Aziz Nesin - Zübük

A Z I Z

N E S İ N

ZÜBUK Kağnı Gölgesindeki It ROMAN

BESİNCİ

BASİM

TEKİN YAYINEVİ

Zübük'ün 1961

ilk

basımı

İkinci

basımı

yılında

yapıldı.

ü ç ü n c ü basımı yılında

1967

(6000) 1969

basımı

(8000)

yılında y a p ı l d ı .

Tekin beşinci sunar.

(6000)

yapıldı.

Dördüncü 1971

(6000)

yılında y a p ı l d ı .

Yayınevi basımını

Zübük'ün övünçle

-İT,

KAĞNI

YDRÖR

DE

GÖLGESİNDE

KENDİ

GÖLGEM

SANIRMIŞ» Atasözü

Bir e s k i E r m e n i evi olan ü ç katlı de

kasabanın

anayolu

genişler.

postane önün­

Burada yol,

yazın

t o z l u , baharın ç a m u r l u , kışın karlı bir k ü ç ü k alan o l u r . Saat lenler,

16'ya

doğru

tozlu

kolkola gezenler

liyorlardı.

Postayı

alanda

ikişer-üçer dine-

görüldü.

d a taşıyan

Kaptıkaçtıyı

kaptıkaçtı

bek¬

bu saatlerde

gelirdi. Başlar,

kaptıkaçtının

t ü . Ama yolu değil, nın

tozu-dumanı,

geliş yoluna,

batıya d ö n ü k ¬

havayı g ö z l ü y o r l a r d ı .

kendisinden

Kaptıkaçtı¬

çok önce

havada

gö¬

rünürdü. A l a n d a , alan

üstündeki

iki

k a h v e d e bir kıpırdanış

o l d u . K a s a b a n ı n e n u c u n d a k i evin g ö k l e k e s i ş t i ğ i yer¬ d e k ü ç ü k bir t o z b u l u t u y ü k s e l m i ş t i . —

Geliyor...

—

Hey a s l a n ,

manı k e n d i n d e n

h a b e r c i s i n i salmış g e n e ;

tozu-du-

önde gelir.

—

Bugün

gazete günü

—

Günlerden

Perşembe

mü? değil

mi?

Evet,

gazete

günü... Havadaki geldi,

kara

postanenin

b u l u t yayıla y u v a r l a n a önünde durdu.

büyüyerek

Yavaş y a v a ş ç ö k e n

toz

bulutunun,

rısı

dağılan

duman/n

k a p t ı k a ç t ı çıktı o r t a y a .

lukta

üstüne tırmandı.

altındaki gazete

altından

Branda

paketini

kanarya

Gazetecinin

çırağı

bezinin

aşağıya

sa­

b i r so¬

iplerini

çözüp

attı.

K a p t ı k a ç t ı d a n inen y o l c u l a r d a n b i r i n i , o r a d a t o p laşanlar y a b a n s ı d ı l a r . ranışından

besbelli

valiz* y e r e , s o l

Giyinişinden, buralı

elindeki

değil.

duruşundan, Sağ

dergilerle

elindeki kitabı

dav¬ mavi

d a valizin

üstüne k o y d u . Saçları, kaşları, kirpikleri toza b e l e n mişti.

üstünü

başını

silkeledi

eliyle.

Sonra

valizini

y e r d e n a l ı p , yanını y ö r e s i n i t a n ı m a k için b a k ı n d ı . K a p ¬ tıkaçtının g e l d i ğ i y ö n e , i l ç e n i n Sağlı

sollu

karaya ile

tabelâlara

boyalı,

«Modern

içine

bakıyordu.

doğru yöneldi. Yol

yol

kontraplâktan tabelâsında

Palas O t e l i » yazılı

kapıdan

MERHABA KAYMAKAM

çatlamış,

beyaz

boya

girdi.

BEY

Aklı Evvel Bedir Hoca'nın Kara

Zübükzâde Hamza Bey'in Belediye

İbraam evine

Reisiydi.

Belâ

Bey'in

bitişiktir.

oğlu

şöyle

anlatıyordu :

evi,

Çiftverenoğlu

O zamanlar Hamza B e y

Zübükzâde

İbraam

Bey'le

araları

iyice açık. İkisi d e bir p a r t i d e n a m a , o n a n e b a k a r s ı n sen,

birbirlerine

Belediye

Reisi

can

olmak

düşmanı ister.

olmuşlar.

Hamza

Bey

Zübükzâde, de

Belediye

Reisliğini e l i n d e n k a p t ı r m a k i s t e m e z . B i r b i r l e r i n e düş¬ manlıkları

işte

bundan...

B i r s a b a h e r k e n d e n H a m z a B e y ' i n o ğ l u b i z i m eve geldi : 8

' — Fırla arkadaş, fırla!.. Seyir var, görmeler is­ ter... — Ulan ne seyiri, sabahın bu vakti seyir mi olur­ muş?' — De ki sinema, de ki t i y a t r o . . . Gel de bir gör hele arkadaş... Ben hemen davrandım, pantolu ayağıma çekip ardına düştüm.. Bunların evine gittik. Beni odunluğa soktu : — Şu deliğe gözünü uydur da dikizle! Bağdadiye tahtalarını söküp, iki evin ara duva¬ rına bir delik açmış. Zübükzâde'lerin mutfağı tabak gibi görünüyor. İbraam Bey'in karısı, anası, kızkardeşi, mutfakta harıl harıl bir işler yapıyorlar. — Beni bunun için mi çağırdın? Elin nâmahre¬ mini gözetlemek delikanlılığa yaraşır mı? diye buna çıkıştım. — Dur hele arkadaş... Bunda nâmahremlik yok. Gözünü ayırma, seyir nerdeyse başlar... Demeğe kalmadı, Zübükzâde'nin sesini duyduk. Yukarı kattan bağırıyor: — Karnı, k a n . . . Ulan larından asarım. Ulan, ben gelecek demiyor muyum? misafiri... N'olacak şimdi? virmesi nerde?

karı! Şart olsun seni saç¬ sana bir haftadır hükümet Hükümet, Zübükzâde'nin Kebaplar hani? Toklu çe¬

Zübükzâde İbraam bağıra bağıra merdivenlerden indi. Karısını bırakıp kızkardeşine d ö n d ü : — Kız şaşkın, ne dinelip duruyorsun?.. Ayağını eteğine dolaştırıp ortada dolanma! Hükümet, ağanın evinde konaklıyacak diyorum sana. Halıları, kilimleri sil süpür. Misafir odasını derle topla. Yorganı, döşeği hep elden geçir.

Cebinden yazılı bir kâğıt çıkartıp kızkardeşine uzattı : — Sen bunu gördün mü, sen bunu yavrum? Kız, — Gördüm, dedi. Hamza Bey'in oğlu kulağımın dibine girmiş, — Bir haftadır bu iş böyle işte. Her sabah kıza bu mektubun başlığını okutur... diye fısıldadı. Zübükzâde, kardeşine bağırdı: — Oku şunu!... Yoksa biz seni ilk'in dördüne kadar boşuna mı mektebe gönderttik? Oku da bak, ağa'na mektup nerden geliyormuş... Kız aldı eline mektubu, okumağa çalışıyor ama bir türlü sökemiyor. — Tıbımım... diye bir ses çıkardı. Zübükzâde İbraam çok kızdı: — Doğru oku!.. Sana ben bunu ezberletmedim mi? — Tıbımım mıydı, tebemim miydi, neydi? — Elinin körüydü. Avanak! Ulan, burda gördüğüğün, hükümetin baş harfleri. Söyle pekiy, nesi? — Hükümetin baş harfleri... — Bak iyi,dinle. Yarın sabah gene soracağım. Bizmezsen gözünü patlatırım. Bak buraya... «Te» de¬ mek Türkiye demek. «Be» demek, Büyük demek... «Me» demek, Millet demek... Tekrar «Me» demek, Meclisi demek... «Tebememe» demek, Türkiye'nin Büyük Millet Meclisi demek... Yâni, hükümet demek, devlet demek, vatan ve millet ve her bişey demek, hükümetin baş harfleri... Ben şunu sana her sabah öğretmiyor muyum? Söyle şimdi. Ağana nerden mek¬ tup geliyor? — Hükümetten! — Aferin. Hükümetin baş harfleri ne? 10

—

Tebememe...

—

İyi. Ne d e m e k , s ö y l e bir b i r . . .

—

«Te»

demek,

büyük demek, memleket

Türkiye

«Me» d e m e k ,

demek, meme,

«Be»

demek,

meme...

millet

demek...

Zübükzâde

İbraam

kızdı,

kendi

kendine söylen¬

m e ğ e başladı : —

Hey A l l a h ı m , s e n b i l i r s i n . . .

rılarla

n'ideceğim

b e n i m . Yarın

yahu?

B e n bu akılsız ka¬

İstikbalimle

oynuyor

bunlar

m i l l e t v e k i l i o l d u k d i y e l i m . A n k a r a ' y a gö¬

t ü r ü r d e b u karıları k i m e g ö s t e r i r i m . . . Bu sefer de

anasına

döndü:

—

A n n e , a n n e , s e n hiç h ü k ü m e t g ö r d ü n mü?

—

Görmedik, sayende göreceğiz onu da...

—

S e n d e ğ i l , d a h a bu k a s a b a bite g ö r m e d i hü¬

kümeti.

Oğlunun

s a y e s i n d e b u r a n ı n f a k i r f u k a r a mil¬

leti h ü k ü m e t g ö r e c e k . Mektubu, —

pijama ceketinin cebine koyup,

Kahvemi getirin benim,

diye

bağırıp s o k a ğ a

çıktı. Hamza —

Bey'in

Arkadaş,

oğluna, herif pijamayla fırladı,

nereye gider

böyle? diye s o r d u m . Hamza B e y ' i n —

oğlu,

Asıl s e y i r b u n d a n s o n r a . . .

dedi.

Z ü b ü k z â d e bizi g ö r m e s i n d i y e , Ç i f t v e r e n o ğ u l l a r ı nın

evinin

Efendi'nin ladık... mış.

arka

kapısından

dükkânının

Zübükzâde,

çıktık. önüne

b i r i n e ayağını

d a r u g a n t e r l i k , sırtında p i j a m a , Kahveyi içip fincanı gara,

şakırtısı,

iki

omuzunda

Zübükzâde

kasabanın 11

sandalye

dayamış.

iskemleye koymuş.

bir elinde t e ş b i h . . .

teşbihinin

Emin

k ö ş e s i n e s i p e r o l u p s e y r e baş¬ kapısının

Birine o t u r m u ş ,

Tüccardan

at¬

Ayağın¬ ceket...

Bir e l i n d e c ı İbraam

ötey başından

Bey'in

duyulur.

— Bu deiiyi mi seyredeceğiz?.. Bırak şunu, kah­ veye gidelim, dedim. — Dur arkadaş, b e k l e . . . Esas seyir, bundan sonra başlıyacak. Sen burdan kıpırdama... Ben bir koşu gidip kahvedeki arkadaşları çağırayım... Seğirtti g i t t i . Çok geçmedi, beş-on delikanlı t o p laşmışlar, soluya soluya koşarak geldiler. Duvarın köşesine hep siper olduk. Zübükzâde'nin sırtı bize dönük olduğundan siperimiz gayet iyi... — N'olacak? diye Reis'in oğluna soruyoruz. — Durun durun, bekleyin az, simdik g ö r ü r s ü ­ nüz... diyor. Derken Zübükzâde İbraam Bey, yerinden d o ğ r u ­ lup, sağ eliyle de yerden bir temannâ çakarak, — Ve aleykümselâââm Hâkim Bey... diye var se­ siyle bağırmaz mı? Aman bu ne iş?.. Karşısında kimse yok, herif ha­ vaya selâm veriyor. Zübükzâde'nin evini bilirsiniz. Karşı sırasında ev mev yok... Yolun karşı yanı, Ka¬ mışlık çayına inen yamaç... — Kime selâm verir bu herif? dedikse de o, eli¬ ni dudağına g ö t ü r ü p , — Susun arkadaşlar, bizi duymasın... Seyir baş¬ ladı, arkasını g ö r ü n . . . dedi. Derken Zübükzâde bir daha yekinip, — Ve aleykümselâââm Reis Bey... diye feryadı bastı.

— Kimi selâmlıyor yahu? diye sorduk. Hamza Bey'in o ğ l u , — Belediye Reisini selâmlıyor... d e d i , babama selâm v e r d i , duydunuz ya... Babam yataktan çıkma¬ d ı , arkadaş. Bu Zübükzâde evliya olmuş, gözleri du¬ var ötesindekileri, yorgan altındakileri görür. Zübükzâde, durup durup selâmı basıyor: 12

— Merhaba başkâtip bey... M e r h a b a . . . Olur başkâtip bey... Bir boş vaktim olursa rahatsız ede¬ rim. Güle güle... Bizi bir gülmedir aldı. Herif göz göregöre ha¬ vayı selâmlıyor. — Vay müdür bey, sabah şerifin hayır oisun... İyilik sağlık, seni sormalı. Olur olur, hiç merak etme, senin o işini halledeceğiz... Reis'in oğlu, — Ortaokulun müdürünü selâmladı, dedi. — Nerden bildin? — Ben artık alıştım oğlum, selâmını dinliye din¬ liye ben de, Zübükzâde gibi, hayallerini görmeye baş¬ ladım. Zübükzâde, yerden bir temenna daha çakıp ha¬ vayı bir daha selâmladı: — Merhabaaa kaymakam bey, merhaba... Ne var ne yok... Bizde iyilik sağlık... Olur olur... Sen hiç merak etme o işi... Ankara'ya yazdım, cevabını bekliyorum.

Zübükzâde İbraam Bey, kasabada adı geçen a¬ dam bırakmadı, hepsinin selâmını aldı, kabul etti. Demek bizim kasabanın ileri gelenleri, her sabah bu Zübükzâde'nin kapısı önünden asker bölüğü gibi ge¬ çer, tekmil verip selâm durur. Neden mi havayı selâmlar? Allah Allah, besbelli canım... Zübükzâde'nin itibarı yüksek denecek. Bak¬ sana Bey, kasabanın memuru âmiri, ağası eşrafı sa¬ bah sabah kapısının önünden geçiyor. Hepsi de Zübükzâde'yi sayıp ona selâm veriyor. İşte Sağlık Merkezi'nin doktoru g e ç t i , Posta Müdürü g e ç t i , Maarif Memuru g e ç t i . . . Selâm vermeyen mi kaldı? «Ve aleyküm selâââm... » diye karga gibi bağırıyor ki, içerde karısı, anası, kızkardeşi duysun. Evin sokağa bakan 13

pencerelerinin perdelerini sıkı sıkı kapattırmış. Karı¬ ları, sokak üstündeki odalara sokmaz k i , biri de pen¬ cereden bakıp, Zübükzâde'nin havayı selâmladığını g ö r s ü n . . . Zübükzâde'nin selâm verirken sesini, arka sokağın evlerinde oturanlar bile duyarlar. Bey, bu bizim Zübükzâdemiz, böyle bir Zübükzâde... Ankara'ya gidip de bilmediği bir otelde kal¬ sa, sabah sabah başını pencereden sokağa sarkıtır, «Ve aleyküm selâââm, başvekil bey» diye bağırır d a , otelciyi d e , oradakileri de başvekilin arkadaşı oldu¬ ğuna inandırır. Bu Zübükzâde, memleketimizin bir yüzkarası a¬ ma, neylersin bey, bir kere mevcut bulunmuş; atsan atılmaz, satsan satılmaz. İster istemez çekeceğiz bu namussuzu. Başka hiçbir umarımız yok...

HÜKÜMET GELİYOR A l l a h ' ı n kulu İ s m a i l Efendi şöyle a n l a t ı y o r d u :

Deryalar mürekkep, ormanlar kalem olsa, bu ırzı kırığın vasfına yetmez, Bey. Hangi birini anlatsak

ki... Günlerden bir g ü n , ö ğ r e t m e n l e r Derneği'nde oturuyoruz. Bizim burada öteki kazalarda olduğu gi¬ bi şehir k u l ü b ü , tüccar k u l ü b ü , avcılar kulübü ne yok¬ tur. Bir avuç yerin iki elin parmağı kadar adamı... Na­ sıl olsa oluyor. Ondan ötürü, gidecek bir t e k yerimiz var, ö ğ r e t m e n l e r Derneği... Bir akşam orda oturuyo¬ ruz. Aklı Evvel Bedir Hoca derler, burada nadide y e t i 14

şir cinsten gayetle kıymetli bir namussuzumuz daha var. Velâkin ne de olsa alçaklık mesleğinde Zübükzâde ibraam Bey'in eline su dökemez. Bu Aklı Evvel Be¬ dir Hoca'nın Kara Belâ derler bir oğlu var ki düşman başına... Biz ö ğ r e t m e n l e r Derneği'nde otururken, bu Kara Belâ kapıyı yel gibi açıp gümp diye odanın or¬ tasına düştü. — Dayılar, emiceler, hemşeriler, arkadaşlar, duyduk duymadık demeyin haaa! diye tellâl gibi çı¬ ğırmaya başladı. Tahrirat Kâtibi Rıza Bey çok kızdı, bunu bir gü¬ zel t e r s l e d i : — Dur yiğit, dur!.. Dur k o ç u m , yavaş hele... Sı¬ ğır bile sığırken yaylım dönüşü, ahırının kapısına gel¬ di mi bir böğürür. Bura nere? Muallimler bir karar çıkarıp buraya adımını attırmasalar yeri ya... Sen bu teşrifatsızlığı baban olacak katmerli gavattan mı tah¬ sil eyledin? Bir selâm ver bakalım şöyle efendi gibi.. Tahrirat Kâtibi Rıza Bey'den çekinirler. Kayma¬ kam olmadığı zaman, kaymakam vekilliği yapar da ondan. Yaptığı kaymakam vekilliğini toplasan altı-yedi yılı bulur ha... Sözünü de sakınmaz bir herif... Oğlan tersi yiyince, — Selâmünaleyküm, d e d i . — Ve aleykümselam... Di buyur bakalım, ne ol¬ muş, şimdi anlat! — Aman Rıza Bey emice, havadisler var. Hem de ne havadis... Elli yıl konuşulacak da, sonra da unutulmasın diye tarihlere geçecek. — Koçum, sen Aklı Evvel Hoca'nın oğlu değil misin? Var git, tez babana söyle, gayri anandan hiç¬ bir şüphesi kalmasın içinde. Sen babanın has oğlu olduğunu aha şimdi isbat ettin. Cinsini sevdiğimin,

nasıl d a c i n s i n e ç e k m i ş . O ğ l u m , sizin s o y u n u z u y d u r ¬ mada birinci. Sizde havadis ç o o o k . . . —

Uydurmaysa

surdan

sağ

çıkmıyayım,

Rıza

Bey emice. —

Havadis

olsa

Rum'a v a r a n s e n i n başımızın rağı

belâsından

serpilmiş

bu

çıkmıyacak da,

olsa,

alçaklıkta

namı

diyar-ı

p e d e r i n l e bir d e Z ü b ü k z â d e d e n e n olur.

O n l a r d a o l m a s a ölü t o p ¬

kasabada

kimsenin

memleket haritasından

sesi soluğu

silinip

gide¬

ceğiz. —

Havadisi

— senin

Heyri

( * ) , h a v a d i s , h a v a d i s d e r s i n , sakın

havadis

kara'dan

piç e t t i n i z ya s o n u n d a . . .

dediğin, Zübükzâde

gelecek hükümet

sa o m u ? O c a ğ ı n

bu

İ b r a a m B e y ' e An¬ olmasın...

Yok¬

batsın h e y r i , o n u sağır s u l t a n

habercisi

bile

duydu.

Z ü b ü k z â d e günlerdir tellâl

vilâyete

koşup,

çıkarttı.

belediyenin hoparlöründen

Nerdeyse ilân

etti¬

recek. —

Hakikat

—

Hükümet habercisi

lir M a l i y e V e k i l i bükzâde'ye

gelecek gelecek.

edip

yüzümüze

Hükümetten,

«Biz b u

gözümüze

bir aydır Z ü -

M e k t u p t a «Aman işleri

ib-

karman çorman

bulaştırdık.

İşler

çorbaya

İ ç i n d e n çıkamaz o l d u k . Yedi d ü v e l e v e c ü m l e

ecnebiye gayri

n e d e m e k h e y r i , A l l a h bi¬

m e k t u p yazarlarmış.

raam Bey» d e r l e r m i ş . döndü.

miymiş?

milletine

rezil olacağız.

medet senden.

Evelallah,

Aman sonra

Zübükzâde, sana

güve-

(*) «Heyri» : Bu k o n u ş m a l a r ı n geçtiği yerlerde çok sık k u l l a n ı l a n bir ünlemdir. «Hieri», «hiğeri» gibi söyle¬ nir. «Hey a r k a d a ş , birader, yahu» gibi bir ünlemdir. «Herif» y a d a «hey herif», «hey oğul» dan bozma ol¬ duğu sanılır. Ç ü n k ü o d o l a y l a r d a bu ünlemler de ko¬ n u ş m a a r a s ı n d a çok sık geçer.

rtiyoruz. Bizi garip koma! Seninle meşverete gayetle ihtiyacımız var, İlk tirene atla, acele Ankara'ya gel. Yetiş Z ü b ü k z â d e İbraam Bey...» — Evet, benim de duyduğum aynen böyle. Hü­ kümet Zübükzâde'ye yazmış, yazmış, bir cevap ala¬ mayınca, sonunda ibraam Bey'e elçi gönderesiymiş... — Koca bir memleketin biricik akıldânesî şu bi¬ zim Zübük... — Hele bak şu bizim Zübükzâdemize... Koca bir hükümetin mektuplarına neden iki satır cevap ver¬ mezmiş? Ulan, hükümeti kızdırıp bizi baba oca¬ ğından sürgün ettirecek, gördün mü rezili sen... — Ne? Kim sürgün edecek? Hükümetin haddine mi kalmış Zübükzâde'ye karşı gele... — Anladık, iyi. Yalnız, ne de olsa başımızda hü¬ kümet diye bulunmuşlar bir kere... İnsan iki satır ce¬ vap da mı veremez hükümet mektubuna? — Vermez ya, vermez. Sen bu bizim Zübüğümüzü az mı belledin heyri... Vaktinde hükümete bü¬ tün bu olacakları bir bir yazıp anlatmış. Hükümete aynen «Etmen, eylemen arkadaşlar» demiş, «bunun sonu boka varacak» demiş. «Siz gelin beni dinleyin, bu kafayı değiştirin» demiş. Demiş her bişeyi demiş ya, gelgelelim hükümette anlayacak zihin olmadığın¬ dan, dinletememiş. Bunun üzerine bizim Zübüğümüz hükümete küsmüş. Hükümete «Bundan kelli ne der¬ diniz varsa görün, benimle de selâmı sabahı kesin» demiş. Gel zaman git zaman hükümet işi sarpa sar¬ dırınca, Zübükzâde'ye amana düşmüş. «Sen bize hiçbir vakit küs olamazsın. Bu bir memleket vazifesi¬ dir. Bize acımasan da memlekete acı. Madem sen, buraya gelmem dedin, öyleyse biz oraya geliriz» di¬ ye haber iletmiş. İşte bizim Zübükzâde'mize gelen misafir, böyle bir misafirdir; hükümet elçisi... 17

—

Alay e d i n ,

alay

edin

bakalım...

Hükümetin

m e k t u b u , Zübükzâde'nin elinde. M e k t u b u g ö r e n , o¬ kuyan var, sen —

Yaa...

ne diyorsun heyri?

Acep Zübükzâde'ye

g e l e c e k olan

vekil

miymiş? —

Tövbe d e ! Vekil

bükzâde

kafiyen

başvekil

ister.

— geldi

kabul

gelirse, etmez,

bildiğim

Zü-

kapısından koğar.

benim

İlle

H e y r i , göz g ö r e g ö r e , evime diyerekten

bütün

kasabayı

h ü k ü m e t erkânı

kandıracak, he

mi?

S o n r a d a h ü k ü m e t e akıl v e r d i m d i y e g e r t g e r t g e r i ¬ necek.

Ulan, senin v e r d i ğ i n

akılla k ü ç ü k s u

dökme¬

ğe g i d e n , kademhanenin çukuruna düşer be... —

Heyri, Zübükzâde

l e c e k bir akıl...

mı? K a s a b a k u r u l d u yağı

değmiş —

İbraam'daki

Değmiştir.

gidermiş.

kele s ü r ü ¬

k u r u l a l ı , t o p r a ğ ı m ı z a bir v e k i l a¬

midir acep? Hilaf s ö y l e m e k

o l d u ğ u n u z d a n bilmezsiniz. huriyetin

ne

Ş u y a l a n l a r a i n a n a c a k bir a v a n a k çıkar

ilânında

bir v e k i l

Başka yol

olmaz.

Rıza B e y iyisini gelmiştir.

olmadığından,

Siz

genç

bilir. C u m ¬

Şarka

bir y e r e

ne yapsın fıkara,

otomobille buradan geçti mecburi. —

Gördün mü

işte,

o n u n d a ayağı

değmemiş

toprağımıza, otomobilinin tekeri değmiş. —

Hayır,

şimdikinden dükkânının

ayağı

da d e ğ m i ş t i r .

besbeter.

Şimdi

olduğu yer var ya...

mış.

Ortalık çamur batak.

mış,

i ç i n d e k i l e r çığırışıp

miz.

Paçaları

sıvayıp

O zamanın

kalaycı

Kör

İşte orasını s u

Bir o t o m o b i l duruyor.

daldık

çamura

batağa,

vardık

içinden çekip

Sırtımıza alıp

geçirdik.

öte

soktuk. «Efendi, nerden geliş,

bas¬ bat¬

Delikanlılık v a k t i ¬

yanma. Efendiyi o t o m o b i l i n çamurdan

yollan

Nuri'nin

Bunu

bunların çıkardık. kahveye

nereye gidiş, kimsin,

n e s i n , necisin?» d i y e s o r u p d u r u r k e n , bir d e ö ğ r e n -

dik ki,

herif v e k i l d e ğ i l m i y m i ş . B a k a r s a n , s e n i n be¬

nim gibi fese

bir a d a m .

bakma,

Bakarsan yağı

herife vekil

bir a d a m .

k i ! ayağı şükür

Neden

d e m i ş l e r «Sen

k e p e n e k altında

püskülsüz

er yatıyor... »

diye...

mekil demezsin canım,

İşte b i z i m t o p r a ğ ı m ı z a

basba¬

bir o v a k i t v e -

değmiştir. Ve ondan sonra da Allah'a ç o k

toprağımızı

vekil

vükelâ

ayağı

çiğnememiştir.

N e d e n d e r s e n ; ç ü n k ü , ş i m d i kalaycı K ö r N u r i ' n i n dük¬ kânının o l d u ğ u y e r d e k i Gelen zır

batak k u r u t u l d u , yol onarıldı.

otomobiller çamura

gider-gelirler,

burda

saplanmadığından eğlenmeden

vızır vı¬

geçip

gider¬

ler. —

Unuttunuz işte.

vekil geldiydi de, —

Hâşa...

İşte b ö y l e duğunu

Geçen

seçimlerden

önce

bir

bir n u t u k ç e k t i y d i y a . . .

O vekil değil, Bey,

bu

mebustu.

Zübükzâde'nin

biz d a h a o z a m a n d a n s e z i n l e d i k .

lan k i m d e v a r ? B e l l e ki

herifteki

» ne alçak ol¬ B u n d a k i ya¬

İngiliz a k l ı . . .

Evime

h ü k ü m e t g e l e c e k d i y e d e y a l a n s ö y l e n i r mi? B u Z ü bükzâde Yarar.

söyler.

Hem

girdi

mi,

kar.

Vekil

de

B u y a l a n l a r hiç nasıl...

Herif,

mi

işine y a r a m a z ?

hükümetin

gölgesine

b u k ü ç ü k y e r d e bir h ü k ü m e t d e o o l u r çı¬ gölgesine

sığınınca,

. yanındaki

vekil

kaç

para eder.

YA

MEBUS

OLURSA... Ebe

Hayriye

Hanım

şöyle

anlatıyordu : «Ah "evlâdım, Sen

yen!

geldin,

ondan yaka

silkmeyen

d e d i k o d u yapmış

mi var...

olmıyayım.

b i r g ü n s e n i d e kandırır d i y e a n l a t m a m

lâzım.

Ama

Ben

de artık buralı

senedir buradayız, sı vatanıyrmş.

o l d u m sayılır o ğ l u m .

insanın

Sekiz

n e r d e karnı d o y a r s a , ora¬

Bizimkiyle

İstanbul'da

evlenmiştik.

H a s t a l a n d ı . B u r d a bağı b a h ç e s i v a r m ı ş , b a b a d a n kal¬ m a evi v a r m ı ş .

Hep söyler d u r u r d u .

Hastalanınca,

h e m h a v a t e b d i l i o l u r , h e m d e g e ç i m i m i z e bir m e d a r olur diye kalktık, geldik buraya... sonra da ölmedi mi... toprağı

çekmiş.

bir d a h a d a

Rahmetliyi

buradan

bu

Kızım

da ö ğ r e t m e n

sonra,

Demek,

buradan

K o c a d a n biraz b a ğ

ev k a l d ı .

üç ay

toprağa verdikten

a y r ı l m a d ı k işte.

suyumuz, yiyecek ekmeğimiz Kısmet işte...

Gelişimizden

Demek, doğup büyüdüğü yerin içecek

kesilmemiş.

b a h ç e , bir d e işte çıktı.

O da

burada

ilkokul öğretmeni. Fakir f u k a r a y e r i d i r a m a , ğuna.

İnsanları

masa...

çok

iyidir.

bakmayın

Yalnız

şu

böyle

oldu¬

Zübükzâde

ol¬

Ah o Z ü b ü k z â d e , ah o Z ü b ü k z â d e . . .

B i r t a r i h t e b u a d a m a h e r nasılsa üçyüz lira b o r ç vermiştim.

Daha

a r a m ı z d a n su ken

o

zaman

sızmıyor.

evlenmemiş.

Gece

gündüz

beraberiz.

bir d e d u y d u k k i e v l e n m i y o r m u . . .

lıklarına

başlamışlar.

biliyor.

Düğün

sını v e r s i n

önce.

maaşından

bir bir

kaldık.

Anasına

Benim

kızım, o

biriktirdi»

Parayı v e r m e d i l e r .

kızımın parayı

dedim.

Biz

Lâkin

buna haber yolladım:

verecekse v e r s i n , y o k s a , onu

bütün

da Der¬

D ü ğ ü n hazır¬ evlenmesini üçyüz

lira¬

öğretmenlik dediğimizle

Zübükzâde de evlendi.

yapalım, Allah mesut etsin... lacak? Ben

«Oğlun

dernek yapacağına

Anasıyla

Ne

bizim p a r a n e o ¬ «Kızımın

parasını

memlekete

rezil

ederim.» Benimkisi

d e akıl

işte.

utanacak gibi değil. Hattâ,

Herif öyle

rezilliklerden

rezil e d e b i l s e k «aman n e

i y i , p r o p a g a n d a m ı y a p t ı l a r . B i r de. üste n e v e r s e k d e h a k l a r ı n ı ö d e s e k ! . . » d i y e c e k . . . O t a k ı m d a n bir r e z i 20

lin rezili... Ben haberi gönderir göndermez hemen o gün anasıyla kızkardeşi bize geldi. Belli ki kendisi göndermiş. Bizi düğüne çağırmadıklarını hiç yüzlemedim. Suratımı iyice astım. Yarım ağızla şöyle, — Hoş geldiniz... Nasıl oldu da böyle bizi hatır¬ ladınız... Soğuk sular mı dökelim, sıcak sular mı? diye bir güzel alay ettim. Ben daha para lâfını açmadan anası, — Aman hiç sorma Hayriyanım, dedi, başımıza gelenleri bir bilsen... Hükümet bizim evde konuklayacak. Duymadın mı yoksa? Ayol günlerdir bizim ev¬ de dur durak yok. Kızım bana bir göz etti. — Ne hükûmetiymiş bu? Bir anası söylüyor, bir kızı: — Basbayağı, bildiğimiz hükümet işte... Hükü¬ metin hepsi, bizim oğlanın can beraber arkadaşı. — Mektup geldi Hayriyanım teyze... Hükümetin mektubu. Ağabeyim mektubu okuttu bana. Vallahi gözlerimle g ö r d ü m . — Kız, söylesene ne yazıyordu hükümetin mek¬ tubunda? •— Mektupta ne yazar işte, selâm kelâm diyor. «Sıhhat ve afiyette olmanızı beş vakitte niyaz ede¬ rim» diyor. «Biz bu işlerden son derece darda kal¬ dık. Yakında sana danışmağa geleceğiz» diyor. — Başka bir şey daha diyordu ya, kız? — Başka «Okuyan efendiye ve mektubu dinle¬ yenlere mahsus selâm» diyor. Ana-kız bir başladılar, ben ağzımı açıp para lâfı edemedim. Anası, — Hayriyanım, dedi, bu gelin bizim oğlanın is¬ tikbalini körietti. Benim İbraam öyle diyor. Hükümet¬ teki arkadaşları «Seni ille mebus çıkaracağız. Sen bu 21

memlekete çok lâzımsın. Vücudundan istifade edece¬ ğiz» diye benim İbraamı zorluyorlarmış. İbraamcık, bu karı yüzünden bir türlü mebusluğu kabul edemiyor. Kan benden besbeter c a h i l , üstelik kubat... Hiç me¬ bus karısı olacak bir hali yok. «Ben bu karıyı Anka¬ ra'ya nasıl götürürüm» diyor İbraam. Sonunda bu ka¬ rıyı boşıyacak. Biri ikisi yok Hayriyanım, boşayacak. Deve boynundaki çan bile «dengi dengineee, dengi dengineee!» dermiş. Bu bizim gelin soyhası, mebus dengi mi? — Bütün kasaba eşrafı, ileri gelenleri her sabah ağabeyime selâm verir, hepsi sayar, hatırını sorar, ö y l e y a , mebus olacak bir adam. Sabahları kapımızın önünden geçip geçip dururlar. Ama ağabeyim yüz vermiyor yoksa... — Hiçbirine değil d e , şu Çiftverenoğlu Hamza'nın selâmını almaz mı, cinim başıma toplanır. — Söyledi ya anne, ağabeyim ne dedi? — öyle y a , dedi. «Bırak dürzüyü ana, selâmını almıyacağım y a , selâm Allahındır. Ondan kabul edi¬ yorum» dedi. İyi. O neyse. Ya Rıza Beye ne demeye selâm verir? — Anne, sana kaçtır söyier ağabeyim. «Bırak selâm verilecek herif değil a, burda kaymakam kâti¬ bi bulunmuş biyol. Selâmını almamak olmaz» demez mi? Biz artık üçyüz lira alacağımızı unuttuk. Ağzımı¬ zı açıp da, ne oldu bizim üçyüz lira diyemiyoruz. Evet, inanmaya inanmıyoruz ama, ya doğruysa... İnsanın içine bir kurt düşüyor. Kaymakamından, belediye re¬ isinden, hâkimine kadar, her sabah kapısının önünde geçit yaparlarmış. Olacak iş değil. Ama olmaz d e m e , olmaz olmaz demişler. Bizim memlekette olmayacak iş mi var? Sahiden hükümette bir tanıdığı var da, b u 22

nu mebus yapacaklarını da duymuşlarsa, inanırım, bu Zübükzâde denen adamın önünde, selâm vermek değil, takla atarlar. Şimdi üçyüz lirayı istesek, olma¬ yacak... Olur da, dedikleri doğru çıkar, mebus olur¬ sa, bize buralarını dar eder. Biz, ana-kız iki garip ka¬ dın...

Belki de karısını boşayacağı dâ doğrudur. Alt ya¬ nı görgüsüz, cahil kadın. Kadın dediğin, erkeğin elinin k i r i . . . Boşayıp eli¬ ni yıkadı mı, b i t t i . Okumuş-yazmış bir kız alır, öyle ya... Bu adam bikere siyasete gözünü dikmiş. Böylesinden korkulur. Bunun yapmıyacağı kötülük yoktur. Uzatmıyalım oğlum, biz alacağımızı isteyemedik, elimizi ağzımıza kapatıp sustuk. Aradan iki-üç gün g e ç t i . Bir akşamüstü Zübükzâde bizim sokaktan gidiyor. Halbuysa yolu burası de¬ ğil. Selâm verdi. — Nasılsın Hayriyanım Teyze? dedi. Ayaküstü biraz konuştuk. Çok sıkıntıdaymış. Bir-iki güne kadar nerdeyse hükümet kendisine adam göndşrecekmiş. Hükümeti ağırlamak kolay mı? Şim¬ diden dünyanın mesarifini yapmış... — Kendim için bişey değil. Kendimi düşündü¬ ğüm yok, velâkin kazamızın şerefini düşünüyorum. Hükümet bizi bir adam saymış, değil mi ya... Ona göre ağırlamak ister. Bu iş esas belediyenin, kayma¬ kamın, partinin vazifesi... Hangisinde hayır var k i . . . Ama bu, resmî bir ziyaret değil, hususî, şahsıma ge¬ liyorlar. Eh, bugüne bugün... Cebinden çıkartıp mektubu da g ö s t e r d i . Benim kız mektuba baktı. Sahiden resmî bir mektup değil miymiş? üstünde resmî başlık var. — Aman İbraam Bey, bu iş hepimize düşer. Be¬ nim kızın dişinden tırnağından artırıp biriktirdiği biraz 23

parası v a r . sa...

Elin

Bir y a n a

beşyüz

açılınca v e r i r s i n .

liracık

Ne

koymuşuz

olacak...

karşı s e n i

m a h c u p e t m e k bize d e a y ı p . . .

—

istemem...

Aman teyze,

e d e c e k k e n , nasıl o l u r ! . . . çaresine

bakarım.

size

yardım

Sen bırak allasen, ben

Şu bizim

var? Ben m e b u s olsam,

Ben

nasıl¬

Hükümete

bir

a d a m l a r ı m ı z d a akıl m ı

k i m i n için o l a c a ğ ı m ? K e n d i m

için m i , b u r a insanı için mi? Hiç b u n u d ü ş ü n e n y o k . . . Parayı almaz. Nerden

Biz yalvarırız,

aman al,

diye...

bilirsin iç yüzünü? Anası gelir der,

«kasaba¬

nın ileri g e l e n l e r i h e r s a b a h o ğ l u m a s e l â m verir.» Kızkardeşi

gelir der,

Kendisi,

«ağabeyim

karısını

boşayacak.»

« H ü k ü m e t m i s a f i r i m olacak» d e r .

Mektubu

d a c e b i n d e , g ö s t e r i r . İ n a n m a m a k m ü m k ü n mü? İnanı­ lacak gibi değil ama,

i n s a n , y a o l u r s a , d i y e inanıyor

işte... —

Aman

al!

diye yalvarırım.

Parayı

almaz.

Bu¬

nu zorla kapıdan s o k t u m içeri. —

İ b r a a m Bey, al şu p a r a y ı ! . .

—

Töbe, almam...

—

Canım,

—

Aman

kasabanın şerefini d ü ş ü n .

Al,

diyo­

rum. H a y r i y a n ı m Teyze,

Ayıp o l u r c a n ı m , Bir d u y a n —

bir d u l

karısın.

biz s a n a v e r e c e k k e n , o l u r m u h i ç . . .

olursa,

Ayol

sen

kim

kepazelik... duyacakmış.

Aramızda

bir sır.

Kör

olayım k i m s e c i k l e r e s ö y l e m e m . —

Olmaz.

bankada

Bankadan

paramız

çekerim.

Şükür

Allah'a,

var.

Bir t ü r l ü almaz.

Nerdeyse saçsaça,

başbaşa d ö -

ğüşeceğiz. —

A! d i y o r u m o ğ l u m .

Neyse efendim,

Biz s e n i n y a b a n c ı n

o itiş-kakış

arasında,

mıyız?

beş tane

yüzlüğü ben bunun ceket cebinden içeri attım. B u n 24

can önceki Parayı

ü ç y ü z lirayı v e r i r k e n d e

böyle o l m u ş t u .

zoria palto c e b i n e tıkmıştım.

Biz

buna

böylece

beşyüz

daha kaptırdık m ı ! . . .

D ü ş ü n o ğ l u m , o zamanın b e ş y ü z l i r a s ı , ş i m d i n i n b e ş bini e d e r . O ü ç y ü z l e ,

o beşyüzle

b i t s e ne â l â . . .

Biz

iki g a r i p k a d ı n , b u a l ç a k h e r i f e d a h a n e p a r a l a r kap¬ tırdık,

üstelik,

gelenler,

vay

karıyı

da

boşamadı

A h , a r a d a n k a ç yıl g e ç t i . . . dik,

ne beşyüzü...

Zübükzâde

mı!

Vay

başıma

başıma...

mi,

Daha da

Ne o üçyüzü alabil¬ kaç yüzler

ondan yaka silkmeyen

kaptırdık...

mi var?

ÜÇ KOÇ YİĞİT ÇİKTİ YOLA! Tüccardan

Emin

Efendi

şöyle a n l a t ı y o r d u :

Alucan'lı Nuri'nin —

Sabri

Ağa

Nuri Efendi,

zın ç o k lâf y a p m a z . şacağım,

gelmiş.

burdan

Kalaycı

Kör

konuşurken,

s e n a d a m ı n hasısın.

Ç ü n k ü ağ¬

B u n d a n ö t ü r ü sana bir akıl danı¬

demiş.

Kalaycı N u r i ' n i n , Velâkin

pazara

dükkânında surdan

o gün

h i ç de

hakikat,

ağzı

kalabalık değildir.

konuşmuyor.

Ağzını

b ı ç a k aç¬

mıyor. —

Bir e m r i n

mi vardı Sabr'ağa,

Alucan'lı Sabri Ağa'nın Sevcen'lilerle yayla ları açık.

derdi

meselesinden

İki k ö y y a y l a y ı

bitürlü

ri der benim, öbürü der benim...

25

buyur! demiş.

büyük.

Komşu

oldum

olasıya ara¬

bölüşemiyorlar.

köy Bi¬

Bu yüzden arada-

bir v u k u a t d a çıkıyor.

İki k ö y d e n d e d a m a d ü ş e n de¬

likanlılar var. M a h k e m e d e r s e n s ü r g i t . . . A l u c a n tarı

Sabri Ağa düşünüyor,

koysa

koysa,

Efendim,

Zübükzâde

taşınıyor, İbraam

bu Zübükzâde

bu

Muh¬

işi y o l u n a

Bey koyar,

k e n d i l i ğ i n d e n adını

diyor. çıkarmış.

Herif h e r m ü ş k ü l ü h a l l e d i y o r , h e r h a c e t i g ö r ü y o r . Zo¬ ra

düşen,

kapısına v a r ı y o r :

«Aman

Zübükzâde

İbra-

am Bey, ne o l u r s a s e n d e n o l u r . . . » ö y l e ya canım, liri y o k ,

b u h e r i f n e r d e n g e ç i n i r ? Bir ge¬

gideri dersen çook...

Bağı

bahçesi

ç i f t i ç u b u ğ u m u var,

malı m ü l k ü m ü var,

luğu,

Hiçbir

maaşı

m ı var?

şeyi yok.

m i var,

bir memur¬ Bu

bir z i b i d i

Zübükzâde

İbraam'ın

Zübükzâde... Alucan namını

Muhtarı

duymuş,

bir d e s t i p e k m e z , zâde'nin

hacet

Sabri Ağa,

adamının kapısına

Herkes bilir ki,

kalma... Adı leyken,

iki

tulum

varmış.

Aman

İbraam

bu y a y l a

bile A l u c a n Yaylası...

bizimdir, Hâli

kötüye varacak. Aman

Zübükzâde —

İki

köyün

İbraam

Bey...

almış

Bu z a m a n ,

ecdattan

k e y f i y e t böy¬

çıkarlar.

lursa s e n d e n olur, a m a n o c a ğ ı n a d ü ş t ü k . . . nu

Bey,

böyle...

S e v e n c e l i l e r yaylamıza s a h i p

kırılacak.

peynirle,

bir b a k r a ç d a y a ğ y ü k l e y i p , Z ü b ü k -

d e m i ş , vaziyet böyleyken —

sırtına

Ne

o¬

B u n u n so¬

delikanlıları

h a r p açıp

sözü :

namussuz zamanı...

Kimse doğ¬

r u l u k üzere i ş g ö r m ü y o r . D o ğ r u a d a m ı h i ç b i r işin ba¬ şına g e ç i r m i y o r l a r . şu

işe,

şu

deniyor. Bu hanı...

işe

Gazetelerde

okumuşsundur belki;

m ü s a b a k a imtihanıyla m e m u r a l ı n a c a k

imtihan d e d i k l e r i

Namusu

d ü ş ü k olan

ne? N a m u s s u z l u k imti¬ seçilip

imtihanı

y o r . A l ç a k l ı k t a ü s t ü n olan t e r f i e d i p e n çiyor.

Belli,

sizin

köy

h a k l ı . Yayla s i z i n . . . 26

kazanı¬

baş y e r e ge¬ Velâkin,

- a k nerde? Bu

işin

u c u n d a p a r a d ö n e r s e o l u r . Ver¬

gini v e r m e , r ü ş v e t i n i v e r ; b u z a m a n b ö y l e bir z a m a n . . . 3en

size

acıdım.

Ankara'da

tanıdığım

çok.

Velâkin

bu sizin iş, m e k t u p l a , t e l e f o n l a o l m a z . Ben kalkıp se¬ vabıma Ankara'ya g i t s e m gerek. direceğiz.

Başka türlü

Alucanlı — — Bu te

kötü

Ne

kadarlık

kızıyor :

yaylanın t a p u s u n u — rayı

Orası

b a n a ait.

Karışmayın

hemşerilik yapmıyacak

a r k a d a ş ı m ı z var,

Sabri

Sabr'ağa.

iş bize k a ç a patlar? d e y i n c e Z ü b ü k -

demek?

bunca

p a r a ye¬

Sabr'ağa,

A c e p bu

zâde ç o k

olmaz

Sağa sola

Ağa,

mıyız?

yapışır

siz.

Hükümet¬

yakalarına,

sizin

alır g e l i r i m . keseye

davranıyor.

Şart olsun, selâmı sabahı

Zübükzâde,

keseriz...

d i y e pa¬

almıyor. —

duğun

Aman gibi

ibraam

Bey,

nasıl

olur

canım.

Buyur¬

bir n a m u s s u z z a m a n a kaldık. Rüşvet d ö n ¬

meyince iş gören yok... '— O

da

gariplerden — Yol

Canım,

parası —

bizden...

Şanımıza y a k ı ş m a z

sizin

gibi

masarif a l m a k . ta

Ankaralara...

Orda

kalınır e d i l i r .

ne...

Olmaz d e d i m .

Vallaha

işinizi y a p a m a m .

N e r d e y s e b i r b i r l e r i n e g i r e c e k l e r . Para o r t a d a . O i t e r ö t e , ö b ü r ü iter b e r i . . .

Sahipsiz para,

i k i b i n lira,

lâf d e ğ i l . Paranın b ö y l e k e p a z e o l d u ğ u g ö r ü l m ü ş mü? Sonunda Alucan

Muhtarı,

ikibin

lirayı y a v a ş t a n ,

Zü-

b ü k z â d e ' y e g ö s t e r m e d e n , p e y k e m i n d e r i n i n altına sü¬ rüyor. —

A l l a h s e n d e n razı o l s u n . . . d i y e d u a l a r e d e r e k

gidiyor. Aradan

bir zaman geçer. Alucanlı 27

Sabri Ağa yay-

la işi ne oldu, diye gider sorar. Zübükzâde, salt bu iş için Ankara'ya gitmişmiş. Aç köpek çok. Açılan her aç ağıza para tıkmış... üç bin mi yedirmiş, beş bin mi, hesabı belli değil. — Benden yana helâl hoş olsun. Maksadım, hemşerilere bir hizmet. Fakat bunlar yemeyle doy¬ maz. Kalkıp gene bir gitmeli. N'oldu bizim yayla işi diye sormalı... Bunlar hep mideci... Gene kesenin ağzını açmalı... Alucan'lı Sabri Ağa pangınotları çıkarıyor. — İyiliğiniz iyilik... Tuttuğun altın olsun. Velâkin hiç değilse mesarifi olsun ödemek bize farz. Borcu¬ muz? — O nasıl söz? Bir duyan olur da aman, Zübükzâde hemşerilerine «parayla mı iş görür, vay kıya¬ met kopacak, işte alâmet!.. » der. Alucan'lı Sabri Ağa peyke minderinin altına bu se¬ fer üç bin daha koyuyor. Aradan aylar geçer, gene bir haber çıkmaz. Sabri Ağa, arkasındaki adamının sırtında «hedaya», gider Zübükzâde'ye. Zübük başlar: — Aman Sabri Ağa yanlışlıkla olsun iş başında namuslu tek kişi bırakmamışlar, ne dersin... Günden güne ahlâk bozuluyor. Geçende sizin yayla işi için ağır bir mektup yazdım ki, itin önüne bir satırını at¬ san da koklasa, it iken kudurur. Hemi de kime yaz¬ dım, bildin mi? Müsteşarın ta kendisine... «Pek muh¬ terem godoş» diye başladım mektuba. Benim gayetle yakınımdır. İçtiğimiz su ayrı gitmez. Samimiyetimiz çoktur. Yahu ne dersin, cevap bile vermedi. Sizin için kalkıp gene yola düşmek var. Ne yapalım, bir kere üstümüze aldık. Hemşerilik kolay değil arkadaş. Sevabımıza yapacağız bu işi... Alucan'lı Sabri Ağa işte böylece git gel, git gel, 28

bu Zübükzâde denen yor.

Paranın

n a m u s s u z a o n i k i b i n iira kaptırı¬

b e ş b i n i n i , yaylayı

köye orta

malı y a p a ¬

cağız d i y e k ö y l ü d e n t o p l a m a m ı ş mı? K ö y l ü de ya pa¬ ramızı, y a t a p u y u , d e m i ş . . . Ç ü n k ü , başları b e l â y a g i ¬ recek;

S e v c e n i i l e r yaylayı

Alucan Kör Nuri

Muhtarı

işte

d e saçını

bırakmıyorlar. böylece anlatırken,

başını y o l a r ,

Kalaycı

döğünür dururmuş.

Sonunda Sabri Ağa sözünü bitirince,

Kalaycı K ö r N u ¬

ri'ye s o r m u ş : —

Şimdi

dolandırdı.

sana

Gidip

danışmağa

parayı

vermezse vuracağım bu bu

bu

h e r i f bizi

Verirse verir,

namussuzu. Söyle,

ne dersin

işe?.. O s ı r a d a Terzi

Cemal

yüzü m o r a r m ı ş , ağzı — —

de

Cemal

içeri

giriyor.

Cemal'in

k ö p ü r m ü ş , gözü d ö n m ü ş :

Aman Cemal Efendi,

Terzi

ne hal o l d u sana?

anlatıyor:

A r k a d a ş , s e r i d e n bir akıl a l m a ğ a g e l d i m .

b u Z ü b ü k z â d e d e n e n alçağı Beni ya

idam ederler, ya

ederler.

Bunları

var.

geldim,

isteyeceğim.

hep

bugün

m ü e b b e t hapse

biliyorum.

Yalnız

Geride ç o l u k - ç o c u k kalacak.

"de'nin v ü c u d u n u

mahkûm

bilmediğim

Ben

şu

bu Zübükzâ-

ortadan kaldırmakla memleketi

mazarrattan kutarıyorum. A c e p ,

Ben

temizleyeceğim.

bir

b u millî v a z i f e y i yap¬

tım d i y e , «hidemat-ı v a t a n i y y e » d e n a i l e m e maaş b a ğ ¬ larlar mı, y o k s a hakkımı y e r l e r mi?

İşte b u n a bir ce¬

v a p v e r N u r i E f e n d i k a r d e ş i m . B u bir. zibidi Z ü b ü ğ ü

boğsam

mı gerek,

İkincisi d e ,

bıçakiasam

bu

m ı ge¬

rek? Ç ü n k ü , a r k a d a ş , o n u n leşini s e r m e k için harca¬ nan

k u r ş u n a yazık...

Bana ş i m d i l i k bir akıl v e r arka¬

daş... Kalaycı K ö r N u r i ' d e akıl v e r e c e k k a f a m ı kalmış... Dizini y u m r u k l a r , hâl m i o l d u ,

başını

iki y a n a sallar d u r u r m u ş .

Bir

n e d i r b u d ö v ü n m e , d e r k e n Terzi C e m a l 29

anlatmış. Oğlan kardeşi buranın ortaokulunu bitirin¬ ce, ille de lise mektebinde de okuyacağım diye tut¬ turmuş... Fakir terzi, vilâyete göndertip de kardeşini lisede nasıl okuta? Herif geçiminden acizlik getirmiş. Garip terzinin başında yedi nüfus... Birisi buna yol göstermiş:

"— Hükümetin bedava yatılı mektepleri var. G ö n dert oraya okusun. — Yol-yordam bilmeyiz ağam. Bu işe iltimas is¬ ter, arka ister... — Yahu Zübükzâde İbraam Bey'den iyi iltimas mı olurmuş... Hükümet onun bir dediğini iki etmez. Yeter ki istesin yoksa... Dilerse eğer, şimdi oğlanı, lise mektebine değil, üniversiteye göndertir de hoca çıkartır. Zübükzâde gibi var mı heyri? Hangi taşı kaldırsan altından Zübükzâde çıkıyor. Herifin her bir yerde eli var, hükümetle mektuplaşıyor, vekillerle sabah akşam telefonlaşıyor; daha da var mı ötesi? Terzi Cemal evine gidiyor:

bir koşu Zübükzâde İbraam Beyin

— Aman İbraam Ağabey, hâl ü keyfiyet böyle, gayri olan senden olur... Zübükzâde de, — Sen, diyor, hiç kasavetlenme. Vekil sıkı ahba¬ bım ki aramızdan su sızmaz. Senii benli konuşuruz. Hattâ beni her nerde görse «Vay len Zübük, nerden çıktın böyle?» diyerekten boynuma sarılır da öpüşü¬ rüz. Böyle ki samimiyetimiz var. Senin kardeşin be¬ nim kardeşim demek. Yazarım vekile... Bu işimi yap¬ mazsan suratına bakmam, derim. Sen bana bırak o işi...

Terzi Cemal, sözü

sağlam aldı ya, 30

Zübükzâde

İbraam'a, kumaşı da kendinden, üç kat elbise dik¬ miş. Ibraam parayı veriyor, Terzi Cemal, — Aman ne demek, senden de mi para alaca¬ ğız İbraam Bey? O para benim ciğerime yapışır. Biz senin iyiliğinin hep mi altında kalacağız... diyerek parayı almıyor. Zübükzâde kızıyor: — Vay, biz her iyiliğimizi parayla mı satıyoruz? Ulan düzenbazlar, benim bu memlekete iyiliklerimi ödemeye kalksanız, kıçınızda don bile kalmaz. Al şu paranı! Bir daha da böyle şey duymıyayım... Terzi Cemal, Zübükzâde'den aldığı parayı gene onun, yeni diktiği elbisesinin cebine gizlice koyuyor, üç elbise böyle gidiyor... Ama Ankara'dan haber yok. Terzi Cemal, — Aman ibraam Bey, mektep vakti geçecek... diye yalvarıyor. — Ne, daha oğlanın mektep işi için Ankara'dan bir cevap gelmedi mi size? Dur öyleyse, şu vekil ola¬ cağa bir iyi döşeneyim... Eline kâğıdı kalemi alıyor, başlıyor yazmaya, yaz¬ dığını da yüksek sesle okumağa: «Pek sevgili karde¬ şim Cibilliyetsiz Osman... » — Kime bu mektup, affedersin İbraam Bey... — Kime olacak, müsteşarın ta kendine... Sami¬ miyiz demedim mi len? Sonra ne düşünüyorsa düşünüyor, — Mektupla olmayacak, ben kalkıp gideyim An¬ kara'ya da senin işini yaptırayım, diyor. ,Terzi Cemal, Ankara'ya yolcu etmeden Zübükzâde'ye bir de palto dikiyor ki, halis mebus paltosu, tam Ankaralık. Terzi Cemal, bunları anlattıktan sonra, cebinden terzi makasını çıkarmış, söyleniyor: — Ulan ben bu herifi, şu makasımla kaput bezi 31

g i b i d o ğ r a m a z mıyım?

Sen

l u m , ö ç kat e l b i s e g i t t i ,

bir akil v e r K ö r N u r i

palto g i t t i . . .

g ö r e g ö r e dolandırdı heyri...

oğ¬

H e r i f bizi g ö z

B u g ü n y a r ı n , b u g ü n ya¬

rın d e r k e n , m e k t e p zamanı d a g e ç t i . U l a n biz b u elbi¬ selerin, nın

paltonun

parasiyle

mektebinde okutamaz

Kör Nuri, hipsiz

ben

mebus çocukları¬ Söyle

Nuri,

söyle

b u Z ü b ü k z â d e ' n i n n ü f u s cüzdanını sa¬

bıraksam, yeri

Kalaycı

oğlanı mıydık?

mi?

Kör Nuri'nin

D i ş i ağrır g i b i ,

konuşacak dermanı

m ı var?

başını s a ğ a s o l a d ö n d ü r ü r d u r u r .

So¬

n u n d a a ç a r ağzını : —

Aman

h e m ş e r i l e r , ' biz

hep

dolandırılmamış

mıyız? Y a h u , b i z d e h i ç m i akıl k a l m a m ı ş ? C e n a b ı Al¬ lah bizim f e r a s e t i m i z i h e p mi başımızdan a l d ı . zibidi Zübük'ün bilmez Vah

miyiz d e ,

yandım,

namussuz,

bu

Biz bu

ne vicdansız olduğunu

düzenbaza gene

para

kaptırırız?

vah...

Meğersem, parasını nını

ne

zavallı

kaptırmamış

Kör Nuri

mı?

görmüşsünüzdür.

de zibidi

Zübük'e

Kalaycı K ö r N u r i ' n i n

üstü

dükkâ¬

açık d ö r t d u v a r .

Kapısı

biie y o k d a , f u k a r a kapı d e l i ğ i n e ç u v a l g e r m i ş . Hava karladı

mı,

Kör Nuri

dükkânının

bir k ö ş e s i n e

üstüne de tavan yerine çul-çaput,

teneke,

sığınır,

meneke,

eline n e g e ç e r s e ö r t e r , k a l a y d ı , b a k r a ç y a m a s ı y d ı , le¬ himdi,

g e ç i n i r g i d e r elin f a k i r i .

geldiğinden

kânını b o ş a l t ! » d e m i ş . Kime

gitsin?

raam

Bey,

babasısm,

sen sen

Kör Nuri'nin etekleri t u t u ş m u ş .

bizim bu için

ağamızsın,

sen

İb-

fakir fukaranın

kasabanın... neyin z o r l u ğ u var...

D u r o ğ l u m , a ğ l a m a . . . O iş kolay, d e m i ş , Be¬

l e d i y e Reisi açık.

üstüne

H e m e n dük¬

Koşmuş Zübükzâde Ibraam'a: Aman

Zübükzâde —

Dükkânı yol

B e l e d i y e «İstimlâk e d e c e ğ i z .

olacak

Ben bu s e n i n

Çiftverenoğlu işini t e p e d e n 32

Hamza

ile

aram

inme y a p t ı r ı r ı m . Ya

valiye söylerim, ya da.. , Olmazsa Ankara'ya gideriz senin hatırın için. Sen üzme canını h e y r i . . . Kör Nuri, ölümlük kalımlık diye kuşağının arasın­ da sakladığı, kat kat bükülü bütün elli lirayı çıkarıp uzatmış : — Çok veren maldan, az veren candan ağam... Senin Ankara'ya yol. paran bile değil a, bir kahve içersin işte. Bu dükkân gitti mi elimden, ben öldüm İbraam Bey... Zübükzâde bir kızmış, bir kızmış: — Ulan Kör, şimdi öbür gözünü de kör ederim. Yıkıl h u z u r u m d a n ! Parayı Nuri'nin suratına çarpmış da söylemedik söz komamış: — Biz bu memleketin bir Zübükzâdesi olup da, yabanın garip köründen yolluk mu alacağız? Sen git işine, padişah fermanı olsa, dükkânını yıkamazlar. Kalaycı Kör Nuri, elliliği geri almış ama, Zübükzâde hanesinin kırksekiz parça bakır kap-kacağını kalaylamış ki, elli değil, yüzelli liraya yapılmaz. Ayrı¬ ca da bakırdan bir hamamtası, bir ibrik-Ieğen takımı, bir de kazan hediye etmiş. De ki, Kör Nuri'ye bu işler beşyüz liraya patlamış. İş görülse helâl olsun. Bir de bu sabah öğrenmiş ki, Belediye yarın dükkânını is¬ timlâk edecek, yıkmağa gelecekler. Kalaycı Kör Nuri, öbür yanıkları da görünce, o¬ caktan demir çubuğu, tezgâhından da demir keskiyi kapıp, — Yürüyün arkadaşlar! Gayri iş başa düştü, öksüz kısmı göbeğini kendi kesermiş. Bu mülevvesi temizlemeyince bu memlekete rahat yüzü yok. B u , askerlikten bile ileri bir vatan vazifesidir. Yürüyün, şu iblisin işini bitirelim de millet rahata ersin!... Hay¬ din hemşeriler!... diye bir nara vurup atılıyor öne. 33

ö b ü r l e r i daha durur mu? Hepsinin canı yanmış, c i ­ ğerleri köz köz olmuş. İçlerinin yanığı dışlarında t ü ­ terek, birinin elinde saldırma, öbürünün elinde terzi makası, ötekinin elinde demir keski, bunlar, efendime söyliyeyim, küfürün binibir para, söğüp sayarak yü­ rüyorlar. Bunları bu heyette gören ardlarına takılı¬ yor. O zamanın Belediye Reisi Çiftverenoğlu Hamza da, Zübükzâde'nin can düşmanı ya... Duymuş habe­ ri, hemen seğirtmiş. Alucan Muhtarı Sabr'ağa, Terzi Cemal, bir de Kalaycı Kör Nuri, gözleri dönmüş bu üç yiğit, Zübük­ zâde'nin kapısını yumrukla, tekmeyle doğuyorlar, öy­ le ki, Zübük'ün kapısı değil, kale kapısı olsa, yıkıp g i ­ recekler. Derken kapı açılıyor, silâhlı üç yiğit içeri dalıyor. Millet kapı önüne üşüşmüş, olacağı bekliyor. Çiftverenoğlu Hamza, — Tamam, demiş, bunlar Zübük'ü doğram d o ğ ­ ram doğrarlar ya, tulum mu çıkarırlar, kuşbaşı edip tuza mı basarlar, orası belli değil... öç yiğitin içerde kalması yarım saat kadar sürü­ yor. İçerde tıs yok. Ne bağıran var, ne çağıran... Çiftverenoğlu Hamza, — Gördün mü bak, dedi, herife bir eyvah diye¬ cek zaman da vermedi gaddarlar. Demek birden en¬ sesine binip, bıçağı çaldılar... O böyle derken kapı açılıyor, üç yiğit başlan ön­ lerinde. — Allah senden razı olsun... — Allah eksikliğini göstermesin ağam... — ö m r ü n uzun olsun... Diyerek, Zübükzâde'ye dualar ederek, yürüyüp gidiyorlar. 34

Benim

dükkâna

çıkarlarken, Bana,

gelip bunları

böyle böyle oldu

—

anlattılar.

Kapıdan

üç yiğidin ellerindeki silâhlar da y o k m u ş . diye anlatılınca,

N a s ı l , b e n size d e m e d i m m i y d i , h e y r i ? d e d i m .

Bu Zübük benim meğe gelen

bildiğim Zübükse,

üç yiğidin

kendisini öldür¬

kıçlarından donlarını da g ö n ü l

rızasiyle alır, s o n r a d a : «Haydf k o ç l a r ı m , g ü l e güle.. » d i y e b u n l a r ı k a p ı d a n salar. B e n d e m e d i m m i size? Hakikat de biteni

böyle olmuş.

bir h a f t a

sorsak, —

kimseye

sıkıştırsak d a , İyinin

bir insan

kadri

m ı var...

Zübükzâde'yi

Bu

üç koç yiğit, olanı

anlatmadılar.

üstünkörü

bilinmezmiş, Hasedinden

Her ne

kadar

şöyle diyorlar: şu

bizim

kazamızda

çatlıyacak hepsi.

çekemiyorlar yahu...

Neymiş sanki,

Bir ev¬

liya g i b i bir a d a m . Fakire f u k a r a y a iyilik e d i y o r , g ü n a ¬ hı da b u . . . Bir hafta g e ç e n d e ,

K ö r N u r i olanı

biteni anlattı,

ü ç k o ç y i ğ i t e l d e silâh k a p ı d a n

içeri g i r i n c e , Z ü b ü k -

zâde

görüyor.

merdiven

ağızlarını —

başında

bunları

Daha

onlar

açmadan, H o ş g e l d i n i z ağalar,

danı s i z d e n a z ö n c e g e l d i . B i r h a c e t i var b e s b e l l i .

diyor, Şu

İlkin

candarma kuman¬

odada beni

onun

bekliyor.

işini g ö r e l i m , sizi

de dinleriz. Bu üç koç y i ğ i d i , c a n d a r m a kumandanının bekle¬ d i ğ i odanın

b i t i ş i ğ i n d e k i o d a y a alıyor. K ö r N u r i d i y o r

ki: —

Yahu,

der demez,

bir benim

kere

herif

ayaklarımın

çıkar d a bizi e l l e r i m i z d e k e s k i ,

candarma bağı

kumandanı

çözüldü.

Yüzbaşı

koca makas, saldırma

g ö r ü r s e , ç i z m e s i n i n altına alır, eze eze y o l k e ç e s i e¬ d e r . A l u c a n M u h t a r ı S a b r ' a ğ a y a b a k t ı m k o r k u d a n he¬ r i f i n ç e n e s i atıyor. D i ş l e r i d e t a k m a o l d u ğ u n d a n , ağ¬ zının

i ç i n d e zıngır zıngır b i r s e s . . . 35

Terzi C e m a l ' i

der-

s e n , b e n z i kül g i b i o l u p , k u r u d ö ş e m e t a h t a s ı n a ç ö k ­ müş.

Anladığım

adını

duyar duymaz

ramarnış. ruz.

doğruysa,

Yandaki

odadan

alttan —

me...

kapıyı

ayakta

kapadık,

konuşmaları

du-

bekliyo¬

geliyor.

*

B e y d i k d i k k o n u ş u y o r , yüz¬

alıyor.

Peki y ü z b a ş ı m ,

sen

o

hususu

hiç

m e r a k et¬

Ben s e n i d e d i ğ i n y e r e t a y i n e t t i r e c e ğ i m Yaza¬

rım a r k a d a ş l a r a . Ankara'ya-*sem

onların

İbraam

kumandanının

kaçırdığından,

Biz o d a y a g i r d i k ,

Zübükzâde başı

altına

candarma

Daha o l m a d ı , kalkar kendim giderim

Gözümün

içine

bakıyorlar ki,

de yapsınlar d i y e . . / Hepsi

hatırımı

b i r »iş

de¬

sayar...

Eh,

p a r t i y e e m e ğ i m i z ç o k g e ç t i . B e n s e n i n d e d i ğ i n i yapa¬ rım. bir

Seni tayin isteğim —

e t t i r e c e ğ i m . Yalnız b e n i m d e s e n d e n

var...

Ne d e m e k , ibraam Bey, buyur, emret allaşkı-

n a . . . C a n baş ü s t ü n e . . . —: Bak yüzbaşı! muamele yok.

hiçbişey istemem. böylece söyle.

Bu

İstemem.

bizim

Anladın

Buranın

mı?"

hiçbir sert

işin

kanunsuz

Bunu gedikline de

insanı g a r i p t i r .

te bu k a d a r ! . . S e n o k e n d i oldu bil.

insanımıza

Ben b u r a d a y k e n ,

Ezdirmem.

İş­

için hiç sıkılma. O n u

Hattâ b u r d a n g i d i n c e başın sıkışırsa, o l u r a

insan h â l i , başına bir d e r t g e l i r s e , h e m e n bana b i l d i r . Bir haksızlığa

uğrarsan,

Yaz.

Yaptırmak

boynuma

—

Sağol

İbraam

—

Hadi şimdi

hacetleri

terfiin

Bey...

güle güle...

—

Hemşeriler

gelmiş,

var.

Yüzbaşı, d u a e d e e d e g i t m i ş . nuşmayı

merfiin gecikirse...

borç...

böylece

İ ç e r d e k i l e r , b u ko¬

duyunca,

Aman, demişler,

Bey'imiz c a n d a r m a ne demez... Tuuu...

biz

ne ettik y a h u . . .

kumandanına

İbraam

böyle, derse,

bize

Alucan'lı

Sabr'ağa,

saldırmasını

kuşağının

arası¬

n a s o k m u ş h e m e n . K ö r A l i , u p u z u n d e m i r k e s k i y i so¬ kacak

bir y e r

bulamayınca,

kapının

miş.. Terzi C e m a l ş a ş k ı n l ı k t a n de,

arkasına

gizle¬

k o c a t e r z i m a k a s ı elin¬

kalakalmış. —

Hoş

geldiniz ağalar!

diye

Zübükzâde

içeri

g i r m i ş , bir d e e l i n d e k o c a m a k a s ı g ö r ü n c e , r— Ulan Terzi C e m a l ,

o e l i n d e k i ne?

muş.

, Terzi —

diye. sor­

•

Cemal;

Elbisen

ney e s k i m i ş t i r İ b r a a m B e y , ö l ç ü n ü al¬

mağa g e l d i m , demiş. B a k s e n ş u şaşkınlığa,

makasla ölçü alacak hey-

r i . . . Zübük, —

B e n elbise

mı yatıracağız? O n a d i k iyi Sonra — ver.

anam

bir m a n t o . . . Alucanlı'ya

Senin

Yaylayı

istemem,

Lâkin

bütün

kazancımızı

sana

kadına

bir m a n t o

ister.

demiş.

dönmüş:

iş o l u y o r S a b r ' a ğ a . . .

köyün

Sabr'ağa,

malı

Köylüye

müjdeyi

bilsinler.

yavaşçacık,

kimseye

göstermeden,

p e y k e m i n d e r i n i n altına b e ş y ü z lirayı s ü r m ü ş m ü ş . K ö r Nuri'yi dersen, — yor,

B e n i m hiçbir d e r d i m y o k İbraam

hemşeriler

hatır s o r a y ı m iyisin y a . . . biz

o,

daha

ziyaretine

diye

ben

de

gelirken onlara

Bey'im,

gördüm, katıldım.

O h o h , A l l a h d a h a iyi e t s i n . S e n

di¬

b i r hal Nasılsın, iyiysen,

iyiyiz...

B u n l a r kıçlarına

bakarak evden çıkıyorlar.

Biz

bu

işin nasıl o l u p b i t t i ğ i n i g e n e ö ğ r e n e m i y e c e k t i k y a , bir tesadüf...

Süvari candarma askerinin biri, Kör Nuri'¬

nin d ü k k â n ı n a g e l m i ş , onartırmış. izinli

mahmuz demiri bozulmuş, onu

Lâf a r a s ı n d a ,

olduğunu

söyleyince,

candarma

kumandanının

K ö r N u r i aymış.

Alucan'lı na

sokmuş

kaçak

Sabr'ağa, hemen:

bir y e r

saldırmasım

Kör Ali,

bulamayınca,

m i ş . Terzi C e m a l ş a ş k ı n l ı k t a n de,

kuşağının

arası¬

upuzun

demir keskiyi

kapının

arkasına

so~

gizle¬

koca terzi makası elin¬

kalakalmış. —

Hoş

geldiniz ağalar!

diye

Zübükzâde

içeri

g i r m i ş , bir de elinde koca makası g ö r ü n c e , —

Ulan Terzi C e m a l ,

o elindeki

ne?

diye. sor­

muş. Terzi —

Cemal,

Elbisen

ney e s k i m i ş t i r İ b r a a m B e y , ö l ç ü n ü al¬

mağa g e l d i m , demiş. Bak

sen

şu

şaşkınlığa,

makasla

ölçü

alacak

hey-

r i . . . Zübük, —

Ben elbise

mı yatıracağız? O n a d i k iyi Sonra — ver.

anam

bir m a n t o . . . Alucanlı'ya

Senin

Yaylayı

istemem,

Lâkin

bütün

kazancımızı

sana

kadına

bir m a n t o

ister.

demiş.

dönmüş:

iş o l u y o r S a b r ' a ğ a . . .

köyün

Sabr'ağa,

malı

Köylüye

müjdeyi

bilsinler.

yavaşçacık,

kimseye

göstermeden,

p e y k e m i n d e r i n i n altına b e ş y ü z lirayı s ü r m ü ş m ü ş .

Kör

Nuri'yi d e r s e n , o, ,

— Benim hiçbir d e r d i m y o k İbraam

yor,

hemşeriler

hatır s o r a y ı m iyisin y a . . . biz

daha

ziyaretine gelirken

diye

ben

de

onlara

B e y ' i m , di¬

gördüm, katıldım.

O h o h , Allah d a h a iyi e t s i n .

bir hal Nasılsın,

Sen iyiysen,

iyiyiz...

B u n l a r kıçlarına

bakarak evden çıkıyorlar.

Biz bu

işin nasıl o l u p b i t t i ğ i n i g e n e ö ğ r e n e r n i y e c e k t i k y a , bir tesadüf...

Süvari c a n d a r m a askerinin

b i r i , Kör Nuri'¬

nin d ü k k â n ı n a g e l m i ş , m a h m u z d e m i r i b o z u l m u ş , o n u onartırmış. izinli

Lâf a r a s ı n d a ,

candarma

kumandanının

o l d u ğ u n u s ö y l e y i n c e , Kör Nuri aymış.

'

— A m a n îzinli mi? D e m e . . . —

Ne yenisi,

İzine y e n i mi g i t t i ?

bugün yirmialtr gün

oldu.

-

Bir ay

izinli. N e r d e y s e d ö n e c e k . . . —

Yahu,

geçen

hafta

Zübükzâde

İ b r a a m .Bey'in

evindeydi... —

Sen ya esrar içmişsin,

ya rüya g ö r m ü ş s ü n . . .

G ö r d ü n mü sen Z ü b ü k ' ü n hünerini. İçerki o d a d a , kendi

kendine

mahsustan

bağıra

bağıra

konuşurmuş

•-Bey. S ö z d e c a n d a r m a k u m a n d a n ı ile k o n u ş u y o r . S o n ¬ r a set.ıni d e ğ i ş e n i - ,

c a n d a r m a k u m a n d a n ı olur,

kendiyle konuşum.uş.

Canını a l m a ğ a g e l e n

kendi

bizim

üç ,

k o ç y i ğ i d i işte b ö y l e k a n d ı r m ı ş . H e r i f l e r h a k i s t e m e ğ e ' gitmişler?

Bir d e

üste v e r m e m i ş l e r mi? Terzi

Z ü b ü k ' ü n anasına bir m a n t o d i k m i ş . minderin

altına

beşyüz

d ö r t tane kapaklı sahan

Cemal,

Alucan Muhtarı,

daha sürmüş.

Kör Nuri

de

hediye etmiş.

Yâni uzun lâfın k ı s a s ı , d i y e c e ğ i m ş u k i , b i r o r d u asker üstüne yürüse, —

Aman

bu Zübükzâde:

aslanlar,

sizin

kumandan

paşanız

be¬

n i m c a n c i ğ e r a h b a b ı m , s ö y l i y e y i m d e hepinizi o n b a ş ı yapsın...

diyerek askerlerin ellerindeki silâhları,

de kendisi istemeden

hem

r ü ş v e t d i y e bıraktırır. A z r a i l ,

h e r i f i n canını a l m a ğ a g e l s e ,

kendi

canını

için p a b u c u n u n t e k i n i bırakır da zor kaçar.

bu.

kurtarmak' Bey,

böy¬

l e b i r n a m u s s u z u n eşi b e n z e r i n e r d e g ö r ü l m ü ş . . .

Y Ü C E YERDEN GELEN HEDİYE Otelci

Satılmış

Bey

şöyle a n l a t ı y o r d u :'. Günlerden cumartesi... Z ü b ü k z â d e İbraam

Bey,

Cumartesi oldu muydu,

ilkin ö ğ r e t m e n l e r D e r n e ğ i ' n e

gelir. ni...

B i r - i k i lâf a t a r . B i z i m d e i y i c e k a f a m a kızdı y⬠Yahu,

nedir bu

den çektiğimiz... vatsız v a r ı l m ı y o r .

Herifin

bilmekteyiz. Velâkin hikmetse,

herifin

cakasından, şişinmesin¬

Elin z i b i d i Z ü b ü k ' ö n ü n y a n ı n a s â l a namussuzluğunu

karşı

karşıya g e l d i k m i ,

h e r i f b i z i m ağzımızı, d i l i m i z i

m ı a ç a b i l i y o r s u n karşısında? E n kelâ...

cümlemiz

Alçakgönüllülüğü

her ne

bağlıyor.

Ağız

k ü ç ü k l â f ı , v e k i l vü¬

t u t a r s a , vali

sözünü

ağzına

alıyor. V a l i d e n aşağısına k e n d i s i r ü t b e v e r m i ş k i , ha¬ ş a h u z u r d a n , m e c l i s t e n d ı ş a r ı , s ö y l e n e c e k bir söz de¬ ğ i l . A r t ı k i y i c e kızdık...-Atması O akşam

Öğretmenler Derneği'nde, d e r s v e r i p aklını Tahrirat kâtibi

Rıza

Efendi o r d a . . .

••enoğlu

şu zibidi

Zübük'e

bir iyi

başına g e t i r e c e ğ i z .

Hoca o r d a , tüccardan san

dayanılır g i b i d e ğ i l .

için s ö z b i r l i ğ i e t t i k . H e p t o p l a n a c a ğ ı z

Bey o r d a , Emin

Aklı

Evvel

Bedir

E f e n d i o r d a , G e d i k l i İh¬

Hep toplanmışız. Az sonra Ç i f t v e -

Hamza B e y ' l e A l l a h

Selâmet Versin

Murtaza

Efendi de g e l d i . Aklı —

Evvel Biz bu

Bedir

Hoca,

alçağın

afur

t a f u r u n a ses

etmezsek,

b u bizim başımıza ç ı k a r , d e d i . T ü c c a r d a n Emin —

Efendi d e ,

Evet, d e d i , A l l a h

k o r u s u n , şimdi baş edemi¬

y o r u z , s o n r a hiç b a ş a çıkılmaz. İyisi m i , b u n u n b u r n u ¬ nu

zamanında

iyice

kırmalı.

Bir d a h a

insan

g i r e c e k s u r a t ı k a l m a s ı n . . . Yahu n e d i r b e ! başımıza? leti

Evime

kandırır.

hükümet elçi

Hükümet içinde

h e r k e s i aldatır. danışıyor

Hükümet şu

diye yalan

Çiftverenoğlu

sırasına

B u n e belâ

g ö n d e r e c e k diye

mil¬

arkadaşlarım var diye meselede

benden

akıl

söyler...

Hamza

Bey,

" - B u n d a h ü n e r ç o k h e y r i , d e d i , kapısının ö n ü n ¬ de; sandalyeye

karulur,

durup dururken

«Merhaba

Kaymakam Bey», «Ve aleykümselam kumandan bey» diye havayı-selâmlarmış. Bizim oğlanlar görmüşler canim. Delikanlıların maskarası o l d u . Allah Selâmet Versin Murtaza Efendi, — Şimdi, dedi, buna iyi bir ders verelim ki ku¬ lağına küpe olsun. Bunu önümüze alalım, «Ulan sen hiç utanmaz mısın bre alçak?» diye başlayıp, bütün edepsizliklerini bir bir önüne serip dökelim. — ö y l e olmaz. — Ya nasıl olur? — O şimdi buraya gelecek. Geldi mi g e l d i . . . A¬ dam gibi de duramaz. Atmağa haşlar... Hükümet di¬ yecek, efendim, başvekil diyecek, «Beni Ankara'ya çağırıyorlar. Bilmem, gitsem mi ki... » diyecek, filânca vekilden mektup geldi, diyecek, diyecek oğlu diye¬ cek... işte o zaman, daha ağzın', açar açmaz... «Ulan, sen hiç utanmaz mısın Zübük oğlu Zübüğü, kimi kan¬ dırıyorsun?» diye buna hep bitden girişelim... Gedikli İhsan Efendi, —: İsterseniz, şuna iki tokat da atayım, mı? dedi, huzurunuzda şuna iki asker şamarı çekeyim ki, ben¬ den ebedî bir hâtıra olarak acısını canında taşısın. Ne dersiniz? — Ç o k münasiptir... Kaymakam kâtibi Rıza Dey söz aldı: — Yalnız ben bu işe fi/len karışamam, çünkü devlet memuruyum. Ama kalben sizinle beraberim. Hani karışırsam, politika yapıyor filân derler. Darıl¬ mayın, siz de particisiniz. Bu particilerden ç e k m e d İ T ğimiz mF kaldı? Şimdi bu Zübükzâde, size diş geçire¬ mez, memur olduğumdan benimle uğraşmaya kalkar. İşte o zaman, t ö b e , bu herifi keserim. Bana domuz kasaplığı ettirmeyin. —

Çok

doğru.

Amâlvgeliyor... Tetik d u r u n . . . . -- . » Zübükzâde İbraam geldi; selâmı bastı:. — Selâmünaleyküm... Herkes yüzünü eğdi, yarım ağızla fısladı: i — Ve aleykümselam... Susuk duruluyor. Gedikli İhsan Efendi, yanında­ ki Aklı Evvel Bedir Hoca'ya, — Kalkıp elimin tersiyle iki tokat çarpayım mı? diye fısıldadı. Aklı Evvel Bedir Hoca da, — Aman, dedi, durup dururken olmaz. Sabırlı ol, şimdi başlar o... Başladı da : — Gününü söyleseler ya... Günü belli değil. Ge¬ leceksin madem, bilelim ne zaman geleceğini de ona göre hazırlanalım. Hamza Bey, •— Aman İbraam Bey, ne diyorsun oğlum, hangi makamdan tutturdun gene, anlayalım... dedi. — Canım hiç.".. Ankara'dan mektup aidiydim da... Buraya adam göndereceklermiş. Kaç kişi gele¬ cek, ne zaman gelecek, yazmamışlar k i . . . Bunlar es­ sek be... Bunlar iki kaz güdemez. Aklınca, bizim eş­ raflığımızı sınayacaklar. Heheeey, senin gibi beş t a ­ kım birden gelse kapımıza, Zübükzâde ibraam'ın sof¬ rasında yer bulur. Tüccardan Emin Efendi alaylı alaylı, — Neymiş o Zübük İbraam, gelen kim? diye sordu. • — Dürzüler... Ankara'dan... M e k t u p yazmışlar. Cebinden çıkartıp da mektubu Emin Efendi'ye uzatmaz mı? Vayyy!.. M e k t u b u eline alınca Emin Efendi'nin kaşı gözü oynamağa başladı. M e k t u b u oku¬ dukça, gözleri-fincan fincan büyüdü. Yanında oturan

L

Gedıkh ihsan'a uzattı. Aman o Gedikli İhsana bir gör¬ sen Bey. Herifin besbelli mektubu okurken askerliği aklına g e l d i , nerdeyse kalkıp esas vaziyete g e ç e c e k de mektuba selâm duracak. O da mektubu bana'uzattı. Aldım. Başladım okumağa. Ellerim titremeğe baş¬ lamaz mı? Elimin titremesinden mektubu okuyamıyo¬ r u m . Yalnız m e k t u p kâğıdının başlık damgasını gör-, d ü m : Türkiye Büyük Millet M e c l i s i . . . Bir de imzaya baktım k i . . . «Türkiye Büyük Millet Meclisi Dilekçe Komisyonu Reisi.» Uzattım Aklı Evvel Hoca'ya. Zübükzâde İbraam, — Gayet samimi arkadaşımdır... dedi. Nee? Bre aman... Arkadaşı da kim? Daha b u Zübükzâde'nîn önünde durulur mu? Tüccardan*

ne yaptığını

g ö r ü n c e eli ayağı do¬

hiç b i l m i y o r .

Biz y a n d ı k

a ğ a , biz y a n d ı k . . . H e m e n a k ı ! e t t i m d e , b e n i m o ğ l a n ¬ l a . İğri N u r i ' y i b i r y a n a ç e k t i m .

— Aman hep birden, «Yaşasın vali babamız, ya¬ şasın vali» diye bağıralım... dedim. Ben nağrayı saldım: — Yaşasın vali babamız, yaşasın milletimiz, ya¬ şasın cumhuriyet, yaşasın demokrasi!... Fakat benim oğlanın koşmaktan soluğu kesilmiş, ağzı açılıyor, sesi çıkmıyor. Davul gümbürtüsünden, zurna sesinden, Hıdırlıktaki topun patlamasından, Be¬ dir Hoca'nın tekbir getirmesinden, benim nağram da¬ vulcu osuruğu gibi duyulmaz olmuş. Bağırıyorum, na¬ sıl bir g ö r s e n , korku bağırması birader... Korku yü¬ reğimi sarmış. İğri Nuri, — Aman Eşref Ağa, nağra vurmanın,sırası değil, gel şuraya bir yere saklanalım. Bu Zübükzâde koca bir valiye enseye tokat; sırta şaplak, şakalaşacak ka¬ dar yakın arkadaşsa, bizi şu tören yerinde hazır ka¬ labalık varken ipe çektirir de, leşimizi camus ölüsü¬ nün yanına atar. Aman, b i n y e r bulup gizlenelim... dedi.

Bizde akıl kalmamış. Tâk'ın ardına yattık. Bizi ordan candarmalar bulup çıkardı. Eyvaah... Benim fakir oğlan, candarmanın önünde hamam kese bezi¬ ne dönmüş. Bizi Zübükzâde İbraam Bey'in huzuruna çıkardılar. Vali ile ikisi kolkola... Vali hazretlerinin suratı kan içinde olduğundan, herife başka bir cel⬠det de gelmiş; sanırsın yüz kâfir kellesi uçurmuş zor¬ lu bir yeniçeri ağası... Ben hemen Zübükzâde İbraam Bey'in ayaklarına kapandım, İğri Nuri tüm yere serilip uzanmış. Zübükzâde İbraam Bey, kundurasının burnuyla dürtüp, — Kalk len gavat,-yüklenin şu k ü r s ü y ü , . , dedi. — Başüstüne İbraam Bey... İbraam Bey, valiye,

— İşte gördün ya, dedi, ben buranın muhalifleri¬ ni hep böyle bir bir ayağımın altında ezeceğim, birli¬ ğimizi bozan bu hayınlan'ya hak yoluna getiririm, ya tahta kehlesi gibi e z e r i m . Tövbe estağfurullah, yahu bizim neremiz muha¬ lif? Allah korusun, bu yaşa gelmişiz, vatana, devlete, hükümete, millete, cumhuriyete ve bayrağa karşı hiç¬ bir muhalifliğimiz görülmemiş... Ama herifin önünde dize gelmişiz, ses edilir mi? Kundurasının burnuyla d ü r t ü p , — Kalkın len koca godoşlar, şu kürsüyü yükle­ nin!

dedi.

Koca kürsü, iki öküz zor çeker... Biz nasıl can derdine düşmüşüz ki, kürsüyü sırtlandık da bize boş heybe kadar ağır gelmedi. Benim zebun oğlan, — Allah seni başımızdan eksik etmiye Zübük ağa, sana, Muhalif Kadir alçağının tüm sülâlesi kur¬ ban ola!., diye dualar ediyor. Valiyle kolkola eve gittiler. Biz de artlarından kürsüyü taşıdık. Zübükzâde'nin kapısında itler gibi bekleşiyoruz. — K a p ı m d a n ayrılmasınlar! diye buyrultu ver­ miş.

Bekleriz, bekleriz... — Ağamızın b i n e m r i var m'ola? diye haber ede­ riz; Cevap g e l i r : — Beklesinler... Şu namussuza bak, hele namussuza. Yahu biz Zübük'ün ne namussuz olduğunu bilmez miyiz? Ama neylersin, herif bizi bir kere fenersiz kıstırmış. — Kapımın iti olun! dese. — Biz o şerefe lâyık mıyız? diyeceğiz. Haber ettiler, Valinin adamları da Zübükzâdenin

evine vali "otomobiliyle geldiler. Bir saat mı, iki saat mı ne bekledik. Derken bunlar çıktı. Biz hemen elle¬ rine, ayaklarına vardık. Vali ile adamları arabaya bi¬ nip gittiler. Zübükzâde bunları selametledi. Sonra hı¬ şımla bize d ö n d ü : — Girin i ç e r i ! . . . Bizi odunluğa ç e k t i . Benim zebun oğlum, odun¬ ların üstüne yığıldı. İğri Nuri dersen, cebinden binlik¬ leri çıkartıp İbraam Beyin önüne a t t ı : — Bunlar hep. senin ağam, canımı bağışla... Savcıya söyleme, beni ele verme, candarmaya ses etme... Kapının bir iti" de beni b i l ! — Ulan o ne? — O mu? Altıbin lira... Beni, Muhalif Kadir al¬ çağı kandırdı".:-Benim bir suçum y o k . : . Hiçbir vakit, benim elim Zübükzâde'mize kalkmaz. Senin ahım al¬ mak bana farz. Şimdi emret, Muhalif Kadir alçağının leşini sürükleyerek huzuruna getireyim... İğri Nuri'nin dili çözüldü, herif bülbül kesildi, baştan sona anlattı. Yahu, ne derseniz deyin bu Zübükzâde soydan ağa. Herif yerdeki para tomarını ayağının ucuyla itti de," — Sok şunu cebine, s o k ! diye bağırdı. İğri Nuri, — Dilersen kes beni, ö l d ü r b e n i . Gayri o paraya .elimi- süremem İbraam Bey... dedi. Başladılar ç e k i ş m e ğ e : — Al şunları yerden] f — Alamam. Ayağını öpeyim oh İbraam Bey, be¬ ni çek vur da o parayı al deme!.. — öyleyse neye Kadr'efendi'den aldın nâmert? Hayvanlık, hayvanlık benimki, oh İbraam Bey. Benim akıldan yana öküzden farkım mı var? Köpeğin

olayım oh

İbraam

Bey,

bağla.

boynuma

ıfj t a k d a

kapına

<

—

Al

—

Alamam...

şu

parayı,-al

—

öyleyse

sen

y e y a r d ı m , -devlete, g u n bir iş.

d i y o r u m . Yoksa ş i m d i . . . ~

onu

b u l u y o r . Azgın

nin kirli çıkıdaki p a r a l a r ı , iyi d e d i n

işine b a k .

Na-

Muhalif Kadr'efendi'*-

partimize nasipmiş...

İ b r a a m Bey, evet,

timiz demek, sen demek.

Parti¬

H e m d e iyi, uy¬

K u r b a n o l d u ğ u m Allahımın

sıl'da hak y e r i n i —

götür partimize'ver.

millete yardım...

partimize...

Par¬

Ben k i m i m k i , g ö t ü r ü p t o ¬

marla parayı partiye v e r e y i m . . .

«Ulan s e n

bunu

ner-"

d e n çaldın? H a n g i t ü c c a r a y o l bağı yaptın?» d i y e , be¬ ni candarmaya verirler. parayı

kendi

de yağ

elinle

Oh

ben ne yapsam?

sen

dibinde kaldı.

Hay A l l a h ,

bize

de farz.

Partimize

ca¬

fedâ... üstümü

yok...

başımı

arandım,

para

denecek

Altı

bin

pangınot,

yerlerde

sürüklenirken,

kundura burnuyla o yana bu yana itelenirken, çıkarıp

b i r - i k i yüz

—

Bu

da

benden

partimize... d e m e m

Değil mi ki, bu Zübükzâde ci¬

b i l l i y e t s i z i bizi ele v e r m e d i , insanlığımızı-gösterip, altında

hiç yakı¬

•

Borcumuz borç.

İyiliğinin

benim

lirayı,

şık a l m ı y a c a k . . .

•

para

Olsa d a a n c a k m e m u r r ü ş v e t i n e y e t e c e k k a d a r

bişey.

de

bu

benim yüreğim

B i r d e n aklıma g e l d i :

•—Partimize yardım nımız

Bey'im,

bağlasın...

Tomarla para odunların şimdi

İbraam

partimize ver ki,

kalacak

d a m a a t t ı r m a d ı , a r t ı k biz

böyle

b i r namlı

namussuzun

değiliz.,

İ b r a a m B e y bana d ö n d ü : —

Sen

ulan

kart gidi,

nutuk kürsüsünü onartıp

y e n i d e n yapılmışa d ö n d ü r e c e k s i n . tacaksın.

Di

h a y d i n yıkılın

Bir d e g ü z e l boya¬

huzurumdan...

Eşref A ğ a y a n a yakıla a n l a t t ı .

Evet,

böylece adam

öldürme suçundan kurtuldular. Hem de heriflerde du¬ anın

b i n i bir p a r a . . .

Görmelisin,

nasıl d u a e d i y o r l a r

Zübükzâde'ye... -

Eeee,

sana

b ö y l e bir Z ü b ü k z â d e ' y l e baş e d i l m e z .

bir şey diyeyim

Zübükzâde

rezili

mi:

Bu

beri

gene de vicdanlı

Ben

benzeri olmayan bir herif.

Neden

d e r s e n , bu herifte bu zihin, bizlerde de bu avanaklık varken, ,mişe

herif i s t e s e ,

önüne

b i z i m b u r a insanını y e d i d e n y e t -

katar da,

davar diye

güder.

Rezil

mezil

y a g e n e d e insanlığını g ö s t e r i p bizi a d a m y e r i n e ko¬ y u y o r . Yoksa b i z , - i n s a n l ı k t a n ç o k dışarıyız. Yahu

bizde

namussuzu rıp,

insanlığın

zerresi

aramızda yaşattıktan

olsaydı, başka,

şöyle

bir

kapısına

va¬

eline ayağına d ü ş ü p , — Aman

Zübükzâdemiz,

d i y e yüz s u y u

n'olursa

senden

olur...

döker miydik...

HÜKÜMETİN

TA KENDİSİ Muhalif

Kadir

Efendi

şöyle a n l a t ı y o r d u :

Bre b e y i m , Onun yeğdir.

dirisiyle

ö y l e bir hayınla s ö y l e ş i p n i d e c e k s i n ? söyleşmekten, ölüsüyle ;

söyleşmek

Görüşüp: bilişecek bir k i m s e " d e # i M r .

ne yazık,

d i l i n e yazık...

Sözü¬

Bir n â m e r t ki nursuz* y ü z ü n e

b a k t ı k ç a için kararır. B u Z ü b ü k z â d e s a ğ u s a ğ l a t t ı , ; bi¬ z i karılar g i b i a ğ l a t t ı . Hayır, bize k i m s e l e r e t m e d i ,

biz

faize ettik... Bilesin, hem de öyle oldu.-Elin y a b a n ' k o puğunu «Beyim şen söylesin, beyim sen böylesin» diyerek zorla başımıza bey ettik. Şimdengeri iş işten g e ç t i . Nice yanşak yakılsak boş... Bizi yakıp kül e¬ dip, külümüzü yele savurmada namussuz... Artık ni¬ ce yanşak yakılsak, bu kudurmuşun elinden arınanı¬ mız yoktur. Sen şu hükümete bak ki, nasıl bir hükümet, gelir de böyle bir vicdansızın evinde konuklar. Evi barkı yıkılası «evime hükümet konacak» diye bir ay söy¬ lendi d u r d u . Duymayan, bilmeyen kalmadı. Evet, inanmaya inanmıyoruz. Velâkin «Zübükzâde İbraam Bey'in evine hükümet gelecekmiş» diye sen bana söylüyorsun, ben sana söylüyorum. Söyliye söyliye birbirimizi kandırmaya başladık. Hiç unutmam, bugünkü gibi hatırımda, günlerden cuma... Cuma namazından çıktık, avluda söyleşiyo¬ ruz. Kaymakam kâtibi Rıza Bey, — Heyri duydun mu, Zübükzâde'nin konukları bu gece gelesiymiş... dedi. Allah Selâmet Versin Murtaza Efendi, . — Evet, duyduk, dedi, işi uzattılar ya, sonunda geiiyorl'armış. — Allah vere de geleler, ölü toprağı serpili ka¬ sabanın yolları, hükümet arabasının tekeri nasıl olur¬ muş bir g ö r s ü n . . . — Evet, hükümetin gelmesi iyidir. Kasabamıza faydası dokunur. Hep Zübükzâde'mizin sayesinde. Tanrı Zübükzâde'yi yaramaz işlerden esirgiye, kötü kişilerden koruya... Bre Beyim, şu söyleşmeleri duyunca aklım ba¬ şımdan g i t t i . Yahu, bu bizim bura insanında hiç mi zihin yok? Bunların" hepsi bilir ki, bu Zübükzâde, ta¬ rihlerin yazmadığı bir namussuz. Tek ayak üstünde

seksen yalan kıvırır. Uykusunda şeytan aldatmaya gelse, şeytanın ırzına geçip «gözünün yaşını sil!» di¬ y e , donunu da eline verir. Böyle bir soysuzun sözü¬ ne inanılır da «Evet, Zübükzâde'nin evine hükümet geliyor» denir mi? Can başıma sıçradı, '— Hey kaçıklar, dedim, başımızdaki hükümet nasıl bir hükümet olmalı ki, şu Zübükzâde'nin evine konuk gele?.. Bu sözü dememle, hemen toparlandım. Yahuv ben nişliyorum? Hükümet gelmez, diyoruz. Ya gelir¬ se... ö y l e ya, gelirse? Bir de biz bu sözü söyledik diye bizim tiftiğimizi atar, havaya savururlar. İçime "bir korku düştü ki, ,hiç sorma. Koskoca bir kayma¬ kam kâtibi bile «Hükümet Zübükzâde'nin evine kona¬ cak» dedikten sonra, sana bana ne demek düşer? Elbet bir duyup bildikleri var... Allah Selâmet Versin Murtaza Efendi, — Yâni, dedi,, sen şimdi bu gece Zübükzâde'nin evine hükümet adamlarının geleceğine inanmıyor mu¬ sun? —- Kim inanmıyor heyri? Şimdi biz öyle bir lâf mı dedik? Bir şaka etmişiz söz gelişi, hemen inan¬ mak mı gerek? Aman Zübükzâde İbraam Bey duyar¬ da/anlamaz, gerçek beller... Hükümet adamları gelirse, kazamıza yapacakla¬ rından, edeceklerinden, epiy konuşuldu. İlkin söze t e r s : başlamış bulunduğumdan bunu düzeltmek için İbraam Bey'in övgüsünde hepsini bastırmak da bana düştü: — Hele bir gelsinler, evet, çok iş yaparlar, fuka¬ ranın duasını alırlar. Bunlar hep kimin sayesinde? Zübükzâde'mizin... Her iki dünyada yüzü ak ola! Günden güne namı yücele... Allah eksikliğini göstermiye... • 100

Bir duaya başladım ki, bir duyan- olsa benr ölü evinde cenaze duacısı sanır. Ben diyeyim bir saat, sen de iki saat, biz böyle¬ ce ayaküstü ağız birliği edip Zübükzâde namussuzu¬ nu öve öve göklere çıkardık, Allah Allah... Biz ne¬ den böyleyiz canım? Avludan çıktım, eve doğru yöneldim, içimden, ; — Hey Allah, diyorum; karşıma birini çıkar ki, Zübükzâde namussuzunun can düşmanı olsun da, ben de içimi bir güzel dökeyim. Şu soysuza ağız do¬ lusu sövüp, içimin ateşini söndüreyim, ö y l e bir doğru adam çıkar karşıma hey Allah... • K u r b a n olduğum Yaradan da duamı kabul e t t i . Bir baktım karşıdan Çiftverenoğlu Hamza Bey gelir. İşte Zübükzâde'nin kanını içse, yüreğinin yangını sönmiyecek bir herif.;. Neden dersen bu İbraam, hamza Bey'in elinden Belediye Reisliğini kapmak is¬ tiyor. Başka zaman olsa Cuma namazına gelmediği •••çin,, — Ulan dinsiz, namaz niyaz bilmezsin; mübarek memleketin uğurunu kaçırdın... diye çıkışırdım. Ama içimi dökecek, bir söyleşecek insan bulduğumdan ses etmedim. — Selâmünaleyküm... — Aleykümselam... deyip hal hatır sormağa kalkmadan Hamza Bey söze girişti ve Zübükzâde için demedik söz komadi: — Yahu bu alçak bizi hep mi akılsız belledi? Bu ne

iş

heyri?

Bu

gece

sözde

evine

hükümet

gelesiy-

miş... Hükümet he demek bre kardaş? Bu itin başını boş korsak, yarıntesi gün de «İngiliz Kralı can-ciğer ahbabım olduğundan ziyaretime gelmiş. Velâkin bir karı dalgasından ö t ü r ü gönlüm kırık olduğundan hu¬ zuruma girmekliğine destur v e r m e d i m * diye atacak.

Biz de bile bile yutacağız öyle rai? Yahu aramızdan bir vicdanlı herif çıkıp da, şu Zübük'ü ayağının altına alıp çiğnemiyecek mi? Bu rezilin canını alanın maka¬ mı cennet-i âlâdır... , Aman Bey, nasıl anlatsam sana, Belediye Reisi işte böylece konuşurken, nasıl olduysa ben birden sertelip d e : — Ne demek... Şimdi sen hükümetimiz büyük¬ lerinin İbraam Bey hanesine konacaklarına inanmıyor musun? Bre Hamza Bey, şu temeline tükürdüğüm ka¬ saba kuruldu kurulalı, bunca hükümet gelip geçmiş de, hangi bir ileri gelen hükümet adamı «Varıp biyol şuncağızlar nider, nişler?» diye kalkıp gelmiş? Ulan bîz ne değerbilmez insanlarız... Her nasıl olduysa içimizden bir fbraam Bey çıkmış da hükümeti buyur etmiş. Çekememezlikten onu» da diri diri yiyeceğiz... Ben bu sözleri nasıl dedim hey Allah... Demindenberi «Aman bir sözünü esirgemez kişi çıksa da, dertleşsek» diye içimden geçirip dururken, ben nasıl oldu da böyle konuştum? De ki, içime başka biri girip oturmuş. Konuşan ben değiiim de, içime giren na¬ mussuz... Evet, içime şeytan girmiş. Ben böyle diklenince Hamza Bey şaşaladı. Bir vakit ne diyeceğini bilemedi. Neden sonra toparlanıp, tıpkı benim cami avlusunda yaptığım gibi, • • . — Len heyri, şakadan da anlamazsın, dedi, biz şimdi Zübükzâde'miz için bir kötü söz mü dedik y⬠n i . . . Estağfurullah... Başını sallıyarak yürüdü, gitti. Ben eve geldim. Ağzımı bıçak açmıyor. ' Başımı iki elimin arasına aldım, derinlere daldım, d ü ş ü n d ü m : Biz neden böyleyiz? ö y l e ya canım, bu anasının oğ¬ lu, babası bellisiz Zübük, başımıza getirmedik belâ bırakmamış. Hepimizin ayrı ayrı canını yakmış. Biz

her birimiz,

bunun

n e d e n bu

den

yalanlarına

nimkisi

ipini ç e k m e ğ e g ö n ü l l ü y ü z ,

inanmayız d a ,

korkudan...

İnsan y ü r e ğ i

öyley¬

u ğ u r s u z u d a h a a r a m ı z d a yaşatırız, 1 ne¬

ken

Korku

inanır g ö r ü n ü r ü z ?

dağları

bekler,

demişler.

d a ğ o l s a b u n c a yalanın saldığı

dayanamaz.

Be¬

korkuya

.

Derin d ü ş ü n c e l e r i n s o n u n d a şunu anladım; zim,

Zübükzâde'nin

görünmemiz,

yalanlarına

kumara

inanmazken

b e n z e r bir iş.

doymazmış» derler, ne d o ğ r u . . . yı v e r d i k ç e , v e r e s i rarını

çıkaracak da

yalan-dolanına vet,

gelir,

he

N e d e n ? Ç ü n k ü za¬

kurtulacak.

herif y a l a n d e m e ğ e y a l a n değilse...

inanmtş

«Kumarda ütülen

K u m a r d a insan para¬

mi?

Bizim

inanır g ö r ü n m e m i z

kin, ya yalan

bi¬

de

bundan

diyor,

Zübük'ün

işte...

E¬

biliyoruz.

Velâ-

H e p i m i z e attığı kazıkların

bir

u c u g ö k k u b b e s i n e , bir u c u y e d i kat y e r i n d i b i n e var¬ mış.

Şimdi

rek

biz

yediğimiz

bile,bile yalana

insanın

yalana

kazıklar

çıkar m'ola,

göz y u m u y o r u z .

inanası

diye¬

Kazıklandıkça,

geliyor.

B e n b ö y l e c e d ü ş ü n ü p d ü ş ü n ü p d e r i n l e r e dalmış¬ ken,

Yekdâne

kızım,

—

Baba,

—

Buyursun...

Hamza

Hoş-beşten — ruysa... hani...

sın

Bey şöyle

Koca

kuşansın,

gerek.

M e m e t Çavuş

dedi: Söz g e l i ş i ,

bizim d e b i r i ş y a p m a k l ı -

bir h ü k ü m e t geliyor gerek.

dedi.

bu gece geleceği d o ğ ¬

Evet, d o ğ r u o l m a s ı n a d o ğ r u y a . . . Belediye olaraktan

r e t o p atsın g e r e k . davuHar

Hamza

H ü k ü m e t adamlarının

ğımız g e r e k . lansın,

sonra

Bey a m c a m g e l d i . . .

Yiğitler

K a s a b a y a varışında Hıdırlık'tan

Köylerden kol

at¬

karşıla¬

g e n e y ü z b i r pa¬ kol y i ğ i t l e r çıksın,

doğulsun...

— Eyvaaah... heyri...

Seninki

iyi

akıl

ama

geç

kaldık

— Aman, "durma zamanı değil. Biz Hamza Bey'le ilkin Belediyeye ordan partiye seyirttik. Partinin o zaman başkanı Aklı Evvel Bedir Hoca... Hoca d e d i : — İyi söylersiniz. Velâkin bu gelenler Zübükzâde İbraam Bey'in konukları olduğundan, ona danış¬ mamış; karşılama yapılmaz. Haydi, birlikte varıp Zübükzâde'ye danışalım biyol. O ne buyurursa öyle edelim.

Zübükzâde'nin evine vardık ki, herif in. evi düğün evine dönmüş. Alucan Muhtarı Sabr'ağa tokluyu kes¬ miş de ağacın dalına asmış yüzüyor. Kalaycı Kör Nu¬ ri öteye beriye seyirtip çabalanıyor: Terzi Cemal k a r pı oğlanı olmuş, fır fır dönüyor. Berber' Hakkı dersen kırk yıllık kapı uşağı... Zübükzâde'nin anası, — Buyrun, buyrun... dedi. — Kolay gele bacı... Bulamaçlar, yalamaçlar, gülemeçler yapılmış. Tüccardan Emin Efendi kulağımın dibine girip fı¬ sıldadı: — Heyri, şimdiyecek hükümetin geleceğine ina¬ nım y o k t u . Gene bu Zübük namussuzu bizi bir oyuna getiriyor sanmıştım. Ancak şu olup biteni gözlerimle gördükten kelli, inandım. Anan hükümet gelecek. Hemi de bu hükümet bütün takımıyla taklavatıyla gele¬ cek. Bu ne hazırlık heyri... Hükümet değil, koca ka¬ dının pişirdiklerini bir bölük-eşkiya neferi bir ay yese tüketemez. Evet, ahan simdik anladım; hükümetin ge¬ leceğine kalıbımı basarım. Tüccardan Emin Efendi'nin ardından Gedikli ih¬ san kulağımın dibine s o k u l d u : — Hükümetin geleceğine inandım gitmeli...

dedi. —

Bre Hoca, candarma b u , kaymakam gibi d ö -

ğ ü n ü p ağlamaz, den

sopayı

kaptı

mı Allah yarattı deme¬

üstümüze yürür. —

N'olacaksa olsun h e y r i . . .

h e p b o y n u z l a t a c a k mı? maz

Bu

Bu Z ü b ü k z â d e bize

işler n a m u s u m u z a d o k u n ¬

mı? B u s ö z üzerine c a n d a r m a k u m a n d a n l ı ğ ı n a g i d i l d i .

Onbaşıyı

yatağından

mazmatayı —

kaldırdık.

Onbaşı

uyku

dalgını

okuyunca,

Aman

bu

bir m e m l e k e t v a z i f e s i . . .

Varıp

ku¬

mandana bildireyim... d e d i . Onbaşının am Bey'den

bu

bir

g a y r e t i n e bakılırsa, karın sancısı var.

onun da

İbra-

Hep birden ku¬

m a n d a n evinin kapısına v a r ı l d ı . O n b a ş ı i ç e r i g i r d i . B i r cıgara

içesiye

mazmatayı

kalmadı,

dışarı

çıktı.

Kumandan

Bey

okuyunca,

Aman

iyi...

B u r a insanının

aklı

ö y l e y s e . Ç a b u k bana g e d i k l i y i ç a ğ ı r ı n . . . Kumandan

Bey,

Zübükzâde'nin

başına, g e l d i demiş.

yalan-dolanlarını

b i t i r m i ş d e , h a l k t a n bir ş i k â y e t g e l s i n d i y e b e k l e r m ı ş . B i z i m yazıtı —

şikâyeti yorgan

O Z ü b ü k alçağının,

ledim... diye muş."

altında ahan

yataktan fırlayıp,

•

okuyunca,

s i m d i k anasını

'

Onbaşının

dediğine

bel¬

giyinmiş, seferi ol¬

bakılırsa,

• Kumandan

• Bey

ç o k t a n beri, aman elime zorlu bir iş düşse diye b e k l e r dururmuş.

Hırsızlık mırsızlık,

t e f e k işlere candarmalık,

kumandanın has i ş

kavga

mavga

aldırdığı y o k .

beklemekten

gibi. ufak Kumandan,

tavlı b a r u t a d ö n ¬

müş. Nerdeyse d u r d u ğ u y e r d e ateş alacak... dedi k i :

Onbaşı

—

Bu

bizim

kumandan,

Zübükzâde'yi - vahana

yer, çiğ çiğ yer... Askeriye

işi

g i b i v a r mı?

g i b i tıkır tıkır i ş l i y o r . G e d i k l i dan

Bey de —

Şifendifer

marka

kuşarimış g e l d i .

b i z i m yanımızda,

Şimdi Zübükzâde'nin

saat

Kuman¬

candarma gediklisine, evine g i d e c e k s i n ,

dedi,

evime -hükümet adamları, g e l e c e k diye milleti aldatıp, hanesinde türlü kadın

oynatıp

menhiyyatı

icra e t m e k t e y m i ş .

oturak âlemi y a p m a k t a ,

Çıplak

k ö ç e k oğlan¬

larla d ü ş ü p k a l k m a k t a v e n i d ü ğ ü bellisiz k i m s e l e r i ha¬ nesine

davetle

kumar

teymiş.

Halkın

şikâyeti

oynatmakta ve üzerine

herhangi

ev

esrar

içilmek-

basılacak.

baskından

önce,

rilmemesi

için c a n d a r m a o l a r a k t a n t a h k i k a t ı n ı

bir yanlışlığa

Ancak

m e y d a n ve¬ icra e t

ve bana acele neticeyi bildir. Gedikli, " Başüstüne...

deyip y ü r ü d ü . ,

Candarmalar önde, nin evi ö n ü n e g e l d i k . —

biz a r k a l a r ı n d a

Zübükzâde'-

Gedikli soruşturmaya başladı:

M a z m a t a d a yazılı

olanları

nerden

gördünüz?

- — B a ş e f e n d i , aha ş u d i r e ğ i n t e p e s i n d e n . . . çıkırık m a k a r a s ı

yaptık.

Küfeyle

bir

bir y u k a r ı

Bak çıkıp,

p e r d e s i a r a l ı k p e n c e r e d e n , i ç e r i d e k i rezilliği g ö r d ü k . . . —

Ben d e b i r g ö r m e l i y i m . . . d e d i .

B a ş e f e n d i y i k ü f e y e s o k t u k , ipi ç e k t i k . . . B a ş e f e n di

bir z a m a n s e y r e d a l d ı . Bizim

son verir,

k o r k u m u z şu baskın

ki;

gün

da yapılmaz.

ışır,

bunlar rezilliğe

Başefendi küfe

için¬

de, direk tepesinde tünedi kaldı. —

İndirelim

mi

Başefendi?

diye

seslendik.

Başefendi, —

Ulan

İndirin!., d e d i .

yavaş...

Bağırmayın

herifler

duyacak.

Hıdırlrk cindoruğundan şafak sökmeğe başlamış. Başefendi, bizi toparladı, — Beri gelin... dedi. Kapı önünden epey uzaklaştıktan sonra Başefendi titreyerek konuşmağa başladı: — Ağalar, gelin siz bu dâvadan vazgeçin. Bu evi basmak demek, berbatlığımız demektir. Bizi dar¬ maduman ederler. İçerde olan rezilliği ben de g ö r d ü m . Hiç şüpheniz olmasın ki, bu gece Zübükzâde İbraam Bey'in evinde hükümet misafirdir. Bre ağalar, sizde hiç mi akı! yok? Gözlerinizle gördüğünüz şu rezilliği hükümetten başka hangi kuvvet bu edepsizliği yap¬ mağa cesaret edebilir... Bunu anca yapsa yapsa ba¬ şımızdaki hükümet yapabilir. Yahu, o ne kepazelik, t u u u . . . Görünce, birden anladım hükümet olduğunu.. Efendi, kanunları çiğnemekten kim korkmaz? Hükü¬ met... İşte bunlar da, hiç şüpheniz olmasın, halis hü¬ kümet... Biz bu rezillikleri ne zamandır duymaktayız. Şükür Allah, şimdi gözlerimizle de gördük. Demek söylentiler doğruymuş ve demek reziilik şehirlerden buralara kadar yayılmış. Böylece b i l i n ; Zübükzâde İbraam Bey'in bu gece evindekiler, hükümetin ta ken¬ d i s i . . . Başka hiçbir kuvvet, bu rezilliği yapamaz, mümkünü yok... Şimdi sizden ricam şu ki, siz bize şikâyete gelmediniz ve siz hiçbiriniz bu rezilliği gör¬ mediniz ve duymadınız ve bize bildirmediniz ve biz dahi görüp duymadık, hiçbir şeyden malûmatımız yoktur. Ve bu mazmata da yazılmamıştır, imzalanmamıştır ve y o k t u n Böyle deyip, mazmatayı cart cart yırttı. Birden aklı başına gelip, — Aman, mazmatanın parçalarını toparlayın, hükümet aleyhinde hiçbir delil ortada kalmıya... Bu

Hıdırlık cindoruğundan şafak sökmeğe başlamış> Başefendi, bizi toparladı, — Beri gelin... dedi. Kapı önünden epey uzaklaştıktan sonra Başefendi titreyerek konuşmağa başladı: — Ağalar, gelin siz bu dâvadan vazgeçin. Bu evi basmak demek, berbatlığımız demektir. Bizi dar¬ maduman ederler. İçerde olan rezilliği ben de g ö r d ü m . Hiç şüpheniz olmasın ki, bu gece Zübükzâde İbraam Bey'in evinde hükümet misafirdir. Bre ağalar, sizde hiç mi* akı! yok? Gözlerinizle gördüğünüz şu rezilliği hükümetten başka hangi kuvvet bu edepsizliği yap¬ mağa cesaret edebilir... Bunu anca yapsa yapsa ba¬ şımızdaki hükümet yapabilir. Yahu, o ne kepazelik, t u u u . . . Görünce, birden anladım hükümet olduğunu.. Efendi, kanunları çiğnemekten kim korkmaz? Hükü¬ met... İşte bunlar da, hiç şüpheniz olmasın, halis hü¬ kümet... Biz bu rezillikleri ne zamandır duymaktayız. Şükür Allah, şimdi gözlerimizle de gördük. Demek söylentiler doğruymuş ve demek rezillik şehirlerden buralara kadar yayılmış. Böylece b i l i n ; Zübükzâde İbraam Bey'in bu gece evindekiler, hükümetin ta ken¬ disi.;.. Başka hiçbir kuvvet, bu rezilliği yapamaz, mümkünü yok... Şimdi sizden ricam şu ki, siz bize şikâyete gelmediniz ve siz hiçbiriniz bu rezilliği gör¬ mediniz ve duymadınız ve bize bildirmediniz ve biz dahi görüp duymadık, hiçbir şeyden malûmatımız yoktur. Ve bu mazmata da yazılmamıştır, imzalanmamıştır ve yoktur. ı Böyle deyip, mazmatayı cart cart yırttı. Birden aklı başına gelip, — Aman, mazmatanın parçalarını toparlayın, hükümet aleyhinde hiçbir delil ortada kalmıya... Bu

parçalan yakıp, le, y a d a

k ü l ü n ü d e t a Hıdırlık d o r u ğ u n d a n ye¬

Kamışlık ç a y ı n d a n s e l e v e r m e l i , y o k e t m e ¬

l i . . . dedi. Giderken —

de:

Haydi s a ğ l ı c a k l a k a l ı n , . ,

Ben

kumandan

beye

r a p o r u m u v e r e c e ğ i m . Dilerse kumandan bey hüküme¬ tin gelmiş o l d u ğ u n u vilâyete bildirir, dilerse b i l d i r m e z ; g a y r i o n a kalmış bir i ş . . . Kimsede ses yok. Ben

evin

kapısından

Herkes girerken

bir y a n a gün

ö t ü y o r . . . A r a d a n b u n c a yıl g e ç t i . mussuzunun

döndü

ışımıştı.

gitti.

Horozlar

O g e c e Z ü b ü k na¬

evindekiler gerçekten

h ü k ü m e t adamla¬

r ı mıydı, d e ğ i l m i y d i , b i l e m e d i k g i t t i . Yaaa işte b ö y l e b e y . . .

Zübükzâde*'den

b i z i m çek¬

m e d i ğ i m i z m i k a l d ı ! . . D a h a d a n e l e r ç e k e c e ğ i m i z bel¬ li değil. Görelim Mevlâm n e ' g ö s t e r i r .

ÖLÜ TOPRAĞI

SERPİLMİŞ

KASABADAN

' MEKTUP ilçe Ortaokulu'nun A l m a n c a • • ö ğ r e t m e n i , bir a r k a d a ş ı n a şu m e k t u b u yazıyor :

.

'

«Sevgili S e n d e n ve d e n i z d e n

metre de y ü k s e k t e y i m . yolculuğundan sonra, geldim. buralarını

belki

vilâyet daha

1286

bir g e c e s ü r e n t r e n

bir c u m a r t e s i s a b a h ı (

Tatil g ü n l e r i n i görmem

1342 k i l o m e t r e uzakta, İki g ü n

) ye

merkezinde geçirip, akıllıca

bir i ş o l u r d u .

A m a bir a y a k ö n c e , A l m a n c a ö ğ r e t m e n i o l a r a k a t a n -

eliğim i l ç e y e k a v u ş m a k için ö y l e s a b ı r s ı z d ı m , yecanlıydım ki, vilâyette kalamadım.

Öyle he¬

İlçeyle il arasın¬

d a yalnız b i r k a p t ı k a ç t ı , h a f t a d a ü ç g ü r i i ş l e r m i ş . B e n t a m zamanında sarısı

hurda

Burada liyordum,

gelmişim,

ilkel

büsbütün

sonra,

içine

düşeceğimi

hazırlıklıydım.

içimden

ülkücü

kanarya

bindik.

b i r yaşayışın

buna önceden

bir şey söyliyeyim mi, Kendimi

öğleden

bir kaptıkaçtıya

bunu

Daha

bi¬

şaşılası

istiyorum da...

göstermem de doğru

ol¬

maz. Biraz d a i ç i m d e m e r a k v a r d ı . B u d u y g u m u , ş i m ¬ di

sana yazarken

bile; utanıyorum.

kalı b i r z e n g i n t u r i s t i n ,

Avrupalı,

bir Uzak D o ğ u ,

Ameri¬

bir A f r i k a içi

ş e h r i n i " m e r a k e d i ş i g i b i , insanın k e n d i y u r d u n d a n b i r i l ç e y i m e r a k e t m e s i ayıp d e ğ i l Balta

girmemiş

u y g a r ulusların ten

içe

mi?

ormanlarda

heyecan

arayan

aslan

avına

gezginleri,

bir b o ğ a yılanına k o v a l a n m a k ,

çıkan

nasıl

iç¬

nasıl y a m y a m ¬

ların e l i n e d ü ş m e k , y u r t l a r ı n a d ö n ü n c e h e y e c a n l a an¬ latacakları

türlü

serüvenler yaşadıktan

sonra

kurtul¬

m a k i s t e r l e r s e , bizim d e i ç i m i z d e , d a h a y o l a ç ı k a r k e n , işte b ö y l e b i r gizli d u y g u var. B u d u y g u y u * ş i m d i b u r d a d a h a iyi anlıyor d a u t a n ı y o r u m . şılası, h e p k ö t ü , lı

gelmişiz.

mızı

açıp

B u r a l a r d a h e p şa¬

hep ilkei ş e y l e r g ö r m e k için hazırlık¬

Her g ö r d ü ğ ü m ü z ş e y e

şaşacağız".

Sonra

da

«ÂaaL.»

m e k t u p l a r d a b u n l a r ı b i r e bin k a t a r a k , landıra anlatacağız.

Neden, böyle

sonra kendikendime, yapmışlar,

bizi

de

bizden

böyle

d i y e ağzı­

b i r b i r i m i z e yazdığımız b a l l a n d ı r a bal¬

düşünüyorum

öncekiler

alıştırmışlar,

hep

da,

böyle

gelenek

kur¬

muşlar da ondan, d i y o r u m . Umarım bile,

duygularımızla bancı

ki,

bir Fransız,

bizim y u r d u m u z u n sayıp

dolaşmaz. bir

bir

köyünü

İngiliz,

Kendimizi

uzak i l ç e m i z d e ,

bir A m e r i k a l ı

bucağını,

b i z i m - bu.

kendimize

atlaslara,

ya¬

coğrafya

kitaplarına girmemiş, aptallfğı

b i l i n m e d i k bir ü l k e

- Hoş, yeni g e l d i ğ i m b u ' ilçede, şeyler, çok.

olaylar, Benim

mamız, geri,

keşfetmek

içindeyiz. önceden

sandıklarımdan

kızdığım,

önceden

bunlara

buralara ilkel

beni şaşırtacak

benim

şaşmaya

hazırlıklı

bişey g ö r d ü k mü,

bir k e n t yıkıntılarında,

daha

hazırlıklı

gelişimiz.

sanki içimizde,

İsa ö n c e s i b i r k r a l

ol¬

Kötü, batmış

mezarı

bul¬

m u ş a r k e o l o g u n s e v i n c i n i d u y u y o r u z . B e n d e b u duy¬ gulardan

uzak

kalamamışım.

İ l ç e y e c u m a r t e s i g ü n ü g e l d i ğ i m i ç i n , pazar g ü n ü ¬ nü

burda

kimseyle

geçirmeğe

tanışmadan,

Yol y o r g u n l u ğ u

beni

aramak oldu. Aramak, şey

aranmaz!

risinde

bitirmişti.

boşuna

Aranmadan,

A n c a k d ö r t - b e ş yüz b i r alanın

kendimi

herşey

metre

çevresinde

İlk

bir söz.

süren

işim

bir o t e l

Burda

önüne

hiçbir

çıkıverir.

bir ş o s a y l a ,

herşey toplanmış.

küçük

Bunların

ge¬

evler var.

İlçenin,

tabelâlarırıdaki

«otel»

yazısından

h i ç b i r ş e y i o t e l o l m a y a n iki o t e l i var. r i s t i k Palas Oteli»... ğımız,

tanıtmadan

kararlıydım.

Yol

Oteli»,

içinden

lerdeki

öbürünün

boyunca

geçtiğimiz,

otellerin

de

adı

da

kaptıkaçtıyla

«Modern

gelirken

durakladığımız

çoğunun

başka

B i r i n i n adı «Tu¬

tabelâsına

Palas

uğradı¬

başka

ilçe¬

«Palas»

ek¬

lenmişti. Otellerden miş

diye

birinin

şaşma.

adına

Çünkü

neden

içinde

«Turistik»

k a ç yıl

eklen¬

yaşıyacağımı

b i l m e d i ğ i m b u i l ç e , T ü r k i y e - İran t r a n s i t y o l u üzerin¬ dedir.

Ortasından

sabayı

ikiye b ö l e n y o l d a n , t o z u ,

bıçak gibi

keserek geçtiğimiz toprağı

r a k d u r m a d a n g e l e n g e ç e n özel o t o m o b i l l e r , nın t o p r a k d a m l ı

evlerini

ka¬

havalandıra¬ kasaba¬

kat kat t o z t a b a k a s ı altında

bırakıyorlar. İlk bakışta, insanlar bile, uzun zamandır yattıkları topraktan daha yeni kalkmışlar da, üstlerini başlarını silkelemişler gibi görünüyor. Derileri, bakış¬ ları bile tpzlu, dumanlı... Bu t o z - t o p r a k altında uyuklayan kasabayı, böğrüne saplanıp geçmiş transit yo¬ lu bile, derin uykusundan uyandıramamış. Parmaklarımı topraklara geçirip, ellerimi derin¬ lere daldırıp, kolanınla yolları, tepeleri tutup, bütün bu kasabayı sarsıp sallayacağım, onları tozlarından silkeleyip uyandıracağım sanıyorum. Onbeş - onyedi yaşlarındayken, içimiz içimize sığmaz da, nasıl du¬ varları, kapıları yumruklar, t e k m e l e r d i k ; şimdi işte kendimi öyle güçlü duyuyorum. Transit yolunu, ilçe için büsbütün de- yararsız sanma. Bu y o l , hem de Fransızca yaz'lışıyla «Restaurant» kelimesini ilçeye sokmuş. İkisi otellerin al¬ tında olmak üzere üç aşçı dükkânı var. üçünün de tabelâsında «Restaurant» yazılı. Yalnız birinde «N», birisinde de «S» harfi başaşağı, ters yazılmış. Kara yolundan İran'a, İran'dan bu yana geçen ingilizler, Almanlar, Amerikalılar, tam ilçeden geçerlerken ka¬ rınları acıkırsa, tabelâlardaki «Restaurant» yazısını görüp, arabalarını durduracaklar. Bu arabaların burda durduğu yok ki, aşçıya, otelciye para bıraksınlar. Da¬ ha önce içinden geçtikleri ilçelerde «Palas» otellerde, Restaurant'larda boylarının ölçülerini, güzelce dersle¬ rini almış olacaklar ki, kasaba içinden kurşun hızıyla geçip gidiyorlar. Arabaları bozulanlar, isteristemez kalıyorlar. Kış değilse, arabalarının içinde geceliyoriarmış. Bu transit yolunun ilçeye bir yararı daha olmuş. Burda ilk günü kiminle görüştümse, cebinden Ame¬ rikan cıgarası çıkarıp ikram etti. Hele delikanlılar A-

merikan cıgarasına bayılıyorlar. İlçenin esnafı, b u r d a n ' geçen yabancılar para bırakacaklar diye bekliye dur¬ sun, delikanlılar arabaları durdurup, turistlerden A¬ merikan cıgarası satın alıyorlarmış. Amerikan cıgarasının en ucuzu, bizim en pahalı cıgaramızdan dört kat daha çok paraya alınabiliyor. Ama Amerikan c ı garası ikram etmenin fiyakası başka oluyor. Memur¬ lar da Amerikan cıgarasına özeniyorlar. Delikanlılar, satın aldıkları cıgaralan başkalarına daha pahalıya satarak para kazanıyorlar. Transit yolundan geçenler Alman da olsa, iranlı da olsa, yanlarında Amerikan cıgarası bulunuyor. Buralılar Amerikan cıgarasını yalnızken içmiyorlar, toplu olunca içiyorlar; daha çok ikram cıgarası... Şimdilik anlıyabildiğim, Amerika, uygarlığını ön¬ ce cıgarasıyla yaymaya başlamış. İlçenin iki otelinden biri, alan üstünde, ö b ü r ü elii-altmış adım daha uzakta. Turistik Palas Otelini hiç gözüm tutmadığı için, daha iyi görünen M o d e r n Palas Oteli'ne g i t t i m . Otelin d ö r t odası var. Odanın birine altı, ikisine dörder, birine de iki karyola koy¬ muşlar. Bana, otelin en iyi odası olan iki karyolalı odayı verdiler. Helaya girince, niçin, ne yapmak için buraya gir¬ diğimi unutup dışarı çıkmak zorunda kaldım. Elbise¬ lerimle yatağın üstüne uzandım. Ama kokudan, dura¬ madım. Aşağı indim. Otelin altında, bir yanda kahve, bir yanda ahçı var. Kahvede bulunan otelciye, yatak çarşaflarını, y o r g a n , yastık yüzlerini değiştirmelerini rica ettim. Bir arkadaşım, hem de bir büyük bir otelde kalıyormuş. Yatak çarşafının

vilâyet merkezinde

değiştirilmesini

istemiş de,

— Beyim, daha geçen hafta

d e ğ i ş t i r d i k , temiz¬

d i r , a n c a ü ç kişi y a t t ı . . . d e m i ş l e r . Bana

böyle söyliyen

olmadı.

Yağmurdan, sıcaktan yol yol çatlamış, lı

kontrplâk üstüne,

beyaz b o y a

k a r a boya¬

ile a c e m i c e

«Res-

t a u r a n t » yazılı y e r e g i r d i m . B u r a s ı , i l ç e d e k i ü ç lokan¬ tanın gibi

en iyisiymiş. Toprak taban, olmuş.

Düşmeden

üstünde

basıla basıla b e t o n durabilmek için,

sandalye d e ğ i ş t i r d i m . Ya t o p r a k tabanın lüğünden,

ya

da sandalye

bacaklarının

ta olmayışından sandalyelerin

üç

eğri b ü ğ r ü e ş i t uzunluk¬

üstlerinde dengeli

otu¬

ramamıştım.

İlk g ö r d ü ğ ü m y e r o l u ş u n d a n m ı b i l m e m ,

herşeye,

ince

en

ayrıntılarına

L o k a n t a d a altı s a var.

Aralıklı

masayla,

masa

dek dikkat ediyordum. b i r d e ç o k uzun bir ma¬

tahtaları,

üstüne

kim

yıldır y a ğ l a r ,

yemekler döküle

d ö k ü l e pırıl

şirleşmişler.

Bir ç o c u k ,

bir

kirli

bilir k a ç pırı! şim-

paçavrayla

masanın

ü s t ü n ü s i l d i . Yemek t e n c e r e l e r i n i n d u r d u ğ u y e r e git¬ tim.

Ağızları

miş.

H e p s i n i n ü s t ü n e s i y a h bir t ü l ö r t ü l m ü ş ,

bir t ü l . . . tül

t e p s i l e r sıra

Elimi o y n a t ı n c a , y e m e k l e r i n

kendiliğinden

sandığım, lutu

açık t e n c e r e l e r ,

sıra

dizil¬

dantelli

ü s t ü n d e k i siyah

h a v a l a n d ı , ş a ş ı r d ı m . B e n i m kara t ü l

k a r a s i n e k yığını

içinde kaldım.

Ayıp

d e ğ i l miymiş... olur diye

S i n e k bu¬

lokantadan

çıka¬

m a d ı m . A m a y e m e k l e r i d e y e m e d i m , y e m i ş - g i b i . yap¬ t ı m . Dibi y o s u n b a ğ l a m ı ş , ağzı kırık s ü r a h i i ç i n d e k i s u k i r l i y e ş i l e ç a l ı y o r d u . S u i ç e r k e n , alt d u d a ğ ı m b a r d a ¬ ğın dış k e n a r ı n a s ü r ü l m e s i n d i y e , iki d u d a ğ ı m ı , b i r d e n bardağın

içine s o k u p suyu

Lokantadan

çıkıp

içtim.

ilçeyi şöyle

bir dolaştım.

ö z e l a r a b a d a n çıkan e s m e r b i r a d a m , na

bir ş e y l e r a n l a t m a ğ a ç a l ı ş ı y o r d u .

lerinden

bir ş i k â y e t i

kişi ç e v r e l e m i ş t i .

olduğu

belliydi.

Bir

polis memuru¬ El

kol Onları

N e o l d u ğ u n u a n l a m a k için

hareket¬ beş-on ben

de

sokuldum. Esmer, kısaca boylu, kırkbeş yaşlarında, simsiyah bıyıklarının °*acunu yukarı burmuş bir adam bana, — Her zaman olur bey, dedi, her zaman olur... dedi.

Bu adam, az önce otelde, kendisinden yatak çar¬ şafını, yorgan yüzünü değiştirmesini rica ettiğim a¬ damdı.

— Neymiş? diye sordum. Anlattı: Yabancı arabaları, transit yolundan ge¬ çerlerken, gerek bu ilçenin, gerek köylerin çocukları, çobanları tarla dibine, yol kıyısına gizlenir, arabaları taşa tutarlarmış. Her zaman olurmuş... Birkaç taş ye¬ meden transit yolundan kurtulup sınırı aşan araba pek olmazmış. Araba içindekilerden kafası varılanlar bile olurmuş. Polise şikâyet eden adamın arabasına baktım, şoför yerinin yanındaki cam, atılan taşla kırılmıştı. Esmer adam, Fransızca anlatıyor, polis de ona Türkçe, —' Nerden bulayım yahu, kilometrelerce y o l . . . Hangi veledizina atmış, bilir miyim... diyordu. Bu olayları kanıksamış olan kalabalık da gülü¬ yordu.

Uçları sivri, siyah bıyıklı adamla birlikte yürü¬ yorduk. Adam bana, — Arabadaki sarı karıyı gördün mü? diye s o r d u . Evet, arabada güzel, sarışın bir kız vardı. Uçları sivri, uzun siyah bıyıklı adam anlattı: «— Arabanın içinde bir esmer herifle bir sarı karı g ö r d ü n mü, anla ki herif İranlı, kadın da. Alman.. Bu arabalar hep iran'a gider. Ordart gelen arabalarda sarışın kadın göremezsin... İranlıların Avrupa'ya na¬ sıl, nerden g i t t i k l e r i , bu yoldan mı, başka yoldan mı, bilinmez. Ama arabasız gittikleri belli. Günahları bo-

yurtlarına, yükte

dediklerine

hafif

pahada

göre

ağır

bu

adamlar,

yanlarına

bişey.. a l ı r l a r m ı ş .

O n u Al¬

m a n y a ' d a s a t t ı l a r m ı , ilkin o t o m o b i l alır, s o n r a d a sa¬ rışın

bir A l m a n

kızını k a p t ı l a r m ı ,

gerisin

geri

İran'a

d ö n e r l e r m i ş . G ü n d e y i r m i - o t u z a r a b a b u y o l d a n İran'a sarı kadın taşır. E s m e r a d a m ı n sarı karıya t a m a h ı ç o k oluyor bey. Alman İran

Sarı karının g ö n l ü d e k a r a h e r i f i ç e k i y o r ;

karıları

ması

sarışın

diyesiymiş

taşına,

bu

boyayacaklar.

sarı

Sarı

karılar

kara

kır¬

İran

Şahı

her g e n ç b i r sarışını A v r u p a ' d a n

kap¬

G ö r d ü n m ü , herif, A v r u p a ' n ı n .medeniye¬

memleketine

nasıl

koynuna-alarak... bülbülü

taşına

sarıya

ç o c u k l a r İran'ı d o l d u r a c a k l a r -

ki,

sın g e l s i n . . . tini

İran'a

memleketini

getiriyor,

İranlı

kucağına

herif d e d i n

mi,

oturtarak"

Alamancanın

kesilmiş... »

Uçları s i v r i b u r m a bıyıklı a d a m l a o t e l e k a d a r g e l ¬ dik.

Bu

otelin

sahibi

Satılmış' Bey'miş.

kemiklerine yapışmış. sıçrayacakmış gibi

'Sanki

geliyor.

insana

Eğri,

tünde yaylanarak yürüdüğünden gibi

görünüyor.

İlçede

Esmer derisi

hemen

ince

kısa

ilk tanıştığım

zıp

bacakları

boyu,

zıp üs¬

uzunmuş

Otelci

Satılmış

B e y ' d e n b u r a s ı için e p e y c e b i l g i e d i n d i m . Sana

bütün

ilçeyi,

böyle

ayrıntılariyle

anlatacak

d e ğ i l i m . Bu a n l a t t ı k l a r ı m a g ö r e , g e r i s i n i sen hayal e¬ debilirsin. İlçede te beş olan

bin

ilçenin

Hazirandan

1980 kişi y a ş ı y o r , kişi... güney sonra

köylerindekiferle

Bir g e n i ş d ü z l ü k ü s t ü n e batısından

b ü t ü n yaz

b a t a k g ö l c ü k l e r kalırmış.

bu

birkaç

Hıdırlık D o r u ğ u var.

Hıdırlık o l m a y a n

Hıdırlık g ö r d ü k ,

Çayı

akıyor.

çay kurur, yer yer

Bu batak gölcükler de sinek

üremesi, manda çimmesi için... ğusunda

Kamışlık

birlik¬

kurulmuş

Kasabanın k u z e y do¬ Anadolu'da

i l y o k sanırım.

duyduk.

bir d e ğ i l ,

Her y e r d e

bir

Burayı sevmeğe çalışıyorum, seviyorum d a . . . Bir sevgilim olsaydı da, onun ihanetine uğramış olsaydım, bu ilçeyi sevişilir daha bir romantikleşirdi. Elektrik lâmbaları yandı. Yanan lâmbalar, ortalı¬ ğı daha da kararttı. Çünkü insan, lâmba yanınca or¬ talık aydınlanacak, ışıyacak sanıyor. Tersine/ ölü gö¬ zü gibi sönüksü lâmbalar, karanlığı daha çok belirt¬ mekten başka işe yaramadı. İlçenin ortasından geçen ana yolu boydan boya bir kaç kez dolandım, lüks lâmbaları yanıyor. Tepeden sarkan fışıltılı lüks lâm¬ balarının karantina sarısı ışığı altında toplaşan insan¬ ların suratları uzamış, olduklarından daha da kirli, tozlu, sıska görünüyor. Işıklar altında toplanmış, kâ" ğıt oynuyorlardı. Onları, kahve pencerelerinin, dışın¬ dan seyrediyordum. Eller kollar kalkıp kaikıp, masa¬ nın üstüne oyun kâğıtlarını çarpıyordu. Sana mektup yazmak için otele döndüm. Odamı temizlemek için gazlamışlar mi; mazotlamışlar mı, DDT lemisler mi, anlıyamadım. Bir koku, bir k o k u . . . Kendimi dışarı atmasam boğulacaktım. Havalansın di¬ ye odamın pencerelerini açtım. Kahveye indim. Otelci Satılmış Bey, — Odanızı iyice DDT iettim, dedi, ne tahta ku¬ rusu, ne pire... Bu gece bir uyursunuz, yol yorgun¬ luğunuz gider... Işıklar-öyle kısık yanıyor ki, kahvede de mektup yazamadım. Satılmış Bey'e, : — Lâmbalar hep böyle mi yanar? dedim. — Yok, gecenin onundan sonra ceryan kuvvet¬ lenir de lâmbalar bir parıldar, güneş gibi şavkır da bakamazsın, gözün kamaşır. Biraz sonra dükkânlar¬ da kimse kalmaz, evdekiler de lâmbaları söndürür, uykuya varır. O zaman sen lâmbaları gör... Burda saat 23,30 dan sonra, lâmbalar göz kırpar

g i b i üç kere yanıp yanıp sönüyor; Cereyanın kesile¬ ceğine işaret... O saatten: sonra ortalık karanlık... Gaz lâmbaları yanıyor. Bu ölü ışıktan kurtulmak için sokağa çıktım. Dı¬ şarısı içerden aydınlıktı, çünkü dışarda ay ışığı var, ortalık pırıl pırıl... Anladın ya, herhangi bir Orta Anadolu ilçesin¬ den büyük bir ayırımı olmayan bir yerdeyim işte... Benim daha önce gördüklerimden, duyduklarımdan daha da yoksul, daha da y o k s u n . . . Burada herkesin ağzında bir Zübükzâde İbraam Bey... Herkes onu anlatıyor, onun sözünü ediyor. Merhaba der demez, arkasından Zübükzâde şöyle yaptı, böyle etti, diye başlıyorlar. Adını daha trendeyken duymuştum. Bir kompar¬ tımanda yolculuk ettiklerimizden iki kişi, hiç durma¬ dan saatlerce Zübükzâde İbraam Bey'in zulmünden, -kötülüğünden *Öert yandı. Onların u z u n u z u n yakın¬ malarını dinlerken, hiç sıkılmadım. Anlattıkları çok il¬ ginçti ama, inanılır şeyler değildi. Trenden inince, an¬ cak bir saat kadar kalabildiğim vilâyette de, ondan bundan yine Zübükzâde İbraam Bey'in mera'klı serü¬ venlerini dinledim. Kanarya sarısı kaptıkaçtıda da, .yol boyunca yine o adamın sözü edildi. İşin şaşılası yanı, bu adamın serüvenlerini dinlemekten insan hiç bıkıp usanmıyor. Destan gibi bir adam. Yalnız, kötü bir

destan,

yani

yergi,

taşlama...

Herkes

anlatıp

an­

latıp «Affah Defanı ve/sin ulan Zübük... Çilemiz dol¬ madı mı ki, seni Azrail hiç görmez» diye sözünü bi¬ tiriyor. Daha yoldayken onun için anlatılanları dinliye d i n l i y e , gideceğim ilçeden çok bu adamı merak et¬ meğe başlamıştım. Ne yazık, onu göremedim, Ankara'daymış.

«Ya-

kında gelir» manıymış

deniyor. Şimdilik,

gibi

geçenleri

gelen

bu

öğrenmeğe

da anlatıyorlar.

bana bir masal kahra-

adamın

hayatını,

çalışıyorum.

Burdakilerin,

ondan başka anlatacak,

söyleşecek başka hiçbir konuları yok... bükzâde'siz evleri

bu

ilçe

olmayacakmış,

bomboş duracakmış.

içleri,

başından

Ben çalışmasam

Onsuz,

öyle

yada

ki,

Zü-

dükkânları,

b u r d a k i insanların

kafaları, gözleri boşalacakmış. Burada herşeyi

dolduran, Bey...

canlandıran

hep

Kahvede, yolda,

hep

evde.

Zübükzâde

İbraam

her y e r d e o n d a n

ko¬

nuşuluyor. Gece otelde y o r g u n l u k t a n dan

uyumuşum.

çarşafının,

hiç y e r i m i y a d ı r g a m a ¬

Pazar s a b a h ı

yorgan,

gözümü

yastık yüzünün

tirilmiş olduğunu, ama

açınca,

yatak

gerçekten

değiştirilenlerin,

değiş¬

eskisinden

daha temiz olmadığını g ö r d ü m . Sana kahveye

bu

çay içtik. yordum.

mektubu yazmak

indim.

Otelci

Satılmış

için

otelin

altındaki

B e y ' l e karşılıklı

birer

O n d a n i l ç e n i n d u r u m u n u ö ğ r e n m e ğ e çalışı¬ O bana d u r m a d a n Zübükzâde'yi anlatıyordu.

Bir b a k ı m a d o ğ r u ; anlaşıldığına Zübükzâde

demek...

Söz

göre

arasında,

bu

ilçe,

Otelci

yalnız

Satılmış

Bey, —

Memleketimiz

—

Neden?.diye

—

Bizim

garip, dedi,

garip yer bura¬

sı... sordum.

kasabamıza

ölü

toprağı

serpilmiştir...

Bu sözü, gelirken trende birinden daha duymuş¬ tum.

O

da,

kendi vilâyetinin

bakımsızlığını,

sahipsiz¬

liğini a n l a t m a k için «Bizim m e m l e k e t e ölü t o p r a ğ ı ser¬ pilmiş» d i y o r d u . anlamamıştım. nasıl

sessiz,

İlkin b u s ö z ü n

Şimdi kimsesiz,

ne d e m e ğ e geldiğini

sezinler gibi yalnızsa,

oldum.

«ölü

toprağı

Mezarlık serpil¬

miş» d i y e k e n d i m e m l e k e t l e r i n i d e bir mezarlığa b e n -

zetiyorlardr. Otelci Satılmış Bey'e, trendeki adamın sözünü aktardım, — Orası için de ölü toprağı serpilmiş diyorlar... dedim. Satılmış Bey, derin bir iç geçirdi, — Onu bile. elimizden almak isterler, dedi, bura­ ları, dolayları dolaşsan her uğradığın yerde «buraya ölü toprağı serpilmiş-» derler. Yalandır. Asıl ölü t o p ­ rağı serpilmiş memleket bizim burası... Başka yer olamaz. - - • — Neden? — Taa rahmetli anam söylerdi, ben bebeyken... «Oğul, oğul, buralara ölü toprağı serpilmiş» derdi. O sizin dediğiniz yer bir kere, yüksekte kalır. Oraya ölü toprağı nerden gele? Bak şu yukarı.... Atalarımız, en havalı, en yüksek yere mezarlık yapmışlar. Hıdırlık'ın a l t r h e p mezarlık. Yel vurdu muydu, kabristan t o p ­ rağı kasabanın üstüne serpilir. Şimdi anladın mı Bey, neden buralara ölü toprağı serpilmiş... Satılmış Bey'in anlattıkları içimi kararttı. Kahve­ nin penceresinden gerideki ölü toprağı serpilen t e ­ pelere yukarı baktım. Buraya haftada iki kere, cumartesi, perşembe günleri,, posta var; gazete de o günler geliyor. İstan­ bul gazetelerini, yayınlandıkları günden d ö r t gün son­ ra okuyabileceğim. Cumartesileri üç, perşembeleri dört, gazete birden almak, zorundayım. Posta günleri¬ ne gazete günü de deniyor. Gazeteciye dergiler gel¬ miyor, abone olacağım. Burasını çok sevdim dersem, inan. Çok işler be­ cereceğimi sanıyorum. Bütün gün ilçeyi gezeceğim. Bütün ilçe dediğim, yarım saatte bitiyor. Ama ben Hıdırlık'a da çıkmak istiyorum. Gözlerinden öper mutluluklar dilerim.

.

— Eğri" b e l i n e

belki

hovardalığa

nuşalım .

b a h a r s u y u y ü r ü m ü ş olsa g e r e k ,

çıkmıştır.

Varsın

olmasın,

biz

ko¬

dedi.

Parti b a ş k a n ı o l d u ğ u m d a n ,

l i ğ i m ieap e d i y o r .

söze d e s t u r v e r m e k -

Çiftverenoğlu

Hamza

Bey'e

bak¬

t ı m , h e r i f i n , y ü z ü n d e n kan ç e k i l m i ş , m e v t a y a d ö n m ü ş . Partimiz

Belediye s e ç i m l e r i n d e alt oldu

B e l e d i y e (Reisliği g i d e c e k , lacak...

Senin düzen

mu,

elinden

herifin düzeni tüm

dediğin,

bozu¬

makina dişlileri

gibi

hep birbirine g e ç m e l i . Birinin düzeni bozuldu mu, bü¬ tün düzen çarkı bozulacak.

Ucu hepimize dokunacak.

Ben söze g i r i ş t i m : - r - Arkadaşlar, Ak koyun

kara

biliyorsunuz,

koyun

ayırt

seçim geldi çattı.

edilecek.

Aramızdaki

ay¬

rılığı gayrılrğı u n u t u p , e s k i d e f t e r l e r i d ü r e l i m , rafa ko¬ yalım. mü,

B e y g i r l e r bile

beygir

akliyle,

canavarı

b a ş b a ş a v e r i r b i r l e ş i r d e a r t ayaklarını

dönerler. vatan,

Bizim

millet,

de

birleşme

din d ü ş m a n ı

zamanımız.

muhalifler,

gördü

canavara Yoksa

bu

a r a m ı z d a k i te¬

p i ş m e y i , d a l a ş m a y ı g e r ç e k b i l i p s e ç i m d e bizi y e r e se¬ rerse,

hepimizin tiftiğini tararlar.

Burda toplaştık ki,

s e ç i m l e r d e n ö n c e muhaliflerin kolunu kanadını, ğını

boynuzunu Böyle

Efendi'nin

kula¬

kıralım.

konuşmamın meramı,

sebebi

Belediye

Hamza'nın e l i n d e n k a p m a k . kavgasına d ü ş t ü k m ü ,

şu

ki,

Reisliğini

Gedikli

İhsan

Çiftverenoğlu

Biz ş i m d i p a r t i c e s e n b e n

muhaliflerin ekmeğine yağ sü¬

rülecek. Bunun zına d a

bir y o l u v a r , - G e d i k l i

bir p a r m a k bal

ğimiz g i b i ,

İhsan

çalmak...

Çiftverenoğlu

Efendi'nin

önceden

işmarı ç a k ı n c a ,

ağ¬

sözleşti-

o söze

gi¬

rişti: — Arkadaşlar, oyuncak; değil,

biz

başka

hep bir işe

kardeşiz. benzemez.

P a r t i c i l i k işi İnsanoğlu'-

nun

yiğitliğini

yol

arkadaşlığında

kumar âleminde sınayacaksın leminde sınayacaksın var;

üç...

benim

Efendi'yle de

bir d â v a m ;

kendisi

Ben

muhterem

benden

haddimi bilirim, arkadaşlarımın Şu

sonuncusu

konuşalım

arkadaşımız

o1 varken

arka¬

Gedikli

b i r alıp v e r e m e d i ğ i m

çok Belediye

İhsan

yok. Ve

Reisliğine

bana

bir,

m u h a b b e t â¬

bunun

Açıkça

Ha o olmuş ha ben o l m u ş u m . . . ve

içkili

Bir d e

particilik arkadaşlığı...

daşlar,

sınayacaksın,

iki,

lâyıktır.

reislik düşmez.

Ben d e o l s a m , o n u n

hizmetindeyim.

Çiftverenoğlu

şaşkınını

gördün

mü

sen?

U¬

lan, b e n sana b ö y l e m i ö ğ r e t t i m ? Nasıl k o n u ş u l a c a ğ ı ¬ nı

sana

bir bir e z b e r l e t m e d i m

Gedikli Bu

Efendi'yle

d ü p e d ü z «Ben

rim.

mi...

bir d â v a m

köprüyü

izniyle.»

demek değil

edilmiyecekti.

Bizde,

oyunuyla elden

kazık

mi?

demek? dayı

Hiç dâva

mava

ahbaplığı

mü, arkasından

atılacağını

«Benim

ne

de¬

o n u n anasını b e l l e r i m

yok yere

da can-ciğer göründün

Tuu.. :

yok»

g e ç e s f y e ayıya

Hele bir reis o l a y ı m d a ,

Allahın fı

İhsan

cümlemiz

lâ¬

sıkıladın

bir a l i c e n g i z

biliriz.

Velâkin,

r e i s l i ğ i k a ç ı r a c a ğ ı m d i y e k o r k u d a n ş a ş k ı n a dö¬

nen Ç i f t v e r e n o ğ l u

Hamza d e n e n a l ç a k t a akıl mı

kal¬

mış... Reislik e l d e n g i t t i d e ; G e d i k l i İhsan Efendi reis oldu

mu,

herifin

.kalmamış k i . . . Bey'i

ipe

ipliği

pazara ç ı k a c a k . Y e m e d i ğ i halt

Gedikli

kadar götürür.

İhsan

reis oldu

Gayri

mu,

Hamza

v i c d a n ı n a kalmış

bir

iş... Gedikli

İhsan t e h ¬

likeyi s e z i p , zağar iti g i b i kulaklarını d i k t i .

Hamza Bey b ö y l e k o n u ş u n c a ,

İblis misa¬

li

sırıtıp, — Bre heyri;

sun...

furullah... miş...

bu nasıl söz,

d e d i , , ne d e m e k ol¬

Sen v a r k e n , bana r e i s l i k m i d ü ş e r m i ş . . . Estağ¬ Reislik benim

aklımın

ucundan

geçme¬

O s s a a t işi a n l a d ı m . B u n l a r b i r b i r i n e o y u n oynuyorya,

bakalım

sın,

hangisi

üstün gelecek.

hayır b e n o l m a m ,

Sen

sen olacaksın,

r e i s olacak¬

diye

başladılar

çekişmeğe. —

Töbe,

töbeler töbesi

b a n a hiç bir v a k i t •— B e n v

etmem.

olmam...

senin yanında...

Sen

Sen v a r k e n

reislik düşmez.

baştayken,---

Olmaz vallaha...

Ne' d e m e k . . .

Kabul

B u n c a yıllık

hizmetin.. : —

Allah Allah.. ;

okunmaz yanında —

Ben

neyim

canım.

Benim adım

ö l ü r ü m daha iyi.

Olmam şart

heyri...

Bırak Allasen...

olsun... • • •

•

'

Kaymakam kâtibi

.

•-

Rıza B e y ' i n k a n t e p e s i n e sıçra¬

mış. • • —

Ulan g a v a t l a r ,

şunlara

bak bir...

b i r b i r l e r i n e -reisliği yin

nesini

ye kele

d i y e bir bağırdı

Seçimi

buyur ederler.

birbirinize

bunlara,

kazanmışlar g i b i ,

Hey kafasızlar,

peşkeş çekersiniz?

s ü r ü l e c e k akıl var mı

sizde?

hele

şimdi de ne¬

M e r h e m di¬

Nerdeyse-reis-

liği b i r b i r i n e i k r a m e t m e k i ç i n ç e k i ş e ç e k i ş e s o n u n d a döğüşecekler.

Haydi devlet m e m u r u y u m ,

işlerine ka-

rışmıyayım d i y e s u r d a d u r u p d u r u r k e n , s o n u n d a b e n i patlattınız... Rıza B e y ' i n

patlaması

Çiftverenöğlu'yla mağa fırsat ha

girip —

Gedikli

buldular.

İhsan

kendilerini

Sonra yeniden

madrabazlığa

başladılar:

başka

Hamza

ha s e n . . .

şu s e ç i m

işi...

toparla¬ bir o y u - ,

Bey,

D o ğ r u , . d e d i , a r a m ı z d a t e k l i f mi var,

olmuşum, fendi

iyi o l d u . A r a d a s u s u l u n c a .

ha b e n

Hep bir kapıya çıkar. Asıl m e s e l e

Gelelim/seçime...

Ne dersin

İhsan E ¬

kardeşim?

İhsan bacağını

Efendi,

kıçını

altına a l d ı :

sandalyeden

kaldırıp

öteki

—

Bana sorarsanız...

—

Evet...

—

Yalnız,

—

Elbet..-.

—

Bana s o r a r s a n ı z ,

m i z l i k ister.

Sana bu

d e d i ve s u s t u .

sorarsak?

dediklerim

burda

kalacak.

kendi

içimizde

ilkin

Ne dersiniz,

öyle değil

i ç i n d e m i k r o p var. T e m i z l e m e y i n c e , moy vermez,

timizin

mı?

temizlenecek

Öunu

bana s o r m a ­

hey A l l a h . . .

namussuzun

Ge)peJeJ;/7r

söyliyeceksiniz?

içinde

Partideki

sıkıysa g e l adını s ö y l e na,

b u m i l l e t bize o y

Ne d e s e m ş i m d i b e n

içinden

ğu belJL

bir. t e ­

Partimizin

ö y i e m i , d e ğ i l mi?

Başını, bana ç e v i r m i ş b a k a r . nın sırası

mi?

mikrobu

herkes

Par¬

kim

oldu¬

adını

naşı)

bitir

de,

b i y o l . Z ü b ü k z â d e d e m i ş l e r o¬

bir kulağına g i t t i mi

iflahımızı

k e s e r . H e r k e s ba¬

n a b a k ı y o r k i , p a r t i d e n t e m i z l e n e c e k m i k r o b u n adını söyliyeyım.

işi p o l i t i k a c ı l ı ğ a v u r u p ,

—

dedim,

Doğrudur,

iyinin

k ö t ü n ü n ayırdı za¬

m a n ı g e l d i d e g e ç t i b i l e . . . Bir k ö t ü n ü n y e d i mahalle¬ ye

zararı

vardır.

"Başımı —

Satılmış

Ne

dersin

Bey'e d ö n d ü r ü p , Satılmış

Bey

kardeşim?

B ö y l e c e belâyı ü s t ü m d e n . a t t ı m . y o k u ş a v u r m u ş k o c a öküz g i b i —

dedim.

Satılmış

burnundan

Bey,

soluyarak,

D o ğ r u lâfa ne d e n i r , d o ğ r u y a d o ğ r u . . . İçimiz¬

de k ö t ü n ü n o l d u ğ u d o ğ r u

bir söz. O h e r i f i partimiz¬

d e n d e f l e m e y i n c e , s e ç i m kazanılmaz. Bunu

dedikten

s o n r a başını y a n ı n d a k i n e ç e v i r i p ,

— • Ne d e r s i n M u r t a z a Efendi? d i y e s o r a r a k , be¬ lâyı

üstünden savuşturdu. Allah Selâmet Versin M u r -

taza

Efendi. —

.—

Münasiptir... dedikten sonra, öyle

değil

fendi'ye sordu.

mi?

diye

Allah'ın.

Kulu

İsmail

E-

Herkes, ve

bunun

partimizde

aramızdan

bir :

namussuzun

atılmasında

olduğunda

birlik.

Gelgeleiim,

h i ç b i r i d e ş u i ç i m i z d e k i a l ç a ğ ı n adını s ö y l i y e m i y o r d u . Bu

b i z i m insanımızda y ü r e k y o k ,

yürek...

Ulan

kor¬

k a c a k n e v a r ? S ö y l e s e n i z e ş u h e r i f i n a d ı n ı . . . Tuh y ü ¬ reksizler!

Herkes

birbirine

«öyle değil

mi?»,

«Ne

dersin?» d i y e s o r a r a k belâyı s a v u ş t u r a s a v u ş t u r a , d ö ¬ n ü p d o l a ş ı p g e n e bana g e l d i . —

Ne

bir Aklı

dersin?

Evvel

Demeğe

Sen

partimizin

Hoca olarak bu

— şanı

Düşmesiyle, Bu

gibi,

ardına

Deli C e l i !

dürzü

nerde?

inmiş

de

nerde,

Sakalına

mız o l a c a k Aklı

ortamıza

biz k u ş a n ı p si¬

Dağ e ş k i y a s ı kanun

eskidenmiş. kitabına

kıp bakıp m a d d e y e u y g u n a d a m s o y u y o r l a r . hükümeti

çarptı,

B u r a n ı n b i r karı¬

Ulan y o k s a

m ı çıkalım?

eşkiyalar şehire

kasabanın

ve

bağırmaya başladı:

g ö r ü ş e n i y o k mu?

Şimdi

o c a k başkanı

kanadı

m e m l e k e t i n s a h i b i kim?

lâhlanıp d a ğ a

Efendi,

işe...

k a l m a d ı , ' kapının

n a m l u d a n vızlamış m e r m i düştü.

G e d i k l i İhsan

Evvel

Belediye

üfürdüğümün Hoca

hani?

Reisi

Ulan

ba¬ bu

denilen

parti başkanı¬

Ulan sizin

partini¬

zin d e , ulan sizin b e l e d i y e n i z i n d e . . \ Deli C e l i l

essahtan

dellenmiş ki,

daha önünde

d u r u l m a z h e r i f i n . Gözleri f i n c a n f i n c a n dışarı u ğ r a m ı ş , ağzı

köpürmüş...

B i r i m i z ağzımızı

rimizi bir k u r ş u n l a d e ğ i ş e c e k , Sövülecek,

sövülmesi

a ç s a k herif her b i ¬

bizi k e v g i r e ç e v i r e c e k .

e l h a k iktiza e d e n

her k i m var¬

s a h e p s i n e s ö v ü p s a y d ı k t a n s o n r a , Deli C e l i l ' i n b e d e ¬ ni g e v ş e d i .

Rıza Bey, ne de olsa h ü k ü m e t a d a m ı o l ¬

d u ğ u n d a n lâfın u c u h ü k ü m e t e d o k u n u n c a , —

Höst,

Hükümeti

işin

lım... d e d i .

len Celil

E f e n d i o ğ l u m , o nasıl s ö z . . .

içine s o k m a !

Neyin

nesi a n l a t baka¬

Rıza

Bey'i

bizim

burda

herkes

s ö y l e y i n c e Deli C e l i l , —

Benim

sayar.

O

böyle

ı

hükümetimize

karşı

hiçbir sözüm yok

Rıza B e y e m m i . . . ,diye a ğ l a m a ğ a b a ş l a d ı .

Koca

herif

iki g ö z ü iki ç e ş m e a ğ l ı y o r , a ğ l a m a k t a n b o ğ u l a c a k . . . —

Bre heyri,

Hem ağladı, mış.

«Herif,

hem anlattı.

Karısı y u f k a y a p a c a k ¬

fırında y a k a c a k yok,

sök de dağdan eşeği

n'oldu, anlat hele...

önüne

getir»

katıp

d ö n e m e ç t e Kalaycı

demiş.

çıkmış

bir e ş e k y ü k ü Deli C e l i l ,

yola...

Hıdırlık'ı

Kör Nuri'yi g ö r m ü ş .

kök

kuşlukta, dolaşmış,

K e n d i s i an¬

latıyor : —

İlkin K ö r N u r i o l d u ğ u n u

görseniz bilemezdiniz. muş. Ayağına abadan ğına d o l a k d o l a m ı ş .

bilemedim.

Herif ş e y t a n

gibi

Siz de

bir ş e y o l ¬

bir k ü l o t p a n t o l g i y m i ş ,

baca¬

S ı r t ı n d a bir e s k i a s k e r i y e c e k e t i ,

b a ş ı n d a s i v r i bir k e ç e k ü l a h . . .

Göğsü çaprazlama f i ¬

şeklik,

Allah Allah...

o m u z u n d a bir f i l i n t a . . .

Karşım¬

d a b u h e y b e t t e bir â d e m o ğ l u g ö r ü n c e b e n ş a ş ı r d ı m . C a n d a r m a d e s e m , c a n d a r m a y a b e n z e m e z , e ş k i y a de¬ s e m e ş k i y a y a b e n z e m e z . Yahu b u n e A l l a h ' ı n b e l â s ı d e m e ğ e kalmadı, mavzeri

bana y ö n e l t i p

«Duurr!»

di­

y e b a ğ ı r m a z m ı ! . . D i z l e r i m i n bağı ç ö z ü l d ü . Dur d e m e s e d e y ü r ü y e c e k d e r m a n m ı var... Ben d u r d u m , e ş e k durmaz...

Eşeğe

ecinni gibi kime

çüş

«Çüüş,

herif «Ben diyorsun?»

rullah a ğ a m ,

paşam,

diye seslendim. y i n c e «Töbe,

çüüş» d i y e

bir diye

serteldi.

haşa

«Eşşeği

bağırınca,

hükümet kuvvetiyim, «Aman

huzurdan

bahane

sözüm eşeğedir»

bu sen

estağfu¬

eşeğe dedim»

edip yoksa... »

diye yemin

içtim.

de¬ A¬

d ı m a d ı m s o k u l d u m . Bir d e b a k t ı m , b i z i m K a l a y c ı K ö r N u r i d e ğ i l mi? «Ulan o c a ğ ı batası Kör, s e n i bir a d a m belledim dedim.

de

ödüm

«Selâmı

ağzıma

bırak da

geldi,

elli'

selâmünaieyküm»

k a y m e y i v e r bakalım»

dedi. Ben şaka belledim... «Yıkıl! Ne ellisi, Kör? Bu ne biçim şaka?» dedim. Namluyu göğsüme dayamaz mı... «Aman Nuri Efendi...» «Sökül elli kaymeyi...» «Yahu; ben senin Celil Emmin değil miyim?» Ne dese iyi... «Burası vazife y e r i . Tanışlık başka, iş başka. Vazife başında tanıştık yok ve de ben seni şimdi ta¬ nımıyorum.» «Aman Nuri Efendi kardeş, aman Nuri Efendi oğlum... » «Tanımam... Vazife başında babam, gelse tanımam.» «Peki, n'olacak? Bu neyin vazifesi? Sen hangi çetenin askeri oldunda dağ başlarında va¬ zife görürsün?» diye sorduğumda «Ben» dedi, «bu¬ güne bugün hükümet kuvvetiyim.» Anladım ki zaval¬ lı Kataycı deürmiş. Benim adımı boşuna deliye çıkar¬ mışlar. Deli dediğin böyle olur. Herifin elinde mavzer olunca, benim deliliğim söker mi? «Anladım» d e d i m , «hükümet kuvveti olduğun besbelli işte... Bir bakış¬ ta anlamıştım. Hükümetin hangi kuvvetindensin?», «Ben Orman Muhafaza Kuvvetlerindenım» dedi. Gü¬ leceğim, namlu göğsüme dayalı, gülemiyorum/ «Pekiy kardaş, iyi hoş, Orman Muhafaza Kuvvetinden olduğunu beğendim. Velâkin hazır sen böylece silâh¬ lanmış, kuşanmışken bir ormanlık memlekete gitsen, ormanları korusan. Biz d o ğ d u k büyüdük, buralarda orman değil ağaç bile görmedik» dedim. Bir kızdı, nerdeyse tetiği çekip kurşunları göğsüme boşaltacak. Bizim yüzümüzden buralarda orman olmazmış. Biz toprağı kazıp kök sökermişiz. Kök sökünce ağaç na¬ sıl olurmuş... Bir anlattı, bir anlattı, belle ki essahtan Orman Muhafaza'nın memuru olmuş. Evet, biz «Orman Muhafaza» diye bir lâf duymuşuz. Amma o iş, ormanı olan memleketlere mahsus. Biz oldum bit¬ tim ne ormanı görmüşüz, ne de Orman" Muhafaza M e m u r u n u . . . Anlattı, anlattı, sonunda «Çık bakalım elli pangınotu» dedi. «Ne parası ağam?» dedim. «Sa-

n a elli

lira c e z a yazdım» d e d i .

lum?»

«Sen

bir

hükümet

lum diyemezsin, rım... dan

kesmek.»

bet öldürürsün... «Orman «İşte

Gel g ö r k i ,

«Suçun

orman¬

ö l d ü r ü r müsün?

işte

bak,.. «Töbe,

nacağın... dedim*

Ben

«Niyetin

olmasam

kök sökmeğe

s ö k m e k t i ya,

dedi.

sen

s ö k e c e k t i n . - V e r elliliği»

kök sökmiyecektim» dedim. «Gövem

y u f k a y a p a c a k d a fırın

kızdırmak

«Ya bu

yolacaktım. için

gövem

na¬

Ablan istedi»

«Şimdi d a h a b e t e r d e d i n , g ö v e m y o l m a n ı n

yetmişbeş

görülmüş

Besbelli

«Sökmedik bre orman m e m u r u . Sök-

nesi?»

dedirrv(*).

mavzer

El¬

dedim.

neyin

cezası

ne?»

n e r d e , a ğ a ç n e r d e k i , a ğ a c ı kesem»

s e m hakkın var.»

cak

«Suçumuz ö l ü r müsün

elinde.

çıkmışsın» d e d i .

dedi.

oğ¬

onun

kazman,

niyete

hiçbir vakit

y o k s a m b i r e l l i . l i r a c e z a d a h a yaza¬

Ver elliliği... »

ağaç

«Neyin cezası b r e o ğ ¬

kuvvetine

iş

lememişiz...

mi?

kayme... Daha

Sökül

paraları!... »

g ö v e m yolmamışız,

Yahu,

kök kök-

Verecek-param da yok... Herifi sorarsan

hiç ş a k a s ı y o k . M a v z e r i d a y a y ı p b e n i bir g ü z e l s o y d u , üstümden

beş

pangınotum

çıktı.

Parayı

aldı.

«Bir

d a h a g ö r ü r s e m e ş ş e ğ i n i d e alırım. B u s e f e r l i k b u ka¬ dar... » d e d i . Deli Celil'in tık.

Besbelli —

Kalaycı

alırız. Deli

anlattıklarına

K ö r -Nuri d e l i r m i ş .

bir d e

Elin f u k a r a s ı

vah... dedi.

(*)

ağlıya

Bre heyri, d e r d i n

acıyacak y e r d e , geri

ağlıya

bu

aklını

şaş¬

Rıza Bey,

mu? Zavallı

söver sayarsın.

hep

Kör Nuri'ye

Şimdi

oynatmış,

vah,

paran» vah,

-

Celil,

Gövem: Bu olayların geçtiği bölgenin ağaçsız, ç ı p ­ lak b a y ı r l a r ı n d a , k ı r a ç l a r ı n d a ' yetişen d i k e n l i , bodur, sert çalılı bir b i t k i . Tezek t u t u ş t u r m a k , ev f ı r ı n l a n ve t a n d ı r kızdırmak için y a k ı l ı r .

—

Kör Nuri

benimle birlik kasabaya geldi.

Şim¬

di kahvede... dedi. Hemen ki, Allah

Kör Nuri'yi

göstermiye,

anlattığı

gibi

benzer,

Osmanlı

Omuzunda —

kahveden

giyinmiş.

da

Ulan

mavzer.

Bir g e l d i

Deli Celil'in

Yeniçeriye

benzer,

eşkiyaya

benzer,

bir a c a i p

kılıkta...

korucusu

mu

ke¬

Memuru

ol¬

polisine

bu

çağırttık.

hakikat delirmiş.

Rıza

Bey,

ne? Başımıza d a ğ

sildin? diye s o r d u . 1

Kör Nuri, —

Sayenizde

dum...

Oynatmış —

Muhafaza

fakir.

D e m e k o r m a n c ı l ı ğ a yazıldın?

k o y d u bu — Allah

Orman

d e m e z mi?

Allah

razı o l s u n ,

serden

Bey'imiz,

belâdan

Allah

ömrünü

korusun,

acıdı d a beni O r m a n

Biz

Peki

se"ni

kim

işe?

birden

aydık.

Az

uzun e t s i n ,

Zübükzâde

İbraam

M e m u r u yazdırdı.

d a h a sıkıştırıp

soruşturun¬

c a işi ö ğ r e n d i k . Kalaycı K ö r N u r i ' n i n d ü k k â n ı n ı i s t i m ¬ lâkten

kurtaracağım

sızdırdığını

hep

istimlâk edilince bük'ün

üstüne

diye Zübükzâde'nin

bilirdik. «Ya

Kalaycı

paramı,

yürümüş.

çıkar,

ne

g ö r ü r . Yarıntesi g ü n

işini

içinden

Sevincinden

gene

Dur şimdi

Züparanı

Paranın fazla¬ iç c e b i n d e n

Velâkin açsın.

bin

lira

Sana

bir

Seni t e m e l l i bir i ş sa¬

M e m u r o l m a k ister misin?» d i y e s o r m u ş . Nuri'nin

kör gözü

bile

ğ u d u y u n c a , Z ü b ü k ' ü n ayağına «öyleyse,

«Senin

ceketin

bir binlik al.

iyilik e d e y i m d e bana d u a et. hibi e d e y i m .

para

dükkânı

canını... » d i y e

severim.

Şu ç i v i y e asılı

cüzdanı

ondan

Nuri,

Zübükzâde

b e l e d i y e d e yediler. A m a seni sını v e r e c e ğ i m .

ya

Kör

seni Orman ağzından

Muhafaza

ışımış.

kapanmış.

Memurlu¬ Zübükzâde

M e m u r u yazdırayım.

b i r d i l e k ç e yazalım.»

demiş.

Di-

lekçeyî yazmış. Kör Nuri de okuması yazması olma¬ dığından imza yerine dilekçenin altına parmak bas¬ mış. Zübükzâde «Sen artık keyfine bak!» demiş. Ka¬ laycı Kör Nuri, gelmiş gitmiş, bugün yarın, bugün ya¬ rın, bitürlü tâyini gelmiyor. Bu sefer «Ankara'ya gitmezsem olmayacak» demiş. Kör Nuri, dükkanından kalan nesi var, nesi yok satıp, paraları yolluk olsun diye Zübükzâde'nin içerde olmadığı bir sıra, odasın¬ daki rafa bırakmış. Parayı kendisine verse, İbraam Bey'i kızdıracak da işini yapmıyacak diye korkmuş. Bu Ankara'dan gelince «Ulan Kör, işin o l d u ; Tâyinin çıktı. Ziraat Vekiline zorla imzalattım; Ben çıkmadan postaya verdiler. Bugün yarın emrin gelir. Sen he¬ men Orman Muhafaza Memuru elbisesi yaptır, Hıdırlık: yoluna dur. Kök sökmeğe, gövem yolmağa gelen¬ den ceza keseceksin.» demiş. Kör Nuri «Aman bir zarar gelmesin» deyince, «Daha durur it... Vekil haz¬ retleri, hemen işe başlasın, oralarını hep ormanlık yapacağım buyurdu» demiş. Kör Nuri de, Zübükzâde namussuzunun tarifi üzerine, hemen vilâyete koşup eski askeriye elbisesi satın almış, sırtına da mavzeri asıp, çıkmış Hıdırlık bayırına... De ki, gelenden ge¬ çenden haraç alıyor, de ki baç alıyor... Kör Nuri bunları anlatıp,

,

— Bugün yarın tâyinim gelecek, daymış... d e d i .

emrim posta-

Rıza Bey, —

Maaşın neymiş? d i y e - s o r d u .

— Şimdilik maaş yokmuş; ondalık verecekler... Kestiğim ceza paralarının yüzde onu benim. — Gerisi? Kör Nuri'yi bir düşünce aldı. olacak diye hiç düşünmemiş.

' Paranın /gerisi ne

—

O n u da Z ü b ü k z â d e

run...

i b r a a m B e y "bilir, o n a so¬

dedi.

Deli

Celil'le Kör Nuri'yi

dışarı

çıkardık.

Müzake¬

r e y e g i r i ş t i k . G e d i k l i İhsan E f e n d i , — rop

A r t ı k iş o r t a y a ç ı k t ı ,

dedi,

partimizdeki

mik¬

belli... B u n u n ü z e r i n e h e r k e s c o ş t u , a ç t ı ağzını': —

Bu

kaldıkça, şeriler. —

Zübükzâde

biz b u

namussuzu

kasabada

bizim

partimiz

b i r t e k o y alamayız

de

hem-

B u b ö y l e mi? Evet...

Ben b e n k e n ,

oy v e r i r s e m , y u f o l s u n

ben

bana.

bile k e n d i p a r t i m e

O herif partinin

namını

b a t ı r d ı . O bu p a r t i d e y k e n . . . —

O

Şimdi fi

namussuz

yüzünden

hepimiz

pislendik.

m e r k e z e yazıp bir b i r anlatacağız. V e

p a r t i d e n i h r a ç e t t i r e c e ğ i z . Yahu,

suzun elinden çektiğimiz... let o l m u ş .

İstediğini

bu

nedir bu

heri¬

namus¬

U l a n , h e r i f b i r başına dev¬

Orman

Muhafaza

M e m u r u ya¬

par, d i l e d i ğ i n i v a l i t â y i n e t t i r i r . . . B u n e b e . . .

Biz h e p

öldük mü yoksa... Biz b ö y l e k o n u ş u p d u r u r k e n Gedikli

İhsan

Gedikli

ihsan'ın

y o r ya,

ne?

lırsa,

Efendi yok.

—

Emin

c a yıl

Murtaza

Efendi'nin

de

sıvışmış.

bir d o l a p

gelmemesine

Bu

çeviri¬ bakı¬

bir d a l a v e r e d ö n ü y o r . A l l a h S e l â m e t Efendi,

Ş i m d i söz K a d r ' e f e n d i n i n , d e d i , ç ü n k ü o b u n ¬ bu

kasabada

karıştığından, efendi,

bir d e f a r k e t t i m k i ,

iâf arası

bir d o m u z l u ğ u var,

arkamızdan

Versin

iki

m u h a l i f l i k e d i p aramıza s o n r a d a n

muhaliflerin

belediye

ruhunu

seçimlerini

bilir.

Söyle

Kadr'-

kazanabilir

miyiz,

kaza¬

n a m a z mıyız? Kadr'efendi, —

Sordunuz,

söyliyeyim,

dedi,

şimdi bu bizim

b u r a insanlarını h e p t o p l a s a n ı z d a «İçinizden

kim m u -

halif?» diye sorsanız, hiçbiri çıkmaz. Hah, anla ki sen, bunların hepsi muhalif. Bu sıra kasabada hiç muhalif yok görünüyor. Böyle oldu muydu, anla ki hepsi mu¬ haliftir. Sınamışımdır, ne zaman muhalif in" sayısı aza¬ lırsa,, iktidardakiler hapı yuttu demektir. Şimdi gene öyle... Canım siz kendinizden bilmez misiniz? Her biriniz gizli din taşımaz mısınız? Yooo, kızmak yok, bak meselâ şu Zübükzâde. ibraam Bey'i gördük mü, yüzüne durabilir miyiz? Sen söylesin sen böylesin der önüne yatarız. Bu ne demek? Herifi bir kaşık suda bo¬ ğacağız demek. Şimdi bizim durum da o hesap... He¬ le seçim gelsin... Çiftverenoğlu Hamza Bey, — Ne yapmak gerek? diye s o r d u . Kadr'efendi,

— Ne yapılacağını demin Gedikli İhsan Efendi söyledi. Nereye gitti o? Hem akıl verdi hem sıvıştı mı? Yapılacağı, Zübükzâde hergelesini partiden ih¬ raç etmek... Bütün suçu, yapılmış her ne kötülük varsa, onun üstüne atıp partiderr kovmak... Hemi de doğrusu b u . . . ,'

Rıza Bey: — Hele kalkın, ilkin şu Orman Muhafaza işini kaymakam beye. ihbar edin. Hey hey, ne olmalı ol¬ malıydı da, kaymakam izinde olmalıydı, ben de kay¬ makam vekili olmalıydım... Ne yapardın Rıza Bey? — Ne demek? Bir zabıtla doğru savcılığa... He¬ men tevkif müzekkeresi kesilirdi. — Aman öyleyse, çabuk... Doğruca kaymakam beye... Bu işi Otelci Satılmış Bey'le Allah'ın Kulu ismail Efendiye verdik: Onlar ihbarı yapmak için kaymaka¬ ma gittiler. Biz öylece konuşup dururken akşamı da

etmişiz, hava kararmış. Biz başladık Zübükzâde'yi Ankara'ya şikâyet için gerekçeyi düzmeğe.. : Merkez, ya bu herifi partiden atar, ya biz toptan istifa ederiz. Çünkü bu Zübükzâde ile aynı partide olmak şerefi¬ mize dokunuyor ve o partide oldukça hiçbir zaman, seçimi kazanamayız. Biz bunları bir bir kaleme alır¬ ken Satılmış Bey'le İsmail Efendi döndüler. — Ne çabuk? — Sorma kardaş... Bu bizim kaymakam hava karardı mı, aklını yitiriyor. Vardık huzuruna... Zübükzâde demeğe kalmadı. Daha ben «Zü... » derken, lâfı ağzıma tıkayıp, dövünmeğe, saçını başını yolmağa başladı, ünneyip duruyor: «Vay başımaaa... Vay ba¬ şıma... Gene mi Zübük, gene mi o? Yahu, siz başka bir lâf bilmez misiniz? Bıktım sizin Zübük'ünüzden... » Herif susmak bilmiyor. Aman zaman, susmaz... Bir de yere çömelip ağlamağa başlamaz mı!.. Hem ağlı¬ yor, hem de ağıt söylüyor: «Vay ben yandım bu dağ¬ lar başlarında... Gençliğim gitti eyvah... Çürüdüm... » — Siz neylediniz? — Hiç, bıraktık geldik... — İyi, oturun da, şu Zübük aleyhindeki delilleri toplayalım... Zübükzâde aleyhinde delil biter mi? Sayfalar do¬ luyor... Derken Tüccardan Emin Efendi içeri girme¬ di mi? —- Bre Emin Efendi nerdesin? Yahu bugün top¬ lantımız yok muydu? Bu işe sen ön-ayak olmadın mıydı? Emin Efendi, beş eşek yükü odun taşımış gibi yorgun,

— Olanları bilmezsiniz, dedi, gevezelik eder du¬ rursunuz. Neredeydin, başına ne iş geldi diyen yok. — Aman ne oldu?

—

Daha

nerde

ne o l a c a k . . .

Zübükzâde

İbraam

Hani b u r d a t o p l a h r n ı ş s m ı z , Bey?

Parti

toplantısı

olsun

d a g e l m e s i n , g ö r ü l m ü ş mü? B u g ü n n e d e n y o k ? Söy¬ leyin

bakalım, Hep

de'nin

neden yok?

birbirimize

katılmadığı

bakıştık,

ö y l e ya,

bu

Zübükzâ-

hiçbir parti toplantısı olmaz.

Herif,

k o ğ s a n g e l i r . T ü c c a r d a n Emin E f e n d i , —

Siz k i m ,

olmayışını

particilik kim, d e d i ,

bir d ü ş ü n e n

var

Zübükzâde'nin

mı?

—

Aman

—

Z ü b ü k z â d e İbraam Bey p a r t i m i z d e n istifa edi¬

yor.

çabuk söyle,

Duydunuz

mu?

— " Nee? A m a n —

Evet,

aldım.

beri

Ben

bunu

gizliden

haber

lâf alırım d i y e v a r d ı m y a n ı n a . . .

Sa¬

lâf a l a c a ğ ı m d i y e g ö b e ğ i m ç a t l a d ı .

Çiftverenoğlu —

deme...

istifa e d i y o r .

Ağzından

bahtan

neymiş?

Hamza

İyi ya işte, . k ö r ü n

Bey, istediği

bir göz A l l a h v e r d i

iki göz.-.. Biz o n u nasıl e d i p de p a r t i d e n k o ğ a l ı m d i ¬ y e d ü ş ü n ü p d u r u r k e n herif k e n d i l i ğ i n d e n —

Sen ö y l e mi

Bir d e b a k t ı k , gene? ya,

Sıyrılıp g i t t i ,

çıkar g i d e r .

b e l l e d i n ? d i y e bir s e s .

Gedikli İhsan... sıyrılıp

geldi.

/

Ne zaman

gelmiş

Var bir d o m u z l u ğ u

ne? Tüccardan

Emin E f e n d i ,

-— Arkadaşlar,

dedi,

b u Z ü b ü k z â d e ' y i size anla¬

tacak değilim.

Siz b e n d e n

partiden

boşuna olmaz.

istifası

d a bir çıkarı o l m a z s a , s e r ç e partiden

niçin

iyisini Bu

bilirsiniz.

Herifin

namussuz, ucun¬

parmağını o y n a t m a z k e n ,

istifa e d e r ?

H e r k e s i bir d ü ş ü n c e d i r a l d ı . ö y l e y a , k o ğ s a n git¬ meyip sülük gibi. yapışan eder

mi? Satılmış

Bey,

herif,

şimdi

boşuna

istifa

— Bunda bir orostopolluk vardır... dedi. Gedikli İhsan Efendi, — Bu Zübükzâde bir gün önce Ankara'dan gel¬ di mi? ' — Evet, geldi. Kör Nuri'nin Orman Muhafazaya tâyinini de birlikte getirmiş. — Evet, Ankara'dan yeni d ö n d ü . Şimdi de parti¬ den istifa edecekmiş? Neden? Bunu bilmeyecek ne var... Demek ki hükümet sarsılıyor. Bizim parti hapı yuttu demek... Parti çöküyor demek, dağılıyor demek. Zübük g i t t i , bunu öğrendi geldi. Şimdi hepimizden önce partiden istifa ediyor ki, öteki partide post ka¬ pa... ; Allah'ın Kulu İsmail Efendi, — Olsa olsa böyle olur, dedi, başka türlü istifa etmezdi. Fakat bu partide de hiç iş kalmadı... Bana da sorarsanız, dünden çıkarım ya, ar belâsı işte... Murtaza Efendi, — Onu bunu bırakın, dedi, düşünüp durmayla iş olmaz. Partimiz göçüyorsa, Ankara'dan daha yeni ge¬ len Zübükzâde İbraam Bey bu işin aslını iyi bilir. Ne duruyoruz? İbraam Bey'in yanına varalım, işin doğ¬ rusunu öğrenelim, ne dersiniz? Bu haber doğruysa, biz de ayağımızı ona göre atalım... -"'Evet... Zübükzâde'ye g i t m e l i . . . Ağzından bir güzel lâf almalı... Karar mı karar... Hep birlik Zübükzâde İbraam Bey'in hanesine vardık. Başka zaman olsa, ağırlamak için fır döner, aman emmiler diye pervane kesilir. O gün bir d u r g u n . . . Hoşbeşten sonra Çiftverenoğlu Hamza Bey, — Ankara'da daha başka ne var ne yok? diye sordu. Zübükzâde yarım ağızla,

—

Ne o/sun, " h e p b i / d i ğ i n i z g i b i . . . d e d i ' .

Bak şu yor.

Evet,

alçağa,

Zübükzâde'nin tarma

ağzından

partimizin

kerpetenle

çözüldüğünü,

partiden

anlıyan

istifa e d i p b a ş k a p a r t i y e ak¬

olacağı-doğru.

Yoksa

bakan beni kucakladı,

lâf s ö k ü l ü ¬

sarsıldığını

böyle

susmaz,

filânca

başbakan alnımdan ö p t ü ,

şu

b a k a n d a evine y e m e ğ e ç a ğ ı r d ı d i y e b o l k e s e d e n a ¬ tar tutardı.

Bu

herifin Ankara'dan

dönüp

de böyle

ne v a r

ne y o k ?

sustuğu görülmemiş. Arkadaşlar durup —

Eee

İbraam

d i y e bir d a h a , de,'

durup,

Bey,

bir d a h a s o r u y o r l a r . O da her s e f e r i n ¬

•

'

—

'

Ne olsun,

ne

•

hep b i l d i ğ i n i z g i b i . . . d i y o r .

Lâf d ö n ü y o r d o l a ş ı y o r , —

Eee,

İbraam

—

Ne o l s u n . . .

Az sonra

Ankara'da

Bey,

arada gene Ankara'da

biri

soruyor:

ne v a r ne y o k ?

Hep b i l d i ğ i n i z . . .

gene:

—

Ankara'da daha başka

—

Ne

ne v a r ne y o k ?

—

Eee İ b r a a m Bey, A n k a r a ' d a d a h a d a h a ne var

olsun...

yok? —

Hiç...

—

Eee İ b r a a m

Bey, y e d i ğ i n

Ankara'da gördüğünü, — te...--

Vallaha... 1

içtiğin senin olsun,

d u y d u ğ u n u anlat bakalım...

Ne d i y e y i m . . .

Bilmem k i . . .

Hiç iş­

.

Eveeet,

işin

renginin

bozukluğu

anlaşıldı ve

bi¬

zim parti foslamış. Bu belli... Zübükzâde'nin ğimiz gibi — partinin

evine g e l i r k e n ,

önceden sözleşti-

Hamza B e y k o n u ş m a ğ a b a ş l a d ı :

İ b r a a m Bey,

b e n i m anladığıma g ö r e , bu bizim

b a ş ı n d a k i l e r işleri

iyice p i s l e t t i l e r .

Balık b a ş -

tan kokar-derler,-kuyruk başı geçti- kokuşmakta... Bu gidiş iyi gidiş değil İbraam Bey, ne dersin? — Valla ne diyeyim... diye boynunu büküyor. Bak şu dürzüye, başka zaman olsa cır cır öten bokluca bülbülü... Şimdi kabir taşı gibi susmuş. Arkadan Allah Selâmet Versin Murtaza Efendi söze girişti • — Bu bizim partide hayır kalmadı e f e n d i . . . Böy¬ lesi parti olmaz olsun. Millet hepten yüz çevirdi. M u - , halefet günden güne gelişiyor, he mi? ö y l e mi, değil mi İbraam Bey? — Valla bilmem k i . . . Siz iyisini bilirsiniz. Evet, söylemiye söylemiyor ama, gönülsüz ko¬ nuşmasından da belli ki, öğrenmiş. Anlaşılan parti¬ den çıkıp bizi yaya bırakacak. Arkadaşlar, önceden sözleştiğimiz gibi, lâfı aç¬ mam için bana işmar çakıyorlar. Ben sözü aldım: — İbraam Bey, biz arkadaşlarla düşündük, ama sana danışmadan karar veremedik. Evet, bizden .gençsen de, bu particilik zenaatini hepimizden iyi bi¬ lirsin. Biz dedik k i . . . Yahu, nedir bu baştakilerin mil¬ lete ç e k t i r d i k l e r i dedik... Bizi de maşa gibi .kullanır¬ lar, dedik. Şimdi biz bu partiden istifa etsek, ne der¬ sin, haklı değil miyiz? Gelişimiz, sana danışmak için.. Rahatsız ettik... Zübükzâde'nin nursuz suratında en ufacık al⬠met yok ki, içinden geçirdiklerini anlıyayım. Başını yere eğdi, gözleri taban halısında, — Canım, dedi, siz böyle söylersiniz; söylersiniz de bir türlü dediğinizi yapamazsınız. Hepiniz baba dostusunuz ya, darılmayın sözüme emmiler; hiç biri¬ nizde yürek yok. İstifa edecek herif basar istifayı, o •kadar... s.Tamam... İş anlaşıldı, evet, herif partiden çıka-

cak.vo de bildiği gizli meşeler var. O ki partiden is¬ tifa ediyor, demek partiyi çökmüş b i l . . . Satılmış Bey, — Şimdi, hemon... d e d i , bir boş kâğıdın var mı? Ver sen... Ver de bak, yürekli insan nasıimış... Zübükzâde' önceden hazırmış. Yüklük dolabın¬ dan dilekçe kâğıtlarını çıkardı. Hepimize verdi. Satıl¬ mış Bey bana, — Bedir Hoca, senin kalemin kuvvetlidir, benim ağzımdan bir istifaname yaz ve de İstanbul gazetele¬ rinin hepsine yollıyalım ki, millet de başımızdakilerin ne mal olduklarını anlasın... dedi. Kadr'efendi, — Bu işi düşünsek, acele etmesek... deyince, Zübükzâde, • Ben demedim mi, siz söylersiniz, söylersiniz de yapamazsınız... dedi. • Bunun üzerine aldım kalemi elime başladım yaz­ mağa:. «Parti Genel Başkanlığına, Millet iradesiyle iş başına gelmiş olan parti, ik¬ tidara geceli beri yıllar olduğu halde, vaatlerinden hiçbirini tutmadığı, hattâ tamamiyle ters istikamete giderek, kuru bir kalkınma, edebiyatı arkasında anti¬ demokratik kanunlar çıkararak eski günleri bile mum¬ la aratacak hale getirdiği, durum böyleyken yaptığı¬ mız ikazların da hiçbirinin nazarı itibare alınmadığı, bu sebeple beslediğimiz bütün ümitlerin...» Falan f i ¬ lân, altına «Partiden istifa ettiğimi bildirir ve keyfiye¬ ti umumî efkâra duyurmak üzere arzederim.» Dilekçeyi okudum. Hep beğendiler. Zübükzâde, — Herkes ayrı ayrı yazacağına, t o p t a n , herkesin ağzından yazılsın, altına imzalar basılsın... dedi. Dediği d o ğ r u : öyle yaptık. Altına imzaları attık.

K i m i s i imza a t t ı , k i m i s i m ü h ü r ü n ü b a s t ı ; İ ş b i t i n c e Z ü bükzâde

dilekçeyi

elimden

aldı, y ü k l ü k

kapısını

kit-

ledi, anahtarı da cebine s o k t u . Birden aydım: —

İbraam

Bey, s e n

sonra

mı

imzalayacaksın?

•— Ne imzası, b e n i m z a l ı y a c a k d e ğ i l i m . . . Ben si¬ z e p a r t i d e n ç ı k a c a ğ ı m d e d i m mi? diğimi

Böyle

bir söz de¬

duyanınız v a r mı?

Aman... Yahu...

Deme...

Namussuz

O

bizi

nasıl

iş?

çürük

Bre...

tahtaya

Kardaş...

bastırdı

mı...

Tuu... Bizim —

telâşımızı

Madem

yazarım, —

görünce,

istiyorsunuz,

b e n d e ayrı

bir dilekçe

dedi... Aman

Yazdı.

yaz...

Yazdıktan

sonra

da

hiç

utanmadan

oku¬

d u . P a r t i y e c a n d a n , k a l p t e n , b e d e n e n , c i s m e n v e ru¬ hen

bağlıymış.

Ucunda

dönmiyecekmiş. başına b u lasına

ölüm

kasabada parti

kadar

olsa,

Herkes partiden

koruyacakmış.

parti yolundan

çekilse de,

kalesini Allah

o

bir

kanının s o n

dam¬

da

bera-

partiyle

bermiş. Bunu Şimdi

yüzümüze

karşı

o k u y u n c a apıştık

Hamza —

Bey,

B a k b u n u ç o k b e ğ e n d i k İ b r a a m Bey, d e d i , biz

s e n i n için ç o k d e d i k o d u l a r d u y d u k . ben arkadaşlara, kere

sınamak

gıyabında

istedik.

Biz s e n i

Aferin...

b i r sınayalım

İnanmadık.

söyledim.

c i l i k t e , ö l m e k var, d ö n m e k y o k . . . lıyız.

kaldık.

n'olacak?

Ama

Hattâ

seni

Yiğit a d a m s ı n .

bir

Parti¬

B ü y ü k l e r i m i z e bağ¬

dedik...

Zübükzâde, —

İyi y a , d e d i , siz b e n i sınadınız, b e n de sizi sı¬

n a d ı m . . . siz s ö y l e d i n i z , b i r d e b e n s ö y l i y e y i m d e d i n -

l e y i n . "Sen

k a r a c ü m l e s i kıt, .imzasını z o r a t a n c a h i l i n

b i r i y k e n , b u p a r t i n i n s a y e s i n d e k o c a b i r B e l e d i y e Re¬ isi o l m u ş s u n . . .

Bu

parti

olmasa,

Belediye

Reisliğini

r ü y a n d a g ö r e b i l i r m i y d i n ? Ha? Ş i m d i d e k a l k m ı ş , y o k şöyle y o k böyle... Bize d ö n d ü : —

Ne d e r s i n i z a ğ a l a r d o ğ r u mu?

'

N e d e n i r ? Ç i f t v e r e n o ğ l u için d e d i k l e r i h e p d o ğ ­

ru... —

Evet...

Ondan — şu

Doğrusun...

dedik.

bana d ö n d ü :

Sen

bir h o c a

kasabaya gelip,

eskisiyken,

köy

imamlığından

p a r t i s a y e s i n d e adın t ü c c a r a çı¬

k a r k e n , h ü k ü m e t i n , o t o m o b i i lâstiği t e v z i a t ı n d a n , o t o ¬ mobil

d e ğ i l yaylı

lâstik

alıp

araban

vilâyette

lâstik

bile

yokken

onar yirmişer

karaborsası

yaptırmışken,

ş i m d i d e k a l k m ı ş , a n t i d e m o k r a t i k h e mi? ,— A m a n

susss!..

leri... Allah, Allah...

Estağfurullah...

Biz o

lâstik¬

R a h m e t l i p e d e r i n l e bir y e d i ğ i m i z

i ç t i ğ i m i z ayrı g i d e r d i . N e d e m e k . . . S e n ş i m d i b u söz-, lerinle

pederinin

ruhunu

muazzep

etmedin

mi?

Bre

İ b r a a m Bey, s e n b e n i m e l i m d e b ü y ü d ü n o ğ l u m . . . Ben söylesem de ne f a y d a . . .

öbürleri Zübükzâ-

de'ye, •— Evet, d o ğ r u s u n . . . d i y e baş s a l l ı y o r l a r . Hele Ç i f t v e r e n o ğ l u

Hamza alçağını g ö r s e n ,

ken¬

d i p i s l i ğ i n i ö r t t ü r m e k için h e p s i n d e n ç o k g a y r e t e g e l ¬ miş,

h o c a duasına

«Amiin!»

der gibi, Zübükzâde

be¬

n i m için her n e d e s e , —

Eveeet...

feryadından

Doğru...

ötekilerin

d i y e k a r g a g i b i çığlık atıp,

çığırmasını

bastırıyor.

• • . . B e n i b ı r a k t ı , Satılmış B e y ' e d ö n d ü : —

Birde

adam

u c u kulağını a ş m ı ş . . .

gibi

bıyık salmışsın,

bıyıklarının

Sen bir hancı p a r ç a s ı y k e n ,

par-

ti sayesinde hanını belediyeye yüksek fiyatla istim¬ lâk ettirip, parasıyla turistik palas k u r u p : . . -Sen bizdeki feryadı g ö r s e n . . . — Evet, d o ğ r u u u . . . Uzatmıyalım Bey, bu Zübükzâde denilen haram¬ zade hepimizi bir güzel boyadı, sıvadı; hem d e - b i r b i rimize tasdik ettirmecesine... Sonunda, — Yaşınıza saygım var, dedi, haneme gelmiş, misafirler olmasanız, ben bilirdim size yapacağımı... Herif bizi huzurundan koğsa da haklı. Eline aya¬ ğına vardık. Dilekçeyi bize vermedi. — Hiç kasvetlenmeyin, dilekçeniz bendedir ve de kaybolmaz. Şimdi size versem, surda burda dü¬ şürürsünüz de başınız derde kalır:. Ben saklarım. Bir yere de sırası gelmezse vermem. Sırası gelirse o başka... üstüne tarihini atar, yollarım. Varsın posta parası benden gitsin. O da benden size bir iyilik:.. — Aman kimse duymasın, bir yere g ö n d e r m e de İbraam Bey... Bizde akıl mı var? Bu bir parti es¬ rarıdır. Aramızda... • Kıçımıza bakarak çıktık. Kimsede ses yok... Ne¬ den sonra Kadr'efendi, — Ulan ben size demedim m i . . . Bu herifle oyua olmaz, kendi oyunumuza geliriz-, alt düşeriz, deme¬ dim mi? Bir durup düşünelim demedim mi? Beyinsiz¬ ler, koca bunaklar... Bir namussuzun eline iyice sa¬ kalı verdik mi? Herif şimdi sakalımızdan yular diye: tutarak bizi boz eşşek misali güdecek... D o ğ r u . Bu Zübük Ankara'ya boşuna mı gidiyor.. Ankara'ya varıp, orada türlü siyaset oyunları öğreni¬ yor. Şu bize ettiği hal.is Ankara oyunu. Gece olmuş, gidiyoruz. Bir de sırtında bir k o ç , bir herif çıktı önümüze, — Selâmünaleyküm... dedi.

—

Aleykümselam...

Eğilip, —

Nereye

— yası...

böyle

Zübükzâde ;

Uğur ola...

yüzüne baktım,

Alucan'lı

efendimize...

Köylümüzün

a n l a t t ı . . . Yahu,

gündür Ankara'da

biz

bu

godoşunun

eliyle k ö y d e karı karıyla

S a b r i Ağa,* Bizim

Herif,

on

düne-

bu Sabri Ağa

kapatmış, Ankara'ya gi¬

d i y o r u m d i y e çıkmış e v i n d e n , oyuncu

Zübükzâde'yi

bilmiyor muyuz, A n k a r a ' d a n

ğ i n g e l d i b i l m i y o r muyuz? T u u . . .

—

heda-

•

Bir d e

de

Sabri Ağa.

Sabri Ağa?..

on

gün Alucan

köyün¬

kapanmış...

•

köyün yayla

işi

oldu

demek.

Ankara'¬

d a n e m i r çıkmış d a . . . d e d i . Herkes

evlerine

dağıldı.

Efendi'yle partiye geldik. — sıl

Kulu

İsmail

Efendi,

D ö n e n o y u n u a n l a d ı n mı h e y r i , d e d i , biz na¬

oyuna geldik? —

Oyun çok...

—

İstifa

Emin

Efendi

Hangisini

dilekçesine imza

o n l a r istifayı — —

dedin?

Gedikli

atmadılar.

Tuuu... O gürültüde, ya,

Biz Allah'ın

İsmail

İhsan'la

Tüccardan

Neden?

hiç f a r k e t m e m i ş i m .

Doğru

imzalamadı.

Neden? Neden

olacak...

Bizim aklımız h e p b ö y l e so¬

n u n d a g e l i r . Yahu, G e d i k l i İhsan" b a k t ı k i r e i s l i ğ i Ç i f t verenoğlu'nun olacağına

elinden

Zübükzâde

alamıyacak, olsun

diye,

Çiftverenoğlu

reis

bir a r a l ı k yanımız¬

dan s ü z ü l d ü , g i d i p Z ü b ü k z â d e ' y e , onu partiden ihraç edeceğimizi d u y u r d u . Anladın Başıma v u r m a ğ a kafa...

mı şimdi?

başladım...

Vay

kafa,

bizdeki

ı Peki,

b u Z ü b ü k z â d e ' n i n d u r u p d u r u r k e n par-

tiden

istifa e d e c e ğ i

kendiliğimizden — Onu da lantıyı

h a b e r i n e r d e n çıktı?

nerden uyduran

kendisi

edecekmiş

şaşırttı.

diye

Biz h e r i f i

kafa, vah

Emin

sonra

oyunları... haber

Efendi

neden

Emin

uçurdu,

partiden

miz i s t i f a e t t i k d e , Vah

kendisi...

ileri s ü r ü p d e

Bunlar hep Z ü b ü k ' ü n fa

Biz b u n u

çıkardık arkadaş?

E f e n d i ' y l e isti¬

bizim

aklımızı

ihraç e d e c e k k e n ,

o n u t e k başına

top¬

gelmedi? da

kendi¬

partide bıraktık...

kafa...

B e y anladın

mı bu Z ü b ü k z â d e bizi

nasıl b i r o y u ¬

na g e t i r d i . . . O y u n b a z d a h ü n e r mi ararsın? En baş İn¬ giliz s i y a s e t ç i s i n i s u y a g ö t ü r ü r d e , s u s u z g e t i r i r . Yan¬ dık,, y a n d ı k . . .

B u Z ü b ü k bir

belâ d e ğ i l . . . sın...

Zübük ki,

d i l l e anlatılır

M e ğ e r k i , tuzağına d ü ş e s i n d e anlıya-

Kendi elimizle,

imzaladık d a v e r d i k .

avanak olduğumuza dair senedi Avanaklık senedimiz elinde

ka senedinden sağlam

BUNDAN

ban¬

bir senet...

NAMUSSUZUNU

BULAMAYIZ

Allah'ın Kulu ismail Efendi şöyle anlatıyordu:

Biz sakalı

ele v e r m i ş i z

biyol,

Zübükzâde

dilese

bizi ç i n g e n ayısı g i b i oynatır. T a h r i r a t k â t i b i Rıza B e y 1

bu o l a n l a r ı d u y u n c a , — Hey

dangalaklar,

o

herifin

Sizi k a n d ı r a c a ğ ı belli bir ş e y . . . Hamza

evine

gidilir

mi?

dedi.

Bey,

k u ş l u k t a n k a s a ­ baya kamyonlar doldu. Bu kamyonlarda ne var bilir m i s i n i z ? Sığır, c a m u s , d ü v e v e d a v a r . . . dolusu geliyor. Kamyonun

Kamyonun

birinden

Kamyonlar

biri gelip biri dönüyor.

davarlar boşaltılıyor,

sığır y ü k l ü

öteki kamyon geliyor, ö ğ l e n e kadar kamyonlar bizim kasabaya kurbanlık mal taşıdı. Bunca hayvan nerden gelir?.. Bizim ilçenin bütün hayvanları, bunların yarısı d e ğ i l . A l a n a sığır, d a v a r , c a m u s d o l d u t a ş t ı . Z ü b ü k zâde'ye,

—

Bu nedir? diye s o r d u ğ u m u z d a ,

—

İşte k u r b a n l ı k m a i ! . . d e d i .

Yahu biz bunları k e s m e ğ e

kasap yetiremeyiz...

Gayri her kafadan bir ses çıkıyor. Kimi, —

Yaşadık, diyor, millet k u r b a n etinden gık d i ­

yecek. Var olsun İbraam Beyimiz... Kimisi, Bu kadar et dünyada canım etleri

kokutacağız.

yenmez, diyor, yazık

Hiç mi değil sucuk ney

yapılsa da ziyanlık olmasa... B a k t ı m Ç i f t v e r e n o ğ l u Harrıza B e y k ö t ü k ö t ü d ü ­ şünüyor. —

Ne d ü ş ü n ü y o r s u n heyri?. d e d i m .

—

Biz d ü ş ü n m i y e l i m de k i m d ü ş ü n s ü n , d e d i , bu

Z ü b ü k z â d e namussuzunun ettiğini görmez misin? —

Yahu, ne oldu? Bu bizim millete iyilik de mi

yaramaz!.. yun

Bize kalaydı kurbanlık bir

bulamazdık.

Namussuz

kelebekli ko­

mamussuz,

her neyse,

herif b e c e r i k l i . . . Bir salhanelik davarı alana yığdı. Bu kadar k u r b a n etini

bir ordu bir ay y e s e tüketemez.

Daha biz A l l a h t a n belâmızı mı -

isteriz!

dedim.

Çiftverenoğlu, —

B r e k a r d a ş , d e d i , senin aklın işte onca erer.

Ş u k a r t ö k ü z ü n aklı k a d a r a k ı l v a r m ı s i z d e ? H e y b e ­ yinsiz!

Ulan,

b u n c a sığırın, davarın

parasını k i m

ö-

d e y e c e k ? Hiç düşünmez misin? Kimimiz k a v u r m a k u ­ ralım, der, kimimiz s u c u k yapalım.;.

K ö r gırtlağınız­

dan başka düşündüğünüz y o k . Pekiy, bu kurbanların parasını kim ö d e y e c e k ? Allah

Selâmet Versin

Murtaza

^ Sahi yahu, dedi, bunların

Efendi, parası

nerden çı­

kacak? Ulan battık, ulan yandık, ulan bittik... Çiftverenoğlu, —

H e l e aklınızı t o p a r l a d ı n ı z , d e d i , y a n d ı k k i , h e -

mi de

nasıl...

Bu kasaba

insanlarının t ü m parasını

toplayıp alsan, bu kurbanlıkların parası ödenmez. Be­ lediye iflâs edecek, etti bile... —

Pekiy, bu Z ü b ü k ' ü n aklı neresine kaçtı? K e n ­

d i s i B e l e d i y e Reisi y a . . . Hiç d ü ş ü n m e z mi bunları? —

Düşünmez. Onun maksadı

m e b u s o l m a k . Ye­

di vilâyet insanını, h ü k ü m e t ve parti büyüklerini

ça­

ğırmış ki onlara gösteriş yapa da mebusluğu kafesleye...

O biyol m e b u s s e ç i l d i k t e n kelli, biz g e r i d e

kurban borcu ödeyelim,

ona

ne?

Anladın mı

efen­

di? Herif göze g i r e c e k . . . —

Ne

—

B i l m e m . B u k u r b a n l a r ı n b o r c u n u biz ö d i y e m i -

yapsak?

yeceğimiz gibi çoluğumuz çocuğumuz ödeyemez torunlarımız, torunlarımızın torunları

ödeyemez.

yumuz

Yandık...

sopumuz ölümüze

sövecek.

ve So­

H e r k e s birbirine, «Ne yapsak?» diye soruyor. Kadr'efendi, —

G a y r i y a p ı l a c a ğ ı k a l m a d ı . Elin s o y s u z u n u b a ­

şa geçirirken

düşünmedik de şimdi

düşünmesi mi

kaldı... İş işten geçti... dedi: Vızır vızır t a k s i l e r g e l i y o r , hususîler geliyor. B i ­ zim

bura böyle bir şenlik g ö r m e m i ş .

Ehalinin hiçbir

şeyden haberi yok, cümbüş ediyor. Derken Bey, vi­ lâyetten bir o t o b ü s dolusu askeriye muzıkası gelme­ di mi... Vali şöyle bir yanda duruyor. Çünkü validen büyükleri var. Zübükzâde

cibiliyetsizini bir

görsen,

g ö ğ s ü n ü davul gibi şişirmiş, ortada dolanıyor. Askeriye

muzıkası vurmaya

başladı,

ağırdan

bir

m a k a m . . . C a m i avlusuna varıldı. Şehit tabutta.'.. Aklı Evvel B e d i r H o c a cenaze namazını kıldırır. T a b u t u al­ dık yürüdük, ö n d e muzıka vuruyor. na gömüldü. Arkadan

Şehit kabrista­

nutuklar başladı. Velâkin An­

kara'nın adamı dehşetli nutuk çekiyor. Ankara nutuk-

cusunun

dediğinden hiç bişey anlaşılmıyor,

velakin

byr n u t u k - k i i n s a n ı a ğ l a t ı y o r . B e n a ğ l a d ı m . . . B a k t ı m , Ç i f t v e r e n o ğ l u da ağlıyor, Emin Efendi de ağlıyor. A ğ ­ l a m a y a n y o k •canım... E r k e k k ı s m ı a ğ l a r mı? Elin o ğ l u ağlatıyor Bey. O nutku d u y u p da a ğ l a m a m a k olamaz. Çiftverenoğlu, —

İyi n u t u k ç e k i y o r y a , d e d i k l e r i n i b i r a n l a s a y -

dık... dedi. Benim anlayabildiğim bir «Vatan seması...». M e ­ zarın başına g e ç e n , —

Vatan seması... diye başladı mı, gözyaşı zap-

tolmuyor. Emin Efendi, —

Yahu, ben ağlamaktan ö l d ü m , dedi, bir insan­

da bu kadar gözyaşı mı olurmuş? D e m e k insanın içi, b i r gözyaşı torbası... En sonunda bizim Aklı

Evvel

Bedir. Hocamız çı-

> kıp duaya başladı. Ne dersin Bey, bizim Bedir Hoca, h e p s i n i bastırdı. Evet, B e d i r H o c a alçağında iş v a r ­ mış.

Onun duasının yanında

nutukçuiarın ses titre­

mesi on para etmez. Kalaycı Kör Nuri yanı başımda belirdi, İyi k i , d e d i , g ö z ü m ü n b i r i y o k . . . ö b ü r g ö z ü m , de olaymış, cakmışım.

içimin suyu

hep akacakmış da kuruya-

Bu ağlamaya tek göz yetmez oldu.

K ö r N u r i ' d e lâf ç o k , d u r u p d u r u p y u m u r t l u y o r : ' — E m m i , ben bişey keşfettim. —

Nedir oğlum?..

—

Yahu, bu i n s a n o ğ l u anlamadığı bir lâf o l d u mu

a ğ l ı y o r d e m e k . . . B a k , d e m i n e f e n d i l e r , A l l a h razı o l ­ sun,

nutuk çektiler.

Anladık

mı?

Yok...

Gelgelelim

ağladık. Şimdi de Bedir Hoca Arabî üzerine dua okur.

Ne anladık?

Hiç... Velâkin

ağlamaktan göz

pı-

narlarım kurudu, ötey gözüm' de kör olacak... D e m e k bu benîbeşer, anlamadığı söze ağlıyor, —

hemi?

Besbelli öyie olacak...

B e d i r H o c a rezili

çok yanık ünnüyor.

Gözünün

yaşını kolunun yenine silen silene... Susmaz da... Ulan H o c a

y e t e r , e l v e r d i , bizi

Susmuyor

koca gavat...

Göz

ederler anlamaz,

ağlata ağlata bitirdin.

kaş

ederler

anlamaz.

Ar­

dından biri eteğini çekti de, —

Eiverdi

elverdi...

ulan

sakaiına

Bizi a ğ l a t a a ğ l a t a

hocası,

tükürdüğümün

öldürecek misin!., diye

fısıldadı. B u n u d u y u n c a H o c a b ü s b ü t ü n azdı lillâh d e d i k ç e f e r y a d ı

mı...

Allah

gökyüzüne erişiyor.

H o c a duayı b i t i r d i , biz d e b i t t i k . . . Bir d e b a k t ı m , y a h u biz k a n d e r y a s ı i ç i n e g ö m ü l m ü ş ü z . ne bir bıçak geçiren tekbir

B u n e ? Eli­

g e t i r e r e k , b i r sığır, b i r

k o y u n yakalamış, kesiyor. Bey, o kabristanı bir gör­ meliydin...

K u r b a n kanı gövdeyi götürüyor.

sesleri de insanı coşturuyor.

Baktım herkes tekbir getirmekte, tım.

tır.

Tekbir

Durulacak gibi değil... ben d e avazı

bas­

Deli Ceiil'in gözleri dönmüş, —

Allah'ını seven

—

Neyliyeceksin

bir bıçak v e r s i n !

—

A m a n e m m i k u r b a n a biz de girişelim, s e v a p ­

ulan deli

diyor.

domuz?

Bıçağını v e r hele!.. B ı ç a k k a p a n sığır, d a v a r s ü r ü s ü n ü n

müş.

Bacakları

bağlı

bir kelle sıçrıyor,

üstüne yürü­

hayvanlar debeleniyor.

surda

bir dana

Surda

kuyruğu hopluyor,

surda bir ö k ü z g ö v d e s i kalkıp kalkıp iniyor. M u h a r e ­ be meydanı desem değil... çıkalım.

Aman

surdan vaktinde

Kana boğulacağız...

İşler bitende,

misafirler

takım

o t o b ü s l e r e binip g i t m e ğ e başladılar.

takım

arabalara,

Kabristana

üç

kamyon

dayandı. Vilâyetten gelmiş lâstik çizmeli

damlar,

kurbanları

a-

sırtlayıp sırtlayıp kamyonlara atı­

yorlar. Bu da nesi? Yahu,

bizim

kurbanlar gidiyor.

Lâstik çizmelinin birine sokuldum: —

A r k a d a ş bu

neyin

nesi?

Bu kurbanlar nere­

—

N e kurbanı!".. E f e n d i a ğ a ,

nin? hanesinin mallandır.

bunlar vilâyet sal­

Biz de m e z b a h a n ı n k e s i m c i l e r i ­

yiz... Kurbanlar yüklendi,

kamyonlar yollandı.

Fakir

fukara, ortalıkta bişey kalmış mı diye bakmıyor. Ha­ yır, t e k k e l l e k a l m a m ı ş . O n c a k u r b a n g i t t i , k a l a k a l a yalmz kanları toprakta kaldı. Zübükzâde'ye

vardık:

—

B r e İ b r a a m B e y , bu ne iş?

—

Ne istersiniz, k o c a akılsızlar, bir de b e l e d i y e

bütçesinden kurban

parası mı verecektik...

, s ö y l e d i m , vilâyetin üç g ü n l ü k

Valiye

kasaplık hayvanlarını

buraya yığdırdım. Hem kurban oldu, hem iş görüldü. Şimdi

etleri buzhaneye kaldıracaklar...

B u iş, b i z i m Z ü b ü k z â d e ' n i n

icadıdır. Bu dalgayı

herkes ondan ö ğ r e n d i . Bir yere b ü y ü k l e r d e n biri gel­ di mi, mezbahanın kasaplık hayvanları, b ü y ü ğ ü n hu­ zurunda kurban diye kesilir. Aradan bir zaman geçince, Zübükzâde, —

Ş e h i r d e anıt d i k i l e c e k . P a r a t o p l a n s ı n ! d e d i . •

Diriye para bulunmazken

millet ölüye

nerden

Paralar toplanadursun, bir de duyduk;

şehidin

bulacak? mezarı

açılıyor,

kemikleri

muayeneye

gidecekmiş.

Ç ü n k ü bu şehidin kim olduğu bir türlü anlaşılamıyorUçak kumandanlığı

«Hiçbir uçağımız d ü ş m e d i

ve bizim şehidimiz yok!»

muş.

dermiş. Nasıl olmaz yahu,

biz cenaze törenini yapıp g ö m m ü ş ü z bile. Şimdi de

i ş t e anıtını d i k e c e ğ i z . Ş e h i t y o k d a ,

bu türbe neyin

nesi.'..'" •••• • Vilâyetten gelen

doktorun

huzurunda,

savcı,

k a y m a k a m , c a n d a r m a t o p l a n ı p mezarı açtılar, şehidin kemiklerini derleyip toparlayıp B i r b a k a r s a n iyi o l d u . E v e t ,

vilâyete

götürdüler.

toprağımızda bir şehit

türbesi var ama, şehit kim? O n u öğreneceğiz. :

Z ü b ü k z â d e anıt i ç i n s a l m a k o y d u ,

herkes bağış

verecek. Muhaliflerin —

başı

avukat Burhan,

Böyle rezillik olmaz! diye ortaya çıkmaz mı...

Avukat Burhan, domuzun

da domuzu.

başımızda Z ü b ü k z â d e var da, onunla

Allahtan

başedebiliyor.

Yoksa milleti zehirleyip, hepsini muhalif edecek, ibraam Bey, —

avukat Burhan'a haber yolladı:

Biz o n u n n e m e n f i r u h l u a l ç a k o l d u ğ u n u b i ­

liriz. D i n d i y a n e t i ş l e r i n e d e b u r n u n u s o k u p , bizi a v u ­ katlık

ruhsatını

elinden

ö y l e ya canım.

almaya

mecbur bırakmasın!..

Koca bir şehit

za konuk gelmiş. Vatan

bu, toprağımı­

için canını v e r m i ş de şimdi

biz b i r anıtı ç o k m u g ö r e c e ğ i z ? A l t y a n ı

adam başına

e l l i k u r u ş , b i r lira d ü ş e r . Z ü b ü k z â d e , B u r h a n ' a i ç e r ­ ledi, —

A h a , b e n d e n anıt i ç i n , b i n k a y m e !

Herifteki

hamiyyete bak sen.

rını d a , a n ı t s a l m a s ı gibi,

Belediye tahsilda­

için avukat Burhan'ın yazıhane­

sine göndermiş. Ne dersin, şehit vermediği

dedi.

tahsildarı

anıtına e l l i k u r u ş

kapısından

koğmuş.

Kime

etti? Kendine. M e m l e k e t t e kalp metelik kadar itibarı kalmadığı

gibi,

din

d ü ş m a n ı zındıklığının

ortaya

çık­

ması da caba. Birgün toplantıdayız. —

Zübükzâde

ibraam,

Arkadaşlar, d e d i , bu anıt işine g a y r e t v e r i n !

A n ı t , b ü y ü k iş. B i r m i l l e t , g e l e n e k s i z o l m a z . G e l e n e k

ne? Gelenek, t ü r b e d e m e k , işfer

demek,

bildiniz

mi?

ziyaretgâh demek, eski Yahu,

bu

kasabanın

hani

türbesi?

Siz memleketi iyice

mezsiniz;

başka yerlerde türbeden geçilmez. Bir ya­

bancı

gelse,

«Hani

ulan

gezmediğinizden bil­

sizin

türbeniz?»

dese de,

olmadığını g ö r ü p suratımıza t ü k ü r s e d o ğ r u değil mi? A v u k a t Burhan alçağı, bize gerici dermiş. Ne gerici­ si?

Biz hâlisinden A t a t ü r k ç ü y ü z ve A t a t ü r k hazretle­

rinin izindeyiz. Biz öyle, yatıra matıra, t ü r b e y e , kıtıra inanmayız. Velâkin şehit başka, şehit türbesi. A t a t ü r k rahmetli sağ olsaydı da, şehide t ü r b e yaptığımızı d u yaydı bize

«Aferin!»

türk, şu Burhan gibi Türbenin faydası

çok.

demez miydi? dinsizleri

Hey koca Ata­

temizlemedin

Efendim?

de...

Bir k e r e anıt o l s u n ,

t ü r b e ' o l s u n l b u bizim kasabanın namını arttırır v e t u ­ rist çeker.

Yahu, bizim buranın dertlileri, üç günlük

y o l d a k i Arap. H o c a yatırına 'Yazık d e ğ i l

mi

ziyarete g i t m e z l e r mi?..

bu kadar yolu tepsinler?

M a d e m ki

d e m o k r a s i var denmiş bir kere, bir memlekette okul da gerek, hastane de gerek, yatır da gerek! Hepsinin müşterisi ayrı. Ne dersiniz? D o ğ r u söze; ne d i y e l i m . . . Herifin dili güçlü. A n ­ latırken ağzından

bal

akıyor.

Böylesinin

karşısında

a v u k a t B u r h a n d i n s i z i d u r a b i l i r mi? Bunları —

söyleyip,

Anıt için aha da b e n d e n bin k a y m e ! d e d i .

U l a n , b u k a ç ı n c ı b i n ? H e r anıt s ö z ü a ç ı l d ı ğ ı n d a , —

Aha benden bin kayme! diyor.

Sanırsın,

pangınotları

çıkarıp

ortaya atacak.

Bir

kuruş da verdiği yok. Bir akşam partiye giderken, yol üstünde kalaycı K ö r N u r i ile D e l i C e l i l ' i g ö r d ü m . G ö r d ü m y a , i k i s i d e k ö t ü , alı a l , m o r u mor. s o l u y a r a k g i d i y o r l a r .

Baktım

gidişlerine, bir kötü böyle

n i y e t l e r i v a r . İyi i ş e , h a y ı r l ı i ş e

seğirtilmez.

—

U l a n n e d i r , iki ş e y t a n u y g u n a d ı m , b ö y l e y e l ­

lenerek

n e r e y e varırsınız?

Bunlar kemküm edince,

niyetlerinin iyicene

bo­

zuk olduğunu anladım. —

Nedir,

doğru

konuşun!

Suratınız

pancar ke­

silmiş., Gene —

kemküm.

Düşün

önüme!..

Bunları önüme katıp

partiye getirdim.

Kulu İsmail Efendi, Ç i f t v e r e n o ğ l u

Hamza,

Allah'ın Satılmış

B e y hep oradalar. Benim bu kadar sıkılamamın sebe­ bi,

kulağıma çalınan

söylentiler.

Duyduğuma

göre,

Deli Celil'le K ö r Nuri, Canlak köyüne varıp silâh sa,tın

almışlar. Silâhçılıkta

Canlak

köylüsü

üstüne yok­

tur. Allah seni inandırsın Bey, bunların yaptığı t a b a n ­ cayı,

Ankara'nın

askeriye

silâh

fabrikası

çıkaramaz.

Gizli silâh d ö k m e k b u n l a r a v e r g i . C a n l a k k ö y ü n ü n ta­ bancası dedin mi, memlekete nam vermiş. Şimendi­ f e r m a r k a s a a t nasıl s a a t l e r i n ş a h ı i s e , b u n l a r ı n m a l ı da tabancaların feriştahı. Hattâ bir tarihte, bizim b u ­ ranın c a n d a r m a g e d i k l i s i ,

Canlak k ö y ü n ü n en usta

silâhçı ustasını çağırtıp, —

Tabancamın

gezinde

yamrılık oldu,

al

şunu

onar da getir! demiş. Usta devrisi günü elinde,

kız g i b i

üç tabancay­

la gelmiş. — kendi

Başefendi,-demiş, yapım .tabancaların

senin tabancanı arasına

onarıp,

koymuştum.

Velâ­

kin, hangisi senin tabancan olduğunu şaşırdım. Bak, işte, tabancalar bunlar. Hangisi seninse b u y u r al!.. Başçavuş

bakmış

bakmış,

kendi

tabancasını

a-

yırt edememiş,

ü ç ü d e t a z e m e n e v i ş l i , pırıl -pırtl t a ­

banca, yeni çarktan çıkma... Başçavuş, —

Ulan bu ne iş domuz oğlu domuz, seni şimdi

sahtecilikten

derdest etsem, hak değil

askeriye silâh fabrikası

malının

aynısı...

mi?

Ulan bu

Hangisi ha­

kiki, hangisi sahte belli d e ğ i l . . . demiş. Kaçak tabanca ustası, —

S e ç de b e ğ e n d i ğ i n i ali d e m i ş .

İşte b u C a n l a k k ö y ü b ö y l e b i r k ö y , y e d i d e n y e t ­ mişe

kaçak silâh yaparlar. K ö r N u r i ' y l e D e l i C e l i l ' i n C a n l a k ' t a n iki t a b a n c a

satın aldıkları Bir-iki —

kulağıma çalınınca

zorlayınca

Kurban olayım

bunlar İhsan

işkillenmişim.

söküldüler:

Efendi,

senden

sır' ç ı k ­

m a z . Bizi b ı r a k , y o l u m u z d a n a l a k o y m a . Biz b i r h a y ı r l ı iş görmeğe gidiyoruz. — nedir, —

Ulan, sizin elinizden hayırlı bir iş çıkmaz ya, hele

hele...

Memlekete bir hizmetimiz . olsun, dedik.

man bizi ele v e r m e . . . mermi...

işte

Şu Zübükzâde

tabancalar, namussuzunun

A-

işte on b a ğ mundar vü­

c u d u n u ortadan kaldırıp, kasabamızın namusunu kur­ taracağız... — nız...

Aferin!..

Hakikat

hayırlı bir işmiş y a p a c a ğ ı ­

Siz hele s u r d a d u r u n da bir s o l u k alın... İçeriki

odaya

arkadaşların

yanına vardım.

Olanı

biteni anlattım. Çiftverenoğlu, —

Fakirleri

iki

yıldır s o y m a k t a

bu Z ü b ü k alça­

ğ ı . . . Herifi ö l d ü r m e k t e n başka da umarları kalmadı... dedi. Allah'ın —

Kulu

İsmail

Efendi,

Vara yollarından çevirmiyeydin de, Zübüksüz

m e m l e k e t t e başımız dinç k a l a y d ı . . .

dedi.

Emin —

Efendi,

Z ü b ü k ' e d e ğ i l , ş u iki g a r i b e a c ı r ı m . . .

dedi,

damda çürür fukaralar... Ben de, —

İkisinde de ne mal, ne para kalmış. S o n pa­

ralarını v e r i p işte bu tabancalarla m e r m i l e r i almışlar., dedim. Çiftverenoğlu, —

H i ç b i l m e z d e n , d u y m a z d a n g e l s e k , nasıl o l u r ,

d e d i , g e l i n b u K ö r N u r i ile D e i i C e l i n h i ç g ö r m e m i ş , yollarından

alakoymamış

olalım.

Bunu söyleyip Emin E f e n d i y e baktı ki, Emin Efendi'nin gözleri hiç beğenilecek gibi d e ğ i l . . . Belli ki, s e ğ i r t i p İ b r a a m B e y ' e lâf y e t i ş t i r e c e k . B u n u ca, birden ciddileşip, —

Bırakın şakayı yahu, dedi, ne e d e c e k s e k ede­

lim. Bak sen şu Deli Celil'e b i y o l ,

cinlendi mi, del-

lendi mi, ne oldu gene? Varıp hemen haber versek... Allah —

anlayın­

-

İbraam Bey'e

Ne dersiniz?

Selâmet Versin

Murtaza

Bu Deli Celil, benim

zaptolmaz, d e d i , aklına

Efendi,

bildiğim deli domuzsa

koyduysa yapar. Onun için,

aramızdan üç kişi seçelim, elçi olsun. Zübükzâde'ye •gitsinler. K ö r N u r i ile D e l i C e l i l ' d e n h e r k a ç p a r a a lındıysa

geri

verilsin.

ö y l e ya canım... verdi.

Bu Zübük- rezilinin ettikleri el­

Fakir fukarayı sağmal davar bilip s a ğ m a k t a . . .

Emin Efendi'yi, Hamza Bey'i bir de beni seçtiler. Deli Celil'le Kör Nuri'ye, •

—• B u r d a n bir y e r e kıpraşmayın, İbraam B e y ' d e

h e r k a ç p a r a h a k k ı n ı z v a r s a , biz g i d i p a l a c a ğ ı z . . . d e ­ dim. Kör Nuri, —

Aman

• İhsan

Efendi, d e d i , d ü r z ü sizi kandırır

da

ayağınızdan

ş a l v a r ı n ı z ı s ö k e r alır.

Sîzin

dilinizden

anlamaz. — bunları

S u s , o nasıl s ö z ! . . H a d d i n e d ü ş m e m i ş . . . d i y e payladım.

Paylamasına payladım ya, içime de bir k u r t düş­ t ü . Evet, b u Z ü b ü k i t i , n i y e t i m i z i s e z e r s e , d a h a b i z a ğ ­ zımızı a ç m a d a n , k i m b i l i r n a s ı l b i r d ü m e n ç e v i r i p b i z i soyar. Çiftverenoğlu, •— A m a n y o l d a ş l a r , sıkı d u r a l ı m , d e d i , ellerimiz ceplerde dursun,

keselere

mukayyet olalım!

Yolda Z ü b ü k ' e ne diyeceğimizi bir bir tasarladık. —- Z ü b ü k , diyecektik, ulan nedir senin ettiğin bu millete alçak!

Seni reis y a p t ı k d a , başımıza p ü s k ü l l ü

belâ

mı aldık!.. İmdadına

din.

Kör Nuri

ile

yollayacaklardı...

y e t i ş m e s e k nalları

Deli Celil,

seni

diktiy-

eşşek cennetine

B e r e k e t önledik, hayatını kurtardık.

Fakat niyetlerinden

dönecek

gibi değiller. Senin

le­

şini s e r e c e k l e r . Y a h e r i f l e r i n p a r a l a r ı n ı v e r , y a d a iş­ lerini gör!.. N e d i r ulan senin bu dolapların? Ç e v i r d i ­ ğin dolaplar yüzünden kalmadı. Aha, genel Çabuk, sökül

partimizin bir paralık değeri

seçimler

yaklaştı

ne

paraları... Yoksa, arkadaşlarla

olacak?.. eibirliği

ve sözbirliği ettik, partimizin k u r t u l u ş u için seni baş­ kanlıktan atacağız, elçi

gönderdiler,

bilmiş ol!

Partili

a r k a d a ş l a r bizi

sözümüz b u . . . V a r geri yanını sen

düşün!,. Böylece

kararlaştırdık. Zübükzâde

pısına v a r ı n c a E m i n E f e n d i —

A m a n , hacetim geldi ki

barsaklarım

bozulmuş.

Ben

hanesinin

ka­

iki e l i y l e k a r n ı n ı t u t u p , hiç s o r m a y ı n , d e d i ,

caminin

memişânesine

varıp g e l e y i m . Siz hele girin i ç e r i . . . Bak şu tüccar reziline, gene bir bezirgânlık d ü ­ ş ü n d ü . K e n d i s ı v ı ş ı p b i z i i ç e r i s a l a c a k d a Z ü b ü k l e biz d a l a ş a c a ğ ı z . İşin hızı g e ç i n c e k e n d i s i d e b u y u r a c a k . . .

—

Olmaz. Gel

—

Yahu...

yakyoluna

içeri, evde girersin kenefe.

etmeyin!

Selâmünaleyküm

d e y i p a-

gidilmez.

Ç i f t v e r e n o ğ l u kızdı, Emin E f e n d i y i

itekleyip ka­

pıdan içeri s o k t u . Ellerimiz ceplerimizde Z ü b ü k z â d e nin yanına vardık. —

Hamza

Bey,

A m a n haa, sıkı d u r u n , g e n e bizi yaşa bastır­

masın! dedi. Emin —

Efendi,

Evet, sıkı d u r m a l ı ! . . . d e d i .

Ben de, — A m a n birleşik duralım, çözülmeyelim.

Birlik

k u v v e t t i r . . . B u n a m u s s u z , o r t a y a b i r lâf atar, bizi b i r ­ birimize d ü ş ü r ü r de kanlı bıçaklı eder... d e d i m . —

M e r h a b a İbraam Bey!..

O ne? H e r i f y e r i n d e n k ı p ı r d a ş m ı y o r .

M i n d e r e o-

t u r m u ş , iki d i r s e ğ i n i iki d i z i n e k o y m u ş , b a ş ı n ı d a iki elinin arasına almış —

mevta

misali susuk duruyor.

M e r h a b a İbraam Bey...

H e r i f t e n s e s s o l u k ç ı k m ı y o r . Y o k s a bizi g ö r ü n c e k o r k u d a n g e b e r d i m'ola? Yavaş y a v a ş başını

kaldırıp bize d ö n d e r d i .

O

ne? Y ü z ü s ı r s ı k l a m , g ö z l e r i k a n ç a n a ğ ı n a d ö n m ü ş a ğ ­ lıyor... Yahu bunun anası danası-mı öldü de h a b e r i ­ miz y o k . — si

M e r h a b a , hoş geldiniz emmiler! dedi ama se­

cansız. —

Hayrola İbraam Bey, ne oldu kardaş,

—

Ne olsun, hep bildiğiniz,

neyin

var? ya,

ö l ü m Allahın emri

insanın y ü r e ğ i dayanmıyor. -— Başın s a ğ o l s u n . . . —

Hepimizin başı s a ğ o l s u n . . .

Yahu bizim kimimiz,

neyimiz öldü

— 218 —

de haberimiz

yok. Yoksa

parti

büyüklerimizden

birinin

öldüğünü

radyo mu söyledi?.. İ b r a a m B e y s i c i m s i c i m g ö z y a ş ı a k ı t ı y o r 'ki, g ö ­ renin yüreği parçalanır. Koca adam avrat gibi gözya­ şı d ö k ü y o r ve ç o c u k gibi iç çekiyor. Hepimizin başı sağolsun,

dediğine

bakılırsa,

gene

radyomuz

yeri

d o l d u r u l m a z b i r k a y ı p h a b e r i v e r d i . S o r a m ı y o r u z , da... Emin Efendi, b a n a bir d i r s e k atıp, —

Hadi, başlayın söze! dedi.

-— Söz b ü y ü ğ ü n Emin Efendi, de sen b u y u r . . . —

O l m a z , y a k ı ş ı k a l m a z . . . S e n i n a ğ z ı n lâf y a p a r ,

tahsilin t e r b i y e n var.

Askerlikte sen bir

ben bir bitli piyade n e f e r i . . . söz düşmez.

Di

gediklisin,

Gedikli varken nefere

buyur!

Biz y o l d a neler diyeceğimizi hep belledik de k i ­ min

ilkin söze

başlayacağını karara bağlamadık.

Çiftverenoğlu'na —•• Di

yavaşça,

buyur Hamza

Bey,

sen

particilik işinde

benden kıdemlisin. Benim k ı d e m e . s a y g ı m var...

de­

dim. Biz söze

başlama

pazarlığındayken

Zübükzâde

lâfa g i r d i : •— Bu m e m l e k e t . . . şehit ş ü h e d â yüzü suyu hür­ metine

yaşıyor...

—

O n a ne şüphe İbraam Bey...

—

V a t a n için canını v e r e n l e r i n . . .

Sesi titriyor, sözü hıçkırıklardan kesiliyor. —

Vatan için ve m e m l e k e t için ve de millet için

ve de... H ü n g ü r hüngür, sarsılarak ağlıyor. —

A m a n İbraam Bey, ölenle ölünmez k a r d a ş . . .

—

Bir koç yiğit, öyle bir koç yiğit...

Boğazıma bir y u m r u k geldi, tıkandı.

Ben yüreği

dayanıksız, gözü yaşlı bir adamım. Gözlerim bulandı.

İçimden

«Aman oğlum

İhsan,

tut kendini!»

diyorum

k e n d i m e , ne m ü m k ü n . . . Şurama bir d ü ğ ü m geldi o• t u r d u , başıma da bir ağrı saplandı. A ğ l a s a m açılaca­ ğ ı m y a , a\/\ç> o\ur d\ye kend'vml t u U ı v o v u r a . . . —

Bu vatanın her bir karış t o p r a ğ ı m ü b a r e k şer

hit kanlariyle sulanmış olup... İki g ö z ü çevre,

iki ç e ş m e

ağlıyor. Gözyaşlarını sildiği

ıslanmış da bulaşık bezine d ö n m ü ş .

Göz pınarlarım gevşedi. Ağlarken beni görüyor­ lar mı d i y e Emin

Efendi'yie

Hamza

Bey'e baktım.

H a m z a Bey, ceketinin yeniyle gözlerini siliyor,

Emin

Efendi zavallısı da b u r n u n u ç e k i y o r . —

Bir millet...

Şehitlerinin...

Her karış vatan

t o p r a ğ ı . . . Akiıma geldikçe kendimi tutamıyorum. Biz millet yolunda, vatan uğruna... G a y r i t u t a m a d ı k k e n d i m i z i , biz d e b i r h ü n g ü r t ü dür tutturduk. Ağla gözüm ağla... Minderlerin üstüne kapanıp başladık

ağlamaya...

Gözlerimizden

kanlı

y a ş l a r gidiyor, gözyaşı sel o l m u ş . Hem ağlıyorum, hem kendi kendime, —

Yahy, tut kendini. Bu da Z ü b ü k itinin yeni bir

numarası işte...

Bizi ' k a z ı k l a y a c a k b e s b e l l i . . . A ğ l a y a ­

c a k ne var?., d i y o r u m ama olmuyor. Sesini titrete titrete ağladıkça, karşısında mezartaşı olsa

cana gelir

de ağlar. Yanıbaşımda —

Gene bizi

ağlayan

Çiftverenoğlu,

bastırdı,

kendimizi

toparlasak...

diyor. Evet,

bir • toparlasak...

ağlamaktan

kendimize

gelemiyoruz ki... Ben böyle şey ne duydum, ne gör­ d ü m Bey...

•

•

•

Ağladık, ağladık, sonunda Z ü b ü k alçağı hıçkırık­ lar arasında sesini şarkıcı oğlanlar gibi titreterek; —

Şehit bizim u ğ r u m u z a canını v e r i y o r da, bizim

i ç i m i z d e o n a b i r anıtı ç o k g ö r e n l e r v a r .

Tuu, yazık

bizim adamlığımıza!.. Para nedir k i . . . d e d i . Emin Efendi çorbacısı, hemen

keseye davranıp

ellilik pangınotu ortaya attı, Hamza B e y de, yüz kay­ m e y i e l l i n i n "yanına k o y d u , Bent cüzdandan bütünleri

a y ı r d ı m b i r y a n a , iki

onluğu oraya bırakıp, — ririm...

ü s t ü m d e başka para yok, gerisini sonra v e ­ dedim.

Çiftverenoğlu, —

Y a k t ı n y a n d ı r d ı n bizi

İbraam Bey... dedi.

Emin Efendi, —

Ne v e r s e k az...

dedi.

Z ü b ü k «Vatan» diye diye,

«Şehit»

diye diye ağ­

lıyor. Gözlerimizi s i l e r e k o r a d a n ayrıldık,: Partiye g e l ­ dik. Murtaza Efendi, • • •••^r- Ne h a b e r ? d e d i . Çiftverenoğlu gözlerini kuruiayarak, burnunu si­ lerek, —

Anıt işini y o l u n a k o y d u k ş ü k ü r . . . d e d i .

—

Evi b a t a s ı , o c a ğ ı s o n e s i , n e anıtı u l a n ! . . . S i z

oraya neye gitmiştiniz? Sahi, biz Z ü b ü k ' ü n yanına hangi iş için varmış­ tık?

Unutmuşuz. Emin Efendi, —

Neydi

Allâsen? dedi.

Tahrirat Kâtibi — —

Rıza B e y i ç e r i g i r d i .

D u y d u n u z mu olanları? d e d i . Neymiş?

— - M e z a r d a n çıkan kemiklerin r a p o r u geldi. İn­ san iskeleti değilmiş. —: Ya —

neymiş?

Yunus

balığı

iskeletiymiş?

edip bildirmiş. Savcılık da

Adlî Tıp

muayene

soruşturmuş. Burdan gi-

d e n bir araba, y u n u s balığı

götürürken, sıcakta ko­

kunca

kurt

balığı

atmışlar.

Etini

çakal yemiş,

iske­

leti kalmış. Esasen şehit mehit de y o k . Burdan şehir­ de tören yapıldı denince Ankara şaşmış.

Uçak düş­

memiş ki şehit ola...

s a l ı p Hıdır-

Uçak, kara duman

lık D o r u ğ u n d a n b a ş a ş a ğ ı k a y ı n c a b i z i m a v a n a k l a r , u çak düştü

sanmışlar.

—

Ne

diyorsun?

—

Diyeceği böyle...

Hep b i r d e n Aklı Evvel —

. Bedir H o c a y a döndük:

Ulan alçak Hoca, y u n u s balığına bize cenaze

namazı kıldırdın rezil...

Bir de dualar ettin... Tuuu...

Y a h u , o k a d a r k u r b a n k a n ı b o ş a m ı g i t t i , biz b o ­ şu boşuna mı ağladık? Bedir H o c a y a —

çullandık...

Bedir Hoca,

Ben bilir miyim, dedi. İbraam Bey öyle söy­

ledi... Ben dediğini yaptım. İşte b ö y l e b e y . . . T ü r b e g e n e y a p ı l d ı . H ı d ı r l ı k y o ­ lundaki

«Yunus Baba Türbesi»

işte odur, z i y a r e t g â h . .

Kısır karılar gider, saralılar, deliler gider, birebir... «Böyle

ineğin

böyle danası

olur» demişler,

bo­

ş u n a mı? B i z i m g i b i a v a n a k l a r o l d u k t a n k e l l i , Z ü b ü k ' ün bize ettiği az bile.

Bizi g ü l d ü r ü r d e ağlatır d a . . .

Ağla gözüm ağla... Z Ü B Ü K Z Â D E A V U K A T B U R H A N BEY'İ N A S I L YEDİ?

Tüccardan Emin Efendi şöyle anlatıyordu : Bunun işleri akla zarar Bey... Olmaz olaymış ya, ne edek, olmuş biyoi... S e ç i m l e r gelip çatmıştı. Biz burada, haddimiz o i mayaraktan tüccar

sayıldığımızdan halkımıza ve

köy-

l ü m ü z e h i z m e t t e e l i m i z d e n g e l e n i eksik- e t m e y i z . A l ­ lah sizi

inandırsın,

bapka açamaz.

köylüye benim

açtığım krediyi

Partimizin bütün kuvveti de bu ya...

Hangi bir köylü, hangi bir hemşeri gelip borç para, ödünç bişey, veresiye yok;

mal

istese,

«Buyur hemşerim, al götür!»

bundan

ötürü

B u r h a n zındığı

halka

dayanıyor.

hemşerilerimizi

bizde

«Olmaz!»

İyi m i ?

Partimiz,

'Velâkin

bu

avukat.

durmadan zehirliyor.

Ehâli g i d e r e k , b i z d e n y ü z ç e v i r m e y e b a ş l a r o l d u . S o ­ ruyorum: — ye

Eee a ğ a , s e ç i m l e r g e l d i d a y a n d ı , h a n g i p a r t i ­

oyunu vereceksin Eskiden —

bakalım?..

olsa,

Bizde ölmek

var, d ö n m e k y o k .

Biz bir t e k

parti biliriz... derlerdi. Şimdiyse, —

Hele bir yel üfürsün de ağam,

yana savuracağımızı meler.

Neden?

biz b i l i r i z . . .

Hep bu

yollu

avukat

harmanı

ne

mırın kırın e t ­

Burhan

domuzunun

yüzünden. Seçim nerdeyse geldi. Millet içinden pazarlıklı... O t u r u p bir düzen bulalım, dedik. toplandık.

Herkes

onsuz olamaz. duk,

orda,

Evine

Sabahtan partide

b i r Z ü b ü k z â d e yok...

baktırdık

yok.

Oraya

Aman

sordur­

b u r a y a b a k t ı r d ı k , ş u r a y ı - a r a t t ı k , yok o l a s ı y o k

olmuş. Murtaza Efendi, —

;

İbraam Bey olmazsa, biz bu

avukat Burhan'-

la baş edemeyiz, dedi. Dediği doğru.

Evet, h e r t ü r i ü

menhiyyat

onda

t o p l a n m ı ş a m a , n e m e lâzım h e r i f p a r t i c i l i k t e i ş e y a r ı ­ yor. Satılmış —

Hiç

Bey, korkmayın,

dedi,

bizim

Zübükzâde

avu-

kat Burhan Bey'i yer be... Herifi gözümüzün önünde Çiğ Çiğ y e r v a l l a h a . . . O n a b i r o y u n e d e r k i , k a t ı r t e p ­ mişe dönderir... — Burhan

Evet, a v u k a t Burhan'ı y e r . . . Ve de bu a v u k a t denilen zındığın yenilip yutulması

caizdir.

Aklı Evvel Hoca da böyle deyince, tamam, akar sular durur...

İyi h o ş y a

Zübük namussuzu

nerde?

Ara, tara yok... -

B i z o n u b e k l i y e d u r a l ı m , o r t a y a ; b i r lâf a t ı l d ı . B i r

zamandanberi direklere gerili telefon telleri çalınma­ ğa başlamış. Şimdiyecek olmuş iş değil. Telefon tel­ leri her gün onarılıyor, her gün de çalınıyor. Vilâyet, telefon teli yetiştiremiyor. Telefon M ü d ü r ü , iştir yahu, Türkiye'deki dik» lına

«Bu

ne

b u k a s a b a y a v e r d i ğ i m i z telefon? t e l l e r i y l e , her evden

her eve telefon

hattı ç e k e r ­

diyormuş. Bu zamanacak telefon teli çalmak kimsenin

ak­

gelmezdi.

çe­

Şimdiyse rezalet...

Telefon telini

kip k o p a r a n çarığını bağlıyor. H e r k e s i n belinde pantalon bağı telefon teli, don

uçkurları telefon teli...

H e r ahırın k a p ı s ı n d a b i r k a n g a l t e l e f o n t e l i , d e n k b a ­ ğı, hamut bağı, b o y u n d u r u k bağı, dingil tutarı hep te­ lefon telinden...

Kağnısının özek ağacı bozulan,

te­

lefon telini koparıp onarıyor. Bir hesaba vursan, adam başına beş kangal telefon teli düşer, ö t e y a n d a n hü­ k ü m e t , t e l hırsızlığı ö n l e n s i n d i y e s ı k ı l a y ı p d u r u y o r . Allah Selâmet Versin —

B u hırsızlık h e p

Murtaza Efendi/

Deli

Ceiil'in başının altından

çıkıyor... dedi. Hamza

Bey,

—

N e d e n ? d i y e sordu-:

—

Neden olacak heyri...

ruma memuru oldu Eskiden

bizim

Deli Celil, telefon ko­

o l a l ı , t e l hırsızlığı a l d ı

buralarda başını

yürüdü.

kaldırıp telefon teli-

ne bir bakan mı vardı? Kimin aklına gelirdi heyri? Bu Deli Celil telefon muhafızı olunca «Vay d e m e k tele­ f o n teli

de

lâzımlı

bişeymiş

ki

muhafaza ediliyor!»

d i y e herkes tellere saldırdı birader... Tel çalan çala­ na... Hep domuzluk Deli Celil'de. —

Doğrudur. Ortaya bir

k o r u m a m e m u r u çık-

mıyaydı kimi kimsenin aklına tel

çalmak gelmezdi.

H e m b u t e l e f o n muhafızlığı d a n e r d e n çıktı ulan? H ü ­ Hat Koruma-Çavuşlarına

kümetin

Satılmış —

ne olmuş?

Bey,

Deli Celil'i telefon

muhafızlığına tayin eden

Z ü b ü k z â d e İbraam Bey... deyince, bu söz burda kapandı.

•

Baktık,

•

•

Zübükzâde'nin geleceği de yok, aranıp

bulunacağı da...

s

Herif, u ç k u r u g e v ş e ğ i n biri. Kimbilir hangi kah­ penin evinde kapandı kaldı... Devrisi

gün buluşalım d i y e sözleşip ayrıldık.

Nerdeyse akşam

da olacak.

Bizim sürüyü

göreyim diye tutmanın yanına gideceğim.

bir

Mezarlık­

tan g e ç e r k e n , harkın içinde bir kıpraşma oldu. Tilki mi, çakal mı, sansar mı diye y ö n e l d i m . Bir de bak­ tım Deli Gelirle Kör Nuri harkın içinde yuvarlanmış­ lar, rakı içmedeler. Ş i ş e n i n birini d e v i r m i ş l e r , birini de

yarılamışlar. —

Ulan

bu

nedir imansızlar!..

Başka

safalı

yer

bulamadınız da mı, kabristanda içersiniz. Z i f t için al­ çaklar! . Bir de baktım, mavzer... —

Deli Celil'in apışı arasında bir •

U l a n o ne? Y o l b a ğ ı n a mı çıktınız, n e d i r ?

K ö r Nuri iyice sarhoşlaşmış, harka yuvarlanmış, sayıklar gibi anlaşılmıyor.

bişeyler

söylüyorsa da

ne

d e d i ğ i hiç.

Deli Celîl, dili dolaşarak. — A m a n Emin ekmek hakkı

emmi,

bizi

bilir yiğitleriz.

kınama, d e d i , biz tuzSenin

çok

iyiliğini

gör­

müşüz. K u r b a n olayım, bizi y o l u m u z d a n d ö n d ü r m e ! —

Nedir yolunuz, yol

kesenler?

—

Estağfurullah... yol kesme yok...

—

Ya,

nedir?. Kalk!..

Kalktıysa da sarhoşluktan ayakta duramadı, dev­ rildi. Belli ki, içtiği rakı, karnına uğramadan d o ğ r u c a kafasına

çıkmış.

—

A y a k sürüme! Yürü! dedimse de boş...

—

Emmi, d e d i , biz K ö r Nuri arkadaşımla and iç­

tik. Bu Z ü b ü k ' ü n canını almamış olmayız.

İlle y o k e -

deceğiz. Kimse de önümüzde duramaz. Rahmetli ba­ bam

mezarından

çıkıp

önüme dikilse,

yıkar çiğner

g e ç e r i m . O n d a n ö t ü r ü , v a r g i t y o l u n a bizi hayır işle­ mekten alakoyma. Sana saygım var. Ellerinden, ayak­ larından öperim, var git yoluna!.. Baktım —

işin şakası y o k .

Gazanız m ü b a r e k ola

yiğitler,

d e d i m , yalnız

b u Z ü b ü k n a m u s s u z u ile t ü m m e m l e k e t b a ş e d e m e ­ d i , siz b i r b a ş ı n ı z a n ' i ş l e r s i n i z o ğ l u m ? . —

Biz k e n d i i ş i m i z i g ö r ü r ü z , s e n bizi

bırak he­

le ve de görmemiş ol!.. —

P e k i y , n e d i r , ne o l d u ?

Deli Celil anlattı: — Zübükzâde, seni orman m e m u r u yapacağım d i ­ ye oynatmış. Deli Celil de iyicene dellenip «Bana bir iş!» d i y e Z ü b ü k ' ü n ü s t ü n e v a r ı n c a , —

Seni telefon muhafızı yaptım, bir mavzer

as

omuzuna, telefon tellerini bekle!., demiş. Deli Celil'i omuzunda silâh, telefon tellerini bek­ ler görenler başlamışlar tel çalmağa. D e r k e n candarmalar Deli Celil'i yakalayıp,

— panın

Ulan neyin telefon muhafızı!., diye. b u n u s o ­ altına yatırmışlar..

Döğmüşler ki,«eşek sudan

gelesiye, yer misin, yemez misin... Kötekten Deli Ce­ lil f e l e ğ i n i ş a ş ı r m ı ş . Diyor ki bana, —

Tabanlarımın

üstünde

duramıyorum,

taban

etlerim çürüdü dayaktan... Demin

ayağa

kalkıp

yuvarlanması, tabanlarının

çürümesindenmiş, ben de sarhoşluktan bildim. Deli Celil, dayağın altında, — B e n i Zübükzâde telefon

muhafızı yaptı, ulan

imansızlar!., d i y e f e r y a t e d e r m i ş . D i n l i y e n k i m . . . Z ü bükzâde'ye sormuşlar, «Benim hiç h a b e r i m y o k , d e ­ m e k adımızı

kullanıp onu

namussuza!.. A m a n benim

bunu

o n s o p a d a h a v u r u n d a ite d e r s gelsin!»

soyar! Bak hele şu

hatirım için namıma beşolsun, aklı başına

demiş.

C a n d a r m a l a r da, —

Al bu da Z ü b ü k z â d e ' n i n hakkına!., deyip, ta­

banlarını çürütmüşler. Deli Celil, k a r a k o l d a n atılınca b a r u t olmuş, d ü n ­ yayı

kasıp

kavuracak ya,

neye

yarar,

ayakları tut­

muyor, tabanları zonk zonk zonkluyor. Böylece yerde sürünerek İbraam Bey'e,varmış,

ayaklarının

üstüne

dikilemiyor. İbraam Bey, bunu ayaklarının dibinde sü­ rünür görünce, —

Estağfurullah, demiş, kalk ayağa heyri... Biz

sana insanlık adına bir iyilik ettikse,

ayağımıza ka­

p a n m a k n e d e m e k . . . E s t a ğ f u r u l l a h . . . Evet, seni c a n darmanın elinden kurtardım.

Duyunca yakalandığını

hemen kumandan beye telefon açtım,

«Benim ada­

mımdır, bir cahillik etmiş, koyverin!» d e d i m . Seni b i ­ raz o k ş a y ı p s a l ı v e r m e l e r i b u n d a n . . . Y o k s a s e n i n c e ­ zan b ü y ü k t ü . M a h k e m e y e verseler, o n s e n e y e r d i n .

Hadi şükret, bir-iki sopayla gene kurtuldun. Eksik o l ­ m a s ı n l a r , hatırımızı

saydılar da seni bıraktılar...

Bi­

zimki bir iyilik. İster bil, ister bilme, o da senin v i c d a ­ nına

kalmış gayri... Deli Celil diyor ki, —

Ben bu sözleri d u y u n c a iyice şaşırmıştım, öy­

le ya herif beni bir telefonla, on yıl d a m d a y a t m a k t a n kurtarmış. H e r y e r d e de nâmı g e ç i y o r canım... ben rını ğini

o

şaşkınlıkla bu

öperek,

Zübük,alçağının

«Allah s e n d e n

göstermesin, Allah

duaya

başlamaz

tozlu

paçala­

razı o l s u n , A l l a h

eksikli­

seni

mıyım...

İşte

bize

İyice

Z ü b ü k ç e k i p gidince, aklım

bağışlaya...»

şaşırmışım

diye

canım...

başıma gelir gibi oldu.

Yahu b e n d a n g a l a ğ ı m da. herif bizi h e m e n u m u m te­ lefon tellerinin başına k u m a n d a n yapar, sonradan da c a n d a r m a y a pestilimizi çıkarttırır, b i z de kalkar üstü­ ne herife dua ederiz... Bunun üzerine yanına —

Vay eşek kafa!

sürünerek

Kör Nuri sağdıcımın

vardım, A m a n sağdıç, bak şu hâlime...

Olanı biteni anlattım. Kör Nuri benden ateşli... — yor.

Sağdıç, d e d i , ç o k d e n e n d i bu herif alt o l m u ­

Biz ş i m d i s e n i n l e b u i n s a n l ı k d ü ş m a n ı n ı n c a n ı n ı

almaya gitsek, bizi g e n e bastırır, kıçımızdan yırtık d o ­ n u m u z u alır d a b i z i cıbıl b ı r a k ı p eder...

ele güne maskara

-

Dediği d o ğ r u . . . Pekiy, ne olacak? K ö r Nuri sağ­ dıcımla meşverete vardık. yanında hiçbir kimse ve bir yerden hayvan,

Bu

herifin

hiçbişey

medet alamasın.

Yanında

hattâ bir iskemle olsa,

canını

alırken,

olmayacak ki, bu bir insan,

ondan

bir

k u v v e t alıp

türlü düzenler, türlü oyunlar kuruyor, ö y l e mi, öyle... Ö y l e y s e biz bu Z ü b ü k ' ü amansız yakalamalıyız. Evin-

de olsa, p e y k ş d e n , m i n d e r d e n aman bulur. Bunu d a ğ ­ da bir başına yakalamafı... Bu karara varınca, Zübük'ün yolunu gözlemeğe, izini

izlemeğe koyulduk. Sonunda

dık...

Baktık, Beldüzü'nden

işte b u r d a kıstır­

bir başına

geliyor,

Kör

Nuri, «Aman sağdıç, mavzeri d o ğ r u l a U dedi. Velâkin Zübük, ardında olduğumuzu sezmiş ki, seğirtti, k e n ­ dini k a b r i s t a n a attı. K a b r i s t a n a sıkıştığı iyi o l d u . T e ­ tiğe basacakken Kör Nuri sağdıcım, — .

Aman, dur! dedi.

•— Ne v a r ?

•

— Ulan, ben kör gözümle

gözünle görmez misin?

g ö r d ü m de sen iki

Baksana

herif namaza dur­

du... Evet,

mezarın

Kör Nuri —

başında

namaza, durmuş.

sağdıcım,

Çek tüfeği,

dedi,

namazda

adam vurulmaz.

< ü s t ü n e e l i n d i n s i z i ş e h i t g i d e r . B i r d e b i z i m i l l e t la­ netler. A m a n d u r . . .

Namazı bitirsin, kafasından çivi­

lersin... —

Yok...

kafasından

sak, b i r d e n ölür.

olmaz,

kafasından

vurur­

İ s t e m e m . . . A z ı c ı k azıcık ö l e c e k k i ,

b a ş ı n d a ' k e y f e d e l i m . Dur sen, bana bırak, hele nama­ zı

bir b i t i r s i n . . . V e l â k i n namazı bitirmez,

durmadan yatıp kalkı­

yor. «Allahû ekber!.» d e d i k ç e dağ-taş inliyor. «Semiallahü

limen hamide»

diye feryat etmiyor

mu, sesi

dağlarda- yankıyor... —

K ö r Nuri kardaş, bu ne namazı yahu?

n a m a z m ı o l u r , h e r i f b i r s a a t t i r rfamaz k ı l ı y o r . . .

Böyle Gel

şunun it canını bir k u r ş u n l a d e ğ i ş e l i m . . . d e d i m s e d e , Kör

Nuri, ••— O l m a z , d e d i , n a m a z k ı l a r k e n v u r d u ğ u m u z d u ­

y u l u r da a m a n . . .

•

^- Pekiy ne olacak?

Baksana

herif gazel okur

gibi «Allahû ekber!..» diye f e r y a t e d i y o r ki, feryadını duyan

imdadına irişsin...

—

Eceline susamıyan

—

Ya bu

namaz?

imdadına gelemez!

dedi.

B u v a k i t n e namazı?..

—

Belki nafile namazı kılıyordur.

—

Eyvah, bu bînamazın

nafile namazı on yıl s ü ­

rer. Herifin ö m r ü n p e başı s e c d e yüzü g ö r m e m i ş . Ş i m ­ di, bu ecel korkusuyla, kaçırdığı bütün namazları burd a k ı l m a ğ a k a l k a r s a o n yıl s ü r e r . . . Bitürlü namazı tüketmiyor. — Kör

Sabahacak namaz kılarsa

n'olacak?.dedim.

Nuri,

—

Namaz, Allah'ın huzurudur, can alınmaz!

de­

—

ö y l e y s e o ğ l u m , v a r g i t s u r d a n iki ş i ş e r a k ı a l

di. da o herif namazı b i t i r m e ğ e g a y r e t v e r i r k e n , biz de kafaları tütsüliyelim. B u r d a b o ş u n a b e k l e n m e z ayaz­ da

• Kör —

Nuri, U l a n , b u iyi a k ı l . . , d i y e r e k k a s a b a y a s e ğ i r t t i ,

iki ş i ş e r a k ı a l d ı , g e l d i . B i z d e h a r k ı n i ç i n e g i r i p iç­ meğe başladık.

D e r k e n , Emin emmi, sen üstümüze

geldin... Deli Celil sallanarak işte böyle anlatınca, —

Nerde şimdi Zübük? diye sordum.

—

Deyha şorda! dedi.

—- N e r d e , kızılkana boyanası, nerde? —

Bayahtan burdaydı... A m a n yoksa

biz r a k ı y a

o t u r u n c a Z ü b ü k t ü y d ü mü... Eyvah!.. ö y l e olmuş. Z ü b ü k İbraam, «Allahû ekber!» diye feryadı vurarak, sesini dağlarda,

taşlarda yankıtmış

k ] , d u y u p d a b i r i m d a d ı n a i r i ş e n çıka... B a k m ı ş , i m d a ­ d ı n a g e l e n y o k , iki a h b a p r a k ı y a ç ö k ü n c e , o d a «A-

m a n f ı r s a t b u f ı r s a t . Y a Allah...» d e y i p t a b a n l a r ı y a ğ ­ lamış. Deli Celil yine dellenip, eyvah diyerek, diz döv­ meğe, çırpınmaya çalınmaya başladı. Kör Nuri'yi dersen,

başını

•

apışının arasına s o k ­

m u ş , h a r k t a iki b ü k i ü m o l m u ş h o r l a m a k t a . B u n u n ar­ dına tepmiği indirip, —

Kalk len, g e b e r e s i , d e d i m .

Tepmiği

hızlıca v u r m u ş o l a c a ğ ı m

besbelli: . Kör

Nuri sarhoşu uyku sersemliğiyle benim tepmiği, candarma dipçiği sanıp sayıklamağa başladı, —

Ayağını öpeyim çavuşum... Tövbe benim su­

ç u m yok, şart olsun günahım y o k . B e n i m hiçbir, v a k i t Zübükzâdemize

elim

kalkmaz.

Kıyamam...

Ben

şey­

tana uyup bir dangalaklık ettim de Deli Celil namus­ suzuna yoldaş oldum.

«Etme; v u r m a , k ı y m a y i ğ i d e ! »

dedimse de, gözünü kan bürümüş Deli Celil alçağı­ na dinletemedim. Çekti v u r d u aslan gibi yiğidi... O n u tutun... Benim suçum yok çavuşum...» Gözünü

açmadan

sayıklıyor.

Deli

Celil

bunları

duyunca, gözü döndü, bindi K ö r Nuri'nin tepesine... Fakiri, yol keçesi gibi çiğniyor. K ö r Nuri tepmiği, sil­ leyi yedikçe, kendini candarma karakolunda sanıp, —

A m a n çavuşum, diyor, elini kana bulayan val-

•laha d a , b i l l â h a d a , t a l l a h a d a D e l i C e l i l . . . Y a p m a , e t ­ me dedimse de... D e l i C e l i l , k u d u r g a n i t g i b i , ağzı k ö p ü r m ü ş ^ s a ğ ­ dıcı ç i ğ n i y o r , h e r i f i p e s t i l e d e c e k . . . —

Dur oğlum,

dur hele...

Siz

buraya

Zübük'ü

o r t a d a n kaldırmaya pusulanıp, şimdi iki sağdıç b i r b i ­ rinizi mi ö l d ü r e c e k s i n i z ? Buna bir şamar çalmamla yere yıkıldı. S ü r ü y e r e k g e t i r d i m z o r u n a . . . K ö r N u r i o r d a yığılı k a l d ı n e o l d u , bilmem...

— 231

—

D e m e k b i z , p a r t i d e Z ü b ü k z â d e g e l s i n d e meşve.ret k u r u l s u n diye b e k l e r k e n , o fakir k a b r i s t a n a sıkış­ mış, namlu altında nafile namazı kılarmış. Devrisi

gün

meşveret

kuruldu.

Bu

avukat

Bur­

h a n d o m u z u n u n işi o r t a y a a t ı l d ı . Ç i f t v e r e n o ğ l u H a m ­ za Bey dedi ki, —

İbraam Bey, bu işde

evelallah,

sonra

güveniyoruz. Şu avukat Burhan'ı ye, bitir! kaldıkça, ahaliyi

memlekette

zehirlediğinden

namayız.

dirlik-düzenlik olmaz. hiçbir vakit

sana

O burda Ve

biz s e ç i m i

de

kaza­

Kazanamadığımız da bişey değil, öteki

ka­

z a l a r s e ç i m i s i l m e k a z a n ı r k e n , v i l â y e t i ç i n d e iki p a r a ­ lık o l a c a ğ ı z ,

rezillik...

Z ü b ü k ' ü n bir pis pis gülmesi vardı. Yalanan k e ­ diler gibi —

bıyıklarını sıvazlayıp

pis

pis güldü

de,

S i z o işi b a n a b ı r a k ı n , d e d i , b i z e a v u k a t m a -

vukat sökmez. Evelallah onu toz eder de tozunu y e l e çeviririz. Sonra —

sırıtarak,

Siz onu bunu bırakın, dedi, şimdi size bir ha­

yırlı h a b e r i m v a r . B e ğ e n e c e k s i n i z . —

Aman

nedir İbraam

—

Kasabamıza bir cami

Bey? yaptıracağız ki,

beri

b e n z e r b i r c a m i d e ğ i l , v i l â y e t t e b i l e eşi o l m a y a c a k . . . İki m i n a r e l i v e h e r m i n a r e s i n d e ü ç e r ş e r e f e l i v e s e ­ kiz k u b b e l i v e r a m a z a n d a m a h y a l ı v e k u b b e içi a l t ı n yaldız bezeli ve içi m e r m e r döşeli ve kapıları ince iş oymalı ve sedef kakmalı ve mihrabı hâlis s o m a k i t a ­ ş ı v e m i n b e r i n a k ı ş l ı , v e K a b e ö r t ü l ü v e a y r ı c a , «Sa.kal-ı Ş e r i f » l i v e k ü r s ü l e r i c e v i z d e n . . . V e d e k a s a b a ­ mızın ş e r e f i n e lâyık, m ü s l ü m a n ı n

göğsünü

kabartan

bir c a m i . . . Karşısına geç bak, seyrine d o y u m y o k . . . Salkım salkım kandilleri nurlu... Herifin ağzından bal akıyor. Anlattı, anlattı,

—

Nasıl, ister misiniz böyle bir cami? diye sor­

du. A m a n istenmez mi İbraam Bey, bir de sorar­ sın... • —-öyleyse

hemen

kasabamızda bir

Cami Yap­

tırma Derneği kurulacak... Yahu, şimdi durup d u r u r k e n bu cami de nerden çıktı? A n l a ş ı l a n , k a b r i s t a n d a n a f i l e n a m a z ı k ı l m a k Z ü ­ bük'ün hoşuna gitmedi de, cami yaptırtacak... Camiye hep sevindik. En çok sevinen Aklı Evvel Bedir Hoca... Satılmış —

Bey,

S o r m a k ayıp olmasın ya,

bunun parası

ner­

den çıkacak? dedi. Zübük, —

Parası kolay, d e d i , m ü s l ü m a n isterse, bir c a ­

mi y a p a r k i , t ü m kasabamız k u b b e s i n i n altına girer. —

öyle...

—

Doğru...

—

Evet...

Hep b i r d e n onayladık. Besbelli Z ü b ü k ' ü n bir bil­ diği olacak. Parayı h ü k ü m e t t e n mi alacak, nedir? Biz o n u n d e d i ğ i ü z e r e i ş e g i r i ş t i k . B i r g ü n Z ü b ü k bizi t o p l a d ı , t o p a r l a d ı , —

A r k a d a ş l a r , bu cami y a p t ı r m a işi, hayır işidir,

p a r t i i ş i , p o l i t i k a işi d e ğ i l . O n d a n ö t ü r ü b ü t ü n m e m ­ leketin müslümanı

bu

işe katılmalı.

Muhalifler^

«Siz

bizi a d a m y e r i n e k o y u p h i ç b i r i ş e k a t m ı y o r s u n u z » d i ­ y e b i z e k ü s ü y o r l a r . E s t a ğ f u r u l l a h . . . Biz, m u h a l i f , . m u ­ vafık diye

ayrılık çıkarmayız ve

muhaliflerimizi de a-

dam yerine koyarız. Yeter ki onlar, adam gibi adam olsunlar... Biz şimdi bu cami yaptırma işini k e n d i m i ­ ze ve partimize maletmiyelim. Gelin şunu bütün müs-

lüniânfara maiedelim.

Cami

Yaptırma

Derneğimize

muhalifleri de alalım. Ne dersiniz? Ne diyeyim, iyi... Yahu bu Zübük'ün pis yüreğine gökten" n u r m u i n d i , n e d i r . D e m e k ş i m d i c a m i y ü z ü n ­ d e n muhaliflerle barış-görüş olacağız, ç o k güzel... K a s a b a y a ilân e d i l d i , muhtarlar

k ö y l e r e d e k haber salındı,

çağırıldı.

Bir pazar günü ö ğ r e t m e n l e r Derneği'nde toplan­ dık. İlkin daha b ü y ü k o l d u ğ u n d a n , partide, belediye­ lerde toplanılması düşünüldüyse de, —

İbraam Bey,

O l m a z , d i n i ş i n e p o l i t i k a işini k a r ı ş t ı r m ı y a l ı m ,

b i z lâik'iz. T a r a f s ı z b i r y e r o l s u n d i y e

öğretmenler

Derneği'nde toplanalım! dedi. ö y l e yaptık. Kalabalık doldu ki, yapı ç ö k e c e k . . . Köylerden bile takım takım gelmişler.

D e r n e ğ e sığı-

şamıyanlar dışarda kaldı. Bereket, hava güzel...

Zü­

b ü k İ b r a a m p a r t i n i n h o p a r l ö r ü n ü a l a n a k u r d u r d u . İçer­ de her ne konuşulursa, bütün kasabada g ü m b ü r güm­ bür ötecek, millet dinleyecek. Alan d o l d u , pazar yeri doldu.

Kasabada böyle kalabalık görülmemiş.

Gelelim içeri... En baş köşeler muhaliflere veril­ m i ş , ö n c e d e n İ b r a a m B e y , « A m a n m u h a l i f l e r i iyi ağır­ layın!» d i y e b i z e t e m b i h l e d i . M u h a l i f l e r c i g a r a n ı n b i ­ rini s ö n d ü r m e d e n ikincisini buyur ediyoruz. Ç a y kah­ ve dönüyor. Avukat Burhan'a önde, kaymakam beyin yanında yer verilmiş. D e r k e n Z ü b ü k z â d e ortaya çıktı. Ağzından ballar akarak konuştu. Yanımda duran Gedikli İhsan Efendi, —

Gene bu Z ü b ü k itinin bir Alicengiz oyunu var

y a , nedir, s e z e m e d i m , d e d i . —

Ulan yüreği bozuk, dedim. Zübük'ün

bu din

d i y a n e t i ş i n d e n e g i b i o y u n u o l a b i l i r m i ş . K ö t ü l ü k bizr

d e . Yüreğimiz çürük, herif ne yapsa bizim millete ya­ ranamıyor.. —

Eh, g ö r ü r ü z , p a b u ç l a r ı g i y e r k e n b e l l i o l u r . A l ­

lah v e r e de kazığın u c u bize d o k u n m a s a . . . Zübükzâde —

İbraam

dedi.

anlatıyor:

Hep din kardeşiyiz.

Aramızda

ayrılık gayrı-

i:k y o k . E l e l e v e r e l i m , b i r l i k o l a l ı m . M i l l î b i r l i k i y i d i r , ç o k iyidir. Ve biz lâik'iz. D i n işini d ü n y a işinden ayı­ rırız... rı...

M u h a l i f l e r d e c a n k a r d e ş l e r i m i z . . . S i y a s e t ay­ Ona kimsenin diyeceği yok...

surda çıkar de...

gönlümüzce

Ama bura başka...

Seçim gelende,

sövüşürüz de, İşte

dövüşürüz

muhaliflere

kucağımızı

açtık. Şimdi cümlenize bir teklifim var: D e m i n d e n b e ri anlattığım

gibi,

bir Cami Yaptırma

Derneği

kura­

cağız. Bu d e r n e ğ i n başına akıllı, bilgili, o k u m u ş , sözü dinlenir bir başkan 'gerek...

B ö y l e bir zat aramızda

var çok şükür. Avukat Burhan Bey kardeşimiz kasa­ bamızın nâdir yetiştirdiği, en değerli, içimizde en ç o k okumuş

bir hemşerimizdir.

Avukat Burhan

Bey

kar­

deşimizden rica ediyoruz; kendisi bu Cami Yaptırma Derneğimizin başına g e ç s i n . . . Bize yol göstersin, hep ardından

gidelim. Avukat

lütfen bu hizmetimizi

Burhan

Bey

kardeşimiz,

kabul buyursunlar...

Teklifim

b u , ne dersiniz sayın hemşeriler?.. Bir alkış k o p t u ki, g ö k g ü r l e m e s i yanında hiç ka­ lır. S o k a k l a r d a a l k ı ş , a l a n d a a l k ı ş , p a z a r y e r i n d e a l ­ kış...

M e m l e k e t alkıştan yıkılacak,

camlar zangırdı-

yor. B e n alkışın kuvvetini ilk o zaman g ö r d ü m . Kıya­ met kopuyor. Millet, —

Yaşa İbraam Bey, diye bağırarak alkış tutuyor

ki, kulaklar sağır olacak...

'

Bizim doksanlık k o c a İrfan D e d e , h a m i y y e t i n d e n ağlıyor. Gözyaşları

ak sakalından

süzülüyor.

Aklı Evvel B e d i r Hoca, o t u r d u ğ u y e r d e n k a l k t ı :

—

Şükür bugünleri de gördük, muhaliflik m u v a -

fıklık kalmadı. Hep bir din kardeşi olduğumuz b i l i n ­ di... Saat tutmadım ya, çeyrek saat mi, yirmi dakika mı ne, alkış s ü r d ü . A v u k a t Burhan y a v a ş y a v a ş y ü r ü ­ dü, mikrofonun önüne geldi. Velâkin yüzü gölgeli ve. suratı karmakarış.

Kaşlarını çatmış,

nursuz süratini

asmış. U l a n bu a v u k a t B u r h a n alçağına da ş i m d i n'oluyor... .Başladı —

konuşmaya:

Sayın hemşerilerim...

Gösterdiğiniz teveccü­

he teşekkür ederim, sağolun. Ancak ben bu vazifeyi yapamıyacağım.

Çünkü...

Bir uğultu yükseldi,

sözünün arkası anlaşılmadı.

Uğultu kesilince avukat Burhan konuştu, —

İlkin b e n k a s a b a m ı z a c a m i y a p t ı r ı l m a s ı n ı d o ğ ­

ru bulmuyorum... Derdemez, bir homurdanma

çıktı

milletten.

mi,

Ki­

•• —

Yuuu!.. d i y e

—

Ulan namussuz!..

—

Zındık!..

—

Kâfir!., d i y e haykırır.

Avukat —

bağırır.

Kimi, °

Burhan,

Müsaade ederseniz,

neden

cami yaptırma­

mızın d o ğ r u o l m a d ı ğ ı n ı a ç ı k l ı y a y ı m . . . d e d i . —

İstemez!..

—

Defol!..

—

İn a ş a ğ ı ! . .

—

Çekil!..

Zübükzâde İbraam Bey,

Burhan'ın yanına geldi,

mikrofonu çekip konuştu: —

Muhterem

vatandaşlar,

aziz h e m ş e r i l e r i m l

Bizim her türlü f i k r e hürmetimiz vardır.

Belki Sayın

B u r h a n Bey'in de bir f i k r i olur. O n u n için rica ediyo­ rum. Müsaade edin de konuşsun. Cami yaptırmamı­ za neden karşı olduğunu açıklasınlar. Ak k o y u n ,

ka­

ra k o y u n seçilsin, vatandaşlar. Herkesin niyeti anla- , şılsın

hemşeriler...

Sonra — diye

sesini yükselterek,

Bir hakikat kalmasın

âlemde Alîahım

nihân!..

bağırdı. Millet bu sözü dua sanıp, —

Amiiin! diye ünnedi.

Bunun üzerine avukat Burhan yeniden konuşma­ ğa başladı: —• Hemşeriler, isterseniz

susayım,

konuşmıya-

yım... -—Konuş, —

k o n u ş b r e zındık!..

K o n u ş d i n s i z imansız!.. K o n u ş .

Konuştu: —

Sayın/büyüklerim, sevgili hemşerilerim. Bizim

başımıza her ne kötülük gelmişse,

bilgisizlikten

gel­

miştir. Biz bilgisizlikten ç o k ç e k t i k , daha da ç e k m e k ­ teyiz. C a m i yaptıralım, diyorsunuz, iyi, hoş... tüne

yaptıralım. Ama

cami

ne

gerek?

Başüs-

Kasabamızda

cami y o k mu? C e m a a t d o l u p d o l u p taşıyor da, cami­ miz

almıyor mu?

mızdan kalma... Bana kalsa yok... ma

camimiz

Eskidir, yıkıktır,

yeniden

Gelin, bu

Derneği

Şükür Allaha cami

derneği

olmasın

da,

var,

derseniz,

istemez.

kuralım, ama

ataları­ anlarım.

Çünkü

gereği

Cami

Yaptır­

Okul Yaptırma Derneği ol­

sun. O k u l yaptıralım. Homurtular gene yükseldi: —

C a m i de ister, okul d a . . .

—

Susalım,

susalım.

Burhan Bey konuştu: —

Kasabamızda bir t e k ilkokul v a r . O da okula

benzemez.

Çocuklarımıza yetmez oldu.

Dershaneler-,

de üstüste yığılmışlar. 70 ç o c u k , 80 ç o c u k bir d e r s a nede.

Hocanın dediği

anlaşılmaz.

Kışı

var,

karı var.

Ç o c u k l a r bir saat y o l d a n yayan yapıldak gelirler. Bıl­ dır, d u l k a r ı D u d u ' n u n o ğ l u n u , o k u l a g i d e r k e n c a n a ­ v a r ( k u r t ) nasıl

parçaladı,

unuttunuz mu? Kasabanın

ötey başında bir ilkokul daha yaptıralım. yalım.

Topladığımız

para

yetmezse,

Para t o p l ı -

hükümete

anca bunu topladık, üstünü de sen ekle!» Gelin cami işinden dönelim,

«Biz

diyelim.

camimiz var. Okul y a p ­

tıralım. Avukat Burhan

yumuşak

yumuşak konuşurken,

Z ü b ü k oturduğu yerden ona diklenerek, —

Cami de ister okul da... dedi.

Burhan, —

ö n c e okul ister... dedi.

İbraam Bey, —

-

Biz muhalifleri aramıza b o z g u n c u l u k çıkarsın­

lar d i y e s o k m a d ı k .

Muhalif kardeşlerimizin

Bey gibi düşünmediklerini biliyoruz...

Burhan

deyince oda­

daki muhalifler, —

Helbette... C a m i isteriz diye çığrışmağa b a ş ­

ladılar. Avukat Burhan

baktı,

arkadaşları da

kendine

karşı. Birden parladı: —

Yahu, kendimizi kandırıyoruz...

Aklı Evvel —

Bedir Hoca fırladı:

Çocuklar uzaktan

gelirmiş okula...

Ya

cami­

ye beli b ü k ü l m ü ş koca'lar n e r d e n gelir? Z ü b ü k z â d e fırlayıp,

Burhan

Bey'in

elinden

mik­

r o f o n u k a p m a s i y l e g ü m b ü r g ü m b ü r lâfa g i r i ş t i : —

Muhterem

ve

aziz

vatandaşlarım!

Yahu, bu bizim Z ü b ü k oynağı, tam başbakan ola­ c a k s o y t a r ı . Yazık, b u k ü ç ü k y e r d e , a r a m ı z d a d e ğ e r i

anlaşılmıyor.

H e r i f i n b i r ^ « M u h t e r e m v e aziz v a t a n ­

daşlarım!» deyişi var, tıpkısına başbakan ağzı....Böy­ le dedikten kelli gerisini söylemesi bile boşuna... — terip

Burhan Bey, anlaşılıyor ki, okulu bahane g ö s ­ kasabamıza bi

m a k istiyorlar.

cami-i

Okul,

şerif inşaasına

mâni

ol­

okul, der durur... Müslümanlar

b u n u n b a h a n e o l d u ğ u n u a n l a m a z mı? B u n u d e y i p , B u r h a n B e y ' e y ö n e l d i . Elini d e a v u ­ katın suratına d o ğ r u

kaldırınca,

şamarlayacak san­

dık. —

Burhan Beeey, Burhan Beeey,

Müslüman

mahallesinde

salyangoz

diye bağırdı.

satılmaz...

Sen,

k e n d i n e gel b i y o l ! Biz bu y a b a n c ı ve zararlı c e r y a n lara

kapılmış sözlerin

ne

demeğe

geldiğini

anlarız

çok şükür. Vah vah... Bir hemşerimizi böyle görmek b i z i ü z d ü . B i z ' b i r l i k o l a l ı m d i y e ç a b a l ı y o r u z , isen i k i ­ l i k ç ı k a r ı y o r s u n . . . Yazııık!.. B u n l a r h e p k o m o n i s t o yuniarı... Bizi, bilmez belleme. Daha sen hangi çayı­ ra k o d u m s a ordasın... Efendi, şunu bil k i , k a s a b a m ı ­ za cami-i şerif inşa

edilecektir ve de hiçbir kuvvet

b i z i y o l u m u z d a n s'apıtamaz, n e d e b i z . . . Bir alkış k o p t u , sözünün gerisi anlaşılamadı. M i l ­ letin, —

Yaşa

İbraam

Bey!.,

diye

bağırmaktan

sesi

ç a t a II a ş t ı . Zübükzâde'mizin sözü üstüne yok.

Cenabı Allah

bir çene vermiş. Allah k e m gözlerden saklıya. B ö y l e yüz avukatı cebinden

çıkarır.

B u r h a n B e y d e r s e n kıpkırmızı olmuş, -r- B r e Z ü b ü k , d i y e b a ğ ı r d ı , u l a n , c a m i c a m i d e r d u r u r s u n , hey bînamaz, ö m r ü n d e bikez şu camiye y o ­ l u n u ğ r a d ı mı? Burası d o ğ r u y a , a v u k a t Burhan'ın lâfı, g ü r ü l t ü ­ d e n b a ş ç a v u ş u n katırı zartamış gibi g ü m e gitti.

Zübük, —

Biz elhamdülillah

Müslümanız ve .beş vakte

beş d a h a katıp namazımızı e v i m i z d e kılarız...

dedi.

Burhan Bey de, —

G ö r d ü n ü z mü ya, d e d i , namaz e v d e de kılı­

nır. İlle c a m i g e r e k m e z . O k u l ö y l e d e ğ i l , ç o c u k l a r e v ­ de okuyamaz, okul ister.

Cami bir tane diyorsunuz,

uzak diyorsunuz. Uzaksa daha iyi... İbadet yerine git­ m e k için zahmete g i r m e k sevaptır. Herkes

bağırıyor,

—- M ü s l ü m a n a eziyet e d e c e k . . . —

«Müslüman azapta gerek»

diyor dinsiz...

•— Zındığı susturun!.. 1

— Y a h u , bir Müslüman evlâdı y o k mu, şu kâfi­

rin dilini k e s e c e k . . . —• H a y ı n ı s u s t u r u n ! . . Kendi partisinden olanlar kürsüye yürüdüler. Avukat

Burhan'ı

—

Çık!

—

İn!..'

—

Defol!...

parçalıyacaklar... .

.

A v u k a t Burhan'ın kuyruğu,'4ku:te§ü->:dQştüsüklüm p ü k l ü m indi aşağı... Z ü b ü k z â d e

'saldıranlara

karşı

göğüs vermese, avukat Burhan'ı paralıyacaklar. Bur­ han gitti. D u y d u k ki dışarı çıkınca ahâli s ö y l e m e d i k lâf k c m a m ı ş . H e r i f e v i n e z o r s ı ğ ı n m ı ş . Avukat Burhan gidince

Zübükzâde, coştu. An­

lattı da anlattı. Hemen orada C a m i Yaptırma Derneği k u r u l d u . D e r n e ğ e m u h a l i f l e r d e n d e ü ç kişi aldık. Z ü bükzâde'ye Dernek Başkanlığı verildiyse de, işlerinin çokluğundan almak istemedi, üç muhalifin direnme­ si sonunda Derneğimizin Başkanı oldu. Akşam, ordan İbraam Bey,

B e l e d i y e y e vardık.

Zübükzâde

— Burhan

Gayri yüreğinizi diye

ferah tutun,

bir herif kalmadı.

dedi, avukat

Artık onu y o k bilin.

D a h a da bu k a s a b a d a t u t u n a b i l e c e ğ i n i s a n m a m . İşte böylece, kasabamızda

muhalefetin başını ezdik ç o k

şükür. Ş i m d i s e ç i m l e r i silme kazanırız... Gedikli İhsan —

Efendi,

Ben demedim mi, heyri, dedi, Zübük'ün du­

r u p d u r u r k e n o r t a y a b i r c a m i işi a t m a s ı b o ş u n a d e ­ ğ i l . . . D e m e k m e r a m ı , a v u k a t B u r h a n ' ı y e m e k m i ş . Ye­ di işte, y e d i bitirdi. ö y l e de oldu. Cami Derneği kurulduktan sonra, avukat Burhan'ın iler-tutarı kalmadı. Hiç k i m s e dâva­ sını o n a v e r m e z o l d u . B i r d e d u y d u k ; k a s a b a d a n g e ­ çecekmiş... Bu Zübük, Bey...

ne Zübükoğlu

Bunun oyununa

Ç ü n k ü alttan

Zaloğlu

Zübük'tür, bir bilsen Şüstem dayanamaz.

güreşir ve kancıklığın

her bir kanunu

'bunda toplanmıştır.

EL ÖPENLERİN Ç O K O L S U N Allah Selâmet Versin Murtaza Efendi şöyle anlatıyordu:

S e ç i m g e l i p d a y a n ı n c a o r t a y a b i r a d a y işi ç ı k t ı . Kasabadan

aday

gösterilecek...

Ankara'dan vilâyete

parti d e m i ş ki, kimin seçim kabiliyeti varsa, onu aday gösterin... Parti binasında toplandık toparlandık. Aklımız sı­ ra a d a y adayı seçeceğiz de, vilâyete bildireceğiz ki, onlar da Ankara'ya sorup danışalar. — 241 —

Parti

merkezin-

den gelen emirde

«Seçim kabiliyeti olan

aday ayrıl­

sın» d e n i y o r m u ş . Çiftverenoğlu Hamza —

Bey,

Arkadaşlar, dedi,

dobra dobra

konuşulacak

m ı , y o k s a g e n e d o l a m b a ç l ı m ı g i d e c e ğ i z , i l k i n b i r an? Iıyalım d a o n a g ö r e . . . Ç i f t v e r e n o ğ l u alçağının neden böyle dediği bilin­ mekte. Onun meramı, Zübükzâde milletvekili seçilsin de, kendisi de ondan boşalan Belediye Başkanlığına gene eskisi gibi otursun. Zübük'le baş edemiyeceğint anlayınca, ona yol açıyor ki, kendi de onun kuy­ ruk altında yürüye. Biri değil,

bunların hepsi alçak

canım. Gedikli —

İhsan Efendi o r d a n ,

Ne varmış.

Elbet açık açık konuşulacak, d e ­

di, seçim gelmiş çatmış, daha bunun gizlisi kapaklısı yok. Kulağımızı ensemizden

g ö s t e r m i y e l i m •arkadaş-

lar. Hamza —

Bey,

Öyleyse, dedi,

burda konuştuğumuz

burda

kalacak, söz mü? —

Dinleyin

arkadaşlara Bu

de'den aman kurtarmanın yolu. ha da çekeceğimiz kalmadı.

kasabayı

Zübükzâ-

Buncadır çektik, da­

Saçı bitmemiş öksüzün

hakkını yemiş, beli b ü k ü l m ü ş k o c a n ı n ahini almış bir namussuz. Yahu, bu Hamza B e y ne d i y o r allasen? Herif iyi­ ce şaşırttı besbelli. Hamza Bey'i

Ulan, Zübükzâde bunu duyarsa

k a t ı r t e p m i ş e d ö n d ü r m e z mi?

T ü c c a r d a n Emin Efendi, —

Bre Hamza oğul, ne dersin sen, dedi, şimdi

b u lâfın s ı r a s ı m ı y a h u ? Biz ö l ü m - d i r i m e g i r m i ş i z , s e n n e s a y ı k l a r s ı n . Evet, Z ü b ü k z â d e ' n i n

bize ettiği ç o k ­

t u r . A n c a biz o n u b ö y l e g ü n l e r i ç i n b e s l e d i k , y e t i ş t i r —

242

-rr

dik. zü

M e y d a n a salıp k o y v e r e l i m k i , ele-güne y ü z ü m ü ­ ak çıkarsın,

ibraam'ın

nutkunun

karşısında dura­

cak muhaliflerden bir babayiğit göremiyorum. Bir nu­ t u k attı m ı , a n a s ı n d a n d o ğ d u ğ u n a p i ş m a n e d e r m u ­ halifi. S e n ne d i y o r s u n bre Hamza avanağı? Hamza

Bey,

— İkimizin dediği de bir kapıya çıkar, dedi* b e n de senin dediğini diyorum. ğunda sen-ben

kavgasına

Şimdi

mebusluk kuyru­

düşmeyelim.

Bu Zübük

namussuzundan kurtulmanın bir tek yolu var, bu al­ çağı mebus yapıp

başımızdan

savalım da

kasaba

halkı da kendine gelsin. Hele bir mebus olup gitsin de belâ, varsın sonra Ankara'yı

birbirine katsın.

Ne

halleri varsa görsünler, Bizim çektiğimiz yeter oldu. Biz bu herifi m e b u s mızdan

savamayız.

çıkarmazsak, başka türlü başı­

Benim dediğim bu.

B e n işi ç a k t ı m .

Yahu

insanoğlundaki şu düzene

b a k b i y o l . B u n l a r h e p d a n ı ş ı k i ş l e r . H i ç d a n ı ş ı k l ı do­ ğuş o l m a s a , b u lâfları

Çiftverenoğlu,

İbraam Bey

için bu

e d e b i l i r mi? B u n l a r ö n c e d e n b i r b i r i n i n

tükürmüşler,

belli

işte.

Zübükzâde,

ağzına

Hamza'ya «Sen

benim için böyle böyle diyeceksin» demiş, her bir d i ­ yeceğini öğretmiş. Yoksa, haddine mi düşmüş ki, Zü­ b ü k için ileri geri k o n u ş a . Z ü b ü k i k i ş e y i ç o k iyi bizim

onu

kullandığımızı,

biliyor. Biri,

ürüyen

parti adına

it diye

öne

sürüp

saldığımızı, biri de, k e n d i s i n d e n k a s a b a c a y a k a silkligimizi... Şimdi, elinden kurtulmak

için

bul ol» d i y e eline ayağına d ü ş e c e ğ i z . zamanadek ikilik vardı,-gizliden ikilik...

«Aman

Parti içinde o Seçim gelin­

ce herkes bir yana çekmeğe başladı, herkes başına

gidiyor.

Eh,

her yiğidin

y a t a r , d e m i ş l e r . B u n c a yıl mişiz.

Neye?

yüreğinde

biz b u

me-

kendi

bir aslan

partiye hizmet et­

Hamza Bey'in sözüne daltabanlar, —

D o ğ r u canım, dediler, ne yandan baksak d o ğ ­

r u b i r söZ'...

Evet,

bu Z ü b ü k ' ü başımızdan defetme­

nin çaresi m e b u s çıkarıp A n k a r a ' y a d e h l e m e k t i r . Yüreğinde aslan yatanların biri de Allah'ın

Kulu

İsmail Efendi, —

O l m a z ö y l e iş, d e d i , m e m l e k e t i n adını

mağa hakkımız yok...

B u r a d a n e y s e ne,

kendi

batır­ ara­

mızda olup gidiyoruz, ö y l e bir adamı mebus diye çı­ karıp Ankara'lara g ö n d e r m e ğ e yüz ister. T a h r i r a t K â t i b i Rıza B e y ' d i r .

En uygunu

Kendisi kabul etmiyor

y a , biz a r k a d a ş l a r l a r i c a d a b u l u n d u k d a h e d e d i . i ş i n ­ den istifa e d e c e k a d a m . Hiç mi d e ğ i l ,

mebus diye

Ankara'ya gönderilince yüzümüz yere gelmez. G e d i k l i İhsan Efendi de, —

Bana kalsa en uygunu Baha Bey'dir.

b u n c a yılın ö ğ r e t m e n i ,

dediği dinlenir.

Adam

Hazır e m e k l i

de olmuşken, dedi. Kendinin aday olmayacağını bilen, gönlünden ge­ çirdiğini ileri sürüyor. Baha Bey, d o ğ r u s u akla yakın g e l d i . Evet, e m e k l i o l m u ş , h e m d e h e m ş e r i m i z bir ö ğ ­ r e t m e n . . . H e p razı o l m u ş k e n • Ç i f t v e r e n o ğ l u o r a d a n çıktı: —

Arkadaşlar,

kendine

millete hiç hayrı olmaz.

hayrı

dokunmayanın

Emekli Baha Bey, dersiniz.

Evet, iyi, h o ş , n a m u s l u b i r a d a m . N e y e y a r a r e f e n ­ dim? Ne

yapmış bu adam?

Ş u n c a yılın ö ğ r e t m e n i

memlekette gitmedik, gezmedik yer komamış. Sonun­ da, d ö n ü p dolaşıp b a b a ocağına gelmiş. Yahu, başını s o k a c a k bir evi yok. B a b a d a n kalanları da satıp sav­ mış da kardeşinin hanesine sığınmış.

Siz bu adamı

s i m d i k m e b u s l u ğ a nasıl l â y ı k g ö r ü r s ü n ü z ? B i l g i l i y m i ş , 'bitirmiş edermiş, baba çıksın onun bilgisine. Bize bil­ g i d e ğ i l e f e n d i , işi b e c e r e n k o t a r a n a d a m g i b i a d a m

gerek. Yahu, sizin M i l l e t M e c l i s i dediğiniz yer, d ü ş ­ k ü n l e r o c a ğ ı mı? E m e k l i y e a y r ı l m ı ş d a n e o l m u ş ? B i ­ ze yararı ne heyri? O n u n yerine bizim Z ü b ü k z â d e m i z bunca.yıl

öğretmenlik

etse,

Allah'ın

izniyle

Maarif

Nazırı o l u r d u . Bize işte b ö y l e bir m e b u s ister k i , o r a ­ ya varınca dişe diş, göze göz, haklarımızı k o r u s u n ve şu ölü toprağı serpilmiş memleketi şenlendirsin. Lâ­ f a k u l a k v e r i n , g e l i n ş u Z ü b ü k z â d e İ b r a a m B e y i biz a d a y d i y e ç ı k a r a l ı m o r t a y a . G e r i s i n i siz o n a b ı r a k ı n , m e b u s l u k aslanın

ağzında

olsa

söker

alır.

Bir taşla

iki k u ş v u r u r u z . H e m b ö y l e b i r c a n a v a r ı n e l i n d e n y a ­ kamızı kurtarırız, h e m de kasabamıza bir hayrı olur. Gedikli İhsan Efendi, —

U n u t t u n gitti, dedi, bu Baha Bey namuslu a-

dam, çalmaz çarpmaz. Ç i f t v e r e n o ğ l u da buna karşılık, —

Bir namuslu tutturmuş

gidersiniz, d e d i , na-

' muslu olup da ne olacak, bir iş b e c e r e m e d i k t e n kelli. Varsın

çalsın

çırpsın

da,

arada ucu

kasabamıza

da

dokunsun. Sünepe, uyuntu oturmuş da, çalmamış, ne çıkar efendi? D o ğ r u mu dediğim?

i n s a n d a ağız v a r ­

sa elbet yiyecek. Adam odur ki, hem yesin hem yedirsin... Çiftverenoğlu,

alçaklıktan yana,

Zübükzâde'nin

o c a ğ ı n d a iyi y e t i ş m i ş , ç ı r a k k e n k a l f a o l m u ş . B u n l a r l a başedilir gibi değil. Gedikli İhsan, —

Bu dediklerin uygun görünür, dedi,

Zübükzâde'nin marifeti ne ki, sen

velâkin

ona böyie gönül

vermişsin. Bey,• b u Ç i f t v e r e n o ğ l u , bir anlattı, bir anlattı,

yoldaşı İbraam alçağını

dinleyenlerin

ağzı açık kaldı.

Biz o n u n oyunlarını bilir sanırdık kendimizi, oysa da­ ha ne kitaba girmemiş oyunları varmış:

—

Z ü b ü k z â d e İbraam B e y ' i n işleri ç o k ; bildiği­

niz v a r ,

bilmediğiniz var.

H o c a ' y l a işini bilmezsiniz.

Orman müteahhidi Salim Salim Hoca,

bilmem ne

kadar ağaç gövdesini bir ayda teslim edeceğim diye kâğıt imzalamış.

O r m a n uzakta, vilâyete üç günlük

y o l . Ağaçları zamanında yetiştiremezse, geciken her g ü n için yüz lira c e r e m e ö d e y e c e k . A r a d a n bir g ü n değil, üç ay g e ç m i ş . Kırık kağnıyla k o c a ağaçlar ta­ şınır mı? S a l i m H o c a y a n m ı ş k i n a s ı l . . .

Kazancından

g e ç m i ş h e r i f , y a b u b u l a ş ı k t a n nasıl sıyrıla? O r m a n i d a r e s i n d e o n b i n lira d e p o z i t i y a t ı y o r , k u s t u r a r a k a laeaklar. Ne etsin herif şaşırmış.

Bizim

memleketi­

mizde her işin ü s t e s i n d e n gelir k i m var? Z ü b ü k z â d e . Koca Salim Hoca, kan-ter

içinde İbraam Bey'in hu­

z u r u n a v a r d ı . B e n d e o r d a y ı m . B e n i m ; yanırrîda a ç ı l ­ m a k i s t e m e d i . H e r i f i n b i r sıkıntısı o l d u ğ u - b e l l i , ibra­ am

Bey, —

Salim Hoca, senin bir karın ağrın var, nedir?

dedi. Salim Hoca o yana bu yana bakınca, :

— Söyle söyle, Çiftverenoğlu benim;

yabancım

d e ğ i l , d e d i , s e n i n karın ağrının ilâcı h e r h a l d e b e n d e olacak. Salim Hoca anlattı: —

Ben yandım İbraam Bey, işler b ö y l e y k e n böy­

le. Kime danıştımsa, «Sen ibraam Bey'e var, o sana bir akıl verir. O da akü v e r m e z s e , k u r t u l u ş u n y o k t u r » dediler. S e n bizim hacet kapımızsın, d e r t babasısın. Bizden g e n ç s e n de akıl akıldan üstün. Ellerinden öp e r ı m , a m a n b a n a b i r akıl.. Zübükzâde İbraam Bey güldü: —

Z o r l u ğ u n bu olsun, Salim emmi, bu iş kolay;

B i z b u n u t e r e y a ğ ı n d a n kıl tarırız.

çeker gibi

evelallah kur­

Hemen o gün, vilâyete vardık.

Ibraam'ın sözüyle, üçümüz birlik

Noterden

senet üzerine bir şirket

kurduk. S a l i m H o c a , o r m a n d a n o d u n nakliye, işini almış da, sonradan bizimle ortak olmuş hani... Şirketin k u ­ rulması şerefine o gece iyi bir eğlendik. İbraam Bey «İşin o l d u b i l

gayri...» d e d i k ç e , Saiim Hoca keyifle-,

nip paraları s a v u r u y o r ki g ö r m e l e r ister. Hamza

Bey'in

sözünün

burasında

Gedikli

İhsan

Efendi, —-

Savursun

da

görsün...

Zübükzâde

onu

doğ­

duğuna bin pişman etmiştir ya... d e d i . Çiftverenoğlu, —

Hâşâ, d e d i , sizin sayenizde bozuk işleri düze

çıkardı. —

O da ne? N e d e n b i z i m s a y e m i z d e ? B i z i k a r ı ş ­

tırma şimdi... . Hamza —

Bey,

Yahu,

dedi,

siz

olaraktan, ağustosun

belediye

ortasında

meclisinin

azaları

Kamışlık çayı taştı,

ortalığı sel aldı. d i y e r e k t e n zabıt tutmadınız mı, o zap­ tın a l t ı n d a

imzanız, m ü h ü r ü n ü z y o k m u ?

B a k bak hele bak, bize lâf d o k u n d u r u r . O zaptın altında b e n i m de imzam

olduğundan, daha durulur

mu, sözün yeri geldi: —-

Ben

Evet,

biz,

bak, yaz

sen ortası

o

işi

şimdi

Kamışlık

neye

çayı

karıştırırsın?

taştı

da

ortalığı

sele b o ğ d u diye bir zabıt tuttuk. V e l â k i n biz bu neden yaptık

'bakalım?

Memleketin

işi

menfaatine...

Kimsenin çıkarı y o k bu işte arkadaş. D e r e taşınca ne o l u r , k ö p r ü l e r i s e l alır g ö t ü r ü r . N a f i a d a n y a r d i m g ö ­ r ü l d ü d e k ö p r ü o n a r ı l d ı . Biz, k ö p r ü y ü s e l a l d ı d e m i y e y d i k , k ö p r ü y a p ı l ı r mıydı? B u i ş d e k i m i n - c e b i n e o n para

girmişse ciğerine yapışsın... —

247

—

M e m l e k e t hayrına

bir iş yaptıksa,

şimdi b u n u açığa vurmanın yeri var

mı? Ben b ö y l e c e taşı gediğine k o d u m bellerken, Z ü ­ b ü k z â d e ' n i n çırağı —

Hamza alçağı

Sen öyle bil...

ne dese iyi:

Ulan, şu Kamışlık çayından

y a z b o y u , s e r ç e p a r m a ğ ı m k a d a r s u a k a r m ı k i , siz dereler taştı da k ö p r ü l e r yıkıldı, diye zabıt tutarsınız?

Bu

memleket sele gitti

aklı size v e r e n kim? Ş i m d i

b e ğ e n m e d i ğ i n i z i b r a a m B e y d e ğ i l mi? S i z o z a p t ı i m ­ zalayınca, ne oldu bilin bakalım. Biz de «Ağaçları Ka­ mışlık çayı

kıyısına y ı ğ m ı ş t ı k ,

sel

hepsini aldı g ö t ü r ­

dü»' d i y e r e k o r m a n m ü d ü r l ü ğ ü n e b a ş v u r d u k . S e l b u , Allah tarafından bir a f a t . . .

O r t a d a zabıt da var. İşte

böyle, Salim Hoca bir tekini bile taşıtmadığı odunla­ rın n a k l i y e p a r a s ı n ı

Orman İdaresinden aldı...

mi? Y o o o . . . A r d ı n d a n b i r d a h a . S e l b u k a r d a ş . . .

Bitti Bi­

zim taşıtmadığımız a ğ a ç l a n , Kamışlık çayı taşıyıp, sel alıp g i d i y o r . E f e n d i , e f e n d i , k e n d i n e g e l b i y o l , o r t a d a o d u n y o k , a ğ a ç y o k , s e l m e l y o k , biz a ğ a ç t a ş ı m a p a ­ r a s ı ç e k i y o r u z . B u n e a k ı l ? İşte Z ü b ü k z â d e ' n i n k i b ö y ­ l e a k ı l . A k ı l d i y e b e n b u n a d e r i m . B u işin k i m e z a r a r ı var? Hiç kimseye yok... Kazancı dersen çok. Kasaba­ mıza p a r a g i r d i . Ş u r a d a b i r k a ç y o k s u l d a , s a n k i a ğ a ç k e s m i ş , y ü k l e m i ş g i b i l e r d e n üç-beş k u r u ş aldı da na­ siplendi. B u n u d u y u n c a b i z h e p d ö v ü n m e ğ e b a ş l a d ı k . Ey­ vah...

D e m e k biz o z a p t ı

imzalarken oyuna mı gel­

mişiz... —

A m a n ihbar olursa yandık. Bir müfettiş gelir

de, şu k ö p r ü yıkan, ağaç gövdesi sürüyen Kamışlık çayı nerdeymiş, bir görelim derse, hapı yuttuk... Ş u u t a n m a z Ç i f t v e r e n o ğ l u ' n a b a k , b i r d e yılış y ı ­ lış sırıtır d a a d a m ı n k a n ı n ı , i l i ğ i n i k u r u t u r . —

Hiçbişey

de

olmaz,

dedi,

Zübükzâde

işini

bilir ve s a ğ l a m kazığa bağlar. Ne demişler, «Sen ö n ­ ce eşeğini s a ğ l a m kazığa bağla, Allah'a»...

İbraam

Bey'le bir işe

sonra tevekkül ol g i r d i a mi,

gönlünü

ferah tut. Kim ihbar e d e c e k m i ş heyri, İbraam Bey'in b u işe b u l a ş t ı r m a d ı ğ ı b i r a d a m m ı k a l d ı k i , i h b a r e d e . Kim

kimi? Biz burda neden açık k o n u ş u y o r u z ? O r m a n ida­

resi dersen,

A l a h razı o l s u n , m e r t a d a m l a r , i b r a a m ,

B e y ' i n eli a ç ı k o l d u k t a n

sonra mert olmamak kimin

gücüne... Açın gözünüzü,

Zübükzâde ibraam böyle

b i r a d a m . Ş i m d i siz k a l k m ı ş , y o k B a h a B e y , y o k Rıza B e y dersiniz... Yahu onlar da, m e b u s o l m u ş ne çıkar, olmamış ne çıkar...

B i z i m i s t e d i ğ i m i z ne?

Aman şu

memleketin fakir fukarasına bir hayrı d o k u n s u n .

İyi­

liğe k e m l i k y o k . İbraam Bey'in iyiliği unutulmaz. Yahu, herif taşa t o p r a ğ a para d ö k ü y o r . Kamışlık çayı yata­ ğının k ı r k k i l o m e t r e b o y u n c a k u m u n u t o p t a n k i r a l a d ı . Dere yatağının k u m u . . . Bir:düşünün. A d a m kuma pa­ ra bağlıyor. Ş i m d i y e d e k Kamışlık k u m u n u n para ettiği g ö r ü l m ü ş mü? Kimin aklına gelir? K u m kirası diye be­ lediyeye d o k u z yüz lira girdi. N e y e y a p a r bunu? Hep memlekete iyilik olsun da şu kasaba kalkınsın diye... Tüccardan

Emin

Efendi,

-— Bak orası öyle, dedi,

kendi yok

Allahı var

şimdi, Zübük durup dururken dere kumunu kiraladı. Büyük

iyilik...

Ç i f t v e r e n o ğ l u ' n u n çenesi açılmış,

ibraam'ın çı­

ğırtkanı kesilmişti: — İbraam efendi...

Bey zübüktür mübüktür ya,

işini

bilir

Kamışlık deresinin kumunu kiraladı ve vilâ­

yetin en büyük müteahhidini batırdı. Koca müteahhit s e r m a y e y i k e d i y e y ü k l e y i p iflâs bayrağını çekti. sıl o l d u b u iş, b i l i r m i s i n i z ? N e r d e n kafayı ne

diye

taşırsınız da,

Na­

bileceksiniz?

gövdenize

yük

O

edersi-

niz... Biz burdan,- Kamışlık çayı taştı da k ö p r ü y ü se! aldı g ö t ü r d ü d i y e z a b ı t t u t u n c a , N a f i a d a İ b r a a m B e y ' ­ in s a y e s i n d e işe el attı. Yeniden bir k ö p r ü yapılacak... İbraam Bey'in niyeti, köprüyü kendi y a p m a k da,

şu

kasabanın aylakları çalışıp cepleri üç beş k u r u ş gör­ s ü n . . ; A d a m ı n d e r d i hep hayır işi. Taa A n k a r a ' y a git­ t i d e , işi k u r d u . V e k â l e t t e k ö p r ü l e r i n m o d e l i v a r m ı ş ; ü ç b o y ü s t ü n e , k ü ç ü k b o y , o r t a boy,; b ü y ü k b o y . . . . Z ü ­ b ü k z â d e ' n i n v e k i l sıkı a h b a b ı . V e k i l e « B u b ü y ü k b o y k ö p r ü , bizim oraya k ü ç ü k gelir,

bize en b ü y ü k b o y

i s t e r » d e m i ş . V e k i l d e « A m a n , b u n d a n b ü y ü ğ ü olmaz* bundan büyük bizim memlekette bir Galata Köprüsü var., O d a d e n i z ü s t ü n d e » d e m i ş . İ b r a a m B e y d e « B i ­ zim Kamışlık çayı Galata K ö p r ü s ü n d e n ç o k işlen bil­ diğin gibi d®ğil, aman o l m u ş k e n m o d e l i n en b ü y ü ğ ü olsun»

demiş.

Vekil'le epiy çekişmişler. Sonunda vekil, Zübük­ zâde'nin

hatırını k ı r a m a m ı ş ,

«Olsun...»

rünün yapımı eksiltmeye çıkarılmış.

demiş. Köp^

Gerisini

biz bil­

mekteyiz. M e m l e k e t i n kırk y e r i n d e n krrktan artık m ü ­ teahhit eksiltmeye katıldı. Eksilten eksiltene...

Bizim

Z ü b ü k z â d e İ b r a a m d a o r d a . ö y l e b i r i ş "ki, y a h u n e kadar eksiğine alsan

gene

dünya kadar kazanacak­

sın. B u n l a r b a ş l a m ı ş l a r f i y a t ı k ı r m a ğ a . . . H a b a b a m d e b a b a m , n e r d e y s e işi b e d a v a d a n y a p ı p ü s t e p a r a v e ­ recekler. Fiyat i n d i r m e d e bu bizim müteahhidiyle kimse başedemedi.

vilâyetin

namlı

Zübükzâde

ibra­

a m , m ü t e a h h i d e g i t t i , b e n i m ' y a n ı m d a « G e l s e n . b u işi üstüne alma, ben sana açıktan

para vereyim» dedi.

M ü t e a h h i t t e k a f a k a l ı n . . . « O l m a z ! » d e d i k e s t i . ' O za­ man İbraam Bey «öyleyse, bu iş senin üstünde kal­ sın, s e n b a n a a ç ı k t a n p a r a ver!..» d e d i . H e r i f e ş ş e k be kardaşım, ona da «Olmaz!» d e d i attı. İbraam B e y de « ö y l e y s e gel bu k ö p r ü y ü ortak yapalım, kazancı

kırışalım»

dedi.

Herif ona da

«Olmaz!» -dedi: Aslına

bakarsan, ibraam Bey, müteahhidi atlatacak ya, ken­ d i s i b i r b a ş ı n a işi a l a m a z m ı ş , d a h a ö n c e b ö y l e b i r k a ç b ü y ü k iş yapsa, alacak... Z ü b ü k z â d e de kızdı, «Ben­ den insanlık bu kadar.

G e r i s i s e n i n b i l e c e ğ i n iş,:.»

dedi.

'

* - • " - '

K ö p r ü işi m ü t e a h h i d i n ü s t ü n d e k a l d ı . H e r i f m a ­ kineleri, kamyonları Kamışlık deresine dayadı.

Hep

bildiğiniz iş... A m e l e çadırları k u r u l d u . Çimento ç u ­ valları yığıldı. Bak, a r a d a n iki yıl geçti de k ö p r ü d a ­ ha neye yapılmadı? Hadi, bilin bakalım... Birbirimize

bakıştık,

—

S a h i , n e y e y a p ı l m a d ı ? d i y e biz o n a s o r d u k .

—

Yapılmaz, d e d i , daha da yapılamaz... Bu k ö p ­

rüyü yapsa yapsa anca bizim

ibraam Bey

yapar...

M ü t e a h h i t h e r b i r hazırlığını y a p t ı ğ ı s ı r a , İ b r a a m B e y ne yaptı? Kamışlık deresi yatağının kumlarını beledi­ y e m i z d e n yıllığı

d o k u z y ü z liraya- kiraladı.

Müteahhit,

köprünün betonunu kardıracak, kum yok. Kumlar hep İbraam B e y ' i n . D e r e b o y u n d a n b i t e k k u m tanesi ala­ mıyor ki, beton döksün... Başka da k u m yatağı yok ki buralarda, ordan kum getirtsin. Kumun olduğu yer beş günlük yol. K ö p r ü d e n alacağı bütün parayı k u m taşımağa yatırsa gene Baştan sermayeyi

olmuyor.

dökmüş,

Herif çıldırıyordu.

ne etsin? İbraam

Bey'in

ayağına vardı, itin olayım, beni bağışla, dedi. Ortak olalım, d e d i . S e n karışma,

k u m u bırak, y e t e r d e d i .

Elini s ü r m e , k a z a n c ı n d ö r t t e ü ç ü n ü a l , d e d i . D o k u z ­ yüz liraya

kiraladığın

kum yatağını

bana

bir yıllığına

d o k s a n b i n liraya kirala, d e d i . İbraam Bey'in h a m d o i sun paraya gözü tok. B e y «i : ıh...» çak açmadı. hidi,

«Ulan

Herif her ne dediyse

İbraam

d e d i de d a h a b i ş e y d e m e d i , ağzını b ı ­ Bunun

üzerine vilâyetin namlı müteah­

namussuz Zübük,

d u y d u ğ u m kadar var-

mışsm. Evimi ocağımı hatırdın, seni dilerim Allah batıra!» d e d i , s a v u ş t u . Yaa,

işte b ö y l e . . .

Sizin

neden

haberiniz var?

Z ü b ü k z â d e ' n i n bize iyiliği ç o k ya anlayan nerde? Be­ lediye bütçesine

dokuzyüz

yığdığı çimentonun d o n a n r

lira g i r d i . dondu,

Müteahhidin

donmayanını da

h e r k e s alıp g ö t ü r d ü , işini g ö r d ü . Ş u a z i y i l i k mi? O r dan kaldırılan çimentonun hesabı y o k b e . . . şimdi

kalkmış,

lâf e d e r s i n i z .

ağalar, efendiler,

bizim

Onu

Bir de

bilir o n u söylerim

içimizde ondan

başkası

b u s olamaz, olsa da işe yaramaz, nafile... hayrı olmayanın Zübükzâde'yi

memlekete

hele

bir

me­

Kendine

h i ç h a y r ı olmaz... B i z b u

mebus yapıp

Ankara'ya sala­

lım, i k i n c i a y ı n a k a l m a d a n v e k i l o l m a z s a , b e n d e n a h bu bıyıkları k e s e r i m de, pazar y e r i n d e eşşek gibi anırırım... Arkadaşlar, d a r p h a n e bile

Zübük

İbraam

gibi para basamaz. A d a m d u r d u ğ u y e r d e icat çıkarıp, bir para zanda

kaynağı

buluyor. Bugüne dek

bir d a v u l c u d a n para alırdık.

bak sen, ramazan davulculuğunu

rama-1

hangi

Zübük'teki

akla

arttırmaya çıkardı

da, milleti birbirine d ü ş ü r ü p , ramazan d a v u l c u l u ğ u n u , beşyüz pangmota kiraladı, Şu

kasabada kaç kişiyiz,

belediyeye gelir sağladı. hangimizin

yaşayıp

hangi­

mizin ölü o l d u ğ u belli bile d e ğ i l . Z ü b ü k z â d e , m u h t a ­ ra v e r d i ğ i akılla, kayıtta kimini ölü, kimini diri

gös­

teriyor. Herifteki akla bak ki sen, ölüleri diriltti, diri­ leri ö l d ü r t t ü . . . V e r g i b o r c u geleni ö l d ü r t ü y o r ,

hazi­

neden alacağı olan ölüyü diri gösteriyor, ö l ü diri bir­ birimize karıştık b e . . . Zübükzâde'nin

çığırtkanı

Çiftverenoğlu'nun

konuşması üzerine, o zamanadek, gösterilmesini

bu aday

isteyen Emin Efendi,

— Evet, d o ğ r u , başımıza

Rıza B e y ' i n

devşirsek

dedi, gerek.

d o ğ r u y a d o ğ r u . . . Aklımızı Zübükzâde'nin

eğriliğini

h e p b\V\riz. A m a n e dernvş\er «Yt\an d o \ a n a d o \ a n a g i ­ der de deliğin ağzına böyle olunacak... rulmakta...

g e l d i m i doğrulur:.»

Hayatta

İş, d e l i ğ i n a ğ z ı n a g e l d i n m i d o ğ ­

Şimdi

biz, i ş t e s e ç i m d e y i z , d e l i ğ i n b a ­

şına g e l d i k . Z ü b ü k

oğlumun bundan

önceki dolan­

ması, dolandırması başka iş... Şu fakir kasabada bi­ le Zübükzâde milyoner oldu.

N a s ı l o l u r c a n ı m , akıl

mı? S e n b i z i m b u k a s a b a n ı n t o p u n u t o p l a m ı n ı a l s a n d a s ı k s a n , b i z d e n m i l y o n d e ğ i l , i k i y ü z b i n lira ç ı k m a z . P.ekiy, b u Z ü b ü k z â d e b i z i m b u

insanlarımızdan

nasıl

m i l y o n e r o l d u c a n ı m . İşte h e r i f i n h ü n e r i b u . . . Eee, b i ­ zim gibi çulsuzlar Ankara'ya

arasında bu dolapları

mebus

diye varınca

döndüren

neler etmez...

Evet,

aklım yattı, o y u m u da İbraam Bey'e v e r d i m . Bana döndü: —

Ne

dersin?

Ben bu halleri g ö r ü p aklım başımdan gitti.

Ne

, d e s e m g e r e k ? İ t izi k u r t izine k a r ı ş m ı ş , a l a n b e l l i d e ­ ğil, satan belli d e ğ i l . . . Bir adam ki, ölü m e m u r u diri v e t e b d i l h a v a l ı g ö s t e r i p h a z i n e d e n m a a ş a l d ı r t ı r , da-, h a b u n u n n e s i k a l m ı ş . . . Evet, ş u d i n l e d i k l e r i m d e n y ü ­ reğim burkuldu, içime bir k o r düştü ama ne denir? .T- B i ş e y d i y e y i m

mi

arkadaşlar

size,

dedim,

ben baştan beri derim, bizim içimizde mebusluğa Z ü b ü k z â d e ' d e n lâyığı buyruğunda

yoktur.

Ankara'dan gelen parti

«Seçim kabiliyeti

olanı

aday gösterin»

deniliyormüş. Z ü b ü k z â d e dururken bu bizim milleti­ miz başkasını seçmez. H e m siz

Rıza B e y ' d e n , B a h a

Bey'den ne kötülük gördünüz de, adamcağızları me­ bus

yapmağa

kalkarsınız?

Şimdi

Zübükzâde

ibraam

d u y a r s a k i , Rıza B e y ' l e B a h a B e y a d a y o l m a k i s t e r Jermiş, a d a m l a r ı o n l a r . Yazıktır,

perperişan eder. B e n i m

acıdığım

günahtır adamlara...

Biz b ö y l e c e k a r a r l a ş t ı r m ı ş k e n ,

Gedikli

İhsan

E-

f-endt'yf b U ü r l ü y o i a g e t i r e m i y o r u z . l ı k t a k i m s e y i b e ğ e n m i y o r , ille —

Aman

İhsan Efendi

Betti ki o, aday­

kendi aday olacak.

,

k a r d e ş , . v a z g e ç bu sev­

dadan... diyorsak da, —- O

Zübük'se

ben d e

Gedikli

Ihsan/im,

diyor,

bildiğinden- kalmasın, e t t i ğ i n d e n g e r i d u r m a s ı n . Yayı­ mı kastım, okumu bastım, daha geri d ö n m e m . . . Hoş, beni aday gösterin, d e m i y o r ya, niyeti bel­ l i . . : Ya devlet başa, ya kuzgun leşe, d e y i p y ü r ü m ü ş . Anladığım şu ki, bu İhsan Efendi tahtına, bahtına g i ­ diyor. Biz b u n a s ö z g e ç i r e m e y i n c e , —

ö y l e y s e bu

işi Z ü b ü k z â d e ' n i n

yüze konuşmak gerek.

O olmamış,

kendisiyle yüz biz

ne d e s e k

boş... dedik. Gedikli İhsan Efendi bir yiğitlendi, —

Siz bana bırakın, dedi, ne o l m u ş yani. Sizde

hiç h a m i y y e t kalmadı mı, yazık... D e m i n d e n b e r i , he- . rifin türlü bin edepsizliğini eyvallah —

anlatır, s o n r a . d a h e r i f e

edersiniz. Doğrusun, doğrusun ya...

Z ü b ü k z â d e İ b r a a m B e y ' e , a c e l e g e l m e s i i ç i n har ber gönderttik. O da bize

«Kusura kalmasınlar, önemli bir işim

v a r . Eve b u y u r s u n l a r » d i y e h a b e r y o l l a d ı . K a l k t ı k , h e p birden gittik. Gedikli

ihsan önden seğirtip giderken

kapıya yanaştıkça ayak sürümeye, geri geri kalmağa başladı. Neyse içeri girdik. —

Bizi anası karşıladı,

Hoş geldiniz, safa geldiniz. A m a n yavaş olun,

İbraam telefonla konuşuyor... Odaya girdik, ibraam gerçekten telefonla konu­ ş u y o r y a , k o n u ş m a s ı b a ş k a . . . B i z e e l i y l e o t u r u n , işa­ reti yaptı. Ağzı telefonda, y ü k s e k sesle konuşuyor: —

Beyefendiyi gör kardeşim, gör beyefendiyi...

Beriden bfr s e l â m sarkıt... Biz c a m i derneğimizi, kur­ duk, paralan mış. N e ? yahu...

topluyoruz.

Ikiyüzbin

Gerisi hükümetimize kal­

mi? Anlaşılmıyor

ü ç y ü z b i n m i ? Az!.,

sesin....

Bağır

ü ç y ü z b i n e selâtin camisi

değil, m e s c i t olmaz. Biz selâtin c a m i s i istiyoruz. Ben vatandaşlarıma söz v e r d i m . Beyefendiye benim, tara­ f ı m d a n söyle. Bir milyondan aşağı göndertirse, töbe, kabul e t m e m de geri ç e v i r i r i m , rezil olur, k a r ı ş m a m . . . Ha?

Ne

dedin?

Evet...

O telefonda konuşurken Hamza —

Gedikli

ihsan yavaşça

Bey'e sordu: B e y e f e n d i d e d i ğ i d e k i m ola?

Hamza Bey, • —

Kim olabilirmiş

kaç beyefendi var? Başbakan

yahu, dedi, bu

Bir tek,..

memlekette

Baş beyefendi, yâni

hazretleri...

—- Amanın

Hamza

Bey,

şimdi

bu

herif

Başba­

kan hazretleri için mi böyle der? ••— Ne s a n d ı n d ı ? Oniar fısıldaşırken

Zübük

telefonda

dura

dura

konuşuyor: — Haa...

Dediğin anlaşılmıyor. Bağır ulan, bağır b e ! . . . Olur. Seçimi hiç merak etmeyin,

silme kaza­

nacağız; S e n ş i m d i d o ğ r u c a N a f i a V e k i l i n e git, selâ­ mımı söyle. "Dün g e c e e v i n d e telefonla aradım, y o k ­ muş,

görüşemedik.

Nafia Vekili

olacak deyyusa...

A y n e n böyle söyle... Benim için böyle dedi d e r s i n . . . Biz b u r a y a b i r b a r a j böyle de!

i s t e r i z . A n l a d ı n mı?

Seçimlerden önce baraja

Kendisine

başlanmalı.

Ka­

mışlık çayının üstüne barajı oturtmalılar. Ne? Yüzmily o n mu? İsterse beşyüzmilyon olsun. Hiç anlamam... Ben barajımı isterim, o kadar... Böylece söyle... Ba­ r a j k u r u l m a l ı . S e ç i m işi k o l a y . O n u h i ç m e r a k e t m e ­ y i n . C a m i ile b a r a j o l d u m u ,

seçimi silme kazandık

gitti uian, ne d i y o r u m , başlansın bir, y e t e r . . . G e r i s i ­ ne

karışmayın...

Ha?

Olmaz!..

Emin Efendi,

•

T o z u t t u mu bu Z ü b ü k , ulan Kamışlık çayı bir kuru dere. Barajı nere? d i y e fısıldayınca Hamza Bey, —

Sen keyfine bak, İbraam

Bey istesin yoksa,

s u y u n u da bir y e r d e n bulur, getirir, dedi. Zübükzâde telefonda konuşuyor: — fonla

Beri bak!.. Kaç gecedir Sanayi Vekilini tele­ arıyorum,

çıkmıyor.

Yoksa

Gar Lokantasında

cıbıl k a n o y n a t m a d a n v a k i t b u l a m ı y o r m u ? N e ? V a l l a h a i y i , b i z b u r d a m i l l e t i ç i n , v a t a n i ç i n u ğ r a ş a l ı m , siz o r d a avrat g ö b e ğ i n i n ç u k u r u n d a rakı için. Heh heh heh... Ş a k a canım. Hakkınızdır, bu yollar helâl olsun size. Haaa, n e d i y o r d u m , S a n a y i Bakanına d e k i , b u ­ r a y a b i r d e f a b r i k a i s t i y o r u z , a n l a d ı n mı? F a b r i k a . E vet, f a b r i k a . S e ç i m d e n ö n c e fabrikamızın temeli atıl­ m a l ı . N e ? N e f a b r i k a s ı mı? B a y a ğ ı f a b r i k a i ş t e . O r a ­ sını siz d ü ş ü n ü n : H a n g i s i e l v e r i ş l i g e l i r s e o n u y a p ı n c a n ı m . Biz, h ü k ü m e t i n i ş i n e k a r ı ş m a y ı z . B i z i m i s t e d i ­ ğimiz fabrika. Böyle tatlı

konuşurken

telefonun

karşısındaki

her ne dediyse, Zübükzâde celallendi, birden sövüp saymağa başladı, sonra, —

Bu siparişlerimi aynen isterim.

Hadi gülegü-

le! diye bağırıp t e l e f o n u çat d i y e k a p a d ı . S a n k i kızıp bağıran o d e ğ i l m i ş gibi bize d ö n d ü : —

Eee, h o ş g e l d i n i z , s a f a g e l d i n i z !

Telefonda

bağırmaktan ter içinde

kalmış, yaz­

mayla terini sildi. —

Efendim, dedi, Ankara'yla konuştum.

Bu bi­

zim telefonların Allah belâsını versin. Telefon d e ğ i l , telli belâ. Hıdırlık C i n d o r u ğ u n a çıkıp bu k a d a r bağır­ s a m , .sesim A n k a r a ' d a n d a h a k o l a y d u y u l u r . T i c a r e t —

256

—

V e k i l i y l e g ö r ü ş t ü k . S i z d e n iyi o l m a s ı n , ç o k y a k ı n a r ­ kadaşımdır.

Fabrikayı

yaptıracağız yaptırmasına

da,

yerini düşünüyorum. Fabrikayı nereye kursak bilmem ki. Şimdi fabrika kuracağımız duyulursa herkes bir­ birine düşer, ö y l e ya, fabrika senin arsana kurulsun, benimkine kurulsun, Bizim burda, g ö b e k yerde arsa­ nın e n ş a h ı n ı n m e t r e s i iki l i r a . F a b r i k a y e r i o l d u m u , m e t r e karesi y ü z liraya fırlar. O n d a n ötürü a r k a d a ş l a r f a b r i k a y a p ı l a c a ğ ı lâfı b u r d a k a l a c a k . D ı ş a r d a d u y u l ­ mayacak, aman haa... Birden hatırlamış gibi

Gedikli

İhsan'a,

—- İhsan Efendi, senin Bel D ü z ü ' n d e k i tarla kaç dönüm? diye sordu. İhsan Efendi, c e k e t i n i n

önünü

kavuşturup, el

bağladıktan sonra, — Yetmiş —

dönüm

var

İbraam

Biliyor musun, orası

Bey,

dedi.

tam fabrikalık bir yer.

Yahu, sahi, sipariş verilmiş gibi, ölçü üzerine bir yer. Bakalım,

bikez düşünelim de.

.Metresi yüz kayme­

d e n e p i y e d e r . Y o k s a y ü z l i r a a z mı? Gedikli İhsan şaşırdı: —

Zatınız bilirsiniz

İbraam

Bey,

orasını

gayri

k e n d i n i n bil. S e n v a r k e n bize lâf d ü ş m e z . . . Z ü b ü k z â d e bize birer cigara verdi, anası da k a h ­ veleri getirdi, ibraam Bey, - - Eee, n e v a r , n e y o k , d e d i , b e n i i ş l e t m i ş s i n i z . . . Telefon derdinden gelemedim. Buyrun!.. Gedikli

İhsan Efendi,

kendinden önce biri sözü

alır, d i y e b i r d e n b a ş l a d ı : —

İ b r a a m B e y , zatınıza

mâzuratımız

(mâruzât)

var...: — Estağfurullah. Efendi? —

Emir sende.

Nedir? Buyur! Bizimki

Emriniz İhsan

bir dilek...

Sabahtan

beri arkadaşlarla konuşmaktayız.' M e b u s u m u z diye çı­ k a r m a y a s e n d e n başkasını lâyık g ö r m e d i k . Bizi kırmıyacağınızı bildiğimizden ricamızı —

İbraam

ricaya geldik.

H i ç y a k ı ş ı k a l m a z İ h s a n E f e n d i , Biz s ı r a y ı s a y -

gıyı biliriz. Ne dernek?... de...

Kabul et bu

Bey... Bunca büyükleri, çiğneyip

D ü n y a d a o l m a z , t ö b e o l m a z . B i z d e n ileri s ı r a ­

da siz varsınız canım. B i r de

Herkes

utanmadan

ne der?

Gedikli

emeklisi

olacak,

b ü k ' ü n ö n ü n e v a r ı p ş a p d i y e e i i n i ö p m e z mi? bir-iki eiini

değil,

çeker,

durmamasıya şap şap öpüyor. o yakalamak ister...

Yahu

Zü­ Hem

Zübük

herifin

elini

bileğinden koparacak. Z ü b ü k , bir adam gibi: —

El öpenlerin ç o k olsun, el

öpenlerin çok ol­

s u n . . . d i y e r e k elini çekiyor. Yahu, bu bizim adamlarımızda hiç adamlık y o k . . . Oğlu yerindeki

Z ü b ü k ' ü n elini ö p ü y o r

ki, öper mi,

e m e r m i , ısırır m ı , y a l a r m ı , b e l l i d e ğ i l . . . —

İbraam Bey, sen bu

ricamıza he d e m e z s e n ,

bil

ki, kalbimiz kırılacak. İşte arkadaşiara sor. ö y l e

mi

hemşeriler? H e p b o y u n kırdık. —

Tabiî.

—

Elbette

canım...

Zübükzâde, / — M ü s a a d e n i z olursa*

s ö z ü m var,

şimdi mebus bey diye önünüze lu, bilmez.

dedi,

geçirirseniz,

beni eloğ­

Z ü b ü k z â d e ' n i n g ö z ü n ü m e v k i hırsı b ü r ü ­

m ü ş , der. El b u , söyler, ağzı t o r b a d e ğ i l ki b ü z e s i n . Kendi namıma, mevkide gözü olanın gözü çıksın. Be­ nimkisi

memleket aşkı ve

Hattâ-Belediye

Reisliğinden

yorum..... Çiftverenoğlu,

memlekete bile

bir hizmet...

çekilmeyi düşünü­ .

• •

—

Aman, deme! diye sıçradı. ~ Artık bilmem se­

vincinden, bilmem sıkıntısından... Zübükzâde, — Bu belediye hizmetinin bana ç o k zararları olu­ yor. Kendi işimin başına d ö n m e k istiyorum... d e d i . H a n g i işi?.. Ş u u y u z a b a k h e l e ! . U l a n s e n i n ç i f ­ tin çubuğun

mu var, tarlan, davarın mı var, d ü k k â ­

nın, tezgâhın mı. v a r da,

işinin başına d ö n e c e k m i ş -

sin!.. : -— Bana on paralık d e ğ e r veriyorsanız, lâfım bir dinlenir lâfsa, d i y e c e ğ i m ş u : lâyığımız

gene İhsan

Efendi

Bence mebusluğa en ağabeyimizdir.

G e d i k l i İhsan'ı g ö r s e n Bey, sun.

Nasıl k ö p e k l e n i y o r ,

önünde yatıp yuvarlanıyor. —

Aman olmaz!

Yahu, sen varken...

gülegüle

bir

olur­

k u y r u k sallıyor, Z ü b ü k ' ü n ;

Töbe de!

Şart olsun, olmaz!

Ben senin yanında, haşavzurdan

(Hâşâ huzurdan) bir uyuz m e r k e p kadar d e ğ e r i m yok. Ne demek? Yahu

biz

insansak...

Medeniyet...

Ya­

hu... Estağfurullah... Gedikli

İhsan'ın

şaşkınlıktan dili

dolanıyor da,

ne d e d i ğ i n i hiç b i l m i y o r ; lâfları h e p b i r b i r i n e karıştı­ rıyor: —

Olamaz... Vallaha olamaz, billâha da olamaz,

taiiaha da olamaz, ü ç t e n yediye şart olsun olamaz... Yahu, bu medeniyet...

Lâkin... Cumhuriyetimiz... Va­

rolsun... Değil mi ya!... Biz ş i m d i . . . —

İbraam Bey,

kararımız karar.

Bizim adayımız

sensin ve de öldür Allah senden geçmeyiz. Emin Efendi söze karıştı da, şu kepazeliği kesti. Zübükzâde,

oyuncu

karıları gibi kırıtarak,

sanki

idam cezası yemiş gibi boynunu b ü k t ü : —

Bunu ben emriniz

sayıyorum,

d e m siz u y g u n b u l d u n u z , b a n a —

259

—

emriniz...

Ma­

halt e t m e k düşer...

Sağolun, varolun... Gösterdiğiniz,bu güvene... Bize bir nutuk ç e k t i , hâlis namussuz n u t k u . . . O

bize,

—

S a ğ o i ! V a r o l ! der.

Biz ona, —

S a ğ o l , v a r o l , yaşa!., deriz.

Bizi kapı dışınacak geçirip uğurladı.

Gedikli

san'da adam içine çıkacak surat kalmadığından,

İhba­

şını e ğ i p y ü r ü d ü g i t t i . H e l e b i r - iki lâf e t s e , s u r a t ı n a tüküreceğim. H e r k e s o y a n a , b u y a n a d a ğ ı l d ı . B i z d e A k l ı Ev­ vel Hoca'yla kahveye doğru gidiyoruz. rüyle

iki

Posta m ü d ü ­

memur alanda dikili telefon direği dibinde

d u r u y o r d u . . . Telefon tamircisi, tırnaklı demiri ayağı­ n a t a k ı p d i r e ğ i n t e p e s i n e ç ı k m ı ş . Y e r d e iki h a t ç a v u ­ şu, önlerinde sahra telefonu, bişeyler. yapıyorlar. Selâmiaştık. Posta müdürüne, —

Hayrola Ş e v k e t Bey? dedim.

—

Bırak canım,

dedi, bu

telefonlarla başımız

dertte. —

N e o l d u ki?

—

Deli Celil kendini

telefonların

başına

kral

yaptığından bu yana çektiğimizi bilsen... Telefon tel­ leri h e p k o p u k . . .

Vilâyet demediğini

çektiğimiz canım!.. Vilâyetten tamirci

komaz, istedik.

nedir Allah

razı o l s u n , g e l d i l e r d e m u a y e n e e d i y o r l a r . —

Telefonlar bozuk

—

Ne diyorsun, on gündür telefonlar işlemiyor.

Hiçbir yerle

mu?

konuşulmuyor.

Aklı Evvel Bedir Hoca, -— N e e ? d i y e h a y k ı r d ı . Şevket — Aklı

Bey,

N e y e şaştın Hoca? d e d i . Evvel

Bedir Hoca,

—

Nasıl

şaşmayalım

Şevket

Bey,

dedi,

yahu

şimdi Zübükzâde İbraam Bey gözümüzün ö n ü n d e A n ­ kara'yla konuştu ya telefonla... Şevket Bey güldü: —

O k o n u ş u y o r , o h e r i f t e l e f o n da o l m a s a g e n e

konuşur. Yunus nus

Baha'nın

Baba yatırını

kuvvetiyle,

Ahmaklığımız

icat etti ya,

Ankara'yla

duyulursa

bile

gayri Yu­

konuşur...

m e m l e k e t e rezil olaca­

ğız. O n u n i ç i n , —

Yok heyri yok, Bedir Hoca şaka eder, dedim,

İbraam Beyin telefonla melefonla konuştuğu yok... A n l a d ı n m ı ' B e y , a n l a d ı n mı? B u Z ü b ü k ' t e n b i z i m çektiğimiz dille

anlatılmaz.

Kim bilir ne kusur, ne günah işledik ki, d e r s ol­ sun, ceza olsun diye

Rabbim bu ahlâksızı başımıza

belâ etti.

CAMİDE

CAN

VEREN

MANDA

Allah Selâmet Versin Murtaza Efendi şöyle anlatıyordu ;

O seçim pek y a m a n o l m u ş t u bey. Artık y a p a c a ­ ğımızı y a p t ı k , kirişte...

seçim

sonucunu

bekliyoruz.

Kulağımız

Kimi telefon başında dokuz doğuruyor, k i ­

mi radyo başında Allah Allah diyor. Hiç böyle bekle­ yiş görmedim

ben.

Yunus Baba türbesinin başında

dua e d e n mi istersin, yatıp kalkıp namaz kılan m ı . . . Aksama doğru

haberler

gelmeğe başladı.

Vilâyet

merkezinde bizim parti yenik düştü. Eyvaah şu ilçe... Gece telefon geldi ki orda da bizim parti yatık, yüz — 261

—

oyla kaybetmişiz. A m a n şu ilçe, aman bu ilçe... Kimi y e r d e otuz, k i m i y e r d e y ü z f a r k l a alta d ü ş m ü ş ü z . Par­ timizin kalesi d e d i ğ i m i z ilçede rezil sorma...

Bizim ilçenin

olmuşuz ki hiç

seçim sandıkları

açılmış, oy­

lar s a y ı l ı y o r . H e r n e i ş s e , b i z i m o y l a r ı n s a y ı m ı b i r t ü r ­ lü bitirilemiyor. Neye arkadaşlar? Bizim insanlarımızı e b e d e n bebeye tek tek saysan şimdiye d e k sayılmış bitmişti. Bir avuç seçmenimiz var. Vilâyetin her b i r ilçesinden haberler geldi Dörtyüz oyla yeniğiz.

bitti,

Sonunda, bizim ilçenin oy sa­

yımı da anlaşıldı. Dokuzyüz oyla ilerdeyiz. Yâni bizim ilçe, muhalif takımını yatırdı.

Yatırdı ne, y e r e s e r d i .

Külahını atan mı, halay ç e k e n mi, horana kalkan m ı . . . Padişah

Topçusu

Memet

Çavuş

Hıdırlık

Doruğunda

kıçtan dolma balyemezi gümbürdetiyor. Zurnacı Çingen Hüsin'le davulcu Topal Veysel'i bir g ö r m e l i . A v u ­ kat Burhan'ın kapısına dayanmış, zurnayı

pencereye

uzatmış, oynak havalardan d ö k t ü r ü y o r . Kemik M i s t i k Oğlan'la Tabansız Ş ü k r ü

oğlan kaşıkları

almışlar el­

lerine, Konya baş k ö ç e ğ i yanlarında kaç para eder. Namazı bırakan

rakının başına ç ö k t ü .

Sabaha-

cak içildi, eğlenildi. O konuşulmayan .telefonlar ca­ yır cayır işliyor. Vali, Zübükzâde'ye,: t e l e f o n d a , —- Gözlerinden öperim İbraamcım... diyor. Ankara'dan telefon üstüne telefon. Bu vilâyette seçimi partimize

kazandıran bizim

ilçe, Allah için d o ğ r u y u s ö y l e m e k gerekirse, b i r Z ü ­ bük, koca vilâyette seçimi

kazandırdı ve de onun

s a y e s i n d e altı kişi d a h a m e b u s s e ç i l d i . Zübükzâde'yi

de biz aday gösterdik.

Doğrusu

hak, ö ğ r e t m e n Baha Bey'indi. Velâkin

Zübükzâde'yi

aday göstermeseydiki

biz

hep birbirimize düşecektik. Bizim onu aday yapma­ mızın e s a s s e b e b i , n e ş u , n e b u .

,

Biz onu aday göstermiyeydik-, aramızda v a y sen, v a y b e n d:ye b e n l i k k a v g a s ı n a d ü ş ü p b i r b i r i m i z e g i ­ r e c e k t i k . İşte b u n d a n k o r k u m u z d a n , n e s a n a , n e b a ­ n a , k a l s ı n Z ü b ü k o ğ l a n a , d e d i k , b u ırzı k ı r ı k h e r i f i aday gösterip mebus yaptık, Ankara'ya yolcu ettik, Zübükzâde'nin

Ankara'ya yolcu edildiği

gündü.

Kasap Osman kasabayı birbirine kattı. Yahu derdi ne imiş bu Osman'ın diyoruz. Kimse bir şey söylemiyor. Kasap-Osman

barbar bağırıyor ama,

dediğinden

bir

iâf a n l a ş ı l m ı y o r . K o c a h e r i f h ı r s ı n d a n k e k e m e m i o l ­ muş, pepeme mi olmuş, dili: mi tutulmuş, her ne ol­ muşsa b i t e k dediği

anlaşılmıyor.

Bir bağırtı, çağır­

tıdır gidiyor. Bu herife n'oldu c a n ı m . . .

Pazar y e r i n i

birbirine katmış. Aklı Evvel B e d i r Hoca, — V a h h e r i f e , d e d i , g ö r d ü n m ü ••işi, t u h ! . — N'olmuş, Hoca? —

:

Daha n'olsun heyri, herifin dili tutuldu,

d ü n mü? Teres haketti.

gör­

Yahu, yatırla şaka olur m u . . .

Yunus Baba yatırına gitmiş, t ü r b e n i n

üstüne destu­

run k ü ç ü k aptestim bozmuş. •"A

Sen nerden bildin? —

Bana gelmişti; İlkin e r k e k l i ğ i

de dili tutuldu, vah... Bana geldi,

kesildi, şimdi

«Aman Hoca,, be­

nim e r k e k l i ğ i m kesildi. Bir aydır bizim avratla ana bacı olduk.

Zorlanıyorum, zorlanıyorum,

A m a n Hoca bittim»

yürümez...

dedi. Birden anladım.

yoksam Yunus Baba'ya kem gözle

mı

«Ulan it,

baktın?»

de­

d i m . K e m g ö z l e b a k s a , k e m s ö z e t s e , i y i . . : Yatrr ü s ­ tüne töbe,

yestehlemiş

namussuz.

Yatır b u ,

adamı

ç a r p a r ki nasıl... İlkini alttan çarptı, şimdi de ü s t t e n . . . ö n c e d e n e r k e k l i ğ i t u t u l d u , s o n r a da dili... Yatırla şa­ ka olur mu ulan? Aklı

Evvel

Bedir

Hoca

anlatıyor,

habire bağırıyor. —; 2 6 3 —

Kasap

Osman

—

Ne d i y o r s u n aslanım sen?

Bitek sözü

anlaşılmıyor. B u n u

y o r da, ellerini

arkasından

Evi'ne g ö t ü r d ü k .

tuttuk,

zaptolmu-

kanırtıp kıvırdık,

Sağlık

Doktor, uzaktan bir bakışta anladı

da, —

Bırakın herifi, apandisit olmuş, bırakın!

Heri­

fin apandisitini patlatacaksınız be!.. —

Ne

—

Ç a b u k bıçağın altına!

olacak?

Şu Aklı Evvel d e n e n k o c a sakallının ettiğine b a k biyol. Herif apandisit sancısından bağırıyor da b i r de kalkmış

Y u n u s balığı

kemiğinden

uydurma yatırın

lâfını e d e r . Doktor, Kasap Osman'ı herifin dili çözülmez m i . . .

bıçağın altına yatırınca, Bıçak korkusundan bülbül

kesilir. —

Aman doktor...

—

Ne

—

Yahu benim sancım yok.

ulan?

—

Neyin

—

Yahu, koca camus gitti.

>.

var?

dık yer k o m a d ı m , y o k . . .

Koca

göregöre. Arkamdan geliyordu.

Sabah beri arama­ camus y o k oldu göz Cami avlusunu dö­

nerken bir de ardıma baktım, camus y o k olmuş. Çal­ dıkları besbelli.

Döndüm arandım,

yok... —

baktım arandım,

%

Bre O s m a n Efendi dedim, camusunu yitirdin-

se, şunu a d a m gibi s ö y l e s e n e . . .

Ağzın k ö p ü k l e r sa­

çarak neye bağırıyorsun da dediğin anlaşılmıyor... A ğ a m , d e d i , kızınca ben b ö y l e o l u r u m . canın yongası demişler. gitmiş yahu...

Mal

Ne demek, koca camusum

C i ğ e r i m e ateş düşmüş, bağırmaz mı­

yım. Bağırınca da kendi dediğimi kendim anlamam... Oldu olacak, bıçak altındayken de konuşma da,

bedavadan bir ameliyat ol, derdinden kurtul...

Akıl

mı var?... Kasap

O s m a n o yana çalındı, bu yana d ö n d ü ,

korucular bir yandan arandı,

candarmalar öte yan­

dan dolandı, Osman'ın camusu bir türlü bulunamadı. A r a n m a d ı k ahır Hayvan

komadık.

hırsızlığının

cezası

büyük ve de

bizim

kazamızda görülmüş, duyulmuş iş değil. Camusu bir O s m a n aramıyor, a m a n y o l o l u r da bizimki de çalınır malınır diye,

herkes camusun ardına düşmüş.

Kasa­

bayı geç, köyler arandı. C a n d a r m a komutanı, —

B e n o c a m u s u ç a l a n ı b u l m a z s a m , b u l u n c a da

y e r e yıkıp yıldızları saydırmazsam, bana da a d a m d e ­ mesinler... diyor.

'

Büyük yemin içti.

Onbeş gün geçip de camus

bulunmayınca, candarma komutanı, bu sefer, —

Camusu

bulana yirmi

l i r a , hırsızı

bulana

elii

lira! dedi. Camus yok

efendi, yahu

bu

mübarek hayvan

gökyüzüne mi uçtu? Ne ölüsü ortada, ne dirisi... Ara­ dan bir ay geçti, candarma komutanı baktı ki zart zurt sökmüyor. - — C a m u s hırsızına a f ç ı k t ı , g e l s i n k e n d i s i n e h i ç bişey yapılmıyacak,

bir fiske vurulmıyacak!...

diye

tellâl çıkardı. Gene y o k . Ne çalan var, ne camus...

Komutan

bu sefer de, — Her kim çaldıysa camusu bıraksın ortaya, k e n di de gelsin, helâlinden benden yüz pangınotunu al­ s ı n ! d i y e ilân e t t i . Yok, yahu, yok...

Biz bu c a m u s d e r d i n d e y k e n ,

A v u k a t B u r h a n d a i y i c e işi azıttı, d o m u z l u ğ u n u a r t t ı r ­ d ı . İ b r a a m B e y m i l e t v e k i l i o l d u y a , bu. a v u k a t b o z u n ­ tusu çekemezlikten çatlayacak, ibraam Bey bu mem-

lekete her ne iyilik yapmışsa,

h e p s i n e dil uzatıyor.

Vay efendim, cami de neymiş.

Kasabada cami var­

ken, yeniden cami yapmak olur muymuş. Bizim

kulağımıza

geliyor,

Zındık

Burhan

şöyle

diyesiymiş, — Yahu,

onlar namaz

kılmaz.

Eskiden

cumadan

c u m a y a c a m i y e g i d e r , c u m a namazı- k ı l a r l a r d ı . ; C u m a namazı farz bile d e ğ i l . . . Bildiklerinden m i ! Oniar far­ zı sünneti ne bilir...

C u m a namazına gitmeleri neye,

i b a d e t için mi? V a l l a h a d e ğ i l . . . C u m a d a n c u m a y a c a r mide buluşup, avluda d e d i k o d u y a p m a k için. Birbir­ lerini çekiştirecekler, namaz da bahanesi. Namaz kı­ l a c a k M ü s l ü m a n , b e ş v a k i t kılar. B e h i ü l ü n e r d e v u r ­ dular? U n u t t u k mu? A s l a n parçası k o c a Behlül'ü c u ­ ma

namazmdayken

arkasından

vurmadılar

mı?

Bun­

lar başı s e c d e d e M ü s i ü m a n r p u s u y a d ü ş ü r ü r d e k a n cıklığına getirip vururlar,

bir de

Müslümanlık, taslar­

lar hemı? B e h l ü i ' ü n k a r d e ş i

Ramazan

ne yaptı? A ğ a ­

sını

namazına

giderken

vuranm

dayısını

cuma

k a p ı s ı n d a v u r m a d ı mı?

Şimdi kime bu

cami

Müslümanlık?

Hiç değilse eskiden cumadan cumaya camiye gider­ l e r d i . Ş i m d i o n u d a k a l d ı r d ı l a r . C u m a n a m a z ı n a bile. camiye giden

kalmadı.

Bayramı bekliyorlar ki, maz kılalar...

Bunlar hangi

bayramdan

bayrama

Müslüman, bayram

na­

Müs­

lüman!... Bayram gelecek de, namaza durup, sümme hâşâ,

Allah'ı

kandıracaklar.

Evet k â f i r b ö y l e

dermiş ve

milleti

zehirlermiş.

Y a h u , biz c a m i y e g i t m i y o r s a k . . . A l l a h A l l a h . . .

Ne de­

mek? İbadet de gizli, kabahat de gizli, demişler. Ko­ ca bir kasabaya bir cami yeter mi ya... O n u n da ki­ rişleri bel v e r m i ş , tepemize ha indi, ha inecek... Yâni şimdi

n'etsek gerek?

Yıkık

mescitte

secdedeyken,

damı üstümüze ç ö k e de, altında mı kalsın Müslüman?

N e d e n y e n i d e n cami y a p t ı r m a ğ a kalktık, işte b u n d a n ö t ü r ü . . . A l l a h razı o l s u n g e n e Z ü b ü k z â d e İ b r a a m B e ­ yimizden;

Eksik olmasın, önayak o l d u da Gamı Yap­

tırma Derneğini k u r d u r d u , Pazar y e r i n e , alana, s o k a k başlarına d e l i k l i b i r e r .tahta k u t u k o n d u . K u t u l a r

Kabe

yeşiline boyalı... ü s ­

t ü n d e «Ey M ü s l ü m a n - v a t a n d a ş ,

cami

inşaasına s e n

d e y a r d ı m et!» d i y e y a z ı l ı . K u t u l a r ı o n g ü n d e , i k i h a f ­ tada bir Belediyeye getirip göz önünde açıyoruz. Bre Bey, sen bu bizim adamlarımızı adam belleme. Yahu, k u t u l a r a b a k ı y o r u z , d o l u . İki a d a m z o r t a ş ı y o r . B i r d e paradan gayri her bişey

mevcut,

yalnız

para

yok.

Herkes gönlünden ne koparsa atmış, kutuyu doldur­ muş ve

Kabe

yeşili' boyalı

kutumuzu

çöp

kutusuna

d ö n d ü r m ü ş ; cigara izmariti var, d ü ğ m e var, ç a p u t pa­ ç a v r a , k â ğ ı t yırtığı, e f e n d i m e s ö y l i y e y i m , her ne ak­ lına g e l i r s e v a r . y a l n ı z p a r a y o k . . . Y a h u , ş u p a z a r y e ­ rine ç ö p tenekesi konsa, h e r k e s ç ö p ü n ü y e r e atar da, k u t u y a k o y m a z k e n , şimdi iane k u t u s u n a ç e r ç ö p d o l ­ dururlar; A m a neye? H e p

Avukat Burhan

tezviratı... Kutudan çıkan

alçağının

paraları yermişiz...

Ulan,

para nerde ki yiyelim, çöp mü yenecek hey ocağı ha­ t a s ı . . . İane k u t u l a r ı n ı iki k i ş i ı h l ı y a r a k t a ş ı d ı k ç a , m i l ­ l e t d e i ç i n d e n h a z i n e ç ı k a c a k s a n ı y o r . Biz b u p a r a l a r ­ la cami değil, caminin kapısının mandalını yaptıramıy a e a ğ ı z . B u n u n ü z e r i n e , s a ğ o l s u n Z ü b ü k z â d e akıl e t ­ t i d e , s u s a n ı n iki b a ş ı n a , b o y n u ç a n t a l ı iki a d a m k o y ­ d u . -Yoldan k a m y o n m u ş ,

tomofilmiş, otobos neymiş

geçti mi, bizim çantalılar yol ortasında d u r u p elleri­ ni

kaldırıyorlar: — Dur!..

Ey M ü s l ü m a n l a r ,

cami

yaptıracağız,

g ö n l ü n ü z d e n ne k o p a r s a . . . Elli k u r u ş l u k ,

bir liralık

makbuzlar var,

kes

ha

k e s . . . Bilir misin, kalabalıkta insan b i r b i r i n d e n utanıp

d i n g a y r e t i n e g e l i y o r d a k e s e n i n ağzını a ç ı y o r . B u i ş

tuttu, e p i y p a r a t o p l a d ı k . V e d e k a z a m ı z d a a k s a t a açıidı. Ç ü n k ü , c a m i y e iane t o p l a y a n l a r a , aldıkları pa­ ranın yüzdeyirmisi verildiğinden,

boynuna

bir çanta,

bir torba geçiren yollara döküldü. Biz

iane işine

gayret vermişken,, günlerden bir

g ü n , bu bizim Tabansız Şükrü var ya... Delibozuk bir garip oğlandır.

Onun bunun kapısından

meczup. Bu Şürk'oğian,

g e ç i n i r bir

«Buldum, buldum, buldum

hey!..» d i y e b a ğ ı r a r a k , b i r y a n d a n d a e l l e r i n i ş ı k ı r d a ­ tıp g ö b e k a t a r a k o r t a y a s a l ı n d ı . Ş ü k r ' o ğ l a n « M ü j d e m i isterim, buidum!» diyerek bağırmakta...

Partide top­

lanmış, iane kutularını açmış, içinden çıkan ç e r ç ö p ü ayıklamaktayız. —

Ulan ne b u l d u n dei'oğlan? d e d i k buna.

— Müjdemi verin,

Kasap

Osman

Emmi'nin

ca-

musunu buldum, dedi. —

Deme...

—

Camide buldum. Mihrap önünde secdeye ka­

Nerde oğlum?

p a n m ı ş . D e h l e d i m , h a y d a d ı m s a d a b a n a mısın d e m e ­ di, ö l d ü r Allah kıpraşmıyor. Hepbirden sokağa döküldük, camiye vardık ki... Y a h u B e y , o k o c a c a m u s , t a r l a sıçanı

kadar kalma­

m ı ş mı? O l u r i ş d e ğ i l . . . K a r a c a m u s u n b i r k e m i k l e r i kalmış, bir de kemikleri

tutan kara derisi...

Kasap

O s m a n d a k o ş u p g e l m i ş , h a y v a n ı n b a ş ı n d a «vah v a h , b e n bunu da mı görecektim» diye gözyaşını sele ver­ miş.

/ Aklı Evvel Bedir Hoca, —

A m m a n bu rezillik duyulmasın,

burda kalsın.

A v u k a t B u r h a n d u y a r s a , bizi t e f e k o r d a d ü n y a y a t e l ­ lâl e d e r . . . d e d i . Besbelli şöyle olmuş.

ardısıra g i d e r m i ş .

Camus,

Kasap Osman'ın

H a y v a n bu ya, başını o yana

bu

yana vuruyor. C a m i kapısına da bir baş v u r u p .kapıyı aralayınca, içerdeki-yeşil örtüyü dalmış. Bizim caminin kapısı, bildin mi...

Kapı arkasında

çayır belleyip içeri

h a m a m kapısı gibidir, iple ağır d e m i r parçası

asılı o l d u ğ u n d a n , k a p ı y ı a ç m a k i ç i n d ı ş a r d a n sin,

i ç e r d e n ç e k e c e k s i n -ki,

itecek­

m a k a r a y a bağlı d e m i r i

y u k a rı ç e k s i n de kapı açılsın, C a m u s b u n u bilir mi? Hayvan içeri

girip de çayır çimen olmadığını g ö r ü n ­

ce dışarı çıkmak istediyse de, olmamış. V u r m u ş ba­ şını, v u r m u ş

başını, kapı

doğru çekmesini camide kapalı

bilse,

kalmış.

açılmaz... açacak.

Halıyı,

Kapıyı

kendine

Koca camus bir ay

keçeyi,

döşeme tahta­

larını k e m i r m i ş s e d e , s o n u n d a m e c a l d e n d ü ş ü p , m ü ­ b a r e k h a y v a n m i h r a p ö n ü n e yığılı k a l m ı ş . E r i y e e r i y e , bir erimeyen nın

kemiğiyle derisi...

İttik, d e p t i k ,

hiç kımıldayası y o k , b e t e r o l m u ş .

van gözünü dikmiş,

hayva­

M ü b a r e k hay­

«Etmen, e y l e m e n bırakın can v e ­

reyim» d i y o r s a d a K a s a p O s m a n mal d e r d i n e d ü ş t ü ­ ğünden

«Müslümanlar,

Allahını

seven

asılsın...»

de­

d i . Bana kalsa hiç d o ğ r u d e ğ i l . • — A m a n bırakın, hayvanın d e r m a n ı yok, diz üs­ tünde duramaz. Buna it yalı yapıp, önüne koymalı da, hayvan yiyip canlansın dediysem de dinletemedim. C a m u s u k u y r u ğ u n d a n asılıp, b a ş ı n d a n ç e k i p z o ­ runa ayağa diktiler. Osman'ın üstüne

Dinelmesiyle

yığılması

bir o l d u .

hayvanın

Kasap

Mübarek hayva­

nın b i r k a l k ı m i ı k s o l u ğ u k a l m ı ş , o n u d a t ü k e t i p r u h u ­ nu teslim etti. Az kaidı ki, Kasap O s m a n da camus leşinin altında yamyassı olup can v e r e . . . •alıp,

Leşi öteye

Kasap Osman'ı kurtardık. V e l â k i n , b i r a v u ç y e r d e d u y u l m a d ı k lâf o l u r m u ?

•••

A v u k a t Burhan'ın kulağına gitmiş. tutulur mu? Başladı

söylenmeye:

— 269 —

Daha onun

ağzı

—

U!an b u n l a r n e r e n i n M ü s l ü m a r a . . . Y a h u , m e s ­

c i d e camus kapanmış, bir ay çıkmamış da, bunların haberi bile y o k . . .

H a n i b u n l a r ı n - n a m a z ı , niyazı?

caminin imamı meyzini

.Bu

nerde? Bir silen süpüren d e .

mi y o k . İçerde ne var diye bir merak eden de mi y o k , başını kapıdan uzatan da mı y o k ? Bunlar hep kulağımıza gelir.

İbraam

Bey olsa,;

sesi soluğu kesilir ya, şimdi meydanı boş bulmuş ko­ n u ş u y o r . Biz bunları m e k t u p t a İbraam

Bey'e bir bir

bildirdik. İbraam Bey de partiye telefon etmiş.

Ya­

kında geliyormuş. Kendisinden önce -karisi'geldi. M a ­ şallah karı, kendini Ankara'ya çabucak uydurmuş ve de A i l a h için sahici m e b u s karısı o l m u ş .

- :

Canım, doğrusunu istersen, bu bizim Z ü b ü k de a d a m d e ğ i l . Evet, i n s a n atar, a t a r a m a b ö y l e m i atar... Atınca karşısındaki,

hiç

değilse yarısına

inanacak.

Tepeden tırnağa yalan olur mu... Z ü b ü k ' ü n karısı ilkin Ebe mış.

Hayriy'anımlara

anlat­

O r d a n her biyana yayıldı. Karı milletinin ağzın­

d a lâf d u r m a z . İ b r a a m B e y ' i n k a r ı s r h e r g ü n k a p ı k a p ı dolaşıp

anlatıyor.

Bunlar Ankara'ya varınca; birkaç

zaman otelde

kalıp sonra bir kat kiralamışlar. Karısı, —

K a l o r i f e r var da her bir taraf ıscacık, a y a k y o ­

lu bile ıscacık da, insan insanlığını biliyor.... d e r m i ş . Bir a k ş a m üzeri, telefon çalmış. İbraam'ın karısı telefona koşmuş. Kendi anlatırmış: «Bir herif t e l e f o n d a mi?" diye sordu.

"İbraam Beyefendi evdeler

"Yok, n'idecektiniz?" diye s o r d u m .

" B i r işimiz v a r d ı g ö r ü ş e c e k . . . " d e d i . " N e y m i ş . B i l d i ­ ğimiz işse s ö y l e y i n b a n a "

dedim.

"Sen

kimsin?

raam Beyefendinin hizmatçısı neyi misin?"

İb­

deyince

t e p e m attı.

«Ben İbraam Z ü b ü k o ğ i u ' n u n ailesiyim!»

dedim. Herif telefonda

sesini

toparladı,

"Affedersiniz

H a n ı m e f e n d i , biz b i r h ü k ü m e t işi k o n u ş a c a k t ı k : İ b r a ­ a m B e y ' d e n b i r akıl d a n ı ş a c a k t ı k . " d e d i . " S i z k i m s i ­ niz? İ b r a a m g e l i n c e k i m d i y e l i m ? " d i y e s o r d u m . " B e n Başvekilim, aradığımı lütfen söylersiniz!" der demez, ayağımın bağı çözüldü. Telefon elimden d ü ş m ü ş , ben oracığa

yığılı

kalmışım.

Az sonra

bizim

herif

geldi.

" N e o avrat, camus tezeği gibi yayılmışsın!" diye şa­ ka, e t t i . " B ı r a k h e r i f , B a ş v e k i l h a z r e t l e r i t e l e f o n e t t i , seni

sordu. Sana danışacakları

b i r h ü k ü m e t işi v a r ­

mış!" d e y i n c e ne d e s e iyi..." " . . . t i r e t dürzüyü, canımı s ı k ı y o r . H e m i akıl d a n ı ş ı r l a r , n e m i d e v e r d i ğ i m i z a k ­ lı tutmazlar" d e di . Bizim İbraam'ın Ankara'da g r a d o ­ s u v a r . H e r k e s o n a akıl d a n ı ş ı y o r . H ü k ü m e t o n a s o r mayıncak,

danışmayıncak

raam dersen

hiçbir adımını

atmıyor.

hiçbirine yüz vermiyor. Ankara'yı

görsen, Z ü b ü k o ğ l u aşağı, Z ü b ü k o ğ l u yukarı... k e s i n ağzıncia Z ü b ü k z â d e . . . oğlu diyorlar.

Bana da

İb­ bir Her­

Bayan Zübük­

Hergün bizimkine Başvekilden telefon

geliyor..,»; Karısı b u lâfları k o m ş u

komşu yaydı ve bunlar

bizim burda meydan maskarası oldular. Herkesin di­ line düştüler. Ç ü n k ü biz, Z ü b ü k ' ü n eliibin n u m a r a s ı ­ n ı g ö r m ü ş ü z . K a r ı s ı b u h i k â y e y i a n l a t ı r a n l a t m a z biz o y u n u şıp d i y e anladık. Karışma dışardan «Ben Baş­ vekilim» diye telefon eden kendisi. Böyle telefon edip eve gelince de Başvekil hazretlerine ağza alınmaz lâflar s ö y l e y e c e k de caka satacak. Karısı da bunları etrafa duyuracak. rüdü.» .

Karı

«Ankara'da

n a m ı m ı z aldı

yü­

diyormuş.

ö n d e n k a r ı s ı g e l d i , n a m l a r ı n ı n nasıl y ü r ü d ü ğ ü n ü

— 271 —

anlatıp k o t a s ı n ı rezil etti. Bu yetmezmiş gibi ardın­ dan Zübükzâde gelip üstüne tüy dikti. Gece ö ğ r e t m e n l e r Derneği'nde toplandık. toplanmamız şundan

ki,

ilçemizde

parti

pırtı

Orda ayrılığı

olmadığını gösterelim. Bu memleket hepimizin, değil mi- y a . . . Z ü b ü k z â d e g e l d i . H a k i k a t , h e r i f e m e b u s l u k yaraşmış, üstüne bir başka halâvet gelmiş.

Biz h o p

d i y e a y a ğ a k a l k ı n c a , iki e l i n i a ç ı p , — Aman

aman...

Beni mahcup

ediyorsunuz Al-

lahaşkınıza o t u r u n . . . d e d i . .

.

— E e e e i b r a a m B e y , . n e v a r ne y o k . . . A n l a t da

dinleyelim.

,

Zübükzâde

ağzından

ballar akarak

anlatıyor.

İl­

kin güzel güzel anlatırken, sonradan gene ipin u c u ­ n u k a ç ı r m a z mı? H ü k ü m e t , o n a d a n ı ş m a d a n h i ç b i r işe k o y u l m a z m ı ş . B a ş b a k a n l a sıkı f ı k ı l a r , - b i r i ç t i k l e r i a y r ı gidiyor. Zübük,

\

—— B i r g ü n s a b a h t a n a k ş a m a i y i c e ç a l ı ş t ı k , d i y o r , akşam oldu. Hep yorulmuşuz.

Başbakan,

«İbraam,

gel bu gece eğlenelim. Bir hovardalık edelim» dedi. «Ulan o ğ l u m , e t m e , e y l e m e . . . Hiç yakışık almaz» de­ d i y s e m d e , herif bikez azmış,

ne dediysem dinlete­

m e d i m ' Kalktık, makam arabasına binip gittik. Başve­ k i l e «Gel s e n b u m a k a m a r a b a s ı n ı b ı r a k , bizi t a n ı r l a r . Bir taksiye binelim» d e d i m . B e r e k e t s ö z ü m d e n dışarı çıkmaz.

M a k a m arabasını

savıp

bir taksiye

bindik.

Orası senin, burası benim, gezip dolaşmadık yer komadık, velâkin göniümüzce bir uygun yer bulamadık. N e y s e uzatmıyalım, gece yarısından sonraydı, A n k a ­ ra'nın en i ö k ü s br gazinosuna vardık. Duvarları ayna ve kadife... İncesaz da bir oynak hava t u t t u r m u ş ki, d e m e . gitsin.

Bizim

Başvekil

sağolsun,

iyidir hoştur

d a , i ç i n c e cıvıtır, i ç i p i ç i p t u t t u r d u : « İ b r a a m , ş u kız­ lardan b e ğ e n e l i m de masamıza ikisini çağıralım.» «U—

272

—

lan oğium etme, seni b e l k i tanımazlar. Lâkin beni b i r t a n ı y a n e d e n ç ı k a r , b i r b i l d i k "görür d e " V a y ş u m e m ­ leketin Z ü b ü k z â d e s i n e bak, millet işini bırakmış, karı dalgasına düşmüş": der» dediysem de dinletemedim. Ben de çakır keyif olduğumdan,

pusulayı şaşırmışım

b e s b e l l i , pilavdan d ö n e n i n kaşığı kırılsın, d e y i p , ga­ zinonun en güzel

iki k a r ı s ı n a

işmar çekip el ettim.

Karılar, masaya ç ö k t ü . N e y s e uzatmıyalım, y e d i k içtik, garson kaptı.

hesap pusulasını

getirdi.

Ben elinden pusulayı

Başvekil

pusulayı

kapmak istediysem

de,

«Aman olmaz, bu gece sen benim misafirimsin... He­ saplar benden» dedi. Ne de olsa koca bir Başvekil d e y i p , ben de ü s t e l e m e d i m . İkiye katlı hesap pusula­ sını açıp bakınca rengi attı, benzi kül o l d u . . .

Yahu,

b u ne? İçki m i d o k u n d u , n e d i r . . . F a k a t , r e n k a t m a s ı beri b e n z e r değil, i ç k i d e n o l m a y a hiç b e n z e m i y o r . Elindeki pusulaya bir göz attım ki, hesap sekizyüz k ü ­ sur lira... Anladım; hesabı ö d e m e y e parası çıkışma­ yacak,

renginin

solması

ondan.

«Ver buraya!»

diye

e l i n d e n ç e k i p a l s a m , b i r k o c a B a ş b a k a n iki k a r ı - y a ­ nında beş paralık olacak. Ben hemen karılara çaktır­ madan keseye davrandım, desteden bir binlik çekip, masanın altından binliği uzattım. Ayağımla da ayağını dürtükledim.

Dürtükledim

ya, bana

mısın d e m i y o r .

Masanın altından biri, elimdeki binliği kâptı. Ben baş­ b a k a n aldı b e l l e r k e n y a n ı m d a k i sarı karıya kaptırma­ m ı ş mıyız p a r a y ı ? O r a n ı n k a r ı s ı b i r a d e r , p a r a y ı k o k u ­ s u n d a n tanır. G ö z l e r i n i b a ğ l a d a p a r a y ı

uzat, e l i n d e

k a ç para o l d u ğ u n u bilir. D e s t e d e n bir binlik d a h a ç ı ­ karıp gene masanın altından buna uzattım, eline t u ­ t u ş t u r d u m . Parayı alınca bir, «Oooh...» ç e k t i , rahata e r d i . Bana da «İbraamcığım, bu

iyiliğini hiçbir vakit

unutamıyacağım, can yoldaşı ve yiğit arkadaş oldu­ ğ u n u g ö s t e r d i n . Yarın sabah öderim.» d e d i . B e n de

«Ne demek, arkadaşlık arasında paranın sözü mü ofur, ha s e n i n ha benim» d e d i m . Yâni d i y e c e ğ i m şu k i , g e c e m i z g ü n d ü z ü m ü z birlikte g e ç e r v e ayrımız gayrı­ mız y o k t u r .

-

Yahu bey, yalan icat oldu olalı, böylesi u y d u r u l ­ m a m ı ş . U l a n b u Z ü b ü k , b i z i d e iki p a r a l ı k e d e r . B u ­ nun burasında muhalifi var, e f e n d i m , partisizi var, ta­ r a f s ı z ı var... B ö y l e d e a t m a o l u r m u ? Bir hafta kadar kasabada

kaldı, her toplantıda

yeni bir atma, yeni bir yaian-doian... Hemi de eski­ d e n o l d u ğ u gibi d e ğ i l . Ankara'nın havası herifin at­ masına yaramış. Eskiden de biliriz, atardı, ama böy­ lesi d e ğ i l . . . Karısı b i y a n d a n ,

kendi

biyandan

atı­

y o r . A v u k a t B u r h a n b u n l a r ı d u y d u k ç a s e v i n c i n d e n zil t a k ı p o y n a y a c a k . «İşte s i z i n s e ç t i ğ i n i z m a s k a r a b u . . . » diyor. N'eydelim, biz de ar belâsına «Dedikleri, evet, doğrudur» diye yalana destek oluyoruz. Biz o n u buraya A v u k a t b o z u n t u s u n u düzlesin, s e ­ sini s o l u ğ u n u k e s s i n diye değil de, elegüne

maska­

ra olsun, diye çağırmışız. Canım, bildiğin gibi d e ğ i l , herif iyiden iyiye tozutmuş. G e n e A n k a r a ' y a gitti. G i d e r k e n de bize « Ç a b u k kasabadan bir heyet toparlayın, Ankara'ya gelin, be­ ni

görün. Kamışlık çayına baraj yaptıracağız, bir de

kasabamıza fabrika

kurduracağız.

Heyet olup

gelin,

barajla fabrikayı isteyin ki, benim de sözetmeğe y ü ­ züm olsun» d e d i . Kalktı gitti. Ardından

biz d e b i r h e y e t k u r d u k .

Gedikli İhsan Efendi, Ç i f t v e r e n o ğ l u Hamza Bey, O t e l ­ ci Satılmış Bey, Tüccardan Emin Efendi, Allahın K u ­ lu İsmail Efendi, bir de b e n heyet o l d u k . Her işe bur­ nunu sokar, aklı erik g e ç i n i r d i y e Bedir H o c a n a m u s ­ suzunu da başımıza g e ç i r d i k , gittik A n k a r a ' y a . O A n ­ kara'da bizim çektiğimiz, ah bizim çektiğimiz... Bize

ne alicengiz oyunları oynadı ki bu namussuz, hesaba kitaba gelir işler değil. Demek bizim

bir

isyanımız o l m u ş k i ,

Cenabı

M e v l â m d a b u b e l â y ı Başımıza m u s a l l a t e d i p , b i z e i b ­ ret dersi vermiş. A m a y o k , bizde gene de anlıyacak kafa yok.

Ş ö y l e b i r hırtı

milletvekili yaparsak, geri­

s i n i s e n d ü ş ü n B e y , b i z d e n n e h a y ı r g e l i r . . . Biz b ö y ­ leyiz, bizden ne k ö y olur, ne k a s a b a . . . B ö y l e g e l m i ş , böylece gideriz. Lanetlendik mi, beddua mı aldık ne­ dir? Çilemizdir, çekeceğiz...

YANLIŞ

GİDİYORUZ

İlçe Ortaokul

Almanca

Öğretmeni bir

arkadaşına şu mektubu yazıyordu:

Sevgili B u r d a b o ğ u l u y o r u m artık. Edebiyat y a p m ı y o r u m . Gerçekten kesiliyor.

boğuluyorum,

hava yetişmiyor,

Hıdırlık D o r u ğ u ' n d a insanı y e r e

soluğum

çaian

sert

y e l bile, ciğerlerime b o ğ u c u gaz gibi doluyor. A n c a k kendimi bilmemesiye, kendimi yitiresiye içtiğim

•za­

man rahat e d i y o r u m . Her sabah dilim paslı, ağzım acı, b e y n i m u y u ş u k uyanınca, bir daha içmiyeyim d i ­ y o r u m . K e n d i k e n d i m e söz v e r i y o r u m . kinmek,

kendime gelmek istiyorum.

birlikte yeniden havasız...

boğulmaya

Buraya gelirkenki

Şöyle bir sil­ Olmuyor. Günle

başlıyorum, havasızım, coşkunluğumu yitirdim,

içimden taşıp akan su, ölü toprağında göllenip batak­ tandı.

, B e n i k ı n ı y o r s u n , d e ğ i l mi? B u r d a n b i r k u r t u l s a m , — 275 —

b e n d e k e n d i m i k ı n a y a c a ğ ı m . İ k i n c i y j l b i t t i işte.'.. Ki­ şi dev olsa, bu işin üstesinden gelemez.

Uyuştum,

kaldım. B e n de onlara şimdi onlar gibi, anlamsız an­ N

lamsız gülerek, —

N'ööriyon

Onlar da —

heyri? diye hal hatır s o r u y o r u m :

bana,

N'ööriyon heyri? diye

halhatır s o r u y o r u m .

lıyak da gözden mi olak... diyorlar. yok;

bu bir

çıkar yol mu? Ç ö z ü m l e n m e d i gitti şu s o r u n ;

Dizden,

b a ş ta­

cımız halka

gözden olmadan mı

inecekmişiz,

yüceltecekmişiz,

başkası

halkımızı

herneyse bişeyier

kendimize

mi.

yapacakmışız...

B ü y ü k ş e h i r l e r d e o t u r u p , h a l k için d ü ş ü n m e k n e k o ­ lay...

Buraya gelmeden

düşünüyorum,

içimi

önceki

iyi n i y e t l i

aptallığımı;

bir halk dalkavukluğu

kaplamış­

t ı . B i z i nasıl k a n d ı r d ı l a r , a l d a t t ı l a r , s o n u n d a , h a l k d a l ­ k a v u ğ u yaptılar. H a l k bilir, halk herşeyi

bilir, halkta

b ü y ü k bir sezgi vardır. Yalan, hepsi yalan...

«Halk herşeyi

bilir»

dalkavukluğu bile, halkı kendilerinden ayrı,

demek

bambaş­

ka, umacı k o s k o c a m a n bir dev yaratık g ö r m e k değil de

nedir?

Yalandan

dalkavukluk ettikçe,

halkı bu

sever

göründükçe

.yalanlara gerçekten

halka inanan

benim gibi tek-tük kişiler, bilgisizliğin, görgüsüzlüğün, geriliğin

kızgın,

sonsuz çölüne

sızan cılız

sular gibi

kuruyup, bitip gideceğiz. «Halk bilir, halk sezer» s ö z ü n d e , d i k k a t et, halkı bir küçümseme, hiçe sayma, s e v m e m e var. Yalan, bir büyük yalan içinde

uyuşmuşuz.

miyor, hiçbişey sezemiyor. yıllardan beri,

aldatılır,

Halk

hiçbişey bil­

Bilse, sezse, bunca yüz­

kandırılır mıydı?

Nasıl

bir u-

y u ş t u r u c u yalan b u . . . G e r ç e k t e n bu halkın bilip ö ğ ­ r e n m e s i n i istememişiz. İsteseydik, ö n c e halkımızı b ü ­ t ü n a c ı g e r ç e k l e r i y l e tanır, —

276

ondan —

sonra ne yapma-

mız g e r e k t i ğ i n i

düşünürdük.

Kendi

halkımızı

oluştan

üstün saymak neden, Tanrı bir okur-yazar bile olma­ y a n insanlara

iltimas mı yapmış?

Bilinçsiz, bilgisiz bir ülkücülükle boşa giden bu i k i yıl s o n u n d a , d ü ş ü n m e m e k i ç i n b e n d e i ç m e k t e n , ö ğ r e t m e n l e r Derneği'nde prafa,

otuzbir, kaptıkaçtı,

p o k e r oynayarak zamanımı ö l d ü r m e k t e n başka bir y o l bulamadım. Biliyorum, şimdi sen gelsen buraya bize n e d e r s l e r , n e a k ı l l a r v e r i r s i n . B e n d e ilk g e l d i ğ i m d e böyleydim. Dışardan sisli, kirli

camlardan kahveleri

dolduranlara bakıyordum. Bir masa çevresinde önle­ rindeki o y u n kâğıtlarına iğik başları, dışardan bakınca kopukmuş, yokmuş gibi, öylece duran kalabalığa kı­ z ı y o r d u m . G e c e l e r i ö l ü b i r ışık a l t ı n d a , kirli yüzleri

uzuyor,

sanki bir

bu adamların

dokuma fabrikasında

durmadan gidip gelen iğler gibi, bunların da kirli, y a ğ ­ lı

iskambil

kâğıdı tutan

elleri,

havaya

kalkıp kalkıp,

kırık m a s a m e r m e r l e r i n e i n i y o r d u . K i m gelse aramıza, bir s ü r e s o n r a bizden beter olacak.

Çünkü

biz d e v d e ğ i l i z ,

insanız.

Halkı ilkin kandıran şehir aydını d e ğ i l , k a s a b a ay­ dını.'Kasabalı aydın, halkı şehirli aydınının sında yardımcılık,

aracılık

ediyor.

Burda

kandırma­ bunlar

Ge­

dikli İhsan Efendi, Aklı Evvel B e d i r Hoca, Ç i f t v e r e n o ğ ­ lu Hamza İsmail

Bey, Tüccardan Emin Efendi, Allanın

Efendi,

Allah

Selâmet Versin

Murtaza

Kulu

Efendi

gibiler. . Geçen gün yine, bu adamlar toplanmış, köylünün herşeyi bildiği üstüne konuşup, '•— O ne çarıklı erkânıharptir o o o . . . d i y o r l a r d ı . G e d i k l i İhsan Efendi, çarıklı e r k â n ı h a r b i n b i l g i s i ­ ni isbat için bir de şu olayı anlattı: «Manevredeydik. -tutmayan g ü n e y

Bizim bölük bir tepenin rüzgâr

yamacında çadırlı

ordugâha çekil-

misti.

Karanlık bastırınca,

yüzbaşı " B ö l ü ğ ü al, filân

y e r e g ö t ü r " dedi. Çadırları topladık, çıktık yola... Ha­ v a d a k ö t ü karanlık, g ö k t e t e k yıldız y o k .

Ben atta,

b ö l ü ğ ü n ö n ü n d e y i m . Yola çıktıktan yarım saat sonra, arkadan bir ses geldi: —

Yanlış g i d i y o r u z . . .

—

Kim o söylenen? dedim, hiç ses çıkmadı.

A r a d a n bir-iki saat geçti, gene arkadan bir ses: —

Yanlış g i d i y o r u z . . .

—

Kimdir

Gene

o?

kimse çıkmadı.

Bir zaman

sonra bir daha:

—

Yanlış g i d i y o r u z . . .

—

Kim o söylenen, çıksın!...

Ç ı k m a d ı . Saat de g e c e yarısını g e ç t i , g i d e c e ğ i ­ miz y e r e ç o k t a n varmalıydık. B ö l ü ğ ü n içinden o "Yan­ lış g i d i y o r u z " ışıdı

sesi, g ü n ışryasıya s ü r d ü .

Bir de gün

ki, ne bakalım, biz o r d u g â h k u r d u ğ u m u z y e r d e

değil

miyiz...

Sabahacak olduğumuz

dönüp durmuşuz. —

"Yanlış

Bu

tepeyi

fırdolayı

sefer,

gidiyoruz"

diye

söyleyip

duran

kim­

di? d i y e b ö l ü ğ ü s ı k ı l a d ı m . Onbaşılardan

biri,

*— Başefendi, Hüsün söyledi d u r d u . . . dedi. Bölükte bir Kel Hüsün var, nerdeyse tezkere alacak, daha uygun adım yürümesini beceremez. —

Gel len Hüsün buraya! d e d i m . N e r d e n bildin

sen bizim yanlış gittiğimizi? Geldi. —

Komutanım, dedi,

ordugâhtan

çıktığımızda

ürüzger benim sağ yanağıma v u r u y o r d u . Az gittik, bukez ürüzger sol yanağımı

şamarlamağa

başladı. A n ­

l a d ı m k i , biz t e p e d e t e r s d ö n d ü k , k a l k t ı ğ ı m ı z y e r e g i - / diyoruz.

"Yanlış g i d i y o r u z ! "

diye ses ettim. Az daha

gittik, ürüzger gene sağdan üfürmeğe başladı. Anla­ dım ki, gene ters döndük... seslendim.

Gene gittik...

''Yanlış g i d i y o r u z ! " d i y e ü r ü z g e r bir sağ yandan

v u r d u , bir sol yandan esti... Anladım ki, kalktığımız t e p e y i fırdolayı dönüp duruyoruz; —

Ulan Hüsün, dedim, öyleyse, kim bağırdı, di­

ye sorunca —

neden çıkmadın

Başefendi, dedi, bir

dırmazdın,

"Yanlış

ortaya? Kel Hüsiin'in lâfına al­

gidiyoruz!"

demesine

inanmazdın

ki...» G e d i k l i İhsan Efendi bu olayı anlatıp da, "— Köylümüzdeki

akıl

kimde var!

deyince

artık

dayanamadım... • — S e n b u n a akıl m ı d i y o r s u n İ h s a n E f e n d i , d e ­ d i m , şehirliler d e s e n i n gibi düşünüyorlar, tıpkı senin g i b i , « H a l k ı m ı z akıllıdır, h a l k ı m ı z b i l g i l i d i r . » B u n u n n e ­ resi

akıl?

ö n c e akılsızlık s e n d e n başlıyor.

yüzyılın ortasında da, suratına rüzgâr

insanı

Yirminci

pusula yerine kullanıyorsun

vurmasından yön

buluyorsun...

Sen bu zamanda, Kel Hüsiyin'in yanağını pusula diye Sulanırsan, b u , Kel Hüsiyin'in aklını d e ğ i l , senin akıl­ sızlığını g ö s t e r i r .

Rüzgâr

dediğin hep biyandan mı

eser? Ya rüzgâr bir sağdan, bir soldan değişik esseydi de, sen Kel Hüsiyin'in aklına uysaydın, yol gidiyo­ ruz diye t o p u ğ u n u z u n

üstünde

fırdönseydiniz

nasıl

olurdu? Böyle d e d i m ama kime dedim? Hiç bu halk bil­ gili, anlayışlı olsa, bu

G e d i k l i İhsan Efendi gibileri,

y o k s u l sırtından, geçinebilir mi? Halk bilir, diye halkı u y u t m u ş l a r ; biz d e b u n a a p t a l c a s ı n a k a t ı l m ı ş ı z . B u r a n ı n k ö y l e r i n i g e z d i m . İlk g i t i ğ i m k ö y d e g e c e kalmıştım. Gece helaya gidecektim. —

Helanız nerede? diye s o r d u m .

Elime bakır bir ibrik v e r i p ,

—

Buraları-hep helâ... Şöyle açıl! dediler.

Biçilmiş b u ğ d a y tarlasının içine daldım;,.dik sap* lar v e k e s e k l e r arasında k e n d i m e y e r a ç a r k e n k ö y ü n köpekleri

başıma

üşüştü.

Konuk

olduğum

evdekiler

y e t i ş m e s e , iri k ö p e k l e r b e n i p a r a l a y a c a k l a r d ı . E v d e n , k o m ş u l a r d a n köylüler çıktı.

Onlar beni çevirdi, kö­

pekler onları çevirdi. En ortada, ekin sapları ve ke­ sekler arasında ben, ç e v r e m d e köylülerden bir halka, onların dışında k ö p e k l e r d e n bir halka. K ö p e k l e r hav­ lıyor, k ö y l ü l e r de k ö p e k l e r e , —

Hoşt hoşt!., diye bağırıyorlar.

A r a d a bir içlerinden biri de bana, —

Korkma Bey, korkma, keyfine bak! diye ses­

leniyor. Sen keyfi

g ö r d ü n mü? A y a ğ a kalktım. En ö n d e

elimde ibrikle ben, arkada

« h o ş t hoşt!..»

ran köylüler,

havlayan köpek sürüsü...

daha dışta

diye bağı­

Böyle bir törenle eve girdim. İşte heiâsız y a ş a y a n bu k ö y l ü y e biz, hiç utanma­ dan,

sıkılmadan, —

Sen herşeyi bilirsin . aslanım,

senin sezişin

v a r y i ğ i t i m ! d i y e sırtını s ı v a z l a y ı p o n u u y u t m a y a , k e n ­ edimizi

kandırmaya

çalışıyoruz:

Bu anlattığım köy sin?

Kapıcılıkla.

halkı neyle geçinir, bilir mi­

Bunların

gençleri

k a d ı n - e r k e k İs­

tanbul'a, A n k a r a ' y a g u r b e t e çıkar, oralardaki da; apartmanlarda

kapıcılık ederler.

k ö y d e kalan yaşlı ana - babalarına para

hanlar­

O r d a kazanır, gönderirler;

Beş-on yılda bir döner, k ö y e sılaya gelirler. Baba o c a ­ ğından tam sökülmezler.

Onlar da yaşlanınca gelir,

bu kısır topraklı köye yerleşir, oğullarını kızlarını b ü ­ y ü k şehirlere odacı, kapıcı gönderirler. Saydım, bütün k ö y d e d ö r t ahlat ağacından başka

— 280 —

ağaç yoktu.

Yağmurdan aka aka toprak

kalmamış.

Tarlalar ancak bire b i r b u ç u k , bire iki v e r i y o r . Bir kile t o h u m ekip, t o p r a ğ ı a l ı n ' t e r l e r i y l e sula­ y a r a k iki k i l e t a h ı l a l a c a k l a r . Y i n e d e b u kısır t o p r a k ­ tan

vazgeçemiyorlar. Bu köylünün hepsi de İstanbul hanlarında, apar­

t m a n l a r ı n d a kapıcı durmuşlar, o hanların, a p a r t m a n ­ pembe,

beyaz

fayans döşeli

helalarını yıkayıp temizlemişler.

ların k a l o r i f e r l i ,

mavi,

Ama

köylerine dö­

nüşlerinde-kendilerine

helâ yapmamışlar.

Neden? Neden böyle, diye

hiç d ü ş ü n ü y o r m u ­

yuz? Görgüsüzlük desen; değil, işte helanın en güze­ lini y ı l l a r c a

görmüşler,

temizlemişler,

kullanmışlar

da... A m a yine de kendilerine helâ yapmıyorlar. Gör­ m e k , t e k b a ş ı n a b i r işe y a r a m ı y o r . K i ş i n i n , o g ö r d ü ­ ğünü alacak, gerekiyor.

benimsiyecek bir düzeye

O yere yükselmedikçe, ne

yükselmesi görse boş...

Bunlar; yıllarca temizledikleri helaların, kendileri gibi insanlar için değil, yalnız kapıcı, odacı durdukları han ve apartımanlarda y a ş a y a n insanlar için o l d u ğ u n u sa­ nıyorlar. ^ ş t e biz b u h a l k a «akıllı, b i l g i l i , a n l a y ı ş l ı , s e z g i l i » diyoruz. Yalan. Onları da, bizi de kandırmışlar, aldat­ mışlar.

Biz d e o y a l a n l a r a a l d a n ı p k ö r ü k ö r ü n e h a l k

dalkavuğu

olmuşuz. Acı

gerçekleri

öğrensek,

öğre­

t i l m e d e n , e ğ i t i l m e d e n , halkın bilgili, anlayışlı olamıyacağını k a v r a s a k , o zaman ne y a p m a m ı z g e r e k t i ğ i

ü-

z e r i n d e d ü ş ü n e c e ğ i z . A m a «Halk bilir, anlar» d e y i n c e düşünceye yer kalmıyor artık... Ş e h i r l e r i n k a l o r i f e r l i , pırıl pırıl f a y a n s d ö ş e l i h e lâlarını kullanıp da e v i n d e helası bile o l m a y a n insan­ lara, '

— H a l k b i l i r , h a l k anlar!., d i y e ' y a p t ı ğ ı m ı z h a l k

dalkavukluğumuza,, içine düştüğümüz aptallığa

bak...

H a l k ı d a h a ç o k s o y m a k i ç i n , bizi d e k a n d ı r m ı ş l a r , h a l k dalkavukluğunu

«Halkçılık»

Şimdi sana Aklı

sanmışız.

Evvel

Bedir

Hocayı anlatıyo­

rum. K a d i f e , bir kasketi var, kasketin

güneşliğini hep

sol y a n a a r k a y a d o ğ r u ç e v r i k giyer. K a s k e t i n i n altın­ d a d a k i r l i , y a ğ l ı b i r t a k k e s i v a r d ı r . C a m i y e c u m a na­ mazına giderse, şapkayı ayakkabının yanına kor, tak­ keyle namaz kılarmış. Şişman tostoparlak- bir adam. Sevimli bir yüzü, cana Burdakilerin

yakın da bir konuşması var.

h e p s i ç o k tatlı

inandırıcı...

Her birinin

konuşmalarının

bu

k o n u ş u y o r l a r ; tatlı v e

inandırıcı

ne kadarının yalan

dan birbirlerinden öğrenebilirsin.

olduğunu,

kalmıyor.

Hattâ

bastırıyor. Emin Efendi

tatlı

sonra­

Bana kalırsa akıllı­

lıktan yana T ü c c a r d a n . E m i n Efendi, hiç de aşağı

sözlerinin,

kimi

Bedir Hoca'dan zaman

onu

bile

b a b a c a n bir a d a m , saçlarını

sıfır n u m a r a m a k i n e y l e t r a ş e t t i r i r . S u

içerken elinin

birini başının üstüne kor, kısa ve ç a r p ı k b a c a k l a r i y l e ördek gibi yürür.

Onun da konuşmasına doyum ol­

maz. Burdakiler çok

sövgülü

konuşuyorlar.

Yalnız

İs­

m a i l E f e n d i h i ç s ö v m e z . E n ç o k kızdığı z a m a n l a r bile* bağırmaz, s ö v m e z , kızdığı a d a m a yalnız, lu»

der.

«Allanın

kulu»

demekle

«Allahın k u ­

kızgınlığını

yatıştır­

mış olur. Bu y ü z d e n ona «Allahın Kulu İsmail Efendi» lâkabını

takmışlar.

K a r d e ş i m , ne kadar yazsam, burda ç e k t i ğ i m sı­ kıntıları sana a n l a t a m a m . Karşı karşıya gelmeliyiz-de, başbaşa verip, sana bir hafta, Artık, iyice bunaldım. Beni atamaları için üstüste yok.

Hasta

on gün anlatmalıyım.

burdan başka bir okula

dilekçeler veriyorum.

olmalıymışım,

buranın

havası

da

Cevap hastalı-

ğımı a r t t ı r m a l ı y m ı ş k i ,

beni burdan

nakletsinler. Vilâyetteki hastanede

başka bir yere muayene oldum,

hiçbir h a s t a l ı k b u l a m a d ı l a r , t u r p g i b i y m i ş i m . B u r d a n uzaklaşabilmek için, hasta o l m a y a bile razıyım. D o k ­ torlar anlamadı yorum:

ama,

Umutsuzluk,

ben hastayım. Hastalığımı kırgınlık...

Ruh

çöküntüsü

bili­ için-

- de gittikçe k e n d i m d e n ayrılıp b a ş k a bir insan o l u y o ­ rum. Bu umutsuzluk, ne

yapmam gerekli olduğunu

b i l m e m e m d e n geliyor. Ne başkaları için yaşıyabiliyorum, ne kendim için...

Başkaları için y a ş ı y a b i l s e m ,

k e n d i m için d e y a ş a m ı ş o l a c a ğ ı m ı , m u î l a n a c a ğ ı m ı b i ­ l i y o r u m , a m a nasıl?.. Sık sık ağlıyorum, ama g ü l d ü ğ ü m h e m e n hiç o l ­ muyor. G e ç e n gün, b ü y ü k bir sinir bunalımı g e ç i r d i m . Pazardı. Sabahtan

gezmeye çıkmıştım. Karşıdan

bü-

r ü ğ ü n e b ü r ü n m ü ş bir kadın g e l i y o r d u . Kadınlar y o l d a , bürüklerinin içine öyle geziyorlar. :

dolanmış, yalnız t e k gözleri açık,

Bu denli

kapandıkları da yetmezmiş

gibi, uzaktan bir e r k e ğ i n geldiğini gördüler mi, daha elli adım ara v a r k e n

hemen önlerini

duvara dönüp,

e r k e k elli adım gsçesîye sırtları d ö n ü k , o t u r u p b e k l i ­ yorlar,

onları

böyle g ö r m e k , insanı

insanlığından

u-

"> t a n d ı r ı y o r . O pazar sabahı, yalnız başıma

giderken, karşı­

dan gelen bürüklü bir kadın gördüm. Bürüğünün için­ d e , a y r ı c a b i r kırmızı y a z m a y l a a ğ z ı , ç e n e s i b a ğ l ı y d ı . İ k i e l i n d e , s u d o l u iki g a z t e n e k e s i t u t t u ğ u i ç i n , b e n i g ö r ü n c e , b ü s b ü t ü n b ü r ü ğ ü n e d o l a n a m a d ı . Yalnız,

iki

elindeki

de

iki t e n e k e y i y e r e

koyup durdu. Yüzünü

ö r t ü n m e d i , sırtını d a b a n a d ö n m e d i . K ı r k y a ş l a r ı n d a . var yoktu. Nasıl oldu ben de bilemiyorum, birden ya­ nına s o k u l d u m d a , — Bacım,

dedim,

kimden

neye böyle kaçıyor­

sun? Bu kasabada yabancın y o k ki senin... Yiğenle—

283

—

r i n , a ğ a l a r ı n , e m m i l e r i n , he'ps,i s e n d e n . K u z u b i l e k u r t ­ tan, sizin er k i ş i d e n kaçtığınız gibi

kaçmaz.

b a c ı m ol,* n e d i r b u , s ö y l e b a n a . . . yemez.

Bak,

i ş t e s e n b a n a sırtını

Anam;

Seni bu erkekler dönüp duvara ka­

p a n m a d ı n , ne i y i . . . Ya şu ağzını n e d e n y a z m a y l a k a ­ pamışsın?.. D a h a n e l e r s ö y l e d i ğ i m i ş i m d i t a m o l a r a k -ansıyamıyorum. Ben böyle deyince kadın birden çenesindeki bezi ç e k i p ağzını açtı d a , —

Aha

gördün

Ağzında

bitek

— Neden

mü? diş

dedi. yoktu/Kızgınlıkla,

kapanırmışız!

Bizde

insan

arasına

çı­

kacak surat mı kalmış... dedi. Hırsla yürüdü.

tenekelerin Donakaldım.

dınlarına

Bu kadının isyanını ş e h i r ay­

anlatabilseydim.

Hiç kendimi

sarıTıp

tahtadan tutamaklarına Ağlamaya

tutamıyorum.

başladım...

Çok

kızgın v e ç o k

d u y g u l u adam o l d u m . O pazar, sabahtan i ç m e ğ e baş­ l a d ı m . .. Sana yazdığım

b u m e k t u b u ş i m d i z a r f l a y ı p -pos--

taya atacağım, ondan sonra... yine içmeğe... Beynim t ü m uyuşsa da, hiç d ü ş ü n e m e s e m , ç o k daha iyi... Yarın

ibrahim

m u t l a k a tanışıp Gözlerinden rim.

v

Zübükoğlu gelecekmiş.

Onunla

konuşmak istiyorum. özlemle öper,

Mektupların

DİNİNE

bana avuntu

mektuplarını

bekle­

oluyor.

İMANINA DOĞRU

SÖYLE

Gedikli ihsan Efendi şöyle anlatıyordu : Bizim

heyet hikâyemizi

Zübükzâde;İbraam

Bey, —

dinlemiş

miydin

bir heyet kurun 284

—

Bey?

da Ankara'-

ya gelip, beni g ö r ü n , d e m i ş t i . Bizi B a ş b a k a n l a g ö r ü ş ­ türecek, Cumhurbaşkanıyla

konuşturacaktı.

Biz de

ilçemize baraj, fabrika yapılmasını; isteyecektik. A m a bizim niyetimiz, barajdan marajdan önce, şu kayma­ kamı başımızdan atsınlar bir. Böyle k a y m a k a m mı ol u r m u ş , t a v ş a n tersi gibi bir herif, ne sıvanır, ne b u ­ laşır... İçip içip a ğ l a m a k t a n «Vah anam, ben buralar­ da çürüyecek adam

mıydım?»

diye

v u r m a k t a n , diz d ö ğ ü p saç y o l u p

başını

duvarlara

ağlamaktan başka

b i r i ş g e l m e z e l i n d e n . Evet, b i r i y i l i ğ i v a r s a , İ b r a a m Bey'in

b u y r u ğ u n d a n dışarı

sabamıza on Bey'e

«Şu

çıkmaz.

paralık

yararı

kaymakamı

attır,

Neye yarar,

dokunmamış. başımıza

ka­

İbraam

a d a m a , benzer

bir kaymakam göndert» diyeceğiz. Heyetçe çıktık yola, kara'yı bilirim.

Ankara'ya vardık.

Ben

An­

A r k a d a ş l a r d a n kimisi hiç g ö r m e m i ş .

Biz otele indik. Aklı Evvel B e d i r H o c a , g e n e bir aklı evvellik

gösterip,

— Arkadaşlar,

dedi,

şimdi

Zübükzâde'nin

yanı­

n a v a r d ı k m ı , bizi alır B a ş b a k a n h a z r e t l e r i n i n , C u m ­ hurbaşkanı başla,

hazretlerinin

o y ü k s e k huzura

Kanunda

bile yeri

olsa

huzuruna çıkarır.

Bu üst

v a r m a k ağır hakaret gerek...

Bizi bu

görürlerse; hakaret ettik, diye tevkif

olur.

kılıksızlıkta

etseler yeridir.

O n d a n ö t ü r ü , ilkin k e n d i m i z e bir ç e k i d ü z e n v e r e l i m , kılığı d ü z e l i m , A n k a r a ' i ı k b i r a d a m o l a l ı m . Çiftverenoğlu

Hamza

Bey,

- — Evet, d o ğ r u ; d e d i , B a ş b a k a n h a z r e t l e r i , C u m ­ hurbaşkanı hazretleri bizi Sarayda kabul. eder. Rad­ yolar, bağlılıklarını

bildiren

h e y e t d i y e bizi s ö y l e r .

Gazeteler heyetimizin resimlerini basar. Hiçbirimizde g a z e t e y e g e ç e c e k kıbal yok. ö n c e giyinip k u ş a n m a k gerek... •

Emin Efendi'nin boyunbağı bile y o k . Allah Selâ-

m e t Versin Murtaza Efendi'yi

sorarsan, kıçında p o ­

tur, ayağında çedik. B e d i r H o c a , yaz ortası, mes lâs­ tikle Ankara yoluna düşmüş.

İsmail

Efendi'yi

sorar­

san, keten pantolu ütü yüzü görmemiş. Biz h e y e t ç e d ü k k â n l a r a daldık, g i y i m k u ş a m al­ dık. Fakat bu bizim bura insanı m e d e n i y e t bilmiyor. Nice giyinip kuşansa gene hiç... Bunların boyunbağlarını b a ğ l a d ı m . Ç u l u d e ğ i ş t i r s e l e r d e g e n e a l t ı n d a k i adam, .

bizim

adamımız.

Bedir H o c a y l a , Emin Efendi'ye, —

Şu

saçınızı,

sakalınızı

kırptırın

da

yüzünüz

gözünüz görünsün... dedim. Berbere vardık, traş olduk. Elimizdeki adresi so­ ra soruştura, ibraam Bey'in oturduğu apartımanı bul­ d u k . Emin Efendi, y e d i katlı apartımanı g ö r ü n c e , — de

Vallaha göğsüm kabardı arkadaşlar, dedi, bir

bizim

kasabadan

adam

çıkmaz derler,

çıkardık ki, d ü ş m a n çatlatır.

bir adam

Şöyle bir apartımanda

o t u r m a k ne d e m e k . . . AHah makamını daha da yücelt­ sin. Kendim burda o t u r u y o r m u ş u m gibi memnun o l ­ d u m . . . Herhal, bizim Zübükzâde, apartımanın en üst katında otursa gerek... dedi. O r d a yanılmışız.

İbraam

. Bey,

' en alt katta otur-

m a k t a y m ı ş . Kapının zilini çaldık. İbraam Bey'in karısı çıktı. Bizi g ö r ü n c e , açtığı kapıyı aralayıp, aradan bur­ n u n u n u c u n u çıkarttı, y a r ı m ağızla, —

Hoş geldiniz.

Bir hacetiniz mi vardı?

İbraam

evde yok... dedi. Belli ki, gelişimizi hiç b e ğ e n m e m i ş . -— Bacı, İbraam Bey'imizi

>

nerde buluruz? diye

sorduk. —

Vallaha hiç belli olmaz,

az ö n c e s i B a ş v e k i l

hazretleri de telefonda aradı. Gene başları darda kal­ mış da,

İbraam'dan akıl danışacakiarmış...-

Şimdi ne yapsak? Şu görgüsüz karıya bak biyol, Ankara

karısı olduğundan

beri,

insanrığı t ü m y i t i r ­

miş. •

Ben y ü z ü m ü kızartıp, —

Kız g e l i n , b u

hemşeriler gelince,

nasıl y e n i h u y l a r ,

buyrun

diye

içeri

memleketten almak, ağırla­

mak y o k mu? d e d i m . Burnu —

kapının dışında,

Kusura

günüm de...

kalmayın,

kendi

dedi,

içerde kadın

içerde,

böğün

misafir kabul

misafirlerim var.

Bakan

m a k a n karıları. Y o k s a b u y r u n , bir s o l u k alın, d e r d i m . —

Ş i m d i n'olacak? İbraam Bey'i

—

Meclıs'e

—

B i r d e k ö ş k m ü s a t ı n aldınız. A f e r i n ; b e ğ e n ­

dim,

bakın

bir.

nerde buluruz?

Orda yoksa

Köşk'tedir.

,• —

Yok, C u m h u r b a ş k a n ı köşkünde. O r d a da y o k ­

sa kulübe bakın. —

Ne z a m a n

-— H i ç

gelir?

bilinmez.

Döndük geriye. Ne etsek? Sora soruştura Mec­ l i s e gittik. M e c l i s tatil o l d u ğ u n d a n kimseler y o k m u ş . Gene de sora

soruştura köşk'e vardık.

Nöbetçi

as­

ker youmuzu kesti, —

Köşk'te Zübükzâde olacak

aslanım,

içeri

bir

haber sal, hemşerilerin geldi diye ilet... dedik. Nöbetçi, —

N e c i d i r , ne iş y a p a r m ı ş ? d e d i .

Zavallı —

asker,

ne bilsin Zübükzâde'yi?

S e n b i r h a b e r ilet, k ö ş k t e n b i l i r l e r , d e d i k .

Nöbetçi telefon

etti.

Yanımıza b i r a d a m

katıp,

bizi b a h ç e d e n içeri aldılar. Bir b ü y ü c e k e v d e bizi bir adamın

karşısına

-— K i m i —

çıkardılar.

arıyorsunuz? dedi.

Zübükzâde

İbraam

Bey'i...

—

K i m .dedin? K i m d e d i n ?

Ş u n a b a k , h ü k ü m e t i n akıl d a n ı ş t ı ğ ı b i r k o c a -İb­ raam Bey'i

bilmez de sorar...

Bedir Hoca, - — O ğ l u m , s e n i ç e r i h a b e r v e r , o n l a r ;bi!ir İ b r a ­ am B e y ' i . . . d e d i . —

'

'

Ben b i i m e z s e m kim bilirmiş. N e c i , neyin ne­

si bu İbraam Bey? Ne iş yapar? —

Ne iş yaptığını bilmeyiz, lâkin mebustur.

?:

~— M e b u s mu, Allah Allah... Hiç bu adda bir me­ bus tanımıyorum. Neydi, neydi? —

Zübükzâde İbraam...

M e b u s canım. Biz seç­

tik, buraya g ö n d e r d i k . Emin Efendi, İsmail Efendi'nin k u l a ğ m a , —

İçime bir kurt yeniği düştü, bu Z ü b ü k itinde

oyun çoktur. Sakın mebus oldum diye bizi aldatma­ sın...

d e y i n c e İsmail Efendi kızdı,

—

Sus, o nasıl söz...

Cahil kafanla işleri t ü m

karıştırma. Oturduğu apartımanı g ö r d ü n işte... —

Orası doğru, mebus olmayanın...

A d a m bize bir kitap g e t i r d i , ö n ü m ü z e açtı, —

İşte m e b u s l a r ı n .resmi b u r d a , ' a r a y ı n bulun!=

Araya araya bulduk. — .

İşte bu i

Adam, —

Siz

kimsiniz?

dedi.

— - B i z heyetiz, dedik, Zübükzâde'mizi göreceğiz d e . bizi C u m h u r b a ş k a n ı h a z r e t l e r i n e n e y e g ö t ü r e c e k , ; Adam hemen telefonu

açmasıyla

Zübükzâde'yi

buldu: v

— İbraam Bey, ben Cumhurbaşkanlığı başyave­

r i y i m . M e m l e k e t t e n sizi g ö r m e ğ e h e m ş e r i i e r i n i z g e l ­ miş... '

O da, - — Eve b u y u r s u n l a r . . . d e m i ş o l a c a k . —

283

—

Yeniden evine d ö n d ü k . Bu sefer anası çıktı, •*— İ b r a a m az ö n c e b u r a d a y d ı . A c e l e h ü k ü m e t t e n çağırdılar da oraya gitti. Size de mahsus selâmı var. Kusura kalmasınlar, yarın gelsinler... dedi. Geceyi otelde geçirdik. eve damladık.

Bu

kez

Devrisi gün, sabahtan

karşımıza yabancı

bir avrat

çıktı: —

İbraam Bey yok...

—

Karısı

nerde?

-T Altı aylık y a p t ı r m a ğ a b e r b e r e gitti. —

Anası

nerde?

—

Komşuya gitti.

D ö n d ü k . Otelin kahvesine daldık. Emin Efendi, —

Y a h u b u altı a y l ı k y a p t ı r m a k d a n e y m i ş ? d e d i .

—

Ş e h i r d e karı kısmı, b e r b e r e gidip kendini al­

tı aylık yaptırtır... d i y e anlatınca h e p şaştılar. Akşama eve gittik, y o k ; sabaha gittik, yok... Beş gün

arkasından

koştuk.

Bizim

beyaz göynekler kir­

lendi. Birer d a h a aldık. Gideriz evine

«yok!»

derler. Bunlar bizim göre­

neği, geleneği toptan unutmuşlar... «Buyur içeri, bir kahvemizi

için de soluklanın!» d e m e k y o k .

Baktık olacağı y o k . Kapıya n ö b e t ç i k o y a l ı m , de­ dik. Herbirimiz birer saat

kapıda

nöbet

Birgün de böylece bekledik, gene yok...

tutuyoruz. Yahu

bu

herif evine bacadan girmez ya. Artık iyice umudu kes­ tik, d ö n m e ğ e karar verdik. oturmuş —

Birgün otelin kahvesinde

konuşuyoruz. Bu namussuz, bir daha m e m l e k e t e hiç d ö n m i -

yecek mi... dedim. Bedir Hoca, otel köşelerinde

para tüketmekten

bıkmış, —

Hangi yüzle gelecek? Biz bunun suratına t ü -

k ü r m e z miyiz, t ü k ü r ü k l e b o ğ m a z mıyız... d e d i .

Emin — lıya

Efendi,

Hiç de bişey yapamayız,

bağlar,

dedi, gene

işi t a t ­

derken evdeki

bulgur­

görürsünüz.

Dimyata pirince gidelim

dan olduk, ö y l e ya, buraya geldik ki, fabrika isteye­ lim, baraj isteyelim, yeni bir

kaymakam

isteyelim.

G e ç t i k hepsinden, şu A n k a r a g u r b e t i n d e parasız ka­ lıp d a m e m l e k e t e z o r m u d ö n e c e ğ i z n e . . . Biz otelin k a h v e s i n d e b ö y l e para

çekmecesinin

Acımış da —

başına

konuşurken, otelci

oturmuş,

bizi

dinlermiş.

bize,

S i z i n d e r d i n i z ne? d i y e s o r d u .

Anlattık. —

Onun kolayı var, ben şimdi bulurum.

—

Nasıl?

—

Evine

'

—

Sen ne diyorsun

telefon

gündüz nöbet

ederiz. ağam,

tutmaktayız.

biz k a p ı s ı n d a

Herifin eve

gece-

geldiği

mi

var?... —

Durun

siz...

Otelci, Zübük'ün evine telefon etti. —

Burası

Meclis,

. ibraam

sordu.

Bey orda

mı? d i y e

,

N e d e r s i n , İ b r a a m z ı r t d i y e k a r ş ı s ı n a ç ı k m a z mı? Otelci telefonu bana verdi. —

İbraam

Bey,

şükür görüştüğümüze, ben

İh­

san... dedim. —

Vay

İhsan

Beyefendiciğim...

diye

söze

giri­

şince anladım k i , beni b a ş k a bir İhsan sanmış, —

Ben

—

O

Gedikli

İhsan...

İhsan Efendi,

dedim.

hoş geldin,

safa geldin. Ye­

ni mi geldin? —

N e d i y o r s u n İ b r a a m B e y , d e d i m , biz h e y e t ç e —

290

—

geldik.

Zatınızı

aramaktan Ankara'nın

kaldırımlarında,

sersefil, perperişan olduk. —

Ne d i y o r s u n . . . t u . . . v a y anasını... Yahu size

evin adresini de vermiştim.

D e m e k bulamadınız, vah

vah... Nasıl

söğmezsin

şimdi?

Hadi sus,

dedim,

gene

kendime. . Kalktık heyetçe evine vardık. Bizi bir karşılama, bir karşılama,

yere

göğe koyamıyor.

Sarılıp sarılıp

öpüşüyoruz. Anası —

d e r s e n bize,

Ah o ğ u l l a r ı m . . . d i y o r da bir daha d e m i y o r .

İki

aralık,

—

Ah ihsan Efendi o ğ l u m a h . . .

Z ü b ü k ' ü n anası

beni

dışarı

çekti:

Benim bitecik

o ğ l u m u hiç sorma. Ankara kahpelerinin

eline düştü.

G e c e s i gündüzü hiç belli d e ğ i l . A m a n o ğ l u m , o y o ğ ­ lum...

'

Z ü b ü k surdan burdan konuşuyor. Gene hep* es­ ki t ü r k ü s ü . H ü k ü m e t i n her bir işini

buna danışırlar-

mış.

kalmamış.

Vere vere

gayri

k e n d i n d e akıl

Her

b i ş e y i a n l a t ı y o r d a f a b r i k a d a n , b a r a j d a n lâf y o k . Ya­ hu

biz b u r a y a n e y e

geldik?

Konuşa

konuşa

akşamı

ettik. Gayri otele dönmenin zamanı... —

Eh İ b r a a m B e y , b i z e m ü s a a d e .

—

Ne d e m e k . . .

K ı r k yılın

başı

gelmişsiniz,

m e k olur mu? Bu g e c e misafirimsiniz.'

git­

Dünyada bı­

r a k m a m . Olmaz t ö b e . . . Yahu, ele güne karşı... Bir de göz kırptı: —

Bu gece eğlenelim k i . . . Ankara neymiş,' gör­

meli... D ü ş t ü ö n ü m ü z e , ç ı k t ı k y o l a . Bizi o t o m o b i l e b i n d i ­ recek, bir o t o m o b i l e sığışamıyoruz. İki o t o m o b i l e d o ­ luştuk.

Zübük'le dört

arkadaşımız

öndeki arabada,

biz arkalarındayız.

Herhal ö n d e k i n i n parasını Z ü b ü k

v e r d i . Emin Efendi bizim arabanın ş o f ö r ü n e , —

Kaç para oğlum? dedi.

—

Yedibuçuk

Emin Efendi

lira. bana,

•— S e n v e r de s o n r a hesaplaşırız... d e d i . . P a r a y ı v e r d i m . B i r y e r e g i r d i k , ö n d e Z ü b ü k . . . İb­ raam Bey'i gören, —

Buyrun Beyefendi... diye eğilerek yerlere ka­

panıyor. Z ü b ü k , eğilen herifi geçtik mi, —

T a n ı r l a r benî, h e p s i t a n ı r . . .

Bunlara ç o k iyili­

ğim dokunmuştur... diyor. Bak şu alçağa? Garsonlar selâm verip eğildikçe «Tanırlar b e n i . H e p s i n e iyiliğim vardır» d e m e z mi, in­ sanı

çatlatacak. Bizi hiç dünya

bilmez sanıyor. Ulan

b i z . . . Biz n e l e r , n e y e r l e r g ö r m ü ş ü z . B u r a s ı l ö k ü s b i r lokanta. Yedik içtik... —

B u r d a n çıkıp eğleneceğiz... d e d i .

Hesap gelince, herkes cüzdana davrandı, ben de d a v r a n d ı m . N a s ı l o l s a , bizi ç a ğ ı r a n Z ü b u k , p a r a y ı d a verecek olduğundan

herkes

paraya

davranmış.

Hep

birbirimizin eiini tuttuk, sen v e r e c e k s i n , ben v e r e c e ­ ğim diye itişmeğe başladık. Zübükzâde, —

Hött!.. diye bağırarak ağalığını g ö s t e r d i . M a ­

sanın üstüne bütün bir binliği k o y d u . G ö r d ü n mü sen ağa

adamı? G a r s o n parayı aldı, gene g e t i r d i : ; —

Affedersiniz,

bozamadık.

^

Bozukluğunuz

yok

mu? Zübük ceplerini

karıştırdı. Eyvah ki

eyvah," g ö r ­

d ü n mü, bozuğu yok. Nasıl olsa Emin Efendi, «Sen he—

292

—

sabi ver, sonra, üleşiriz» d i y e c e k . B e n o n d a n atik davranıp, —

S e n v e r hele Emin Efendi, s o n r a hesaplaşırız,

dedim. Emin

Efendi yüz lirayı v e r i n c e öleyazdı.

Oradan

çıktık, arabalara bindik. Herif c e b i n d e n binlikten aşa­ ğı

para taşımıyor.

Ş o f ö r ü n p a r a s ı n ı g e n e biz v e r d i k .

B u s e f e r iyi b i r y e r e g e l d i k , Karılar

hamamda

gibi

yarı

cennet misâli bir yer.

soyunuk.

Çalgılar desen

takım takım. Şükürler olsun, benim çok bar mar gör­ müşlüğüm var ama, vel

Bedir Hoca,

böylesini

Zübük'e

görmemiştim. Aklı

selâm verenleri

Ev­

gördükçe

şaşalıyor: —

Yahu,

herkes tanıyor İbraam

Beyi be...

Olur

iş d e ğ i l . . . Zübük de, —

Tanırlar... Ç o k iyiliğim vardır bu itlere... diye

gert gert geriniyor. G a r s o n iki m a s a y ı b i r l e ş t i r d i .

Oturduk,

Zübük

soruyor: —

Ne içersiniz ağalar, s ö y l e n !

Ben yekten, —

Fiski!.. d e d i m .

Çiftverenoğlu da,

benden duyunca,

•— Bana da fiski!.. dedi. Emin Efendi, —

A n c a birlik, kanca birlik, benimki de fiski o l ­

sun... dedi. Bedir Hoca, —

Ulan fiski de ne

Allah muşum.

bilir ya, Allahın

fışkı? d e d i .

b e n f i s k i y i i ç m e m i ş i m , adını d u y ­

Kulu

İsmail

Efendi,

-—Babandan gördüğünden şaşma! aslan sütüdür... dedi.

Rakı i ç e l i m ,

Aklr Evvel lümanlık —

Bedir Hoca,

sakalını

sıvazlayıp

Müs­

taslıyor: Ben içmem!..

—. A m a n e t m e h o c a , ulan s e n evinde k a ç a k ra­ kı ç e k e r de küplen rakı devirmez misin? —

Sus, töbe de! Duyan da essah beller...

Emin Efendi bir sağından bana, bir solundan A l ­ lah S e l â m e t V e r s i n M u r t a z a E f e n d i y e , —

Aman,

diyor,, aman

davranın

da ç o k içelim.

H e m de içkinin en pahalısı hangisiyse o n d a n getirte­ lim. —

N e y e Murtaza Efendi?

—

Neyesi v a r mı kardaş? Herifin c e b i n d e binlik.

B u r d a da bin lirayı b o z d u r t a m a z s a , yandık.

Hesabı

bize ödettirecek... Su gibi fiski içiyoruz. Allahın Kulu

İsmail Efen­

di, —

B e n , bu f i s k i d e n hiç b i r ş e y anlamadım, aslan:

sütü gelsin. Babadan gördüğümüzden şaşma! dedi. D e r k e n , Z ü b ü k mü işmarı çaktı, y o k s a m buranın göreneği

ney

mi,

masamıza

karılar doluştu.

Murta­

za Efendi, Karıların gelmesini

b e ğ e n d i m , dedi, hiç mi

d e ğ i l s e k i z - d o k u z y ü z lira

—

masraf olur da Zübük'ün

b i n lirasını bozarlar. Ben bu bar dalgalarını bilirim; bilmesem de es­ ki arkadaşlarımdan ç o k dinlemişliğim var. Bu karılar g e l i n c e biz b u r a d a n b i r - i k i b i n l i r a y l a z o r k a l k a r ı z . Aklı

Evvel

Bedir

Hocayı

görsen

şaşarsın.

San

karıyı nerdeyse kucağına oturtacak. Sarı karı, Bedir Hoca'nın sakalını —

okşayıp okşayıp,

Hacı e f e n d i . . . diyor.

Aklı Evvel

helâli, haramı

unutmuş,

sarı karının

ağzına dayadığı kadehi bir-iki d e m e d e n içiyor.

B e n i m payıma karının en hası d ü ş m ü ş , h e m i yaz­ lık h e m i kışlık bir avrat, elimi atıp n e r e s i n i t u t s a m avucum doluyor. En son —

hatırladığım, karının beni,

Gel şekerim!

diye locaya

sokması,

ondan

sonrasını hiç b i l d i ğ i m y o k . G ö z ü m ü açtım ki o t e l d e k i odadayım.

Karyolalarda öteki arkadaşlar

uyumakta.

Bitişik odayı açtım, ordaki arkadaşlar da horluyor. Bunları —

dürterek

uyandırdım.

Kalkın, davranın arkadaşlar!

Yahu

bir heyet

değil miyiz? B u r a y a u y u m a ğ a mı geldik? Uyananın —

Ben

kimisi, neredeyim?

Kimisi, —

Ben

buraya

nasıl

geldim? V ı ş ş ş L

H i ç b i r i m i z i n b u r a y a nasıl

geldiğimizi

diyor. bildiğimiz

y o k . Allahın Kulu İsmail Efendi, —: A m a n beni bırakın, kıpraşacak mecalim yok... dedi. . Evet, h e p i m i z k ü p e basılı hıyar

turşusuna dön­

müşüz. Bir de baktık, Aklı Evvel Bedir Hoca y o k . —

Bedir Hoca'ya

n'oldu?

Herif ortalarda yok.

Emin Efendi su

dökmeğe

gitti, heladan dönüşünde, —

Heyvaah,

ben

bağırarak, yeri göğü

çarpılmışım

arkadaşlar!., diye

ayağa kaldırdı,

otel başımıza

toplandı. Emin Efendi durmadan bağırıyor: — ma

Ulan, polis y o k mu, zaptiye y o k mu, candar­

nerde?

vaah...

Kahpeler beni soymuşlar...

Yandım ey-

Beş kuruşum kalmamış...

Murtaza Efendi

bunu yakasından tutup bir yana

ç e k t i : ••••••••• —

Sus heyri, gazeteler duyar da,

fabrika iste-

meye gelen

heyeti

bar karıları

soydu

diye

yazarsa,

bir daha m e m l e k e t e de dönemeyiz. A m a n sus!.. —

S u s u l u r mu?

Sekiz yüz

pangonot yok...

iman y o k mu alçaklarda, cıgara

Din

parası bırakmamış­

lar...: —

A m a n sus, memlekete dönesiye hergün

bir

paket birinci, cigaran b e n d e n . . . Emin Efendi'yi susturmaya çalışan Murtaza Efen­ di elini k e s e y e atıp da b u l a m a y ı n c a , d ö r t yanına b i r çalındı, t o p a ç gibi fırfır d ö n ü p , —

Heyvaah,

soyulmuşum

Müslümanlar!,

diye

feryadı bastı. A m a n sakın, diyerek, ben de elimi iç c e b i m e at­ tım. A t m a m l a ben de «Aman aman, hey...» t ü r k ü s ü ­ ne g i r i ş t i m . Bizi

h e p s o y m u ş l a r . Biz d ö v ü n ü p ç a l ı n ­

dıkça, otelci güler, kahveci güler,

müşteriler güler.

A n k a r a milletine rezil o l d u k ki hiç s o r m a . Çiftverenoğlu —

Hamza

Bey,

Arkadaşlar, daha

burda

durulmaz,

hemen

memlekete dönelim... dedi. —

D ö n ü ş parası

nerde

heyri?

Dilenecek miyiz

buralarda? Hamza Bey, ihtiyatlı herif, ne olur ne olmaz d i ­ ye ceketin astar içine keseyi dikmiş. Karılar b u l d u k ­ larını seyi

almışlar, aramışlar taramışlar, bulamadıklarından Hamza

astara

dikili

ke­

onu yürütememişler.

Bey,

•— Yol paraları b e n d e n , b o r c u n u z o l s u n . D ö n ü ş ­ te verirsiniz... dedi. B e n i m ü s t ü m d e d a h a b e ş y ü z lira v a r . mış, y ü n

çorabın

içine

koymuştum.

O n u ayır­

Karılar

onu

da

bulamamış. ö b ü r arkadaşların da

şuralarına

buralarına

para

sakladıklarını bilirim ya, Hamza Bey'den başkası pa-

ram var, demiyor. En avanağımızın o o l d u ğ u b u n d a n da belli işte... Dönelim dönmeye ya, Bedir Hoca nerde?

Onu

burda k o y u p gitmek olmaz. Murtaza Efendi, —

Bedir Hoca gene aklı evvel olduğunu göster­

d i . A l l a h bilir, sarı karının

koynundan

çıkmamıştır,

dedi. Bizim yanımızdaki karılar, n'oldu, biz nasıl bu otelin yolunu bulduk? Bütün gün cak.

uyuyakalmışız.

Bedir H o c a y ı

nerden

Nerdeyse akşam

bulacağız

ola­

diye düşünüp

d u r u r k e n , Hoca inleyerek, ıhlayarak geldi. Başı, gözü h e p sarılı sarınmış.

a m a nasıl Ihlıya

sarılı,

gömleğini yırtıp kafasına

pıhlıya gelmesiyle,

döşeğin

üstüne

düşmesi bir oldu. —

O c a ğ ı n bata H o c a , y o k s a g ü r e ş t e sarı

karı­

ya y e n i k mi düştün? Bu ne? Bedir —

Hoca,

Yoldaşlar,

ben sabaha çıkmam,

artık - eksik

h a k k ı n ı z ı h e l â l e d i n . . . d e m e z mi? —

Aman Hoca,

—

Yok...-Benim

Allah

geçinden versin.

O

nasıl

söz? n e iyi d a y a n d ı m .

O

ömrüm tamam' hemşeriler. kadar köteği

Ge­

öküz yese dayan­

m a z ö l ü r d ü . İyi d a y a n d ı m a ğ a l a r . . . —- Maşallah... saba

halkına

Biliriz dayanıklısın. D ö n ü ş t e

dayanıklı

olduğunu

anlatırız.

Bu

ka­ senin

y e d i ğ i n d a y a k k a r ı s o p a s ı mı? - — K o n u ş a c a k d e r m a n ı m y o k . . . Yalnız k a r ı s o p a ­ sı olsa cana minnet. Bir o r d u erkek başıma doluştu. S a b a h a c a k sopa çaldılar. Biri y o r u l u p bırakınca, biri aldı s o p a y ı . . .

Kırılmadık kemiğim,

çürümedik etim

kalmadı. —

N e y m i ş zorları, ne isterler sen garipten?

— Ne i s t e y e c e k l e r , p a r a . . .

B e n o rakı

zıkkımın­

d a n sızmışım ölü g i b i . S o p a y l a k e n d i m e g e l d i m . «He­ sabı ver!»

dediler.

Hesap dediği

üçbin

üçbin liralık ne y e d i m , içtim, olamaz!»

lira...

«Ben

dediysem de

siz, h e s a b ı v e r e c e k d i y e b e n i b ı r a k ı p g i t m i ş s i n i z . nasıl

arkadaşlık?

Cüzdanı

önlerine

attım.

«Alın

Bu sizin

olsun, başka da on param yok!» dedim. Cüzdandan i k i y ü z e l l i p a n g n o t ç ı k t ı . « P a r a y ı v e r , k e m i k l e r i n i ezer, seni

toz ederiz!»

dediler.

«Tiftiğimi

atıp

külümü

sa-

vursanız, başka param yok!» d e d i m . «Ulan hacı ağa, biz sizi biliriz. S e n i n g i b i ne molozlar, ne k o z a l a k l a r elimizden billâha

geçti,

yok...

çıkar parayı!»

Bastılar sopayı,

dediler.

Vallaha y o k

bastılar sopayı.

Bak­

tım kurtuluş yok, «Aman durun şu iç gömleğime di­ kili k e s e d e ölümlük dirimlik üç beş k u r u ş u m var. Alın a n a n ı z ı n a k s ü t ü g i b i h e l â l o l s u n » d e d i m . G ö m l e k ­ t e n k e s e y i s ö k ü p aldılar, payı...

bin lira çıktı. V u r d u l a r s o ­

«Aman etmen, eylemen!.. Kuşağa dikili kese­

d e k e f e n p a r a m v a r , alın h e s a b ı n ı z ı d a ü s t ü n ü b ı r a ­ kın!..»

Beşbin pangnotun

hepsini

aldılar.

r u k , b e ş b i n liralık k e f e n senin gibi

«Ulan

mo­

uyuz çakala ç o k

d e ğ i l mi?» d e d i l e r . «Para d a p a r a , p a r a d a p a r a » d i ­ yerek

vurdular ha vurdular.

devretti,

nöbetleşe döğdüler.

Yorulan

sopayı

«Para v a r s a ,

ötekine bulun a-

lın!» d e d i m . « U l a n , b i z s i z i b i l m e z m i y i z , s i z i n s a k l a ­ dığınız y e r d e n

parayı şeytan bulamaz. Çıkar keseyi!»

Sabah oldu. Baktım leşim ellerinde kalacak. Uç­ kur deliğindeki döğerler.

«Yahu

paraları siz

boşaltıp

verdim.

Zübükzâde'nin

Daha

bunca

da

iyiliğini

görmüşsünüz. A k ş a m hepiniz önünde iki kat olur eği­ l i r d i n i z . B u e t t i ğ i n i z a y ı p d e ğ i l mi? Z ü b ü k z â d e d u y a r ­ s a , s i z e b u r a l a r ı n ı d a r e t m e z mi?» d e d i m . « K i m m i ş o Zübükzâde?»

dediler".

«Mebusumuz

İbraam

Bey...»

d e y i n c e b u n l a r b ü s b ü t ü n kızıp, « P a r a y ı s e n d e n a l a c a -

•ğımızı s ö y l e y e n - h e r i f m i ? . . da...» diye kantarlıyı

Hay sana da m e b u s u n a

bastılar. S a b a h

olunca,

kuyruk

s o k u m u m a bir t e k m e indirip beni kapı dışarı ettiler. Ş o r a sora, sürünerek akşama kadar ancak otele ge­ lebildim. Ben öldüm... sabaha çıkmam...» —

Şu yüzünü,

gözünü

aç,

nedir sarınıp

sarma­

lanmışın? —

Aman

açmayın!

diye

yakarmağa

Zorla, çaputları kafasından

başladı.

çektik.

Amanııın...

Bir de ne baksak, Aklı Evvel Bedir Hoca'da saka! bı­ yık

kalmamış,

tüs

bırakmamışlar, cascavlak

kaş

kirpik yok,

herifin

—

U l a n H o c a bu ne?

—

Sormayın kardaşlar, elimi,

bağladılar, cavlak — müşler;

kellemi

hamam

suratında

tüy

etmişler.

otuna

kolumu,

ayağımı

bulayıp beni

böyle

ettiler. A m a n hoca, seni hamam y o k s a dahası

oğlanına

döndür­

d a y a r mı?

Aklı Evvel Bedir Hoca'nın gözleri doldu•

— A r k a d a ş l a r , dermanım tükendi.

Pantolonumu

çıkartın. Pantolon ağına dikili bir k e s e vardır. Keseyi hepinizin gözü ö n ü n d e açın. ö l ü r s e m c e s e d i m y a b a n i l l e r d e s ü r ü n m e s i n . B u p a r a y l a b e n i m e m l e k e t e taşır, o r d a gömersiniz. Ve de suratımın bu halini, v ü c u d u ­ m u n çürüklerini sülâlemden ve muhaliflerden ye

kimse­

göstermezsiniz. Biz e r t e s i s a b a h h e m e n A n k a r a ' d a n d ö n d ü k . İlk

işimiz Kasap Osman'a bir dana k e s t i r m e k o l d u .

Ka­

sap O s m a n , dananın tulumunu çıkardı. Aklı Evvel Be­ d i r Hoca'yı dana tulumunun içine d o l d u r u p döşeğine yerleştirdik. Bir hafta diyende tulum kurtlandı; k o k u ­ dan

Aklı Evvel'lerin

hanesine yaklaşılmaz

oldu.

H o c a y ı , d a n a t u l u m u n d a n sıyırdık,'-aldık. z e l c e hamamda terletip yıkatıp

Bir gü­

içinin zehirini

aldık.

Koca

Hoca, tüy tüs kalmayınca sovanın

d ö n m ü ş . H o c a iki a y e v i n d e n d ı ş a r ı

cücüğüne

çıkamadı. Yeni­

d e n kaş, kirpik edinip, saç sakal çıkınca evinden çı­ kar oldu. Biz Ankara'dan dönüşün,

baktık ki, bizim s ü m ­

sük kaymakamı da burdan başka yere tayin etmişler, herif gitmiş. Kaymakama Tahrirat Kâtibi diyor. Hiç k a y m a k a m

Rıza

Bey vekâlet e-

gelmeseydi, çok daha iyiydi.

Rıza B e y n e o l s a b i z i m adamımız,' b i z d e n . . . Kaymakamın

gidişinin

ayındaydı,

Çiftverenoğlu

Hamza, Z ü b ü k İbraam'dan bir mektup aldı. M e k t u b u bize o k u d u . İbraam d i y o r k i :

«Kaymakamı değiştir,

dediniz. Ben de sizin şikâyetinizi

İçişleri

Bakanına

söyiedim. Kaymakam hakkında tuttuğunuz şikâyetna­ me varakasını Bakanlar Kurulu'nda o k u d u m . Sizin şi­ k â y e t i n i z d e yazılı

olduğu gibi,

k a y m a k a m ı n gizli d i n

taşıdığını, y ü z ü m ü z e g ü l ü p a r k a d a n sunu kazdığını, muhaliflerle

partimizin

onları desteklediğini, memlekette deşlik havasını ve

millî

kuyu­

gizliden pazarlığa girip ikilik yaratıp kar­

birliğimizi

muhaliflerle selâmlaştığını, oturup

bozduğunu,

hattâ

konuştuğunu yet­

mezmiş gibi, bir de üstelik muhalif partinin ilçe başkaniyle tavla o y n a r k e n ve gizliden rakı içtiklerinin t a ­ r a f ı m ı z d a n g ö r ü l d ü ğ ü n ü h e p a n l a t t ı m . «Ya b u k a y m a ­ kamı burdan sonrasına

atarsınız, ya da beni

karışmam

beni kırmadılar,

haa!»

dedim.

küstürürsünüz, Eksik

olmasınlar,

kaymakamı vekâlet emrine

Belki de mahkemeye verilecek.

Şimdi

aldılar.

size yeni

bir

k a y m a k a m g ö n d e r i y o r u m . Denersiniz bir. Baktınız o l ­ m a d ı , b e ğ e n m e d i n i z , y a z ı n b a n a , o n u d a a t t ı r ı r ı m . Ye­ ni gönderttiğim kaymakamı

sınayın,

işinize yarıyor,

memlekete ve partimize hizmeti oluyorsa orada kal­ sın. Olmazsa, bir başkasını düşünürüz.

Memlekette

ç o k ş ü k ü r k a y m a k a m kıtlığına kıran g i r m e d i y a . . . F a b r i k a i ş i , b a r a j işi i ç i n h i ç t a s a l a n m a y ı n . F a b ­ rika ve baraj

için

kında

izniyle

mız

Allahın

kuruİup

dan çıkan kör

b ü t ç e d e n ö d e n e k ç ı k a r t t ı r d ı m . Ya­

bacası

barajımız dikilecek.

yapılacak ve

fabrika­

Fabrikamızın

bacasın­

dumanlardan muhalif

rezillerinin gözleri

olacak...» M e k t u b u dinleyince şaştık kaldık. Biz g i d e n kay­

makam için

şikâyet mikâyet yazmadık,

t u t m a d ı k , b u n e iş!.. selâm cık,

zabıt

mabıt

Garip kaymakamın muhaliflere

melâm verdiği tüm yalan.

dairesiyle evinden

Fukara

dışarı ^çıkmazdı

kaymakam-

ki

korkusun­

dan, muhaliflere selâm vere... Hamza — ni

Bey,

Ben anladım, dedi, bu Zübük'ün çevirdiği ye­

bir dolap...

Bizim

ağzımızdan şikâyetname

yazıp,

altını da bizim y e r i m i z e imzalamıştır. Bu m e k t u b u y a ­ z ı y o r k i , i l e r d e s o r u ş t u r m a n e o l u r s a «Evet biz ş i k â ­ yet etmiştik»

diyelim.

Kaymakamın yeni

gidişinden onbeş

gün

kaymakam geldi. Tahrirat Kâtibi

kadar sonra

Rıza

Bey anla­

tıyor. Bir gün bir adam hükümete çıkagelmiş, —— Benim odam neresi, gösterin demiş. Kaymakam odacısı, adamı yabancı görünce, —

Yanlış geldin, burası otel değil hükümet... de­

miş. '

Adam, —

Bey kaymakamım!

deyince

odacının

korku­

dan az daha dudağı yarılacakmış... —

Buyur!

diye bunu

kaymakamlık odasına sok­

muşlar. Hemen Tahrirat Kâtibi

Rıza

Bey tebrike ge­

lip, —

Hoş geldiniz Beyefendi!

demiş.

B u k a y m a k a m bizi ilk o n g ü n b i r s ı k t ı , b i r s ı k t ı , — 301

—

h i ç s o r m a . . : B i z b u n a u y g u n dille,, k e n d i s i n i Z ü b ü k ' e ş i k â y e t e d e c e ğ i m i z i anlattık. —

Ben ne

Ne dese iyi:

Zübük'ler görmüşüm hey...

m ü b ü k d i n l e m e m . B a n a vız g e l i r .

Zübük

Beni buraya, sizi

a d a m e d e y i m , d i y e H ü k ü m e t s e ç t i g ö n d e r d i . S i z i gidi. b e n i b i l m e z l e r . . . U l a n sizi t e r b i y e l i m a y m u n a d ö n d ü r mezsem... Ş u n a b a k . B i z b u n u Z ü b ü k ' e y a z s a k , Z ü b ü k bu-r n u e ş ş e k t e n y u v a r l a n m ı ş a d ö n d ü r t m e z mi? Tahrirat Kâtibi —

Rıza

Hele durun,

Böyle zart zurt

Bey,

dedi, bu

etmesine

dilden ben

bakılırsa,

herif

anlarım..

rüşvetçinin

biri. Sizden rüşvet istiyor. Bu açık... B u n c a yıllık tecrübe o ğ l u m . Biz bu saçları

değirmende ağartmadık.

B i r m e m u r g i t t i ğ i y e r d e i l k t e n z a r t z u r t l a işe b a ş l a r s a anla ki onun derdi başka değil, rüşvet... Hele sabre­ din, yakında yumuşar, balmumu olur... Hay Allah

razı o l s u n , g ö r d ü n m ü s e n

kaymaka­

m ı . Y a h u i s t e d i d e e s i r g e d i k mi? A ğ ı z d e l i k t i r , bir şey girecek... ler y ü r ü s ü n . Eski

İstediği rüşvet olsun; yeter ki iş­

Biz r ü ş v e t v e r m e d e n ' k a ç a n

kaymakamdan

içine

şikâyetimiz neydi?

er miyiz?

Herif rüşvet:

almasını bile b e c e r e m e z d i . T e k r ü ş v e t alsın da çar­ kımız d ö n s ü n . . . G e r ç e k m i ş , ayına kalmadan

kaymakam bir y u ­

muşadı, bir y u m u ş a d ı . . . Böyle bir işbilir ve de vatan­ daşın

derdine derman

kaymakam görülmemiş.

Eski­

d e n o n a y d a h ü k ü m e t k a p ı s ı n d a o l m a z işi, o n d a k i ­ k a d a şıp d i y e ç ı k a r ı y o r . B u a d a m i ç i n o l m a z y o k . M e ­ murlar —

alışmış, Efendim kanun böyle, nizam şöyle... diye bir

bahane bulacak —

olsalar,

H ö t t L Burda vatandaşın

işi

görülecek.

Lâf

istemem. Kanun da nizam da vatandaşa hizmet için!.. diye k e s i p atıyor. Gördün mü sen kaymakamın yiğidini...

Bir gün

durup dururken, —

Toprak dağıtacağım!

Ve de dağıttı.

dedi.

H ü k ü m e t malı

ne kadar toprak,

bahçe, eskiden kalma fidanlık yeri varsa hepsini dağıttı. Yahu herif, h ü k ü m e t

i ç i n d e ayrı

H e r k e s kırk yıldır h ü k ü m e t tamadığı

işlerini

kaymakama

bir hükümet...

kapısından bitüriü çıkar-

dakikasında çıkartır oldu.

dua

Millet,

ediyor.

Bigün partide toplantımız

var,

surdan

burdan

k o n u ş u p yârenlik e d e r k e n Aklı Evvel Bedir Hoca, —• Arkadaşlar,

size bişey

diyeyim mi,

benim

bu kaymakamın işine hiç aklım e r m e d i . . . d e d i . Bedir Hoca'nın suratında tüyler bitmiş, sakalı el tutamı uzamış da, daha y e n i y e n i a d a m arasına çık­ mağa başladı. —

Neden

Hoca,

ne varmış kaymakamın

işlerin­

de? diye sorduk. —

Akıl sır almaz işler, d e d i , bu k a y m a k a m b e y i ­

mizin ilçemizde işleri akla zarar. Siz ne derseniz d e ­ yin, b e n işkilleniyorum. Bu kam 'V ,

a d a m bir resmî k a y m a ­

olamaz. — O ne d e m e k ? —

Evet, resmî k a y m a k a m olamaz; y â n i bu a d a m

hükümet kaymakamı değil.

Bir Hükümet kaymakamı,

m ü m k ü n ü y o k , b u k a d a r iyi o l a m a z ,

h a l k a b ö y l e iyi

• hoş davranmaz. Bu işin içinde bir bit yeniği var. Ha­ yır;

bu adamın

met'kaymakamı

tutumuna

bakarsan

resmî b i r h ü k ü ­

değil.

—

Ya

ne?

—

Ne olduğunu bilmem. Orasını .Cenabı M e v l â m

bilir. Velâkin

bildiğim

bişey

varsa, bu

kadar iyilik

eden adam resmî k a y m a k a m olamaz ve de hüküme­ t i n b i r k a y m a k a m ı b u k a d a r iyi o l a m a z . —

Sus Hoca, sus... Aman kulağına gider mider

de... Bu söz orada kaldı. K a y m a k a m toprak dağıtıyor, pazar y e r i n i p a r s e l l e t i p halka d ü k k â n l ı k y e r sattı, ev­ lerin çıkmayan tapularını çıkarttı, yapmadık iş bırak­ madı. G ü n l e r d e n b i r g ü n vali, k a y m a k a m l ı ğ a bir iş için telefon ediyor. O sırada k a y m a k a m orda bulunmadı­ ğından, Tahrirat Kâtibi

Rıza

Bey, valiyle konuşuyor.

B i r a r a Rıza B e y , —

Kaymakam

Bey de şimdi burdaydı, köylüye

toprak dağıtmağa gitti... deyince, vali, —

N e e e ? Ne k a y m a k a m ı ?

Biz o k a y m a k a m ı or-'

d a n k a l d ı r m a d ı k mı? V e k â l e t e m r i n e a l m a d ı k mı? O r ­ da hâlâ h ü k ü m e t t e n habersiz k a y m a k a m l ı k mı eder? diye bağırıyor. Rıza B e y d e , — geldi...

O k a y m a k a m gitti şükür, yeni kaymakamımız der.

•— Y e n i s i ne z a m a n g e l d i ? —

üç aydır burda.

—

Allah Allah, benim hiç haberim yok. O nasıl,

iş? H i ç g e l i p v i l â y e t e g ö r ü n m e d i . N e r d e ş i m d i ? —

Toprak dağıtmağa gitti.

--Ne —

toprağı?

Toprakları hep ucuz ucuz dağıttı.

Pazar y e r i ,

ilçe alanı, cami avlusu hep dağıidı bitti. Şimdi de me­ zarlığı

dağıtıyor.

Kaymakam

Bey sabah

lıkta... Vali şaşıyor: —

304

—

beri

mezar­

—

Nasıl

iş

canım...

Mezarlık dağıtılır mıymış?

Nerden gelmiş bu kaymakam? Rıza B e y , —

E f e n d i m , d i y o r , b u k a y m a k a m ı Z ü b ü k z â d e İb­

raam Bey, Ankara'da kaymakamlar içinden seçip be­ ğenmiş de tâyin ettirmiş; Vali, —

ö y l e y s e , ben yarın oraya geliyorum... diyor.

Ertesi gün vali öğleye d o ğ r u geldi.

Kaymakam

nerde? Yok... K o y d u n s a bul k a y m a k a m ı . . .

Evine a-

d a m k o ş t u r u l d u . K a y m a k a m Bey, çantasını alıp g e c e ­ d e n u ç m u ş . V a l i d e b u işe ş a ş t ı k a l d ı . Belki acele bir iş çıkmıştır da İbraam B e y çağır­ mıştır, d e d i k . Vali kızdı, bağırdı, çağırdı, g i t t i . Biz de a r k a s ı n d a n « B u r a y a t â y i n e t t i r d i ğ i n k a y m a k a m sır o l ­ du» diye Z ü b ü k z â d e ' y e m e k t u p yazdık. C e v a p g e l d i : «Ben k a y m a k a m m a y m a k a m tâyin ettirmedim.

Orda

Rıza B e y g i b i d e ğ e r l i b i r h e m ş e r i m i z d u r u r k e n , k a y ­ m a k a m n e o l a c a k m ı ş . . . Rıza B e y , s i z i n d i l i n i z d e n a n ­ lar. V a r s ı n o , k a y m a k a m a v e k â l e t e t s i n . . . » Biz bu

işi b i r t ü r l ü ç ö z e m e d i k .

Derken, o gün

gazete günüydü. Kaptıkaçtı postayı getirmiş. Gazete­ ler dağıldı. Biz de kahvedeyiz. Gazeteyi eline alan, — .

Aaa!.. diyor, d o n u p kalıyor.

Bu insanlar neye şaşar diye ben de baktım ga­

zeteye. Ne g ö r s e m , bizim kaymakamın koca bir res­ mi:

«Bir sahte k a y m a k a m yakalandı.» Y a i ş t e b ö y l e b e y . K ı r k y ı l ı n b a ş ı n d a i l ç e m i z e iyi

bir k a y m a k a m geldi, o da sahte çıktı. A m a iş o kadar­ la bitse iyi. .Kasabamıza müfettişler d o l d u . kamlıktaki üç memuru tutuklayıp götürdüler.

Kayma­ Sahte

k a y m a k a m b u n l a r ı d a işe b u l a ş t ı r m ı ş . Rıza B e y a k ı l l ı , tecrübeli olduğundan bu işten tuldu.

paçasını sıyırdı, kur­

Biz dişlerimizi bilemiş

Zübükzâde'yi bekliyoruz,

ç i ğ ç i ğ y i y e c e ğ i z , ö y l e k i kızmışız...

Bu alçağın bize

oynadığı oyun hiç unutulur mu? Bedir h o c a , ••'— U l a n , d i y o r , b u r e z i l m e b u s o l d u d i y e h i ç b u ­ ralara

uğramıyacak

mı?

O

rezil

mi? B e n d e B e d i r H o c a y s a m yım?

geçmiyecek

. . Kendi aramızda

liflere yen

elimize

tükürüğe boğmaz mı­

böyle

çıtlattığımız y o k .

i ç i n d e kalır»

diye.

konuşuyorsak da

Neden demişler Ne de olsa

muha­

«Kol

bizim

kırılır

adamımız;

biz m e b u s s e ç t i r m i ş i z , y a b a n c ı l a r a nasıl d e r i z ? Z a t e n de türlü dedikodular dönüp dolaşıyor. Biz o n u

böyle diş bileyip

beklerken,

bir sabah

d u y d u k ki Z ü b ü k , g e c e yarısı o t o m o b i l l e k i m s e y e g ö ­ rünmeden yunca

ilçeye

gelmiş,

evine

kapanmış. Bunu

du­

h e m e n p a r t i d e t o p l a n d ı k . B i z o r a d a nasıl h a ­

reket edeceğiz diye

meşveret edip Zübük'ü

bekler­

ken, o bize h a b e r g ö n d e r d i : —

ö ğ l e d e n sonra ikide

Satılmış Bey'in

sinde vatandaşların dertlerini dinleyeceğim.

kahve­ Herkes

orda toplansın... Bir de kahveye gittik ki, muhalifler bizden önce kahveye dolmuş. A v u k a t Burhan da hiç sıkılmadan gelmiş.

Saat üçte

utanmadan

Zübükzâde kahveden

i ç e r i g i r d i . G i r m e s i y l e b i r a l k ı ş t ı r k o p t u . , İlk a l k ı ş ı p a t ­ latan da a v u k a t B u r h a n . . .

İnsanoğlunda. hiç utanma

k a l m a m ı ş b e y . . . Y a h u b u r e z i l d e a l k ı ş l a n ı r mı? Aklı —

Evvel

Bedir Hoca,

Biz, d e d i , i ç y ü z ü m ü z ü y a b a n c ı l a r ö ğ r e n s i n i s ­

temedik. Gelgelelim kendisi çanak tuttu,

bizi b u r a y a

çağırdı. Ş i m d i b e n de h e r k e s i n içinde ağzımı açıp g ö ­ z ü m ü y u m m a z mıyım? herkesin ,

içinde

Hamza Bey,

Bu

Zübük'ün

bir bir anlatmaz

bize

mıyım?

ettiklerini

' — Hele sen dur, -dedi, i l k t e n b e n k o n u ş a c a ğ ı m . Sen en sonra konuşacaksın. Ç ü n k ü senin başın b ü ­ y ü k belâya g i r d i . Saçını sakalını nasıl y o l d u r t t u ğ u n u hep anlatacaksın Hoca, velâkin bizden sonra... Murtaza Efendi, —

Arkadaş, diyor, benim o gazinoda beşyüz li­

ram gitmiş, ciğerim yanmış, ben de konuşacağım. B e n i m d e iki ç i f t lâfım v a r y a , h e r i f m e b u s , b a ş ı ­ mıza bir iş miş açar d a . . . . Z ü b ü k z â d e , kahve ocağının

yanındaki

masaya

geçti. Sırıtarak başladı konuşmaya: — — M u h t e r e m hemşerilerim.

Mecliste

aksettir­

m e k için sizin d e r t l e r i n i z i d i n l e m e y e g e l d i m . H e p i n i ­ zin derdini, isteğini bir bir d i n l e y e c e ğ i m . Bizim vazi• femiz, p a r t i m i z d e n o l u n , olmayın, hiçbir ayrılık gayrılık g ü t m e d e n , sizlerin d e r t l e r i n i dinlemektir. Emin Efendi iyice kızdı: —

Bak şuna hele...

>

C ü c ü k yumurtadari çıkmış

=da k a b u ğ u n u b e ğ e n m e m i ş . D e r d i m i z i d i n l e m e ğ e g e l ­ m i ş . Ulan sen buranın adamı değil misin? Aramızdan çıkmadın mı,

derdimizi bilmez misin ki,

şimdi bizi

;;dinleyip,de ö ğ r e n e c e k s i n . Şu ağızlara b a k sen b i y o i . . . Kahvedekiler Z ü b ü k z â d e ' n i n her bir dediğini al­ kışladıkları için, gürültüden Emin Efendinin sözleri d u ssyutmadı, Zübük, s

alkışlara

sırıtıp

sırıtıp

konuşuyor:

: — Evet, sizleri c a n kulağımla d i n l e y e c e ğ i m . V e ­

lâkin b e m m de sizden bir r i c a m var. Ben sizi dinle­ meden önce anlatacaklarım var. Bu'ica zamandır A n ­ kara'da kasabamız için neler yaptık, ne gibi faaliyet g ö s t e r d i k , ilkin bunu anlatacağım. S i z e h e s a p v e r m e ­ ğe g e l d i m . A r k a d a ş l a r , şuna inanın k i , A n k a r a ' d a bir dakikam boş geçmiş

değildir.

G e c e - gündüz sizler

için uğraşıyorum,

kasabamıza bir hayrım dokunsun

diye çırpmıyorum. Biliyorsunuz,

geçenlerde

Ankara'ya

heyetiniz

geldi. Heyeti Ankara'da misafir ettim. Eksiğimiz duysa

kusura

kalmasınlar.

Heyetimizi

aldım,

ol­

Başba^

kana götürdüm. Başbakanla görüştürdüm. Ve heyetin yanında Başbakana dedim k i . . . Bizim hemşerilerimiz ilçemize bir ç i m e n t o fabrikası istemektedirler. Bu is­ tekleri için buraya gelmişlerdir. Beni de aracı y a p t ı ­ lar.

Başbakana

«Biz ç i m e n t o f a b r i k a s ı n ı

d i m . İşte h e y e t d e b u r d a .

isteriz»

de­

Huzurlarında s ö y l ü y o r u m .

Başbakana aynen böyle dedim: Z ü b ü k , yüzünü Aklı Evvel B e d i r Hoca'ya d ö n d ü ­ rüp ona sordu, —

Bedir Hoca emmi, söyle de

kulaklarıyla duysunlar.

vatandaşlarımız

Siz h e y e t âzalarının

huzurun­

d a B a ş b a k a n a b ö y l e d e d i m mi? S ö y l e d e d u y s u n l a r . . . .

İçim'den «Hah» d e d i m

«tam sırası, şimdi

Bedir

H o c a taşı -gediğine k o y s u n da Z ü b ü k z â d e İ b r a a m da b u n c a k i ş i n i n i ç i n d e iki

p a r a l ı k olsun.»

A k l ı E v v e l o t u r d u ğ u yerden,'*' —

Evet, d e d i . İ b r a a m B e y ' i n d e d i ğ i g i b i o l d u .

Tuu...

Sen şu Hoca reziline bak.

T o r b a kadar

sakalından da utanmaz, sakalından büyük yalan söy­ ler. V a y r e z i l ! . . "

Sakal koyvermekle adam,

adam olmaz;

keçinin

de sakalı var. Zübük, —

Ayağa kalk da söyle

Hoca, hemşeriler hep

duysunlar,,., d e d i . Hoca ayağa kalktı: -

|

'

.

—-Evet, aynen böyle oldu. İbraam Bey heyeti­

mizi Başbakan hazretlerinin huzuruna çıkardı. Çaylar k a h v e l e r i ç i l d i . İki s a a t k a d a r s u r d a n b u r d a n k o n u ş —

308

—

t u k t a n s o n r a , İbraam B e y Başvekil hazretlerine «He­ yetimiz gelmiş, sizden b i r ricaları var» d e d i . Başvekil hazretleri de «Aman estağfurullah... emrederler. Hal­ kın isteği bize emirdir. C a n baş üstüne, buyursunlar!» d e d i . İşte b i z o s ı r a b i r y a n l ı ş l ı k y a p t ı k , d e m i r t a v ı n da döğülür. ken,

Hazır Başvekil

hazretlerinin gönlü var­

iki-üç f a b r i k a b i r d e n istemenin sırasıydı.

Lâkin

b i z i m b a s i r e t i m i z b a ğ l a n d ı d a «Bir f a b r i k a isteriz» d e dik.

• Başvekil

hazretlerinin mübarek yüzü

güldü.

«İs-

- t e d i ğ i n i z f a b r i k a o l s u n . Bir f a b r i k a n ı n lâfı mı o l u r m u ş . Söyleyin şeker fabrikası mı, y o k s a ç i m e n t o fabrikası mı istersiniz?» dedi. İbraam Bey, eksik olmasın o r d a n atılıp « O l m u ş k e n ç i m e n t o f a b r i k a s ı o l s u n » d e d i . B a ş ­ vekil

hazretleri de m a s a s ı n d a k i zile bastı.

yeniden bize kahve s ö y l e y e c e k sandım. ma,

«Hemen

şimdi

Sanayi

Bakanına

Hattâ ben Gelen ada­

söyle, bu

bey­

lerin ilçesine de bir ç i m e n t o fabrikası yapılsın!» d e d i . Allah Allah... Bu koca sakallı H o c a rüya mı gör­ müş

ne...

Yahu

dayak yemekten

sen

Ankara

Başbakanı

memleketinin

barında

görmeğe vakit mi bul­

dun? .Zübükzâde, — Hoca emmi, unuttun,

doğru

söyledin,

dedi, ben fabrikayı

yalnız

bişeyi

istedikten sonra, arka­

mdan d a , « B i r d e b a r a j i s t e r i z » d e d i m . S ö y l e , h e m ş e r i ­ ler bir de senin ağzından

duysunlar.

Dinine

imanına

s ö y l e . B ö y l e d e d i m m i , d e m e d i m mi? A:'./..,— E v e t , d e d i n . « B i r d e b a r a j i s t e r i z » d e d i n . B a ş ­ vekil hazretleri de «Pekiy bir de baraj yapılsın!» diye b u y u r d u . B u n u n ü z e r i n e «Eh, a r t ı k b i z e m ü s a a d e » d e ­ dik. Başvekil

hazretleri de

«Aceleniz neydi

canım.

Tatlı tatlı k o n u ş u y o r d u k » d e d i y s e de d a h a d u r m a d ı k .

BaşvekiF hazretleri, bizi

kapıya kadar geçirip u"

ladı. Yahu, yalan

bu işler ne zaman oldu?

uydurulmaz.

Artık bu de

Hiç yanlarından da ayrılmadım

ma, bunlar besbelli beni otelde uykuda bırakıp B a . bakanla g ö r ü ş m e ğ e gitmişler. Her nedense bana da d u y u r m a m ı ş l a r . İşte dolanları ş i m d i o r t a y a çıktı. Zübük, —

•

Emin Efendi, sen de anlat da herkesin gönlü

f e r a h o l s u n , d e d i , B e d i r Hoca'nın u n u t t u ğ u -.oldu-,'On-' «Sakın bizi atlat1

l a n da sen anlat. Ben B a ş b a k a n a ma!»

dedim,

hatırında

mı?

Söyle açıkça,

b ö y l e de- 1

d i m m i d e m e d i m mi? N a m u s u n a d o ğ r u s ö y l e ! . . T ü c c a r d a n Emin Efendi kalktı: — Hattâ

Evet, d e d i n . . . B i z d e y a l a n y o k . B ö y l e d e d i n ^ Başbakan

hazretlerine

«Bu

işi

savsaklarsan;,

b i r d a h a y ü z ü n e b a k m a m . S e l â m sabahı' d a k e s e r i m i » , dedin.

•

••„••••-••:.

İyice anlaşıldı.. B u n l a r beni e k i p ,

gitmişler Baş-1

b a k a n a . . . H e p s i de yalan k o n u ş m a k için s ö z l e ş m e d i ler y a . . . Arkadan Zübükzâde, Allahın

Kulu- i s m a i l

Efendi­

ye döndü, —

İsmail Efendi,

s e n s ö y l e A l l â s e n , o r d a n sizi

S a n a y i B a k a n ı n a g ö t ü r d ü m m ü , g ö t ü r m e d i m mi?

Ve:

o r d a B a k a n a «Acele b a r a j isteriz!» d e d i m . S ö y l e is­ mail Efendi, Allanma, Peygamberine d o ğ r u s ö y l e / a h a b ö y l e c e d e d i m m i , d e m e d i m mi? S ö y l e d u y s u n l a r . . . —

•

Evet, d e d i n , İ s t e r i z , d e d i n .

-—Satılmış

Bey nerde?

Otelci Satılmış fırladı: —

Buyur İbraam Bey!

—

Bakana

«Baraj yapılmazsa

' bozuşuruz!»

de-

d i m mi,, d e m e d i m - m i , ' ı r z ı n a nuş.

namusuna doğruyu ko­

. —

-

Dedin, vallaha da

dedin, billâha da dedin...

Z ü b ü k anlatıyor, anlatıyor,

sonra bizim heyetten

birini kaldırıp soruyor: — doğruyu

D i n i n e i m a n ı n a d o ğ r u s ö y l e , ırzına n a m u s u n a konuş.

Allahına,

kitabına söyle!

Dedim mi

d e m e d i m mi? H e p s i d e «Evet, d e d i n » d i y o r . — - G e d i k l i ' İhsan Efendi kardeşimiz nerde? i

Sandalyelerin arasına

gizlendimse de namussuz

beni gördü. — 1

Buyur ibraam

— İhsan

Efendi

Bey!

kardeşim,

doğruyu

söyle.

Aha

b ö y l e b ö y l e d e d i m m i , d e m e d i m mi? Şimdi

ne yapsam?

b u n c a insanı

«Hayır d e m e d i n ! »

desem,

yalancı çıkaracağım, üstelik, partimizin

d e itibarı kalmıyacak. Bastım y e m i n i . . . av - - — D e d i n . Şu kapıdan çıkmaya kî,

kısmet olmasın

dedin... Ter d ö k m ü ş ü m . O t u r d u m yerime. Zübük,

;•'••*•>'.*— İşte s a y ı n h e m ş e r i l e r , d e d i , k e n d i k u l a ğ ı n ı z l a duydunuz,

inandınız.

barajımız yapılacak.

Yakında fabrikamız kurulacak, Hükümetimize

güvenin ve

ina­

nın... .Bir a l k ı ş t ı r k o p t u . A v u k a t B u r h a n y ı r t ı n ı y o r - ' v

— Başımızdakiler sağolsunlar, varolsunlar. Dün-

ya durdukça dursunlar. H a y Allah belânızı v e r s i n , d e d i m i ç i m d e n . Kahve boşaldı, kalabalık dağıldı. Herkes bir yana g i t t i . Z ü b ü k d e e v i n e k a p a n d ı . Biz a r k a d a ş l a r l a p a r t i ­ y e g e l d i k . K i m s e k o n u ş m u y o r . Hiç b i r i n d e , b i r b i r i n i n yüzüne

bakacak surat kalmamış.

Aklı Evvel

Bedir Hoca'ya,

—

Tuh size, d e d i m .

Başbakan hazretlerinin hu­

z u r u n a çıktınız d a b e n d e n —

K i m çıktı b e . . .

neye sakladınız?

Başbakanın

yüzünü

gören

kim?.. —

Tuu... Ulan çarpılacaksınız. Bir de utanmadan

y a l a n y e r e y e m i n e t t i n h e mi? —

Onca kişinin

içinde başka

neylersin?

Hayır

d e m e d i n d e s e n , olmaz. Parti i ş i . . . M a l û m . . . Emin Efendiye d ö n d ü m : —

Ya

—

Siyaset icabı

sen? öyle demek

lâzım.

Başbakanla

k o n u ş m a k ne d e m e k ? İtibarımız artar. —

Yazıklar olsun

size,

tuh!.. Ya sen

Satılmış

B e y , s e n nasıl y a l a n c ı ş a h i t l i k e t t i n ? —

Heyri, bunca adamın yalanını çıkarmak e r k e k ­

l i ğ e s ı ğ a r mı? A r k a d a ş l ı k g a y r e t i y l e . . . yalan yere yeminde hepimizi —

Bilsem...

Ya sen? S e n

bastırdın...

Ben bilir miyim?

Sen

sizi,

benden

habersiz gittiniz sandım. Yoksa doğruyu k o n u ş u r d u m . Bedir Hoca, —

•

Olan oldu, dedi, şimdi

Zübükzâde'yi buraya

ç a ğ ı r a l ı m . Şu e d e p s i z e i k i lâf e d e l i m ; ' ; ,

, •

Z ü b ü k ' ü b u l u r s a n , iki lâf d a et, i k i y ü z d e . . . Z ü ­ bük taksiye binmiş, çoktan gitmiş Ankara'ya. işte bu Z ü b ü k , adama göz g ö r e g ö r e yalan y e r e yemin ettirir. Ah bizim çektiğimiz, daha da ç e k e c e k l e ­ rimiz... TERS A Ç I L A N KAPI ilçe Ortaokul Almanca Öğretmeni bir arkadaşına şu mektubu yazıyordu: Sevgili (

)

S o n u n d a İ b r a h i m Z ü b ü k o ğ l u ile t a n ı ş t ı m . S o n s e — 312 —

çimlerde milletvekili seçilememiş, seçimden sonra da yedi ay Ankara'da kalmıştı. Aradabir buraya geliyor­ du ama, bitürlü

göremiyordum.

Şimda

Ankara'dan"

göçtü, buradaki evine yerleşti. Onunla

bir a k ş a m ö ğ r e t m e n l e r D e r n e ğ i ' n d e ta­

nıştım. A d a m birden beni sardı. Hiç de anlattıkları g i ­ bi değil, dahası, anlatılanların t e r s i . İçim ısınıverdi. Evet, liseyi bile bitirememîş ama, o l d u k ç a geniş bilgisi var. Dili bura ağzına çalıyor, anlatışı tatlı, dinleniyor, kavrayışlı bir adam.

sözü de

O da benim konuş­

mamdan, benden memnun kaldı sanırım. Kırk yaşlarında v a r y o k . Evinden dışarı p e k sey­ rek çıkıyor. Daha bu yaşta yalnızlığa g ö m ü l m ü ş , küs­ kün. Hemşefilerinin onunla dostluk yapmağa pek ni­ yetleri yok.

Yanına

bile sokulmuyorlar.

lâm verip geçiyorlar. uğradığı yok. A r a d a lip yalnız

başına

Uzaktan

Onun da partiye,

bir ö ğ r e t m e n l e r Derneğine

oturuyor.

Yanına

se­

belediyeye

gelen yok.

ge­

Arada

bir memurlar konuşuyorlar. Küskün bir adam o l d u ğ u belli ya, hiç de kimse­ den şikâyet ettiği yok. Partili arkadaşlarının ona ç o k kızdıkları anlaşılıyor, ö t e k i hemşerilerinin de hiç sev­ medikleri belli. Bunca dalavere döndürmüş, dolap çe­ v i r m i ş adamın n e d e n s e v i l m e d i ğ i n e hiç şaşılmaz. A n ­ cak, bu adamın, bunca kişiyi

nasıl k a n d ı r a b i l d i ğ i n e

a k l ı m e r m i y o r . İki s a a t k a d a r s ü r e n ilk k o n u ş m a m ı z ­ da bana hiç de, anlatılan k ö t ü l ü k l e r i y a p a c a k bir t i p gibi gelmedi. İlk k o n u ş m a m ı z d a , a y r ı l ı r k e n , e r t e s i

akşam için,

beni evine çağırmıştı. İbrahim Bey seçimi kaybettikten sonra, hemşerileri ve p a r t i a r k a d a ş l a r ı , artık e s k i d e n o l d u ğ u gibi bo­ yuna onun için konuşmuyorlar. Hattâ, pek sözü bile edilmiyor.

Konuşmalarında

«Zübük»,

«Zübük

İbra-

am», «Zübükzâde»

sözleri duyulmaz, o l d u . .

Bu türlü

*•--"'

konuşmalar kesilince de, kasabaya bir durgunluk, bir

't'i

- s u s g u n f u k g e l d i . K a s a b a , ü s t ü n e s e r p i l e n o l u t o p r a - ' ~~, gına g ö m ü l ü p kendi içine k a p a n d ı . Yânı buralılar, c o ş s ; s : p kularını yitirdiler, y ü r ü r k e n , gitsem mi diye urküntülu bir kuşkuyla

adımlarını

'

atıyorlar. v

B i r gün nasılsa Aklı Evvel B e d i r H o c a , y i n e sö- zü İbrahim Zubükzâde'ye getirip, —

Sen o domuzu bilmezsin, dedi, onu böyle gö-

rüp de inanma sakın. Gâvur kıbleye d ö n m e k l e

Müs-

lüman olmaz. Kimbilir böyle pusuda canavar gibi pusmuş dururken gene ne

Ama bu sefer yutacak değiliz. M a y m u n g ö z ü n ü açtı

-

namussuzluklar kuruyordur.

gayrı...

Kimseyi kandıramaz, K i m s e n i n y a n ı n d a ıkı -'"^

paralık itibarı kalmadı. Gene sırnaşıp d u r u y o r ya, al dıran yok. —

İpliği

pazara çıktı.

B e d i r H o c a , b u n c a z a m a n d ı r nasıl

kandınız?

dedim. —

Bakma sen, gafletimize geldi, dedi

-

Sonra ekledi: —

S a k ı n a c ı y ı p m a c ı y ı p , y a n ı n d a d o l a n m a , sana"

. >J'/

bir eder, ölesiye unutamazsın. —

. -.5,)

Anlamadığım bir sey var Bedir Hoca,

bunca

• l ^

d a l a v e r e ç e v i r e n İ b r a h i m B e y , nasıl o l d u d a b u s e f e r milletvekili

'

- ^

.}ZMt

seçilemedi?

Gevrek gevrek güldü: —

Biz avanaklara kalaydı,

biz o n u g e n e aday

g ö s t e r i r d i k ya, bu sefer buyrultu y ü k s e k y e r d e n g e l - .

;

-Ş-Y*

d i . A n k a r a ' d a n , Z ü b ü k ' ü n adı a d a y listesine girmiys-cek, denmiş.

Ç ü n k ü bu rezilin ıçyuzunu Ankara da

ö ğ r e n d i . Aslını astarını .

sorarsan,

bu

Zübük'ün

'X

öyle'-""--.*.

a k ı l a l m a z , b ü y ü k b i r h ü n e r i y o k . B u n u n b ü t ü n mar-ifeti, kapı açmak... — Nasıl kapı açmak?

314

,\

—

Basbayağı kapı açmak. Bu herifin hayatı ka­

pı açmakla geçti. Şansı yaver olduğundan şimdiyedek h e p kı,smet k a p ı l a r ı n ı

açıp

şarsın.

eskiden

Bu Zübük'ün

içeri

girdi. Anlatsam

siyasete

şa­

aklı ermezdi.

B a b a s ı ölünce, bunlar ana-oğul kaldılar. Birkaç parça tarla kaldıysa da babasından, yediler; Bir evleri kaldı.

onlarımda

Bizim

satıp savıp

Tahrirat Kâtibi

Rıza

B e y b u n a acıyıp, h ü k ü m e t e kâtipliğe aldı. Lâkin o r d a d a hırlı d u r m a m ı ş , attıiar, o d a b a ş ı n ı alıp s a v u ş m a k içira b i r g ü n v i l â y e t e g i d e r . O Sıralarda Parti

da

bizde parti

marti

işi d a h a y e n i .

nedir bildiğimiz yok. Adını duyuyoruz, yeni bir

parti kurulmuş, vilâyete kadar gelmiş, ama daha bi­ z i m kasabaya ulaşmamış. •

'

B u Z ü b ü k v i l â y e t e gidince,,,

sokakta dolaşırken

içerden gürültüler gelen bir kapıdan içeri dalıyor.

O

k a p ı d a n girmesiyle talihi de açıldı. Şu vilâyette bun­ c a ev, b u n c a d ü k k â n

kapısı v a r k e n ,

© kapıdan dalmasına ne dersin...

hepsini

bırakıp

Bitişikteki kapıdan

d a i s a ; eski partinin binasına girecek. Girdiği kapı, ye­ ni kurulmuş partinin vilâyet merkezinin kapısı. S o k a k kapısından girip ikinci kata çıkıyor. O r d a n bir kapıyı daha açıp dalıyor i ç e r i . . .

Bir de bakıyor ki, adamlar

b i r Eiz,un! m a s a y a t o p l a n m ı ş l a r , ç ı ğ r ı ş ı p ç a ğ r ı ş ı p d u r u ­ yorlar. Boş bir sandalye bulup, seninki de çöküyor, onların arasına katılıyor. Bakıyor yanındakine, y ö n ü n d e k i n e , dinliyor çağrışanları, çığrışanları,

o da onlar

gibi y u m r u ğ u n u masaya vurarak bağırmağa başlıyor. Daha parti yeni kurulmuş, oradakiler kim kimdir, bir­ b i r i n i bilmiyor, pek öyle tanışan edişen y o k . Z ü b ü k ' ü de kendilerinden biri belliyorlar. Hemi de Zübük, ba­ ğırıp çığırmada onlardan

ileri g i d e r m i ş .

Kaç kere kendisi bize söylemiştir: —

Vallaha

arkadaşlar,

o

kapıdan

içeri

bilerek

girmedim.

A l l a h b e n i o r a y a d ü ş ü r d ü . K ı s m e t işte...-

Bitişik kapıdan daisaymışım, öteki eski partinin içine g i r e c e k m i ş i m , onların arasına d ü ş e y d i m , ben de onlar gibi konuşacaktım. Bu yana düştüm, bunlar gibi k o ­ nuştum.

«Kısmetinde olanın

kaşığında çıkar»

demez­

ler mi? M a s a d a k i l e r e baktım, o n l a r bir bağırdıysa b e n on bağırdım. Onlar beni bastırmak istedilerse de o l ­ madı. Evet, Z ü b ü k k e n d i s i

böylece

bize kaçtır anlat­

mıştır. Yâni o n u n p a r t i c i l i ğ i , b i l m e d i ğ i dalmasıyla

başlar.

Kaç

kere

kapıdan içeri

sormuşumdur:

—

O ğ l u m Z ü b ü k , ne d i y e b a ğ ı r ı r d ı n ?

—

B r e H o c a E m m i , d e r d i , h e r k e s « H ü r r i y e t ! » di­

>

ye bağırıyor, ben de «Hürriyet!» diye bağırdım. M ü s ­ lümanlıkta c u m h u r a u y m a k g e r e k . Biz de uyduk. A k ­ şama doğru, içlerinden biri, —

Kurucu heyeti yazalım! dedi.

Partinin ilk k u r u l u yeni k u r u l u r m u ş . En ç o k b e n bağırdığımdan, başa b e n i m adımı yazarlarken, o r d a n biri beni tanıdı, «Oğlum, sen şuralı Z ü b ü k z â d e ' n i n o ğ ­ l u f i i â n k e ş d e ğ i l m i s i n ? » d e d i . «He» d e d i m , « ö y l e y s e sen git de, sizin ilçede partimizin ocağını k u r ve de o c a ğ ı n b a ş k a n ı ol!» d e d i . '

- ,.

«İyi y a e m m i , b u i ş p a r a i s t e r , l â f l a o l m a z . B e n d e d e r s e n para yok» d e d i m . A d a m , «Bu başımızdaki ik­ t i d a r k i m d e p a r a b ı r a k t ı . Biz s a n a p a r t i o c a ğ ı a ç a c a k parayı denkleştiririz, hiç meraklanma» dedi. Z ü b ü k İbraam'a parayı vermişler. buraya, partiyi kurdu.

O da d ö n d ü

Lâkin hükümetten korkusun­

dan, ne olur ne olmaz diye, kendisi ocak başkanı ol­ madığı gibi, kurula da girmedi. «Arkadaşlar, benimki­ si memlekete bir hizmet. B e n i m siyasette gözüm yok» diyerek, ocak başkanlığını bana yıktı. Diyeceğim, bu

Z ü b ü k ' ü n talihi kapı

açmaktan.

Vilâyete bir başka gidişinde, bu sefer her zaman gir­ d i ğ i kapıyı açmıyor da, onun karşısındaki o d a kapısı­ nı açıyor, dalıyor içeri.; «Bakalım» d e m i ş kendi k e n d i ­ n e «bu s e f e r k a p ı y ı d e ğ i ş t i r e l i m . K ı s m e t i m i z e n e ç ı ­ kacak?» O y s a , o sıra b i z i m

partide ikilik

ç ı k m a m ı ş mı?

Partimiz ikiye ayrılmış, bir b ö l ü ğ ü eski o d a d a kalmış, bir b ö l ü ğ ü , Z ü b ü k ' ü n daldığı o d a d a toplanmış. Bu iki b ö l ü k t e n biri ötekini ezecek. Z ü b ü k ' ü n ayrılıktan mayrılıktan hiç haberi y o k . Girmiş o d a d a n

içeri, bakmış

ki yeşil örtülü masada toplanmış, çığrışıp çağrışıp d u ­ ruyorlar. Z ü b ü k de çekmiş, sandalyeyi oturmuş, o da onların ağzına bakıp, onlar gibi

bağırmağa

başlamış.

İçerdekiler Zübük'ü de kendilerinden bilmişler. Zübük'ün

gene

şansı y ü r ü m ü ş .

Bilmeden

kapıyı

açıp girdiği o d a d a k i hizip, ö b ü r hizbi y e n m i ş . Yâni

Zübük

İbraam'ın

hiçbişeye

aklının

erdiği

merdiği yok. Niyet çeker gibi, önüne çıkan kapılardan birini açıp içeri

dalıyor.

Bir keresinde d e , bizim daha doğmuştu.

Zübük

d i y e açtığı kapıdan

gene

partiden yeni bir parti «Ya

Allah!..»

girmiş de eski partide

bilmeden

kalmış.

Yoksa en yeni partinin olduğu odanın kapısından gir­ seydi, yanmıştı. Mebusluğu rüyasında göremezdi. Bu

İbraam gece gündüz

«Allahım,

bana yanlış

kapı açtırma!» diye dua eder. Mebus seçilip Ankara'ya,

gidişinde de öyle ol­

muş.. M a l û m y a h e r p a r t i n i n i ç i n d e

kaynaşma olur,

-ayrılık olur. Z ü b ü k z â d e her ne z a m a n , M e c l i s ' t e o l ­ girmişse,

girdiği

odadakiler hep Başbakandan yana olanlarmış.

sun;

Parti'de olsun bir kapı

açıp

İçerde

bir mesele müzakere ediliyor. Z ü b ü k de oturur, on­ ların d e d i ğ i n e

katılırmış.

Her ne denilse Z ü b ü k de

«he» d i y e b a ş ı m s a l l a r , y ü k s e k t e n k o n u ş u r ı n u s

Bir

böyle, beş böyle, on böyle... S e ç i m l e r d e n altı a y ö n c e s i , b i g ü n g e n e dan birini açıp içeri girmiş.

kapılar­

Bu sefer girdiği -yerde.

B a ş b a k a n ı n i s t e m e d i ğ i b i r m e s e l e k o n u ş u l u r m u ş . Bu*? radakiler Başbakana

karşıymış.

Ne

bilsin

garip

Zü­

b ü k ? O d a b a ş l ı y o r ö b ü r l e r i g i b i «Evet, ö y l e d i r » , «Ha-r yır, ö y l e o l m a z ! » d i y e a t ı p t u t m a ğ a . A k l ı s ı r a , b u k o ­ nuştukları Başbakanın kulağına

gidecek de, gözüne

g i r e c e k . Evet, B a ş b a k a n ı n kulağına gidiyor. O d a ' k ı - s zıp, «Ya ö y l e m i , biz b u y a ş o d u n l a r ı d a ğ d a n i n d i r i p m e b u s yapalım da, bir de bize karşı gelsinler!..» d i ­ y e r e k .emir v e r i y o r : — Bir daha bu Zübükoğlu listesine

Zübük'ün adını aday

koymayacaksınız!

Artık avucunu yalasın

Zübük,

her zaman

yürümez, kapı açmayla kısmet görünmez.

şans*;

İşte- b ö y l e »

a r a d a t e r s k a p ı da açılır. Aklı

Evvel

;

Bedir Hoca'ya bakılırsa,

Zübükzâde'­

nin b ü t ü n b a ş a r ı s r k a p ı açıp içeri d a l m a k m ı ş . Evine gittiğim zaman şaşkınlığım b ü s b ü t ü n arttı. İbrahim Z ü b ü k z â d e ' n i n beni aldığı odartın bir duvarı kitap raflariyle kaplıydı. Raflarda da kitaplar doluydu Konuşmasından da o k u m a y a d ü ş k ü n bir aydın o l d u ğ u anlaşılıyordu. Buralıların her olayı abartarak konuştuklarını e n ceden anlamıştım.

Ç o k zaman

onların sözlerinden

yalanla-doğruyu, uydurmayla g e r ç e ğ i seçip ayıramaz­ dım. A m a İbrahim Bey'le tanıştıktan s o n r a , o n u n için söylenilenlerin baştan sona uydurma o l d u ğ u n u anla­ dım. Bu adama acımağa bile başiadım içimden. H e m şerilerinin çekemezliğine uğradığı belliydi. İçiyorduk, içki aramızdaki özdenliği daha da art­ tırdı. O n u n ç o k zeki, uyanık, uyumlu bir a d a m o l d u ğ u

açıktı. Nasıl olmuştu da sori s e ç i m d e kendisini aday listesine aldırtamamıştı.'Onun için anlatılanların yüzde biri doğru olsa,-işini uydurur, bile .kendisini

milletvekili seçilmese

iyi b i r i ş i n b a ş ı n a g e ç i r t e b i l i r d i . B u n u

çok merak ediyordum. Şerefe üç-dört kadeh kaldırdıktan sonra, ' — B e n i m için üç yıldır b u r d a epiy d e d i k o d u d u y muşsundur, d e d i , s a ğ olsun h e m ş e r i l e r kulağını şişir­ mişlerdir. •Hiç

saklamadım.

Onun

için

duyduklarımdan bir

kaçını anlattıktan sonra, —

Nasıl o l u r d a sizin g i b i bir a d a m , iktidar par­

tisinin içinde; tutunamaz? Ç o k şaşıyorum, rın -yüzde b i r i n e i n a n m a k m a k a n olmalıydınız.

anlatılanla­

g e r e k s e , siz şimdi bakan

Hiç değilse bir u m u m müdür o-

lurdunuz... dedim. : J ı p k ı oralıların yerli ağzıyla k o n u ş t u : —

Ne demezsin...

Ankara'ya varmadan

biz de

oyls bildik kendimizi. Lâkin Meclis'e varınca ne gör­ sek... O r d a öyle zübükler v a r ki, hey heey, bizim zübuklüğümfe*hiş'sökmüyor. Analar

ne

zübükler

do­

ğ u r m u ş k a r d e ş i m . Bizim z ü b ü k l ü ğ ü m ü z orda para etmodi. Kendisiyle alay e d e r e k konuşması daha ç o k ho­ şuma gitti. Gülerek anlatıyordu: ^

Bizim

hemşeriler

gitsinler

de

zübüklük

nasıl

o l u r m u ş , A n k a r a ' d a g ö r s ü n l e r . . . B i z i m k i s i nam-colsun, sar olsun...

-

Hemşerilerinden —

şikâyet ediyordu:

Her ne iyilik yaptımsa,

döndürüp dolaştırıp

a l e y h i m e kullandılar. Size Rüştü Bey işini de anlattı­ lar mı? -r- Hayır. —

A m a n , nasıl

olmuş da

unutmuşlar...

Vah,

v a h ! Efendim buraya Rüştü

B e y adında bir h ü k ü m e t

tabibi geldi. Körpecik delikanlı. buraya

göndermişler.

Buranın

Tıbbiyeden çıkmış,

havası,

suyu

yarama-:

mış. D o ğ r u s u n u ararsan, b u r d a bunaldı. G ö r d ü n ü z iş­ te, yaşanacak bir yer değil.

Konuşup görüşecek bir

adam bile yok. Kiminle konuşsan Z ü b ü k diye başlan Zübük~diye bitirir sözü. Rüştü B e y çıldıracak... A m a n b e n i b u d a n alın, i s t e r s e n i z c e h e n n e m e b e l e d i y e d o k ­ toru yapın, diye dilekçe üstüne dilekçe veriyor. Kim dinleyecek...

Doktor

Rüştü'nün sinirleri

bozuluyor,

önüne gelenle kavga ediyor. Avukat Burhan'la arka­ d a ş olmuşlar. Burhan'ı tanırsınız. —

Evet,

—

Bir namussuz da odur.

.

tanışıyoruz. Bu herif avukatlığın

yüz karası. H ü k ü m e t i n karşısında bir dükkânı var, s ö ­ züm ona avukat yazıhanesi... Kapıdan

içeri bir köylü

girdi mi, daha hoş geldin d e m e d e n , şöyle der, «Sana k ö t ü l ü k e d e n i astır-tayım m ı , y o k s a

hapse

mi attıra­

y ı m ? » K ö y l ü , nasıl d a b i l d i d e r d i m i , d i y e ş a ş a r k a l ı r . Bizim köylümüzün

arasında

meyeni yoktur ki... dokunur.

kendisine

kötülük edil­

Hiç değilse, birbirine kötülüğü

Dağın doruğunda bir

başına

kalsa, d u r a ­

maz, k e n d i k e n d i n e k ö t ü l ü k eder. A d a m , k ö t ü l ü ğ e u ğ ­ ramış,

d a h a kızgınlığının d u m a n ı

nın k a n ı n ı

içse

tütüyor.

hırsı d i n m e y e c e k .

Düşmanı­

Hapisliğe

hiç

razı

olur m u ! İşte o kızgınlıkla, —

A m a n avukat, ocağına

düştüm, astır şu na­

mussuzu! der. A v u k a t Burhan da, —

Astırma dilekçesi y ü z lira, m a p u s a attırma d i ­

l e k ç e s i elli lira... der. Herifte dilekçe fiyatı, f a t u r a fiyatına....

- -- , . e c z a n e d e hazır

ilâç g i b i ,

Köylü verir yüz lirayı, astırma dilek­

ç e s i yazdırtır. A r a d a n bir-iki gün geçti

mi, köylünün

hırsı

da

bıra2

yattşır.

Yazdırdığı

dilekçeyle

düşmanı

s a h i d e n a s ı l a c a k sanır, b a ş l a r a d a m a a c ı m a ğ a . . . D ü ş ­ man d e d i ğ i ' a d a m ı n , ya keçisi bahçesinin çitini geç­ miş, ya tavuğu bahçesine girmiştir. İçine bi acımadır düşer,

koşar avukat Burhan'a:

^- Aman

etme avukat...

Ben

t i m . Yazıktır astırmıyalım herifi,

bu

işten vazgeç­

komşumuzdur çoluğu

ç o c u ğ u var, yazıktır, kıymıyalrm. G e l seri ş u n u beş-on y ı l daima a t t ı r d a a k l ı b a ş ı n a g e l s i n . . . Avukat —

Burhan,

ö y l e y s e ayrı bir hapis d i l e k ç e s i ,

yazılacak...

d e r , b i r e l l i l i r a d a h a . alır. Yani böyle bir namussuzdur. Köylünün iliğini, ka­ nını s ö m ü r ü r d e d o y m a z . D o k t o r Rüştü buna derdini yanınca, —

Bu işi

İbraam Bey'den başkası yapamaz,

is­

t e r s e seni o şıp d i y e istanbul'un g ö b e ğ i n e tayin et­ tirir... der. B u n l a r jkisi kalkıp geldiler bana. B ö y l e böyle d i ­ ye, a n l a t t ı l a r . D e l i k a n l ı y a b a k t ı m , y ü r e ğ i m p a r ç a l a n d ı . Neden dersen, oğlanın sinirleri bozulmuş, temelli to­ zutmuş. Durup dururken kaşı gözü, burnu kulağı oy­ nuyor ve de d u r m a d a n ağlıyor.

Bunlar

muhallebici

ç o c u ğ u . . . G a y r i i s t a n b u l ' a d a g i t s e , b u n d a n hayır g e l ­ mez; tımarhaneye k a p a m a k t a n

başka

umarı kalma­

mış. —

Elimizden geleni

yaparız...

dedim,

bunları

savdım. Elimden gelen dersem, ne gelir elimden? Hiç... Vallaha Herkes de bizi bir işler d ö n d ü r ü r , b e c e r i r s a ­ nır. K a r d e ş , b u c e m i y e t t e m e l i n d e n

doruğuna çürü­

müş. . B u g ü n b a k a n b a k a n k e n rüşvetsiz bir, iş yaptıram ı y o r . ' H a l i m i z b i t i k t i r , . a h l â k sıfır... H i ç k i m s e n i n m i l ­ l e t v e k i l i n i d i n l e d i ğ i , t a k t ı ğ ı y o k . N e v a r kî, b i z m i l l e t -

vekili olduğumuzdan, yapıyorlar. Hepsi

alınacak rüşvette

bu işte...

biraz

indirim

Herhangi bir vatandaşın

işi b e ş b i n lira r ü ş v e t l e g ö r ü l ü y o r s a , b i z i m i ş i m i z o l ­ du mu üçbine k u r t a r ı y o r / M e b u s l u ğ u n haysiyeti, yüz­ de otuz, kırk tenzilât... D o k t o r Rüştü için de ç o k u ğ ­ raştım, bitürlü s ö k t ü r e m e d i m .

«Orası da vatanın bir

p a r ç a s ı d e ğ i l mi?» d i y o r l a r . B i r b a k a r s a n d o ğ r u ,

bi­

zim kasabamız da vatanın bir parçası ama, yağlı p a r ­ ça d e ğ i l , kel-keleş bir p a r ç a . . . yorlar,

bunun

B a k t ı m işi s a v s a k l ı ­

olacağı nedir diye açık açık pazarlığa

o t u r d u k . Ç ü n k ü e f e n d i m , onlar da beni D o k t o r Rüşt ü ' d e n r ü ş v e t aldı d i y e b i l i y o r l a r . H e r k e s i nasıl b i t i r ­ sin, kendin gibi...

Babasının hayrına kimsenin beda­

vadan ö k s ü r d ü ğ ü yok. S o n u n d a anladık ki, arada üç­ b i n lira d ö n e r s e , D o k t o r R ü ş t ü ' y ü b u r d a n a l ı p iyi b i r yere gönderecekler.

O da ancak sana olur dediler.

Az para değil ki c e b i m d e n v e r s e m . . . Kendilerine d e ­ s e m , akıllarına olmadık iş gelecek.

Kasabaya dönü­

ş ü m d e , b u n l a r ı n i k i s i n i ç e k t i m b i r k e n a r a , o l a n ı bite-: ni anlattım. D o k t o r Rüştü hemen

cebinden paraları

çıkardı, dörtbini önüme saydı. — Şunun bin

lirasını

cebine

sok bıyol,

dedim,

geri kalan üçbini de, şu adrese postala... Allah seni inandırsın'

paraya elimi

bile sürmüş

değilim. Ben d e d i k o d u d a n korkarım. Ve de hattâ, bu işi

yapacak olan

adama,

bir de

cebimizden

ziyafet

ç e k t i k . O d a b i z d e n g i t t i , h e l â l ı h o ş o l s u n . V e l â k i n ner ye yarar birader, bu a v u k a t B u r h a n n a m u s s u z u adımı rüşvetçiye çıkardı. Yahu, di gel de deli olma...

Ulan

d ü r z ü -desen, h â ş â b u r d a n d ı ş a r ı , g e l i p y a l v a r a n , a y a ­ ğ ı m a k a p a n a n siz,

parayı g ö n d e r e n siz...

acıyıp bir aracılık, bir insaniyetlik... bunlar böyle

Yâni

Benimkisi diyeceğim",

alçak...

Z ü b ü k o ğ l u İbrahim çok içten anlatıyordu.

Hele

m e m l e k e t t e r ü ş v e t v e i l t i m a s ı n nasıJ a l ı p y ü r ü d ü ğ ü n ü anlatırken gözleri buğulanmıştı,. nerdeyse ağlayacaktı. B e n i m . d e içim d o l d u . . . A ğ l a m a m a k için k e n d i m i z o r tuttum. » S a n a şunu açıkça bildireyim ki, İbrahim B e y için yapılan d e d i k o d u l a r d a n

hiçbirine artık inanmıyorum.

Tam tersine, onun yurtsever bir kasaba aydını oldu­ ğuna

inandım.

—

Burda geçirdiğiniz

yıllarda sizin de başınıza

çok şeyler gelmiştir, dedi. Ben de anlattım, içimi d ö k t ü m . . . geleli, o geceki kadar

Buraya geldim

rahatladığımı hiç b i l m i y o r u m .

B u r a y a g e l d i ğ i m i n ilk g ü n l e r i n d e i ç i m i n nasıl ü l k ü c ü ­ lük ateşiyle tutuştuğunu,

ama

kendimden döküle döküle

parçalanıp bittiğimi anlat­

tım.

nasıl

x

. —

aylar g e ç t i k ç e

Bir daha k e n d i m e

gelemiyeceğimden korku­

yorum... dedim. = Beni burada anlayan tek adam zâde .

İbrahim Zübük­

oldu. B i z i m ilk b a ş t a n y a n ı l m a m ı z s u r d a n o l d u . Biz y u r ­

d u n kalkınmasını; halkın aydınlanmasını, tek tek kişi­ lerin özel ç a b a l a r i y l e olabilir sanıyoruz. B ü y ü k şehir­ lerde okuyup öğrenip, bu

kasabalara geleceğiz de

aklımızca buralarda o l u m l u işler göreceğiz. O p h , naşıl *