáé õëéêþí êáôáóôñïöþí. 6-8.000.000 íåêñïß ÊéíÝæïé. 2-3.000.000 íåêñïß ÉÜðùíåò. Áíåîßôçëç åéêüíá êáôáóôñïöÞò ðüëåùí ×éñïóßìá êáé ÍáãêáóÜêé áðü áôïìéêÞ âüìâá. ÓêëçñÞ äïêéìáóßá êáé ôùí íéêçôþí. ÌåôáâïëÞ äéåèíïýò ïéêïíïìéêÞò éóïññïðßáò ðñïò üöåëïò ÷ùñþí Ýîù áðü ðåäßï åðé÷åéñÞóåùí (üðùò ïé ÇÐÁ). Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá / ðçãÝò 1. Ïé Åâñáßïé ôçò Èåóóáëïíßêçò « Ïé Ãåñìáíïß ìåôÜöåñáí îáöíéêÜ óôç ó÷åäüí åéäõëëéáêÞ ãéá ìáò óÞìåñá áôìüóöáéñá ôçò áíýðïðôçò êáé óêïíéóìÝíçò âáëêáíéêÞò ðïëéôåßáò üëá ôá áâõóóáëÝá ìåóáéùíéêÜ ðÜèç êáé ôïõò ðáñáëïãéóìïýò ôçò ãïôèéêÞò Åõñþðçò. Åß÷å ôüóç øõ÷ïëïãéêÞ ðñïúóôïñßá ôï åâñáúêü æÞôçìá ãé áõôïýò, þóôå ðñÝðåé íá Þôáí ìå ôï ìßóïò ôïõò åíôåëþò åîïéêåéùìÝíïé êáé óõìöéëéùìÝíïé. ÅìÜò ðÜíôùò ôïõò áìÜèçôïõò ìáò åß÷áí îáöíéÜóåé Üó÷çìá êÜôé ìåãáëïãñÜììáôåò Ýíôõðåò áíáêïéíþóåéò, ðïõ Ýêáíáí ôçí åìöÜíéóÞ ôïõò áðü ôéò ðñþôåò ìÝñåò ôçò Êáôï÷Þò óôéò ôæáìáñßåò ôùí êáëýôåñùí ÷ñéóôéáíéêþí êáôáóôçìÜôùí êáé ðïõ Ýãñáöáí ãåñìáíéêÜ êáé åëëçíéêÜ: Ïé Åâñáßïé åßíáé áíåðéèýìçôïé []. Ôï ÓÜââáôï, 18 Éïõëßïõ 1942, óôéò 8 ôï ðñùß, óõãêåíôñþíïõí üëïõò ôïõò Üññåíåò Åâñáßïõò, áðü 18 ùò 45 ÷ñïíþí, óôçí ðëáôåßá Åëåõèåñßáò, ðïõ ôçí Ý÷ïõí æùóìÝíç ìå ðïëõâüëá.Ôïõò êñáôïýí, ÷ùñßò åîÞãçóç, ìåò óôïí Þëéï, üñèéïõò, áóêåðåßò, äéøáóìÝíïõò, ùò ôéò 2 ôï ìåóçìÝñé. ¼ðïéïò ôïëìÜåé íá êáèßóåé õößóôáôáé êáøüíé Üãñéï. Ôéò åðüìåíåò ìÝñåò, üôáí ôïõò îáíáìÜæåøáí, áðïäåß÷ôçêå üôé Þèåëáí íá ôïõò êáôáãñÜøïõí ãéá êáôáíáãêáóôéêÜ Ýñãá, áëëÜ ôçí ðñþôç ìÝñá ôïõò åîåõôÝëéóáí ÷ùñßò íá ôïõò ðïýíå ôßðïôá ðåñéóóüôåñï. ¼ëá áõôÜ äéáäüèçêáí óôçí ðüëç. Óôá êáôáíáãêáóôéêÜ áõôÜ Ýñãá óôÜëèçêáí ÷éëéÜäåò Åâñáßïé êáé áñêåôïß áðü áõôïýò äåí îáíáãýñéóáí. Ïé ðåñéóóüôåñïé üìùò áíôáëëÜ÷ôçêáí, ýóôåñá áðü áóôñïíïìéêÜ ðïóÜ ðïõ êáôÝâáëå ç ÉóñáçëéôéêÞ Êïéíüôçôá. ÌÝãáò ñõèìéóôÞò ôçò æùÞò êáé ôçò ìïßñáò ôùí Åâñáßùí åßíáé ôçí åðï÷Þ áõôÞ ï ðïëýò äüêôùñ Ìáîéìéëéáíüò ÌÝñôåí []. Ôï 1943 åßíáé ç ìáýñç ÷ñïíéÜ. Óôéò 6 Öåâñïõáñßïõ, ìÝñá ÓÜââáôï, åíóêÞðôåé óôç Óáëïíßêç ï ÍôÞôåñ ÂéóëéôóÝíõ, åðéêåöáëÞò ðåíôáìåëïýò åðéôñïðÞò ôùí S. D. ÐñáãìáôéêÜ ôÝñáôá []. Áõôïß åßíáé ðïõ ìáæß ìå ôïí ÌÝñôåí, ôïí Äüêôïñá, èá ïñãáíþóïõí ôçí áðáãùãÞ ôùí Åâñáßùí ðñïò åîüíôùóç. Ðñþôá ôïõò öïñïýí ôï Üóôñï, êáé ôïõò åðéôñÝðïõí íá êéíïýíôáé ìåò óôçí ðüëç åëåýèåñá, áëëÜ ìå ôï Üóôñï. Ôïõò åßðáí· Üìá óáò ðéÜóïõìå ÷ùñßò ôï Üóôñï, èá óáò ôïõöåêßóïõìå. Êáé ïé Åâñáßïé, ðåéèÞíéïé, ãýñéæáí ìå ôï Üóôñï· Ýíá ìåãÜëï Üóôñï, öôéáãìÝíï áðü ôóü÷á êßôñéíç ðïõ öáéíüôáí ìßëéá ìáêñéÜ. ÃÝìéóå ç ðüëç êßôñéíá Üóôñá. Ôüôå êáôáëÜâáìå ðüóï ðïëëïß Þôáí ïé Åâñáßïé []. Áêüìç êáé óõììáèçôÝò ìáò öüñåóáí óôï ó÷ïëåßï ôï Üóôñï, ãéá íá ìç ÷Üóïõí ôá ìáèÞìáôá []. ¾óôåñá ôïõò êïëëïýí óÞìáôá óôá ìáãáæéÜ êáé óôá óðßôéá. ¸îù áðü ôçí ðüñôá ôïõò êïëëïýí ÷áñôéÜ, ðïõ ãñÜöïõí óôá ãåñìáíéêÜ üôé ôï óðßôé åßíáé åâñáßúêï, êáé üôé ôï êáôïéêïýí áõôïß êé áõôïß. ÔÝëïò, äçìéïõñãïýí ôá ðñïóùñéíÜ ãêÝôï [] .

"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 141

Ïé Ãåñìáíïß ôüôå ðñï÷ùñïýí óôï åðüìåíï âÞìá. Äåí ìðïñåßôå íá âãáßíåôå áðü ôï ãêÝôï, ìüíï åäþ ìÝóá èá êéíåßóèå, ôïõò ëÝíå. ÅðïìÝíùò äåí ìðïñïýóáí íá äïõëÝøïõí, ïýôå óôá ìáãáæéÜ ôïõò íá ðÜíå, åÜí áõôÜ âñßóêïíôáí Ýîù áðü ôï ãêÝôï. Êáé Ýôóé ÷Üèçêáí ô áóôÝñéá áðü ôçí ðüëç []. Óôéò ãùíéÝò ôïõ ãêÝôï ôïðïèåôïýíôáé öñïõñïß, ÷ùñïöýëáêåò äéêïß ìáò. Ç öýëáîç åßíáé ÷áëáñÞ, áëëÜ ïé Åâñáßïé äåí ôïëìïýí íá âãïýíå. Ôïõò áðåéëïýí ìå Üìåóç åêôÝëåóç üëçò ôçò ïéêïãÝíåéÜò ôïõò. Ï Ýíáò óõãêñáôåß ôïí Üëëïí. Åìåßò ìðáéíïâãáßíïõìå üðùò ðÜíôá, êáíÝíáò äåí ìáò ëÝåé ôßðïôå. [] ÔÝëïò, Ýíá ðñùß ôïõò ðÞñáí. ÐÜíôùò, ïé Åâñáßïé ùò ôçí ôåëåõôáßá óôéãìÞ ðßóôåõáí üôé ôïõò ðçãáßíïõí óôçí Êñáêïâßá ãéá íÝá êáé åíéáßá åãêáôÜóôáóç []. Óôï ìåôáîý åôïéìÜæåôáé ðõñåôùäþò ôï óôñáôüðåäï ôïõ âáñþíïõ ×éñò, ìéá öôù÷ïóõíïéêßá óôïí Ðáëéü Óôáèìü êïíôÜ. ÓôÞíïíôáé ðïëõâïëåßá, ðñïâïëåßò, óýñìáôá. Ïé Ãåñìáíïß ëÝíå áíïé÷ôÜ óôïõò Åâñáßïõò üôé èá ôïõò ìåôáöÝñïõí óôçí Êñáêïâßá []. ÁëëÜ óôéò 15 Ìáñôßïõ ôïõ 43, ôï ðñùß, ïé Ãåñìáíïß áñðÜæïõí ôéò ðñþôåò ôñåéò ÷éëéÜäåò, ôéò öïñôþíïõí ó Ýíá ôåñÜóôéï ôñáßíï åìðïñéêü, ìå ðÜíù áðü óáñÜíôá âáãüíéá, êáé ôïõò åîáðïóôÝëëïõí. ¹ôáí ïé Åâñáßïé åíüò öôù÷ïóõíïéêéóìïý, ôçò Áãßáò ÐáñáóêåõÞò. Áðü ôç ìÝñá åêåßíç óõ÷íÜ ðõêíÜ óõìâáßíåé ôï ßäéï []. Ëßãåò ìÝñåò áñãüôåñá, áñãÜ ìéá íý÷ôá, áêïýóáìå ëéãìïýò óôçí êïõæßíá. Åß÷å ãõñßóåé ï ðáôÝñáò ìïõ áðü ôáîßäé, üðïõ ôïí åß÷áìå ãéá ìÝñåò ÷áìÝíïí, êáé ïýôå îÝñáìå ðïý âñßóêåôáé, êáèþò ôüôå óýíïñá óôá ÂáëêÜíéá äåí õðÞñ÷áí êáé ïé ìç÷áíïäçãïß áíÝâáæáí ôá ôñáßíá ìÝ÷ñé ôï ÂåëéãñÜäé, áí äåí åß÷å âñåèåß Üëëï ðñïóùðéêü. ¹ôáí ìïõôæïõñùìÝíïò êáé êáôÜêïðïò, áëëÜ ðñïðÜíôùí óôåíá÷ùñåìÝíïò. [] Åß÷å ïäçãÞóåé îáöíéêÜ Ýíá ôñáßíï ìå Åâñáßïõò ìÝ÷ñé ðÜíù óôç Óåñâßá êáé åß÷áí äåé öïâåñÜ ðñÜãìáôá ôá ìÜôéá ôïõ. Ïé Åâñáßïé åß÷áí êéüëáò áñ÷ßóåé íá ðåèáßíïõí. Ïé Ãåñìáíïß óôáìÜôçóáí ôï ôñáßíï óå ìéá åñçìéÜ, åß÷áí ôï ó÷Ýäéü ôïõò. Áðü ìÝóá ïé Åâñáßïé öþíáæáí êáé êëùôóïýóáí ôá îýëéíá ôåé÷þìáôá. ÐáôéêùìÝíïé êáèþò Þôáí äåí ìðïñïýóáí íá ðÜñïõí áíÜóá, åîÜëëïõ äåí åß÷áí íåñü. Ïé Ãåñìáíïß ìå ôï ðéóôüëé óôï ÷Ýñé Üñ÷éóáí í áíïßãïõí ôá âáãüíéá, ü÷é üìùò ãéá ôï êáëü ôùí Åâñáßùí, áëëÜ ãéá íá ôïõò îáöñßóïõí áðü ôá êñõììÝíá êïóìÞìáôá, ñïëüãéá êáé ëßñåò.[] óõíïëéêÜ Ýãéíáí 19 áðïóôïëÝò Åâñáßùí áðü ôç Âüñåéá ÅëëÜäá. Óýìöùíá ìå ôéò óôáôéóôéêÝò ôùí Óéäçñïäñüìùí, áðü ôç Èåóóáëïíßêç ìüíï ìåôáöÝñèçêáí 42.830 øõ÷Ýò. [] Áðü áõôïýò ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ñß÷ôçêå, Ýôóé ìå ôá âáãüíéá, óôïí Äïýíáâç. Êáé ôï ðñüâëçìá ëýèçêå. Ôïõò Óáëïíéêéïýò ôïõò Ýêáøáí, êõñßùò óôá êñåìáôüñéá ôïõ ÌðéñêåíÜïõ». Ãéþñãïò ÉùÜííïõ, Ôï äéêü ìáò áßìá. ÐåæïãñáöÞìáôá, ÁèÞíá, ÊÝäñïò, 1980, óó. 58-68. 2. Ìáñôõñßá Åëëçíßäáò Åâñáßáò ðïõ åðÝæçóå áðü ôï óôñáôüðåäï ôïõ Ìðßñêåíáïõ. «Áð áõôÞ ôç óôéãìÞ, ç æùÞ ìïõ óôï óôñáôüðåäï áíïßãåé ãéá ìÝíá ìéáí Üâõóóï óôçí áíèñþðéíç øõ÷Þ, êáé èá ìïõ áðïêáëýøåé ôïí Üíèñùðï ôåëåßùò ãõìíü, üðùò öáßíåôáé íá åßíáé áðü ôç öýóç ôïõ. ¸íá ìßãìá êáëïý êáé êáêïý Ôï êïõäïýíé óôéò 4.30 ôï ðñùß êáé óõã÷ñüíùò ôá ëïõñéÜ.ðïõ ìáò ÷ôýðáãáí áëýðçôá ôá êïñìéÜ ìáò, Þôáí ôï êáèçìåñéíü ðñùéíü ìáò åãåñôÞñéï. ¸íá ðñüãñáììá áëÜíèáóôï ÷ùñßò áëëáãÞ Áöïý ãéíüôáí ôï ðñïóêëçôÞñéï Ýîù ìÜò ìïßñáæáí ãéá ðñùéíü Ýíá óêÝôï êáöÝ, ó Ýíá êýðåëï ðáëéü ðïõ Þôáí Ýíá óêïõñéáóìÝíï óôñáôéùôéêü óêåýïò, áðü ôï ïðïßï ðßíáìå áíÜ ðÝíôå Ýíá á÷íéóôü íåñüæïõìï ìßá ìßá ìå ôç óåéñÜ ìáò Êé åíþ ïé èÜëáìïé ôùí áåñßùí äïýëåõáí óõíÝ÷åéá êáé âãÜæáí öùôéÝò êáé êáðíïýò, êáôÜäéêïé âéñôïõüæïé ðñïåñ÷üìåíïé áðü ôéò ìåãáëýôåñåò ðüëåéò ôçò Åõñþðçò êáé Ñùóßáò ìå ôá âéïëéÜ ôïõò ÓôñáíôéâÜñéïõò êáé ÁìÜôé ðïõ åß÷áí êïõâáëÞóåé ìáæß ôïõò ó áõôü ôï ðáñáðëáíçìÝíï ôïõò ôáîßäé, åß÷áí äéáôáãÞ óáí ÊïìÜíôï Ïñ÷Þóôñáò íá ìáò ðáßæïõí Ìüôóáñô Þ óôñáôéùôéêÜ åìâáôÞñéá. Ôá ðüäéá ïëïíþí ìáò, Ýðñåðå íá âáäßæïõí óôï ñõèìü ôçò ìïõóéêÞò, åíþ áíôßèåôá ôá ÷Ýñéá ìáò ðáñáìÝíïõí áêßíçôá êáñöùìÝíá åðÜíù óôï óþìá. ¸ôóé, ìå ìïõóéêÞ óõíüäåõáí üëá áíåîáéñÝôùò ôá êïìÜíôï óôç äïõëåéÜ. Ôï äéêü ìáò ãêñïõð ôï Ýëåãáí Aussen êïìÜíôï. ÐÝíôå-ðÝíôå óôç ãñáììÞ óõíïäåõüìåíïé áðü ôïõò ÊÜðï êáé áðü ôïõò S.S. ìå ôá ëõêüóêõëá âãáßíáìå ìåôÜ ìïõóéêÞò, ó Ýíá äñüìï ëáóðùìÝíï áðü âñï÷Ýò ìå ëáêïýâåò áðü íåñü, ðåñðáôÜãáìå áñêåôÜ ãéá íá öèÜóïõìå åðé ôÝ-

"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 142

ëïõò óôï êáèïñéóìÝíï ìÝñïò. ¹ôáí ðñÜãìáôé ìéá ðÝôñéíç ðåñéï÷Þ, üðùò ìáò ôáðáí ïé ðáëéÝò. Ìüëéò óôáìáôÞóáìå áíôéëçöèÞêáìå ðùò ôá ðñÜãìáôá Þôáí äýóêïëá. Ìáò Ýâáëáí êáôáíáãêáóôéêÞ åñãáóßá êáé ìáò äéÝôáîáí íá êïõâáëÜìå ìåãÜëåò êé áóÞêùôåò ðÝôñåò, ãéá íá ôéò ìåôáöÝñïõìå Ýíá ìßëé ìáêñýôåñá. ÌåôÜ ïé ßäéåò ðÝôñåò íá åðéóôñáöïýí óôï ßäéï ìÝñïò áð üðïõ áñ÷éêÜ ôéò ðÝñíáìå. Ïé S.S. ãåëïýóáí êáé ãëÝíôáãáí ìå ôéò ôáëáéðùñßåò ìáò. Áëßìïíï åÜí äåí äïõëåýáìå óâÝëôá êáé ãñÞãïñá. Ôá óêõëéÜ åß÷áí åêðáéäåõôåß íá ïñìïýí åðÜíù óôïõò êáôáäßêïõò êáé ìå ôï ðñþôï ðñüóôáãìá ðÞäáãáí êáé äÜãêùíáí ÷ùñßò Ýëåïò êé Üëëåò öïñÝò âßáæáí ôï èýìá êáé Üëëïôå äéÝôáæáí í áðïôåëåéþóïõí ôá èýìáôÜ ôïõò ðñïò ðáñáäåéãìáôéóìü». ÌðÝññõ Íá÷ìßá, ÊñáõãÞ ãéá ôï áýñéï, ÁèÞíá, ÊÜêôïò, 1989, óó. 87-88. 3. Ïé áíáìíÞóåéò ìéáò Åñõèñïóôáõñßôéóáò áäåëöÞò íïóïêüìïõ Ç ðáñáêÜôù ìáñôõñßá áíÞêåé óôçí êõñßá ÆùÞ ÔóïõêáëÜ Êáêáñïýêá, 92 åôþí, ç ïðïßá õðçñÝôçóå ùò Åñõèñïóôáõñßôéóá áäåëöÞ íïóïêüìïò óôïí ðüëåìï ôïõ 1940 êáé Ý÷åé ôéìçèåß ãéá ôç ìåãÜëç åèíéêÞ êáé êïéíùíéêÞ ôçò ðñïóöïñÜ. Ç ìáñôõñßá áíáöÝñåôáé óôç äéÜóùóç ìéáò Åëëçíßäáò Åâñáßáò áðü ôç Èåóóáëïíßêç, ç ïðïßá öéëïîåíÞèçêå êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò Êáôï÷Þò óôç Ó÷ïëÞ Íïóïêüìùí, üðïõ äßäáóêå ç ê. ÔóïõêáëÜ Êáêáñïýêá. Ç ïéêïãÝíåéá Þôáí ï ðáôÝñáò, ç ìçôÝñá óôï ìÞíá ôçò íá ãåííÞóåé êáé 3 ðáéäéÜ, ôñéóÞìéóõ, ðÝíôå êáé ï÷ôþ åôþí. Ôïõò Ýâáëáí óå Ýíá ìéêñü âáãüíé ôïõ ôñáßíïõ êáé ôï êÜñöùóáí, äéüôé óôïí Ðëáôáìþíá ãéíüôáí Ýëåã÷ïò áðü ôïõò Ãåñìáíïýò, æçôïýóáí ôá ÷áñôéÜ ôïõò, ôáõôüôçôåò äåí õðÞñ÷áí. «Ìå åéäïðïßçóå ï ãáìðñüò ìïõ áí ìðïñïýóá íá ðáñáëÜâù, íá êñýøù êáé íá âïçèÞóù íá ãåííÞóåé ç ìçôÝñá. ÄÝ÷èçêá åõ÷áñßóôùò, ðñþôïí ùò åñõèñïóôáõñßôéóá äåí ìðïñïýóá íá áñíçèþ êáé äåýôåñïí ôá íéÜôá, ðïõ äåí ëïãáñéÜæïõí êßíäõíï. ÌåôÜ áðü ëßãåò çìÝñåò, Ýíá âñÜäõ, åß÷å ðüíïõò ôïêåôïý. Äõóôõ÷þò Þôáí âñÜäõ. Êáé ëÝù äõóôõ÷þò, äéüôé ïé ãåñìáíéêÝò ðåñßðïëïé óõ÷íÜ ðåñíïýóáí ôï âñÜäõ Ýîù áðü ôç Ó÷ïëÞ, ðáñáêïëïõèïýóáí ôá óðßôéá, Ýðñåðå êáíÝíá öùò íá ìçí õðÜñ÷åé. ¼ëá ôá ðáñÜèõñá Þóáí ìå ìáýñåò êüëëåò óêåðáóìÝíá, êé áõôü ãéá íá ìçí õðÜñ÷åé êáíÝíá öùò, óçìÜäé åðéêïéíùíßáò ìå ôçí ÅèíéêÞ Áíôßóôáóç. ¸íôõóá ôç ìçôÝñá áäåëöÞ, ìå ìéá ìðÝñôá óêÝðáóá ôçí êïéëéÜ ôçò, ôçò åßðá íá ìç öïâÜôáé, ôçí Ýóöéîá óöé÷ôÜ óöé÷ôÜ, Ýêáìá ôï óôáõñü ìïõ êáé åßðá Ðáíáãßá ìïõ, âïÞèçóÝ ìáò.Äüîá ôù Èåþ, öèÜóáìå óôï ìáéåõôÞñéï. Åêåßíï ôï âñÜäõ äåí êïéìÞèçêá. ÕðåñÝíôáóç, óõãêßíçóç, áãùíßá, áíáêïýöéóç êáé éêáíïðïßçóç ðïõ ìáæß ìå üëïõò ôïõò Üëëïõò êÜôé âïÞèçóá êé åãþ. ÁëëÜ ðÜíù áð üëá ðüóï çñùéêÞ Þôáí áõôÞ ç ìÜíá, í' áðïöáóßóåé íá ìðåé óå ôÝôïéï êßíäõíï ãéá íá óùèåß áõôÞ ç øõ÷ïýëá, ðïõ Ýôñåìå áðü öüâï ðñéí ãåííçèåß. Ôçí ïéêïãÝíåéá ôçí ðáñÝëáâáí áðü ôçí ÁèÞíá, ðåñéðëáíÞèçêáí óå äéÜöïñåò ðüëåéò, êñýöôçêáí åäþ êé åêåß êáé äõóôõ÷þò ìåôÜ áðü Ýîé ìÞíåò ôïí ðáôÝñá ôïí ðñüäùóáí, ôïí óõíÝëáâáí êáé ÷Üèçêå óôá óôñáôüðåäá óõãêåíôñþóåùò.Ôï êïñéôóÜêé ðïõ ãåííÞèçêå ïíïìÜóôçêå Öëþñá». ÅîÞíôá ÷ñüíéá áñãüôåñá, ç Öëþñá, þñéìç ãõíáßêá ðëÝïí, áíáæÞôçóå êáé óõíÜíôçóå ôçí êõñßá ÆùÞ, ãéá íá ôçò åêöñÜóåé ìå éäéáßôåñç óõãêßíçóç ôçí åõãíùìïóýíç ôçò ãéá ôç óùôçñßá ôçò ßäéáò êáé ôçò ìçôÝñáò ôçò». ÐñïöïñéêÞ ìáñôõñßá 4. Ìéá ðïëéôåßá ìå èáíáôçöüñá óýíïñá Ôáîéäåýïõìå áðü ôá ÷áñÜìáôá ìÝóá óå öïñôçãÜ âáãüíéá. Åßíáé èåïóêüôåéíá. Ïé ðéï ðïëëïß Ý÷ïõìå êéüëáò ðåñÜóåé óáñÜíôá ìÝñåò óôçí áðïìüíùóç êáé ôÝóóåñéò ìÞíåò ó' Ýíá ìéêñü óôñáôüðåäï êïíôÜ óôï Æßìåñéíãê. ¹ôáí êé Ýíáò Åâñáßïò åêåß. Ïé Åò-Åò ó÷çìáôßæáíå Ýíáí áíïé÷ôü êýêëï ãýñù ôïõ êáé öùíÜæáíå: "ÌðÜëá". Ï Åâñáßïò Üñ÷éæå íá ôñÝìåé áð' ôïí Ýíáí óôïí Üëëï êé áõôïß ôïí êëïôóïýóáí óôá ðüäéá, óôçí êïéëéÜ, óôá ðëåõñÜ, óôï êåöÜëé. Ôï ðïäüóöáéñï óôáìáôïýóå üôáí ç "ìðÜëá" Ýìåíå áóÜëåõôç ðÜíù óôç ëÜóðç áðü ÷þìá êáé áßìá. ¼ôáí âáñÝèçêáí íá ðáßæïõí êÜèå ìÝñá ôï ßäéï ðáé÷íßäé, ôïí ðíßîáíå ó' Ýíá ñÝìá ðïõ êõëïýóáí ìÝóá ïé ï÷åôïß. ÉÜêùâïò Óô. ÊáìðáíÝëëçò, Ìáïõô÷Üïõæåí, ÁèÞíá, ÊÝäñïò,211995, ó. 48.

"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 143

ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ç åíüôçôá áõôÞ áöïñÜ ôá åãêëÞìáôá ðïëÝìïõ êáé åéäéêüôåñá ôï êïñõöáßï Ýãêëçìá ôïõ Â´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ, ôï Ïëïêáýôùìá. Ç öùôïãñáößá ôçò åéóüäïõ ôïõ óôñáôïðÝäïõ óôï ¢ïõóâéôò êáé ï ÷Üñôçò ôùí êõñéüôåñùí íáæéóôéêþí óôñáôïðÝäùí êáëýðôïõí ôï èÝìá óå äéåèíÝò åðßðåäï. Ôá õðüëïéðá ðáñáèÝìáôá áíáöÝñïíôáé åéäéêüôåñá óôçí åîüíôùóç ôùí ÅëëÞíùí Åâñáßùí êáé óôéò ðñïóðÜèåéåò ðïõ Ýãéíáí áðü ðïëëïýò, åðßóçìïõò êáé Üóçìïõò ×ñéóôéáíïýò ¸ëëçíåò, ãéá ôç äéÜóùóÞ ôïõò. Óôá ðáñáèÝìáôá ôùí ÂÌ êáé ÂÊ ðåñéëáìâÜíïíôáé äçìüóéá Ýããñáöá, ðñïöïñéêÝò ìáñôõñßåò åðéæþíôùí êáé ëïãïôå÷íéêÜ êåßìåíá. Éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí Ý÷åé ôï êåßìåíï ôçò ÅëÝíçò ÁñâåëÝñ ðïõ áíáöÝñåôáé óôéò åõèýíåò ôùí áðëþí ðïëéôþí ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôùí óõíáíèñþðùí ôïõò, êáèþò êáé ç öùôïôõðßá ôçò øåýôéêçò ôáõôüôçôáò Åëëçíßäáò Åâñáßáò ùò ìáñôõñßá ôçò óõíôïíéóìÝíçò ðñïóðÜèåéáò ãéá ôç äéÜóùóç ôùí ÅëëÞíùí Åâñáßùí. Ç çñùéêÞ óôÜóç ôïõ Ìçôñïðïëßôç êáé ôïõ ÄçìÜñ÷ïõ ôçò Æáêýíèïõ, üðùò êáé ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ Áèçíþí Äáìáóêçíïý, êáèþò êáé Üëëùí áîéùìáôïý÷ùí êáé ðáñáãüíôùí ôçò äçìüóéáò æùÞò (ð.÷. ôïõ ÄéåõèõíôÞ ôçò Áóôõíïìßáò Áèçíþí ¢ããåëïõ ¸âåñô) ðñÝðåé íá áíáöåñèïýí êáé íá áîéïëïãçèïýí. Ùóôüóï, êýñéïò óêïðüò ôçò äéäáóêáëßáò ôïõ Ïëïêáõôþìáôïò ôùí Åâñáßùí áðü ôïõò Íáæß åßíáé ç áðïôñïðÞ ðáñüìïéùí åéäå÷èþí åãêëçìÜôùí êáôÜ ôçò Áíèñùðüôçôáò óôï ìÝëëïí. Óôï ðëáßóéï áõôü, ìå áöïñìÞ ôï Ïëïêáýôùìá, ïé ìáèçôÝò ðñÝðåé íá åíèáññõíèïýí íá óõæçôÞóïõí êáé ãéá ôéò Üëëåò ãåíïêôïíßåò ðïõ ãíùñßæïõí åßôå åéò âÜñïò åëëçíéêþí ðëçèõóìþí (ð.÷. ôùí Ðïíôßùí) åßôå åéò âÜñïò Üëëùí ëáþí (ð.÷. Áñìåíßùí, êáôïßêùí ÑïõÜíôáò ê.Ü.). 6. Ï áíôáãùíéóìüò óôï óôñáôüðåäï ôùí íéêçôþí. ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá åêôéìÞóïõí ôçí êáôÜóôáóç ðïõ äéáìïñöþèçêå óôçí Åõñþðç ìåôÜ ôçí Þôôá ôùí ÄõíÜìåùí ôïõ ¢îïíá óôï ðëáßóéï ôïõ áíôáãùíéóìïý ìåôáîý ôùí Äõôéêþí ÓõììÜ÷ùí êáé ôçò ÅÓÓÄ (ð.÷. ÃéÜëôá êáé Ðüôóäáì 1945). 2) Íá åíçìåñùèïýí ãéá ôéò ðïëéôéêÝò åîåëßîåéò óôçí ÅëëÜäá ìåôáîý 1944-45. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå äýï õðïåíüôçôåò (á. Ï áíôáãùíéóìüò ìåôáîý ôùí ÓõììÜ÷ùí êáé ïé óõìöùíßåò ãéá ôï ìÝëëïí ôçò Åõñþðçò, â. Ç ðïëéôéêÞ êñßóç óôçí ÅëëÜäá êáé ôá ÄåêåìâñéáíÜ). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ï áíôáãùíéóìüò ìåôáîý ôùí ÓõììÜ÷ùí êáé ïé óõìöùíßåò ãéá ôï ìÝëëïí ôçò Åõñþðçò. Ðñéí áðü ôåñìáôéóìü ðïëÝìïõ äéáöÜíçêáí äéáöïñÝò ìåôáîý ôùí ÓõììÜ÷ùí ó÷åôéêÜ ìå ôç ìåôáðïëåìéêÞ ìïñöÞ ôçò äéåèíïýò êïéíùíßáò. Ïêô. 1944. Ôóþñôóéë êáé ÓôÜëéí êáôáíÝìïõí åðéññïÞ ôïõò óå ÅëëÜäá (Âñåôáíßá), Âïõëãáñßá, Ïõããáñßá êáé Ñïõìáíßá (Ó.Å.) êáé Ãéïõãêïóëáâßá (êáô éóïìïéñßá). Ôñéãìïß áéóèçôïß åðáýñéï ÓõíäéáóêÝøåùò Ôñéþí ÌåãÜëùí (Ôóþñôóéë, Ñïýæâåëô, ÓôÜëéí) óôç ÃéÜëôá (4-11 Öåâ. 1945). ÓõíäéÜóêåøç êïñõöÞò ôùí Ôñéþí óôï Ðüôóíôáì (17 Éïõë. 1945). ÅììïíÞ ÓïâéåôéêÞò ¸íùóçò ãéá Ýëåã÷ï óôçí Áí. Åõñþðç. Áíôßèåóç Äõôéêþí ÓõììÜ÷ùí óôçí ðïëéôéêÞ áõôÞ. ÈÜíáôïò Ñïýæâåëô. ÄéÜäï÷üò ôïõ ×Üññõ Ôñïýìáí õéïèåôåß áõóôçñÞ óôÜóç Ýíáíôé ÅÓÓÄ. Åßóïäïò áíèñùðüôçôáò óå íÝá öÜóç áíôáãùíéóìïý ìåôáîý íéêçôþí ðïëÝìïõ: óôçí ðåñßïäï ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ. â. Ç ðïëéôéêÞ êñßóç óôçí ÅëëÜäá êáé ôá ÄåêåìâñéáíÜ. Óõëëïãéæüìïõíá üôé ç åéäõëëéáêÞ ÐëÜêá åßíáé ôï ìÝñïò üðïõ Ýãéíå ç ðñþôç ìÜ÷ç ôïõ Äõôéêïý êáé ôïõ Áíáôïëéêïý êüóìïõ. Ã. ÓåöÝñçò ãéá ÄåêåìâñéáíÜ.

"!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 144

Ç äéáßñåóç ôùí ÅëëÞíùí áíôáíÜêëáóç ôçò åõñýôåñçò áíôéðáñÜèåóçò ôïõ äõôéêïý êáðéôáëéóôéêïý - öéëåëåýèåñïõ êáé ôïõ êïììïõíéóôéêïý ðñïôýðïõ. Áðü ðåñßïäï Êáôï÷Þò (1943) åìöáíßæïíôáé äýï äéáöïñåôéêÝò ðñïôÜóåéò ãéá ôç ìåôáðïëåìéêÞ ÅëëÜäá: êïéíïâïõëåõôéêÞ äçìïêñáôßá ôçò Äýóçò Þ õðáñêôüò óïóéáëéóìüò; ÕðÝñ ôçò ðñþôçò åðéëïãÞò: ç åîüñéóôç åëëçíéêÞ êõâÝñíçóç êáé ìÝñïò áíôéóôáóéáêþí äõíÜìåùí. ÕðÝñ ôçò äåýôåñçò: ç éó÷õñüôåñç Ýíïðëç áíôéóôáóéáêÞ ïñãÜíùóç, ôï ÅÁÌ - ÅËÁÓ êáé ôï ðïëéôéêü ðáñÜãùãü ôçò, ç ÐïëéôéêÞ ÅðéôñïðÞ ÅèíéêÞò ÁðåëåõèÝñùóçò (ÐÅÅÁ). Ï Ã. ÐáðáíäñÝïõ ðåñéÝëáâå óôçí åîüñéóôç åëëçíéêÞ êõâÝñíçóç åêðñïóþðïõò üëùí ôùí áíôéìá÷üìåíùí ìåñßäùí. Óýìöùíï ÊáæÝñôáò (26 Óåð. 1944) ìåôáîý óõììá÷éêþí êáé åëëçíéêþí ðïëéôéêþí êáé óôñáôéùôéêþí áñ÷þí ìå óõììåôï÷Þ êáé åêðñïóþðùí ôïõ ÅËÁÓ êáé ÅÄÅÓ áíáôßèåôáé ç äéïßêçóç ôùí óôñáôéùôéêþí äõíÜìåùí óôçí ÅëëÜäá óôïí Âñåôáíü óôñáôçãü Óêüìðõ. ÁðåëåõèÝñùóç Áèçíþí (12 Ïêô. 1944). ÅíäïêõâåñíçôéêÝò äéáöùíßåò êáé ðáñáßôçóç åáìéêþí õðïõñãþí. Óýãêñïõóç óôçí ÁèÞíá öéëïêõâåñíçôéêþí åíüðëùí äõíÜìåùí (ìéêñü ôìÞìá Åëëçíéêïý Óôñáôïý, ×ùñïöõëáêÞ êáé ìÝëç Âñåôáíéêïý åêóôñáôåõôéêïý óþìáôïò) ìå ôïõò Üíäñåò ôïõ ÅÁÌ - ÅËÁÓ. ¸êâáóç óõãêñïýóåùí óôçí ÁèÞíá (ÄåêÝìâñéïò 1944 - ÄåêåìâñéáíÜ) õðÝñ ðñþôùí. Óõìöùíßá ÂÜñêéæáò (12 Öåâ. 1945): äéåîáãùãÞ åëåýèåñùí åêëïãþí, äçìïøçößóìáôïò åðß ðïëéôåéáêïý æçôÞìáôïò êáé áöïðëéóìüò áíôáñôþí ÅËÁÓ, ÅËÁÍ êáé ÅèíéêÞò ÐïëéôïöõëáêÞò. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá / ðçãÝò 1. Õðüìíçìá ôïõ Ã. ÈåïôïêÜ ðñïò ôïí ðñùèõðïõñãü Ã. ÐáðáíäñÝïõ (19-10-1944) «ÓåâáóôÝ ìïõ Êýñéå Ðñüåäñå, Óáò ðáñáêáëþ íá ìïõ åðéôñÝøåôå íá óáò õðïâÜëù óõíïðôéêÜ ìåñéêÝò ðáñáôçñÞóåéò ðïõ Ý÷ù êÜìåé ó÷åôéêÜ ìå ôçí ïìáäéêÞ øõ÷ïëïãßá ôùí çìåñþí áõôþí. Ç åëëçíéêÞ æùÞ, áðü ôç ìéá óôçí Üëëç óôéãìÞ, âãÞêå áðü ôï æüöï ôçò äïõëåßáò êáé ôçò ôñïìïêñáôßáò óôï Üðëåôï öùò ôçò åèíéêÞò êáé ôçò ðïëéôéêÞò åëåõèåñßáò. Ìá âãÞêå ïõóéáóôéêÜ äéáöïñåôéêÞ áð ü,ôé ôçí îÝñáìå. Äåí åßíáé ðéá ï ãíþñéìüò ìáò êüóìïò ôçò Ðñþôçò Äçìïêñáôßáò. Ôï êïéíùíéêü êáé øõ÷éêü êëßìá Ý÷åé áëëÜîåé âáèéÜ êÜôù áðü ôçí åðßäñáóç ôïõ öïâåñïý áõôïý ðïëÝìïõ êáé ôçò åðáíÜóôáóçò ðïõ æÞóáìå áðü ôá 40 óôá 44 ãéáôß Þôáí êáé åßíáé áëçèéíÞ êïéíùíéêÞ åðáíÜóôáóç. ¸íáò íÝïò êüóìïò, Üìïñöïò êé áóõíåßäçôïò, ìá Ýíôïíïò êáé äõíáìéêüò, æçôÜ íÝá óõíèÞìáôá, íÝåò ìÝèïäåò. Ôçí ðñáãìáôéêüôçôá áõôÞ äåí ôç âëÝðïõí ïé ðáëáéüôåñïß óáò ðïëéôéêïß, ïé ëåãüìåíïé ôõðéêÜ öéëåëåýèåñïé, ãéá ôïýôï âñßóêïíôáé êõñéïëåêôéêÜ Ýîù áðü ôç æùÞ êáé äåí áíôéðñïóùðåýïõí ðáñÜ ìéá óôåßñá ãåñïíôïêñáôßá. ÁèÞíá, 19 Ïêôùâñßïõ 1944 Ã.È. [Éäéüãñáöç óçìåßùóç Ã.È.: Ðáñáäüèçêå óôá ÷Ýñéá ôïõ Ã. ÐáðáíäñÝïõ]». Ãéþñãïò ÈåïôïêÜò, ÔåôñÜäéá Çìåñïëïãßïõ 1939-1953. Åðéì. Äçì. Ôæéüâáò, ÁèÞíá 32005, óó. 502-503. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Óôï ÂÌ õðÜñ÷åé êõñßùò öùôïãñáöéêü õëéêü, ðïõ óõìâÜëëåé óôçí áéóèçôïðïßçóç ôùí ãåãïíüôùí ôçò ðåñéüäïõ, êáèþò êáé Ýíá áðüóðáóìá áðü ôïí Ëüãï ôçò Áðåëåõèåñþóåùò, ðïõ åêöùíÞèçêå óôéò 18 Ïêôùâñßïõ 1944 áðü ôïí Ã. ÐáðáíäñÝïõ. Ôï ðáñÜèåìá óôï ÂÊ áðïôõðþíåé ôï êëßìá ôçò ðåñéüäïõ..

""

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 145

7. Ïé óõíèÞêåò åéñÞíçò êáé ç åíóùìÜôùóç ôçò ÄùäåêáíÞóïõ óôçí ÅëëÜäá ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá ãíùñßóïõí ôéò äéðëùìáôéêÝò ðñïóðÜèåéåò ôçò ÅëëÜäáò ãéá ôçí åõüäùóç ôùí åèíéêþí äéêáßùí. 2) Íá ãíùñßóïõí ôïõò üñïõò ôçò ÓõíèÞêçò ôùí Ðáñéóßùí êáé íá åêôéìÞóïõí ôç óçìáóßá ôçò ðáñá÷þñçóçò ôçò ÄùäåêáíÞóïõ óôçí ÅëëÜäá. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôñåéò õðïåíüôçôåò (á. Ôï åäáöéêü êáèåóôþò ôçò çôôçìÝíçò Ãåñìáíßáò, â. Ç óõíèÞêç ôùí Ðáñéóßùí êáé ç ôý÷ç ôùí åëëçíéêþí åèíéêþí äéåêäéêÞóåùí, ã. Ç óõíèÞêç åéñÞíçò ôïõ Áãßïõ Öñáãêßóêïõ). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ôï åäáöéêü êáèåóôþò ôçò çôôçìÝíçò Ãåñìáíßáò. ÐñïâëÞìáôá ðñïò åðßëõóç áðü áíôéðñïóþðïõò ÓõììÜ÷ùí: 1) ÌÝëëïí Ãåñìáíßáò: êáôï÷Þ, åðáíïñèþóåéò, åíäå÷üìåíï äéáìåëéóìïý ôçò - ÷ùñßò ïõäÝðïôå íá êáôáëÞîïõí óå êïéíÜ áðïäåêôÝò áðïöÜóåéò. 2) Äéáßñåóç Ãåñìáíßáò óå ôÝóóåñéò æþíåò êáôï÷Þò ëåéôïýñãçóå óôçí ðñÜîç: - ôï 40% ôïõ åäÜöïõò ôçò, áíáôïëéêÜ, ñùóéêÞ æþíç. - õðüëïéðï, äõôéêÜ, áðü âïññÜ ðñïò íüôï, áããëéêÞ, ãáëëéêÞ êáé áìåñéêáíéêÞ æþíç. - ôï Âåñïëßíï áðïôåëïýóå íçóßäá õðü ðïëõìåñÞ åðßóçò êáôï÷Þ. 3) ÌïñöÞ êáé áñìïäéüôçôåò, ìéáò êåíôñéêÞò ãåñìáíéêÞò äéïßêçóçò - ðïëéôéêÞò êáé ïéêïíïìéêÞò. ÄÞëùóç Áìåñéêáíïý õðïõñãïý Åîùôåñéêþí, Ôæþñôæ ÌÜñóáë (Äåê. 1947): Äåí ìðïñïýìå ðñïò ôï ðáñüí íá ðñïóäïêïýìå ôçí åíïðïßçóç ôçò Ãåñìáíßáò· ïöåßëïõìå íá ðñÜîïõìå ü,ôé åßíáé äõíáôü óôçí ðåñéï÷Þ üðïõ ç åðéññïÞ ìáò åßíáé áéóèçôÞ... Åäáöéêü êáèåóôþò ìåôáðïëåìéêÞò Ãåñìáíßáò: Ðñïò äõóìÜò áìåôÜâëçôï. Ðñïò áíáôïëÜò: äéìåñÞò ñùóï-ðïëùíéêÞ óõìöùíßá (17 Áõã. 1945): ìåôáêßíçóç êáôÜ 200 ÷ëì. óõíüñùí Ðïëùíßáò, ðñïò ôá äõôéêÜ, Ýùò ãñáììÞ ´Ïíôåñ-ÍÜéóóå. Áíáôïëéêüôåñá, åäÜöç Ïõêñáíßáò êáé Ëåõêïñùóßáò åíóùìáôþíïíôáé óôçí ÅÓÓÄ. â. Ç óõíèÞêç ôùí Ðáñéóßùí êáé ç ôý÷ç ôùí åëëçíéêþí åèíéêþí äéåêäéêÞóåùí. Êáèåóôþò ðÝíôå äïñõöüñùí Ãåñìáíßáò (Öéíëáíäßáò, Âïõëãáñßáò, Ñïõìáíßáò, Ïõããáñßáò êáé Éôáëßáò) êáèïñßæåôáé âÜóåé áíôßóôïé÷ùí óõíèçêþí (ÅéñçíåõôéêÞ ÓõíäéÜóêåøç óôï Ðáñßóé, 10 Öåâ. 1947). Ïé ôñåéò ðñþôåò ÷þñåò (Öéíëáíäßá, Âïõëãáñßá, Ñïõìáíßá) åß÷áí õðïãñÜøåé (1944) áíáêù÷Þ ìå ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç êáé åß÷áí õðá÷èåß óôïí óôñáôéùôéêü êáé ðïëéôéêü Ýëåã÷ü ôçò. Êáôï÷ýñùóç åðéññïÞò Ìüó÷áò óôéò ÷þñåò áõôÝò. Åäáöéêü êáèåóôþò Ñïõìáíßáò êáé Âïõëãáñßáò ó÷åäüí ßäéï ìå ðñïðïëåìéêü. Åäáöéêü êáèåóôþò Öéíëáíäßáò êáé Ïõããáñßáò äéáññõèìßæåôáé ìå ôñüðï ðïõ éêáíïðïéåß óïâéåôéêÝò áðüøåéò. ÑéæéêÜ äéÜöïñç áðü Üëëåò çôôçìÝíåò ÷þñåò Þôáí ç ðåñßðôùóç ôçò Éôáëßáò. ÍÝá äçìïêñáôéêÞ êõâÝñíçóç Éôáëßáò õðï÷ñåþèçêå íá ðáñáéôçèåß áðü êÜèå ôßôëï êõñéáñ÷ßáò åðß Áéèéïðßáò, Áëâáíßáò êáé ÄùäåêáíÞóïõ. Ç ÄùäåêÜíçóïò (ìå ðïóïóôü 90% ¸ëëçíåò) ðáñá÷ùñåßôáé óôçí ÅëëÜäá. Ç áñ÷Þ ôçò áõôïäéáèÝóåùò äåí åöáñìüóôçêå êáé óôçí ðåñßðôùóç ôùí õðüëïéðùí åäáöþí ðïõ äéåêäéêïýóå ç ÅëëÜäá (Âïñåßïõ Çðåßñïõ êáé Êýðñïõ). Ç óýíäåóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò ôçò Áëâáíßáò ìå áíôáãùíéóìü ìåôáîý ÓõììÜ÷ùí, ç åðéèõìßá ¢ããëùí éèõíüíôùí íá äéáôçñÞóïõí áêÝñáéç ôçí ÂñåôáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá, áëëÜ êáé ç äéåèíÞò áäõíáìßá ôçò ÅëëÜäïò ëüãù ôïõ Åìöõëßïõ óõíÝâáëáí óôçí ðåñéïñéóìÝíç éêáíïðïßçóç ôùí åýëïãùí áéôçìÜôùí ôçò êáôÜ ôï ÓõíÝäñéï ôçò ÅéñÞíçò.

"#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 146

Ç áéóéüäïîç èåþñçóç ôïõ ìåôáðïëåìéêïý êüóìïõ äéáóôáõñùíüôáí Þäç ìå ìßá ðñáãìáôéêÞ êáôÜóôáóç ëéãüôåñï åõíïúêÞ ãéá ôçí ÅëëÜäá áð ü,ôé áíáìåíüôáí. ã. Ç óõíèÞêç åéñÞíçò ôïõ Áãßïõ Öñáãêßóêïõ. ÓõíäéÜóêåøç Áãßïõ Öñáãêßóêïõ (7 Óåð. 1951). ÓõíèÞêç åéñÞíçò ãéá ôï ìÝëëïí ôçò Éáðùíßáò. 49 êñÜôç óõíïìïëïãïýí õðï÷ñÝùóç Éáðùíßáò íá ðáñáéôçèåß áðü êÜèå äéêáßùìá óå åäÜöç Áóßáò, íüôéáò Óá÷áëßíçò, ÁíôáñêôéêÞò êáé íïôßùí êôÞóåþí ôçò óôïí Åéñçíéêü. Ãéá íá ìçí ðëçãåß ç ïéêïíïìßá ôçò, áðáëëÜóóåôáé áðü õðï÷ñÝùóç Üìåóçò êáôáâïëÞò ôïõ óõíüëïõ ôùí åðéäéêáóìÝíùí åðáíïñèþóåùí. ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç, Éíäßá êáé êïììïõíéóôéêÞ Êßíá äåí õðÝãñáøáí ôç ÓõíèÞêç. 8 Óåð. 1951. ÕðïãñÜöåôáé äéìåñÝò áìåñéêáíï-éáðùíéêü Óýìöùíï Áóöáëåßáò. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá / ðçãÝò 1. Áðü ôï äéÜããåëìá ôïõ ðñþôïõ ¸ëëçíá Óôñáôéùôéêïý ÄéïéêçôÞ ôçò ÄùäåêáíÞóïõ, áíôéíáõÜñ÷ïõ ÐåñéêëÞ Éùáííßäç, 27 Ìáñôßïõ 1947 «Ìå âáèõôÜôçí ÷áñÜí êáé åèíéêÞí õðåñçöÜíåéáí áíáëáìâÜíù óÞìåñïí ôçí äéïßêçóéí ôùí óôñáôéùôéêþò êáôå÷ïìÝíùí åäáöþí ôçò åëëçíéêÞò ÄùäåêáíÞóïõ, ôçí ïðïßáí ìïé ìåôåâßâáóáí áé óôñáôéùôéêáß äõíÜìåéò ôçò ìåãÜëçò êáé åõãåíïýò óõìììÜ÷ïõ ìáò ÌåãÜëçò Âñåôáíßáò. ÌåôÜ ôüóùí áéþíùí äïõëåßáí, åéò ôá åäÜöç ôçò ÄùäåêáíÞóïõ êõìáôßæåé áðü óÞìåñïí ç ãáëáíüëåõêïò, ç ïðïßá êáôÜ ôïí ôåëåõôáßïí öïâåñüí ðüëåìïí ðåñéåâëÞèç ìå íÝáí äüîáí. Åê ìÝñïõò ôçò Ìçôñüò ÅëëÜäïò óáò öÝñù ôïí ÷áéñåôéóìüí ôçò åëåõèåñßáò. Áé óêÝøåéò üëùí ôùí ÅëëÞíùí, óôñÝöïíôáé óÞìåñïí ìå áãÜðç ðñïò ôïõò áäåëöïýò Äùäåêáíçóßïõò êáé óõììåñßæïíôáé ôçí ÷áñÜí óáò äéá ôï éóôïñéêüí áõôü ãåãïíüò. Ôçí äéïßêçóéí èá áóêÞóù ìå ðíåýìá äéêáéïóýíçò, åõíïìßáò êáé éóïðïëéôåßáò. Èá ðñïóôáôåýóù ÷ùñßò äéáêñßóåéò üëá ôá äéêáéþìáôá ôùí ðïëéôþí, ôá ïðïßá ðñïóôáôåýïõí ïé åëëçíéêïß èåóìïß êáé ôï äçìïêñáôéêüí êáèåóôþò ôçò åëåõèÝñáò ÅëëÜäïò. Ïõäåßò èá áäéêçèÞ êáé ïõäåìßá íüìéìïò áîßùóéò èá ðáñáãíùñéóèÞ». ËÝíá ÄéâÜíç , ÖùôåéíÞ Êùíóôáíôïðïýëïõ (åðéì.), ÄùäåêÜíçóïò: Ç ìáêñÜ ðïñåßá ðñïò ôçí åíóùìÜôùóç. ÄéðëùìáôéêÜ Ýããñáöá áðü ôï Éóôïñéêü Áñ÷åßï ôïõ õðïõñãåßïõ Åîùôåñéêþí, Õðïõñãåßï Åîùôåñéêþí, ÐáíåðéóôÞìéï Áèçíþí êáé åêäüóåéò Êáóôáíéþôç, ÁèÞíá, 1996, ó. 296. 2. Ôá ÄùäåêÜíçóá ãéïñôÜæïõí ôçí Ýíùóç ìå ôçí ÅëëÜäá «ÑÏÄÏÓ 30 Ìáñôßïõ (Ôïõ áðåóôáëìÝíïõ ìáò). - Ôáò ðñùéíÜò þñáò ôÞò ÷èåò, åíþ ôá ðëÞèç ôçò Ñüäïõ ðåñéÝôñå÷áí ôáò ïäïýò åí åîÜëëù åíèïõóéáóìþ, åí áíáìïíÞ ôçò áõñéáíÞò éóôïñéêÞò çìÝñáò, êáôÜðëåõóåí åéò ôüí ëéìÝíá Ý÷ïõóá ìÝãá óçìáéïóôïëéóìüí ç êïñâÝôôá ÊñéåæÞò ìå êõâåñíÞôçí ôïí ïäçãüí ôçò ìïßñáò áíôéôïñðéëëéêþí, õéüí ôïõ íáõÜñ÷ïõ, ðëïßáñ÷ïí ê. È. Êïõíôïõñéþôçí. Åéò ôçí ðñþñáí ôïõ åëëçíéêïý ðïëåìéêïý ðáñáôåôáãìÝíç ç ìïõóéêÞ ôïõ ÁâÝñùö åõèýò áìÝóùò Þñ÷éóå ðáéáíßæïõóá ôï Ìáýñç åéí ç íý÷ôá óôá âïõíÜ, åíþ ôï õðüëïéðïí ðëÞñùìá ðáñáôåôáãìÝíïí åéò ôÜîéí áãêõñïâïëßáò ìåôÜ êüðïõ óõíåêñÜôåé ôÞí óõãêßíçóßí ôïõ. Ôçí óôéãìÞí áõôÞí ðïõ ïé Þ÷ïé ôçò ìïõóéêÞò ôïõ ðëïßïõ áíôÞ÷ïõí åéò ôçí ìáñôõñéêÞò íÞóïí, ïé ÷éëéÜäåò ôùí êáôïßêùí ôçò Ñüäïõ ìå äÜêñõá åéò ôïõò ïöèáëìïýò êáôÝêëõæïí ôçí ðáñáëßáí æçôùêñáõãÜæïíôåò êáé áëëüöñïíåò åî åíèïõóéáóìïý áëëçëïçóðÜæïíôï». Ð. Ðáëáéïëüãïò, åö. Ôá ÍÝá, 31 Ìáñôßïõ 1947.

"$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 147

ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ôá ðáñáèÝìáôá ôçò åíüôçôáò åßíáé áöéåñùìÝíá óôï ìåãÜëï åèíéêü ãåãïíüò ôçò åíóùìÜôùóçò ôçò ÄùäåêáíÞóïõ óôçí ÅëëÜäá. Óôï ÂÌ õðÜñ÷ïõí öùôïãñáößåò êáé åðßóçìï êåßìåíï ôïõ áíôéðñïÝäñïõ ôçò åëëçíéêÞò êõâÝñíçóçò áðü ôçí ðáíçãõñéêÞ ôåëåôÞ, åíþ óôï ÂÊ ðáñïõóéÜæåôáé ç õðïäï÷Þ ôïõ ãåãïíüôïò áðü ôïí ëáü ôçò ÄùäåêáíÞóïõ.

"%

istoria sixronou kosmou.qxd

"&

9/4/2008

11:17

Page 148

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 149

ÊÅÖÁËÁÉÏ ÓÔ´

Ï ÌÅÔÁÐÏËÅÌÉÊÏÓ ÊÏÓÌÏÓ 1. Ç ìåôáðïëåìéêÞ ïñãÜíùóç ôçò äéåèíïýò êïéíùíßáò. Ç óýóôáóç êáé ç ëåéôïõñãßá ôïõ ÏÇÅ 2. Ç Ýíáñîç ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ. Ïé åðéðôþóåéò óôçí ÅëëÜäá êáé ï Åìöýëéïò Ðüëåìïò 3. Ç åîÝëéîç êáé ôï ôÝëïò ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ 4. Ç áðïáðïéêéïðïßçóç êáé ï Ôñßôïò Êüóìïò 5. Ç ðïñåßá ðñïò ôçí åõñùðáúêÞ åíïðïßçóç: Ðñáãìáôéêüôçôåò êáé ðñïïðôéêÝò 6. Ç ÅëëÜäá ùò ôï 1974 7. Ç ÅëëÜäá ôçò Ìåôáðïëßôåõóçò êáé ç Ýíôáîç óôçí ÅíùìÝíç Åõñþðç 8. Ôï Êõðñéáêü æÞôçìá 1. Ç ìåôáðïëåìéêÞ ïñãÜíùóç ôçò äéåèíïýò êïéíùíßáò. Ç óýóôáóç êáé ç ëåéôïõñãßá ôïõ Ï.Ç.Å. ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá ãíùñßóïõí ôïõò ðáñÜãïíôåò ðïõ ïäÞãçóáí óôç äéáìüñöùóç ôïõ ìåôáðïëåìéêïý êüóìïõ, ôéò éäéáéôåñüôçôÝò ôïõ êáé ôçí ïñãÜíùóç ôçò äéåèíïýò êïéíùíßáò. 2) Íá êáôáíïÞóïõí ôçí áíáãêáéüôçôá ôçò ßäñõóçò ôïõ ÏÇÅ êáé íá óõãêñßíïõí ôï Ýñãï ôïõ ìå ôï Ýñãï ôçò ÊÔÅ. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå äýï õðïåíüôçôåò (á. Ï äéðïëéêüò êüóìïò, â. Ï Ïñãáíéóìüò ÇíùìÝíùí Åèíþí). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ï äéðïëéêüò êüóìïò. ÔÝëïò Â´ Ð. Ð. åðéöÝñåé ìåãÜëåò áëëáãÝò óôç äïìÞ äéåèíïýò óõóôÞìáôïò (Ýêëåéøç ðáëáéþí åõñùðáúêþí ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí). ÓêõôÜëç äéåèíþí õðïèÝóåùí ðåñíÜ óå äýï åîùåõñùðáúêÝò äõíÜìåéò (ÇÐÁ êáé ÅÓÓÄ). ÇÐÁ êáé ÅÓÓÄ: ìåãÜëá êñÜôç, óå ðëçèõóìü, âáñéÜ âéïìç÷áíßá, óôñáôü êáé êýñïò. ð ×áñáêôçñßóôçêáí ùò õðåñäõíÜìåéò. ð Åêðñïóùðïýóáí äéáöïñåôéêÝò ìïñöÝò ïéêïíïìéêÞò êáé êïéíùíéêÞò ïñãÜíùóçò: - ÇÐÁ åëåýèåñç ïéêïíïìßá êáé ðïëõêïììáôéêü ðïëéôéêü óýóôçìá. - ÅÓÓÄ êñáôéêÞ éäéïêôçóßá ìÝóùí ðáñáãùãÞò êáé ìïíïêïììáôéêü ðïëéôéêü óýóôçìá (ðáíôïäõíáìßá Êïììïõíéóôéêïý Êüììáôïò). ÌåôÜ 1945 äçìéïõñãÞèçêáí äýï ìåãÜëïé óõíáóðéóìïß êñáôþí: Äõôéêüò óõíáóðéóìüò (çãÝôçò ÇÐÁ). Ìåôåß÷áí êñÜôç Äõô. Åõñþðçò, Áõóôñáëßá ê.Ü. Áíáôïëéêüò (çãÝôçò ÅÓÓÄ). ÌÝëç ÷þñåò Áí. Åõñþðçò (Ðïëùíßá, Ôóå÷ïóëïâáêßá, Ïõããáñßá, Ñïõìáíßá, Âïõëãáñßá). ÍÝï äéåèíÝò óýóôçìá ïíïìÜóôçêå äéðïëéêü (áðü äýï áíôßðáëá êÝíôñá éó÷ýïò). Äéðïëéóìüò êáé óôçí éäåïëïãéêÞ áíôéðáñÜèåóç Áíáôïëéêïý êáé Äõôéêïý êüóìïõ ó÷åôéêÜ ìå áðïôåëåóìáôéêüôåñç ïñãÜíùóç êïéíùíßáò. ¸íôïíïò áíôáãùíéóìüò äýï ìåãÜëùí óõíáóðéóìþí ó üëç ôç ìåôáðïëåìéêÞ åðï÷Þ. ÅðåéäÞ äåí åîåëß÷èçêå óå ãåíéêåõìÝíç Ýíïðëç óýãêñïõóç Ýãéíå ãíùóôüò ùò Øõ÷ñüò Ðüëåìïò. Áðüêôçóç áôïìéêÞò âüìâáò êáé áðü Âñåôáíßá, Ãáëëßá, Êßíá. ÌåôÜ ×éñïóßìá êáé ÍáãêáóÜêé (1945) äåí ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí ðõñçíéêÜ üðëá.

"'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 150

ÐõñçíéêÜ ïðëïóôÜóéá äýï õðåñäõíÜìåùí áðÝôñåøáí ôïí ðüëåìï. Éóïññïðßá ôïõ ôñüìïõ. Áäéáíüçôïò ðáãêüóìéïò ðüëåìïò ìå ðõñçíéêÜ üðëá (êáôáóôñïöÞ üëùí). Åõñþðç. Óõíåéäçôïðïßçóç áíÜãêçò ãéá óõíåñãáóßá, óõìöéëßùóç êáé åõçìåñßá. ð ÁíÜðôõîç êéíÞìáôïò åõñùðáúêÞò åíïðïßçóçò: ð 1957. ºäñõóç ÅõñùðáúêÞò ÏéêïíïìéêÞò Êïéíüôçôáò (ÅÏÊ), ðñïäñüìïõ ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò. Ðáãêüóìéïé Ðüëåìïé åðéôÜ÷õíáí ðáñáêìÞ åõñùðáúêþí áðïéêéáêþí áõôïêñáôïñéþí. ð Ùò ìÝóá äåêáåôßáò 1960 ðåñéóóüôåñåò áðïéêßåò áðïêôïýí áíåîáñôçóßá. ð Ðëåéïøçößá íÝùí êñáôþí óõãêñïôåß ôïí Ôñßôï Êüóìï. ð Äéðïëéêüò ÷áñáêôÞñáò ìåôáðïëåìéêïý äéåèíïýò óõóôÞìáôïò ðáñáìÝíåé. â. Ï Ïñãáíéóìüò ÇíùìÝíùí Åèíþí. Åðéèåôéêüôçôá ¢îïíá êáé Â´ Ð.Ð. êáôÝäåéîáí áäõíáìßåò ðáëáéÜò Êïéíùíßáò ôùí Åèíþí. ÅìöáíÞò áíÜãêç ãéá íÝá ïñãÜíùóç äéåèíïýò êïéíùíßáò, éêáíÞò íá êáôï÷õñþíåé ðáãêüóìéá ôÜîç êáé äéêáéïóýíç. Áðñßëéïò-Éïýíéïò 1945 (¢ãéïò Öñáãêßóêïò ÇÐÁ). ÉäñõôéêÞ äéÜóêåøç Ïñãáíéóìïý ÇíùìÝíùí Åèíþí (ÏÇÅ), ìå óõììåôï÷Þ ðåíÞíôá ÷ùñþí (êáé ÅëëÜäá). ÏÇÅ ð áðüðåéñá óõãêñüôçóçò åíüò íÝïõ óõóôÞìáôïò óõëëïãéêÞò áóöÜëåéáò. Êáôáóôáôéêüò ×Üñôçò ÏÇÅ áðïôåëåß õðï÷ñåùôéêü ÄéåèíÝò Äßêáéï. ÂÜóç: 1) Áñ÷Þ êõñßáñ÷çò éóüôçôáò ìåôáîý êñáôþí, 2) Áðáãüñåõóç ÷ñÞóçò âßáò (åðéôñÝðåôáé ìüíï ãéá áõôïÜìõíá). ÂáóéêÜ üñãáíá ÏÇÅ: Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò (Ã.Ã.): ð Åðéóçìáßíåé óôï Ó.Á. ðåñéðôþóåéò áðåéëÞò äéåèíïýò åéñÞíçò êáé áóöÜëåéáò. ð ÕðïâÜëëåé êÜèå ÷ñüíï óôç Ã.Ó. Ýêèåóç ìå ðáñáôçñÞóåéò êáé äéáðéóôþóåéò ãéá äéåèíÞ êáôÜóôáóç. ð Ðáñßóôáôáé óôéò óõíåäñéÜóåéò üëùí ôùí ïñãÜíùí ôïõ ÏÇÅ (åêôüò Äéåèíïýò Äéêáóôçñßïõ ×Üãçò). ð Åðáãñõðíåß ãéá åöáñìïãÞ äéåèíþí óõíèçêþí. ÃåíéêÞ ÓõíÝëåõóç (Ã.Ó.): ð ÓõíåäñéÜæåé ôáêôéêÜ 1 öïñÜ ôïí ÷ñüíï. ð ÓõæçôÜ ãéá èÝìáôá åéñÞíçò êáé áóöÜëåéáò. ð Ðñïâáßíåé óå óõóôÜóåéò, ÷ùñßò äéêáßùìá åðéâïëÞò áðïöÜóåþí ôçò. Óõìâïýëéï Áóöáëåßáò (Ó.Á.): ð Åßíáé ôï éó÷õñüôåñï üñãáíï ôïõ ÏÇÅ. ð Áðïôåëåßôáé áðü 15 ìÝëç: ðÝíôå ìüíéìá [ÇÐÁ, ÅÓÓÄ (óÞìåñá ÑùóéêÞ Ïìïóðïíäßá), Âñåôáíßá, Ãáëëßá êáé Êßíá] êáé 10 áéñåôÜ ìå 2åôÞ èçôåßá (åêëÝãïíôáé áðü ôç Ã.Ó.). ð ÅðéâëÝðåé ôç äéåèíÞ åéñÞíç. ð ËáìâÜíåé ìÝôñá ãéá äéåõèÝôçóç äéáöïñþí. ð ËáìâÜíåé ìÝôñá åîáíáãêáóìïý Þ åðéâïëÞò ïéêïíïìéêþí êõñþóåùí (ð.÷. åìðïñéêüò áðïêëåéóìüò). ð Áíáðôýóóåé óôñáôéùôéêÝò åðé÷åéñÞóåéò óå ðåñßðôùóç áðåéëÞò äéåèíïýò åéñÞíçò. ð ËÞøç áðïöÜóåùí ìå óýìöùíç ãíþìç ðÝíôå ìïíßìùí ìåëþí (äéêáßùìá âÝôï). ÁñíçôéêÜ. ÊáôÜ÷ñçóç äéêáéþìáôïò âÝôï ð áäñáíïðïßçóç ôïõ ÏÇÅ. ¢ëëåò õðçñåóßåò ôïõ ÏÇÅ: ð UNICEF (1946). Êýñéïò óôü÷ïò: ðñïóôáóßá êáé ðåñßèáëøç ðáéäéþí. ð UNESCO = ÅêðáéäåõôéêÞ, ÅðéóôçìïíéêÞ êáé ÐïëéôéóôéêÞ ÏñãÜíùóç ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí (1946). Óêïðüò: ÁíÜðôõîç ðáéäåßáò, åðéóôÞìçò êáé ðïëéôéóìïý. Óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò, ï ÏÇÅ äåí ìðüñåóå íá äéá÷åéñéóôåß ìå åðéôõ÷ßá ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôþðéóå. Ìßá áðü áõôÝò ôéò ðåñéðôþóåéò Þôáí êáé ôï Êõðñéáêü, éäéáßôåñá ìåôÜ ôï

#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 151

1974. Ùóôüóï, ï äéåèíÞò ïñãáíéóìüò óõíÝâáëå óôç ìåßùóç ôùí äéåèíþí åíôÜóåùí êáé óôç óõíåéäçôïðïßçóç ôçò áíÜãêçò ãéá äéáóöÜëéóç ôçò åéñÞíçò. Ðñüóèåôï ðáñÜèåìá Ç Óýìâáóç ôïõ Ï.Ç.Å. ãéá ôç Ãåíïêôïíßá «Ç äÝóìåõóç ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí õðÝñ ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ áíèñþðïõ Þôáí åîßóïõ áäýíáìç üóï êáé ç ãåíéêÞ ôïõò èÝóç ìÝóá óôïí ðïëéôéêü óõó÷åôéóìü äõíÜìåùí. Áðü èåùñçôéêÞ Üðïøç, ôá áíèñþðéíá äéêáéþìáôá óôïí Êáôáóôáôéêü ×Üñôç åß÷áí ðñïôåñáéüôçôá Ýíáíôé ôùí ïéêïíïìéêþí êáé ôùí êïéíùíéêþí äéêáéùìÜôùí. Ùò ðñïò ôçí ðñïóôáóßá ôùí ìåéïíïôÞôùí üìùò, ï ×Üñôçò ôïõ Ï.Ç.Å. áðïôåëïýóå ïðéóèïäñüìçóç óå ó÷Ýóç ìå ôçí Ê.Ô.Å. Ç ÏéêïõìåíéêÞ ÄéáêÞñõîç ôùí ÄéêáéùìÜôùí ôïõ Áíèñþðïõ ôïõ 1948 óõìâüëéæå ìåí ôç íÝá èÝóç ôïõ áôüìïõ óôï äéåèíÝò äßêáéï êáé ôçí ðÜãéá äõóðéóôßá áðÝíáíôé óôï íáæéóôéêü äüãìá ôçò ðñïôåñáéüôçôáò ôïõ êñÜôïõò, äåí ðåñéåëÜìâáíå üìùò åêôåëåóôéêÜ ìÝôñá, êáé ðáñáìÝíåé áêüìá åõóåâÞò ðüèïò. Óçìáíôéêüôåñç ùò ðñïò ôéò ðñïåêôÜóåéò ôçò õðÞñîå ç Óýìâáóç ãéá ôç Ãåíïêôïíßá, ðïõ åãêñßèçêå ôï ßäéï Ýôïò, ìåôÜ ôçí åíôõðùóéáêÞ óôáõñïöïñßá åíüò êáé ìüíï áíäñüò: ôïõ ÑÜöáåë ËÝìêéí, ï ïðïßïò åß÷å áðïãïçôåõôåß áðü ôçí Üñíçóç ôïõ Äéåèíïýò Óôñáôïäéêåßïõ ôçò ÍõñåìâÝñãçò íá äéêÜóåé åãêëÞìáôá ðïõ åß÷áí äéáðñá÷èåß áðü ôïõò íáæß ðñéí áðü ôï 1939. Ï ËÝìêéí êáé ïñéóìÝíïé Üëëïé åß÷áí èåùñÞóåé ôéò äßêåò ãéá ôá åãêëÞìáôá ðïëÝìïõ ìéá åõêáéñßá ãéá íá äéáóöáëéóôåß ç ðáãêüóìéá åéñÞíç, ìå ôçí áýîçóç ôùí äõíÜìåùí ðïõ èá äÝ÷ïíôáí íá áíáëÜâïõí äñÜóç õðü ôçí áéãßäá ôïõ äéåèíïýò äéêáßïõ åíÜíôéá óå Üôïìá áëëÜ êáé óå êñÜôç. Ç Óýìâáóç ãéá ôç Ãåíïêôïíßá, ðñüóèåóå Ýíá óçìáíôéêü íÝï Ýãêëçìá óáõôÜ ðïõ áíáãíùñßæåé ôï äéåèíÝò äßêáéï êáé åðÝâáëå ôçí õðï÷ñÝùóç óôá êñÜôç ðïõ ôçí êýñùóáí íá åíåñãïýí þóôå íá áðïôñÝøïõí Þ íá ôéìùñÞóïõí ôç äéÜðñáîÞ ôïõ. ÁëëÜ ïé äõíáôüôçôåò ðïõ Üíïéãå ç Óýìâáóç áãíïÞèçêáí ðáíôåëþò áðü ôç äéåèíÞ êïéíüôçôá, êáé åëÜ÷éóôá óôïé÷åßá óôçñßæïõí ôïí áõôÜñåóêï éó÷õñéóìü ôïõ ÏÇÅ, ðùò óôçí ðáãêüóìéá êïéíùíßá èá áíáðôõ÷èåß ôï áßóèçìá üôé, ðñïóôáôåýïíôáò ôéò åèíéêÝò, öõëåôéêÝò, èñçóêåõôéêÝò êáé åèíïôéêÝò ïìÜäåò ðáíôïý óôïí êüóìï, ðñïóôáôåýïõìå ôïí ßäéï ìáò ôïí åáõôü. Åðß ôÝóóåñéò äåêáåôßåò ìéá óåéñÜ áðü ãåíïêôïíßåò äéáðñÜ÷èçêáí áôéìùñçôß Ýîù áðü ôçí Åõñþðç^ ôï 1992 ç áäéáöïñßá áõôÞ åðåêôÜèçêå óôï åóùôåñéêü ôçò». Marc Mazower, ÓêïôåéíÞ ¹ðåéñïò, Ï Åõñùðáúêüò åéêïóôüò áéþíáò, ÁèÞíá, åêä. ÁëåîÜíäñåéá, 2001, óó. 208-209. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Óôï ÂÌ ôá áðïóðÜóìáôá áðü ôïí Êáôáóôáôéêü ×Üñôç ôïõ ÏÇÅ êáé áðü ôçí ÏéêïõìåíéêÞ ÄéáêÞñõîç ôùí ÄéêáéùìÜôùí ôïõ Áíèñþðïõ, êáèþò êáé ôï Ïñãáíüãñáììá ôïõ ÏÇÅ, åðáñêïýí ãéá íá õðïóôçñßîïõí äéäáêôéêÜ ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò åíüôçôáò, åíþ õðÜñ÷åé êáé ðáñÜèåìá ãéá ôçí åîÝëéîç ôïõ ãõíáéêåßïõ êéíÞìáôïò êáôÜ ôç ìåôáðïëåìéêÞ ðåñßïäï. Óôï ÂÊ ôï ðñüóèåôï ðáñÜèåìá áíáöÝñåôáé óôç Óýìâáóç ôïõ ÏÇÅ, ãéá ôç Ãåíïêôïíßá. Ôï ðáñÜèåìá ìðïñåß íá óõíäõáóôåß ìå üóá Ý÷ïõí áíáöåñèåß óôéò ðñïçãïýìåíåò åíüôçôåò ãéá ãåíïêôïíßåò óôç äéÜñêåéá ôùí äýï ðáãêïóìßùí ðïëÝìùí Þ êáé óôéò ìÝñåò ìáò. 2. Ç Ýíáñîç ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ. Ïé åðéðôþóåéò óôçí ÅëëÜäá êáé ï Åìöýëéïò Ðüëåìïò ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá ðñïâëçìáôéóôïýí ãéá ôéò óõíÝðåéåò ôïõ Äéðïëéóìïý (ðïëéôéêÝò, óôñáôéùôéêÝò ê.Ü.) óôçí ÅëëÜäá êáé íá åìâáèýíïõí óôéò óõíèÞêåò ðïõ ïäÞãçóáí óôïí Åìöýëéï Ðüëåìï ôçí ÅëëÜäá. 2) Íá áîéïëïãÞóïõí ôçí Ýêôáóç ôùí óõíåðåéþí ôïõ Åìöõëßïõ ÐïëÝìïõ ãéá ôçí åëëçíéêÞ êïéíùíßá.

#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 152

ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôñåéò õðïåíüôçôåò (á. Ç Ýíáñîç ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ óôçí Åõñþðç, â. Áðü ôï ó÷Ýäéï ÌÜñóáë óôçí ßäñõóç ôïõ ÍÁÔÏ, ã. Ï åëëçíéêüò Åìöýëéïò Ðüëåìïò). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç Ýíáñîç ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ óôçí Åõñþðç. Áíôéöáóéóôéêüò óõíáóðéóìüò Â´ Ð.Ð. = âéáóôéêÞ ðñÜîç áíÜãêçò (1941): áðü ãåñìáíéêÞ åðßèåóç åíáíôßïí ÅÓÓÄ êáé éáðùíéêÞ åíáíôßïí ÇÐÁ. ÌåôÜ Þôôá ¢îïíá áíÜãêç äéá÷åéñßóåùò ðñïâëçìÜôùí ìåôáðïëåìéêïý êüóìïõ-äéáöùíßåò. Áñ÷éêÞ åíôýðùóç: Ïé íéêçôÝò ìïßñáóáí ôïí êüóìï (ÃéÜëôá, Öåâñ. 1945 êáé Ðüôóíôáì, Éïýë.-Áýã. 1945). Êáìßá óõíïëéêÞ óõìöùíßá ãéá ìåôáðïëåìéêü êüóìï. Äéáâïõëåýóåéò ãéá ôñÝ÷ïíôá æçôÞìáôá (äéïßêçóç êáôå÷üìåíçò Ãåñìáíßáò, åäáöéêÝò äéåõèåôÞóåéò óôçí Áí. Åõñþðç êáé ëåéôïõñãßá ÏÇÅ). Ìüíç ñýèìéóç: Ïñéóìüò óöáéñþí åðéññïÞò Þ óõìöùíßá ðïóïóôþí, áðü Ôóþñôóéë êáé ÓôÜëéí (Ìüó÷á, Ïêô. 1944): ÅÓÓÄ Ýëåã÷ïò ÷ùñþí åóùôåñéêïý Âáëêáíßùí, Âñåôáíßá Ýëåã÷ïò ÅëëÜäïò. ÌåôÜ 1945. Äéáöùíßåò ãéá ìÝëëïí ÁíáôïëéêÞò Åõñþðçò êáé Ãåñìáíßáò. ÁíáôïëéêÞ Åõñþðç (êáôáëçöèåßóá áðü Åñõèñü Óôñáôü). ÅãêáôÜóôáóç áðü Óïâéåôéêïýò öéëéêþí êáèåóôþôùí ìÝ÷ñé ôï 1947. ¸ëåã÷ïò ðåñéï÷Þò áðáñáßôçôïò ãéá áóöÜëåéá ÅÓÓÄ. Äõôéêïß. Öïâïýíôáé ðñïþèçóç åðåêôáôéêÞò ðïëéôéêÞò áðü ÅÓÓÄ êáé óôç Ä. Åõñþðç. ÌåôÜ 1945. ÄéáíïìÞ Ãåñìáíßáò óå 4 æþíåò êáôï÷Þò (ÇÐÁ, Âñåôáíßáò, Ãáëëßáò êáé ÅÓÓÄ). Âåñïëßíï (åíôüò óïâéåôéêÞò æþíçò) ìïéñÜóôçêå óå 4 áíôßóôïé÷åò æþíåò êáôï÷Þò. Ãåñìáíßá: Ðåäßï áíôáãùíéóìïý ìåôáîý Äõôéêþí êáé Óïâéåôéêþí (÷þñá ìå éó÷õñüôáôç âéïìç÷áíéêÞ õðïäïìÞ êáé êåíôñéêÞ èÝóç óôçí Åõñþðç). ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç öïâÜôáé åðáíåìöÜíéóç ãåñìáíéêïý ìéëéôáñéóìïý. Äõôéêïß: ÷ùñßò ïéêïíïìéêÞ áíÜêáìøç Ãåñìáíßáò, áäýíáôç áíáóõãêñüôçóç Åõñþðçò, Üñá åýêïëïò Ýëåã÷üò ôçò áðü Óïâéåôéêïýò. Êáìßá ðëåõñÜ äåí åðéôñÝðåé óôïí áíôßðáëü ôçò íá åëÝãîåé óýíïëï Ãåñìáíßáò. 1949. Äçìéïõñãßá äýï ãåñìáíéêþí êñáôþí (ÄõôéêÞ Ãåñìáíßá: ðñùôåýïõóá Âüííç êáé ÁíáôïëéêÞ Ãåñìáíßá: ðñùôåýïõóá Áíáôïëéêü Âåñïëßíï). â. Áðü ôï Ó÷Ýäéï ÌÜñóáë óôçí ßäñõóç ôïõ ÍÁÔÏ. ÁìåñéêáíéêÞ áíçóõ÷ßá ãéá ïéêïíïìßá Åõñþðçò. Öüâïò: Ìç áíáóõãêñüôçóç äõôéêïåõñùðáúêþí ÷ùñþí \ õðïôáãÞ óôç óïâéåôéêÞ åðéññïÞ. Éïýíéïò 1947. Ó÷Ýäéï ÌÜñóáë ãéá üëç ôçí Åõñþðç. ÅöáñìïãÞ áðü 1948 Ýùò 1952. ÓõíïëéêÞ ïéêïíïìéêÞ âïÞèåéá óå ÷þñåò ÄõôéêÞò Åõñþðçò ðåñ. 13 äéó. äïëëÜñéá. Êáôáëõôéêüò ñüëïò óôçí áíáóõãêñüôçóç Åõñþðçò. Áðïäï÷Þ Ó÷åäßïõ ÌÜñóáë ïäÞãçóå óôçí ßäñõóç Ïñãáíéóìïý ãéá ôçí ÅõñùðáúêÞ ÏéêïíïìéêÞ Óõíåñãáóßá (ÏÅÏÓ) - áñãüôåñá Ïñãáíéóìüò ãéá ôçí ÏéêïíïìéêÞ Óõíåñãáóßá êáé ÁíÜðôõîç (ÏÏÓÁ). Ó÷Ýäéï ÌÜñóáë ðñïêáëåß äõóðéóôßá ÅÓÓÄ ãéá ðñïóðÜèåéá åîáãïñÜò Åõñþðçò áðü ÇÐÁ. Óïâéåôéêïß åíôåßíïõí Ýëåã÷ü ôïõò óå ÷þñåò ÁíáôïëéêÞò Åõñþðçò. ÑÞîç ÃéïõãêïóëÜâïõ çãÝôç Ôßôï ìå ÓôÜëéí (êáëïêáßñé 1948). Éïýíéïò 1948. Óïâéåôéêïß áðïêëåßïõí Äõôéêü Âåñïëßíï (áðïêëåéóìüò Âåñïëßíïõ). Áíåöïäéáóìüò Âåñïëßíïõ åðß Ýíá ó÷åäüí Ýôïò áðü áìåñéêáíéêÜ áåñïóêÜöç. ÓïâéåôéêÝò åíÝñãåéåò öïâßæïõí Äõô. Åõñþðç êáé äéåõêïëýíïõí óõììá÷ßá ôçò ìå ÇÐÁ. ºäñõóç Ïñãáíéóìïý Âïñåéïáôëáíôéêïý Óõìöþíïõ [ÍÁÔÏ=North Atlantic Treaty Organisation (ÏõÜóéãêôïí, 4 Áðñ. 1949)].

#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 153

ÌÝëç ÍÁÔÏ: ÇÐÁ, ÊáíáäÜò, Âñåôáíßá, Ãáëëßá, Éôáëßá ê.Ü. ÅëëÜäá êáé Ôïõñêßá áðü 1952, ÄõôéêÞ Ãåñìáíßá áðü 1955. ã. Ï åëëçíéêüò Åìöýëéïò Ðüëåìïò. ÅëëÜäá ðñþôï ðåäßï åêäÞëùóçò Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ. Áíôßðáëïé: ð ÖéëïäõôéêÝò äõíÜìåéò ÊÝíôñïõ êáé ÄåîéÜò (Êüììá ÖéëåëåõèÝñùí êáé Ëáúêü Êüììá). ¸íïðëç äýíáìç: Åèíéêüò Óôñáôüò. ð ÄõíÜìåéò Êïììïõíéóôéêïý Êüììáôïò (ÊÊÅ). ¸íïðëç äýíáìç: Äçìïêñáôéêüò Óôñáôüò ÅëëÜäáò (ÄÓÅ). Äåê. 1947. Ôï ÊÊÅ ôßèåôáé åêôüò íüìïõ. ÐáñáìÝíåé óôçí ðáñáíïìßá ùò ôï 1974. 29 Áõã. 1949. ËÞîç Åìöõëßïõ ÐïëÝìïõ ìå íßêç Åèíéêïý Óôñáôïý. ÓõíÝðåéåò: 1) ÌåãÜëïò áñéèìüò èõìÜôùí. 2) ÔåñÜóôéåò õëéêÝò êáôáóôñïöÝò. 3) ÍÝïò Äé÷áóìüò Åëëçíéêïý Ëáïý. Öüâïò Äõôéêþí üôé óå íßêç êïììïõíéóôéêþí äõíÜìåùí óôçí ÅëëÜäá, ç ÅÓÓÄ èá áðïêôïýóå Ýîïäï óôç Ìåóüãåéï. Öåâñ. 1947. Áäõíáìßá Âñåôáíßáò ãéá âïÞèåéá ðñïò öéëïäõôéêÞ åëëçíéêÞ êõâÝñíçóç. Áìåñéêáíüò ðñüåäñïò ×Üññõ Ôñïýìáí åîáããÝëëåé Äüãìá Ôñïýìáí (12 Ìáñ. 1947): ïéêïíïìéêÞ êáé óôñáôéùôéêÞ âïÞèåéá áðü ÇÐÁ óå ÅëëÜäá êáé Ôïõñêßá ãéá áíôßóôáóç óôïí êïììïõíéóìü. ×Üñç óôç âïÞèåéá ÇÐÁ íßêç Åèíéêïý Óôñáôïý åíáíôßïí êïììïõíéóôþí áíôáñôþí. Äéåßóäõóç Áìåñéêáíþí óõìâïýëùí óôç äéáäéêáóßá ëÞøçò áðïöÜóåùí óôçí ÁèÞíá. ¸íôïíç óõæÞôçóç ãéá åîÜñôçóç ÅëëÜäáò áðü åîùôåñéêü. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá/ðçãÝò. 1. Ôï ó÷Ýäéï ÌÜñóáë êáé ïé öüâïé ôçò ÓïâéåôéêÞò ¸íùóçò «Ôï ó÷Ýäéï ÌÜñóáë õðïôßèåôáé üôé áðåõèõíüôáí ðñïò üëïõò ôïõò Åõñùðáßïõò êáé óôá ôÝëç Éïõíßïõ ï Ìïëüôùö Þñèå óôï Ðáñßóé ãéá íá óõæçôÞóåé ôï èÝìá ìå ôï Âñåôáíü êáé ôï ÃÜëëï õðïõñãü Åîùôåñéêþí, ôïí ¸ñíåóô ÌðÝâéí êáé ôïí Æùñæ Ìðéíôþ. ÁëëÜ ç äõíáôüôçôá ôçò Ñùóßáò íá äå÷ôåß êáðéôáëéóôéêÞ ïéêïíïìéêÞ âïÞèåéá âñéóêüôáí õðü áìöéóâÞôçóç êáé ï Ìïëüôùö áðï÷þñçóå áðü ôéò óõíïìéëßåò ôïõ Ðáñéóéïý óôéò 2 Éïõëßïõ, äéáìáñôõñüìåíïò üôé ôï ó÷Ýäéï ÌÜñóáë èá ïäçãïýóå óôç âéïìç÷áíéêÞ áíáãÝííçóç ôçò Ãåñìáíßáò êáé èá õðïíüìåõå ôçí ïéêïíïìéêÞ áíåîáñôçóßá ôùí åõñùðáúêþí ÷ùñþí, ðïõ èá ãßíïíôáí áíäñåßêåëá ôùí ÇÐÁ. Ïé Óïâéåôéêïß Þäç áíçóõ÷ïýóáí ãéá ôç äçìéïõñãßá áðü ôçí ÁìåñéêÞ åíüò ðáãêüóìéïõ äéêôýïõ óôñáôéùôéêþí âÜóåùí, ãéá ôï ãåãïíüò üôé ç ÏõÜóéãêôïí êáôåß÷å ôçí áôïìéêÞ âüìâá êáé ãéá ôçí ïéêïíïìéêÞ ôçò äýíáìç, áðÝíáíôé óôá ïðïßá ôßðïôå áíôßóôïé÷ï äåí ìðïñïýóå íá áíôéðáñáôÜîåé ç ÅÓÓÄ. Áõôü ðïõ öáßíåôáé üôé áíçóý÷çóå ðåñéóóüôåñï ôïõò Ñþóïõò ó÷åôéêÜ ìå ôï ó÷Ýäéï ÌÜñóáë Þôáí ï ðåéñáóìüò ðïõ áíôéðñïóþðåõå ãéá ôéò ÷þñåò ôçò ÁíáôïëéêÞò Åõñþðçò. Áõôü ðïõ óôçí ÁìåñéêÞ åß÷å ðáñïõóéáóôåß ùò ðñïóöïñÜ ãéá ôçí åðßëõóç ôùí ïéêïíïìéêþí ðñïâëçìÜôùí ôçò Åõñþðçò èåùñÞèçêå áðü ôç Ìüó÷á ùò ìéá áðüðåéñá, ìå ôç ÷ñçóéìïðïßçóç áìåñéêáíéêþí äïëáñßùí, íá õðïíïìåõèåß ï óïâéåôéêüò Ýëåã÷ïò ðÜíù óôçí ÁíáôïëéêÞ Åõñþðç, óôï áêñéâïðëçñùìÝíï äçëáäÞ Ýðáèëï ôçò Ñùóßáò êáôÜ ôïí ðüëåìï». John W. Young, Ç Åõñþðç ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ, 1945-1991: ÐïëéôéêÞ Éóôïñßá. Ìôöñ. Ãéþñãïò Äåìåñôæßäçò, ÁèÞíá, ÐáôÜêçò, 2002, óó. 45-46. 2. Ç áíôáñôïêñáôßá óôç ÄõôéêÞ Ìáêåäïíßá (1947-1949) «Ç ýðáéèñïò ôçò Ìáêåäïíßáò êáé éäßùò ôçò ðåñéï÷Þò ðïõ åîåôÜæåôáé óå áõôÞí ôç ìåëÝôç ìåôáôñÜðçêå óôáäéáêÜ óå åíá åßäïò "ïõäÝôåñçò" æþíçò, åêôåèåéìÝíçò óå ðÜóçò öýóåùò

#!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 154

åíüðëïõò êáé éäßùò óôéò åðéäñïìÝò ôùí Áíôáñôþí. Áðü ôá êïììïõíéóôéêÜ êáèåóôþôá ðïõ åß÷áí êáôáëÜâåé ôçí åîïõóßá óôéò ãåéôïíéêÝò ÷þñåò, áëëÜ éäßùò áðü ôï êáèåóôþò ôçò Ãéïõãêïóëáâßáò, ç ðåñéï÷Þ áíôéìåôùðéæüôáí, ü÷é ùò ôìÞìá ôçò åëëçíéêÞò åðéêñÜôåéáò, áëëÜ ùò ðñïÝêôáóç ôçò "êïììïõíéóôéêÞò" ÂáëêáíéêÞò· êáé ðáñÜ ôéò åéëéêñéíåßò ßóùò äéáâåâáéþóåéò ôçò çãåóßáò ôïõ ÊÊÅ äéÜ ôùí åðéóÞìùí ïñãÜíùí ôïõ, üôé ïé ¸ëëçíåò ÊïììïõíéóôÝò èá ðïëåìïýóáí, áí ÷ñåéáæüôáí, ãéá íá ðáñáìåßíåé ç åëëçíéêÞ Ìáêåäïíßá áíáðüóðáóôï ôìÞìá ôçò ÅëëÜäïò, ç åí ëüãù ðåñéï÷Þ öáéíüôáí ïëïÝíá êáé ðåñéóóüôåñï áðïêïììÝíç áðü ôçí õðüëïéðç ÷þñá êáé åëåã÷üìåíç áðü ôçí "êïììïõíéóôéêÞ" áõôÞ ÂáëêáíéêÞ. ¢ó÷åôá áðü ôïõò óôü÷ïõò ôùí Áíôáñôþí, ôï áðïôÝëåóìá ôùí åðéäñïìþí ôïõò óôá ÷ùñéÜ, óå óõíäõáóìü ìå ôïí äéÜ÷õôï öüâï ôçò "êïìììïõíéóôéêÞò" ÂáëêáíéêÞò, Þôáí íá ðáñáëýåé ðñïïäåõôéêÜ êáé íá íåêñþíåôáé ç æùÞ óôá áíôáñôïêñáôïýìåíá ÷ùñéÜ. Ïé "åðé÷åéñÞóåéò åðéìåëçôåßáò", üðùò êáô åõöçìéóìü áðïêáëïýóáí ïé ÁíôÜñôåò ôéò åðéäñïìÝò ðñïò áíåöïäéáóìü, êáé ïé "åðé÷åéñÞóåéò óôñáôïëïãßáò" åîáíÜãêáóáí íá êáôáöýãïõí óôéò ðüëåéò, åêôüò áðü ôïõò "Ìïíáñ÷ïöáóßóôåò", êáé üóïõò Þóáí óå èÝóç íá åðéâéþóïõí ìáêñéÜ áðü ôïõò áãñïýò êáé ôá æþá ôïõò, õðïæýãéá êáé êïðÜäéá áéãïðñïâÜôùí. ¸êðëçîç ðñïêáëåß óÞìåñá, ü÷é ç äéáññïÞ ðïëëþí ÷ùñéêþí óôéò ðüëåéò, áëëÜ ç ðáñáìïíÞ ðïëëþí Üëëùí óôéò åóôßåò ôïõò, êáèþò êáé ç äõíáôüôçôÜ ôïõò íá ðáñÜãïõí áêüìç ðñïúüíôá ãéá íá éêáíïðïéïýí ôéò "åðéìåëçôåéáêÝò" áíÜãêåò ôùí Áíôáñôþí. Áêüìç êáé ðñéí áðü ôçí åêêÝíùóç ôçò áíôáñôïêñáôïýìåíçò õðáßèñïõ ìå ðñùôïâïõëßá ôçò ÊõâåñíÞóåùò, ç õðï÷þñçóç ôçò æùÞò áðü ôïõò ìéêñïýò êáé áöñïýñçôïõò ïéêéóìïýò ôçò ðåñéï÷Þò Þôáí ôÝôïéá ðïõ íá äßíåé ôçí åíôýðùóç üôé óôü÷ïò ôçò çãåóßáò ôùí Áíôáñôþí Þôáí ü÷é ç íßêç åðß ôïõ áíôéðÜëïõ êáé ç äçìéïõñãßá åðáíáóôáôéêÞò åîïõóßáò, áëëÜ ç åîÜñèñùóç ôçò ïñãáíùìÝíçò êïéíùíéêÞò êáé ïéêïíïìéêÞò æùÞò ôïõ ôüðïõ, þóôå íá ïäçãçèÞ ç ÊõâÝñíçóç óôç óõíèçêïëüãçóç ìå ôïõò åðáíáóôÜôåò. Åßíáé áëÞèåéá üôé ç äéÜêñéóç ôùí ìÝóùí êáé ôùí óõíåðåéþí áðü ôéò åðéäéþîåéò åßíáé óå áíÜëïãåò ðåñéðôþóåéò ïìïëïãïõìÝíùò äýóêïëç· óôçí ðñïêåéìÝíç ðåñßðôùóç åßíáé ìÜëëïí áäýíáôç ç äéÜêñéóç ôçò êáôáóôñïöÞò ùò óõíÝðåéáò ôçò âéáßáò êáôáêôÞóåùò ôçò åîïõóßáò áðü ôçí êáôáóôñïöÞ ùò ìÝóï ãéá ôïí åîáíáãêáóìü ôçò ÊõâåñíÞóåùò íá óõíèçêïëïãÞóåé ìå ôïõò åðáíáóôÜôåò. ¾óôåñá áðü äýï ÷ñüíéá åðéäñïìþí ðñïò áíåöïäéáóìü êáé óôñáôïëïãßá, ðïõ èá åîåôáóèïýí åí óõíå÷åßá, áëëÜ êáé ãéá ôçí ôéìùñßá "Ìïíáñ÷ïöáóéóôþí", êáèþò êáé åêêáèáñéóôéêþí åðé÷åéñÞóåùí áðü ôçí ðëåõñÜ ôçò ÊõâåñíÞóåùò, ýóôåñá áðü ôç äéáññïÞ ìÝñïõò ôïõ ðëçèõóìïý ôùí ÷ùñéþí óôéò ðüëåéò, ç ýðáéèñïò Üñ÷éóå íá ðáñïõóéÜæåé óïâáñÜ óõìðôþìáôá áñáéïêáôïéêÞóåùò êáé Ýîáñèñþóåùò ôùí ðáñáãùãéêþí äõíáôïôÞôùí ôçò. ¢íèñùðïé ðåñáóìÝíçò çëéêßáò ðñïóðáèïýóáí íá óôçñßîïõí ôçí åôïéìüññïðç æùÞ ôïõ ÷ùñéïý, áãíïçìÝíïé êáé áðü ôïõò äýï áíôéðÜëïõò· ïé ïðïßïé ôïõò åãêáôÝëåéøáí åðéôÝëïõò, áöïý äåí åß÷áí ðëÝïí íá ðÜñïõí ïýôå íÝïõò Þ íÝåò ïýôå åöüäéá. ÐïôÝ ç åí ëüãù ðåñéï÷Þ äåí åß÷å ÷ùñéóèÞ óå äýï ôüóï Üíéóïõò êáé áíüìïéïõò êüóìïõò, óôïí êüóìï ôùí ðüëåùí, üðïõ óõíÝññåå ï ðåñéóóüôåñïò ðëçèõóìüò êáé Þóáí óõãêåíôñùìÝíåò üëåò ïé õðçñåóßåò ôïõ óýã÷ñïíïõ êñÜôïõò, êáé óôïí áíôáñôïêñáôïýìåíï êáé ó÷åäüí åñçìùìÝíï êüóìï ôùí ðõêíïêáôïéêçìÝíùí Üëëïôå ÷ùñéþí. Ôï ìÝôùðï ìåôáîý ôùí äýï áíôéðÜëùí Þôáí ðáíôïý, ëßãá ìÝôñá Ýîù áðü ôéò ðïëéïñêçìÝíåò ðüëåéò: åêåß Üñ÷éæå ç "åëåýèåñç" ÅëëÜò ôþí Áíôáñôþí». ÉùÜííçò Ó. Êïëéüðïõëïò, Ëåçëáóßá ÖñïíçìÜôùí, ô. Â´. Ôï Ìáêåäïíéêü ÆÞôçìá óôçí ðåñßïäï ôïõ Åìöõëßïõ ÐïëÝìïõ (1945-1949) óôç ÄõôéêÞ Ìáêåäïíßá, Èåóóáëïíßêç, ÂÜíéáò, 1995, óó. 180-182. 3. Ôï íÝï ÐáéäùìÜæùìá «Äåí åßíáé äõíáôü íá äéáðéóôùèÞ ôï ðïóïóôü ôùí åêïõóßùò ìåôá÷èÝíôùí ðáéäéþí åêôüò ôùí åëëçíéêþí óõíüñùí ïýôå íá èåùñçèÞ ç ìåôáãùãÞ áõôÞ - äéÜ ôçò áíáëýóåùò ôùí äéáöüñùí ðëåõñþí ôçò óå óõó÷åôéóìü ìå ôçí êõâåñíçôéêÞò åìðíåýóåùò áðïìÜêñõíóç 10.000 ðáéäéþí óå "Óðßôéá ôïõ Ðáéäéïý"- "áíôßóôïé÷ç" ôçò êõâåñíçôéêÞò ìåôáãùãÞò ôçí ßäéá åðï÷Þ. È' áðïôåëïýóå äåïíôïëïãéêü áôüðçìá ç áíáæÞôçóç êéíÞôñùí êáé åîçãÞóåùí óôçí ðëåõñÜ ôùí åðáíáóôáôþí

#"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 155

áíÜëïãùí ìå åêåßíá ôçò ÊõâåñíÞóåùò óôï æÞôçìá ôçò áðïìáêñýíóåùò ôùí ðáéäéþí áðü ôçí ðåñéï÷Þ, êáé èá ïäçãïýóå óå äåïíôïëïãéêÜ áðáñÜäåêôç "ó÷åôéêïðïßçóç" åðéöáíåéáêÜ ìüíïí ðáñüìïéùí åíåñãåéþí. Ïýôå, åîÜëëïõ, åßíáé óùóôü íá óõíá÷èÞ áðü ôéò ðåñéïñéóìÝíåò ó÷åôéêÜ áíôéäñÜóåéò ôùí Óëáâïìáêåäüíùí óôç ìåôáãùãÞ ôùí ôÝêíùí ôïõò áðü ôïõò ÁíôÜñôåò óôï åîùôåñéêü üôé ç óôÜóç ôïõò áõôÞ õðïäÞëùíå ôçí åìðéóôïóýíç ôïõò óôéò åðéäéþîåéò ôùí Áíôáñôþí. ÄÝí Þóáí "áíôáñôüöéëïé" åê ðåðïéèÞóåùò ïé Óëáâïìáêåäüíåò, äåí Þóáí ïýôå êáí ðåñéóóüôåñï "áíôáñôüöéëïé" áðü ôïõò Üëëïõò ÷ùñéêïýò ôçò ðåñéï÷Þò· êáé äåí Þóáí ëéãüôåñï ðáñáäïóéáêïß ãïíåßò áðü ôïõò Üëëïõò ÷ùñéêïýò, þóôå íá åðéèõìïýí íá óôåßëïõí óôï åîùôåñéêü ôïí ìéêñü ÔñÜÀôóå Þ ôç ìéêñÞ ÓôïãéÜãêá, üóåò äõóêïëßåò êáé áí áíôéìåôþðéæáí. Ïýôå, ôÝëïò, ìðïñåß íá èåùñçèÞ éêáíïðïéçôéêÞ åîÞãçóç áõôÞò ôçò óôÜóåùò ôùí Óëáâïìáêåäüíùí ç Ýëëåéøç åìðéóôïóýíçò ðñïò ôçí ïìïëïãïõìÝíùò Üóôïñãç êáé äéáâåâëçìÝíç áðü ôïí êïììïõíéóôéêü ìç÷áíéóìü ðáñáðëçñïöïñÞóåùò ÊõâÝñíçóç. Ç åê ìÝñïõò ôùí "áðïäï÷Þ" ôçò ìåôáãùãÞò ôùí ðáéäéþí óôéò êïììïõíéóôéêÝò ÷þñåò ôçò åðï÷Þò ïöåéëüôáí êõñßùò óôïõò åîÞò ðáñÜãïíôåò: á´) óôï ãåãïíüò üôé ïé óëáâïìáêåäïíéêïß èýëáêïé ôçò ðåñéï÷Þò åõñßóêïíôáí åíôüò ôïõ ôåëåõôáßïõ öñïõñßïõ ôùí Áíôáñôþí êáé ôïõ ðïëéôéêïý êáé ðñïðáãáíäéóôéêïý éóôïý ôïõ ÊÊÅ, â´) óôï ãåãïíüò üôé ïé ðåñéóóüôåñïé Óëáâïìáêåäüíåò óôñáôåýóéìçò çëéêßáò ôùí èõëÜêùí áõôþí ôçò "åëåýèåñçò ðåñéï÷Þò" Þóáí åðéóôñáôåõìÝíïé óôïí ÄÓÅ êáé ã´) óôï üôé ðïëëïß ãïíåßò Þ óõããåíåßò ôùí ìåôá÷èÝíôùí Óëáâïìáêåäïíïðáßäùí åõñßóêïíôáí Þäç åêôüò ÅëëÜäïò êáé êõñßùò óôç Ãéïõãêïóëáâßá. Áðü ôá 11.848 "åêêåíùèÝíôá" ðáéäéÜ ôùí ôñéþí ôüôå íïìþí ôçò ÄõôéêÞò Ìáêåäïíßáò (Öëþñéíá, 5.878 ðáéäéÜ, ÊáóôïñéÜ, 4.541 êáß ÊïæÜíç, 1.429), 5.590 ðáéäéÜ ïäçãÞèçêáí óå ãïíåßò ðïõ Þäç åõñßóêïíôáí åêôüò ôùí åëëçíéêþí óõíüñùí êáé êáô' åîï÷Þí óôç Ãéïõãêïóëáâßá. Äåí åßíáé, ôÝëïò, äõíáôü íá óõíá÷èÞ, áðü ôïí áñéèìü ôùí áéôÞóåùí ãéá åðáíáðáôñéóìü ôùí ðáéäéþí (10.344) ðïý õðåâëÞèçóáí äéÜ ôïõ Äéåèíïýò Åñõèñïý Óôáõñïý áðü ãïíåßò Þ óõããåíåßò åêðáôñéóèÝíôùí ðáéäéþí üôé ôá ðáéäéÜ ãéá ôá ïðïßá äåí õðåâëÞèçóáí áéôÞóåéò åðáíáðáôñéóìïý åß÷áí üëá öýãåé Þ ðáñÝìåéíáí óôï åîùôåñéêü ìå ôç èÝëçóç ôùí ãïíÝùí ôïõò Þ üôé üëåò ïé áéôÞóåéò åðáíáðáôñéóìïý Þóáí åéëéêñéíåßò. ¼ðùò üëá ôá æçôÞìáôá ôçò åðï÷Þò áõôÞò, ôï æÞôçìá ôùí åêïõóßùò Þ áêïõóßùò åêðáôñéóèÝíôùí ðáéäéþí ôçò âïñåßïõ ÅëëÜäïò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå êáé áõôü ùò ìÝóï óôïí óêëçñü ðüëåìï ôùí åíôõðþóåùí ðïõ óõíå÷ßóèçêå êáé ìåôÜ ôç óõíôñéâÞ ôçò êïììïõíéóôéêÞò åðáíáóôÜóåùò óôçí ÅëëÜäá». ÉùÜííçò Ó. Êïëéüðïõëïò, Ëåçëáóßá ÖñïíçìÜôùí Â´. Ôï Ìáêåäïíéêü ÆÞôçìá óôçí ðåñßïäï ôïõ Åìöõëßïõ ÐïëÝìïõ (1945-1949) óôç ÄõôéêÞ Ìáêåäïíßá, Èåóóáëïíßêç, ÂÜíéáò, 1995, óó. 218-219. 4. Ôï Ìáêåäïíéêü êáôÜ ôçí ðåñßïäï 1941-1949 «Ìå âÜóç üóá åêôÝèçêáí ðéï ðÜíù, êáèþò êáé üóá ó÷åôéêÜ åßíáé ãíùóôÜ, ìðïñåß íá õðïóôçñé÷èÞ üôé, á´) ç óôÜóç ôçò Ãéïõãêïóëáâßáò áðÝíáíôé óôçí ÅëëÜäá ðñïêáëïýóå ðåñéóóüôåñåò áíçóõ÷ßåò óôçí ÅëëçíéêÞ ÊõâÝñíçóç êáé äçìéïõñãïýóå ðåñéóóüôåñåò åëðßäåò óôñáôéùôéêÞò åðåìâÜóåùò óôçí ÅëëÜäá, óå ðïëëïýò çãÝôåò ôïõ ÊÊÅ, áð' üóåò åðÝôñåðå ç øý÷ñáéìç áíÜëõóç ôùí äåäïìÝíùí ôçò äéåèíïýò êáôáóôÜóåùò· â´) ôï ÊÊÅ, ìïëïíüôé äå÷üôáí Þäç êÜèå åßäïõò âïÞèåéá áðü ôç Ãéïõãêïóëáâßá êáé õðïëüãéæå óå áêüìç ìåãáëýôåñç âïÞèåéá áðü ôç ÷þñá áõôÞ, äåí áðïäå÷üôáí ôéò ãéïõãêïóëáâéêÝò èÝóåéò óôï Ìáêåäïíéêü· ã´) ç çãåóßá ôïõ ÊÊÅ èåùñïýóå ôïõò Óëáâïìáêåäüíåò "åèíéêÞ ìåéïíüôçôá" ôçò ÅëëÜäïò, áëëÜ áíáðüóðáóôç áðü ôç ÷þñá, êáé ôáõôü÷ñïíá æùôéêü êñßêï ðïõ óõíÝäåå ôï êïììïõíéóôéêü åðáíáóôáôéêü êßíçìá ôçò ÅëëÜäïò ìå ôï áíôßóôïé÷ï êßíçìá ôçò Ãéïõãêïóëáâßáò êáé õðïëïãßóéìï åðáíáóôáôéêü ðáñÜãïíôá ãéá ôï åíäå÷üìåíï áíïé÷ôÞò åðáíáóôÜóåùò ãéá ôçí áíáôñïðÞ ôïõ áóôéêïý êáèåóôþôïò ôçò ÷þñáò· ä´) ç çãåóßá ôùí Óëáâïìáêåäüíùí ôçò ÅëëÜäïò, ðïõ åß÷å áíáäåé÷èÞ ðñïò ôï ôÝëïò ôçò Êáôï÷Þò, Þôáí äÝóìéá ôùí áíáãêþí ôïõ êáèåóôþôïò ôçò ËáúêÞò Äçìïêñáôßáò ôçò Ìáêåäïíßáò êáé áðç÷ïýóå áðüøåéò êáé èÝóåéò ðïõ åîõðçñåôïýóáí ôéò áíÜãêåò áõôÝò, ü÷é ôéò ôáêôéêÝò êáé óôñáôçãéêÝò åðéëïãÝò ôïõ ÊÊÅ.

##

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 156

Ôé áð' üëá, ëïéðüí, üóá Ýëåãáí Þ äåí Ýëåãáí ïé çãÝôåò ôïõ ÊÊÅ ãéá ôï Ìáêåäïíéêü óå ó÷Ýóç ìå ôï ðïëéôéêü ðñüâëçìá ôçò ÷þñáò, ðñÜãìáôé, åðßóôåõáí; Êáé ôé áð' üëá üóá áðÝäéäáí óôïõò çãÝôåò ôïõ ÊÊÅ ïé áíôßðáëïß ôïõ åðßóôåõáí êáé áõôïß; Åðßóôåõå, ðñÜãìáôé, ï Æá÷áñéÜäçò, ôïí Ïêôþâñéï ôïõ 1945, áõôü ðïõ äéáêÞñõîå ãéá ôï Ìáêåäïíéêü, üôé äçëáäÞ ôï ÊÊÅ èåùñïýóå ôçí åëëçíéêÞ Ìáêåäïíßá "åëëçíéêÞ" êáé üôé ïé ¸ëëçíåò ÊïììïõíéóôÝò çãÝôåò èá ðïëåìïýóáí ãéá íá ðñáìåßíåé åëëçíéêÞ; Êáé Þóáí åéëéêñéíåßò ïé ¸ëëçíåò ÊïììïõíéóôÝò çãÝôåò, üôáí äéåêÞñõóóáí äéÜ ôçò ÄåõôÝñáò Ïëïìåëåßáò ôçò ÊåíôñéêÞò ÅðéôñïðÞò ôï 1946, üôé ôï ÊÊÅ è' áãùíéæüôáí ãéá ôçí áíáãíþñéóç ßóùí äéêáéùìÜôùí óôïõò Óëáâïìáêåäüíåò ôçò ÅëëÜäïò, áëëÜ ìüíï óôï ðëáßóéï ôïõ Åëëçíéêïý êñÜôïõò; Êáé áí, ðñÜãìáôé, ôá åðßóôåõáí, óõìâéâÜæïíôáí üëá áõôÜ ìå ôç óõóôçìáôéêÞ öõãÜäåõóç óôåëå÷þí êáß ìá÷çôþí ôïõ ÅËÁÓ óôÞ Ãéïõãêïóëáâßá ìå óêïðü, ü÷é ìüíï ôçí ðñïóôáóßá ôïõò áðü ôçí áíåîÝëåãêôç äñÜóç Äåîéþí åíüðëùí ôõ÷ïäéùêôþí, áëëÜ êáé ôç ÷ñçóéìïðïßçóÞ ôïõò óå íÝá áíáìÝôñçóç ìå ôçí ÊõâÝñíçóç êáé ìÜëéóôá óôç Ìáêåäïíßá; ÓõìâéâÜæïíôáí éäßùò ìå ôçí áíï÷Þ êáé ôçí êÜëõøç ôùí äéáêçñõãìÝíùí åðéäéþîåùí êáé ôùí åíåñãåéþí ôïõ ÍÏÖ êáé ôùí ðñáêôüñùí ôïõ óôçí åëëçíéêÞ Ìáêåäïíßá; Áðü ôï Üëëï ìÝñïò, åðßóôåõáí ðñÜãìáôé ïé åêðñüóùðïé ôçò ÊõâåñíÞóåùò ôçò ÷þñáò, üôé ôï ÊÊÅ Þôáí äéáôåèåéìÝíï íá åê÷ùñÞóåé åäÜöç ôçò åëëçíéêÞò Ìáêåäïíßáò óôïõò âüñåéïõò ãåßôïíåò ôçò ÅëëÜäïò, ðñïêåéìÝíïõ íá åîáóöáëßóåé ôç âïÞèåéÜ ôïõò ãéá íá êáôáëÜâåé ôçí åîïõóßá óôç ÷þñá; Êáé åðßóôåõáí áêüìç üôé ïé Óëáâïìáêåäüíåò ôçò ÅëëÜäïò Þóáí ï Äïýñåéïò ºððïò ôçò Ãéïõãêïóëáâßáò óôç ÷þñá; ÊáôáöáôéêÞ ìüíï áðÜíôçóç ìðïñåß íá äïèÞ óôï êáèÝíá áðü ôá åñùôÞìáôá áõôÜ, áí ëçöèïýí õðüøç ïé åîÞò ðáñÜãïíôåò ðïõ åðçñÝáæáí ôéò áðüøåéò êáé ôçí ðïëéôéêÞ ôüóï ôïõ ÊÊÅ üóï êáé ôçò ÊõâåñíÞóåùò: á´) ç ðñïöáíÞò óýã÷õóç ðïõ åðéêñáôïýóå óôçí çãåóßá ôïõ ÊÊÅ ùò ðñïò ôïõò âñá÷õðñüèåóìïõò êáé ôïõò ìáêñïðñüèåóìïõò óôü÷ïõò ôïõ êüììáôïò· â´) ç åðßóçò ðñïöáíÞò áäõíáìßá ôçò ßäéáò çãåóßáò íá õðïëïãßóåé êáé íá óôáèìßóåé øý÷ñáéìá ôïí áíôßêôõðï ïñéóìÝíùí áðïöÜóåùí êáé åíåñãåéþí ôçò· ã´) ç ïßçóç ìå ôçí ïðïßá áíôéìåôþðéæå ôï ÊÊÅ ôéò ðïëéôéêÝò äõíÜìåéò ðïõ äåí åß÷áí íá åðéäåßîïõí áíôéóôáóéáêü Ýñãï áíÜëïãï ìå ôï äéêü ôïõ êáé ç ïðïßá äåí åõíïïýóå ôçí øý÷ñáéìç áíÜëõóç ôùí íÝùí äåäïìÝíùí, ôüóï óôï åóùôåñéêü ôçò ÷þñáò üóï êáé óôï åîùôåñéêü· ä´) ç áíôéêïììïõíéóôéêÞ øý÷ùóç ðïõ êáôÝëáâå ôïõò ðïëéôéêïýò áíôéðÜëïõò ôïõ ÊÊÅ ìåôÜ ôá ÄåêåìâñéáíÜ êáé ç ôÜóç ôïõò í' áðïäßäïõí óôï ÊÊÅ ìüíï áíôåèíéêÝò ðñïèÝóåéò». ÉùÜííçò Ó. Êïëéüðïõëïò, Ëåçëáóßá ÖñïíçìÜôùí Â´. Ôï Ìáêåäïíéêü ÆÞôçìá óôçí ðåñßïäï ôïõ Åìöõëßïõ ÐïëÝìïõ (1945-1949) óôç ÄõôéêÞ Ìáêåäïíßá, Èåóóáëïíßêç, ÂÜíéáò 1995, óó. 148-150. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ïé ìáèçôÝò ðñÝðåé íá åíôïðßóïõí óôïí ÷Üñôç ôçò ìåôáðïëåìéêÞò Ãåñìáíßáò ôçí áêñéâÞ èÝóç ôïõ Âåñïëßíïõ, ãéá íá êáôáíïÞóïõí ôéò øõ÷ñïðïëåìéêÝò åîåëßîåéò ðïõ ôï åß÷áí ùò åðßêåíôñï. Ç öùôïãñáößá ôçò áåñïãÝöõñáò ôïõ Âåñïëßíïõ áîßæåé íá ó÷ïëéáóôåß êáé ãéá ôçí éóôïñéêÞ óçìáóßá ôïõ ãåãïíüôïò óôï ïðïßï áíáöÝñåôáé, êáé ãéá ôï ðáñÜôïëìï ôïõ åã÷åéñÞìáôïò. Óôï ÂÌ ôï ðáñÜèåìá áðü ôçí ïìéëßá ôïõ Ôñïýìáí áíáðôýóóåé ôçí Üðïøç ôçò áìåñéêáíéêÞò ðëåõñÜò, åíþ ôï ðñüóèåôï ðáñÜèåìá óôï ÂÊ åðé÷åéñåß ìéá íçöÜëéá éóôïñéêÞ åñìçíåßá ôïõ öáéíïìÝíïõ ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ, óýìöùíç ìå ðïñßóìáôá ôçò óýã÷ñïíçò éóôïñéïãñáößáò. Óôï ÂÌ õðÜñ÷åé åðßóçò åðéóôïëÞ ôïõ ÐÝôñïõ Ñïýóïõ, õðåýèõíïõ åîùôåñéêþí ó÷Ýóåùí ôïõ ÊÊÅ ôïí ÄåêÝìâñéï ôïõ 1947, ðñïò ôçí ÕÐÅÎ ôçò Ñïõìáíßáò, üðïõ åêôßèåôáé ç Üðïøç ôçò åëëçíéêÞò áñéóôåñÜò ãéá ôç óõììåôï÷Þ ôçò óôïí Åìöýëéï ðüëåìï ôïõ 1946-49.

#$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 157

3. Ç åîÝëéîç êáé ôï ôÝëïò ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ. ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá êáôáíïÞóïõí ôéò ðïëëáðëÝò äéáóôÜóåéò ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ êáé ôéò äéåèíåßò êñßóåéò (ÊïñÝá, Êïýâá, ÂéåôíÜì, ÁöãáíéóôÜí), óå óõíÜñôçóç ìå ôç äçìéïõñãßá ôùí äýï Óõíáóðéóìþí. 2) Íá êáôáíïÞóïõí ôéò óõíèÞêåò ôçò êáôÜññåõóçò ôùí êïììïõíéóôéêþí êáèåóôþôùí ôçò ÊåíôñéêÞò êáé ÁíáôïëéêÞò Åõñþðçò êáé ôçò åðáíÝíùóçò ôùí äýï Ãåñìáíéþí. 3) Íá åêôéìÞóïõí ôçí êïóìïúóôïñéêÞ óçìáóßá ôïõ ãåãïíüôïò. 4) Íá ãíùñßóïõí ôéò éäéáßôåñåò åîåëßîåéò óôç ÂáëêáíéêÞ ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå äýï õðïåíüôçôåò (á. Áðü ôçí ÊïñÝá óôï ÂéåôíÜì, 1950-1973, â. Ç äéåèíÞò ýöåóç êáé ôï ôÝëïò ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Áðü ôçí ÊïñÝá óôï ÂéåôíÜì, 1950-1973. ÌåôÜ áðü ßäñõóç ÍÁÔÏ äéåèíÞò Ýíôáóç ìåôáöÝñåôáé óôçí Áóßá. Öèéíüðùñï 1949. ÅðéêñÜôçóç êïììïõíéóôþí (çãÝôçò ÌÜï Ôóå-ôïýíãê) óôçí Êßíá. ºäñõóç ËáúêÞò Äçìïêñáôßáò ôçò Êßíáò. Éïýí. 1950. Åðßèåóç êïììïõíéóôéêÞò Âüñåéáò ÊïñÝáò åíáíôßïí öéëïáìåñéêáíéêÞò Íüôéáò. ð Ðüëåìïò ÊïñÝáò. ÅìðëïêÞ ÇÐÁ êáé êïììïõíéóôéêÞò Êßíáò, êáèþò êáé ÏÇÅ. ð ËÞîç ìå áíáêù÷Þ (1953). ÄéáôÞñçóç äéáßñåóçò ÊïñÝáò (Âüñåéá êáé Íüôéá). MÜñôéïò 1953. ÈÜíáôïò ÓôÜëéí. ÄéÜäï÷üò ôïõ ï ÍéêÞôá ×ñïõóôóþö. ÅÓÓÄ: ÐïëéôéêÞ åéñçíéêÞò óõíýðáñîçò. Ðßóôç åðéêñÜôçóçò êïììïõíéóìïý ÷ùñßò ðüëåìï. 1955. ºäñõóç Óõìöþíïõ Âáñóïâßáò: óõììá÷ßá ÷ùñþí ÁíáôïëéêÞò Åõñþðçò ìå ÅÓÓÄ. Áñ÷Ýò 1956. 20ü ÓõíÝäñéï ÊÊÓÅ. ×ñïõóôóþö åîáããÝëëåé ðïëéôéêÞ áðïóôáëéíïðïßçóçò. Ðáñåñìçíåßá åîáããåëßáò áðü ïñéóìÝíåò ÷þñåò ÁíáôïëéêÞò Åõñþðçò. Öèéíüðùñï 1956. Ïõããáñßá áíáããÝëëåé áðï÷þñçóÞ ôçò áðü Óýìöùíï Âáñóïâßáò: ð óïâéåôéêÜ óôñáôåýìáôá åéóâÜëëïõí óôç ÷þñá êáé êáôáóôÝëëïõí åîÝãåñóç. ºäéá åðï÷Þ. ÁããëïãÜëëïé åéóâÜëëïõí óôçí Áßãõðôï ãéá áíáôñïðÞ çãÝôç ôçò ÍÜóåñ. Áðï÷ùñïýí ìåôÜ áðü óïâéåôéêÞ êáé áìåñéêáíéêÞ ðßåóç. Áñ÷Ýò äåêáåôßáò 1960 äýï ðïëý óçìáíôéêÝò êñßóåéò Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ: Áýã. 1961. ÅÓÓÄ êáé Áíáô. Ãåñìáíßá áðïêëåßïõí ìå ôåß÷ïò ôï Äõôéêü Âåñïëßíï ãéá ðáñåìðüäéóç åðéêïéíùíßáò ôùí äýï ôìçìÜôùí ôçò ðüëçò êáé äéáöõãÞò Áíáôïëéêï-ãåñìáíþí, êõñßùò íÝùí, óôç Äýóç: á) Åðüìåíá ÷ñüíéá. Áðüðåéñåò ðïëëþí Áíáôïëéêïãåñìáíþí äéáöõãÞò óôç Äýóç. â) Ðïëëïß åêôåëïýíôáé ðñïóðáèþíôáò íá ðåñÜóïõí ôï Ôåß÷ïò. ã) Ç Äýóç êáôáããÝëëåé áíÝãåñóç Ôåß÷ïõò ùò åêäÞëùóç âáñâáñüôçôáò. ä) Ôåß÷ïò Âåñïëßíïõ óýìâïëï äéáßñåóçò Åõñþðçò ùò ôçí ðôþóç ôïõ (1989). 1962. Êñßóç ðõñáýëùí Êïýâáò: á) Êïýâá áðü 1959 õðü çãåóßá Ö. ÊÜóôñï áíôéóôÝêåôáé óôéò ÇÐÁ êáé ðñïóåããßæåé ÅÓÓÄ. â) Öèéíüðùñï 1962. Áðüðåéñá åãêáôáóôÜóåùò óïâéåôéêþí ðõñáýëùí óôçí Êïýâá. ã) Áìåñéêáíéêüò óôüëïò áðïêëåßåé Êïýâá ãéá íá åìðïäßóåé ðñïóÝããéóç óïâéåôéêïý óôüëïõ. ä) ÁðåéëÞ ðáãêïóìßïõ (ðõñçíéêïý) ðïëÝìïõ. å) Óõìöùíßá çãåôþí ÇÐÁ (Ôæùí ÊÝííåíôõ) êáé ÅÓÓÄ (Í. ×ñïõóôþö) ãéá ìç åãêáôÜóôáóç óïâéåôéêþí ðõñáýëùí óôçí Êïýâá. Áìåñéêáíïß áðïóýñïõí ðõñáýëïõò ôïõò áðü Ôïõñêßá. Äåêáåôßá 1960 óçìáäåýåôáé áðü ðüëåìï ÂéåôíÜì (ùò 1954 ãáëëéêÞ áðïéêßá).

#%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 158

ð 1954. ¹ôôá ÃÜëëùí áðü êïììïõíéóôéêÝò äõíÜìåéò ×ï Ôóé Ìéí÷. ð Äçìéïõñãßá íÝùí êñáôþí: á) êïììïõíéóôéêïý Âïñåßïõ ÂéåôíÜì, â) öéëïáìåñéêáíéêïý Íïôßïõ ÂéåôíÜì, ã) Êáìðüôæçò, ä) ËÜïò. ðÁñ÷Ýò äåêáåôßáò 1960. Óôï Íüôéï ÂéåôíÜì áñ÷ßæåé åìöýëéïò ðüëåìïò. á) Ôïõò ÊïììïõíéóôÝò åíéó÷ýïõí ïé ÂïñåéïâéåôíáìÝæïé. â) Áìåñéêáíïß ðáñåìâáßíïõí: ðñþôá ìå áðïóôïëÞ óôñáôéùôéêþí óõìâïýëùí, êáôüðéí ìå áåñïðïñéêÝò äõíÜìåéò êáé, áðü 1964, êáé ìå óôñáôü. ã) ¸äáöïò ÂéåôíÜì êáé ó÷åäüí êáèïëéêÞ áíôßóôáóç ëáïý êáèçëþíïõí Áìåñéêáíïýò. ä) Áêñüôçôåò áìåñéêáíéêþí äõíÜìåùí, ìåãÜëåò áðþëåéÝò ôïõò êáé áíôßèåóç áìåñéêáíéêÞò êïéíùíßáò ðñïêáëïýí ìáæéêü êßíçìá åíáíôßïí ðïëÝìïõ óôéò ÇÐÁ. å) Áìåñéêáíïß áíáãêÜæïíôáé íá áðï÷ùñÞóïõí áðü Íüôéï ÂéåôíÜì (1973). Áðüöáóç ðñïÝäñïõ Ñ. Íßîïí (õðïõñãüò Åîùôåñéêþí ×. Êßóéíãêåñ). óô) 1975. Âüñåéï ÂéåôíÜì íéêÜ Íüôéï êáé ÷þñá åðáíåíþíåôáé õðü êïììïõíéóôéêÞ åîïõóßá. æ) Ðüëåìïò ÂéåôíÜì ðñïêÜëåóå ìåãÜëï ðëÞãìá óôï áìåñéêáíéêü ãüçôñï äéåèíþò. 1968. ¸íïðëç åðÝìâáóç ÅÓÓÄ êáé Üëëùí ÷ùñþí Óõìöþíïõ Âáñóïâßáò óôçí Ôóå÷ïóëïâáêßá êáé áíáôñïðÞ ìåôáññõèìéóôéêïý êáèåóôþôïò Áë. Íôïýìðôóåê (¢íïéîç ôçò ÐñÜãáò). 1971-72. ÇÐÁ ðñïóåããßæïõí êïììïõíéóôéêÞ Êßíá ðïõ åß÷å Þäç óõãêñïõóôåß ìå ÅÓÓÄ. ÓéíïáìåñéêáíéêÞ ðñïóÝããéóç, åðéôõ÷ßá Íßîïí êáé Êßóéíãêåñ, óïâáñü ðëÞãìá ãéá ÅÓÓÄ. â. Ç äéåèíÞò ýöåóç êáé ôï ôÝëïò ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ. ÔÝëç äåêáåôßáò 1960. ÔÜóç ãéá ýöåóç (ìåßùóç Ýíôáóçò áíôáãùíéóìïý äýï óõíáóðéóìþí). 1972. ÍÝá áíáôïëéêÞ ðïëéôéêÞ (Ïóôðïëéôßê) Äõôéêïãåñìáíïý êáãêåëÜñéïõ Âßëëõ ÌðñÜíô: ÄõôéêÞ Ãåñìáíßá áíáãíùñßæåé ôçí ÁíáôïëéêÞ. Êáëïêáßñé 1975. ÄéÜóêåøç óôï Åëóßíêé (ïõäÝôåñçò Öéíëáíäßáò) ìå óõììåôï÷Þ 33 ÷ùñþí Áí. êáé Äõô. Åõñþðçò, ÇÐÁ êáé ÊáíáäÜ. ÔåëéêÞ ÐñÜîç ôïõ Åëóßíêé: ÄéáêÞñõîç ãéá óõíýðáñîç êñáôþí ìå äéáöïñåôéêÜ ðïëéôéêÜ êáé êïéíùíéêÜ óõóôÞìáôá êáé ãéá áðáñáâßáóôï óõíüñùí óôçí Åõñþðç. 1973. ÌåãÜëç áýîçóç ôéìþí ðåôñåëáßïõ (áöïñìÞ áñáâïúóñáçëéíüò ðüëåìïò). Ðáãêüóìéá ðåôñåëáúêÞ êñßóç. Äõôéêüò êüóìïò óå êáôÜóôáóç ïéêïíïìéêÞò êá÷åîßáò. 1979-81. ÍÝá ðåôñåëáúêÞ êñßóç ìåôÜ åðéôõ÷ßá éóëáìéêÞò ÅðáíÜóôáóçòóôï ÉñÜí (×ïìåúíß). Äåê. 1979. ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç åéóâÜëëåé óôï ÁöãáíéóôÜí ãéá ðåñéïñéóìü éóëáìéóôþí. Ñáãäáßá áýîçóç äéåèíïýò Ýíôáóçò. 1981. Ðñüåäñïò ÇÐÁ ï Ñüí. ÑÞãêáí. Åðéäåéêíýåé óçìáíôéêÝò åðéêïéíùíéáêÝò éêáíüôçôåò. ÑÞãêáí: èåùñïýóå üôé Óïâéåôéêïß åêìåôáëëåýïíôáé ýöåóç ãéá ðñïþèçóç èÝóåþí ôïõò äéåèíþò. ¸íôáóç áðü áðüöáóç ÅÓÓÄ íá åãêáôáóôÞóåé íÝïõò ðõñáýëïõò óôçí Åõñþðç. ÁðÜíôçóç ÍÁÔÏ ìå áíÜðôõîç áìåñéêáíéêþí ðõñáýëùí ÐÝñóéãê êáé Êñïõæ óôç Ä. Åõñþðç. Áíáôáñá÷Þ óôçí Ðïëùíßá áðü åñãáôéêü óõíäéêÜôï Áëëçëåããýç (çãÝôçò Ëå÷ ÂáëÝóá). 1981. ÅðÝìâáóç ðïëùíéêïý óôñáôïý. ÓôñáôéùôéêÞ äéêôáôïñßá õðü óôñáôçãü Â. ÃéáñïõæÝëóêé. ÓõíäéêÜôï Áëëçëåããýç åêôüò íüìïõ. Óôç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç Ýêäçëá óïâáñÜ ïéêïíïìéêÜ ðñïâëÞìáôá. 1985. Óôçí åîïõóßá ÅÓÓÄ ï Ìé÷áÞë Ãêïñìðáôóþö. ÅéóÜãåé ìåôáññõèìßóåéò. Åðéäßùîå äéáöÜíåéá ìå åëðßäá ïéêïíïìéêÞò áíáóýíôáîçò ÅÓÓÄ. ÐïëéôéêÞ Ãêïñìðáôóþö äåí åß÷å ôïí ÷ñüíï ãéá åðéôõ÷ßá. ÅèíéêéóôéêÝò áíáôáñá÷Ýò óå Áñìåíßá, Ãåùñãßá êáé ÂáëôéêÝò ÷þñåò.

#&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 159

Öèéíüðùñï 1989. Ï Ãêïñìðáôóþö óôï Áí. Âåñïëßíï ôÜóóåôáé õðÝñ åëåýèåñçò åðéêïéíùíßáò ôïõ ìå ôï Äõôéêü. Ðñüêëçóç ëáúêÞò áíáôáñá÷Þò óôçí ÁíáôïëéêÞ Ãåñìáíßá. ÏìÜäåò ðïëéôþí ãêñåìßæïõí ôìÞìáôá ôïõ Ôåß÷ïõò êáé ðåñíïýí óôï Äõôéêü Âåñïëßíï. 1989. Ðôþóç Ôåß÷ïõò Âåñïëßíïõ, ãåãïíüò ìåãÜëçò óõìâïëéêÞò óçìáóßáò. 1990. ÅðáíÝíùóç ôçò Ãåñìáíßáò. ÊáôÜññåõóç öéëïóïâéåôéêþí êáèåóôþôùí Áí. Åõñþðçò. Êáëïêáßñé 1991. Ðñáîéêüðçìá ãéá áíáôñïðÞ Ãêïñìðáôóþö áðïôõã÷Üíåé. Ëáüò êáôåâáßíåé óôïõò äñüìïõò õðü çãåóßá ðñïÝäñïõ ÑùóéêÞò Ïìïóðïíäßáò Ìð. ÃéÝëôóéí. Ðñáîéêüðçìá óÞìáíå êáé ôÝëïò ßäéáò ÓïâéåôéêÞò Åíþóåùò. Óõìöùíßá ÃéÝëôóéí ìå çãÝôåò Üëëùí óïâéåôéêþí äçìïêñáôéþí ãéá äéÜëõóç ÅÓÓÄ êáé äçìéïõñãßá ìßáò ÷áëáñÞò Êïéíïðïëéôåßáò ÁíåîáñôÞôùí Êñáôþí. Äåê. 1991. ÅöáñìïãÞ óõìöùíßáò êáé äéÜëõóç ÅÓÓÄ. ÔÝëïò äéðïëéêïý êüóìïõ. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá 1. Ç åîÝãåñóç óôçí Ïõããáñßá (1956). Ìáñôõñßá åíüò öïéôçôÞ «Óôéò 8 ÍïÝìâñç, ìßëçóá ó Ýíáí íåáñü óïâéåôéêü ôáíêßóôá. ¹ôáí ðïëý ðáëéêÜñé, êáôÝâçêå áðü ôï ôáíê ôïõ êáé ìðÞêå ìïíá÷üò ôïõ óôï äñïìßóêï ìáò. ¸øá÷íå ãéá üðëá· èá ìðïñïýóáìå íá ôïí óêïôþóïõìå Üíåôá, Þôáí üìùò ôüóï íÝïò êáé ìå ôüóï öïâéóìÝíï ýöïò êáé ôá ìÜôéá ôïõ Ýøá÷íáí ãéá öéëéêÜ âëÝììáôá Ç óõæÞôçóç Üñ÷éóå äýóêïëá áëëÜ ðÞñå óôï ôÝëïò ðïëý åãêÜñäéï ÷ñþìá. Ôïõ äåßîáìå ôï ìåãÜëï êáôÜóôçìá ôïõ ãåéôïíéêïý äñüìïõ, ðïõ åß÷å ðÜñåé öùôéÜ áðü ôéò ñùóéêÝò ïâßäåò, êáé ôïí ñùôÞóáìå áí Þôáí áíáãêáßá ç êáôáóôñïöÞ áõôÞ ãéá ôçí åîüíôùóç ôùí öáóéóôþí. ÁðÝöõãå óôçí áñ÷Þ íá áðáíôÞóåé Üìåóá, Ýðåéôá Ýâãáëå áðü ôçí ôóÝðç ôïõ ìáíäýá ôïõ ìßá áðü ôéò äßãëùóóåò ðñïêçñýîåéò ìáò. Ôï êåßìåíï Ýëåãå: Óïâéåôéêïß óôñáôéþôåò! Öýãåôå áðü ôç ÷þñá ìáò! Äåí åßìáóôå öáóßóôåò: èÝëïõìå ìïíÜ÷á íá æÞóïõìå åëåýèåñïé! Ãõñßóôå óðßôéá óáò: äåí Ý÷ïõìå ôßðïôá ìáæß óáò êáé êáíÝíáò äåí èÝëåé ôï êáêü óáò. ÎáíáäéÜâáóå ôçí ðñïêÞñõîç, ðïõ óßãïõñá ôçí Þîåñå êáëÜ, êáé ìáò ñþôçóå: ËÝåé áëÞèåéá; Åìåßò ôïõ áðáíôÞóáìå: ¸÷ïõìå öÜôóåò öáóéóôþí; ÓõíÝ÷éóå: Ìáò åßðáíå üôé ëÝôå øÝìáôá, üôé ðñÝðåé íá ðåôÜìå ôéò ðñïêçñýîåéò êáé íá ìçí êÜíïõìå åñùôÞóåéò. ¸÷ùóå ìåôÜ ôçí ðñïêÞñõîç óôçí ôóÝðç ôïõ. ÊáôáëÜâáìå. Áõôüò Þîåñå ôçí áëÞèåéá». ËáúêÝò åîåãÝñóåéò óôçí ÁíáôïëéêÞ Åõñþðç. Ðïëùíßá, Áíáô. Ãåñìáíßá, Ïõããáñßá, ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç. ÅðéëïãÞ êåéìÝíùí áðü ôï ðåñ. Socialisme ou Barbarie [=Óïóéáëéóìüò Þ Âáñâáñéóìüò], ÁèÞíá, ¾øéëïí/Âéâëßá, 1983, óó. 110-111. 2. ÅÓÓÄ ðñïò Âñåôáíßá óôçí êñßóç ôïõ 1956 «ÕðÜñ÷ïõí ðëÝïí ÷þñåò ðïõ äåí ÷ñåéÜæåôáé íá óôåßëïõí íáõôéêü Þ ðïëåìéêÜ áåñïðëÜíá óôéò áêôÝò ôçò Âñåôáíßáò áëëÜ èá ìðïñïýóáí íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí Üëëá ìÝóá, üðùò ð.÷. ðõñáõëéêÞ ôå÷íïëïãßá Åßìáóôå áðüëõôá áðïöáóéóìÝíïé íá óõíèëßøïõìå ôïõò åðéäñïìåßò êáé íá áðïêáôáóôÞóïõìå ôçí åéñÞíç óôçí ÁíáôïëÞ ìå ôç ÷ñÞóç âßáò. Åëðßæïõìå üôé ôçí êñßóéìç áõôÞ óôéãìÞ èá åðéäåßîåôå óýíåóç êáé èá åîáãÜãåôå ôá ïñèÜ óõìðåñÜóìáôá áðü áõôü». (ÓïâéåôéêÞ íüôá ðñïò ôç Âñåôáíßá óôéò 5 Íïåìâñßïõ 1956). HQ, 869: 10 3. Ï ðüëåìïò ôïõ ÂéåôíÜì «Ç ôçëåüñáóç Ýöåñå ôç âáñâáñüôçôá ôïõ ðïëÝìïõ ìÝóá óôçí Üíåóç ôïõ óáëïíéïý ìáò. Ôï ÂéåôíÜì ÷Üèçêå óôá óáëüíéá ôçò ÁìåñéêÞò êáé ü÷é óôá ðåäßá ìÜ÷çò ôïõ ÂéåôíÜì. (ÄÞëùóç ôïõ Áìåñéêáíïý óôñáôÜñ÷ç McLuhaí óôçí åö. Montreal Gazette, 16 ÌáÀïõ 1975). HQ 887: 10.

#'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 160

4. Áðü ôï Ðñüãñáììá ôïõ Êïììïõíéóôéêïý Êüììáôïò ôçò ÅÓÓÄ ðïõ õéïèåôÞèçêå áðü ôï 22ï ÓõíÝäñéï ôïõ Êüììáôïò óôéò 31 Ïêôùâñßïõ 1961. «ÊáôÜ ôçí ôñÝ÷ïõóá äåêáåôßá (1961-1970) ç ÅÓÓÄ äçìéïõñãþíôáò ôçí õëéêïôå÷íéêÞ âÜóç ôïõ êïììïõíéóìïý, èá îåðåñÜóåé ôçí éó÷õñüôåñç êáé ðëïõóéüôåñç êáðéôáëéóôéêÞ ÷þñá, ôéò ÇÐÁ, óôçí êáôÜ êåöáëÞí ðáñáãùãÞ· ôï âéùôéêü åðßðåäï ôïõ ëáïý êáé ôï ðïëéôéóìéêü êáé ôå÷íïëïãéêü ôïõò åðßðåäï èá âåëôéùèïýí ïõóéáóôéêÜ· üëïé èá æïõí óå åýêïëåò óõíèÞêåò· üëá ôá óõëëïãéêÜ êáé êñáôéêÜ áãñïêôÞìáôá èá ãßíïõí åðé÷åéñÞóåéò õøçëÞò ðáñáãùãéêüôçôáò êáé êåñäïöïñßáò· ôï áßôçìá ôïõ óïâéåôéêïý ëáïý ãéá ðëÞñùò åîïðëéóìÝíá êáé åöïäéáóìÝíá óðßôéá èá éêáíïðïéçèåß· ç óêëçñÞ ÷åéñùíáêôéêÞ åñãáóßá èá åîáëåéöèåß· Ç ÅÓÓÄ èá Ý÷åé ôç ìéêñüôåñçò äéÜñêåéáò åñãÜóéìç çìÝñá». HQ 891: 5 5. Ç äéÜëõóç ôçò ÅÓÓÄ « Ç äéÜëõóç ôçò ÅÓÓÄ äåí óõíåðÝöåñå ìüíï ôçí êáôÜëõóç ôïõ êïììïõíéóôéêïý óõóôÞìáôïò óôï êÝíôñï ôïõ. ÐñïêÜëåóå êáé ôçí êáôÜññåõóç ôçò ñùóéêÞò åîïõóßáò óå âáèìü ðñùôüãíùñï áðü ôçí åðï÷Þ ôçò ÌåãÜëçò Áéêáôåñßíçò, áí ü÷é êáé ðáëáéüôåñá. ÐñÜãìáôé, åéäéêüôåñá óôçí åõñùðáúêÞ ôçò ðåñéï÷Þ, ç óçìåñéíÞ ÑùóéêÞ Ïìïóðïíäßá åßíáé óå ìÝãåèïò êáôÜ ðïëý ìéêñüôåñç ü÷é ìüíïí ôçò ÅÓÓÄ áëëÜ êáé ôçò ðáëáéÜò ôóáñéêÞò Ñùóßáò, áöïý áíåîáñôçôïðïéÞèçêáí êáé ôá âáëôéêÜ êñÜôç (Åóèïíßá, Ëåôïíßá, Ëéèïõáíßá), êáé ç Ëåõêïñùóßá, áëëÜ, êõñßùò, ç Ïõêñáíßá, ÷þñá ìåãÜëç ìå ðëçèõóìü ðÜíù áðü 50 åêáôïììýñéá. Ç Ñùóßá åß÷å êáé ðáëáéüôåñá çôôçèåß êáé åêëåßøåé ùò ÌåãÜëç Äýíáìç. Óôï ôÝëïò ôïõ 1991, ùóôüóï, ç êáôÜññåõóç ôçò ñùóéêÞò åîïõóßáò õðÞñîå ðñùôüãíùñç óå Ýêôáóç (óôïé÷åßï ðïõ åðéôÜèçêå ìå ôçí ïéêïíïìéêÞ êáôÜñññåõóÞ ôçò óôï ôÝëïò ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1990), ìå óçìáíôéêÝò ãåùðïëéôéêÝò óõíÝðåéåò, ïé ïðïßåò èá öáíïýí ìüíï óôï ìÝëëïí». ÅõÜíèçò ×áôæçâáóéëåßïõ, ÅéóáãùãÞ óôçí Éóôïñßá ôïõ ìåôáðïëåìéêïý êüóìïõ, ÁèÞíá, ÐáôÜêçò 2001 ó. 319. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ôï ÷ñïíïëüãéï ôùí êõñéïôÝñùí ãåãïíüôùí ôïõ Øõ÷ñïý ðïëÝìïõ, ôï ïðïßï, áóöáëþò, äåí èá õðï÷ñåùèïýí íá áðïìíçìïíåýóïõí ïé ìáèçôÝò, åßíáé Ýíá ðïëý ÷ñÞóéìï õðüìíçìá ãéá íá äéáðéóôùèåß ç ÷ñïíéêÞ áëëçëïõ÷ßá êáé ùò Ýíá âáèìü ç áéôéáêÞ ó÷Ýóç ôùí êõñéïôÝñùí ãåãïíüôùí ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ êáé ðñÝðåé íá áîéïðïéçèåß ó÷åôéêÜ. Ïìïßùò áðáñáßôçôïò ãéá ôçí êáôáíüçóç ôùí ãåãïíüôùí ôçò ðåñéüäïõ åßíáé êáé ÷Üñôçò ôùí äýï ìåãÜëùí óõíáóðéóìþí (ÍÁÔÏ êáé Óõìöþíïõ Âáñóïâßáò). Áðü ôá ðáñáèÝìáôá ôïõ ÂÌ íá ðñïóå÷èïýí éäéáßôåñá ï ðåñßöçìïò ëüãïò ôïõ Ôæþí ÊÝííåíôõ áðÝíáíôé áðü ôï ôåß÷ïò ôïõ Âåñïëßíïõ (óå óõíäõáóìü ìå ôçí áíôßóôïé÷ç öùôïãñáößá) êáé ïé áñ÷Ýò ôçò ÔåëéêÞò ÐñÜîçò ôïõ Åëóßíêé. Áðü ôá ðáñáèÝìáôá ôïõ ÂÊ ôá áíáöåñüìåíá óôçí ïõããñéêÞ åîÝãåñóç ôïõ 1956 êáé óôçí êáôÜ ôï ßäéï Ýôïò êñßóç ôïõ ÓïõÝæ, êáèþò êáé üóá áíáöÝñïíôáé óôç äéÜëõóç ôçò ÅÓÓÄ Ý÷ïõí åîáéñåôéêü åíäéáöÝñïí êáé ìðïñïýí íá õðïóôçñßîïõí ìå åðÜñêåéá äéäáêôéêÜ ôçí åíüôçôá. Áí õðÜñ÷åé ÷ñüíïò, ç äéåñåýíçóç ôùí áéôßùí ôçò áìåñéêáíéêÞò áíÜìåéîçò óôïí ðüëåìï ôïõ ÂéåôíÜì (ÂÌ-ÂÊ) áîßæåé íá ãßíåé ãéá íá êáôáíïÞóïõí ïé ìáèçôÝò ôç óçìáóßá ôïõ ðïëÝìïõ áõôïý ãéá ôç óýã÷ñïíç áìåñéêáíéêÞ êïéíùíßá. 4. Ç áðïáðïéêéïðïßçóç êáé ï Ôñßôïò Êüóìïò ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá ãíùñßóïõí êáé íá êáôáíïÞóïõí ôéò óõíèÞêåò õðü ôéò ïðïßåò ðñïùèÞèçêå ç áðïáðïéêéïðïßçóç óôéò ÷þñåò ôçò ÁöñéêÞò êáé ôçò Áóßáò. 2) Íá ãíùñßóïõí êáé íá êáôáíïÞóïõí ôç äçìéïõñãßá êáé ôçí åîÝëéîç íÝùí áíåîÜñôçôùí êñá-

$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 161

ôþí óôçí Áóßá êáé ôçí ÁöñéêÞ. 3) Íá êáôáíïÞóïõí ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò Ýííïéáò Ôñßôïò Êüóìïò êáé íá åíçìåñùèïýí ãéá ôéò ó÷Ýóåéò ôùí ÷ùñþí ôïõ Ôñßôïõ Êüóìïõ ìå ôéò áíåðôõãìÝíåò ÷þñåò. 4) Íá óôáèìßóïõí ôïí ñüëï ôïõ Ôñßôïõ Êüóìïõ óôç äéåèíÞ ðïëéôéêÞ óêçíÞ. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå äýï õðïåíüôçôåò (á. Ç ðôþóç ôùí áðïéêéáêþí áõôïêñáôïñéþí, â. Ï Ôñßôïò Êüóìïò ). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç ðôþóç ôùí áðïéêéáêþí áõôïêñáôïñéþí. Á´ ìéóü 20ïý áé. ÁðïéêéáêÝò áõôïêñáôïñßåò äÝ÷ïíôáé éó÷õñÜ ðëÞãìáôá. Ðáãêüóìéïé ðüëåìïé äßíïõí þèçóç óôï áßôçìá åèíéêÞò áíåîáñôçóßáò. ÐïëåìéêÞ êéíçôïðïßçóç áðïéêéþí óõíôåëåß óå ïñãÜíùóç êïéíùíéþí ôïõò, ïéêïíïìéêÜ êáé óôñáôéùôéêÜ· äåí åëÝã÷ïíôáé ðëÝïí áðü ìéêñïýò áðïéêéáêïýò óôñáôïýò. Ðáãêüóìéá ïéêïíïìéêÞ êñßóç 1929 ðëÞôôåé ôéìÝò áãñïôéêþí ðñïúüíôùí áðïéêéþí êáé åðéôåßíåé ïéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò áíáôáñá÷Ýò ó áõôÝò. 1941-42. ÉÜðùíåò êáôáêôïýí ìåãÜëåò ðåñéï÷Ýò Áóßáò áðü äõôéêïýò (ç Áóßá óôïõò ÁóéÜôåò êáé êáôáññßðôïõí áÞôôçôï áðïéêéïêñáôþí. Äýï õðåñäõíÜìåéò ìåôáðïëåìéêÞò åðï÷Þò (ÅÓÓÄ, ÇÐÁ) áíôßèåôåò óôçí áðïéêéïêñáôßá. Éíäßá ÌåóïðïëÝìïõ. Âñåôáíïß áíôéìåôùðßæïõí êßíçìá Ìá÷. ÃêÜíôé, õðïóôçñéêôÞ ìç âßáò. 1947. Âñåôáíïß áðïäßäïõí óôçí Éíäßá áíåîáñôçóßá. 1947. Åìöýëéïò ðüëåìïò éíäïõéóôþí êáé ìïõóïõëìÜíùí. Äé÷ïôüìçóç (ÉíäïõúóôéêÞ Éíäßá êáé ìïõóïõëìáíéêü ÐáêéóôÜí). Ðôþóç âñåôáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò Éíäéþí ïäçãåß óå áíåîáñôçóßá ÊåûëÜíçò, Âéñìáíßáò (áðü Âñåôáíïýò), Éíäïíçóßáò (áðü Ïëëáíäïýò, 1949) êáé êñáôþí Éíäïêßíáò (ìåôÜ Þôôá ÃÜëëùí áðü ÂéåôíáìÝæïõò êïììïõíéóôÝò, 1954). ÌÝóç ÁíáôïëÞ. ÁíÜðôõîç áñáâéêïý åèíéêéóìïý õðü çãåóßá ÍÜóåñ (ðñüåäñïò Áéãýðôïõ, 1954). ÁðáëëáãÞ áðü âñåôáíéêÞ åðéññïÞ. Áðü 1954. Ðüëåìïò óôçí Áëãåñßá åíáíôßïí ãáëëéêÞò áðïéêéáêÞò åîïõóßáò. Öèéíüðùñï 1956. ÁããëïãÜëëïé åéóâÜëëïõí óôçí Áßãõðôï (ÓïõÝæ). Áðï÷ùñïýí áìÝóùò ëüãù áíôéäñÜóåùò ÅÓÓÄ êáé ÇÐÁ. ¹ôôá äýï ðáëáéþí áõôïêñáôïñéêþí äõíÜìåùí óôï ÓïõÝæ êáôáäåéêíýåé ðáñáêìÞ éó÷ýïò ôïõò êáé åðéôá÷ýíåé äéáäéêáóßá áðïáðïéêéïðïßçóçò. Óôñáôçãüò Ê. Íôå Ãêùë ðáñá÷ùñåß áíåîáñôçóßá óôéò ãáëëéêÝò áðïéêßåò ÁöñéêÞò (1960) êáé óôçí Áëãåñßá (1962). 1960. ÂÝëãéï áðï÷ùñåß áðü Êïãêü. Ùò 1965. Âñåôáíßá áðï÷ùñåß áðü áöñéêáíéêÝò áðïéêßåò. Ðïñôïãáëßá, õðü äéêôáôïñéêü êáèåóôþò, äéáôçñåß áðïéêßåò (Ìïæáìâßêç, Áãêüëá, ÃïõéíÝá-ÌðéóÜïõ) ùò 1975. ÁöñéêÞ. ÁðïìÝíïõí äýï êáôÜëïéðá áðïéêéïêñáôßáò, ñáôóéóôéêÜ êáèåóôþôá Ñïäåóßáò êáé Íüôéáò ÁöñéêÞò, ìå áõîáíüìåíç äéåèíÞ áðïìüíùóç. 1980. Êáèåóôþò Ñïäåóßáò ðáñáäßäåé åîïõóßá (÷þñá ìåôïíïìÜæåôáé óå ÆéìðÜìðïõå). Äåêáåôßá 1990. ÊáôáññÝåé êáèåóôþò Í. ÁöñéêÞò, ìåôÜ áðü ðïëõåôåßò áãþíåò ðëåéïøçößáò êáôïßêùí ôïõ (çãÝôçò ÍÝëóïí ÌáíôÝëá). â. Ï Ôñßôïò Êüóìïò. ÍÝá êñÜôç (ðñþçí áðïéêßåò) Áóßáò êáé ÁöñéêÞò óõãêñïôïýí ôïí Ôñßôï Êüóìï. Áíôéìåôùðßæïõí (ôá ðåñéóóüôåñá) ôåñÜóôéåò ïéêïíïìéêÝò äõó÷Ýñåéåò êáé Üëëá ðñïâëÞìáôá: ð Ñáãäáßá áýîçóç ðëçèõóìïý ôïõò. ð ÅóùôåñéêÝò áíáôáñá÷Ýò êáé åìöõëßïõò ðïëÝìïõò.

$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 162

Êýñéá åðéäßùîÞ ôïõò: êáôï÷ýñùóç åèíéêÞò áíåîáñôçóßáò êáé ïéêïíïìéêÞ ôïõò áíÜðôõîç. Êýñéï ðëåïíÝêôçìÜ ôïõò (áðü äåêáåôßá 1960) ðëåéïøçößá ÃåíéêÞò ÓõíÝëåõóçò ÏÇÅ - ÷ùñßò äõíáôüôçôá ëÞøçò äåóìåõôéêþí áðïöÜóåùí. ¸íôáîç óôïí Ôñßôï Êüóìï êáé ÷ùñþí ìå ðëïýóéåò ðëïõôïðáñáãùãéêÝò ðçãÝò (ð.÷. ðåôñÝëáéï), êáèþò êáé éó÷õñÞò Éíäßáò. Éíäßá óçìáíôéêÞ áóéáôéêÞ äýíáìç (çãåóßåò Ôæ. Íå÷ñïý êáé êüñçò ôïõ Éíôßñá ÃêÜíôé). 1961 ÄéÜóêåøç Âåëéãñáäßïõ. Êßíçìá ôùí Áäåóìåýôùí áðü ÷þñåò Ôñßôïõ Êüóìïõ. ÁäÝóìåõôïé åðéæçôïýí ü÷é áðëþò äéáôÞñçóÞ ôïõò åêôüò äýï óõíáóðéóìþí, áëëÜ åíåñãçôéêÞ ïõäåôåñüôçôá óôïí Øõ÷ñü Ðüëåìï. Éó÷õñüôåñá ìÝëç ÊéíÞìáôïò Áäåóìåýôùí: Éíäßá, Áßãõðôïò êáé Ãéïõãêïóëáâßá (Ôßôï). Ìåôåß÷å êáé ç Êýðñïò. ÁäÝóìåõôïé öÝñíïõí óôï ðñïóêÞíéï æÞôçìá áíáêáôáíïìÞò ðüñùí ôïõ ðëáíÞôç êáé ïäçãïýí , óôéò äåêáåôßåò 1970 êáé 1980, óå äéÜëïãï ÂïññÜ-Íüôïõ, ìå óêïðü ìåßùóç áíéóïôÞôùí. Êßíçìá Áäåóìåýôùí äåí äéÝèåôå åðáñêÞ éó÷ý êáé óõíï÷Þ ãéá åðéôõ÷ßá öéëüäïîùí óôü÷ùí ôïõ. ÏñéóìÝíåò ÷þñåò Ôñßôïõ Êüóìïõ Ý÷ïõí (áðü ìÝóá äåêáåôßáò 1980) åíôõðùóéáêÞ ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç (Íüôéá ÊïñÝá, Óéãêáðïýñç, ÔáúâÜí, Éíäßá, Êßíá). Ïé ðåñéóóüôåñåò áíôéìåôþðéóáí ôåñÜóôéá ïéêïíïìéêÜ ðñïâëÞìáôá, åóùôåñéêÝò äéáìÜ÷åò (ðïëéôéêÝò, öõëåôéêÝò Þ åèíïôéêÝò), ëéìïýò êáé åìöõëßïõò ðïëÝìïõò. Ðñüâëçìá åîáèëßùóçò êáé áóôÜèåéáò Ôñßôïõ Êüóìïõ ðáñáìÝíåé. Ðñüêëçóç ãéá ìÝëëïí áíèñùðüôçôáò. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá 1. Ï áðïéêéáêüò áíôáãùíéóìüò êáé ï Á´Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò «Ï áðïéêéáêüò áíôáãùíéóìüò ßóùò íá ìçí ðñïêÜëåóå, áõôüò êáè åáõôüí, ôïí ðñþôï ðáãêüóìéï ðüëåìï, óõíåéóÝöåñå üìùò óôçí ÝêñçîÞ ôïõ óå åðßðåäï øõ÷ïëïãéêü, êáèþò åíÝôåéíå ôéò äéáìÜ÷åò ôùí åõñùðáúêþí ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí (êáé ôéò åðåîÝôåéíå óå Üëëá óçìåßá ôçò õöçëßïõ), åíþ åðßóçò óõíäõÜóôçêå ìå ôïõò öüâïõò ðïõ åêöñÜæïíôáí ôçí åðï÷Þ áõôÞ ãéá ôçí áíáðüöåõêôç ðáñáêìÞ ôùí êñáôþí ðïõ äåí èá êáôÜöåñíáí íá ìåôÜó÷ïõí óôç äéáíïìÞ ôùí åäáöþí óôïí ðëáíÞôç. ÏðùóäÞðïôå, ç áðïéêéáêÞ åðÝêôáóç áðü ôç äåêáåôßá ôïõ 1880 ðñïóÝäùóå óôïí äéåèíÞ áíôáãùíéóìü éó÷ýïò ðëáíçôéêÝò äéáóôÜóåéò». ÅõÜíèçò ×áôæçâáóéëåßïõ, ü.ð., ó. 325. 2.Ôï êßíçìá ôùí Áäåóìåýôùí «Ç åìöÜíéóç ôïõ êéíÞìáôïò ôùí Áäåóìåýôùí äåí áðÝöåñå êáé ôçí åðéôõ÷ßá ôïõ. Ç ßäéá ç Éíäßá ôáðåéíþèçêå óôïí ðüëåìï ìå ôçí Êßíá ôï 1962, ðïõ êáôÝäåéîå êáé ôï ìÜôáéï ôùí éäåþí ãéá ôçí áíÜäõóç ôçò Áóßáò ùò ðáñÜãïíôá ðïõ èá ìåßùíå ôïí äéåèíÞ áíôáãùíéóìü Üëëùóôå, áìÝóùò ìåôÜ, ïé ðüëåìïé ôçò ßäéáò ôçò Éíäßáò ìå ôï ÐáêéóôÜí ðåñéÝðëåîáí êáé ôç äéêÞ ôçò äéåèíÞ èÝóç ...ÏðùóäÞðïôå, ôï êßíçìá ôùí Áäåóìåýôùí Ýäùóå âñïíôåñü ðáñüí óôç ÃåíéêÞ ÓõíÝëåõóç ôïõ Ï.Ç.Å. (êáé ðñïóÝöåñå õðïóôÞñéîç óôçí Êýðñï êáôÜ ôçí êñßóç ôïõ 1963-64 êáé áñãüôåñá, éäéáßôåñá ìåôÜ ôçí ôïõñêéêÞ åéóâïëÞ ôïõ 1974), áëëÜ ïé áðïöÜóåéò ôçò ÃåíéêÞò ÓõíÝëåõóçò äåí Þôáí õðï÷ñåùôéêÝò óôçí åöáñìïãÞ ôïõò, ïðüôå ôï ðñüâëçìá ôçò áíáðïôåëåóìáôéêüôçôáò ôçò êïéíÞò äñÜóçò ðáñÝìåíå. Ôïýôï ìå ôç óåéñÜ ôïõ åß÷å óõíÝðåéåò ìåóïðñüèåóìá äõóìåíåßò ãéá ôç óõíï÷Þ ôùí Áäåóìåýôùí: ç ðëåéïøçößá ôïõ óôç ÃåíéêÞ ÓõíÝëåõóç äåí áñêïýóå ãéá íá ìåôáôñÝøåé ôçí áñéèìçôéêÞ äýíáìÞ ôïõò óå ìåôñÞóéìç äéåèíÞ éó÷ý ìå Üëëá ëüãéá, áðïôåëïýóå ôïí óçìáíôéêüôåñï ìï÷ëü ðßåóçò ðïõ äéÝèåôáí, áëëÜ ôáõôü÷ñïíá áðïêÜëõðôå êáé ôá (ðïëý óôåíÜ) üñéá ôçò éó÷ýïò ôïõò. ÅîÜëëïõ, ç áñ÷éêÞ ôïðïèÝôçóç ôùí ìåëþí ôïõ êéíÞìáôïò ãéá åíåñãçôéêÞ ðáñÝìâáóç óôéò äéåèíåßò õðïèÝóåéò ìå ðíåýìá ßóùí áðïóôÜóåùí áðü ôïõò äýï ïñãáíéóìïýò, óýíôïìá

$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 163

ðñïóÝêïøå óôçí äéáìüñöùóç äéáöïñåôéêþí áðüøåùí óôïõò êüëðïõò ôïõ. Ç óõììåôï÷Þ ôçò Êïýâáò ôïõ ÖéíôÝë ÊÜóôñï äçìéïýñãçóå ìéá áêüìç ôÜóç, ðïõ õðïóôÞñéæå üôé ï Ôñßôïò Êüóìïò Ýðñåðå íá óõíåíþóåé ôéò äõíÜìåéò ôïõ ìå ôïí êïììïõíéóôéêü óõíáóðéóìü, þóôå íá çôôçèïýí ïé êáðéôáëéóôéêÝò ÷þñåò, ðïëëÝò áðü ôéò ïðïßåò Þôáí óôï ðáñåëèüí áðïéêéïêñáôéêÝò äõíÜìåéò. Ç äéáìüñöùóç ôçò ôÜóçò áõôÞò åß÷å ùò áðïôÝëåóìá íá èåùñçèåß áðü ðïëëïýò ï ÷þñïò ôùí Áäåóìåýôùí ùò êáôÜ âÜóç áíôéäõôéêüò». ÅõÜíèçò ×áôæçâáóéëåßïõ, ü.ð., óó. 413-414. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Óôçí åíüôçôá áõôÞ óçìáíôéêÞ èÝóç, ëüãù êáé ôçò äéáñêïýò åðéêáéñüôçôÜò ôïõ êáôÜ ôá ôåëåõôáßá Ýôç, Ý÷åé ôï Ìåóáíáôïëéêü ðñüâëçìá, ãéá ôï ïðïßï õðÜñ÷åé åéäéêü ðáñÜèåìá óôï ÂÌ. Ôï Üëëï ðáñÜèåìá, áðü ïìéëßá ôïõ Öñáíôò Öáíüí, ðáñïõóéÜæåé ôéò áðüøåéò ôùí áíôéðÜëùí ôçò áðïéêéïêñáôßáò. Ôï ðáñÜèåìá (ÂÊ) ðïõ áíáöÝñåôáé óôï Êßíçìá ôùí Áäåóìåýôùí êáé ìðïñåß íá óõíäõáóôåß ç åðåîåñãáóßá ôïõ ìå ôá ðïñôñáßôá ôùí çãåôþí ðïõ âñßóêïíôáé óôï ÂÌ óôçí ßäéá åíüôçôá. 5. Ç ðïñåßá ðñïò ôçí åõñùðáúêÞ åíïðïßçóç: Ðñáãìáôéêüôçôåò êáé ðñïïðôéêÝò ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá åíçìåñùèïýí ãéá ôçí ßäñõóç ôçò ÅÏÊ, ôïõò óôü÷ïõò êáé ôçí ðïñåßá ðïõ áêïëïýèçóå, ôç ìåôåîÝëéîÞ ôçò óå Å.Å., ôïí ñüëï êáé ôç óçìáóßá ôçò óôçí åíïðïßçóç ôçò Åõñþðçò. 2) Íá åêôéìÞóïõí ôïí ñüëï ôçò ÅëëÜäáò óôç äéáäéêáóßá ôçò åõñùðáúêÞò åíïðïßçóçò. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôñåéò õðïåíüôçôåò (á. Ç áíáæÞôçóç ôçò äõôéêïåõñùðáúêÞò åíüôçôáò, â. Ç óýóôáóç ôùí Åõñùðáúêþí ÊïéíïôÞôùí, ã. Ç ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç áíáæÞôçóç ôçò äõôéêïåõñùðáúêÞò åíüôçôáò ÌåôÜ 1945. Ç äéáéñåìÝíç Åõñþðç áíáæçôÜ ìßá íÝá èÝóç óôïí êüóìï. Óõíåéäçôïðïßçóç áíÜãêçò õðåñâÜóåùò åèíéêéóôéêþí áíôáãùíéóìþí ðáñåëèüíôïò. Áíáóõãêñüôçóç êáé áíïéêïäüìçóç, åäñáßùóç äçìïêñáôßáò, áðáéôïýí äéåèíÞ óõíåñãáóßá. Åðéôõ÷ßá Ó÷åäßïõ ÌÜñóáë êáôÝäåéîå ïöÝëç êïéíÞò ðñïóðÜèåéáò. ÌÜéïò 1949. ºäñõóç Óõìâïõëßïõ ôçò Åõñþðçò. Óêïðüò: áíÜäåéîç êïéíÞò åõñùðáúêÞò ðïëéôéóôéêÞò êëçñïíïìéÜò êáé ðñïóôáóßá áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí. ÔÝëç äåêáåôßáò 1940. ÉäÝåò åõñùðáúêÞò åíïðïßçóçò/ïëïêëÞñùóçò áäéáìüñöùôåò. Äýï ðñïôÜóåéò: ÄéáêõâåñíçôéêÞ óõíåñãáóßá (ðñüôõðá ÏÇÅ, Óõìâïýëéï Åõñþðçò - âÜóç áñ÷Þ ïìïöùíßáò) êáé Üìåóç äçìéïõñãßá ìßáò åõñùðáúêÞò ïìïóðïíäßáò. Äåí õðÞñ÷áí áêüìç ðñïûðïèÝóåéò åíüôçôáò êáé éäéáßôåñá ìßá êïéíÞ åõñùðáúêÞ ïéêïíïìßá: áðïôõ÷ßá ðñïóðÜèåéáò èá ïäçãïýóå óå êáôÜññåõóç éäÝáò åõñùðáúêÞò åíüôçôáò. Ãéá åõñùðáúêÞ åíïðïßçóç: äéáêõâåñíçôéêÞ óõíåñãáóßá äåí Þôáí áñêåôÞ, Üìåóç ïìïóðïíäïðïßçóç äåí Þôáí åöéêôÞ. Ôñßôç ïäüò. Ï ëåãüìåíïò ëåéôïõñãéóìüò: åíïðïßçóç óôçí áñ÷Þ ïñéóìÝíùí âáóéêþí ôïìÝùí ôçò ïéêïíïìßáò ãéá äçìéïõñãßá ðñáêôéêþí ðñïûðïèÝóåùí åíüôçôáò: ð Äéáäéêáóßá áõôÞ èá óõíÝâáëå óôçí êáôï÷ýñùóç ôçò åõñùðáúêÞò åéñÞíçò. ð Åðéôõ÷ßá ó áõôÜ ôá ðåäßá èá ïäçãïýóå óôï ìÝëëïí êáé óôçí ðïëéôéêÞ åíüôçôá. ð ÅöáñìïãÞ ìå äçìéïõñãßá Åõñùðáúêþí ÊïéíïôÞôùí. ð Åêðñüóùðïß ôçò (ïé ÃÜëëïé ÑïìðÝñ ÓïõìÜí êáé Æáí ÌïíÝ, ï ÂÝëãïò Ðùë-Áíñß ÓðÜáê, ï Ãåñìáíüò Êüíñáíô ÁíôåíÜïõåñ) èåùñïýíôáé ùò ðáôÝñåò ôçò Åõñþðçò.

$!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 164

â. Ç óýóôáóç ôùí Åõñùðáúêþí ÊïéíïôÞôùí ÌÜéïò 1950. ¸íáñîç äéáäéêáóßáò åõñùðáúêÞò ïëïêëÞñùóçò. ÃÜëëïò õðïõñãüò Åîùôåñéêþí ÑïìðÝñ ÓïõìÜí ðñïôåßíåé ó÷Ýäéï ôïõ Æáí ÌïíÝ. Ó÷Ýäéï ÓïõìÜí ðñïâëÝðåé: Äçìéïõñãßá ìßáò Áíþôáôçò Áñ÷Þò ðïõ èá Þëåã÷å âéïìç÷áíßåò Üíèñáêá êáé ÷Üëõâá Ãáëëßáò, ÄõôéêÞò Ãåñìáíßáò êáé Üëëùí ÷ùñþí. Ðñüôáóç áðïäÝ÷ôçêáí: ÄõôéêÞ Ãåñìáíßá, Éôáëßá êáé ÷þñåò Ìðåíåëïýî (ÂÝëãéï, Ïëëáíäßá, Ëïõîåìâïýñãï). 1952. Óýóôáóç ÅõñùðáúêÞò Êïéíüôçôáò ¢íèñáêá êáé ×Üëõâá (ÅÊÁ×). ÅíïðïéÞèçêå ï ðõñÞíáò åõñùðáúêÞò âáñéÜò âéïìç÷áíßáò. ¸ëåã÷ïò áðü õðåñåèíéêÞ áñ÷Þ (õðåñåèíéêüôçôá). Õðåñåèíéêüôçôá: Äõíáôüôçôá ÅÊÁ× (êáé Üëëùí ÊïéíïôÞôùí êáé óçìåñéíÞò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò) ëÞøçò áðïöÜóåùí äåóìåõôéêþí ãéá êñÜôç-ìÝëç åßíáé ôï óôïé÷åßï ðïõ äéáöïñïðïéåß äéáäéêáóßá åõñùðáúêÞò åíïðïßçóçò áðü Üëëïõò äéåèíåßò ïñãáíéóìïýò. 1954. Áðïôõã÷Üíåé íÝá ðñïóðÜèåéá ãéá äçìéïõñãßá ÅõñùðáúêÞò ÁìõíôéêÞò Êïéíüôçôáò. 1955-56. ÓõóôÞíåôáé åðéôñïðÞ, õðü ðñïåäñßá ÂÝëãïõ ðïëéôéêïý Ðùë-Áíñý ÓðÜáê, ãéá äçìéïõñãßá ìßáò åõñùðáúêÞò êïéíÞò áãïñÜò. ÅðéôñïðÞ ÓðÜáê ðåôõ÷áßíåé (25 Ìáñ. 1957) ôçí õðïãñáöÞ ôçò ÓõíèÞêçò ôçò Ñþìçò, ðïõ ßäñõå ôçí ÅõñùðáúêÞ ÏéêïíïìéêÞ Êïéíüôçôá (ÅÏÊ). ÐñïâëÝðåé âáóéêÝò åëåõèåñßåò óôç äéáêßíçóç ðñïúüíôùí, êåöáëáßùí êáé áôüìùí. ÓõíèÞêç Ñþìçò êÜíåé ñçôÞ áíáöïñÜ óå ìßá äéáñêþò óôåíüôåñç Ýíùóç ôùí åõñùðáúêþí ëáþí. Éäñýèçêå åðßóçò ç ÅõñùðáúêÞ Êïéíüôçôá ÁôïìéêÞò ÅíÝñãåéáò (ÅÊÁÅ Þ Åõñáôüì). Ç ÅÏÊ óçìåßùóå ìåãÜëç ïéêïíïìéêÞ åðéôõ÷ßá áðü ôá ðñþôá ÷ñüíéá ôçò æùÞò ôçò. Ç ðåñßïäïò 1950 Ýùò áñ÷Ýò äåêáåôßáò 1970 åðï÷Þ áäéÜêïðçò ïéêïíïìéêÞò áíÜðôõîçò ãéá Åõñþðç. Óôçí ÅÏÊ ðñïó÷ùñïýí: 1973 Âñåôáíßá, Éñëáíäßá êáé Äáíßá (âüñåéá äéåýñõíóç), 1981 ÅëëÜäá , 1986 Éóðáíßá êáé Ðïñôïãáëßá (íüôéá äéåýñõíóç). 1985. ¸ãêñéóç Åíéáßáò ÅõñùðáúêÞò ÐñÜîçò: Óçìáíôéêü âÞìá ãéá ðñïþèçóç åíïðïßçóçò. ÐñïÝâëåðå óôåíüôåñç ïéêïíïìéêÞ êáé ðïëéôéêÞ åíüôçôá. ã. Ç ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç ÌåôÜ ëÞîç Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ. ÍÝåò ðñïóðÜèåéåò ãéá åìâÜèõíóç êáé äéåýñõíóç åõñùðáúêÞò åíïðïéÞóåùò. 1992. ÓõíèÞêç ôïõ ÌÜáóôñé÷ô: Áðü ÅõñùðáúêÝò Êïéíüôçôåò ð ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç (Å.Å.) -Óýóôáóç ÏéêïíïìéêÞò êáé ÍïìéóìáôéêÞò ¸íùóçò ôçò Åõñþðçò (ÏÍÅ), ìå õéïèÝôçóç êïéíïý íïìßóìáôïò. 1994. ÍÝá ìÝëç ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò: Óïõçäßá, Öéíëáíäßá, Áõóôñßá. ÅðéìÝñïõò áëëáãÝò óôçí åóùôåñéêÞ ëåéôïõñãßá ÅÅ (ÓõíèÞêåò ¢ìóôåñíôáì,1997, êáé Íßêáéáò, 1999). 2001. Éó÷ýò êïéíïý åõñùðáúêïý íïìßóìáôïò, ôïõ Åõñþ. 2004. 10 íÝá ìÝëç ÅÅ: êõñßùò áðü ÷þñï ðáëáéÜò Áí. Åõñþðçò, êáé ç Êýðñïò. ÅÅ êáé áñ÷Þ õðåñåèíéêüôçôáò óçìáôïäïôïýí ìßá åðáíÜóôáóç óôéò äéåèíåßò ó÷Ýóåéò, êáèþò êáé ìßá åëðéäïöüñá áëëáãÞ ôïõ ñïõ ôçò åõñùðáúêÞò éóôïñßáò, ìáêñéÜ áðü ôéò åèíéêéóôéêÝò áíôéðáëüôçôåò ôïõ ðáñåëèüíôïò êáé ðñïò ôçí êáôåýèõíóç ôçò åíüôçôáò. Ç åíïðïéçôéêÞ äéáäéêáóßá Åõñþðçò êáôï÷õñþíåé ôç äçìïêñáôßá, åðåêôåßíåé ôï ðåäßï åöáñìïãÞò ôùí áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí, åðéôñÝðåé ôçí Üìâëõíóç ôùí ðåñéöåñåéáêþí áíéóïôÞôùí êáé äßíåé óôçí Åõñþðç ìßá áõîçìÝíç åðéññïÞ óôéò äéåèíåßò ó÷Ýóåéò. Ç Ýíùóç ôçò Åõñþðçò äåí Ý÷åé áêüìç åðéôåõ÷èåß êáé áðïôåëåß Ýíá æçôïýìåíï ãéá ôï ìÝëëïí.

$"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 165

ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Ôá ðáñáèÝìáôá óôï ÂÌ, üðùò êáé ï ÷Üñôçò ôçò óôáäéáêÞò åðÝêôáóçò ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò åßíáé áðïëýôùò åðáñêÞ ãéá íá êáôáíïçèïýí áðü ôïõò ìáèçôÝò ïé óôü÷ïé êáé ç ïñãÜíùóç ôçò ìåãÜëçò áõôÞò åõñùðáúêÞò ïéêïãÝíåéáò, ôçò ïðïßáò ç ÷þñá ìáò áðïôåëåß ðëÞñåò ìÝëïò Þäç áðü ôï 1981. Ç ÅëëÜäá ùò ôï 1974 ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá êáôáíïÞóïõí ôéò êïéíùíéêÝò êáé ïéêïíïìéêÝò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñáôïýóáí óôç ìåôáðïëåìéêÞ ÅëëÜäá 2) Íá ãíùñßóïõí êáé íá áîéïëïãÞóïõí ôéò ðñïóðÜèåéåò ãéá ôçí áíáóõãêñüôçóç ôçò ÷þñáò. 3) Íá áîéïëïãÞóïõí ôïõò ðáñÜãïíôåò ðïõ ïäÞãçóáí óôç äéêôáôïñßá ôçò 21çò Áðñéëßïõ êáé ôï êüóôïò ôïõ êáèåóôþôïò ãéá ôïí Åëëçíéóìü. 4) Íá åêôéìÞóïõí ôçí åðéôõ÷Þ Ýêâáóç ôïõ áíôéäéêôáôïñéêïý áãþíá. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå äýï õðïåíüôçôåò (á. Ôï áíïñèùôéêü Ýñãï ôùí ÊõâåñíÞóåùí 1950-1967, â. Ç äéêôáôïñßá ôùí óõíôáãìáôáñ÷þí, 1967-1974). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ôï áíïñèùôéêü Ýñãï ôùí ÊõâåñíÞóåùí 1950-1967. 1940-1949. Óôçí ÅëëÜäá: ðüëåìïò, ôñéðëÞ îÝíç Êáôï÷Þ, ðåßíá, õðåñðëçèùñéóìüò êáé åìöýëéïò óðáñáãìüò. ÌåôÜ 1949. Áðáñáßôçôá: ðñþôá áíïéêïäüìçóç êáé êáôüðéí ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç. 1950-52. Ðåñßïäïò áíïéêïäüìçóçò. ÅêëïãÝò 5 Ìáñ. 1950. Íßêç êáé êõâÝñíçóç óõíáóðéóìïý ÅèíéêÞò ÐñïïäåõôéêÞò ¸íùóçò ÊÝíôñïõ (ÅÐÅÊ) [Í. ÐëáóôÞñáò] êáé êüììáôïò Öéëåëåýèåñùí. ÅêëïãÝò 9 Óåð. 1951. Ðñþôï êüììá ï Åëëçíéêüò Óõíáãåñìüò, áëëÜ êõâÝñíçóç óõíåñãáóßáò ÅÐÅÊ (Í. ÐëáóôÞñáò) êáé Êüììáôïò ÖéëåëåõèÝñùí (Óïö. ÂåíéæÝëïò). Óçìáíôéêü Ýñãï óôïí ïéêïíïìéêü ôïìÝá (1952, õðïõñãüò Óõíôïíéóìïý Ã. ÊáñôÜëçò). 1952. Éó÷ýò íÝïõ ÓõíôÜãìáôïò. ÄéáôÞñçóç ÅêôÜêôùí ÌÝôñùí ðåñéüäïõ Åìöõëßïõ. 1952. ÅêôÝëåóç çãåôéêïý óôåëÝ÷ïõò ÊÊÅ Íßêïõ ÌðåëïãéÜííç êáé óõíåñãáôþí ôïõ. ÅîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ. ÊõâåñíÞóåéò ÐëáóôÞñá-ÂåíéæÝëïõ åíôÜóóïõí ÅëëÜäá óôï ÍÁÔÏ (18 Öåâñ. 1952). 1953-1967. Ðåñßïäïò ïéêïíïìéêÞò áíÜðôõîçò. ÅêëïãÝò 16 Íïåì. 1952. Íßêç êüììáôïò Åëëçíéêïý Óõíáãåñìïý (ÁëÝî. ÐáðÜãïò). 1953. Õðïôßìçóç äñá÷ìÞò Ýíáíôé ôïõ äïëëáñßïõ (100%) Áðü 15.000 óå 30.000 äñ÷. ÐáñÜëëçëç ðåñéêïðÞ ôñéþí ìçäåíéêþí, Þôïé ôï 1.000 Ýãéíå 1 äñá÷ìÞ. Ðñùôïâïõëßá õðïõñãïý Óõíôïíéóìïý Óð. Ìáñêåæßíç. ÓåéñÜ ïéêïíïìéêþí ìÝôñùí, ôá ïðïßá åãêáéíéÜæïõí ôï ðÝñáóìá óôçí áíÜðôõîç. 6-7 Óåð. 1955. ÓõóôçìáôéêÝò äéþîåéò ÅëëÞíùí Êùíóôáíôéíïõðüëåùò. ÓïâáñÞ êñßóç Êõðñéáêïý ÆçôÞìáôïò êáé åëëçíïôïõñêéêþí ó÷Ýóåùí. 4 Ïêô. 1955. ÈÜíáôïò Áë. ÐáðÜãïõ. Åëë. Óõíáãåñìüò áíôéìåôùðßæåé ðñüâëçìá óõíï÷Þò. ÂáóéëéÜò Ðáýëïò áíáèÝôåé åíôïëÞ ó÷çìáôéóìïý êõâåñíÞóåùò óôïí õðïõñãü Äçìïóßùí ¸ñãùí Êùíóôáíôßíï ÊáñáìáíëÞ. 19 Öåâ. 1956. Ï ÊáñáìáíëÞò éäñýåé ôçí ÅèíéêÞ ÑéæïóðáóôéêÞ ¸íùóç (ÅÑÅ) êáé êõâåñíÜ ùò 1963.

$#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 166

Ñáãäáßá ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç êáé åêôÝëåóç ìåãÜëùí Ýñãùí (ôïìåßò: ãåùñãßá, âåëôßùóç ïäéêïý äéêôýïõ, ôïõñéóìüò, âéïìç÷áíßá). 1955-63. ÅëëÜäá Ý÷åé ôïõò ôá÷ýôåñïõò ñõèìïýò áíÜðôõîçò óôçí Åõñþðç (ìåôÜ Ä.Ãåñìáíßá). ÅîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ. Åðßëõóç Êõðñéáêïý - Äçìéïõñãßá ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò (1959) Áíáæçôåßôáé ìáêñïðñüèåóìïò ðñïóáíáôïëéóìüò åëëçíéêÞò ïéêïíïìßáò êáé êïéíùíßáò, ìÝóù ÓõíäÝóåùò ÅëëÜäáò ìå ÅÏÊ (Óõìöùíßá Óýíäåóçò, ÁèÞíá 9 Éïõë. 1961). ÐñïÝâëåðå: ìåëëïíôéêÞ ðëÞñç Ýíôáîç ÷þñáò óôçí Êïéíüôçôá. Ðñïóäïêßåò áðü óýíäåóç ìå ÅÏÊ: á) ïñãáíéêÞ åíóùìÜôùóç ÅëëÜäïò óôï äõôéêïåõñùðáúêü ïéêïíïìéêü êáé ðïëéôéêü óýóôçìá, â) óôáèåñïðïßçóç äçìïêñáôßáò, ã) åíßó÷õóç ôçò ïéêïíïìéêÞò áíÜðôõîçò ôçò ÷þñáò êáé ä) éó÷õñïðïßçóÞ ôçò óôï äéåèíÝò ðåäßï. ÅëëÜäá ðñþôï åõñùðáúêü êñÜôïò, ðëçí áñ÷éêþí ¸îé, ðïõ áíáãíþñéóå äõíáìéêÞ åõñùðáúêÞò åíïðïßçóçò êáé åðéæÞôçóå óõììåôï÷Þ ôïõ ó áõôÞí. ÅêëïãÝò 3 Íïåì. 1963 êáé 16 Öåâ. 1964. Íßêç êüììáôïò Åíþóåùò ÊÝíôñïõ. ÊõâÝñíçóç Ãåùñãßïõ ÐáðáíäñÝïõ. ÐñïóðÜèåéåò ðåñáéôÝñù åêäçìïêñáôéóìïý ÅëëÜäïò. ÁíáäéïñãÜíùóç Óôñáôïý êáé Äéêáéïóýíçò. ÅêðáéäåõôéêÞ ìåôáññýèìéóç (åìðíåõóôÞò ï ÅõÜããåëïò Ðáðáíïýôóïò). ÅéóáãùãÞ äçìïôéêÞò ãëþóóáò êáé óôç ÌÝóç Åêðáßäåõóç. Äéäáóêáëßá áñ÷áßùí êåéìÝíùí áðü ìåôÜöñáóç óôï ÃõìíÜóéï. ÊáèéÝñùóç áêáäçìáúêïý áðïëõôçñßïõ. 1963-64. Êñßóç Êõðñéáêïý. Åðüìåíá ÷ñüíéá åêäçëþíåôáé Ýíôïíç ðïëéôéêÞ êñßóç. ÐïëéôéêÜ ðÜèç áíáæùðõñþíïíôáé. ¸íôïíç åîÜñôçóç ÷þñáò áðü áìåñéêáíéêü ðáñÜãïíôá. ÌåôáíÜóôåõóç íÝùí ðïëéôþí óå äõôéêïåõñùðáúêÝò ÷þñåò, êõñßùò. ÐëçãÝò åìöõëßïõ ðïëÝìïõ ðáñáìÝíïõí. Óõ÷íÝò êáôáããåëßåò êüììáôïò ÅÄÁ (Åíéáßá ÄçìïêñáôéêÞ ÁñéóôåñÜ) ãéá äéáêñßóåéò. Äïëïöïíßá âïõëåõôÞ ÅÄÁ Ãñçãüñç ËáìðñÜêç (Èåóóáëïíßêç, ÌÜéïò 1963) áðü ðáñáêñáôéêÞ ïñãÜíùóç. Ðïëéôéêü óýóôçìá áíßêáíï íá ìåôáññõèìéóôåß: ðñüôáóç ÊáñáìáíëÞ ãéá áíáèåþñçóç ÓõíôÜãìáôïò (1963) Üêáñðç. 11 Éïõí. 1963. Åîáíáãêáóìüò Ê. ÊáñáìáíëÞ áðü âáóéëéÜ Ðáýëï óå ðáñáßôçóç. ÍïÝìâñéïò 1963 Ýùò Éïýëéïò 1965. ÊõâåñíÞóåéò Åíþóåùò ÊÝíôñïõ õðü Ãåþñãéï ÐáðáíäñÝïõ. 15 Éïõë. 1965. ÊõâÝñíçóç Ã. ÐáðáíäñÝïõ áíáôñÝðåôáé áðü ðáñÝìâáóç íÝïõ âáóéëéÜ Êùíóôáíôßíïõ Â´. Ó÷çìáôéóìüò êõâåñíÞóåùí áðü âïõëåõôÝò Åíþóåùò ÊÝíôñïõ (ãíùóôþí ùò áðïóôáôþí). Äéáäï÷éêÜ: Ãåùñãßïõ Íüâá, Çëßá Ôóéñéìþêïõ êáé ÓôåöÜíïõ Óôåöáíüðïõëïõ. ØÞöï åìðéóôïóýíçò Ýëáâå ìüíï ç êõâÝñíçóç ôïõ ôåëåõôáßïõ (óôçñß÷ôçêå êáé áðü ÅÑÅ). ÐïëéôéêÞ êñßóç óõíå÷ßæåôáé ùò ôéò 21 Áðñéëßïõ 1967, üôáí óõíùìüôåò áîéùìáôéêïß êáôáëýïõí ôç äçìïêñáôßá êáé åðéâÜëëïõí äéêôáôïñßá. â. Ç äéêôáôïñßá ôùí óõíôáãìáôáñ÷þí, 1967-1974. ÇãÝôåò äéêôáôïñßáò: ïé óõíôáãìáôÜñ÷åò Ãåþñãéïò Ðáðáäüðïõëïò, Íéêüëáïò ÌáêáñÝæïò êáé ï ôáîßáñ÷ïò Óôõëéáíüò Ðáôôáêüò. Óýíôïìá ïé äéêôÜôïñåò èÝôïõí õðü Ýëåã÷ï ôïí êñáôéêü ìç÷áíéóìü êáé ôïí Óôñáôü. 13 Äåê. 1967. Áðïôõ÷çìÝíï êßíçìá ãéá áíáôñïðÞ äéêôáôïñßáò áðü âáóéëéÜ Êùíóôáíôßíï, ï ïðïßïò êáôáöåýãåé óôï åîùôåñéêü. Ïñßæåôáé áíôéâáóéëéÜò ï Ã. ÆùéôÜêçò.

$$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 167

Ç äéêôáôïñßá áðïôÝëåóå ìßá ïäõíçñÞ ðåñßïäï ôçò åëëçíéêÞò éóôïñßáò: ð ÊáôáðÜôçóç áôïìéêþí åëåõèåñéþí êáé äéåèíÞò áðïìüíùóç ôçò ÷þñáò, éäßùò óå Åõñþðç. . ð Ç Óýíäåóç ìå ÅÏÊ ðáãþíåé êáé ç ÅëëÜäá åêäéþêåôáé áðü Óõìâïýëéï Åõñþðçò. ð Ìüíïí ïé ÇÐÁ åîáêïëïõèïýí íá ôçñïýí óôÜóç áíï÷Þò ðñïò ôïõò äéêôÜôïñåò. ð ¸íôïíç óõæÞôçóç ãéá ñüëï ÇÐÁ óôçí åðéâïëÞ êáé åðéâßùóç äéêôáôïñßáò. Åëëçíéêüò ðïëéôéêüò êüóìïò áíôéôÜóóåôáé Ýíôïíá êáé áíôéóôÝêåôáé óôç äéêôáôïñßá: ÐñùôïóôÜôåò: Ã. ÐáðáíäñÝïõ (ç êçäåßá ôïõ, 1968, óõëëáëçôÞñéï êáôÜ êáèåóôþôïò), Ð. Êáíåëëüðïõëïò, Ã. Ìáýñïò, Ã. ÑÜëëçò. Êùí. ÊáñáìáíëÞò, áõôïåîüñéóôïò óôï Ðáñßóé, êáôáããÝëëåé ôç äéêôáôïñßá. Óôï åîùôåñéêü áíáðôýóóïõí áíôéóôáóéáêÞ äñÜóç: ÁíäñÝáò ÐáðáíäñÝïõ (áñ÷çãüò ÐÁÊ), óõíèÝôçò Ìßêçò ÈåïäùñÜêçò, çèïðïéüò Ìåëßíá Ìåñêïýñç ê.Ü. Áðüðåéñá ÁëÝêïõ Ðáíáãïýëç êáôÜ äéêôÜôïñá Ã. Ðáðáäïðïýëïõ áðïôõã÷Üíåé. Ï Ðáíáãïýëçò óõëëáìâÜíåôáé êáé âáóáíßæåôáé áãñßùò. 23 ÌáÀïõ 1973. ÐñïóðÜèåéá áîéùìáôéêþí Íáõôéêïý íá áíáôñÝøåé äéêôÜôïñåò áðïôõã÷Üíåé. 1 Éïõí. 1973. ÄéêôÜôïñáò Ã. Ðáðáäüðïõëïò áíáããÝëëåé: 1) ÊáôÜñãçóç âáóéëåßáò, 2) Åãêáèßäñõóç ðñïåäñéêÞò äçìïêñáôßáò êáé áíÜëçøç ðñïåäñßáò áðü ôïí ßäéï, 3) ÐñïêÞñõîç äçìïøçößóìáôïò ãéá Ýãêñéóç íÝïõ óõíôÜãìáôïò 29 Éïõë. 1973. Íüèï äçìïøÞöéóìá ãéá åãêáèßäñõóç ÐñïåäñéêÞò Äçìïêñáôßáò ìå ðñüåäñï ôïí Ãåþñãéï Ðáðáäüðïõëï. Áýã. 1973. Ï Ã. Ðáðáäüðïõëïò áíáëáìâÜíåé Ðñüåäñïò ôçò ÅëëçíéêÞò Äçìïêñáôßáò êáé ÷ïñçãåß ãåíéêÞ áìíçóôßá. Ìåôáîý ôùí áðïöõëáêéóèÝíôùí êáé ï Áë. Ðáíáãïýëçò. 8 Ïêô. 1973. Ïñßæåôáé ðñùèõðïõñãüò ï ðáëáéüò ðïëéôéêüò Óð. Ìáñêåæßíçò ìå ôçí åëðßäá üôé èá åðéôýã÷áíå ôçí ïìáëïðïßçóç ôçò êáôáóôÜóåùò. Êïñýöùóç áíôéäéêôáôïñéêþí åêäçëþóåùí áðïôåëïýí ïé öïéôçôéêÝò åîåãÝñóåéò (ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ Áèçíþí, Öåâ. 1973, êáé Ìåôóüâéï Ðïëõôå÷íåßï, ÍïÝì. 1973). 17 Íïåì. 1973. ÅîÝãåñóç öïéôçôþí óôï Ðïëõôå÷íåßï êáôáóôÝëëåôáé áðü óôñáôéùôéêÝò äõíÜìåéò. 25 Íïåì. 1973. ÍÝï ðñáîéêüðçìá áíáôñÝðåé ôïí Ã. Ðáðáäüðïõëï êáé ôçí êõâÝñíçóç Ìáñêåæßíç êáé åãêáèéäñýåé ðéï óêëçñü êáèåóôþò. Ðñüåäñïò Äçìïêñáôßáò ï óôñáôçãüò Öáßäùí Ãêéæßêçò êáé ðñùèõðïõñãüò ï Áä. Áíäñïõôóüðïõëïò. Ðñáãìáôéêüò êýñéïò ôçò êáôáóôÜóåùò ï áüñáôïò äéêôÜôïñáò ôáîßáñ÷ïò ÄçìÞôñéïò Éùáííßäçò, äéïéêçôÞò ôçò ÅÓÁ. 15 Éïõë. 1974. Ðñáîéêüðçìá ôçò ÅèíïöñïõñÜò óôçí Êýðñï ãéá áíáôñïðÞ ôïõ ðñïÝäñïõ Ìáêáñßïõ (ïñãáíùôÞò ï Ä. Éùáííßäçò). 20 Éïõë. 1974. Ïé Ôïýñêïé åéóâÜëëïõí óôçí Êýðñï áðü èÜëáóóá êáé áÝñá. 23 Éïõë. 1974. Ç äéêôáôïñßá êáôáññÝåé êáé ïé áñ÷çãïß ôùí Åíüðëùí ÄõíÜìåùí, ìå õðüäåéîç ôïõ ÅõÜããåëïõ ÁâÝñùö, êáëïýí ôïí Ê. ÊáñáìáíëÞ íá áíáëÜâåé ôçí åîïõóßá. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá / ðçãÝò 1. Ç ñÞîç âáóéëéÜ Êùíóôáíôßíïõ êáé ðñùèõðïõñãïý Ãåùñãßïõ ÐáðáíäñÝïõ (1965) Ç ðñþôç åðéóôïëÞ ôïõ âáóéëéÜ ðñïò ôïí ðñùèõðïõñãü «Åí Êåñêýñá ôç 8ç Éïõëßïõ 1965 Êýñéå ÐñùèõðïõñãÝ, Ç ôåëåõôáßá óõíåñãáóßá óáò ìåô åìïý åãÝíåôï ôçí 5çí Ìáñôßïõ ôçí 29çí Áðñéëßïõ, ìåôÜ ôçí ïñêùìïóßáí ôùí õðïõñãþí óõíùìéëÞóáìåí åð ïëßãïí éäéáéôÝñùò, ôçí äå 7çí ÌáÀïõ åß÷ïìåí ôçí óýóêåøéí êáôÜ ôçí ïðïßáí óõíåæçôÞèç áðïêëåéóôéêþò ôï Êõðñéáêüí. ¸êôïôå äåí åæçôÞóáôå íá óáò äå÷èþ åéò óõíåñãáóßáí äéÜ íá ìå åíçìåñþóåôå åðß ôùí ãåííçèÝíôùí ôüóïí óïâáñþí êáé êñé-

%$ istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 168

óßìùí èåìÜôùí. Íïìßæù üôé, üôáí ï ðñùèõðïõñãüò áðÝ÷åé åê ôùí óõíåñãáóéþí ìåôÜ ôïõ ÂáóéëÝùò, äåí ëåéôïõñãåß ïìáëþò ôï ÊñÜôïò. Åõñéóêüìåíïò äéÜ ôïõò ëüãïõò, ïõò êáëþò ãíùñßæåôå, åéò ÊÝñêõñáí, áéóèÜíïìáé üôé áðïôåëåß êáèÞêïí ìïõ íá óáò åêöñÜóù äéÜ ôçò ðáñïýóçò ôáò óêÝøåéò ìïõ åðß ôçò êáôáóôÜóåùò ôçò ×þñáò. Åßíáé áýôç áíþìáëïò êáé áíçóõ÷çôéêÞ, êáèéóôþóá åðåßãïõóáí, êáôÜ ôçí ãíþìçí ìïõ, ôçí ëÞøéí ñéæéêþí êáé áäéáâëÞôùí áðü ðÜóçò ðëåõñÜò ìÝôñùí áðïêáôáóôÜóåùò ôïõ óïâáñþò êëïíéóèÝíôïò ÊñÜôïõò äéêáßïõ, åäñáéþóåùò ôçò íïìéìüôçôïò êáé åðáíáöïñÜò ôïõ áéóèÞìáôïò ôçò áóöáëåßáò êáé ôçò ôÜîåùò. Áíþìáëïò êáôÝóôç ç êáôÜóôáóéò áö çò óôéãìÞò åê ôçò ÊåíôñéêÞò Õðçñåóßáò Ðëçñïöïñéþí, ç ïðïßá õðÜãåôáé ðñïóùðéêþò åéò õìÜò êáé äéïéêåßôáé õðü ðñïóþðùí ôçò áðïëýôïõ åìðéóôïóýíçò óáò, åîåðïñåýèç ç åðáíáóôáôéêÞ, óõíùìïôéêÞ ïñãÜíùóéò åéò ôáò Åíüðëïõò ÄõíÜìåéò, ìïíáäéêüí óêïðüí Ý÷ïõóá ôçí áíáôñïðÞí ôïõ ÓõíôÜãìáôïò ôçò ÷þñáò êáé ôçí åðéâïëÞí äéêôáôïñßáò åëååéíÞò ìïñöÞò, áðïêñïõóôéêÞò åéò ðÜíôá åëåýèåñïí Üíèñùðïí. Áö çò ìïõ äéåìçíýóáôå ôï ãåãïíüò ôçò áíáêáëýøåùò ôçò óõíùìïóßáò, óáò óõíåâïýëåõóá íá åíåñãÞóçôå áðïôåëåóìáôéêþò ðñïò ðÜóáí êáôåýèõíóéí äéÜ ôçí ðëÞñç åîé÷íßáóéí ôçò õðïèÝóåùò êáé ôçí áíáêÜëõøéí ôùí åíü÷ùí. ÌåôÜ ëýðçò ìïõ äéåðßóôùóá üôé ç áíôáðüêñéóßò óáò åéò ôï áõôïíüçôïí áßôçìÜ ìïõ ôçò áðïëýôïõ äéáëåõêÜíóåùò äåí õðÞñîåí éêáíïðïéçôéêÞ, êáßôïé ôï áßôçìá ôïýôï åíáñìïíßæåôáé ðñïò ôï óôïé÷åéþäåò óõìöÝñïí ôçò Äçìïêñáôßáò». Ç áðÜíôçóç ôïõ ðñùèõðïõñãïý Ã. ÐáðáíäñÝïõ «Ìåãáëåéüôáôå, Ìå êáôÜðëçîéí êáé âáèõôÜôçí ïäýíçí áíÝãíùóá ôçí ÷èåóéíÞí åðéóôïëÞí ôçò ÕìåôÝñáò Ìåãáëåéüôçôïò åßíáé ðñïöáíÝò üôé áýôç áðïôåëåß Ýñãïí ïëåèñßùí óõìâïýëùí. Êáé åý÷ïìáé üðùò ìç áðïâÞ ìïéñáßá äéÜ ôï ¸èíïò. 1. Åðéóçìáßíåôå üôé áðü ôçò 7çò ÌáÀïõ äåí õðÞñîå åê ìÝñïõò ìïõ áßôçóéò óõíåñãáóßáò. Ôïýôï oöåßëåôáé åéò ôï ãåãïíüò üôé õößóôáôï óõíå÷Þò óõíåñãáóßá ôçò ÕìåôÝñáò Ìåãáëåéüôçôïò ìåôÜ ôùí Õðïõñãþí Åîùôåñéêþí êáé ÅèíéêÞò Áìýíçò, þóôå íá ëáìâÜíåôå ðëÞñç ãíþóéí ôùí ó÷åôéêþí æçôçìÜôùí. Êáè üóïí ìå áöïñÜ, áíÝìåíïí ôçí ëÞîéí ôçò Óõíüäïõ ôçò ÂïõëÞò, ç ïðïßá óõíå÷þò êáé áðñïüðôùò ðáñåôåßíåôï, ßíá óõíåñãáóèþ ìåôÜ ôçò ÕìåôÝñáò Ìåãáëåéüôçôïò åðß ôçò ãåíéêÞò ðïëéôéêÞò êáôáóôÜóåùò. ÅÜí üìùò êáô áõôü ôï äéÜóôçìá åß÷áôå êñßíåé üôé åðåâÜëëåôï ç óõíåñãáóßá ìáò, èá Þôï äõíáôüí, üðùò óõíÝâç êáé Üëëïôå, íá ìå åß÷áôå êáëÝóåé. Åí ôïýôïéò, êáé ôþñá, ïðüôå åèåþñçóá åðåßãïõóáí ôçí óõíåñãáóßáí ìáò, áíôß óõíáíôÞóåùò ìïõ áðáíôÞóáôå äéÜ ôçò åðéóôïëÞò. 2. ÁíÝãíùóá ìå áðïñßáí ôçí ãíþìçí Õìþí, üôé õößóôáôáé åéò ôçí ×þñáí êáôÜóôáóéò áíþìáëïò êáé áíçóõ÷çôéêÞ, êëïíéóìüò ôïõ áéóèÞìáôïò áóöáëåßáò êáé ôïõ êñÜôïõò äéêáßïõ. Ï Ôýðïò ôçò ÄåîéÜò êáôáóêåõÜæåé áõôÞí ôçí åéêüíá. Óõìâáßíåé üìùò åéò ôçí ðñáãìáôéêüôçôá ôï áíôßèåôïí. ÕðÜñ÷åé ðëÞñçò çñåìßá åéò ôçí ×þñáí êáé ëåéôïõñãåß ôï ÊñÜôïò Äéêáßïõ. ÐñïóåöÝñáìåí åéò ôïí Ëáüí ìáò êáé Åëåõèåñßáí êáé Íïìéìüôçôá êáé ÔÜîéí. ¼óáé åêôñïðáß åê ôçò íïìéìüôçôïò óçìåéùèïýí, êáé åßíáé åëÜ÷éóôáé, êïëÜæïíôáé áðü ôçí Äéêáéïóýíçí. Êáé Ý÷ù áðáãïñåýóåé áõóôçñþò ðÜóáí ï÷ëïêñáôéêÞí åêäÞëùóéí [...] 10. Óõìöþíùò ðñïò ôï Ðïëßôåõìá ôçò ÂáóéëåõïìÝíçò Äçìïêñáôßáò ï Âáóéëåýò âáóéëåýåé êáé ï Ëáüò êõâåñíÜ äéÜ ôçò íïìßìïõ êõâåñíÞóåùò. Åí ôïýôïéò, áðü ôçí ôåëåõôáßáí äéðëÞí Üñíçóéí Õìþí óõíÜãåôáé üôé äåí óõìöùíåßôå ìå áõôÞí ôçí Ýííïéáí ôïõ Ðïëéôåýìáôïò. [...] ÌåôÜ âáèåßáò ôéìÞò Ã. ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ». Óðýñïò ËéíáñäÜôïò, Áðü ôïí Åìöýëéï óôç ×ïýíôá, ô. Å´, ÁèÞíá, ÐáðáæÞóçò 1986, óó. 206-213. 2. Ç óçìáóßá ôçò åîÝãåñóçò ôïõ Ðïëõôå÷íåßïõ «Ïé åðéðôþóåéò üìùò áðü ôçí åîÝãåñóç ôïõ Ðïëõôå÷íåßïõ äåí ðåñéïñßæïíôáé óôçí ðëåõñÜ ôïõ

$&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 169

óôñáôéùôéêïý êáèåóôþôïò. Ôüóï óôï ëáúêü êßíçìá üóï êáé óôéò äõíÜìåéò ôçò áñéóôåñÜò áñ÷ßæïõí êáôáëõôéêÝò äéåñãáóßåò... ÐëÞèïò ðñïêáôáëÞøåùí êáé äïãìÜôùí ìðáßíïõí óå áìöéóâÞôçóç êáé ïé ðñïûðïèÝóåéò ãéá ïõóéáóôéêü äéÜëïãï áñ÷ßæïõí íá äéáìïñöþíïíôáé áêüìç êáé ìåôáîý äõíÜìåùí ìå óïâáñÝò éäåïëïãéêÝò äéáöïñÝò. Ïé äéåñãáóßåò ðïõ óõíôåëïýíôáé óôï ÷þñï ôçò áñéóôåñÜò áìÝóùò ìåôÜ ôçí êáôáóôïëÞ ôçò åîÝãåñóçò êáé ùò ôçí ðôþóç ôçò ÷ïýíôáò ëåéôïõñãïýí áíáôñåðôéêÜ ùò ðñïò ôá ðáãéùìÝíá ðïëéôéêÜ ó÷ÞìáôÜ ôçò. Ïé óõíèÞêåò ðáñáíïìßáò, ç äéÜëõóç ôïõ öïéôçôéêïý êéíÞìáôïò êáé êõñßùò ç ó÷åôéêÜ ãñÞãïñç êáôÜññåõóç ôïõ êáèåóôþôïò äåí åðéôñÝðïõí ôçí ïëïêëÞñùóç áõôþí ôùí äéåñãáóéþí. Ôá êüììáôá óôç ìåôáðïëßôåõóç åðáíáêÜìðôïõí óôçí ðïëéôéêÞ óêçíÞ, êõñßáñ÷á êáé áíåðçñÝáóôá áðü üëá üóá óõíÝâçóáí Ýîù êáé ðáñÜ ôç èÝëçóÞ ôïõò. Ç åîÝãåñóç Ýöåñå, ìå ôïí ðéï äñáìáôéêü ôñüðï, óôçí åðéêáéñüôçôá êáé ôï æÞôçìá ôçò áíáôñïðÞò ôçò äéêôáôïñßáò áðü ôéò ëáúêÝò êéíçôïðïéÞóåéò...Ôï öïéôçôéêü êßíçìá êáé åéäéêüôåñá ôï Ðïëõôå÷íåßï, óðÜæïíôáò ôéò ðáñáäïóéáêÝò ðñáêôéêÝò êáé îåðåñíþíôáò ôéò ðáñáäïóéáêÝò çãåóßåò , äéåõñýíåé ôïí êýêëï ôùí êáôáêôÞóåùí ôïõ ðñïïäåõôéêïý êéíÞìáôïò óå óöáßñåò ðïõ, ùò åêåßíç ôç óôéãìÞ, Þôáí áäéáíüçôåò ôüóï ãéá ôéò äõíÜìåéò ôçò áñéóôåñÜò üóï êáé ãéá ôéò áíôßðáëåò äõíÜìåéò. Ïé ðïëõóÞìáíôåò áõôÝò èåôéêÝò åðéðôþóåéò áðü ôçí åîÝãåñóç äå èá åðéôñÝøïõí ç êáôáóôïëÞ ôïõ Ðïëõôå÷íåßïõ íá âéùèåß ùò Þôôá áðü ôç ëáúêÞ óõíåßäçóç. Áíôßèåôá èá âéùèåß ùò çèéêÞ íßêç, ùò óôÜóç áîéïðñÝðåéáò êáé äçìïêñáôéêüôçôáò üëïõ ôïõ ðëçèõóìïý áðÝíáíôé óôçí áõèáéñåóßá, ôïí áõôáñ÷éóìü êáé ôç âáñâáñüôçôá ôïõ óôñáôéùôéêïý êáèåóôþôïò. Ôï Ðïëõôå÷íåßï óõãêéíåß êáé åíèïõóéÜæåé ôç ëáúêÞ óõíåßäçóç, ðïõ ôï èåùñåß ùò Ýíá áðïêëåéóôéêÜ äéêü ôçò ãåãïíüò». Ïëýìðéïò ÄáöÝñìïò, ÖïéôçôÝò êáé Äéêôáôïñßá, ÁèÞíá, Ãáâñéçëßäçò, 1999, óó. 179-180. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Óôï ÂÌ ôá ðáñáèÝìáôá áíáöÝñïíôáé óôçí ðñïïðôéêÞ êáé óôéò åíÝñãåéåò ãéá ôçí ðñïåôïéìáóßá ôçò Ýíôáîçò ôçò ÅëëÜäáò óôçí ÅÏÊ, êáèþò êáé óôçí åìðåéñßá åíüò áñéóôåñïý ¸ëëçíá ðïëéôéêïý, ôïõ Çëßá Çëéïý áðü ôç äéêôáôïñßá ôçò 21çò Áðñéëßïõ 1967. ÔÝëïò, ïé öùôïãñáößåò áðü ôéò åîåãÝñóåéò ôçò ÍïìéêÞò êáé ôïõ Ðïëõôå÷íåßïõ êáôÜ ôçò Äéêôáôïñßáò, óå óõíäõáóìü ìå ôï ðñüóèåôï ðáñÜèåìá áðü ôï âéâëßï ôïõ Ïë. ÄáöÝñìïõ óôï ÂÊ, åßíáé ðïëý ÷ñÞóéìåò ãéá íá êáôáíïçèåß ç êïñõöáßá áõôÞ óôéãìÞ ôïõ åëëçíéêïý öïéôçôéêïý êéíÞìáôïò êáé ôçò áíôéäéêôáôïñéêÞò áíôßóôáóçò ôïõ åëëçíéêïý ëáïý. Óôï ÂÊ õðÜñ÷ïõí åðßóçò áðïóðÜóìáôá áðü ôéò åðéóôïëÝò ðïõ áíôáëëÜ÷èçêáí ôï 1965 áíÜìåóá óôïí ôüôå âáóéëéÜ Êùíóôáíôßíï êáé ôïí ðñùèõðïõñãü ôçò ÷þñáò Ã. ÐáðáíäñÝïõ, êáôÜëçîç ôùí ïðïßùí õðÞñîå ç êñßóç ôïõ Éïõëßïõ ôïõ ßäéïõ Ýôïõò. 7. Ç ÅëëÜäá ôçò Ìåôáðïëßôåõóçò êáé ç Ýíôáîç óôçí ÅíùìÝíç Åõñþðç ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá êáôáíïÞóïõí ôïí åõñùðáúêü ðñïóáíáôïëéóìü ôçò ÅëëÜäáò êáé ôç íÝá äéåèíÞ èÝóç ôçò. 2) Íá ãíùñßóïõí êáé íá åêôéìÞóïõí ôç äéáäéêáóßá êáé ôç óçìáóßá ôçò Ýíôáîçò ôçò ÅëëÜäáò óôçí ÅÏÊ ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå äýï õðïåíüôçôåò (á. Ç Ìåôáðïëßôåõóç, â. Ç ÅëëÜäá óôçí Åõñþðç ). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç Ìåôáðïëßôåõóç. 24 Éïõë. 1974, þñá 4 ð.ì.. ÁíÜëçøç äéáêõâåñíÞóåùò ÅëëÜäïò áðü Êùí. ÊáñáìáíëÞ (êõâÝñíçóç ÅèíéêÞò Åíüôçôáò: õðïõñãüò Åîùôåñéêþí ï êåíôñþïò çãÝôçò Ãåþñãéïò Ìáýñïò).

$'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 170

Ìåôáðïëßôåõóç: Ç ðåñßïäïò ìåôáâÜóåùò áðü ôç äéêôáôïñßá óå ìéá óýã÷ñïíç äçìïêñáôßá. Åã÷åßñçìá ðïëý äýóêïëï: 1) Óôï åóùôåñéêü. Óôñáôüò åëåã÷üôáí áðü íïóôáëãïýò äéêôáôïñßáò. 2) Óôï åîùôåñéêü. Áíôéìåôþðéóç êñßóçò áðü ôïõñêéêÞ åéóâïëÞ óôçí Êýðñï êáé ôïõñêéêÝò äéåêäéêÞóåéò óôï Áéãáßï (æÞôçìá õöáëïêñçðßäáò). 3) ÌåôÜ äåýôåñç öÜóç ôïõñêéêÞò åéóâïëÞò óôçí Êýðñï (Áýã. 1974) áðï÷þñçóç ÅëëÜäáò áðü óôñáôéùôéêü óêÝëïò ÍÁÔÏ. Ôá÷ýôáôç áðïêáôÜóôáóç äçìïêñáôéêÞò ïìáëüôçôáò: ð Ðïëéôéêüò Ýëåã÷ïò Óôñáôïý êáé ÓùìÜôùí Áóöáëåßáò (êáèïñéóôéêÞ óõìâïëÞ õðïõñãþí ÅèíéêÞò Áìýíçò ÅõáããÝëïõ ÁâÝñùö êáé Äçìïóßáò ÔÜîåùò Óüëùíïò Ãêßêá). ð Åêäçìïêñáôéóìüò Äéïßêçóçò. ð Íïìéìïðïßçóç ÊÊÅ. ð Ðñïåôïéìáóßá åëåýèåñùí åêëïãþí [ºäñõóç íÝùí êïììÜôùí: ÐáíåëëÞíéï Óïóéáëéóôéêü Êßíçìá (ÐÁÓÏÊ) õðü ôïí ÁíäñÝá ÐáðáíäñÝïõ, ÍÝá Äçìïêñáôßá õðü ôïí Êùí. ÊáñáìáíëÞ, ¸íùóç ÊÝíôñïõ-ÍÝåò ÄõíÜìåéò õðü ôïí Ãåþñãéï Ìáýñï]. ð 17 Íïåì. 1974. ÂïõëåõôéêÝò åêëïãÝò. ÍéêÞôñéá ç ÍÝá Äçìïêñáôßá (ìå 54 %). ð 8 Äåê. 1974. ÄçìïøÞöéóìá ãéá ìïñöÞ ðïëéôåýìáôïò. ÕðÝñ áâáóßëåõôçò äçìïêñáôßáò 71 %. ÏñéóôéêÞ êáé ìç áìöéóâçôÞóéìç ëýóç Ðïëéôåéáêïý æçôÞìáôïò. Ðñïóùñéíüò Ðñüåäñïò Äçìïêñáôßáò ï Ìé÷áÞë Óôáóéíüðïõëïò. ð Éïýíéïò 1975. ÍÝï Óýíôáãìá (ðïëßôåõìá: ÐñïåäñåõïìÝíç ÊïéíïâïõëåõôéêÞ Äçìïêñáôßá). ð Ðñüåäñïò Äçìïêñáôßáò ï Êùíóôáíôßíïò ÔóÜôóïò. ð Åðéôõ÷Þò, ôá÷åßá êáé áíáßìáêôç áðïêáôÜóôáóç äçìïêñáôßáò åíôõðùóéÜæåé äéåèíÞ êïéíÞ ãíþìç. ÄéåèíÞò Ôýðïò áðïêáëåß ôç äéáäéêáóßá áõôÞ åëëçíéêü èáýìá. â. Ç ÅëëÜäá óôçí Åõñþðç. ÅêëïãÝò 20 Íïåì. 1977. Íßêç ÍÝáò Äçìïêñáôßáò. 5 ÌáÀïõ1980. Êùí. ÊáñáìáíëÞò ðñüåäñïò Äçìïêñáôßáò. Áñ÷çãüò ÍÝáò Äçìïêñáôßáò êáé ðñùèõðïõñãüò ï Ãåþñãéïò ÑÜëëçò (8 ÌáÀïõ). ÐïëõäéÜóôáôç åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ: áíÜðôõîç ó÷Ýóåùí ìå ¢ñáâåò êáé óïâéåôéêü óõíáóðéóìü (ÊáñáìáíëÞò åðéóêÝðôåôáé Ìüó÷á êáé Ðåêßíï, 1979). Ðñùôïâïõëßá ãéá èåóìïèÝôçóç ðïëõìåñïýò âáëêáíéêÞò óõíåñãáóßáò. Áíôéìåôþðéóç ôïõñêéêþí äéåêäéêÞóåùí óôï Áéãáßï (ðñüèõñá ðïëÝìïõ, êáëïêáßñé 1976). Äéáìüñöùóç ðéï éóüññïðçò ó÷Ýóçò ìå ÇÐÁ. 20 Ïêô. 1980. ÅðÜíïäïò óôï óôñáôéùôéêü óêÝëïò ôïõ ÍÁÔÏ. ¸íôáîç ÅëëÜäïò óôçí ÅÏÊ ùò ðëÞñïõò ìÝëïõò (Äéáðñáãìáôåýóåéò áðü 1976 ùò Äåê. 1978). Óôü÷ïé. Ðïëéôéêü ðåäßï: ïñãáíéêÞ Ýíôáîç óå ìßá ìåãÜëç äéåèíÞ óõóóùìÜôùóç, åîéóïññüðçóç äéåèíþí ó÷Ýóåùí ÷þñáò, áëëÜ êáé åäñáßùóç äçìïêñáôéêïý ðïëéôåýìáôïò ìÝóù óõììåôï÷Þò óå Êïéíüôçôá äçìïêñáôéêþí êñáôþí. Ïéêïíïìéêü ðåäßï: áðïôåëåóìáôéêüôåñïò åêóõã÷ñïíéóìüò åëëçíéêÞò ïéêïíïìßáò ìÝóá óôï åõñùðáúêü ðëáßóéï. ÕðïãñáöÞ ÓõíèÞêçò Ðñïó÷ùñÞóåùò ÅëëÜäáò óôçí ÅÏÊ (ÁèÞíá, 28 ÌáÀïõ 1979). 1 Éáí. 1981. ÅëëÜäá ðëÞñåò ìÝëïò ÅÏÊ. ÅêëïãÝò 18 Ïêô. 1981 êáé 2 Éïõí. 1985. Íßêç ÐÁÓÏÊ õðü çãåóßá ÁíäñÝá ÐáðáíäñÝïõ. 29 Ìáñ. 1985. ÅêëïãÞ ×ñÞóôïõ ÓáñôæåôÜêç ùò ÐñïÝäñïõ ÅëëçíéêÞò Äçìïêñáôßáò. ÅðéêÝíôñùóç ðñïóðáèåéþí óå æçôÞìáôá êïéíùíéêÜ: ìåôáññýèìéóç Ïéêïãåíåéáêïý Äéêáßïõ (åîßóùóç äýï öýëùí), äçìéïõñãßá Åèíéêïý ÓõóôÞìáôïò Õãåßáò, áíáãíþñéóç êáé ÅáìéêÞò ÅèíéêÞò Áíôßóôáóçò, áíáäéáíïìÞ åèíéêïý åéóïäÞìáôïò. Áðü 1985. Ðñüãñáììá óôáèåñïðïßçóçò ïéêïíïìßáò (õðïõñãüò ÅèíéêÞò Ïéêïíïìßáò Êùí. Óçìßôçò). ÅîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ: ÄéáôÞñçóç ÷þñáò óôïí äõôéêü êüóìï, õðïóôÞñéîç ìåßùóçò øõ÷ñïðï-

%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 171

ëåìéêïý áíôáãùíéóìïý, ðõñçíéêïý áöïðëéóìïý êáé áíáäéáíïìÞò ðüñùí ðñïò üöåëïò Ôñßôïõ Êüóìïõ. ÊõâåñíÞóåéò ÐÁÓÏÊ (1981-89) êáôÝäåéîáí óôáèåñüôçôá åëëçíéêÞò äçìïêñáôßáò êáé óôáäéáêÞ äéáìüñöùóç óõíáßíåóçò ãéá èÝóç ÅëëÜäáò óôïí êüóìï. 1989-1990. Ðåñßïäïò êõâåñíçôéêÞò áóôÜèåéáò. 8 Áðñ. 1990. Íßêç ÍÝáò Äçìïêñáôßáò êáé êõâÝñíçóç ìå ðñùèõðïõñãü Êùí. ÌçôóïôÜêç. 4 ÌáÀïõ 1990. Ï Êùí. ÊáñáìáíëÞò åðáíåêëÝãåôáé ðñüåäñïò ôçò Äçìïêñáôßáò. ÕðïãñáöÞ ÓõíèÞêçò ÌÜáóôñé÷ô êáé ðñïóðÜèåéá åíéó÷ýóåùò ïéêïíïìßáò. 10 Ïêô. 1993. Íßêç êáé åðÜíïäïò ÐÁÓÏÊ óôçí åîïõóßá ìå ÁíäñÝá ÐáðáíäñÝïõ. 8 Ìáñôßïõ 1995. ÅêëïãÞ Êùí. Óôåöáíüðïõëïõ ùò ÐñïÝäñïõ ôçò Äçìïêñáôßáò. 18 Éáí. 1996. Êùí. Óçìßôçò ðñùèõðïõñãüò ëüãù áóèåíåßáò Á. ÐáðáíäñÝïõ. Óåð. 1996. ÅèíéêÝò ÅêëïãÝò. Íßêç ÐÁÓÏÊ (õðü Ê. Óçìßôç). 9 Áðñ. 2000. ÍÝá íßêç ÐÁÓÏÊ. ÊõâÝñíçóç Ê. Óçìßôç Ýùò åêëïãÝò ôïõ 2004. Êõñéüôåñï åðßôåõãìá: Óõììåôï÷Þ ÷þñáò óôçí ÏéêïíïìéêÞ êáé ÍïìéóìáôéêÞ ¸íùóç (ÏÍÅ) êáé õéïèÝôçóç ôïõ Åõñþ (2001). 7 Ìáñ. 2004. Íßêç êáé êõâÝñíçóç ÍÝáò Äçìïêñáôßáò (ðñùèõðïõñãüò Ê.Á. ÊáñáìáíëÞò). Ðïñåßá ÅëëÜäáò óôç ìåôáðïëåìéêÞ åðï÷Þ äýóêïëç áëëÜ åðéôõ÷çìÝíç. ÎåðåñÜóôçêáí ðïëéôéêÜ ðÜèç êáé åðþäõíïé äé÷áóìïß ðáñåëèüíôïò. Áîéüëïãç ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç, åäñáéùìÝíç óýã÷ñïíç äçìïêñáôßá, äçìéïõñãéêÞ óõììåôï÷Þ, ùò ðëÞñåò ìÝëïò, óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç. Óçìáíôéêüò ñüëïò óôçí ðñïóðÜèåéá óôáèåñïðïßçóçò ôùí Âáëêáíßùí (ðñþôç ÷þñá ðåñéï÷Þò ìÝëïò ÅÅ êáé ÍÁÔÏ). Åðéôåýãìáôá ìå ìåãÜëåò ðñïóðÜèåéåò, áãþíåò êáé èõóßåò ôïõ åëëçíéêïý ëáïý. ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: Óôá ðáñáèÝìáôá ôïõ ÂÌ óõìðåñéëáìâÜíïíôáé êåßìåíá ðïõ áíáöÝñïíôáé óôï ðïëéôéêü êëßìá ðïõ åðéêñÜôçóå ìåôÜ ôçí ðôþóç ôçò äéêôáôïñßáò, üðùò áðïôõðþíïíôáé óôïí Ôýðï ôçò åðï÷Þò, ôï äéÜããåëìá ôïõ Ê. ÊáñáìáíëÞ ðñïò ôïí Åëëçíéêü Ëáü ìå ôçí åõêáéñßá ôçò ïñêùìïóßáò ôçò êõâÝñíçóçò ÅèíéêÞò Åíüôçôáò ôï 1974, áðüóðáóìá áðü ôçí áãüñåõóç ôïõ ÁíäñÝá ÐáðáíäñÝïõ óôç ÂïõëÞ ó÷åôéêÜ ìå ôçí áíáãíþñéóç ôçò ÅèíéêÞò Áíôßóôáóçò, êáèþò êáé áðüóðáóìá áðü ôï Óýíôáãìá ôïõ 1975/1986/2001. 8. Ôï Êõðñéáêü Ðñüâëçìá ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÓ ÓÔÏ×ÏÓ Íá ãíùñßóïõí ïé ìáèçôÝò ôçí éóôïñéêÞ ðïñåßá ôçò Êýðñïõ ùò âñåôáíéêÞò áðïéêßáò êáé ùò áíåîÜñôçôçò äçìïêñáôßáò. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ôÝóóåñéò õðïåíüôçôåò (á. Ç Áããëïêñáôßá, â. Ï êõðñéáêüò áãþíáò, ã. Áðü ôçí áíåîáñôçóßá óôçí ôïõñêéêÞ åéóâïëÞ, ä. Ôï Êõðñéáêü ìåôÜ ôçí ôïõñêéêÞ åéóâïëÞ). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: á. Ç Áããëïêñáôßá. 1960. Ðëåéïøçößá ðëçèõóìïý Êýðñïõ ¸ëëçíåò (80%). Ôïõñêïêýðñéïé (18%). ÓôñáôçãéêÞ óçìáóßá Êýðñïõ ãéá Áí. Ìåóüãåéï êáé ÌÝóç ÁíáôïëÞ . 1878 ìåôÜ ñùóïôïõñêéêü ðüëåìï: Ïèùìáíïß ðáñá÷ùñïýí Êýðñï óôç Âñåôáíßá. ÁíôÜëëáãìá âñåôáíéêÞ ðñïóôáóßá Ôïõñêßáò Ýíáíôé Ñùóßáò.

%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 172

ÁíåðôõãìÝíï åèíéêü êßíçìá ÅëëÞíùí Êõðñßùí. ÈåôéêÞ õðïäï÷Þ âñåôáíéêÞò êáôï÷Þò - èåùñåßôáé âÞìá ãéá ôåëéêÞ Ýíùóç íÞóïõ ìå ÅëëÜäá. ÄéÜøåõóç åëðßäùí ÅëëÞíùí Êõðñßùí. 1914. Âñåôáíßá ðñïóáñôÜ Êýðñï êáé 1915 ôçí ðñïóöÝñåé óôçí ÅëëÜäá ùò áíôÜëëáãìá ãéá Ýîïäü ôçò óôïí ðüëåìï. Ïõäåôåñüöéëç åëëçíéêÞ êõâÝñíçóç äåí äÝ÷åôáé ðñïóöïñÜ. 1925. Êýðñïò åðéóÞìùò áðïéêßá ôçò Âñåôáíßáò. Ïêôþâñéïò 1931. Áõèüñìçôç åîÝãåñóç ÅëëÞíùí Êõðñßùí êáôáóôÝëëåôáé áðü Âñåôáíïýò. Âñåôáíßá åðéâÜëëåé óêëçñü áõôáñ÷éêü êáèåóôþò, ðïõ äéáôçñåßôáé ùò Â´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï. ÄéÜñêåéá Â´ Ð.Ð. áíáæùðõñþíïíôáé åëðßäåò ãéá ¸íùóç. ÌåôÜ 1945. Âñåôáíßá áðïöáóßæåé íá êñáôÞóåé Êýðñï, ëüãù óôñáôçãéêÞò óçìáóßáò ôçò. ÁãáíÜêôçóç åõñýôåñïõ Åëëçíéóìïý ìåôÜ áðü êïéíü áãþíá ÅëëÞíùí êáé Âñåôáíþí. Êõðñéáêü åíùôéêü êßíçìá ðñïóáíáôïëßæåôáé óå äõíáìéêÞ äéåêäßêçóç ¸íùóçò. â. Ï êõðñéáêüò áãþíáò. 1950. Åêêëçóßá Êýðñïõ ïñãáíþíåé äçìïøÞöéóìá. 95,7% ÅëëÞíùí Êõðñßùí õðÝñ ¸íùóçò. 1950. ÅêëïãÞ Ìáêáñßïõ Ã´ ùò Áñ÷éåðéóêüðïõ Êýðñïõ. ÌáêÜñéïò Ã´ ðéÝæåé åëëçíéêÞ êõâÝñíçóç íá ðñïóöýãåé óôïí ÏÇÅ ãéá Üóêçóç äéêáéþìáôïò áõôïäéÜèåóçò áðü Êõðñßïõò. Âñåôáíßá áäéÜëëáêôç. Êáëïêáßñé 1954: õöõðïõñãüò Áðïéêéþí ×. ×üðêéíóïí äçëþíåé üôé ç Êýðñïò ïõäÝðïôå èá ãßíåé áíåîÜñôçôç. 1954. ÅëëçíéêÞ êõâÝñíçóç Á. ÐáðÜãïõ ðñïóöåýãåé óôïí ÏÇÅ ÷ùñßò èåôéêü áðïôÝëåóìá. 1 Áðñ. 1955. Áñ÷ßæåé Ýíïðëïò êõðñéáêüò áãþíáò áðü ÅÏÊÁ (ÅèíéêÞ ÏñãÜíùóéò Êõðñßùí Áãùíéóôþí). ð Áíþôáôïò ðïëéôéêüò çãÝôçò áãþíá ï ÌáêÜñéïò. ð Óôñáôéùôéêüò çãÝôçò ï êõðñéáêÞò êáôáãùãÞò áñ÷çãüò ÅÏÊÁ, óõíôáãìáôÜñ÷çò Ãåþñãéïò Ãñßâáò (øåõäþíõìï ÄéãåíÞò). ð ÊáèïëéêÞ óõììåôï÷Þ ÅëëÞíùí (êáé ìáèçôþí) óôïí áãþíá. ð Ðïëëïß íåêñïß: Ìé÷Üëçò ÊáñáïëÞò êáé ÁíäñÝáò Äçìçôñßïõ (ðñþôïé ðïõ áðáã÷ïíßæïíôáé, 1956). Ãñçãüñçò Áõîåíôßïõ (1957) - ÊõñéÜêïò ÌÜôóçò (1958). ð Ï ÌáêÜñéïò åîïñßæåôáé óôéò Óåû÷Ýëëåò (ÌÜñôéïò 1956). Ôïõñêßá äéåêäéêåß äé÷ïôüìçóç íÞóïõ. Öåâñ. 1959. ÄéáðñáãìÜôåõóç Óõìöùíéþí Æõñß÷çò êáé Ëïíäßíïõ (áðü êõâÝñíçóç Ê. ÊáñáìáíëÞ. Õðïõñãüò Åîùôåñéêþí: ÅõÜããåëïò ÁâÝñùö). ÁíåîÜñôçôï êõðñéáêü êñÜôïò áðïêëåßåôáé ¸íùóç êáé äé÷ïôüìçóç. Âñåôáíßá äéáôçñåß äýï óôñáôéùôéêÝò âÜóåéò. Áýã. 1960. ÁíáêÞñõîç êõðñéáêÞò áíåîáñôçóßáò. Ðñþôïò ðñüåäñïò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò åêëÝãåôáé ï ÌáêÜñéïò. ã. Áðü ôçí áíåîáñôçóßá óôçí ôïõñêéêÞ åéóâïëÞ. ÍïÝìâñéïò 1963. Äõóëåéôïõñãßåò óôï êõðñéáêü ðïëßôåõìá. ÌáêÜñéïò ðñïôåßíåé Äåêáôñßá Óçìåßá ãéá áíáèåþñçóç ÓõíôÜãìáôïò. Ôïõñêßá áðïññßðôåé ðñüôáóç êáé áêïëïõèïýí ôïõñêïêõðñéáêÞ åîÝãåñóç êáé óõãêñïýóåéò. 1964. ¢öéîç äõíÜìåùò ÏÇÅ ãéá äéáóöÜëéóç åéñÞíçò. ÊõâÝñíçóç Ã. ÐáðáíäñÝïõ áðïóôÝëëåé ìßá ìåñáñ÷ßá ãéá áðïôñïðÞ ôïõñêéêÞò åéóâïëÞò. Áñ÷éóôñÜôçãïò åëëçíéêþí äõíÜìåùí Êýðñïõ ïñßæåôáé ï Ã. Ãñßâáò, ðñþçí áñ÷çãüò ÅÏÊÁ. ¸ùò 1967. Ôï Êõðñéáêü ìÝíåé Üëõôï. Äéêôáôïñßá óõíôáãìáôáñ÷þí âëÝðåé ÌáêÜñéï ìå ìåãÜëç êá÷õðïøßá. ÔÝëç 1967. ÍÝá åëëçíïôïõñêéêÞ êñßóç. Áðüóõñóç åëëçíéêÞò ìåñáñ÷ßáò áðü Êýðñï.

%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 173

ÄéêôÜôïñåò åíèáññýíïõí Ã. Ãñßâá íá åðéóôñÝøåé óôçí Êýðñï êáé ïñãáíþóåé Ýíïðëç áíáôñïðÞ Ìáêáñßïõ ìÝóù ïñãÜíùóçò ÅÏÊÁ Â´ (1972-74). 1974. ÈÜíáôïò Ã. Ãñßâá. 15 Éïõë. 1974. Äéêôáôïñßá Áèçíþí (Ä. Éùáííßäçò) ïñãáíþíåé ðñáîéêüðçìá êáôÜ Ìáêáñßïõ, ï ïðïßïò äéáöåýãåé. Ðñüåäñïò ï Íéê. Óáìøþí. 20 Éïõë. 1974. Ôïõñêßá âñßóêåé ðñüó÷çìá êáé åéóâÜëëåé ðáñÜíïìá óôçí Êýðñï. 15 Áõã. 1974. ÔïõñêéêÜ óôñáôåýìáôá åîáðïëýïõí äåýôåñç åéóâïëÞ (åðé÷åßñçóç Áôôßëáò 2) êáé êáôáëáìâÜíïõí ôï 38% ôïõ íçóéïý. 200.000 ðåñßðïõ ¸ëëçíåò Êýðñéïé ðñüóöõãåò. Ðñþôç åðé÷åßñçóç åèíéêÞò åêêáèÜñéóçò óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ. ä. Ôï Êõðñéáêü ìåôÜ ôçí ôïõñêéêÞ åéóâïëÞ ÐñïêëÞóåéò ãéá åëåýèåñåò ðåñéï÷Ýò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò ôåñÜóôéåò: ð ÁðïêáôÜóôáóç ÷éëéÜäùí ðñïóöýãùí. ð Êßíäõíïò ãéá åðéâßùóç Êõðñéáêïý åëëçíéóìïý. ð ÊõðñéáêÞ Äçìïêñáôßá áíôéìåôùðßæåé êáôÜóôáóç ìå åðéôõ÷ßá. ð Áðü ôÝëç äåêáåôßáò 1970: Ñáãäáßá ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç (êõðñéáêü ïéêïíïìéêü èáýìá). 1977. ÈÜíáôïò Ìáêáñßïõ. Åðüìåíåò êõâåñíÞóåéò õðü ðñïÝäñïõò Óðýñï Êõðñéáíïý (1977-88), Ãéþñãï Âáóéëåßïõ (1988-93), Ãëáýêï Êëçñßäç (1993-2003) êáé ÔÜóóï Ðáðáäüðïõëï (2003-) êÜíïõí óçìáíôéêÜ âÞìáôá ãéá åìâÜèõíóç äçìïêñáôßáò. Ðñüâëçìá êáôï÷Þò ðáñáìÝíåé. ÐáñÜ êáôáäßêç êáôï÷Þò áðü ÏÇÅ êáé Üëëïõò äéåèíåßò ïñãáíéóìïýò, ôïõñêéêÞ ðëåõñÜ áíõðï÷þñçôç. Äéáäï÷éêïß ãýñïé äéáêïéíïôéêþí óõíïìéëéþí Üêáñðïé. Ôïõñêßá åðïéêßæåé âüñåéï ôìÞìá Êýðñïõ, êáôÜ ðáñÜâáóç êÜèå áñ÷Þò Äéåèíïýò Äéêáßïõ. 1983. Êáôï÷éêüò çãÝôçò Ñ. ÍôåíêôÜò (ìå áñùãÞ ¢ãêõñáò) áíáêçñýóóåé áíåîáñôçóßá êáôå÷üìåíçò Êýðñïõ. ØåõäïêñÜôïò äåí áíáãíùñßóôçêå áðü äéåèíÞ êïéíüôçôá ðëçí ôçò Ôïõñêßáò. ÌÜéïò 2004. ÐëÞñçò Ýíôáîç ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç. ÅõñùðáúêÞ ðïñåßá Êýðñïõ ìðïñåß íá êáôï÷õñþóåé áóöÜëåéá, åõçìåñßá êáé äéêáéþìáôá ðïëéôþí ôçò (ÅëëÞíùí êáé Ôïýñêùí). ÐñïóðÜèåéá åðßëõóçò Êõðñéáêïý ìÝóù ó÷åäßïõ Ê. ÁíÜí áðïôõã÷Üíåé (áðïññßðôåôáé áðü ¸ëëçíåò Êõðñßïõò ìå ðïóïóôü 76%). Êõðñéáêü åîáêïëïõèåß íá áðïôåëåß ïäõíçñÞ áíïéêôÞ ðëçãÞ ãéá ïëüêëçñï åëëçíéêü Ýèíïò. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá / ðçãÝò 1. ØÞöéóìá ôçò Ðáãêõðñßïõ Åèíïóõíåëåýóåùò (23 Éïõëßïõ 1954) õðÝñ ôçò åíþóåùò ôçò Êýðñïõ ìå ôçí ÅëëÜäá «Çìåßò ïé áéñåôïß áíôéðñüóùðïé ôùí ðüëåùí êáé ÷ùñßùí ôçò ÍÞóïõ Êýðñïõ, óõíçãìÝíïé, óÞìåñïí åéêïóôÞí ôñßôçí Éïõëßïõ ôïõ Ýôïõò ÷ßëéá åííåáêüóéá ðåíôÞêïíôá ôÝóóáñá, çìÝñáí ÐáñáóêåõÞí êáé þñáí äåêÜôçí ðñïìåóçìâñéíÞí åí ôù Êáèåäñéêþ Íáþ ôïõ Áãßïõ ÉùÜííïõ Èåïëüãïõ Ëåõêùóßáò, åéò Ðáãêýðñéïí ÅèíïóõíÝëåõóéí, õðü ôçí Ðñïåäñßáí ôïõ ÌáêáñéùôÜôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ êáé ÅèíÜñ÷ïõ ê. Ìáêáñßïõ, áöïý çêïýóáìå ôáò åéóçãÞóåéò ôáò ãåíïìÝíáò åðß ôïõ Êõðñéáêïý æçôÞìáôïò, ùò ôïýôï äéåìïñöþèç ìåôÜ ôçí åðßìïíïí Üñíçóéí ôçò Ì. Âñåôáíßáò íá éêáíïðïéÞóç ôï ðñïò áõôïäéÜèåóéí áßôçìá ôïõ Êõðñéáêïý Ëáïý,

%!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 174

Øçößæïìåí: 1. Äéáêçñýôôïìåí Üðáî Ýôé åíþðéïí Èåïý êáé áíèñþðùí ôçí áíáëëïßùôïí êáé óôáèåñÜí çìþí èÝëçóéí õðÝñ åíþóåùò ìåôÜ ôçò Ìçôñüò ÅëëÜäïò, ìåè çò óõíäåüìåèá äé áññÞêôùí äåóìþí áßìáôïò, ãëþóóçò, èñçóêåßáò, ðïëéôéóìïý, çèþí, åèßìùí êáé ðáñáäüóåùí. 2. ÊáôáããÝëëïìåí ôçí ÂñåôáíéêÞí êáôï÷Þí ôçò ÍÞóïõ ùò ðáíôåëþò áíåðéèýìçôïí êáé áíôéêåéìÝíçí ðñïò ôáò ðåñß åëåõèåñßáò êáé áõôïäéáèÝóåùò èåìåëéþäåéò áñ÷Üò ôïõ ×Üñôïõ ôïõ Áôëáíôéêïý, ôïõ Êáôáóôáôéêïý ×Üñôïõ ôïõ Ïñãáíéóìïý ÇíùìÝíùí Åèíþí êáé ôáò éäßáò ÂñåôáíéêÜò äéáêçñýîåéò ðåñß áõôïäéáèÝóåùò êáé åëåõèåñßáò ôùí ëáþí. 3. Äéáäçëïýìåí ôçí óôáèåñÜí çìþí áðüöáóéí üðùò óõíå÷ßóùìåí åíôüíùò ôïí áãþíá ìÝ÷ñé ôçò áðïêôÞóåùò ôçò åëåõèåñßáò, äéÜ ôçò ìåôÜ ôçò ìçôñüò ÅëëÜäïò åíþóåùò. 4. Äéáìáñôõñüìåèá äéÜ ôçí ðñüèåóéí ìåôáöïñÜò ôïõ Âñåôáíéêïý Óôñáôçãåßïõ ÌÝóçò ÁíáôïëÞò åéò Êýðñïí êáé äçëïýìåí üôé ôï Óôñáôçãåßïí ôïýôï èá åõñßóêåôáé åíôüò å÷èñéêïý ðåñéâÜëëïíôïò åö üóïí ç ÍÞóïò ìáò ðáñáìÝíåé õðü îÝíçí êõñéáñ÷ßáí. 5. Áðåõèýíïìåí Ýêêëçóéí ðñïò ôá åëåýèåñá êñÜôç êáé ôïõò öéëåëåõèÝñïõò ëáïýò ôïõ êüóìïõ, üðùò õðïóôçñßîùóé ôï ðåñß áõôïäéáèÝóåùò áßôçìá ôïõ Êõðñéáêïý ëáïý. 6. ÅêöñÜæïìåí ôçí ðßóôéí çìþí, üôé ôá ÇíùìÝíá ¸èíç, óåâüìåíá ôáò áñ÷Üò êáé äéáêçñýîåéò ôùí, èá äéêáéþóïõí ôçí ðåñß åíþóåùò ôçò Êýðñïõ áîßùóéí, ôçí ïðïßáí ç ÅëëÜò èá ðñïâÜëç êáôÜ ôçí ðñïóå÷Þ ÃåíéêÞí ÓõíÝëåõóéí. 7. ÁíáèÝôïìåí åéò ôçí Á. Ìáêáñéüôçôá üðùò õðïãñÜøç ôï ðáñüí øÞöéóìá, äéáâéâÜóç äå áíôßãñáöá ôïýôïõ ðñïò ôçí ÅëëçíéêÞí ÊõâÝñíçóéí, ôçí ÂïõëÞí ôùí ÅëëÞíùí, ôáò ÊõâåñíÞóåéò ôçò Ì. Âñåôáíßáò êáé ôùí ÇíùìÝíùí Ðïëéôåéþí êáé ôïí Ïñãáíéóìüí ÇíùìÝíùí Åèíþí. Åí Ëåõêùóßá ôç 23ç Éïõëßïõ 1954». ÊõñéÜêïò Ì. ÊáñáìÜíïò, Êýðñïò, ÁèÞíá, 1954, ó. 104. 2. Ç åîÝãåñóç ôùí ìáèçôþí ôïõ Ðáãêýðñéïõ Ãõìíáóßïõ « Ï åðéêüò áãþíáò ôïõ 55-59 áíÝäåéîå ìåôáîý Üëëùí ôïí óçìáíôéêü ñüëï ôùí ìáèçôþí óôçí ôéôÜíéá ðñïóðÜèåéá ôïõ êõðñéáêïý åëëçíéóìïý. Ç ìáñôõñßá ðïõ áêïëïõèåß áíáöÝñåôáé óôç óõãêëïíéóôéêÞ áíáìÝôñçóç ôùí ìáèçôþí ôïõ Ðáãêýðñéïõ Ãõìíáóßïõ êáé Üëëùí ó÷ïëåßùí ôçò Ëåõêùóßáò ìå ôïõò ¢ããëïõò êáé ôïõò Ôïýñêïõò åðéêïõñéêïýò óôç ÓåâÝñåéï ÂéâëéïèÞêç óôéò 27 Éáíïõáñßïõ 1956. Ïé ìáèçôÝò Ý÷ïíôáò ðñïìçèåõôåß ïéêïäïìéêü õëéêü áðü ôçí áõëÞ ôïõ ó÷ïëåßïõ óôÞíïõí ïäïöñÜãìáôá êáé ï÷õñþíïíôáé óôç óôÝãç ôçò ÂéâëéïèÞêçò. Ç óéäåñÝíéá ðüñôá õðå÷þñçóå. Ïé ¢ããëïé ñß÷íïõí äáêñõãüíåò âüìâåò ó üëï ôï ìÞêïò ôïõ äéáäñüìïõ. Áðü ôá áÝñéá äåí ìðïñïýóåò íá äåéò ôßðïôå. ÕðÞñ÷áí üìùò ìáèçôÝò ðïõ Üñðáæáí ôç âüìâá ðñéí êáëÜ-êáëÜ óêÜóåé Þ êáé ìüëéò Ýóêáæå êáé ôçí ðåôïýóáí ðßóù óôïõò ¢ããëïõò. Èõìïýìáé ìéáí ðáãßäá ðïõ ïé ìáèçôÝò Ýóôçóáí óôïõò ¢ããëïõò ó áõôü ôï äéÜäñïìï. ¼ôáí Ýíáò-äõï ìáèçôÝò êõíçãïýíôáí áðü Ýíá-äõï ¢ããëïõò, îáöíéêÜ ïé êõíçãçìÝíïé ìáèçôÝò Ýìðáéíáí óôéò áßèïõóåò ðïõ Ýêëåéíáí áìÝóùò. ÊÜðïéïé Üëëïé ìáèçôÝò êáñáäïêïýóáí ðßóù áðü ôéò åéóüäïõò ôùí áéèïõóþí äéäáóêáëßáò. Óôçí ôÜîç âñßóêïíôáí êáé ïêôþ êáé äÝêá ìáèçôÝò. Ôï îýëï ðïõ Ýðåöôå ÷ùñßò ïé Üëëïé íá ôï áíôéëçöèïýí äåí ðåñéãñÜöåôáé Óôçí åîÝëéîç ôçò ìÜ÷çò Ýíáò ¢ããëïò áîéùìáôéêüò üñìçóå óôï ôçëÝöùíï ìå óêïðü íá æçôÞóåé åíéó÷ýóåéò. Öáßíåôáé ðùò ôïí ñþôçóáí: Ðïý âñßóêåóôå; Ðïý íá óôåßëïõìå åíéó÷ýóåéò; ¢êïõóá ôïí ¢ããëï íá ëÝåé: This bloody school êáé åêåßíïé áìÝóùò êáôÜëáâáí». (Öñ. Ðåôñßäçò) Ï áðåëåõèåñùôéêüò ìáò Áãþíáò 55-59, Õðïõñãåßï Ðáéäåßáò êáé Ðïëéôéóìïý, Äéåýèõíóç ÌÝóçò Åêðáßäåõóçò, Ëåõêùóßá 2003, ó. 126. 3. Ç âñåôáíéêÞ áíôßëçøç ãéá ôï ìÝëëïí ôçò Êýðñïõ «¹ôáí ðÜíôïôå êáôáíïçôü üôé õðÜñ÷ïõí ïñéóìÝíåò ðåñéï÷Ýò óôçí Êïéíïðïëéôåßá ðïõ, ëüãù ôùí éäéáæïõóþí óõíèçêþí ôïõò, ïõäÝðïôå ìðïñïýí íá ðñïóäïêïýí üôé èá ãßíïõí åíôåëþò áíåîÜñôçôåò ÆÞôçìá êáôÜñãçóçò ôçò âñåôáíéêÞò êõñéáñ÷ßáò äåí åßíáé äõíáôüí íá ôåèåß».

%"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 175

(Áðü ïìéëßá ôïõ Henry Hopkinson, õöõðïõñãïý Áðïéêéþí ôçò Âñåôáíßáò, óôéò 28 Éïõëßïõ 1954. Ç ðåñéï÷Þ óôçí ïðïßá áíáöÝñåôáé åßíáé ç Êýðñïò). HQ 868: 8 ÅÐÉÓÇÌÁÍÓÅÉÓ ÃÉÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇ ÁÎÉÏÐÏÉÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÓÔÇÑÉÊÔÉÊÏÕ ÕËÉÊÏÕ: ÁðïóðÜóìáôá áðü ôï Ðáãêýðñéï Õðüìíçìá ôïõ 1895, áðü ïìéëßåò ôïõ Ìáêáñßïõ (1954 êáé 1974) êáé ôï ðïßçìá ôïõ Ã. Ñßôóïõ ãéá ôïí èÜíáôï óôç ìÜ÷ç ôïõ Ãñçãüñç Áõîåíôßïõ õðïóôçñßæïõí äéäáêôéêÜ óôï ÂÌ ôçí åíüôçôá áõôÞ. Óôï ÂÊ ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá áíáöÝñïíôáé äéåîïäéêüôåñá óôïí Áãþíá ôïõ 1955-1959 ìå ôç óõìðåñßëçøç ôïõ Øçößóìáôïò ôçò Ðáãêõðñßïõ Åèíïóõíåëåýóåùò ãéá ôçí Ýíùóç ìå ôçí ÅëëÜäá (1954), ôçò ðåñéãñáöÞò ôçò åîÝãåñóçò ôùí ìáèçôþí ôïõ Ðáãêõðñßïõ Ãõìíáóßïõ (1956) êáé ôçò ðáñÜèåóçò ôçò âñåôáíéêÞò Üðïøçò ãéá ôçí áíåîáñôçóßá ôçò Êýðñïõ, üðùò äéáôõðþèçêå áðü Âñåôáíü õøçëüâáèìï áîéùìáôïý÷ï ôï 1954.

%#

istoria sixronou kosmou.qxd

%$

9/4/2008

11:17

Page 176

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 177

ÊÅÖÁËÁÉÏ Æ´

ÐÍÅÕÌÁÔÉÊÁ ÊÁÉ ÊÁËËÉÔÅ×ÍÉÊÁ ÑÅÕÌÁÔÁ ÁÐÏ ÔÇÍ ÐÅÑÉÏÄÏ ÔÏÕ ÑÏÌÁÍÔÉÓÌÏÕ ÅÙÓ ÔÉÓ ÁÑ×ÅÓ ÔÏÕ 21ïõ ÁÉÙÍÁ 1. Ç êßíçóç ôùí éäåþí. ÅðéóôÞìç, óôï÷áóìüò êáé ôÝ÷íç ôïõ 19ïõ áéþíá 2. Ï ðïëéôéóìüò ôïõ 20ïý áéþíá ÐÁÑÁÔÇÑÇÓÅÉÓ ÃÉÁ ÔÏ ÄÉÄÁÊÔÉÊÏ ÕËÉÊÏ ÔÏÕ Æ´ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ Ôï äéäáêôéêü êåßìåíï óôï Âéâëßï ôïõ ÌáèçôÞ (ÂÌ) äßíåé ôá âáóéêÜ óôïé÷åßá ðïõ åßíáé áðáñáßôçôá ãéá ôçí êáôáíüçóÞ ôïõ. Åêôüò áðü ôï êõñßùò êåßìåíï, óôï äéäáêôéêü âéâëßï õðÜñ÷ïõí: Ðßíáêåò ìå ïíüìáôá êáé ÷ñïíïëïãßåò, ðïõ êáëýðôïõí ôïõò âáóéêüôåñïõò åêðñïóþðïõò ôùí åðéìÝñïõò ôïìÝùí ðïëéôéóìïý, óôïõò ïðïßïõò äéáêñßèçêáí. Ïé ðßíáêåò åßíáé äõíáôü íá áîéïðïéçèïýí ôüóï áðü ôïí äéäÜóêïíôá, üóï êáé áðü ôïõò ìáèçôÝò ùò âáóéêü õëéêü ðñü÷åéñçò Ýñåõíáò Þ ùò Ýíáõóìá ãéá åõñýôåñç áíáæÞôçóç êáé äéáèåìáôéêÞ åñãáóßá, áíÜëïãá ìå ôá åíäéáöÝñïíôÜ ôïõò. Óýíôïìá êåßìåíá/ðáñáèÝìáôá ðïõ ðñïóöÝñïíôáé ãéá ðïëëáðëÞ áîéïðïßçóç, üðùò ð.÷. ùò óõìðëçñùìáôéêü ðëçñïöïñéáêü Þ åñìçíåõôéêü õëéêü, áöüñìçóç ãéá ôçí åéóáãùãÞ Þ ôçí åðåîåñãáóßá ôçò äéäáêôéêÞò åíüôçôáò, Ýíáõóìá ãéá äéÜëïãï Þ åðåîåñãáóßá óôï óðßôé ê.Ü.. Åéêïíïãñáöéêü õëéêü êáôÜ êáíüíá åìðëïõôéóìÝíï áðü áíáëõôéêÝò ëåæÜíôåò ãéá ðåñáéôÝñù êáôáíüçóç, ðñïâëçìáôéóìü, áíáæÞôçóç êáé äéÜëïãï. Ôï õëéêü áõôü åßíáé áíáðüóðáóôï ìÝñïò ôïõ ìáèÞìáôïò êáé èá ðñÝðåé íá äßíåôáé éäéáßôåñç ðñïóï÷Þ óôçí áîéïðïßçóÞ ôïõ. ÃëùóóÜñéï óôï ïðïßï õðÜñ÷ïõí óýíôïìåò åñìçíåßåò ôùí áðáñáßôçôùí üñùí ðïõ áíáöÝñïíôáé óôï Âéâëßï ôïõ ÌáèçôÞ. Óôï Âéâëßï ôïõ ÊáèçãçôÞ (Â.Ê.)õðÜñ÷åé áíÜ åíüôçôá ôï åîÞò õðïóôçñéêôéêü õëéêü: ÃåíéêÝò êáé åéäéêÝò äéäáêôéêÝò ðáñáôçñÞóåéò, ó÷üëéá êáé ðëçñïöïñßåò, ôéò ïðïßåò ïé åêðáéäåõôéêïß ìðïñïýí íá áîéïðïéÞóïõí êáôÜ ðåñßðôùóç êáé áíÜëïãá ìå ôéò äõíáôüôçôåò ðïõ Ý÷ïõí, ôïí ÷ñüíï êáé ôá åíäéáöÝñïíôá ôçò ôÜîçò. ÄéáãñÜììáôá ôùí äéäáêôéêþí åíïôÞôùí ãéá ôç äéåõêüëõíóç ôçò äéäáêôéêÞò äéÜñèñùóçò ôùí åíïôÞôùí. ÅðéðëÝïí ðáñáèÝìáôá ðïõ ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí êáôÜ ðåñßðôùóç. ÅíäåéêôéêÝò åñùôÞóåéò êáé èÝìáôá ãéá áôïìéêÝò êáé ïìáäéêÝò åñãáóßåò. Ðñïôåéíüìåíç âéâëéïãñáößá ãéá ðåñáéôÝñù ìåëÝôç. Ðñïôåéíüìåíåò éóôïóåëßäåò ãéá çëåêôñïíéêÞ áíáæÞôçóç. ÄÉÄÁÊÔÉÊÅÓ ÏÄÇÃÉÅÓ ÐñïêåéìÝíïõ íá åìðëïõôßóïõìå áêüìç ðåñéóóüôåñï ôç äéäáóêáëßá ìáò ìå åðïðôéêÜ ìÝóá, ìðïñïýìå íá áîéïðïéÞóïõìå êÜèå äõíáôüôçôá ðïõ ìáò ðáñÝ÷åôáé áðü ôç ó÷ïëéêÞ âéâëéïèÞêç, åöüóïí õðÜñ÷åé, êáé ôïí åîïðëéóìü ôçò áßèïõóáò ôçò ðëçñïöïñéêÞò, áí äåí õðÜñ÷åé Üëëïò êáôáëëçëüôåñá åîïðëéóìÝíïò ÷þñïò. Ôá åðïðôéêÜ ìÝóá ðïõ áíáöÝñïíôáé ðáñáêÜôù áðïôåëïýí åíäåéêôéêÝò ðñïôÜóåéò áðü ôéò ïðïßåò èá åðéëÝîïõìå ü,ôé èåùñïýìå ðñïóöïñüôåñï êáé åðùöåëÝóôåñï ãéá ôç äéêÞ ìáò ôÜîç. Ìðïñïýìå íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå: Eéêüíåò Ýñãùí ôÝ÷íçò áðü âéâëßá ôçò ó÷ïëéêÞò Þ ïðïéáóäÞðïôå Üëëçò âéâëéïèÞêçò. ÁðëÝò öùôïôõðßåò, êáôÜ ðñïôßìçóç Ýã÷ñùìåò, Ýñãùí ôÝ÷íçò, ôéò ïðïßåò ôá ðáéäéÜ èá öñïíôßóïõí íá óõãêåíôñþóïõí êáé íá áíáñôÞóïõí óôçí ôÜîç. ÄéáöÜíåéåò Ýñãùí ôÝ÷íçò. ÓõíÞèùò, õðÜñ÷ïõí óåéñÝò äéáöáíåéþí ìå äéÜöïñá èÝìáôá óôá

%%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 178

ó÷ïëåßá ìáò, ôéò ïðïßåò ìðïñïýìå íá åìðëïõôßóïõìå åßôå ìå ôç âïÞèåéá ôùí óõíáäÝëöùí åßôå ôùí ìáèçôþí, åöüóïí Ý÷ïõí êÜðïéï åíäéáöÝñïí ãéá ôç öùôïãñáößá êáé äéáèÝôïõí áðëÝò öùôïãñáöéêÝò ãíþóåéò. Âéíôåïôáéíßåò, dvd êáé ëïãéóìéêü õëéêü. ÁíáæÞôçóç óôï äéáäßêôõï, óå óõíåñãáóßá ìå ôïõò ìáèçôÝò êáé ôïí/ôçí óõíÜäåëöï ôçò ðëçñïöïñéêÞò, äéêôõáêþí ôüðùí ìïõóåßùí óôçí ÅëëÜäá êáé óôï åîùôåñéêü. ÕðÜñ÷ïõí ðïëëïß êáé åíäéáöÝñïíôåò ôüðïé (sites) üðïõ ìðïñåß êáíåßò íá äåé áñéóôïõñãÞìáôá ôçò ôÝ÷íçò áêüìç êáé íá ðåñéçãçèåß åéêïíéêÜ ôïõò ÷þñïõò ôùí ìåãÜëùí ìïõóåßùí. ÅðáöÞ ìå ôá ßäéá ôá Ýñãá ôÝ÷íçò óå ìïõóåßá Þ ðéíáêïèÞêåò, áêüìç êáé ìéêñÜ åñãáóôÞñéá. Ç åðßóêåøç èá ðñÝðåé íá ãßíåôáé ìåôÜ áðü êáôÜëëçëç ðñïåôïéìáóßá ôïõ êáèçãçôÞ êáé ôùí ìáèçôþí. ¸íá óýíôïìï åíçìåñùôéêü êåßìåíï èá âïçèÞóåé ôïõò ìáèçôÝò íá óõììåôÝ÷ïõí åíåñãÜ êáé èá ðñïåôïéìÜóåé ôï Ýäáöïò ãéá Üìåóç êáé âéùìáôéêÞ åðéêïéíùíßá ìå ôá Ýñãá ôÝ÷íçò. ÅÜí ôï ìïõóåßï Þ ç ðéíáêïèÞêç äéáèÝôåé åêðáéäåõôéêü õëéêü, èá öñïíôßóïõìå íá ôï ðñïìçèåõôïýìå íùñßôåñá ãéá ôçí êáôÜëëçëç ðñïåôïéìáóßá êáé áîéïðïßçóç. Êáëü èá åßíáé íá åðáíåñ÷üìáóôå óå üóá åßäáìå óôïõò ÷þñïõò áõôïýò ãéá ôçí áíáôñïöïäüôçóç ôçò ìáèçóéáêÞò äéáäéêáóßáò, ôçí åíåñãïðïßçóç ôùí åíäéáöåñüíôùí ôùí ìáèçôþí êáé ôçí åíèÜññõíóç ó÷åôéêþí óõæçôÞóåùí êáé åñãáóéþí. Åðéóçìáßíåôáé üôé ðïëý êáëü èá åßíáé íá æçôÞóïõìå âïÞèåéá áðü ôïõò óõíáäÝëöïõò ìáò Üëëùí åéäéêïôÞôùí äßíïíôáò óôï ìÜèçìÜ ìáò äéáèåìáôéêÞ äéÜóôáóç êáé íá êáëëéåñãÞóïõìå êëßìá ðñïâëçìáôéóìïý êáé Ýñåõíáò, ðïõ èá ïäçãÞóåé åíäå÷ïìÝíùò êáé óå ïìáäéêÝò åñãáóßåò ìå ôç ìÝèïäï ôùí óõíèåôéêþí åñãáóéþí ( project ). Åêåßíï ðïõ èá ðñÝðåé ðÜíù áðü üëá íá ðñïóÝîïõìå åßíáé íá åßìáóôå ðïëý êáëÜ ðñïåôïéìáóìÝíïé óôï áíôéêåßìåíï ðïõ ðñüêåéôáé íá äéäÜîïõìå. Éäéáßôåñá óôá èÝìáôá ôÝ÷íçò, èá ðñïóÝîïõìå íá ìçí åîáíôëÞóïõìå ôïí ëßãï ÷ñüíï ðïõ Ý÷ïõìå ðñÜãìáôé óôç äéÜèåóÞ ìáò ìå ðåñéãñáöÝò ôùí ðñïóùðéêþí ìáò åìðåéñéþí áðü åðéóêÝøåéò óå ìïõóåßá, ðéíáêïèÞêåò ê.Ü.. Ïýôå íá êáôáöåýãïõìå óå åýêïëåò êáé åðéöáíåéáêÝò åêäçëþóåéò èáõìáóìïý Þ áðáîßùóçò ãéá ôá Ýñãá. Áíôßèåôá, èá ðñïóðáèÞóïõìå óôáäéáêÜ íá åîïéêåéþíïõìå ôïõò ìáèçôÝò ìáò ìå ôç âéùìáôéêÞ, åðéêïéíùíéáêÞ ðñïóÝããéóç êõñßùò ôùí èåìÜôùí ôÝ÷íçò, íá ôïõò êáèïäçãïýìå êáé íá ôïõò åíèáññýíïõìå íá ðáñáôçñïýí, íá ðåñéãñÜöïõí áõôü ðïõ âëÝðïõí, íá êñßíïõí êáé íá áíôáëëÜóóïõí áðüøåéò ìåôáîý ôïõò. Ãéá ôç óçìáóßá ôçò åéêüíáò óôç äéäáêôéêÞ ðñÜîç ãåíéêüôåñá êáé åéäéêüôåñá óôç äéäáóêáëßá ôçò éóôïñßáò ìðïñïýìå íá âñïýìå åíäéáöÝñïíôá óôïé÷åßá óôçí áêüëïõèç åíäåéêôéêÞ âéâëéïãñáößá: Âñýæáò Ê., ÌÝóá Åðéêïéíùíßáò êáé Åêðáßäåõóç. Óýã÷ñïíç Åêðáßäåõóç, ô÷. 51,1990, óó. 7789 ÃñõíôÜêçò Ã., Ôñüðïé áéóèçôïðïßçóçò ôïõ ìáèÞìáôïò ôçò Éóôïñßáò. ÓåìéíÜñéï ô÷.21, 1999, óó.229-243 Chapman, Laura H., ÄéäáêôéêÞ ôçò ôÝ÷íçò Ðñïóåããßóåéò óôçí Êáëëéôå÷íéêÞ ÁãùãÞ, ÍåöÝëç, ÁèÞíá 1993 ÉùÜííïõ È., ÄéäÜóêïíôáò Éóôïñßá:Áðü ôéò Èåùñßåò ÌÜèçóçò óôç óôï÷ïèåôéêÞ ÓôñáôçãéêÞ, Áôñáðüò, ÁèÞíá Êáôóáñïý, Å., ÔóÜöïò, Â., Áðü ôçí ´Åñåõíá óôç Äéäáóêáëßá, ÓáââÜëáò, ÁèÞíá 2003 ÊïæÜêïõ-ÔóéÜñá, Ï., ÅéóáãùãÞ óôçí ÅéêáóôéêÞ Ãëþóóá, Gutenberg, ÁèÞíá 2000 ÊïóóõâÜêç,Ö., ÊñéôéêÞ ÅðéêïéíùíéáêÞ Äéäáóêáëßá.ÊñéôéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò ÄéäáêôéêÞò ÐñÜîçò, Gutenberg, ÁèÞíá 2002 Kïõëïýñç, Ó., Ïðôéêüò Áëöáâçôéóìüò êáé ÌÜèçóç. Óôï Óýã÷ñïíç Åêðáßäåõóç, ô÷.51, 1990, óó.90-5 Ôæüêáò, Ó., ÄéäáêôéêÝò ÓôñáôçãéêÝò óôï ÌÜèçìá ôçò Éóôïñßáò, ÓáââÜëáò, ÁèÞíá 2002

%&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 179

1. Ç êßíçóç ôùí éäåþí. ÅðéóôÞìç, óôï÷áóìüò êáé ôÝ÷íç ôïõ 19ïõ áéþíá ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ Äéáñèñþíåôáé óå ôÝóóåñéò õðïåíüôçôåò: á. ÅéóáãùãéêÜ.. â. ÅðéóôÞìç êáé ôå÷íïëïãéêÜ åðéôåýãìáôá. ã. Óôï÷áóìüò. Ôï êßíçìá ôùí åèíïôÞôùí, öéëåëåõèåñéóìüò, èåôéêéóìüò, óïóéáëéóìüò. ä. Ç ôÝ÷íç ôïõ 19ïõ áé.. Ôá ìåãÜëá êáëëéôå÷íéêÜ ñåýìáôá. Êáôåõèýíóåéò êáé ÷áñáêôçñéóôéêÜ: íåïêëáóéêéóìüò, ñïìáíôéóìüò, ñåáëéóìüò, ïé áðáñ÷Ýò ôïõ ìïíôåñíéóìïý. ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá óõíäÝóïõí ïé ìáèçôÝò ôéò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñÜôçóáí óôï éóôïñéêü ãßãíåóèáé êáôÜ ôç äåýôåñç öÜóç ôçò Âéïìç÷áíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò, ìå ôçí êßíçóç ôùí éäåþí ôïí 19ï áé. 2) Íá ãíùñßóïõí êáé íá áðïôéìÞóïõí ôá óçìáíôéêüôåñá åðéóôçìïíéêÜ êáé ôå÷íïëïãéêÜ åðéôåýãìáôá ôçò åðï÷Þò êáé íá êáôáíïÞóïõí ãéáôß ï 19ïò áé. Ý÷åé ïíïìáóôåß "Áéþíáò ôçò åðéóôÞìçò". 3) Íá Ýëèïõí óå åðáöÞ ìå ôïí öéëïóïöéêü óôï÷áóìü ôïõ 19ïõ áé.. 4) Íá ãíùñßóïõí ôá êáëëéôå÷íéêÜ ñåýìáôá êáé ôá ëïãïôå÷íéêÜ êéíÞìáôá ôïõ 19ïõ áé. êáé íá ôá åíôÜîïõí óôï éóôïñéêü ôïõò ðëáßóéï. Íá êáôáíïÞóïõí ôá âáóéêÜ ãíùñßóìáôá ôùí ìåãÜëùí áõôþí ñåõìÜôùí: íåïêëáóéêéóìïý, ñïìáíôéóìïý, ñåáëéóìïý, ìïíôåñíéóìïý, þóôå íá åßíáé óå èÝóç íá ôá óõíäÝóïõí ôüóï ìå ôçí éóôïñéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá, ôçí åðéóôçìïíéêÞ áíÜðôõîç êáé ôç öéëïóïöéêÞ óêÝøç ôçò åðï÷Þò, üóï êáé ìå ôçí ðïñåßá ôçò ôÝ÷íçò ãåíéêüôåñá. 5) Íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí üôé ï ðïëéôéóìüò óå üëåò ôéò åêäçëþóåéò ôïõ (åðéóôçìïíéêÜ êáé ôå÷íïëïãéêÜ åðéôåýãìáôá, öéëïóïöéêÞ óêÝøç, ôÝ÷íåò, óõëëïãéêÝò ôÜóåéò, áíôéëÞøåéò êáé óõìðåñéöïñÝò) åßíáé áðïôÝëåóìá ìáêñÜò óåéñÜò äéåñãáóéþí óå Üìåóç óõíÜñôçóç, áëëÜ êáé óå ó÷Ýóç áëëçëåðßäñáóçò ìå ôï éóôïñéêü êáé êïéíùíéêü ãßãíåóèáé. ÊÜèå öÜóç óôçí ðïñåßá ôïõ ðïëéôéóìïý Ý÷åé ôéò áöåôçñßåò ôçò óå ðñïçãïýìåíåò, åããýôåñåò Þ áðþôåñåò, öÜóåéò åîÝëéîÞò ôïõ. 6) Íá êáôáíïÞóïõí üôé ï 19ïò áé., êáôÜ ôïí ïðïßï ç Âéïìç÷áíéêÞ ÅðáíÜóôáóç Ý÷åé ðëÝïí ðåñÜóåé óôç äåýôåñç öÜóç ôçò, åßíáé ï áéþíáò êõñéáñ÷ßáò ôïõ åõñùðáúêïý/äõôéêïý ðïëéôéóìïý. Ìå äåäïìÝíï üôé ôï íåïåëëçíéêü êñÜôïò êáôÜ ôçí ðåñßïäï áõôÞ óõãêñïôåßôáé êáé ìðáßíåé óôç ðïñåßá áíÜðôõîÞò ôïõ ìå óáöÞ ðñïóáíáôïëéóìü óôçí Åõñþðç, ç ìåëÝôç ôïõ ðïëéôéóìïý ôïõ 19ïõ áé. äåí ìáò âïçèÜ ìüíï íá êáôáíïÞóïõìå ôç öýóç, ôç äõíáìéêÞ êáé ôçí ðïñåßá ôïõ åõñùðáúêïý, áëëÜ êáé ôïõ óýã÷ñïíïõ íåïåëëçíéêïý ðïëéôéóìïý. Åéäéêüôåñåò ðáñáôçñÞóåéò ãéá ôéò åðéìÝñïõò õðïåíüôçôåò á. ÅéóáãùãéêÜ â. ÅðéóôÞìç êáé ôå÷íïëïãéêÜ åðéôåýãìáôá Èá óõíäÝóïõìå üóá äéäÜ÷èçêáí ïé ìáèçôÝò ó÷åôéêÜ ìå ôç Âéïìç÷áíéêÞ ÅðáíÜóôáóç ÅðáíÜóôáóç (Êåö. Á´, 6) ìå ôçí åðéóôçìïíéêÞ êáé ôå÷íïëïãéêÞ áíÜðôõîç ôïõ 19ïõ áé.. Ôï äéäáêôéêü êåßìåíï áíáöÝñåôáé åíôåëþò åðéãñáììáôéêÜ óôçí åðéóôÞìç êáé óôá ôå÷íïëïãéêÜ åðéôåýãìáôá ôïõ 19ïõ áé., ôá ïðïßá óõíéóôïýóáí ôï åðéóôçìïíéêü êáé ôå÷íïëïãéêü èáýìá ôçò åðï÷Þò, ðïõ áðÝêôçóå êõñéïëåêôéêÜ ìõèéêÝò äéáóôÜóåéò. Óôï èÝìá áõôü èá ñßîïõìå ôï âÜñïò ôçò äéäáóêáëßáò ìáò áîéïðïéþíôáò ôï ó÷åôéêü ðáñÜèåìá ôïõ ÂÌ êáé åíèáññýíïíôáò ôïõò ìáèçôÝò íá áíáæçôÞóïõí óôïé÷åßá óôïõò ðßíáêåò ôïõ âéâëßïõ êáé óôéò ëåæÜíôåò ôùí åéêüíùí. Ãéá ôçí åíßó÷õóç ôçò åìðéóôïóýíçò óôçí åðéóôÞìç, óçìáíôéêÞ Þôáí ç óõìâïëÞ ôïõ ´Áããëïõ öõóéïäßöç Äáñâßíïõ (Charles Robert Darwin, 1809-1882) ï ïðïßïò óôï Ýñãï ôïõ "Ðåñß ôçò

%'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 180

ðñïÝëåõóçò ôùí åéäþí ìÝóù ôçò öõóéêÞò åðéëïãÞò" (1859) õðïóôÞñéæå üôé üëïé ïé óýíèåôïé ïñãáíéóìïß ðñïÞëèáí áðü áðëÝò ìïñöÝò æùÞò ðïõ åîåëß÷èçêáí ìÝóù ôçò åðåíÝñãåéáò ôùí öõóéêþí íüìùí. Ìå ôï ðÝñáóìá ôïõ ÷ñüíïõ, åðéâßùóáí ìüíïí ïé åõðñïóÜñìïóôïé êáé ïé ðëÝïí áíèåêôéêïß. Êáëü èá åßíáé íá Ý÷ïõìå õðüøç ìáò üôé ç èåùñßá ôïõ Äáñâßíïõ êáèþò êáé Üëëåò ðïëéôéêÝò êáé êïéíùíéêÝò éäåïëïãßåò ôçò åðï÷Þò, ðïõ âáóßæïíôáí áðïêëåéóôéêÜ óôá ðïñßóìáôá ôùí åðéóôçìþí, ôçí õëéóôéêÞ èåþñçóç ôùí ðñáãìÜôùí êáé áìöéóâçôïýóáí ôïí ñüëï ôçò èñçóêåßáò, áðïôÝëåóáí ðñüêëçóç ãéá ôçí Åêêëçóßá, êõñßùò ôçí ÊáèïëéêÞ, ç ïðïßá ðñïóðÜèçóå íá êáôáðïëåìÞóåé ôéò íÝåò áíôéëÞøåéò óõóôçìáôéêüôåñá êáé åíôïíüôåñá. ¢ëëïôå ç ðñïóðÜèåéá áõôÞ åß÷å ôç ìïñöÞ áõóôçñüôåñçò ðïëéôéêÞò ìå ôçí Ýêäïóç ôïõ Êáôáëüãïõ ÓöáëìÜôùí (Syllabus) Þ ôçí ðñïâïëÞ ôïõ áëÜèçôïõ ôïõ ÐÜðá (Ðßïò È´) êáé Üëëïôå ãéíüôáí ðåñéóóüôåñï óõìâéâáóôéêÞ êáé öéëïëáúêÞ óôï ðëåõñü ôçò åñãáôéêÞò ôÜîçò (ÐÜðáò ËÝùí ×ÉÉÉ). Ïé öùôïãñáößåò ôïõ Ëïõß ÐáóôÝñ, ôçò Ìáñß Êéïõñß êáé ôïõ Æßãêìïõíô Öñüéíô ìðïñåß íá áðïôåëÝóïõí áöüñìçóç ãéá ðñïâëçìáôéóìü ó÷åôéêÜ ìå ôá áðïôåëÝóìáôá ìåãÜëùí åðéóôçìïíéêþí åðéôåõãìÜôùí áðü ôïí 19ï áéþíá ìÝ÷ñé êáé óÞìåñá. Ôï äéáöçìéóôéêü Ýíôõðï ìå ôá Ýñãá ôïõ Âåñí (Jules Verne, 1828-1905) , ôïõò Þñùåò êáé ôá ôáîßäéá ôïõò êáèþò êáé ç öùôïãñáößá ôïõ ×Ýíñõ Öïñíô ìå Ýíá áðü ôá ðñþôá áõôïêßíçôá ðïõ êáôáóêåýáóå (1896) ðñïóöÝñïíôáé ãéá åõñýôåñï ó÷ïëéáóìü óå ó÷Ýóç ìå ôéò åíôõðùóéáêÝò åîåëßîåéò óôá ìÝóá ìåôáöïñÜò, óõãêïéíùíéþí êáé åðéêïéíùíéþí, áëëÜ êáé óôç "ìüäá" ôùí ôáîéäéþí áðü ôüôå ìÝ÷ñé óÞìåñá. Ìå áöïñìÞ ôç äáãêåñïôõðßá ´Áðïøç ôçò ëåùöüñïõ Ôåìðë èá åßíáé ÷ñÞóéìï êáé åíäéáöÝñïí íá áíáöåñèïýìå óôç öùôïãñáößá êáèþò ç åðßäñáóÞ ôçò íÝáò áõôÞò åöåýñåóçò óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ, ôçí åðéóôÞìç êáé ôçí ôÝ÷íç Þôáí êáôáëõôéêÞ. Ç ðñþôç áðïôýðùóç ìéáò åéêüíáò åðÜíù óå ÷çìéêÜ åðåîåñãáóìÝíç, åõáßóèçôç åðéöÜíåéá Ýãéíå áðü ôïí ÃÜëëï åöåõñÝôç Íéåðò ( Joseph Nicephore Niepce, 1765-1833) ôï 1827, åíþ ç ðñþôç äáãêåñïôõðßá (ÂÌ) ðñáãìáôïðïéÞèçêå áðü ôïí ÍôáãêÝñ ôï 1838. ã. Óôï÷áóìüò. Áíáêáëþíôáò óôç ìíÞìç ôùí ìáèçôþí óôïé÷åßá áðü ôï Êåö. Á´, 2, èá ðñïóðáèÞóïõìå ìå óõíôïìßá íá ôïõò ïäçãÞóïõìå óôçí êáôáíüçóç ôùí ôåóóÜñùí âáóéêþí êáôåõèýíóåùí ôïõ ðïëéôéêïý êáé êïéíùíéêïý ðñïâëçìáôéóìïý ôïõ 19ïõ áéþíá, ðñïêåéìÝíïõ íá áíôéëçöèïýí ôï ãåíéêüôåñï éäåïëïãéêü êëßìá ôïõ áéþíá. ÁíáöïñéêÜ ìå ôï êßíçìá ôùí åèíïôÞôùí èá ðñÝðåé íá äéåõêñéíßóïõìå óôïõò ìáèçôÝò ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ üñïõ êáôÜ ôçí åðï÷Þ ðïõ åîåôÜæïõìå. Ôï êßíçìá ôùí åèíïôÞôùí óôçí Åõñþðç, ùò áíôßäñáóç óôá áõôáñ÷éêÜ êáèåóôþôá ôçò åðï÷Þò, âñÞêå Ýäáöïò óå ÷þñåò êáé ëáïýò, üðùò ïé ´Åëëçíåò, ïé Éôáëïß, ïé Ãåñìáíïß, ïé ëáïß ôùí Âáëêáíßùí ê.Ü., ðïõ áíáæçôïýóáí ôçí åèíéêÞ ôïõò áíåîáñôçóßá, ôçí êñáôéêÞ ôïõò õðüóôáóç êáé äïìÞ. ÁðÝêôçóå äéáöïñåôéêü ðåñéå÷üìåíï áíÜëïãá ìå ôéò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñáôïýóáí óôïõò ëáïýò, ôéò ðáñáäüóåéò êáé ôéò áíÜãêåò ôïõò. ÓõíäÝèçêå ìå ôï êßíçìá ôïõ ñïìáíôéóìïý êáé åíÝðíåõóå êéíÞìáôá üðùò ï öéëåëëçíéóìüò, åðçñåÜæïíôáò êáèïñéóôéêÜ üëåò ôéò ìïñöÝò ôçò êáëëéôå÷íéêÞò äçìéïõñãßáò. Êáëü èá åßíáé, áí õðÜñ÷åé äõíáôüôçôá, íá åíôïðéóèåß ôï êïéíü óçìåßï, áëëÜ êáé ïé ôåñÜóôéåò äéáöïñÝò ðïõ õðÜñ÷ïõí ìåôáîý ôïõ éäåáëéóìïý ôïõ ×Ýãêåë êáé ôïõ äéáëåêôéêïý õëéóìïý ôïõ Ìáñî. Ó÷åôéêÜ ìå ôïí Íßôóå, êáëü åßíáé íá Ý÷ïõìå õðüøç ìáò ôçí åðéññïÞ ðïõ Üóêçóå ç äáñâéíéêÞ èåùñßá ôçò öõóéêÞò åðéëïãÞò êáé ôçò åðéêñÜôçóçò ôïõ éó÷õñüôåñïõ óôç óêÝøç ôïõ Ãåñìáíïý óôï÷áóôÞ. Êé áõôü óå óõíäõáóìü ìå ôá áäéÝîïäá ðïõ åß÷å áñ÷ßóåé íá äéáìïñöþíåé óôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áéþíá ç åêâéïìç÷Üíéóç êáé ç áñ÷üìåíç ìáæïðïßçóç. Ãéá ôïí Íßôóå âë. ðáñáèÝìáôá 2 êáé 3, Â.Ê.. ä. Ç ôÝ÷íç ôïõ 19ïõ áé.. Ôá ìåãÜëá êáëëéôå÷íéêÜ ñåýìáôá. Êáôåõèýíóåéò êáé ÷áñáêôçñéóôéêÜ: íåïêëáóéêéóìüò, ñïìáíôéóìüò, ñåáëéóìüò, ïé áðáñ÷Ýò ôïõ ìïíôåñíéóìïý. Ç äéäáóêáëßá áõôÞò ôçò åíüôçôáò èá âïçèÞóåé íá êáôáíïÞóïõí ïé ìáèçôÝò ðüóï åðçñÝáóå

&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 181

ç åðéóôçìïíéêÞ êáé ôå÷íïëïãéêÞ áíÜðôõîç, áëëÜ êáé ï öéëïóïöéêüò óôï÷áóìüò ôá êáëëéôå÷íéêÜ ñåýìáôá ôïõ 19ïõ áé.. Ïé ìáèçôÝò èá ïäçãçèïýí íá êáôáíïÞóïõí ôá âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ìåãÜëùí êáëëéôå÷íéêþí ñåõìÜôùí, íá áíôéëçöèïýí ôï ðåñéå÷üìåíïõ ôïõ ìïíôåñíéóìïý êáé íá åîïéêåéùèïýí ìå ôç ó÷åôéêÞ ïñïëïãßá. Èá ðñÝðåé íá ôïíéóèåß üôé óå áíôßèåóç ìå ðñïçãïýìåíïõò áéþíåò, ç êáëëéôå÷íéêÞ äçìéïõñãßá ôïõ19ïõ áé. ÷áñáêôçñßæåôáé áðü áíôéöáôéêüôçôá, ðïëõðëïêüôçôá êáé áðïõóßá åíéáßïõ óôéë. Ãéá íá ãßíåé áéóèçôÞ ç äéáöïñÜ êëáóéêéóìïý êáé ñïìáíôéóìïý, èá áîéïðïéÞóïõìå ôç óõìâïëéêÞ åéêüíá ôçò ðÜëçò ìåôáîý ôùí äýï ñåõìÜôùí êáèþò êáé ôá êåßìåíá ôïõ ÌðïíôëÝñ êáé ôïõ ×ñýóáíèïõ ×ñÞóôïõ ó÷åôéêÜ ìå ôïí ñïìáíôéóìü (ÂÌ). Ðñïò ôçí êáôåýèõíóç áõôÞ, èá âïçèÞóïõí åðßóçò ôá Ýñãá ôïõ Íôáâßíô (íåïêëáóéêéóìüò), ôïõ Ãêüãéá ðïõ ðñïåôïßìáóå ôï Ýäáöïò ãéá íÝåò áíáæçôÞóåéò, ôïõ ÔÝñíåñ êáé ôïõ ÍôåëáêñïõÜ (êåö. Á´, 2). Ãéá ôïí ÍôåëáêñïõÜ, åêôüò áðü ôï Ýñãï ôïõ Ç óöáãÞ ôçò ×ßïõ (óçìåéþíåôáé üôé áíôßãñáöï ôïõ Ýñãïõ áðü ôïí Ëõêïýñãï Êïãåâßíá õðÜñ÷åé óôï Åèíéêü Éóôïñéêü Ìïõóåßï ), ìðïñïýìå íá äïýìå óôçí ÅèíéêÞ ÐéíáêïèÞêç, ôï Ýñãï ôïõ ¸öéððïò ´Åëëçíáò áãùíéóôÞò (1856). Ôï ó÷åôéêü êåßìåíï ôïõ ÃéÜííç Ôóáñïý÷ç ìáò ìåôáöÝñåé ôï êëßìá áõôü (ÂÌ). ¢ëëá åðßóçò ðïëý óçìáíôéêÜ Ýñãá ôïõ ÍôåëáêñïõÜ åßíáé: Ç ÅëëÜäá óôá åñåßðéá ôïõ Ìåóïëïããßïõ, Ç Åëåõèåñßá ïäçãåß ôïí Ëáü, Ï ÄÜíôçò êáé ï Âéñãßëéïò óôçí Êüëáóç. Éäéáßôåñá åíäéáöÝñïí, ùò ÷áñáêôçñéóôéêü äåßãìá ñïìáíôéêÞò äéÜèåóçò, åßíáé åðßóçò ôï Ýñãï ôïõ Æåñéêü Ç ó÷åäßá ôçò ÌÝäïõóáò ê.Ü.. ÐñïêåéìÝíïõ íá ðñï÷ùñÞóïõìå óôïí ñåáëéóìü, èá åðéóôñÝøïõìå ãéá ðïëý ëßãï óôç èåùñßá ôïõ èåôéêéóìïý êáé óôç âáóéêÞ èÝóç ôïõ üôé õðÜñ÷åé ìüíï ü,ôé ìðïñåß íá áíôéëçöèåß êáíåßò ìå ôéò áéóèÞóåéò ôïõ êáé íá áðïäåßîåé ìå ôç ëïãéêÞ ôïõ, êáèþò êáé óôéò êïéíùíéêÝò èåùñßåò ôçò åðï÷Þò (ð.÷. ìáñîéóìüò) ó÷åôéêÜ ìå ôïõò áãþíåò ôçò åñãáôéêÞò ôÜîçò. Ôï Ýñãï ôïõ ÊïõñìðÝ ÅñãÜôåò ðïõ óðÜæïõí ðÝôñåò èá ìáò âïçèÞóåé íá áéóèçôïðïéÞóïõìå ôá ðáñáðÜíù. ´Å÷ïíôáò Þäç óõíäÝóåé ôïí ñåáëéóìü ìå ôïí êïéíùíéêü ðñïâëçìáôéóìü ôçò åðï÷Þò áëëÜ êáé ìå ôï öéëïóïöéêü êßíçìá ôïõ èåôéêéóìïý, åóôéÜæïõìå óôïõò ìåãÜëïõò ñåáëéóôÝò æùãñÜöïõò (ÍôïìéÝ, ÊïõñìðÝ, ÌéëÝ), ïé ïðïßïé åíäéáöÝñïíôáé íá áðïäþóïõí áêñéâþò áõôü ðïõ âëÝðïõí êáé áããßæïõí (åßíáé åíäéáöÝñïí ôï ó÷åôéêü êåßìåíï ôïõ ÊïõñìðÝ óôï ÂÊ) êáé áõôü ðïõ âéþíïõí óôï ðáñüí, üóï êáèçìåñéíü êáé ôáðåéíü ìðïñåß íá åßíáé, áñêåß íá åßíáé åéëéêñéíÝò êáé áõèåíôéêü. Ïé Óôá÷ïìáæþ÷ôñåò ôïõ ÌéëÝ åßíáé åðßóçò Ýíá ÷áñáêôçñéóôéêü Ýñãï ðïõ èá ìðïñïýóáìå íá äåßîïõìå óôïõò ìáèçôÝò. Ãéá íá ðñïåôïéìÜóïõìå ôï Ýäáöïò ðñïêåéìÝíïõ íá áíáöåñèïýìå óôçí åðáíÜóôáóç ôïõ ìïíôåñíéóìïý êáé ôùí ñåõìÜôùí ôçò ôÝ÷íçò ðïõ ðåñéëÜìâáíå, êáëü èá åßíáé íá äéáâÜóïõìå ôï ó÷åôéêü êåßìåíï ôçò Ìáñßíáò ËáìðñÜêç-ÐëÜêá Þ ôïõ Hermann Bahr ( ðáñáèÝìáôá 6 êáé 9, Â.Ê.). Ïé üñïé ìïíôåñíéóìüò êáé åéäéêüôåñá ÌïíôÝñíá ÔÝ÷íç äçëþíïõí ôéò ôÜóåéò êáé ôá êéíÞìáôá óôçí ôÝ÷íç ðïõ áíáðôý÷èçêáí áðü ôá ìÝóá ôïõ 19ïõ Ýùò êáé Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò ôïõ 20ïý áé., êïéíü ÷áñáêôçñéóôéêü ôùí ïðïßùí Þôáí ç êáôÜñãçóç üëùí ôùí ðáñáäïóéáêþí êáíüíùí êáé áñ÷þí. Åéäéêüôåñá, èá åßíáé ÷ñÞóéìï êáé åíäéáöÝñïí íá áíáöåñèïýìå êáé ðÜëé óôç öùôïãñáößá êáé ôçí åîáéñåôéêÞ åðßäñáóç ôçí ïðïßá Üóêçóå óôçí ôÝ÷íç êáé åéäéêüôåñá óôç äéáìüñöùóç ôïõ éìðñåóéïíéóìïý. Ç öùôïãñáößá ðñïóöÝñïíôáò ôç äõíáôüôçôá ôçò ðéóôÞò áðüäïóçò ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò, áðåëåõèÝñùíå ôç æùãñáöéêÞ áðü ôçí áíÜãêç íá ôçí áðïôõðþóåé. ´Åôóé, ç æùãñáöéêÞ óðÜæïíôáò êÜèå äåóìü ìå ðïëëïýò áðü ôïõò ðñïâëçìáôéóìïýò ôïõ ðáñåëèüíôïò, áíáæÞôçóå íá áðïôõðþóåé ìç ïñáôÝò üøåéò ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò. ÆùãñáöéêÞ ÐñÝðåé íá ãßíåé áíôéëçðôü üôé ï ñåáëéóìüò ðñïåôïßìáóå ôï Ýäáöïò ãéá ü,ôé êáéíïýñãéï êáé

&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 182

åðáíáóôáôéêü Ýöåñå ï ìïíôåñíéóìüò óå üëåò ôéò ìïñöÝò ôïõ (éìðñåóéïíéóìüò, ìåôáúìðñåóéïíéóìüò, áñ íïõâü ê.Ü. ) áðü ôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áé. êáé ìåôÜ. ÁíáöïñéêÜ ìå ôïí ìïíôåñíéóìü, èá ðñÝðåé åðßóçò íá Ý÷ïõìå õðüøç ìáò äýï áêüìç óôïé÷åßá: á) ôçí áíÜãêç ðïëëþí êáëëéôå÷íþí íá áðïôõðþóïõí óôï Ýñãï ôïõò ìéáí Üëëç ðñáãìáôéêüôçôá, ðÝñáí áðü åêåßíç ðïõ ìáò äßíåé ç Üìåóç ïðôéêÞ åíôýðùóç êáé ôçí ïðïßá êáìéÜ ìç÷áíéêÞ äéáäéêáóßá, üðùò ç öùôïãñáößá, äåí ìðïñåß íá áðïäþóåé êáé â) ôçí áíáæÞôçóç áðü áñêåôïýò êáëëéôÝ÷íåò áõèåíôéêþí ìïñöþí ôÝ÷íçò, üðùò ð.÷. ç ãéáðùíÝæéêç ÷áñáêôéêÞ êáé ç "ðñùôüãïíç" ôÝ÷íç ëáþí ôçò ÁöñéêÞò êáé ôçò Ðïëõíçóßáò, ðïõ äåí åß÷áí êáèüëïõ åðçñåáóèåß áðü ôïí íÝï ôñüðï ôçò âéïìç÷áíïðïéçìÝíçò æùÞò ðïõ åß÷å áñ÷ßóåé Þäç íá äéáìïñöþíåôáé. Ï éìðñåóéïíéóìüò åðéäéþêåé íá óõëëÜâåé êáé íá áðïäþóåé ôç óôéãìéáßá åíôýðùóç ôùí áðëþí êáèçìåñéíþí ìïñöþí êáé ðñáãìÜôùí üðùò áõôÜ ðëÜèïíôáé áðü ôï öùò êáé ôï ÷ñþìá. Ôï Ýñãï ôïõ ÌáíÝ ÌïõóéêÞ óôïõò êÞðïõò ôïõ Êåñáìåéêïý êáé êõñßùò ôïõ ÌïíÝ Åíôýðùóç ÁíáôïëÞ ôïõ çëßïõ (Impression) (ÂÌ), èá âïçèÞóïõí óôçí êáôáíüçóç ôïõ êéíÞìáôïò, åíþ ôá êåßìåíá ôùí E.H. Gombrich (ÂÌ) êáé Th. Dure (ðáñÜèåìá 8, ÂÊ) åßíáé ðïëý êáôáôïðéóôéêÜ. ÅðéðëÝïí Ýñãá éìðñåóéïíéóôþí ðïõ ìðïñïýí åíäåéêôéêÜ íá ìåëåôçèïýí åßíáé ôï Ðñüãåõìá óôç ÷ëüç ôïõ ÌáíÝ, Ôá íïýöáñá ôïõ ÌïíÝ, ×ïñüò óôï ÌïõëÝí íôå ëá ÃêáëÝô ôïõ ÑåíïõÜñ. Óôçí ðñïÝêôáóç ôçò ìåëÝôçò ôïõ öùôüò ôùí éìðñåóéïíéóôþí, ï íåïúìðñåóéïíéóìüò åíäéáöÝñåôáé ãéá ôçí áíÜëõóç ôïõ öùôüò óôá âáóéêÜ ôïõ ÷ñþìáôá êáé ôç ÷ñçóéìïðïßçóç êïõêßäùí êáèáñïý ÷ñþìáôïò, ç óýíèåóç ôùí ïðïßùí ãßíåôáé óôï ìÜôé ôïõ èåáôÞ (ðïõáíôéãéóìüò). ×áñáêôçñéóôéêü ôï Ýñãï ôïõ ÓåñÜ ÊõñéáêÜôéêï áðüãåõìá óôï íçóß Ãêñáíô Æáô (ÂÌ). Ïé ìåôáúìðñåóéïíéóôÝò åðéóôñÝöïõí óôç ìåëÝôç ôçò åêöñáóôéêÞò ðïéüôçôáò ôçò ãñáììÞò, ôçò ìïñöÞò êáé ôïõ ÷ñþìáôïò. ´Åôóé ï Âáí Ãêïãê ( Íý÷ôá ìå áóôÝñéá, ÂÌ, êáé Üëëá Ýñãá üðùò Ïé ðáôáôïöÜãïé, Çëéïôñüðéá, Áõôïðñïóùðïãñáößåò, Ðñïóùðïãñáößá ôïõ ìðáñìðá-Ôáíãêý ê.Ü.), üðùò êáé ï ÃêïãêÝí, ñß÷íåé ôï âÜñïò óôéò åêöñáóôéêÝò äõíáôüôçôåò ôïõ ÷ñþìáôïò, ãéá íá áðïäþóåé ôçí Ýíôáóç ôçò öýóçò êáé ôï åóùôåñéêü ðÜèïò ôùí ìïñöþí, ðñïåôïéìÜæïíôáò ôïí äñüìï ãéá ôïí åîðñåóéïíéóìü. Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ, ï ÓåæÜí ( Ïé ìåãÜëåò ëïõüìåíåò, ÂÌ) ðñïóðáèåß åðßìïíá íá âÜëåé óôçí ôÝ÷íç ôçí ôÜîç ðïõ õðÜñ÷åé óôç öýóç êáé ç ïðïßá åßíáé áíåîÜñôçôç áðü ôï õðïêåéìåíéêü ôïõ óõíáßóèçìá. Èåùñåßôáé ï ðáôÝñáò ôçò ìïíôÝñíáò ôÝ÷íçò êáé ðñüäñïìïò ôïõ êõâéóìïý. Ðïëý åíäéáöÝñïõóá ç óåéñÜ Ýñãùí ôïõ ÓåæÜí ìå èÝìá ôï âïõíü Óåí-ÂéêôïõÜñ, ôï ïðïßï Ýâëåðå áðü ôï ðáñÜèõñü ôïõ êáé ôï åß÷å æùãñáößóåé ðïëëÝò öïñÝò. Ôï êßíçìá ôçò áñ íïõâü (art nouveau, jugendstil, modern style) Ý÷åé ùò êýñéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôéò êáìðýëåò ãñáììÝò, ôá åëéêïåéäÞ ó÷Þìáôá ðïõ ðáñáðÝìðïõí óå ìßó÷ïõò êáé Üíèç, ôá áíéóüìåôñá ìïôßâá, ôçí Ýíôïíç äéáêïóìçôéêÞ êáé óõìâïëéóôéêÞ äéÜèåóç êáèþò êáé ôç óôõëéæáñéóìÝíç êïìøüôçôá. Ôï Ýñãï ÌïõóéêÞ É ôïõ Êëéìô, óçìáíôéêüôåñïõ åêðñïóþðïõ ôçò áñ íïõâü, èá âïçèÞóåé óôçí êáôáíüçóç ôïõ êéíÞìáôïò áõôïý (ÂÌ). Ôï ðáñÜèåìá ôïõ ÌÜíïõ Óôåöáíßäç (ÂÌ), ó÷åôéêÜ ìå ôï áëçèéíü Ýñãï ôÝ÷íçò, èá âïçèÞóåé íá êáôáíïÞóïõí ïé ìáèçôÝò ôç äýíáìç æùÞò ðïõ ðåñéêëåßåé Ýíá Ýñãï ôÝ÷íçò, ôï ïðïßï åêöñÜæåé ôïí äçìéïõñãü êáé ôçí åðï÷Þ ôïõ, åíþ ðáñÜëëçëá õðÜñ÷åé äéá÷ñïíéêÜ ùò áõôüíïìï êáé áíåîÜñôçôï äçìéïýñãçìá. Åßíáé éäéáßôåñá åíäéáöÝñïí íá áíáöåñèïýìå óôïí íÝï ñüëï ðïõ áíáëáìâÜíåé ï êáëëéôÝ÷íçò, ùò áíåîÜñôçôïò äçìéïõñãüò, áîéïðïéþíôáò ôï êåßìåíï ôïõ Æïñæ ÐåãéÝ (ðáñÜèåìá 4, ÂÊ). Ôï óýíôïìï êåßìåíï ãéá ôïõò åêèåóéáêïýò ÷þñïõò (Óáëüí) ôïõ Ðáñéóéïý ôïí 19ï áé. (ÂÌ) ìáò äßíåé ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôçí åêèåóéáêÞ äñáóôçñéüôçôá ðïõ áíáðôý÷èçêå óôï Ðáñßóé ðïõ åîåëß÷èçêå óýíôïìá óå äéåèíÝò êáëëéôå÷íéêü êÝíôñï. ÃëõðôéêÞ - Áñ÷éôåêôïíéêÞ- ÅöáñìïóìÝíåò ôÝ÷íåò Éäéáßôåñá ðñÝðåé íá ðñïóå÷èåß ï ðåñßöçìïò ãëýðôçò ÑïíôÝí (Ïé ðïëßôåò ôïõ ÊáëÝ), ðïõ Ýäùóå íÝá þèçóç áíáíÝùóçò óôç ãëõðôéêÞ åðçñåÜæïíôáò ôçí ôÝ÷íç ôïõ 20ïïý áé.. Óôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ Ý÷ïõìå ôç äõíáôüôçôá ìÝóù ôùí åéêüíùí íá ðáñáôçñÞóïõìå áöåíüò Ýíá

&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 183

÷áñáêôçñéóôéêü äåßãìá íåïêëáóéêéóìïý (Âñåôáíéêü Ìïõóåßï) êáé áöåôÝñïõ êáôáóêåõÝò áðü ìÝôáëëï êáé ãõáëß ( Êñýóôáë ÐÜëáò, Ðýñãïò ´Áéöåë) ðïõ áðïôÝëåóáí ôå÷íïëïãéêÜ èáýìáôá ôçò åðï÷Þò ôïõò. Áðü ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá ôïõ 19ïõ áé. ôï êßíçìá ôçò áñ íïõâü åîåëß÷èçêå óå Ýíá ðáãêüóìéï óôéë ðïõ âñÞêå åöáñìïãÞ óå üëåò ôéò åöáñìïóìÝíåò ôÝ÷íåò (óôéò ãñáöéêÝò ôÝ÷íåò êáé ôç äéáöÞìéóç, óôçí åóùôåñéêÞ äéáêüóìçóç êáé ôçí êáôáóêåõÞ åðßðëùí, ÷ñçóôéêþí êáé äéáêïóìçôéêþí áíôéêåéìÝíùí ãéá ôï óðßôé , ð.÷. ôá ðåñßöçìá ãõÜëéíá âÜæá êáé ëÜìðåò ôïõ Åìßë ÃêáëÝ óôç Ãáëëßá êáé ôïõ Ëïýéò Ôßöáíé óôéò ÇÐÁ) óôá êïóìÞìáôá, óôá õöÜóìáôá, óôç ìüäá ê.ô.ë. Ç áñ íïõâü åðçñÝáóå êáé ôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ ìå ÷áñáêôçñéóôéêü ðáñÜäåéãìá ôï Ýñãï ôïõ Éóðáíïý Áíôüíéï Ãêáïõíôß (Antonio Gaudi,1852-1926). Ëïãïôå÷íßá - ÈÝáôñï - ÌïõóéêÞ Ìå áöïñìÞ ôçí ðñïóùðïãñáößá ôïõ Ìðåôüâåí ìðïñïýìå íá áíáöåñèïýìå ôüóï óôï êïñõöáßï óõíèåôéêü ôïõ Ýñãï üóï êáé óôéò åõñýôåñåò åîåëßîåéò óôïí ÷þñï ôçò ìïõóéêÞò . Ôï êåßìåíï ãéá ôïí ´Éøåí ( ðáñÜèåìá 10, ÂÊ) êáé ôá äéêáéþìáôá ôçò ãõíáßêáò ìðïñåß íá áðïôåëÝóåé áöïñìÞ ãéá óõæÞôçóç ó÷åôéêÜ ìå ôéò äñáìáôïõñãéêÝò êáéíïôïìßåò ôïõ éäßïõ êáé ôùí ìåãÜëùí èåáôñéêþí óõããñáöÝùí ôçò åðï÷Þò ôïõ. ÁíáöïñéêÜ ìå ôç ëïãïôå÷íßá, ïé ìáèçôÝò Ý÷ïõí ôéò åõêáéñßá óôï ïéêåßï ìÜèçìá íá áíáæçôÞóïõí ðëçñïöïñßåò êáé åíäéáöÝñïíôá óôïé÷åßá ðïõ åíôÜóóïíôáé óôéò åõñýôåñåò êáëëéôå÷íéêÝò áíáæçôÞóåéò ôïõ 19ïõ áé.. ÐñïôÜóåéò ãéá åðéðëÝïí åðåîåñãáóßá ôïõ ðñïóöåñüìåíïõ åêðáéäåõôéêïý õëéêïý Ðáßñíïíôáò áöïñìÞ ôçí áíÜðôõîç ôùí åöáñìïóìÝíùí ôå÷íþí êáé åöüóïí ìáò ôï åðéôñÝðïõí ïé óõíèÞêåò ôçò ôÜîçò, åßíáé ðïëý åíäéáöÝñïí íá óôáèïýìå óôï èÝìá ôçò ìáæéêÞò êïõëôïýñáò ãéá íá äïýìå ôéò óõíèÞêåò êÜôù áðü ôéò ïðïßåò áñ÷ßæåé áõôÞ íá äéáìïñöþíåôáé óôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áé.. ÁíáöïñéêÜ ìå ôçí åîÝëéîç ôïõ åõñùðáúêïý/äõôéêïý ðïëéôéóìïý êáôÜ ôïõò äýï ôåëåõôáßïõò áéþíåò, ìðïñïýìå åðßóçò íá åðåêôáèïýìå áêüìç ðåñéóóüôåñï èßãïíôáò, üóï áõôü åßíáé äõíáôü, ôçí Ýííïéá ôçò íåùôåñéêüôçôáò. Ç Ýííïéá ôçò íåùôåñéêüôçôáò ÷áñáêôçñßæåé ôéò äõôéêÝò êïéíùíßåò áðü ôïí Äéáöùôéóìü êáé ìåôÜ, ìå âÜóç ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ðïëéôéêÞò, êïéíùíéêÞò êáé ïéêïíïìéêÞò ïñãÜíùóçò, ôï óõëëïãéêü Þèïò êáé ôçí ðïëéôéóôéêÞ ôáõôüôçôá ðïõ äéáìüñöùóáí. Ç íåùôåñéêüôçôá üìùò ðÞñå ôåñÜóôéåò äéáóôÜóåéò óôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áé., üôáí óõíäÝèçêå ìå ôïí ìïíôåñíéóìü êáé ôçí ðñùôïðïñßá ôùí ðíåõìáôéêþí êáé êáëëéôå÷íéêþí êéíçìÜôùí óå üëåò ôéò ôÝ÷íåò, áëëÜ êáé óôçí åðéóôÞìç êáé ôç öéëïóïößá. Âáóéêü óôïé÷åßï ôçò íåùôåñéêüôçôáò åßíáé üôé "ôá ðÜíôá ðñïïñßæïíôáé íá åðéôá÷õíèïýí, íá äéáëõèïýí, íá ìåôáôïðéóèïýí, íá ìåôáìïñöùèïýí, íá áíáðëáóôïýí. Ç êáéíïôïìßá, ðïõ ðïëëÝò öïñÝò ãéíüôáí áõôïóêïðüò, åðéäßùêå ôçí áíáôñïðÞ êáé üðùò Þôáí öõóéêü, ðñïêáëïýóå ï,ôéäÞðïôå åß÷å óõíäåèåß ìå ôçí ðáñÜäïóç (éäåïëïãßåò, áíôéëÞøåéò, èåóìïýò êëð.). Ìå ôç óåéñÜ ôïõ ï ìåôáìïíôåñíéóìüò Þ ìåôáíåùôåñéêüôçôá ðïõ äéáíýïõìå óÞìåñá ðñïêáëåß ôéò ðáëáéüôåñåò öÜóåéò ôçò íåùôåñéêüôçôáò". ( Stuart Hall, Bram Gieben, Ç Äéáìüñöùóç ôçò Íåùôåñéêüôçôáò, ÓáââÜëáò, ÁèÞíá 2003, ó. 36-7). ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ á. ÅéóáãùãéêÜ. Ìå åßóïäï 19ïõ áé. íÝá ðñáãìáôéêüôçôá óôçí Åõñþðç ð ÄéáöïñåôéêÞ áíôßëçøç ãéá ôçí ðñáãìáôéêüôçôá. ð ÍÝåò äõíÜìåéò óôçí êïéíùíéêÞ, ðïëéôéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ æùÞ. ð Êáéíïýñãéá éóôïñéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá áñ÷ßæåé. ÍÝåò óõíèÞêåò óôçí ïéêïíïìéêÞ, êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ æùÞ ôùí ëáþí: ð ¢íïäïò áóôéêÞò ôÜîçò. ð Áóôéêïðïßçóç êáé äçìéïõñãßá íÝùí ðñïôýðùí æùÞò.

&!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 184

ð Áýîçóç ðëçèõóìïý ôùí ìåãáëïõðüëåùí. ð Åíßó÷õóç ôçò åñãáôéêÞò ôÜîçò. ð ÈåáìáôéêÝò åîåëßîåéò óôïí ÷þñï ôçò åðéóôÞìçò êáé ôçò ôå÷íïëïãßáò. ð Âåëôßùóç ôçò ðáéäåßáò. ð ÁíÜðôõîç ðïëéôéêÞò óõíåßäçóçò êáé äéáìüñöùóç ìáæéêÞò êïõëôïýñáò. ÍÝá åðéôåýãìáôá êáé áíáêáôáôÜîåéò óôç æùÞ ôùí êïéíùíéþí êáé áíáðñïóäéïñéóìüò ðïëéôéóôéêÞò ôïõò ôáõôüôçôáò ð áíôéêåßìåíï åðßìïíçò ìåëÝôçò, öéëïóïöéêïý óôï÷áóìïý êáé êïéíùíéêþí áíáôáñá÷þí, Ýíôïíùí êáëëéôå÷íéêþí áíáæçôÞóåùí êáé ñÞîåùí ìå ðáñåëèüí. â. ÅðéóôÞìç êáé ôå÷íïëïãéêÜ åðéôåýãìáôá ÅðáíáóôáôéêÝò åîåëßîåéò åðéóôÞìçò ôïí 19ï áéþíá åíéó÷ýïõí ðßóôç áíèñþðïõ ãéá êáôáíüçóç êáé Ýëåã÷ï öýóçò êáé êáëëéåñãïýí áõôïðåðïßèçóç êáé áéóéïäïîßá ôïõ ãéá ôï ìÝëëïí. Èåùñßá "öõóéêÞò åðéëïãÞò" êáé åîÝëéîçò åéäþí ôïõ Äáñâßíïõ åíßó÷õóå åìðéóôïóýíç óôçí åðéóôÞìç åðçñåÜæïíôáò óå ðïëëÜ åðßðåäá ôçí áíèñþðéíç óêÝøç. ÅðáíáóôáôéêÜ âÞìáôá óôç öõóéêÞ (çëåêôñïìáãíçôéóìüò, èåñìïäõíáìéêÞ). ÂÜóåéò óýã÷ñïíçò ÷çìåßáò. ÁëõóéäùôÝò åîåëßîåéò óôïí ÷þñï ôçò éáôñéêÞò: ð âåëôßùóç äçìüóéáò õãåßáò êáé Ýñåõíáò ãéá áíôéìåôþðéóç áóèåíåéþí, ð ìåßùóç ôçò èíçóéìüôçôáò êáé áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý. ÅðéóôçìïíéêÜ åðéôåýãìáôá: Ýäáöïò ãéá ðñùôïöáíÞ áíÜðôõîç ôå÷íïëïãßáò (ôïìåßò íÝùí õëþí, ìåèüäùí êáé äéáäéêáóéþí ðáñáãùãÞò, ìåôáöïñþí êáé åðéêïéíùíéþí). ã. Óôï÷áóìüò Êßíçìá ôùí åèíïôÞôùí, ï öéëåëåõèåñéóìüò, ï èåôéêéóìüò êáé ï óïóéáëéóìüò ïé êõñéüôåñåò íÝåò éäåïëïãßåò. Êßíçìá åèíïôÞôùí - ÕðïóôçñéêôÝò (ìå áñ÷Ýò êáé ïñÜìáôá ñïìáíôéóìïý), âñÞêáí áíôáðüêñéóç óå ðïëëïýò ëáïýò ðïõ áãùíßæïíôáí ãéá ôçí åèíéêÞ ôïõò åëåõèåñßá. - Óçìáíôéêüôåñïé åêöñáóôÝò ï ×Ýñíôåñ êáé ï Öß÷ôå: ðßóôåõáí üôé áðü éäÝá åèíüôçôáò (âáóéêÜ óôïé÷åßá ôçò êïéíÞ ãëþóóá, èñçóêåßá, êïéíÞ éóôïñéêÞ åìðåéñßá êáé ðáñÜäïóç) ïé ëáïß áíôëïýí ôçí ôáõôüôçôÜ ôïõò êáé áõôÞí ðñùôßóôùò ïöåßëïõí íá äéáöõëÜôôïõí. Öéëåëåõèåñéóìüò Âáóéêüò åêöñáóôÞò ï Ìéë. ÓõíÝäåóå Ýííïéá åëåõèåñßáò ìå áîéïðñÝðåéá ôïõ áíèñþðïõ êáé åîáóöÜëéóç áôïìéêþí ôïõ äéêáéùìÜôùí. Èåôéêéóìüò Ï Êïíô èåìåëéùôÞò: ç áíèñùðüôçôá óôï èåôéêü óôÜäéï åîÝëéîÞò ôçò (åðéêñÜôçóç åðéóôÞìçò, êïñõöáßá ç Êïéíùíéïëïãßá ìå âïÞèåéá ôçò ïðïßáò åßíáé äõíáôü íá ìåëåôçèåß ç êïéíùíßá êáé ïé íüìïé ðïõ ôçí äéÝðïõí). Óïóéáëéóìüò - Áöåôçñßá ôï âáóéêü áßôçìá ôçò ÃáëëéêÞò ÅðáíÜóôáóçò ãéá éóüôçôá êáé ôá ðñïâëÞìáôá åñãáôþí ðñþôçò öÜóçò Âéïìç÷áíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò, - Ïé ïõôïðéêïß óïóéáëéóôÝò, üðùò ï Óåí-Óéìüí, êáôçãüñçóáí ùò Üäéêï ôï êáðéôáëéóôéêü óýóôçìá êáé ôç óõóóþñåõóç ðëïýôïõ. - Ï åðéóôçìïíéêüò óïóéáëéóìüò ôïõ Ìáñî ç éó÷õñüôåñç öùíÞ åíáíôßïí ôïõ êáðéôáëéóìïý. ÁðïôÝëåóå íÝá âÜóç áíÜëõóçò êáé åñìçíåßáò ôùí äõíÜìåùí ðïõ äéáìïñöþíïíôáí óôçí êïéíùíßá êáé Ýíá íÝï ðëáßóéï äñÜóçò ãéá âåëôßùóç ôçò èÝóçò ôùí åñãáæïìÝíùí. - Ï Ìáñî õðïóôÞñéæå üôé äõíÜìåéò ôçò ðáñáãùãÞò êáé óõíå÷Þò óýãêñïõóç áíÜìåóá óå åêåßíïõò ðïõ åëÝã÷ïõí ìÝóá ðáñáãùãÞò êáé óå åêåßíïõò ðïõ ðáñÜãïõí åßíáé áõôÝò ðïõ

&"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 185

äéáëåêôéêÜ äéáìïñöþíïõí ôçí éóôïñßá êáé ðñïêáëïýí ôéò éóôïñéêÝò áëëáãÝò (áöåôçñßá ç õëéóôéêÞ áíôßëçøç: áõôü ðïõ õðÜñ÷åé êáé äéáìïñöþíåé ôçí ðñáãìáôéêüôçôá åßíáé ìüíï ç ýëç). Ï ÓðÝíóåñ êáé Üëëïé êïéíùíéêïß äáñâéíéóôÝò ðñïåîÝôåéíáí ôç èåùñßá ôçò öõóéêÞò åðéëïãÞò êáé ôçò åðéâßùóçò ôïõ éó÷õñïôÝñïõ ôïõ Äáñâßíïõ óôçí êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ æùÞ. Ï Íßôóå õðïóôÞñéæå ôçí áíÜãêç åðéêñÜôçóçò ìéáò öõëÞò "õðåñáíèñþðùí" ðïõ èá õðåñÝ÷åé óùìáôéêÜ, çèéêÜ êáé ðíåõìáôéêÜ. ä. Ç ôÝ÷íç ôïõ 19ïõ áé.. Ôá ìåãÜëá êáëëéôå÷íéêÜ ñåýìáôá. Êáôåõèýíóåéò êáé ÷áñáêôçñéóôéêÜ: íåïêëáóéêéóìüò, ñïìáíôéóìüò, ñåáëéóìüò, ïé áðáñ÷Ýò ôïõ ìïíôåñíéóìïý Ïé ñáãäáßåò êïéíùíéêÝò, ðïëéôéêÝò, ïéêïíïìéêÝò, åðéóôçìïíéêÝò êáé ôå÷íïëïãéêÝò åîåëßîåéò åðçñÝáóáí áðïöáóéóôéêÜ ôïõò êáëëéôÝ÷íåò êáé ôï Ýñãï ôïõò. ÂáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ êáëëéôå÷íéêÞò ðïñåßáò 19ïõ áé.: - Ç ôá÷ýôçôá ôùí ìåôáâïëþí. - Ç ðïëëáðëüôçôá ôùí áíáæçôÞóåùí. - Ç Ýëëåéøç åíüôçôáò óôçí êáëëéôå÷íéêÞ äçìéïõñãßá êáé ç áðïõóßá åíüò åíéáßïõ óôéë. - Ç ôáõôü÷ñïíç åìöÜíéóç ðïëëþí ôÜóåùí ðïõ áëëçëïóõìðëçñþíïíôáé Þ áíôéìÜ÷ïíôáé ìåôáîý ôïõò. - Ùò ôéò ðñþôåò äåêáåôßåò ôïõ áéþíá, ï íåïêëáóéêéóìüò åðÝâáëëå óôçí ôÝ÷íç: ìÝôñï, ôÜîç, éóïññïðßá, ëéôüôçôá, åîéäáíéêåõìÝíåò ìïñöÝò êáé çèéêü ýøïò. - Áíôßèåôá, ï ñïìáíôéóìüò âáóßóôçêå óôçí áôïìéêüôçôá êáé ôçí õðïêåéìåíéêüôçôá ôïõ áíèñþðïõ, ôï óõíáßóèçìá, ôç öáíôáóßá êáé ôï üíåéñï êáé áíáæÞôçóå ôçí ðçãÞ ôçò ÝìðíåõóÞò ôïõ óôï éóôïñéêü ðáñåëèüí ôùí ëáþí, óôéò ñßæåò ôïõ ðïëéôéóìïý ôïõò, óôï èñçóêåõôéêü óõíáßóèçìá, óôç ëáôñåßá ôçò öýóçò. - Ï ñåáëéóìüò, óôïí áíôßðïäá ôïõ ñïìáíôéóìïý, óôï â´ ìéóü ôïõ 19ïõ áé., åíäéáöÝñåôáé íá áðïôõðþóåé ôçí ðñáãìáôéêüôçôá ìå áêñßâåéá êáé óå êÜèå ôçò ëåðôïìÝñåéá, ÷ùñßò óõíáéóèçìáôéêÝò õðåñâïëÝò êáé õðïêåéìåíéêÝò ðáñåìâÜóåéò. - Ëßãï ðñéí áðü ôçí åßóïäï ôïõ íÝïõ áéþíá, ïé ðåéñáìáôéóìïß óå üëïõò ôïõò ôïìåßò ôçò êáëëéôå÷íéêÞò äçìéïõñãßáò ïäÞãçóáí óôï êßíçìá ôïõ ìïíôåñíéóìïý ðïõ óôñåöüôáí åíáíôßïí üëùí ôùí ðáñáäïóéáêþí áîéþí êáé êáôáñãïýóå üëïõò ôïõò êáèéåñùìÝíïõò êáíüíåò Ýêöñáóçò êáé åðéêïéíùíßáò ìå ôïí êáèçìåñéíü Üíèñùðï. ÆùãñáöéêÞ - Ôï Ýñãï ôïõ Íôáâßíô Ý÷åé üëá ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ íåïêëáóéêéóìïý. - Ôï Ýñãï ôïõ ´Åíãêñ (ìáèçôÞ Íôáâßíô) êáé ôïõ Ãêüãéá ðñïåôïéìÜæåé ôïí ñïìáíôéóìü. - Óôï Ýñãï ôùí ÍôåëáêñïõÜ êáé Æåñéêü êõñéáñ÷ïýí: äñáìáôéêÞ Ýíôáóç, ðñïâïëÞ öáíôáóôéêïý êáé åîùôéêïý, åèíéêÞ Ýîáñóç (óå êÜðïéåò ðåñéðôþóåéò) êáé áðïèÝùóç ÷ñþìáôïò. - Óôï Ýñãï ôùí ìåãÜëùí ñïìáíôéêþí ôïðéïãñÜöùí ÔÝñíåñ, Êüíóôáìðë êáé Öñßíôñé÷ êõñéáñ÷åß ôï áíèñþðéíï óõíáßóèçìá ìÝóá áðü ôçí Ýíôáóç ôçò öýóçò. - Ãýñù óôï 1850 óôñïöÞ óôïí ñåáëéóìü: ÍôïìéÝ, ÊïõñìðÝ êáé ÌéëÝ (ðñïÜããåëïé ìïíôåñíéóìïý). - ÐïëëÝò ôÜóåéò ( éìðñåóéïíéóìüò, ìåôáúìðñåóéïíéóìüò, áñ íïõâü), áíáðôý÷èçêáí óôá ðëáßóéá ôïõ êéíÞìáôïò áõôïý, äéÝññçîáí êÜèå ó÷Ýóç ìå ðáñåëèüí, ôáõôßóôçêáí ìå ôçí ðñùôïðïñßá (avant- garde) êáé ðñïåôïßìáóáí ôÝ÷íç 20ïý áé.. - Ïé åêðñüóùðïé ôïõ éìðñåóéïíéóìïý (üðùò ï ÌïíÝ, o MáíÝ, o ÍôåãêÜ, ç ÊÜóáô, o ÑåíïõÜñ) åðéäéþêïõí õðïêåéìåíéêÞ óýëëçøç ôïõ êüóìïõ. - Ï ìåôáúìðñåóéïíéóìüò (ÓåæÜí, Âáí Ãêïãê, ÃêïãêÝí), äçìéïõñãåß ðñïûðïèÝóåéò ãéá íÝåò êáôåõèýíóåéò üðùò ï êõâéóìüò êáé ï åîðñåóéïíéóìüò (20üò áé.). Óôç íÝá ðñáãìáôéêüôçôá ï êáëëéôÝ÷íçò äéáäñáìáôßæåé Ýíá íÝï ñüëï:

&#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 186

- Åßíáé ðåñéóóüôåñï åëåýèåñïò íá áíáæçôÞóåé êáé íá áðïäþóåé ôçí áëÞèåéá ùò áíåîÜñôçôïò äçìéïõñãüò êõñßùò óôéò åéêáóôéêÝò ôÝ÷íåò - ÁéóèÜíåôáé ôçí áíÜãêç íá ðñï÷ùñÞóåé óå ñÞîåéò êáé áíáôñïðÝò ôùí êáèéåñùìÝíùí êáíüíùí êáé áîéþí ôçò ôÝ÷íçò. ÃëõðôéêÞ - Ï ÑïíôÝí (ìïñöÝò ãåìÜôåò äýíáìç êáé åéëéêñßíåéá) åêöñÜæåé ðíåýìá ñéæéêÞò áëëáãÞò óôç ãëõðôéêÞ. Áñ÷éôåêôïíéêÞ á) ðåñéóóüôåñá ìåãÜëá äçìüóéá êáé éäéùôéêÜ êôÞñéá áêïëïõèïýí ôïí åêëåêôéêéóìü, ìå éäéáßôåñç ðñïôßìçóç ôá ñïìáíôéêÜ êáé íåïêëáóéêÜ óôïé÷åßá. â) áðü ìÝóá 19ïõ áé., ç ôå÷íïëïãéêÞ åðáíÜóôáóç áíïßãåé íÝïõò äñüìïõò óôïí ó÷åäéáóìü êáé ôçí êáôáóêåõÞ ìåãÜëùí åêèåóéáêþí ÷þñùí, ïõñáíïîõóôþí êáé Üëëùí äçìïóßùí êôçñßùí ìå ôçí áîéïðïßçóç íÝùí õëéêþí üðùò ï ÷Üëõâáò êáé ôï ãõáëß. ÅöáñìïóìÝíåò ÔÝ÷íåò (äéáêüóìçóç, ãñáöéêÝò ôÝ÷íåò, äéáöÞìéóç) Ç ìáæéêÞ êïõëôïýñá åêöñÜæåôáé ìÝóù ôùí åöáñìïóìÝíùí ôå÷íþí ðïõ áíáðôýóóïíôáé êõñßùò óôï ðëáßóéï ôùí äéåèíþí êáëëéôå÷íéêþí êéíçìÜôùí áñ íïõâü êáé "ÔÝ÷íåò êáé ×åéñïôå÷íßåò". Ëïãïôå÷íßá - ÈÝáôñï - ÌïõóéêÞ Ï ñïìáíôéóìüò åêðñïóùðåßôáé áðü ìåãÜëïõò ðåæïãñÜöïõò (êïñõöáßïò ï Ïõãêü) êáé ðïéçôÝò (Ãêáßôå, ÌðÜéñïí, Ëáìáñôßíïò, ÓÝëåû ê.Ü.). Ï ñåáëéóìüò âñßóêåé ôçí ÝêöñáóÞ ôïõ óå ðåæïãñÜöïõò ìå ìåãÜëç áðÞ÷çóç êáé ðáãêüóìéá áíáãíþñéóç (ÌðáëæÜê, ÖëïìðÝñ, ÍôïóôïãéÝöóêé, Ôïëóôüé, ×Üìóïõí ê.Ü.) êáé èåáôñéêïýò óõããñáöåßò (´Éøåí, ÔïõñãêÝíéåö, TóÝ÷ùö, Ãêüñêõ ê.Ü.). Ï óõìâïëéóìüò (ìå ðñüäñïìï ôïí ÌðïíôëÝñ) ïäçãåß óôç ìïíôÝñíá ðïßçóç. Êýñéïé åêöñáóôÝò ï ÂåñëÝí, ï ÌáëáñìÝ, ï ÌùñåÜò (É. Ðáðáäéáìáíôüðïõëïò) ê.Ü.. Êáéíïôüìï Ýñãï Ìðåôüâåí ìå ôïí ïðïßï êëåßíåé ï íåïêëáóéêéóìüò, ðñïåôïéìÜæåé Ýëåõóç ñïìáíôéóìïý ìå ìïõóïõñãïýò üðùò o ÓïðÝí, o Ôóáúêüöóêé ê.Ü. êáé ïé äýï êïñõöáßïé óõíèÝôåò üðåñáò ï ÂÝñíôé êáé ï ÂÜãêíåñ. Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá / ðçãÝò 1. Ï ×Ýãêåë ãéá ôïí ñüëï ôçò äéáëåêôéêÞò «Ôï ðíåýìá ìÝóá óôç äéáëåêôéêÞ ðïñåßá ôïõ åßíáé áõôü ðïõ ðñáãìáôéêÜ õðÜñ÷åé. Ãéá ôïí ëüãï áõôü Ý÷åé ýøéóôç óçìáóßá ôï íá óõëëÜâïõìå êáé íá áíôéëçöèïýìå óùóôÜ ôç öýóç ôçò äéáëåêôéêÞò. Ôï äéáëåêôéêü åßíáé ãåíéêÜ ç áñ÷Þ êÜèå êßíçóçò, êÜèå æùÞò êáé êÜèå ðñáãìÜôùóçò ìÝóá óôçí ðñáãìáôéêüôçôá. Ç äéáëåêôéêÞ áðïôåëåß åðßóçò ôçí øõ÷Þ êÜèå áëçèéíÞò åðéóôçìïíéêÞò ãíþóçò». Georg W.F. Hegel, Enzyklop=··die, VI, 35 2. Ç äéáäñïìÞ ôçò óêÝøçò (Öñ. Íßôóå, ÐÝñáí ôïõ êáëïý êáé ôïõ êáêïý. Áöïñéóìüò 296) «¢÷, ôé åßóôå åóåßò, ãñáììÝíåò êáé æùãñáöéóìÝíåò óêÝøåéò ìïõ! Äåí Ý÷åé ðåñÜóåé êáéñüò ðïõ Þóáóôáí áêüìá ôüóï ðïëý÷ñùìåò, íÝåò êáé êáêüâïõëåò, üëï áãêÜèéá êáé ìõóôéêÜ êáñõêåýìáôá, þóôå ìå êÜíáôå íá öôáñíßæïìáé êáé íá ãåëÜù êáé ôþñá; ¹äç ãäõèÞêáôå áðü ôï êáéíïýñéï êáé ìåñéêÝò óáò åßóôå, öïâÜìáé, ðñüèõìåò íá ãßíåôå áëÞèåéåò: Ôüóï áèÜíáôåò äåß÷íåôå ðéá, ôüóï áöüñçôá Ýíôéìåò, ôüóï âáñåôÝò! Êé Þôáí ðïôÝ áëëéþôéêá; Ìá ðïéá ðñÜãìáôá áíôéãñÜöïõìå óå ëüãï êáé åéêüíá, åìåßò ïé ìáíäáñßíïé ìå êéíÝæéêï ðéíÝëï, åìåßò ðïõ äéáéùíßæïõìå ôá ðñÜãìáôá ðïõ ìðïñïýí íá ãñáöôïýí, ôé åéêüíåò êáôïñèþíïõìå ìüíïé ìáò íá áíôéãñÜøïõìå; Á÷, ðÜíôïôå ìüíï áõôü ðïõ ìÝëëåé íá ìáñáèåß êé áñ÷ßæåé íá ìõñßæåé áðïóýíèåóç! Á÷, ðÜíôïôå ìüíï åîáíôëçìÝíåò êáôáéãßäåò ðïõ áðï÷ùñïýí êáé êßôñéíá êáèõóôåñçìÝíá

&$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 187

áéóèÞìáôá! Á÷, ðÜíôïôå ìüíï ðïõëéÜ, ðïõëéÜ ðïõ ðÝôáîáí êáé ðåñéðëáíÞèçêáí ìÝ÷ñé íá êïõñáóôïýí êáé ôþñá ìðïñåß íá ôá áäñÜîåé ôï ÷Ýñé ôï äéêü ìáò ÷Ýñé! Äéáéùíßæïõìå ü,ôé äåí èá ìðïñåß ãéá ðïëý áêüìá íá æåé êáé íá ðåôÜåé, êïõñáóìÝíá êáé óáñáêéáóìÝíá ðñÜãìáôá ìïíÜ÷á! Êáé ìüíï ãéá ôï áðüãåõìÜ óáò, ãñáììÝíåò êáé æùãñáöéóìÝíåò óêÝøåéò ìïõ, ìüíï ãé' áõôü Ý÷ù ÷ñþìáôá, ßóùò ðïëëÜ ÷ñþìáôá, ðïëëÝò ðïëý÷ñùìåò ôñõöåñüôçôåò êáé ðåíÞíôá êßôñéíá êáé êáöÝ êáé ðñÜóéíá êáé êüêêéíá: - üìùò êáíÝíáò äåí ìðïñåß íá ìáíôÝøåé áðü áõôÜ, ðþò äåß÷íáôå óôï ðñùéíü óáò, åóåßò îáöíéêÝò öëüãåò êáé èáýìáôá ôçò ìïíáîéÜò ìïõ, åóåßò ðáëéÝò áãáðçìÝíåò - êáêÝò óêÝøåéò». G. Wunberg - J. Braakenburg (åðéì.), Die Wiener Moderne. Literatur, Kunst und Musik zwichen 1890 und 1910 [=Ï ìïíôåñíéóìüò ôçò ÂéÝííçò. Ëïãïôå÷íßá, ôÝ÷íç êáé ìïõóéêÞ áðü ôï 1890 Ýùò ôï 1910]. ÓôïõôãÜñäç 1981, ó. 149. Môöñ. áðü ôá ãåñìáíéêÜ A. AæÝëçò. 3. Ôá áäéÝîïäá ôïõ óýã÷ñïíïõ áíèñþðïõ «ÁëëÜ ï óýã÷ñïíïò Üíèñùðïò, ï ïðïßïò áðåôüëìçóå ôá Ýó÷áôá, âñÝèçêå ìÝóá óå ìéá äßíç óöáëåñüôçôáò, ìÝóá óå ìéá äõóïßùíç äéáóôñÝâëùóç ðïõ ðÜåé ùò ôéò ñßæåò, Ýôóé þóôå ç áëÞèåéá êáé ç ßäéá ç ðñáãìáôéêüôçôá íá åîáöáíéóèïýí áðü åìðñüò ôïõ. Ï Íßôóå ôï åß÷å íïéþóåé: "ÁíÜìåóá óå åêáôü êáèñÝöôåò êáé åßóáé øåýôéêïò óôïí åáõôü óïõðíéãìÝíïò ìåò óôá ßäéá óïõ ôá äß÷ôõá, ãíþóôç ôïõ åáõôïý óïõ, äÞìéå ôïõ åáõôïý óïõ"». Êáñë ÃéÜóðåñò, ÅéóáãùãÞ óôç Öéëïóïößá. ÅéóáãùãÞ, ìåôÜöñáóç, ó÷üëéá ×ñ. Ìáëåâßôóç, ÁèÞíá, Äùäþíç, ó.277. 4. Ï êáëëéôÝ÷íçò êýñéïò ôïõ åáõôïý ôïõ êáé õðåýèõíïò ãéá ôï ìÝëëïí «Ãéá ôçí ôÝ÷íç ðñüâáëáí îáöíéêÜ Üãíùóôïé ìÝ÷ñé ôüôå äñüìïé, ðïõ äåí ìðïñïýóå êáíåßò áìÝóùò íá åêôéìÞóåé ùò ðïý ðñáãìáôéêÜ Ýöôáíáí. Ï êáëëéôÝ÷íçò äåí åß÷å ðéá áíÜãêç íá åßíáé õðçñÝôçò ïðïéïõäÞðïôå éó÷õñïý, ïýôå óêëÜâïò áêáäçìáúêþí êáíüíùí ðïõ ðñïêáëïýóáí ðáñÜëõóç, ðïõ Üëëùóôå åß÷áí ÷Üóåé ôï ëüãï ýðáñîÞò ôïõò. Ç åðï÷Þ ôùí ðåñéïñéóìþí, ôùí ðéåóôéêþí óõìâáôéêïôÞôùí åß÷å ðåñÜóåé! Ï êáëëéôÝ÷íçò, áíôßèåôá, ðñïêáëïýíôáí íá áíáëÜâåé ôçí åõèýíç íá ðáñïõóéÜóåé ôï áðïôÝëåóìá ôùí ðñïóùðéêþí ôïõ åìðåéñéþí, íá åêöñÜóåé ôéò åóþôáôåò óêÝøåéò ôïõ Ýôóé üðùò êáèïñßæïíôáí áðü ôéò ó÷Ýóåéò ôïõ ìå ôç öýóç êáé ôç æùÞ []. Ìáæß ìå ôïõò öéëïóüöïõò, ôïõò êïéíùíéïëüãïõò, ôïõò ïéêïíïìïëüãïõò êáé ôïõò åðéóôÞìïíåò èá Ýðñåðå íá óõììåôÜó÷åé óôï ÷ôßóéìï ôçò êáéíïýñéáò åðï÷Þò». Æùñæ ÐåãéÝ, Ç ÆùãñáöéêÞ óôï 19ï áéþíá, Ìôöñ. ´Áëêçò ×áñáëáìðßäçò, ÍåöÝëç 1994, óó. 9-10 5. Ìéá óêÝøç ôïõ æùãñÜöïõ ¸íãêñ ãéá ôçí ôÝ÷íç êáé ôï ùñáßï «Ôçí ïìïñöéÜ, ç ïðïßá áðïôåëåß ôï êåíôñéêü èÝìá ôçò æùãñáöéêÞò, ôç âñßóêïõìå óôç öýóç, åêåß ðñÝðåé íá ôçí áíáæçôïýìå êáé ðïõèåíÜ áëëïý. Åßíáé åîßóïõ áäýíáôï íá åöåýñïõìå êáé íá äéáôõðþóïõìå ôçí åéêüíá ìéáò ïìïñöéÜò äéáöïñåôéêÞò, áíþôåñçò áðü áõôÞí ðïõ ðñïóöÝñåé ç öýóç, üóï êáé ôï íá áðïêôÞóïõìå ìéá Ýêôç áßóèçóç. Åßìáóôå õðï÷ñåùìÝíïé, íá ÷ôßæïõìå üëåò ôéò ðáñáóôÜóåéò ìáò, áêüìç êáé åêåßíåò ãéá ôïí ¼ëõìðï êáé ôïõò èåúêïýò ôïõ êáôïßêïõò, ðÜíù óå êáèáñÜ ãÞéíá áíôéêåßìåíá. Ïëüêëçñç ëïéðüí ç ìåãÜëç ìåëÝôç ôçò ôÝ÷íçò óõíßóôáôáé óôï íá ìÜèåé íá áíáðáñéóôÜ ðéóôÜ áõôÜ ôá ðñÜãìáôá». Raymond Cogniat, Die Malerei der Romantik [=H æùãñáöéêÞ ôïõ Pïìáíôéóìïý]. ËùæÜíç 1967, ó. 104. Môöñ. áðü ôá ãåñìáíéêÜ A. AæÝëçò. 6. Ïé áðáñ÷Ýò ôçò ìïíôÝñíáò ôÝ÷íçò «Ç ìïíôÝñíá ôÝ÷íç åßíáé Ýíá öáéíüìåíï ðïõ äåí ãåííÞèçêå áéöíéäßùò. ÐñïåôïéìÜóôçêå âáèìéáßá ìÝóá áðü ôéò êïéíùíéêÝò êáé ðíåõìáôéêÝò áëëáãÝò, áíáêáôáôÜîåéò, åðáíáóôÜóåéò ðïõ ïäÞãçóáí áðü ôïí ðáñáäïóéáêü óôï óýã÷ñïíï êüóìï. Ï Äéáöùôéóìüò, ç ÃáëëéêÞ ÅðáíÜóôáóç,

&%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 188

ç íÝá êïéíùíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá, ï ñïìáíôéóìüò, ç ðñþôç âéïìç÷áíéêÞ Ýêñçîç, ï ñåáëéóìüò, ç íÝá ôå÷íïëïãßá ôçò åéêüíáò, ç öùôïãñáößá, ï íÝïò ñüëïò ôïõ êáëëéôÝ÷íç Ýãñáøáí ôï ðñïïßìéï ôçò ìïíôÝñíáò ôÝ÷íçò». Ìáñßíá ËáìðñÜêç-ÐëÜêá, ÅéóáãùãÞ óôç ÌïíôÝñíá ÔÝ÷íç, Óçìåéþóåéò Éóôïñßáò ôçò ÔÝ÷íçò, ÁèÞíá, ÁäÜì/ÐÝñãáìïò, 2003, ó. 6 7. Ìéá äÞëùóç ôïõ ñåáëéóôÞ ÊïõñìðÝ (1861) «Íá ìðïñÝóù íá ìåôïõóéþóù ôá Þèç, ôéò éäÝåò êáé ôéò ìïñöÝò ôçò åðï÷Þò ìïõ üðùò ôéò âëÝðù - ìå ìéá ëÝîç íá äçìéïõñãÞóù ìéá æùíôáíÞ ôÝ÷íç áõôüò åßíáé ï óêïðüò ìïõ. Ç ôÝ÷íç ôçò æùãñáöéêÞò ìðïñåß íá áíáðáñáóôÞóåé ìüíï ü,ôé âëÝðåé êáé áããßæåé ï æùãñÜöïò [], (ï ïðïßïò ðñÝðåé íá åöáñìüóåé) ôéò ðñïóùðéêÝò ôïõ äõíáôüôçôåò óôéò éäÝåò êáé óôá ðñÜãìáôá ôçò åðï÷Þò ôïõ []. Ðéóôåýù åðßóçò üôé ç æùãñáöéêÞ åßíáé ìéá ïõóéáóôéêÜ óõãêåêñéìÝíç ôÝ÷íç êáé ìðïñåß íá áíáðáñáóôÞóåé ìüíï ðñÜãìáôá ðïõ åßíáé êáé ðñáãìáôéêÜ êáé õðáñêôÜ []. ¸íá áöçñçìÝíï áíôéêåßìåíï, áèÝáôï Þ áíýðáñêôï, äåí áíÞêåé óôï ÷þñï ôçò æùãñáöéêÞò []. Äåßîôå ìïõ Ýíáí Üããåëï êáé èá ôïí æùãñáößóù». Robert Goldwater - Marco Treves (åðéì.), Artists on Art, ÍÝá Õüñêç, Pantheon, 31958, óó. 295-297. Óôï Garnder's, Art through the Ages, Harcourt, Inc., 112001, ó. 891 8. H áðþèçóç ôçò ãñáììÞò «¸ôóé ïé éìðñåóóéïíéóôÝò äéÝêïøáí ôéò ó÷Ýóåéò ôïõò ìå üëåò ôéò ðáëéÝò öüñìåò. Äåí Ýäåé÷íáí ðëÝïí óôï êïéíü óõìâáôéêÝò åéêüíåò, ðñïóåêôéêÜ åðéëåãìÝíá ôïðßá, åîùñáúóìÝíá èÝìáôá, êáé åêôüò áõôïý, ìå ôéò äéÜ÷õôåò ðéíåëéÝò ôïõò, ôï ãåííáéüäùñï ôñüðï æùãñáöéêÞò ôïõò, ðñüóèåôáí óôéò áöýóéêåò ìïñöÝò ôïõò êé Üëëá ôñïìáêôéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ. Óôïí íÝï ôñüðï æùãñáöéêÞò ôá ðåñéãñÜììáôá äåí ìðïñïýóáí íá åßíáé ôüóï óáöÞ, ïé ãñáììÝò ôüóï óôáèåñÝò, ïé ìïñöÝò ôüóï êáèáñÝò üóï óôïí ðáëéü. ¼ôáí ï éìðñåóéïíéóôÞò æùãñÜöéæå ôçí ïìß÷ëç Þ ôïí áôìü ðïõ ðåñéâÜëëåé ôá áíôéêåßìåíá, üôáí æùãñÜöéæå ôéò ôñåìïõëéáóôÝò êçëßäåò öùôüò ðïõ ðåñíþíôáò ìÝóá áðü öõëëþìáôá ôùí äÝíôñùí, êéíçìÝíùí áðü ôïí Üíåìï, êáëýðôïõí Ýíá ìÝñïò ôïõ åäÜöïõò, üôáí æùãñÜöéæå ôï áíåìïðáñìÝíï íåñü, êáèþò áíáðçäÜ áöñßæïíôáò áðü ôá âñÜ÷éá, Þ ôç ãïñãÞ ñïÞ åíüò îå÷åéëéóìÝíïõ ðïôáìïý, åß÷å ìüíï ôçí åëðßäá íá ðåôý÷åé ôï åðéèõìçôü áðïôÝëåóìá áðïöåýãïíôáò ôá áõóôçñÜ êáé óôáèåñÜ ðåñéãñÜììáôá. ¹èåëå ðñáãìáôéêÜ íá óõëëÜâåé ôçí åíôýðùóç, íá áðïäþóåé áéóèÞóåéò ôïõ öùôüò êáé ôçò êßíçóçò, êé áõôü ìðïñïýóå íá ôï êáôïñèþóåé ìüíï ôïðïèåôþíôáò óôï ìïõóáìÜ áóáöåßò ãñáììÝò, äéÜ÷õôåò ìïñöÝò. Ôï êïéíü óôåêüôáí ëïéðüí åìâñüíôçôï ìðñïóôÜ óôïõò ðßíáêåò ôùí éìðñåóóéïíéóôþí. ÕðÞñ÷å Ýíá åíôåëþò íÝï óýóôçìá ÷ñùìÜôùí, ìéá ðïéêéëßá ôüíùí, ìéá ëÜìøç ôïõ öùôüò ðïõ åñ÷üôáí óå áíôßèåóç ìå ôïõò Ýùò ôüôå ãíùóôïýò ôñüðïõò æùãñáöéêÞò. Káèþò áðïõóßáæáí áðü ôïõò ðßíáêÝò ôïõò ïé éäéüôçôåò ðïõ èåùñïýíôáí Ýùò ôüôå ùò èåìåëéþäåéò Ýííïéåò ôçò ôÝ÷íçò, öÜíçêáí óôï êïéíü ÷ïíäñïåéäåßò êáé áðïêñïõóôéêïß, áðëÜ óêßôóá êáé Üìïñöá ó÷Ýäéá». Theodore Dure, Die Impressionisten [=Oé éìðñåóóéïíéóôÝò], Båñïëßíï 1914. Óôï: Jacques Lassaigne, Der Impressionismus [=O éìðñåóóéïíéóìüò], ËùæÜíç 1967, ó. 100. Môöñ. áðü ôá ãåñìáíéêÜ A. AæÝëçò. 9. Hermann Bahr, Êüêêéíá äÝíôñá Þ Ãéáôß ç ôÝ÷íç äåí ÷ñåéÜæåôáé íá åßíáé áíáðáñáóôáôéêÞ «Ï êüóìïò ìïõ ëÝåé: "ÊïéôÜîôå, äåí ìðïñåßôå íá êÜíåôå ôÝôïéï ðñÜãìá. Äåí ìðïñåßôå íá ðáéíåýåôå ôïí Ëïýíôâé÷ öïí ×üöìáí. Æùãñáößæåé êüêêéíá äÝíôñá êáé êáíåßò äåí âãÜæåé Üêñç. ¼ëá ôá ðñÜãìáôá Ý÷ïõí ôá üñéÜ ôïõò. Äåí èá êáôáöÝñåôå íá ìáò ðåßóåôå ãé' áõôüí". Ãéáôß üìùò ôá êüêêéíá äÝíôñá åßíáé åíÜíôéá óôçí ïõóßá ôçò ôÝ÷íçò; Ðïéïò íüìïò èá ôá áðáãïñåýóåé; Ãéáôß íá ìçí åßíáé ôÝ÷íç; Äéüôé äåí åßíáé ðñáãìáôéêÜ, ëÝåé ï êüóìïò. Äåí ìðïñåßò íá æùãñáößæåéò ðñÜãìáôá ðïõ äåí õðÜñ÷ïõí. Åííïïýí: ðñÜãìáôá ðïõ äåí ìáò äåß÷íïõí ïé

&&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 189

áéóèÞóåéò. Ôá ðñáãìáôéêÜ äÝíôñá åßíáé êáöÝ - åðïìÝíùò äåí ìðïñåß êáíåßò íá æùãñáößæåé ðáñÜ ìüíï êáöÝ äÝíôñá. Ôï êáëëéôå÷íéêü ðñÝðåé íá óõíäÝåôáé ìå ôï ðñáãìáôéêü. Áõôü óçìáßíåé üôé äåí ðñÝðåé íá æùãñáößæïõìå ü,ôé äåí õðÜñ÷åé åìðåéñéêÜ. Áõôïß ïé èáõìÜóéïé Üíèñùðïé èÝëïõí íá äéáôÜîïõí îáöíéêÜ ôçí ôÝ÷íç íá ðåñéïñéóôåß óôïí êüóìï ôùí áéóèÞóåùí, íá ìç äçìéïõñãÞóåé ôßðïôå áðü ìüíç ôçò áëëÜ íá ìéìçèåß ôç ìïñöÞ (ôï öáßíåóèáé) ôùí ðñáãìÜôùí êáé íá õðáêïýåé ìïíïìåñþò óôï ðñáãìáôéêü èÝëïõí íá ôçò õðïäåßîïõí îáöíéêÜ Ýíáí íáôïõñáëéóìü. Áõôü åßíáé ðáñÜîåíï ãéá áíèñþðïõò ðïõ äåí ÷ïñôáßíïõí íá âñßæïõí ôïõò íáôïõñáëéóôÝò, íá ôïõò óõêïöáíôïýí êáé íá ôïõò åðéðëÞôôïõí. Åêåßíïé ðïõ ìå ôçí åñãáôéêüôçôÜ ôïõò õðïâáèìßæïõí ôïí åáõôü ôïõò óå áíôéãñáöåßò ôçò öýóçò, äéêáéïýíôáé íá ìéëïýí Ýôóé. ÁëëÜ ïé êáëëéôÝ÷íåò ðïôÝ äåí öïâÞèçêáí íá ìåôáôñÝøïõí ôçí ýëç ðïõ ðáñÝ÷ïõí ïé áéóèÞóåéò, ìÝ÷ñé íá ãßíåé öïñÝáò êáé õðçñÝôçò ôïõ ðíåýìáôüò ôïõò. Ïõóßá êáé êáèÞêïí ôïõò åßíáé íá ðïëëáðëáóéÜæïõí ôïí êüóìï äçìéïõñãþíôáò áðü ôçí øõ÷Þ ôïõò. ¼ôáí æùãñáößæåé êáíåßò êüêêéíá äÝíôñá, ìåôáöÝñïíôáé ðñÜãìáôá ôçò øõ÷Þò óå ìéá ìïñöÞ ôùí áéóèÞóåùí, ôá ïðïßá êñáõãÜæïíôáò ðáñïõóéÜæïíôáé ôçí ßäéá óôéãìÞ óáí íá ìçí áíÞêïõí óôïí êüóìï ôùí áéóèÞóåùí êáé óáí íá ìçí Ý÷ïõí áíôéêåßìåíï [] Tá êüêêéíá äÝíôñá åßíáé óÞìáôá ìïíá÷éêþí áäõóþðçôùí øõ÷þí, ïé ïðïßåò Ý÷ïõí ÷ùñéóôåß áðü ôéò áéóèÞóåéò êáé íéþèïõí áõôüí ôïí åîùôåñéêü êüóìï öôù÷ü äßðëá óå áõôüí ôïí áéþíéï ðëïýôï ôçò åóùôåñéêÞò ôïõò áèëéüôçôáò êáé èá Þèåëáí íá ôï ðáñáäå÷ôïýí íôñïðéáóìÝíåò. Aõôü åßíáé ôï áßóèçìá ðïõ äçìéïõñãïýí êáé åðåéäÞ åßíáé Ýíá áßóèçìá ðïõ êáèïñßæåé ôçí ðéï êáéíïýñãéá ôÝ÷íç, óÞìåñá ü÷é ìüíï åðéôñÝðïíôáé áëëÜ êáé åðéâÜëëïíôáé». G. Wunberg - J. Braakenburg (åðéì.), ü.ð., óó. 507-508. Môöñ. áðü ôá ãåñìáíéêÜ A. AæÝëçò. 10. Emil Reich, Ï ºøåí êáé ôá äéêáéþìáôá ôçò ãõíáßêáò «Ï ºøåí êáôáðïëåìÜ áêïýñáóôá ôçí áíôßëçøç ôïõ ãÜìïõ óáí Ýíá ßäñõìá, óôï ïðïßï ï Üíäñáò ùò øùìïäüôçò äéêáéïýôáé íá áðáéôåß íá Ý÷åé ôïí ðñþôï ëüãï. Åðéêñßíåé ôç ãõíáßêá ðïõ, üðùò ôï ëÝåé äéáñêþò, ðïõëÜåé ôïí åáõôü ôçò ÷ùñßò áãÜðç, ðáñáéôåßôáé áðü ôï éåñü ôçò áíèñþðéíï äéêáßùìá, éêáíïðïéåßôáé ìå ôï íá åßíáé áíôéêåßìåíï, åíþ èá ìðïñïýóå íá åßíáé ðñüóùðï. Áõôüí ôïí ëáíèáóìÝíï ãÜìï, ôïí áãïñáóôü ãÜìï, óôçëéôåýåé óôá äñÜìáôÜ ôïõ. [] Óáí áññùóôçìÝíá êáé äõóÜñåóôá, áðïêñïõóôéêÜ êáé áçäéáóôéêÜ âñßæïõí ôá Ýñãá ôïõ ºøåí. ¼ëïé ïé ÷áñáêôçñéóìïß åßíáé åðéôõ÷çìÝíïé, áëëÜ ü÷é üóïí áöïñÜ ôïí óõããñáöÝá ðïõ ôá Ýãñáøå áëëÜ ãéá ôéò óõíèÞêåò ôçò åðï÷Þò ðïõ ôá åðÝâáëáí. ¸íáò Þðéïò ãéáôñüò êáêïöïñìßæåé ôéò ðëçãÝò. Ï ºøåí äåí åßíáé ôÝôïéïò, ìå êáõôü óßäåñï êáõôçñéÜæåé ôï áðüóôçìá. Äåí èÝëåé íá âÜëåé êáéíïýñãéï êñáóß óå ðáëéÜ âáñÝëéá, áðáéôåß ìéá óõíïëéêÞ áíáôñïðÞ óå üëïõò ôïõò ôïìåßò, ðñï ðÜíôùí üìùò óôï ãõíáéêåßï æÞôçìá. Åßíáé Ýíáò åðáíáóôÜôçò ôïí ïðïßï äåí óôáìáôÜåé ôßðïôå, äåí åßíáé ìåñïëçðôéêüò ðïéçôÞò (êé áõôü èá áðïôåëïýóå êáôçãïñßá), áëëÜ ðïéçôÞò ìéá ôÜóçò. Êáé ç ôÜóç ôùí éóôïñéêþí ôïõ äñáìÜôùí åßíáé ç õðåñÜóðéóç ôùí äéêáéùìÜôùí ôçò ãõíáßêáò, õðåñáóðßæåôáé ôçí ðíåõìáôéêÞ ôçò áíåîáñôçóßá, áðáéôåß íá ôçò äïèåß ç äõíáôüôçôá íá äéáó÷ßóåé ôç æùÞ ìå ôá äéêÜ ôçò ðüäéá, äéüôé ùò ìïíôÝñíïò ðïéçôÞò ãíùñßæåé üôé ç çèéêÞ áíåîáñôçóßá ìðïñåß íá õðïóôçñé÷èåß êáé áðü ôçí ïéêïíïìéêÞ. Ìáò äåß÷íåé üëá ôá öñéêéáóôéêÜ áðïôåëÝóìáôá ôçò êõñéáñ÷ßáò ôïõ Üíäñá []. Ï ºøåí õðåñáóðßæåôáé ôá äéêáéþìáôá ôçò ãõíáßêáò, åðåéäÞ åßíáé ðåðåéóìÝíïò üôé ìüíï üôáí èá áíáãíùñéóôåß ãåíéêÜ, [] èá èåìåëéùèåß ç íÝá êïéíùíßá ðÜíù óôç âáóéêÞ áñ÷Þ ðïõ áðïôåëåß ôï ãíþñéóìá üëùí ôùí Ýñãùí ôïõ ºøåí: Ôï ðíåýìá ôçò áëÞèåéáò êáé ôçò åëåõèåñßáò - áõôü åßíáé ôï óôÞñéãìá ôçò êïéíùíßáò.». G. Wunberg - J. Braakenburg, ü.ð,. óó. 345-347. Môöñ. áðü ôá ãåñìáíéêÜ A. AæÝëçò.

&'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 190

Ç êáëëéôå÷íéêÞ êáé ðíåõìáôéêÞ æùÞ óôçí ÅëëÜäá ôïõ 19ïõ áéþíá ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ Äéáñèñþíåôáé óå äýï õðïåíüôçôåò: á. Ïé ôÝ÷íåò. â. Ôá ãñÜììáôá. ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá ãíùñßóïõí ôçí åëëçíéêÞ ðíåõìáôéêÞ êáé êáëëéôå÷íéêÞ äçìéïõñãßá ôïõ 19ïõ áé. êáé íá ôç óõíäÝóïõí ìå ôéò ðïëéôéêÝò, êïéíùíéêÝò êáé ïéêïíïìéêÝò åîåëßîåéò ôçò ÷þñáò. 2) Íá åíôÜîïõí ôçí åëëçíéêÞ êáëëéôå÷íéêÞ êáé ðíåõìáôéêÞ æùÞ ìÝóá óôï ãåíéêüôåñï ðëáßóéï ôçò åõñùðáúêÞò ðïëéôéóôéêÞò ðáñáãùãÞò êáé íá äéáêñßíïõí ôá éäéáßôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò. Åéäéêüôåñåò ðáñáôçñÞóåéò ãéá ôéò åðéìÝñïõò äéäáêôéêÝò åíüôçôåò: Èá ðñÝðåé íá ôïíéóèåß éäéáßôåñá ï åõñùðáúêüò ðñïóáíáôïëéóìüò ôçò êáëëéôå÷íéêÞò äçìéïõñãßáò ôïõ íåïóýóôáôïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò. Áõôü óçìáßíåé üôé ç íåïåëëçíéêÞ ôÝ÷íç êéíåßôáé ìåôáîý íåïêëáóéêéóìïý (ìå ôïí ïðïßï áéóèÜíåôáé üôé ôçí óõíäÝïõí áäéáìöéóâÞôçôïé äåóìïß) êáé ñïìáíôéóìïý (ç óõíáéóèçìáôéêÞ íïóôáëãéêÞ êáé ïíåéñïðüëá âÜóç ôïõ ïðïßïõ ôç âïçèïýí íá êñáôÞóåé æùíôáíïýò ôïõò äåóìïýò ìå ôï ðñüóöáôï ðáñåëèüí êáé ôçí ðëïýóéá ðáñÜäïóç, áëëÜ êáé íá ïñáìáôéóèåß Ýíá êáëýôåñï ìÝëëïí). Èá ðñÝðåé íá êáôáíïÞóïõí ïé ìáèçôÝò üôé ôüóï ôá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá, üóï êáé ïé êïéíùíéêïïéêïíïìéêÝò óõíèÞêåò ôçò åðï÷Þò (ð.÷. ç äéáìüñöùóç ôçò áóôéêÞò ôÜîçò êáé ç óôáäéáêÞ ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç) åðçñåÜæïõí êáèïñéóôéêÜ ôéò åîåëßîåéò êáé ôéò ðñïôéìÞóåéò óôïí ÷þñï ôçò ôÝ÷íçò. Ç Áêáäçìßá ôïõ ÌïíÜ÷ïõ, ìå ôçí ïðïßá ïé ´Åëëçíåò êáëëéôÝ÷íåò óõíäÝèçêáí êõñßùò ëüãù ôïõ ´Ïèùíá, áðïôåëåß ôï âáóéêü êÝíôñï óðïõäþí ãéá áõôïýò. Ðïëëïß ëßãïé Þôáí áñ÷éêÜ ïé êáëëéôÝ÷íåò ðïõ óôñÜöçêáí ãéá óðïõäÝò óôï Ðáñßóé, ôçí ðüëç ðïõ èá ãßíåé ï ðüëïò Ýëîçò ãéá üëïõò ôïõò êáëëéôÝ÷íåò áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïý áé.. Ç ôïðéïãñáößá, ç ðñïóùðïãñáößá êáé ç çèïãñáößá, äçëáäÞ ç áðïôýðùóç çèþí, óêçíþí êáèçìåñéíÞò æùÞò ôùí áíèñþðùí ôçò õðáßèñïõ, áëëÜ êáé ôùí áóôþí, ìå óõ÷íÜ åðéöáíåéáêÞ ðåñéãñáöéêÞ êáé åîéäáíéêåõôéêÞ äéÜèåóç, åßíáé ôá åßäç ôçò æùãñáöéêÞò ðïõ ðñïôéìïýí ïé ´Åëëçíåò ôïõ 19ïõ áé. Áõôü ðïõ ðñÝðåé íá äþóïõìå óôïõò ìáèçôÝò íá êáôáëÜâïõí åßíáé üôé ïé ìåãÜëïé ´Åëëçíåò æùãñÜöïé (Íéêçöüñïò Ëýôñáò, Êùíóôáíôßíïò ÂïëáíÜêçò, Íéêüëáïò Ãýæçò ê.Ü.), ðïõ áðïôåëïýóáí ôïí ðõñÞíá ôçò Ó÷ïëÞò ôïõ ÌïíÜ÷ïõ, õðÞñîáí óôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáé ïé äÜóêáëïé ôçò íåïåëëçíéêÞò ôÝ÷íçò ôïõ 19ïõ áé.. Ìå ôç äýíáìç ôïõ ôáëÝíôïõ ôïõò, áëëÜ êáé ôéò óïâáñÝò êáé óõóôçìáôéêÝò óðïõäÝò ôïõò óôç âáõáñéêÞ ðñùôåýïõóá êáôïñèþíïõí ðïëý óõ÷íÜ íá îåðåñíïýí ôéò åõêïëßåò êáé ôéò óõìâÜóåéò ôçò áêáäçìáúêÞò æùãñáöéêÞò êáé ôçò çèïãñáößáò, äçìéïõñãþíôáò Ýñãá ðïëý ìåãÜëçò åéëéêñßíåéáò êáé åóùôåñéêÞò äýíáìçò, ìå ôç óöñáãßäá ôçò áõèåíôéêÞò êáëëéôå÷íéêÞò äçìéïõñãßáò. Ôï êåßìåíï ôïõ ×ñýóáíèïõ ×ñÞóôïõ (ÂÌ) êáèþò êáé ôá Ýñãá Ôá áññáâùíéÜóìáôá ôïõ ÍéêïëÜïõ Ãýæç êáé ôï Ôï øáñéáíü ìïéñïëüé ôïõ Íéêçöüñïõ Ëýôñá, ìå ôéò åðåîçãçìáôéêÝò ëåæÜíôåò, åßíáé ðïëý êáôáôïðéóôéêÜ. Óôï Ýñãï ôïõ ÉùÜííç Áëôáìïýñá (üðùò êáé óå Ýñãá ôùí ÂïëáíÜêç êáé ÐáíôáæÞ) Ý÷ïõìå ôçí åõêáéñßá íá åíôïðßóïõìå ôá ðñþôá äåßãìáôá ðñþéìçò éìðñåóéïíéóôéêÞò äéÜèåóçò. Ôï Ýñãï ôïõ Ãýæç ÌåôÜ ôçí êáôáóôñïöÞ ôùí Øáñþí, åêôüò áðü ôï êáèáñÜ åéêáóôéêü ôïõ åíäéáöÝñïí, ðñïóöÝñåôáé êáé ùò êáëü ðáñÜäåéãìá äéðëÞò åñìçíåßáò êáé äéäáêôéêÞò áîéïðïßçóçò ãéá äýï äéáöïñåôéêÜ éóôïñéêÜ ãåãïíüôá: áí êáé áíáöÝñåôáé óôçí

'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 191

êáôáóôñïöÞ ôùí Øáñþí (1824), öéëïôå÷íÞèçêå õðü ôçí åðßäñáóç åíüò ìåôáãåíÝóôåñïõ éóôïñéêïý ãåãïíüôïò, ôïõ áôõ÷ïýò åëëçíïôïõñêéêïý ðïëÝìïõ ôïõ 1897. Ìå áöïñìÞ ôï Ýñãï ôïõ Äçìçôñßïõ ÆùãñÜöïõ (ôïõ öåñüìåíïõ ëáíèáóìÝíá ùò Ðáíáãéþôç) ìðïñïýìå íá áíáöåñèïýìå óôç æùíôáíÞ ëáúêÞ ðáñÜäïóç ç ïðïßá èá áñ÷ßóåé íá ãßíåôáé áíôéêåßìåíï ìåëÝôçò áðü ôïí 19ï áé. Âåâáßùò, ç âõæáíôéíÞ/ëáúêÞ ðáñÜäïóç èá óõíäåèåß ìå ôçí ðñùôïðïñßá êáé èá äþóåé éäéáßôåñï ðåñéå÷üìåíï óôéò áíáæçôçóåéò ôçò ÃåíéÜò ôïõ 30 óôïí åðüìåíï áéþíá. Ôï Ýñãï ôïõ Ãéáííïýëç ×áëåðÜ (ôá ðñïâëÞìáôá ôçò øõ÷éêÞò õãåßáò ôïõ Ýðáéîáí êáèïñéóôéêü ñüëï óôçí åîÝëéîç ôçò äçìéïõñãßáò ôïõ) ðáñïõóéÜæåé åîáéñåôéêü åíäéáöÝñïí ãéá ôçí ðëáóôéêÞ äýíáìç êáé ôçí ðñùôïðïñéáêÞ ôüëìç ôïõ. Ìå ôç âïÞèåéá ôùí åéêüíùí ôïõ âéâëßïõ, áëëÜ êáé Üëëùí êôçñßùí ôçò ßäéáò åðï÷Þò, ôá ïðïßá ïé ìáèçôÝò ìðïñïýí åíäå÷ïìÝíùò íá äïõí êáé íá ðáñáôçñÞóïõí óôçí ðüëç üðïõ êáôïéêïýí, èá ìåëåôÞóïõìå ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ íåïêëáóéêéóìïý óôçí íåïåëëçíéêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ, áëëÜ êáé ôçò ñïìáíôéêÞò íïóôáëãßáò ãéá ôá âõæáíôéíÜ ðñüôõðá. Èá Þôáí ðïëý êáëü íá åðéóêåöèïýìå, áöïý ðñïåôïéìÜóïõìå êáôÜëëçëá ôïõò ìáèçôÝò åßôå ôçí ÅèíéêÞ ÐéíáêïèÞêç êáé ôçí ÅèíéêÞ ÃëõðôïèÞêç óôçí ÁèÞíá åßôå ïðïéáäÞðïôå Üëëç ðéíáêïèÞêç ìå Ýñãá ôïõ 19ïõ áéþíá, êáé íá ðñïóðáèÞóïõìå ìå ôïõò ìáèçôÝò íá ìåëåôÞóïõìå ðïëëÜ áðü ôá óôïé÷åßá ðïõ ðñïáíáöÝñèçêáí.

ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ á. Ïé ÔÝ÷íåò Ôï éóôïñéêü êáé êïéíùíéêü ðëáßóéï. - ºäñõóç åëëçíéêïý êñÜôïõò (1830) êáé ìåôáöïñÜ ðñùôåýïõóáò óôçí ÁèÞíá (1834) áñ÷Þ åõñùðáúêïý ðñïóáíáôïëéóìïý ÅëëÞíùí: áðïäï÷Þ áñ÷þí êáé áîéþí äõôéêïý ðïëéôéóìïý (âáóéêü óçìåßï áíáöïñÜò áñ÷Ýò 19ïõ áéþíá ï íåïêëáóéêéóìüò). - Åðáíáóýíäåóç ìå êëáóéêÞ áñ÷áéüôçôá âáóéêü óõóôáôéêü ýðáñîçò êáé éäåïëïãéêÞ âÜóç ôïõ íÝïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò. - ÐáñÜëëçëá ëáìðñü âõæáíôéíü ðáñåëèüí êáé æùíôáíÞ ëáúêÞ ðáñÜäïóç êáèçìåñéíü âßùìá ëáïý. - ÁíáæÞôçóç åèíéêÞò ôáõôüôçôáò ÍåïåëëÞíùí: åðáíåêôßìçóç ëáúêïý ðïëéôéóìïý êáé ãëþóóáò ðáíôéêåßìåíï ðïëéôéêþí, éäåïëïãéêþí êáé öéëïëïãéêþí óõæçôÞóåùí êáé äéáìá÷þí åðß ìáêñüí. Ç íåïåëëçíéêÞ ôÝ÷íç. - ÊéíÞèçêå ìÝóá óôá ðëáßóéá ôùí åõñùðáúêþí ñåõìÜôùí êáé õðü åðßäñáóç Áêáäçìßáò ÌïíÜ÷ïõ. - Áêáäçìßá ÌïíÜ÷ïõ: êÝíôñï êáëëéôå÷íéêþí óðïõäþí ãéá ðïëëïýò ¸ëëçíåò êáëëéôÝ÷íåò. - ÅðéññïÝò êáé áðü Üëëá êáëëéôå÷íéêÜ êÝíôñá Åõñþðçò (Ãáëëßá, Éôáëßá ê.Ü.). ÆùãñáöéêÞ. - Óôá Ýñãá ðñþôçò ãåíéÜò æùãñÜöùí ìåôÜ ÅðáíÜóôáóç: éóôïñéêÝò óêçíÝò, ðñüóùðá êáé ôïðßá áðïäßäïíôáé ìå äéÜèåóç ñïìáíôéêÞò åîéäáíßêåõóçò. - ÌåôÜ 1862 ìåãÜëïé æùãñÜöïé (Íéêçöüñïò Ëýôñáò, Êùíóôáíôßíïò ÂïëáíÜêçò êáé Íéêüëáïò Ãýæçò - Áêáäçìßá ÌïíÜ÷ïõ) óçìáíôéêüôåñïé äÜóêáëïé íåïåëëçíéêÞò ôÝ÷íçò. - ¸ñãï ôïõò ü÷é äïõëéêÞ áðïìßìçóç áêáäçìáúêþí ðñïôýðùí, áëëÜ ðñïóðÜèåéá ðñïóùðéêþí áíáæçôÞóåùí ð áðïôýðùóç áíáãêþí êáé ðñïâëçìáôéóìþí ôçò åëëçíéêÞò êïéíùíßáò, ìå åóùôåñéêÞ åéëéêñßíåéá, áðëüôçôá êáé åêöñáóôéêÞ ëéôüôçôá. - ÐáñÜëëçëç åðéññïÞ áðü Ðáñßóé: íÝåò ôÜóåéò ìå ðñþôåò éìðñåóéïíéóôéêÝò äïêéìÝò. ÃëõðôéêÞ. - Ãéá ðïëëïýò áéþíåò åß÷å ðáñáìåßíåé óôá ðëáßóéá ôçò ëáúêÞò ðáñÜäïóçò.

'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 192

- Ìå áöåôçñßá ôá ÅðôÜíçóá êáé ðõñÞíá ôá ðåñßöçìá åñãáóôÞñéá Ôçíßùí êáëëéôå÷íþí, áñ÷ßæåé íá ðáßæåé óçìáíôéêü ñüëï óôç íÝá ÅëëÜäá ðïõ áíïéêïäïìåßôáé êáé åîùñáÀæåôáé. - ¸ñãï Ãéáííïýëç ×áëåðÜ ìå áöåôçñßá ôïí íåïêëáóéêéóìü åîåëßóóåôáé óå êïñõöáßá ðñùôïðïñéáêÞ Ýêöñáóç. - ÊÜðïéåò ñåáëéóôéêÝò ôÜóåéò óôï ôÝëïò ôïõ áéþíá. Áñ÷éôåêôïíéêÞ. - Ðñüôõðá íåïêëáóéêéóìïý. ÐñïóðÜèåéá äéáìüñöùóçò åõñùðáúêïý ðñïóþðïõ ÁèÞíáò êáé Üëëùí ìåãÜëùí áóôéêþí êÝíôñùí (ðåñéóóüôåñá äçìüóéá êáé éäéùôéêÜ êôßñéá). - ËáìðñÜ äåßãìáôá ñïìáíôéêÞò äéÜèåóçò ìå áíáãåííçóéáêÜ Þ êáé âõæáíôéíÜ óôïé÷åßá. â. ÃñÜììáôá/Ëïãïôå÷íßá - ÌåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç, óôç ëïãïôå÷íßá, êáé éäéáßôåñá óôçí ðïßçóç, êõñéáñ÷ïýí: Ç ÅðôáíçóéáêÞ Ó÷ïëÞ (É8ïò -É9ïò áé.) êáé ïé Öáíáñéþôåò ìå ôç ÑïìáíôéêÞ Ó÷ïëÞ Áèçíþí (1830-É880). ÌåôÜ ôï 1880 åìöáíßæåôáé ç ÍÝá ÁèçíáúêÞ Ó÷ïëÞ (1880-1922). - Óôçí ÅðôáíçóéáêÞ Ó÷ïëÞ (êïñõöáßïò åêðñüóùðïò ï Äéïíýóéïò Óïëùìüò): óõíäõÜæïíôáé äõôéêÝò åðéññïÝò êëáóéêéóìïý êáé ñïìáíôéóìïý ìå åëëçíéêÞ ãëùóóéêÞ ðáñÜäïóç. Óôï Ýñãï ôïõ ÁíäñÝá ÊÜëâïõ áðïêôïýí ìéáí åíôåëþò ðñïóùðéêÞ Ýêöñáóç. - ÅðéññïÝò ôïõ êëáóéêéóìïý õðÜñ÷ïõí óôï Ýñãï êáé ôùí: Áë. Ñßæïõ-ÑáãêáâÞ, Áë. ÂõæÜíôéïõ, Ä. ÂåñíáñäÜêç ê.Ü. - Óôç ÑïìáíôéêÞ Ó÷ïëÞ Áèçíþí êõñéáñ÷ïýí ïé Öáíáñéþôåò êáé ïé ÉÜê. Ñßæïò-ÑáãêáâÞò, Áë. Óïýôóïò, Ðáí. Óïýôóïò, Á÷. ÐáñÜó÷ïò, Áñ. Âáëáùñßôçò ê.Ü. - ÌåôÜ ôï 1850, åìöáíßæïíôáé íÝåò ôÜóåéò, óðïõäáéüôåñç ï ñåáëéóìüò. Êõñéüôåñïé åêöñáóôÝò ï ÅììáíïõÞë ÑïÀäçò, ï Ãåþñãéïò Âéæõçíüò êáé ï ÁëÝîáíäñïò ÐáðáäéáìÜíôçò. - Ìå ôç ÍÝá ÁèçíáúêÞ Ó÷ïëÞ áíáíåþíåôáé ôüóï ç ðïßçóç üóï êáé ç ðåæïãñáößá êáé ðáñïõóéÜæïíôáé áîéüëïãïé ðïéçôÝò (óðïõäáéüôåñïò ï Ê. ÐáëáìÜò) êáé ðåæïãñÜöïé (Ã. Âéæõçíüò, Áë. ÐáðáäéáìÜíôçò, Áí. Êáñêáâßôóáò ê.Ü.). 2. Ï Ðïëéôéóìüò ôïõ 20ïý áéþíá ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÄÉÄÁÊÔÉÊÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ Äéáñèñþíåôáé óå ôÝóóåñéò õðïåíüôçôåò á. Ç åðéóôçìïíéêÞ áíÜðôõîç êáé ôá ôå÷íïëïãéêÜ åðéôåýãìáôá. â. Óôï÷áóìüò. Ç ðïñåßá ôçò öéëïóïöéêÞò óêÝøçò. ã. Ç ìáæéêÞ êïõëôïýñá êáé ç äõíáìéêÞ ôùí ìáæþí. ä. Ôá ìåãÜëá êáëëéôå÷íéêÜ ñåýìáôá ôïõ 20ïý áéþíá. Êáôåõèýíóåéò êáé ×áñáêôçñéóôéêÜ: Ç æùãñáöéêÞ êáé ç ãëõðôéêÞ, ç áñ÷éôåêôïíéêÞ, ç ëïãïôå÷íßá, ôï èÝáôñï, ï êéíçìáôïãñÜöïò, ç ìïõóéêÞ. ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ 1) Íá áðïêôÞóïõí ïé ìáèçôÝò ìéá óõíïðôéêÞ åéêüíá ãéá ôï åðéóôçìïíéêü êáé ôå÷íïëïãéêü èáýìá ðïõ óõíôåëÝóôçêå ôïí 20ü áé., ãéá ôïõò ðïéêßëïõò äñüìïõò ðïõ áêïëïýèçóå ç öéëïóïöéêÞ óêÝøç êáé ôéò åðáíáóôáôéêÝò ìïñöÝò ðïõ ðñïóÝëáâáí ïé áíáæçôÞóåéò óå üëïõò ôïõò ÷þñïõò ôçò êáëëéôå÷íéêÞò Ýêöñáóçò êáé äçìéïõñãßáò. 2) Íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí ôçí ðïëõðëïêüôçôá êáé ôçí áíôéöáôéêüôçôá ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí üëåò ôéò åêöÜíóåéò ôïõ ðïëéôéóôéêïý ãßãíåóèáé óå ðáãêüóìéï åðßðåäï óå Üìåóç óõíÜñôçóç ìå ôá ìåãÜëá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá ðïõ óöñÜãéóáí ïëüêëçñç ôçí áíèñùðüôçôá êáé ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ ôç ìáóôßæïõí. Åéäéêüôåñïé Äéäáêôéêïß Óôü÷ïé Íá ãíùñßóïõí ïé ìáèçôÝò ôï ãåíéêüôåñï êëßìá ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôïí 20ü áé.: ïéêïíïìéêÞ

'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 193

áíÜðôõîç êáé âåëôßùóç ôïõ âéïôéêïý êáé ìïñöùôéêïý åðéðÝäïõ ôùí åõñýôåñùí ëáúêþí óôñùìÜôùí êáé ðáñÜëëçëá êñßóç ôùí áîéþí ôïõ Äõôéêïý Ðïëéôéóìïý êáé ìåãÜëá ðáãêüóìéá ðñïâëÞìáôá. Íá áíôéëçöèïýí üôé ç ðïëéôéóôéêÞ äñáóôçñéüôçôá, ïé óõëëïãéêÝò áíôéëÞøåéò êáé óõìðåñéöïñÝò áíáðôý÷èçêáí, êáôÜ ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõ 20ïý áé., óå ðáãêüóìéá äéÜóôáóç. Íá ðñïóåããßóïõí óõíïðôéêÜ ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò ôïìåßò ðïõ êáëýðôåé ôï åðéóôçìïíéêü êáé ôå÷íïëïãéêü èáýìá ôïõ 20ïý áé., ôéò åõåñãåôéêÝò åðéðôþóåéò ôïõ óôç æùÞ ôùí áôüìùí êáé ôùí êïéíùíéþí, áëëÜ êáé ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ äçìéïýñãçóå. Íá ãíùñßóïõí ôéò âáóéêÝò êáôåõèýíóåéò ôïõ öéëïóïöéêïý óôï÷áóìïý êáé íá åîïéêåéùèïýí ìå ôç ó÷åôéêÞ ïñïëïãßá. Íá êáôáíïÞóïõí ôç äõíáìéêÞ ôùí ìáæþí êáé ôçò ìáæéêÞò êïõëôïýñáò. Íá ðáñáêïëïõèÞóïõí ôç äõíáìéêÞ ðïñåßá ôïõ ìïíôåñíéóìïý ìÝóá óôïí 20ü áé., íá ãíùñßóïõí åí óõíôïìßá ôá ìåãÜëá êáëëéôå÷íéêÜ ñåýìáôá ðïõ áíáðôý÷èçêáí êáé íá Ýëèïõí óå ìéá ðñþôç åðáöÞ ìå ôï Ýñãï êïñõöáßùí äçìéïõñãþí ïé ïðïßïé Üëëïôå êéíÞèçêáí óôï ðëáßóéï áõôþí ôùí ñåõìÜôùí êé Üëëïôå ôá îåðÝñáóáí áíïßãïíôáò íÝïõò äñüìïõò óôçí ôÝ÷íç. Íá ãíùñßóïõí óå ãåíéêÝò ãñáììÝò ôé åßíáé ï ìåôáìïíôåñíéóìüò. Íá áíé÷íåýóïõí ôç ó÷Ýóç áëëçëåðßäñáóçò ìåôáîý ôçò ôÝ÷íçò, ôçò åðéóôÞìçò,ôçò ôå÷íïëïãßáò, ôçò öéëïóïößáò, ôçò ìáæéêÞò êïõëôïýñáò, ôçò âéïìç÷áíïðïßçóçò êáé ôùí Üëëùí öáéíïìÝíùí ôçò êïéíùíéêïïéêïíïìéêÞò æùÞò. Íá áíôéëçöèïýí ôç óôáäéáêÞ êáôÜññéøç ôùí ïñßùí ìåôáîý ôÝ÷íçò êáé æùÞò êáé ìåôáîý ôùí äéáöüñùí ìïñöþí ôÝ÷íçò (ôáýôéóç æùãñáöéêÞò, ãëõðôéêÞò áêüìç êáé áñ÷éôåêôïíéêÞò). Åéäéêüôåñåò ðáñáôçñÞóåéò óôéò åðéìÝñïõò åíüôçôåò Ç ÅðéóôçìïíéêÞ áíÜðôõîç êáé ôá ôå÷íïëïãéêÜ åðéôåýãìáôá Áí êáé ôï ðåäßï ôùí åðéóôçìïíéêþí êáé ôå÷íïëïãéêþí åðéôåõãìÜôùí ôïõ 20ïý áé. ðåñéãñÜöåôáé áêñïèéãþò, äßíåé ùóôüóï ôï ðëáßóéï ôçò ðïëýðëåõñçò êáé ðïëõäýíáìçò äñáóôçñéüôçôáò ç ïðïßá óõíäÝåôáé ìå ôçí åíôõðùóéáêÞ áíÜðôõîç ôçò åðéóôÞìçò êáé ôçò ôå÷íïëïãßáò, ðïõ óõíå÷ßæåôáé áðü ôïí 19ï áé. ìÝ÷ñé êáé óÞìåñá. Èá ðñÝðåé íá åðéóçìÜíïõìå åê ôùí ðñïôÝñùí óôïõò ìáèçôÝò ìáò üôé êïñõöáßá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá ðïõ óöñÜãéóáí ôçí áíèñùðüôçôá, üðùò ïé äýï Ðáãêüóìéïé Ðüëåìïé, áðïôåëïýí óôáèåñÜ óçìåßá áíáöïñÜò êáé ïñéïèÝôçóçò üëùí ôùí ðïëéôéóôéêþí åîåëßîåùí ôïõ 20ïý áé.. Ôá êåßìåíá ôùí Ásimov êáé ÃñáììáôéêÜêç (Â.Ì./Â.Ê.) êáé ïé ëåæÜíôåò ôùí öùôïãñáöéþí èá ìáò âïçèÞóïõí ìå ôñüðï åýëçðôï íá äþóïõìå ìåñéêÝò áðü ôéò âáóéêüôåñåò ðôõ÷Ýò ôïõ åðéóôçìïíéêïý èáýìáôïò ôïõ 20ïý áé.. Ôá êåßìåíá ôùí ÃñáììáôéêÜêç êáé ÌáñêÝôïõ ãéá ôïí Óôßâåí ×üêéíãê êáé ôïí Ãåþñãéï ÐáðáíéêïëÜïõ, áëëÜ êáé öùôïãñáößá ôïõ ÖëÝìéíãê ìðïñïýí íá áîéïðïéçèïýí ùò áöïñìÞ íá óõæçôÞóïõìå ãéá ôçí éäéáßôåñç óõíåéóöïñÜ ìåãÜëùí ðñïóùðéêïôÞôùí óôïí ÷þñï ôçò åðéóôÞìçò. Ìå áöïñìÞ ôá ðáñáèÝìáôá 1, 6 êáé 7 (Â.Ê.) êáé ôï êåßìåíï ôïõ Æ. Öñüéíô (Â.Ì.) ìðïñïýìå íá èÝóïõìå Ýíáí åõñýôåñï ðñïâëçìáôéóìü ó÷åôéêÜ ìå ìéá óåéñÜ áðü óýã÷ñïíá ðñïâëÞìáôá, üðùò ç ðïëéôéóôéêÞ ôáõôüôçôá ôçò Åõñþðçò óôçí åðï÷Þ ìáò, ç ó÷Ýóç ôïõ èñçóêåõôéêïý óõíáéóèÞìáôïò, ôçò çèéêÞò, ôçò ðïéüôçôáò æùÞò, ôïõ óåâáóìïý óôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí êáé, ôåëéêÜ, ôçò áíèñþðéíçò åõôõ÷ßáò, ìå ôçí åðéóôÞìç êáé ôçí áíÜðôõîç ôçò ôå÷íïëïãßáò. Ôá èÝìáôá áõôÜ, áíáìößâïëá, ðñïóöÝñïíôáé ãéá äéáèåìáôéêÞ ðñïóÝããéóç êáé ïìáäéêÞ åñåõíçôéêÞ ðñïóðÜèåéá ôùí ìáèçôþí ìáò ìå ôç âïÞèåéá êáé óõíáäÝëöùí Üëëùí åéäéêïôÞôùí (èåïëüãùí, öõóéêþí, ìáèçìáôéêþí, êïéíùíéïëüãùí, êáèçãçôþí ðëçñïöïñéêÞò ê.Ü.).

'!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 194

Óôï÷áóìüò. Ç ðïñåßá ôçò öéëïóïöéêÞò óêÝøçò. Ç åíüôçôá áõôÞ äßíåé ôéò ãåíéêÝò êáôåõèýíóåéò ôùí óçìáíôéêüôåñùí öéëïóïöéêþí ñåõìÜôùí ðïõ áíáðôý÷èçêáí óôç äéÜñêåéá ôïõ 20ïý áé.. Åêåßíï ðïõ èá ðñïóðáèÞóïõìå, êáôÜ ôï äõíáôü, åßíáé ìå ôç âïÞèåéá ôùí ðáñáèåìÜôùí, íá êáôáíïÞóïõí ïé ìáèçôÝò ìå áðëü ôñüðï ôé õðïóôÞñéæå ç êáèåìéÜ áðü ôéò öéëïóïöéêÝò èåùñßåò êáé ôç ìåôáîý ôïõò ó÷Ýóç. Ôï ðáñÜèåìá 8 (ÂÊ) ìðïñåß íá ìáò âïçèÞóåé ùò åéóáãùãÞ óôïí öéëïóïöéêü óôï÷áóìü, åíþ ïé ðßíáêåò ìáò äßíïõí ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò åêðñïóþðïõò ôùí åðéìÝñïõò ñåõìÜôùí. Ôá ðáñáèÝìáôá 9 êáé 10 (ÂÊ) ó÷åôéêÜ ìå ôç öéëïóïößá ôïõ Ìðåñîüí êáé ôç öáéíïìåíïëïãéêÞ ìÝèïäï ôïõ ×ïýóåñë ìáò âïçèïýí íá êáôáëÜâïõìå ðþò ï êáèÝíáò áíôéëáìâÜíåôáé ôç ãíþóç ôçò ïõóßáò ôùí üíôùí êáé ðþò ìðïñåß íá ôçí ðñïóåããßóåé (ï Ìðåñîüí ìå ôï Ýíóôéêôï êáé ôçí åíüñáóç, ï ×ïýóåñë íá åííïÞóåé áõôü ðïõ "öáßíåôáé" áðåõèåßáò óôç óõíåéäçóÞ ôïõ). Ï õðáñîéóìüò õéïèÝôçóå ôç öáéíïìåíïëïãéêÞ ìÝèïäï (âë. ðáñÜèåìá 12, ÂÊ), êéíÞèçêå üìùò óå ìéá êáôåýèõíóç ðïõ åß÷å ôçí áöåôçñßá ôçò óôïí 19ï áé. êáé ôïí ÓÝñåí Êßñêåãêïñ, áíáíåþíïíôáò ôïí ðñïâëçìáôéóìü ôçò öéëïóïößáò ðñïò ôçí êáôåýèõíóç ôçò áíèñþðéíçò ýðáñîçò (âë. ðáñÜèåìá 11, ÂÊ) êáé èÝôïíôáò ðñïâëÞìáôá, üðùò ôçò áõèåíôéêüôçôáò, ôçò åëåýèåñçò âïýëçóçò êáé åðéëïãÞò, ôçò áðïîÝíùóçò, ôïõ ìçäåíüò, ôçò áãùíßáò, ôïõ ðáñáäüîïõ, ôïõ èáíÜôïõ ê.Ü., ôá ïðïßá áíôéìåôùðßæïíôáé åßôå õðü ôï ðñßóìá ôçò ðßóôçò óôïí Èåü áêïëïõèþíôáò ôçí ðïñåßá ôïõ Êßñêåãêïñ (üðùò ð.÷. ï ÃêáìðñéÝë ÌáñóÝë, ï Êáñë ÃéÜóðåñò ê.Ü.) åßôå õðü ôï ðñßóìá ôçò áèåÀáò (ð.÷. ï Óáñôñ). Ôï êåßìåíï ôïõ ÃéÜóðåñò (ÂÌ êáé ôá ðáñáèÝìáôá 13, 14, 15 êáé 16 (ÂÊ) åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÜ. Óôï óýíïëü ôçò ç õðáñîéáêÞ öéëïóïößá Üóêçóå ðïëý ìåãÜëç åðßäñáóç óôçí ôÝ÷íç êáé éäßùò óôç ëïãïôå÷íßá êáé ôï èÝáôñï. Ôçí áíÜãêç áíÜëõóçò ôçò ãëþóóáò êáé áðïêáôÜóôáóçò ôçò óùóôÞò ëåéôïõñãßáò ôçò, þóôå íá ðÜøåé êáé ç öéëïóïößá íá åßíáé äõóíüçôç, áëëÜ êáé íá õðïðßðôåé óå ëÜèç, õðïóôÞñéîå ç ÁíáëõôéêÞ Öéëïóïößá êáé êõñßùò ï ÂéôãêåíóôÜéí (âë. ó÷åôéêÜ ðáñáèÝìáôá 17, 18 êáé 19, ÂÊ) áóêþíôáò ôåñÜóôéá åðßäñáóç óôïí Êýêëï ôçò ÂéÝííçò (ëïãéêüò èåôéêéóìüò, ðáñÜèåìá 20, ÂÊ), óôçí áéóèçôéêÞ êáé óå ðÜñá ðïëëïýò Üëëïõò êëÜäïõò ôçò öéëïóïößáò, ôçò ãëùóóïëïãßáò êëð.. Ìå ôï èÝìá ôçò ãëþóóáò êáé ôùí äïìþí ðïõ áðïôåëïýí ôá èåìÝëéá ôçò áíèñþðéíçò óõìðåñéöïñÜò, áó÷ïëÞèçêå éäéáßôåñá ï äïìéóìüò (Þ äïìïêñáôßá Þ óôñïõêôïõñáëéóìüò) Ý÷ïíôáò ùò áöåôçñßá ôéò ãëùóóïëïãéêÝò Ýñåõíåò ôïõ ÖåñíôéíÜí íôå Óïóýñ óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïý áé. ( âë. êåßìåíï óôï ÂÌ). Ï äïìéóìüò Üóêçóå ìåãÜëç åðßäñáóç óôç ìåëÝôç ôçò áíèñùðïëïãßáò (Ëåâß-Óôñïò), ôçò øõ÷áíÜëõóçò (ËáêÜí), ôùí êïéíùíéêþí åðéóôçìþí (ÁëôïõóÝñ, Öïõêü ê.Ü.). Ôá ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá/ðçãÝò èá ìáò âïçèÞóïõí íá êáôáíïÞóïõìå ôç óýíäåóç ãëþóóáò êáé ðïëéôéóìïý, ðïëéôéóìïý êáé ãñáöÞò êáé ôçí êáôáíüçóç ôçò Ýííïéáò ôçò ãëþóóáò ùò ïìéëßáò êáé ãëþóóáò ùò ëüãïõ (ìÝóïõ åðéêïéíùíßáò), óýìöùíá ìå ôç äéÜêñéóç ôïõ Óïóýñ ( ðáñáèÝìáôá 26, 27 êáé 28, ÂÊ). Óôï ðáñÜèåìá 27 ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôïí Íüáì Ôóüìóêé (ãåí. 1928), ðåñßöçìï ãëùóóïëüãï, öéëüóïöï êáé éäéáßôåñá åõáéóèçôïðïéçìÝíï óå èÝìáôá ðïëéôéêÞò êáé áíèñùðéóìïý. Óýìöùíá ìå áõôüí, õðÜñ÷ïõí êáèïëéêÝò ãëùóóéêÝò äïìÝò óôéò ïðïßåò õðáêïýïõí üëåò ïé ãëþóóåò, ôéò ïðïßåò ï áíèñþðéíïò íïõò äéáèÝôåé ôçí Ýìöõôç éêáíüôçôá íá áíôéëáìâÜíåôáé. Áðü ôçí ðëåõñÜ ôïõò, ïé åêðñüóùðïé ôçò Ó÷ïëÞò ôçò Öñáíêöïýñôçò (ÊñéôéêÞ èåùñßá) óýìöùíá ìå ôï åîáéñåôéêÜ êáôáôïðéóôéêü êåßìåíï ôïõ È. Ðåëåãñßíç (ðáñÜèåìá 22, ÂÊ), óôñÝöïíôáé óôá ðñïâëÞìáôá áðïîÝíùóçò, áëëïôñßùóçò êôë. ôçò óýã÷ñïíçò êïéíùíßáò, åðéìÝíïíôáò óôçí êïéíùíéêÞ äéÜóôáóç ôçò öéëïóïößáò, üðùò áíáöÝñïõí êáé ôá êåßìåíá ôùí ×ïñê÷Üéìåñ (ðáñÜèåìá 23, ÂÊ) êáé Ìáñêïýæå ( ðáñÜèåìá 25, ÂÊ) . Ôï êåßìåíï ôïõ ×Üìðåñìáò (ðáñÜèåìá 24, ÂÊ) ìðïñåß íá áîéïðïéçèåß óå óõíÜñôçóç êáé ìå ôç èåùñßá ôïõ äïìéóìïý.

'"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 195

Ó÷åôéêÜ ìå ôïí ìåôáìïíôåñíéóìü (Þ ìåôáíåùôåñéêüôçôá), åêôüò áðü ôï êåßìåíï ôïõ ËéïôÜñ (ðáñÜèåìá 28, ÂÊ) ï ïðïßïò êáé êáèéÝñùóå ôïí üñï, Ý÷åé Þäç ãßíåé áíáöïñÜ. Ðñéí êëåßóïõìå ôçí åíüôçôá ôçò öéëïóïöéêÞò óêÝøçò, ìðïñïýìå íá áíáöåñèïýìå ìå óõíôïìßá êáé óôïí íåïåëëçíéêü öéëïóïöéêü óôï÷áóìü, ðáñÜ ôï ãåãïíüò üôé ç áíáöïñÜ óå áõôüí ãßíåôáé óôçí åðüìåíç äéäáêôéêÞ åíüôçôá. Ç ìáæéêÞ êïõëôïýñá êáé ç äõíáìéêÞ ôùí ìáæþí Ó÷åôéêÜ ìå ôç ìáæéêÞ êïõëôïýñá, èá ìáò âïçèÞóåé ç ðñïåñãáóßá ðïõ èá Ý÷ïõìå êÜíåé ãéá ôç Ó÷ïëÞ ôçò Öñáíêöïýñôçò. Ôï èÝìá ðñïóöÝñåôáé ãéá ðåñéóóüôåñç áíÜäåéîç êáé áðü ôçí ðëåõñÜ ôùí ìáèçôþí ïé ïðïßïé ìðïñïýí Üíåôá íá óõíåéóöÝñïõí ìå ôéò ðñïóùðéêÝò åìðåéñßåò êáé ôéò áðüøåéò ôïõò. Ìðïñåß ìÜëéóôá íá áðïêôÞóåé áêüìç ìåãáëýôåñï åíäéáöÝñïí ãéá ôïõò ìáèçôÝò, þóôå íá ôï åðåîåñãáóèïýí óå äéáèåìáôéêü ðëáßóéï, èßãïíôáò èÝìáôá ìüäáò, äéáöÞìéóçò, ìïõóéêÞò, ôÝ÷íçò ãåíéêüôåñá, øõ÷áãùãßáò, êùäßêùí óõìðå-ñéöïñÜò êáé ðïëëÜ Üëëá. Ïé öùôïãñáößåò ôïõ âéâëßïõ êáé ôá êåßìåíá ôùí ÓâÜéôóåñ êáé Áíôüñíï (ÂÌ), Áíôüñíï, Ëüâåíôáë, Ìáñêïýæå, ×Üìðåñìáò, ÏñôÝãêá õ ÃêáóÝô êáé Öñïì (ðáñáèÝìáôá 29, 30, 31 êáé 32, ÂÊ) ìðïñïýí íá âïçèÞóïõí ðñïò áõôÞí ôçí êáôåýèõíóç. Ôá ìåãÜëá êáëëéôå÷íéêÜ ñåýìáôá ôïõ 20ïý áéþíá Ìïíôåñíéóìüò - Ìåôáìïíôåñíéóìüò Ôï êåßìåíï ôïõ ×ñ.×ñÞóôïõ "Ç ôÝ÷íç ôïõ 20ïý áé.. Ìéá ôÝ÷íç óå óõíå÷Ýò "ãßãíåóèáé" (ðáñÜèåìá 33, Â.Ê.) åßíáé ìéá ðñüôáóç ãéá íá ðñïåôïéìÜóïõìå ôï Ýäáöïò ãéá ôïí ÷þñï ôçò ôÝ÷íçò êáé ôçí Ýííïéá ôïõ ìïíôåñíéóìïý, áëëÜ êáé ôïõ ìåôáìïíôåñíéóìïý, ìå ôéò ïðïßåò êáé èá êëåßóïõìå ôç äéäáêôéêÞ åíüôçôá. Ôï èÝìá ôïõ ìïíôåñíéóìïý (Þ íåùôåñéêüôçôáò) ìÜò Ý÷åé Þäç áðáó÷ïëÞóåé êáôÜ ôçí åîÝôáóç ôïõ 19ïõ áé., ãéáôß óôá ôÝëç ôïõ áéþíá áõôïý ðáñïõóéÜóôçêáí ôá ðñþôá äåßãìáôÜ ôïõ. ´Å÷ïõìå äçëáäÞ ôç äõíáìéêÞ åîÝëéîç åíüò öáéíïìÝíïõ (ôçò íåùôåñéêüôçôáò) ðïõ Üñ÷éóå óôáäéáêÜ ìå ôïí Äéáöùôéóìü, ìå åããåíÞ ôçí ôÜóç ôçò óõíå÷ïýò ìåôáìüñöùóçò. Óôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áéþíá ôáõôßóèçêå ìå ôçí ðñùôïðïñßá óôéò ôÝ÷íåò, óõíÝ÷éóå êáé ïëïêëÞñùóå ôçí ðïñåßá ôïõ óôïí 20ü áéþíá óöñáãßæïíôáò üëåò ôéò ìïñöÝò êáëëéôå÷íéêÞò Ýêöñáóçò. ´Å÷ïíôáò ðñïåôïéìÜóåé ôï Ýäáöïò, ó÷åôéêÜ ìå ôïí ìïíôåñíéóìü, áðü ôçí ðñïçãïýìåíç äéäáêôéêÞ åíüôçôá, êáé îáíáâñßóêïíôáò ôï íÞìá ôçò ðïñåßáò ðïõ åß÷áìå áöÞóåé ìå ôï ôÝëïò ôïõ 19ïõ áé., üôáí áó÷ïëçèÞêáìå ìå ôá ðñþôá ìïíôÝñíá êéíÞìáôá êáé êõñßùò ôïí ìåôáúìðñåóéïíéóìü (Âáí Ãêïãê, ÃêïãêÝí, ÓåæÜí), ïé ìáèçôÝò ìáò èá åßíáé Ýôïéìïé íá ðáñáêïëïõèÞóïõí ôçí êõñéïëåêôéêÜ ðåñéðåôåéþäç éóôïñßá ôçò ìïíôÝñíáò ôÝ÷íçò óôïí 20ü áé. Ï öïâéóìüò êáé ï ãåñìáíéêüò åîðñåóéïíéóìüò åßíáé óõããåíÞ êéíÞìáôá, áðü ôçí Üðïøç üôé èåùñïýí äïìéêü óôïé÷åßï ôçò Ýêöñáóçò ôï ÷ñþìá êáé åíäéáöÝñïíôáé ìÝóù áõôïý íá åêöñÜóïõí óõíáéóèÞìáôá, Ý÷ïíôáò ùò ðñüôõðï ôïõò Âáí Ãêïãê êáé ÃêïãêÝí (ìåôáúìðñåóéïíéóìüò) êáé ìå óçìáíôéêÝò åðéäñÜóåéò áðü ôçí ôÝ÷íç ôùí ðñùôïãüíùí. Ïé ÃÜëëïé öïâéóôÝò, ðïõ ïíïìÜóôçêáí Ýôóé, äçë.öïâ (fauves=Üãñéá èçñßá), üôáí ôï 1905 ðñùôïðáñïõóßáóáí ôç äïõëåéÜ ôïõò, Ýäéíáí ôï ðñïâÜäéóìá óôï ÷ñþìá, óôá Ýíôïíá ðåñéãñÜììáôá , óôéò Ýíôïíåò ÷ñùìáôéêÝò áíôéèÝóåéò, óôïí ðñùôüãïíï äõíáìéóìü êáé ôçí Ýíôïíç óõãêéíçóéáêÞ öüñôéóç. Ôï Ýñãï ôïõ Ìáôßò êáé ôï êåßìåíï ôïõ ´Áëêç ×áñáëáìðßäç (ðáñÜèåìá 34, ÂÊ) ìáò äéáöùôßæåé ðåñéóóüôåñï. Ïé Ãåñìáíïß åîðñåóéïíéóôÝò ôçò ïìÜäáò ç ÃÝöõñá (Die Bru··cke), áí êáé êéíïýíôáí ìÝóá óôï ßäéï êëßìá, ðñï÷ùñïýóáí óå åíôïíüôåñåò ðáñáìïñöþóåéò, äßíïíôáò óôéò ìïñöÝò ôïõò óõ÷íÜ ôñáãéêÝò ðñïåêôÜóåéò, áëëÜ êáé êïéíùíéêïýò óõìâïëéóìïýò. Ï ãåñìáíéêüò åîðñåóéïíéóìüò üìùò åß÷å êáé Üëëï ðáñáêëÜäé, ôçí ïìÜäá Ï ÃáëÜæéïò ÊáâáëÜñçò (Der Blaue Reiter) ìå êýñéï åêöñáóôÞ ôïí Êáíôßíóêé ï ïðïßïò ïäÞãçóå ôç æùãñáöéêÞ óôçí ðëÞñç áöáßñåóç, üðùò èá äïýìå ðáñáêÜôù.

'#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 196

Ï êõâéóìüò, ìå ôç äéÜóðáóç ôùí ìïñöþí óå ãåùìåôñéêÜ åðßðåäá êáé óôåñåïìåôñéêÜ ó÷Þìáôá, Ý÷åé ôçí ðñïÝëåõóÞ ôïõ ðÜëé áðü ôïí ìåôáúìðñåóéïíéóìü êáé ôïí ÓåæÜí (19ïò áé.), äéáêñßíåôáé óå äýï öÜóåéò, åìöáíßóôçêå ôï 1912 êáé Ýðáéîå êáèïñéóôéêü ñüëï óôçí ðïñåßá ðñïò ôçí áöáßñåóç êáé ãåíéêüôåñá õðÞñîå áðü ôá óçìáíôéêüôåñá êéíÞìáôá. ´Å÷åé ðïëý åíäéáöÝñïí ôï áðüóðáóìá áðü ôïí Ößëçâï ðïõ ÐëÜôùíá (ðáñÜèåìá 36, ÂÊ), ðïõ èåùñåßôáé üôé áðïôåëåß ôçí ðñþôç áíáöïñÜ óôçí áöáßñåóç êáé ôïí êõâéóìü. Åðßóçò ôï êåßìåíï ôïõ ÁðïëéíÝñ (ðáñÜèåìá 36, ÂÊ), ôïõ êáô´åîï÷Þí èåùñçôéêïý ôïõ êõâéóìïý, êáé ôïõ ×ñ. ×ñÞóôïõ (ÂÌ) Ý÷ïõí åíäéáöÝñïí ãéá ôçí êáëýôåñç êáôáíüçóç ôïõ èÝìáôïò, ðáñÜëëçëá âåâáßùò ìå ôï åéêáóôéêü õëéêü ôïõ âéâëßïõ. ÐñÝðåé íá ãßíåé éäéáßôåñç áíáöïñÜ óôïí ÐéêÜóï, óôïí ðñùôåúêü äçìéïõñãü, üðùò áíáöÝñåé óôï êåßìåíü ôïõ ï ×ñ. ×ñÞóôïõ (ðáñÜèåìá 39, ÂÊ). Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ï ìÝãéóôïò áõôüò äçìéïõñãüò äåí áíÞêåé óå êáíÝíá êßíçìá. ´Áíïéîå äñüìïõò êáé óôïí êõâéóìü ìå ôïí ïðïßï êáôáðéÜóôçêå ãéá ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá, üìùò áðïôåëåß ìéá îå÷ùñéóôÞ ðåñßðôùóç êáëëéôÝ÷íç ðïõ åñåõíÜ êáé äïêéìÜæåé ôçí ôÝ÷íç ôïõ åîáíôëþíôáò ôéò åóùôåñéêÝò ôïõ áíçóõ÷ßåò, ôéò áéóèçôéêÝò ôïõ áíÜãêåò êáé ôéò êáëëéôå÷íéêÝò ôïõ äõíáôüôçôåò ìÝóá áðü óõíå÷Þ áíáæÞôçóç (âë. åðßóçò êåßìåíá ôïõ ÐéêÜóï óôï ÂÌ êáé ÂÊ - ðáñÜèåìá 38). ÅíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæåé ôï êåßìåíï ôïõ Êùôßäç ãéá ôçí ðáñáìüñöùóç óôç ìïíôÝñíá ôÝ÷íç (ÂÌ) ôï ïðïßï èá ìáò âïçèÞóåé êáé óôçí ðñïóÝããéóç ôïõ Ýñãïõ ôïõ ÐéêÜóï Ãõíáßêá ðïõ êëáßåé. Ï öïõôïõñéóìüò, åðçñåáóìÝíïò áðü ôïí êõâéóìü, óôñÝöåé ôï åíäéáöÝñïí ôïõ óôçí ðñïâïëÞ ôùí ôå÷íïëïãéêþí åðéôåõãìÜôùí ôçò åðï÷Þò êáé óôçí áðüäïóç ôïõ êëßìáôïò èáõìáóìïý ðñïò áõôÜ. Ôï äõíáìéêü áõôü êßíçìá ðïõ Þèåëå íá åêöñÜæåé ôçí åðï÷Þ ôïõ, áëëÜ ìå ìéá ìåëëïíôéêÞ ðÜíôá ðñïïðôéêÞ óõíå÷ïýò, äõíáìéêÞò åîÝëéîçò, ðñïóöÝñåôáé ãéá ìéá óõæÞôçóç Þ ãéá ìéá åñãáóßá ãéá ôçí åðéññïÞ ôçò åðéóôÞìçò êáé ôçò ôå÷íïëïãßáò óôçí êáëëéôå÷íéêÞ äçìéïõñãßá (âë. Ýñãï ôïõ Ìðïôóéüíé êáé ðáñÜèåìá 40, ÂÊ). ´Ïðùò áíáöÝñáìå ðéï ðÜíù, ôï ðáñáêëÜäé ôïõ ãåñìáíéêïý åîðñåóéïíéóìïý Ï ÃáëÜæéïò ÊáâáëÜñçò, ìå ôïí Âáóßëé Êáíôßíóêé ìáò ïäçãïýí óôçí áöáßñåóç. Ï Êáíôßíóêé åðé÷åßñçóå Ýíá ðïëý ìåãÜëï Üëìá, íá áðïóðÜóåé äçë. åíôåëþò ôçí ôÝ÷íç áðü ïðïéáäÞðïôå áíáöïñÜ óôçí ïðôéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá êáé íá äçìéïõñãÞóåé ìéáí åíôåëþò íÝá åéêáóôéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá, Ýíá íÝï êþäéêá åðéêïéíùíßáò ôçò ôÝ÷íçò ìå ôïí Üíèñùðï. Ôá ðáñáèÝìáôá/ðçãÝò (ðáñáèÝìáôá 42, 43, 44 êáé 45, Â.Ê. êáé êåßìåíï Êáíôßíóêé, ÂÌ) êáé ôï åéêïíïãñáöéêü õëéêü åßíáé åîáéñåôéêÜ äéáöùôéóôéêÜ. Ðïëý åíäáöÝñïõóá ðåñßðôùóç æùãñÜöïõ ìå åíôåëþò ðñïóùðéêÞ Ýêöñáóç, åðçñåáóìÝíç áðü ôçí áöáßñåóç, áëëÜ êáé ôç ìïõóéêÞ ôïõ ðáéäåßá, ï ÐÜïõë ÊëÝå, áíáæçôåß êé áõôüò ìéá ðñùôïãåíÞ åéêáóôéêÞ ãëþóóá, óáí áõôÞí ôùí ðáéäéþí (âë. ôï Ýñãï ÓåíÝêéïò êáé ðáñÜèåìá 45 - ÂÊ). ´Áëëá êéíÞìáôá üðùò ï óïõðñåìáôéóìüò, ï êïíôñïõêôéâéóìüò, ç ãåùìåôñéêÞ áöáßñåóç áðïôåëïýí åíäéáöÝñïõóåò åêäï÷Ýò ôçò áöáßñåóçò ìå åðéññïÝò áðü ôïí êõâéóìü. ´Åíá ðïëý êáëü ðáñÜäåéãìá ãéá íá êáôáíïÞóïõìå áõôÞ ôçí åðßìïíç ðñïóðÜèåéá ôùí êáëëéôå÷íþí üëùí áõôþí ôùí ïìÜäùí íá öôÜóïõí óôçí áðüëõôç êáèáñüôçôá êáé ëéôüôçôá ôçò ìïñöÞò êáé ôïõ ÷ñþìáôïò, åßíáé ï íåïðëáóôéêéóìüò ôïõ Ìüíôñéáí. Ôá êåßìåíá ôïõ ÁñãêÜí (ðáñÜèåìá 46, ÂÊ) êáé ôïõ ×ñ. ×ñÞóôïõ (ÂÊ) ìáò äßíïõí ìéá êáëÞ åéêüíá ôçò ñùóéêÞò ðñùôïðïñßáò ðïõ îåêßíçóå ùò ìéá ðïëý äõíáìéêÞ êßíçóç óôçí ðñïåðáíáóôéêÞ Ñùóßá, óõíå÷ßóôçêå ãéá ëßãï áêüìç ìåôÜ ôçí ÅðáíÜóôáóç ôïõ 1917 êáé óôáìÜôçóå ìåôÜ áðü åðÝìâáóç ôïõ óïâéåôéêïý êáèåóôþôïò (1922-23). Åßíáé åíäéáöÝñïí ãåíéêüôåñá ôï èÝìá ôçò åðßäñáóçò ôçò ðïëéôéêÞò æùÞò êáé éäßùò ôùí ïëïêëçñùôéêþí êáèåóôþôùí óôçí êáëëéôå÷íéêÞ äçìéïõñãßá ëáþí ìå ôåñÜóôéá ðáñÜäïóç, üðùò ð.÷. óõíÝâç êáé óôç íáæéóôéêÞ Ãåñìáíßá, üðïõ ç ìïíôÝñíá ôÝ÷íç ÷áñáêôçñßóôçêå "åêöõëéóìÝíç ôÝ÷íç"

'$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 197

êáé áðáãïñåýôçêå (âë. êåßìåíï ×ñÞóôïõ, ÂÌ). Ìðïñïýìå ìå ôç âïÞèåéá êáé ôùí óõíáäÝëöùí êïéíùíéïëüãùí êáé ôùí êáëëéôå÷íéêþí ìáèçìÜôùí íá ðñïóåããßóïõìå ôï èÝìá áõôü ìå ôïõò ìáèçôÝò ìáò. Ç åíüôçôá íôáíôáúóìüò, óïõñåáëéóìüò êáé ìåôáöõóéêÞ æùãñáöéêÞ Ý÷åé åðßóçò éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí, ïäçãþíôáò ìáò óôïõò Üãíùóôïõò ÷þñïõò ôïõ áóõíåéäÞôïõ. Ìå ôç âïÞèåéá ôùí êåéìÝíùí êáé ôùí åéêüíùí èá åîçãÞóïõìå ãéáôß ï ï íôáíôáúóìüò Þôáí Ýíá ìçäåíéóôéêü êßíçìá áíôé-ôÝ÷íçò (äçë. Üñíçóç ôçò ôÝ÷íçò) êáé áõôü äåí åßíáé ôõ÷áßï, üôáí óêåöôïýìå üôé åìöáíßóôçêå áìÝóùò ìåôÜ ôï ìåãÜëï óïê ðïõ õðÝóôç ç Åõñþðç ìå ôçí Ýêñçîç ôïõ Á´Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ. Ôï ÍôáíôÜ, ðáñÜ ôï áñíçôéêü êáé ìçäåíéóôéêü ôïõ ÷áñáêôÞñá ïäçãÞóå, ùóôüóï, óå ãüíéìåò êáé äçìéïõñãéêÝò êáôáêôÞóåéò ìå ôïí óïõñåáëéóìü, ôç ìåôáöõóéêÞ æùãñáöéêÞ, áëëÜ êáé ðïëëÝò íåüôåñåò åêöñÜóåéò. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé ï íôáíôáúóìüò êáèéÝñùóå ôá "Ýôïéìá áíôéêåßìåíá" (ready-made), ôá êáèçìåñéíÜ äçëáäÞ, åõôåëÞ êáé áäéÜöïñá ðñÜãìáôá, ôá ïðïßá ìðïñïýí íá áíá÷èïýí óå áíôéêåßìåíá ôÝ÷íçò (âë. ð.÷. Ðïð Áñô). Âë. ó÷åôéêá êåßìåíá Åëýôç (ðáñÜèåìá 47, ÂÊ) êáé Óôåöáíßäç (ÂÌ). Ç ìåôáðïëåìéêÞ æùãñáöéêÞ öÝñíåé áñ÷éêÜ óôï ðñïóêÞíéï ôéò Ç.Ð.Á. êáé ôç ÍÝá Õüñêç ùò êÝíôñï êáëëéôå÷íéêÞò äñáóôçñéüôçôáò ìåôÜ ôïí Â´Ðáãêüóìéï Ðüëåìï. Åðéêñáôïýóá êßíçóç ï áöçñçìÝíïò åîðñåóéïíéóìüò êáé ç ÆùãñáöéêÞ ôçò ÄñÜóçò, ìå ôéò ïðïßåò óðÜæïõí ðëÝïí ïñéóôéêÜ ôá üñéá ìåôáîý æùÞò êáé ôÝ÷íçò, áëëÜ êáé ìåôáîý üëùí ôùí ìïñöþí ôçò ôÝ÷íçò. Ï êáëëéôÝ÷íçò âéþíåé ìÝóá óôïí ÷þñï äõíáìéêÜ ôç äçìéïõñãßá ôïõ Ýñãïõ ôïõ, ðÝñá áðü ôá óõìâáôéêÜ üñéá ôçò æùãñáöéêÞò åðéöÜíåéáò êáé ôïõ êáâáëÝôïõ êáé äßíåé ôç äõíáôüôçôá êáé óôïí èåáôÞ íá óõììåôÝ÷åé óôç äéáäéêáóßá áõôÞ. Áíïßãïíôáé êáé ðÜëé íÝïé äñüìïé ãéá áêüìç íåüôåñá êáëëéôå÷íéêÜ ñåýìáôá, üðùò ïé ÅãêáôáóôÜóåéò, ôá ÐåñéâÜëëïíôá, ôá Äñþìåíá (×Üðåíéíãê), ç ´Áñôå Ðüâåñá ê.Ü. Ôá ó÷åôéêÜ êåßìåíá ôïõ ×ñ. ×ñÞóôïõ (ðáñáèÝìáôá 48 êáé 49, ÂÊ), ç åéêïíïãñÜöçóç êáé ôï ãëùóóÜñéï ìáò âïçèïýí íá êáôáíïÞóïõìå ðáñåîçãçìÝíåò ßóùò áðü ôï åõñý êïéíü ìïñöÝò ôÝ÷íåò, ðïõ åêöñÜæïõí ôçí åðï÷Þ ìáò, ìå ôçí ðñïûðüèåóç âåâáßùò üôé ðñüêåéôáé ãéá áõèåíôéêÝò ðñïóðÜèåéåò êáëëéôå÷íéêÞò áíáæÞôçóçò êáé áíáíÝùóçò. Ç Ðïð Áñô (âë. ó÷åôéêü êåßìåíï ôïõ Óôåöáíßäç, ÂÌ) êáé ôá ðåñßöçìá ðïëëáðëÜ áíôßãñáöá ìåôáîïôõðéþí ôïõ Ïõüñ÷ïë, áîéïðïßçóáí ôçí éäåÜ ôïõ ready-made, ðñïóðáèþíôáò íá êÜíïõí ôçí ôÝ÷íç ïéêåßá êáé ðñïóéôÞ óôá åõñýôåñá ëáúêÜ óôñþìáôá ÷ñçóéìïðïéþíôáò êáèçìåñéíÜ áíáëþóéìá áíôéêåßìåíá ôçò ìáæéêÞò êáôáíÜëùóçò êáé êïõëôïýñáò. ÅíäéáöÝñïõóá åßíáé ç ðåñßðôùóç ôçò ÅííïéáêÞò (áããë. conceptual, áíáöÝñåôáé êáé ùò ÅííïéïëïãéêÞ), üðùò ìáò åîçãåß ôï êåßìåíï êáé ç åéêïíïãñÜöçóç. Óôçí ÅííïéáêÞ ôÝ÷íç (óôçí ïðïßá Ý÷ïõí Þäç êáôáññéöèåß ôá üñéá ìåôáîý æùãñáöéêÞò, ãëõðôéêÞò êáé æùãñáöéêÞò), áõôü ðïõ åíäéáöÝñåé ôïí êáëëéôÝ÷íç åßíáé ðñùôßóôùò ç éäÝá êáé ü÷é ï ôñüðïò áðüäïóÞò ôçò. Ôï Ýñãï ôïõ Êüóïõô êáé ôï ðáñÜèåìá 50, ÂÊ, åßíáé êáôáôïðéóôéêÜ. Áí èåëÞóïõìå íá óõíäÝóïõìå êáé ðÜëé ôçí ôå÷íïëïãßá ìå ôéò ôÝ÷íåò, éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæåé ç ÊéíçôéêÞ ÔÝ÷íç êáé ç Âßíôåï Áñô. ÁíáöïñéêÜ ìå ôç ìïíôÝñíá ãëõðôéêÞ, ðñÝðåé íá Ý÷ïõìå õðüøç ìáò üôé åßíáé êáôÜ âÜóç êáôáóêåõáóôéêÞ, ÷ñçóéìïðïéåß äçë. óõíäõáóìü õëéêþí ôá ïðïßá ðñïóáñìüæåé óå Ýíá åíéáßï óýíïëï êáé åðßóçò üôé ôçí áðáó÷ïëåß éäéáßôåñá ç ìïñöÞ óå ó÷Ýóç ìå ôïí ÷þñï (âë. ôï Ýñãï ôùí Ìïõñ êáé ÔæéáêïìÝôé êáèþò êáé ôá ó÷åôéêÜ êåßìåíá ôïõ Ìïõñ (ÂÌ) êáé ×áñáëáìðßäç (ðáñÜèåìá 51, ÂÊ). Óôç ìïíôÝñíá áñ÷éôåêôïíéêÞ ôïõ 20ïý áé. ãéá ðïëëÝò äåêáåôßåò åðéêñÜôçóå ôï ÄéåèíÝò óôõë ðïõ ðñïÞëèå áðü ôïõò ìåãÜëïõò áñ÷éôÝêôïíåò ôïõ áéþíá, ïé ðåñéóóüôåñïé áðü ôïõò ïðïßïõò åìðíÝïíôáí áðü ôéò áñ÷Ýò ôçò áðëüôçôáò, ôçò ëåéôïõñãéêüôçôáò, ôçò öõóéêüôçôáò êáé ôùí êáèáñþí ãåùìåôñéêþí ìïñöþí ôïõ ÌðÜïõ÷áïõò. Ôï åéêïíïãñáöéêü õëéêü êáé ôá êåßìåíá (ËáìðñÜêç-ÐëÜêá, Â.Ì. êáé ðáñáèÝìáôá 52 êáé 53, ÂÊ) èá âïçèÞóïõí óôçí

'%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 198

ðëçñÝóôåñç êáôáíüçóç ôçò ðåñßöçìçò áõôÞò áñ÷éôåêôïíéêÞò ó÷ïëÞò êáé èá äþóïõí Ýíáõóìá ãéá óõæÞôçóç Þ åñåõíçôéêÞ åñãáóßá ãéá ôçí áíÜäåéîç èåìÜôùí üðùò ç ó÷Ýóç ôå÷íïëïãßáò êáé áñ÷éôåêôïíéêÞò, ïé ôñüðïé åðßëõóçò ôïõ óôåãáóôéêïý ðñïâëÞìáôïò ôùí êïéíùíéêþí ïìÜäùí ìå óåâáóìü óôéò áíÜãêåò ôïõò êáé óôï ðåñéâÜëëïí, ç ó÷Ýóç áñ÷éôåêôïíéêÞò êáé ðåñéâÜëëïíôïò ùò ÷þñïõ êáé ùò éóôïñéêÞò ìíÞìçò ê.Ü. Ëßãá ëüãéá ãéá ôï ìåôáìïíôÝñíï êßíçìá (ó÷åôéêü êåßìåíï, ÂÌ), áëëÜ êáé Üëëåò ôÜóåéò, üðùò ð.÷. ç áñ÷éôåêôïíéêÞ ôçò áðïäüìçóçò èá âïçèÞóïõí ôïõò ìáèçôÝò íá êáôáíïÞóïõí üôé ï ðñïâëçìáôéóìüò óõíå÷ßæåôáé áêüìç áíÜëïãá ìå ôéò ðñáêôéêÝò êáé áéóèçôéêÝò áíÜãêåò ôùí áíèñþðùí. Åðßóçò èá ôïõò âïçèÞóåé íá ðñïóåããßóïõí íÝáò ìïñöÞò êôÞñéá ðïõ âëÝðïõìå åäþ êáé êáéñü íá ÷ôßæïíôáé óôéò ìåãáëïõðüëåéò, ðñïêáëþíôáò ìáò óõ÷íÜ áìç÷áíßá êáé áíÜìéêôá áéóèÞìáôá. Ìå ôçí åõêáéñßá áõôÞ, ìðïñïýìå ìå ôç âïÞèåéá ôïõ ãëùóóáñßïõ, íá èßîïõìå êáé ôï ðïëý åíäéÜöåñïí, ôüóï áðü Üðïøç áéóèçôéêÞò, üóï êáé êïéíùíéïëïãéêÞò, èÝìá ôïõ êéôò, äßíïíôáò åñåèßóìáôá óôïõò ìáèçôÝò íá ðáñáôçñïýí, íá ðñïâëçìáôßæïíôáé êáé íá äéáìïñöþíïõí áéóèçôéêÜ êñéôÞñéá. Ëïãïôå÷íßá, ÈÝáôñï, ÊéíçìáôïãñÜöïò, ÌïõóéêÞ Ç ëïãïôå÷íßá êáëýðôåôáé âåâáßùò áðü ôï ó÷åôéêü ìÜèçìá. Åêåßíï ðïõ ðñÝðåé íá ðñïâÜëëïõìå åßíáé ç åðéêñÜôçóç ôïõ ìïíôåñíéóìïý ôüóï óôçí ðïßçóç, üóï êáé óôçí ðåæïãñáößá êáé ç áíáôñïðÞ üëùí ôùí êáèéåñùìÝíùí ëïãïôå÷íéêþí êáíüíùí. Ìå ôïí/ôçí óõíÜäåëöï ðïõ äéäÜóêåé ôï ìÜèçìá ôçò ëïãïôå÷íßáò ìðïñïýìå íá áîéïðïéÞóïõìå äéáèåìáôéêÜ ðïëëÝò ðôõ÷Ýò ôïõ èÝìáôïò. Óôïí ÷þñï ôïõ èåÜôñïõ, ðñÝðåé íá ðñïâëçèïýí êÜðïéá âáóéêÜ óçìåßá ôá ïðïßá åßíáé ïõóéáóôéêÜ ãéá ôçí åîÝëéîÞ ôïõ óÞìåñá êáé èá áðïôåëÝóïõí Ýíáõóìá ãéá ôïõò ìáèçôÝò íá åíäéáöåñèïýí ãéá áõôü. Èá Þôáí ìÜëéóôá åîáéñåôéêü åñÝèéóìá ãéá óõæÞôçóç áõôþí ôùí óçìåßùí, áí ðáñáêïëïõèïýóáìå ìå ôïõò ìáèçôÝò ìáò ìéá óùóôÜ åðéëåãìÝíç èåáôñéêÞ ðáñÜóôáóç (êåßìåíá óôï Â.Ì. êáé ðáñáèÝìáôá 55, 56, ÂÊ). Ï ÐéñáíôÝëï êáé ï Ëüñêá èá ðñÝðåé íá áíáöåñèïýí ãéá ôç óõíåéóöïñÜ ôïõò ÷ñçóéìïðïéþíôáò óôïé÷åßá êáé áðü ôá ó÷åôéêÜ êåßìåíá. Ôï ìåôáðïëåìéêü áìåñéêáíéêü èÝáôñï, ôï åðéêü èåÜôñï ôïõ Ìðñå÷ô êáé ôï èÝáôñï ôïõ ðáñáëüãïõ ìå åðéññïÝò áðü ôç öéëïóïößá ôïõ õðáñîéóìïý áîßæïõí éäéáßôåñçò áíáöïñÜò (êåßìåíá Êáìý, Ãåùñãïõóüðïõëïõ êáé Ðëùñßôç, ÂÌ êáé ðáñáèÝìáôá 59, 60, ÂÊ). Äåí èá ðáñáëåßøïõìå, áíáöåñüìåíïé óôï èÝáôñï, íá êÜíïõìå ëüãï ãéá ôïí óçìáíôéêü ñüëï ôïõ óêçíïèÝôç óôï óýã÷ñïíï èÝáôñï (ðáñÜèåìá 58, ÂÊ). Áðü ôïí ÷þñï ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ ðïõ áðïôåëåß ìéá ôÝ÷íç ðïõ áíÞêåé áðïêëåéóôéêÜ óôïí 20ü áé. êáô' áíÜãêç èá äþóïõìå ìüíï âáóéêÜ óçìåßá åíáýóìáôá. Ìå ôçí êáôÜëëçëç ðáñïõóßáóç áõôþí ôùí óôïé÷åßùí èá ðñïêáëÝóïõìå ôçí ðñïóï÷Þ ôùí ìáèçôþí ïé ïðïßïé Ý÷ïõí áðïäåßîåé üôé åíäéáöÝñïíôáé ãéá èÝìáôá êéíçìáôïãñÜöïõ êáé èåÜôñïõ, ìå áðïôÝëåóìá ðïëëÝò öïñÝò íá áó÷ïëïýíôáé êáé ìå ôï áíÝâáóìá èåáôñéêþí ðáñáóôÜóåùí Þ ôç äçìéïõñãßá ôáéíéþí ìéêñïý ìÞêïõò. Êáëü èá åßíáé íá ôïíßóïõìå ôá ïíüìáôá ôùí ðñùôïðüñùí êéíçìáôïãñáöéóôþí ðïõ óõíôÝëåóáí, þóôå ï êéíçìáôïãñÜöïò íá ãßíåé ðïëý äçìïöéëÞò ìÝóá óå ëßãá ÷ñüíéá áðü ôçí åìöÜíéóÞ ôïõ. Ìå ôç âïÞèåéá ôùí ðáñáèåìÜôùí êáé ôùí åéêüíùí èá áíáöåñèïýìå óôïí ÔóÜñëé ÔóÜðëéí êáé óôïí ÌðÜóôåñ Êßôïí, óôïí ÁúæåíóôÜéí (ðáñÜèåìá 61, ÂÊ) êáé ôéò êáéíïôïìßåò ôïõ óôï ìïíôÜæ, óôïí ´Ïñóïí ÏõÝëò, ôï ´Áêôïñò Óôïýíôéï (ðáñÜèåìá 62, ÂÊ), ôïí Çëßá ÊáæÜí êáé ôç ìÝèïäï ÓôáíéóëÜâóêé (ðáñÜèåìá 57, ÂÊ). Åðßóçò, äåí ðñÝðåé íá áãíïçèïýí ôá óçìáíôéêÜ åõñùðáúêÜ ñåýìáôá ôïõ éôáëéêïý ñåáëéóìïý êáé ôçò ãáëëéêÞò íïõâÝë-âáãê, áëëÜ êáé ìåìïíùìÝíåò ðåñéðôþóåéò óêçíïèåôþí, üðùò ð.÷. ï ÌðÝñêìáí. ÅðéìÝíïíôáò óôá óçìáíôéêüôáôá óçìåßá, èá áíáöåñèïýìå êáé óôç ìïõóéêÞ, ìå éäéáßôåñç ìíåßá óôïõò ìïíôÝñíïõò, üðùò ï Óôñáâßíóêé, óôïõò ðñùôïðüñïõò üðùò ï ÓÝíìðåñãê. Äåí èá áãíïÞóïõìå âåâáßùò ôç ìïõóéêÞ ôæáæ, áëëÜ êáé ôç ìïõóéêÞ ñïê ãéá ôçí ïðïßá ìðïñïýìå

'&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 199

íá áíáèÝóïõìå óôïõò ìáèçôÝò íá åñãáóôïýí ïìáäéêÜ êáé íá ðáñïõóéÜóïõí, ìå ôç ìïñöÞ åíäå÷ïìÝíùò áöéåñùìÜôùí, ôá èÝìáôá áõôÜ óå óõíåñãáóßá êáé ìå åêðáéäåõôéêïýò ðïõ áó÷ïëïýíôáé ìå ôá åßäç áõôÜ. ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ (Ôï éóôïñéêü êáé êïéíùíéêü ðëáßóéï). Óôïí 20ü áé. óõíå÷ßæïíôáé ìå öñåíÞñåéò ñõèìïýò ïé ìåãÜëåò áëëáãÝò. Äýï ÌåãÜëïé Ðüëåìïé, ðõñçíéêÞ áðåéëÞ, ïéêïíïìéêÞ êñßóç, åðéêñÜôçóç ïëïêëçñùôéêþí êáèåóôþôùí ð óïâáñÞ êñßóç óôïí Äõôéêü Ðïëéôéóìü êáé Ýíôïíç áìöéóâÞôçóç çèéêþí êáé ðíåõìáôéêþí áîéþí ôïõ. Âåëôßùóç âéïôéêïý êáé ìïñöùôéêïý åðéðÝäïõ ëáúêþí óôñùìÜôùí ð ðñïóäïêßåò ãéá êáëëßôåñï ìÝëëïí. Á÷áëßíùôç åêâéïìç÷Üíéóç ìå êáôáíáëùôéóìü êáé ìáæïðïßçóç ð áíéóüôçôåò, óõíèÞêåò éóïðÝäùóçò, áðïîÝíùóçò êáé êïéíùíéêïý áðïêëåéóìïý. ÊéíÞìáôá öåìéíéóìïý êáé Ìáýñùí óôçí ÁìåñéêÞ, åîåãÝñóåéò óôá ÐáíåðéóôÞìéá, Åéñçíéóôéêü êßíçìá ð áðïêáôÜóôáóç êïéíùíéêþí áîéþí êáé áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí. Ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò 20ïý áé. ðñùôüãíùñá ðñïâëÞìáôá: ñýðáíóç ðåñéâÜëëïíôïò, Ýíôïíåò äçìïãñáöéêÝò áíáêáôáôÜîåéò, áíåñãßá, âßá, åãêëçìáôéêüôçôá êáé ôñïìïêñáôßá. Äõíáôüôçôåò åýêïëçò êáé Üìåóçò äéáêßíçóçò áíèñþðùí, êåöáëáßùí, ðëçñïöïñéþí. ÐñïâëÞìáôá åðçñåÜæïõí üëïõò ôïõò áíèñþðïõò ôï ßäéï. ò ò Ðáãêïóìéïðïßçóç: ð ð ÅêäÞëùóç áíçóõ÷éþí ðáãêüóìéá êïõëôïýñá, áëëçëåîáñôþìåíç ãéá êéíäýíïõò ðáãêïóìéïðïßçóçò, ïéêïíïìßá, ðáãêüóìéá åõèýíç. éäßùò ãéá ðïëéôéóôéêÞ ôáõôüôçôá ëáþí. á. ÅðéóôçìïíéêÞ áíÜðôõîç êáé ôå÷íïëïãéêÜ åðéôåýãìáôá. ÅðáíáóôáôéêÝò åðéóôçìïíéêÝò áíáêáëýøåéò 20ïý áé. ð áíáèåþñçóç ôñüðïõ áíôßëçøçò êüóìïõ: Èåùñßåò ôçò ó÷åôéêüôçôáò ôïõ ´Áëìðåñô ÁúíóôÜéí (1905) êáé êâáíôïìç÷áíéêÞ èåùñßá ôïõ Ìáî Ðëáíê (1900) ð èåìÝëéá óýã÷ñïíçò öõóéêÞò. ¸ñåõíåò ôùí ÑÜäåñöïñíô êáé Ìðïñ ãéá äïìÞ áôüìïõ ð Åðï÷Þ ôïõ Áôüìïõ. ÊáôáóêåõÞ ðõñçíéêÞò âüìâáò êáé ÷ñÞóç ãéá ðïëåìéêïýò óêïðïýò (1945) ð áíõðïëüãéóôåò êáôáóôñïöÝò êáé áëëáãÞ äåäïìÝíùí ðïëÝìïõ êáé ðïëéôéêÞò æùÞò. Âåëôéþóåéò ôçëåóêïðßùí ð ìåëÝôç Óýìðáíôïò êáé äéáôýðùóç íÝùí ñéæïóðáóôéêþí èåùñéþí ãéá äçìéïõñãßá êáé äïìÞ ôïõ ð äñüìïò ãéá åîåñåýíçóç äéáóôÞìáôïò. Åîåëßîåéò: ÷çìåßá, âéïëïãßá, âéï÷çìåßá êáé éáôñéêÞ: ÍÝåò ãíþóåéò ãéá óõíèåôéêÝò ýëåò, ôñüöéìá, Ýíæõìá, éïýò, âéôáìßíåò, ïñìüíåò, åìâüëéá, áíôéâéïôéêÜ ê.Ü. Áíáêïýöéóç áíèñþðïõ êáé âåëôßùóç åðéðÝäïõ æùÞò ôïõ. ÌåôÜ 1950, íÝåò èåñáðåßåò, ÷åéñïõñãéêÝò åðåìâÜóåéò êáé äéáãíùóôéêÝò åîåôÜóåéò. Óôç ÃåíåôéêÞ: èåáìáôéêÝò åîåëßîåéò ð äïìÞ, áðïêñõðôïãñÜöçóç êþäéêá DNA êáé ÷áñôïãñÜöçóç áíèñþðéíïõ ãïíéäéþìáôïò. Ôå÷íïëïãéêÞ áíÜðôõîç ìÝóù âéïìç÷áíéêÞò ðáñáãùãÞò ð ôåñÜóôéåò äéáóôÜóåéò üðùò ð.÷ óôï ÷þñï ôçò çëåêôñïíéêÞò: Åöåýñåóç ôñáíæßóôïñ (1948) ãéá êáôáóêåõÞ çëåêôñïíéêþí õðïëïãéóôþí. 1991: Ðáãêüóìéïò Éóôüò Äéáäéêôýïõ (World Wide Web) ð äõíáôüôçôá óå åêáôïììýñéá áíèñþðïõò ãéá ðñüóâáóç óôéò ðëçñïöïñßåò Äéáäéêôýïõ ìÝóù Ç.Õ. 4) Óçìáíôéêüôáôåò ïé Ýñåõíåò êáé åîåëßîåéò êáé óå Üëëá åðéóôçìïíéêÜ ðåäßá (øõ÷ïëïãßá, øõ÷áíÜëõóç, êïéíùíéïëïãßá, êïéíùíéêÞ áíèñùðïëïãßá, ãëùóóïëïãßá ê.Ü.).

''

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 200

â. Óôï÷áóìüò. Ç ðïñåßá ôçò öéëïóïöéêÞò óêÝøçò. Ç öéëïóïößá ôçò æùÞò. Êõñéüôåñïò åêðñüóùðïò ï Áíñß Ìðåñîüí: åêôüò áðü õëéêü êüóìï áíôéëçðôü áðü äéÜíïéá áíèñþðïõ êáé ðñïóéôü áðü åðéóôÞìç, õðÜñ÷åé ç æùéêÞ ïñìÞ, äçìéïõñãüò æùÞò, áíôéëçðôÞ áðü åíüñáóç. Öáéíïìåíïëïãßá - Õðáñîéóìüò. Ï ´Åíôìïõíô ×ïýóåñë: íÝá èåìåëßùóç öéëïóïößáò ìå öéëïóïöéêÞ ìÝèïäï ÷ùñßò ðñïûðïèÝóåéò ð åóôßáóç óôï öáéíüìåíï êáé óôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ. Áíèñþðéíç ýðáñîç Ý÷åé ðñïâÜäéóìá Ýíáíôé ïõóßáò (ÌÜñôéí ×Üéíôåãêåñ êáé Æáí-Ðïë Óáñôñ): ìåëÝôç óå ó÷Ýóç ìå ÷ñüíï êáé Ýííïéåò åõèýíçò ôïõ áíèñþðïõ. Ãëþóóá êáé ÓêÝøç. ÓçìáíôéêÞ èÝóç ãëþóóáò, éäßùò óôçí ÁíáëõôéêÞ Öéëïóïößá (åéóçãçôÞò Ëïýíôâé÷ ÂéôãêåíóôÜéí): öéëïóïöéêÜ ðñïâëÞìáôá ï êáêÞ ÷ñÞóç - ðáñáíüçóç ëïãéêÞò ãëþóóáò. Ï Êýêëïò ôçò ÂéÝííçò êáé ï Ëïãéêüò Èåôéêéóìüò. (Óýíäåóç Êáñë Ðüðåñ). Âáóéêü áíôéêåßìåíï Ýñåõíáò: ç öéëïóïößá ôçò åðéóôÞìçò, áëëÜ êáé ç êïéíùíéêÞ öéëïóïößá. Ç Ó÷ïëÞ ôçò Öñáíêöïýñôçò êáé ç ÊñéôéêÞ Èåùñßá. Åêðñüóùðïé: ÔÝïíôïñ Áíôüñíï, Ãéïýñãêåí ×Üìðåñìáò, ×Ýñìðåñô Ìáñêïýæå ê.Ü., åðçñåáóìÝíïé áðü Ìáñî, Öñüéíô êáé ÂÝìðåñ. ÌåëÝôç êáôáíáëùôéêÞò êïéíùíßáò êáé ìç÷áíéóìþí áëëïôñßùóçò áíèñþðïõ. Äïìéóìüò Þ Óôñïõêôïõñáëéóìüò. Äåêáåôßá '60: áíèñþðéíç óõìðåñéöïñÜ êáèïñßæåôáé áðü äïìÝò, äçë. óôáèåñÜ óõóôÞìáôá ó÷Ýóåùí ìåôáîý ìåëþí ôçò êïéíùíßáò. ÁðÞ÷çóç óå áíèñùðïëïãßá, ãëùóóïëïãßá, ëïãïôå÷íéêÞ èåùñßá êáé êñéôéêÞ, êïéíùíéêÝò åðéóôÞìåò. Ìåôáìïíôåñíéóìüò (Ìåôáíåùôåñéêüôçôá). ÅéóçãçôÝò Æáí ÖñáíóïõÜ ËéïôÜñ, Æáê ÍôåñéíôÜ ê.Ü. óå ìéá äéáñêþò ìåôáâáëëüìåíç êïéíùíßá, üðùò ç óýã÷ñïíç, äåí õðÜñ÷åé ðñüïäïò, áëëÜ óõíå÷Þò áëëáãÞ. Äåí åßíáé äõíáôÞ ç åýñåóç ôçò ìéáò áëÞèåéáò, ãéáôß õðÜñ÷ïõí ðïëëÝò êáé ðïëëïß ôñüðïé ðñïóÝããéóçò êáé áíÜëõóÞò ôïõò. ã. ÌáæéêÞ êïõëôïýñá. Ç äõíáìéêÞ ôùí ìáæþí. ÅðéêñÜôçóç áóôéêïðïßçóçò êáé êáôáíáëùôéóìïý ð óôáäéáêÞ ïìïéïìïñößá êáé ôõðïðïßçóç óôçí êïéíùíéêÞ æùÞ êáé óõìðåñéöïñÜ áíèñþðùí ð "ìáæéêÞ êïõëôïýñá". Äßáõëïé åõñýôáôçò êáé Üìåóçò åðéâïëÞò óôçí êïéíùíßá: ëáúêÜ Ýíôõðá, ñáäéüöùíï, êéíçìáôïãñÜöïò, ôçëåüñáóç, ìåãÜëåò áèëçôéêÝò êáé ïìáäéêÝò êáëëéôå÷íéêÝò åêäçëþóåéò, ðïëõ÷þñïé áíáøõ÷Þò, ìüäá êáé äéáöÞìéóç. «ÍåáíéêÞ êïõëôïýñá». Áðü Ýíôïíï êßíçìá áìöéóâÞôçóçò íÝùí ð âßáéç åîÝãåñóç êáôÜ ðïëéôéêïý, êïéíùíéêïý êáé åêðáéäåõôéêïý êáôåóôçìÝíïõ (äåêáåôßåò '60 êáé '70). ÁíôéóõìâáôéêÞ êáé óõ÷íÜ åðéèåôéêÞ óõìðåñéöïñÜ êáé åìöÜíéóç. ä. Ôá ìåãÜëá êáëëéôå÷íéêÜ ñåýìáôá ôïõ 20ïý áé. Êáôåõèýíóåéò êáé ×áñáêôçñéóôéêÜ. Êßíçìá ìïíôåñíéóìïý åêñçêôéêÞ äýíáìç áðåëåõèÝñùóçò êáëëéôå÷íþí. ×áñáêôçñéóôéêÜ äéáöüñùí ôÜóåùí ìïíôåñíéóìïý: ð ÄéÜëõóç ðáñáäïóéáêÞò ìïñöÞò êáé äéáñêÞò ðåéñáìáôéóìüò åðÜíù óå áõôÞí. ð Åðßìïíç äéåñåýíçóç áóõíåéäÞôïõ. ð ÅãêáôÜëåéøç ùñáßïõ êáé áíôéêáôÜóôáóÞ ôïõ áðü áëçèéíü. ð Áõôïíüìçóç åêöñáóôéêþí ìÝóùí. ð Åðßìïíç áíáæÞôçóç íÝùí ôñüðùí åðéêïéíùíßáò óôïí êüóìï ðïõ áëëÜæåé óõíå÷þò. ÓõíèÞêåò ìåôÜ Â´ Ðáãê. Ðüëåìï ð íÝá þèçóç óôçí ôÝ÷íç: - íÝá ñåýìáôá / Ìïíôåñíéóìïý: ð ñÞîç ìå ðñáãìáôéêüôçôá Þ åðáíáóýíäåóç ôÝ÷íçò ìå æùÞ. ð åðáíáðñïóäéïñéóìüò ñüëïõ êáëëéôÝ÷íç, èåáôÞ, ëåéôïõñãßáò êáëëéôå÷íéêÞò äéáäéêáóßáò. ÌåôÜ 1980. Ìåôáìïíôåñíéóìüò: åõñýôåñï ðïëéôéóôéêü ñåýìá. ð áìöéóâçôåß äõíáôüôçôá ìïíôåñíéóìïý íá ðñïôåßíåé êÜôé íÝï êáé ðñùôïðïñéáêü. ð õéïèåôåß óôïé÷åßá áðü äéáöïñåôéêÝò åðï÷Ýò êáé ñåýìáôá, ôå÷íïôñïðßåò êáé ôå÷íéêÝò. ð óõíäõÜæåé äõíáôüôçôåò íÝáò ôå÷íïëïãßáò. ð åðéäéþêåé ðþò åôåñüêëçôá óôïé÷åßá èá áðïêôÞóïõí íüçìá ãéá óýã÷ñïíï Üíèñùðï.

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 201

ä1. ÆùãñáöéêÞ êáé ÃëõðôéêÞ. Á. Öïâéóìüò êáé ãåñìáíéêüò åîðñåóéïíéóìüò. Ôï ÷ñþìá ùò öïñÝáò Ýêöñáóçò óõíáéóèçìÜôùí. Óôá Ýñãá Áíñß Ìáôßò êáé ÃÜëëùí öïâéóôþí (1905), ðñùôáñ÷éêü óôïé÷åßï ôï ÷ñþìá êáé ïé Ýíôïíåò ÷ñùìáôéêÝò áíôéèÝóåéò ðïõ ðñïóäßäïõí óôá Ýñãá ôïõò ðñùôüãïíï äõíáìéóìü êáé Ýíôïíç óõãêéíçóéáêÞ öüñôéóç. Óôç Ãåñìáíßá. ÏìÜäá "Ç ÃÝöõñá" (1905), (Åñíóô Ëïýíôâé÷ Êßñ÷íåñ): ð ÷ñçóéìïðïéïýí ôï ÷ñþìá ùò âáóéêü åêöñáóôéêü êáé äïìéêü óôïé÷åßï. ð åðéìÝíïõí óôç âßáéç ðáñáìüñöùóç ôçò öüñìáò êáé óôá Ýíôïíá ðåñéãñÜììáôá. ð áðåéêïíßæïõí ìå ùìüôçôá ôçí êïéíùíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá åðï÷Þò ôïõò ("åéêïíéóôéêüò åî ðñåóéïíéóìüò"), ìå óôü÷ï íá ôçí êáôáããåßëïõí. ¢ëëïé äçìéïõñãïß ïìÜäáò "ÃáëÜæéïò ÊáâáëÜñçò" (1910), (Öñáíôò Ìáñê, Âáóßëé Êáíôßóíêé, ÐÜïõë ÊëÝå): ðëÞñçò áöáßñåóç ("áöçñçìÝíïò åîðñåóéïíéóìüò"). ´Ïóêáñ Êïêüóêá (ãåñìáíéêüò åîðñåóéïíéóìüò): äéáôõðþíåé Ýíáí ðñïóùðéêü åéêáóôéêü ëüãï. Â. Êõâéóìüò. ÁíÜëõóç ìïñöþí óå ãåùìåôñéêÜ êáé óôåñåïìåôñéêÜ åðßðåäá. Ïé êõâéóôÝò ìå âïÞèåéá ãåùìåôñßáò êáé óôåñåïìåôñßáò êáé ëïãéêÞ ïñãÜíùóç ìïñöþí ð íÝá ðáãêüóìéá êáé äéá÷ñïíéêÞ ãëþóóá ðïõ åêöñÜæåé ð äïìéêÜ óôïé÷åßá êüóìïõ. ø ßäéá ïõóßá ðñáãìÜôùí.

Óôçí ðñþôç öÜóç (Áíáëõôéêüò Êõâéóìüò, 1910-1912) [ÐÜìðëï ÐéêÜóï, Æïñæ Ìðñáê]: áíÜëõóç öüñìáò óå ãåùìåôñéêÜ êáé óôåñåïìåôñéêÜ åðßðåäá ð äõíáôüôçôá èåáôÞ íá âëÝðåé ìïñöÝò áðü üëåò ôéò ðëåõñÝò ôïõò óõã÷ñüíùò. Óôç äåýôåñç öÜóç (Óõíèåôéêüò Êõâéóìüò, 1912-1914): óôç æùãñáöéêÞ åðéöÜíåéá êáéíïýñãéá Üãíùóôá áíôéêåßìåíá ìå åíóùìÜôùóç ÷áñôéïý, õöÜóìáôïò êáé Üëëùí õëéêþí. Ï êõâéóìüò åðçñÝáóå ãëõðôéêÞ ÐéêÜóï, ÁëåîÜíôñ ÁñóéðÝíêï ê.Ü.. Ã. Öïõôïõñéóìüò. ÁðïèÝùóç ìç÷áíÞò êáé ôá÷ýôçôáò. Óôü÷ïò äçìéïõñãßá ôÝ÷íçò ìÝëëïíôïò ìå áðïèÝùóç ìç÷áíÞò êáé éëéããéþäïõò ôá÷ýôçôáò: æùãñÜöïé êáé ãëýðôåò (ÏõìðÝñôï Ìðïôóéüíé, ÊÜñëï ÊáñÜ) ÷ñçóéìïðïéïýí êáôáêåñìáôéóìü ìïñöþí óå ðïëëÜ ðáñÜëëçëá Þ áëëçëïóõãêñïõüìåíá åðßðåäá ð áßóèçóç èåáôÞ üôé âéþíåé óå ÷þñï êáé ÷ñüíï ôçí ðõñåôþäç êßíçóç ôçò âéïìç÷áíéêÞò åðï÷Þò ôïõ. Ä. Ç Áöáßñåóç êáé ôá ðáñÜëëçëá ñåýìáôá ôçò áöçñçìÝíçò æùãñáöéêÞò. ÐëÞñçò áðïäÝóìåõóç Ýñãïõ áðü èÝìá êáé ïðôéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá. ÔïìÞ Âáóßëç Êáíôßóêé, ÐÜïõë ÊëÝå ê.Ü. ïìÜäáò "Ï ÃáëÜæéïò ÊáâáëÜñçò" (1910-1913) ð ðëÞñçò áöáßñåóç æùãñáöéêÞò ð äçìéïõñãßá íÝáò ðíåõìáôéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò ìå êáèáñÜ æùãñáöéêÜ ìÝóá (ãñáììÞ, ÷ñþìá, ó÷Þìá). ÏìÜäá «Íôå Óôéë» (Ðéô ÌïíôñéÜí) îåðåñíÜ Êõâéóìü ð (ãýñù 1920) íåïðëáóôéêéóìüò: ëéôÞ ãåùìåôñéêÞ ãëþóóá. ÊéíÞìáôá óïõðñåìáôéóìïý (1913) êáé êïíóôñïõêôéâéóìïý (1913) ð ãåùìåôñéêÞ áöáßñåóç (óçìáíôéêÞ ãåíéÜ æùãñÜöùí êáé ãëõðôþí " ñùóéêÞ ðñùôïðïñßá ùò 1921). Å. Ï Íôáíôáúóìüò (1916) êáé ï Óïõñåáëéóìüò (1924). Ç ìïñöïðïßçóç ôïõ áóõíåéäÞôïõ. Áíôßäñáóç óôçí ðáñáöñïóýíç Á´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ. Íôáíôáúóìüò. Ëïãïôå÷íéêÞ-êáëëéôå÷íéêÞ êßíçóç (ÌáñóÝë ÍôõóÜí, Öñáíóßò ÐéêáìðéÜ ê.Ü. Óôü÷ïò íá ðñïêáëÝóåé êáé óêáíäáëßóåé ìå ìçäåíéóôéêÝò áíôéëÞøåéò ôçò: á) áóôéêÞ êïéíùíßá åðï÷Þò, â) ðáñáäïóéáêÝò áîßåò ôÝ÷íçò. Áîéïðïßçóç ôõ÷áßïõ êáé íïìéìïðïßçóç ðáñÜëïãïõ óôçí ôÝ÷íç ð êáëëéôå÷íéêÞ õðüóôáóç óå åõôåëÞ áíôéêåßìåíá êáèçìåñéíÞò ÷ñÞóçò. Óïõñåáëéóìüò (Óáëâáíôüñ Íôáëß, ÑåíÝ Ìáãêñßô ê.Ü.) êáé ìåôáöõóéêÞ æùãñáöéêÞ ôïõ

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 202

Ôæüñôæéï íôå Êßñéêï äéåñåõíïýí êüóìï ïíåßñùí êáé áóõíåéäÞôïõ ð öÝñíïõí óôçí åðéöÜíåéá Üãíùóôåò ðåñéï÷Ýò áíèñþðéíçò óõíåßäçóçò êáé êñõöÝò ðôõ÷Ýò øõ÷Þò áíèñþðùí ð ðëïõôßæïõí ôÝ÷íç êáé ãåíéêüôåñá ðíåõìáôéêÞ æùÞ. Óô. Ç ÌåôáðïëåìéêÞ ÆùãñáöéêÞ - ÍÝåò áíáæçôÞóåéò ôïõ Ìïíôåñíéóìïý. Äåêáåôßåò '50 êáé '60: Êßíçìá áöçñçìÝíïõ åîðñåóéïíéóìïý. Äýï êõñßùò ôÜóåéò: á) ÆùãñáöéêÞ ÄñÜóçò Þ ×åéñïíïìéáêÞ ÆùãñáöéêÞ (ÔæÜêóïí Ðüëïê, Âßëåì Íôå Êïýíéíãê ê.Ü.): êõñßáñ÷ç óçìáóßá óôçí äõíáìéêÞ äéáäéêáóßá ôçò æùãñáöéêÞò ðñÜîçò. â) ÆùãñáöéêÞ ×ñùìáôéêïý Ðåäßïõ Þ ×ñùìáôéêÞ Áöáßñåóç (Ìáñê Ñüèêï, ÌðÜñíåô Íéïýìáí ê.Ü.): ìå ÷ñþìá êáé öùò ð íÝá ÷ñùìáôéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá: áóöÜëåéá êáé áñìïíßá. Äåêáåôßá '50: Ðïð Áñô (´Áíôõ Ïõüñ÷ïë ), ùò áíôßäñáóç óôïí áöçñçìÝíï åîðñåóéïíéóìü, åðáíáöÝñåé ðáñáóôáôéêüôçôá. ×ñçóéìïðïéåß ùò åêöñáóôéêÜ ìÝóá äéáöçìßóåéò, êüìéêò, óõóêåõáóßåò ê.Ü. Óêïðüò: äçìéïõñãßá íÝáò áéóèçôéêÞò. ×áñáêôçñéóôéêü: ìáæéêüôçôá êáé áíáëùóéìüôçôá. Äåêáåôßá '60. Åõñýôåñá ðëáßóéá Ðïð Áñô êáé ðñïóðÜèåéáò Üìåóçò óýíäåóçò ôÝ÷íçò ìå æùÞ ð ×Üðåíéíãê êáé Êáëëéôå÷íéêÜ ÐåñéâÜëëïíôá. ÌåôÜ 1960. ¢ëëá ñåýìáôá ôÝ÷íçò: Ïð Áñô, ÊéíçôéêÞ, Ìéíéìáëéóìüò, ÅííïéáêÞ ÔÝ÷íç, Âßíôåï Áñô, Öùôïãñáöéêüò Ñåáëéóìüò ê.Ü. ÌåôáðïëåìéêÞ Åõñþðç. ÆùãñÜöïé (Æáí ÍôõìðõöÝ, ÖñÜíóéò ÌðÝéêïí ê.Ü.) åðáíåîåôÜæïõí êáôáêôÞóåéò ðáëáéüôåñùí ñåõìÜôùí (åîðñåóéïíéóìïý, áöáßñåóçò, óïõñåáëéóìïý) ð ðïñåßá áíåîÜñôçôá áðü êáëëéôå÷íéêÝò ïìÜäåò åðï÷Þò. ÌåãÜëïé ãëýðôåò (Êïíóôáíôßí Ìðñáíêïýæé, ×Ýíñé Ìïõñ, ÁëìðÝñôï ÔæéáêïìÝôé ê.Ü.) åêöñÜæïõí äõíáìéêÜ ìåñéêÝò áðü ôÜóåéò ìåôáðïëåìéêÞò áöáßñåóçò. ä2. Áñ÷éôåêôïíéêÞ. Ðñùôïðüñïé: ÂÜëôåñ Ãêñüðéïõò, Ëïýíôâé÷ Ìéò âáí íôåñ Ñüå (Ó÷ïëÞ ôïõ ÌðÜïõ÷áïõò), Öñáíê Ëüéíô ÑÜéô, Ëå ÊïñìðõæéÝ. Áñ÷éôåêôïíéêÞ 20ïý áé. áîéïðïéåß íÝåò ìïñöÝò êáé õëéêÜ ð êáëýôåñåò óõíèÞêåò æùÞò óôïí óýã÷ñïíï Üíèñùðï. Óôçí åîÝëéîÞ ôçò õéïèåôåß äõíáôüôçôåò óýã÷ñïíçò ôå÷íïëïãßáò, ãïçôåýåôáé áðü ôï ìåôáìïíôÝñíï êáé ðåéñáìáôßæåôáé ìå ðïéêßëåò áéóèçôéêÝò êáé êáôáóêåõáóôéêÝò åðéëïãÝò. ä3. Ëïãïôå÷íßá: Ðïßçóç êáé ðåæïãñáößá. ÌåãÜëïé ðïéçôÝò ðñþôùí äåêáåôéþí 20ïý áé. (Ô.Ó. ¸ëéïô, ¸æñá ÐÜïõíô ê.Ü.) äÝ÷ïíôáé åðéññïÞ óõìâïëéóìïý. ÌåôÜ Á´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï åðçñåÜæïíôáé áðü íôáíôáúóìü, õðåññåáëéóìüò êáé öïõôïõñéóìüò (Ðïë ÅëõÜñ, Ëïõß Áñáãêüí, ÁíôñÝ Ìðñåôüí, Âëáíôéìßñ Ìáãéáêüöóêé). ÌïíôÝñíï ìõèéóôüñçìá ìåóïðïëÝìïõ õðçñåôåßôáé áðü ìåãÜëïõò ðåæïãñÜöïõò (ÁíôñÝ Æéíô, ÌáñóÝë Ðñïõóô, Öñáíôò ÊÜöêá ê.Ü.). Ðñéí êáé ìåôÜ Â´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï, óçìáíôéêÞ óõíåéóöïñÜ êïñõöáßùí Áìåñéêáíþí ðåæïãñÜöùí (¸ñíåóô ×åìéíãïõÝé, Ôæïí ÓôÜéíìðåê) ð ìåôáöÝñïõí åéêüíá áìåñéêáíéêÞò êïéíùíßáò åðï÷Þò. ÌåôÜ 1945, ï Õðáñîéóìüò åðçñåÜæåé êáèïñéóôéêÜ Ýñãï óõããñáöÝùí (ÁëìðÝñ Êáìý). ÌåôáöïñÜ êëßìáôïò áíáóõãêñïôïýìåíçò ìåôáðïëåìéêÞò Ãåñìáíßáò (Ãêýíôåñ Ãêñáò, ×Üéíñé÷ Ìðåë). Áðïôýðùóç óõíèçêþí æùÞò ôüôå ÓïâéåôéêÞò ´Åíùóçò (Ìðüñéò ÐÜóôåñíáê, ÁëåîÜíôñ Óïëæåíßôóéí).

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 203

ä4. ÈÝáôñï. Ìå åßóïäï 20ïý áé. èÝáôñï óôç óýã÷ñïíç öÜóç ôïõ. ÌåãÜëïé èåáôñéêïß óõããñáöåßò (Æáí Æéñïíôïý, Æáê Êïêôü, ÅõãÝíéïò ÏÍéë ê.Ü.) ð ðñïûðïèÝóåéò ãéá íÝåò áíáæçôÞóåéò êáé ðåéñáìáôéóìïýò. Éäéáßôåñá óçìáíôéêÞ óõíåéóöïñÜ: á) Ëïõßôæé ÐéñáíôÝëï (äéåñåýíçóç áëÞèåéáò êáé ðáñÜäïîïõ óôéò áíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò). â) Öåíôåñßêï Ãêáñèßá Ëüñêá (óõíäõÜæåé ðïéçôéêü ñåáëéóìü ìå óôïé÷åßá õðåññåáëéóôéêÜ). Ôåíåóß Ïõßëéáìò, ¢ñèïõñ Ìßëåñ, ×Üñïëíô Ðßíôåñ: ðñáãìáôåýïíôáé ìå äéáöïñåôéêü ôñüðï ðñïâëÞìáôá ìïíáîéÜò, áðïôõ÷ßáò êáé ðåñéèùñéïðïßçóçò. ÌðÝñôïëíô Ìðñå÷ô ìå åðéêü, ðïëéôéêü èÝáôñï ð áðïóôáóéïðïßçóç èåáôÞ ð åíåñãïðïßçóç óõíåßäçóÞò ôïõ. Áíôëåß áðü õðáñîéóìü, èÝáôñï ðáñáëüãïõ (ÓÜìéïõåë ÌðÝêåô, ÅõãÝíéïõ ÉïíÝóêï ê.Ü.) êáé åêöñÜæåé õðáñîéáêÜ áäéÝîïäá êáé ðáñáëïãéóìü ìåôáðïëåìéêÞò åðï÷Þò. ä5. ÊéíçìáôïãñÜöïò. Ùò ôï 1915, ìå ðñùôïðïñéáêÝò ðñïóðÜèåéåò áäåëöþí ËõìéÝñ, Æïñæ ÌåëéÝò, ÍôÝéâéíô Ãïõüñê Ãêñßöéè êáé Óåóßë ÌðëÜïõíô Íôå Ìéë: ð åîáéñåôéêÜ äçìïöéëÞò óôéò ìåãÜëåò ëáúêÝò ìÜæåò (Åõñþðç êáé ÇÐÁ). ð ïñãáíþèçêå ùò ôÝ÷íç êáé ùò âéïìç÷áíßá èåÜìáôïò. Ãåñìáíéêüò êéíçìáôïãñÜöïò: äåßãìáôá Ýíôïíçò åîðñåóéïíéóôéêÞò äéÜèåóçò. Óïâéåôéêüò êéíçìáôïãñÜöïò: áñéóôïõñãçìáôéêÜ ðëÜíá (ÓåñãêÝé ÁúæåíóôÜéí, Ýíáò áðü ìåãáëýôåñïõò óêçíïèÝôåò ôïõ 20ïý áé.). 1927. «Ïìéëþí êéíçìáôïãñÜöïò». - ÓôñïöÞ óå íÝá èÝìáôá, ìå ðïëý ìåãáëýôåñåò ôå÷íéêÝò áðáéôÞóåéò (ð.÷. ôï ìéïýæéêáë). - Áêüìç ìåãáëýôåñåò äõíáôüôçôåò åìðïñéêÞò åêìåôÜëëåõóçò. Ìåôáðïëåìéêüò åõñùðáúêüò êéíçìáôïãñÜöïò: - Éôáëéêüò íåïññåáëéóìüò (1945-1955): ÌåãÜëïé óêçíïèÝôåò (Âéôüñéï íôå Óßêá, ÑïìðÝñôï Ñïóåëßíé, Ëïõêßíï Âéóêüíôé). Ãáëëéêüò êéíçìáôïãñÜöïò: ÓêçíïèÝôåò (Æáí ÑåíïõÜñ, ÑåíÝ Êëåñ, Ëïõß ÌðïõíéïõÝë), êáé «ÍÝï Êýìá» (1955-1965) ìå ÖñáíóïõÜ Ôñõöü, Æáí-Ëõê ÃêïíôÜñ. ¢ëëïé Åõñùðáßïé óêçíïèÝôåò (Öåíôåñßêï Öåëßíé, ºíãêìáñ ÌðÝñãêìáí, ÌéêåëÜíôæåëï Áíôïíéüíé, Ðéåñ ÐÜïëï Ðáæïëßíé, ÁíôñÝé Ôáñêüöóêé ê.Ü.) ð ðñïâëçìáôéóìüò ðñïò ðáãêüóìéï êïéíü. Ôï ßäéï êáé ìåãÜëïõò Áìåñéêáíïýò äçìéïõñãïýò (¼ñóïí ÏõÝëò, Åëßá ÊáæÜí ê.Ü.). ä6. ÌïõóéêÞ. ÓõíÝ÷åéá áíáíåùôéêÞò ðïñåßáò ìïõóéêÞò 19ïõ áé. Öéíëáíäüò ÃéÜí ÓéìðÝëéïõò êáé Ïýããñïò ÌðÝëá ÌðÜñôïê áîéïðïéïýí óôïé÷åßá åèíéêÞò ìïõóéêÞò ôïõò. Éãêüñ Óôñáâßíóêé, ìå ðñùôïðïñéáêÝò ìïõóéêÝò äçìéïõñãßåò, åêöñÜæåé íÝï ðíåýìá ìïíôåñíéóìïý. Ðåñéóóüôåñï ñéæïóðáóôéêïß ïé ¢ñíïëíô ÓÝíìðåñãê (áíáðôýóóåé ôå÷íéêÞ áôïíéêÞò äùäåêÜöèïããçò Þ óåéñáúêÞò ìïõóéêÞò) êáé ÏëéâéÝ ÌåóéÜí (äÝ÷åôáé åðéññïÝò áðü åîùôéêÞ ìïõóéêÞ). ÓõíÝ÷éóç ñùóéêÞò ìïõóéêÞò ðáñÜäïóçò (ÓåñãêÝé Ðñïêüöéåö, Íôìßôñé Óïóôáêüâéôò). ÌïõóéêÞ ôæÜæ, ëáúêÞ ìïõóéêÞ ÍÝãñùí ÁìåñéêÞò: ñõèìüò, ôñá÷ý áíôéóõìâáôéêü ýöïò, áõôïó÷åäéáóôéêüò ÷áñáêôÞñáò, êõñßùò Ýíôïíá óõãêéíçóéáêüò ÷áñáêôÞñáò ôçò ð ôåñÜóôéá ëáúêÞ áðÞ÷çóç óôéò ÇÐÁ êáé ôçí Åõñþðç ð åðçñÝáóå Ýñãï ìïõóéêþí, üðùò Êïõñô ÂÜéë, Ôæïñôæ ÃêÝñóïõéí, ËÝïíáñíô ÌðåñíóôÜéí. ÔÝëç äåêáåôßáò 1950. ÌïõóéêÞ ñïê (ìå êáôáâïëÝò óôç ôæáæ) ð áíáðüóðáóôï ìÝñïò "íåáíéêÞò êïõëôïýñáò".

!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 204

Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá/ðçãÝò 1. Ç ðïëéôéóôéêÞ ôáõôüôçôá ôçò Åõñþðçò óôéò áñ÷Ýò ôïõ 21ïõ áéþíá «Óôçí áíáæÞôçóç ôçò ôáõôüôçôÜò ôçò, óôéò áñ÷Ýò ôïõ åéêïóôïý ðñþôïõ áéþíá, ç Åõñþðç áíáæçôÜ ü÷é ìüíï Ýíá íÝï ðñüóùðï áëëÜ êáé ìéá íÝá èÝóç óôïí êüóìï. Ãéá ôçí åðßôåõîç áõôïý ôïõ óêïðïý, ôá êñÜôç ìÝëç ðñÝðåé íá êÜíïõí Ýíá âÞìá ìðñïóôÜ óôïí ðáíåõñùðáúêü äéÜëïãï êáé íá åíôåßíïõí ôç óõíåñãáóßá ôïõò, áíáãíùñßæïíôáò ðáñÜëëçëá óå êÜèå ëáü ôçí åëåõèåñßá åðéëïãÞò ôçò äéêÞò ôïõ éóôïñéêÞò ðïñåßáò êÜôé ðïõ, åîÜëëïõ, óõìâáäßæåé ìå ôï ðíåýìá ôùí êáëýôåñùí ðáñáäüóåùí ôïõ åõñùðáúêïý ðïëéôéóìïý []. ÅÜí ïé Åõñùðáßïé óÞìåñá áéóèÜíïíôáé üôé âñßóêïíôáé óå ìéáí êáìðÞ ôçò éóôïñßáò ôïõò üðïõ äéáêõâåýïíôáé ôüóï ôï êýñïò ôçò çðåßñïõ ôïõò üóï êáé ôï ìÝëëïí ôïõ ðïëéôéóìïý ôïõò, áõôü óõìâáßíåé äéüôé ç éóôïñßá ôïõò áðïôåëåß äýíáìç êáé áäõíáìßá. Ç äýíáìç Ýãêåéôáé óôïí ïõìáíéóìü ôçò, ðïõ ôçò åðéôñÝðåé íá èÝôåé êáé íá ðñïóðáèåß íá åðéëýóåé ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôùðßæåé óÞìåñá ç Åõñþðç êáé ï õðüëïéðïò êüóìïò: ôçí ðñïóôáóßá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò, ôçí êáôáðïëÝìçóç üëùí ôùí ìïñöþí áðïîÝíùóçò êáé áðïêëåéóìïý, ôçí ðïéüôçôá æùÞò êáé ôçí ðïëéôéóôéêÞ Üíèéóç. Ç áäõíáìßá ôçò Ýãêåéôáé óôï ãåãïíüò üôé ç åðéèõìßá åíïðïßçóçò êáé ïé ðñïóðÜèåéåò ðïõ êáôáâÜëëåé ðñïò áõôÞ ôçí êáôåýèõíóç äéåãåßñïõí ôç óõíåéäçôïðïßçóç ôùí äéáöïñþí ôçò. Ôçò áðïìÝíåé íá ìåôáôñÝøåé áõôÞ ôçí áäõíáìßá óå äýíáìç þèçóçò, éêáíÞ íá ðåßóåé êáé íá ðáñáäåéãìáôßóåé [...]. Áðü ôç óôéãìÞ ðïõ èá åðéôý÷åé íá õðåñâåß ôéò äéáöùíßåò ôçò êáé íá äåóìåõôåß óôçí ïéêïäüìçóç ìéáò åíüôçôáò ðïõ èá óÝâåôáé ôçí ðïéêéëïìïñößá ôçò, èá åßíáé óå èÝóç íá åðùöåëçèåß áðü áõôÝò ôéò áíôáëëáãÝò óå Ýíáí êüóìï üðïõ ïé ðïëéôéóìïß, ðïëý ðåñéóóüôåñï áðü ü,ôé ôá êñÜôç, èá ðñÝðåé íá ìÜèïõí íá óõíõðÜñ÷ïõí óôç âÜóç ôçò éóüôçôáò êáé íá åìðëïõôßæïíôáé áìïéâáßá ». Ì. Íarinski - Á. Ôshoubarian, "Ç Åõñþðç áíôéìÝôùðç ìå ôá ðñïâëÞìáôá ôïõ åéêïóôïý ðñþôïõ áéþíá". Óôï ÅëÝíç ÁñâåëÝñ - Maurice Aymard, Ïé Åõñùðáßïé, ô. Â´, ÁèÞíá, ÓáââÜëáò 2003, óó. 564-65. 2. Åêðáßäåõóç - Ýíá áðü ôá óðïõäáéüôåñá åðéôåýãìáôá ôïõ 20ïý áéþíá «Óôá óðïõäáéüôåñá åðéôåýãìáôá ôïõ 20ïý áéþíá ðåñéëáìâÜíåôáé ç äéåýñõíóç ôùí åõêáéñéþí óôçí åêðáßäåõóç. Ðáñüôé ðáñáìÝíïõí ó÷åäüí Ýíá äéó. áíáëöÜâçôïé óå üëï ôïí êüóìï, êáôÜ ôï äåýôåñï Þìéóõ ôïõ áéþíá õðÞñîå óçìáíôéêÞ áýîçóç ôïõ áñéèìïý ôùí áôüìùí ðïõ Ýôõ÷áí ðëÞñïõò åêðáßäåõóçò. Óôéò áñ÷Ýò ôïõ áéþíá ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõ ðáãêüóìéïõ ðëçèõóìïý Þôáí åíôåëþò Þ ó÷åäüí áíáëöÜâçôï êáé ç åðßóçìç åêðáßäåõóç ðåñéïñéæüôáí óôçí Åõñþðç êáé óå ðåñéï÷Ýò åãêáôÜóôáóçò Åõñùðáßùí. Áêüìç êáé åêåß üìùò ðïëëÜ ðáéäéÜ åãêáôÝëåéðáí ôï ó÷ïëåßï ìåôÜ ôç óôïé÷åéþäç åêðáßäåõóç [...]. ÌåôÜ ôïí Â´ Ðáãêüóìéï ðüëåìï, Ýãéíå êïéíÜ áðïäåêôÞ ç éäÝá ôçò åêðáßäåõóçò ùò áõôïôåëïýò äéêáéþìáôïò []. Ôï 1942, ï Âñåôáíüò õðïõñãüò Ðáéäåßáò Ñßôóáñíô ÌðÜôëåñ óõãêÜëåóå äéÜóêåøç ôùí õðïõñãþí Ðáéäåßáò ôùí ÓõììÜ÷ùí, óôçí ïðïßá ç åêðáßäåõóç êçñý÷èçêå âáóéêü áíèñþðéíï äéêáßùìá. Ç ïìÜäá ÌðÜôëåñ Ýèåóå ôá èåìÝëéá ôçò ÅêðáéäåõôéêÞò ÐïëéôéóôéêÞò ÏñãÜíùóçò ôïõ Ï.Ç.Å. (UNESCO), ðïõ éäñýèçêå ôï 1945. Ôï 1947 ç UNESCO äçìïóßåõóå ôçí Ýêèåóç "Èåìåëéþäçò Åêðáßäåõóç" ç ïðïßá Ýèåóå ôéò âÜóåéò ãéá ôç ìåôáðïëåìéêÞ êáìðÜíéá êáôÜ ôïõ áíáëöáâçôéóìïý êáé ôùí äéáêñßóåùí óôçí åêðáßäåõóç. ÅííÝá ÷ñüíéá áñãüôåñá, ï Ï.Ç.Å. åíÝêñéíå "Ðñüãñáììá ãéá ôç äùñåÜí êáé õðï÷ñåùôéêÞ ðáéäåßá", ôï ïðïßï Ýèåóå ôçí áñ÷Þ üôé üëïé Ý÷ïõí äéêáßùìá óå åîÜ÷ñïíç ôïõëÜ÷éóôïí åêðáßäåõóç, áíåîÜñôçôá áðü öõëÞ, öýëï Þ èñçóêåßá []. Ôï 1970, ôï Ýíá ôñßôï ôùí åíçëßêùí Þôáí áêüìç áíáëöÜâçôï êáé ï áðüëõôïò áñéèìüò áíáëöáâÞôùí áõîáíüôáí. ÅíôõðùóéáêÞ ðñüïäïò óçìåéþèçêå ìåôÜ ôï 1980, üôáí ç äéåèíÞò ÷ñçìáôïäüôçóç áõîÞèçêå óçìáíôéêÜ. Óôü÷ïò ôïõ "Ðáãêüóìéïõ ´Åôïõò ãéá ôçí êáôáðïëÝìçóç ôïõ áíáëöáâçôéóìïý" ôïõ Ï.Ç.Å. (1990) Þôáí ç åîáöÜíéóç ôïõ áíáëöáâçôéóìïý ùò ôï 2000, éäßùò óôéò ïíïìáæüìåíåò "Ëéãüôåñï áíáðôõãìÝíåò ïéêïíïìßåò". Áðü ìéá Üðïøç ôï ÷Üóìá ìåôáîý áíáðôõãìÝíïõ êáé áíáðôõóóüìåíïõ êüóìïõ ìåéþèçêå ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá []. Óôï ìÝëëïí ç ðñïóï÷Þ äåí èá

"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 205

åóôéÜæåôáé óôïí áíáëöáâçôéóìü, áëëÜ óå Üëëåò äåîéüôçôåò êáé åõêáéñßåò, ôéò ïðïßåò äçìéïõñãåß ç ìüñöùóç». Richard Overy (åðéì.), Éóôïñéêüò ´Áôëáò ôïõ 20ïý áéþíá, åêä. Ç ÊáèçìåñéíÞ, ÁèÞíá 1999, óó. 196-197. 3. Ï äñüìïò ðñïò ôçí êâáíôéêÞ èåùñßá «Åßíáé ÷ñÞóéìï íá õðïãñáììéóèåß áðü ôçí áñ÷Þ üôé ôï âáóßëåéï ôùí êâÜíôùí åßíáé ïõóéáóôéêÜ ôï âáóßëåéï ôïõ ìéêñüêïóìïõ. ÌÝóá óôá áóáöÞ ôïõ üñéá, ôá çëåêôñüíéá, ïé ðõñÞíåò ôùí áôüìùí êáé ôá ëïãÞò ìéêñïóùìáôßäéá ôçò ýëçò óõíôßèåíôáé êáé áëëçëåðéäñïýí ãéá íá öôéÜîïõí ôç èáõìáóôÞ äïìÞ ôïõ êüóìïõ. Ôïí êüóìï, üðùò ôïí æïýìå êáèçìåñíÜ. Óå áõôüí ôïí ìéêñüêïóìï ôçò ýëçò Ý÷åé ôéò ñßæåò ôïõ ôï ÷áñôß ôïõ ðáñüíôïò âéâëßïõ, óôïí ßäéï ìéêñüêïóìï ïöåßëåôáé ç ëÜìøç ôùí áóôåñéþí êáé åêåß âáóßæïõí ôç ëåéôïõñãßá ôïõò ïé åêðëçêôéêÝò ôå÷íïëïãéêÝò åðéíïÞóåéò ôçò åðï÷Þò. Ïé êáíüíåò ðïõ äéÝðïõí ôï èáõìáóôü áõôü âáóßëåéï ôùí êâÜíôùí ïé ðáñÜäïîïé êâáíôïìç÷áíéêïß êáíüíåò åñìçíåýïõí ãéáôß Ýíá ôñáðÝæé äåí äéáëýåôáé óôá áôïìéêÜ ôïõ óõóôáôéêÜ, áëëÜ êáé ôïí ôñüðï ðïõ ãßíåôáé ìéá ðïëýðëïêç ÷çìéêÞ áíôßäñáóç. Áí ç êßíçóç åíüò ðëáíÞôç ïöåßëåôáé óôç âáñõôéêÞ Ýëîç êáé ç äéÜäïóç ôùí çëåêôñïìáãíçôéêþí êõìÜôùí õðáêïýåé óå êïìøÝò åîéóþóåéò, áí ôéò éäéüôçôåò ôïõ ÷ùñï÷ñüíïõ ôéò áðïêáëýðôåé ç ó÷åôéêüôçôá, óôï âáóßëåéï ôùí êâÜíôùí êýñéïò Þñùáò åßíáé ç äïìÞ ôçò ýëçò. Ïé íüìïé ðïõ ôçí êõâåñíïýí óõíèÝôïõí Ýíá êáéíïýñãéï ïéêïäüìçìá, ðïõ èá ïíïìáóôåß "êâáíôéêÞ ìç÷áíéêÞ". Åßíáé ç ìç÷áíéêÞ ôïõ ìéêñüêïóìïõ [...]. Ç êâáíôéêÞ ìç÷áíéêÞ ëïéðüí áðïôåëåß ôï óõíôáêôéêü êáé ôçí ãñáììáôéêÞ óôç èåáôñéêÞ ìõèéóôïñßá ôïõ Óýìðáíôïò. Ôá óêçíéêÜ ôïõ Ýñãïõ, ðïõ Ý÷åé äñáìáôéêü ðåñéå÷üìåíï, öéëïôÝ÷íçóå ï ÁúíóôÜéí, ôçí êßíçóç ôùí ðñïóþðùí ï Íåýôùí êáé ôïí öùôéóìü ï ÌÜîãïõåë». Ãéþñãïò ÃñáììáôéêÜêçò, Ç Áõôïâéïãñáößá ôïõ Öùôüò, ÐáíåðéóôçìéáêÝò Åêäüóåéò ÊñÞôçò, ÇñÜêëåéï 252006, óó. 194-95, 225 4. Ç âåâáéüôçôá ôçò Üãíïéáò «Ï ðéèáíïêñáôéêüò êüóìïò ôçò êâáíôïìç÷áíéêÞò åßíáé ëïéðüí ìéá áäéáìöéóâÞôçôç ðñáãìáôéêüôçôá. ´Å÷åé üìùò ùò ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ êáé Ýíáí áðñïóäüêçôï, ðéêñü ðåñéïñéóìü: H êßíçóç åíüò óùìáôéäßïõ - ç ôá÷ýôçôá äçëáäÞ êáé ç èÝóç ôïõ åßíáé áäýíáôïí íá êáèïñéóèïýí ìå áðüëõôç áêñßâåéá. ´Ïóï ðñïóðáèïýìå íá ìÜèïìå ãéá ôç èÝóç ôïõ, ôüóï ÷Üíïìå áðü ôç ãíþóç ôçò ôá÷ýôçôáò. Ôï ßäéï éó÷ýåé êáé ãéá Ýíá Üëëï, åîßóïõ óçìáíôéêü, æåýãïò ìåãåèþí: ôçí åíÝñãåéá êáé ôïí ÷ñüíï. ´Ïóï ðñïóðáèïýìå íá êáèïñßóïìå ìå áêñßâåéá ôç ìåôáâïëÞ ôçò åíÝñãåéáò ôïõ óùìáôéäßïõ, ôüôå ï ðñïóäéïñéóìüò ôïõ ÷ñüíïõ ðïõ ç ìåôáâïëÞ ôïõ äéÞñêåóå, ãßíåôáé ëéãüôåñï áêñéâÞò []. ÕðÜñ÷åé ëïéðüí Ýíáò èåìåëéþäçò ðåñéïñéóìüò óôç ãíþóç ôïõ öõóéêïý êüóìïõ. Ï ðåñéïñéóìüò áõôüò åßíáé ãíùóôüò ùò áñ÷Þ ôçò áâåâáéüôçôáò Þ áñ÷Þ ôçò áðñïóäéïñéóôßáò. Ôç óðïõäáßá áõôÞ áñ÷Þ äéáôýðùóå ï ëáìðñüò Ãåñìáíüò öõóéêüò ÂÝñíåñ ×Üéæåíìðåñãê, üôáí ìÜëéóôá åß÷å çëéêßá ìüëéò åßêïóé Ýîé ÷ñüíùí! [] Ç áñ÷Þ ôçò áâåâáéüôçôáò Þ óùóôüôåñá, ôçò áðñïóäéïñéóôßáò , ðïõ öÝñåé ôï üíïìÜ ôïõ, Ý÷åé ðïëý ðéï åíäéáöÝñïõóåò óõíÝðåéåò áðü üóåò ç ðñþôç åíôýðùóç õðïíïåß. Ç áñ÷Þ áõôÞ áðáãïñåýåé, üðùò åßäáìå, ôçí ðëÞñç êáé ôáõôü÷ñïíç ãíþóç ôçò èÝóåùò êáé ôçò ôá÷ýôçôáò åíüò êâáíôéêïý óùìáôéäßïõ. Êáé ôïýôï, ðñÝðåé íá ôïíéóèåß áìÝóùò, äåí ïöåßëåôáé óå êÜðïéá áäõíáìßá ôùí åðéóôçìïíéêþí ïñãÜíùí ç ïðïßá ðñüêåéôáé íá åîáëåéöèåß üóï åêåßíá ôåëåéïðïéïýíôáé. Åßíáé åããåíÞò, ï âáèýôåñïò ðåñéïñéóìüò óôçí ßäéá ôç ëåéôïõñãßá ôçò öýóåùò». Ãéþñãïò ÃñáììáôéêÜêçò, ü.ð., óó. 219-20. 5. Ï ÷þñïò êáé ï ÷ñüíïò «Ï ÁúíóôÜéí áíáöÝñåôáé (óôçí åéäéêÞ èåùñßá ôçò ó÷åôéêüôçôáò) óôç äéáóýíäåóç ôïõ çëåêôñéóìïý êáé ôïõ ìáãíçôéóìïý, ðïõ åß÷å áðïêáëýøåé ìå ôá ðåéñÜìáôá ôçò åðáãùãÞò ï ÖáñáíôÝé, êáé áðïäåéêíýåé üôé ç äéáóýíäåóç áõôÞ Ý÷åé ôç ñßæá ôçò óôç âáèýôåñç ó÷Ýóç ôïõ

#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 206

÷ñüíïõ ìå ôïí ÷þñï. Ç êßíçóç ëïéðüí äåí åðçñåÜæåé ìüíïí ôéò äõíÜìåéò ìåôáîý ôùí çëåêôñéêþí öïñôßùí, áëëÜ êáé áõôÝò êáè´åáõôÝò ôéò ìåôñÞóåéò ôïõ ÷þñïõ êáé ôïõ ÷ñüíïõ. Êáé åíþ áõôü öáßíåôáé ðåñßðïõ áõôïíüçôï ãéá ôç èÝóç åíüò óþìáôïò óôïí ÷þñï, ôï ôïëìçñü âÞìá ôïõ ÁúíóôÜéí Þôáí íá ðåñéëÜâåé êáé ôïí ÷ñüíï ãéá ôï "áðüëõôï" ôïõ ïðïßïõ ïõäåßò áìöÝâáëëå! óôá ìåãÝèç ðïõ ìåôáâÜëëïíôáé ìå ôçí êßíçóç []. Ðþò üìùò åßíáé äõíáôÞ ìéá "óõã÷þíåõóç" ôïõ ÷þñïõ êáé ôïõ ÷ñüíïõ, áöïý ðñüêåéôáé ãéá ïíôüôçôåò ôüóï äéáöïñåôéêÝò; Ôïí ÷þñï ôïí âëÝðïìå, ðåñéöåñüìáóôå ìÝóá ôïõ. ´Ïóïí áöïñÜ üìùò ôïí ÷ñüíï, áðëþò Ý÷ïìå óõíåßäçóç ôçò ðáñïõóßáò ôïõ. Äåí ìðïñïýìå íá ôï áëëÜîïìå ïýôå íá ôïí óôáìáôÞóïõìå. Ï ÷þñïò åßíáé êÜôé åîùôåñéêü, ï ÷ñüíïò äåß÷íåé óáí íá õðÜñ÷åé ìÝóá ìáò. Ìðïñïýìå íá áäñÜîïìå Ýíá áíôéêåßìåíï ôïõ ÷þñïõ. Ï ÷ñüíïò üìùò êáé áõôü áðïôåëåß ôçí ôñáãùäßá ìáò åßíáé åêåßíïò ðïõ ìáò áñðÜæåé. Åßíáé ëïéðüí áíÜãêç íá ôïíéóèåß üôé ï ÷ùñï÷ñüíïò, üðùò åéóÜãåôáé áðü ôç ó÷åôéêüôçôá, äåí åßíáé áðëþò ï ÷þñïò üðïõ ðñïóêïëëÜôáé ìéá áêüìç äéÜóôáóç. Ï ÷ùñï÷ñüíïò ôùí ôåóóÜñùí ðéá äéáóôÜóåùí áðïôåëåß, óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ôïí âáóéêü éóôü ôïõ Óýìðáíôïò []. ¼ôáí ëïéðüí ï ÷ñüíïò éäùèåß ùò ôÝôáñôç äéÜóôáóç ôïõ ÷þñïõ, ìå ðïéïôéêÜ äéáöïñåôéêü ðåñéå÷üìåíï, ç ãåùìåôñßá áëëÜ êáé ç äïìÞ ôïõ Óýìðáíôïò îåäéðëþíïíôáé ìå ìåãÜëç êáèáñüôçôá». Ãéþñãïò ÃñáììáôéêÜêçò, ü.ð., óó. 145, 155. 6. Ôï èñçóêåõôéêü óõíáßóèçìá - äýíáìç ðïõ õðïêéíåß ôçí åðéóôçìïíéêÞ Ýñåõíá «Ðéóôåýù üôé ôï êïóìéêü èñçóêåõôéêü óõíáßóèçìá åßíáé ç éó÷õñüôåñç õðïêßíçóç ôçò åðéóôçìïíéêÞò Ýñåõíáò. Ìüíï áõôïß ðïõ áíôéëáìâÜíïíôáé ôéò ôåñÜóôéåò ðñïóðÜèåéåò êáé, ðÜíù áðü üëá, ôçí áöïóßùóç ôçí ïðïßá áðáéôåß ç ðñùôïðïñéáêÞ åñãáóßá óôéò áðáéôÞóåéò ôçò èåùñçôéêÞò åðéóôÞìçò ìðïñïýí íá óõëëÜâïõí ôç äýíáìç ôùí ðáñïñìÞóåùí áðü ôéò ïðïßåò ìðïñåß íá ðñïÝëèåé ìéá ôÝôïéá åñãáóßá []. Ôé âáèéÜ ðßóôç ãéá ôç ëïãéêÞ äéÜôáîç ôïõ óýìðáíôïò êáé ôé ëá÷ôÜñá íá óõëëÜâïõí Ýóôù êáé ìéá áðëÞ óêÝøç ôïõ íïõ ðïõ áðïêáëýöèçêå óôïí êüóìï Ýðñåðå íá Ý÷ïõí ï ÊÝðëåñ êáé Íåýôùí, þóôå íá ìðïñÝóïõí íá æÞóïõí ôüóá ÷ñüíéá ìïíá÷éêÞò åñãáóßáò, ãéá íá áíáëýóïõí ôéò áñ÷Ýò ôçò ìç÷áíéêÞò ôùí ïõñáíßùí óùìÜôùí []. Ìüíï êÜðïéïò ðïõ Ý÷åé áöéåñþóåé ôç æùÞ ôïõ óå ðáñüìïéïõò óêïðïýò ìðïñåß íá Ý÷åé ìéá æùíôáíÞ åéêüíá áõôïý ðïõ Ý÷åé åìðíåýóåé ôïõò áíèñþðïõò áõôïýò êáé ôïõò Ý÷åé äþóåé ôç äýíáìç íá ìåßíïõí áëçèéíïß óôïí óêïðü ôïõò, óå ðåßóìá ôùí áíáñßèìçôùí áðïôõ÷éþí. Åßíáé ôï êïóìéêü èñçóêåõôéêü óõíáßóèçìá ðïõ äßíåé óå Ýíáí Üíèñùðï áõôïý ôïõ åßäïõò ôç äýíáìç. ´Åíáò óýã÷ñïíïò Ý÷åé ðåé, ü÷é Üäéêá, üôé óå áõôÞ ôçí õëéóôéêÞ åðï÷Þ, ïé óïâáñïß åñãÜôåò ôçò åðéóôÞìçò åßíáé ïé ìüíïé âáèýôáôá èñçóêåõüìåíïé Üíèñùðïé». ´Áëìðåñô ÁúíóôÜéí, Ðþò âëÝðù ôïí êüóìï (Ìôöñ. Á. ÌðïãéáôæÞò), ÁèÞíá, ÍÝá Óýíïñá -ËéâÜíç, 1995, óó.50-51. 7. ÅðéóôÞìç Üíèñùðïò êáé áîßåò «Ãíþóç êáé áßóèçìá åßíáé áðáñáßôçôá óôïé÷åßá ôüóï óôç æùÞ ôïõ áôüìïõ, üóï êáé óôç æùÞ ôçò êïéíüôçôáò. Ç ãíþóç, áí åßíáé ðëáôåéÜ êáé âáèåéÜ, ìáò åðéôñÝðåé íá ó÷çìáôßóïõìå ìéá êáèáñÞ éäÝá ãéá ìáêñéíïýò ÷ñüíïõò êáé ôüðïõò êáé íá óõíåéäçôïðïéÞóïõìå üôé ôï Üôïìï äåí åßíáé ðáíôïäýíáìï ïýôå ôüóï óðïõäáßï êáé íá áðïêôÞóïõìå ìéá ðéï êáèáñÞ éäÝá ãéá ôçí éåñáñ÷ßá ôùí áîéþí. Áêüìç óðïõäáéüôåñç áðü ôç ãíþóç åßíáé ç æùÞ ôùí óõíáéóèçìÜôùí êáé ôùí óõãêéíÞóåùí. ´Åíáò êüóìïò äß÷ùò ÷áñÜ êáé äß÷ùò áãÜðç åßíáé Ýíáò êüóìïò óôåñçìÝíïò áðü êÜèå áîßá. ÁõôÜ ôá ðñÜãìáôá ðñÝðåé íá ôá Ý÷ïõí ðÜíôá óôï íïõ ôïõò åêåßíïé ðïõ êáôåõèýíïõí ôçí åðéóôçìïíéêÞ ôå÷íéêÞ []. Ï Üíèñùðïò ðåéèáñ÷Þèçêå Ýùò ôþñá ìå ôçí õðïôáãÞ ôïõ óôç öýóç. Ôþñá ðïõ ÷åéñáöåôÞèçêå áðü áõôÞ ôçí õðïôáãÞ, ðáñïõóéÜæåé ìåñéêÜ áðü ôá åëáôôþìáôá ôïõ óêëÜâïõ ðïõ Ýãéíå áöÝíôçò. Ìéá íÝá áíôßëçøç ðåñß çèéêÞò ÷ñåéÜæåôáé óôçí ïðïßá ç õðïôáãÞ óôéò öõóéêÝò äõíÜìåéò íá áíôéêáôáóôáèåß áðü ôï óåâáóìü ãéá ü,ôé õðÜñ÷åé êáëýôåñï ìÝóá óôïí Üíèñùðï. Åêåß ðïõ ï óåâáóìüò áõôüò áðïõóéÜæåé, ç åðéóôçìïíéêÞ ôå÷íéêÞ åßíáé åðéêßíäõíç». ÌðÝñôñáíô ÑÜóóåë, Ç ÅðéóôÞìç êáé ï ´Áíèñùðïò (Ìôöñ. Ã. Äõñéþôç), ÁèÞíá, Áñóåíßäçò, 1963, óó. 226-227.

$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 207

8. Ç öéëïóïößá óôï êáôþöëé ôïõ 20ïý áéþíá. «Ôï ôÝëïò ôïõ 19ïõ áéþíá êáé ç áñ÷Þ ôïõ 20ïý áéþíá óôÝêïíôáé êÜôù áðü ôï óçìåßï ìéáò âáèéÜò êñßóçò óôç öéëïóïößá []. ÁõôÞ ç áëëáãÞ ôçò êáôáóôÜóåùò îåðåñíÜ êáôÜ ðïëý ôçí ðåñéï÷Þ ôçò öéëïóïößáò êáé ìðïñïýìå íá ôç óõãêñßíïìå ìå ôç ãåíéêÞ êñßóç ôçò åðï÷Þò ôçò ÁíáãÝííçóçò, ç ïðïßá ïäÞãçóå óôïí íåþôåñï ðïëéôéóìü ìáò. Åßíáé åîáéñåôéêÜ äõó÷åñÝò íá äþóïõìå ðëÞñç åéêüíá üëçò ôçò ðåñéðëïêÞò êáé ôçò ðïéêéëßáò ôùí áéôßùí, ùóôüóï ôá ãåãïíüôá åßíáé óáöÞ: ÁõôÞ ôçí åðï÷Þ ç Åõñþðç õößóôáôáé âáèéÜ áëëáãÞ óôçí êïéíùíéêÞ óêÝøç, óïâáñïýò ïéêïíïìéêïýò êëõäùíéóìïýò, äñáóôéêÝò áíáíåþóåéò óôçí ðåñéï÷Þ ôçò ôÝ÷íçò êáèþò êáé áîéüëïãåò ìåôáâïëÝò óôçí ðåñéï÷Þ ôçò èñçóêåßáò. ´Ïëïé óõìöùíïýí üôé äåí ðñÝðåé íá äïýìå ôçí áñ÷Þ ôïõ 20ïý áéþíá ùò ôï ôÝëïò ìéáò óýíôïìçò ÷ñïíéêÞò ðåñéüäïõ, áëëÜ ùò ôåëåßá êáé ðáýëá óôï ôÝëïò ìéáò ìåãÜëçò êáé êëåéóìÝíçò ðëÝïí éóôïñéêÞò åðï÷Þò, Ýôóé þóôå ôï ðáñüí ìáò íá ìçí áíÞêåé ðëÝïí óôç íåþôåñç åðï÷Þ [åíí. óôç ìåôÜ ôï 1900 åðï÷Þ, ôç óýã÷ñïíç Þ ôç ìåôáíåùôåñéêÞ, üðùò èá ïíïìáóèåß] []. Óå üëïõò ôïõò ôïìåßò ôçò æùÞò åêäçëþíåôáé ìéá äéáöïñåôéêÞ èåìåëéþäçò óôÜóç êáé ïé óýã÷ñïíïé ðüëåìïé åðéôá÷ýíïõí ôç äéáäéêáóßá äéáëýóåùò ðïõ Ýèåóå óå êßíçóç ç êñßóç». É.Ì. Ìðï÷Ýíóêé, Éóôïñßá ôçò Óýã÷ñïíçò ÅõñùðáúêÞò Öéëïóïößáò (20üò áéþíáò) (ÅéóáãùãÞ, ìåôÜöñáóç ×ñ. Ìáëåâßôóç), ÁèÞíá, Äùäþíç, 1975, óó. 44-45. 9. Öéëïóïößá êáé ÅðéóôÞìç «Ï öéëüóïöïò ðñÝðåé íá ðñï÷ùñÞóåé ìáêñýôåñá áðü ôïí åéäÞìïíá. Áðïññßðôïíôáò ïôéäÞðïôå åßíáé áðëþò öáíôáóôéêü óýìâïëï, èá äåé ôïí õëéêü êüóìï íá äéáëýåôáé óå Ýíáí áðëü ñïõ, óå ìéá óõíÝ÷åéá ñïÞò, óå Ýíá ãßãíåóèáé. ´Åôóé, èá ðñïåôïéìáóôåß ãéá íá áíáêáëýøåé ôçí ðñáãìáôéêÞ äéÜñêåéá åêåß üðïõ åßíáé áêüìç ðéï ùöÝëéìï íá ôçí áíáêáëýøåé, Þôïé óôï ðåäßï ôçò æùÞò êáé ôçò óõíåßäçóçò []. ÁõôÞ ìáò öáßíåôáé üôé åßíáé ç éäéÜæïõóá ëåéôïõñãßá ôçò öéëïóïößáò. Áí ôçí êáôáíïÞóïõìå ìå áõôü ôïí ôñüðï, ç öéëïóïößá äåí åßíáé ìüíï ç åðéóôñïöÞ ôïõ ðíåýìáôïò óôïí åáõôü ôïõ, ç óýìðôùóç ôçò áíèñþðéíçò óõíåßäçóçò ìå ôçí Ýìâéá áñ÷Þ áðü ôçí ïðïßá áðïññÝåé, ìéá åðáöÞ ìå ôç äçìéïõñãéêÞ ðñïóðÜèåéá. Åßíáé ç åìâÜèõíóç óôï ãßãíåóèáé åí ãÝíåé, ï áëçèéíüò åîåëéêôéóìüò êáé, êáôÜ óõíÝðåéá, ç áëçèéíÞ ðñïÝêôáóç ôçò åðéóôÞìçò, áñêåß íá åííïïýìå ìå ôçí ôåëåõôáßá áõôÞ ëÝîç Ýíá óýíïëï äéáðéóôùìÝíùí Þ áðïäåäåéãìÝíùí áëçèåéþí êáé ü÷é êÜðïéá íÝá ó÷ïëáóôéêÞ ç ïðïßá åõäïêßìçóå êáôÜ ôï äåýôåñï Þìéóõ ôïõ 19ïõ áéþíá ãýñù áðü ôç öõóéêÞ ôïõ Ãáëéëáßïõ, üðùò ç áñ÷áßá, ãýñù áðü ôïí ÁñéóôïôÝëç». Åññßêïò Ìðåñîüí, Ç äçìéïõñãéêÞ åîÝëéîç (Ìôöñ. Ê. Ðáðáãéþñãçò Ã. ÐñåëïñÝíôæïò), ÁèÞíá, Ðüëéò, 2005, óó. 345-346. 10. ÐñÝðåé íá ðÜìå ðñïò ôá ßäéá ôá ðñÜãìáôá «ÐñÝðåé íá ðÜìå ðñïò ôá ßäéá ôá ðñÜãìáôá. Ôïýôï åßíáé ï ðñþôïò êáé èåìåëéþäçò êáíüíáò ôçò öáéíïìåíïëïãéêÞò ìåèüäïõ (ôïõ ×ïýóåñë). Ìå ôïí üñï "ðñÜãìá", íïåßôáé áðëþò áõôü ðïõ äßäåôáé ãéá åííüçóç, áõôü ðïõ "âëÝðïõìå" ìðñïóôÜ óôç óõíåßäçóÞ ìáò. Áõôü ðïõ äßäåôáé ëÝãåôáé "öáéíüìåíï" ìå ôç óçìáóßá üôé "öáßíåôáé", üôé åìöáíßæåôáé ìðñïóôÜ óôç óõíåßäçóç [...]. Ç öáéíïìåíïëïãéêÞ ìÝèïäïò äåí åßíáé ïýôå ðáñáãùãéêÞ ïýôå åìðåéñéêÞ. Óõíßóôáôáé óôï íá äåßîåé áõôü ðïõ äßäåôáé êáé íá ôï áðïóáöçíßóåé. Äåí åñìçíåýåé ìÝóù íüìùí êáé äåí áíÜãåé óå êáìéÜ áñ÷Þ, ðáñÜ âëÝðåé Üìåóá áõôü ðïõ óôÝêåôáé ìðñïóôÜ óôç óõíåßäçóç, ôï áíôéêåßìåíü ôçò. Óõíåðþò, Ý÷åé ôçí ôÜóç íá êáôåõèýíåôáé åíôåëþò ðñïò ôï áíôéêåéìåíéêü. Áõôü ðïõ ôçí åíäéáöÝñåé Üìåóá [...] åßíáé áõôü ðïõ ãíùñßæåôáé, áìöéóâçôåßôáé, áãáðéÝôáé, ìéóåßôáé ê.ï.ê..» É.Ì. Ìðï÷Ýíóêé, ü.ð., óó. 171-172. 11. ÅðéóôñïöÞ óôï ðñüâëçìá ôçò ýðáñîçò «Ç óçìáóßá ôùí öéëïóïöéþí ôçò õðïóôÜóåùò (õðáñîéóìïý) Ýãêåéôáé óôï üôé ìáò Ýêáìáí íá óõíåéäçôïðïéÞóïõìå ôéò ëçóìïíçìÝíåò áñ÷Ýãïíåò ðçãÝò ôïõ ðíåýìáôïò. Ãé´áõôü êáé åðÝöåñáí

%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 208

ìéáí áíáíÝùóç óôç öéëïóïöéêÞ ðñïâëçìáôéêÞ, ç ïðïßá åß÷å åêðÝóåé óå äåõôåñåýïõóåò åíáó÷ïëÞóåéò. Áí ç öéëïóïößá äåí áó÷ïëåßôáé ìå ôá êáßñéá êáé êñßóéìá åñùôÞìáôá ôçò õðÜñîåùò êáé ôïõ õðÜñ÷ïíôïò, ôüôå ðñïäßäåé ôçí áðïóôïëÞ ôçò. Êáé êÜôù áðü ôçí ðáôáãþäç åíôýðùóç ôùí èñéÜìâùí ôçò åðéóôÞìçò åß÷å ðñïò óôéãìÞí áðïëÝóåé ôçí åìðéóôïóýíç óôïí åáõôü ôçò, óôç èåþñçóç ôïõ üëïõ, êáé óýñèçêå èåñáðáéíßäá ôçò åðéóôÞìçò. Ìå ôçí ðñïóðÜèåéá ôçò õðáñîéáêÞò öéëïóïößáò áíÝêôçóå ôçí áñ÷áßá ôçò áîéïðñÝðåéá». Æáí Âáë, ÅéóáãùãÞ óôéò Öéëïóïößåò ôïõ Õðáñîéóìïý (ÅéóáãùãÞ, ìåôÜöñáóç, ó÷üëéá ×ñ.Ìáëåâßôóç), ÁèÞíá, Äùäþíç, 1970, ó. 7. 12. ×Üéíôåãêåñ. Ïõóßá êáé ´Õðáñîç «Äýï èåìåëéþäåéò üñïé ôçò öéëïóïößáò åßíáé ç "ïõóßá" (essentia) êáé ç "ýðáñîç" (existentia). Ïõóßá åßíáé ôá áíáëëïßùôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ üíôïò, áíåîÜñôçôá áí ôïýôï õðÜñ÷åé Þ ü÷é. ´Õðáñîç åßíáé áêñéâþò ôï üôé åßíáé Ýíá õðÜñ÷ïí. ÊáôÜ ôçí êëáóéêÞ ìåôáöõóéêÞ, ç ïõóßá ðñïçãåßôáé ôçò õðÜñîåùò. Ãéá ôçí õðáñîéáêÞ öéëïóïößá -êáé åí ðïëëïßò ãé' áõôü ïíïìÜóôçêå õðáñîéáêÞ- ç ýðáñîç ðñïçãåßôáé ôçò ïõóßáò. Áðü áõôÝò ôéò äéáðéóôþóåéò óõìðåñáßíåôáé ðùò ï Üíèñùðïò äåí åßíáé êÜôé äåäïìÝíï, áðü ðñéí ðñïóäéïñéóìÝíï, ìå áìåôÜâëçôç ïõóßá Þ "öýóç". Ï Üíèñùðïò ðñþôá-ðñþôá åßíáé ìéá ýðáñîç ðïõ óõíå÷þò åîßóôáôáé, ðïõ ðñïçãåßôáé êÜèå ïõóéáóôéêïý ôïõ ðñïóäéïñéóìïý []. Êáô' áõôÞ ôçí ÝêóôáóÞ ôçò, ç ýðáñîç åßíáé ðñïâïëÞ êáé åííüçóç. Ôïýôá ôá äýï ÷áñáêôçñéóôéêÜ áðïôåëïýí ôç ñßæá êÜèå êáôáíüçóçò êáé êÜèå ãíþóçò. ´Ç Ýêóôáóç ðñïâáëëüìåíç ðñïò ôï ÷ñïíéêþò åñ÷üìåíï, áðïôåëåß ôçí ïíôïëïãéêÞ ðçãÞ ôïõ ìÝëëïíôïò». ×ñÞóôïò Ìáëåâßôóçò - ÌÜñôéí ×Üéíôåãêåñ, Ï öéëüóïöïò ôïõ íïÞìáôïò ôïõ ´Ïíôïò. Åðéëåãüìåíá óôï ÌÜñôéí ×Üéíôåãêåñ. ÅéóáãùãÞ óôç ÌåôáöõóéêÞ, (Ìôöñ. ×. Ìáëåâßôóç), ÁèÞíá, Äùäþíç, 31990, ó. 265. 13. ÓÜñôñ. Ï Üíèñùðïò åßíáé áõôü ðïõ êÜíåé «Ï Üíèñùðïò óôñáôåýåé ôïí åáõôü ôïõ óôç æùÞ, ó÷åäéÜæåé ï ßäéïò ôç öõóéïãíùìßá ôïõ, ôçí ðñïóùðéêüôçôÜ ôïõ êáé ðÝñá áð' áõôÞ ôçí ðñïóùðéêüôçôá äåí õðÜñ÷åé ôßðïôá. ÖõóéêÜ, ç óêÝøç áõôÞ ìðïñåß íá öáíåß óêëçñÞ óå êÜðïéïí ðïõ äåí ðÝôõ÷å óôç æùÞ ôïõ. Áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ, üìùò, ðñïäéáèÝôåé ôïõò áíèñþðïõò íá êáôáëÜâïõí ðùò ìüíï ç ðñáãìáôéêüôçôá ìåôñÜåé, ðùò ôá üíåéñá, ïé ðñïóäïêßåò, ïé åõóåâåßò ðüèïé, ïé åëðßäåò, Üëëï äåí êÜíïõí áð' ôï íá êáèéóôïýí ôåëéêÜ ôïí Üíèñùðï Ýíá ÷áìÝíï áðïãïçôåõìÝíï üíåéñï ãåìÜôï åëðßäåò áíåêðëÞñùôåò, ðñïóìïíÝò áíþöåëåò». Æáí-Ðïë Óáñôñ, Ï Õðáñîéóìüò åßíáé Ýíáò Áíèñùðéóìüò (Ìôöñ. Ê. Óôáìáôßïõ), ÁèÞíá, Áñóåíßäçò, 2006, óó.54-55. 14. Ï Õðáñîéóìüò áíôéôßèåôáé óôïí åöçóõ÷áóìü «Ï åöçóõ÷áóìüò åßíáé ç óôÜóç ôùí áíèñþðùí ðïõ ëÝíå: ïé Üëëïé ìðïñïýí íá êÜíïõí áõôÜ ðïõ åãþ äåí ìðïñþ íá êÜíù. Ç èåùñßá ðïõ óáò ðáñïõóéÜæù åßíáé áêñéâþò ôï áíôßèåôï ôïõ åöçóõ÷áóìïý, áöïý äéáêçñýóóåé: äåí õðÜñ÷åé ðñáãìáôéêüôçôá ðáñÜ ìüíï óôç äñÜóç. Ðçãáßíåé Üëëùóôå áêüìç ìáêñýôåñá, áöïý ðñïóèÝôåé: ï Üíèñùðïò äåí åßíáé ôßðïô' Üëëï ðáñåêôüò ôï ó÷Ýäéü ôïõ, äåí õðÜñ÷åé ðáñÜ êáôÜ ôï ìÝôñï ðïõ ôï ó÷Ýäéï áõôü ðñáãìáôþíåôáé, Üñá äåí åßíáé ôßðïô' Üëëï ðáñÜ ôï óýíïëï ôùí ðñÜîåþí ôïõ, ôßðïô' Üëëï ðáñÜ ç æùÞ ôïõ». Æáí-Ðïë Óáñôñ, ü.ð. ó. 53. 15. Ï Üíèñùðïò åßíáé áðüëõôá åëåýèåñïò «Áí üìùò ðñáãìáôéêÜ ç ýðáñîç ðñïçãåßôáé ôçò ïõóßáò, ï Üíèñùðïò åßíáé õðåýèõíïò ãéá ü,ôé åßíáé. ´Åôóé, ôï ðñþôï äéÜâçìá ôïõ õðáñîéóìïý åßíáé íá êáôáóôÞóåé ôïí êÜèå Üíèñùðï êÜôï÷ï

&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 209

áõôïý ðïõ åßíáé êáé íá áêïõìðÞóåé ðÜíù ôïõ ôçí ðëÞñç åõèýíç ôçò ýðáñîÞò ôïõ. Êé üôáí ëÝìå üôé ï Üíèñùðïò åßíáé õðåýèõíïò ãéá ôïí åáõôü ôïõ, äåí åííïïýìå ðùò ï Üíèñùðïò åßíáé õðåýèõíïò ãéá ôç óõãêåêñéìÝíç, ôçí ðåñéïñéóìÝíç áôïìéêüôçôÜ ôïõ, áëëÜ ðùò åßíáé õðåýèõíïò ãéá üëïõò ôïõò áíèñþðïõò». Æáí-Ðïë Óáñôñ, ü.ð., óó.24-25. 16. Èá áðïöáóßóù íá åßìáé ï åáõôüò ìïõ «Ôçí êÜèå óôéãìÞ, ìáò ëÝåé ï ÃéÜóðåñò, ðñÝðåé íá áðïöáóßóù áí åßíáé íá áðïëåóèþ ìÝóá óôï ìçäÝí Þ áí åßíáé íá ôáõôéóèþ ìå ôïí ßäéï ôïí åáõôü ìïõ, âåâáéþíïíôáò ôïí åáõôü ìïõ. Áäéáêüðùò ðñÝðåé íá åêëÝãù áíÜìåóá óôï Åßíáé êáé ìçäÝí. Åãþ ðñÝðåé íá áðïöáóßóù áõôü ðïõ åßìáé êáé áí åßìáé. ¿óôå ðïôÝ äåí åßìáé êÜôé ôï Þäç áðïöáóéóìÝíï, áëëÜ êÜôé ðïõ ðñÝðåé ôï ßäéï íá áðïöáóßóåé ãéá ôïí åáõôü ìïõ. Èá áðïöáóßóù íá åßìáé ï åáõôüò ìïõ, íá åßìáé ðéóôüò óôïí åáõôü ìïõ, íá åßìáé âáèýôáôá éóôïñéêüò Þ èá åãêáôáëåéöèþ êáé èá îåñéæùèþ áðü ôçí ßäéá ìïõ ôçí éóôïñßá;» Êáñë ÃéÜóðåñò, ÅéóáãùãÞ óôç Öéëïóïößá (ÅéóáãùãÞ, ìåôÜöñáóç, ó÷üëéá ×ñ. Ìáëåâßôóç), ÁèÞíá, Äùäþíç, 1968, óó.121-122. 17. Ïé ðáãßäåò ôçò ãëþóóáò «Ç ãëþóóá Ý÷åé óôçìÝíåò óå üëïõò ìáò ôéò ßäéåò ðáãßäåò, Ýíá áðÝñáíôï äßêôõï áðü åõðñüóéôåò ðëÜíåò. ÂëÝðïõìå ôïí Ýíá ìåôÜ ôïí Üëëï íá ðáßñíåé ôá ßäéá ìïíïðÜôéá êáé îÝñïõìå áðü ðñéí ðïý èá îåóôñáôßóåé, ðïý èá ðÜåé ßóéá, ðïý èá ôïõ îåöýãåé ôï ðáñáêëÜäé êëð. êëð. ÐñÝðåé ëïéðüí êé åãþ íá óôÞíù ðéíáêßäåò óå üëá ôá óôáõñïäñüìéá, üðïõ ìðïñåß êáíåßò íá ðÜñåé ëÜèïò äñüìï, ãéá íá áðïöåýãïíôáé ôá åðéêßíäõíá óçìåßá». Ëïýíôâé÷ ÂéôãêåíóôÜéí, Áöïñéóìïß êáé ÅîïìïëïãÞóåéò (ÅðéëïãÞ, ìåôÜöñáóç, åðéìÝëåéá Ê. Êùâáßïõ), ÁèÞíá1993. Êáñäáìßôóá, ó. 82. 18. Ç ãëþóóá ìÜò ðáñáðëáíÜ «Áêïýò êÜèå ôüóï ôçí ðáñáôÞñçóç ðùò ç öéëïóïößá äåí êÜíåé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáìéÜ ðñüïäï êáé ðùò ìáò áðáó÷ïëïýí áêüìç ôá ßäéá öéëïóïöéêÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ åß÷áí Þäç áðáó÷ïëÞóåé ôïõò ´Åëëçíåò. Ìá üóïé ôá ëÝíå áõôÜ äåí êáôáëáâáßíïõí ãéáôß ðñÝðåé íá åßíáé Ýôóé ôá ðñÜãìáôá. Ï ëüãïò åßíáé ðùò ç ãëþóóá ìáò ðáñÝìåéíå ç ßäéá êáé ïëïÝíá ìáò ïäçãåß óôá ßäéá ðáñáðëáíçôéêÜ åñùôÞìáôá. ´Ïóï èá õðÜñ÷åé Ýíá ñÞìá óáí ôï "åßìáé", ðïõ èá ìïéÜæåé íá ëåéôïõñãåß üðùò ôï "ôñþãù" êáé ôï "ðßíù", üóï èá õðÜñ÷ïõí ôá åðßèåôá "ôáõôüò", "áëçèÞò", "øåõäÞò", "äõíáôüò", üóï èá ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôï ðïôÜìé ôïõ ÷ñüíïõ êáé ãéá ôçí Ýêôáóç ôïõ ÷þñïõ êëð. êëð., ôüóï ïé Üíèñùðïé èá óêïíôÜöôïõí ðÜíù óôéò ßäéåò áéíéãìáôéêÝò äõó÷Ýñåéåò êáé ôá êïéôïýí êáôÜìáôá êÜôé ðïõ êáíåíüò åßäïõò åîÞãçóç äåí öáßíåôáé éêáíÞ íá îåäéáëýíåé». Ëïýíôâé÷ ÂéôãêåíóôÜéí, Ðïëéôéóìüò êáé Áîßåò (ÌåôÜöñáóç Ì. Äñáãþíá-ÌïíÜ÷ïõ & Ê. Êùâáßïõ, åðéìÝëåéá Ê. Êùâáßïõ), ÁèÞíá, Êáñäáìßôóá, 2000, ó. 35. 19. ÃëùóóéêÜ ðáé÷íßäéá «Ìðïñïýìå êáé íá öáíôáóôïýìå ôçí üëç äéáäéêáóßá ôçò ÷ñÞóçò ôùí ëÝîåùí óáí Ýíá áðü åêåßíá ôá ðáé÷íßäéá ìå ôá ïðïßá ôá ðáéäéÜ ìáèáßíïõí ôç ìçôñéêÞ ôïõò ãëþóóá. ÁõôÜ ôá ðáé÷íßäéá èá ôá ïíïìÜóù "ãëùóóéêÜ ðáé÷íßäéá" []. Êáé èá ìðïñïýóå êáíåßò áêüìç íá ïíïìÜóåé ãëùóóéêÜ ðáé÷íßäéá êáé ôéò äéáäéêáóßåò ôïõ íá äßíïõìå ïíüìáôá óôá ïéêïäïìéêÜ õëéêÜ êáé ôéò äéáäéêáóßåò ôçò åðáíÜëçøçò ôçò ëÝîçò áðü êÜðïéïí Üëëï. Áíáëïãßóïõ ìåñéêÝò ÷ñÞóåéò ôùí ëÝîåùí ðïõ áðáíôïýí óå ðáé÷íßäéá óáí ôï ãýñù-ãýñù üëïé. Èá ïíïìÜóù åðßóçò "ãëùóóéêü ðáé÷íßäé" ôï óýíïëï ðïõ áðïôåëåßôáé áðü ôç ãëþóóá êáé ôéò äñáóôçñéüôçôåò ìå ôéò ïðïßåò åßíáé óõíõöáóìÝíç». Ëïýíôâé÷ ÂéôãêåíóôÜéí, ÖéëïóïöéêÝò ´Åñåõíåò (ÅéóáãùãÞ, ìåôÜöñáóç, ó÷üëéá Ð. ×ñéóôïäïõëßäçò), ÁèÞíá, ÐáðáæÞóçò, 1977, ó. 28.

'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 210

20. Ï Êýêëïò ôçò ÂéÝíçò êáé ï Ëïãéêüò Èåôéêéóìüò «Ãýñù áðü ôïí (Ìüñéôò) Óëéê, êáèçãçôÞ ôçò öéëïóïößáò ôùí åðáãùãéêþí åðéóôçìþí óôï ðáíåðéóôÞìéï ôçò ÂéÝíçò, äçìéïõñãÞèçêå Ýíáò êýêëïò öéëïóüöùí, ìáèçìáôéêþí êáé åðéóôçìüíùí, ïé ïðïßïé óõíáíôéüíôáí ðåñéïäéêÜ óôçí ðüëç áõôÞ áðü ôï 1922 Ýùò ôï 1938 []. Éäéáßôåñç åðßäñáóç [] óôïí óôï÷áóìü ôïõò Üóêçóáí ïé áðüøåéò ðïõ äéáôõðþèçêáí óôï Ýñãï Tractatus Logico-Philosophicus ôïõ ÂéôãêåíóôÜéí, ï ïðïßïò, ðÝñá áðü ôéò ôáêôéêÝò óõæçôÞóåéò ðïõ äéåîÞãå ìáæß ôïõò, äéáôçñïýóå óôåíÞ åðáöÞ ìå ôïí Óëéê êáé ôïí ÂÜéóìáí, ÷ùñßò ôïýôï íá óçìáßíåé üôé áðïôÝëåóå êáé ìÝëïò ôïõ Êýêëïõ ôçò ÂéÝíçò. Âáóéêüò óôü÷ïò ôùí ìåëþí ôïõ Êýêëïõ ôçò ÂéÝíçò Þ ôùí ëïãéêþí èåôéêéóôþí [] Þôáí íá åîáóöáëßóïõí ôçí åíüôçôá ôçò åðéóôÞìçò, íá äéáôõðþóïõí äçëáäÞ Ýíá åíéáßï ðñüãñáììá ãéá üëåò ôéò åðéóôÞìåò - ôüóï ãéá ôç ëïãéêÞ êáé ôá ìáèçìáôéêÜ, üóï êáé ãéá ôéò öõóéêÝò åðéóôÞìåò - óôï ðëáßóéï ôïõ ïðïßïõ èá ìðïñïýóå íá äéáöõëá÷èåß ôï êýñïò ôïõò []. Óôï ðëáßóéï ôçò áñ÷Þò ôçò åðáëÞèåõóçò, ïé åéóçãçôÝò ôïõ ëïãéêïý èåôéêéóìïý õðï-óôÞñéîáí üôé ïé åðéóôçìïíéêÝò ðñïôÜóåéò, ãéá íá åîáóöáëßóïõí ùò ôÝôïéåò ôï êýñïò ôïõò, ðñÝðåé áí ðñüêåéôáé ãéá ëïãéêÝò Þ ìáèçìáôéêÝò áðïöÜíóåéò íá åßíáé áíáëõôéêÝò Þ áí ðñüêåéôáé ãéá ðñïôÜóåéò ôùí öõóéêþí åðéóôçìþí íá åßíáé åìðåéñéêþò åðáëçèåýóéìåò». Èåïäüóçò Ðåëåãñßíçò, Ëåîéêü ôçò Öéëïóïößáò, ÁèÞíá, ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá, 2004, óó. 343-344. 21. Ç áéóéïäïîßá åßíáé êáèÞêïí ìáò «Ç åéñÞíç åßíáé áíáãêáßá. ´Éóùò ðñÝðåé íá áãùíéæüìáóôå ãé´ áõôÞí êáé íá ôçí õðåñáóðéæüìáóôå áêüìç ãéá êáéñü. ÐñÝðåé íá ðñïåôïéìáóôïýìå ãé' áõôü. Åðßóçò ãéá ôï üôé åìåßò êáé ôá ÇíùìÝíá ´Åèíç èá êÜíïõìå ëÜèç. Ç áéóéïäïîßá åßíáé üìùò êáèÞêïí ìáò. Ðñéí ôåëåéþóù, èá Þèåëá íá åîçãÞóù áõôÞ ôçí ðñüôáóç "ç áéóéïäïîßá åßíáé êáèÞêïí". Ôï ìÝëëïí åßíáé áíïéêôü. Äåí åßíáé ðñïêáèïñéóìÝíï. Óõíåðþò, êáíåßò äåí ìðïñåß íá ôï ðñïâëÝøåé åêôüò áí áõôü óõìâåß êáôÜ ôý÷ç. Ïé äõíáôüôçôåò ðïõ áöïñïýí ôï ìÝëëïí, ôüóï ïé êáëÝò üóï êáé ïé êáêÝò, äåí ìðïñïýí íá ðñïâëåöèïýí. ¼ôáí ëÝù "ç áéóéïäïîßá åßíáé êáèÞêïí", áõôü äåí óçìáßíåé ìüíï üôé ôï ìÝëëïí åßíáé áíïéêôü, ðáñÜ åðßóçò üôé åìåßò üëïé ôï êáèïñßæïõìå áðü êïéíïý ìÝóù åêåßíùí ðïõ ðñÜôôïõìå: Åßìáóôå üëïé óõíõðåýèõíïé ãéá ü,ôé óõìâáßíåé. ´Åôóé, åßíáé êáèÞêïí üëùí ìáò, áíôß íá ðñïâëÝðïõìå êÜôé êáêü, íá áãùíéæüìáóôå ãéá ôá ðñÜãìáôá åêåßíá ðïõ èá êÜíïõí ôï ìÝëëïí êáëýôåñï». Êáñë Ðüðåñ, ´Ïëïé ïé ´Áíèñùðïé åßíáé Öéëüóïöïé (Ìôöñ. Ì. ÐáðáíéêïëÜïõ), ÁèÞíá, ÌåëÜíé, 2002, ó. 300. 22. Ç Ó÷ïëÞ ôçò Öñáíêöïýñôçò êáé ç ÊñéôéêÞ Èåùñßá «Öéëïóïöéêü êáé êïéíùíéïëïãéêü ñåýìá ðïõ åìöáíßóôçêå óôç Ãåñìáíßá óôéò ðñþôåò äåêáåôßåò ôïõ 20ïý áéþíá. Ç äñÜóç ôçò [] óõíäÝèçêå ìå ôç ëåéôïõñãßá ôïõ Éíóôéôïýôïõ ÊïéíùíéêÞò ´Åñåõíáò ôï ïðïßï éäñýèçêå ôï 1923 óôç Öñáíêöïýñôç. Ôï Éíóôéôïýôï ÊïéíùíéêÞò ´Åñåõíáò áðü ôï 1932 [] åãêáôáóôÜèçêå óôç ÍÝá Õüñêç []. Ç ðíåõìáôéêÞ äñÜóç ôçò Ó÷ïëÞò ôçò Öñáíêöïýñôçò áðïôõðþèçêå, êõñßùò, óôçí êáëïýìåíç êñéôéêÞ èåùñßá []. Ç åñåõíçôéêÞ äñÜóç ôùí åéóçãçôþí ôçò êñéôéêÞò èåùñßáò åíôïðßæåôáé óôçí áíÜëõóç ôçò óýã÷ñïíçò êïéíùíßáò êáé, åéäéêüôåñá, óôçí åðéóÞìáíóç ôùí ýðïõëùí ìç÷áíéóìþí ôçò êáôáðßåóçò êáé ôçò åêìåôÜëëåõóçò, ôïõò ïðïßïõò ìåôá÷åéñßæåôáé ç êïéíùíßá, ãéá íá êáôáóôÞóåé ôïí Üíèñùðï õðï÷åßñéü ôçò []. Ï óêïðüò ôùí ìåëþí ôçò Ó÷ïëÞò ôçò Öñáíêöïýñôçò ìå ôç äéáôýðùóç ôçò êñéôéêÞò èåùñßáò Þôáí ü÷é áðëþò íá áíáëýóïõí êáé íá åðéóçìÜíïõí ôéò ðáñáêìéáêÝò ðáñáìÝôñïõò ôçò óýã÷ñïíçò êïéíùíßáò, áëëÜ åðéðëÝïí, íá äéåãåßñïõí ôç äýíáìç ôùí ðïëéôþí íá óêÝðôïíôáé, Ýôóé þóôå óõíåéäçôïðïéþíôáò ïé ôåëåõôáßïé áõôïß ôçí áëëïôñßùóÞ ôïõò êáé ôç [] ìåôáôñïðÞ ôïõò óå Üâïõëá áíôéêåßìåíá - íá åðé÷åéñÞóïõí íá ìåôáôñÝøïõí ôç óýã÷ñïíç åêöõëéóìÝíç êïéíùíßá óå ìéá êïéíùíßá üðïõ ôá ìÝëç ôçò äåí èá ëåéôïõñãïýí ùò õðï÷åßñéá üíôá, áëëÜ èá êáôáóôïýí áõôüíïìåò õðÜñîåéò, ïé ïðïßåò èá ìðïñïýí íá óõíåñãÜæïíôáé åëåýèåñá». Èåïäüóçò Ðåëåãñßíçò, ü.ð., óó. 559-560.

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 211

23. Ç êïéíùíéêÞ ëåéôïõñãßá ôçò öéëïóïößáò «Åßíáé áëÞèåéá üôé ïýôå ôá åðéôåýãìáôá ôçò åðéóôÞìçò áðü ìüíá ôïõò ïýôå ç ðñïáãùãÞ ôçò âéïìç÷áíéêÞò ìåèüäïõ ôáõôßæïíôáé Üìåóá ìå ôçí ðñáãìáôéêÞ ðñüïäï ôçò áíèñùðüôçôáò. Åßíáé öáíåñü üôé ï Üíèñùðïò ìðïñåß íá áðïãõìíùèåß õëéêÜ, óõíáéóèçìáôéêÜ êáé ðíåõìáôéêÜ áêüìç êé üôáí õðÜñ÷åé ðñüïäïò ôçò åðéóôÞìçò êáé ôçò âéïìç÷áíßáò. Ç åðéóôÞìç êáé ç ôå÷íïëïãßá äåí åßíáé ðáñÜ ìüíï óôïé÷åßá óå ìéá õðÜñ÷ïõóá êïéíùíéêÞ ïëüôçôá, êáé åßíáé ðïëý ðéèáíü üôé, ðáñ' üëá ôá åðéôåýãìáôÜ ôïõò, Üëëá óôïé÷åßá, áêüìç êáé ç ßäéá ïëüôçôá, ìðïñïýí íá êéíçèïýí ðñïò ôá ðßóù, üôé ï Üíèñùðïò ìðïñåß íá ìåßíåé êáèõóôåñçìÝíïò êáé äõóôõ÷éóìÝíïò, üôé ôï Üôïìï ìðïñåß íá êáôáóôñáöåß êáé ôá Ýèíç íá ïäçãçèïýí óôç óõìöïñÜ [...]. Ç ðñáãìáôéêÞ êïéíùíéêÞ ëåéôïõñãßá ôçò öéëïóïößáò Ýãêåéôáé óôçí êñéôéêÞ ðïõ áóêåß óå ü,ôé åßíáé êõñßáñ÷ï. Áõôü äåí óçìáßíåé üôé ç öéëïóïößá åßíáé Ýíáò åðéðüëáéïò êáôÞãïñïò ôùí ìåìïíùìÝíùí éäåþí Þ óõíèçêþí êáé ï öéëüóïöïò Ýíáò åêêåíôñéêüò ôýðïò. Ïýôå óçìáßíåé üôé ï öéëüóïöïò ðáñáðïíéÝôáé ãéá áõôÞí Þ êáé êåßíç ôçí áðïìïíùìÝíç êáôÜóôáóç êáé õðïäåéêíýåé êÜðïéï ãéáôñéêü. Ï êõñéüôåñïò óôü÷ïò ôçò êñéôéêÞò ôçò öéëïóïößáò åßíáé íá ðñïëÜâåé ôçí áíèñùðüôçôá ðñéí ÷áèåß áõôÞ ìÝóá óå åêåßíåò ôéò éäÝåò êáé äñáóôçñéüôçôåò ôéò ïðïßåò åíóôáëÜæåé ç õðÜñ÷ïõóá ïñãÜíùóç ôçò êïéíùíßáò óôá ìÝëç ôçò». Ìáî ×ïñê÷Üéìåñ, Ç êïéíùíéêÞ ëåéôïõñãßá ôçò öéëïóïößáò. Óôï Öéëïóïößá êáé êïéíùíéêÞ êñéôéêÞ (Ìôöñ. Á. Ïéêïíüìïõ, Æ. Óáñßêáò), ÁèÞíá, ´Õøéëïí, 1984, óó. 155, 160. 24. Ç óôñïöÞ óôç öéëïóïößá ôçò ãëþóóáò «Ùò éóôïñéêÜ êáé êïéíùíéêÜ üíôá âñßóêïõìå ðÜíôïôå ôïí åáõôü ìáò ìÝóá óå Ýíáí Þäç ãëùóóéêÜ äïìçìÝíï âéüêïóìï. ´Çäç óôéò ìïñöÝò åðéêïéíùíßáò, óôï ðëáßóéï ôùí ïðïßùí óõíåííïïýìáóôå ìåôáîý ìáò ãéá êÜôé ìÝóá óôïí êüóìï êáé ãéá ôïí ßäéï ìáò ôïí åáõôü, óõíáíôÜìå ìéáí õðåñâáôéêÞ äýíáìç. Ç ãëþóóá äåí åßíáé áôïìéêÞ éäéïêôçóßá. Êáíåßò äåí Ý÷åé ôïí áðïêëåéóôéêü Ýëåã÷ï ôïõ êïéíïý ìÝóïõ ôçò óõíåííüçóçò, ôï ïðïßï ðñÝðåé íá ìïéñáæüìáóôå äéõðïêåéìåíéêÜ. Êáíåßò áðü üóïõò óõììåôÝ÷ïõí äåí ìðïñåß íá åëÝãîåé ôç äïìÞ, ðïëëþ ìÜëëïí ôçí åîÝëéîç ôùí äéáäéêáóéþí óõíåííüçóçò êáé áõôïóõííåíüçóçò. Ôï ðþò ïé ïìéëçôÝò êáé ïé áêñïáôÝò èá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí ôçí åðéêïéíùíéáêÜ ç åëåõèåñßá ôïõò ãéá íá ôïðïèåôçèïýí ìå Ýíá "Íáé" Þ ìå Ýíá "´Ï÷é" äåí åßíáé èÝìá áðëþò õðïêåéìåíéêÞò åðéëïãÞò []. Ï Ëüãïò ôçò ãëþóóáò îåöåýãåé áðü ôïí Ýëåã÷ü ìáò êé üìùò åßìáóôå åìåßò, ôá õðïêåßìåíá ìå éêáíüôçôá ëüãïõ êáé ðñÜîçò, ðïõ óõíåííïïýìáóôå ìåôáîý ìáò ìå áõôü ôï ìÝóï. ÐáñáìÝíåé ç "ãëþóóá" ìáò». Ãéïýñãêåí ×Üìðåñìáò, Ôï ìÝëëïí ôçò áíèñþðéíçò öýóçò. Ðßóôç êáé ãíþóç (Ìôöñ. Ì. ÔïðÜëç), ÁèÞíá, Scripta, 2004, 39-40. 25. ÁëçèéíÝò êáé ðëáóôÝò áíÜãêåò «Ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå ôçò áíÜãêåò óå áëçèéíÝò êáé óå ðëáóôÝò. Åßíáé "ðëáóôÝò" áõôÝò ðïõ éäéáßôåñá êïéíùíéêÜ óõìöÝñïíôá åðéâÜëëïõí óôï Üôïìï: ïé áíÜãêåò ðïõ äéêáéïëïãïýí ôçí îåèåùôéêÞ äïõëåéÜ, ôçí åðéèåôéêüôçôá, ôçí åîáèëßùóç, ôçí áäéêßá. Ç éêáíïðïßçóÞ ôïõò ßóùò íá äçìéïõñãåß ôçí åõçìåñßá ãéá ôï Üôïìï, áëëÜ ìéá ôÝôïéá åõçìåñßá ðïõ åìðïäßæåé ôï Üôïìï íá êáôáëÜâåé ôç ãåíéêÞ êá÷åîßá êáé íá áíôéëçöèåß ôéò åõêáéñßåò ãéá ôçí åîáöÜíéóÞ ôçò, äåí èá ðñÝðåé óå êáìéÜ ðåñßðôùóç íá ðåñéöñïõñåßôáé. Ôï áðïôÝëåóìá åßíáé ôüôå ç åõöïñßá ìÝóá óôç äõóôõ÷ßá. Íá áíáðáýåóáé, íá äéáóêåäÜæåéò, íá äñáò, íá êáôáíáëþíåéò üðùò üëïé ïé Üëëïé, íá áãáðÜò êáé íá ìéóåßò ü,ôé áãáðïýí êáé ìéóïýí ïé Üëëïé, áõôÜ óôï ìåãáëýôåñü ôïõò ìÝñïò åßíáé áíÜãêåò ðëáóôÝò. Ôï êïéíùíéêü ðåñéå÷üìåíï êáé ç ëåéôïõñãßá áõôþí ôùí áíáãêþí êáèïñßæïíôáé áðü äõíÜìåéò åîùôåñéêÝò êáé ôï Üôïìï äåí ìðïñåß íá åëÝãîåé. ´Å÷ïõí åôåñüíïìç áíÜðôõîç êáé éêáíïðïßçóç. Ôï ãåãïíüò üôé ïé óõíèÞêåò êÜôù áð´ ôéò ïðïßåò æåé ôï Üôïìï áíáíåþíïõí êáé äõíáìþíïõí óõíå÷þò áõôÝò ôéò áíÜãêåò, ìå áðïôÝëåóìá ôï Üôïìï íá ôéò êÜíåé äéêÝò ôïõ ðéá, íá óõíôáõôéóôåß ìå áõôÝò êáé íá áíáæçôÜ ôïí åáõôü ôïõ óôçí éêáíïðïßçóÞ ôïõò, äåí áëëÜæåé óå ôßðïôá ôï ðñüâëçìá. Ïé áíÜãêåò ðáñáìÝíïõí áõôü ðïõ ðÜíôá Þôáí, ðñïúüíôá ìéáò êïéíùíßáò

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 212

ðïõ ôá êõñßáñ÷á óõìöÝñïíôÜ ôçò áðáéôïýí éêáíïðïßçóç». ×Ýñìðåñô Ìáñêïýæå, Ï ìïíïäéÜóôáôïò Üíèñùðïò (Ìôöñ. Ì. Ëõêïýäç), ÁèÞíá, ÐáðáæÞóçò, 1971, óó. 36-37. 26. Ãëþóóá êáé ðïëéôéóìüò «Ï ðïëéôéóìüò åìöáíßæåôáé üëï êáé ðåñéóóüôåñï ùò Ýíá ãåíéêü óýóôçìá óõìâüëùí, ôï ïðïßï äéÝðåôáé áðü ôéò ßäéåò ëåéôïõñãßåò: õðÜñ÷åé ìéá åíüôçôá ôïõ óõìâïëéêïý ðåäßïõ êáé ï ðïëéôéóìüò, óå üëåò ôéò ðëåõñÝò ôïõ, óõíéóôÜ ìéá ãëþóóá. Óõíåðþò, óÞìåñá åßíáé äõíáôüí íá ðñïâëÝøïõìå ôç äçìéïõñãßá ìéáò ìïíáäéêÞò åðéóôÞìçò ôïõ ðïëéôéóìïý, ç ïðïßá èá óôçñßæåôáé óå äéáöïñåôéêïýò ãíùóôéêïýò êëÜäïõò, ðïõ üëïé üìùò èá Ý÷ïõí ùò êïéíü óêïðü ôçí áíÜëõóç ôïõ ðïëéôéóìïý ùò ãëþóóáò». ÑïëÜí Ìðáñô, Áðüëáõóç-ÃñáöÞ-ÁíÜãíùóç (Ìéá ðñïâëçìáôéêÞ ôçò óçìáóßáò) (Ìôöñ. Á. Êüñêá), ÁèÞíá, ÐëÝèñïí, 1988, óó. 140-141. 27. Ç ìåëÝôç ôùí "ãëùóóþí" ôçò êïéíùíéêÞò æùÞò «Åäþ êáé ìéá äåêáåôßá ðåñßðïõ, ôá æçôÞìáôá ôçò óçìáóßáò âñßóêïíôáé óôçí åðéêáéñüôçôá. Áõôü ïöåßëåôáé óå ðïëëïýò ðáñÜãïíôåò, êáé êõñßùò óôçí áîéïóçìåßùôç åîÝëéîç ôçò ãëùóóïëïãßáò ôá ôåëåõôáßá ôñéÜíôá ÷ñüíéá. ÊáôÜ ôïí 19ï áéþíá ç ãëùóóïëïãéêÞ Ýñåõíá áíáðôý÷èçêå êõñßùò óôçí êáôåýèõíóç ôçò éóôïñéêÞò êáé óõãêñéôéêÞò ãëùóóïëïãßáò. Óôéò áñ÷Ýò ôïõ áéþíá ìáò, ãýñù óôï 1915, ï ÖåñíôéíÜí íôå Óïóýñ (Ferdinand de Saussure) Ýèåóå, áðü éóôïñéêÞ Üðïøç, ôá èåìÝëéá ìéáò ãëùóóïëïãßáò ôçò "ãëþóóáò" (langage) êáé ü÷é ðëÝïí ôùí ãëùóóþí (langues), äçëáäÞ ìéáò ãëùóóïëïãßáò ôçò ëåéôïõñãßáò ôçò ïìéëßáò êáé ü÷é ôçò ìéáò Þ ôçò Üëëçò ïìÜäáò ãëùóóþí[]. Áêüìç ðéï ðñüóöáôá, ôá ðñÜãìáôá óôï ÷þñï ôçò ãëùóóïëïãßáò ðÞñáí íÝá ôñïðÞ ìå ôéò åñãáóßåò ôïõ Áìåñéêáíïý Nüáì Ôóüìóêé (Noam Chomsky). Óçìåéþèçêå ìéá áíÜðôõîç Þ, ãéá ôçí áêñßâåéá, ìéá åðÝêôáóç ôùí ìåèüäùí ôçò ãëùóóïëïãéêÞò áíÜëõóçò ôçò ïìéëïýìåíçò Ýíáñèñçò "ãëþóóáò" óå üëá ôá Üëëá åßäç "ãëùóóþí" ôçò êïéíùíéêÞò æùÞò ðïõ äåí âáóßæïíôáé óôçí Ýíáñèñç ãëþóóá. Áñ÷ßóáìå Ýôóé íá ìåëåôïýìå, ÷ñçóéìïðïéþíôáò ãëùóóïëïãéêÝò áíáëõôéêÝò Ýííïéåò, ìçíýìáôá Þ ïìÜäåò ìçíõìÜôùí ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü åéêüíåò: ðáñáäåßãìáôïò ÷Üñéí, ôç óôáèåñÞ åéêüíá óôçí ðåñßðôùóç ôçò öùôïãñáößáò Þ ôïõ ó÷åäßïõ, ôçí êéíïýìåíç åéêüíá êáé ôïí êéíçìáôïãñÜöï ([]ïñéóìÝíåò åñãáóßåò ãßíïíôáé áõôüí ôïí êáéñü ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝáôñï). ÁöÞíù ðñïò ôï ðáñüí óôçí Üêñç ôüóï ôï æÞôçìá ôçò æùãñáöéêÞò êáé ôïõ êáëëéôå÷íéêïý ó÷åäßïõ üóï êáé ôï æÞôçìá ôùí ÷åéñïíïìéþí, ðïõ äåí Ý÷åé áêüìç ìåëåôçèåß åðáñêþò». ÑïëÜí Ìðáñô, ü.ð., óó. 155-156. Ðïëéôéóìüò ôçò ãñáöÞò «ÓÞìåñá, óôï åðßðåäï ôçò ìáæéêÞò åðéêïéíùíßáò, öáßíåôáé óáöþò üôé ôï ãëùóóéêü ìÞíõìá åßíáé ðáñüí óå üëåò ôéò åéêüíåò: ùò ôßôëïò, ùò ëåæÜíôá, ùò Üñèñï åöçìåñßäáò, ùò äéÜëïãïò ôáéíßáò, ùò fumetto (äéÜëïãïò ìÝóá óå "ìðáëïíÜêé" óôéò åéêïíïãñáöçìÝíåò óõíÝ÷åéåò). ÂëÝðïõìå Ýôóé üôé äåí åßíáé åíôåëþò óùóôü íá ìéëïýìå ãéá Ýíáí ðïëéôéóìü ôçò åéêüíáò: åßìáóôå áêüìá, êáé ðåñéóóüôåñï ðáñÜ ðïôÝ, Ýíáò ðïëéôéóìüò ôçò ãñáöÞò, ãéáôß ç ãñáöÞ êáé ï ëüãïò åßíáé ðÜíôïôå ðëÞñåéò üñïé ôçò ðëçñïöïñéáêÞò äïìÞò. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, áõôü ðïõ ìåôñÜåé ìüíï åßíáé ç ðáñïõóßá ôïõ ãëùóóéêïý ìçíýìáôïò []". ÑïëÜí Ìðáñô, Åéêüíá-ÌïõóéêÞ -Êåßìåíï (ÑçôïñéêÞ ôçò åéêüíáò) (Ìôöñ. Ã. Óðáíüò, ðñüëïãïò Ã. ÂÝëôóïò), ÁèÞíá, ÐëÝèñïí, 2005, óó. 46-47. 28. Ç óõæÞôçóç ãéá ôï ìåôáìïíôÝñíï áöïñÜ êáé óôá ðñïâëÞìáôá ôçò ìåôáâéïìç÷áíéêÞò êïéíùíßáò «Ç ìïíôÝñíá åðï÷Þ ôåëåßùóå êáé áñ÷ßæåé ç ìåôáìïíôÝñíá êáôÜóôáóç. Ìå ôç äéáôýðùóç áõôÞ

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 213

ï óõããñáöÝáò (Æáí-ÖñáíóïõÜ ËéïôÜñ) óõíïøßæåé ìéá óåéñÜ èåìåëéáêþí áëëáãþí, ðïõ ôéò áíáëýóåé ìå áöåôçñßá ôï ðñüâëçìá ôçò ãíþóçò ìÝóá óôéò áíáðôõãìÝíåò êïéíùíßåò. Áí ç ìïíôÝñíá åðï÷Þ, äçë. ç åðï÷Þ ôïõ Äéáöùôéóìïý êáé ôùí éäåïëïãéþí ôçò ÷åéñáöÝôçóçò, ðßóôåõå óå ìéá ãíþóç äåìÝíç ìå ôçí êáèáñÞ Ýñåõíá ôçò áëÞèåéáò êáé ìå ôçí áíÜðôõîç ôçò ðñïóùðéêüôçôáò, ç ìåôáìïíôÝñíá åðï÷Þ, üðùò äéáìïñöþíåôáé ìÝóá óôéò óõíèÞêåò ôçò ðëçñïöïñéêÞò, õðïôÜóóåé ôç ãíþóç êáé ôçí Ýñåõíá óôçí áñ÷Þ ôçò áðïäïôéêüôçôáò, äéáëýïíôáò Ýôóé ôá ðñïçãïýìåíá éäåþäç, áëëÜ êáé óõíÜìá áíïßãïíôáò Üëëåò ðñïïðôéêÝò êáé äõíáôüôçôåò. ¸ôóé, ç óõæÞôçóç ãéá ôï ìïíôÝñíï êáé ôï ìåôáìïíôÝñíï äåí áöïñÜ ìüíï áéóèçôéêÜ ðñïâëÞìáôá, áëëÜ áãêáëéÜæåé ôçí [...] ðñïâëçìáôéêÞ ôçò ïñãÜíùóçò êáé ôçò íïìéìïðïßçóçò ôçò ìåôáâéïìç÷áíéêÞò êïéíùíßáò. Áêñéâþò ãé' áõôü õðÞñîå ôüóï Ýíôïíç óôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá». Æáí-ÖñáíóïõÜ ËéïôÜñ, Ç ÌåôáìïíôÝñíá ÊáôÜóôáóç (Ìôöñ. Ê. Ðáðáãéþñãçò), ÁèÞíá, Ãíþóç, 21993 (êåßìåíï È. Ãåùñãßïõ óôï ïðéóèüöõëëï). 29. Ç ìáæéêÞ êïõëôïýñá «ÊáôÜ ôïõò óôï÷áóôÝò ôçò Ó÷ïëÞò ôçò Öñáãêöïýñôçò [] ç ìáæéêÞ êïõëôïýñá ðåñéëáìâÜíåé ôï óýíïëï ôùí ðñïúüíôùí ðïõ ðñïóöÝñïíôáé, ü÷é óå Ýíáí ðåñéïñéóìÝíï êýêëï, áëëÜ óôçí ïëüôçôá ôùí áíèñþðùí (áðü ôïõò áãñüôåò ùò ôïõò äéáíïïõìÝíïõò). ÔÝôïéá ðñïúüíôá åßíáé ôá ìõèéóôïñÞìáôá ìðåóô óÝëåñ, ïé äßóêïé åëáöñÜò Þ íåáíéêÞò ìïõóéêÞò, ïé ôõðïðïéçìÝíåò êéíçìáôïãñáöéêÝò ôáéíßåò (ð.÷. ôá ãïõÝóôåñí, ôá öéëì íïõÜñ, ôá ðåñéðåôåéþäç), ôá êüìéêò, ôá ôçëåïðôéêÜ êáé ñáäéïöùíéêÜ óßñéáë, ôá öéëì êéíïõìÝíùí ó÷åäßùí, üðùò êáé êÜèå åßäïõò áíáãíþóìáôá Þ ðñïãñÜììáôá, äéáöçìßóåéò, åéäÞóåéò êáé ñåðïñôÜæ, ðïõ ðáñïõóéÜæïíôáé áðü ôá ìÝóá ìáæéêÞò åíçìÝñùóçò []. Ôá ðñïúüíôá ôçò êïõëôïýñáò áõôÞò åßíáé åìðïñåýìáôá ðïõ åðéâÜëëïíôáé ìå ôç äéáöÞìéóç êáé ìå ôç ìïñöïðïßçóç íÝùí áéóèçôéêþí ðñïôýðùí ðïõ äåí Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôçí áéóèçôéêÞ êáé ôçí ïìïñöéÜ, áëëÜ ìå ôá ïéêïíïìéêÜ êáé Üëëá óõìöÝñïíôá ôïõ âéïìç÷áíéêïý êáé ÷ñçìáôéóôéêïý êåöáëáßïõ. Ç åðéâïëÞ ôçò áéóèçôéêÞò ôçò ìáæéêÞò êïõëôïýñáò óõíïäåýåôáé áðü ôç ìïõìéïðïßçóç ôçò êëáóéêÞò áõèåíôéêÞò ôÝ÷íçò [] áðü ôïí ðáñáãêùíéóìü ôçò áõèåíôéêÞò óýã÷ñïíçò ôÝ÷íçò êáé áðü ôçí ïëéêÞ ó÷åäüí åîáöÜíéóç ôçò ëáúêÞò êïõëôïýñáò ôçò õðáßèñïõ êáé ôùí ðüëåùí [...]. ¸íá áðü ôá óðïõäáéüôåñá ãíùñßóìáôá ôçò ìáæéêÞò êïõëôïýñáò åßíáé ç ôõðïðïßçóç []. Åßíáé ç áôÝñìïíç åðáíÜëçøç ôùí ßäéùí èåìÜôùí, ìïôßâùí êáé ôå÷íéêþí, ç áíáðáëáßùóç ðáëéüôåñùí èåìÜôùí êáé Ýñãùí, ç "äéáóêåõÞ" êëáóéêþí, áõèåíôéêþí Ýñãùí ôÝ÷íçò, ç ôå÷íçôÞ áíáâßùóç ðáëéþí ôå÷íïôñïðéþí êáé ìïäþí, ç áíáßó÷õíôç åêìåôÜëëåõóç óôïé÷åßùí ôçò ëáúêÞò êïõëôïýñáò ðïõ áðï÷ùñßæïíôáé âÜíáõóá áðü ôá áñ÷éêÜ ôïõò óõìöñáæüìåíá, ç êáèéÝñùóç íÝùí èåìÜôùí êáé óõñìþí (ðïõ âáóßæïíôáé, óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, óå ðáëéïýò). Ç øåýôéêç áõôÞ ðïéêéëïìïñößá êáé ðïéêéëï÷ñùìßá äåß÷íåé üôé ç ìáæéêÞ êïõëôïýñá äåí ìðïñåß íá õðÜñîåé ÷ùñßò ìéá åðßöáóç ðñùôïôõðßáò êáé íåùôåñéóìïý». Áíôüñíï - Ëüâåíôáë - Ìáñêïýæå - ×ïñê÷Üéìåñ, ÔÝ÷íç êáé ÌáæéêÞ Êïõëôïýñá (Ìôöñ. Æ. Óáñßêáò), ÁèÞíá, ¾øéëïí, 1984, óó. 17-18 (Åéóáãùãéêü óçìåßùìá ôïõ ìåôáöñáóôÞ). 30. Ç âéïìç÷áíßá ôçò êïõëôïýñáò Ç âéïìç÷áíßá ôçò êïõëôïýñáò êïñïúäåýåé ôïõò êáôáíáëùôÝò ôçò ìå áõôü ðïõ óõíå÷þò ôïõò õðüó÷åôáé. Áõôü ôï ãñáììÜôéï ôçò åõ÷áñßóôçóçò, ðïõ åßíáé ç äñÜóç êáé ç ðáñïõóßáóç åíüò èåÜìáôïò, ðáñáôåßíåôáé áðåñéüñéóôá: ç õðüó÷åóç óôçí ïðïßá áíÜãåôáé ôåëéêÜ ôï èÝáìá äåí åßíáé ðáñÜ êïñïúäßá êáé áõôáðÜôç: üëá áõôÜ óçìáßíïõí üôé êáíåßò äåí öèÜíåé ðïôÝ óôï æïõìß, üôé ï ðñïóêáëåóìÝíïò ðñÝðåé íá áñêåóôåß óôçí áíÜãíùóç ôïõ êáôáëüãïõ ôùí öáãçôþí. ÌðñïóôÜ óôçí åðéèõìßá ðïõ ðñïêáëåßôáé áðü üëá áõôÜ ôá ëáìðåñÜ ïíüìáôá êáé åéêüíåò äåí õðÜñ÷åé ôåëéêÜ ðáñÜ ôï åãêþìéï ôçò óêïôåéíÞò êáèçìåñéíüôçôáò (áðü ôçí ïðïßá áêñéâþò Þèåëå íá îåöýãåé ç åðéèõìßá áõôÞ)[]. Ç ëáôñåßá ôùí öôçíþí ðñïúüíôùí óõíåðÜãåôáé ôçí áíýøùóç ôùí ìÝôñéùí áôüìùí óôç èÝóç ôïõ Þñùá. Ïé ðéï áêñéâïðëçñùìÝíåò óôáñ ìïéÜæïõí ìå ôéò äéáöçìéóôéêÝò åéêüíåò ôùí ìç êáôïíïìáæüìåíùí åìðïñåõìÜôùí. Äåí åßíáé ôõ÷áßï ôï üôé äéáëÝ-

!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 214

ãïíôáé áíÜìåóá óôç ìÜæá ôùí åìðïñéêþí ìïíôÝëùí. Ôï êõñßáñ÷ï ãïýóôï äáíåßæåôáé ôï éäáíéêü ôïõ áðü ôç äéáöÞìéóç, áðü ôçí ïìïñöéÜ ùò áíôéêåßìåíï êáôáíÜëùóçò». Ìáî ×ïñê÷Üéìåñ - ÔÝïíôïñ Áíôüñíï, Ç âéïìç÷áíßá ôçò êïõëôïýñáò: Ï Äéáöùôéóìüò ùò åîáðÜôçóç ôùí ìáæþí, ÁèÞíá, ¾øéëïí, 1984, óó. 91, 109. 31. Ï ìáæÜíèñùðïò - áõôü ôï êáêïìáèçìÝíï ðáéäß «Ôïýôï ìáò ïäçãåß íá óçìåéþóïõìå åðÜíù óôï øõ÷ïëïãéêü äéÜãñáììá ôïõ ìáæÜíèñùðïõ ôçò åðï÷Þò ìáò äýï âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ: ôçí åëåýèåñç åðÝêôáóç ôùí æùôéêþí ôïõ åðéèõìþí êáé óõíåðþò ôçò ðñïóùðéêüôçôÜò ôïõ êáé ôç ñéæéêÞ áãíùìïóýíç ôïõ Ýíáíôé üëùí áõôþí ðïõ êáôÝóôçóáí äõíáôÞ ôçí Üíåóç ôçò æùÞò ôïõ. ÁõôÜ ôá äýï ÷áñáêôçñéóôéêÜ ìáæß óõíèÝôïõí ôç ãíùóôÞ øõ÷ïëïãßá ôïõ êáêïìáèçìÝíïõ ðáéäéïý. Êáé ðñÜãìáôé äåí èá ðÝöôáìå óå ëÜèïò, áí ÷ñçóéìïðïéïýóáìå ôïýôç ôçí øõ÷ïëïãßá ùò ìéá ïðôéêÞ ãùíßá õðü ôçí ïðïßá èá ðáñáôçñïýóáìå ôçí øõ÷Þ ôïõ óçìåñéíïý ìáæÜíèñùðïõ. Êëçñïíüìïò åíüò ìáêñïý êáé ãåííáéüäùñïõ ðáñåëèüíôïò - ãåííáéüäùñïõ ôüóï óå éäÝåò üóï êáé óå äñÜóç - ï íÝïò ìÝóïò Üíèñùðïò "÷Üëáóå" áðü ôïí êüóìï ðïõ ôïí ðåñéâÜëëåé. Êáêïìáèáßíù Ýíá ðáéäß óçìáßíåé íá ìç èÝôù üñéá óôá êáðñßôóéá ôïõ, íá äßíù óå êÜðïéïí ôçí åíôýðùóç ðùò ôï ðáí åðéôñÝðåôáé óå áõôüí êáé ðùò äåí Ý÷åé õðï÷ñåþóåéò. Ôï íåáñü ðáéäß ðïõ áíáðôýóóåôáé óå áõôü ôï êáèåóôþò äåí Ý÷åé êáìéÜ åìðåéñßá ôùí ïñßùí ôïõ []. Ïé êáêïìáèçìÝíåò ìÜæåò [] åíäéáöÝñïíôáé ìüíï ãéá ôçí êáëïðÝñáóÞ ôïõò, åíþ ôáõôï÷ñüíùò ðáñáìÝíïõí îÝíåò ðñïò ôéò áéôßåò ðïõ ðñïêÜëåóáí ôçí êáëïðÝñáóÞ ôïõò. Êáèþò äåí âëÝðïõí ðÝñá áðü ôá ïöÝëç ôïõ ðïëéôéóìïý, ôá èáýìáôá ôùí åðéíïÞóåùí êáé ôùí êáôáóêåõþí, ôá ïðïßá ìðïñïýí íá äéáôçñçèïýí ìüíï ìå ìåãÜëç ðñïóðÜèåéá êáé ðñïâëåðôéêüôçôá, öáíôÜæïíôáé ðùò ï ñüëïò ôïõò ðåñéïñßæåôáé óôï íá æçôïýí áõôÜ ôá ïöÝëç áðáéôçôéêÜ, ùóÜí íá Þóáí öõóéêÜ ôïõò äéêáéþìáôá». ×ïóÝ ÏñôÝãêá õ ÃêáóÝô, Ç ÅîÝãåñóç ôùí Ìáæþí (Ìôöñ. ×ñ. Ìáëåâßôóç), ÁèÞíá, Äùäþíç, 1972. Óôï: Çëßáò Ìáóôñïãéáííüðïõëïò, Ç Áãùíßá ôïõ Óýã÷ñïíïõ Áíèñþðïõ, õðåýèõíåò ìáñôõñßåò ðÜíù óôçí êñßóç ôïõ ðïëéôéóìïý, ÁèÞíá, Áè. Ìáñôßíïò, 1976, óó. 86, 87, 88. 32. Ï áëëïôñéùìÝíïò Üíèñùðïò «ËÝãïíôáò áëëïôñßùóç åííïïýìå Ýíáí ôñüðï åìðåéñßáò, ìå ôïí ïðïßï ôï ðñüóùðï áéóèÜíåôáé ôïí åáõôü ôïõò óáí îÝíï. ´Å÷åé, ìðïñåß íá ðåé êáíåßò, áðïîåíùèåß áðü ôïí åáõôü ôïõ. Äåí áéóèÜíåôáé ôïí åáõôü ôïõ ùò ôï êÝíôñï ôïõ êüóìïõ, ùò äçìéïõñãü ôùí ðñÜîåþí ôïõ áëëÜ ïé ðñÜîåéò êáé ïé óõíÝðåéÝò ôïõò ãßíïíôáé åîïõóéáóôÝò ôïõ, óôéò ïðïßåò õðáêïýåé Þ ôéò ïðïßåò ìðïñåß áêüìç êáé íá ëáôñåýåé. Ôï áëëïôñéùìÝíï ðñüóùðï âñßóêåôáé åêôüò åðáöÞò ìå ôïí åáõôü ôïõ üðùò âñßóêåôáé êáé åêôüò åðáöÞò ìå ïðïéïäÞðïôå Üëëï ðñüóùðï. Áõôüò, üðùò êáé ïé Üëëïé, ãßíïíôáé áéóèçôïß üðùò íéþèïõìå ôá ðñÜãìáôá. Ìå ôéò áéóèÞóåéò êáé ôçí êïéíÞ ëïãéêÞ, áëëÜ ôáõôü÷ñïíá ÷ùñßò íá óõíäÝïíôáé ìå êáíÝíá êáé ìå ôïí åîùôåñéêü êüóìï ðáñáãùãéêÜ». ´Åñé÷ Öñïì, Ç ÕãéÞò Êïéíùíßá (Ìôöñ. Äçì. ÈåïäùñáêÜôïõ), ÁèÞíá, ÌðïõêïõìÜíçò, 1973, ó. 155. 33. Ç ôÝ÷íç ôïõ 20ïý áéþíá. Ìéá ôÝ÷íç óå óõíå÷Ýò "ãßãíåóèáé" «Ïé äçìéïõñãïß (ôïõ 20ïý áéþíá) ôþñá æïõí ó' Ýíáí êüóìï ðïõ ìåôáâÜëëåôáé ìå öáíôáóôéêÞ ôá÷ýôçôá, óôïí ïðïßï Ý÷ïõí ôåèåß óå áìöéóâÞôçóç üëåò ïé áñ÷Ýò êáé ïé áîßåò ôïõ ðáñåëèüíôïò êáé äåí Ý÷ïõí âñåèåß áêüìç ïé âÜóåéò ãéá ìéá íÝá óýíèåóç. ´Å÷ïõí, åðïìÝíùò, íá ðáñïõóéÜóïõí ìéá ðñáãìáôéêüôçôá ðïõ ôï êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò åßíáé ç ìåôáâïëÞ êáé áêüìç íá äçìéïõñãÞóïõí ôéò äõíáôüôçôåò ãéá Ýíá íÝï ïñéóìü ôïõ áíèñþðïõ êáé ôïõ êüóìïõ. Áõôü ßóùò åîçãåß óáöÝóôåñá áðü ïôéäÞðïôå Üëëï ãéáôß ç ôÝ÷íç âñßóêåôáé óõíå÷åßá óå ðåéñáìáôéóìïýò êáé ãéáôß áêüìç, ìåôÜ ôï "åßíáé" êáé ôï "öáßíåóèáé", åíäéáöÝñåôáé íá äþóåé ôï "ãßãíåóèáé". Ãéá ôïõò ðåñéóóüôåñïõò äçìéïõñãïýò ôçò åðï÷Þò ìáò ôï ðñùôáñ÷éêü åßíáé ôï "ãßãíåóèáé", ç óõíå÷Þò ìåôá-

"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 215

âïëÞ, ç ìüíéìç áëëáãÞ êáé ç ìïñöïðïßçóÞ ôçò áðïôåëåß ôïí âáóéêü óôü÷ï ôçò êáëëéôå÷íéêÞò èÝëçóçò. "Ãßãíåóèáé" ìÝóá ìáò êáé Ýîù ìáò, "ãßãíåóèáé" óôç óõíåßäçóç êáé ôçí éóôïñßá, ðñïâëçìáôéêüôçôá ôçò æùÞò êáé ðñïâëçìáôéêüôçôá ôïõ ðïëéôéóìïý áðáéôïýí ìïñöïðïßçóç êáé æçôïýí ðñüóùðá». ×ñýóáíèïò ×ñÞóôïõ, Ç ÆùãñáöéêÞ ôïõ åéêïóôïý áéþíá, ô. Á´, Èåóóáëïíßêç, ÍÝá Ðïñåßá, 1972, óó. 22-23. 34. Ï öïâéóìüò åíäéáöÝñåôáé ãéá ôçí áßóèçóç ðïõ ðñïêáëïýí ôá ðñÜãìáôá óôçí øõ÷Þ «Ôé óÞìáéíå üìùò ôï íá æùãñáößæåé êáíåßò öïâéóôéêÜ; Êáôáñ÷Þí äåí åß÷å êáìéÜ ó÷Ýóç ìå ôçí áíáæÞôçóç íÝùí èåìÜôùí []. Ôï ðñüâëçìá âñéóêüôáí óôç äéåñåýíçóç íÝùí ôñüðùí åñìçíåßáò êáé "ó÷ïëéáóìïý" ôïõ ïñáôïý êüóìïõ ìå êýñéï ïäçãü ôï óõíáßóèçìá êáé óõ÷íÜ ôï Ýíóôéêôï. ÂáóéêÞ ðåðïßèçóç ôùí öïâéóôþí Þôáí üôé ï ðßíáêáò åßíáé Ýíáò áõôüíïìïò, áõôÜñêçò "ðíåõìáôéêüò" ÷þñïò []. Åßíáé Ýíáò îå÷ùñéóôüò êüóìïò, ðïõ Ý÷åé âÝâáéá ó÷Ýóç ìå ôïí öõóéêü, áëëÜ äåí åßíáé áðëÞ áíôáíÜêëáóÞ ôïõ. Äåí åíäéáöÝñïõí ôüóï ôá áíôéêåßìåíá, áëëÜ ç áßóèçóç ðïõ áõôÜ ðñïêáëïýí, ü÷é ôüóï óôï ìÜôé - áõôü óõíÝâáéíå ìå ôïí Éìðñåóéïíéóìü áëëÜ óôçí øõ÷Þ. Ç áßóèçóç áõôÞ ìåôáöÝñåôáé ìå õðïêåéìåíéêü ôñüðï óôïí ðßíáêá ðïõ ãßíåôáé ìáñôõñßá, íôïêïõìÝíôï áíèñþðéíï []. Ãéá íá öôÜóïõí óôïí óôü÷ï ôïõò áõôü, ïé öïâéóôÝò ðñþôá ðñþôá ðáñáìïñöþíïõí ôá áíôéêåßìåíá, ôá áðëïðïéïýí ìå ôç ãñáììÞ, áëëÜæïõí ëéãüôåñï Þ ðåñéóóüôåñï ôá ó÷Þìáôá ìÝóá áðü ôá ïðïßá áõôÜ Ý÷ïõí êáôáãñáöåß óôç ìíÞìç ìáò êáé äçìéïõñãïýí "áõèáßñåôá" íÝåò ìïñöÝò []. Ôþñá áëëÜæåé Þ ìåéþíåôáé ç óçìáóßá ôùí áíôéêåéìÝíùí, ãéáôß íïïýíôáé ùò áðëÜ óôïé÷åßá ôçò æùãñáöéêÞò. Ïé öüñìåò áðïêôïýí õðüóôáóç ìÝóá áðü ôï ðåñßãñáììá ðïõ ïñßæåé ìéá åðéöÜíåéá åðåíäõìÝíç ìå êáèáñü ÷ñþìá. Áðïöåýãåôáé ôï ðëÜóéìï ìå ôç âïÞèåéá ôïõ óêéïöùôéóìïý, ìå óõíÝðåéá íá ìç ëåéôïõñãïýí ó´ Ýíá ðñïïðôéêÜ ïñãáíùìÝíï "ôñéóäéÜóôáôï" ÷þñï, áëëÜ óôç äéóäéÜóôáôç æùãñáöéêÞ åðéöÜíåéá. Ç åðßðåäç öüñìá êáôáñãåß ôçí áßóèçóç ôïõ âÜèïõò, ôï ÷ñþìá, ôïí óêéïöùôéóìü êáé ôçí ðëáóôéêüôçôá». ¢ëêçò ×áñáëáìðßäçò, Ç ÔÝ÷íç ôïõ 20ïý áéþíá, ôïì. É (1800-1920), Èåóóáëïíßêç, University Studio Press, 1990, óó. 49-50. 35. Ôé åßíáé ï íôáíôáúóìüò; «Áðëïðïéþíôáò áñêåôÜ ôá ðñÜãìáôá, èá ìðïñïýóáìå íá èåùñÞóïõìå ôïí Íôáíôáúóìü ùò ôï áðüëõôá ìçäåíéóôéêü êßíçìá óôïí êáôÜëïãï ôùí -éóìþí ðïõ ðÞñáí ìÝñïò óôï äñÜìá ôïõ Ìïíôåñíéóìïý ôï ðñþôï ìéóü ôïõ 20ïý áéþíá. Ç ãÝííçóÞ ôïõ, ôï 1916, áíôáðïêñéíüôáí óôç âáèåéÜ áðïãïÞôåõóç ôùí ðéï åõáßóèçôùí óõíåéäÞóåùí ìðñïóôÜ óôç ìáíßá áöáíéóìïý ôïõ áíèñþðïõ êáé ôùí Ýñãùí ôïõ, ìðñïóôÜ óôïí "ôõöëü ðáôñéùôéóìü ðïõ Üöçíå ðßóù ôïõ ó' üëåò ôéò ÷þñåò áßìá, ðüíï êáé äÜêñõá" , ìðñïóôÜ óôçí õðïêñéóßá, ðïõ, üðùò Ýãñáöå ï Êáñë Ãéïõíãê ôï 1916, åß÷å áêüìç ïäçãÞóåé óôçí "áðßóôåõôç áðïêôÞíùóç ôçò êïéíÞò êñßóçò". Ãéá ôïõò íôáíôáúóôÝò, áöïý ç ëïãéêÞ ôïõ Äõôéêïý áíèñþðïõ åß÷å êáôáëÞîåé óôï ïëïêáýôùìá, äåí åß÷å ðéá íüçìá íá óõìðñÜôôåé êáíåßò óôç óõíÝ÷éóç ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ðïëéôéóìïý, ôç äéáôÞñçóç ôùí áîéþí ôïõ êáé öõóéêÜ óôçí êáëëéÝñãåéá ôçò ôÝ÷íçò ôïõ. Ôï ÍôáíôÜ èá Þôáí ôï requiem (= íåêñþóéìç áêïëïõèßá) ãé' áõôÞ ôçí Üðëçóôç êáé õëéóôéêÞ êïéíùíßá». ¢ëêçò ×áñáëáìðßäçò, ü.ð., ó. 195. 36. Ï ÐëÜôùíáò, ç áöçñçìÝíç ôÝ÷íç êáé ï êõâéóìüò Ðïëëïß èåùñçôéêïß êáé éóôïñéêïß ôçò ÔÝ÷íçò õðïóôçñßæïõí üôé ç èåùñßá ôçò áöçñçìÝíçò ôÝ÷íçò, ìéá áðü ôéò ìïñöÝò ôçò Þôáí êáé ï êõâéóìüò, åêôßèåôáé ãéá ðñþôç öïñÜ óôïí ðëáôùíéêü äéÜëïãï "Ößëçâïò", óôïí ïðïßï óõíïìéëïýí ï ÓùêñÜôçò êáé ï Ðñþôáñ÷ïò: Ï ÓùêñÜôçò êáé ï Ðñþôáñ÷ïò óõíïìéëïýí óôïí äéÜëïãï "Ößëçâïò" (51 Â) ôïõ ÐëÜôùíá: "Óùêñ.:ÁëçèéíÞ åõöñïóýíç ìáò ðñïêáëïýí áõôÜ ðïõ ïíïìÜæïõìå üìïñöá ÷ñþìáôá êáé ó÷Þìáôá, êáé ðïëëÝò ìõñùäéÝò êáé çäïíÝò ôùí Þ÷ùí. Ïé áëçèéíÝò áðïëáýóåéò ðçãÜæïõí áðü ôá

#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 216

ðñÜãìáôá ðïõ ðïèïýìå áíþäõíá êáé ç çäïíÞ ðïõ ìáò ÷áñßæïõí åßíáé óõíåéäçôÜ åõ÷Üñéóôç êáé áíüèåõôç áðü ðüíï. Ðñùô.: Ôé åííïïýìå üìùò ÓùêñÜôç ìå áõôÜ; Óùêñ.: ÂÝâáéá áõôü ðïõ åííïþ äåí åßíáé îåêÜèáñï, èá ðñïóðáèÞóù üìùò íá ôï äéåõêñéíßóù. ¼ôáí ëÝù üìïñöá ó÷Þìáôá äåí Ý÷ù óôï íïõ ìïõ áõôü ðïõ âëÝðåé ï ðïëý êüóìïò, äçëáäÞ ôçí ïìïñöéÜ ôùí æùíôáíþí õðÜñîåùí Þ ôùí æùãñáöéêþí åéêüíùí áëëÜ [] åííïþ ôéò åõèåßåò ãñáììÝò êáé ôéò êáìðýëåò êáé ôá åðßðåäá êáé ôá óôåñåïìåôñéêÜ ó÷Þìáôá ðïõ ðñïêýðôïõí áðü ôïí ôüñíï, ôïõò êáíüíåò êáé ôï ãùíéüìåôñï. Ãéáôß áõôÜ ôá ðñÜãìáôá äåí åßíáé ó÷åôéêÜ ìïíÜ÷á üìïñöá üðùò Üëëá áíôéêåßìåíá, áëëÜ áðü ôç öýóç ôïõò êáé óôçí ïõóßá ôïõò Ý÷ïõí ðáíôïôéíÞ ïìïñöéÜ. Êáé ç çäïíÞ ðïõ ìáò äßíïõí åßíáé åããåíÞò óå áõôÜ êáé åîáñôÜôáé áðü ôç äéêÞ ìáò äéÜèåóç. ÕðÜñ÷ïõí åðßóçò êáé ÷ñþìáôá ðïõ Ý÷ïõí ôçí ßäéá ïìïñöéÜ êáé äßíïõí áíÜëïãç åõ÷áñßóôçóç. ´Åãéíå êáôáíïçôü; Ðñùô.: Ðñïóðáèþ ÓùêñÜôç íá êáôáëÜâù, áëëÜ ðñïóðÜèçóå êé åóý íá ìå âïçèÞóåéò. Óùêñ.: Íá ëïéðüí, åííïþ üôé ïé Þ÷ïé ðïõ åßíáé êáèÜñéïé êáé ëáìðåñïß êáé ðáñÜãïõí ìïíáäéêÜ åõêñéíÞ ôüíï äåí åßíáé ó÷åôéêÜ ìå êÜôé Üëëï ùñáßïé, áëëÜ ôï ïöåßëïõí óôçí ßäéá ôïõò ôç öýóç íá ðñïêáëïýí ìéá ïëüôåëá äéêÞ ôïõò çäïíÞ». 37. Ç êáèáñÞ æùãñáöéêÞ êáé ï êõâéóìüò «Ðïñåõüìáóôå ðñïò ìéá ôÝ÷íç ïëïêëçñùôéêÜ êáéíïýñãéá, ç ïðïßá èá åßíáé, óå ó÷Ýóç ìå ôç æùãñáöéêÞ üðùò ôçí áíôéìåôùðßæáìå ìÝ÷ñé óÞìåñá, ü,ôé åßíáé ç ìïõóéêÞ óå ó÷Ýóç ìå ôç ëïãïôå÷íßá. Èá åßíáé ç êáèáñÞ æùãñáöéêÞ, üðùò êáé ç ìïõóéêÞ åßíáé êáèáñÞ ëïãïôå÷íßá []. Êáôçãïñïýí Ýíôïíá ôïõò íÝïõò êáëëéôÝ÷íåò ãéá ôéò ãåùìåôñéêÝò åíáó÷ïëÞóåéò ôïõò. Êé üìùò, ôá ãåùìåôñéêÜ ó÷Þìáôá åßíáé ç ïõóßá ôïõò ó÷åäßïõ. Ç ãåùìåôñßá, åðéóôÞìç ðïõ áíôéêåßìåíü ôçò åßíáé ï ÷þñïò, ôá ìÝôñá êáé ïé ó÷Ýóåéò ôïõ, Þôáí áíÝêáèåí ï ßäéïò ï êáíüíáò ôçò æùãñáöéêÞò. Óôéò áíçóõ÷ßåò ðïõ ôï áßóèçìá ôïõ áðåßñïõ âÜæåé ìÝóá óôçí øõ÷Þ ôùí ìåãÜëùí êáëëéôå÷íþí, áñêïýóáí ìÝ÷ñé óÞìåñá ïé ôñåéò äéáóôÜóåéò ôçò Åõêëßäåéáò ãåùìåôñßáò. Ïé êáéíïýñãéïé æùãñÜöïé, üðùò êáé ïé ðáëáéïß, äåí Ý÷ïõí êáìéÜ ðñüèåóç íá ãßíïõí ãåùìÝôñåò. ¼ìùò ìðïñïýìå íá ðïýìå ðùò ç ãåùìåôñßá åßíáé ãéá ôéò ðëáóôéêÝò ôÝ÷íåò ü,ôé åßíáé ç ãñáììáôéêÞ ãéá ôçí ôÝ÷íç ôïõ óõããñáöÝá. Êáé óÞìåñá, ïé åðéóôÞìïíåò äåí ðåñéïñßæïíôáé ðéá óôéò ôñåéò äéáóôÜóåéò ôçò Åõêëåßäåéáò ãåùìåôñßáò.Ïé æùãñÜöïé ïäçãÞèçêáí, åíôåëþò öõóéêÜ êáé êáôÜ êÜðïéï ôñüðï äéáéóèçôéêÜ, íá áó÷ïëçèïýí ìå ôá íÝá ðéèáíÜ ìÝôñá ôïõ ÷þñïõ ðïõ, óôç ãëþóóá ôùí óýã÷ñïíùí áôåëéÝ, ïñßæïíôáé üëá ìáæß ìå ôï ðåñéëçðôéêü üíïìá ôçò ôÝôáñôçò äéÜóôáóçò. ´Åôóé, üðùò ôç óõëëáìâÜíåé ôï ðíåýìá, ç ôÝôáñôç äéÜóôáóç åßíáé, áðü ðëáóôéêÞ Üðïøç, ôï áðïôÝëåóìá ôùí ôñéþí ãíùóôþí ìÝôñùí: åéêïíßæåé ôçí áðåñáíôïóýíç ôïõ ÷þñïõ ðïõ äéáéùíßæåôáé ðñïò üëåò ôéò êáôåõèýíóåéò ìéá óõãêåêñéìÝíç óôéãìÞ. Åßíáé ï ßäéïò ï ÷þñïò, ç äéÜóôáóç ôïõ áðåßñïõ· áõôÞ ÷áñßæåé ðëáóôéêüôçôá óôá áíôéêåßìåíá». Guillaume Apollinaire, Ïé ÊõâéóôÝò ÆùãñÜöïé, (Ìôöñ.Ô. ÌáñêåôÜêç) ÁèÞíá, ÍåöÝëç, 1983, óó. 52, 54. 38. ÓêÝøåéò ôïõ ÐéêÜóï ãéá ôç æùãñáöéêÞ «Ôá ðÜíôá ðáñïõóéÜæïíôáé õðü ìïñöÞ åéêüíùí. Êáé óôç ìåôáöõóéêÞ ïé éäÝåò åêöñÜæïíôáé ìå åéêüíåò. Êáôáëáâáßíåéò ëïéðüí ðüóï áíüçôï èá Þôáí íá öáíôáóèåßò æùãñáöéêÞ ÷ùñßò ìïñöÝò êáé åéêüíåò. ´Åíáò Üíèñùðïò, Ýíá áíôéêåßìåíï, Ýíáò êýêëïò åßíáé ìïñöÝò. Ìáò åðçñåÜæïõí ðåñéóóüôåñï Þ ëéãüôåñï. ¢ëëåò åßíáé åããýôåñá ðñïò ôçí åõáéóèçóßá ìáò êáé ðñïîåíïýí óõãêéíÞóåéò ðïõ áöïñïýí ôï èõìéêü. ¢ëëåò áðåõèýíïíôáé ðåñéóóüôåñï óôç äéÜíïéÜ ìáò. ÐñÝðåé üëåò íá ôéò äå÷èþ, ãéáôß ôüóï ôï ðíåýìá ìïõ üóï êáé ïé áéóèÞóåéò ìïõ Ý÷ïõí áíÜãêç áðü óõãêéíÞóåéò. Íïìßæåéò üôé ì´ åíäéáöÝñåé áí áõôü åäþ ôï Ýñãï ðáñéóôÜíåé äýï áíèñþðïõò; ÊÜðïôå õðÞñîáí, ü÷é ôþñá üìùò. Ç èÝá ôïõò ìïõ Ýäùóå ìéáí áñ÷éêÞ óõãêßíçóç, ëßãï-ëßãï ç ðñáãìáôéêÞ ðáñïõóßá óõóêïôßóèçêå, Ýãéíáí ãéá ìÝíá ìéá éäÝá, êáôüðéí åîáöáíßóôçêáí Þ

$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 217

ìÜëëïí ìåôáìïñöþèçêáí óå ðïéêßëá ðñïâëÞìáôá. Ãéá ìÝíá äåí åßíáé ðéá äýï Üíèñùðïé, áëëÜ ÷ñþìáôá êáé ó÷Þìáôá, êáôáëáâáßíåéò, öüñìåò êáé ÷ñþìáôá ðïõ óõíïøßæïõí, ðáñ ´üëá áõôÜ, ôïõò äýï áõôïýò áíèñþðïõò êáé äéáôçñïýí ôïí ðáëìü ôçò æùÞò ôïõò». ÊñéóôéÜí Æåñâüò: Óõíïìéëßá ìå ôïí ÐéêÜóï. Óôï: ÃéÜííçò ÐáððÜò (åðéì.), Êåßìåíá ãéá ôçí ÔÝ÷íç, ÁèÞíá, ÍåöÝëç, 1993, ó. 28. 39. ÐéêÜóï, Ýíáò ðñùôåúêüò äçìéïõñãüò «Äåí õðÜñ÷åé êáìéÜ áìöéâïëßá üôé ìå ôïí ÐéêÜóï Ý÷ïõìå ôïí äçìéïõñãü ðïõ óõíïøßæåé ðÜíôá ôï ïõóéáóôéêü ðåñéå÷üìåíï ôùí ðñïâëçìÜôùí ôïõ êáéñïý ôïõ êáé ôïí êáëëéôÝ÷íç ðïõ ðáñáìÝíåé ðÜíôá Ýíáò áíéêáíïðïßçôïò áíáôüìïò, ôüóï ôçò áôïìéêÞò üóï êáé ôçò óõëëïãéêÞò æùÞò. Êáé ôï êáèïñéóôéêü óôçí êáëëéôå÷íéêÞ ôïõ äçìéïõñãßá, ðïõ äéáêñßíåôáé ãéá ôéò áäéÜêïðåò áëëáãÝò ôïõ óôéë êáé ôïõò óõíå÷åßò áíáðñïóáíáôïëéóìïýò, ôéò ðáëéíäñïìÞóåéò êáé ôéò ðñïóðÜèåéÝò ôïõ, åßíáé üôé ôßðïôå äåí åßíáé åîùôåñéêü Þ óõìðôùìáôéêü. Åßíáé ðÜíôá áðïôÝëåóìá åóùôåñéêþí áìöéâïëéþí êáé áíçóõ÷éþí, óõíáíôÞóåùí ìå ôïí êüóìï êáé óõãêñïýóåùí ìå ôá ãåãïíüôá ôçò åðï÷Þò ôïõ, ðÜëçò ìå ôá õëéêÜ ôïõ êáé ìüíéìçò áõôïáíÜëõóçò». ×ñýóáíèïò ×ñÞóôïõ, Ç ÆùãñáöéêÞ ôïõ åéêïóôïý áéþíá, ô. Â´, Èåóóáëïíßêç, Êùíóôáíôéíßäçò, 1980, ó. 214. 40. Ôé æçôïýóáí ïé öïõôïõñéóôÝò «ÈÝëïõìå íá õìíÞóïõìå ôïí Üíèñùðï ðïõ êñáôÜåé ôï ôéìüíé, ç éäåáôÞ ðñïÝêôáóç ôïõ ïðïßïõ, óáí äüñõ äéáðåñíÜåé ôç Ãç, ôñÝ÷åé êé áõôÞ ðåôáìÝíç óôçí ðßóôá ôçò ôñï÷éÜò ôçò []. Èá ôñáãïõäÞóïõìå ôïí ðáëëüìåíï íõ÷ôåñéíü ðõñåôü ôùí íáõóôÜèìùí êáé íáõðçãåßùí, ðïõ ðõñðïëïýíôáé áðü Üãñéá çëåêôñéêÜ öåããÜñéá, ôïõò á÷üñôáãïõò óéäçñïäñïìéêïýò óôáèìïýò ðïõ êáôáâñï÷èßæïõí ößäéá ðïõ êáðíßæïõí, ôá åñãïóôÜóéá ðïõ êñÝìïíôáé áðü ôá óýííåöá ìå ôá óôñéöíÜ ìçíýìáôá ôùí êáðíþí ôïõò, ôéò ãÝöõñåò üìïéåò ìå ãéãÜíôéïõò áèëçôÝò ðïõ äñáóêåëßæïõí ôá ðïôÜìéá, áóôñÜöôïíôáò êÜôù áðü ôïí Þëéï [], ôéò áôìïìç÷áíÝò ìå ôïí ðëáôý èþñáêá ðïõ ðïäïêñïôïýí ðÜíù óôéò óéäçñïôñï÷éÝò, óáí ôåñÜóôéá áôóÜëéíá Üëïãá ìå ÷áëéíÜñéá áðü óùëÞíåò, êáé ôï ïëéóèçñü ðÝôáãìá ôùí áåñïðëÜíùí, ôùí ïðïßùí ï Ýëéêáò óöõñßæåé óôïí áÝñá óáí óçìáßá ðïõ ìïéÜæåé íá ÷åéñïêñïôåß óáí ðëÞèïò åíèïõóéáóìÝíï». Ö.Ô. ÌáñéíÝôé, ÌáíéöÝóôá ôïõ Öïõôïõñéóìïý (Ìôöñ. Â. Ìùõóßäçò), ÁèÞíá, Áéãüêåñùò, 1987, óó. 32-34. 41. Ôá ñåýìáôá ôçò áöçñçìÝíçò ôÝ÷íçò «Ìå ôçí áñ÷Þ ôçò äåýôåñçò äåêáåôßáò ôïõ 20ïý áéþíá êïíôÜ óôá ñåýìáôá ôïõ Öïâéóìïý, ôïõ Åîðñåóéïíéóìïý, ôïõ Êõâéóìïý êáé ôïõ Öïõôïõñéóìïý, ðïõ âáóéêÜ áðïâëÝðïõí óôç óýëëçøç, êáôáíüçóç êáé åñìçíåßá ôïõ öõóéêïý êüóìïõ, Ýóôù êáé õðïêåéìåíéêÞ êáé óõ÷íÜ ðïëý åëåýèåñç, Ýñ÷ïíôáé íá ðñïóôåèïýí êáé ìéá óåéñÜ áðü Üëëá, ðïõ ðñïãñáììáôéêÜ êáé ðñïêáôáâïëéêÜ áñíïýíôáé êÜèå ó÷Ýóç ìå áõôü. Ðñüêåéôáé ãéá ôá ëåãüìåíá ñåýìáôá ôçò áöçñçìÝíçò ôÝ÷íçò, ôá ïðïßá äåí åíäéáöÝñïíôáé ãéá ôçí áðüäïóç êáé ôçí åñìçíåßá ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò, áëëÜ ãéá ôçí åðéíüçóç êáé åðéâïëÞ ìéáò íÝáò ïðôéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò, ôá ïðïßá äåí ìÝíïõí óôç óõíÜíôçóç ôïõ êáëëéôÝ÷íç ìå ôïí êüóìï, áëëÜ æçôïýí íá åðéôý÷ïõí ôç äçìéïõñãßá ìéáò íÝáò ìïñöéêÞò ãëþóóáò». ×ñýóáíèïò ×ñÞóôïõ, Ç ÆùãñáöéêÞ ôïõ åéêïóôïý áéþíá, ô. Á´, Èåóóáëïíßêç, ÍÝá Ðïñåßá, 1972, óó. 305-306. 42. Ùñáßï åßíáé åêåßíï ðïõ ðçãÜæåé áðü ìéá åóùôåñéêÞ áíáãêáéüôçôá «Ï êáëëéôÝ÷íçò äåí åßíáé ôï ÷áúäåìÝíï ðáéäß ôçò æùÞò: äåí Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá æåé áíåýèõíá· Ý÷åé áíáëÜâåé ôçí åêôÝëåóç åíüò äýóêïëïõ Ýñãïõ ðïõ ãßíåôáé óõ÷íÜ ï Óôáõñüò ôïõ. ÐñÝðåé íá îÝñåé ðþò ó÷çìáôßæïõí üëåò ôïõ ïé ðñÜîåéò, ôá óõíáéóèÞìáôá, ïé óõëëïãéóìïß ôï ëåðôü, ìç

%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 218

ðñïóåããßóéìï, áëëÜ óôÝñåï õëéêü, áðü üðïõ äçìéïõñãïýíôáé ôá Ýñãá ôïõ êáé ðùò äåí åßíáé ãé´áõôü ôïí ëüãï åëåýèåñïò óôç æùÞ, áëëÜ ìüíï óôçí ôÝ÷íç []. Ùñáßï åßíáé åêåßíï ðïõ ðçãÜæåé áðü ìéá åóùôåñéêÞ øõ÷éêÞ áíáãêáéüôçôá []. Ùñáßï åßíáé åêåßíï ðïõ åßíáé åóùôåñéêÜ ùñáßï». Wassily Kandinsky, Ãéá ôï ðíåõìáôéêü óôçí ôÝ÷íç, (Ìôöñ. Ì. ÐáñÜó÷çò), ÁèÞíá, ÍåöÝëç, 1981, óó. 148-149. 43. Ç ôÝ÷íç ìéá êáèïëéêÞ ãëþóóá «Ï Êáíôßíóêé "äåí åßíáé ìüíï Ýíáò ðñùôïðüñïò, áëëÜ êáé ï ðáôÝñáò åíüò ðëÞèïõò áðü óõíå÷éóôÝò· áðü üëåò ôéò ìïñöÝò ôçò áöçñçìÝíçò æùãñáöéêÞò, äåí õðÜñ÷åé êáìéÜ ôçò ïðïßáò íá ìçí åßíáé åìðíåõóôÞò êáé ðåéñáìáôéóôÞò. Áí ç åðßäñáóÞ ôïõ Þôáí ôüóï âáèéÜ êáé áðïöáóéóôéêÞ, áõôü ïöåßëåôáé óôï üôé óôç óáöÞíåéá ôçò ðïñåßáò ôïõ áíôáðïêñéíüôáí ìéá åõèýôçôá çèéêÞ êáé Ýíá ðñïóùðéêü êýñïò". Óôïí Êáíôßíóêé óõíäõÜæåôáé, óå Ýíá ðñáãìáôéêÜ åêðëçêôéêü âáèìü, ï èåùñçôéêüò êáé ï Üíèñùðïò ôçò äñÜóçò, ï åðßìïíïò ôå÷íßôçò êáé ï Üíèñùðïò ôïõ ðíåýìáôïò, ï øõ÷ñüò ðáñáôçñçôÞò êáé ï åêñçêôéêüò Üíèñùðïò ôçò êáñäéÜò, ìå áðïôÝëåóìá ìéá óýíèåóç ðïõ äéáêñßíåôáé ãéá ôçí ðëçñüôçôÜ ôçò. Óå üëç ôïõ ôç æùÞ áðïöåýãåé êÜèå ìïíïìÝñåéá, áñíåßôáé êÜèå äïãìáôéóìü êáé áãùíßæåôáé íá êÜíåé ôçí ôÝ÷íç ìéá íÝá ãëþóóá ìå êáèïëéêü ÷áñáêôÞñá []». ×ñýóáíèïò ×ñÞóôïõ, Ç ÆùãñáöéêÞ ôïõ åéêïóôïý áéþíá, ô. Á´, ó. 314 44. ´Åíáò äéáöïñåôéêüò êþäéêáò åðéêïéíùíßáò «Ï Êáíóôßíóêé [...] áíáôñÝ÷åé óôç ãëùóóïëïãßá ãéá íá äéêáéþóåé ôçí êáôÜëõóç ôùí ðáëáéþí êùäßêùí êáé íá áðïäåßîåé üôé äåí áðáñáßôçôç ç áíáöïñÜ ôùí ðëáóôéêþí óçìÜôùí óôçí áíôéêåéìåíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá. Ãéá ôïí Êáíôßíóêé ôá óçìáßíïíôá, ôá ðëáóôéêÜ óÞìáôá êáé ï Üðåéñïé óõíäõáóìïß ôïõò, åßíáé ðïëý åõñýôåñç êáôçãïñßá áðü ôá óçìáéíüìåíá (ôï óõãêåêñéìÝíï ðåñéå÷üìåíï ôùí ãíùóôþí íïçôþí Þ áéóèçôþí). Ôá óçìáßíïíôá óõíäÝïíôáé ìå ôçí ðñáãìáôéêüôçôá ôçò ýðáñîçò, åíþ ôá óçìáéíüìåíá ó÷åôßæïíôáé ìå ôïí êüóìï ôçò åìðåéñßáò. ÁëëÜ ç ýðáñîç åßíáé ðïëý ðëïõóéüôåñç, Ý÷åé ðåñéóóüôåñá ðñÜãìáôá íá åêöñÜóåé áð' üóá ìðïñïýí íá äéï÷åôåýóïõí ôá äéÜöïñá ðáñáóôáôéêÜ éäéþìáôá. Ç åðéêïéíùíßá äåí ðñÝðåé ëïéðüí íá óôçñßæåôáé óå êþäéêá êïéíÜ áðïäåêôü, áëëÜ óå ìéá Üìåóç åðáöÞ åíäïûðïêåéìåíéêÞ». Ìáñßíá ËáìðñÜêç-ÐëÜêá, ÅéóáãùãÞ óôç ÌïíôÝñíá ÔÝ÷íç, ÁèÞíá, ÁäÜì /ÐÝñãáìïò, 20032, ó. 40. 45. Ç ôÝ÷íç åñãÜæåôáé üðùò ç öýóç «Áíáìößâïëá, äßðëá óôïí Ìüíôñéáí, ôïí Êáíôßíóêé êáé ôïí ÌÜëåâéôò, ï ÊëÝå õðÞñîå åðßóçò Ýíáò áðü ôïõò êýñéïõò èåùñçôéêïýò ôçò ìïíôÝñíáò ôÝ÷íçò. Óôïí ðõñÞíá ôçò ðëáóôéêÞò ôïõ óêÝøçò õðÞñ÷å ç ðåðïßèçóç üôé ç ôÝ÷íç åßíáé ëåéôïõñãßá ãåíåôéêÞ, ðáñÜëëçëç ìå ôç öõóéêÞ, êáé ï êáëëéôÝ÷íçò, áêïëïõèþíôáò ìéá ìïñöïãåíåôéêÞ äéáäéêáóßá, áðïâëÝðåé óôç äçìéïõñãßá íÝùí áñ÷åôýðùí· äåí ìéìåßôáé ôç öýóç áëëÜ åñãÜæåôáé üðùò áõôÞ []. Ï ÊëÝå åßíáé áíáìößâïëá, ï ðñþôïò êáëëéôÝ÷íçò ðïõ äéåßóäõóå óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ õðïóõíåéäÞôïõ, ðïõ åß÷áí áñ÷ßóåé íá åñåõíïýí ï Öñüéíô êáé ï Ãéïõíãê· ìéá ðåñéï÷Þ üðïõ ôßðïôå äåí ðáñïõóéÜæåôáé ìå óáöÞíåéá, áëëÜ ìå åéêüíåò êáé óçìåßá. Ôá Ýñãá ôïõ åßíáé Ýíá åßäïò çìåñïëïãßïõ ôçò åóùôåñéêÞò æùÞò. Ðñïóðáèåß ü÷é íá áðåéêïíßóåé êÜôé, áëëÜ íá êáôáóôÞóåé ïñáôü êÜôé ðïõ äåí åßíáé []. Ï ÊëÝå, üðùò ï åñåõíçôÞò, êÜíåé áéóèçôïýò ôïõò ìéêñïïñãáíéóìïýò ðïõ õðÜñ÷ïõí âÝâáéá, áëëÜ äåí ôïõò âëÝðïõìå ìå Üëëï ôñüðï. Ôïõò óõíáíôÜ êáíåßò óôéò âáèéÝò ðåñéï÷Ýò ôçò áóýíåéäçò ìíÞìçò êáé ôïõò áðïêáëýðôåé». ¢ëêçò ×áñáëáìðßäçò, Ç ÔÝ÷íç ôïõ 20ïý áéþíá, ôïì. ÉÉ (Ìåóïðüëåìïò), Èåóóáëïíßêç, University Studio Press, 1993, ó. 205.

&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 219

46. Ç ñùóéêÞ ðñùôïðïñßá «Áðü üëá ôá ðñùôïðïñéáêÜ ñåýìáôá ðïõ åìøõ÷þíïíôáé áðü åðáíáóôáóôéêÝò ðñïèÝóåéò, åêåßíï ðïõ áíáðôýóóåôáé óôç Ñùóßá ôá ðñþôá ôñéÜíôá ÷ñüíéá ôïí áéþíá, ìå [...] ôïí Óïõðñåìáôéóìü êáé ôïí Êïíóôñïõêôéâéóìü, åßíáé ôï ìüíï ðïõ äéáêáôÝ÷åôáé áðü ôçí Ýíôáóç êáé óôç óõíÝ÷åéá ðáßñíåé ìÝñïò óå ìéáí áðôÞ åðáíáóôáóôéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá êáé èåùñåß ùò îåêÜèáñá ðïëéôéêÞ ôçí êïéíùíéêÞ ëåéôïõñãßá ôçò ôÝ÷íçò. Óôçí ðñþôç äåêáåôßá, ìéá æùçñÞ ìïíôåñíéóôéêÞ ôÜóç óõíïäåýåé ôçí åîÝãåñóç ôùí äéáíïïõìÝíùí åíÜíôéá óôï áíá÷ñïíéóôéêü êáèåóôþò ôùí ôóÜñùí. [...] ´Ïëïé ïé ìåãÜëïé Ñþóïé êáëëéôÝ÷íåò (ï Êáíôßíóêé, ï ÌÜëåâéôò, ï ÐÝâóíåñ, ï Ãêáìðü, ï ÔÜôëéí, ï ÓáãêÜë, êáé ìðïñïýìå íá ðñïóèÝóïõìå êáé ôïí ÑïõìÜíï Ìðñáíêïýæé) ðñùôïåìöáíßæïíôáé ìå ëáúêéóôéêÝò ôÜóåéò åðáíáóõíäåüìåíïé Ýôóé ìå ôçí åííïéïëïãéêÞ êáé ñõèìïëïãéêÞ êëçñïíïìéÜ ôçò áñ÷áßáò óëáâéêÞò ôÝ÷íçò. Ôá ßäéá ôá ñåýìáôá ôïõ äõôéêïý ìïíôåñíéóìïý Ýäéíáí Ýíáí áêáèüñéóôï êáé áóáöÞ éäåïëïãéêï ÷ñùìáôéóìü: ìüíï ãéá ôï ãåãïíüò üôé åßíáé åõñùðáúêÜ êáé ìïíôÝñíá, ðñïóëáìâÜíïõí êÜðïéá ÷ñïéÜ äéáìáñôõñßáò[...]». Ôæïýëéï ÊÜñëï ÁñãêÜí, Ç ÌïíôÝñíá ÔÝ÷íç (Ìôöñ. Ë. ÐáðáäçìÞôñç, ðñüëïãïò Í. ÊåóóáíëÞò), Ðáíåð. Åêä. ÊñÞôçò - Áí. Ó÷ïëÞ Êáëþí Ôå÷íþí Áèçíþí, ÇñÜêëåéï 2004 óó. 362-363. 47. Íôáíôáúóìüò-Õðåññåáëéóìüò «¸íá ÷ñüíï íùñßôåñá (1916) åß÷å ãåííçèåß óôç Æõñß÷ç, áðü ìéá ïìÜäá íÝùí åðáíáóôáôçìÝíùí, ï Íôáíôáúóìüò, ìéá ó÷ïëÞ ðïõ äå óÞìáéíå ôßðïôå, äåí åß÷å êáíÝíá èåôéêü ðåñéå÷üìåíï, æçôïýóå ìüíï íá áíáôñÝøåé êáé íá ðïäïðáôÞóåé ôá ðÜíôá. Ìå óðáóìùäéêÝò åêäçëþóåéò ç êßíçóç áõôÞ êÜíåé êÝíôñï ôçò ôï Ðáñßóé, áíáðôýóóåôáé áñêåôÜ, ãíùñßæåé ìåñéêÝò ìÝñåò äüîáò êáé óâÞíåé áðü ôçí Üñíçóç ôïõ ßäéïõ ôçò åáõôïý, óôá 1921. ÓÞìåñá, ðïõ ç ðñïïðôéêÞ ôïõ ÷ñüíïõ ìáò åðéôñÝðåé íá êñßíïõìå øõ÷ñáéìüôåñá ôéò åêñçêôéêÝò áõôÝò åêäçëþóåéò ôùí ðñþôùí ìåôáðïëåìéêþí ÷ñüíùí, ï Íôáíôáúóìüò, üóï êé áí óôÜèçêå óôåßñïò êáé èïñõâïðïéüò, äå ìÝíåé ÷ùñßò êÜðïéá éóôïñéêÞ äéêáßùóç. ´Åðñåðå íá öáíåñùèåß óôá ÷ñüíéá áêñéâþò ðïõ öáíåñþèçêå ãéá íá áíáóêÜøåé ôá êïñåóìÝíá åäÜöç ôçò ëïãïôå÷íßáò, íá äéáëýóåé ôéò áñÜ÷íåò ôùí êÜèå åßäïõò áêáäçìáúóìþí êáé íá äéáíïßîåé ôï äñüìï óå êÜôé åíôåëþò êáéíïýñãéï êáé äçìéïõñãéêü. ´Åôóé ìðüñåóå íá ãåííçèåß ï Õðåññåáëéóìüò». ÏäõóóÝáò Åëýôçò, Áíïé÷ôÜ ×áñôéÜ, ÁèÞíá, ´Éêáñïò, 21982, óó. 450-451. 48. Ï áöçñçìÝíïò åîðñåóéïíéóìüò êáé ç ÆùãñáöéêÞ ôçò ÄñÜóçò «Ç æùãñáöéêÞ ìïõ äåí êáôÜãåôáé áðü ôïí ïêñßâáíôá (=êáâáëÝôï). ÓðÜíéá ôåíôþíù ôïí ìïýóáìÜ ìïõ ðñéí áð' ôï æùãñÜöéóìá. Ðñïôéìþ íá ôïí óôåñåþíù óôïí óêëçñü ôïß÷ï Þ óôï ðÜôùìá. ×ñåéÜæïìáé ôçí áíôßóôáóç ìéáò óêëçñÞò åðéöÜíåéáò []. ÁéóèÜíïìáé üôé âñßóêïìáé ðéï êïíôÜ óôçí åéêüíá, ðåñéóóüôåñï áðü Ýíá ìÝñïò ôçò, ãéáôß Ýôóé ìðïñþ íá êéíïýìáé ãýñù áðü áõôÞ, íá äïõëåýù áðü ôéò ôÝóóåñéò ðëåõñÝò ôçò êáé êõñéïëåêôéêÜ íá åßìáé ìÝóá ó´ áõôÞí. Áõôü áíôáðïêñßíåôáé óôç ìÝèïäï ôçò Üììïõ ôùí ÉíäéÜíùí äõôéêþí åðáñ÷éþí. Áðïìáêñýíïìáé üëï êáé ðåñéóóüôåñï áðü ôá óõãêåêñéìÝíá áíôéêåßìåíá ôïõ æùãñÜöïõ, ôïí ïêñßâáíôá, ôçí ðáëÝôá, ôï ðéíÝëï êëð.. Ðñïôéìþ íá ÷ñçóéìïðïéþ óðÜôïõëåò, ìðáóôïýíéá, ìá÷áßñéá êáé ñåõóôÜ ÷ñþìáôá Þ ðïëý ðá÷åéÜ ìå Üììï, óðáóìÝíá ãõáëéÜ êáé Üëëá áóõíÞèéóôá õëéêÜ [...]". O Ðüëïê Ýôóé ü÷é ìüíï êéíåßôáé ãýñù áðü ôïí ìïõóáìÜ, áëëÜ âñßóêåôáé ìÝóá ó´ áõôüí, áöïý ðåñéöÝñåôáé ðÜíù ó´ áõôüí, óêïñðßæåé åëåýèåñá ôï ÷ñþìá êáé áöÞíåé ôçí ßäéá ôç äñáóôçñéüôçôÜ ôïõ íá áðïêôÞóåé ðñüóùðï. Ìå ôïí ôñüðï áõôü, ôï Ýñãï ôïõ åìöáíßæåôáé óáí ìéá áäéÜêïðç ðïñåßá, ðïõ ðñïóáñôÜ êáé ôïí èåáôÞ óôçí êáëëéôå÷íéêÞ äéåñãáóßá []. Ôç óçìáóßá áõôþí áêñéâþò ôùí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôçò æùãñáöéêÞò ôïõ Ðüëïê ôçí êáôÜëáâáí ðïëëïß äçìéïõñãïß, ðïõ èá óõíå÷ßóïõí ìåôÜ ôï 1960 ìå ôéò ôÜóåéò Äñþìåíá ( Happenings ), ôçí ïìÜäá Fluxus, ôá ÐåñéâÜëëïíôá ( Enviroments ) []». ×ñýóáíèïò ×ñÞóôïõ, ÅéóáãùãÞ óôçí ÔÝ÷íç, ÆùãñáöéêÞ-×áñáêôéêÞ-Ó÷Ýäéï, ô. Â´, Óýëëïãïò ðñïò ÄéÜäïóéí Ùöåëßìùí Âéâëßùí, ÁèÞíá 1988, óó. 234-235.

'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 220

49. Ç óýíäåóç ôçò ôÝ÷íçò ìå ôç æùÞ êáé ç êáôÜëõóç ôùí ïñßùí ìåôáîý ôùí ìïñöþí ôçò ôÝ÷íçò «Äéáðéóôþíåôáé áêüìç ôá ÷ñüíéá ìåôÜ ôï 1960, üôé ðñïïäåõôéêÜ ìåéþíåôáé êáé ôåëéêÜ åîáöáíßæåôáé êÜèå äéÜêñéóç ôùí ïñßùí ôùí äéáöüñùí åéêáóôéêþí êáôçãïñéþí êáé ðáñÜëëçëá ôùí ãíùóôþí ó÷Ýóåùí Ýñãïõ ôÝ÷íçò êáé ÷þñïõ ôïõ. Ôþñá ü÷é ìüíï ç æùãñáöéêÞ ÷ñçóéìïðïéåß áîßåò ôçò ãëõðôéêÞò êáé ç ãëõðôéêÞ âáóßæåôáé óå ÷áñáêôçñéóôéêÜ êáé éäéüôçôåò ôçò æùãñáöéêÞò êáé ç áñ÷éôåêôïíéêÞ áêüìç ìÝóá êáé ôùí äýï, áëëÜ êáé ðåñéïñßæåôáé ãéá íá åîáöáíéóèåß ç áðüóôáóç áðü ôïí ÷þñï ôïõ Ýñãïõ ôÝ÷íçò óôïí ÷þñï ôïõ èåáôÞ. Ôï Ýñãï ôÝ÷íçò êáôåâáßíåé áðü ôï ãíùóôü âÜèñï ôïõ, âãáßíåé áðü ôïí ìïõóåéáêü ôïõ ÷þñï, áðü ôïí ôå÷íçôü ôïõ ÷þñï, ùò æùãñáöéêÞ, ÷Üíåé ôç âÜóç êáé ôçí áêéíçóßá ôïõ ùò ãëõðôéêÞ, ôåßíåé óå äéáöïñåôéêÝò ðåñéï÷Ýò ùò áñ÷éôåêôïíéêÞ. Ìå ôï íá áðïêôïýí íÝá ÷áñáêôçñéóôéêÜ åéäéêÜ ïé åéêáóôéêÝò ôÝ÷íåò, üãêïõò ç æùãñáöéêÞ êßíçóç êáé ðïëëáðëü ÷þñï ç ãëõðôéêÞ, áéóèçôéêÞ áîßá ôï êïéíü áíôéêåßìåíï ôçò êáèçìåñéíÞò ÷ñÞóçò, áðïêáèéóôïýí íÝåò ó÷Ýóåéò, ðñïâÜëëïõí íÝåò ëåéôïõñãßåò, Üëëï ðåñéå÷üìåíï[]. Ãéá ðïëëïýò êáëëéôÝ÷íåò ôçò åðï÷Þò ìáò Üëëùóôå äåí õðÜñ÷åé ïõóéáóôéêÜ êáìéÜ äéÜóôáóç áíÜìåóá óôçí ôÝ÷íç êáé ôç æùÞ». ×ñýóáíèïò ×ñÞóôïõ, Ç ÆùãñáöéêÞ ôïõ åéêïóôïý áéþíá, ô. Ã´, ÁèÞíá 1981, ó. 493. 50. Ç Ýìöáóç óôéò éäÝåò êáé ç ÅííïéáêÞ ÔÝ÷íç «Ôï ñåýìá ôçò ÅííïéáêÞò ÔÝ÷íçò åìöáíßóôçêå óôá ìÝóá ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1960 []. Ìáæß ìå Üëëá óõããåíÞ ñåýìáôá, üðùò ç ÔÝ÷íç ôïõ Óþìáôïò, ç ÔÝ÷íç ôçò Ðåñöüñìáíò [], åíôÜóóåôáé óå ìéá ãåíéêüôåñç ôÜóç áìöéóâÞôçóçò êáé áðüññéøçò ôïõ Ýñãïõ ôÝ÷íçò ìå ôçí ðáñáäïóéáêÞ Ýííïéá ôïõ üñïõ. ÐáñÜëëçëá ìå ôçí áìöéóâÞôçóç áõôÞ, Üñ÷éóå íá äßíåôáé ïëïÝíá êáé ìåãáëýôåñç Ýìöáóç óôéò éäÝåò: éäÝåò ãéá ôçí ôÝ÷íç áëëÜ êáé ãéá ïôéäÞðïôå Üëëï, óå Ýíá ìåãÜëï öÜóìá ðëçñïöïñéþí, èåìÜôùí êáé ðñïâëçìáôéóìþí, ðïõ äåí åßíáé åýêïëï íá ðåñéëçöèïýí óå Ýíá ìüíï áíôéêåßìåíï, áëëÜ ìåôáäßäïíôáé êáëýôåñá ìå ãñáðôÝò öñÜóåéò, öùôïãñáößåò, íôïêïõìÝíôá, ÷Üñôåò, äéáãñÜììáôá, ôáéíßåò, âéíôåïôáéíßåò, ìå ôï óþìá ôïõ êáëëéôÝ÷íç êáé, ðÜíù áðü üëá, ìå ôçí ßäéá ôç ãëþóóá. Áðüññïéá áõôþí ôùí åîåëßîåùí Þôáí ìéá ôÝ÷íç ç ïðïßá, áíåîÜñôçôá áðü ôç ìïñöÞ ðïõ Ýðáéñíå êÜèå öïñÜ, õðÞñ÷å ìå ôïí ðéï ðëÞñç êáé óýíèåôï ôñüðï óôï ìõáëü ôùí êáëëéôå÷íþí êáé ôïõ êïéíïý· ìéá ôÝ÷íç ðïõ áðáéôïýóå íÝïõ åßäïõò ðñïóï÷Þ êáé ðíåõìáôéêÞ óõììåôï÷Þ áðü ôïí èåáôÞ, áíáæçôþíôáò åíáëëáêôéêÝò ëýóåéò üóïí áöïñÜ óôïí ðåñßêëåéóôï ÷þñï ìéáò áßèïõóáò ôÝ÷íçò êáé ôçí ðáãêüóìéá áãïñÜ Ýñãùí ôÝ÷íçò». Roberta Smith, «ÅííïéáêÞ ÔÝ÷íç. Óôï ´Åííïéåò ôçò ÌïíôÝñíáò ÔÝ÷íçò. Áðü ôïí Öùâéóìü óôïí Ìåôáìïíôåñíéóìü (Åðéì. Í. ÓôÜãêïò, Ìôöñ. Á. ÐáððÜò), Áèçíá, ÌÉÅÔ, 2003, ó. 355. 51. Ïé íÝåò äéáóôÜóåéò ôçò ãëõðôéêÞò «Ç ðëáóôéêÞ (ãëõðôéêÞ) óôçí åõñýôåñç Ýííïéá åßíáé ìéá ðõñçíéêÞ Ýêöñáóç ôçò ôÝ÷íçò ôçò åðï÷Þò ìáò. Áí ïé áðïöáóéóôéêÝò áëëáãÝò óôçí ôÝ÷íç êáé éäéáßôåñá óôï ðåäßï ôçò æùãñáöéêÞò åß÷áí Þäç óõíôåëåóèåß ùò ôï 1920, áðü ôï 1950 áéóèçôÜ êáé áðü ôï 1960 ïëïöÜíåñá ç Ýìöáóç ìåôáôïðßóèçêå óôçí ðåñéï÷Þ ôçò ôÝ÷íçò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ôïõò üñïõò ôçò ðëáóôéêÞò êáé ôïõ ÷þñïõ [...]. Äåí åßíáé ìÜëéóôá ëßãïé êáé ïé æùãñÜöïé óÞìåñá ðïõ êáôáöåýãïõí óôç äñÜóç ôùí ðëáóôéêþí óôïé÷åßùí, ðïõ åðé÷åéñïýí äçëáäÞ ìå ôá ìÝóá ôïõò íá åðÝìâïõí óôïí ÷þñï ôïõ èåáôÞ ÓçìáíôéêÞ åßíáé åðßóçò ç ó÷Ýóç ôçò ðëáóôéêÞò ìå ôç ìïõóéêÞ, ôïí ÷ïñü, ôï èÝáôñï êáé ôï ÷Üðåíéíãê. Ðïëëïß ãëýðôåò Ý÷ïõí ìåôáðçäÞóåé áðåõèåßáò óôïí ÷ïñü êáé óôï ÷Üðåíéíãê (Happening),Ý÷ïõí êÜíåé óêçíïãñáößåò, Ý÷oõí åéóáãÜãåé ìïõóéêÜ óôïé÷åßá óôá Ýñãá ôïõò êáé Ý÷ïõí ãõñßóåé ôáéíßåò. Áêüìç êáé ìå ôçí ðñïóÜñôçóç ôïõ ðáñÜãïíôá ÷ñüíïõ åðé÷åéñåßôáé ìéá áìåóüôåñç ðñïóÝããéóç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò. Ï êáëëéôÝ÷íçò åðéäéþêåé íá óõìðåñéëÜâåé óôï Ýñãï ôï æùíôáíü, äéáäéêáóßåò (Prozesse)· äåí ðåñéïñßæåôáé ðëÝïí óôá ìÝóá ôçò øåõäáßóèçóçò». ¢ëêçò ×áñáëáìðßäçò, Ç ÔÝ÷íç ôïõ 20ïý áéþíá, ô. ÉÉÉ (ÌåôáðïëåìéêÞ Ðåñßïäïò), Èåóóáëïíßêç, University Studio Press, 1995, ó. 285.

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 221

52. Ï ìïíôåñíéóìüò óôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ «Óôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ ï üñïò Ìïíôåñíéóìüò ðñïóäéïñßæåé Ýíá óõãêåêñéìÝíï äéåèíÝò óôéë ìåãÜëçò áñ÷éôåêôïíéêÞò ìå åíéáßá ÷áñáêôçñéóôéêÜ. Ç ìïíôÝñíá áñ÷éôåêôïíéêÞ Þñèå óå ñÞîç ìå âáóéêÝò áîßåò ôçò äõôéêÞò áñ÷éôåêôïíéêÞò ðáñÜäïóçò, ìåñéêÝò áðü ôéò ïðïßåò Þôáí ç ìïñöïêñáôßá ôïõ íåïêëáóéêéóìïý, ç ðïëõóõëëåêôéêüôçôá ôïõ åêëåêôéêéóìïý êáé ï ôïíéóìÝíïò äéáêïóìçôéóìüò, áêüìá êáé åíüò óôéë ìåôáâáôéêïý ðñïò áõôÞí, üðùò ôï ¢ñ Íïõâþ. Óôá ðñþôá ÷ñüíéá ôïõ 20ïý áéþíá, ðñïôåßíïíôáé êáé åöáñìüæïíôáé íÝåò ëýóåéò ãéá ôçí ïñÜíùóç ôùí êôçñßùí. Áðü ìïñöïëïãéêÞ Üðïøç åðéâÜëëïíôáé ïé áðëÝò, ãåùìåôñéêÝò ìïñöÝò, ÷ùñßò äéáêïóìçóôéêÜ áñ÷éôåêïôíéêÜ ìÝëç Þ Üëëá áíÜãëõöá êïóìÞìáôá. Ç áéóèçôéêÞ ðëçñüôçôá ôïõ êôçñßïõ åßíáé ðëÝïí ìéá åðéäßùîç ðïõ óôçñßæåôáé óôç äéÜôáîç ôùí üãêùí êáé ôùí áíïéãìÜôùí, ôçí åðßäñáóç ôïõ öùôüò êáé ôçò óêéÜò ðÜíù ôïõò, ôçí õöÞ êáé ôéò éäéüôçôåò ôùí ßäéùí ôùí õëéêþí. Ç ìïñöÞ ðïõ ðñïÝêõðôå áðü ìéá ôÝôïéá áíôßëçøç, Þôáí áðáëëáãìÝíç áðü øéìýèéá ðïõ öüñôùíáí ìÝ÷ñé áóöõîßáò ôçí üøç ôùí åêëåêôéêéóôéêþí êôéóìÜôùí. Áðü ëåéôïõñãéêÜ Üðïøç, ï ó÷åäéáóìüò áðáëëÜóóåôáé áðü ôç äïõëåßá ôçò óõììåôñßáò êáé ç êÜôïøç ôïõ êôçñßïõ áíáðôýóåôáé åëåýèåñá, óýìöùíá ìå ôéò áíÜãêåò ÷ñÞóçò ôïõ, Ýôóé þóôå íá äéåõêïëýíåôáé ç êáôáíïìÞ ôùí ëåéôïõñãéþí êáôÜ ôïìåßò êáé íá ãßíåôáé ðéï ïñèïëïãéêÞ ç ÷ñÞóç ôïõ ÷þñïõ. Áõôü âÝâáéá óçìáßíåé üôé ãéá ôç ìïíôÝñíá áñ÷éôåêôïíéêÞ ç üøç ôïõ êôçñßïõ êáèïñßæåôáé áðü ôçí êÜôïøÞ ôïõ, ìå Üëëá ëüãéá ï ïñãáíéóìüò äßíåé ó÷Þìá óôï êÝëõöüò ôïõ. ÔÝëïò, óôá äïìéêÜ õëéêÜ ôïõ ðáñåëèüíôïò, ãõáëß êáé ìÝôáëëï, äßíåôáé ðïëý ìåãáëýôåñïò ñüëïò, åíþ ôï êáéíïýñéï õëéêü ðïõ ðñïóôßèåôáé ó' áõôÜ, ôï ìðåôüí, äçìéïõñãåß ôåñÜóôéåò äõíáôüôçôåò, áöïý äßíåé óå ëéãüôåñï ÷ñüíï êáé ìå ìéêñüôåñåò äáðÜíåò ìéá áñ÷éôåêôïíéêÞ êÜèå êëßìáêáò, áêüìá êáé áäéáíüçôá ìåãÜëçò ãéá ôï ðáñåëèüí». Áíôþíçò Êùôßäçò, Ìïíôåñíéóìüò êáé ÐáñÜäïóç óôçí åëëçíéêÞ ôÝ÷íç ôïõ ìåóïðïëÝìïõ, Èåóóáëïíßêç, University Studio Press, 1993, óó. 31- 32. 53. Ç áñ÷éôåêôïíéêÞ ìåôÜ ôïí Â´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï «Áðü ôá åñåßðéá ðïõ Üöçóå ðßóù ôïõ ôåëåéþíïíôáò ï Â´ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò ôá óõãêëïíéóôéêüôåñá, ìåôÜ ôá áíèñþðéíá, Þôáí ôá áñ÷éôåêôïíéêÜ. Ðüëåéò üðùò ôï Âåñïëßíï, ç Êïëùíßá êáé ç Âáñóïâßá êáôáóôñÜöçêáí ó÷åäüí ïëïó÷åñþò. Ôá åêáôïììýñéá ôùí íåêñþí äåí èá îáíáãýñéæáí öõóéêÜ ðïôÝ. Ïé åðéæÞóáíôåò üìùò Ýðñåðå íá îáíáâñïýí ôïí åáõôü ôïõò êáé ïé ðüëåéò íá áíïéêïäïìçèïýí. Ç óõãêõñßá Þôáí åõíïúêÞ. Ç ïéêéïíïìéêÜ åýñùóôç ÁìåñéêÞ èá óôÞñéæå ôçí ðñïóðÜèåéá ìå ôï ó÷Ýäéï ÌÜñóáë (1947), åíþ ï Ãêñüðéïõò, ï Ëå ÊïñìðõæéÝ, ï Ìéò âáí íôåñ Ñüå êáé Üëëïé åêðñüóùðïé ôïõ Äéåèíïýò Óôéë (International Style - ðïõ, áí êáé äåí Ýãéíå ðïôÝ ôüóï äéåèíÝò üóï ï Íåïêëáóéêéóìüò [], åß÷å ðñáãìáôéêÜ åðéêü ÷áñáêôÞñá - Þôáí Ýôïéìïé íá ìåôáããßóïõí ôçí ðñïðïëåìéêÞ ôïõò åìðåéñßá óå íÝåò éäÝåò áîéïðïéþíôáò ôáõôü÷ñïíá êáôáêôÞóåéò äçìéïõñãþí ôçò ðñïçãïýìåíçò ãåíéÜò []. Ï ïñßæïíôáò õðïäï÷Þò ôïõò óôïí êáðéôáëéóôéêü ìåôáðïëåìéêü êüóìï Þôáí áðüëõôá èåôéêüò». ¢ëêçò ×áñáëáìðßäçò, ü.ð., ó. 363. 54. Ìïíôåñíéóìüò êáé Ðñùôïðïñßá «Ç áðüññéøç ôçò ëïãïôå÷íéêÞò ðáñÜäïóçò Ýöôáóå óå äéÜöïñåò ÷þñåò, ùò ôçí ðñïêëçôéêÞ êáé ðñïâëçôéêÞ ñÞîç. Ç óèåíáñÞ ðñïôßìçóç ãéá ôïí íåùôåñéóìü, ôïí ìïíôåñíéóìü, óõíäÝåôáé ìå ìéá óõíïëéêÞ Üñíçóç ôïõ õëéóìïý êáé ôçò áóôéêÞò êïéíùíßáò. Öïõôïõñéóìüò, Åîðñåóéïíóéìüò, Íôáíôáúóìüò èá ðñï÷ùñÞóïõí áêüìç ðéï ìáêñéÜ. Ç ôÝ÷íç äåí åßíáé ðéá áíáðáñáãùãÞ, áëëÜ äéáäéêáóßá áðïäüìçóçò êáé áíáäüìçóçò ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò, äéáäéêáóßá äéåðüìåíç áðü áíáëïãéêÝò êáé óõíåéñìéêÝò ó÷Ýóåéò. ÅðéôñÝðåé ìéá âáèýôåñç äéåßóäõóç óôç æùÞ, ôçò ïðïßáò áðïêáëýðôåé áêõñùìÝíåò Ýùò ôþñá üøåéò. ÐïéçôÝò êáé ìõèéóôïñéïãñÜöïé ðñïóðáèïýí íá óõëëÜâïõí ôïí îÝöñåíï ñõèìü, ôï ÷áïôéêü êýìá åôåñïãåíþí êáé ôáõôü÷ñïíùí åíôõðþóåùí, ôçí áßóèçóç áóõíÝ÷åéáò êáé ìüíéìïõ óïê ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ôéò ìåãÜëåò óýã÷ñïíåò ìçôñïðüëåéò.

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 222

Ãéá íá ôï êáôáöÝñïõí, ðñïóöåýãïõí óå ìéá ôå÷íéêÞ ìïíôÜæ åéóÜãïíôáò ìÝóá óôï ëïãïôå÷íéêü êåßìåíï äéáöçìéóôéêÜ óõíèÞìáôá, ïíüìáôá äñüìùí, áðïóðÜóìáôá Üñèñùí åöçìåñßäùí Þ ôñáãïõäÜêéá ôçò ìüäáò... ¸÷ïíôáò ùò ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò ìéá Ýíôïíç äõíáìéêüôçôá êáé æùÞ, ç ðüëç åßíáé åðßóçò ï ÷þñïò ôçò áèëéüôçôáò êáé ôçò ìïíáîéÜò [...]». A. Benoit - Dusausoy, G. Fontaine, Éóôïñßá ôçò ÅõñùðáúêÞò Ëïãïôå÷íßáò, ô. Ã´, ÁèÞíá, Óïêüëçò, 1999, óó. 38-39. 55. Öåíôåñßêï Ãêáñèßá Ëüñêá «Íá ìðïñÝóåé êÜðïôå (êáíåßò), áðü ôç èÝóç ðïõ âñßóêåôáé êáèéóìÝíïò, íá âñåèåß Üîáöíá ôÝëåéá åëåýèåñïò, ôÝëåéá ëçóìïíçìÝíïò, óôïõò äñüìïõò ìéáò ðïëéôåßáò êáèþò ç ðáëéÜ ÃñáíÜäá, ìå ôá ÷Ýñéá óôéò ôóÝðåò, ôï ðïõêÜìéóï áíïé÷ôü, óöõñßæïíôáò, êé åêåß íá óõëëïãéóôåß ÈåÝ ìïõ ôçí ðåñßðôùóç åíüò áíèñþðïõ ðïõ Ýðåóå êÜôù áð' ôéò óöáßñåò ôùí å÷èñþí ôçò éäåïëïãßáò ôïõ, åíüò Üíôñá ôñéÜíôá åöôÜ ÷ñïíþí, ôóéããÜíïõ, ìïõóéêïý, çèïðïéïý, áíôÜñôç, ðïõ ìéá ìÝñá Ýóêõøå ìå óåâáóìü í' áêïýóåé êáé Üêïõóå ôçí ïìéëßá ôçò ãçò. Áò ìçí áêïõóôåß ôßðïôå ðáñáðÜíù. Ç ïìéëßá ôçò ãçò åßíáé ðéêñÞ êáé ôñõðÜåé êüêáëá. Èá' ðñåðå ßóùò íá ÷áñÜîåé êáíÝíáò ãéá ìéá óôéãìÞ ìðñïóôÜ ôïõ ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ óõãêñïôïýí ôçí ðíåõìáôéêÞ öõóéïãíùìßá ôçò óçìåñéíÞò Éóðáíßáò, íá ôåíôþóåé ìåñéêÝò áðü ôéò áüñáôåò åêåßíåò êëùóôÝò ðïõ âáèéÜ ìÝóá óôçí éóôïñßá ôçò äÝíïõíå ìïñöÝò, ôïðßá êáé ÷áñáêôÞñåò, ãéá íá ìðïñÝóåé íá êáôáíïÞóåé ôçí âáèýôáôá éäéüôõðç, ôçí âáèýôáôá ÉóðáíéêÞ áëëÜ óõíÜìá êáé ãé' áõôü ôçí âáèýôáôá ðáíáíèñþðéíç ðïßçóç ôïõ Öåíôåñßêï Ãêáñèßá Ëüñêá». ÏäõóóÝáò Åëýôçò, Áíïé÷ôÜ ×áñôéÜ, ó. 458. 56. Ç ðéñáíôåëéêÞ Üðïøç ãéá ôç æùÞ êáé ôï èÝáôñï «Óôçí Éôáëßá, êÜôù áðü ôç äéðëÞ åðßäñáóç ôïõ ´Éìðóåí êáé ôïõ Óáßîðçñ [] åìöáíßæåôáé ï Ëïõßôæé ÐéñáíôÝëï (Luigi Pirandello, 1867-1936), ðïõ êáôÝ÷åé ìéá åîÝ÷ïõóá èÝóç óôï èÝáôñï ôïõ 20ïý áéþíá []. Ôï 1925 ï ßäéïò ï ÐéñáíôÝëï ïñãáíþíåé Ýíá èßáóï óôï "ÔåÜôñï ÏíôåóêÜëêé" óôç Ñþìç [] êáé ðáñïõóéÜæåé åêåß ôá Ýñãá ôïõ óôá ïðïßá ðñáãìáôåýåôáé ôçí áõôáðÜôç ôçò æùÞò êáé ôçí áðåëðéóìÝíç ðñïóðÜèåéá ôïõ áíèñþðïõ íá ãíùñßóåé ôçí ðñáãìáôéêüôçôá. Äåí ìðïñåß íá õðÜñ÷åé áëÞèåéá, ëÝåé ï ÐéñáíôÝëï, áöïý ç áëÞèåéá åßíáé äéáöïñåôéêÞ ãéá ôïí êÜèå Üíèñùðï, áëëÜ êáé óôçí êÜèå ðåñßóôáóç^ äåí ìðïñåß íá õðÜñ÷åé åðéêïéíùíßá, áöïý ïé ëÝîåéò óçìáßíïõí áõôü ðïõ öáßíåôáé êáé ü÷é áõôü ðïõ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá åßíáé êÜèå ðñÜãìá^ äåí ìðïñåß íá õðÜñ÷åé ëïãéêüôçôá, ãéáôß ç ëïãéêÞ áðáéôåß óôáèåñüôçôá, êÜôé ðïõ äåí ìðïñåß íá âñåèåß óôçí áíèñþðéíç êáôÜóôáóç. Ç åðßäñáóç ôçò ðéñáíôåëéêÞò öéëïóïößáò ðÜíù óôç ãåìÜôç áðïãïÞôåõóç ãåíéÜ ôïõ '20 êáé ôïõ '30 Þôáí âáèåéÜ. ¢ëëùóôå êáé óÞìåñá áêüìç ï ÐéñáíôÝëï åîáêïëïõèåß íá áóêåß óçìáíôéêÞ åðéññïÞ óôïõò áíÜ ôïí êüóìï èåáôñéêïýò óõããñáöåßò». Öýëëéò ×Üñôíïë, Éóôïñßá ôïõ ÈåÜôñïõ (Ìôöñ. Ñ. ÐáôåñÜêç), ÁèÞíá, ÕðïäïìÞ, 1985, ó. 261. 57. To óýóôçìá ÓôáíéóëÜâóêé «Ï ÓôáíéóëÜâóêé (Konstantin Stanislavski, 1863-1938) êáôáäéêÜæåé ôï "ìç÷áíéêü ðáßîéìï", üðïõ ïé ãêñéìÜôóåò, ôá ôå÷íÜóìáôá ôçò öùíÞò êáé ôùí ÷åéñïíïìéþí, ôá óõìâáôéêÜ åöÝ äåí åßíáé ðáñÜ åîùôåñéêÜ ìÝóá, áäýíáìá íá áðïäþóïõí ôçí áëÞèåéá ôçò æùÞò []. Ï ÓáíéóëÜâóêé äßíåé óôïí çèïðïéü ôç óõíåéäçôÞ ôå÷íéêÞ ðïõ èá ôïõ åðéôñÝøåé íá öôÜóåé óôçí õðïóõíåßäçôç äçìéïõñãßá êáé ôï êÝíôñï ôïõ óõóôÞìáôïò âñßóêåôáé óôç äçìéïõñãéêÞ ðïñåßá âßùóçò. Ï çèïðïéüò æåé ôïí ÷áñáêôÞñá, áëëÜ äåí äáíåßæåôáé ìéá îÝíç ðñïóùðéêüôçôá. ÌÝíåé ï åáõôüò ôïõ åíþ ìðáßíåé óôï äÝñìá ôïõ ÷áñáêôÞñá, óôçí õðçñåóßá ôïõ ïðïßïõ åðéóôñáôåýåé üëïõò ôïõò ðáñÜãïíôåò ôçò åóùôåñéêÞò ôïõ æùÞò [...]. EðéðëÝïí, ï óôü÷ïò ôïõ çèïðïéïý äåí åßíáé ìüíï íá äçìéïõñãÞóåé "ôç æùÞ åíüò áíèñþðéíïõ ÷áñáêôÞñá". ×ñåéÜæåôáé, óõìðëçñþíåé ï ÓôáíéóëÜâóêé, íá ôçí åêöñÜóåé "ìå ìéá áéóèçôéêÞ êáé êáëëéôå÷íéêÞ öüñìá". Óôç äçìéïõñãéêÞ ðïñåßá ôçò

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 223

âßùóçò, áíôéóôïé÷åß óå áõôÞ ôçò åíóÜñêùóçò. Ãéá íá ìðïñÝóåé íá åñìçíåýóåé ôïí ñüëï ôïõ, ï çèïðïéüò ðñÝðåé íá äéáèÝôåé ìéá ôÝëåéá êõñéáñ÷ßá ôùí åîùôåñéêþí ôïõ ìÝóùí: ìüíïí üôáí áðïêôÞóåé Ýíá óùìáôéêü êáé öùíçôéêü ìç÷áíéóìü áðüëõôçò åõáéóèçóßáò êáé öñïíôéóìÝíá åêðáéäåõìÝíï, èá ìðïñÝóåé íá åêöñÜóåé "üëåò ôéò áðï÷ñþóåéò ìéáò æùÞò óôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò õðïóõíåßäçôçò" êáé íá ìåôáöÝñåé óôï êïéíü ôïí ÷áñáêôÞñá ôïõ». Denis Bablet, La mise en scene contemporaine [=Ç óýã÷ñïíç óêçíïèåóßá], ô. 1, BñõîÝëåò, La Renaissance du livre, 1968, 1887-1914. 58. Ìáî ÑÜéí÷áñíô «Ç áíáöïñÜ óôïí ÑÜéí÷áñíô (Max Reinhardt, 1873-1943), ïäçãåß óôçí åîÝôáóç åíüò áðü ôá óçìáíôéêüôåñá èåáôñéêÜ öáéíüìåíá ôïõ 20ïý áéþíá, ôçí Üíïäï äçëáäÞ ôïõ óêçíïèÝôç, ãíùóôïý óôéò ÇíùìÝíåò Ðïëéôåßåò ìå ôïí üñï director êáé óôçí Åõñþðç ìå ôïí ãáëëéêü üñï regisseur []. O ðñþôïò ìïíôÝñíïò óêçíïèÝôçò ðïõ êÝñäéóå ôç äéåèíÞ åêôßìçóç Þôáí ï Ìáî ÑÜéí÷áñíô. Ç åêôßìçóç ãéá ôïí ÑÜéí÷áñíô Þôáí åêåßíç ðïõ ïäÞãçóå Ýììåóá óôç óõíÞèåéá íá áðïäßäåôáé ç ðáñÜóôáóç ðåñéóóüôåñï óôïí óêçíïèÝôç ðáñÜ óôïí ðñùôáãùíéóôÞ Þ óôïí óõããñáöÝá. Ï ÊñÝéãê (Edward Gordon Graig, 1872-1966), óôá ðëáßóéá ôçò åðéèõìßáò ôïõ ãéá êáëëéôå÷íéêÞ åíüôçôá óôç óêçíéêÞ ðáñïõóßáóç åíüò Ýñãïõ, åß÷å ïñáìáôéóèåß Ýíá èÝáôñï ðïõ íá åëÝã÷åôáé ôåëåßùò áðü Ýíáí êáé ìüíï Üíèñùðï. Ï ÑÜéí÷áñíô, ðïõ êõñéÜñ÷çóå ðåñéóóüôåñï áðü ïðïéïíäÞðïôå Üëëï óôçí õëïðïßçóç áõôïý ôïõ éäáíéêïý, êõñéÜñ÷çóå óôï èÝáôñï ôçò ÊåíôñéêÞò Åõñþðçò ðÜíù áðü 25 ÷ñüíéá, áñíïýìåíïò íá ðåñéïñéóèåß óôï áøéäùôü ðñïóêÞíéï êáé áíåâÜæïíôáò ôá Ýñãá ôïõ óå ãÞðåäá, ôóßñêá, óôï ðñïáýëéï åíüò êáèåäñéêïý íáïý Þ óå ìéáí áßèïõóá åêèÝóåùí - óôçí ïõóßá äçëáäÞ, ïðïõäÞðïôå èá ìðïñïýóå íá âñåé ÷þñï ãéá ôá ìåãáëåðßâïëá ó÷ÝäéÜ ôïõ []. Óôç ÷ñÞóç ôçò óêçíïãñáößáò, ï ÑÜéí÷áñíô õðÞñîå åðßóçò ðïëýðëåõñïò, åðéëÝãïíôáò Üëëåò öïñÝò ôï ìüíéìï óêçíéêü, Üëëåò ôï çìéìüíéìï êáé Üëëåò ôï ðïëëáðëü [], ðñïóèÝôïíôáò äéáäñüìïõò, åðßðåäá, êëßìáêåò êáé ðåñéóôñïöéêÝò óêçíÝò. Ôá åêôåôáìÝíá ôáîßäéá ôïõ Ýêáíáí ôïí ÑÜéí÷áñíô ðáóßãíùóôï. ÔåëéêÜ, êáôÝëçîå óôéò ÇíùìÝíåò Ðïëéôåßåò (1933), üðïõ êáé ðáñÝìåéíå ìÝ÷ñé ôïí èÜíáôü ôïõ». Öýëëéò ×Üñôíïë, ü.ð., óó. 280-282. 59. Ï ÌðÝñôïëô Ìðñå÷ô êáé ôï åðéêü èÝáôñï «Ï Ìðñå÷ô êáôáäéêÜæåé ôç "äñáìáôéêÞ öüñìá ôïõ èåÜôñïõ" (ôçí ïðïßá ïíïìÜæåé áëëïý "áñéóôïôåëéêÞ"), ãéáôß áêõñþíåé ôçí êñéôéêÞ éêáíüôçôá ôïõ êïéíïý êáé ôï åíèáññýíåé, ìÝóù ôçò óõíáéóèçìáôéêÞò óõììåôï÷Þò, ôçò áãùíßáò êáé Üëëùí ôå÷íáóìÜôùí, íá ôáõôéóôåß êáé íá áðïäå÷èåß ÜêñéôÜ ôá åðß óêçíÞò äñþìåíá []. Áíôßèåôá, ôï åðéêü èÝáôñï åðéäéþêåé íá õðïíïìåýóåé ôçí áíôéäñáóôéêÞ êáé áìéãþò óõãêéíçóéáêÞ öýóç ôïõ ðáñáäïóéáêïý äñÜìáôïò áðïóôáóéïðïéþíôáò ôï êïéíü áðü ôç äñÜóç ìÝóù ïñéóìÝíùí "åñãáëåßùí áðïîÝíùóçò". ´Åôóé, ùèåß ôïõò èåáôÝò íá ðáñáêïëïõèÞóïõí ôá äñþìåíá ùò ìõèïðëáóôéêÝò áëëçãïñßåò, áíïéêôÝò óå áíÜëõóç êáé óõæÞôçóç, óôï ðëáßóéï ìéáò äéáäéêáóßáò êñéôéêÞò áíôéðáñÜèåóçò, óôü÷ïò ôçò ïðïßáò åßíáé ç äéáìüñöùóç ìéáò "óå ìåãÜëï âáèìü êáèïñéóìÝíçò ðñáêôéêÞò óôÜóçò, ðñïò ôçí êáôåýèõíóç ôçò áëëáãÞò ôïõ êüóìïõ». Martin Travers, ÅéóáãùãÞ óôç Íåüôåñç ÅõñùðáúêÞ Ëïãïôå÷íßá, áðü ôïí ñïìáíôéóìü ùò ôï ìåôáìïíôÝñíï (Ìôöñ. É. Íáïýì, Ì. ÐáðáçëéÜäç), ÁèÞíá, Âéâëéüñáìá, 2005, óó. 291-292. 60. ÓÜìéïõåë ÌðÝêåô "ÐåñéìÝíïíôáò ôïí Ãêïíôü" «¸íá Ýñãï ðïõ [] áíáãíùñßæåé êáëýôåñá ôç ìåôáöõóéêÞ äéÜóôáóç ôçò ëïãïôå÷íßáò ôïõ ðáñáëüãïõ, åßíáé ôï "ÐåñéìÝíïíôáò ôïí Ãêïíôü" ôïõ ÓÜìéïõåë ÌðÝêåô. Áðü ôçí Üðïøç ôçò ìïñöÞò, ôï Ýñãï áõôü åßíáé ðáñáäåéãìáôéêü ãéá ôç ìç áíáðáñáóôáôéêÞ êáé ôç ìç øõ÷ïãñáöéêÞ êáôåýèõíóç ðïõ åðéëÝãåé ç äñáìáôïõñãßá ôïõ ðáñáëüãïõ: åéóÜãåé ìéá äñÜóç êõêëéêÞ êáé ü÷é

!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 224

ãñáììéêÞ, ÷áñáêôÞñåò ü÷é øõ÷ïëïãéêïýò áëëÜ åìâëçìáôéêïýò, êáé ôç óêçíÞ ü÷é ùò ðñïóïìïßùóç ôçò åîùôåñéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò, áëëÜ ùò ðåäßï ãéá ôç öáíôáóßá. Ôï èåáôñéêü áõôü Ýñãï áðÝ÷åé áðü ôç èåáôñéêÞ óïâáñüôçôá ôçò êõñßáñ÷çò ôÜóçò óôï åõñùðáúêü äñÜìá, ðñïóåããßæïíôáò ðåñéóóüôåñï ôá êüëðá ôùí êëüïõí êáé ôéò öÜôóåò, ôç ìéìéêÞ, ôá ëïãïðáßãíéá êáé Üëëá ôå÷íÜóìáôá ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôï èÝáôñï ôïõ ìðïõëâÜñ []. Êõñéáñ÷åßôáé áðü ìéá áßóèçóç áâåâáéüôçôáò êáé åðáíÜëçøçò: "Äåí óõìâáßíåé ôßðïôå, êáíåßò äåí öåýãåé, êáíåßò äåí Ýñ÷åôáé, åßíáé ôñïìåñü". Ïé ÷áñáêôÞñåò, ôüóï ïé êáôáðéåóìÝíïé üóï êáé ïé êáôáðéåóôÝò, âñßóêïíôáé åãêëùâéóìÝíïé áíÜìåóá óå Ýíá áðñïóäéüñéóôï ðáñåëèüí êáé óå Ýíá äéáñêþò áíáâáëëüìåíï ìÝëëïí []». Martin Travers, ü.ð., ó. 372. 61. Ìéá ôáéíßá óôáèìüò óôçí éóôïñßá ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ «Ç åðüìåíç ôáéíßá ôïõ ÓåñãêÝé ÁúæåíóôÜéí Þôáí Ôï èùñçêôü ÐïôÝìêéí (1925)[]. Ç óõãêßíçóç ðïõ ðñïêáëåß áêüìç êáé óÞìåñá äåí ìðïñåß íá åîçãçèåß ìå âÜóç ôï ðïëéôéêü ôçò ðåñéå÷üìåíï êáé ìüíï. Ç ïðôéêÞ ôçò ðåñéåêôéêüôçôá åßíáé áñéóôïõñãçìáôéêÞ []. Ôï óçìåßï üðïõ êïñõöþíåôáé ç äñÜóç åßíáé ç óöáãÞ óôá óêáëïðÜôéá ôçò Ïäçóóïý. Ç êÜìåñá äéáó÷ßæåé ôï ðëÞèïò ðïõ åðåõöçìåß^ ï ôßôëïò "ÎáöíéêÜ" áíáããÝëëåé ôçí êÜèïäï ôùí óôñáôéùôþí ìå ôï áìåßëéêôï âÞìá, ðïõ Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç ìå ôçí êßíçóç ìéáò ìçôÝñáò ðïõ êñáôÜåé óôá ÷Ýñéá ôï íåêñü ôçò ãéï. Ç áíôéðáñÜèåóç ôçò êßíçóçò ðñïò ôá ðÜíù ìå ôçí êßíçóç ðñïò ôá êÜôù êõñéáñ÷åß óå üëç ôç óåêÜíò (=óêçíÞ) ðïõ åßíáé áðü ôéò ðéï áîéüëïãåò, ðåéóôéêÞ óôç äïìÞ êáé óôéò ëåðôïìÝñåéåò. Ç ïðôéêÞ ëåðôïìÝñåéá ïöåßëåôáé ôüóï óôïí ÁúæåíóôÜéí üóï êáé óôïí ïðåñáôÝñ: Ýíá êáñïôóÜêé ìùñïý áéùñåßôáé åðéêßíäõíá óôçí Üêñç åíüò óêáëïðáôéïý, õðïãñáììßæïíôáò ôçí Ýîáñóç ôçò êßíçóçò êé áìÝóùò ìåôÜ ïñìÜåé ðñïò ôá ìðñïò, îáíáñ÷ßæïíôáò ôçí êßíçóç ìå ôá÷ýôçôá ðïõ öáßíåôáé äéðëÜóéá ôçò ðñïçãïýìåíçò. Ìéá ãõíáßêá ìå ãõáëéÜ ðïõ öáßíåôáé óôçí áñ÷Þ ôçò óåêÜíò, îáíáåìöáíßæåôáé ìå óðáóìÝíá ôá ãõáëéÜ êáé ôï ðñüóùðï áéìüöõñôï, üðùò ï èåáôÞò äåí âëÝðåé ôç óôéãìÞ ôïõ ôñáõìáôéóìïý. Ãéá Ýíá óçìåñéíü èåáôÞ ç áöçãçìáôéêÞ ïéêïíïìßá öáßíåôáé ïéêåßá êáé äåäïìÝíç, êáèþò ç áíôßëçøç üôé áõôü ðïõ äåí äåß÷íåôáé óôçí ïèüíç ìðïñåß íá åßíáé ôï ßäéï óçìáíôéêü ìå áõôü ðïõ äåß÷íåôáé. Óôï Èùñõêôü ÐïôÝìêéí ôï ìïíôÜæ êáé ç áöÞãçóç Ý÷ïõí óõã÷ùíåõôåß». Êéè Ñßíôåñ, Éóôïñßá ôïõ Ðáãêüóìéïõ ÊéíçìáôïãñÜöïõ, (åðéì. Å. ÂåíéáíÜêç), ÁèÞíá, Áéãüêåñùò, 2000, óó. 27, 28, 29. 62. Ôï ´Áêôïñò Óôïýíôéï «Ç áëëáãÞ óôï óôéë ðáéîßìáôïò åß÷å íá êÜíåé ìå ôç äïõëåéÜ ôïõ Ëé ÓôñÜóìðåñãê óôï ´Áêôïñò Óôïýíôéï ôçò ÍÝáò Õüñêçò. Ç ðñïóÝããéóç ôïõ ÓôñÜóìðåñãê, åðçñåáóìÝíç áðü ôçí ôå÷íéêÞ ôïõ ÓôáíéóëÜâóêé, âáóéæüôáí óå ìéá Ýíôïíç ó÷Ýóç áíÜìåóá óôïí óêçíïèÝôç êáé ôïí çèïðïéü êé áêüìá ðåñéóóüôåñï áíÜìåóá óôïí çèïðïéü êáé ôïí ÷áñáêôÞñá ðïõ õðïäõüôáí. Ç "åìðÜèåéá" Þôáí ôï êëåéäß: ç ðñïóåêôéêÞ Üøïãç, "óôñïããõëÞ" Üñèñùóç ôýðïõ ÊÜñé Ãêñáíô Ýäùóå ôç èÝóç ôçò óå Ýíá íáôïõñáëéóìü ðïõ Ýöôáíå ùò ôçí õðåñâïëÞ êé üðïõ ôï íá ìïõñìïõñßæåé êáíåßò, íá óéùðÜ êáé íá øåëëßæåé åß÷å üóç óçìáóßá åß÷å êáé ôï ßäéï ôï óåíÜñéï. Ï ÌÜñëïí ÌðñÜíôï ùò çèïðïéüò êáé ï Åëßá ÊáæÜí ùò óêçíïèÝôçò Ý÷ïõí óõíäåèåß ðåñéóóüôåñï áðü ïðïéïõóäÞðïôå Üëëïõò ìå áõôü ôï óôéë ðïõ åêöñÜóôçêå óôï Ëåùöïñåßï ï Ðüèïò (1951), ìéá äéáóêåõÞ ôïõ ïìþíõìïõ èåáôñéêïý Ýñãïõ ôïõ Ôåíåóß Oõßëéáìò». Êéè Ñßíôåñ, ü, ð., ó. 124. Ç êáëëéôå÷íéêÞ êáé ðíåõìáôéêÞ æùÞ óôçí ÅëëÜäá ôïõ 20ïý áéþíá ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓò ÄÉÄÁÊÔÉÊÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ Äéáñèñþíåôáé óå åðôÜ õðïåíüôçôåò á. ÅéóáãùãéêÜ. â. Ç æùãñáöéêÞ êáé ç ãëõðôéêÞ.

"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 225

ã. Ç áñ÷éôåêôïíéêÞ. ä. Ç ìïõóéêÞ. å.Ôï èÝáôñï êáé ï êéíçìáôïãñÜöïò. óô.Ç ëïãïôå÷íßá. æ. Ï öéëïóïöéêüò óôï÷áóìüò. ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÉ ÓÔÏ×ÏÉ Íá äéáìïñöþóïõí ìéá óõíïðôéêÞ åéêüíá ôçò åëëçíéêÞò ðïëéôéóôéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò êáôÜ ôïí 20ü áéþíá, óå áíáöïñÜ ìå ôéò êïéíùíéêÝò êáé éóôïñéêÝò åîåëßîåéò êáé óå óõíÜñôçóç ôüóï ìå ôç äéá÷ñïíßá ôçò åëëçíéêÞò ðáñÜäïóçò, üóï êáé ìå ôï åõñùðáúêü êáé ôï ðáãêüóìéï ðïëéôéóôéêü ãßãíåóèáé. Íá ðáñáêïëïõèÞóïõí ôçí åîÝëéîç ôùí êáëëéôå÷íéêþí ðñáãìÜôùí óôçí ÅëëÜäá õðü ôï ðñßóìá ôùí íÝùí åîåëßîåùí óôïí ÷þñï ôùí ôå÷íþí, óå ôïðéêü, åõñýôåñá åõñùðáúêü êáé ðáãêüóìéï åðßðåäï. Åéäéêüôåñåò ðáñáôçñÞóåéò óôéò åðéìÝñïõò åíüôçôåò H åëëçíéêÞ ôÝ÷íç, óôïí 20ü áé. áðïóðÜôáé ðëÝïí áðü ôçí áêáäçìßá ôïõ ÌïíÜ÷ïõ êáé áíáæçôåß ôçí ôáõôüôçôÜ ôçò ìÝóá óôï ðëáßóéï ôïõ ìïíôåñíéóìïý êáé ôçò åëëçíéêüôçôáò óôç äéÜñêåéá ôïõ ìåóïðïëÝìïõ. Ç ÃåíéÜ ôïõ '30 (ðáñÜèåìá 3, ÂÊ) ìå ðñùôïðüñïõò ôïõò Ëýôñá, ÌáëÝá êáé ÐáðáëïõêÜ êáé êõñßáñ÷åò öõóéïãíùìßåò ôïí ÐáñèÝíç (ðáñÜèåìá 1, ÂÊ) êáé ôïí ÌðïõæéÜíç (ðïõ èåùñåßôáé êïñõöáßïò åêðñüóùðïò ôïõ åîðñåóéïíéóìïý óå äéåèíÝò åðßðåäï) (×ñÞóôïõ êåßìåíï óôï ÂÌ êáé ðáñÜèåìá 2, ÂÊ) óõíôÝëåóå êáèïñéóôéêÜ óôç ÷åéñáöÝôçóç ôçò åëëçíéêÞò ôÝ÷íçò. Ôá ðñþôá äåéëÜ äåßãìáôá åìöÜíéóçò ôïõ ìïíôåñíéóìïý óôçí ÅëëÜäá ðáñïõóéÜóôçêáí ìå ôéò ðñþôåò áðüðåéñåò éìðñåóéïíóéôéêÞò áðüäïóçò ôïõ öùôüò êáé ôïõ ÷ñþìáôïò óôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áé. Ï ìïíôåñíéóìüò üìùò èá áðïôåëÝóåé ôçí êéíçôÞñéá äýíáìç ðïõ èá ïäçãÞóåé ôïõò ´Åëëçíåò êáëëéôÝ÷íåò ôïõ 20ïý áé. áöåíüò óôçí åðáíåîÝôáóç ôùí áîéþí ôçò ëáúêÞò/âõæáíôéíÞò ðáñÜäïóçò óå áíáæÞôçóç ôçò "åëëçíéêüôçôáò" êáé áöåôÝñïõ óôçí áõôïóõíåéäçóßá êáé ôç ÷åéñáöÝôçóç. Áõôü èá ôïõò âïçèÞóåé íá áðåëåõèåñþóïõí ôçí ÝêöñáóÞ ôïõò êáé èá ôïõò áíïßîåé ôïí äñüìï óå íÝåò ðñùôïðïñéáêÝò áíáæçôÞóåéò óå ó÷Ýóç ìå üóá óõíÝâáéíáí åßôå óôï Ðáñßóé åßôå óôïí ðáãêüóìéï ÷þñï ãåíéêüôåñá. Ìå ôç âïÞèåéá ôùí êåéìÝíùí êáé ôùí åéêüíùí èá ðñïâÜëïõìå éäéáßôåñá ôï ñüëï ôçò ÃåíéÜò ôïõ '30 ç ïðïßá èá áðïôåëÝóåé ôçí áöåôçñßá ãéá ôéò ìåôáðïëåìéêÝò áíáæçôÞóåéò ôùí ÅëëÞíùí äçìéïõñãþí óå üëá ôá ñåýìáôá ôçò óýã÷ñïíçò ôÝ÷íçò. Ôï áðüóðáóìá áðü ôï Åëåýèåñï Ðíåýìá ôïõ Ã. ÈåïôïêÜ (ðáñÜèåìá 4, ÂÊ) åßíáé ìéá ðñüôáóç ãéá íá îåêéíÞóïõìå ôçí áíáöïñÜ ìáò óôçí åëëçíéêÞ ôÝ÷íç ôïõ 20ïý áé. ìå óçìåßï áíáöïñÜò ôç ÃåíéÜ ôïõ '30. Ôá êåßìåíá ôïõ ÐáðáíéêïëÜïõ, Ëáæïãéþñãïõ-Åëëçíéêïý (ãéá ôçí ÁããåëéêÞ ×áôæçìé÷Üëç), Æßá, Êüíôïãëïõ êáé ÓåöÝñç (ÂÌ) èá âïçèÞóïõí ôïõò ìáèçôÝò íá áíôéëçöèïýí ôéò áîßåò ôçò ëáúêÞò êáé âõæáíôéíÞò ðáñÜäïóçò óôç äéáìüñöùóç ôçò ÃåíéÜò ôïõ 30. Ôï åéêïíïãñáöéêü õëéêü êáé ôá êåßìåíá ôïõ Åëýôç êáé ôïõ ×ñÞóôïõ ãéá ôïí Ôóáñïý÷ç êáé ôïí Ìüñáëç áíôßóôïé÷á, êáèþò êáé ôá ðáñáèÝìáôá 5 êáé 6 (ÂÊ) ãéá ôçí áöáßñåóç êáé ôç ìåôáðïëåìéêÞ ðïñåßá ôçò íåïåëëçíéêÞò ôÝ÷íçò åßíáé ðïëý êáôáôïðéóôéêÜ. Ôá Ýñãá ôùí ãëõðôþí Ôüìðñïõ, ËáìÝñá, ÓêëÜâïõ, Æïããïëüðïõëïõ êáé ÔÜêç èá ìáò âïçèÞóïõí íá áíôéëçöèïýìå ôçí ðïñåßá ôçò åëëçíéêÞò ãëõðôéêÞò ðñïò ôçí áöáßñåóç. ÁíÜëïãç åßíáé ç ðïñåßá êáé ôçò íåïåëëçíéêÞò áñ÷éôåêôïíéêÞò. Èá ðñÝðåé ïé ìáèçôÝò íá ìÜèïõí íá âëÝðïõí êáé íá ðáñáôçñïýí ãýñù ôïõò ôç ìïñöÞ ôùí êôçñßùí, éäéùôéêþí êáé äçìïóßùí, íá áíáæçôïýí ôçí áíáãêáéüôçôÜ ôïõò, íá åñìçíåýïõí ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò, íá ôá óõíäÝïõí ìå ôï öõóéêü êáé êïéíùíéêü ðåñéâÜëëïí. Èá ðñÝðåé íá Ý÷ïõìå õðüøç ìáò üôé êáé óôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ, ðÝñá áðü ôçí ðáñÜäïóç ôïõ íåïêëáóéêéóìïý ðïõ åðéêñÜôçóå

#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 226

êõñßùò êáôÜ ôïí 19ï áé., ÷ùñßò íá óôáìáôÞóåé íá åðçñåÜæåé ôïõò ´Åëëçíåò áñ÷éôÝêôïíåò êáé ôïõ 20ïý áé., ï ðñïâëçìáôéóìüò óôñÜöçêå óå íÝåò ëýóåéò ðïõ áíáðôýóóïíôáí óôïí ÷þñï ôïõ ìïíôåñíéóìïý êáé ôïõ äéåèíïýò óôéë. ÐáñÜëëçëá üìùò ïé áñ÷Ýò ôçò ëáúêÞò áñ÷éôåêôïíéêÞò, áëëÜ êáé ç ìåëÝôç ôïõ öõóéêïý ÷þñïõ, óå óõíäõáóìü ìå ôéò óýã÷ñïíåò áíÜãêåò óôÝãáóçò, áðïôÝëåóáí áíôéêåßìåíï ìåëÝôçò êáé ðñïâëçìáôéóìïý ãéá ðïëëïýò ðïëý óçìáíôéêïýò áñ÷éôÝêôïíåò (üðùò ï Ðéêéþíçò êáé ï Êùíóôáíôéíßäçò, êåßìåíá ôùí ïðïßùí õðÜñ÷ïõí óôï ÂÌ, åðßóçò âë. ðáñáèÝìáôá 7 êáé 8, ÂÊ). ´Åíá èÝìá ðïõ åíäå÷ïìÝíùò èá åíäéÝöåñå ôïõò ìáèçôÝò åßíáé üôé áðü ôá ðñþôá óçìáíôéêüôåñá äåßãìáôá ðñùôïðïñéáêÞò áñ÷éôåêôïíéêÞò óôçí ÅëëÜäá óôç äéÜñêåéá ôïõ ìåóïðïëÝìïõ Þôáí ôá ó÷ïëéêÜ êôÞñéá (ó÷åôéêÞ öùôïãñáößá áðü ó÷ïëéêü êôÞñéï ôïõ ÆåíÝôïõ). Ìðïñïýí íá áó÷ïëçèïýí óõãêåêñéìÝíá ìå Ýíá áðü áõôÜ, åÜí õðÜñ÷åé óôçí ðåñéï÷Þ ôïõò Þ íá áíáæçôÞóïõí öùôïãñáößåò, íá åñåõíÞóïõí ôá óôïé÷åßá åêåßíá ðïõ óõíéóôïýóáí ôçí êáéíïôïìßá ôïõò, íá ôá áðïôõðþóïõí æùãñáöéêÜ êáé íá ðáñïõóéÜóïõí ôç äïõëåéÜ ôïõò óôï ðëáßóéï åíüò ïëïêëçñùìÝíïõ project. ÖõóéêÜ ôï ßäéï ìðïñåß íá ãßíåé êáé ìå ïðïéïäÞðïôå Üëëï êôÞñéï éäéáßôåñïõ áñ÷éôåêôïíéêïý åíäéáöÝñïíôïò ôçò ðåñéï÷Þò. Ï Êáëïìïßñçò ðïõ åêðñïóùðåß ôçí åèíéêÞ ìïõóéêÞ, ï áäéêçìÝíïò Óêáëêþôáò, ìáèçôÞò ôïõ ÓÝíìðåñãê, ìå ôï ðëïýóéï ðñùôïðïñéáêü Ýñãï, ïé äéÜóçìïé ðáãêïóìßùò ÄçìÞôñçò Ìçôñüðïõëïò êáé Ìáñßá ÊÜëëáò, ïé íåüôåñïé ÉÜííçò ÎåíÜêçò êáé ÃéÜííçò ×ñÞóôïõ, ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýóáí óå ðïëý ðñþéìï óôÜäéï ôïõò çëåêôñïíéêïýò õðïëïãéóôÝò óôç ìïõóéêÞ óýíèåóç, ðñÝðåé íá áêïõóèïýí ìáæß ìå ôá ïíüìáôá ôùí ìåãÜëùí óýã÷ñïíùí óõíèåôþí ìáò, ôïõ ÌÜíïõ ×áôæéäÜêé êáé ôïõ Ìßêç ÈåïäùñÜêç, üðùò êáé ôï ñåìðÝôéêï êáé ïé êáôáâïëÝò ôïõ óôç âõæáíôéíÞ êáé ëáúêÞ ìáò ðáñÜäïóç. Ôï ðåäßï åßíáé áíåîÜíôëçôï óå éäÝåò ãéá äéáèåìáôéêÞ äéåñåýíçóç áðü ôïõò ìáèçôÝò ìáò ìå ôç âïÞèåéá êáé ôùí åéäéêþí óõíáäÝëöùí êáé üëùí ôùí äéáèÝóéìùí áðü ôï ó÷ïëåßï Þ ôçí ôïðéêÞ êïéíüôçôá óôïé÷åßùí êáé ìÝóùí. Ôá êåßìåíá ôïõ Ìßêç ÈåïäùñÜêç ãéá ôïí ÌÜíï ×áôæéäÜêé êáé ôï ëáúêü ôñáãïýäé (ÂÌ), áëëÜ êáé ôá ðáñáèÝìáôá 9, 10, 11 êáé 12 (ÂÊ) ìðïñïýí íá áðïôåëÝóïõí Ýíáõóìá ãéá áíáæÞôçóç. Óôï èÝáôñï åðßóçò, ôá ðñÜãìáôá ìðïñïýí íá Ý÷ïõí éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí ãéá ôïõò ìáèçôÝò ìáò. Èá ðñÝðåé íá áíáöåñèïýìå óôïõò ìåãÜëïõò ìáò óêçíïèÝôåò, üðùò ð.÷. ï ÑïíôÞñçò êáé ï Êïõí, óôïí ñüëï ôïõ Åèíéêïý ÈåÜôñïõ êáé ôïõ ÈåÜôñïõ ÔÝ÷íçò, óôçí ðáñïõóßá óçìáíôéêüôáôùí çèïðïéþí ôïõ ðáñåëèüíôïò, áëëÜ êáé ôïõò ðáñüíôïò, ðïõ óõíå÷ßæïõí ìéá ëáìðñÞ ðáñÜäïóç (öùôïãñáöéêü õëéêü êáé êåßìåíá ôùí Ãåùñãïõóüðïõëïõ, ÑïíôÞñç, ÌéíùôÞ êáé Êïõí óôá ÂÌ êáé ÂÊ). Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá åðåêôåßíåôáé üëï êáé ðåñéóóüôåñï ï èåóìüò ôùí åðéìïñöùôéêþí ðñïãñáììÜôùí ãéá êáèçãçôÝò áðü óçìáíôéêïýò ¸ëëçíåò çèïðïéïýò, üðùò åîÜëëïõ åíéó÷ýåôáé êáé ç ðáñïõóßá ôùí ÄÇÐÅÈÅ êáé Üëëùí ðåñéöåñåéáêþí èéÜóùí. Ìðïñïýìå íá âïçèÞóïõìå ôïõò ìáèçôÝò ìáò ðïõ åíäéáöÝñïíôáé ãéá ôï èÝáôñï íá åñãáóèïýí ðïéêéëïôñüðùò åðÜíù óå áõôü. Óçìáíôéêüôáôïò âåâáßùò åßíáé êáé ï ñüëïò ôïõ íåïåëëçíéêïý êéíçìáôïãñÜöïõ, ãéá ôïí ïðïßï ðñÝðåé íá åíèáññýíïõìå üóïõò ìáèçôÝò ìáò åíäéáöÝñïíôáé, íá ðëçñïöïñçèïýí ðåñéóóüôåñá ïñãáíþíïíôáò ìéá ïìÜäá åñãáóßáò ãéá ôï èÝìá áõôü, ìéá ìéêñÞ Ýêèåóç, ìéá ðñïâïëÞ ðïõ èá áíáäåßîåé êáé èá åðåêôåßíåé ôï èÝìá. Ôï öùôïãñáöéêü õëéêü, áí êáé ðåñéïñéóìÝíï, ìðïñåß íá áðïôåëÝóåé ôçí áöïñìÞ ãéá ìéá ôÝôïéá äñáóôçñéüôçôá. Ôï êåßìåíï ôïõ ÏäõóóÝá Åëýôç (áðüóðáóìá áðü ôïí ëüãï ôïõ óôç Áêáäçìßá ôçò Óôïê÷üëìçò, 1979) ìáò äßíåé áðëþò ìéá åðéãñáììáôéêÞ áíáöïñÜ óôç ëïãïôå÷íßá ðïõ êáëýðåôáé áðü ôï ó÷åôéêü ìÜèçìá êáé ïé ìáèçôÝò Ý÷ïõí ôïí ÷ñüíï íá ìåëåôÞóïõí êáé íá ÷áñïýí ìåãÜëá Ýñãá ôùí ëïãïôå÷íþí ôïõ 20ïý áé..

$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 227

ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ á. ÅéóáãùãéêÜ. Êáëëéôå÷íéêÞ êáé ðíåõìáôéêÞ æùÞ 20ïý áé. äéáìïñöþíåôáé ìÝóá áðü äñáìáôéêÜ åóùôåñéêÜ ãåãïíüôá, åõñùðáúêÞò êáé ðáãêüóìéáò óõãêõñßáò. ¸ëëçíåò äçìéïõñãïß êáé óôï÷áóôÝò: ð Âéþíïõí äñÜìá ôáñáãìÝíçò åðï÷Þò ôïõò. ð ¸÷ïõí äõíáôüôçôá åðáöÞò êáé óõììåôï÷Þò óå ñáãäáßåò åîåëßîåéò ðáãêïóìßùò. ð Áñêåôïß ðñùôïðüñïé áíôáðïêñßíïíôáé äõíáìéêÜ óôçí ðñüêëçóç ìïíôåñíéóìïý. ð Äçìéïõñãïýí Ýñãï ìå ðñïóùðéêÞ ôïõò óöñáãßäá. ð ÊáôáëáìâÜíïõí óçìáíôéêÞ èÝóç óôï åõñùðáúêü êáé ðáãêüóìéï êáëëéôå÷íéêü ãßãíåóèáé. â. Ç æùãñáöéêÞ, ç ãëõðôéêÞ, (÷áñáêôéêÞ) Ç æùãñáöéêÞ Ðñþôá ìçíýìáôá ìïíôåñíéóìïý óôçí ÅëëÜäá ìå ìïñöÞ êéíÞìáôïò éìðñåóéïíéóìïý. ÓôáäéáêÞ ìåôáôüðéóç åíäéáöÝñïíôïò êáëëéôå÷íþí áðü Ìüíá÷ï óôï Ðáñßóé áäéáìöéóâÞôçôï êÝíôñï êáëëéôå÷íéêÞò ðñùôïðïñßáò. Ïäçãüò Ýñãï ìåãÜëùí ðñïäñüìùí åëëçíéêïý ìïíôåñíéóìïý: Íéêüëáïò Ëýôñáò, Êùíóôáíôßíïò ÌáëÝáò, Óðõñßäùí ÐáðáëïõêÜò, Öþôçò Êüíôïãëïõ (îå÷ùñéóôÞ ðåñßðôùóç, ðñïóçëùìÝíïò óôç ëáúêÞ/âõæáíôéíÞ ðáñÜäïóç) Êùíóôáíôßíïò ÐáñèÝíçò (êõñßáñ÷ç ìïñöÞ) ð ÃåíéÜ ôïõ '30: ð Áöïìïéþíåé ðïëëÝò áðü áñ÷Ýò êáé ôÜóåéò ìïíôÝñíáò ôÝ÷íçò. ð ÅðáíåîåôÜæåé áîßåò âõæáíôéíÞò æùãñáöéêÞò êáé ðñüôõðá ëáúêÞò ðáñÜäïóçò (ìÝóá áðü ìåëÝôç ëáúêïý ðïëéôéóìïý, Ýñãïõ ÌáêñõãéÜííç êáé Èåüöéëïõ. Åõáßóèçôïé äÝêôåò ìéáò åëëçíïêåíôñéêÞò éäåïëïãßáò (áñ÷áéïåëëçíéêÜ êáé âõæáíôéíÜ ðñüôõðá, ìïñöÝò ÅëëçíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò êáé óýã÷ñïíçò êáèçìåñéíÞò ðñáãìáôéêüôçôáò ) ïé æùãñÜöïé ôçò ÃåíéÜò ôïõ '30 (Íßêïò ×áôæçêõñéÜêïò-Ãêßêáò, Ãéþñãïò Ãïõíáñüðïõëïò, Óðýñïò Âáóéëåßïõ, Íßêïò Åããïíüðïõëïò, ÃéÜííçò Ôóáñïý÷çò, Íßêïò ÃáâñéÞë Ðåíôæßêçò ê.Ü.): ð ¸ñ÷ïíôáé óå ñÞîç ìå áêáäçìáúêÞ ôÝ÷íç 19ïõ áé. ð Áíáíåþíïõí åëëçíéêÞ æùãñáöéêÞ ìå áöïìïßùóç óôïé÷åßùí öïâéóìïý, êõâéóìïý, óïõñåáëéóìïý. Óôï ðëáßóéï åëëçíïêåíôñéêïý ìïíôåñíéóìïý, ïé äçìéïõñãïß ôçò ÃåíéÜò ôïõ '30 êáé Üëëïé ðïõ èá áêïëïõèÞóïõí (ð.÷. ÃéÜííçò Ìüñáëçò) óõíå÷ßæïõí êáé ìåôÜ ôïí Â´ Ð. Ð. ãüíéìç áíáæÞôçóç ðñïóùðéêþí ëýóåùí. Ôçí ßäéá ðåñßïäï, ï Ãéþñãïò ÌðïõæéÜíçò êáôáèÝôåé äéêÞ ôïõ åêäï÷Þ ãéá åîðñåóéïíéóìü. ÌåôáðïëåìéêÜ, Üëëïé äçìéïõñãïß (ÁëÝêïò Êïíôüðïõëïò, ÃéÜííçò Óðõñüðïõëïò ê.Ü.) ðñï÷ùñïýí äõíáìéêÜ óôçí áöáßñåóç. ¢ëëïé êéíïýíôáé óôï åõñýôåñï ðëáßóéï ôïõ åîðñåóéïíéóìïý. ¢ëëïé ðåéñáìáôßæïíôáé ìå éäéþìáôá óïõñåáëéóìïý, ìåôáöõóéêÞò æùãñáöéêÞò êáèþò êáé íÝïõ ñåáëéóìïý ( åõñùðáúêÞ Ðïð Áñô). ÐáñÜëëçëá, Üëëïé êáëëéôÝ÷íåò äßíïõí åîáéñåôéêÜ äåßãìáôá áöçñçìÝíïõ åîðñåóéïíéóìïý, ×åéñïíïìéáêÞò æùãñáöéêÞò, Ìéíéìáëéóìïý, ÅííïéáêÞò ÔÝ÷íçò ê.ô.ë.. Ç ãëõðôéêÞ. Óçìáíôéêïß äçìéïõñãïß, üðùò ï ÈáíÜóçò ÁðÜñôçò, óõíäõÜæïõí åðéññïÝò áðü áñ÷áúêÞ ôÝ÷íç ìå óýã÷ñïíá ñåýìáôá. Ï Ìé÷Üëçò Ôüìðñïò, êõñßáñ÷ç ìïñöÞ ÃåíéÜò '30, äéáìïñöþíåé ðñïóùðéêÞ ôïõ Ýêöñáóç ìÝóá áðü ðïéêßëåò åðéññïÝò. Ïé ìåôáãåíÝóôåñïé (Ãéþñãïò Æïããïëüðïõëïò, ËÜæáñïò ËáìÝñáò, ÃéÜííçò ÐáðÜò, ×ñÞóôïò ÊáðñÜëïò, ÃåñÜóéìïò ÓêëÜâïò, Á÷éëëÝáò ÁðÝñãçò, Êþóôáò Êïõëåíôéáíüò ê.Ü.) äçìéïõñãïýí ðñïóùðéêÞ ôïõò ãëõðôéêÞ ãëþóóá ìÝóù ôçò áöáßñåóçò.

%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 228

ÌåôÜ ôïí Ðüëåìï: áíáíåùôéêÞ ðïñåßá ð íÝåò áíáæçôÞóåéò ð áîéïðïßçóç öùôüò, êßíçóçò êáé Þ÷ïõ. Ç ÷áñáêôéêÞ. ÓçìáíôéêÝò ðáñïõóßåò: ÄçìÞôñçò ÃáëÜíçò, ÃéÜííçò Êåöáëëçíüò, ÔÜóóïò (Áëåâßæïò), ÂÜóù ÊáôñÜêç ê.Ü. ã. Ç áñ÷éôåêôïíéêÞ. Áñ÷Ýò ìïíôåñíéóìïý âñßóêïõí åöáñìïãÞ, áðü åðï÷Þ ìåóïðïëÝìïõ, êõñßùò óå äçìüóéá êôÞñéá (ó÷ïëåßá ê.ô.ë.), áëëÜ êáé éäéùôéêÝò êáôáóêåõÝò áñ÷éôåêôüíùí (Áñéóô. ÆÜ÷ïò, Ê. ÐáíáãéùôÜêïò, Ð.Í. ÔæåëÝðçò, Äçì. Ðéêéþíçò ê.Ü): óõíäõÜæïõí íåùôåñéóôéêÝò ôÜóåéò ìå óôïé÷åßá áðü éäéïôõðßá åëëçíéêÞò öýóçò êáé ëáúêÞò ðáñÜäïóçò. Ìåôáðïëåìéêïß áñ÷éôÝêôïíåò (Êùíóôáíôéíßäçò, ÆåíÝôïò, ÌõëùíÜò, Öáôïýñïò ê.Ü.): ð Áîéïðïéïýí ðïëëÜ áðü ðáñáðÜíù óôïé÷åßá. ð Áêïëïõèïýí êáôåõèýíóåéò ðáãêüóìéáò áñ÷éôåêôïíéêÞò. ð Õðáêïýïõí óôéò áíÜãêåò åëëçíéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò. ä. Ç ìïõóéêÞ. 20üò áé. Åõñýôáôï öÜóìá óõíèåôþí êáé åéäþí ìïõóéêÞò: Ìáíþëçò Êáëïìïßñçò, åêðñïóùðåß ôçí åèíéêÞ ìáò ìïõóéêÞ. Êïñõöáßåò ðñïóùðéêüôçôåò (ÄçìÞôñçò Ìçôñüðïõëïò, Íßêïò Óêáëêþôáò, ÉÜííçò ÎåíÜêçò) áêïëïõèïýí ðñïóùðéêÞ ðïñåßá (íåüôåñá ìïõóéêÜ ñåýìáôá). ÌåãÜëïé óõíèÝôåò ðáãêïóìßïõ åðéðÝäïõ (ÌÜíïò ×áôæéäÜêéò, Ìßêçò ÈåïäùñÜêçò). Ðïëëïß Üëëïé óçìáíôéêüôáôïé íåüôåñïé äçìéïõñãïß: äéêÞ ôïõò ðïñåßá óõíäõÜæïíôáò óôïé÷åßá áðü åëëçíéêÞ ëáúêÞ ìïõóéêÞ ðáñÜäïóç êáé ðáãêüóìéá óýã÷ñïíç ìïõóéêÞ. ÓçìáíôéêÝò ðáñïõóßåò, ìå ðáãêüóìéá áðÞ÷çóç êáé áêôéíïâïëßá óôï ëõñéêü ôñáãïýäé (Ìáñßá ÊÜëëáò, ÁãíÞ ÌðÜëôóá ê.Ü.) êáé óôï óýã÷ñïíï åëëçíéêü ôñáãïýäé (ÍÜíá Ìïýó÷ïõñç, Ìáñßá Öáñáíôïýñç ê.Ü.). å. Ôï èÝáôñï êáé ï êéíçìáôïãñÜöïò. Ôï èÝáôñï. ÓêçíïèÝôåò (Öþôïò Ðïëßôçò, ÄçìÞôñçò ÑïíôÞñçò, ÁëÝîçò ÌéíùôÞò, ÁëÝîçò Óïëùìüò, ÊÜñïëïò Êïõí ê.Ü.): ðñïóùðéêÞ ôïõò óöñáãßäá óå óçìáíôéêÝò èåáôñéêÝò ðáñáóôÜóåéò áðü ôï åëëçíéêü êáé îÝíï äñáìáôïëüãéï. Êïñõöáßïé ´Åëëçíåò çèïðïéïß (Áéìßëéïò ÂåÜêçò, ÅëÝíç ÐáðáäÜêç, ÊõâÝëç, Ìáñßêá Êïôïðïýëç, Êáôßíá Ðáîéíïý ê.Ü.). Ï êéíçìáôïãñÜöïò. Áîéüëïãïé óêçíïèÝôåò (Ãéþñãïò ÔæáâÝëáò, ÁëÝêïò ÓáêåëëÜñéïò ê.Ü.) ð êéíçìáôïãñÜöïò åîáéñåôéêÜ áãáðçôü èÝáìá ð êáèéÝñùóç ðïëëþí êáé óçìáíôéêþí çèïðïéþí. Ìå ôáéíßåò Ìé÷Üëç ÊáêïãéÜííç, Íßêïõ Êïýíäïõñïõ, ÁëÝîç Äáìéáíïý, ÔÜêç Êáíåëëüðïõëïõ, Èüäùñïõ Áããåëüðïõëïõ, ÐáíôåëÞ Âïýëãáñç, Êþóôá ÖÝññç ê.Ü. ð êéíçìáôïãñáöéêÞ ãëþóóá åîåëßóóåôáé ð õøçëÜ êáëëéôå÷íéêÜ êáé ôå÷íéêÜ åðßðåäá ð äéåèíÞò áíáãíþñéóç. óô. Ç ëïãïôå÷íßá. Ðïßçóç. ÐñïäñïìéêÝò ìåãÜëåò ìïñöÝò ôçò ÍåïåëëçíéêÞò Ëïãïôå÷íßáò: ÊùóôÞò ÐáëáìÜò, ¢ããåëïò Óéêåëéáíüò, Ê. Ð. ÊáâÜöçò, Íßêïò ÊáæáíôæÜêçò, Êþóôáò ÂÜñíáëçò, Êþóôáò ÊáñõùôÜêçò. ÃåíéÜ ôïõ '30: Êáèéåñþíåé ôç ìïíôÝñíá ãñáöÞ. Êýñéïé åêðñüóùðïé: Ãéþñãïò ÓåöÝñçò (âñáâåßï Íüìðåë), ÏäõóóÝáò Åëýôçò (âñáâåßï Íüìðåë), ÃéÜííçò Ñßôóïò (âñáâåßï ËÝíéí), Íéêçöüñïò ÂñåôôÜêïò, Ñßôá Ìðïýìç - ÐáðÜ, Íßêïò ÐáððÜò, Ãéþñãïò Âáöüðïõëïò, ÔÜêçò Ðáðáôóþíçò êáé ïé õðåññåáëéóôÝò Íßêïò Åããïíüðïõëïò êáé ÁíäñÝáò Åìðåéñßêïò.

&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 229

ÌåôáðïëåìéêÞ ãåíéÜ. Êýñéïé åêðñüóùðïé: ¢ñçò ÁëåîÜíäñïõ, Ìáíüëçò ÁíáãíùóôÜêçò, ÍÜíïò Âáëáùñßôçò, ÔÜêçò Âáñâéôóéþôçò, ÌçíÜò ÄçìÜêçò, ÊéêÞ ÄçìïõëÜ, ¢ñçò Äéêôáßïò, ¸êôùñ ÊáêíáâÜôïò, Íßêïò Êáñïýæïò, Ìé÷Üëçò Êáôóáñüò, ÔÜóïò Ëåéâáäßôçò, ÄçìÞôñçò Ðáðáäßôóáò, Ôßôïò Ðáôñßêéïò, Ìßëôïò Óá÷ôïýñçò, ê.Ü. ð ðïñåßá ôïõò êÜôù áðü âÜñïò äñáìáôéêþí ãåãïíüôùí óôç ÷þñá. Ðåæïãñáößá. ÁíÜëïãç ìå ðïßçóç êáé ðïñåßá íåüôåñçò ðåæïãñáößáò. ÐñïäñïìéêÝò ìïñöÝò: Êþóôáò ×áôæüðïõëïò, Êùí/íïò Èåïôüêçò, Ãñçã. Îåíüðïõëïò. ÃåíéÜ ôïõ '30. - Êýñéïé åêðñüóùðïé: (ÌéêñáóéÜôåò) ÓôñáôÞò ÌõñéâÞëçò, Çëßáò ÂåíÝæçò, Öþôçò Êüíôïãëïõ, ÓôñáôÞò Äïýêáò, ÊïóìÜò Ðïëßôçò, Ãéþñãïò ÈåïôïêÜò. (Åëëáäéêïß) ÐáíôåëÞò ÐñåâåëÜêçò, É.Ì. Ðáíáãéùôüðïõëïò, ¢ããåëïò ÔåñæÜêçò, Ì. ÊáñáãÜôóçò, ÈáíÜóçò ÐåôóÜëçò-ÄéïìÞäçò, ÃïõëéÝëìïò ¢ìðïô, ÁëêéâéÜäçò Ãéáííüðïõëïò, ÓôÝëéïò Îåöëïýäáò, Íßêïò ÃáâñéÞë Ðåíôæßêçò. Ï Íßêïò ÊáæáíôæÜêçò åìöáíßóôçêå áñãüôåñá ùò ðåæïãñÜöïò. ÌåôáðïëåìéêÞ ãåíéÜ. - Êýñéïé åêðñüóùðïé: ÃéÜííçò ÌðåñÜôçò, Åýá ÂëÜìç, ÓôñáôÞò Ôóßñêáò, ÄçìÞôñçò ×áôæÞò, Óðýñïò Ðëáóêïâßôçò, ÆÞóçò ÓêÜñïò, Áíôþíçò ÓáìáñÜêçò, Èåüöéëïò Öñáãêüðïõëïò, Ãéþñãïò ÉùÜííïõ êáé Üëëïé íåüôåñïé. æ. Ï öéëïóïöéêüò óôï÷áóìüò. Ðáëáéüôåñïé ¸ëëçíåò óôï÷áóôÝò 20ïý áé.: Ðáíáãéþôçò Êáíåëëüðïõëïò, Êùí/íïò ÔóÜôóïò, ÉùÜííçò Èåïäùñáêüðïõëïò, ÅõÜããåëïò Ðáðáíïýôóïò ê.Ü. (èÝìáôá öéëïóïößáò, ðïëéôéêÞò, ðáéäåßáò êáé áéóèçôéêÞò). Íåüôåñïé: ÊïñíÞëéïò ÊáóôïñéÜäçò, Êþóôáò Áîåëüò, Íßêïò ÐïõëáôæÜò (Ýæçóáí Þ æïõí êõñßùò óôï åîùôåñéêü), Êþóôáò Ôóéñüðïõëïò ê.Ü. (äßíïõí ðñïóùðéêÞ ôïõò óöñáãßäá óôçí ðñïóÝããéóç öéëïóïöéêþí êáé ðïëéôéêþí ðñïâëçìÜôùí åðï÷Þò ìáò). Ðñüóèåôá ðáñáèÝìáôá 1. Ï ÐáñèÝíçò, óõãêåöáëáéþíïíôáò ðáñåëèüí êáé ðáñüí, ïäçãåß ìðñïóôÜ ôç íåïåëëçíéêÞ ôÝ÷íç «Óôçí êáëëéôå÷íéêÞ äçìéïõñãßá ôïõ ÐáñèÝíç äéáêñßíåôáé åýêïëá ôüóï ìéá ãüíéìç ðñïóÜñôçóç óçìáíôéêþí êáôáêôÞóåùí ôçò ôÝ÷íçò ôïõ ðáñåëèüíôïò, üóï êáé ìéá åíåñãçôéêÞ áöïìïßùóç ôùí óðïõäáéüôåñùí áíáæçôÞóåùí ôïõ ðáñüíôïò êáé éäéáßôåñá áõôþí ôïõ 19ïõ áéþíá. Ôáõôü÷ñïíá äéáðéóôþíåôáé ç ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá åðéôý÷åé ìéá ìåôÜöñáóç üëùí áõôþí ôùí óôïé÷åßùí óå ìéá ðñïóùðéêÞ æùãñáöéêÞ ãëþóóá ãéá íá öèÜóåé óå ìéá íÝá óýíèåóÞ ôïõò. Êáé áõôü ôï âëÝðïõìå óôï ó÷Ýäéï êáé óôï ÷ñþìá ôïõ, ôç óýíèåóç êáé ôï ÷þñï, ôá åéäéêÜ êáé ôá ãåíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ìïñöïðëáóôéêþí ôïõ äéáôõðþóåùí. ´Åôóé, ôï ó÷Ýäéï êáé ãåíéêÜ ôá ãñáììéêÜ óôïé÷åßá ôïõ, ìðïñïýí íá èåùñçèïýí óáí ìéá íÝá åñìçíåßá ôùí ôýðùí ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò áããåéïãñáößáò, åíþ ôáõôü÷ñïíá äÝ÷ïíôáé êáé ôçí åðßäñáóç ôùí [...] éäåáëéóôéêþí ôÜóåùí ôïõ 19ïõ áéþíá. Ôï ÷ñþìá ôïõ ðÜíôá ðïëý ëåðôü êáé óå ìåñéêÝò ðåñéðôþóåéò ðïëý áóêçôéêü, äïóìÝíï óõíÞèùò óå ìåãÜëåò åíéáßåò åðéöÜíåéåò, ðëçóéÜæåé ôçí áéóèçôéêÞ ôçò ´Áðù ÁíáôïëÞò [...], ôïí íåïúìðñåóéïíéóìü ôïõ ÓåñÜ êáé ôïí Äéáéñåôéóìü ôïõ ÃêùãêÝí [...]. ÁíÜëïãá óôïé÷åßá Ý÷ïõìå êáé óôç óýíèåóÞ ôïõ êáé óôçí ôÜóç ôïõ ãéá ó÷çìáôïðïßçóç êáé ìíçìåéáêÞ áðüäïóç ôùí ìïñöþí, óôï áíôéñåáëéóôéêü öùò êáé ôïí êÜðùò áöçñçìÝíï ÷þñï [...]. Óôá ìïñöïðëáóôéêÜ áõôÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ áíáãíùñßæåôáé ç ðñïóðÜèåéá óõíäõáóìïý êáèáñÜ áñ÷áúêþí ôýðùí ìå óýã÷ñïíåò áíáæçôÞóåéò, âõæáíôéíÞò áõóôçñüôçôáò êáé óýã÷ñïíçò áðëïðïßóçò». ×ñýóáíèïò ×ñÞóôïõ, Ç ÅëëçíéêÞ ÆùãñáöéêÞ 1832-1922, ÁèÞíá, ÅÔÅ, 1981, óó. 108-109.

'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 230

2. Ãéþñãïò ÌðïõæéÜíçò - ´Åíáò áõèåíôéêüò åîðñåóéïíéóôÞò «Äåí õðÜñ÷åé áìöéâïëßá üôé ìå ôïí Ãéþñãï ÌðïõæéÜíç Ý÷ïõìå ôïí ôñßôï äçìéïõñãü, ðïõ ìáæß ìå ôïí ÐáñèÝíç êáé ôïí ÌáëÝá ìðïñïýí íá èåùñçèïýí ïé "ðáôÝñåò" ôçò åëëçíéêÞò æùãñáöéêÞò ôïõ åéêïóôïý áéþíá. ¼ìùò ìå ôïí ÌðïõæéÜíç Ý÷ïõìå Ýíáí áðü ôïõò ðéï ðçãáßïõò êáé ðñïóùðéêïýò äçìéïõñãïýò ôïõ Åîðñåóéïíéóìïý Ýîù áðü ôïí ãåñìáíüöùíï ÷þñï []. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíáí ðåñéóóüôåñï ìåóïãåéáêü Þ êáëýôåñá åëëçíéêü åîðñåóéïíéóìü ðïõ äéáêñßíåôáé ãéá ôá ðåñéóóüôåñï ëõñéêÜ êáé åóùôåñéêÜ ÷ñþìáôá êáé ôéò ðïéçôéêÝò äéáóôÜóåéò ôïõ []. Áðïôåëåß ìéá áðü ôéò ðéï ÷áñáêôçñéóôéêÝò êáé ïëïêëçñùìÝíåò öùíÝò ôçò íåïåëëçíéêÞò æùãñáöéêÞò, ðïõ Ýðáéîáí êáèïñéóôéêü ñüëï ãéá ðïëëïýò äçìéïõñãïýò ôçò ãåíéÜò ðïõ áêïëïõèåß. ÐñïóùðïãñÜöïò ìå éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí ãéá ôçí áíèñþðéíç ìïñöÞ, ôç ãõìíïãñáößá êáé ëéãüôåñï ôçí ôïðéïãñáößá êáé Üëëá èÝìáôá, ï ãíÞóéïò áõôüò äçìéïõñãüò äßíåé ìéá ðñáãìáôéêÜ ðñïóùðéêÞ äéÜóôáóç ôïõ Åîðñåóéïíéóìïý. Åêôüò áðü ôçí åëáéïãñáößá, åíäéáöÝñåôáé êáé ãéá ôçí õäáôïãñáößá êáé ìå ôçí ôå÷íéêÞ áõôÞ èá äþóåé ìåñéêÝò áðü ôéò ðéï ÷áñáêôçñéóôéêÝò ôïõ ðñïóðÜèåéåò. ÌÜëéóôá, ÷ùñßò ß÷íïò õðåñâïëÞò, ìðïñåß íá éó÷õñéóèåß êáíåßò üôé ìå ôïí ÌðïõæéÜ-íç Ý÷ïõìå ôïí ðéï óçìáíôéêü äçìéïõñãü ôçò õäáôïãñáöéáò, ü÷é ìüíï óôïí åëëçíéêü, áëëÜ êáé óå üëï ôïí åõñùðáúêü Åîðñåóéïíéóìü». ×ñýóáíèïò ×ñÞóôïõ, Ç åëëçíéêÞ æùãñáöéêÞ óôïí åéêïóôü áéþíá, ô. Á´, Óýëëïãïò ðñïò äéÜäïóéí ùöåëßìùí âéâëßùí, ÁèÞíá 2000, óó.37-38. 3. Ç ÃåíéÜ ôïõ '30 êáé ïé íÝïé ðñïóáíáôïëéóìïß «Óå óôåíÞ åðáöÞ ìå ôéò êáôáêôÞóåéò ôçò åõñùðáúêÞò ôÝ÷íçò, áëëÜ êáé ìå ðåñéóóüôåñï ãüíéìç áîéïðïßçóç ôùí ôýðùí ôçò ìåãÜëçò åëëçíéêÞò ðáñÜäïóçò, ïé äçìéïõñãïß ôùí ÷ñüíùí áõôþí öèÜíïõí óå íÝåò äéáôõðþóåéò ðïõ åðéâÜëëïíôáé ìå ôç äýíáìÞ ôïõò êáé äéáêñßíïíôáé ãéá ôçí áëÞèåéá ôïõò. Ìå ôéò ðñïóðÜèåéåò ôçò ãåíéÜò áõôÞò ðñïóáñôþíôáé ïé óçìáíôéêÝò êáôáêôÞóåéò ôçò ðáãêüóìéáò ôÝ÷íçò óôçí åëëçíéêÞ ÷ùñßò äïõëéêÞ åîÜñôçóç. Ñåýìáôá, üðùò ï Öïâéóìüò êáé ï Åîðñåóéïíóéìüò, ï Êõâéóìüò êáé ç ÌåôáöõóéêÞ ÆùãñáöéêÞ, ç Áöáßñåóç êáé ï Óïõñåáëéóìüò, ï Êïõíôñïõêôéâéóìüò êáé ï Ðñáãìáôéóìüò, êáèéåñþíïíôáé ìå ôïõò êáëëéôÝ÷íåò ôçò ãåíéÜò áõôÞò. Ôþñá ìÜëéóôá åßíáé ðéï öáíåñÞ ç áðïäÝóìåõóç ôçò åëëçíéêÞò æùãñáöéêÞò áðü ôá ìåãÜëá îÝíá êÝíôñá, áðü ôïõò ðåñéïñéóìïýò ôïõò [...]. ×ñýóáíèïò ×ñÞóôïõ, ÆùãñáöéêÞ 20ïý áéþíá, ÁèÞíá, Åêä. Áèçíþí, 1996, óó. 17-18. 4. Ôï Åëåýèåñï Ðíåýìá «Ìçí îå÷íÜôå ðùò ðñüêåôáé ãéá áãüñéá êáé êïñßôóéá ôïõ åéêïóôïý áéþíá, áñêåôÜ ðñùôüôõðá ðëÜóìáôá. Ç íéüôç ôïõò, áí åêöñáóôåß ðïôÝ óå óôß÷ïõò, ìðïñåß íá óáò ðáñáîåíÝøåé. Äåí îÝñù ôßðïôá. Êáíåßò äåí îÝñåé ôßðïôá áðü ðñéí. Ìá öáíôÜæïõìáé êÜðïôå ôïõò áõñéáíïýò ðïéçôÝò ôçò ÅëëÜäáò ðïëý äéáöïñåôéêïýò áðü ôïõò ðïéçôÝò ðïõ ãíùñßóáôå ùò óÞìåñá. Ôïõò öáíôÜæïõìå ñùìáëÝá ðáéäéÜ, ãõìíáóìÝíá, ìå åëåýèåñåò êéíÞóåéò êáé æùçñÜ ÷ñþìáôá. Äßíïõí ìáôò, ïäçãïýí öõóéêÜ áõôïêßíçôï êáé âñßóêïõí ðùò 100 ÷éëéüìåôñá ôçí þñá åßíáé ìéá ðïëý öñüíéìç ôá÷ýôçôá, ìåñéêïß ïäçãïýí êé áåñïðëÜíï. Æïõí ôïëìçñÜ ãéáôß åßíáé áðïöáóéìÝíïé íá ìçí ÷Üóïõí ôïí êáéñü ôïõò ó´áõôüí ôïí êüóìï, íá ãåìßóïõí ôçí ýðáñîÞ ôïõò üóï ìðïñïýí ðåñéóóüôåñï, íá áéóèáíèïýí üóï ôï äõíáôü âáèýôåñá. Âñßóêïõí ðïëëÞ ïìïñöéÜ óôç ìåãÜëç ïñìÞ ôïõ áéþíá ôïõò êé áöïý âñßóêïõí ïìïñöéÜ, íá åßóôå âÝâáéïé ðùò êÜðïôå èá âñïýí êáé ôÝ÷íç. Ðïéïò ìðïñåß íá ðñïâëÝøåé óÞìåñá ôé åßäïò ôÝ÷íç èá åßíáé; Èá åßíáé ðÜíôùò êÜôé åíôáôéêü êáé âáèý, ìéá Ýîáñóç ãéá æùíôáíïýò. ¸íá áåñïðëÜíï, óôïí ïõñáíü ôçò ÅëëÜäáò, áðÜíù áðü ôïí Ðáñèåíþíá ìáò áíáäßíåé ìéá áñìïíßá êáéíïýñãéá ðïõ äåí ôç óõíÝëáâå áêüìá êáíåßò. Ç ëåùöüñïò Óõããñïý êõëÜ ìÝñá êáé íý÷ôá ðñïò ôçí á÷ôÞ ôïõ ÖáëÞñïõ ôïõò íåïãÝííçôïõò êáé áíÝêöñáóôïõò áêüìá ñõèìïýò åíüò äõíáôïý ëõñéóìïý ðïõ ãõñåýåé äõíáôïýò ðïéçôÝò. Ìéá áéóèçôéêÞ ìïñöþíåôáé áõèüñìçôá ìåò ôïí áÝñá ðïõ áíáðíÝïõìå. Áõôüò ï "ðåæüò êáé õëéóôéêüò" áéþíáò êñýâåé ìåò ôçí áíåîåñåýíçôç øõ÷Þ ôïõ ðïëý ðåñéóóüôåñç ðïßçóç áðü ü,ôé

!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 231

íïìßæïõí ïé äÜóêáëïß ìáò. ÁëëÜ ðñÝðåé êÜðïéïò íá ëÜâåé ôïí êüðï íá ôçí áíáêáëýøåé. Åßíáé ç þñá êáôÜëëçëç ãéá ôïëìçñïýò óêáðáíåßò». Ãéþñãïò ÈåïôïêÜò, Åëåýèåñï Ðíåýìá (Åðéì. Ê.È. ÄçìáñÜò), ÁèÞíá, Åóôßá, 2002, óó. 69-70. 5. ÁíáæÞôçóç ôïõ ìõóôéêïý íïÞìáôïò ôïõ êüóìïõ «Ôï åéêáóôéêü óýóôçìá (ôïõ ÃéÜííç Óðõñüðïõëïõ) âáóßæåôáé óôçí ðïëõðëïêüôçôá ôùí ó÷Ýóåùí åêåßíùí ôùí óôïé÷åßùí ìÝóá áðü ôá ïðïßá åñìçíåýåôáé ç ßäéá ç öýóç êáé åêöñÜæåôáé ç áßóèçóç ôçò äñÜóçò. Óõíåðþò, ôï ÷ñþìá åíåñãåß ùò öïñÝáò øõ÷éêþí äéáèÝóåùí, ùò êýñéïò óõíôåëåóôÞò ìéáò ìáãéêÞò ðñÜîçò. Ç åîùôåñéêÞ åéêüíá ôïõ êüóìïõ õðáãïñåýåôáé áðü Ýíá åßäïò "åóùôåñéêÞò áíáãêáéüôçôáò", ðïõ, üðùò êáé óôïí Êáíôßíóêé, Ýôóé êáé óôïí Óðõñüðïõëï, êáèïñßæåé ôï åéêáóôéêü ëåîéëüãéü ôïõ. ´ÏñáìÜ ôïõ åßíáé ç áðïêÜëõøç åíüò ìõóôéêïý íïÞìáôïò, ìéáò õðåñðñáãìáôéêüôçôáò êáé ó' áõôü óõíåðéêïõñåßôáé ôþñá êáé ìå ôçí îÝ÷ùñç ëåéôïõñãßá ôïõ öùôüò, ðïõ ãßíåôáé "ìÝñïò" ôïõ Ýñãïõ ôïõ. Ìå ôç äéáäéêáóßá áõôÞ ï æùãñÜöïò áðïêáëýðôåé Ýíá íÝï êüóìï ïðôéêþí åìðåéñéþí êáé ìéá õðïâëçôéêÞ åéêüíá ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò». ÌéëôéÜäçò ÐáðáíéêïëÜïõ, Ç ÅëëçíéêÞ ÔÝ÷íç ôïõ 20ïý áéþíá, Èåóóáëïíßêç, ÂÜíéáò, 2006, ó. 180. 6. Ç ìåôáðïëåìéêÞ ãåíéÜ êáé ç äéåèíïðïßçóç ôçò íåïåëëçíéêÞò æùãñáöéêÞò « Ìå ôç ãåíéÜ áõôÞ Ý÷ïõìå êáé óôçí ÅëëÜäá üëåò ôéò ôÜóåéò ôçò ðáãêüóìéáò ôÝ÷íçò, áðü ôéò ðáñáóôáôéêÝò - ôá íÝá ðñüóùðá ôïõ Ñåáëéóìïý, ôéò íåïðáñáóôáôéêÝò ôÜóåéò êáé ôçí Ïð Áñô, ôïí Íåïåîðñåóéïíéóìü, ôïí Åêëåêôéóìü ôçò ìåôáìïíôÝñíáò ôÝ÷íçò - êáé ôéò áöçñçìÝíåò ÁöçñçìÝíï Åîðñåóéïíéóìü, ÃåùìåôñéêÞ Áöáßñåóç, ËõñéêÞ Áöáßñåóç, Êïíóôñïõêôéâéóìü -, óôéò óýíèåôåò - ÖùôïêéíçôéêÞ ÔÝ÷íç, "ÔÝ÷íç ôùí çëåêôñïíéêþí õðïëïãéóôþí, ÔÝ÷íç ôïõ Åëá÷ßóôïõ (ìßíéìáë), Öôù÷Þ ÔÝ÷íç (Üñôå ðüâåñá, arte povera), ÔÝ÷íç ôçò Ãçò, ÔÝ÷íç ôçò Äéáäéêáóßáò (ðñüóåò áñô, process art), ôá Äñþìåíá ( happening), ôá ÐåñéâÜëëïíôá ( enviroments) - êáé Üëëåò. Ðïëý ðåñéóóüôåñï ìå ôç ãåíéÜ áõôÞ, ç åëëçíéêÞ ôÝ÷íç ðáßñíåé êáé ìéá ïõóéáóôéêÞ èÝóç óôçí ðáãêüóìéá êáëëéôå÷íéêÞ äçìéïõñãßá, äåí ðåñéïñßæåôáé íá äÝ÷åôáé ìüíï óôïé÷åßá, áëëÜ ìðïñåß êáé íá äßíåé [...]. ¼ðùò êáé óôéò Üëëåò ÷þñåò, ïé ´Åëëçíåò êáëëéôÝ÷íåò óÞìåñá åßíáé ðñáãìáôéêïß äçìéïõñãïß ìïñöþí, ðïõ áìöéóâçôïýí êÜèå êáíïíéóôéêÞ áñ÷Þ êáé åðéâÜëëïõí ôçí åóùôåñéêÞ åëåõèåñßá ùò êáíüíá æùÞò». ×ñýóáíèïò ×ñÞóôïõ, ÆùãñáöéêÞ 20ïý áéþíá, ÁèÞíá, Åêä. Áèçíþí, 1996, ó. 25. 7. Ìéá Üðïøç ãéá ôçí Ýííïéá ôçò åëëçíéêüôçôáò óôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ «Ç åëëçíéêüôçò ëïéðüí ôïõ Ýñãïõ ôßèåôáé åê ôùí Ýóù êáé ü÷é åê ôùí Ýîù. ÄçëáäÞ ñõèìüò åëëçíéêüò, äåí ãåííÜôáé ìå ìïñöïëïãéêÝò áíáìíÞóåéò áðü ôï ðáñåëèüí, ïýôå ìå Üêñéôïõò óõã÷ñïíéóìïýò, áëëÜ ìüíïí ìå ôçí áõôü÷èïíç áíáìüñöùóç ôùí áéóèçôêþí áîéþí.´Åôóé ôï ðñüâëçìá ôçò åëëçíéêüôçôïò ôçò óýã÷ñïíçò áñ÷éôåêôïíéêÞò áíÜãåôáé ôåëéêÜ óôï åñþôçìá ôçò áîßáò ôïõ íåþôåñïõ åëëçíéêïý ðïëéôéóìïý». Ðáíáãéþôçò Ìé÷åëÞò, Ç Áñ÷éôåêôïíéêÞ ùò ÔÝ÷íç, ÁèÞíá, ÔÅÅ, 1951, ó. 356. 8. Ç ìïíôÝñíá áñ÷éôåêôïíéêÞ óôçí ÅëëÜäá «Ùò ôá ìÝóá ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1950 ç ìïíôÝñíá áñ÷éôåêôïíéêÞ åß÷å ðëÝïí åðéâëçèåß ùò êõñßáñ÷ï óôéë äüìçóçò. Êáèþò åßíáé Ýíá ðïõñéóôéêü (=êáèáñü, ãåùìåôñéêü) óôéë, ìå ðïëý áõóôçñÜ êáèïñéóìÝíåò ðáñáìÝôñïõò ìïñöïëïãßáò êáé ëåéôïõñãßáò, ü÷é ìüíï åßíáé áíáãíùñßóéìï ðáíôïý, áëëÜ êáé áðÝäùóå ôüóï óôåñåüôõðá Ýñãá, þóôå óõ÷íÜ åßíáé äýóêïëï íá äéáêñßíåé êáíåßò ôï Ýñãï äýï äçìéïõñãþí, áêüìá êé áí áõôïß Ý÷ïõí äéáöïñÝò ðïëéôéóôéêïý õðüâáèñïõ êáé éäéïóõãêñáóßáò. Ç õðåñï÷Þ ôùí êáôáóêåõáóôéêþí áñ÷þí ôçò óôçí åîïéêïíïìçóç ÷ñüíïõ, ÷þ-

!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 232

ñïõ êáé, óõíåðþò, ÷ñÞìáôïò, öáßíåôáé íá Ýðáéîå êáèïñéóôéêü ñüëï óôçí åðéâïëÞ ôïõ ìïíôÝñíïõ êéíÞìáôïò óôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ äéåèíþò. Áêüìá êáé óå ìéá ìéêñÞ ðåñéöåñåéáêÞ ÷þñá óáí ôçí ÅëëÜäá, üðïõ áðü ôç äåêáåôßá ôïõ 1930 áñ÷ßæïõí íá êôßæïíôáé ïéêïäïìÞìáôá ôçò "ÍÝáò Áñ÷éôåêôïíéêÞò", üðùò ôçí ïíüìáæáí, ï ìïíôåñíéóìüò Ýãéíå ðéï ãñÞãïñá äåêôüò óôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ áðü ü,ôé óå Üëëïõò ôïìåßò ôçò êáëëéôå÷íéêÞò äçìéïõñãßáò». Áíôþíçò Êùôßäçò, Ìïíôåñíéóìüò êáé "ÐáñÜäïóç" óôçí åëëçíéêÞ ôÝ÷íç ôïõ ìåóïðïëÝìïõ, Èåóóáëïíßêç, University Studio Press, 1993, ó. 32. 9. Ï Ìáíþëçò Êáëïìïßñçò «Åßíáé ãåíéêþò áðïäåêôü üôé ï óðïõäáéüôåñïò åêðñüóùðïò ôçò ÅèíéêÞò ÌïõóéêÞò Ó÷ïëÞò èåùñåßôáé ï Ìáíþëçò Êáëïìïßñçò (1883-1962). Áðü ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò ´Åëëçíåò óõíèÝôåò, ï Êáëïìïßñçò áíôéëÞöèçêå ôïí ñüëï ôïõ ùò "ïäçãçôÞ" ìÝóá óôïõò êüëðïõò ôçò åëßô ôçò äéáíüçóçò óôçí ÅëëÜäá êáé Ýãéíå áðïäåêôüò ùò ôÝôïéïò ü÷é ìüíï áðü óçìáßíïíôåò áíèñþðïõò ôùí ãñáìÜôùí êáé ôùí ôå÷íþí, áëëÜ êáé áðü ôï åõñýôåñï åëëçíéêü êïéíü ôçò åðï÷Þò. Óôçí ÅèíéêÞ ÌïõóéêÞ Ó÷ïëÞ óõìðåñéëáìâÜíïíôáé åðßóçò óõíèÝôåò ðïõ ïé áíôéëÞøåéò ôïõò åßíáé êïéíÝò ìå ôïõ Êáëïìïßñç Þ, Ýóôù, ïé áíáæçôÞóåéò ôïõò ãéá ôïí ðñïóäéïñéóìü ôçò "åëëçíéêüôçôáò" ìÝóù ôùí éäåþí êáé ôçò ìïõóéêÞò ôïõò. ÊáôÜ ôçí åðï÷Þ ôïõ ìåóïðïëÝìïõ, ç ÅèíéêÞ ÌïõóéêÞ Ó÷ïëÞ Ýðáéîå êõñßáñ÷ï ñüëï óôç ìïõóéêÞ æùÞ óôçí ÅëëÜäá. Áêïëïýèçóå ìéá äéáñêÞò áíáæÞôçóç êáé õðïóôÞñéîç áõôïý ðïõ Þôáí êáôáíïçôü ùò "ÉäÝá ôçò ÅëëçíéêÞò ÌïõóéêÞò" êáé ðïõ åêöñÜóôçêå ìå ðëçèùñéêç Ýíôáóç óõíáéóèçìÜôùí, êõñßùò áðü ôïí Ìáíþëç Êáëïìïßñç». Áíáóôáóßá Óéþøç, Ôñßá Äïêßìéá ãéá ôïí Ìáíþëç Êáëïìïßñç, Ìïõóéêüò Åêä. Ïßêïò Ðáðáãñçãïñßïõ-ÍÜêáò, ÁèÞíá 2003, óó. 18-19. 10. ÄçìÞôñçò Ìçôñüðïõëïò. Ç ìïõóéêÞ óôçí õðçñåóßá ôçò çèéêÞò «ÐñÜãìáôé, äåí ìðüñåóá íá èåùñÞóù åãþ ôç ìïõóéêÞ óáí ìéá çèéêÞ ðåñéïñéóìÝíç ìüíïí ó' áõôÞí. Áõôü Þôáí êÜôé áäýíáôï ãéá ìÝíá. Äåí ìðïñïýóá åðßóçò íá îå÷ùñßóù ôçí ÔÝ÷íç áðü ôçí áíèñþðéíç çèéêÞ. Äéüôé ãíùñßæù, êáé åßìáé âÝâáéïò üôé èá óõìöùíÞóù ìå ôïõò öéëïóüöïõò, üôé ç õøçëüôåñç çèéêÞ ãéá ôïí êáëëéôÝ÷íç åßíáé ç ôÝ÷íç ôïõ êáé ü÷é ç ðñïóùðéêÞ ôïõ æùÞ. ÂÝâáéá åãþ ùò ðñïóùðéêüôçôá äåí ìðïñþ íá æÞóù ÷ùñßò íá óêÝðôïìáé ôçí áíèñþðéíç çèéêÞ. Ç ôÝ÷íç åßíáé ôï çèéêü ìÝóï ãéá í' áíõøùèåß ç áíèñùðüôçôá. Êáé ï êÜèå êáëëéôÝ÷íçò Ý÷åé, êáôÜ ôç ãíþìç ìïõ, ôç äõíáôüôçôá íá ãßíåé ðáñÜäåéãìá ãéá ôçí áíèñùðüôçôá êáé ü÷é Ýíá éäéüìïñöï ïí óôï ïðïßï åðéôñÝðïíôáé üëá. Ãéá ìÝíá ç õðÝñôáôç çèéêÞ åßíáé íá ìçí åßóáé ìüíïí Ýíáò ìïõóéêüò, áëëÜ åðßóçò Üíèñùðïò». William Trotter, O ÉåñïöÜíôçò ôçò ÌïõóéêÞò. Ç æùÞ ôïõ ÄçìÞôñç Ìçôñüðïõëïõ (Ìôöñ. Á. ÊáëïöùëéÜò), ÁèÞíá, Ðïôáìüò, 2000, ó. 729. 11. ´Åíáò íÝïò ìïõóéêüò ìáãåýåé ôï áêñïáôÞñéü ôïõ «´Çôáí Ýíáò íÝïò ëåðôüò, ìå êïíôü óãïõñü ìáëëß êáé ìåãÜëá ìáýñá ìÜôéá, ðïõ, öõóéêÜ, Ýãñáöå êé åêåßíïò óôß÷ïõò åëåýèåñïõò, üôáí üìùò åßäå üôé ôá ÷åéñüãñáöÜ ôïõ äåí ðñïîåíÞóáíå ôçí åíôýðùóç ðïõ ðñïóäïêïýóå, ôï ãýñéóå áìÝóùò áëëïý. ´Çôáíå, ëÝåé êáé ìïõóéêüò []. ´Çôáí óõíèÝôçò []. ÊïéôÜîáìå ôï íåáñü óõíïìéëçôÞ ìáò ìå äõóðéóôßá. ÅðéôÝëïõò, áí Ýëåãå áëÞèåéá, äåí åß÷å ðáñÜ íá ìáò ôï áðïäåßîåé. Ôïí ïäçãÞóáìå áìÝóùò óôï óðßôé ôïõ Âáëáùñßôç, êé åêåß ï ÌÜíïò ×áôæéäÜêéò áõôüò Þôáí ï íÝïò óõíèÝôçò êÜèéóå óôï ðéÜíï. Äåí Ý÷åé êáìéÜ óçìáóßá ôé ìÜò Ýðáéîå åêåßíï ôï áðïìåóÞìåñï []. Ôüóï ðïëý èá 'ëåãåò üôé ï áõôïäçìéïýñãçôïò áõôüò íÝïò Þôáí îå÷åéëéóìÝíïò áðü ìåëùäéêüôçôá, ôüóï ðïëý ãåéôüíåõå ìå ìéá ðåñéï÷Þ ðáñèÝíá, ãåìÜôç áðü áíåêìåôÜëëåõôïõò Þ÷ïõò êáé ñõèìïýò, ðïõ Ýöôáíå íá ôç óêïõíôÞîåé ëéãÜêé ìå ôïí áãêþíá ôïõ åðÜíù óôï ðéÜíï ãéá íá ãåìßóåé ôï äùìÜôéï, íá ãåìßóåé áñãüôåñá ç ÅëëÜäá êé ï êüóìïò üëïò áðü ìéáí, Üëëïõ åßäïõò ãïçôåßá». ÏäõóóÝáò Åëýôçò, Áíïé÷ôÜ ×áñôéÜ, ó. 290.

!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 233

12. ´Åíáò ðïëý óçìáíôéêüò ´Åëëçíáò óõíèÝôçò «Ç ìïõóéêÞ ãñáöÞ ôïõ Óêáëêþôá, ìïëïíüôé öáéíïìåíéêÜ ðåñßðëïêç, åßíáé óáöÞò êáé êáèáñÞ, åíþ, áðü ìïñöïëïãéêÞ Üðïøç, äéáêñßíåôáé ãéá ôç äéáýãåéá ôçò äïìéêÞò Üñèñùóçò, ðñïóåããßæïíôáò ðïëëÝò öïñÝò ôá üñéá ôïõ êëáóéêéóìïý, ìå Ýíáí ôñüðï ìÜëéóôá ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé ðÜíôïôå áðü ôçí ôÝëåéá óõìâáôüôçôá ìåôáîý ìïñöÞò êáé ðåñéå÷ïìÝíïõ. Åßôå ÷åéñßæåôáé ôç ìïñöÞ ôçò óïíáôßíáò åßôå ôçò óïõßôáò Þ ôïõ êïíóÝñôïõ (óþæïíôáé óõíïëéêÜ åííéÜ êïíóÝñôá), ï Óêáëêþôáò áðïäåéêíýåôáé Ýíáò ôÝëåéïò ìÜóôïñáò ôçò ìïñöÞò, ÷ùñßò üìùò íá áêïëïõèåß êáíÝíá áêáäçìáúêü ðñüôõðï. Ç ìáèçôåßá äßðëá óå ìéá ôüóï éó÷õñÞ ðñïóùðéêüôçôá, üðùò áõôÞ ôïõ ÓÝíìðåñãê, ü÷é ìüíï äåí ôïí åìðïäßæåé, áëëÜ ôïí âïçèÜ íá âñåé ôéò äéêÝò ôïõ ëýóåéò óôá ðñïâëÞìáôá ðïõ Ýèåóå ç ìïõóéêÞ ôïõ 20ïý áéþíá. Áí êáé áñêåôïß ãíþñéæáí ôçí áîßá ôïõ Óêáëêþôá üóï æïýóå, åíôïýôïéò ç ðëáôýôåñç áíáãíþñéóç Ýñ÷åôáé ìåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ êáé éäéáßôåñá ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá, ìåôÜ ôçí ç÷ïãñÜöçóç êáé Ýêäïóç ïñéóìÝíùí åê ôùí áñéóôïõñãçìÜôùí ôïõ [...]. ÕðÜñ÷åé ìéá éóôïñéêÞ áäéêßá ùò ðñïò ôçí ôïðïèÝôçóç ôïõ Íßêïõ Óêáëêþôá ü÷é ìüíï óôçí éóôïñßá ôçò åëëçíéêÞò, áëëÜ êáé ôçò óýã÷ñïíçò äõôéêïåõñùðáúêÞò ìïõóéêÞò». Ãéþñãïò Óêáëêþôáò, Ï Íßêïò Óêáëêþôáò êáé ç åõñùðáúêÞ ðáñÜäïóç ôùí áñ÷þí ôïõ 20ïý áéþíá, Ìïõóéêüò Åêä. Ïßêïò Ðáðáãñçãïñßïõ-ÍÜêïò, ÁèÞíá 2001, óó. 13-14. 13. ÊÜíïõìå èÝáôñï ãéá íá ðëïõôßóïõìå ôïõò åáõôïýò ìáò «Äåí êÜíïõìå èÝáôñï ãéá ôï èåÜôñï! Äåí êÜíïõìå èÝáôñï ãéá íá æÞóïõìå. ÊÜíïõìå èÝáôñï ãéá íá ðëïõôßóïõìå ôïõò åáõôïýò ìáò, ôï êïéíü ðïõ ìáò ðáñáêïëïõèåß êé üëïé ìáæß íá âïçèÞóïõìå íá äçìéïõñãçèåß Ýíáò ðëáôýò, øõ÷éêÜ ðëïýóéïò êáé áêÝñáéïò ðïëéôéóìüò óôïí ôüðï ìáò. Ìüíïò ï êáèÝíáò ìáò åßíáé áíÞìðïñïò. Ìáæß ßóùò ìðïñÝóïõìå êÜôé íá êÜíïõìå. Ôï èÝáôñï ùò ìïñöÞ ôÝ÷íçò, äßíåé ôç äõíáôüôçôá íá óõíäåèïýìå, íá óõãêéíçèïýìå, í' áããßîïõìå ï Ýíáò ôïí Üëëïí, íá íéþóïõìå ìáæß ìéáí áëÞèåéá. Íá ãéáôß äéáëÝîáìå ôï èÝáôñï óáí ìïñöÞ åêäÞëùóçò ôïõ øõ÷éêïý ìáò êüóìïõ». ÊÜñïëïò Êïõí, ÊÜíïõìå èÝáôñï ãéá ôçí øõ÷Þ ìáò, ÁèÞíá, Êáóôáíéþôçò, 19876, ó. 136. 14. Ï « ÄñÜêïò» ôïõ Íßêïõ Êïýíäïõñïõ «Óôçí ðñþôç ðåíôçêïíôáåôßá ôïõ 20ïý áéþíá, ï ðáãêüóìéïò êéíçìáôïãñÜöïò Ý÷åé óõìðëçñþóåé ôüìïõò ìå ëßóôåò áñéóôïõñãçìÜôùí, ìá êáé åìðïñéêþí åðéôõ÷éþí []. Áíôßóôïé÷á ãéá ôçí ÅëëÜäá èá ÷ñåéáóèåß íá öôÜóåé óôï 1955 ãéá íá öôéá÷ôåß Ýíá áñéóôïýñãçìá, ðïõ üìùò áíáãíùñßóôçêå ðïëý áñãüôåñá: ï ÄñÜêïò ôïõ Êïýíäïõñïõ. Ôüôå åìöáíßæïíôáé êáé ïé ðñþôïé óêçíïèÝôåò ðïõ óêÝðôïíôáé êéíçìáôïãñáöéêÜ [...]: ï Êïýíäñïõñïò, ï ÊáêïãéÜííçò, ï Ãñçãïñßïõ, Ï ÔæáâÝëëáò []. Óôç äåêáåôßá ëïéðüí ôïõ '50, ìðïñïýìå íá ðïýìå ðùò ïé ´Åëëçíåò áíáêÜëõøáí ôçí ´Åâäïìç ÔÝ÷íç. Ùò ôüôå ãíþñéæáí ôçí êéíçìáôïãñáöéêÞ âéïìç÷áíßá, ðïõ ôçí áíôéìåôþðéæáí ìå ôá óôÜíôáñ ôçò äéêÞò ôïõò ÷åéñïðïßçôçò âéïôå÷íßáò». ÃéÜííçò ÓïëäÜôïò, Éóôïñßá ôïõ Åëëçíéêïý ÊéíçìáôïãñÜöïõ, ô. Á´ (1900-1967), ÁèÞíá Áéãüêåñùò, 1999, ó. 5. 15. Ïé óõíå÷éóôÝò ìéáò ìåãÜëçò ëïãïôå÷íéêÞò ðáñÜäïóçò «Ç óöáßñá ðïõ ó÷çìáôßæåé ç íÝá åëëçíéêÞ ðïßçóç Ý÷åé, èá ìðïñïýóå íá ðåé êáíåßò, üðùò êÜèå óöáßñá, äýï ðüëïõò: ôïí âüñåéï êáé ôïí íüôéï. Óôïí Ýíá ôïðïèåôåßôáé ï Äéïíýóéïò Óïëùìüò, ðïõ áðü ôçí Üðïøç ôçò åêöñáóôéêÞò åðÝôõ÷å [] íá ÷áñÜîåé ìå Üêñá óõíÝðåéá êáé áõóôçñüôçôá ôçí áíôßëçøç ôçò êáèáñÞò ðïßçóçò ìå üëá ôá ðáñåðüìåíá: íá õðïôÜîåé ôï áßóèçìá óôç äéÜíïéá, íá åîåõãåíßóåé ôçí Ýêöñáóç êáé íá äñáóôçñéïðïéÞóåé üëåò ôéò äõíáôüôçôåò ôïõ ãëùóóéêïý ïñãÜíïõ ðñïò ôçí êáôåýèõíóç ôïõ èáýìáôïò. Óôïí Üëëï ðüëï ôïðïèåôåßôáé ï Ê. Ð. ÊáâÜöçò, áõôüò ðïõ [] Ýöôáóå óôçí Üêñá ëéôüôçôá, óôç ìåãáëýôåñç åêöñáóôéêÞ áêñßâåéá,

!!

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 234

åîïõäåôåñþíïíôáò ôïí ðëçèùñéóìü óôç äéáôýðùóç ôùí ðñïóùðéêþí ôïõ âéùìÜôùí. ÁíÜìåóá óôïõò äýï áõôïýò ðüëïõò êéíÞèçêáí ïé ìåãÜëïé ìáò ðïéçôÝò, ï ÁíäñÝáò ÊÜëâïò, ï ÊùóôÞò ÐáëáìÜò, ï ¢ããåëïò Óéêåëéáíüò, ï Íßêïò ÊáæáíôæÜêçò, ï Ãéþñãïò ÓåöÝñçò []. ÁõôÞ åßíáé ìéá ðñü÷åéñç êáé üóï ãßíåôáé ðéï ó÷çìáôéêÞ ÷áñôïãñÜöçóç ôïõ íåïåëëçíéêïý ðïéçôéêïý ëüãïõ [...]. Ôï ðñüâëçìá ãéá ìáò ðïõ áêïëïõèÞóáìå Þôáíå íá åðùìéóèïýìå ôá õøçëÜ äéäÜãìáôá ðïõ ìáò êëçñïäüôçóáí êáé, ï êáèÝíáò ìå ôïí ôñüðï ôïõ, íá ôá áñìüóïõìå ðÜíù óôç óýã÷ñïíç åõáéóèçóßá. ÐÝñá áðü ôá üñéá ôçò ôå÷íéêÞò, ïöåßëáìå íá öôÜóïõìå óå ìéá óýíèåóç ðïõ áðü ôï Ýíá ìÝñïò íá áíá÷ùíåýåé ôá óôïé÷åßá ôçò åëëçíéêÞò ðáñÜäïóçò êáé áðü ôï Üëëï íá åêöñÜæåé ôá êïéíùíéêÜ êáé øõ÷ïëïãéêÜ áéôÞìáôá ôçò åðï÷Þò ìáò. Ìå Üëëá ëüãéá, íá öôÜóïõìå íá ðñïâÜëïõìå ôïí ôýðï ôïõ Åõñùðáßïõ ´Åëëçíá». ÏäõóóÝáò Åëýôçò, "Ëüãïò óôçí Áêáäçìßá ôçò Óôïê÷üëìçò" (1979), óôï Åí ëåõêþ, ÁèÞíá, ºêáñïò, 1999, óó. 353-354

!"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 235

ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁ: Âéâëßá ãéá ôçí Éóôïñßá ôçò ÔÝ÷íçò Gombrich E.H., Éóôïñßá ôçò ÔÝ÷íçò, ìôöñ. Ë. ÊÜóäáãëç, ÁèÞíá, Ì.É.Å.Ô., ÁèÞíá 1994. ÁñãêÜí Ôæ. Ê., Ç ÌïíôÝñíá ÔÝ÷íç, ìôöñ. Ë. ÐáðáäçìÞôñç, Ðáíåð. Åêä. ÊñÞôçò - ÁíùôÜôç Ó÷ïëÞ Êáëþí Ôå÷íþí Áèçíþí, ÁèÞíá 42004. Arnason Ç., Éóôïñßá ôçò Óýã÷ñïíçò ÔÝ÷íçò, ÆùãñáöéêÞ, ÃëõðôéêÞ, Áñ÷éôåêôïíéêÞ, Öùôïãñáößá, ìôöñ. Ì. ÐáðáíéêïëÜïõ, ÐáñáôçñçôÞò, 1995 ÃéáêïõìáêÜôïò Á., Éóôïñßá ôçò ÅëëçíéêÞò Áñ÷éôåêôïíéêÞò ôïõ 20ïý áé., ÁèÞíá, ÍåöÝëç, 2004. Ãêáßçë Ì., ÍôáíôÜ êáé Õðåññåáëéóìüò, ìôöñ.Ã.-É. ÌðáìðáóÜêçò, ÁèÞíá, Êáóôáíéþôçò, 1999 ÄáóêáëïèáíÜóçò Í., Ï ÊáëëéôÝ÷íçò ùò éóôïñéêü õðïêåßìåíï áðü ôïí 19ï óôïí 21ï áéþíá, ÁèÞíá, ¢ãñá, 2001. ´Åóêñéô Ó., Áñ Íïõâþ, ìôöñ. É. Âåôóïðïýëïõ, ÁèÞíá, Êáóôáíéþôçò, 2000. Æéñþ, Ï. - ÌåñôæÜíç, Å. - Ðåôñßäïõ Â., Éóôïñßá ôçò ÔÝ÷íçò, Ã´ ôÜîç Åíéáßïõ Ëõêåßïõ, ÁèÞíá, Ï.Å.Ä.Â., ÷.÷. Êïî Í., Êõâéóìüò. ìôöñ.É. Âåôóïðïýëïõ, ÁèÞíá, Êáóôáíéþôçò, 2003 Êùôßäçò Á., ÅëëçíéêÞ ÔÝ÷íç. ÆùãñáöéêÞ 19ïõ áéþíá, ÁèÞíá, ÅêäïôéêÞ Áèçíþí, 1995. Êùôßäçò Á., Ìïíôåñíéóìüò êáé ÐáñÜäïóç óôçí åëëçíéêÞ ôÝ÷íç ôïõ ìåóïðïëÝìïõ, Èåóóáëïíßêç, University Studio Press, 1993. ËáìðñÜêç ÐëÜêá Ì., ÅéóáãùãÞ óôç ÌïíôÝñíá ÔÝ÷íç, ÁèÞíá, ÁäÜì/ÐÝñãáìïò, 22003. Ëåîéêü ÅëëÞíùí Êáëëéôå÷íþí, ÁèÞíá, ÌÝëéóóá,1997-2000. ÌéêÝëé íôå ÌÜñéï, Ïé Ðñùôïðïñßåò ôçò ÔÝ÷íçò ôïõ Åéêïóôïý Áéþíá, ìôöñ. Ë. ÐáðáìáôèåÜêç, ÁèÞíá, ÏäõóóÝáò, 1983 ÌéóéñëÞ Í., ÅëëçíéêÞ ÔÝ÷íç 18ïò -19ïò áéþíáò, ÁèÞíá, ÁäÜì 1993. ÌðÝêåô Ã., Ï Êüóìïò ôçò ÆùãñáöéêÞò, ìôöñ. Á. ÐåñéóôåñÜêç, ÁèÞíá, ÐáôÜêçò, 1996. ÌðëÝéíõ ÌðñÜïõí Íô., Ñïìáíôéóìüò, ìôöñ. É. Âåôóïðïýëïõ, ÁèÞíá, Êáóôáíéþôçò, 2001. ÌõêïíéÜôçò Ç., ÅëëçíéêÞ ÔÝ÷íç, ÍåïåëëçíéêÞ ÃëõðôéêÞ, ÁèÞíá, ÅêäïôéêÞ Áèçíþí, 1996 ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Ïîöüñäçò, Ëåîéêü ÔÝ÷íçò êáé Êáëëéôå÷íþí. ìôöñ. Å. ÏñÜôç, Ê. ÖñïõæÜêç, ÁèÞíá, ÍåöÝëç, 1997-1998 ( 2 ôüìïé) ÐáðáíéêïëÜïõ Ì., Ç ÅëëçíéêÞ ÔÝ÷íç ôïõ 20ïý áé.. ÆùãñáöéêÞ - ÃëõðôéêÞ, Èåóóáëïíßêç, ÂÜíéáò, 2005-2006 ( 2 ôüìïé) Ðïýëïò Ð. (åðéì.), ´Åííïéåò ôçò ÔÝ÷íçò ôïí 20ü áéþíá, ÁèÞíá, ÁíùôÜôç Ó÷ïëÞ Êáëþí Ôå÷íþí, 2006. Ñçíô ×., Éóôïñßá ôçò ÌïíôÝñíáò ÆùãñáöéêÞò, ìôöñ. Á. ÐáððÜò - Ã. ÌáíéÜôçò, ÁèÞíá, ÕðïäïìÞ, 1977. Ñçíô ×., Éóôïñßá ôçò ÌïíôÝñíáò ÃëõðôéêÞò, ìôöñ. Ì. ËáìðñÜêç-ÐëÜêá, ÁèÞíá, ÕðïäïìÞ, 1979 Ñçíô ×., Ëåîéêü Åéêáóôéêþí Ôå÷íþí, ìôöñ. Á. ÐáððÜò, ÁèÞíá, ÕðïäïìÞ, 1986. Ñïýìðéí Ôæ., Éìðñåóéïíéóìüò, ìôöñ. Ã. ÐïôáìéÜíïõ, ÁèÞíá, Êáóôáíéþôçò,1999. Óôåöáíßäçò Ì., Ìéá éóôïñßá ôçò æùãñáöéêÞò (Áðü ôï ÂõæÜíôéï óôçí ÁíáãÝííçóç êáé áðü ôïõò ÉìðñåóéïíéóôÝò óôïí ÐéêÜóï), ÁèÞíá, Êáóôáíéþôçò, 31994. Öùñ Å., Éóôïñßá ôçò ÔÝ÷íçò, Ç ÔÝ÷íç ôùí Íåüôåñùí ÷ñüíùí É, ìôöñ. Ë. Ìáíóüëá, ô. 4, ÁèÞíá, ÅîÜíôáò, 1993. Öéëéððßäçò Ä., ÍåïåëëçíéêÞ Áñ÷éôåêôïíéêÞ, ÁèÞíá, ÌÝëéóóá, 1984. ×áñáëáìðßäçò Á., Ç ÔÝ÷íç ôïõ 20ïý áéþíá, Èåóóáëïíßêç,University Studio Press, 1990-1995. (3 ôüìïé)

!#

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 236

×ñÞóôïõ ×ñýó., "Ç ÍåïåëëçíéêÞ ÔÝ÷íç: ZùãñáöéêÞ, ÃëõðôéêÞ, ×áñáêôéêÞ ôïõ äÝêáôïõ Ýíáôïõ êáé ôùí áñ÷þí ôïõ åéêïóôïý áéþíá", Larousse Éóôïñßá ôçò ÔÝ÷íçò, ô. 5, ÁèÞíá, Âéâëéüñáìá, 1990. ×ñÞóôïõ ×ñýó., Ç ÅèíéêÞ ÐéíáêïèÞêç, ÅëëçíéêÞ ÆùãñáöéêÞ 19ïò - 20üò áéþíáò, ÁèÞíá, ÅêäïôéêÞ Áèçíþí, 1992. ×ñÞóôïõ ×ñýó., Ç ÅëëçíéêÞ ÆùãñáöéêÞ 1832-1922, ÁèÞíá, ÅèíéêÞ ÔñÜðåæá ôçò ÅëëÜäïò, 1981 ×ñÞóôïõ ×ñýó., Ç ÅõñùðáúêÞ ÆùãñáöéêÞ ôïõ äÝêáôïõ Ýíáôïõ áéþíá, ÁèÞíá 1983. ×ñÞóôïõ ×ñýó., ÅëëçíéêÞ ÔÝ÷íç , ÆùãñáöéêÞ 20ïý áéþíá, ÁèÞíá, ÅêäïôéêÞ Áèçíþí, 1996 ×ñÞóôïõ ×ñýó.,Ç åëëçíéêÞ æùãñáöéêÞ óôïí 20ü áéþíá, ÁèÞíá, Óýëëïãïò ðñïò äéÜäïóéí ùöåëßìùí âéâëßùí, 2000 - 2001 (2 ôüìïé). Watkin D., Éóôïñßá ôçò ÄõôéêÞò Áñ÷éôåêôïíéêÞò, ìôöñ. Ê. ÊïõñåìÝíïò, ÁèÞíá, Ìïñöùôéêü ´Éäñõìá ÅèíéêÞò ÔñáðÝæçò, 2005. Âéâëßá ãéá ôïí Ðïëéôéóìü (Þ ìå êåöÜëáéá ãéá ôïí Ðïëéôéóìü) ÂåñÝìçò È., Êïëéüðïõëïò Ã., ÅëëÜò. Ç óýã÷ñïíç óõíÝ÷åéá. Áðü ôï 1821 ìå÷ñé óÞìåñá, ÁèÞíá, Êáóôáíéþôçò, 2006. Berstein S. - Milza, P., Éóôïñßá ôçò Åõñþðçò, ô. 2, ìôöñ. Á. Äçìçôñáêüðïõëïò, ÁèÞíá, ÁëåîÜíäñåéá, 1997. Burns E., ÅõñùðáúêÞ Éóôïñßá, ÅéóáãùãÞ óôçí Éóôïñßá êáé ôïí Ðïëéôéóìü ôçò íåüôåñçò Åõñþðçò, ìôöñ. Ô. ÄáñâÝñçò ô. 2, ÐáñáôçñçôÞò, Èåóóáëïíßêç 1983 Hall S. - Gieben B., Ç Äéáìüñöùóç ôçò Íåùôåñéêüôçôáò, Ïéêïíïìßá, Êïéíùíßá, ÐïëéôéêÞ, Ðïëéôéóìüò, ìôöñ. È. êáé Â. Ôóáêßñçò, ÁèÞíá, ÓáââÜëáò, 2003. ÁñâåëÝñ Å. - Aymard M. (åðéì.), Ïé Åõñùðáßïé, Íåüôåñç êá Óýã÷ñïíç Åðï÷Þ, ìôöñ. Ð. ÌðïõñëÜêçò - Ó. Êáêïõñãéþôçò - Ê. Ãåùñãïðïýëïõ, ÁèÞíá, ÓáââÜëáò, 22003. Êëáñê Ê., Éóôïñßá ôïõ äõôéêïý ðïëéôéóìïý, ìôöñ. Á. ÂåñõêïêÜêç-ÁñôÝìç, ÁèÞíá, ÍÝá Óýíïñá, 1978. Êïëéüðïõëïò É.Ó., Íåþôåñç ÅõñùðáúêÞ Éóôïñßá 1789-1945, Èåóóáëïíßêç, ÂÜíéáò, 2001. Âéâëßá ãéá ôç Öéëïóïößá Kenny A.,(åðéì.) Éóôïñßá ôçò ÄõôéêÞò Öéëïóïößáò, ÐáíåðéóôÞìéï Ïîöüñäçò, ìôöñ. Ä. ÑéóóÜêç, ÁèÞíá, ÍåöÝëç, 2005. ÌðåíéÝ Æ.Ì., Éóôïñßá ôçò ÍåùôåñéêÞò êáé Óýã÷ñïíçò Öéëïóïößáò, Öõóéïãíùìßåò êáé ´Åñãá, ìôöñ. Ê. Ðáðáãéþñãçò, ÁèÞíá, Êáóôáíéþôçò, 1999. Ðåëåãñßíçò È., Ëåîéêü ôçò Öéëïóïößáò, ÁèÞíá, ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá, 2004. Windelband W. - Heimsoeth H., Åã÷åéñßäéï Éóôïñßáò ôçò Öéëïóïößáò, ô. Ã´, ìôöñ. Í. Óêïõôåñüðïõëïò, ÁèÞíá, ÌÉÅÔ, 2005. Âéâëßá ãéá ôéò ÅðéóôÞìåò Asimov I., Ôï ×ñïíéêü ôùí Åðéóôçìïíéêþí Áíáêáëýøåùí, ìôöñ. Ã. ÌðáñïõîÞò - Í. ÓôáìáôÜêçò, ÇñÜêëåéï, Ðáíåð. Åêä. ÊñÞôçò, 62004. ÃñáììáôéêÜêçò Ã., Ç Áõôïâéïãñáößá ôçò Öùôüò, ÇñÜêëåéï, ÐáíåðéóôçìéáêÝò Åêäüóåéò ÊñÞôçò, 2006. Moore P., Ïé ÅðéóôÞìïíåò ðïõ äéáìüñöùóáí ôïí êüóìï ìáò, ìôöñ. Ì. ÂåíåôóÜíïò, ÁèÞíá, ÓáââÜëáò, 2003. Ôallack P.(åðéì.), Ôï Âéâëßï ôùí Åðéóôçìþí, ìôöñ. Ô. Ìé÷áçëßäçò, Á. Ìé÷áçëßäçò, ÁèÞíá, ÁëåîÜíäñåéá, 2005 Âéâëßá ãéá ôç Ëïãïôå÷íßá, ôï ÈÝáôñï, ôïí ÊéíçìáôïãñÜöï êáé ôç ÌïõóéêÞ Áèáíáóüðïõëïò Å., ÊïêêéíÜêç Å., Ìðßóôá Ð., Éóôïñßá ôçò ÍåïåëëçíéêÞò Ëïãïôå÷íßáò Á´, Â´, Ã´ Ãõìíáóßïõ, ÁèÞíá, Ï.Å.Ä.Â., ÷.÷. Âõëåñìüæ Å., Éóôïñßá ôçò ÌïõóéêÞò, ìôöñ. Ã. ËåùôóÜêïò, ÁèÞíá, ÕðïäïìÞ, 1980 ( 2 ôüìïé) Benoit-Dusausoy A., Fontaine G. (åðéì), ÅõñùðáúêÜ ÃñÜììáôá. Éóôïñßá ôçò ÅõñùðáúêÞò Ëïãïôå÷íßáò, Ìåôöñ. Á. ÆÞñáò, ÁèÞíá, Óïêüëçò (3 ôüìïé).

!$

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 237

Hartnoll P., Ëåîéêü ÈåÜôñïõ ðáíåðéóôçìßïõ Ïîöüñäçò, ìôöñ. Í. ×áôæüðïõëïò, ÁèÞíá, ÍåöÝëç, 2000. Ìáõñïìïýóôáêïò Ð., Ôï ÈÝáôñï óôçí ÅëëÜäá 1940-2000, ÁèÞíá, Êáóôáíéþôçò, 2005. Pavice P., Ëåîéêü ôïõ ÈåÜôñïõ, åðéì. Ê. Ãåùñãïõóüðïõëïò, ÁèÞíá, Gutenberg, 2006. Ñßíôåñ Ê., Éóôïñßá ôïõ Ðáãêüóìéïõ ÊéíçìáôïãñÜöïõ, åðéì. Å. ÂåíéáíÜêç, ÁèÞíá, Áéãüêåñùò, 2000. ÓïëäÜôïò Ã., Éóôïñßá ôïõ Åëëçíéêïý ÊéíçìáôïãñÜöïõ, ÁèÞíá, Áéãüêåñùò, 1999 ( 3 ôüìïé) Travers M., ÅéóáãùãÞ óôç Íåüôåñç ÅõñùðáúêÞ Ëïãïôå÷íßá, ìôöñ. É. Íáïýì, Ì. ÐáðáçëéÜäç, ÁèÞíá, Âéâëéüñáìá, 2005. Vitti M., Éóôïñßá ôçò ÍåïåëëçíéêÞò Ëïãïôå÷íßáò, ìôöñ. Ì. ÆïñìðÜ, ÁèÞíá, ÏäõóóÝáò, 1978. ×Üñôíïë Ö., Éóôïñßá ôïõ ÈåÜôñïõ, ìôöñ. Ñ. ÐáôåñÜêç, ÁèÞíá, ÕðïäïìÞ, 1980.

!%

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 238

ÅÐÉËÏÃÏÓ: ÏÉ ÐÑÏÊËÇÓÅÉÓ ÔÏÕ 21ÏÕ ÁÉÙÍÁ ÄÉÄÁÊÔÉÊÏÓ ÓÔÏ×ÏÓ Íá ãíùñßóïõí ôçí áíÜðôõîç ôçò êáëëéôå÷íéêÞò êáé ðíåõìáôéêÞò æùÞò óôçí ÅëëÜäá êáôÜ ôïí 20ü áéþíá. ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÏÕ ÔÇÓ ÅÍÏÔÇÔÁÓ: Äéáñèñþíåôáé óå ðÝíôå õðïåíüôçôåò (á. Ïé ðïëëáðëÝò åóôßåò ðïëÝìïõ, â. Ï êüóìïò ôùí äýï ôá÷õôÞôùí, ã. Ç äéáôáñá÷Þ ôïõ ðáãêüóìéïõ ïéêïóõóôÞìáôïò, ä. Ôá öáéíüìåíá ôçò âßáò êáé ôçò ôñïìïêñáôßáò, å. Ï åíåñãüò ñüëïò ôùí ðïëéôþí). á. Ïé ðïëëáðëÝò åóôßåò ðïëÝìïõ. ÌåôÜ Øõ÷ñü Ðüëåìï ð ðñïâëÞìáôá êáé ðñïêëÞóåéò ðéï Ýíôïíá. ÉäåïëïãéêÞ ðüëùóç Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ äåí õðÜñ÷åé. ÐïëëÝò óõãêñïýóåéò åèíïôéêÝò ìå ÷éëéÜäåò íåêñïýò. Äåêáåôßá 1990. ÐïëëÝò óõãêñïýóåéò ð áíèñùðéóôéêÝò êáôáóôñïöÝò: Óïìáëßá, ÑïõÜíôá, Ãéïõãêïóëáâßá, ÉñÜê, Ëßâáíïò. Èåóìïß áíôéðñïóùðåõôéêÞò äçìïêñáôßáò õéïèåôïýíôáé áëëÜ äåí åöáñìüæïíôáé ðáíôïý. ÐñïêëçôéêÝò ðáñáâéÜóåéò áíèñþðéíùí äéêáéùìÜôùí. â. Ï Êüóìïò ôùí äýï ôá÷õôÞôùí. Áñ÷éêÝò áéóéüäïîåò ðñïâëÝøåéò ãéá åíéáßá äéåèíÞ êïéíùíßá êáé ïéêïíïìßá (ðáãêïóìéïðïßçóç) äåí Ý÷ïõí åðáëçèåõôåß. Ðñüïäïò óõãêïéíùíéáêþí êáé åðéêïéíùíéáêþí ìÝóùí ð ðáãêïóìéïðïßçóç ð ðïëéôéóìéêüò óõãêñçôéóìüò. ÁíéóïìÝñåéá óôçí êáôáíïìÞ ðüñùí ðëáíÞôç óõíå÷ßæåôáé ð ðïëëÝò ÷þñåò ðåñéöÝñåéáò áíôéìåôùðßæïõí öÜóìá ðåßíáò êáé áíèñùðéóôéêÞò êáôáóôñïöÞò, éäßùò óôçí ÁöñéêÞ. ÌåãÜëïò ñõèìüò ãåííÞóåùí óå ÷þñåò Ôñßôïõ Êüóìïõ ðñïêáëåß õðåñðëçèõóìü ð äåí åðáñêïýí ìéêñÝò ïéêïíïìéêÝò ôïõò äõíáôüôçôåò ãéá äéáôñïöÞ ëáþí ôïõò. ÁðåéëÞ íÝùí óõãêñïýóåùí. ã. Ç äéáôáñá÷Þ ôïõ ðáãêüóìéïõ ïéêïóõóôÞìáôïò. Ðñüâëçìá ðñïóôáóßáò ðåñéâÜëëïíôïò. ÏéêïëïãéêÜ ðñïâëÞìáôá õðåñâáßíïõí åèíéêÜ óýíïñá. Ìüëõíóç êáé êáôáóôñïöÞ ðåñéâÜëëïíôïò áðåéëåß æùÞ üëùí êáôïßêùí ðëáíÞôç. Äåêáåôßá 1980. Ðñüâëçìá óôï ðñïóêÞíéï áðü ðéèáíÞ ìüëõíóç åî áéôßáò ôçò áëüãéóôçò ÷ñÞóçò ðõñçíéêÞò åíÝñãåéáò Þ êáé ðõñçíéêþí üðëùí. ÌåãÜëï ðõñçíéêü áôý÷çìá óôïí óôáèìü ôïõ Ôóåñíüìðéë (Ïõêñáíßá, 1986). ÊáôáóôñïöÞ ðáñèÝíùí äáóþí Áìáæïíßïõ. Öáéíüìåíï èåñìïêçðßïõ êáé åìöáíÞò âßáéç ìåôáâïëÞ êëßìáôïò óå üëïí ôïí ðëáíÞôç ð ðåñáéôÝñù åíäåßîåéò ìåãÜëïõ ðñïâëÞìáôïò. ÐëïõôïðáñáãùãéêÝò ðçãÝò Ãçò äåí åßíáé áíåîÜíôëçôåò. Ð.÷. ðñüâëçìá ëåéøõäñßáò (éäßùò ÌÝóç ÁíáôïëÞ) ð ìåãáëýôåñç äéåèíÞò Ýíôáóç óôï ìÝëëïí. ä. Ôá öáéíüìåíá ôçò âßáò êáé ôçò ôñïìïêñáôßáò. ÌïñöÝò âßáò áëëÜæïõí ð ðåñéóóüôåñï áêñáßåò.

!&

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 239

ÔõöëÝò ôñïìïêñáôéêÝò åðéèÝóåéò (êáôáóôñïöÞ Äßäõìùí Ðýñãùí, ÍÝá Õüñêç, 11 Óåðô. 2001) ð ðñüâëçìá ìå äéáóôÜóåéò ðÝñáí êÜèå åëÝã÷ïõ. ×ñÝïò äçìïêñáôéêþí êïéíùíéþí íá áíôéìåôùðßóïõí ðñüâëçìá: - ìå óåâáóìü óôéò áñ÷Ýò äçìïêñáôßáò êáé äéêáéþìáôá ðïëéôþí. - ìå áðïôåëåóìáôéêÞ êáôáðïëÝìçóç áéôßùí áêñáßùí ìïñöþí ôñïìïêñáôéêþí åíåñãåéþí. Êñßóéìçò óçìáóßáò ðñïóðÜèåéá ãéá áðïôåëåóìáôéêÞ áíôéìåôþðéóç åíôåéíüìåíçò öôþ÷åéáò óå ðïëëÝò ðåñéï÷Ýò ôïõ ðëáíÞôç. å. Ï åíåñãüò ñüëïò ôùí ðïëéôþí ÐñùôáãùíéóôÝò ü÷é ìüíïí êñÜôç áëëÜ êáé êéíÞóåéò ðïëéôþí ìå åíåñãüôåñï ñüëï óå åíçìÝñùóç êáé äñÜóç. ÏéêïëïãéêÜ êéíÞìáôá, ìç êõâåñíçôéêïß ïñãáíéóìïß êáé ðñùôïâïõëßåò êïéíùíßáò ðïëéôþí óôï äéåèíÝò ðåäßï, ðñïóðáèïýí: - íá ðñïóôáôåýóïõí ôï ðåñéâÜëëïí, - íá âïçèÞóïõí ôïõò ðÜó÷ïíôåò, - íá ìåéþóïõí äéåèíÞ Ýíôáóç óå åðéêßíäõíåò äéåèíåßò äéáìÜ÷åò. åíåñãïðïßçóç ðïëßôç ð íÝï óôïé÷åßï óôéò äéåèíåßò õðïèÝóåéò (ðáëáéüôåñá ìüíï ôï êñÜôïò) ð ìðïñåß íá áíáäåé÷èåß óå âáóéêü ðáñÜãïíôá, éêáíü íá åðçñåÜóåé ôçí ðïñåßá ôïõ ðëáíÞôç. Óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ (ðñïêëÞóåéò êáé ðñïâëÞìáôá ìå ðáãêüóìéåò äéáóôÜóåéò): - áóöÜëåéá êáé åõçìåñßá åíüò ëáïý äåí ôïí áðáëëÜóóïõí áðü áíÜãêç íá åíäéáöÝñåôáé ãéá åõçìåñßá ïëüêëçñçò ôçò áíèñùðüôçôáò. ÁíÜãêç äéáìüñöùóçò óùóôÜ ìïñöùìÝíùí, åíåñãþí ðïëéôþí. Ðñüóèåôï ðáñÜèåìá: ÐåñéâÜëëïí êáé êëéìáôïëïãéêÝò ìåôáâïëÝò «Ç ßäéá ôå÷íïëïãßá ðïõ åðÝôñåøå óôéò ÷þñåò ôçò Äýóçò íá áðïêôÞóïõí Ýëåã÷ï åðß ôïõ êëßìáôïò, Üñ÷éóå íá Ý÷åé åõñýôåñåò êáé åðéêßíäõíåò åðéðôþóåéò. Ç âéïìç÷áíéêÞ äñáóôçñéüôçôá åêðÝìðåé äéÜöïñá áÝñéá (ïîåßäéï ôïõ áæþôïõ, ìåèÜíéï, äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá), ôá ïðïßá ðåñéâÜëëïíôáò ôç Ãç êáé ðáãéäåýïíôáò èåñìüôçôá, ðñïêáëïýí ôï ëåãüìåíï öáéíüìåíï ôïõ èåñìïêçðßïõ. Ç ðáñáãùãÞ áåñßùí èá ìðïñïýóå íá ìåôñéÜæåôáé áðü ôçí éäéüôçôá ôùí äÝíôñùí íá êáôáíáëþíïõí äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá êáé íá åêëýïõí ïîõãüíï. ¼ìùò ç êáôáóôñïöÞ ôùí ôñïðéêþí äáóþí óçìáßíåé üôé óÞìåñá õðÜñ÷ïõí ëéãüôåñá äÝíôñá. Óôç äåêáåôßá ôïõ 1990, ðÜíôùò, ï ñõèìüò ôçò áðïøßëùóçò ìåéþèçêå óçìáíôéêÜ. Åíôïýôïéò, ç èåñìïêñáóßá ôçò Ãçò áõîÜíåôáé óôáäéáêÜ. ÅêôéìÜôáé üôé ùò ôï 2010 ç ðáãêüóìéá èåñìïêñáóßá èá Ý÷åé áõîçèåß êáôÜ Ýíá âáèìü Êåëóßïõ êáé üôé ùò ôï ôÝëïò ôïõ 21ïõ áéþíá ìðïñåß íá áõîçèåß êáôÜ äýï áêüìç âáèìïýò. Ðéèáíüí ç áýîçóç áõôÞ íá Ý÷åé äéÜöïñá áðïôåëÝóìáôá. Èá ìåôáâëçèåß ç áãñïôéêÞ ðáñáãùãÞ ðïëëþí ðåñéï÷þí êáé èá ëéþóïõí ïé ðÜãïé óôïõò ðüëïõò, ðñïêáëþíôáò ðëçììýñåò. ÐïëëÝò ÷þñåò Ý÷ïõí æçôÞóåé ìÝôñá ãéá ôïí ìåôñéáóìü ôïõ ðñïâëÞìáôïò. Ç ÅõñùðáúêÞ ´Åíùóç Ý÷åé óõìöùíÞóåé íá ðáñåìðïäßóåé ðåñáéôÝñù áýîçóç ôùí åêðïìðþí äéïîåéäßïõ ôïõ Üíèñáêá ìåôÜ ôï 2000, åßíáé üìùò áìößâïëï áí ïé óùóôÝò áõôÝò áðïöÜóåéò èá õëïðïéçèïýí. Ôï 1997-99, ç åðéóôñïöÞ ôçò êõêëéêÞò áëëáãÞò ôïõ êëßìáôïò óôïí Åéñçíéêü (ôï öáéíüìåíï Åë Íßíéï) ðñïêÜëåóå êáôáóôñïöéêÝò ðëçììýñåò óôçí ÁìåñéêÞ êáé ôçí ÁöñéêÞ êáé äñéìýôáôåò îçñáóßåò óôç ËáôéíéêÞ ÁìåñéêÞ, ôçí Áõóôñáëßá êáé ôç ÍïôéïáíáôïëéêÞ Áóßá. Ïé îçñáóßåò óõíÝâáëáí óôéò ðõñêáúÝò ôçò Éíäïíçóßáò ôï 1997-98, ðïõ êáôÝóôñåøáí 30.000 ôåôñ.÷ëì. äáóþí []. Ïé áðïäåßîåéò ôçò äýíáìçò ôçò ßäéáò ôçò öýóçò Ý÷ïõí ðåßóåé êÜðïéïõò åðéóôÞìïíåò üôé ç áýîçóç ôçò èåñìüôçôáò ôçò Ãçò åßíáé ôåëéêÜ ìÝñïò ìéáò åõñýôåñçò êëéìáôïëïãéêÞò ìåôáâïëÞò, ôçí ïðïßá Ý÷åé ðåñéèùñéáêÜ ìüíï åðçñåÜóåé ç áíèñþðéíç äñáóôçñéüôçôá». Richard Overy (Åðéì.), Éóôïñéêüò ´Áôëáò ôïõ 20ïý áéþíá, Ç ÊáèçìåñéíÞ, ÁèÞíá 1999, óó. 202-203.

!'

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 240

ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÊÇ ÐÑÏÔÁÓÇ ÃÉÁ ÐÅÑÉÓÓÏÔÅÑÇ ÅÍÇÌÅÑÙÓÇ ÔÙÍ ÄÉÄÁÓÊÏÍÔÙÍ

ÁëéâéæÜôïò Í., ÅéóáãùãÞ óôçí åëëçíéêÞ óõíôáãìáôéêÞ éóôïñßá, ÁèÞíá 1981. Âáêáëüðïõëïò Áðüóôïëïò Å. Ï Ìáêåäïíéêüò Áãþíáò (1904-1908) ùò êïñõöáßá öÜóç ôùí ÅëëÞíùí ãéá ôç Ìáêåäïíßá, É.Ì.×.Á., Èåóóáëïíßêç 1985. Âáêáëüðïõëïò Áðüóôïëïò Å. ÍÝá ÅëëçíéêÞ Éóôïñßá, 1204-1985, Èåóóáëïíßêç, ÂÜíéáò 1987. ÂåñÝìçò È. - ÃïõëéìÞò Ã. (åðéì.), Ï ÅëåõèÝñéïò ÂåíéæÝëïò (Êïéíùíßá - Ïéêïíïìßá), ÁèÞíá, Ãíþóç 1989. ÂåñÝìçò ÈÜíïò - Êïëéüðïõëïò ÃéÜííçò, ÅëëÜò. Ç óýã÷ñïíç óõíÝ÷åéá. Áðü ôï 1821 ìÝ÷ñé óÞìåñá, Êáóôáíéþôçò, ÁèÞíá 2006. ÂåñÝìçò ÈÜíïò - ÊñåììõäÜò Âáóßëçò, Ï óýã÷ñïíïò êüóìïò, Ãíþóç, ÁèÞíá 1982. ÄåñôéëÞò Â.Ã., Éóôïñßá ôïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò 1830-1920, ôüìïé 2, Âéâëéïðùëåßïí ôçò Åóôßáò, ÁèÞíá 2006. ÄåñôéëÞò Â.Ã., Êïéíùíéêüò ìåôáó÷çìáôéóìüò êáé óôñáôéùôéêÞ åðÝìâáóç 1880-1909, ÁèÞíá 1977. ÄçìÜêçò ÉùÜííçò Ä. Éóôïñßá ôïõ Áíáôïëéêïý ÆçôÞìáôïò 1683-1923, ðáñáäüóåéò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí, ÔìÞìá Éóôïñßáò êáé Áñ÷áéïëïãßáò, ÔïìÝáò Éóôïñßáò, ÁèÞíá. Éóôïñßá ôïõ Åëëçíéêïý ¸èíïõò (óõëëïãéêü), ôüìïé ÉÁ´- ÉÓÔ´, ÅêäïôéêÞ Áèçíþí, ÁèÞíá. Êïëéüðïõëïò ÉùÜííçò Ó. Íåþôåñç ÅõñùðáúêÞ Éóôïñßá, 1789-1945. Áðü ôç ÃáëëéêÞ ÅðáíÜóôáóç ìÝ÷ñé ôïí Â´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï, ÂÜíéáò, Èåóóáëïíßêç 1993. Êõñéáêßäçò Åðáì., Éóôïñßá ôïõ Óýã÷ñïíïõ Åëëçíéóìïý, ÁèÞíá 1993. ÍôÝéêéí ÍôÜãêëáò, Ç åíïðïßçóç ôçò ÅëëÜäáò, 1770-1923, ìôöñ. Á. Îáíèüðïõëïò, ÌÉÅÔ, ÁèÞíá, 1989. Óâïëüðïõëïò Êùíóôáíôßíïò, Ç åëëçíéêÞ åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ, 1900-1945, Âéâëéïðùëåßïí ôçò Åóôßáò, ÁèÞíá 1992. Óâïëüðïõëïò Êùíóôáíôßíïò, Ç åëëçíéêÞ åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ, 1945-1981, Âéâëéïðùëåßïí ôçò Åóôßáò, ÁèÞíá 2001. Óâïëüðïõëïò Êùíóôáíôßíïò, Ç ïñãÜíùóç ôçò äéåèíïýò êïéíùíßáò. ÉóôïñéêÞ åðéóêüðçóç, ÓÜêêïõëáò, ÁèÞíá-Èåóóáëïíßêç 1996. Óâïñþíïò Í., Åðéóêüðçóç ÍåïåëëçíéêÞò Éóôïñßáò, ÈåìÝëéï, ÁèÞíá 1985. ×áôæçâáóéëåßïõ ÅõÜíèçò, ÅéóáãùãÞ óôçí éóôïñßá ôïõ ìåôáðïëåìéêïý êüóìïõ, ÐáôÜêçò, ÁèÞíá 2001. Asimov Isaac, «Ôï ÷ñïíéêü ôùí åðéóôçìïíéêþí áíáêáëýøåùí», ìôöñ. Ã. ÌðáñïõîÞò - Í. ÓôáìáôÜêçò, ÐáíåðéóôçìéáêÝò åêäüóåéò ÊñÞôçò, ÇñÜêëåéï Êñëçôçò 2004. Berstein Serge - Milza Pierre, Éóôïñßá ôçò Åõñþðçò, ìôöñ. Ìé÷. ÊïêïëÜêç, ôüì.3, ÁëåîÜíäñåéá, ÁèÞíá 1997. Clogg Richard, ÓõíïðôéêÞ Éóôïñßá ôçò ÅëëÜäáò, 1770-1990, ÉóôïñçôÞò, ÁèÞíá 1995. Gombrich E.H., Ôï ÷ñïíéêü ôçò ôÝ÷íçò, ÌÉÅÔ, ÁèÞíá 1994. Bauer Yehuda, A History of the Holocaust, Franklin Watts, New York 1982. Berstein S. - Milza P., Éóôïñßá ôçò Åõñþðçò. Ç ÅõñùðáúêÞ Óõìöùíßá êáé ç Åõñþðç ôùí åèíþí, 1815-1919, ÁëåîÜíäñåéá, ÁèÞíá 1997. Crouzet Maur., Ðáãêüóìéïò Éóôïñßá ôïõ Ðïëéôéóìïý, Áöïß Óðõñüðïõëïé, ÁèÞíá 1971. Dakin D., Ç åíïðïßçóç ôçò ÅëëÜäáò, ÌÉÅÔ, ÁèÞíá 1984.

"

istoria sixronou kosmou.qxd

9/4/2008

11:17

Page 241

Äéáäéêôõáêïß ôüðïé http://www.culture.gr

Êüìâïò ôïõ Õðïõñãåßïõ Ðïëéôéóìïý ôçò ÅëëÜäïò, Ìïõóåßá, Ìíçìåßá êáé Áñ÷áéïëïãéêïß ×þñïé ôçò ÅëëÜäáò http://www.cyprus.gov.cy Éóôïóåëßäá ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò, ÊõðñéáêÞ Éóôïñßá êáé ðïëéôéóìüò http://www.eie.gr Åèíéêü ºäñõìá Åñåõíþí http://www.ekke.gr Åèíéêü ÊÝíôñï Êïéíùíéêþí Åñåõíþí http://www.emne-mnimon.gr Äéáäéêôõáêüò ôüðïò ôçò Åôáéñåßáò ÌåëÝôçò ÍÝïõ Åëëçíéóìïý http://europa.eu Ç äéêôõáêÞ Ðýëç ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò http://eurydice.org Åõñõäßêç -Åõñùðáúêü Äßêôõï ÅíçìÝñùóçò ãéá ôçí Åêðáßäåõóç http://www.gak.gr ÃåíéêÜ Áñ÷åßá ôïõ ÊñÜôïõò http://ime.gr ºäñõìá Ìåßæïíïò Åëëçíéóìïý, ÅëëçíéêÞ Éóôïñßá http://www.jmg.gr Åâñáúêü Ìïõóåßï ÅëëÜäïò http://www.jmth.gr Åâñáúêü Ìïõóåßï Èåóóáëïíßêçò http://www.parliament.gr/paligenesia ÂïõëÞ ôùí ÅëëÞíùí, Áñ÷åßá ôçò ÅëëçíéêÞò Ðáëéããåíåóßáò http://www.pi-schools.gr Ðáéäáãùãéêü Éíóôéôïýôï http://portal.unesco.org ÏÕÍÅÓÊÏ http://www.snhell.gr ÓðïõäáóôÞñéï ÍÝïõ Åëëçíéóìïý, ÍÝá ÅëëçíéêÞ Ëïãïôå÷íßá êáé Ðïëéôéóìüò http://www.ushmm.org United States Holocaust Memorial Museum http://www.venizelosfoundation.gr Åèíéêü ºäñõìá Åñåõíþí êáé Ìåëåôþí ÅëåõèÝñéïò ÂåíéæÝëïò http://www.yadvashem.org Yad Vashem http://www.ypepth.gr ÕÐÅÐÈ

"

istoria sixronou kosmou.qxd

"

9/4/2008

11:17

Page 242

Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου ΑΠΟ ΤΟ 1815 ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ (Γ Γενικού Λυκείου - Γενικής Παιδείας)

Short Description

Description

Comments

We need your help!