SI 14.pdf

PAPPY' BOYINGTON Ο "ΑΣΣΟΣ" ΤΩΝ ΠΕΖΟΝΑΥΤΩΝ

Μ Η Ν ΙΑ ΙΟ Π Ε Ρ ΙΟ Δ ΙΚ Ο ΓΙΑ ΤΗΝ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η Κ Α Ι Π Α ΓΚ Ο Σ Μ ΙΑ Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η ΙΣΤ Ο Ρ ΙΑ

H

i

\

h

U

i J

ί

ί

ΰ

i /

j L

·

Ό UP ’/ J il'M ü i i m. Λί'ΜΪΪΛΆν'/· . ...... . .. ............ ν ■

Ο ΠΕΡΣΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΗΡΟΔΟΤΟΥ · ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΡΣΑλ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ ΜΑΡΤΕΛΑΟΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΧΑΙΤΙΣΗ ΤΟΥ ΙΣΑΑΜ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΠΟΥΑΤΙΕ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΙΤΑΛΙΚΩΝ ΑΡΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ V IIIΜ Π ΤΟ 1940 Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ (1917-18}: Η ΠΡΩΤΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΊΚΕΡΑΥΝΟΒΟΛΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ1 ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΡΟΔΟΣ: ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΩΤΟΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ ΩΣ ΤΗΝ ΙΠΠΟΤΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ™»· 6 Η Μ Α ΧΗ ΣΤΟ ΕΫΛΑΟΥ (1807) "0 ΒΡΥΧΗΘΜΟΣ ΤΟΥ ΛΙΟΝΤΑΡΙΟΥ" 14 Ο ΠΕΡΣΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΗΡΟΔΟΤΟΥ 2 2 SS - Η ΦΟΒΕΡΟΤΕΡΗ ΓΕΡΜ ΑΝΙΚΗ "ΜΗΧΑΝΗ" ΣΤΟ Β' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ 3 2 Η Α Ν ΤΙΜ Ε ΤΩ Π ΙΣΗ ΤΩΝ ΙΤΑ ΛΙΚ Ω Ν ΑΡΜ ΑΤΩ Ν ΑΠΟ ΤΗΝ V IIIΜ Π ΤΟ 1940 40

Ο ΦΡΑΓΚΟΣ ΠΟΛΕΜΑΡΧΟΣ ΚΑΡΟΛΟΣ Μ ΑΡΤΕΛΛΟΣ Κ Α Ι Η Α Ν Α ΧΑ ΙΤΙΣΗ ΤΟΥ ΙΣΛ Α Μ Σ Τ Η Μ Α ΧΗ ΤΟΥ ΠΟΥΑΤΙΕ (7 3 2 μ.Χ .)

4 6 ΣΥΝΤΑΓΜ ΑΤΑΡΧΗΣ GREGORY "PAPPY" BOYINGTON 0 "ΑΣΣΟΣ" ΤΩΝ ΠΕΖΟΝΑΥΤΩΝ 51

Μ Ε ΣΑ ΙΩ Ν ΙΚ Η ΡΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΩΤΟΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ ΩΣ ΤΗΝ ΙΠΠΟΤΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ (4ος αι. - 1309)

5 6 Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤ Η Ν Π Α ΛΑ ΙΣΤΙΝ Η (1917-1918) 6 2 ΣΧ Ε Δ ΙΟ ΜΑΡΣΑΛ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ 6 8 Η Δ Ρ Α ΣΗ ΤΟΥ Υ /Β “ΚΑΤΣΩΝΗΣ" ΚΑΤΑ ΤΟΝ Β 1ΠΠ

η Φ Υ Λ Λ Ο Το γαλλικό ιππικό συντάσσσεται λίγο πριν εξαπολύσει τη 9ρυλική επέλασή του "μετ'επιστροφής" κατά του ρωσικού πεζικού στο Εϋλάου. Κάτω από τις οπλές των αλόγων κείτονται νεκροί Ρώσοι γρεναδιέροι (πίνακας του Jean Baptiste Edouard Detaille).

ΜΟΝΙΜΕΣ 4 5 76 77 78 79 80 82

ΣΤΗΛΕΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ; ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ QUIZ ΓΝΩΣΕΩΝ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ" Μηνιαίο περιοδικό - Κυκλοφορεί στις αρ χές κάθε μήνα · ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: ΛΕΩΝΙΔΑΣ Σ Μ Π ΛΑ ΒΕΡ-Σ · Α Ρ Μ Γ · \- Λ .· ~ - Σ . ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΜΠΑΝΗΣ · ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ·ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ: ΜΙΧΑΗΛ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΣ, Α ντισ τράτηγος ε.α. / ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗΣ, Υποσ τράτηγος ε.α. / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΚΑΡΗΣ —ο : · - · Κα θηγητής Στρατιω τικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε./ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΔΕΩΝ, Υποσ τράτηγος ε.α., Κ αθηγητής Στρα τιω τικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε. / ΙΩ ΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΑΣ Υποσ τράτηγος ε.α. / ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΟΥΣΚΑΣ V x r . o e c j o : Λ ΠΝ ε.α. / ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΗΣ / ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ ΦΑΓΚΡΙΔΑΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥ / ΑΛΕΞΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ / ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΑΔΑΡΗΣ / ΑΝΤΩΝΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ V =Α=£ν ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΑΡΥΚΑΣ / ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ / ΗΛΙΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ / ΚΟΣΜΑΣ ΠΑΠΑΒΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Β. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΖΑΦ ΒΡ^-Σ K S U . - 1 ΝΙΚΟ Σ ΝΙΚΟ ΛΟΥΔΗΣ / ΔΗ Μ Η ΤΡΗ Σ ΓΑΡΟΥΦΑΛΗΣ / ΝΙΚΟ Σ ΓΙΑΝ ΝΟΠΟΥΛΟ Σ / ΙΩ ΑΝΝΗΣ ΚΩ ΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ / ΝΙΚΟ Σ ΔΙΑΒΑΤΗΣ / ΦΑΙΔΩΝ ΚΟΧΙΛΑΣ / ΓΙΑΝ ΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜ ΗΣ · ΕΠ ΙΜ Ε ΛΕ A W E S 'S ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΔΗΜ ΟΠΟΥΛΟΣ · ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: ΚΙΚΗ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΛΙΝΑ ΚΑΤΣΑΡΟΥ · ΓΡΑΦΕΙΑ: ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 49, 10683 ΑΘ ΗΝΑ / ΤΑΧΥΔΡΟ Μ ΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ " Ε Ρ · ^ · I " · ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ θ . 3951, 10210 ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 38.21.985 / 38.11.386 · FAX: 38.11.386 · ΣΥΝΔΡΟ ΜΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ (ΕΤΗΣΙΑ 11 ΤΕΥΧΗ): 8 800 ΔΡΧ. / ΒΙΒΛ ΙΟ θΗΚΕΣ-ΤΡΑΠΕΖΕΣ-Ο Ρ^.·, I V ; ΔΡΧ. · ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΥΡΩΠΗ 10.000 ΔΡΧ. / ΚΥΠΡΟΣ 10.000 ΔΡΧ. / ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 10.500 ΔΡΧ. · ΕΠΙΤΑΓΕΣ (ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΕΣ): ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ E T O F A " Ξ · Α Θ Η Ν Α · Υ Π ΕΥ Θ ΥΝ Ο Σ ΣΥΜ Φ Ω ΝΑ ΜΕ ΤΟ Ν Ο Μ Ο : ΣΤΑΥΡΟΣ Π ΑΝΕΛΗΣ, Θ εμ ισ το κ λ έο υ ς 49, Α θήνα · Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΚ Ο Σ ΥΠΕΥ Θ ΥΝΟ Σ: ΣΤΑΥΡΟΣ Π ΑΝΕΛΗΣ · FILM S: G R A F F T · Ε Κ Τ Υ Π Ο Σ - ι ΕΥΣΤΡΑΤΟΓΛΟΥ-Ι. ΞΥΝΟΣ ΟΕ · ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: ΚΛ. ΚΟΥΚΙΑΣ & ΥΙΟΙ ΟΕ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΩΝ 100 ΕΤΩΝ ΤΗΣ Ιης ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΠΕΖΙΚΟΥ Μια σημαντική στρατιωτική επέτειος εορτάζεται τη χρονιά που διανύουμε. Πρόκειται για την επέτειο της συμπλήρωσης 100 ετών από τη συγκρότηση της Ιης Μεραρχίας Πεζικού (Ιη ΜΠ), η οποία έγινε το 1897, λίγο πριν από την κήρυξη του ατυχούς, ό­ πως αποδείχθηκε για τη χώρα μας, ελληνοτουρκικού πολέμου. Στα πλαίσια των εορταστικών εκ­ δηλώσεων που έχουν προγραμ­ ματιστεί για να τιμηθεί το “ιωβη­ λαίο" της Μεραρχίας, είναι και η εξαιρετική πρωτοβουλία της δι­ οίκησης των Ελληνικών Ταχυδρο­ μείων (ΕΛΤΑ) να θέσουν σε κυκλοφορία έναν ειδικό σφραγι­ στικό δακτύλιο που θα φέρει το ακόλουθο σύνθημα: “I ΜΕΡΑΡΧΙΑ ΠΕΖΙΚΟΥ, 100 ΧΡΟΝΙΑ, 1897-1997". Ο συγκεκρι­ μένος δακτύλιος θα προσαρμοσθεί στη μηχανή σφράγισης ό­ λων των ταχυδρομείων της χώ­ ρας, για την αποτύπωση του συνθήματος στους φακέλους αλληλογραφίας που θα διακινηθούν κατά το χρονικό διάστημα 1-31 Οκτωβρίου 1997. Οσοι ενδιαφέρονται για φιλοτελικούς, ιστο­ ρικούς ή συναισθηματικούς λό­ γους να αποκτήσουν αυτό το σφραγιστικό αποτύπωμα, θα πρέπει να φροντίσουν έγκαιρα, διότι στη συνέχεια δεν θα έχουν άλλη δυνατότητα απόκτησής του. Κατά το παρελθόν, από τις φιλοτελικές στήλες των αδελ­ φών περιοδικών “Σύγχρονος Στρατός” και “Σύγχρονη Αερο­ πορία και Ναυτικό” είχαμε δια­ τυπώσει αρκετές φορές την απο­ ρία μας, ως προς το γιατί τα ΕΛΤΑ δεν φρόντιζαν να τιμήσουν -ή τι­ μούσαν εξαιρετικά σπάνια - με φιλοτελικό τρόπο (έκδοση ανα­ μνηστικής σειράς γραμματοσή­ μων, κυκλοφορία ειδικού σφρα­ γιστικού δακτυλίου κλπ.) σημα­ ντικά στρατιωτικά γεγονότα και επετείους της πατρίδας μας. Φαίνεται πως είτε οι δικές μας εκκλήσεις και η κριτική, μαζί με αυτές άλλων συναδέλφων, “ έπιασαν τόπο” , είτε η διοίκηση των ΕΛΤΑ αποφάσισε να τροποποιή­ σει τη φιλοτελική πολιτική που α­ κολουθούσε μέχρι τώρα. Ο,τι από τα δύο και αν συμβαίνει, ευχόμαστε η πολιτική αυτή να συνεχισθεί με συνεχώς αυξανό­ μενους ρυθμούς διότι είναι εθνι­ κή ανάγκη.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ “ ΙΩΝΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ” Σειρά εκδηλώσεων με την ε­ πωνυμία “ Ιωνικές Μνήμες” διοργάνωσε ο Δήμος Νέας Σμύρνης, κατά το διάστημα 13-22 Σεπτεμ­ βρίου 1997, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 75 ετών από την καταστροφή της Σμύρνης και την αποχώρηση του Ελληνικού Στρατού και εκατοντάδων χιλιά­ δων προσφύγων από την ιωνική γη. Η τελετή έναρξης αυτής της σειράς εκδηλώσεων πραγματοποιήθηκε από το δήμαρχο Νέας Σμύρνης Γ Σιότροπο και ακολού­ θησε η θεατρική παράσταση “ Σφήκες” του Αριστοφάνη με το θίασο του ηθοποιού Κώστα Βουτσά. Στα πλαίσια των εκδη­ λώσεων αυτών, στις 19 Σεπτεμ­ βρίου πραγματοποιήθηκαν τα ε­ γκαίνια του Φωτο-ιστορικού Αρχείου του Δήμου Νέας Σμύρ­ νης, στις αίθουσες του ΝΠΔΔ της Εθνικής Εστίας. Η έκθεση παρέμεινε ανοικτή για τους επι­ σκέπτες για ένα εικοσαήμερο.

50ή ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΗΣ ΕΞΑΓΓΕΛΙΑΣ ΤΟΥ “ΣΧΕΔΙΟΥ MARSHALL” Φέτος γιορτάζονται στις ΗΠΑ και πολλές ευρωπαϊκές χώ­ ρες τα 50 χρόνια από την εξαγγε­ λία του περίφημου “Σχεδίου Marshall” (1947) από τον ομώνυμο υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ

και πρώην αρχηγό του Αμερικανι­ κού Στρατού (κατά τη διάρκεια του Β' ΠΠ), Στρατηγό George C. Marshall. Με το σχέδιο αυτό προβλεπόταν η με κάθε τρόπο ενί­ σχυση των σε οικτρή κατάσταση ευρισκόμενων - λόγω των τερά­ στιων καταστροφών από το Β' ΠΠ - οικονομιών του συνόλου σχε­ δόν των ευρωπαϊκών κρατών, α­ κόμα και των ηττημένων - ιδιαίτε­ ρα της Γερμανίας. Ετσι τέθηκαν οι πρώτες στέρεες Βάσεις για την ανασυγκρότηση (οικονομική, κοινωνική και πολιτική) της Ευρώπης. Τα ευεργετικά μέτρα (αλλά και οι οικονομικές παρο­ χές) του "Σχεδίου Marshall’' έφθασαν μέχρι τη χώρα μας και τη βοήθησαν αποφασιστικά να ανα­ κάμψει μετά από μια δεκαετία πολέμων, όπως ήταν γι' αυτήν η δεκαετία του ‘40. Το αν επιτεύ­ χθηκαν πολλά ή λίγα δεν σχετίζε­ ται τόσο με τα παρεχόμενα από το πρόγραμμα κονδύλια, όσο με το αν έγινε σωστή και ορθολογι­ κή κατανομή και εκμετάλλευσή τους από τους αρμοδίους. Στα πλαίσια των εορταστι­ κών εκδηλώσεων, στις 5 Ιουνίου 1997 πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Κοιμητήριο των ΗΠΑ στο Arlington (όπου βρίσκεται ο τάφος του Στρατηγού Marshall) ειδική τελετή για την επίσημη πα­ ρουσίαση ενός νέου αμερικανι­ κού αναμνηστικού γραμματοσή­ μου, αφιερωμένου στη σημαντι­ κή αυτή επέτειο. Τα “ αποκα­ λυπτήρια" ενός μεγενθυμένου ο­ μοιώματος του νέου γραμματο­ σήμου πραγματοποίησαν από κοινού ο υφυπουργός Πολιτικών Υποθέσεων των ΗΠΑ Thomas Pickering και ο αναπληρωτής γενι­

Η στιγμή των αποκαλυπτηρίων του μεγενθυμένου ομοιώματος του νέου αναμνηστικού γραμματοσήμου, που είναι αφιερωμένο στην επέτειο της συμπλήρωσης 50 ετών από την εξαγγελία του “Σχεδίου Marshall” (φωτ. “AUSA News ”, Vol. 19, No. 9, Ju ly 1997).

κός διοικητής της Ταχυδρομικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ Michael S. Coughlin. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην τελετή παρέστησαν, μεταξύ των άλλων, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Gerald Ford, καθώς και ο προσκληθείς ειδικά για το σκοπό αυτό Γερμανός καγκελάριος Helmut Kohl.

ΑΠΟΣΤΡΑΤΕΥΣΗ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΠΙΛΟΤΟΥ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ Στις 11 Απριλίου 1997 απο­ στρατεύτηκε από τις τάξεις του Ναυτικού των ΗΠΑ η Πλοίαρχος Jane Skiles Ο’ Dea, η οποία υπήρ­ ξε, ως εκείνη τη στιγμή, η αρχαιό­ τερη στη σειρά ιεραρχίας γυναί­ κα πιλότος στην ιστορία της Αε­ ροπορίας του Αμερικανικού Ναυτικού. Η O' Dea ανήκε στην ο­ μάδα των πρώτων έξι γυναικών οι οποίες, “ σπάζοντας” το ως τότε επικρατούν κατεστημένο της αν­ δροκρατίας στο χώρο της Αερο­ πορίας του Αμερικανικού Ναυτι­ κού, έγιναν δεκτές για τη βασική πτητική εκπαίδευση πιλότου στην αεροπορική βάση του Ναυτικού NAS Corpus Christi, στο Τέξας. Η πλοίαρχος κέρδισε τις πτέρυγες ιπταμένου του Ναυτι­ κού τον Απρίλιο του 1973, ανοίγοντας έτσι μια νέα εποχή και προτρέποντας κατά κάποιο τρόπο άλλες ομόφυλές της να ακο­ λουθήσουν το παράδειγμά της. Υπήρξε η πρώτη από τη σειρά της στην οποία ανατέθηκε η διοίκη­ ση ναυτικής μονάδας (του Κέ­ ντρου Βασικής Εκπαίδευσης Ναυτικού στην Ινδιανάπολη/ Navy Recruiting District) και η πρώ­ τη που επελέγη για το βαθμό της πλοιάρχου, με βάση πάντα την α­ ξία της, τις ικανότητές της και τις βαθμολογίες που είχε συγκε­ ντρώσει κατά τη σταδιοδρομία της στο Ναυτικό. Η Πλοίαρχος Ο’ Dea, κατά τη διάρκεια των 23 ετών υπηρεσίας της στην Αεροπορία του Αμερικα­ νικού Ναυτικού συμπλήρωσε πε­ ρισσότερες από 3.000 ώρες πτή­ σης με διάφορους τύπους αερο­ σκαφών, μεταξύ των οποίων ήταν C-130, C-1A, Τ-34, EC-130Q κ.ά., ενώ παράλληλα υπηρέτησε στις πολεμικές Μοίρες VR-24, VT-2, VQ-4, καθώς και στο αεροπλανο­ φόρο USS “ Lexington” (AVT-6).

Α Λ Λ Η Λ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Γάννο Α γ γ ελ ο , Λ ά ρ ισ α . Το πρό­ βλημα του τρόπου γραφής των ξένων ονομάτων μας έχει απα­ σχολήσει σε σημαντικό βαθμό. Πιστεύουμε ότι έχετε παρατη­ ρήσει σε πάρα πολλά άρθρα και των τριών περιοδικών ότι η γραφή των ξένων ονομάτων γί­ νεται με ελληνικούς χαρακτή­ ρες και σε λιγότερα με λατινι­ κούς. Η σωστή απόδοση ξένων ονομασιών στα ελληνικά απαι­ τεί άριστη γνώση της αντίστοι­ χης γλώσσας, που δεν είναι πά­ ντα η αγγλική. Μεγαλύτερες δυσκολίες παρουσιάζονται στα γερμανικά, τα γαλλικά και τα σλαβικά ονόματα, ιδίως όταν ο συνήθως αγγλομαθής συγγρα­ φέας τα ερμηνεύει σύμφωνα με τους αγγλικούς κανόνες γραμματικής, που φυσικά δεν έχουν καμία σχέση με την αντί­ στοιχη π.χ. γαλλική γραμματι­ κή. ΓΥ αυτό πολλές φορές τα ο­ νόματα αφήνονται στην ξένη γραφή. Πάντως, πιστεύουμε ότι η ανάγνωση των ονομάτων Phantom, Spitfire, Bismarck, Sukhoi, Patton κλπ. δεν δημι­ ουργεί δυσκολίες. Ζ α χ α ρ ή Θ ω μά, Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η . Στο άρθρο για την Ιβο Ζίμα, ο Στρατηγός Κουριμπαγιάσι πα­ ρουσιάζεται ως ικανός αξιωμα­ τικός που γνώριζε τις δυνατό­ τητες και τις αδυναμίες του Ια­ πωνικού Στρατού και Ναυτικού και επέλεξε έναν άλλο τρόπο ά­ μυνας της νήσου “εκτός κανο­ νισμών” . Ο συγγραφέας πα­ ρουσιάζει τις ενέργειες του στρατηγού χωρίς να ασκεί αρ­ νητική κριτική. Στην απάντηση προς την επιστολή σας αναφέρεται πάλι ότι ο στρατηγός “ εί­ χε άγνοια του κανόνα’’ περί μη έναρξης πυρών. Το άρθρο έλε­ γε ότι ήταν απλά ένα σφάλμα. Πιστεύουμε ότι παρανοήσατε πολλές φράσεις του άρθρου και της απάντησης. Ο συγγρα­ φέας είναι της άποψης ότι ο Στρατηγός Κουριμπαγιάσι έπραξε ό,τι ήταν δυνατό για να αποτρέψει την κατάληψη της Ιβο Ζίμα από τους Αμερικα­ νούς. Πουθενά δεν υπονοείται ότι θα ήταν σωστή μια άλλη μέ­ θοδος άμυνας. Σε ποιό σημείο διακρίνατε εμπάθεια κατά των Ιαπώνων; Πού διαβάσατε ότι οι Ιάπωνες αξιωματικοί δεν ήταν ι­ κανοί; Το ότι το ιαπωνικό αρχη­ γείο θα άφηνε αβοήθητη την Ιβο Ζίμα αναγράφεται και στο ί­ διο το άρθρο, πράγμα που ανέ­ μενε και ο Κουριμπαγιάσι. Θα ε­ πιθυμούσαμε να μας γνωρίσετε τις πηγές που χρησιμοποιήσα­

τε για να αντλήσετε τα δικά σας συμπεράσματα για τη μάχη αυτή. Κ α ρ κ ά ν η Φ ώ τη, Α θ ή ν α . Η καλύ­ τερη πολεμική αεροπορία είναι εκείνη που θα νικήσει σε έναν πόλεμο. Οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Γερμανία είχαν πολύ καλές α­ εροπορικές δυνάμεις, με καλά αεροσκάφη και άριστους πιλό­ τους. Οι Γερμανοί ηττήθηκαν εξαιτίας πλήθους συνεχόμενων σφαλμάτων. Σε απόλυτους α­ ριθμούς αεροσκαφών, οι ΗΠΑ παρέταξαν την ισχυρότερη αε­ ροπορία στο τέλος του Β'ΠΠ. Ενα απ’ ευθείας πλήγμα με μια βόμβα μεγάλης ισχύος μπο­ ρούσε να καταστρέψει ένα Tiger ή Panther. Ακόμα και σύγ­ χρονα άρματα μπορούν να καταστραφούν από βόμβες 1.000 lb ή 2.000 Ib. Ο Καναδικός Στρα­ τός κατά τη διάρκεια των μα­ χών στη βόρεια Ευρώπη, το 1944-45, χρησιμοποιούσε αμε­ ρικανικά άρματα μάχης τύπου Sherman. Το μέγιστο βεληνεκές των γερμανικών όλμων 120 mm του Β'ΠΠ ήταν 6 km. Οι σύγχρο­ νοι όλμοι των 120 mm έχουν βε­ ληνεκές 8-10 km. Η διατρητική ικανότητα μας βολίδας εξαρτάται από την απόσταση που βρί­ σκεται ο στόχος, το πάχος της θωράκισης και τη γωνία πρό­ σκρουσης. Αν το αεροσκάφος είχε ελαφρά θωράκιση και η α­ πόσταση βολής ήταν μικρή, ε­ πιτυγχανόταν διάτρηση. Το βά­ ρος μιας ρωσικής ρουκέτας ΒΜ-13, που συνήθως ονομαζό­ ταν Katyusha, ήταν 42,3 kg, από τα οποία 18,5 kg ζύγιζε ο κώνος μάχης, που περιείχε 4,6 kg ε­ κρηκτικών. Τα γερμανικά φλο­ γοβόλα άρματα του Β'ΠΠ επι­ τύγχαναν βεληνεκές φλόγας 50-60 m. Το αμερικανικό φλογο­ βόλο άρμα Μ-67 (επί σκάφους Μ-48), επιτύγχανε βεληνεκές 90 m. Η Κίνα έλαβε μέρος στο Β ’ΠΠ στο πλευρό των συμμά­ χων, αν και βρισκόταν σε πόλε­ μο με την Ιαπωνία από το 1937, ύστερα από εισβολή της τε­ λευταίας στα εδάφη της. Κ ο ν το γ ιά ν ν η Μ ά ρ ιο , Θ ε σ σ α λ ο ­ ν ίκ η . Για περισσότερες πληρο­ φορίες παρακαλούμε επικοινω­ νήστε τηλεφωνικά με τη γραμ­ ματεία του περιοδικού. Γκοσ π οδίνη Π α ν α γ ιώ τη , Ξ ά ν θ η . Ευχαριστούμε για τα καλά σας λόγια. Σχετικά άρθρα θα δημο­ σιευτούν στο μέλλον.

Γεω ργα κόπ ουλο Α π ό σ το λο , Ν έ ο ς Κ ό σ μ ο ς, Α θ ή ν α . Ευχαρι­ στούμε για τις υποδείξεις και τις επισημάνσεις. Κάποια από τα άρθρα που μας προτείνετε θα δημοσιευτούν πολύ σύντο­ μα. Οπως βλέπετε και σε αυτό το τεύχος υπάρχουν ενδιαφέ­ ροντα θέματα. Κ ο τίδ η Γ ιά ν ν η , Σ α λ α μ ίν α . Ορι­ σμένες ερωτήσεις σας δεν θα μπορούσαν να απαντηθούν μέ­ σα από τη σελίδα αυτή, για ευνόητους λόγους. Πριν το 1974 και ιδίως όταν η ελληνική μεραρχία ήταν εγκατεστημένη στην Κύπρο (1964-67), το σύ­ στημα διοίκησης ήταν αρκετά περίπλοκο, αφού οι διαταγές δίνονταν από την Ελληνική και την Κυπριακή κυβέρνηση, κα­ θώς και από το ΓΕΕΘΑ, όπου υπάγονταν όλες οι ελληνο­ κυπριακές δυνάμεις σε περί­ πτωση πολέμου. Από εκεί και πέρα άρχισαν οι παρεκτρο­ πές... Α θ α ν α σ ιά δ η Ν ίκ ο , Β ά ρ κ ιζα , Α θ ή ν α . Τα αίτια της ήττας των Μακεδόνων στην Πύδνα και στις Κυνός Κεφαλές μπορούμε να πούμε, συνοπτικά, ότι ήταν η κακή επιλογή εδάφους, η πει­ θαρχία (Πύδνα), η υπεροχή των Ρωμαίων ιππέων σε ποιότητα και η χρήση ελεφάντων.

nSSHJSS, ä « · « . ......

* · η ί!

Το ειδικό τεύχος Μ ΕΤΡΗΣΤΕ ΤΗΝ ΕΥΦΥΪΑ ΣΑ Σ διατίθεται από τα γραφεία του περιοδικού, στους αναγνώστες του. Για να το προμηθευτείτε, αρκεί να στείλετε ταχυδρομική

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Δεν γίνονται δεκτές απαντή­ σεις στο photoquiz από ανα­ γνώστες που στέλνουν πολλα­ πλές “οικογενειακές” επιστο­ λές, οι οποίες καλύπτουν διά­ φορους πιθανούς συνδυα­ σμούς απαντήσεων. Ανώνυμες επιστολές δεν απαντώνται. Ολες οι επιστολές 9α πρέπει να έχουν ονοματεπώ­ νυμο, διεύθυνση και τηλέφω­ νο. Το περιοδικό μπορεί να δη­ μοσιεύσει ή να απαντήσει σε ε­ πιστολές χωρίς να αναφέρει το όνομα του αποστολέα, αν το ζητήσει ο ίδιος. Οσοι αναγνώστες επιθυμούν πληροφορίες σχετικά με συνδρομές, αγορά παλαιών τευχών και πόστερ, παρακαλούνται να επικοινωνούν τηλε­ φωνικό με τη γραμματεία του περιοδικού κατά τις εργάσι­ μες ημέρες και ώρες.

επιταγή 600 δρχ. στη διεύθυνση: ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ, Τ .0. 3951, 10210 Αθήνα, σημειώνοντας απαραιτήτως στο πίσω μέρος της την ένδειξη "ΓΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ IQ"

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Μετά τη συντριβή τη ς Πρωσσίας, ο Ναπολέων βρέθ ηκε στον κολοψώνα της δ όξα ς του και πίνακες του μυθοποιημένου κα τα κτητή, όπως αυτό το υπέροχο δημιούργημα του Ja cq u e sL o u is David, γέμισαν τις βασιλικές αίθουσες της Ευρώ πης. Η επιμονή του όμως να εγκα τα σ τή σει μια χιμαιρική “νέα τάξη πραγμάτω ν" για ολόκληρη την ήπειρο το 1807, προκάλεσε την άμεση αντίδραση τη ς πληγω μένης

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ

Δ Η Μ Η Τ Ρ ΙΟ Σ Β. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΣΤΙΣ 8 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1807 Η “ΜΕΓΑΛΗΣΤΡΑΤΙΑ" ΤΟΥ ΝΑΠΟΑΕΟΝΤΑ ΥΠΕΣΤΗ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΧΑΙΤΙΣΗ ΤΗΣΑΠΟΤΟΥΣ ΚΑΡΤΕΡΙΚΟΥΣ ΡΩΣΟΥΣ, ΣΤΗ ΧΙΟΝΟΣΚΕΠΑΣΤΗ

Η ΜΑΧΗ ςτο

L \# Λ

Λ. / ΐ \ /

cYA AUY

( 1807)

ΠΕΔΙΑΔΑ ΤΟΥ ΕΥΑΑΟΥ ΣΕ ΕΚΕΙΝΗ ΤΗ ΦΟΒΕΡΗ ΜΑΧΗ ΠΟΥ ΔΙΕΞΗΧΘΗ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΧΕΙΡΟΤΕΡΕΣ ΚΑΙΡΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ, ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΟΑΕΜΩΝ ΤΟ ΟΠΛΟ ΤΟΥ ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟΥ ΑΠΕΚΤΗΣΕ ΜΙΑ ΥΠΕΡΟΧΗ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΠΕΖΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΙΠΠΙΚΟ, ΠΟΥ ΤΗΝ ΕΧΕΙ ΚΛΗΡΟΔΟΤΗΣΕΙ ΜΕΧΡΙ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ ΣΤΟΥΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΣ ΑΠΟΓΟΝΟΥΣ TOY.

"Ο ΒΡΥΧΗΘΜΟΙ ΤΟΥ ΛΙΟΝΤΑΡΙΟΥ Η όμορφη γυναίκα που π εριφ ερόταν άσκο­ πα εκείνο το φοβερό Ιανουάριο του 1807 στις λασπωμένες α κτές τη ς Β αλτικής όπου λυσσομανούσαν οι παγωμένοι άνεμοι, με τα μάτια κόκκινα απ’ το κλάμα και τα μικρά παιδιά τη ς να κρέμοντα ι φοβισμένα από το φουστάνι της, δεν ήταν άλλη από τη βασίλισσα Λουίζα τη ς Πρωσσίας. Το κοριτσάκι τη ς με τη ν κοκκινισ μένη από το κρύο μύτη θα γινόταν αργότερα τσαρίνα “πασών των Ρωσιών” , ενώ το δεκάχρονο αγόρι ήταν ο μ ετέπ ειτα Γουλιέλμος Α ’, ο πρώτος αυτοκράτορας τη ς ενοπ οιημένης Γερμανίας, Σε αυτόν θα παρέδιδε, 63 χρόνια μετά, το σπα­ θ ί του ο η ττη μ ένο ς στο Σ εντά ν Ναπολέων Γ ’, ανηψιός του θρυλικού Βοναπάρτη. Το 1807 όμως η Λουίζα, βασίλισσα χωρίς βα­ σίλειο, χωρίς στρατό, χωρίς καμία ελπίδα σωτηρίας, ήταν βυθισ μένη στην πιο μαύρη α­ πελπισία. Γύρω, σε όλη τη ν περιοχή, το χιόνι έπ εφ τε α­ σ ταμάτητα σε χοντρές, πυκνές νιφάδες, μέσα σε μια ανυπόφορη σιωπή, υφαίνοντας το σάβανο τη ς πρωσσι­ κής μοναρχίας. Ο θυελλώ δης Βοναπάρτη ς είχε χρειασ τεί μόλις 33 η ­ μ έρ ες για να καταστρέψ ει τις σ τρατιές τη ς Πρωσσίας και μαζί με α υ τές το μύθο της πρωσσικής παντοδυναμίας, Ο κεραυνοβόλος ναπ ολεόντει­ ος π όλεμος εναντίον τω ν επι-

Γάλλος αξιω ματικός του 11ου Σ υ ντά γμ α το ς Ουσσάρων. Σύμφωνα με τον Σ τρ α τη γό Lasalle “Κανένας πρα γμ ατικός ουσσάρος δεν ζει πάνω από τα 30!”. Ο ίδιος “παραβίασε” ελαφρώ ς το α πόφ θεγμά του, χά νο ντα ς τη ζωή του σ το Β ά γκρ α μ στα 34 του χρόνια.

/ /

γόνων του Μεγάλου Φ ρειδερίκου είχε προκαλέσει τρ όμο σε τέτο ιο Βαθμό, ώστε προς στιγμή φ ά νηκε ό τι κάθε ελπίδα για αντίσταση στο γαλ­ λικό “ οδοστρω τήρα" είχε εκλείψ ει. Παρόλα αυτά στο σκοτεινό ευρωπαϊκό σ τερέω μα είχε αρχίσει να φαίνεται επ ιτέλους κάποιο φως. Ο τρ ο μ ερ ό ς στρατηγικός θρίαμβος των Γάλλων δ εν π έτυχε και το υς π ολιτικούς στόχους τη ς εκσ τρατείας. Τόσο η πτώση του Βερολίνου, όσο και η διάλυση του Πρωσσικού Στρατού, κατά παράδοξο τρόπο δεν έφ ερα ν τη ν ειρήνη. Οι τύ ­ χες τη ς πρωσσικής υπόθεσης είχαν περάσει πλέον από τα αδύναμα χέρια του Φ ρειδερίκου Γουλιέλμου σε αυτά τη ς αποφασιστικής συζύ­ γου του, Βασίλισσας Λουίζας, πό'υ με τη ν αταλάν τευ τη στάση τη ς και τη ν υποστήριξη αρκετώ ν αδάμαστων Πρώσσων πατριωτών είχε στερήσει το ν Ναπολέοντα από μια αποφασιστική νίκη ό­ πως αυτή του Α ούσ τερλιτς. Μ ετά από το σοκ τη ς Ιένας, ο τσάρος είχε πάρει^ τη ν απόφασή του να πολεμήσει πάλι και οι διπλωματικοί ελιγ­ μοί για να του επ ιβληθεί το γαλλικό status quo α­ π οδείχθηκαν ατελέσ φοροι. Με χαρακτηριστική απροθυμία ο Ναπολέών άρχισε Υα αντιμετω πί­ ζει τη ν προοπτική τη ς αναμέτρησ ης με τις ρω­ σικές σ τρατιές στις ανα τολικές εσχατιές τη ς Ευρώπης και να χαράζει ανάλογα τα στρατηγικά του σχέδια. Από τα τέλη ακόμα του Οκτωβρίου του 1806, οι α υξανόμενες πληροφορίες για τις ρού­ σικες σ τρατιω τικές κινήσεις έπεισαν το ν α υ τό κράτορα πως θα ήταν θ εμ ιτό να οδηγήσει το στρατό του πάνω από το Βιστούλα πριν του επι­ τρ έψ ει να σταματήσει για να ξεχειμω νιάσει. Αν οι Γάλλοι κατελάμβαναν εγκαίρω ς καίρια ση­ μεία ανατολικά του μεγάλου ποταμού, τα σώμα­ τα θα ήταν σε καλή θέση να καλύψουν τις πο­ λιο ρ κητικές επιχειρήσεις που συνεχίζονταν α­ κόμα εναντίον των Βαλτικώ ν φρουρίων, έχο­ ντας π άντοτε τον Ο ντερ ως ασφαλή δ εύ τερ η γραμμή άμυνας στα μετόπ ισ θέν τους. Αλλωστε η απόφαση του Ν απολέοντα να εισβάλει στην Πολωνία δ εν υπαγορευόταν μόνο από καθαρά σ τρατιω τικούς λόγους. Τα τελευ τα ία 35 χρόνια η άτυχη χώρα είχε διαμελισ τεί τρ εις φ ο ρ ές μ ε ­ τα ξύ των ισχυρών και ακόρεστω ν γειτόνω ν της.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ

8

τη ς Πρωσσίας, τη ς Αυστρίας και τη ς Ρωσίας. Παρουσιαζόταν έτσι στον Ναπολέοντα η ευκαιρία να παίξει το ρόλο του “ ε λ ευ θ ερ ω τή ” που θα ανα­ βίωνε το αρχαίο πολωνικό βασίλειο υπό τη σκέπη τη ς Μ εγάλης Στρα­ τιάς. Στις 10 Δ εκεμβρ ίου 1806 οι π ροφυλακές του III Σώματος του Στρατάρχη Davout εισήλθαν, παρελαύνοντας θριαμβευτικά, στη Βαρ­ σοβία, ξεσηκώ νοντας θ ύ ελλα ε ν ­ θουσιασμού από το ν ντόπιο πλη­ θυσμό. Την Πρωτοχρονιά του 1807 ο ίδιος ο Ναπολέων κατέφ θασ ε με πο­ λυπληθή στρατιωτική και διπλωματι­ κή συνοδεία, εγκαθισ τώ ντας το επι­ τε λ ε ίο του στην πολωνική πρω τεύ­ ουσα, ενώ βορειότερα, τα Σώματα V και VII περιδιάβαιναν τη ν Πομερανία αιχμαλω τίζοντας Πρώσσους φυγάδες, με το ν Lannes να παραπονείται στον αυτοκράτορα ότι συναντούσε στα Βαλτικά παράλια άμμο χ ειρ ό τε­ ρη από αυτή τη ς Συρίας! Από το Νο­ έμβριο όμως οι Γάλλοι α ντελήφ θησαν τη ν είσοδο μιας τεράσ τιας ρωσι­ κής δύναμης 56.000 ανδρών στα πο­ λωνικά εδάφη. Η κρίση κορυφωνόταν. Τη στιγμή ακριβώς που ο στρα­ τό ς των Romanov ήταν έτοιμ ος να συνδράμει ενεργά τη ν ταπεινω μένη Πρωσσία, δ έχ θ η κε ένα πισώπλατο κτύπημα. Στις 27 Δ εκεμβρ ίου 1806 ο σουλτάνος τη ς Τουρκίας Σελίμ Γ’, κάτω από τη ν επιρροή τη ς ε ξ ’ αγχι­ στείας θ εία ς του Βαλιδέ (που δ εν ή ­ τα ν παρά μια φημισμένη Γαλλίδα καλλονή από τη Μαρτινίκα), κή ρυ ξε το ν πόλεμο στον τσάρο. Χάρη στις προτροπές του Γάλλου πρεσβευτή, Συνταγματάρχη Sebastian!; αλλά και στο χρυσάφι που ο Ναπολέων έρ ιξε σαν βροχή στην αυλή του με ανατολίτικη απλοχε­ ριά, ο “ η γέτη ς τω ν πιστών” (σουλτάνος) απο­ φάσισε να πάρει τη ν π οθητή εκδίκηση από το ν προαιώνιο εχθ ρό του. Η Ρωσία δ εν μπο­ ρούσε να α ρ νη θεί το ν πόλεμο, ο ύ τε στρα­ τιωτικά, ο ύ τε ηθικά, ακόμα και Ον αυτό σήμαινε διμέτωπο αγώνα. Υποχρεώ θηκε έτσι να καθηλώσει τρ εις πολύτιμες μεραρχίες της στη Μολδαβία, τη στιγμή που ο Ναπολέων έκρουε τη δυτική τη ς θύρα. Η συγκέντρωση και ο συντονισμός του Ρωσικού Στρατού ήταν ανέκα θεν υπόδειγμα βραδύτητας, παρά το σχετικά μικρό μ έγεθ ος τω ν δυνάμεών του. Το Δ εκέμβριο του 1806, καθώς οι Γάλλοι εισ έρχονταν στην Πολωνία, ο Στρατάρχης Alexander Kamenskoi είχε υπό τις διαταγές του 70.000 άνδρες διεσπαρμέ­ νους ευρ ύτα τα σε π ολλές παράλληλες φά­ λα γγες που κινούντο προς τη Βαρσοβία, ενώ μπορούσε να υπολογίζει στο αξιόμαχο των 15.000 κατατρεγμένω ν Πρώσσων του Στρα­ τηγού Lestocq. Οι π ολεμιστές του τσάρου, σ τρατολογημένοι από τις χιλιάδες δουλοπά­ ροικους τη ς ρωσικής υπαίθρου, ήταν από μι­ κρά παιδιά συνηθισμένοι να αντέχουν στις πλέον δυσ μενείς σ υνθήκες και τις φ ο βερ ό ­ τε ρ ε ς κακουχίες, ενώ οι σ κληρές τιμω ρίες

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Πολωνία 1807: Εχο ντα ς καταλάβει χω ρ ίς αγώνα τη Βαρσοβία, οι Γάλλοι αιφνιδιάστηκαν από τη ρωσική αντίδραση, αλλά αντεπιτέδηκα ν γρήγορα α να γκά ζοντα ς τους υ ποχω ρούντες Ρώ σους να εμπλακούν δύο φ ο ρές σε μ ά χη : την πρώτη στο Ιόνκοβο για λ ίγε ς ώ ρες και τη δεύτερη στο Εϋλάου για μια “α τελείω τη ” ημέρα.

στο στρατό δ εν ή τα ν σπάνιες. Παρόλα αυτά διατηρούσαν μια πιστή αφοσίωση προς το ν τσάρο, το υς αξιω ματικούς το υς και τη ν πα­ τρίδα, στην υπηρεσία τη ς οποίας μπορούσαν να υπομείνουν τις χ ειρ ό τερ ες στερήσ εις χω­ ρίς ο ύ τε ένα παράπονο και να πολεμήσουν με έναν ηρωισμό που προκαλούσε δέος στους εχθ ρο ύς το υς. Ενας Γάλλος που υπήρ­ ξε αυτόπ της μάρτυρας σε μια σύγκρουση με το ρωσικό πεζικό στο χωριό Γκολύμιν, λίγο πριν το Εϋλάου, α νέφ ερ ε μια απίστευτη, σχε­ δόν υπερφυσική συμπεριφορά των ρωσικών σ τρατευμάτω ν: “ Αν και οι σ τρατιώ τες μας το υς πυροβολούσαν από απόσταση 25 βημά­ των, αυτοί συνέχιζαν να βαδίζουν χωρίς να α­ νταποδίδουν τα πυρά, γιατί αν το έκαναν θα έπρεπε να σταματήσουν και κάθε λεπ τό το υ ς ήταν πολύτιμο... Οι δρόμοι ήταν γεμ ά ­ το ι από νεκρούς και τραυματίες, αλλά δεν ακουγόταν ο ύ τε ένα βογκητό πόνου γιατί το απαγόρευαν οι διαταγές τους! Νομίζαμε ότι πυροβολούσαμε σκιές. Μόνο όταν οι άνδρες

μας ρίχτηκαν πάνω στους Ρώσους με τη ν ξιφολόγχη και άρχισαν να το υς τρυπούν πείστηκαν ότι είχαν να κάνουν με ανθρώ πους” . Απένα­ ν τι σε τέτο ιο υ ς σ τρατιώ τες ήταν σί­ γουρο πως η μάχη θα ήταν απεγνω­ σμένη. Οι αρισ τοκράτες αξιω ματι­ κοί το υ ς όμως δ εν δ ιέθ ετα ν τις ί­ διες π ολεμικές α ρ ετές. Ο ίδιος ο τσάρος είχε ομολογήσει στο Γάλλο Στρατηγό Savary τη ν κατω τερότητα των στρατιωτών του, τη ν επομένη του τρομερού Α ούσ τερλιτς: “ Π είτε στον κύριό σας ότι αποσύρομαι. Π είτε του ότι έκανε θαύματα χθες. ότι η μάχη έχει αυξήσει το θαυμα­ σμό μου απέναντι του, ότι είναι έ ­ νας άνθρωπος χρισμένος από τον Ουρανό, ότι θα χρειαστούν εκατό χρόνια για να φτάσει ο σ τρατός μάυ το δικό το υ ” . Οσο για το ρωσικό γενικό στρα­ τηγείο, αντιμετώ πιζε τεράσ τια προ­ βλήματα. Ζήλιες, μηχανορραφίες, πληγωμένοι εγωισμοί και μικρό­ ψυχοι υπολογισμοί είχαν επιφέρει πλήρη παράλυση. Κανένας όμως δ εν ή ξερ ε ποιός θα δ ιευθ ύνει τον πόλεμο και ο τσάρος δ εν βιαζόταν να πάρει απόφαση. Ο Kutusov είχε αποκλειστεί, αφού βρισκόταν σε δυσ μένεια από τό τε που εξέφ ρασ ε με παρρησία τις απόψεις του μετά το Α ούσ τερλιτς, και ο γηραιός Kamenskoi αναγκάστηκε να παραι­ τη θ ε ί προφασιζόμενος λόγους υγείας, όταν οι δύο υπαρχηγοί του (Bennigsen και Buxhowden) διέδωσαν τη φήμη πως τρ ελά θ ηκε! Αλλά και ανάμεσα στους σ τρατιώ τες του Ναπολέοντα το ηθικό ή τα ν χαμηλό. Αν και η Μεγάλη Στρατιά έμοιαζε πλέον ακαταμάχη­ τη με τα 61 συντάγματα πεζικού και τις 204 ί­ λ ες ιππικού που δ ιέ θ ε τε συνολικά μέσα στη Γερμανία, οι Γάλλοι έσερναν τα βήματά τους προχωρώντας σκυθρωποί. Το σύστημα αντι­ καταστάσεων ουσιαστικά δ εν λειτουργούσε και οι άνδρες γνώριζαν ό τι η μόνη π ιθανότη­ τα να επισ τρέφουν στο σπίτι το υς ήταν σε περίπτωση σοβαρού τραυματισμού ή αν οι μονάδες το υ ς καταστρέφονταν. Η δ υ σ εντε­ ρία θ έρ ιζε και τα τρόφιμα είχαν γίνει δυσ εύ­ ρετα, καθώς η Πολωνία ήταν α ρκετά άγονη και αραιοκατοικημένη για να μπορέσουν να τα π ρομηθευτούν επί τόπου. Στα μικρά φτω­ χικά χωριά οι σ τρατιώ τες έβλεπ αν με οίκτο το υς κατοίκους αντικρύζοντας τις ξύλινες καλύβες το υς και οι μόνες πολω νικές φρά­ σεις που έμ α θ ε γρήγορα ολόκληρη η Στρατιά ήταν α υ τές που αντιστοιχούσαν στη λέξη “ ψωμί” και στις λ έξεις “ δ εν υπάρχει". Τα κα­ ραβάνια του εφοδιασμού μ ετέφ ερ α ν μερί­ δ ες αποξηραμένου βοδινού για τέσ σ ερις μέ­ ρες, αλλά και α υ τές σπάνια διανέμονταν, ε­ κτός αν επ ίκειτο μια κρίσιμη μάχη. Ολοι ήλπιζαν πως μ ετά τις σαρωτικές νίκες κατά των Πρώσσων θα απολάμβαναν το υς καρπούς μιας μακράς ειρήνης, αλλά διαπίστωναν ότι κάθε μέρα το υ ς έφ ερ νε βα θύτερ α μέσα

στην παγωμένη απεραντοσύνη τη ς Πολω­ νίας. Χρόνος για ανάπαυση και αναδιοργά­ νωση δεν υπήρχε, ενώ ακόμα και οι στρα­ τάρχες μουρμούριζαν δυσαρεστημένοι. Ανατολικά του Πόζναν οι σ υνθήκες άλ­ λαξαν απότομα προς το χειρότερο. Ενώ μέχρι το τέλο ς του Ν οεμβρίου ο καιρός ήταν ήπιος, τώρα έβ ρεχε καταρρακτωδώς. Οι Γάλλοι βετεράνοι θα π ροτιμού­ σαν χίλιες φ ορ ές το χιόνι και το ν πάγο από τη βροχή, γιατί ακόμα και ο κύριος δρόμος που σ υνέδεε το Πόζναν με τη Βαρσοβία δ εν ήταν στρωμένος και δεν υπήρχαν χαντάκια στις π λευρές του. Οι αναρίθμητοι βάλτοι που διέσχιζε το ν με τέτρεπ α ν σε ένα απίθανο έλος με λάσπες και πεσμένους κορμούς δέντρω ν που συσσωρεύονταν γύρω από καλαμιές. Φυσικά υπήρχε π άντοτε και ο εχθρός. Στις 26 Δ εκ εμ ­ βρίου το Σώμα του Lannes συγκρούστηκε σε μια σύντομη - αλλά βίαιη - μάχη με 37.000 Ρώ­ σους στο Πουλτούσκ και γλύτωσε μόνο από τη ν έγκαιρη άφιξη του Davout, που εξισ ορρό­ πησε τη ν κατάσταση. Ακόμα οι Ρώσοι φαίνο­ νταν να δ ια θ έτου ν και αρκετά ισχυρό πυρο­ βολικό, παράγοντα που δ εν εκτιμ ή θ η κε ανά­ λογα. Είναι α ρκετά περίεργο το γεγονός ότι ο Ναπολέων, που προερχόταν από το πυροβο­ λικό, δ εν είχε δώσει ιδιαίτερη έμφαση στη συγκεντρω τική ισχύ πυρός. Συγκριτικά, κατά

τη διάρκεια του Επ ταετούς Πολέμου ο Μέγας Φ ρειδερίκος είχε κατά μέσο όρο έξι πυροβόλα ανά 1.000 άνδρες του, ενώ ο Να­ πολέων σπάνια είχε παραπάνω από τρία για κάθε 1.000 άνδρες - συχνά δε και λιγότερα. Η ιδιοφυία του έ γ κ ειτο στο γεγο ­ νός ότι τα χρησιμοποιούσε καλύτερα από οποιονδήποτε αντίπαλο.

ΙΟΝΚΟΒΟ: ΤΟ ΘΗΡΑΜΑ ΞΕΦΕΥΓΕΙ

Ο γερ μ α νικ ή ς κ α τα γ ω γ ή ς Σ τρ α τη γ ό ς Levin B en n ig sen (1735-1626), υ π η ρ έτη σ ε τη Ρω σία ξεκ ιν ώ ν τα ς ω ς απλός σ τρ α τιώ τη ς τη ν επ οχή τη ς Μ ε γ ά λ η ς Α ικ α τερ ίν η ς κα ι δ ια κ ρ ί& η κ ε σ ε α ρ κ ε τέ ς μ ά χ ες σ το πολω νικό έδ α φ ο ς . Ε μ ελ λ ε να είν α ι ο π ρώ τος δ ιο ικ η τή ς που 9 α έδ ιν ε έν α σ κ λη ρ ό μ ά θ η μ α σ το υ ς υπ ερ φ ία λο υ ς Γάλλους, αποσπ ώ ντας μ ια α ιμ α τη ρ ή ισοπ αλία σ το Εϋλάου.

Από τις μ έρ ες που βρισκόταν ακόμα στο πρωσσικό έδαφος, ο Ναπολέων είχε καταστρώσει τα σχέδιά του για τη ν αναμέ­ τρηση με το υς Ρώσους, υπολογίζοντας πως θα κατάφερνε να το υς παγιδεύσει στον πο­ ταμό Νάρεβ, βορειοανατολικά τη ς Βαρσο­ βίας. Στα χαρτιά ο ταχύς αυτός ελιγμός ήταν άριστος, αλλά τα εξου θενω μ ένα γαλλικά σ τρα τεύμα τα δ εν ήταν σε θέσ η να το ν εκτελέσ ουν με επιτυχία. Επιπλέον ο Bennigsen, που είχε αναλάβει τη διοίκηση του συνόλου τω ν ρωσικών δυνάμεων, δ εν π αρέμεινε α­ δρανής, αλλά κινήθ ηκε επ ιθετικά προς το Νότο. Ηταν καλή κίνηση γιατί ο Ναπολέων, αποθαρρυμέΫο^-από τα ατυχή συμβάντα του Π ουλτούσκ και του Γκολύμιν και πεπεισμέ­ νος ότι οι Ρώσοι θα περίμεναν το ν ερχομό τη ς άνοιξης πριν διακινδυνεύσουν ο,τιδήποτε, είχε δ ια τά ξει τελικά τα σ τρατεύματά του να διασκορπιστούν αναζητώ ντας χειμερινά καταλύμματα, α να θέτο ντα ς τη μεγαλύτερη περιοχή στον Bernadotte που υποστήρίζε τις πολιορκίες' του Ν τάντσιχ και τη ς Καινίξβέργης. Η προέλαση τω ν Ρώσων αιφνιδίασε το υς π άντες, ωθώντας νότια το υ ς λιγοστούς σ τρατιώ τες του Ney και πρδκαλώντας π υρε­ τό δρασ τηριότητας στο επ ιτελείο το υ Ναπολέοντα. Εκεί “ ένας από το υς καλύτερους ε ­ π ιτελάρχες του κόσ μου” , ο μικροκαμωμένος αλλά α εικίνη το ς Στρατάρχης Alexandre Berthier, που είχε τη φήμη πως σε κάποια εκ ­ σ τρατεία εργάσ τηκε άυπνος επί 13 μ ερ ό ­ νυχτα, σκόρπισε στις 27 Ιανουαρίου το υ ς έ ­ φιππους αγγελιοφ όρους του μ ετα φ έρ ο ντα ς σε όλη τη Μ εγάλη Στρατιά διαταγές για άμε­ ση ισχυρή αντεπίθεση. Δυστυχώς για το υς Γάλλους μερικοί από το υς ‘ταχυδρ όμους'’ έ ­ πεσαν στα χέρια των Κοζάκων, δίνοντας στον Bennigsen μια σαφή εικόνα για τη διάταξη και τις π ροθέσεις του Ναπολέοντα. Μ ε λίγη τύ ­ χη ο δ ίχρ ονος στρατηγός ίσως προλάβαινε να π λήξει το υς Γάλλους διαδοχικά, κτυπώντα ς γρήγορα και με συντριπτική αριθμητική υπεροχή. Η προοπτική αυτή όμως του φ άνη­ κε ριψοκίνδυνη και λαμβάνοντας τις αναφο­ ρ ές που μιλούσαν για τη ν εμφάνιση τω ν εξαι-

Η μάχη το υ Ε ϋλάου, σ τα π αγω μένα εδ ά φ η τη ς Α να το λ ική ς Π ρω σσϊας, ή τα ν η φ ο ν ικ ό τερ η τω ν Ν α π ο λ εό ντειω ν π ολέμιον ως το 1807. Ο Γάλλος α υ το κ ρ ά το ρ α ς δ ια κ ινδ ύ ν ευ σ ε ε π ιτιθ έ μ ε ν ο ς μ ε α νεπ α ρ κ είς δ υ νά μ εις , μ ε α π ο τέλ εσ μ α τη ν ολοσ χερ ή κ α τα σ τρ ο φ ή το υ V II Σ ώ μ α το ς , α π έφ υ γ ε δ ε τη ν ή τ τ α μ ό νο χ ά ρ η σ τη ν εκ π λ η κ τικ ή δτπλή επ έλα σ η το υ ιππικού το υ .

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

JO ™

ρετικώ ν ιππέων του Murat και του IV Σώματος του Soult, αποφάσισε να υποχωρήσει διαγώ­ νια προς τη ν Ανατολική Πρωσσία, κατά μήκος τη ς κοιλάδας του ποταμού Αλε. Στις 3 Φε­ βρουάριου, στο Ιόνκοβο, ο Ναπολέων κατόρ­ θωσε να το ν προλάβει και το ν ανάγκασε να σταματήσει και να πολεμήσει, αλλά δ εν μπο­ ρούσε να σ υγκεντρώ σει α ρ κετού ς άνδρες αρκετά γρήγορα ώστε να νικήσει πριν βασι­ λ έψ ει ο ήλιος. Ετσι ο Bennigsen, χάνοντας μόνο 1.600 αιχμαλώτους, ξεγλύσ τρησ ε βο­ ρ ειότερ α επω φελούμενος από τη ν ομίχλη και τη ν παγωνιά, με το υς Γάλλους αφηνια­ σμένους να το ν καταδιώκουν. Το απόγευμα τη ς 7ης Φεβρουάριου 1807 ο Murat και ο Soult βρίσκονταν στο Εϋλάου, βαθιά μέσα στα εδάφη τη ς Ανατολικής Πρωσσίας. Ο Joachim Murat, ο ψηλός π ολεμι­ στής από τη Γασκώνη με τη ν επιδεικτική ε μ ­ φάνιση, είχε διανύσει ήδη πολύ δρόμο από ε ­ κείνη τη ν παγερή μέρα του Οκτωβρίου του 1795, όταν έφ ερ ε θ ριαμβευτικά στον Βοναπάρτη τα 40 πυροβόλα από το Σαμπλόν για να αιματοκυλίσουν μαζί το εξαγριω μένο πα­ ριζιάνικο πλήθος μπροστά στον Κεραμεικό. Τώρα ο κύριός του είχε εμπ ισ τευθεί σ’ αυτόν εκ τό ς από το χέρι τη ς αδελφ ής του, Caroline, και τη διοίκηση τη ς εντυπωσιακής Ε φ εδρεί­ ας Ιππικού, το καμάρι των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων. Κανένας άλλος στρατός στην Ιστορία δ εν είχε σ υγκεντρω μένους στις τά ­ ξεις του τόσους έξοχους η γ έ τες ιππικού, ό­ σους η Ε φεδρεία τη ς Μ εγάλης Στρατιάς, Η έ ­ ξαρση, κληροδότημα τη ς Επανάστασης, οι ά­ φ θ ο νες ευκα ιρίες για προαγωγές σε ανώ τε­ ρους βαθμούς, ο φλογερός ενθουσιασμός για το ν αυτοκράτορα και ο φυσικός ατομικι­ σμός και η ζωντάνια του γαλλικού εθνικού χαρακτήρα, συνδυάστηκαν για να προσδώσουν ένα ακαταμάχητο σφρίγος στο ιππικό του Ναπολέοντα. Αν και υπήρχαν πολλοί φημισμένοι η γέτες , υπήρξαν τέσσ ερις καβαλά­ ρηδες που τα ονόματά το υς έγιναν σύμβολα μέσα στο ναπ ολεόντειο μύθο με το μίγμα φαντασίας, π εριπ έτειας και τραγωδίας που το ν χαρακτήριζε. Ηταν όλοι μόλις 30 χρόνων, επιβλητικοί, θαυμάσιοι πολεμιστές, ριψοκίν­ δυνοι και με το βαθμό του στρατηγού (ο Lasalle, ο λα τρ ευ τό ς του ελαφρού ιππικού, ο Colbert των ουσσάρων, ο Sainte-Croix των δραγώνων και ο πελώριος μαυρογένης Montbrun των ελαφρώ ν κυνηγών). Την ίδια μέρα η προω θημένη Εφεδρεία Ιππικού ενισ χύθηκε από το VII Σώμα του Augereau και το ν ίδιο το ν Ναπολέοντα με τη ν Αυτοκρατορική Φρουρά. Το σκοτάδι είχε πέ­ σει νωρίς και το κρύο ήταν ανυπόφορο. Οταν βράδιασε η θερμοκρασία έπεσε στους -10 βαθμούς και το ξημέρω μα στους -16. Περισ­ σ ότερο από τυχαίους π αράγοντες παρά από τη ν πρόθεση του Ν απολέοντα να ανακουφί­ σει κάπως το υς καταπονημένους π ολεμιστές του εξασφαλίζοντας μια στοιχειώδη άνεση για τη νύχτα, ο Murat και ο Soult διεκδίκησαν το χωριό του Εϋλάου από το ν εχθρό και πέτυχαν να το κυριεύσουν μ ετά από οκτάωρη μάχη, πληρώνοντας ένα αρκετά 6αρύ τίμημα. Το επόμενο πρωί, όταν η ομίχλη σηκώθηκε, οι Γάλλοι διέκριναν ανάμεσα από σποραδικές

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

χιονοπτώσεις τη στρατιά του Bennigsen παρ α τετα γμ ένη κατά μήκος μιας μακριάς ρά­ χης, ανατολικά του Εϋλάου. Ο τόπος γύρω από το χωριό είναι ανοικτός, χωρίς λόφους, με α ρ κετές λίμνες που το χειμώνα παγώνουν σε τέτο ιο βαθμό ώστε το ιππικό μπορούσε να καλπάσει πάνω το υ ς άφοβα.

ΣΦΑΓΗ ΣΤΟ ΧΙΟΝΙ Ο Ναπολέων έσ τεκε έκπληκτος, αλλά και ενθουσιασμένος. Από τη ν ημέρα του Αούσ τερλιτς έ τρ ε φ ε μια περιφρόνηση προς τη ρωσική διοίκηση και δεν είχε υπάρξει ενδιά­ μεσα κανένα γεγονός που να το ν κάνει να αλ­ λάξει αυτή του τη ν πεποίθηση. Από τη γενική εικόνα που έδινε ο εντυπωσιακός όγκος των ρωσικών δυνάμεων, υπέθεσε σωστά ό τι οι άνδρες του υστερούσαν αριθμητικά, αλλά ή ­ ταν ατάραχος. Μ ετά το Ιόνκοβο ο Γαλλικός Σ τρατός είχε διασπαρεί σημαντικά, πράγμα που.καθιστούσε τη συγκέντρωσή του για μά­ χη αρκετά προβληματική. Σε εκείνη τη χιονι­ σμένη τοποθεσία είχε μαζί του μόνο 45.000 άνδρες και 200 πυροβόλα, αλλά ο Davout με άλλους 15.100 σ τρατιώ τες απείχε μόλις 23 χιλιόμετρα και σίγουρα θα έσπευδε προς το ν αυτοκράτορά του. Μια ακόμα τελευ τα ία διατα­ γή έφ υ γε προς το ν Ney, αλλά ήταν μάλλον απίθανη η συμμετοχή των 14.500 ανδρών του. Στην πραγματικό­ τη τα ο Bennigsen είχε ήδη 67.000 άνδρες και 460 πυρο­ βόλα, ενώ ο Lestocq εκινείτο αθόρυβα προς το σημείο της

το αριστερό πλευρό του Bennigsen με τη σφύρα που θα σχημάτιζαν οι ενω μένες δυνά­ μεις των Murat, Davout και Augereau, κερδίζο­ ντας τη νίκη. Αλλά ο Davout, παράγονταςκλειδί τη ς “αποφασιστικής μάζας” , δ εν ήταν ακόμα παρών. Οι μεραρχίες του Soult προχώρησαν πά­ νω στο χιόνι και τα παγωμένα ρυάκια υφιστά­ μενες α ρ κετές απώλειες από το ν έντονο βομβαρδισμό, που χαλάρωσε αναπόφευκτα τις γραμμές και τη ν τάξη το υς. Το χιόνι έπε­ φ τε τόσο πυκνό ώστε συχνά τύφλω νε τους άνδρες, που σταματούσαν για να προσανα­ τολιστούν. Τα σύννεφα έμοιαζαν να φτάνουν ως τις κορυφ ές των δέντρω ν και ο καιρός ή­ ταν γενικά τόσο απαίσιος, ώστε ο Σ τρατάρ­ χης Davout είπε αργότερα πως οι σ τρατιώ τες είχαν τη ν αίσθηση ό τι πολεμούσαν τη νύχτα. Στα μισά τη ς διαδρομής οι άνδρες το υ Soult κτυπ ήθηκαν από μια δυναμική αντεπίθεση του ρωσικού πεζικού, που το υς γύρισε αλα­ φιασμένους πίσω στο Εϋλάου και τη ν προ­ στασία τω ν ερειπωμένων κτισμάτων του. Η α-

εξεχω ν η γ η το ρ α ς ιππικού το υ 19ου αιώ να. Ο ίδιοο ο

π ροσ ω π ικό τητα του γαμπρού το υ : “Α δυνατώ να κατα λά βω πως ένας μ π ο ρ ει να είν α ι τοσ ο γεννα ίο ς μονο ο τα ν ειχε τον εχθρό α π έν α ν τι το υ ■ α λλά τ ό τ ε ή τα ν ίσω ς ο

κρίσης. Στις 08.00 οι Ρώσοι άνοιξαν τη μάχη σφυροκοπώντας το χωριό με το πολυάριθμο πυροβολικό τους. Μισή ώρα αργότερα ο Να­ πολέων έρ ιξε το Σώμα του Soult πάνω στο δ ε ­ ξιό πλευρό του εχθρού, ελπίζοντας ότι θα πετύχαινε να το καθηλώσει και να απορρο­ φήσει εκ εί σταδιακά όλες τις ρωσικές ε φ ε ­ δρείες, Οταν θα γινόταν αυτό θα σ υνέθλιβε

ναποδιά αυτή ενόχλησε το ν Ναπολέοντα, κα­ θώς υπήρχε άμεσος κίνδυνος να χαθεί η πρωτοβουλία κινήσεων και να α φ εθ ού ν οι Ρώσοι να υπαγορεύσουν τη ροή τη ς μάχης. Θ έλοντας να αποφύγει με κάθε τρόπο ένα τέτο ιο ενδεχόμενο, δ ιέτα ξε άμεσα το VII Σώ­ μα του Augereau (με δύναμη μόλις 9.000 ανδρών) να προελάσει για να προστατεύσει το υς κλονισμένους άνδρες του Soult, “ παίρ-

ν ο ντα ς” τη ρωσική πίεση από πάνω τους. Ο Στρατάρχης Pierre Francois Charles Augereau, με τη λεβ έντικη κορμοστασιά και τη γαμψή μύτη, ακόμα και στα 51 του χρόνια ήταν αναμφίβολα μια επιβλητική φιγούρα. Π ροερχόμενος από ταπεινή καταγωγή, είχε τη φήμη εξα ιρ ετικά γενναίου αλλά και φιλο­ χρήματου ανθρώπου. Δ εινός ξιφομάχος στα νιάτα του, υπήρξε “το καλύτερο σπαθί του βασιλικού ιππικού” (όπως θα μπορούσαν να βεβαιώσουν πολλά από τα θ ύματά του). Α ργότερα γύρισε ολόκληρη τη ν Ευρώπη πο­ λεμώ ντα ς ως μισθοφόρος το υς Τούρκους υπό τις διαταγές του φημισμένου Suvorov και λιπ οτάκτησε από το στρατό του Μεγάλου Φ ρειδερίκου παίρνοντας μαζί 60 συναδέλ­ φους του! Είχε συνδέσει τη ν τύχη του με αυτή του Ναπολέοντα από τα πρώτα επανα­ στατικά χρόνια, διαδραματίζοντας αποφασι­ στικό ρόλο στην αμφίρροπη μάχη του Καστιλιόνε (1796). Η 8η Φεβρουάριου 1807 θα ήταν για το ν σκληροτράχηλο πολεμιστή η φ ο β ε­ ρότερη μέρα τη ς ζωής του. Αν και βαριά άρ­ ρωστος, με το κεφάλι του τυ λιγμένο σε ένα τεράσ τιο λευ κό μαντήλι για προστασία από το δριμύ ψύχος, ήταν πάντα μπροστά μαζί με το υ ς άνδρες του. Η διαταγή το υ Ναπολέοντα για επίθεση ή ρθ ε στο VII Σώμα α ρ κετά πρόω­ ρα, σε αντίθεσ η με το αρχικό σχέδιο, και ό­ πως ήταν φυσικό δ εν είχε τη ν άνεση χρόνου για να οργανώσει σωστά τις γραμμές του. Επιπλέον ο δρόμος μπροστά το υ καλυπτό­ ταν από μια ξαφνική, δυνατή χιονοθύελλα, με νιφ άδες που ο άνεμος τις έριχνε στο πρό­ σωπο των καρτερικώ ν Γάλλων στρατιωτών. Οι μ α χητές το υ Augereau βάδισαν, παρόλα αυτά, σ ταθερά μπροστά, με τις μεραρχίες των Στρατηγώ ν Desjardins και Heudelet να προηγούνται, όταν, απ οφ εύγοντας τη ν κακο­ καιρία, βρέθηκαν απέναντι στις κάννες μιας τεράσ τιας ρωσικής πυροβολαρχίας με 70 πυροβόλα. Αυτή άνοιξε πυρ εναντίον τους σχεδόν ε ξ' επαφής, θ ερ ίζοντά ς το υς κατά ε ­ κατοντάδες. Το ρωσικό πεζικό, κατηφ ορίζοντας με α­ λαλαγμούς από τις θ έσ εις του, αποτελείω σε τη ν καταστροφή λογχίζοντας το υς επιζών τες και ωθώντας το υς με το ν όγκο του ανά­ μεσα στις θ ίνες χιονιού στην πεδιάδα του Εϋλάου, ενώ το πυροβολικό συνέχιζε να σκορπά το θάνατο. Ο Ναπολέων παρακο­ λουθούσ ε τη σφαγή από το καμπαναριό της εκκλησίας του Εϋλάου, όταν η προσοχή του εστιάσ τηκε σε ένα σημείο του πεδίου τη ς μά­ χης όπου ένα “ τετρά γω νο” Γάλλων στρατιω­ τώ ν είχε απομονωθεί κυκλω μένο από χιλιά­ δ ες Ρώσων. Στο κέντρο του τετραγώ νου κά­ ποιος κυμάτιζε τη σημαία με το ν “ α ε τό ” σαν να ή θ ε λ ε να δ είξει πως το 14ο Σύνταγμα Π ε­ ζικού κρατούσε ακόμα. Ο επιχρυσωμένος ορειχάλκινος “ α ε τό ς ” που κοσμούσε τις κο­ ρυφ ές από τα κοντάρια των σημαιών του Γαλ­ λικού Στρατού, συμβόλιζε τη σχεδόν μυστικι­ στική προσήλωση τη ς μονάδας στον αυτοκράτορα, στου οποίου το όνομα ο “ α ε τό ς ” απονεμόταν, και η απώλειά του στη μάχη ήταν η χειρ ότερη ατίμωση που μπορούσε να τύχει σε μια μονάδα. Ο Ναπολέων, θαυμάζοντας το θάρρος τω ν αμυνόμενων, δ ιέτα ξε το ν

Το γαλλικό ιππικό συντάσσεται λίγο πριν εξαπολύσει τη θρυλική επέλασή του “μ ε τ ’ επ ισ τρ ο φ ή ς’’ κατά του ρω σικού πεζικού στο Εϋλάου. Κάτω από τις οπλές των αλόγω ν κείτονται νεκροί Ρώσοι γρεναδιέροι.

Augereau να σ τείλει αμέσως έναν αγγελιοφ ό­ ρο μέσα από το πλήθος των Κοζάκων για να δ ιατάξει το 14ο Σύνταγμα να υποχωρήσει. Οι πρώτοι δύο αγγελιαφόροι δ εν τα κατάφεραν. Ο τρ ίτο ς ή τα ν ο 24χρονος Λοχαγός Marcellin de Marbot. Ο τολμηρός ουσσάρος ίππευε ένα από τα πιο ατίθασα άλογα του Γαλλικού Στρατού, τη Lisette, που είχε ήδη σκοτώσει έ ­ ναν ιπποκόμο. Καλπάζοντας σαν το ν άνεμο πέρασε άοπλος ανάμεσα από το υς Κοζά­ κους, που δ εν πρόλαβαν να αντιληφ θούν το ν παράτολμο εχθρό, και με ένα άλμα πάνω από σωρούς πτωμάτων β ρ έθ η κε μέσα στο “ τετρ ά γω νο ” του 14ου Σ υντάγματος. Μ ε τέ ­ φ ερ ε αμέσως τη διαταγή στο διοικητή τη ς μονάδας, έναν περήφανο ταγματάρχη, που του απάντησε ότι ήταν αργά πια για να σωθεί το Σύνταγμα, καθώς μια τεράσ τια φάλαγγα ρωσικού πεζικού πλησίαζε από στιγμή σε στιγμή. Εδωσε στον Marbot το ν “ α ετό ", με τη ν παράκληση να το ν πάει στον αυτοκράτορα προκειμένου να μην πέσει στα χέρια του εχθρού. Τη συγκινητική εκείν η στιγμή οι επιζώ ντες του 14ου φώναξαν με όλη το υς τη δύ­

ναμη “ Vive Γ Empereur!” και ο Marbot γύρισε το άλογό του για να φύγει. Πριν προλάβει να ξεκινήσ ει, οι Ρώσοι είχαν ξεχ υ θ εί μέσα στο “ τετρ ά γω νο ” και ακολούθησαν φ ο β ερ ές μά­ χες σώμα με σώμα. Ο Marbot δ έχ θ η κε τη ν ε ­ πίθεση ενός Ρώσου γρεναδιέρου, που έκανε το λάθος να μπήξει τη ν ξιφολόγχη του στο πλευρό τη ς Lisette. Το άλογο αφήνιασε και γυρίζοντας προς το γρεναδιέρο το υ έσχισε ολόκληρο το πρόσωπο και το ν ποδοπάτησε μέχρι θανάτου, πριν σ τραφεί με τα χύ τητα έξω από το “ τετρά γω νο ” παίρνοντας το νεα­ ρό ουσσάρο μακριά από το ν κίνδυνο. Στο μ ε­ τα ξύ η τύχη του "α ετο ύ ” έγραφε ένα θρύλο για ολόκληρη τη Μεγάλη Στρατιά. Μια ρωσι­ κή οβίδα τραυμάτισε το ν επόμενο crua.ocpoρο του 14ου Σ υντά γμα τος'κα ι έκοψ ε το ν "α­ ε τ ό ” από το κοντάρι τη ς σημαίας, στέλνοντάς το ν να στροβιλίζεται στον αέρα πριν τ ε ­ λικά πέσει στο χιόνι. Μέσα στο πανδαιμόνιο των εκρή ξεω ν και τη ς σφαγής, ένας ατρόμη­ το ς Γάλλος γρενα διέρος το υ 105ου Σ υντάγ­ ματος Πεζικού το ν περιμάζεψε, τον έκρυψ ε στο χιτώνιό του και αργότερα το ν επ έστρεψ ε στους συναδέλφους του. Ηταν 10.30 και ο Ναπολέων βρισκόταν α­ ντιμέτω πος με το φάσμα μιας αποτρόπαιος και ταπεινω τικής ήττα ς. Ο Soult είχε στριμω­ χ τέ! στο Εϋλάου από όπου είχε ξεκινήσ ει πριν δυόμισυ ώρες, ενώ το Σώμα του Augereau είχε καταστραφεί ολοσχερώς ως μάχιμη δύναμη, με το υς λίγους επ.ζώ ντες ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

12

το υ να προσπαθούν να σ υντάξουν τις δια­ λ υ μ έν ες γραμμές το υ ς και το ν ίδιο το στρα­ τάρχη να κείτετα ι πληγωμένος. Π οτέ μ ετά το Μ αρένγκο ο Ναπολέων δεν είχε αντιμετω πί­ σει μια παρόμοια απελπιστική κατάσταση και χρειαζόταν ένα απεγνωσμένο εγχείρημα για να τη σώσει. Το γαλλικό κέντρ ο όχι μόνο είχε αποκρουσθεί, αλλά είχε κτυπ ηθεί θανάσιμα και τώρα ήταν ορθάνοικτο. Ο Ναπολέων δεν είχε άλλο τρόπο να το ενισχύσει εκ τό ς από τη ν υπέροχη Ε φεδρεία Ιππικού του Murat, που ήταν πανέτοιμη πίσω από το Σώμα του Augereau. Οι 10.700 άνδρες τη ς θα είχαν τη συνδρομή των ασύγκριτων ιππέων τη ς Αυτοκρατορικής Φρουράς που οδηγούσε ο Στρα­ τάρχης Bessieres. Ο κορμός τη ς Εφεδρείας α π οτελείτο από τη ν 1η, τη 2η και τη ν 3η Μ ε­ ραρχία Δραγώνων και από τη 2η Μεραρχία Θωρακοφόρων, ενώ υπήρχαν και αρκετοί ουσσάροι, λογχοφόροι, κυνηγοί και έφιπποι γρεναδιέροι. Ο Γασκώνος σ τρατάρχης επέλασε στις 11.30 κατά του “ αποσβολωμένου” ρωσικού πεζικού με τη συνήθη ο ρμ ητικό τη τά του, ανεμίζοντας τη ν επίχρυση ράβδο του αντί για το ξίφ ος. Εκατό χιλιάδες άνδρες και των δύο στρατών παρακολούθησαν ένα από τα πιο περίφημα θ εάματα στην ιστορία των π ολέ­ μων, όταν οι 80 γαλλικές ίλες ξεχύθ ηκα ν με ξέφ ρ εν ο καλπασμό πάνω στο χιόνι για να κομματιάσουν το ρωσικό κέντρο και να δώ­ σουν χρόνο στον Ν απολέοντα να αλλάξει τη ροή τη ς μάχης. Η τεράσ τια δύναμη κονιορτο­ ποίησε το υς Ρώσους που υποχωρούσαν από τη ν π ερίμετρο του χωριού και αποσπώντας τη μεραρχία δραγώνων του Emmanuel Grouchy, για να σαρώσει το ν εχθρό που είχε αφανίσει το Σώμα του Augereau, έ ­ πεσε πάνω στην κύρια γραμμή άμυνας του Bennigsen σαν τυφώνας. Ο Σ τρ α τη­ γός d’ Hautpoul οδήγησε το υς θωρα­ κοφόρους του ανάμεσα στη μ ε­ γάλη ρωσική πυροβολαρχία των 70 πυροβόλων σπαθίζοντας το υς π υροβολητές και κατασ τρέφ οντας το υ ς κιλλίβα­ ν τες , διαπέρασε τη ν πρώτη γραμμή του ρωσικού πεζι­ κού, έπ ειτα τη δ εύ τερ η και εμφ ανίσ τηκε μπροστά στις ρωσικές εφ εδ ρ είες σ υντρίβοντάς τις με τη ν ορμ ητικό τη τά του. Πίσω του ακολουθούσ ε το ιπ­ πικό τη ς Φρουράς, οι μ ε­ ραρχίες των Στρατηγώ ν Klein και Milhaud και έ ξι ί­ λ ες έφιππων κυνηγών υπό το ν Στρατηγό Nicholas Dahlmann, ο ο­ ποίος δ έχ θ η κε ένα θανά­ σιμο τραύμα και π έθανε τη ν επό­ μενη μέρα. Εχοντας β ρ εθ εί ουσια­ στικά στα μετόπισ θεν τη ς ρωσικής παράταξης, οι Γάλλοι ιππείς εξεπλάγησαν όταν είδαν τις εχθ ρικές μονάδες που είχαν προσπεράσει να έχουν εκτελ έσ ει μεταβολή και να αναδιοργανώνονται με με

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

τωπο προς τα ανατολικά! Παρά τη φοβερή κούραση τη ς επέλασης, οι μονάδες τη ς Ε φ ε­ δρείας Ιππικού σχημάτισαν πάλι μια τεράσ τια συμπαγή φάλαγγα και επέλασαν πάλι από το ν ίδιο δρόμο που είχαν έλθ ει, σπάζοντας για μια ακόμα φορά τις ρωσικές γραμμές και κατακόπτοντας το υς π υρ οβολητές που έβρι­ σκαν στο διάβα τους. Οταν έφτασαν τελικά στις θ έσ εις εκκίνησ ής το υς διαπίστωσαν ότι οι απώλειές το υ ς είχαν α νέλθ ει σε 1.500 άν­ δρες, το 14% τη ς αρχικής δύναμης. Το υπε­ ρήφανο γαλλικό ιππικό είχε δράσει για πρώ­ τη φορά ως αυτόνομο και κύριο επιχειρησια­ κό όπλο και είχε δώσει στον Ν απολέοντα την ανάσα ζωής που ζητούσε. Ο Bennigsen τρ ομ οκρα τήθ ηκε. Αντί να συνεχίσει τη ν κίνησή του κατά του απο­ γυμνω μένου γαλλικού κέντρου με τις μάζες του πειθαρχημένου πεζικού του, ακινητοποιή θ η κε στις θ έσ εις του. Το πόσο εύκολα θα μπορούσε να έχει διασπάσει τη συνοχή τη ς Μ εγάλης Στρατιάς και να κερδίσει τη μάχη, φαίνεται από το γεγονός ότι λίγο πριν από τη μεγάλη γαλλική επέλαση το ρωσικό πεζικό λίγο έλειψ ε να αιχμαλωτίσει το ν ίδιο το ν Να­ πολέοντα, όταν σάρωσε σαν παλλιροϊκό κύ­ μα το επ ιτελείο του αυτοκράτορα κοντά στο νεκρο τα φ είο του Εϋλάου. Ο Ναπολέων σώ­ θ η κε από το υς 100 άνδρες τη ς ακολουθίας του, που θυσίασαν τη ζωή το υς μέχρι να καταφ θάσ ει ένα τάγμα τη ς Φρουράς, το οποίο απώθησε το υ ς Ρώσους πεζικάριους εκκα θ α ­ ρίζοντας πάλι το χώρο. Καθόλη τη διάρκεια τη ς δοκιμασίας ο Ναπολέων ήταν ατάραχος και α ρ νή θη κε να δ εχ θ εί το άλογο που έ ­ φ ερ ε ο Στρατάρχης Berthier για να το ν φυγαδεύσει. Σ τεκό τα ν πεζός, ακίνητος, κοιτώ ντας το υ ς Ρώσους να πλησιάζουν, μουρμουρίζοντας “τ ι τόλμη! τι τό λμ η !” . Κάποια στιγμή γύρισε για να πει κάτι στο Στρατηγό Corbineau που σ τε­ κόταν δίπλα του, ό­ τα ν μια εχθρική οβί­ δα κομμάτιασε ξα φ νι­ κά το ν υπέροχο εκείνο αξιω ματικό χωρίς να βλάψει καθόλου τον Ναπολέοντα. Στο μετα ξύ η βασί­ λισσα Λουίζα με τα παιδιά τη ς συνέχιζε το μακρύ τα ­ ξίδι προς τη ν Ανατολική Πρωσσία μέσα από δρό­ μους που ήταν γεμ ά το ι έ λ ­

Οι θω ρακοφ όροι του Γαλλικού Στρ α το ύ απέκτησαν μια φήμη που ά γ γιξε τα όρια του μύθου. Α νδρες ψηλοί, που ζύ γ ιζα ν 148 κιλά μα ζί με τη θωράκισή τους, ίππευαν το 1807 σε υπέροχα ηρωσσικά άλογα και έφ εραν ένα •ιακρύ σπαθί μ ή κους 0,93 m, ένα ζευγάρι πιστολιών και ένα κοντόκαννο μουσκέτο.

κηθρα-ασθενοφόρα φορτω μένα τραυματίες, ετοιμοθά να τους και πτώματα. Στο δρόμο για το Μ έμελ, παρά το πυκνό χιόνι, είδ ε μια τ ε ­ ράστια πυρκαγιά που φώ τιζε το χλωμό ορίζο­ ντα. Ηταν μεσημέρι. Ρώτησε το ν οδηγό τη ς άμαξας και εκείνο ς τη ς απάντησε ουρλιάζο­ ντας κόντρα στον άνεμο: “Το Εϋλάου καίγε­ τα ι!” . Το ρωσικό και το γαλλικό πυροβολικό εί­ χαν μ ετα τρ έψ ει το μικρό πολωνικό χωριό σε αποκαΐδια, αλλά ο ήχος του ασταμάτητου βομβαρδισμού πνιγόταν από τη ν κακοκαιρία. Τη στιγμή εκείνη ο Bennigsen είχε σ υνέλθει από το σοκ και επανακτούσε τη ν ισορροπία του, όταν ο Davout φ ά νηκε επ ιτέλους από τα δεξιά και διατάχθηκε από το ν Ναπολέοντα να επ ιτεθ εί άμεσα, ενώ Soult, Augereau και Murat κρατούσαν γερά τη γαλλική παράταξη. Οι πεινασμένοι, παγωμένοι και κατάκοποι άν­ δ ρες του Davout έδωσαν το ν καλύτερο εαυτό το υς και μέχρι τις 15.30 τσάκισαν το ρωσικό πλευρό, που άρχισε πλέον να αποσυντίθεται. Ο θρίαμβος των γαλλικών όπλων φαινόταν πάλι στον ορίζοντα, αλλά τη στιγμή που κρίνονταν όλα ο Lestocq εμφ ανίσ τηκε στο προ­ σκήνιο με το υς 9.000 Πρώσσους του. Οταν αντίκρυσαν για πρώτη φορά από μακριά το λ ευ κο ντυ μ ένο διάστικτο πεδίο τη ς μάχης, οι άνδρες του Lestocq π αρα ξενεύτηκαν που μπορούσαν να διακρίνουν καθαρά τις λάμ­ ψεις και το ν καπνό των πυροβόλων χωρίς να ακούνε κανένα ήχο. Η χιονόπτωση και το σφύριγμα του ανέμου έπνιγαν κάθε θόρυβο. Οι ενισχύσεις α υ τές κατάφεραν να στηρί­ ξουν το υ ς εξα ντλη μ ένο υ ς Ρώσους, υποχρε­ ώ νοντας το ν Davout να οπισθοχωρήσει. Στις 7 το απόγευμα εισ ήλθε καθυσ τερημένα στη μάχη και ο Ney, που ακολουθούσ ε τον Lestocq κατά πόδας. Χωρίς χρονοτριβή έπληξε το βόρειο ρωσικό πλευρό, αναπτερώνο­ ντας το ηθικό τη ς Μ εγάλης Στρατιάς, αλλά καθώς η νύχτα κάλυπτε σιγά σιγά το μαρ­ τυρικό Εϋλάου και τη γύρω παγωμένη ερη­ μιά χαλάρωσε τη ν πίεσή του και στις 22.00 ευθυγραμμίσ τηκε με το IV Σώμα του Soult, ενώ η μάχη έσβηνε με τις τε λ ε υ τα ίες ομο. βροντίες.

ΜΙΑ ΑΙΜΑΤΗΡΗ ΙΣΟΠΑΛΙΑ Καμία πλευρά δεν είχε νικήσει, αλλά οι Γάλλοι είχαν ματώσει πολύ περισσότερο. Δύο από τα τέσσερα σώματά το υς είχαν αποδεκατισ τεί και το ηθικό το υς είχε κουρελιαστεί. Για πρώτη φορά είχαν χάσει έ ξι “ α ε το ύ ς ” σε μια μάχη. Τα θαυμάσια σ υντάγματα του ιππι­ κού είχαν περάσει δια πυρός και σιδήρου, χά­ νοντας πολλούς από το υ ς καλύτερους άν­ δ ρες τους. Υπήρχαν πια περισσότεροι καβα­ λάρηδες από ότι άλογα, καθώς τα τελευτα ία σκοτώ θηκαν κατά εκα το ντά δ ες από το ε­ χθρικό πυρ ή έπεσαν στις χιονισμένες χαρά­ δρες σπάζοντας τα πόδια το υς και έπρεπε να θανατωθούν. Ομως και τα υπόλοιπα σώματα παρουσίαζαν κενά στη σύνθεσή τους, με ε­ ξαίρεση τη Φρουρά που είχε παραμείνει σχε­ δόν ανέπαφη. Ο Bennigsen είχε ακόμα τουλά­ χιστον 60.000 αξιόμαχους και οργανωμένους άνδρες, και μια κρίσιμη υπεροχή 2 προς 1 σε

πυροδολικό. Ενιωθε όμως εξα ντλημ ένος από τη ν ένταση τη ς ημέρας, αβέβαιος για τη ν κατάσταση των Γάλλων και φοβισμένος από τη ν πιθανότητα να έχει ο Ναπολέων κά­ ποιους κρυφούς άσσους στο μανίκι του. Πα­ ρά τις έν το ν ες πιέσεις τω ν επιτελώ ν του να επιμείνει δίνοντας μια δ εύ τερ η μάχη στις 9 Φ εβρουάριου, δ ιέτα ξε το συμμαχικό στρατό να υποχωρήσει κατά τη διάρκεια τη ς νύχτας. Η ανεξήγητη αυτή κίνηση άφησε το ν Βοναπάρτη κύριο του πεδίου τη ς μάχης - και τη ς φρίκης που το κάλυπτε. Το ξημέρω μα φα νέ­ ρωσε ένα χιονοσκεπές τοπίο κατάσπαρτο με

μήθηκαν σε άλλα σώματα. Ηταν η πρώτη φ ο­ ρά από το 1804, οπότε σ υγκροτήθηκε η Μ ε­ γάλη Στρατιά, που ένα σώμα τη ς διαλυόταν και οι σ τρατιώ τες κουνούσαν τα κεφάλια το υς αναλογιζόμενοι το ν κακό οιωνό. Παρά τις 14 ώρες σφαγής, η μάχη του Εϋλάου πρα­ κτικά δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια αιματηρή ισοπαλία. Ισως ο Ναπολέων να νι­ κούσε αν τηρούσ ε το δικό του ρητό, που συνόψιζε τη ν εμπειρία από τις εκσ τρα τείες του ως το 1806: “ Η τέχ νη του να το π ο θ ετείς τα σ τρατεύματα είναι η μεγάλη τέχ νη του πολέμου. Τοποθέτησέ τα π άντοτε με τέτο ιο τρόπο ώστε, ότι και αν πράξει ο εχθρός, να εί­ ναι σε θέση να σ υγκε­ ντρω θούν μέσα σε λί­ γ ες μ έ ρ ε ς ” . Πίστευε πως τα γαλλικά σώμα­ τα ήταν αρκετά κοντά ώστε να μπορέσουν να ενω θούν για μια απο­ φασιστική μάχη, αλλά η π ραγματικότητα το ν διέψευσε. Από σφάλμα

Μια θρυλική σ τιγμ ή! Ο Λ ο χα γό ς Marbot ιf P .- -im U επιχειρεί να σώσει τον “α ετ° " του 14ου ί Σ υ ντά γμ α το ς Π εζικού που μάχεται ηρωικά. Οι 36 αξιω ματικοί και οι 590 ά νδρες του Σ υ ν τά γ μ α το ς έπ εσ α ν μ έχ ρ ις εν ό ς και θ ά φ τη κ α ν σ ε έν α ν ο μ α δ ικ ό τά φ ο σ το πεδίο τη ς μ ά χη ς του Εϋλάου. ¥·Τ ΐ:' w 8 " *i» V

πτώματα τόσο μακριά, όσο μπορούσε να δει το ανθρώπινο μάτι. Ανθρωποι και άλογα κείτο ντα ν σε παραμορφω μένες θ έσ εις, πολλές φ ο ρ ές σε σωρούς, ανάμεσα σε συντρίμμια από κιβώτια οβίδων και κάρα. “Τι σφαγή!” έ ­ λεγε ο Ney, “ και χωρίς κανένα απ οτέλεσ μα” . Σε κάποια σημεία φρέσκο χιόνι είχε καλύψει μερικώς τα τρ ομερ ά σημάδια του αγώνα, ενώ αλλού μεγάλες κηλίδες αίματος είχαν μετατραπεί σε μια κίτρινη κρούστα από τις οπλές τω ν αλόγων. Το αποκρουστικό θέα μ α σοκάρισε ακόμα και το ν Ναπολέοντα, που έγραψε στην αυτοκράτειρα σκιάζοντας κάπως τη ν α­ λήθεια: “ Η νίκη είναι δική μου, αλλά έχω χά­ σει πολλούς άνδρες - δ εν με παρηγορεί η σκέψη ότι οι απώλειες του εχθρού ήταν μ ε­ γ α λ ύ τερ ες ” . Αν και π αραδέχτηκε ότι είχε 7.600 θύματα, ο αριθμός των Γάλλων νεκρών και τραυματιώ ν πιθανότατα προσέγγιζε τις 25.000, ενώ αυτός των Ρώσων τις 20.000. Στο χειρουργείο εκσ τρατείας που έστησε σε μια παλιά αποθήκη ο π ερίφημος Γάλλος γιατρός Larrey, το σκηνικό θύμιζε τη ν Δαντική κόλα­ ση. Ο Ναπολέων περπάτησε αμίλητος ανάμε­ σα στα ακρωτηριασμένα παλικάρια του στρα­ το ύ του και γυρίζοντας κάποια στιγμή προς το ν SoultTOu ψιθύρισε: “ Στρατάρχα, οι Ρώσοι μας έκαναν μεγάλη ζημιά” . Ο Soult, πάντα ε ­ τοιμόλογος, του απάντησε: “ Κι εμ είς σ’ αυτούς. Οι σφαίρες μας δ εν είναι από βαμβά­ κι!” . Για μια ολόκληρη εβδομάδα η Στρατιά έ ­ μεινε κοντά στο πεδίο μάχης του Εϋλάου, ~ριν αρχίσει να κινείται πάλι αργά προς χώ­ ρους στρατωνισμού τη ς Ανατολικής Πρωσσίας. Εκεί το Σώμα του Augereau διαλύθηκε και οι επιζώ ντες τη ς χιονοθύελλας κατανε-

εκτίμησ ης ο Bernadotte δ εν είχε κλη θεί να συμπράξει με τις κύριες δυνάμεις παρά στις 3 Φ εβρουάριου, όταν ήταν πολύ αργά για να προλάβει τη μεγάλη αναμέτρηση. Ακόμα δεν εκτιμ ή θ η κα ν σωστά η απαίσια κατάσταση των πολωνικών δρόμων, η ασταμάτητη δρά­ ση των Κοζάκων (που έκοβαν συνεχώς τις ε ­ πικοινωνίες) και το πεσμένο ηθικό ανδρών και αξιωματικών μέσα στη Μεγάλη Στρατιά. Ο Ναπολέων σ τάθηκε αρκετά τυχερ ός ώστε να αποφύγει τη ν ή ττα στο Εϋλάου και την αιχμαλωσία. Ο πάντα πιστός και ικανός Davout το ν έσωσε και λίγο έλειψ ε να κερδίσει τη μάχη για λογαριασμό των Γάλλων το από­ γευμα. Το ό τι η κατάσταση τελικά σταθεροπ οιήθηκε ο φ είλετα ι περισσότερο στα ρωσι­ κά λάθη, παρά στις γαλλικές ικανότητες. Ακόμα έγινε φανερή η ανάγκη για περισσότε­ ρο ελαφρύ ιππικό και ειδ ικότερ α λογχοφό­ ρους, καθώς η Ρωσία έριχνε στον πόλεμο μ ε­ γάλους αριθμούς από επ ιδέξιους έφιππους άνδρες. Το δριμύ ψύχος τη ν ημέρα εκείνη μάλλον “ συμμάχησε” με το ν Ναπολέοντα στον αγώνα του κατά των Ρώσων, παρά τη συμφορά του VII Σώματος. Οι άνδρες του Bennigsen πέρασαν τη φοβερή νύχτα τη ς 7ης Φ εβρουάριου στην ύπαιθρο, εκτεθ ειμ έν ο ι στα στοιχεία τη ς φύσης, ενώ οι Γάλλοι βρή­ καν κάποιο καταφύγιο στα ερείπια του χωρι­ ού. Επιπλέον το παγωμένο έδαφ ος απαγό­ ρευσε στους Ρώσους να εφαρμόσουν την

προσφιλή το υς αμυντική τακτική, που προέβλεπε τη δημιουργία βαθιών οχυρωματικών γραμμών γύρω από τις θ έσ εις τους. Αν είχαν οχυρω θεί όπως συνήθιζαν, η περίφημη επ έ­ λαση του Murat θα είχε, κατά πάσα π ιθανότη­ τα, διαφ ορετική κατάληξη. Παρά το λουτρό αίματος στο οποίο υπο­ βλήθηκε για πρώτη φορά η ως τό τ ε νικηφ ό­ ρα Μ εγάλη Στρατιά, το “ κορσικανικό λιοντά ­ ρι” είχε βρυχηθεί πάλι ανταποδίδοντας το πλήγμα με δύναμη. Στο συμμαχικό στρατό­ πεδο όμως, η προσωρινή ανάσχεση του γαλ­ λικού κολοσσού φά νηκε σαν λαμπρή νίκη. Οι συγκρούσεις με το υς Ρώσους θ α στοίχιζαν από δω και πέρα ακριβά στον Ναπολέοντα, ό­ μως η “ νίκη ” του Εϋλάου κόστισε ακριβά στον τσάρο, που αντάμειψ ε το ν - τυπικά - νι­ κητή Bennigsen με δώδεκα χιλιάδες ρούβλια το χρόνο ε φ ’ όρου ζωής. Μαζί με το πρώτο έμβασμα του έσ τειλε το παράσημο το υ Αγίου Ανδρέα και μια θ ερ μή επιστολή: "Σ' εμάς, σ τρατηγέ μου, έλαχε η δόξα να νικήσουμε αυτόν που ως τώρα ήτα ν α νίκη τος". Ο Bennigsen εκτίμησ ε δεόντω ς τόσο το ' εμάς ", όσο και τα δώδεκα χιλιάδες ρούβλια. Τόσο ο Ναπολέων, όσο και ο τσάρος Α λέ­ ξανδρος, ελάχιστα επηρεάστηκαν από το ο­ λοκαύτω μα του Εϋλάου. Ο πρώτος βρήκε κα­ ταφύγιο στην παρηγορητική αγκαλιά τη ς γ ο η τευ τική ς Πολωνής κόμησσας Walewska στο κάστρο του Φίνκενστάιν, ενώ ο δ ε ύ τε ­ ρος εξόρ κιζε το υ ς σ τρατηγούς το υ να αποδυθούν σε μια ακόμα προσπάθεια για να ε ξο ­ ντώσουν το ν τύραννο. 0 α χρειαζόταν μια δ εύ τερ η ανθρωποβόρα μάχη στη Φρίντλαντ. το καλοκαίρι του 1807, για να π ετύχει επ ιτέ­ λους ο Ναπολέων μια αποφασιστική νίκη και να πειστεί ο τσάρος ό τι το σ υμφέρον του υπαγόρευε τη συνεργασία. Π έν τε χρόνια αρ­ γότερ α όμως ο Ναπολέων θ α ξεχάσει το πι­ κρό μάθημα του Εϋλάου και θα οδηγήσει τη ν πιο επιβλητική Μεγάλη Στρατιά που είχε ποτ έ στην καρδιά τη ς Ρωσίας και στον όλεθρ ο ενός φοβερού χειμώνα.

"jß ■■■

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) David Chandler: ON THE NAPOLEONIC M R S . Greenhill Books, 1994. (2) David Chandler: THE CAMPAIGNS OF NAPOLEON, Macmillan Publishing Company. 1966. (3) David Chandler: DICTIONARY OF THE NAPOLEONIC WARS, Greenhill Books. 1993. (4) Owen Conelly: BLUNDERING TO GLORY. Scholarly Resources, 1987. (5) John Elting: SWORDS AROUND A THRONE. The Free Press, 1988. (6) Michel de Grece: ΝΑΠΟΛΕΩΝ: Ο ΤΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ, Εκδόσεις Κάκτος. 1996. (7) Philip Haythornthwaite: NAPOLEON S MILITARY MACHINE, Sarpedon Publishers. 1995. (8) Philip Haythornthwaite: DIE HARD!. Arms & Armour Press, 1996. (9) A.G. MacDonell: NAPOLEON AND HIS MARSHALS , Prion, 1996. (10) Ira Meistrich: EN AVANTI, Military History Quarterly, Spring 1989. (11) Theodore Rabb: DAVID’S NAPOLEON. Military History Quarterly, Spring 1997.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Η ΠΕΡΣΙΚΗ Η ΣΥΝΗΘΗΣ ΕΝΤΥΠΩΣΗ ΟΤΙ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ ΠΕΡΣΙΚΩΝ ΠΟ ΛΕΜ Ω Ν 01 ΠΕΡΣΕΣ ΕΠΕΧΕΙΡΗΣΑΝ ΝΑ ΥΠΟΤΑΞΟΥΝ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕ Μ Ο Ν ΑΔΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟΝ ΤΕΡΑΣΤΙΟ ΟΓΚΟ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΤΟΥΣ, ΔΕΝ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΕΤΑΙ ΠΑΝΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΗΜ ΑΝΤΙΚΟ ΤΕΡΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΟ Ν Μ Ο Ν ΑΔΙΚΗ ΠΗΓΗ ΓΝΩΣΗΣ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ, ΤΟΝ ΗΡΟΔΟΤΟ. ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Η ΠΕΡΣΙΚΗ ΠΟ ΛΕΜ ΙΚΗ ΜΗΧΑΝΗ ΑΠΟΔΕΙΧΘΗΚΕ ΣΕ ΠΟΛΛΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ Μ ΕΘ Ο ΔΙΚΗ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ, ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΕΤΑΙ, ΟΧΙ ΒΕΒΑΙΑ ΠΑΝΤΑ ΣΥΝΕΙΔΗΤΑ, ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΟ.

δ ρυ τής τη ς μεγάλης περσικής αυτοκρατορίας ήταν ο Κύρος, που ανήκε στην οικογένεια των Αχαιμενιδών. Γύρω στο 550 π.Χ., με μια εντυπωσιακή εκσ τρα­ τεία κατανίκησε το υ ς Μ ήδους, ένα σ υγγενικό προς το υ ς Πέρσες λαό, στους οποίους ήταν μέχρι τό τε υποταγ­ μένη η περσική γη, που εκτεινό τα ν νοτιοδυτικά του σ ημε­ ρινού Ιράν και έφ τα νε ως το ν Περσικό κόλπο. Η απαλλαγή από τη ν κυριαρχία τω ν Μήδων ήτα ν ο θ εμ έλ ιο ς λίθος για τη ν οικοδόμηση τη ς Περσομηδικής αυτοκρατορίας. Η φι­ λοσοφία του Κύρου για τη ν κυριαρχία και τη ν επιβολή κα­ ταγράφεται εύγλω ττα στη φράση που του αποδίδει ο Ηρό­ δ ο το ς (μετ....): “ Οι μαλθακές και εύ φ ο ρ ες χώ ρες γεννούν μαλθακούς άνδρες και κακούς στρατιώ τες. Ετσι οι Π έρ­ σες προτίμησαν να ζουν σε άγονη γη και να κυβερνούν, παρά να καλλιεργούν εύ φ ο ρ ες πεδιάδες και να είναι υπό­ δουλοι σε άλλους” . Α κολουθώ ντας τέτο ια φιλοσοφία, οι Πέρσες επεκτάθ ηκα ν ραγδαία και ήδη το 546 π.Χ. όλες οι ελλ η ν ικές πό­ λεις τη ς Ιωνίας είχαν π ερ ιέλθει υπό περσικό έλεγχο. Μό­ λις το 530 π.Χ., τη ν εποχή δηλαδή του θανάτου του Κύ­ ρου, ολόκληρη σχεδόν η μέση Ανατολή βρισκόταν κάτω από τη ν περσική κυριαρχία ύστερα από μια σειρά από κεραυνοβόλες εκσ τρ α τείες. Ο γιος του Κύρου, ο Καμβύσης, που διαδέχθηκε το ν πατέρα του στο θρόνο τη ς Περσίας,

Ι

Π έρσ η ς “α θ ά να το ς”, όπως απεικονίζεται σε ανάγλυφο στα Σούσα, από τον 5ο αιώνα π.Χ. (Σήμερα στο μουσείο του Λ ούβρου στο Παρίσι).

ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΜΗΧΑΝΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΗΡΟΔΟΤΟΥ Δ Η Μ Η Τ Ρ Η Σ Γ. Μ ΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟ Σ Φιλόλο γος-Ισ τορικός

κα τέκτησ ε τη ν Αίγυπτο και μεγάλα τμήματα τη ς Λιβύης, σ υμπεριλαμβανομένης και τη ς ελληνικής πόλης τη ς Κυρήνης, προωθώντας π λέον τα όρια τη ς αυτοκρατορίας πολύ πέ­ ραν του ασιατικού χώρου. Η βασιλεία του Καμβύση έ λ η ξε το 522, όταν εκδηλώ θηκε μια εξέγερσ η υποδουλωμένων λαών στο ίδιο το περσικό έδαφ ος, όμως τη ν αμέσως επόμενη χρονιά, το 521, τα ηνία τη ς αυτοκρατορίας ανέλαβε ένας άνθρωπος με στιβαρή προσωπι­ κό τη τα και μεγά λες ικανότητες, ο Δαρείος Α ’, που καταγόταν και αυτός από ένα παρα­ κλάδι τη ς μεγάλης οικογένειας των Αχαιμενιδών. Ο Δαρείος σε σύντομο διάστημα επανέκτησε το ν πλήρη έλεγχο τη ς διακυβέρνησης του κράτους και επ ιδόθηκε σε μια προσπά­ θ εια αναδιοργάνωσης τη ς χώρας, αλλά και νέω ν επ εκτατικώ ν δραστηριοτήτων.

Ολη αυτή η εκπ ληκτική περσική επ έκτα ­ ση, που έφτασ ε στο απόγειό τη ς επί βασιλεί­ ας Δαρείου Α ’, ο φ είλετα ι σε μια σειρά από παράγοντες που αξίζει να αναφερθούν σε συντομία. Καταρχήν η χρονική συγκυρία φαί­ νετα ι ότι ευνόησε τη ν περσική εξάπλωση, κα­ θώς κατά το 6' μισό του 6ου αιώνα οι άλλες μεγά λες δυνάμεις τη ς εγγ ύ ς και τη ς μέσης Ανατολής ή τα ν συγκριτικά εξα σ θ ενη μ έν ες και δ εν ήταν σε θέσ η να ανακόψουν τη ν επ έ­ κταση μιας νεαρής και αποφασισμένης δύνα­ μης με ικανή και φιλόδοξη ηγεσία, όπως ήταν η Περσία του Κύρου. Για παράδειγμα, η Λυδία του διάσημου βασιλιά Κροίσου, που εμφ ανιζόταν ως αντίπαλο δέος στο χώρο τη ς Μικράς Ασίας, ήταν αναμφίβολα μια παρηκμασμένη δύναμη με π εριορισμένη δ υνα τό τη ­ τα και, πιθανώς, επιθυμία να α να μετρ ηθ εί με

Ο Η ρ ό δ ο το ς, π ατέρας της ιστορίας κατά τη ρήση του Κικέρωνα, έδωσε με το έρ γο του πολλές π ληροφ ορίες για το υς Π έρσες, όπως άλλω στε και για άλλους αρχαίους λα ούς. Η αντικειμενικότητα με την οποία προσπάθησε να παρουσιάσει του ς Π έρσ ες δεν άρεσε πάντα σ τ ο υ ς συμπατριώ τες του, με α ποτέλεσμα να χα ρα κτη ρισ θ εί ακόμα και “φ ιλοβά ρβα ρος”

15

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

I

!

1 16

το υ ς σ κληροτράχηλους και αποφασισμένους Πέρσες. Επιπλέον, η Περσία ήταν συγκριτικά α­ νεκτική απέναντι στις τοπ ικές ιδια ιτερ ό τητες των κατακτημένω ν λαών και έδ ειχ νε σεβασμό στις τοπ ικές θ ρη σ κευ τικές σ υνή θειες και τα έ ­ θιμα, κάτι που προκαλούσε τη ν υποστήριξη ή τουλάχιστον τη ν ανοχή των κατακτημένω ν λαών προς το υ ς Πέρσες α φ έν τες τους. Επίσης το περσικό διοικητικό σύστημα φ ρόντιζε να προ­ σαρμόζεται στις κατά τόπους ειδ ικές σ υνθήκες και οι μηχανισμοί οργάνωσης και διοίκησης, ό­ πως δ ιευ θ ετή θ η κα ν κυρίως στα χρόνια του Δαρείου (521 -486), αν και ακραιφνώς γραφ ειοκρατι­ κοί επανδρώνονταν κυρίως από μη-Πέρσες και συχνότατα από Ελληνες. Ετσι αμβλυνόταν ση­ μαντικά η εντύπωση ότι η κρατική μηχανή ε λ ε γ ­ χόταν από έναν ξένο δυνάστη που απλά απο­ μυζούσε το υς υπόδουλους λαούς. Α υτοί είναι ορισμένοι βασικοί λόγοι που ευνόησαν τη δημιουργία και τη μακρόχρονη επι­ βίωση του περσικού κράτους, το οποίο είχε β έ­ βαια πάντα μοναρχικό π ολίτευμα και σ υγκε­ ντρω τικό σύστημα διακυβέρνησης. Τα κέντρα διοίκησης του περσικού κράτους έδρευαν σε πόλεις όπου ο Πέρσης βασιλιάς διατηρούσε του θησαυρούς του και οι σ ημ α ντικότερ ες από α υ τές ήταν τα Σούσα, τα Εκβάτανα και η Περσέπολη. Στα χρόνια του Δαρείου Α ’ η α υ τοκρα το ­ ρία ή τα ν διαιρεμένη σε είκοσι μεγά λες επαρ­ χίες, τις γνω στές σατραπείες, που τις διοικού­ σαν μέλη τη ς περσικής αριστοκρατίας, συχνά στενοί σ υγγενείς του Πέρση βασιλιά. Αυτοί οι δι­ ο ικητές - οι σατράπες - είχαν α υ ξη μένες πολιτι­ κές και σ τρατιω τικές εξου σ ίες και ήταν βέβαια υπεύθυνοι για τη συγκέντρωση των φόρων, αλ­ λά και για τη στρατολόγηση ανδρών για το στρα­ τό τη ς αυτοκρατορίας. Σε ό λες τις σημαντικές επαρχιακές πόλεις υπήρχαν φ ρουρές, που εκ τελούσαν αστυνομικά καθήκοντα αλλά τα υ τό χρ ο ­ να λειτουργούσαν και ως εγγύηση τη ς βασιλι­ κής εξουσίας στις πιο απομακρυσμένες γω νιές το υ κράτους, εκ εί όπου τοπικοί άρχοντες ήταν πιθανό να έδειχναν τάσεις απόσχισης ή, έστω, κατάχρησης των εξουσιώ ν που το υς είχαν παραχωρηθεί. Τέτοια ήταν σε αδρές γραμμές η δομή και η οργάνωση του περσικού κράτους, το οποίο όφ ειλε τη ν ύπαρξή του στους λόγους που ανα­ φ έρθηκαν παραπάνω, αλλά πρωτίστως στην ίδια του τη ν ισχύ. Ε γγυητής τη ς ισχύος και επ ομέ­

νως και τη ς ενό τη τα ς τη ς περσικής αυ τοκρα το ­ ρίας, δ εν ήταν άλλος από το στρατό, στον οποίο οφειλόταν κατά πρώτο λόγο η τόσο ταχεία εξάπλωση τη ς κυριαρχίας τω ν Περσών.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΣΙΚΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ Αν και οι γνώσεις μας για τη δομή και τη ν ορ­ γάνωση του περσικού στρατού είναι μάλλον πε­ ριορισμένες, η μ ελ έτη τω ν εκσ τρατειώ ν και των μεθόδω ν που χρησιμοποιούντο υποδεικνύει ότι η προσέγγιση του πολέμου από το υς Πέρσες ή ­ τα ν συστηματική και δ εν θα ήτα ν υπερβολή αν χαρακτηριζόταν σχεδόν επαγγελματική. Θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ό τι ανάμεσα στους αρχαίους λαούς, μόνο οι Ρωμαίοι θα μπο­ ρούσαν να συγκριθούν με το υς Πέρσες σε μεθ ο δ ικό τη τα και επινοητικότητα. Πριν δούμε ορι­ σμένα παραδείγματα που αποδεικνύουν το υ λό­ γου το αληθές, ας δούμε ποιά ήτα ν η βασική ορ­ γάνωση των περσικών ενόπλων δυνάμεων. Τον πυρήνα του στρατού αποτελούσε ένα σώμα πεζικού δέκα χιλιάδων ανδρών, το διάση­ μο σώμα των “ αθανάτω ν” , μια και υπήρχε μέρι­ μνα ώστε η δύναμη του σώματος αυτού να παρα­ μ ένει σταθερή. Αυτή η επ ίλεκτη δύναμη απαρτι­ ζόταν κυρίως από γνήσιους Πέρσες, αν και είναι γνωστό ό τι π ολλές φ ορές υπηρετούσαν στους “ α θά να τους” άνδρες από τα συγγενικά φύλα των Μήδων και των Ελαμιτών, λαών που κατοι­ κούσαν στο σημερινό νότιο Ιράν. Από τις 10.000, χίλιοι ήταν επιφορτισμένοι αποκλειστικά με τη φρούρηση του Πέρση βασιλιά και απάρτιζαν μια σωματοφυλακή που δ εν απομακρυνόταν π οτέ από το μονάρχη. Υπήρχαν επίσης μονάδες ιππι­ κού που, όπως και το πεζικό, ήταν οργανω μένες σε δεκαδική βάση, αποτελούσαν δηλαδή ομά­ δες με δύναμη από δέκα ως και δέκα χιλιάδες άνδρες. Είναι γνωστό ότι οι Πέρσες ήταν δεινοί ιππείς, κατά συνέπεια το περσικό ιππικό ήταν μια πολύ αξιόμαχη και απ οτελεσματική δύναμη που ευθυνότα ν άμεσα για π ολλές από τις στρα­ τιω τικές επ ιτυχίες των Περσών. Α υτές οι κύριες δυνάμεις πεζικού και ιππι­ κού έδρ ευ α ν κατά βάση στα διοικητικά κέντρα τη ς αυτοκρατορίας, ενώ στις επαρχίες σ τάθ­ μευαν και άλλες μονάδες που είχαν, όπως προαναφ έρθηκε, αστυνομικό ρόλο ή λειτουργούσαν ως συνοριακές φ ρουρές. Α ντίθετα με το υ ς “ α­ θ α νά το υ ς” , οι μονάδες α υ τές επανδρώνονταν κυρίως από το ν τοπικό πληθυσμό και συχνά υπηρετούσαν σ' α υτές και μισθοφόροι. Για τις ανάγκες μεγάλων εκσ τρατειώ ν γινόταν β έ­ βαια γενική επιστράτευση και κα­ νένας δ εν μπορούσε να αποφύγει τη ν υποχρεωτική σ υμμετοχή στο στράτευμα. Ο Η ρόδοτος μας πα­ ρουσιάζει λεπ τομερειακά τη σύν­ θεση τη ς ογκώ δους στρατιάς του Α ιχμ ές βελών που βρέθηκαν στο πεδίο τη ς μ άχης των Θερμοπυλών. Οπως αναφέρει ο Η ρ ό δ ο το ς, τα περσικά βέλη ήταν τόσο πυκνά που θα μπορούσαν να κρύψουν τον ήλιο (Αρχαιολογικό μουσείο Αθήνας).

ΙΤ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

ρ ετικά εξοπλισμένοι από το υ ς άνδρ ες του πεζικού. Κάποιες όμως μονάδες ιππικού δ ιέ­ θ ετα ν χάλκινα ή σιδερένια κράνη και έφ εραν φολιδω τούς μετα λλικού ς θώ ρακες, που προσ έφ εραν μεγάλη προστασία από τα εχθρικά πλήγματα. Ο οπλισμός το υ ς μπορούσε να πε­ ριλαμβάνει κυρτό σπαθί και τσ εκούρι και β έ ­ βαια, όπως και οι Ελληνες, δ εν χρησιμοποι­ ούσαν σέλα ή αναβολείς. Γενικά το περσικό ιππικό χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως ευκίνητη εξέδ ρ α εκτό ξευ σ η ς όπλων, χωρίς αυτό β έ­ βαια να σημαίνει ότι δ εν συγκρουόταν, κατά περίσταση, και με ιππικό του εχθρού. Η υπε­ ροχή το υ ιππικού τω ν Περσών στηριζόταν στις ανώ τερες ράτσες αλόγων που δ ιέθετα ν, αλλά και στα αποτελεσ ματικά δόρατα που χρησιμοποιούσαν οι ιππείς. Στη μάχη το ιππι­ κό ήταν αναμφίβολα η πιο επίφοβη περσική δύναμη και δ εν είναι τυχαίο το ότι σε π ολλές περιπτώσεις οι Ελληνες δίσταζαν να έλθ ου ν αντιμέτω ποι μαζί του ή απέφευγαν πεδιάδες

Φοινικικό πλοίο, όπως απεικονίζεται σε ανάγλυφο του 7ου π.Χ. αιώνα. Οι Φοίνικες αποτελούσαν τον κύριο κορμό των πληρωμάτων του περσικού πολεμικού ναυτικού.

Ξέρξη το 480 π.Χ., η οποία απαρτιζόταν από άνδρες προερχόμενους από 45 διαφ ορ ετι­ κούς λαούς, και ήταν οργανωμένη σε 29 διοι­ κήσεις και έ ξι σώματα στρατού. Αν και η περ­ σική αυτοκρατορία ήταν πρωτίστως μια δύ­ ναμη ξηράς, δ εν πρέπει να π αραβλεφθεί η ύ­ παρξη αξιόλογης ναυτικής ισχύος που υπο­ στήριζε και επ έβαλε τη ν επ εκτατική πολιτική τω ν Περσών βασιλέων. Το ναυτικό επανδρω­ νόταν από πληρώματα που π ροέρχονταν από κα τα κτη μένες χώρες με ναυτική παράδοση, κυρίως Φοίνικες, Κυπρίους, Αιγυπτίους, Κίλικες, αλλά και Ελληνες από τις πόλεις των ιω­ νικών παραλίων.

Ο ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΕΖΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΙΠΠΕΩΝ Την εποχή που στην Ελλάδα επικρατού­ σε το πρότυπο του βαριά εξοπλισμένου πολεμιστή-οπλίτη που έ φ ερ ε ως κύριο όπλο το δόρυ, τα πράγματα στον περσικό στρατό ή­ ταν τελείω ς διαφορετικά. Κατά τη ν ελληνική αντίληψη, το βασικό όπλο του Πέρση πολεμι­ στή ή τα ν το τό ξο και είναι χαρακτηριστική η ρήση του Η ροδότου, ό τι τα παιδιά τω ν Περ­ σών μάθαιναν τρία πράγματα: να ιππεύουν, να τεντώ νο υν το τό ξο και να λένε τη ν αλή­ θεια. Οι Πέρσες πεζικάριοι έφ ερα ν βέβαια και δόρυ, όμως π ρω τεύον όπλο θ εω ρ είτο το τό ξο . Αυτή τη ν άποψη τουλάχιστον είχαν οι Ελληνες, που π ολλές φ ορές περιέγραφαν συμβολικά τη ν αντιπαράθεση μ ετα ξύ Ελλή­ νων και Περσών ως αντιπαράθεση ανάμεσα στο δόρυ και στο τό ξο (π.χ. ο Αισχύλος στην τραγωδία “ Πέρσες"). Το πεζικό τω ν Περσών, τουλάχιστον το σώμα τω ν “ αθανάτω ν” , φορούσε λεπιδωτό χιτώνιο, δηλαδή ένα είδος ελαφριάς πανο­ πλίας. Αυτή παρείχε κάποια προστασία αλλά εκτιμά τα ι ό τι ήταν πολύ ακριβή και δ εν μπο­ ρ ούμε να θεω ρήσ ουμε ότι μπορούσαν να την “ ο ο μ ηθ ευ τού ν όλοι ανεξαιρέτω ς οι πολεμι­ στές. Ετσι φαίνεται ότι ή τα ν προνόμιο των ε ­ κ λ ε κ τώ ν δυνάμεων, ενώ οι υπόλοιποι άν: ; ε ς φορούσαν απλούς θώ ρακες παραγεμισ_έ . ους με ύφασμα ή δέρμα. Στο κεφάλι δεν

Η Δ Υ Ν Α Σ Τ Ε ΙΑ Τ Ω Ν Α Χ Α ΙΜ Ε Ν ΙΑ Ω Ν Α χαιμ ένης

Τείόπης

νύρος

Α ριαράμνης

Κ αμβύσης

ΚΑΜ ΒΥΣΗΣ (530-522)

Αρσάμης

Ά τοοσ α

+

Α Α Ρ Ε ίΟ Σ (522 - 486)

Α ρταφ έρνης (Σατράπης)

Α ρτάβανος

κόρη + Γ οβρύας

Ξ ΕΡΕΗ Σ

Α ρ τοζόσ τρ α + Μ αρ δόνιος

(486 - 465)

ΑΡΤΑ ΞΕΡΕΗ Σ (465 - 424)

φορούσαν κράνος, αλλά κάποιο ελαφρύ κα­ πέλο ή κάλυμμα. Π ροστατεύονταν από μια μικρή ασπίδα επ ενδ εδ υμ ένη με δέρμα και έ ­ φεραν ένα βραχύ δόρυ και βέβαια το τό ξο . Η φ α ρέτρα κρ εμότα ν συνήθως από τη ζώνη, πλάι στο δ εξιό μηρό. Ο οπλισμός των Π ερ­ σών πολεμιστών συμπληρωνόταν από ένα κοντό, πλατύ και ευθύ ξίφ ος που ονομαζό­ ταν “ ακινάκης” . Το ξίφ ος αυτό ήταν αναρτημένο στο δ εξιό μέρος τη ς ζώνης και φαίνεται ό τι είχε ιδιαίτερη συμβολική αξία για το υς Πέρσες, αφού οι ευ γενείς το έφ ερα ν και σαν κόσμημα. Στη νότια Ρωσία, συγκεκριμένα στις εκβ ο λ ές του Δνείπερου ποταμού, έχει β ρ εθ εί ακινάκης με κατεσ τραμμένη τη σιδε­ ρένια λάμα, αλλά άθικτη τη χρυσή λαβή που είναι στολισμένη με π ολύτιμους λίθους. Αρχαίες πηγές (Παυσανίας, Δ ημοσθένης) μας π ληροφορούν ότι στον Παρθενώνα φυλασσόταν ο ακινάκης του Μαρδόνιου, που ήταν πολύ μεγάλης αξίας. Οι Σ κύ θες πίστευ­ αν ό τι έβλεπ αν στον ακινάκη τη ν εικόνα του πολέμου και γι' αυτό το ν λάτρευαν και προσ έφ εραν σ’ αυτόν θυσίες. Οι Π έρσες ιππείς δ εν ήταν πολύ διαφο­

Η δυναστεία των Αχαιμενιδών, από την οποία προήλθαν όλοι οι σημαντικοί βασιλείς του περσικού κράτου ς. Οι χρ ο ν ο λ ο γ ίε ς δείχνουν τα χρόνια της βασιλείας κάθε Πέρση ηγεμόνα. Με κεφαλαία αναγράφονται όσοι δ ιετέλεσα ν βασιλείς. Οι γενιές ανάμεσα στον Αχαιμένη και τον Τείσπη δεν είναι βέβαιες. Οι πολυάριθμοι γάμοι του Δαρείου κάνουν σχεδόν αδύνατη την καταγραφή ενό ς πλήρους οικογενεια κού δέντρου, γι' αυτό εδώ αναγράφονται μόνο οι βασικές προσω πικότητες.

17

και ανοικτούς χώρους όπου θ α υπήρχε πιθα­ νότη τα να εμπλακούν σε μάχη με Π έρσες ιπ­ πείς. Η θεμελίω ση τη ς περσικής ισχύος κυρίως πάνω στην α π οτελεσ ματικότητα του τό ξο υ και στη δράση του ιππικού, οδήγησε και στην υιοθέτηση ανάλογων τακτικώ ν στο πεδίο τη ς μάχης. Η μ ελέτη τη ς μάχης το υ Μαραθώνα και ειδικά αυτής των Πλαταιών. δείχνει ότι κλασική τακτική το υ περσικού πε­ ζικού ήταν η δημιουργία ενός τοίχου από ασπίδες, πίσω από το ν οποίο οι το ξό τε ς θα δημιουργούσαν - με τις π υκνές ριπές βελών αναστάτωση και αποδιοργάνωση στις γραμ­ μ ές του εχθρού, δημιουργώ ντας ευνοϊκές προϋποθέσεις για αποτελεσ ματική δράση του ιππικού. Υπό α υ τές τις σ υνθήκες εύκολα αντιλαμβάνεται κάποιος ότι, αν το πεζικό κα­ θηλω νόταν και αναγκαζόταν να πολεμήσει εκ του συστάδην, η εξουδετέρω σ η τη ς ι­ σχύος του τό ξο υ - λόγω εκμηδένισ ης τη ς α­ πόστασης - και η κα τω τερ ότη τα το υ εξοπ λι­ σμού τω ν Περσών, ιδιαίτερα σε σύγκριση με το υ ς “ σ ιδηρόφ ρακτους” και βαριά οπλισμέ­ νους Ελληνες οπλίτες, οδηγούσαν το υ ς ΠέρΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Χάλκινο περσικό κράνος, λάφυρο τη ς μ άχης του Μαραθώνα. Οι Αθηναίοι το αφιέρωσαν σ τον Ολύμπιο Δία, όπως μας π ληροφ ορεί σ χετική επιγραφή (Μ ουσείο Ολυμπίας).

σες π ολεμιστές σε πολύ μ ειονεκτική θέση.

ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΕΡΣΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ Η μ ελέτη των ιστορικών πηγών και ιδιαίτερα το υ Η ροδότου, ο οποίος μας παρέχει πλήθος πληροφοριών για το πώς αντιλαμβάνονταν οι Π έρσες το ν πόλεμο και πώς οργάνωναν τις ε κ ­ σ τρα τείες τους, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η περσική προσέγγιση του πολέμου ήταν ιδιαίτε­ ρα συστηματική. Οι Πέρσες σχέδιαζαν τις επιχει-

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

ρήσεις το υ ς με μ εθ ο δ ικό τη τα και φαντασία και αντιμετώ πιζαν ορθολογικά τα προβλήματα που ανέκυπταν στον πόλεμο. Ο Η ρόδοτος παρουσιά­ ζει με γλα φυρό τρόπο τη ν περσική φιλοσοφία περί πολέμου μέσα από κάποιες διηγήσεις του. Παρά το γεγονός ό τι συχνά ελέγχοντα ι για τη ν ι­ στορική το υς αξιοπιστία, δίνουν μια διαφωτιστική εικόνα για το ν ιδιαίτερο τρόπο με το ν οποίο αντιμετώ πιζαν οι Πέρσες μια πολεμική επιχείρη­ ση. Για παράδειγμα, διαβάζουμε ότι ο Κύρος, για να αντιμετω πίσει το ιππικό των Λυδών, χρη­ σιμοποίησε ένα σώμα από καμήλες που π ροξε­ νούσαν φόβο και αναστάτωση στα άλογα, ρίχνο­ ντας κάτω το υ ς έμπ ειρους Λυδούς αναβάτες τους. Σε άλλη περίπτωση ο Κύρος, κατά την προέλασή το υ εναντίον τη ς Βαβυλώνας, χρειά­ σ τηκε να διαβεί το ν ποταμό Γύνδη, έναν παρα­ πόταμο του Ευφράτη. Αντί να περάσει με πλωτά μέσα, ξεκίνησ ε μια τεράσ τια επιχείρηση διαίρε­ σης του ποταμού σε 360 μικρά κανάλια που χύ­ νονταν στον Τίγρη σε ένα σημείο βόρεια τη ς Βα­ βυλώνας. Φαίνεται ότι α ντικειμ ενικό ς σκοπός του Κύρου ή τα ν να β ρ εθ εί πίσω από τη ν κύρια α­ μυντική γραμμή τη ς Βαβυλώνας, το λεγόμενο “ Μηδικό Τείχος” , 130 χλμ. βόρεια τη ς πόλης και ακριβώς ανάμεσα στον Τίγρη και το ν Ευφράτη. Και αν ακόμα, η επιχείρηση διαίρεσης του ποτα­ μού θ εω ρ η θ εί αδύνατη και υπερβολική, υπάρΤο σ τενό τερο σημείο τη ς χερσονήσ ου του Αθω, όπου ο Ξ έ ρ ξη ς προχώ ρησε στις ερ γα σ ίες για τη γνω στή διώρυγα, όπως φαίνεται από αεροφω τογραφία. Ακόμα και σήμερα διακρίνονται ίχνη από το κολοσσιαίο αυτό έργο (φωτ. Ιστορία του Ελληνικού Εθ νου ς, Εκδοτική Αθηνών).

χουν α ρκετά δείγματα παρόμοιων κολοσσιαί­ ων επιχειρήσεων που γνω ρίζουμε ό τι ανέλα6αν οι Πέρσες και π ροξενούν και σήμερα ιδι­ αίτερη εντύπωση. Α ρκετά αργότερα, όπως πληροφορούμα­ στε, ο Δαρείος είχε δημιουργήσει ένα μακρύ κανάλι που σ υνέδεε το ν ποταμό Νείλο με την Ερυθρά θάλασσα. Αν και το έργο αυτό δεν π ραγματοποιήθηκε αμιγώς για στρατιω τι­ κούς σκοπούς, δ εν ισχύει το ίδιο και για τη ν περίφημη διώρυγα που διανοίχτηκε από το ν Ξέρξη στη δάση τη ς χερσονήσου του Αθω κατά τη ν εκσ τρατεία του 480 π.Χ. Η κατα­ σκευή τη ς διώρυγας αυτής κρ ίθηκε σκόπιμη για να απ οφ ευχθεί η επανάληψη του παθή­ ματος του Μαρδόνιου, ο οποίος 12 χρόνια νωρίτερα είχε απωλέσει μεγάλο μέρος του στόλου του στην προσπάθειά του να περιέλθ ει τη χερσόνησο εν μέσω μεγάλης θαλασ­ σοταραχής. Ο Η ρόδοτος κρίνει το έργο αυτό ως πράξη ασέβειας και μεγαλομανίας του Ξέρξη και θεω ρ εί ό τι ήτα ν άσκοπη η κατα­ σκευή του, εφόσον μια δίολκος κατά το πρό­ τυπο αυτής που λειτουργούσ ε στα αρχαία χρόνια στον ισθμό τη ς Κορίνθου θα ήταν αρ­ κετή. Σ' αυτό το σημείο μπορεί κάποιος να διακρίνει το ν ερασιτεχνισμό των Ελλήνων σε αντίθεση με τη ν επαγγελματική αντίληψη των Περσών περί πολέμου. Πέραν του ό τι η λύση τη ς διόλκου θα ήταν επίσης πολύ χρονοδόρα, μια και ο περσικός στόλος ήταν τ ε ­ ράστιος, η διώρυγα ως μόνιμο έργο θα δι­ ευκόλυνε τη ναυτιλία στο Αιγαίο. Μ εταξύ Ελλησπόντου και Θερμαϊκού δ εν υπήρχαν λι­ μάνια που να προστατεύουν τα πλοία από το υς νοτιοδυτικούς και δόρειους ανέμους που φυσούν έντο να στην περιοχή, ενώ με τη ν διώρυγα τα πλοία θ α έβρισκαν καταφύ­ γιο ε ίτε στον όρμο τη ς Ακάνθου, ε ίτε στον Σιγγιτικό κόλπο. Στο σημείο αυτό οφ είλουμε να επισημάνουμε ό τι στις πηγές δ εν υπάρχει σύμπτωση απόψεων ως προς το αν ολοκλη­ ρώθηκε η κατασκευή τη ς διώρυγας ή όχι, ού­ τ ε ως προς το αν χρησιμοποιήθηκε το πέρα­ σμα από το ν Ξέρξη. Η περσική μ εθ οδ ικότητα απεικονίζεται και στον προσεκτικό τρόπο με το ν οποίο προετοίμασε ο διάδοχος του Δαρείου Καμβύσης τη ν περσική εισβολή στην Αίγυπτο. Ιδιαίτερο ενδιαφ έρον παρουσιάζει ο τρόπος με το ν οποίο ο Καμβύσης πέρασε τη ν έρημο του Σινά: με τη βοήθεια ενός τοπικού η γεμ ό ­ να το πρόβλημα τη ς μεταφ οράς νερού αντι­ μετω πίστηκε με τη ν επιστράτευση πλήθους από καμήλες φ ορτω μένες με ασκιά γεμάτα νερό. Το βάρος που δινόταν στην οργάνωση τη ς επ ιμελητεία ς και του εφοδιασμού των στρατευμάτω ν φαίνεται και στην εκσ τρατεία του Ξέρξη το 480 π.Χ., όταν είχαν επ ιλεγεί π έντε στρατηγικά σημεία ως κέντρα αποθή­ κευσης π ρομηθειώ ν για το ν π ροελαύνοντα στρατό. Επρόκειτο για τη Λευκή Ακτή στη θάλασσα του Μαρμαρά, τη ν Τυρόδιζα στην ανατολική Θράκη, το Δορίσκο, τη ν Ηιόνα στον ποταμό Στρυμόνα και τη Θ έρμη (πιθα­ νώς σημερινή Θεσσαλονίκη), ό λες π εριοχές ελεγχ ό μ ενες από το υ ς Π έρσες και κοντά σε αγροτικές εκτάσ εις με αξιόλογη παραγωγή.

Ο Δ α ρ είο ς Α ' σε &ρόνο με τα σύμβολα τη ς εξουσία ς, όπως εικονίζεται σε ανάγλυφο του ανακτόρου τη ς Π ερσέπ ολης.

Ας επ ανέλθουμε όμως στα επ ιτεύγματα του μηχανικού των Περσών. Θα πρέπει να ση­ μ ειω θεί ό τι και πριν από τα χρόνια του Ξέρξη οι τεχ ν ικ ές ζεύ ξη ς υδάτινων κωλυμάτων και προσπέλασης εμποδίων είχαν εξελ ιχ θ εί, πι­ θ α νότα τα και με τη συνδρομή Ελλήνων ειδι­ κών. Ο Δαρείος, αλλά και ο Κύρος (όπως είδα­ με νωρίτερα), απ έφ ευγε σε περίπτωση υδάτι­ νων εμποδίων να διακινδυνεύει τη διαπεραίωση μεγάλου αριθμού ανδρών με πλωτά μέ­ σα. Για τη μεγάλη εκσ τρατεία του στην Ευρώπη το 514 π.Χ. ανέθ εσ ε στο σπουδαίο μηχανικό τη ς εποχής Μανδροκλή, από τη Σά­ μο, τη ν κατασκευή μιας γέφ υρας για τη ζεύ ­ ξη του Βοσπόρου. Αργότερα, κατά τη φάση τη ς εκσ τρα τεία ς που αφορούσε επίθεση κα­ τά των Σκυθών, κατέστη αναγκαία η διάβαση του Δούναβη. Γι’ αυτό το σκοπό κατασκευά­ σ τηκε μια πλωτή γέφ υρα σ τερεω μένη σε π ολλές μικρές βάρκες χωρίς καρίνα, που εί­ χαν μ ετα φ ερ θ εί γ ι’ αυτό το σκοπό. Η κατα­ σκευή π ραγματοποιήθηκε από το ναυτικό κλιμάκιο που ακολουθούσ ε το στρατό και το οποίο απαρτιζόταν κυρίως από Ιωνες, υπό τη διοίκηση του επίσης Ελληνα Ιστιαίου από τη Μ ίλητο. Στην ίδια εκσ τρατεία ο Δαρείος δ ιέ­ τα ξε τη ν κατασκευή μικρών οχυρών ανά ΙΟ­ Ι 2 χλμ προέλασης, τα οποία ίσως αποτελούσαν τυπική περσική μ έθοδο ελέγχου σε νεοκα τακτημένα εδάφη που δ εν περιελάμβαναν πόλεις και κατοικούντο κυρίως από νομαδι­

κούς λαούς. Εντυπωσιακή είναι και η αναφορά στις π ολιορκητικές μεθ όδ ου ς τω ν Περσών. Κατά τη ν περσική εκσ τρατεία στη Λιβύη το 514 π.Χ. π ολιορκήθηκε η πόλη Βάρκη. στην ανα­ τολική ακτή του κόλπου τη ς Σύρτης. Σύμφω­ να με τη ν αφήγηση του Η ροδότου, οι Πέρσες επί εννέα μήνες πραγματοποιούσαν εφ ό ­ δους και παράλληλα έσκαβαν υπονόμους προς τη ν κατεύθυνση του τείχο υς τη ς πό­ λης. Η τέχ νη τη ς διάνοιξης "λαγουμιών και τη ς κατασκευής υπονόμων ήτα ν κλη ρο δό τη ­ μα τω ν Ασσυριών, όμως οι Πέρσες εφάρμο­ σαν κατά κόρον και τελειοπ οίησαν α υ τές τις τεχ νικές. Σ την περίπτωση τη ς πολιορκίας τη ς Βάρκης αξιοσημείω τη είναι και η αντί­ δραση των πολιορκημένω ν στις περσικές προσπάθειες. Π εριέφ ερα ν μια χάλκινη ασπί­ δα μέσα στην πόλη, τη ν ακουμπούσαν στο έ­ δαφος και από τη ν αντήχηση τη ς ασπίδας ε­ ντόπιζαν σε ποιό σημείο το έδα φ ος ήταν υπονομευμένο. Κατασκεύαζαν τό τε παράλ­ ληλους υπονόμους και κατέσφαζαν το υ ς Π έρσες “ κα τα δρ ομ είς” λαγουμιτζήδες. Ως γνήσια αυτοκρατορική δύναμη, η περσική πολεμική μηχανή γνώ ριζε πώς να πολιορκεί πόλεις και να πραγματοποιεί εκ ­ σ τρα τείες μεγάλης κλίμακας σε μεγά λες α­ ποστάσεις, μακριά από τις κυ ριό τερ ες περσι­ κές πόλεις και βάσεις. Η σύνδεση τω ν προω­ θημένω ν δυνάμεων με τις βάσεις και τα κέΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

ντρα ανεφοδιασμού ήταν άριστα οργανωμένη και θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφερόμαστε στην ταχυδρομική υπηρεσία του περσικού στρα­ τού, τη ν οποία ο ίδιος ο Η ρόδοτος εκθ ειά ζει λ έ ­ γοντας χαρακτηριστικά ό τι “ δ εν υπάρχει θ νη τό ον που να τα ξιδ εύ ει όπου θ έ λ ε ι τα χύ τερ α από το υς Πέρσες α γγελιοφ όρ ου ς” . Επρόκειτο για μια αλυσίδα γρήγορων ιππέων που έδιναν ταχύ­ τατα τη ν αλληλογραφία ο ένας στον άλλον, σ υνδέοντας έτσι τις αχανείς εκτά σ εις τις περσι­ κής αυτοκρατορίας. Η λειτουργία τη ς υπηρε­ σίας αυτής μπορεί να σ υγκριθεί με το περίφημο pony express στις ΗΠΑ κατά τα μέσα του περα­ σμένου αιώνα, όπως μας το περιγράφει ο Μαρκ Τουαίν. Οσον αφορά το εγκωμιαστικό σχόλιο του Η ροδότου, σ' αυτό συμφωνεί και ο Ξενοφών, που αναφέρει ότι το περσικό ταχυδρομείο τα ξί­ δ ευ ε με τη μεγαλύτερη τα χύ τητα που είχε επι­ τε υ χ θ εί π οτέ από άνθρωπο στην ξηρά - βέβαια με τα δ εδομένα εκείν η ς τη ς εποχής. Ολες α υ τές οι αναφορές σε οργανω μένες υπηρεσίες διαβιβάσεων, π ολιορκητικές τε χ ν ι­ κές, ύπαρξη οργανωμένου σώματος μηχανικού κλπ. θυμίζουν ρωμαϊκές π ολεμικές π ρακτικές και ιδιαίτερα το υς π ολέμους που διεξήχθησαν από στρατιω τικούς όπως ο Καίσαρ, ο Σκιπίων ή ο Τραϊανός, οι οποίοι ανήγαγαν το ν πόλεμο σε επι­ στήμη και σχέδιαζαν τις επιχειρήσεις το υ ς με γνώμονα και τη ν ελαχιστοποίηση των απωλειών. Η διοικητική μέριμνα και η οργάνωση του περσι­ κού στρατού φανερώ νουν πως η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και η διατήρηση τω ν απωλειών σε όσο το δυνατό χαμηλότερα επίπεδα δ εν μπορεί παρά να εν δ ιέ­ φεραν το υς Πέρσες στρατιω τικούς η γέτες. Εχο­ ντας αυτό υπόψιν πρέπει ίσως να είμασ τε επι­ φ υλακτικοί στις διηγήσεις του Η ροδότου περί π ρο μελετη μένη ς θυσίας χιλιάδων ανδρών τόσο στο στενό των Θερμοπυλών, όσο και στην πο­ λιορκία τη ς Βαβυλώνας από το Δαρείο.

Είναι βέβαια αλήθεια ό τι τα σ τρατεύματα του Ξέρξη π ροέρχονταν από π ολλές υποταγμέ­ νες π εριοχές τη ς αυτοκρατορίας και ελάχιστα μπορούν να συγκριθούν με το υς σκληροτράχη­ λους και εμπ ειροπόλεμους π ολεμιστές του Κύρου, οι οποίοι δημιούργησαν ουσιαστικά την περσική αυτοκρατορία. Στα χρόνια του Ξέρξη η αυτοκρατορία είχε ήδη αρχίσει να εισέρχεται στη φάση τη ς παρακμής, αφού οι άνδρες από τις υποδουλω μένες επαρχίες έπρεπε συχνά να μα­ στιγώνονται για να μην εγκαταλείπ ουν τη θέση τους. Στα επόμενα χρόνια, επί βασιλείας Αρταξέρ ξη και μετά, η παρακμή άρχισε να διαφαίνεται περισσότερο, καθώς η περσική ισχύς βασιζό­ ταν πια και σε μισθοφόρους και μάλιστα Ελλη­ νες. Δ εδομένου και του απολυταρχικού πολιτι­ κού συστήματος τη ς Περσίας, επόμενο είναι ότι η ζωή των στρατιωτών δ εν είχε για τη ν ηγεσία τη ν ίδια αξία που είχε στις ε λ ε ύ θ ερ ες ελληνικές κοινωνίες, εφόσον μάλιστα εντάσσονταν όλο και περισσότεροι υπόδουλοι ά νδρες στις περσι­ κές ένοπλες δυνάμεις. Παρόλα αυτά, η σε επαγ­ γελμα τικά πλαίσια οργάνωση του περσικού στρατού, τουλάχιστον κατά τα χρόνια τη ς ακμής (επί Κύρου, Καμβύση και Δαρείου), επιβάλλει να είμασ τε τουλάχιστον επιφυλακτικοί απέναντι στις αναφορές του Η ροδότου σε μαζικές θυσίες ανδρών για τα κτικο ύς σκοπούς.

ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΙΑΣ ΤΟΥ ΞΕΡΞΗ Οσον αφορά το μ έγεθ ος του περσικού στρατού που ή λθ ε το 480 π.Χ. να “ καταπ νίξει” τη ν Ελλάδα, σύμφωνα με τη ν κοινή αντίληψη, δ εν υπάρχει αμφιβολία ότι επ ρόκειτο για ένα ε ­ ντυπωσιακό - αριθμητικά - στράτευμα, το οποίο προήλαυνε προς το Νότο σε παράλληλη κατά το δυνατόν πορεία με το στόλο, ώστε να υπάρχει και η δ υνα τό τητα παροχής κάλυψης και αλληλοϋποστήριξης. Δ εν είναι εύκολο να πει κάποιος με ασφάλεια πόσος πραγματικά ήταν αυτός ο στρατός, όμως τα εκατομμύρια που αναφέρει ο Η ρόδοτος είναι αναμφίβολα υπερβολές. Ο ιστο­ ρικός από τη ν Αλικαρνασσό μιλάει επίσης για συμμετοχή 80.000 ιππέων και για ναυτικό με δύ­ ναμη 1.207 πολεμικά πλοία και 3.000 μικρότερα σκάφη. Σε επόμενα χρόνια το μ έγ εθ ο ς του περ­ σικού σ τρα τεύματος α νήλθε στο μυθώδη αριθ­ μό των π έντε εκατομμυρίω ν, που χρειά σ τηκε ε ­ πτά μ έρ ες και επτά ν ύ κτες - ο αγαπημένος αριθ­ μός των παραμυθιών - για να διαβεί το ν Ελλή­ σποντο. Πέρα από το παραμυθικό στοιχείο που εύλογα - άρχισε κάποια στιγμή να π εριβάλλει γ ε­ γονότα τόσο σπουδαία όπως οι Περσικοί π όλε­ μοι, είναι γνωστή η γενικό τερ η τάση να αποδίδε­ ται στον εχθρό υπερβολική αριθμητική ισχύς για να εξα ρ θ ο ύν τα επ ιτεύγματα των νικητών. Δ εν είναι άλλωστε τυχαίο ό τι τόσο ο Ξενοφών, όσο και ο Αρριανός, αναφέρουν υπερβολικούς αριθμούς για τις δυνάμεις του Κύρου πριν από τη μάχη στα Κούναξα και του Δαρείου Γ του Κοδομανού πριν από τη μάχη στα Γαυγάμηλα. Οι

Δύο π ο λεμιστές τη ς φρουράς του Δ α ρ είου , Μ ήδος (αριστερά) και Π έρσ η ς (από ανάγλυφο του ανακτόρου σ την Γίερσέπολη).

περισσότεροι αριθμοί που αναφέρουν οι Ελληνες ιστορικοί για το υ ς Ασιάτες δ εν φαί­ νετα ι να είναι αξιόπιστοι, με εξαίρεση ίσως το ν Θουκυδίδη που δίνει π άντοτε πολύ πιο αληθοφ ανείς. Δ εδ ο μ ένη ς και αυτής τη ς αναξιοπιστίας, έχει υποστηριχθεί ότι ο Ξ έρξης δεν δ ιέ θ ε τε π ερισσότερους από 100.000 άν­ δρες - μεγάλοι κα τα κτη τές όπως ο Μ έγας Α λέξανδρος και ο Αννίβας, ξεκίνησ αν με 40.000 και 60.000 άνδρες αντίστοιχα. Και αυτή η άποψη ακούγεται με τη σειρά τη ς α­ κραία. Η εκτίμηση των Bury και Meiggs ό τι η χερσαία δύναμη πλησίαζε τις 200.000 και το ναυτικό ανερχόταν σε 800 περίπου π ολε­ μικά πλοία, φαίνεται πιο ρεαλιστική. Πά­ ντω ς οποιαδήποτε εκτίμηση και αν δ ε ­ χτο ύμ ε, ακόμα και τη ν πιο σ υντηρητική, οι ελλη νικές δυνάμεις υπολείπονταν σε κάθε περίπτωση κατά πολύ ένα ντι των αντιπάλων τους, επομένω ς δεν μειώ νε­ ται καθόλου η αξία τη ς επιτυχίας τους.

Κλίμα κες αναρρίχησης και π ο λιορ κη τικός κριός, μηχα νές που χρη σιμοποιούντο για την εκπόρ9ηση οχυρώ ν πόλεων.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΕΡΣΙΚΗΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ Οποια και αν ήταν η δύναμη τη ς στρα­ τιάς του Ξέρξη, το σίγουρο είναι ότι οι Ελλη­ νες είχαν να αντιμετω πίσουν ένα ισχυρό εκσ τρα τευτικό σώμα συνοδευόμενο από αξιό­ λογη ναυτική δύναμη, με καλή οργάνωση και ενοποιημένη διοίκηση. Η στρατηγική των εισβολέων, όπως έχει προαναφερθεί, ή ­ ταν απλή: Στρατός και στόλος να προχω­ ρούν κατά το δυνατόν σε αρμονία, ώστε να μπορούν οι χερσαίες δυνάμεις να υποστηριχθούν από το ναυτικό σε περίπτωση σοβα­ ρής απειλής από το ν εχθρό. Η θρακική ε κ ­ στρατεία του Δ αρείου,η μακεδονική εκσ τρα­ τεία του Μαρδόνιου και βέβαια η εκσ τρατεία του Ξέρξη, πιστοποιούν τη ν ύπαρξη αυτής τη ς θεμελιώ δους στρατηγικής. Η υιοθέτηση αυτού του δ όγματος επιβεβαιώ νεται και από το ν ίδιο το ν ιστορικό, όταν μας π ληροφορεί ότι ο αδελφός του Ξέρξη και αρχηγός του στόλου Αχαιμένης α ρ νήθηκε τη ν πρόταση του Δημάρατου να αποσπαστεί μέρος των πλοίων στη νότια Πελοπόννησο, για να κατα­ λάβει τα Κύθηρα. Ο Πέρσης ναύαρχος υπο­ σ τήριξε ό τι η διάσπαση του στόλου θ α καθι­ στούσε τη ν περσική δύναμη πιο ευάλω τη σε εχθρικά πλήγματα και θα αφαιρούσε από ό­ λες τις δυνάμεις τη δ υνατότητα τη ς αλληλοϋποστήριξης. Με αυτή τη βασική στρατηγική και έχο­ ντας ως α ντικειμ ενικό σκοπό τη ν κατάληψη όλης τη ς Ελλάδας, οι Πέρσες πραγματοποίη­ σαν τη ν τρ ίτη εκσ τρατεία το υ ς στον ελληνι­ κό χώρο. Δ ιέθ ετα ν μεγάλη εμπειρία από άλ­ λ ες κα τα κτη τικές επιχειρήσεις - θυμίζουμε ότι ο Ξ έρξης είχε μόλις διεξαγάγει εκσ τρα­ τεία κατά τη ς Αιγύπτου - και είχαν πραγματο­ ποιήσει εντυπωσιακές π ροετοιμασίες, έχο­ ντας λάβει υπόψη το υ ς όλα τα φυσικά και λο­ γιστικά προβλήματα που προέκυπταν από την κίνηση ογκώδους στρατιάς σε μεγάλη α­ πόσταση και σε έδαφ ος όχι π άντοτε ελεγχ ό ­ μενο από φ ιλίες δυνάμεις.

λευ τα ίος παρακάλεσε το βασιλιά να απαλλά­ ξε ι ένα από τα τρία επ ισ τρατευμένα παιδιά του από τη στρατιωτική υποχρέωση. Στη δ εύ τερ η περίπτωση, κάποιος Λυδός με το ό­ νομα Πύθιος, αφού πρόσφερε στον Ξέρξη τεράσ τιο χρηματικό ποσό. το υ ζήτησ ε να μη σ τρ α τευ θ εί ο γιος του. Η απάντηση το υ Ξ έρ­ ξη ή τα ν να εκτελ έσ ει με ειδ εχθ ή τρόπο το γιο, αφού πρώτα θύμισ ε στον Πύθιο ό τι ο ί­ διος δ εν είχε απαλλάξει από τη σ υμμετοχή στην εκσ τρατεία τα ίδια του τα παιδιά, αλλά και πολλούς άλλους σ υγγενείς και φίλους.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Α νεξάρτητα από τη ν ατυχή για τους Π έρ­ σες έκβαση τη ς επιχείρησης (δεν είναι του π αρόντος να σ υζητηθούν σι μεγά λες μάχες που δόθηκαν και η σθεναρή στάση των Ελλή­ νων καθόλη τη διάρκεια του πολέμου), οι Πέρσες έδ ειξα ν για μια ακόμα φορά ότι δ ιέ­ θ ετα ν μια εντυπωσιακή πολεμική μηχανή, η οποία ήδη από τα χρόνια του Κύρου είχε δο­ μ ηθ εί σε συστηματικά πλαίσια, με αξιόλογη οργάνωση και σύγχρονες για τη ν εποχή με­ θ όδους. Η περσική αυτοκρατορία, μια από τις σ ημ α ντικότερ ες που άνθισαν στα αρχαία χρόνια, σ τήριξε τη ν ύπαρξή τη ς σ’ αυτή ακρι­ βώς τη ν πολεμική ισχύ, αλλά και στην α ντίλη­ ψη που είχαν οι Πέρσες για το ν πόλεμο. Για το υς Πέρσες ο πόλεμος ήταν μια πολύ σοβα­ ρή υπόθεση και δ εν είναι τυχαίο ό τι οι Πέρ­ σες βασιλείς έχαναν συχνά γιους και α δ έλ­ φια στις εκσ τρα τείες. Είναι χαρακτηριστική η αντίδραση του Δαρείου και του Ξέρξη σε δύο περιπτώσεις προσπάθειας αποφυγής τη ς σ τράτευσης. Στην πρώτη ο Δαρείος σκότωσε όλα τα παιδιά του Οιόβαζου, όταν ο τ ε ­

(1) ΗΡΟΔΟΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ, Βιβλία 1-9. εκδ. Ζαχαρόπουλου. (2)ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ-ΚΥΡΟΥ ΑΝΑΒΑΣΙΣ. εκδ. Ζαχαρόπουλου. (3) ACHAEMENID HISTORY, vol. 2: The Greek sources, Leiden. (4) Bury J.B. & Meiggs R.: A HISTORY OF GREECE. Oxford, 1900. (5) Bum A.R.: INTRODUCTION IN HERODOTUS, the Histories, Penguin London, 1972. (6) Burn A.R.: PERSIA AND THE GREEKS. London. 1962. (7) Ceadel M.: THINKING ABOUT PEACE AND WAR. Oxford, 1987. (8) Cobet J.: “HERODOTUS AND THUCYDIDES ON WAR” IN PAST PERSPECTIVES, London. 1979. (9) Garlan Y.: WAR IN THE ANCIENT WORLD (translated from French by Janet Lloyd). London. Chatto and Windus, 1975. (10) Gould J.: HERODOTUS. London. 1989. (11) Hart J.: HERODOTUS AND GREEK HISTORY, London, 1982. (12) Hignett C.: XERXES' INVASION OF GREECE, Oxford, 1963. (13)HornblowerS.: THUCYDIDES. London. 1987. (14) How W. W. and Wells J. (H. W.): A COMMENTARY ON HERODOTUS. Oxford. 1912. (15) Immerwahr H.R.: “HERODOTUS ", p. 426-441. in Easterling P. and Knox B.M.W. CAMBRIDGE HISTORY OF CLASSICAL LITERATURE. Cambridge. 1985. (16) Lazenby J.F.: THE DEFENCE OF GREECE 490479 BC, Warminster, 1993. (17) Lewis D.M.: “Persians in Herodotus " in THE GREEK HISTORIANS. LITERATURE AND HISTORY. Papers presented to A.E. Raubitschek. p. 101-117. Stanford, 1984. (18) MomiglianoA.: “Some observations on causes of war in ancient historiography” in STUDIES IN HISTORIOGRAPHY, London. 1966. (19) Myres J.: HERODOTUS, FATHER OF HISTORY. Oxford, 1953. (20) Sage M.: WARFARE IN ANCIENT GREECE. New York, 1996. (21) Shimron B.: POLITICS AND BELIEF IN HERODOTUS, Stuttgart (HISTORIA Einzelschritten. Heft 58), 1989. (22) Shipley G.: “The limits of war" in WAR AND SOCIETY IN THE GREEK WORLD. London. 1986. (23) Ste Croix G.E.M.: HERODOTUS. G&R 24. p. 130. 1977. (24) Wardman A.E.: HERODOTUS ON THE CAUSES OF GRAECO-PERSIAN WARS. AJPh 82. p. 134-150. 1961. (25) Εγκυκλοπαίδεια Δρανδόκη. "Πυρσός" Α9ήνα, 1935.

21

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ

Τελετή του Συ ντά γμ α το ς S S “ Der Führer" το 1944. για την απονομή του Στα υρού Ιπποτών του Σιδηρού Στα υρού στον διοικητή του.

ΓΑ Β ΡΙΗ Λ-Μ ΙΧΑ Η Λ Δ Η Μ Η ΤΡ ΙΑ Δ Η Σ Ιστορικός-Α ρχα ίο λόγος

Ε Υ Ρ Ω Π Η Σ . Ο Α Π Ο Λ Ο Γ Ι Σ Μ Ο Σ ΤΩΝ Σ ΦΑ ΓΩ Ν ΚΑΙ ΤΩΝ Β Ι Α Ι Ο Τ Η Τ Ω Ν ΠΟ ΔίΕΠΡΑΞΑΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ

Β ’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ

ΠΟΛΕΜΟΥ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ΑΞΕΠΕΡΑΣΤΟΣ ΚΑΙ ΓΕΜΙΣΕ ΜΕ ΦΡΙΚΗ ΤΟΥΣ Σ Υ Μ Μ Α Χ Ο Υ Σ ΚΑΙ Ο Λ Ο Κ Λ Η Ρ Η ΤΗΝ ΑΝ Θ Ρ Ω Π Ο ΤΗ ΤΑ Σ Τ Η Δ Ι Κ Η ΤΗΣ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗΣ

Τ

α αρχικά Ες-Ες, κατά τη ν ίδρυσή το υ ς το 1923, δήλω ναν το υ ς SaalSchutz, δηλαδή το υ ς φ ρ ο υρ ού ς τη ς αίθουσας, ρω μαλέους ν εα ­ ρούς κάτω τω ν τρ ιά ντα π έν τε ετώ ν με μαύ­ ρα πουκάμισα, που είχαν ως καθήκον, κατά τη διάρκεια τω ν ναζιστικώ ν σ υγκεντρώ σ ε­ ων στις μπυραρίες, να π ετο ύ ν με τις κλω­ τσ ιές έξω από τις α ίθουσ ες το υ ς εν ο χ λ η τι­ κούς. Α ρ γό τερ α τα αρχικά αυτά σήμαιναν Stoss Truppe, δηλαδή “ ο μ ά δ ες κρ ο ύ σ η ς” , που χρησ ίμευαν ως προσωπική φ ρουρά το υ ίδιου το υ Χ ίτλερ, και τελ ικ ά κα τέλ η ξα ν να σ ημαίνουν Schutz-Staffel der Nationalsozialistischen Deutschen Arbeiten Partei: “ Σώμα Π ροστασίας το υ Γερμανικού Εθνικοσοσιαλιστικού Κ όμ μ α τος τω ν Εργα­ τώ ν". Αρχικά ή τα ν διακόσιοι περίπου έν ο ­ πλοι και είχαν δ ιο ικη τή το ν Ερχαρτ Χάιντεν. Το α ρ χηγείο το υ ς βρισ κόταν σε ένα παλιό γκρ ίζο σπίτι σ την Σέλλινγκσ τρασ σ ε στο Β ε­ ρολίνο. Η πρώτη ένοπλη ομάδα, η "Στάμπ βαχε Μ π ερλίν” , ιδ ρ ύ θ η κ ε επίσημα στο Βερολίνο στις 17 Μ αρτίου 1933, δώ δεκα μ έρ ες μ ετά τις εκ λ ο γ ές που ανέβασαν το ν Χ ίτλερ στην Κ αγκελλαρία το υ Ράιχ και έδωσαν σ τα θ ε­ Ο Α δόλφ ος Χ ίτλερ επιθεωρεί τιμητικό απόσπασμα ρ ές βάσεις σ την πρώτη ναζιστική κυ β έρ ν η ­ των S S . Α ριστερά του ο Χάινριχ Χίμμλερ. ση. Ο Χ ίτλερ είχε ανάγκη από ένο π λες ομά-

24

Ο Χίμμλερ ανάμεσα σ το υ ς άνδρες του ; τον καιρό τη ς παντοδυναμίας του.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ

το ύ ) από το υ ς Βόλφ και Σ έλλενμ π ερ γκ, η π αντοδυναμία τω ν SS απλώ νεται σαν μια γιγάντια αράχνη που τυ λ ίγ ει ολόκληρη τη Γερμανία. Από τη συγχώνευση όλω ν τω ν α­ στυνομιώ ν φ θ ά ν ει σ την οργάνωση τω ν “ ο­ μάδων κρούσ ης SS” και από τη ν ασ τυνό­ μευση τω ν εμπ ορικώ ν και βιομηχανικώ ν ε-

δ ες που θ α π ρο σ τά τευ α ν τα πρώτα βήματα τω ν καινούργιω ν αφεντικώ ν. Ετσι το Μάιο το υ ίδιου χρόνου δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε η “ Ειδική Ομάδα Ες-Ες Τσόσσεν” , το ν Ιούνιο η “ Ειδι­ κή Ομάδα Ες-Ες Γ ιο ύ τεμ π ο ρ γ κ” και το ν Ο κτώ βριο η “ Σ ω ματοφ υλα κή Ες-Ες του Α δόλφου Χ ίτλ ερ ", δηλαδή το σύνολο των “πραιτω ριανώ ν” που θ α υπερασπιζόταν με τα όπλα το ν ανώ τατο αρχηγό. Η έδρ α τη ς Σ ω μα τοφ υλα κής ή τα ν στη σ τρατιω τική σχολή το υ Λ ίχ τερ φ ελν τ. Το Μάιο το υ 1934 η Σω ματοφ υλακή α π ο τελ είτο από 12 αξιω μα­ τικο ύ ς, 85 υπ αξιω ματικούς και 346 ά νδρ ες κα τα ν εμ η μ έν ο υ ς σε δύο τά γμ α τα , ένα λόγο π υροβολητώ ν, μια διμοιρία διαβιβάσεω ν και μια μπάντα. Α υτή η μικρή - αλλά ε ν ε ρ γ η ­ τική - δύναμη α π οτέλεσ ε το ν πυρήνα τη ς π αρασ τρατιω τικής οργάνωσης τω ν SS, η ο ­ ποία σ υγκέντρω σ ε κάτω από τις σημαίες τη ς πάνω από 1.000.000 ε θ ε λ ο ν τέ ς μ α χη τές από ό λ ες τις χώ ρες τη ς Ευρώπης.

Ο Ζεππ Ν τή τριχ, διοικητής τη ς 1ης Τεθωρακισμένης Μ εραρχίας των S S “Leibstandarte A do lf Hitler” στην Ελλάδα.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ Τρεις εβ δ ο μ ά δ ες μ ετά τη “ Ν ύχτα τω ν Μ εγάλω ν Μ αχαιριώ ν” , με επίσημο ψ ήφι­ σμα, τα SS (για τις μ εγ ά λ ες υπ ηρεσ ίες τις οποίες π ροσ έφ εραν ειδικά κατά τη διάρ­ κεια τω ν γεγονό τω ν τη ς 30ής Ιουνίου 1934) ανα κη ρύ χθη κα ν σε α υ τόνο μο σώμα, ε ν τ ε ­ λώς α ν εξά ρ τη το από τα Τάγματα Εφόδου το υ Ρεμ (Rohm). Στα χρόνια που α κο λ ο ύ θ η ­ σαν, σ φ υ ρ η λα τη μ ένη από το ν ακούρασ το και φ ιλόδ ο ξο Χάιντριχ και (μ ετά το θά να τό

πιχειρήσεων, στη δ ημιουρ γία τω ν φ οβερώ ν σ τρα τοπ έδω ν σ υγκέντρω σ ης. Στις β Ιανουαρίου 1929 ο Χ ίτλ ερ διορίζει ως ανώ τατο αρχηγό τω ν SS το ν Βαυαρό Χάινριχ Χ ίμμλερ. Για το ν Χ ίμμλερ τα SS δ εν ή τα ν ένα οπ οιοδήπ οτε σώμα ή φρουρά “ π ραιτω ριανώ ν” . Η ταν μια τά ξη ευγενώ ν, ένα ε κ λ ε κ τό δ είγμα ανθρώπων, που είχαν τη βιολογική ικα νό τητα να ολοκληρώ σουν μέσα σε 120 χρόνια τη ν “ αναπαραγω γή”

τη ς ξεχω ρισ τής γ ερ μ α ν ική ς φ υλής: ά νδρ ες ψηλοί, λεπ τοί, με ξα ν θ ά μαλλιά και γαλανά μάτια. Γι’ α υ τό το 1935 ίδρυσε ένα ινσ τιτο ύ ­ τ ο που είχε ως προορισμό τη ν αναζήτηση τη ς καταγω γής τη ς α ρ χέγονης γερ μ α νική ς φ υλής. Για το ν ίδιο σκοπό έφ θ α σ ε στο σημ ειο να σ τείλ ει ειδική αποστολή στο Θ ιβ έτ, με τη ν εντο λ ή να β ρ ει τα ίχνη τω ν πανάρχαιων Γερμανών, τω ν γνήσ ιω ν Αρίων. που κατά τη ναζιστική δοξασία πέρασαν από ε ­ κεί. Ο Χ ίμμλερ έ θ ε σ ε σ κληρούς ό ρο υς για τη ν κα τά τα ξη και όπως έ λ ε γ ε αργότερα: “ Αρχισα πρώτα απ' όλα να απαιτώ ύψ ος πά­ νω από 1,60 m, γ ια τί ξέρ ω πως οι άνθρωποι που το ύψος το υ ς υπ ερβα ίνει ένα ν ορισ μέ­ νο α ρ ιθ μό εκα το σ τώ ν π ρέπ ει να έχουν κατά κάποιο τρόπ ο το κα τά λλη λο αίμα. Δ ια λέ­ γ ο υ μ ε εκ είν ο υ ς οι οποίοι πλησιάζουν π ε­ ρισ σ ότερο από σ ω ματικής π λευρ ά ς τη ν ι­ δανική εικόνα το υ άνδρα το υ βό ρ ειου τ ύ ­ που. Πιστεύω ό τι α υ τή η διαλογή δ ε ν θ α σταματήσ ει. Κ άθε χρόνο οι απαιτήσεις μας θ α α υ ξά νοντα ι σύμφωνα με το υ ς γ ερ μ α ν ι­ κο ύς φ υ λ ετικ ο ύ ς νόμ ου ς και ανάλογα με τη ν άνοδο το υ γερ μα νικο ύ λαού. Θ έλο υ μ ε να μην έχουν στο μ έλ λο ν όλοι οι γ ιο ί μιας ο ικο γένεια ς εγ γ εγ ρ α μ μ έν η ς στη Βίβλο κα­ τα γω γή ς τω ν SS” το δικαίωμα να γίνουν α υ το μ ά τω ς μ έλη το υ ς . Θ έλο υ μ ε να γίνει δ εκ τό και να α ναγνω ρισ θεί από εμ ά ς ως SS μόνο ένα μ έρ ο ς τω ν παιδιών αυτώ ν τω ν οι­ κογενειών. Εξάλλου, π ροσπ αθούμε να μπορ εί να μπαίνει π ά ν το τε στα τά γ μ α τα Π ρο­

25

,

■■■«

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ

Παρέλαση των S S σ το υ ς δρόμους του Β ερο λίνο υ , μετά την εκστρατεία στη Δύση το 1940.

στασίας το επ ίλ εκτο τμ ή μ α και το καλύτερ ο γερ μα νικό αίμα ολό κληρ ου το υ λ α ο ύ ” . Για το υ ς ά νδ ρ ες τω ν SS ο Χ ίμμλερ κα­ θόρ ισ ε έναν ειδ ικό τρόπ ο δ ια τρο φ ή ς, με δάση τη σούπα από σίκαλη και μ ετα λ λ ικό νερ ό, και δημ ιο ύρ γησ ε το ν ε ξευ τε λ ισ τικ ό “ γαμήλιο κώδικα τω ν SS” , ο οποίος υπ οχρέ­ ω νε κά θ ε μελανοχίτω να υποψήφιο γαμπρό να ζη τή σ ει ειδική άδ εια έγκρισ ης για τη μέλλουσ α σύζυγό το υ. Η αίτηση γάμου ε ξ ε ­ τα ζό τα ν από ένα “ Γραφείο φ υ λ ή ς ” , το ο ­ ποίο τη ρ ο ύ σ ε “ Βιβλίο καταγω γής τω ν SS” . Η κοπέλλα, σύμφωνα με το ν “ κώ δικα” υπο­ χ ρεω νό τα ν να περάσει π ροηγουμένω ς από εξέτα σ η τω ν ιατρώ ν τω ν SS για να αποδειχ θ ε ί ό τι δ εν υ π έφ ερ ε από σ ω ματικές ή ψ υχικές α σ θ έν ειες, ό τι ή τα ν γόνιμη και ό τι στις φ λ έ β ε ς τη ς έ τρ ε χ ε καθαρό “ ά ρ ειο ” αί­ μα, που δ εν είχ ε “ μ ο λ υ ν θ εί” από επ ιμιξίες το υ ο ικογενεια κού τη ς δ έν δ ρ ο υ με σλαβι-

ΜΕΡΑΡΧΙΕΣ ΤΩΝ SS

26

1η Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία τω ν S S “ L e ib s ta n d a r te A d o lf H itle r ” 2 η Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία τω ν S S “ D a s R e ic h ” 3 η Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία τω ν S S “ T o te n k o p f” 4 η Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν S S “ P o liz e i I ” 5 η Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία τω ν S S “ W ik in g ” 6 η Μ ε ρ α ρ χ ία Α λ π ιν ισ τώ ν τω ν S S “ N o r d ” 7 η Μ ε ρ α ρ χ ία Α λ π ιν ισ τώ ν τω ν S S “ P rin z E u g e n ” 8 η Μ ε ρ α ρ χ ία Ιπ π ικού τω ν S S “ F lo ria n G e y e r ” 9 η Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία τω ν S S “ H o h e n s ta u ff e n " 10 η Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία τω ν S S “ F r u n d s b e r g ” 1 1 η Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν S S “ N o r d la n d ” 1 2 η Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία τω ν S S “ H itle r - J u g e n d ” 1 3 η Μ ε ρ α ρ χ ία Α λ π ιν ισ τώ ν τω ν W a ff e n S S “ H a n d s c h a r ” 1 4 η Μ ε ρ α ρ χ ία Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν W a ff e n S S “ G a liz ie n ” 1 5 η Μ ε ρ α ρ χ ία Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν W a ff e n S S “ L e t t la n d ” 1 6 η Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν S S “ R e ic h s f u h r e r S S ” 1 7 η Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν S S “ G o e t z v o n B e r lic h in g e n ” 1 8 η Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία Ε θ ε λ ο ν τ ώ ν Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν S S “ H o r s t W e s s e l” 1 9 η Μ ε ρ α ρ χ ία Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν W a ff e n S S “ L a tv ia " 2 0 η Μ ε ρ α ρ χ ία Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν W a ff e n S S “ E s t la n d ” 2 1 η Μ ε ρ α ρ χ ία Α λ π ιν ισ τώ ν τω ν W a ffe n S S “ S k a n d e n b e r g ” 2 2 η Μ ε ρ α ρ χ ία Ε θ ε λ ο ν τ ώ ν Ιπ π ικού τω ν S S “ M a r ia T h e r e s a ” 2 3 η Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία Ε θ ε λ ο ν τ ώ ν Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν S S “ N e d e r la n d ” 2 4 η Μ ε ρ α ρ χ ία Α λ π ιν ισ τώ ν τω ν W a ffe n S S “ K a r s tja g e r ” 2 5 η Μ ε ρ α ρ χ ία Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν W a ff e n S S “ H u n y a d i” 2 6 η Μ ε ρ α ρ χ ία Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν W a ff e n S S “ G o m b o s ” 2 7 η Μ ε ρ α ρ χ ία Ε θ ε λ ο ν τ ώ ν Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν S S “ L a n g e m a r k ” 2 8 η Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία Ε θ ε λ ο ν τ ώ ν Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν S S “ W a llo n ie ” 2 9 η Μ ε ρ α ρ χ ία Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν W a ff e n S S “ Ita lia " 3 0 ή Μ ε ρ α ρ χ ία Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν W a ff e n S S “ W e is s r u th e n ie n ” 3 1 η Μ ε ρ α ρ χ ία Ε θ ε λ ο ν τ ώ ν Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν S S “ B ö h m e n u n d M a h r e n ” 3 2 η Μ ε ρ α ρ χ ία Ε θ ε λ ο ν τ ώ ν Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν S S “ 3 0 J a n u a r ” 3 3 η Μ ε ρ α ρ χ ία Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν W a ff e n S S “ C h a r le m a g n e ” 3 4 η Μ ε ρ α ρ χ ία Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν W a ff e n S S “ L a n d s to r m N e d e r la n d ” 3 5 η Μ ε ρ α ρ χ ία Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν S S “ P o liz e i I I ” 3 6 η Μ ε ρ α ρ χ ία Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν W a ff e n S S “ D ir le w a n g e r ” 3 7 η Μ ε ρ α ρ χ ία Ε θ ε λ ο ν τ ώ ν Ιπ π ικού τω ν S S “ L u tz o w ” 3 8 η Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία Γ ρ ε ν α δ ιέ ρ ω ν τω ν S S “ N ib e lu n g e n ”

~ - - Ί Ω Τ ΙΚ Η ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ

κές, εβ ρ α ϊκ ές ή ά λ λ ες “ κ α τώ τερ ες " φ υ λές από το έ το ς 1750!! Κ άθε άνδρας τω ν SS είχε α ύ ξο ντα α­ ριθμό και τη ν ομάδα αίματός το υ χα ρ α γμ έ­ νη με τα το υ ά ζ κάτω από τη μασχάλη. Ε κεί­ νοι που γ ίνο ντα ν δ εκ το ί ο ρκίζο ντα ν σύμφω ­ να με το ν α κό λου θο τύπο: “ Ο ρκίζομαι πί­ στη και τιμ ή σε σένα Α δόλφ ε Χ ίτλερ , το ν αρχηγό. Ο ρκίζομαι υπακοή μ έχρ ι θ α νά του σε εκ είν ο υ ς που θ α ορίσ εις αρχηγούς. Είθε να γ ίν ει α υ τό με τη β ο ή θ εια το υ Θ ε ο ύ ” .

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η εκπαίδευσ η τω ν SS τη ς Σ ω μα τοφ υλα ­ κής το υ Α δόλφου Χ ίτλ ερ άρχισε στο κ έ ­ ν τρ ο ν εο σ υ λλέκτω ν τη ς 3ης Π ερ ιφ ερ εια ­ κής Δ ιοίκησ ης τη ς Ράιχσβερ, το υ ανασ τη­ μένου δηλαδή Γερμανικού Σ τρ α το ύ. Πρώ­ το ς δ ιο ικη τή ς δ ιο ρίσ θη κε ο Σ υ ντα γμ α τά ρ ­ χης Μ πους το υ 9ου Σ υ ντά γμ α το ς Π εζικού το υ Πότσδαμ, ενώ σ υγχρόνω ς σχηματίσθηκαν και άλλα τά γ μ α τα σ το Α μβούργο, το Μόναχο, το Α ρολζεν, το Ε λλβ ά γκεν και το Β ο λ τερ ν τίγ κ εν , υπό τη ν ονομασία “ Π ολιτι­ κά Τ μ ήμ α τα ” ή “ Ε κα το ντα ρ χ ίες Στρατώ ν ο ς ” . Από τις 14 Δ εκεμ β ρ ίο υ 1934 πήραν τη ν ονομασία “ Σ τρ α τεύ μ α τα Δ ιάθεσ ης ΕςΕς (SS Verfugungstruppen) και έγινα ν ο π υρήνας το υ μ ελ λο ν τικο ύ σ τρα τού τω ν μελανοχιτώ νω ν πολιτοφυλάκων. Ενα από τα πρώτα μ έτρ α το υ Χ ίμμ λερ ή ­ τα ν η ίδρυση, στη θέσ η ενό ς παλαιού πυρι­ τιδ οπ οιείο υ σ το Νταχάου (15 χλμ. περίπου από το Μόναχο), ενό ς σ τρα τοπ έδου σ υ γκέ­ ντρω σ ης τω ν κομμουνισ τώ ν και τω ν σο­ σιαλδημοκρατώ ν, το υ ς οποίους είχε συλλάβει ό τα ν ή τα ν δ ιο ικη τή ς τη ς π ολιτικής α­ σ τυνομίας τη ς Βαυαρίας. Μ ε τη ν ίδρυση

ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΕΣ ΣΤΑ WAFFEN SS Παρά την ιδ ια ίτερ α κλεισ τή και απόλυτη, στο θ έμ α του προσηλυτισμού, ναζισ τική ιδ ε­ ολογία, π ολιτικοί και αρ γότερα σ τρατιω τικοί λόγοι οδήγησαν τις ανώ τατες αρχές του Γ Ράιχ να υπ οστηρίξουν το σ χηματισμό ανάμι­ κτων στρατιω τικώ ν μονάδω ν ή συχνά μονά­ δων οι οποίες α π οτελούντο αποκλειστικά από ξένο υ ς . Σ τα θ ερ ό σημείο ανα φ ορά ς στην ιστορία των ξένω ν SS α π οτελεί η εκσ τρα τεία κατά τη ς Ρωσίας. Τα σ τρ α τεύ μ α τα α υτά δεν χρησιμοπ οιήθηκαν παρά ελάχιστα σε άλλα μέτωπα. Λόγω του ιδ εολογικού το υ ς χαρα­ κτήρα, δ ια τέθ η κ α ν κυρίως στον π όλεμο ε κ ε ί­ νο, ο οποίος για τον Χ ίτλ ερ τουλάχιστον είχ ε ιδεολογική χροιά, δηλαδή στον π όλεμο κατά το υ κομμουνισ μού. Η ταν τόση η έμφαση που ή θ ε λ ε να δώσει ο Φ ύρερ σ τον α ντικομμουνισμό, ώ στε η επ ίθεση στη Ρωσία χαρακτηρί­ σ τη κε “ αντιμπ ολσεβικικός αγώ νας” ή “σ ταυροφ ορία κατά του μπ ολσεβικισμού", Ο α ντικομμουνισ μός ήταν η βάση πάνω σ την ο­ ποία σ τη ρ ίχτη κε η προπαγανδιστική εκσ τρα ­ τεία που εφ άρμοσ αν οι Γερμανοί, κυρίως στη Γαλλία και τις Β ό ρ ειες Χώ ρες, με στόχο τη σ τρατολόγηση εθελοντώ ν. Αρχικά χρησιμοπ οιήθηκαν σ την αντιμετώ πιση του α ντα ρ το ­ πολέμου στα κα τεχό μενα εδάφ η, κατόπιν ό­ μως, λόγω των απωλειών τη ς Β έρ μα χτ, εν τά ­ χθη κα ν πλήρως στο Γερμανικό Σ τρ α τό ή δια­ τήρησαν τη ν α υτονομία το υ ς ως αμιγώ ς ξ έ ­ νες μ ονά δες - δ ιο ικ ο ύμ εν ες όμως από Γερμα­ νούς αξιω ματικο ύς. Α υ τές οι μονά δες αγω νίστηκαν με τον ίδιο (αν όχι μ εγα λύ τερ ο ) ζήλο σε σχέση με α υτόν των Γερμανών στρα­ τιω τώ ν, ακόμα και όταν μ ερ ικές φ ο ρ ές δ εν μιλούσαν καν τη γερ μα νική γλώσσα. Δύσκο­ λα συλλαμβάνονταν αιχμάλω τοι και οι π ερι­ πτώσεις λιπ οταξίας ήταν σπάνιες. Α υτό οφ ειλόταν σ την αυσ τηρή π ειθαρχία, στις σχεδόν σ υντρ ο φ ικές σχέσ εις με το υ ς α ξιω ματικούς, σ τον υψηλό β α θ μ ό εκπ αίδευσης και στη ρι­ ψ οκίνδυνη και μοιρολατρική αντίληψ η για τη ζωή - κοινό σ τοιχείο σε πολλά τυχοδιω κτικά σ τρ α τεύ μ α τα των π ερασμένω ν αιώνων. Η εικό να του φ ανατικού SS ο οποίος ε ­ ξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε να μάχεται ακόμα και όταν κ ά θ ε ελπίδα είχ ε χ α θ εί, σ τηρ ίζετα ι κατά μ ε­ γάλο μέρ ο ς στα κατορθώ ματα αυτώ ν των ξ έ ­ νων. Α υ τές οι ε θ ν ικ ό τ η τε ς , εκ τό ς από το υ ς Γερμανούς και το υ ς Α υστριακούς οι οποίοι α­ ρ ιθμούσ α ν 410.000, ήταν: Αλβανοί 4.000, Α ρ μένιοι 2.000, Αγγλοι 100, Βέλγοι (Βαλλόνοι) 8.000, Βόσνιοι 15.000, Βούλγαροι 3.000, Γεωργιανοί 2.000, Γάλλοι 10.000, Δανοί 6.000, Ε λβ ετο ί 600, Ε λληνες 1.000, Ε σ θονοί 15.000, Ινδοί 5.000, Ισπανοί 500, Ιταλοί 10.000, Καυκάσιοι 15.000, Κιργίσιοι 2.000, Κοζάκοι 30.000, Κ ρ ο ά τες 10.000, Λ εττο ν ο ί 25.000, Λιθ ο υ α ν ο ί 5.000, Ν ορβηγοί 8.000, Ο λλανδοί 40.000, Ο ύγγροι 40.000, Ο υζμπέκοι 2.000, Ο υκρανοί 30.000, Ρουμάνοι 5.000, Ρώσοι 18.000, Σέρ βο ι 4.000, Σλοβένοι 6.000, Σ ο υ η ­ δοί 300, Τάταροι 10.000, Τουρκμένιοι 15.000, Τσεχοσλοβάκοι 5.000, Φ ινλανδοί 4.000, Φλαμανδοί 10.000, διάφοροι γερ μα νικής καταγω ­ γής 300 .0 0 0 (Α λσατοί, Γερμανοί από τη Βοημία -Μ οραβία, Λ ο υξεμβο υρ για νο ί, Πολωνοί, Ρώσοι (το υ Βόλγα), Σβολάκοι, Σ ο υ δ ή τες , από το Σλέσ βιγκ-Χόλσ ταϊν, Τυρολέζοι κ.ά.).

Α νδρες τη ς Μ εραρχίας “ Das R e ich ” διέρχονται μέσα από ρωσικό χωριό.

α υ τού το υ σ τρα τοπ έδου εγκα ινιά ζετα ι το φ ρ ικτό και αποτρόπαιο δ ίκ τυ ο τω ν σ τρ α το ­ π έδω ν σ υγκέντρω σ ης, το οποίο κάλυψε ο­ λόκληρη τη Γερμανία και ο ρισ μένες ευρ ω ­ π αϊκές χώ ρες, πάντα υπό τη ν αιγίδα τω ν SS. Τον Ιούνιο το υ 1934 οι ά νδ ρ ες τω ν SS π ρω ταγω νιστούν σ την εξόντω σ η τω ν α ν τι­ ζήλω ν το υ ς, τω ν ανδρώ ν τω ν Ταγμάτων Εφόδου (τω ν γνω στώ ν S.A.) το υ Ερνστ Ρεμ. Ο Ρεμ, σ τενό ς σ υνερ γά τη ς το υ Χ ίτλερ , κλ έ­ β ο ντα ς όπλα από σ τρα τώ νες και α π οθήκες το υ Γερμανικού Σ τρ α το ύ είχε κ α τα φ έρ ει να ενώ σει το υ ς οπαδούς το υ Χ ίτλερ σε ένα π αρασ τρατιω τικό καλά εκπ α ιδ ευ μένο σώ­ μα, 500.000 περίπου ανδρών. Η μεγάλη δ ύ ­ ναμη και η επιρροή τη ν οποία είχ ε απ οκτή­

σει με α υ τό το σώμα, το ν κα τέσ τη σ ε επ ικίνδυνο στα μάτια το υ Χ ίτλερ , γεγ ο ν ό ς το οποίο επ ιτά χυνε τη ν πτώση το υ. Μ ετά από δια­ τα γή το υ Χ ίτλ ερ ο Χ ίμμλερ. μαζί με το ν Γκαίρινγκ και το ν Χάιντριχ. κα τά ο ερ α ν να π αγιδεύσουν το ν αρ χη­ γό τω ν S.A. με τη ν ψ ευδή κατηγορία τη ς ο μ ο φ υ λο φ ι­ λίας και τη ς προδοσίας κα­ τά το υ Φ ύρερ. Κατά τ η ν π ε­ ρίφ ημη “ Ν ύχτα τω ν Μ εγά ­ λων Μ αχαιριώ ν” ο Ρεμ ε ξ ο ­ ν τώ θ η κ ε και η S.A. εκ μ η δ ενίσ θηκε. Σε έ ν δ ειξη ανα­ γνώ ρισης τη ς προσφοράς το υ Χ ίμμ λερ σε α υ τό το ε ­ π εισόδιο, ο Χ ίτλ ερ έδω σε τη ν άδεια σ τον αρχηγό τω ν SS να δ ημ ιο υρ γήσ ει τα κ τι­ κές ένο π λες μ ονάδες, μια π αραστρατιω τική κο μ μ α τι­ κή π ολιτοφ υλακή, όπως εί­ χε κάνει ο Μ ουσολίνι σ την Ιταλία. Μ ε το θ ά να το το υ προ­ έδρ ου το υ Ράιχ. φ ο ν Χ ίντεμπουργκ, ο Χ ίτλ ερ έγινε π ρόεδρος, κα γκελλά ριος και συγχρόνω ς δ ιο ικη τή ς τω ν Ενόπλων Δ υνάμεω ν το υ γερ μα νικο ύ έθ νο υ ς. Ο δ ρ ό ­ μος ά ν ο ιξε για τη στελέχω ση τω ν SS και δημ ιο υρ γήθ ηκα ν οι π ρώ τες το υ ς σ χολές αξιω ­ ματικών. Η πρώτη ιδ ρ ύ θ η κ ε στη Ν ότια Γερ­ μανία τη ν 1η Ο κτω βρίου 1934 (στο Μ π αντ Ταιλτς τη ς Βαυαρίας) και η δ εύ τερ η τη ν 1η Φ εβρουάριου 1935 στο Μπράουνσβαϊχ. Η εκπαίδευσ η ή τα ν σ τρα τιω τικού τύπου, αλ­ λά ακόμα πιο έ ν το ν η . Η δ ιάρ κειά τη ς ή τα ν 10 μ ή ν ες και η επιλογή σκληρή. Κ άθε τμ ή μ α α π ο τελ είτο από 240 υποψ ήφιους α ξιω μ α τι­ κούς, χωρίς να χ ρ ειά ζετα ι τίτλ ο ς σπουδών για τη ν εισαγωγή το υ ς . Α κο λού θη σ ε η ί­ δρυση και άλλων παρόμοιων σχολών σ την Πράγα, το Κ λά γκενφ ου ρ τ και το Πόζεν-Τρεσκάου, ενώ οι σχολές τω ν υπαξιω ματικώ ν ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ

X Γόνος μιας τυπ ικής α σ τικής ο ικ ο γ έν εια ς το υ Μ ονάχου και έχ ο ν τα ς ως νονό το υ το ν πρί­ γκιπα Χάινριχ φ ον Β ίττελσ μπ α χ (σ την υπηρεσία το υ οποίου α ν ή κ ε ο π α τέρ α ς το υ ), ο Χάινριχ Χ ίμ μ λ ερ γ ε ν ν ή θ η κ ε σ τις 7 Ο κτω βρίου 1900. Αρχικά δ ο κίμασ ε να α κ ο λ ο υ θή σ ει σ τρατιω τική κ α ρ ιέρ α , αλλά δ εν κ α τά φ ερ ε να ον ο μ α σ τεί α­ ξιω μα τικός παρά μόνο ότα ν η μεγά λ η σ ύρραξη το υ Α ’ Π αγκοσ μίου π ολέμου είχ ε τελ ειώ σ ει. Χω­ ρίς π όρους, απ οφάσισε τελ ικ ά να α σ χ ο λ η θεί με τη γεω πονία, π αίρ νοντα ς το δίπλωμά το υ το 1922. Ε ίχε μάλισ τα α ρχίσει να μ α θ α ίν ει και ρω­ σικά, σ κ επ τόμενος να εγ κ α τα λ είψ ε ι τη Γερμα­ νία, η οποία εκ είν η τη ν π ερίοδο π ερνούσ ε βα ­ θ ιά οικονομική κρίση. Η ζωή το υ θ α ήτα ν όμοια μ ε τη ζωή τόσω ν και τόσω ν άλλω ν αστών του Μ ονάχου, αν κάποια μέρα δ εν εισ ερ χ ό τα ν σ την “τρ ο χ ιά ” εν ό ς άλλου α π ο γο η τευ μ έν ο υ αστού μ ε α π ω θημένα, το υ Α δό λφ ου Χ ίτλ ερ . Ο ταν ο Χ ίμ μ λ ερ “γ ρ ά φ τη κ ε" στα S S είχ ε α ύ ξο ν τα α ρ ιθ μ ό 168, αλλά η ά νο δός το υ ήταν πολύ γρήγορη. Το Δ ε κ έμ β ρ ιο του 1 9 2 4 ήτα ν ήδη υπ οδιοικητής.Τον Ιού λιο του 1928 πα­ ν τρ ε ύ τ η κ ε τη Μ ά ρ γ κ α ρ ε τ Μ π ό ν τεν (μ ε γ α λ ύ τε ρή το υ κα τά επ τά χρ όνια ) και εγ κ α τα σ τά θ η κ ε σε ένα μικρό α γρ όκτημα έξω από το Μ όναχο, ό ­ που το ζευ γ ά ρ ι ζο ύ σ ε π ουλώ ντας τα προϊόντα το υ και από το επ ίδομα 200 μάρκων που έπ αιρ­ ν ε ο Χ ίμ μ λ ερ από το κόμμα. Το 1929 γ εν ν ιέτ α ι και η μοναχοκόρη το υ ς , η Γκούντρουν. Σ τις 6 Ιανουα ρ ίου το υ ίδ ιο υ χρόνου όμως ο Χ ίτλ ερ δ ιορ ίζει το ν Χ ίμ μ λ ερ α ρχηγό τω ν S S . Από ε κ ε ί­ νη τη στιγμή και μέχ ρ ι τη ν ημέρα που οι ε θ ν ικ ο σ οσ ια λισ τές α ν ή λ θ α ν σ την εξο υ σ ία (3 0 Ιανουα ρίου 1933), η ζωή το υ Χ ίμ μ λ ερ γ ίν ετα ι ένα με τη ν ιστορία το υ ναζισ μού. Ο ναζισ μός αναπ τύσ ­ σ ετα ι ραγδαία και γ ίν ετα ι σιγά-σιγά το δ ε ύ τε ρ ο σε δ ύνα μη κόμμα μ ετά το υ ς σ οσ ια λδημο κρά ­ τ ε ς . Τα S S , που εμ φ α ν ίσ τη κ α ν αρχικά από τον Χ ίμ μ λ ερ ως “ π ο λ ιτο φ υ λ α κ ή ” το υ κό μ μ α το ς και στη σ υνέχεια ως “ κ ρ ά το ς, εν κ ρ ά τ ε ι” , π αύουν εκ ε ίν η τη ν επ οχή να εξελ ίσ σ ο ν τα ι και επ ισκιά­ ζοντα ι από τη ν π αντοδυναμ ία των S .A . (τω ν Ταγμάτω ν Ε φ όδο υ το υ Ερνστ Ρ εμ). Ο εικ ο σ ιεν νεά χρ ο ν ο ς Χ ίμ μ λ ερ ή τα ν τ ό τ ε έν α ς ν έο ς με χλω μό πρόσωπο, κ υ ρ το ύ ς ώ μους, χοντρά μυω­

είχαν έδρ α το Ράντολφ τσ ελ, το Α ρ νεμ σ την Ο λλανδία,το Λ ά ουενμπ ουρ γκ σ την Π ομερανία, τη Λουμπλιάνα στη Γιουγκοσλαβία, το Λ ουμπ λίνιτς, το Πόζεν-Τρεσκάου, το Μπρεσλάου-Λίσσα, το Μ πύτοβ, το Αϊπελ, το Μ πράουνσμπεργκ, το Ρέκαι, το Βιντάου και το Ν όυσ ταντ αμ Ρύμπ ενμπ εργκε. Σ ύ ντο μ α οι τά ξ ε ις τω ν μελανοχιτώ νω ν άρχισαν να πυκνώ νουν και κο ντά σ τους π ρώ τους μυώ δεις π ο λιτο φ ύ λα κες, το υ ς α­ π ο τυ χ η μ έν ο υ ς δ ια νο ού μενο υ ς και το υ ς μι­ κροασ τούς, π α ρ α τη ρ ή θ η κε μεγάλη π ροσέ­ λευσ η και τη ς α νώ τερ ης α ρ ισ το κρ α τική ς τά ξη ς ως εκπροσώπου τη ς Δ εξιά ς. Βρί­ σ κουμε ονόματα όπως το υ πρίγκιπα το υ Β ά λντεκ και το υ Π ύρμοντ, το υ δούκα το υ Μ εκλεμ β ο ύ ρ γο υ , τω ν πριγκίπων Χ ρισ τόφ ο­ ρου και Γουλιέλμου τη ς Εσσης, το υ π ρίγκι­ πα Χ ο ε ν τζό λ λ ερ ν -Ε μ ν τεν το υ οίκου Ζιγ κμ α ρ ίνγκεν, το υ κό μ η τα Σούλενμπ ουργκ, το υ κό μη τα φ ο ν Ραίντερν, τω ν βαρώνων ' ΡΑΤΙΩ ΤΙΚ Η ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ

A

I

πικά γυαλιά και μικρό ψ αλιδισ μένο μουσ τάκι. Ζ ο ύ σ ε ακόμα μια απλή αστική ζωή και π ροτι­ μούσ ε να μ έν ει σ χεδόν απομονω μένος σ το α ­ γ ρόκτημά το υ έξω από το Μ όναχο. Το π άθο ς το υ ή τα ν τα S S και π ροσ π αθούσε α θ ό ρ υ β α να τα μ ε τα τ ρ έ ψ ε ι σ ε επ ίλ εκτο σώμα μαχητώ ν ανώ ­ τε ρ ο τω ν S .A . Το 1931 ο ν ο μ ά ζετα ι β ο υ λ ευ τή ς το υ Ράιχσ ταγκ και στο τέ λ ο ς το υ ίδιου χρόνου δ ιο ρ ίζει το ν Ρ άινχα ρτ Χ ά ιν τρ ιχ α ρχηγό Ασφαλ εία ς , μια ς υπ ηρεσ ίας η οποία απορρόφ ησε σ ταδ ιακά ό λ ε ς τις τοπ ικές α σ τυ ν ο μ ίες το υ κόμ-

Ο ικογενειακή φωτογραφία του Χάινριχ Χίμμλερ με τη γυναίκα του Μ άργκα, την κόρη τους Γκού ντρο υ ν και τον υιοθ ετημένο γιο τους Γκέχα ρντ. μ α το ς, σ υμ π ερ ιλα μ β α νο μ ένη ς και τη ς Γκεσ τά ­ πο, που είχ ε οργανώ σ ει ο Γκαίρινγκ σ την Πρωσσία το 1933. Η αποφασιστική καμπή στη σ τα δ ιο ­ δ ρομία το υ Χ ίμ μ λ ερ π αρο υσ ιάζεται σ τις 30 Ιου νίου 1934, η μ ερ ο μ η ν ία κατά τη ν οποία ο Χ ίτ ­ λ ερ και ο Χ ίμ μ λ ερ θ α βγουν ν ικ η τέ ς από τη δ ια ­

φ ον Τρ άουενφ ελντ και Γκόλτς, το υ κό μη τα Μ πάσσεβιτς-Μ περ κ.ά. Ηδη πριν από το τ έ ­ λος το υ Ισπανικού εμφ υλίου π ολέμου το 20% σ χεδόν τω ν ανώ τερω ν αξιω ματικώ ν τω ν SS ή τα ν ε υ γ εν ε ίς σε αναζήτηση π ερ ι­ πετειών. Το υπόλοιπο, δηλαδή η βάση τω ν μονάδων, α π ο τελ είτο από νεα ρ ού ς αστούς, πρώην α ξιω μα τικούς, α γ ρ ό τες και β ε τε ρ ά ­ νους τη ς Ράιχσβερ. Η στολή το υ υποψήφιου αξιω ματικού τω ν SS α π ο τελ είτο από 27 κομμάτια, αλλά η στολή τω ν αξιω ματικώ ν ή τα ν π ο λ υ τελ έσ τα ­ τη και ρ α μμ ένη στα μ έτρ α το υ ς. Υπήρχαν σ τολές για κά θ ε χρήση, π ροσ εκτικά μ ε λ ε ­ τη μ έ ν ε ς και ρ α μ μ ένες με ύφασμα άρισ της π οιότητας. Η εκπαίδευσ η ή τα ν σκληρή: ελιγ μ ο ί στα βουνά, στη λάσπη, στο νερό, κάτω από το ν κα υ τό ήλιο και ασκήσεις επιβίωσης όπως τω ν Αμερικανώ ν πεζοναυτών. Μ ετά από ο ­ λ ό κ λ η ρ ες ώ ρες ε ξο υ θ ε ν ω τικ ή ς π ορείας με

N

P

I

X

μάχη που ξέσπ ασε α νά μεσ α σ το Σ τρ α τό και τα S S από τη μια π λευρά και στα Τάγματα Εφ όδου του Ρεμ από τη ν ά λλη. Σιγά-σ ιγά θ α γίν ει ο από­ λ υ το ς κ υ ρίαρχος τω ν μάχιμω ν S S και όλων των μυστικώ ν υπηρεσιώ ν (σ υ μ π ερ ιλαμβ ανομένης και τη ς Αμπ βέρ το υ Ν αυά ρχου φον Κ ανάρη), ε ­ πίτροπος το υ Ράιχ σ την εφ α ρ μ ο γ ή τη ς ρατσ ι­ σ τικής π ολιτικής, επ ικεφ α λ ή ς τη ς Υπηρεσίας Εξοπ λισμού και το υ Ε φ εδ ρ ικο ύ σ τρ α το ύ , ανώ ­ τα το ς επ ιθεω ρ η τή ς τω ν σ τρατοπ έδω ν αιχμαλώ ­ τω ν π ολέμου τη ς Β έρ μ α χ τ και δ η μ ιο υ ρ γ ό ς των 38 μεραρχιώ ν των W a ffe n S S . To 1943 δ ιο ρ ίζε­ ται υπ ουργός Εσω τερικώ ν και το 1944, μ ετά την α π ο τυ χη μ ένη απόπειρα τω ν σ τρατηγώ ν κατά του Χ ίτλ ερ (20 Ιο υ λ ίο υ ), α να λ α μ β ά ν ει και τη ν α­ νώ τατη διοίκηση των σ τρ α τευ μ ά τω ν το υ Α νατο­ λικού μετώ π ου. Ο Γάλλος ψ υ χ ία τρ ο ς Φ ρανσουά Μπαιλ, που ε ξ έ τ α σ ε στη Ν υ ρ εμ β έρ γ η το υ ς κ υ ρ ιό τε ρ ο υ ς αξιω μ α το ύ χο υ ς το υ Ν αζισ μού, χα ρ α κτή ρ ισ ε τον Χ ίμ μ λ ερ άνθρω π ο διπρόσωπο μ ε α νεξιχ ν ία σ το και β α θ ιά υπ οκριτικό χα ρ ακτή ρ α, πολύ ψ υχρό, φ ιλό δ ο ξο και μ ε άσ βεσ τη δίψα για εξο υ σ ία . Εί­ ναι μ ο χ θ η ρ ό ς και κ α κ εν τρ εχ ή ς άνθρω π ος, με ε ξ α ιρ ε τικ ή δ ιέγ ερ σ η και σ υγχρόνω ς μια έντονη α νά γκη για χάδια και σ τοργικό περιβάλλον. Ο υπ ερ β ο λ ικό ς β α θ μ ό ς υ π ερ δ ιέγ ερ σ η ς το ν οδ η ­ γεί σ ε ξα φ ν ικ ές , α μ ε τά κ λ η τε ς και ά καμπ τες α ­ π οφ άσεις. Η άγρια επ ιθυ μ ία το υ να έχ ει πάντα την τ ε λ ε υ τα ία λ έξη σ ε κ ά θ ε σ υζήτησ η, το π εί­ σμα το υ , μια σπάνια υπ οκριτική ικα ν ό τη τα και η μεγά λ η δ ο λ ιό τη τά το υ σ υ ν ο δ εύ ο ν τα ν από μια τυ ρ ρ α νική φύση, μεγά λ η ερ γ α τικ ό τη τα , α υ το ­ μα τισ μ ό ρ ο υ τίν α ς , α δια φ ορ ία και μανιακό εγω ι­ σ μό” . Α υ τό το ια τρ ικό ισ τορικό χα ρ ακτη ρ ίζει κα θα ρ ά ένα ανισόρροπ ο και εξ α ιρ ε τικ ά επ ικίν­ δυνο ά το μ ο το οποίο κανονικά θ α έπ ρεπ ε να εγ κ λ εισ τεί σ ε φ ρ εν ο κ ο μ είο , σαφώ ς α κατά λληλο για φ υσ ιο λο γική α σ τική ζωή. Τα ξα ν θ ά μωρά τον εν θ ο υ σ ία ζα ν και η μ εγ α λ ύ τερ η απόλαυσή του ή τα ν να ζει σ την ύ π αιθρο μέσ α στη φύση. Κ υρι­ ευ ό τα ν από α λ η θ ιν ή αγωνία ό τα ν έβ λεπ ε κυ ν η ­ γο ύ ς να π υρ οβολούν πουλιά και ζώα στο δάσος. Ε λ εγ ε χα ρ α κτη ρ ισ τικά : “ Πώς μπορεί κ α νείς να ευ χ α ρ ισ τιέτα ι π υ ροβολώ ντας ξα φ νικά έν α φτω ­ χό ζώο που βόσ κει α μ έρ ιμ ν ο στη χλόη εν ό ς δά-

το βήμα τη ς χήνας α κολουθούσ αν βραδ υ νές δ ια λ έξεις για τη ν ιστορία και τα κα­ θ ή κ ο ν τα τω ν SS, ανάγνωση τη ς ε φ η μ ε ρ ί­ δας “ Μ αύρο Σώ μα” και π ροετοιμασ ία για τη ν ορκωμοσία. Η σ τρατιω τική εκπαίδευση π ερ ιελά μβα νε επίσης πολλά σπορ, όπως ποδόσφαιρο, α θ λη τικο ύ ς αγώ νες στα στάδια, δ ιεθ ν ή το υ ρ νο υ ά ξιφασκίας, ο ρ ει­ βασία, καθώ ς και μ ηχανολογικές μ ε λ έ τε ς πάνω στα άρματα μάχης, τα α υ το κίνη τα , τις μ ο το σ υ κ λ έ τες κλπ. Α κόμα όμω ς και στα SS υπήρχε η ώρα τη ς χαλάρωσης και τη ς δια­ σ κέδασης, με χορούς ο ργανω μένους από τις κο π έλλες τη ς οργάνωσης “ Πίστη και Ο μ ο ρφ ιά ” , που είχαν επ ιλεγεί ανάμεσα στα κα λύ τερ α δ είγμ α τα το υ άρειου και εθ ν ικ ι­ στικού γερμανισ μού. Από τα μέσα το υ 1936 ο Χ ίμμλερ, με τη σ υγκα τάθεσ η το υ Χ ίτλερ, όρισε ό τι οι άν­ δ ρ ες τω ν SS δ εν θ α δικά ζοντα ν ο ύ τε από κρατικά, ο ύ τε από κο μμ α τικά δικαστήρια.

Χ

Ι

Μ

Μ

σους; Αν το κ α λ ο εξε τά σ ο υ μ ε π ρ όκειται για κα­ θ α ρ ή δ ολοφ ονία. Κ ά θ ε ζώο έχ ει το α ν α φ α ίρ ετο δικαίω μα να ζή σ ει''. Σ τη ν ιδιω τική ζωή του ο Χ ίμ μ λ ερ ή τα ν κα­ λός ο ικ ο γ εν ειά ρ χ η ς και ευ σ υ ν ε ίδ η το ς δ η μ ό ­ σιος υπ άλληλος. Κ ατά το ν ε γ κ υ ρ ό τε ρ ο βιογρά ­ φο το υ , το ν Φ ρ ισ ά ουερ , ο Χ ίμ μ λ ερ δ εν προσπά­ θ η σ ε π οτέ να γίν ει π λούσιος όπως έπ ραξαν ά λ­ λοι α ξιω ματούχ οι το υ Γ Ράιχ. Ζ ο ύ σ ε μ ε το μι­ σ θό το υ , 2 4 .0 0 0 μάρκα το χρόνο. Ο τα ν α ν τ ιμ ε ­ τώπιζε ο ικ ο ν ο μ ικ ές δ υ σ κ ο λ ίες έπ α ιρνε δ άνειο από το τα μ είο το υ κό μ μ α το ς, το οποίο όμως ε ­ π έσ τρ εφ ε μέχρ ι και τ ε λ ε υ τ α ίο μάρκο. Ο τα ν το 1940 δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε π αράνομο ερ ω τικό δ εσ μό με τη γρ α μ μ α τέα το υ , τη ν Ε ντβιγκ, και α π έκτησ ε μαζί τη ς δύο κ ό ρ ες (τη Χέλγκα και τη Δ ω ρ ο θέα Ν α ν έ ττα ), τις α να γνώ ρ ισ ε αμέσ ω ς επισήμως. Α υτή η π αράνομη σχέση β ά ρ α ινε τόσ ο πολύ στη σ υνείδησ ή το υ , ώ σ τε τον β α σ ά νιζε μέχρ ι τη στιγμή το υ θ α ν ά το υ το υ . Σ το π νεύμα του κυ ρ ιαρ χούσ ε μια π ρω τοφανής σ ύγχυσ η από ρα­ τσ ισ τικ ές θ εω ρ ίε ς , π ρ ο κ α τα λ ή ψ εις και απαρά­ δ εκ το υ ς π οιοτικού ς διαχω ρισ μούς τω ν α νθρ ώ ­ πων. Λόγω τη ς π αθο λο γικής π ροσήλωσής του στο έν δ ο ξο π α ρ ελ θ ό ν τη ς Γερμανίας, θ εω ρ ο ύ ­ σε το ν ε α υ τό το υ ως μετενσ άρκω σ η το υ α υ το κράτορ α Ε ρρίκου Α ' (9 1 9 -9 3 6 μ.Χ .), που είχ ε χτυπ ήσ ει αλύπ ητα το υ ς Σ λ ά β ο υ ς και το υ ς Ο ύ γ ­ γρου ς. Η αρ ρω σ τημ ένη φ α ντασ ία το υ το ν έ κ α ­ ν ε να ε ν δ ια φ ε ρ θ ε ί, μ ε μεγά λη σπατάλη μέσων και ανθρώπων, για τις α π ό κρ υφ ες έν ν ο ιε ς των

αλλά θ α έδιναν λόγο για τις π ρά ξεις το υ ς μόνο σ την οργάνωσή το υ ς . Α υτό σήμαινε πως ό τι και αν έκαναν ή τα ν απ ρόσβλητοι και για το ν πολίτη δ εν υπήρχε καμία προ­ στασία από τις ε ν δ εχ ό μ ε ν ε ς β ια ιό τη τες. Για να μπορούν να π α ρα κολουθούν ό ­ λ ε ς τις α σ τυ νο μικές δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες σ το ε ­ θ νικό έδ α φ ο ς και α ρ γό τερ α στις κα τεχ ό μ ενες χώ ρες, ιδρ ύθ ηκα ν σ τους κόλπους τω ν SS ε ιδ ικ ές ο μά δ ες με τη ν προσωνυμία “ Ν ε­ κρ ο κ εφ α λ ές SS” (Totenkopfwachsturmbanne SS). Α υ τές οι μονάδες, οι οπ οίες απ αρτίζο­ ντα ν από ε θ ε λ ο ν τέ ς εκπ α ιδ ευ μ ένο υ ς στην επίβλεψ η τω ν σ τρατοπ έδω ν σ υ γκέντρ ω ­ σης, δ εν υπάγονταν ο ύ τε στην Αστυνομία ο ύ τε στη Β έρ μαχτ. Η ταν α ν εξά ρ τη τα έν ο ­ πλα σ τρ α τεύ μ α τα τω ν SS. Η διάρ κεια υπη­ ρεσίας αυτώ ν τω ν ανδρώ ν ή τα ν 12 χρόνια, ενώ τω ν εθ ελ ο ν τώ ν τω ν SS 4 χρόνια. Σε π ε­ ρίπτωση επ ισ τράτευσ ης α υ τές οι μονάδες

Λ

Ε

Ρ

γ ο τθικώ ν οβελίσκω ν, για το μονα χικό Τάγμα τω ν Ρ οδοσ ταυριτώ ν και για το ν τρόπ ο που επ ε­ ξε ρ γ ά ζο ν τα ν οι Β ίκιγκς το υ ς μ ετα λ λ ικ ο ύ ς κρί­ κους. Επί χρόνια στα υπ όγεια τη ς Γκεστάπο, στο Β ερ ο λίνο , μια ομάδα ανθρώπων ερ γ α ζό τα ν π ροσπ αθώ ντας να κ α τα σ κευ ά σ ει χρυσό σ ύμ­ φωνα μ ε τις σ υ ν τα γ ές και τα π ειρά μα τα το υ Ν οσ τράδ αμ ου, ενώ έν α ς από το υ ς πιο δ ιάσ ημους Γερμανούς β ιολόγου ς, ο κ α θ η γ η τή ς Ερνστ Σ ά ιφ φ ερ , α ν έ λ α β ε να δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ει ένα άλογο ικανό να α ν τέχ ε ι και σ τις πιο χα μ η λ ές θ ε ρ μ ο ­ κρασ ίες. Εχει α ν α φ ε ρ θ ε ί ότι ο Χ ίμ μ λ ερ στις πιο τρ ε λ λ έ ς φ α ντασ ιώ σ εις το υ ο ν ειρ ε υ ό τα ν ότι οι ά ν δ ρ ες τω ν SS, μ ετά τη ν ολοκληρω τική κα τά κτησ η τη ς Ρωσίας, έπ ρεπ ε να ζο υ ν οχυρω μένοι σε κάστρα, κα τά το σ ύσ τημα τω ν παλαιών Τευτόνω ν ιπποτών. Τα κάστρα α υτά δ εν θ α ήταν κα τα σ κευ α σ μ έν α μ ε σ ύγχρονη τεχν ο λ ο γ ία και το ιδ ανικό α υ τό άλογο, που θ α δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ σ ε ο Σ ά ιφ φ ερ και το οποίο κατά τη γνώ μη του τα ί­ ρ ια ζε σ του ς κυ ρίαρχου ς SS, θ α ή τα ν γΓ α υ το ύ ς μέσο μ ετα κίν η σ η ς και πηγή τυ ρ ιο ύ , γ ά λ α κτο ς και κ ρ έα το ς . Ε ίναι α ξιο π ερ ίερ γ ο το πώς α υ τό ς ο ά νθρ ω ­ πος, ο τόσ ο μ ε θ ο δ ικ ό ς , π αγερός και σκληρός, π ρ ο ξενο ύσ ε α ρ κ ε τή σ υμπ ά θεια σ το υ ς γύρω το υ : Οι S S το ν απ οκαλούσαν "ο Ε ρ ρίκο ς μ α ς ” , η γ υνα ίκα το υ Μ π όρμαν το ν έ λ ε γ ε στα παιδιά τη ς ο “θ ε ίο ς Χ ά ιν ι” , ενώ ο Χ ίτλ ερ το ν π αρομοί­ α ζε μ ε το ν Ιγ ν ά τιο Λ ογιό λα , σ υγ κρ ίν ο ν τα ς προ­ φανώ ς τη σ κληρή εσ ω τερική π ειθα ρ χ ία των SS μ ε τη ν π ειθα ρ χία το υ Τ ά γματο ς των Ιησουιτών. Ε κείνο που φ α ινό τα ν σ τον Χ ίμ μ λ ερ ως σ κλη ρό τητα ή κακία, δ εν ήτα ν σ την π ραγ­ μα τικ ό τη τα παρά η εν ε ρ γ η ­ τικ ό τη τα , το π άθο ς και ο α­ π εριόρισ τος ζήλος εν ό ς α ν ­ θρώ π ου με α σ ήμα ντη προ­ σω πικότητα, που ά γ γ ιζ ε τα όρια το υ σ υνα ισ θημα τισ μού σ τις σ χέσ εις το υ μ ε το ν Χ ίτ­ λ ερ . Η ειλ ικ ρ ιν ή ς αφοσίωσή το υ και το σ χεδόν μυ σ τικι­ σ τικό π ά θο ς το υ δ είχ ν ο υ ν τη ν π αθο λο γική α νά γκη του

είχαν ως κα θ ή κον να ενισ χύσ ουν το ν α­ σ τυνομικό μηχανισμό τη ς χώρας. Μ ετά τη διάλυσή το υ ς, το φθινόπω ρο το υ 1939, δημ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε η Μ εραρχία Ες-Ες “ Ν εκ ρ ο κ ε­ φ αλή", η οποία υπ ηρέτησ ε στο σ τρα τόπ εδο το υ Νταχάου υπό το ν α ντισ τρά τηγο τω ν SS Τ έοντορ Αϊκε.

ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ Το έργο το υ ς ή τα ν καθαρά ασ τυνομικό και το εκτελο ύ σ α ν με το ν πιο βάρβαρο τρ ό ­ πο. Ο Α ϊκε έ λ ε γ ε σ τους ά ν δ ρ ες το υ “ Π ρέπει να υ π ο φ έρ ετε, να υ π ο φ έρ ετε φρικτά, για να γ ίν ε τε Γερμανοί άνδρ ες, σ κληροί σαν α­ τσάλι και όχι θ ηλυπ ρεπ είς υπάνθρω ποι” . Οι “ Ν εκ ρ ο κ εφ α λ ές ” είχαν τρ εις μ ό νιμ ες έ ­ δ ρ ες: στο Νταχάου, στο Μ π ούχενβαλντ και στο Ζακσενχάουσεν. Στα τρία α υ τά σ τρ α τό ­ πεδα εκ ρ α το ύ ν το 20.000 αιχμάλω τοι και 1.000 ακόμα σε 25 μ ικ ρ ό τερ α σ τρα τόπ εδα

Χα ρα κτηριστική πόζα χαιρετισμού του Χάινριχ Χίμμλερ με επίσημη στολή των SS.

Χ ίμ μ λ ερ να σ τη ρ ιχ θ εί κάπου ή σ ε κάποιον για να νιώσει σι­ γ ου ριά και α σ φ ά λεια . Π αρόλα α υ τό πρόδω σε το ν Χ ίτλ ερ ότα ν έ ­ νιω σε ότι είχ ε έ ρ θ ε ι η στιγμή. Σ τις 2 3 Απριλίου 1945 ζητά τη μεσ ολά ­ βηση το υ Σ ο υ η δ ο ύ κό μ η το ς Φ όλκε Μ π ερ ν α ν τό ττε για μια σ υνάντησ η με το ν Α ϊζεν χ ά ο υ ερ , π ρ ο τείν ο ν τα ς τη ν άν ευ όρων παράδοση τη ς Γερμανίας στις ΗΠΑ και τη Β ρ ετα ν ία υπό το ν όρο ο πό­ λ εμ ο ς να σ υ ν εχ ισ τεί στο α να το λ ικ ό μ έ­ τωπο κα τά τω ν Ρώσων. Μ ό λ ις ο Χ ίτλ ερ έ ­ μ α θ ε α υ τή τη ν προδοσία, έξα λ λ ο ς έ ­ γρ α ψ ε στη δ ια θή κ η το υ : "Π ρ ιν πεθά νω , διαγράφ ω από το κόμμα και απαλλάσσω από όλα τα κα θή κ ο ν τα το υ το ν πρώην αρχηγό των S S και υπ ουργό των Ε σω τερικώ ν Χάινριχ Χ ίμ μ λ ε ρ ” . Σ τις 23 Μ α ίο υ ο Χ ίμ μ λ ερ π ροσ παθεί να δ ια φ ύ γ ει μ ε πλαστή τα υ τό τη τ α , αλλά σ υλ λ α μ β ά ν ετα ι και α ναγνω ρί­ ζετα ι από το υ ς Α γγλο υς, οι οποίοι το ν οδ ηγού ν στο “ Ε ιδικό Κ έν τρ ο Α νακρίσ εω ν" του Λ ύ ν εμπ ουργκ. Ο λα πια έχ ο υ ν τελ ειώ σ ει γΓ αυτόν. Τα S S το υ είχ α ν δ ια λ υ θ εί. Α μέσ ω ς υ π οβά λλετα ι σε σω ματική έ ρ ε υ ν α , αλλά μόλις ο γ ια τρ ό ς Ο υ έλ ς το ν δ ια τά ζει ν' α ν ο ίξει το στόμα το υ . ο Χ ίμ μ λ ερ σ τρ ίβ ει απότομα το κεφ ά λ ι το υ και σ φ ίγγει δ υ ν α τά τα δ όντια το υ , σ πάζοντας τη ν αμπούλα μ ε το υδ ρ ο κυ ά ν ιο που β ρισ κότα ν στη θ έσ η ε ­ νός σπασμένου δ ο ν τιο ύ το υ - όλοι οι αξιω ματο ύ χο ι το υ ναζισ μού είχαν μια τέ το ια αμπούλα στο σ τόμα το υ ς για να α υ το κ το ν ή σ ο υ ν οε π ερί­ πτωση αιχμαλω σ ίας το υ ς . Ο θ ά ν α το ς έρ χ ετα ι λίγο πριν τα μεσ ά νυχτα και το πτώμα το υ , τυ λ ιγ μ έν ο σ ε κ ο υ β έ ρ τες , θ α τα φ ε ί μ ετά από δ ύο μ έ ρ ε ς σε ένα λάκκο που θ α α ν ο ιχ τεί σε ένα δ άσ ος κοντά στο Λ ύνεμπ ουργκ.

29

σκορπισμένα σε ολόκληρη τη Γερμανία. Το φθινόπω ρο το υ 1939 τα σ τρα τόπ εδα έφ θ α σαν τα 16 μεγάλα (με 320.000 κρ α το ύ μ ε­ νους) και τα 50 μικρά (με 75.000 κρ α το ύ μ ε­ νους), ενώ το 1943 υπήρχαν 20 μεγάλα με 500.000 κ ρ α το ύ μ ε ν ο ι^ και 65 μικρά με 97.000. Ε ιδικές φ υ λ α κές υπήρχαν και στο Β ερολίνο, στο μέγαρο Κολούμπια Χάουζ και σ την οδό Σ τρ α τη γο ύ Πάπε. Τα σ τρ α τό ­ π εδα σ υγκέντρω σ ης χω ρίζονταν σε τρ εις κα τη γο ρ ίες, τα “ I” (σ τρατόπ εδα εργασίας), τα “ II" (σ κλη ρό τερα από τα π ροηγούμενα και τα “ III” (που τα έλ εγ α ν και μ ύλου ς ο­ στών). Ο ταν δ ό θ η κ ε η εν το λ ή για τη ν 'τ ε λ ι­ κή εκκα θ ά ρ ισ η ” , δηλαδή τη ν εξόντω σ η τω ν Εβραίων, τα σ τρα τόπ εδα έγινα ν το φ ρ ικτό τε ρ ο δράμα το υ 20ού αιώνα. Ο απολογισμός τω ν εκκαθαρίσ εω ν που έγινα ν από α υ το ύ ς το υ ς μελανσ χίτω νες εί­ ναι τρ ο μ α κτικ ό ς: 4 ή 5.000.000 Εβραίοι οι ο ­ ποίοι εξο ν τώ θ η κ α ν μαζικά από τη ν πείνα ΣΤΡΑΤίΩΤ ΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Ανάπαυση νεοσυλλέκτω ν στο στρατώνα τη ς “Leibstandarte A dolf Hitler” στο Β ερολίνο.

Α υ τές οι ο μ ά δ ες ή τα ν τέσ σ ερις και είχαν ως αποστολή τη συσ τη­ ματική εξόντω σ η κά θ ε κ α τώ τε­ ρης φ υλής στις ν εο κ α τα κ τη μ ένες χώ ρες. Η 1η δ ιεξή γα γε επι­ χειρ ήσ εις στη Λ εττο ν ία , στη Λι­ θουανία και σ την Εσθονία, η 2η γύρω από τη Μόσχα, η 3η στην Ο υκρανία και η 4η στην Κριμαία και το ν Καύκασο,

Μ αθητευόμενοι αξιω ματικοί σε α θ λη τικούς αγώ νες.

και το υ ς φούρνους, 2.500.000 Πολωνοί που σ κοτώ θηκαν κατά τη ν εισβολή το υ 1939 και τη ν καταστολή τη ς ε ξέγ ερ σ η ς τη ς Βαρσο­ βίας, 520.000 Τσιγγάνοι θ εω ρ ο ύ μ εν ο ι ως πα­ ράσιτα, 473.000 Ρώσοι αιχμάλω τοι π ολέμου που εκ τε λ έ σ τη κ α ν κατά παράβαση τη ς σ υνθ ήκη ς τη ς Γενεύης και 100.000 περίπου ανίατοι α σ θενείς για λόγους ευθανασίας. Ο ταν οι να ζισ τικές σ τρ α τιές εισ έβαλαν στη Ρωσία στις 22 Ιουνίου 1941, ε τέ θ η σε λ ειτο υ ρ γ ία μια φ ο β ερ ή “ μ ηχα νή ” , μοναδική στο είδ ο ς τη ς. Η ταν οι π ερ ίφ η μ ες “ Ο μάδες Εργασίας” που υπ οδιαιρούντο σε “ Αϊνζατσ κ ο μ μ ά ν το ς ” και “ Ζ ό ν τερ κ ο μ μ α ν το ς ” . ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Η σ τρατιω τική οργάνωση τω ν SS α ν ετέθη από το ν Χ ίμμλερ σ τον Σ τρ α τη γό Πωλ Χ άουζερ τη ν 1η Ο κτω βρίου 1936. Ο σχημα­ τισ μός τω ν μεραρχιώ ν υπ ήρξε αλματώ δης. Στα μέσα το υ 1940 ή τα ν 100.000 άνδρες, στο τέ λ ο ς το υ ίδιου χρόνου 150.000, στα τ έ ­ λη το υ 1941 220.000, στα τέ λ η το υ 1942 330.000, στα τέ λ η το υ 1943 540.000 και στα τέ λ η το υ 1944 910.000, με σύνολο 38 μ ερ α ρ ­ χίες, χωρίς τα Ειδικά Σώματα. Σε έ ν δ ειξη α­ νώ τα της τιμ ή ς, οι σ τρ α τιώ τες τη ς 1ης, τη ς

2ης, τη ς 3ης και τη ς 9ης Μ εραρχίας φ ο ρ ού ­ σαν π εριβραχιόνιο με το όνομα τη ς μονά­ δας το υ ς γρα μ μένο με ασ ημένια γράμματα. Τα τμ ή μ α τα είχαν τη ν α κόλουθη διάρθρω ­ ση: η “ ομάδα" αντισ τοιχούσ ε με σώμα σ τρατού, η “ τα ξια ρ χ ία ” ή “ μ ερ α ρχία ” με μ ε­ ραρχία, η “ σ τού ρ μμ π α νν” με τάγμα, η “ σ τού ρ μ" με λόχο, το “ σ τρ ά τευ μ α " με δι­ μοιρία και το “ σαρ" με μάχιμη μονάδα. Το σ ύνθημα τω ν SS ή τα ν “ Η τιμή μου ο νο μά ζε­ τα ι Π ίσ τη” . Ο αρχηγός τω ν SS, δηλαδή ο Χάινριχ Χ ίμμλερ, είχε το βαθμό το υ στρα­ τάρχη. Τα SS είχαν 37 σ χολές για τις διάφ ο­ ρες ειδ ικ ό τη τε ς : 3 για το τεθω ρ α κισ μ ένο πεζικό, 11 ιππικού και μηχανοκίνητω ν, 3 τ ε ­ θω ρακισμένω ν, 2 π υροβολικού, 1 μηχανι­ κού, 1 αλπινιστών, 4 διαβιβάσεων, 5 υ γειο ­ νομικού, 1 αντικατα σ κοπ είας, 2 δ ιερ μ η ν έ­ ων, 1 οπλουργών, 1 διαχειριστών, 1 μουσι­ κής και 1 σω ματικής αγωγής. Στη σχολή μουσικής εισ ερχότα ν κάποιος στα 14 χρό­ νια το υ και γινό τα ν διπ λω ματούχος το υ βιο­ λιού, το υ πιάνου, τη ς θ εω ρία ς τη ς μουσι­ κής, τη ς δ ιεύθ υνσ ης ορχήσ τρας κλπ. Τα SS δ ιέ θ ε τα ν επίσης ειδικά τά γμ α τα φ ρούρησ ης στη διάθεσ η τω ν διοικήσεω ν που υπήρχαν σε ολόκληρη τω ν Ευρώπη, από τη ν Ιταλία μ έχρ ι το ν Καύκασο και τη Σερβία, 6 σχολές εκπ α ίδευσ ης σ τρ α τευ μ ά ­ τω ν και τα χυ δρ ομ ική υπηρεσία δ ια ιρ εμ ένη σε 5 το μ είς , καθώ ς και ένα σώμα “ βοηθώ ν ’ τη ς Luftwaffe για τη ν α ντιαεροπ ορική ά­ μυνα (18.917 νέο ι και 2.500 ν έες , από το υς οποίους π ερισ σ ότεροι από 6.000 ή τα ν Ρώ­ σοι και Ουκρανοί). Προς το τέ λ ο ς το υ π ολέ­ μου π ρο σ τέθ ηκα ν 6 ακόμα μ ερ α ρ χ ίες και 1 τά γμα Φινλανδών. Τα SS π ίσ τευαν στη νίκη μέχρι το τέ λ ο ς και ενώ ο Ε ρυθρός Σ τρ α τό ς π ροήλαυνε προς τη ν Κ εντρ ική Ευρώπη άρ­ χισαν να εκπ α ιδ εύ ου ν τα σ τελέχη τη ς τ ε ­ θ ω ρ α κισ μένης μεραρχίας π εζικού “ Βαλλ εν σ τά ιν ” στην Πράγα, το ν Απρίλιο του 1945.

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΙΣ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ο λες οι μ ερ α ρχίες τω ν SS συμμετείχαν σε όλα τα θ έα τρ α το υ π ολέμου, ενσω ματω ­

Π υ ρ ο β ό λ α ε φ ό δ ο υ S tu G III μ ε ρ α ρ χ ία ς SS.

μ έν ες αρχικά στις σ τρ α τιές τη ς Β έρ μ α χτ και α ρ γό τερ α ως α ν εξά ρ τη τε ς μ εραρχίες, κυρίως προς το τέ λ ο ς το υ π ολέμου. Ο Χ ίτ­ λ ερ δ εν είχε καμμία αντίρρησ η στο να ε κ ­ π αιδεύσ ει και να σκληραγω γήσει τις επ ίλε­ κ τε ς μ ονά δες ασ φαλείας το υ, σ τέλνοντάς τις στα π ολεμικά μέτωπα. Α υτό α π οδ είχθη ­ κε π ολλές φ ο ρ ές σωτήρια κίνηση, κυρίως προς το τέ λ ο ς το υ π ολέμου, π ερίοδο κατά τη ν οποία το η θ ικό τη ς Β έρ μ α χτ είχε πέσει κα τακόρυφ α και οι λ ιπ ο τα ξίες πολλαπλασιάζονταν ανησ υχητικά. Στο Ανατολικό μ έ­ τωπο ειδικά τα SS π ολεμούσ αν με ανδρεία και αυτοθυσ ία, κάτω από δ υ σ μ ενείς π ολλές φ ο ρ ές σ υνθ ήκες. Κέρδισαν με τη ν αξία το υ ς το σεβασμό και τη ν εκτίμησ η τω ν συναδέλφω ν το υ ς τη ς Β έρ μα χτ, που δ εν το υ ς είχαν δ ει π οτέ με καλό μάτι και το υ ς θεω ρούσ αν απ όλεμους και δ ειλού ς. Π ολ­ λές φ ο ρ ές χρησ ιμοπ οιήθηκαν για να καλύψ ουν τις απ ώ λειες το υ μετώ που και ά λλες τό σ ες θυσ ιάσ τηκα ν μάταια, για να σώσουν το γό η τρ ο τη ς Β έρ μ α χτ και το υ “ α ή ττη το υ άριου" σ τρατιώ τη από σ υντρ ιπ τικές ή ττε ς . Α λλα ξαν τη ροή τη ς μάχης, κερ δ ίζοντα ς το ν απ αραίτητο χρόνο για αναδίπλωση και υποχώρηση το υ Γερμανικού Σ τρ α τού. Σ τη ν εκσ τρ α τεία κατά τη ς Πολωνίας, έ ­ λαβαν μ έρ ο ς σι ε ξή ς μερ α ρχίες: 1η, 2η, 5η, 7η, 15η, 20η, 22η, 23η, 25η και 27η. Κατά τη ς Ο λλανδίας πολέμησ αν οι 1η, 2η και 3η, κατά τη ς Γαλλίας οι 1η, 2η, 3η και 4η και κατά τη ς Ελλάδας η 1η και η 4η. Κατά τη ν απόβαση στη Ν ορμανδία στις επ ιχειρήσ εις έλαβαν μ έρ ος οι 1η, 2η, 9η, 10η, 12η, 17η, 34η και 37η. Σ τη ν επιχείρηση τω ν Α ρδεννώ ν σ υ μ μ ε­ τείχ α ν οι 1η, 2η, 9η και 12η. Για τη ν υπ ερά­ σπιση τη ς Β ιέν ν η ς δ ια τέθ η κ α ν οι 2η, 9η και

29η. Για τη ν καταδίω ξη τω ν παρτιζάνων στη Σερβία είχαν δ ια τεθ εί οι 2η, 4η, 7η, 11η, 13η και 21η. Οι απ ώ λειες τω ν SS κατά τη διάρκεια το υ π ολέμου, σε όλα τα π ολεμικά μέτωπα, υπ ολογίζονται σε 180.000 νεκρ ο ύ ς, 400.000 τρ α υ μ α τίες και 40.000 α γνοο ύμ ενου ς.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Κατά τη διάρκεια τω ν τελ ευ τα ίω ν η μ ε ­ ρών το υ π ολέμου, ε κ τό ς από το υ ς Γάλλους ε θ ε λ ο ν τέ ς τω ν SS οι οποίοι έπεσαν μέχρις ενό ς π ολεμώ ντας φ α νατικά για το ν Φύρερ, ό λ ες οι ά λ λ ες μ ονά δες π αραδόθηκαν και τη ν τε λ ε υ τα ία στιγμή σ κέπ το ντα ν μόνο τη φυγή. Μ ετα ξύ 25 Ιουλίου 1947 και 9 Απριλίου 1948, 24 δ ιο ικ η τές ομάδω ν ή διοικήσεω ν δι­ κάσ τηκαν από το δικαστήριο τη ς Ν υρ εμ ­ β έρ γη ς. Ολοι ανήκαν στα SS. Εξι από α υ το ύ ς ή τα ν σ τρατηγοί: ο Μ έραρχος Ο ττο Ο λ εντο ρ φ και οι Ταξίαρχοι Χ ά ιντς Γιόστ, Ερβιν Σ ο υλτς, Ερικ Νάουμανν, Ο ττο Ρας και Φ ραντς Σιξ. Ο Ο λ εντο ρ φ ομολόγησ ε πως είχε εξο ν τώ σ ει περίπου 90.000 άτομα και ε κ τε λ έ σ τη κ ε, όπως και ο Νάουμανν. Ο Γιοστ κα τα δικά σ τη κε σε ισόβια (η ποινή το υ μετα τρά π η α ρ γό τερ α σε 1θ ετή φυλάκιση). Ο Ρας δ ιέφ υ γ ε τη ν τιμω ρία για τί π έθανε από τη νόσο το υ Πάρκινσον. Ο Σ ο υ λτς είπε πως τα παιδιά και οι γ υ να ίκες έπ ρεπ ε να εκ τελ ο ύ ν τα ι όπως και οι ά ν δ ρ ες και κα τα δι­ κά σ τηκε σε φυλάκιση 20 ετώ ν, η οποία μ ει­ ώ θη κε α ρ γό τερ α σε 15. Ο Σ ιξ είπε ό τι οι ε ­ κ τελ έσ εις παιδιών και γυναικώ ν ή τα ν λυπη­ ρό γεγονό ς, αλλά ό τι η ε κ τέλ εσ η τω ν ε ν η λ ί­

κων Εβραίων ή τα ν δίκαιη. Κ αταδικάσ θηκε σε 20 χρόνια φ υλακή, που μειώ θηκα ν αργό­ τε ρ α σε 10.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) C. Bloch: LA NUIT DES LONGS COUTEAUX. Julliard, Paris, 1967. (2) G. Blond: VAGONIE DE L ALLEMAGNE Fayard, Paris, 1952. (3) E. Calic: HIMMLER ET SON EMPIRE. Stock. Paris, 1966. (4) J. Delarue: HISTOIRE DE LA GESTAPO. Fayard, Paris, 1962. (5) L. van Greelen: LES WAFFEN S S AU COMBAT. France-Empire, Paris, 1965. (6) E. Kogon: L ’ETAT SS, Seuil. Paris. 1970. (7) H. Landemer: LES WAFFEN SS. Livre de Poche, ed. Bailand, Paris. 1972. (8) R. Lazzero: Ol ΣΧΟΛΕΣ TON ΕΣ-ΕΣ. Ιστορία Εικονογραφημένη, Πάπυρος Πρεςς. τευχ. 95. 1976. (9) J. Mabire: LES PANZERS DE LA GARDE NOIRE, Presses Pocket, Presses de la Cite. Paris. 1978. (10) G. Mayda: ΧΙΜΜΛΕΡ - Ο ΔΗΜΙΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ, Ιστορία Εικονογραφημένη. Πάπυρος Πρεςς, τεύχ. 88, 1975. (11) H. O degardandJ. Deeter: FOREIGN VOLUNTEERS OF HITLER'S GERMANY. Odegard. London, 1968. (12) W. Shirer: LE TROISIEME REICH. Stock. Paris. 1959. (13) D. Virgili: Η ΧΙΤΛΕΡΙΚΗ ΛΕΓΕΩΝΑ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ, Ιστορία Εικονογραφημένη. Πάπυρος Πρεςς, τεύχ. 121, 1978.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ

Ενα ιταλικό εγκα τα λειμμένο L3-33 με τον Ελληνα στρατιώ τη να ποζά ρει πάνω του. Η κατηγοριοποίηση αυτών των ιταλικών οχημάτω ν ως ελαφρών αρμάτων είναι μάλλον υπερβολική. Πρόκειται για ελαφρά ερπυστριοφ όρα τεθω ρακισμένα οχήματα οπλισμένα με πολυβόλο, ανάλογα με τα βρετανικά Bren Carrier.

Ιταλικό μέσο άρμα μ άχης Μ13/40 καταληφ θέν από Ε λλη νες στρα τιώ τες. Πρω τοχρησιμοποιήθηκε το Δ εκέμβρ ιο του 1940στη Λιβύη. Η φωτογραφία ελήφθη πιθανώς το 1941 στη Βόρεια Ηπειρο. Το άρμα είχε βάρος 14 ί, θωράκιση μ έγισ το υ πάχους 30 mm και οπλισμό ένα πυροβόλο 47 mm και τρία πολυβόλα των 8 mm. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ

'Ή ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨ ΕΩΣ ΣΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ", ΕΙΠΕ Ο ΣΤΡΑΤΑΡΧΗΣ FOCH. ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΥΤΟ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΝΑΡΞΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗ NO ΙΤΑΛΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΟΥ 1940, ΟΑ ΗΤΑΝ ΧΡΗΣΙΜ Ο ΝΑ ΕΞΕΤΑΣΟΥΜΕ ΜΙΑ ΠΤΥΧΗ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ. Α Ν ΔΕ ΣΥΝΥΠΟΛΟΓΙΣΟΥΜΕ ΚΑΙ ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΟΤΙ ΚΑΤΑ ΤΟ 1940 Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟ Σ ΣΤΡΑΤΟΣ ΑΝΤΙΜ ΕΤΩ ΠΙΣΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΑΡΜΑΤΑ, ΤΟ ΘΕΜΑ ΑΠΟΚΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΣΗΜΑΣΙΑ.

Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΙΤΑΛΙΚΩΝ ΑΡΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ VIII ΜΠ ΤΟ 1940 Π Α Ν Α ΓΙΩ ΤΗ Σ ΝΙΚΗ ΤΟ Π Ο ΥΛΟ Σ

πό το 1919 μ έχ ρ ι το 1927 ο Ιτα λ ικ ό ς Σ τρ α ­ τ ό ς δ ιέ θ ε τ ε μ όνο έν α λόχο αρμάτω ν. Τ ό τε (1927) σ υ γ κ ρ ο τ ή θ η κ ε έ ν α α ν ε ξ ά ρ τ η τ ο σ ύ­ ν τα γ μ α α ρ μ ά τω ν τω ν π έ ν τ ε τα γμ ά τω ν. Μ ε τα ξύ 1920 και 1930 κ α τα σ κ ευ ά σ τη κ α ν α ρ κ ε τά π ειρ α μ α τικ ά τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν α ο χ ή μ α τα , όπω ς τ ο τ ρ ο ­ χ ο φ ό ρ ο Pavesi και τ ο ε ρ π υ σ τρ ιο φ ό ρ ο Ansaldo, αλλά κ α ν ένα από α υ τά δ ε ν υ ιο θ ε τ ή θ η κ ε . Το 1931 κ α τα σ κ ευ ά σ τη κ ε κα τό π ιν α δ εία ς τ ο β ρ ε ­ τα ν ικ ό ε ρ π υ σ τρ ιο φ ό ρ ο ό χ η μ α Garden-Loyd M ark VI. Μ ε 6άση α υ τό α κ ο λ ο ύ θ η σ ε η κ α τα σ κ ευ ή τ η ς ιτα λ ι­ κή ς ε κ δ ο χ ή ς το υ L3/33 και σ τη σ υ ν έχ εια το υ β ε λ τιω ­

Α

μ έν ο υ L3/35. Το 1936-37 σ υ γ κ ρ ο τή θ η κ α ν π έ ν τ ε σ υ ν τά γ μ α τα α ρ μ ά τω ν π εζικο ύ (Reggimento Fanteria Carrista), τα ο ­ ποία χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ α ν π ερ ιο ρ ισ μ έν α κ α τά τη δ ιά ρ ­ κ εια τ η ς ε κ σ τρ α τ ε ία ς σ τη ν Α ν α το λική Α φ ρ ική και τ η ν Α ιθιοπ ία . Σ το ν Ισπ ανικό ε μ φ ύ λ ιο π ό λ εμ ο , μ ε τ α ­ ξύ τω ν δ υ ν ά μ εω ν π ου έ σ τ ε ιλ ε η Ιτα λία γ ια τ η ν ε ν ί­ σχυση το υ Σ τρ α τη γ ο ύ Φ ρά νκο π ερ ιλ α μ β ά ν ο ν τα ν και δ ύ ο τά γ μ α τα αρμάτω ν. Τα τά γ μ α τα α υ τά , ε ξο π λ ισ μ έ ­ να μ ε ά ρ μ α τα L3/35, α π ο δ είχ θ η κ α ν α νίκα να να α ν τι­ μ ετω π ίσ ο υ ν τα β α ρ ύ τε ρ α ρω σικά ά ρ μ α τα μ ε π υ ρ ο ­ β ό λ ο π ου δ ιέ θ ε τ α ν οι κ υ β ε ρ ν η τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις . Μ ε

Ιταλικό ελαφρύ άρμα L3-33. Διακρίνονται τα δίδυμα πολυβόλα των 8 mm. Η παλαιοτερη ονομασία του ήταν CV33 S erie II. Τέθηκε σε υπηρεσία το 1933.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ

τ η λ ή ξη το υ Ισπ ανικού ε μ φ υ λ ίο υ σι Ιτα λ ο ί σ υ γ κ ρ ό τη σ α ν μια αμ ιγώ ς τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η μ ερ α ρ χ ία , η οπ οία έ λ α β ε μ έρ ο ς μ όνο σε α σ κή σ εις μ έχ ρ ι το 1941. Ο σ ον α φ ο ρ ά τ ο δ ό γ μ α χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη ­ σ ης τω ν α ρ μ ά τω ν , οι Ιτα λ ο ί τα δ ιέσ π ειρ α ν για τη σ υ ν ο δ εία και τ η ν υ π ο σ τή ρ ιξη το υ π εζικο ύ , α κ ο λ ο υ θ ώ ν τα ς τ ις ιδ έ ε ς τω ν Γάλλων και τω ν Αγγλω ν. Α υ τό το ρ όλο α­ ν έ θ ε σ α ν σ τα ά ρ μ α τα και κ α τά τ ο ν Ισπανι­ κό ε μ φ ύ λ ιο , α λλά και ε ν α ν τίο ν τ η ς Γαλ­ λία ς και σ τη Λ ιβ ύ η το 1940. Η σ χεδίασ η τω ν α ρ μ ά τω ν τ ο υ ς και η τα κ τικ ή χ ρ η σ ι­ μοπ οίησ ή το υ ς , δ ε ν επ η ρ ε ά σ τη κ α ν από α υ τ έ ς τω ν Γερμανώ ν, μ ε τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς υ π ή ρ ξα ν σ τεν ο ί σ ύμμαχοι.

ΑΡΜΑΤΑ Κ ΑΙ ΑΝΤΙΑΡΜ ΑΤΙΚΑ ΟΠΛΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟ Υ ΣΤΡΑΤΟΥ

■■

Σ τη ν Ε λλά δα π ρ ο π ο λεμ ικ ά είχ α ν παρ α γ γ ε λ θ ε ί 14 ά ρ μ α τα από τη Β ρ ετα ν ία , αλλά δ ε ν π α ρ ελ ή φ θ η σ α ν πριν από τ η ν έ ­ κ ρ η ξη το υ π ο λ έμ ο υ . Από π λ ευ ρ ά ς α ν τια ρ μ α τικ ώ ν όπλω ν π α ρ ελ ή φ θ η σ α ν (το 1938) 24 π υ ρ ο β ό λ α Rheinmetall τω ν 37 mm. Τα π υ ρ ο β ό λ α α υ τά π ρ ο ο ρ ίζ ο ν τα ν α ρ χικά γ ια τα ο χυ ρ ά και γ ι’ α υ τό επ ιδ ιώ χ θ η κ ε η π α ρ α γ γ ελ ία το υ ς μ α ­ ζί μ ε ε ιδ ικ ο ύ ς έσ το ρ ε ς .Τ ελ ικ ά π α ρ α δ ό θ η ­ καν σε κ ιλ λ ίβ α ν τα μ ε ε λ α σ τικ ο ύ ς τ ρ ο ­ χ ο ύ ς και το ν _ επ ό μ εν ο χ ρ ό ν ο έ γ ιν ε η πα­ ρα λα β ή τω ν εσ τόρω ν, Η ε ν το λ ή για τη ν π α ρ α γ γ ελ ία ά λλω ν 36 τέ τ ο ιω ν π υ ρ ο β ό ­ λω ν δ ε ν δ ό θ η κ ε , λόγω το υ μ εγ ά λ ο υ χ ρ ό ­ νου π α ρ ά δ οσ η ς που έ θ ε τ ε η ετα ιρ ία . Την ά ν ο ιξη το υ 1939 π α ρ α γ γ έλ θ η κ α ν από τη Β ρ ε τα ν ία 1.786 α ν τια ρ μ α τικ ά επ α ­ ν α λ η π τικά τ υ φ έ κ ια τω ν 14 mm, λόγω αδ υ ν α μ ία ς χ ο ρ ή γ η σ η ς π υροβόλω ν. Ο α ρ ιθ μ ό ς π ου π α ρ α γ γ έ λ θ η κ ε α π έβ λ επ ε σ το ν εξο π λ ισ μ ό τω ν τα γ μ ά τω ν π εζικο ύ σε ικα­ ν ή α ναλογία, ό μω ς μ έχ ρ ι τ η ν έ ν α ρ ξη το υ π ο λ έμ ο υ είχα ν α π ο σ τα λ εί μ όνο 24 τ υ φ έ ­ κια για ε κ π α ιδ ε υ τικ ή χρή σ η, μ ε 500 φ υ σ ίγγια . Επίσης για α ν τια ρ μ α τικ ή χ ρή σ η είχα ν π ρ ο β λ ε φ θ ε ί και τα 32 υ π ά ρ χο ντα βαριά π ο λ υ β ό λ α Hotchkiss τω ν 13,2 mm, τα ο ­ ποία ο ρ γ α ν ώ θ η κ α ν σε π ο λ υ β ο λ α ρ χ ίε ς τω ν οκτώ . Α κ ό μ α δ ια σ κ ευ ά σ τη κ α ν 50.000 β λ ή μ α τα π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ τω ν 75 mm για α­ ν τια ρ μ α τικ ή χ ρή σ η τω ν α ν τίσ το ιχ ω ν π ε­ δ ινώ ν και ο ρ ε ιβ α τικ ώ ν π υ ρ ο β ό λ ω ν και μ ετα τρ ά π η κ α ν 25.000 π αλαιά β λ ή μ α τα (κυρ ίω ς τω ν 120 mm) για α ν τια ρ μ α τικ ή χρή σ η, α φ ο ύ ο π λ ίσ τη κα ν με π α λα ιο ύς γ α λ λ ικ ο ύ ς π υ ρ ο σ ω λή ν ες οι ο π ο ίο ι ανασ κ ευ ά σ τη κ α ν μ ε τά ή ά ν ευ επ ιβ ρ α δ ύ ν σ εως.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΙΝΔΟΥ-ΚΑΛΑΜΑ Η π ερ ιο χ ή Π ίν δ ο υ -Κ α λ α μ ά ε κ τ ε ίν ε τ α ι από το Ιόνιο π έλ α γ ο ς μ έχ ρ ι το ό ρ ο ς Γρ ά μ μο ς και έ χ ε ι α ν ά π τυ γ μ α 100 km π ερ ί­ που σ ε ε υ θ ε ία γ ρ α μ μ ή . Το έ δ α φ ο ς ε κ α τ έ ­ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ

ρ ω θ εν τω ν ε λ λ η ν ο α λ β α ν ικ ώ ν σ υνόρω ν είν α ι γ ε ν ικ ά ο ρ ειν ό , ειδ ικ ά α υ τό ε ν τ ό ς τ η ς Ε λλά δα ς. Μ ε τα ξύ Σ μ ό λ ικα και Τύμφ η ς ρ έ ε ι ο π ο τα μ ό ς Α ώ ος, ο ο π ο ίο ς δια τ η ς σ τενω π ο ύ τ η ς Μ έ ρ τζ α ν η ς ε ισ έ ρ χ ε τα ι σ το α λ β α ν ικό έ δ α φ ο ς , μ ε τα ξ ύ δ ε Γράμ­ μου και Σ μ ό λ ικ α ρ έ ε ι ο π ο τα μ ό ς Σαραν τά π ο ρ ο ς , σ υ ν δ ε ό μ ε ν ο ς σ τη Μ έ ρ τζ α ν η μ ε τ ο ν Αώο. Μ ε τα ξύ τω ν ο ρ έω ν Τσαμαν τά και Π α ρ α μ υ θ ιά ς ρ έ ε ι π ρος το Ιόνιο ο π ο τα μ ό ς Κ α λα μ ά ς (Θ ύ α μ ις), μαζί με μ ε ρ ι­ κ ο ύ ς π α ρ α π ο τά μ ο υ ς (Γόρμος, Λ α γκα β ίτσα). Μ ε τα ξύ τω ν ο ρ έω ν Τσ αμαντά και Ν εμ έρ σ κ α ς ρ έε ι, μ ε ΒΔ κ α τεύ θ υ ν σ η , ο π ο τα μ ό ς Δ ρ ίν ο ς. Από π λ ε υ ρ ά ς σ υγκο ινω νιώ ν, από τη ν Α λβ α νία ε ισ έ ρ χ ο ν τα ι οι π α ρα κά τω α μ α ξι­ το ί δ ρ ό μ ο ι: • Π ρ ε μ ε τ ή - Κ λ ε ισ ο ύ ρ α - Μ έ ρ τ ζ α ν η Κ αλπ άκι-Ιω άννινα. • Λ εσ κ ο β ίκ ι - Μ έρ τζα νη -Κ α λ π ά κι-Ιω άννινα. • Α ρ γ υ ρ ό κ α σ τρ ο - Γ εω ρ γ ο υ τσ ά τες Κ α κα βιά-Κ αλπ ά κι-Ιω άννινα. • Αγ. Σ α ρ ά ντα Κ ο ν ίσ π ο λ η -Φ ιλ ιά τεςΗ γ ο υ μ εν ίτσ α - Μ α ρ γ α ρ ίτι-Π ρ έβ εζα (παρα­ λια κή). • Π α ρ α π ό τα μ ο ς - Μ ενίνα -Π α ρ α μ υ θ ιά -Κ α ν α λλ ά κ ι-Π ρ έβ εζα . Ε γκάρ σ ιο δ ρ ο μ ο λ ό γ ιο υπ ή ρχε μόνο ένα : Η γ ο υ μ εν ίτσ α -Π α ρ α π ό τα μ ο ς -Μ εν ίν α Σ ο υ λ ό π ο υ λ ο -Ιω ά ν ν ιν α -Μ έτσ ο β ο . Από π λ ευ ρ ά ς α μ υ ν τικ ώ ν το π ο θ εσ ιώ ν υ φ ίσ τα ν τα ι βασ ικά δ ύο , α υ τή τω ν σ υνό ­ ρων, η οποία σ τε ρ ε ίτα ι β ά θ ο υ ς και πα­ ρ ο υ σ ιά ζει δ υ σ κ ο λ ίε ς ο ργά νω σ η ς, και α υ τή τ η ς ν ό τια ς ό χ θ η ς το υ Κ αλαμά. Η τ ε ­ λ ε υ τα ία κ α θ ο ρ ίσ τη κ ε από τ η ν VIII ΜΠ, κα ­ τό π ιν δ ια τα γ ή ς το υ ΓΕΣ (6-9-39), ως η α­ μ υ ν τικ ή το π ο θ ε σ ία τ η ς Μ ερ α ρ χ ία ς (το ­ π ο θ εσ ία ΙΒα). Κ ρ ίθ η κ ε ω ς η π λ έ ο ν ε ν δ ε δ ε ιγ μ έ ν η δ ιό τι π α ρ έχ ει π ολλά π λ ε ο ν ε κ τή ματα: • Σ το ιχ ίζ ε τα ι από ψ η λ ο ύ ς και απ ό­ τ ο μ ο υ ς ο ρ ε ιν ο ύ ς ό γ κ ο υ ς από το δ ε ξιό (υψ. Γκραμπ άλα) μ έχ ρ ι το α ρ ισ τε ρ ό (ο­ ρ ειν ό ς ό γ κ ο ς Σ ο ύ τισ τα ), σ ε σ χήμα π ε τά ­ λου. • Κ α λ ύ π τει π λήρω ς τ ο έ δ α φ ο ς πίσω τ η ς , το οπ οίο ε υ ν ο ε ί τ η ν κ α λ υ μ μ έ ν η κα τά β ά θ ο ς δ ιά τα ξη τω ν δυνάμεω ν. • Η μ ο ν α δ ικ ή σ τεν ω π ό ς τ η ς το π ο ­ θ εσ ία ς, σ τη ν οπ οία σ υ γ κ λ ίν ο υ ν οι δ ύ ο κ ύ ρ ιε ς α ρ τη ρ ίε ς π ου ο δ η γ ο ύ ν από τη ν Α λβ α νία σ τη ν Η π ειρ ο (Α ρ γ υ ρ ό κ α σ τρ ο Κ αλπ άκι-Ιω ά ννινα και Λ εσ κοβ ίκι-Κ α λπ ά κι-Ιω άννινα), είν α ι υ π ο χ ρ εω τικ ή για τη ν κίνησ η π ρ ο ς Ιω άννινα. • Το σ χ ετικ ά ο μ α λό έ δ α φ ο ς μπ ρ ο­ σ τά από τ η ν το π ο θ εσ ία , δ ια τ έ μ ν ε τα ι σ χ ε­ δ ό ν π α ρ ά λ λ η λ α μ ε τ ο μ έτω π ό τ η ς από ε ­ κ τ ε τ α μ έ ν ο έ λ ο ς που σ χ η μ α τίζετα ι από τ ο ν π ο τα μ ό Καλαμά.

Α Μ Υ Ν ΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟ ΠΟΘ ΕΣΙΑΣ ΕΛΑΙΑΚ ΑΛ Α Μ Α-Α/Τ ΑΜ ΥΝΑ Η VIII ΜΠ γ ια τ η ν οργάνω σ η τ η ς το π ο ­

θ εσ ία ς σ υ γ κ ρ ό τη σ ε από το 1939 ε ιδ ικ ή ε ­ π ιτροπ ή ο χύ ρω σ ης, α π ο τε λ ο ύ μ ε ν η από τ ο υ ς Σχη (ΠΒ) Π. Μ α υ ρ ο γ ιά ν ν η , α ρ χη γό Π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , Ανχη (ΠΖ) κ. Δ ρ ίβ α , ε π ιτ ε ­ λά ρχη , Τχη (ΠΖ) Π. Π ετρ ο υ τσ ό π ο υ λ ο , Δ ντή το υ 3ου ΕΓ, και Λ γό (M X) Μ. Σ ο ύ λη , τ ο ν μ ο ν α δ ικ ό α ξιω μ α τικ ό το υ Μ η χα νικο ύ που δ ιέ θ ε τ ε η Μ ερ α ρ χία . Π α ρ ό τι ζη τή θ η καν ά λ λ ο ι δ ύ ο α κό μ α α ξιω μ α τικ ο ί το υ Μ η χα νικο ύ , τ ε λ ικ ά δ ε ν δ ια τέθ η κ α ν . Η ε ­ π ιτροπ ή μ ε τά από λ ε π το μ ε ρ ή μ ε λ έ τ η το υ ε δ ά φ ο υ ς , τό σ ο επί τ η ς μ ε θ ο ρ ίο υ , όσο και επί τ η ς το π ο θ ε σ ία ς α ν τίσ τα σ η ς Ε λαίαςΚ αλαμά, κ α τά ρ τισ ε το π ρ ό γρ α μ μ α τω ν έρ γ ω ν που έπ ρ επ ε να ε κ τε λ ε σ το ύ ν . Από π λ ε υ ρ ά ς π ισ τώ σ εω ν σ τη Μ ε ρ α ρ ­ χία δ ια τ έ θ η κ ε ποσό 1.420.000 δρχ. κα τά τα έ τ η 1939-40, ποσό α σ ή μ α ν το α ν ληφ θ ε ί υπόψ η ό τι α π ο τέ λ ε σ ε μ όνο τ ο 1,3% τω ν π ισ τώ σ εω ν που δ ια τ έ θ η κ α ν για τη ν οχύρω σ η σ τη ν π ερ ιο χ ή Μ α κ εδ ο ν ία ς Θ ρ ά κ η ς κ α τά τ η ν ίδια π ερ ίο δ ο . Για το λ ό ­ γο α υ τό δ ε ν κ α τα σ κ ευ ά σ τη κ α ν μ ό νιμ α έρ γ α (από σ κ υ ρ ό δ εμ α ) όπω ς α υ τά που γ ν ω ρ ίζ ο υ μ ε σ τη λ ε γ ά μ ε ν η “ Γραμμή Μ ετ α ξ ά ” , ε κ τ ό ς από ο ρ ισ μ ένα π ο λ υ β ο λ εία , τα οπ οία λ α ξ ε ύ θ η κ α ν σε βραχώ δη υψώ ­ μ α τα από ε ιδ ικ ο ύ ς τ ε χ ν ίτ ε ς που μ ετα κ λ ή θ η κ α ν από τ η ν Α θ ή ν α και τα οπ οία ή ­ τα ν ίσης α ν θ ε κ τ ικ ό τ η τ α ς μ ε τα μ όνιμα . Για τ η ν ά μ υ να ε ν α ν τίο ν τω ν α ρ μ ά τω ν κ α τα σ κ ευ ά σ τη κ α ν α ν τια ρ μ α τικ έ ς τά ­ φ ρ οι, α ν τια ρ μ α τικ ά φ ρ ά γ μ α τα , α ν τια ρ μ α ­ τ ικ έ ς υ π ο ν ο μ εύ σ εις (τα σ η μ ερ ινά ν α ρ κ ο ­ π έδια ) και έ γ ιν α ν υ π ο ν ο μ εύ σ εις ο δ ώ ν και γ εφ υρ ώ ν. • Α ν τια ρ μ α τικ έ ς τά φ ρ ο ι κ α τα σ κ ευ ά ­ σ τη κ α ν σ υνο λικά σε μ ή κ ο ς 4,5 χ λ μ . στη ζώ νη π ρ ο κά λ υ ψ η ς και σ τη ν το π ο θ ε σ ία α­ ν τίσ τα σ η ς. - Ζώ νη π ρ ο κά λυ ψ η ς: Σ το ν ά ξο ν α Μ έρ τζα ν η -Κ α λ π ά κι τά φ ρ ο ς μ ή κ ο υ ς 100 m κ ο ­ ν τά σ τα σ ύνορα, μ ε τ α ξ ύ τω ν λό φ ω ν Δ το υ π οτ. Σ α ρ α ντα π ό ρ ο υ και Β το υ φ υ λ α ­ κίου Π α ντα ζή. Από Μ ε σ ο γ έφ υ ρ α μ έχ ρ ι τα υψ ώ μα τα το υ Α η δ ο νο χ ω ρ ίο υ τά φ ρ ο ς μ ή ­ κο υ ς 200 m. Σ τη γ έ φ υ ρ α Μ έ ρ τζ α ν η ς και από τ ις δ ύ ο π λ ε υ ρ έ ς το υ δ ρ ό μ ο υ τά φ ρ ο ς μ ή κ ο υ ς 200 m. Σ το ν ά ξο ν α δ ά σ ο ς Μ π ούνα ς-Χ ά νι Δ ε λ β ιν ά κ ι τά φ ρ ο ς μ έσ α σ το δ ά ­ σος, κα θ ώ ς και δ ύ ο φ ρ ά γ μ α τα από κ ο ρ ­ μ ο ύ ς δ έ ν τρ ω ν μ ή κ ο υ ς 60 m. Σ το ε σ ω τε ρ ι­ κό α υ τώ ν τ ο π ο θ ε τ ή θ η κ α ν β λ ή μ α τα π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ ω ς π α γίδ ες. - Τ ο π ο θεσ ία Ε λαίας: Μ ία τά φ ρ ο ς ε ξω ­ τε ρ ικ ά το υ λ ό φ ο υ Κ α λπ ακίου (μ ή κ ο υ ς 550 m) και ο κτώ εσ ω τερ ικ ά , μ ε τ α ξ ύ το υ λ ό φ ο υ Κ ρ ίμ α τα και τω ν υψ ω μάτω ν Σ ο υ δ εν ώ ν, σ υ ν ο λικο ύ μ ή κ ο υ ς 1100 m. Οι τά φ ρ ο ι ή τα ν β ά θ ο υ ς 4 m και π λ ά το υ ς 4 m. • Α ν τια ρ μ α τικ ά φ ρ ά γ μ α τα από σ ιδη­ ρ ο τρ ο χ ιές . Σ το ν ά ξο ν α Κ α κα βιά -Κ α λπ ά κι π έ ν τ ε φ ρ ά γ μ α τα . Σ τη ν π ερ ιο χ ή μ ε τα ξ ύ Μ ο ν ή ς Σω σσίνου και χω ριού Ρ επ έτισ τα φ ρ ά γ μ α μ ή κ ο υ ς 2 km, π λ ά το υ ς 4 m και ύ­ ψ ο υ ς 3,5 m, κα θ ώ ς και τέ σ σ ε ρ α φ ρ ά γ μ α ­ τα από σ ιδ η ρ ο τρ ο χ ιέ ς . Επίσης 12 φ ρ ά γ ­ μ α τα από σ ιδ η ρ ο τρ ο χ ιέ ς σ τη ν π ερ ιο χ ή Κ αλπ ακίου.

ν τισ μ έ ν η ς ) και δ ιέ θ ε τ ε σ υ νο λικά τά γ μ α ­ τα π εζικο ύ , δ ύ ο τά γ μ α τα π ο λ υ β ό λ ω ν και 10 π υ ρ ο β ο λ α ρ χ ίες . Σ το ν τ ο μ έ α Ν εγρά δω ν είχ α ν δ ια τ ε θ ε ί κα ι ό λα τα α ν τια ρ μ α ­ τ ικ ά μ έσ α τ η ς Μ ερ α ρ χ ία ς , δ η λ α δ ή η VIII Α ν τια ρ μ α τικ ή Π υ ρ ο β ο λ α ρ χ ία (τέσ σ ερ α π υ ρ ο β ό λ α τω ν 37 mm) σ το ν υ π ο το μ έα Κ αλπ ακίου και ο λ ό χ ο ς β α ρ έω ν π ο λ υ β ό ­ λω ν (τέσ σ ερ α π ο λ υ β ό λ α τω ν 13.2 mm) σ το ν υ π ο το μ έα Β ρ ο ν τισ μ έν η ς .

Χ Ρ Η ΣΙΜ Ο Π Ο ΙΗ ΣΗ ΤΩΝ ΑΡΜ ΑΤΩΝ ΜΕΧΡΙ ΤΙΣ 28/10/40 Κ Α Ι Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ

Αλλο ένα ιταλικό λάφυρο. Το ελαφρύ άρμα L3-35 ή CV35. Οι διαφ ορές του σε σχέση με το L3-33 είναι ελά χιστες και επικεντρώ νονται στην ανάρτηση και τη μέθ οδο κατασκευής.

• Α ν τια ρ μ α τικ έ ς υ π ο ν ο μ εύ σ εις (ναρ­ κοπ έδια ). Τ έ το ιε ς έ γ ιν α ν σ τη ν π ερ ιο χ ή Μ ε σ ο γ έ φ υ ρ α ς -Μ έ ρ τζ α ν η ς -Χ ά ν ι Δ ελ β ιν ά κι. Επίσης μ π ρ οσ τά από τα υψώμ. Μ ο ν ή ς Σ ω σ σ ίνου -Ρ επ έτισ τα ς. 1.200 β λ ή μ α τα π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ τ ο π ο θ ε τ ή θ η κ α ν μ ε τα ξ ύ το υ λ ό φ ο υ Κ αλπ ακίου, μ π ρ οσ τά από τη Μ ο νή Β ελ λ ά ς , και το υ λ ό φ ο υ Κ ο υ μ ά τα . • Υ π ο ν ο μ εύ σ εις. Υ π ο ν ο μ εύ θ η κ α ν οι γ έ φ υ ρ ε ς και τα ευ π α θ ή σ η μ εία τω ν δ ρ ό ­ μων από τη μ ε θ ό ρ ιο μ έχ ρ ι τ η ν το π ο θ εσ ία α ν τίσ τα σ η ς, ως ε ξ ή ς : Σ τη ν ο δ ό Μ έρ τζα νη -Κ α λπ ά κι οι γ έ φ υ ρ ε ς Μ εσ ο γ έφ υ ρ α και Χ άνι Μ π ου ρ α ζά νι και η ο δ ό ς σε π έ ν τ ε ση­ μ εία . Η ο δ ό ς Κ α κα βιά -Κ α λπ ά κι σε ο κτώ σ η μ εία και οι γ έ φ υ ρ ε ς Α ρ ιν ίσ τα ς-Κ τισ μ ά τω ν -Χ ά ν ι Δ ε λ β ιν ά κ ι και Αγίων. Η ο δ ό ς Η γ ο υ μ εν ίτσ α ς-Ιω α νν ίν ω ν σε π έ ν τ ε ση­ μ εία σ τη ν π ερ ιο χ ή Μ ενίν α ς.

ΔΥΝΑΜ ΕΙΣ Α Ν ΤΙΠ Α ΛΩ Ν ΔΙΑΤΑΞΗ Ιτα λο ί Σ τη ν π ερ ιο χ ή τ η ς Η π είρ ου ή τα ν π ρ ο ­ σ α ν α το λ ισ μ ένο τ ο XXV ΣΣ Τσ αμουριάς, που π ερ ιλ ά μ β α ν ε τ η ν 23 ΜΠ “ Φ ερ ρ ά ρ α ” , τ η ν 51 ΜΠ "Σ ιέ ν ν α ", τ η ν 131 ΤΘ Μ “ Κ έ ­ ν τ α υ ρ ο ς ” και τη Μ ερ α ρ χ ία Ιππικού. Οι ι­ τ α λ ικ έ ς μ ερ α ρ χ ίε ς α π ο τε λ ο ύ ν το από δ ύ ο σ υ ν τά γ μ α τα , η δ ε Μ ερ α ρ χ ία Κ εν τα ύ ρ ω ν δ ιέ θ ε τ ε τ ο 31 Σ ύ ν τα γ μ α Α ρ μ ά τω ν τω ν τεσ σ ά ρ ω ν τα γ μ ά τω ν (150 ά ρ μ α τα π ερ ί­ που σ υνο λικά ) και το 5 Σ ύ ν τα γ μ α Β ερ σ α λ λιέρ ω ν τω ν τρ ιώ ν τα γ μ ά τω ν (δ ύ ο επ ί α υ το κ ιν ή τω ν και έν α μ ο το σ υ κ λ ε τισ τώ ν ). Δ ύο τά γ μ α τα α ρ μ ά τω ν (60 ά ρ μ α τα ) είχ α ν δ ια τ ε θ ε ί σ το XXVI ΣΣ, έν α σ τη Μ ερ α ρ χ ία “ Φ ερ ρ ά ρ α ” (50 ά ρ μ α τα ), ενώ η Μ ερ α ρ χ ία “ Κ έ ν τα υ ρ ο ς " έ μ ε ιν ε μ ε έ ν α μ ό ν ο τά γ μ α α ρ μ ά τω ν (π ερίπ ου 40 ά ρ μα τα ).

Ο τα ν μ ιλ ά μ ε γ ια ά ρ μ α τα , α ς μη φ α ­ ν τα σ το ύ μ ε β έβ α ια κ ά τι όπω ς α υ τό που ο ­ ν ο μ ά ζο υ μ ε σ ή μ ερ α ά ρ μα μ ά χη ς, ο ύ τ ε και ά λ λ α α ν τίσ το ιχ α το υ Β ’ΠΠ. Τα ά ρ μ α τα τω ν Ιτα λώ ν ή τα ν τα Carro Veloce L3/35 με β ά ρ ο ς 3,5 t, μ ή κ ο ς 3,40 m, ύ ψ ο ς 1,30 m, π λ ά το ς 1,40 m και κ ιν η τή ρ α Fiat ισ χύος 42 bhp. Η μ έγ ισ τη τα χ ύ τη τ ά τ ο υ ς επ ί οδώ ν ή τα ν 45 km/h και ε κ τ ό ς ο δώ ν 10 km/h. Η θ ω ρ ά κισ ή τ ο υ ς ε ίχ ε π άχος 15 mm μπ ρ ο­ σ τά και 10 mm πίσω. Είχαν ικ α ν ό τη τα δ ιά ­ βα σ η ς τά φ ρ ο υ π λ ά το υ ς 2 m, οπ λισ μό δ ύ ο π ο λ υ β ό λ α και δ ιμ ε λ έ ς π λήρω μα. Κ α τά τ η ς το π ο θ ε σ ία ς Ε λαίας θ α ε ­ ν ερ γ ο ύ σ ε η Μ ερ α ρ χ ία “ Φ ερ ρ ά ρ α ” , οι δ υ ν ά μ ε ις τ η ς ο π ο ία ς είχ α ν κ α τ α ν ε μ η θ ε ί σ ε 4 φ ά λ α γ γ ε ς (τα κ τικ ά σ υ γ κ ρ ο τή μ α τα θ α λ έ γ α μ ε σ ήμ ερ α ): Σ α π ιέντζα , Κ εν τρ ικ ή , Τρίτσιο και Σ ο λίνα (μ ε το τά γ μ α α ρ μ ά ­ τω ν). Σ υ νο λ ικ ά η “ Φ ερ ρ ά ρ α ” δ ιέ θ ε τ ε 9 τά γ μ α τα π εζικο ύ , έ ν α τά γ μ α α ρ μ ά τω ν, ένα τά γ μ α μ ο το σ υ κ λ ε τισ τώ ν , μια επ ιλαρχία, 4 λ ό χ ο υ ς ό λμ ω ν και 29 π υ ρ ο β ο λ α ρ ­ χ ίες . Η Μ ερ α ρ χ ία “ Κ έ ν τ α υ ρ ο ς ” β ρ ισ κ ό τα ν πίσω από τη Φ ερ ρά ρ α , σ το Τ επ ελέν ι, αποτ ε λ ο ύ μ ε ν η από έ ν α τά γ μ α α ρ μ ά τω ν, έν α τά γ μ α β ερ σ α λ λ ιέρ ω ν και έ ξ ι π εδ ιν έ ς π υ ρ ο β ο λ α ρ χ ίες . Σ το ν τ ο μ έ α τ η ς Π ίνδ ου , σ το δ ε ξιό π λ ε υ ρ ό τ η ς VIII ΜΠ, θ α ε ν ε ρ γ ο ύ σ ε η Μ ε ­ ραρχία Α λπ ινισ τώ ν “ Τ ζ ο ύ λ ια ” , μ ε κ α τ ε ύ ­ θ υνσ η τ ο Μ έ τσ ο β ο

Ε λ λ η ν ες Η VIII ΜΠ ε ίχ ε δ ια ιρ έσ ει τ η ν τ ο π ο θ ε ­ σία α ν τίσ τα σ η ς σε τ ρ ε ις τ ο μ ε ίς : Ν εγρά δων, Κ α λα μά και Θ εσ π ρ ω τία ς. Ο το μ έ α ς Ν εγρ ά δ ω ν, π ου κ ά λ υ π τε τ η ν το π ο θ ε σ ία Ε λαίας, ε ίχ ε υ π ο δ ια ιρ ε θ ε ί σ ε τ ρ ε ις υποτ ο μ ε ίς (Σ ο υ δ ενώ ν , Κ α λπ ακίου και Β ρο-

Τα ά ρ μ α τα μ έχ ρ ι α υ τή τ η ν η μ ε ρ ο μ η ­ νία είχ α ν χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί σ το ν Ισπανικό ε μ φ ύ λ ιο π ό λ εμ ο και κ α τά τ ις ε κ σ τ ρ α τ ε ί­ ε ς τω ν Γερμα νώ ν σ τη ν Π ολω νία και τη Γαλλία. Σ το ν Ισπ ανικό ε μ φ ύ λ ιο είχ α ν λά ­ β ε ι μ έ ρ ο ς μ ο ν ά δ ε ς α ρ μ ά τω ν τω ν Ιτα λώ ν και τω ν Ρώσων, ενώ ο ι Γερ μ α ν ο ί είχ α ν σ τ ε ίλ ε ι σ υ μ β ο ύ λ ο υ ς και ά ρ μ α τα , μ ε επ ι­ κ ε φ α λ ή ς τ ο ν μ ε τ έ π ε ιτ α φ η μ ισ μ έν ο Σ τρ α ­ τ η γ ό τω ν Τ εθ ω ρ α κισ μ έν ω ν φ ο ν Τόμα. Σ τη ν Ισπανία δ ε ν χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ α ν ά ρ ­ μ α τα σε μ εγ ά λ ο υ ς α ρ ιθ μ ο ύ ς ο ύ τ ε μαζικά, η επ ίδρ α σ ή τ ο υ ς ό μω ς, ειδ ικ ά η ψ υ χ ο λ ο ­ γ ικ ή , ή τα ν μ εγ ά λ η μ ε τ α ξ ύ τω ν αντιπάλω ν. Οι Γερμανοί, οι π ρώ το ι π ου χ ρ η σ ιμ ο ­ π οίησ α ν τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ο υ ς σ χ η μ α τι­ σ μ ο ύ ς και τ η ν τα κ τικ ή το υ α σ τραπ ιαίου π ο λ έμ ο υ , είχ α ν τα γ νω σ τά α π ο τε λ έσ μ α τα σ τη ν Π ολω νία και τη Γαλλία. Οι π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς από τ η ν π ρ ό σ φ α τη χρ ή σ η α ρ μ ά τω ν, α κ ρ ιβ ε ίς ή φ α ν τα σ τικ έ ς δ ιο γ κ ω μ έ ν ε ς από τ ο ν Τύπο τ η ς επ ο χή ς, άσ κησ α ν μ εγ ά λ η επ ίδρ α σ η σ το ν Ε λ λη ν ικο Σ τρ α τό . Ε ιδικά η σ ε το σ ο σ ύ ν το μ ο χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τη μ α κ α τά ρ ρ ευ σ η τ η ς Γαλ­ λ ία ς, σ τα π ρ ό τυ π α το υ σ τρ α το ύ τ η ς οπ οί­ α ς ή τα ν π ρ ο σ α ν α το λ ισ μ έν ο ς ο Ε λ λ η ν ι­ κό ς Σ τρ α τό ς (εγ χ ειρ ίδ ια , σ χ ο λεία αλλά κα ι νο ο τρ ο π ία ), π ρ ο κ ά λ εσ ε ιδ ια ίτε ρ η ε ­ ντύπ ω σ η σ το υ ς Ε λ λ η ν ες α ξιω μ α τικ ο ύ ς , η π ρ ο σ π ά θεια ό μ ω ς γ ια π ρ ο μ ή θ ε ια α ν τια ρ ­ μ α τικ ο ύ οπ λισ μού απ έδ ω σ ε τα π εν ιχ ρ ά α π ο τε λ έσ μ α τα που π ρ ο α ν α φ έρ θ η κ α ν μ έ ­ χ ρ ι τ η ν κ ή ρ υ ξη το υ π ο λ έμ ο υ . Μ έσ α σ’ α υ τό τ ο κλίμ α η VIII ΜΠ κ λ ή ­ θ η κ ε να α ν τιμ ετω π ίσ ει τα ά ρ μ α τα τω ν Ιταλών. Ο Σ χ η ς Α σ η μ α κό π ο υ λο ς. δ ιο ικ η ­ τ ή ς το υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ ά μ εσ η ς υ π ο σ τή ρ ι­ ξη ς τ η ς VIII ΜΠ, α ν α φ έρ ει: “ Εις Ιω άννινα α φ ίχ θ η ν τ ο ν Μ ά ρ τιο το υ 1940 και α ν τ ε λ ή φ θ η ν τ η ν ύ π α ρ ξιν ε ις τ ο υ ς Α ξιω μ α τικ ο ύ ς και ε π ο μ έ ν ω ς και ε ις τ ο ν σ τρ α τό ν , υ π ε ρ β ο λ ικ ο ύ τίν ο ς φ ό β ο υ ε κ τ η ς α ερ ο π ο ρ ία ς και τω ν μ η χ α ν ο κ ιν ή ­ τω ν μέσων. Εν π επ ο ιθ ή σ ει κ α τεπ ο λ έ μ η σ α τ ο υ ς φ ό β ο υ ς τ ο ύ τ ο υ ς δ ια σ υ ζη τή σ εω ν, ε θ ε ώ ρ η σ α δ ε ε π ά ν α γ κ ε ς επ ί π λ έ ο ν να εκ τε λ έ σ ω ε ιδ ικ ή ν δ ια τ ο ζ ή τη μ α τ ο ύ τ ο διάλ ε ξ ιν ε ις α ξιω μ α τικ ο ύ ς φ ρ ο υ ρ ά ς, ε κ σ το ι­ χ είω ν τ α οποία ε ίχ ο ν π ρ ο σ κ ο μ ίσ ει ε ξ Ιτα ­ λία ς, η λ η μ μ έ ν ω ν ε κ το υ Ισ π ανικού ε μ -

35

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

φ υ λ ίο υ π ο λ έμ ο υ και τ η ς Π ο λ ω νική ς ε κ ­ σ τρ α τεία ς . Εκ τ η ς δ ια λ έ ξε ω ς τ α ύ τη ς , σ τη ρ ιζ ο μ έ ν η ς ε ις σ αφή π ο λ εμ ικ ά δ ε δ ο ­ μ έν α ε κ τω ν άνω ε κ σ τρ α τε ιώ ν και ε ις ε ξ έ τα σ ιν λ ε π το μ ε ρ ή τω ν τε χ ν ικ ώ ν ιδ ιο τή τω ν τω ν α ερ ο π λά νω ν και μ η χ α ν ο κ ιν ή τω ν μ έ ­ σων, λα μ β ά νω μ ό ν ο ν τ ο σ υμπ έρασ μα, (ε ­ π ίλο γο ν τ η ς δ ια λ έ ξε ω ς ): Εις τα Α λ β α ν ικά ο ρ ειν ά ε δ ά φ η , όπου ε λ ά χ ισ το ι δ ημ όσ ια ι ο δ ο ί υ π ά ρ χουν και η κίνη σ ις ε κ τ ό ς τ ο ύ ­ τω ν είν α ι λία ν π ερ ιο ρ ισ μ έ ν η και ε ις α υ τά τα ά ρ μ α τα μ ά χη ς, ο κ ίν δ υ ν ο ς τω ν μ η χ α ­ ν ο κ ιν ή τω ν μέσ ω ν δ ε ν είν α ι σ οβ α ρ ό ς. Θα τα σ τα μ α τή σ ω μ ε ε ν τ ό ς τω ν σ τεν ώ ν κ ο ι­ λά δω ν δια κω λ υ μ ά τω ν και δ ι’ α μ έσ ο υ β ο ­ λ ή ς το υ κα τά β ά θ ο υ ς τ ε τ α γ μ έ ν ο υ ε λ α ­ φ ρ ο ύ σ υ ν ή θ ο υ ς π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ μας. Η α ερ ο π ο ρ ία είν α ι ό π λον μ ά λλ ο ν κυ ρ ίω ς κα τά το υ η θ ικ ο ύ , τω ν π ό λ εω ν και τω ν μ ετό π ισ θ ε ν σ το υ Σ τρ α το ύ . Η α κ ρ ί­ β εια τ η ς β ο λ ή ς το υ είν α ι το 1/3 π ερ ίπ ου τ η ς α κ ρ ίβ ε ια ς το υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Δ ε ν ε ί­ ναι ό π λον φ ο ν ικ ό ν κα τά δ ιε σ π α ρ μ έ ν η ς γ ρ α μ μ ή ς μ ά χ η ς τω ν Μ εραρχιώ ν. “ Επί π λ έο ν ε ξ ε τ έ λ ε σ α άσ κησ ιν φ ρ ο υ ρ ά ς μ ε τά σ τρ α τε ύ μ α τ ο ς ε ν τη ο ­ ποία α π εικό νισ α τα ά ρ μ α τα μ ά χη ς δ ι’ ε ­ φίππω ν και π ρ ο σ επ ά θ η σ α να κ α τα δ ε ίξω ε ις τ ο υ ς α ξιω μ α τικ ο ύ ς , ό τι ε φ ' όσ ον δ ε ν δ υ ν ά μ ε θ α να σ τα μ α τή σ ω μ εν τα ά ρ μ α τα ε λ λ ε ίψ ε ι π υ ρ ό ς, να μ η ν α ιφ ν ιδ ια ζό μ ε θ α αλλά να π α ρ α μ ερ ώ μ εν ε ις π λα γία ς π ερ ιο χάς, μη π ρ ο σ ιτά ς ε ις ά ρ μ α τα και από ε κ ε ί να μ η ν α φ ίν ω μ εν δια τω ν π υρώ ν μ α ς να π α ρ α κ ο λ ο υ θ ή τα ά ρ μ α τα το ε χ θ ρ ικ ό ν Π εζικό ν , ό τ ε τα ύ τα , αρ γά ή γ ρ ή γο ρ α , θ α ε ξ ο υ δ ε τ ε ρ ω θ ο ύ ν δια σ υ γ κ εν τρ ώ σ εω ς υπό φ ιλ ία ς δ ιο ική σ εω ς, κάπ ου π ρ ο ς τα οπίσω, δ ηλ. επ ί τ η ς π ο ρ εία ς τω ν μέσ ω π υ ρ ό ς και τω ν κ ω λ υ μ ά τω ν ” . Β έβ α ια μ π ο ρ εί κά π ο ιο ς να α σ κή σ ει κ ρ ιτικ ή σ τα λ ε γ ά μ ε ν α το υ Σχη Α σ ημ α κό π ο υ λο υ, α λλά σε κ ά θ ε π ερίπ τω σ η η Μ ε ­ ραρχία δ ε ν ε ίχ ε ά ρ μ α τα και τ ε λ ικ ά και οι Ιτα λ ο ί κ α τ' α υ τό ν τ ο ν τρ ό π ο ενή ργη σ α ν. Επίσης και ο δ ιο ικ η τή ς τ η ς VIII ΜΠ, Υ π τγό ς Χ α ρ ά λα μ π ος Κ α τσ ιμ ή τρ ο ς , σε π ε­ ρ ιο δ ε ίε ς το υ σ τις μ ο ν ά δ ες , ε ξη γ ο ύ σ ε σ υνεχώ ς σ το υ ς ά ν δ ρ ε ς ό τι τα ά ρ μ α τα μ π ο ρ ο ύ ν να δ ρ ά σ ο υ ν μ όνο σε π εδ ιν ό έ ­ δ α φ ο ς το οπ οίο έ χ ε ι επ ισ η μ α ν θ εί από το π υ ρ ο β ο λ ικό , σ τις δ ε υ π ο χ ρ εω τικ ές δ ια ­ βά σ εις έ χ ο υ ν α ν ε γ ε ρ θ ε ί φ ρ ά γ μ α τα και κ α τα σ κ ευ α σ τεί α ν τια ρ μ α τικ έ ς τά φ ρ ο ι. “ Ε π ο μ έν ω ς ” κ α τ έ λ η γ ε , γ ια να α π ο β ά λλ ει τ η ν ψ υ χ ο λ ο γικ ή επ ίδρασ η τω ν α ρ μ ά τω ν τα οπ οία δ ε ν ε ίχ ε καν α ν τικ ρ ύ σ ει το π ρ ο ­ σωπικό τ η ς Μ ερ α ρ χ ία ς , “ δ ε ν π ρ έπ ει να τα θ ε ω ρ ώ μ ε ν ω ς επ ικ ίν δ υ ν ο ν και α ή ττη τ ο ν ό π λον το υ ε χ θ ρ ο ύ , ο ύ τ ε να π το ο ύ μ ε θ α και να α ν η σ υ χ ώ μ εν ε ξ α υ το ύ υ π ερ ­ β α λ λ ό ν τω ς ” .

ΙΤΑΛΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ Αγώ νας Π ρ ο κά λυ ψ η ς Από τ ις 05.30 τ η ς 2 8η ς Ο κ τω β ρ ίο υ ο ε χ θ ρ ό ς άρ χισ ε α ιφ ν ιδ ια σ τικά τ η ν ε π ίθ ε ­ ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

σή το υ σε ό λο το μ έτω π ο τ η ς VIII Μ ε ρ α ρ ­ χ ία ς μ ε τά από σ φ ο δ ρ ή π ρ ο π α ρ α σ κευ ή π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , και τα τμ ή μ α τα το υ π εζι­ κο ύ απ ώ θησ αν ε ύ κ ο λ α τα φ υ λ ά κια π ρ ο ­ κά λυ ψ η ς, τα οπ οία σ υ μ π τύ χ θ η κ α ν σε δ ια δ ο χ ικ έ ς το π ο θ ε σ ίε ς π ρος τα πίσω σ ύμφ ω να μ ε τ ο σ χέδιο. Τα απ οσ π άσ ματα κ α τα σ τρ ο φ ώ ν το υ Μ η χα νικο ύ τ η ς Μ ερ α ρ χ ία ς, π αρά τ ο πυρ το υ ιτα λ ικ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ εκπ λή ρω σ α ν τις α π ο σ το λ ές που το υ ς είχ α ν α ν α τε θ ε ί, δ η λ α δ ή τ ις α ν α τιν ά ξε ις τω ν γ εφ υ ρ ώ ν και τμ η μ ά τω ν οδών. Ιδ ια ίτερ η σ ημασ ία ε ίχ ε η κ α τα σ τρ ο φ ή τω ν γ ε φ υ ρ ώ ν και τμ η μ ά τω ν οδών. Ιδ ια ίτε ρ η σ ημασ ία ε ίχ ε η κ α τα σ τρ ο ­ φ ή τω ν γ εφ υ ρ ώ ν το υ Δ ρ ίνο υ π ο τα μ ο ύ σ τα Κ τίσ μ α τα (απόσπασμα Α νθυ π ο λοχα γού Μ η χα νικο ύ Κ. Π ελ έν η ), δ ιό τι θ α επ ι­ β ρ ά δ υ ν ε σ τη σ υ ν έχ εια τ η ν κίνη σ η τω ν μ η χ α ν ο κ ιν ή τω ν φαλάγγω ν. Επίσης α να τιν ά χ θ η κ ε η γ έ φ υ ρ α Αγίω ν επί το υ Γόρμου π ο τα μ ο ύ (απόσπασμα Α νθυπ ασ π ισ τή Μ η ­ χ α νικο ύ Α ν δ ρ έα Τ σ εκένη ), η οπ οία κα τα σ τρ ά φ η κ ε ο λ ο κ λ η ρ ω τικ ά , κα θ ώ ς και η Μ ε σ ο γ έφ υ ρ α επ ί το υ Αώ ου π ο τα μ ο ύ . Ε ξα ίρ εσ η α π ο τέ λ ε σ ε η γ έ φ υ ρ α Χ άνι Μ π ου ρ α ζά νι επ ί το υ Αώ ου π ο τα μ ο ύ , η ο ­ ποία δ ε ν κ α τέ σ τη δ υ ν α τό να κα τα σ τρ α φ ε ί λόγω κα κ ή ς π υ ρ ο δ ό τη σ η ς . Η π ρώ τη ιτα λ ικ ή φ ά λ α γ γ α από έ ξ ι ά ρ ­ μ ατα, κ ιν ο ύ μ ε ν η επί τ η ς α μ α ξιτή ς ο δ ο ύ

πίσω, έπ εσ α ν σε ν α ρ κ ο π έδ ιο και δ ύ ο από α υ τά α ν α τιν ά χθ η κα ν . Κ α τά τ ο χ ρ ό ν ο α υ τό το π υ ρ ο β ο λ ικ ό (Π υ ρ ο β ο λ α ρ χ ία Καφ ίρη και Ο υ λ α μ ό ς Π απ απ οσ τόλου) έ β α λ ­ λ ε σ υνεχώ ς κ α τά τω ν α ρ μ ά τω ν , μ ε α π ο τέ ­ λ εσ μ α τα υπόλοιπ α να ε π ισ τρ έ φ ο υ ν πί­ σω. Οι Ιτα λ ο ί τ η ν π ρώ τη μ έρ α εισ χώ ρησ αν μ έχ ρ ι τη γ ρ α μ μ ή Κ ερ ά σ ο β ο -Χ ά νι Δ ε λ β ιν ά κ ι-Δ ρ υ μ ά δ ες -Χ ά ν ι Μ π ου ρα ζά νι-Κ α βά σιλα. Η VIII ΜΠ δ ιέ τ α ξ ε όπως, κ α τά τη δ ιά ρ κ εια τ η ς ν ύ χ τα ς 28/29 Ο κ τω β ρ ίο υ , τα τμ ή μ α τα π ρ ο κά λ υ ψ η ς κ α τα λ ά β ο υ ν τη ν ε ν δ ιά μ ε σ η το π ο θ ε σ ία γ ια τ ο ν αγώ να τη ς ε π ο μ έ ν η ς . Την ε π ο μ έ ν η μ έρ α , 29 Ο κ τω ­ β ρ ίου , οι Ιτα λοί, α ν και είχ α ν χά σ ει τ η ν ε ­ π αφή μ ε τα τ μ ή μ α τα π ρ ο κά λ υ ψ η ς, δ ε ν κιν ή θ η κ α ν δ ρ α σ τή ρ ια . Σ τις 16.00 μια μ ηχα ­ ν ο κ ίν η τη φ ά λα γ γ α που κ ιν ή θ η κ ε από το Χ ά νι Τ ζε ρ α β ίν η δ έ χ θ η κ ε π υρά π υ ρ ο β ο λ ι­ κού και κ α λ ύ φ θ η κ ε π ρ ο ς το Χ ά νι Δ ε λ β ινάκι. Τη ν ύ χ τα 29/30 Ο κ τω β ρ ίο υ ό λα τα τμ ή μ α τα π ρ ο κά λ υ ψ η ς σ υ μ π τύ χ θ η κ α ν σ τη ν το π ο θ ε σ ία α ν τίσ τα σ η ς. Κ ατά τη δ ιά ρ κ εια τω ν επ ο μ έν ω ν η μ ε ρ ώ ν οι Ιτα λο ί π ρ ο ώ θ ησ α ν τα τ μ ή μ α τα και τα μ έσ α το υ ς και α σ χ ο λ ή θ η κ α ν μ ε τ η ν π ρο π α ρ α σ κευ ή τ η ς επ ίθ ε σ ή ς τ ο υ ς κα τά τ η ς το π ο θ ε σ ία ς Κ αλπ ακίου, π α ρ ε ν ο χ λ ο ύ μ ε ν ο ι από τ ις β ο ­ λ έ ς το υ ε λ λ η ν ικ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Την 1η

Αρμα μ άχης Μ 13/40στην Κλεισούρα, μετά την κατάληψή τη ς σ τις 10 la vo u apiou 1941. Πιθανώς πρόκειται για το Μ13/40 τη ς ά λλης φω τογραφίας, από άλλη οπτική γωνία.

Π ρ ε μ ε τή -Μ έ ρ τζ α ν η , β λ ή θ η κ ε από πυρά π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ και σ τα μ ά τη σ ε μπ ροσ τά σ τη ν κ α τ ε σ τρ α μ μ έ ν η γ έ φ υ ρ α Μ εσ ο γ έφ υ ρ α ς (Μ έρ τζα ν η ς ). Τα ά ρ μ α τα προσπ ά­ θ η σ α ν να π α ρ α κ ά μ ψ ο υ ν τη γ έ φ υ ρ α και απ ο π ειρ ά θ η κ α ν να κ ιν η θ ο ύ ν από το ν α υ χ έν α σ τη δ ε ξ ιά ό χ θ η το υ Α ώ ου. Τα δ ύ ο π ρώ τα ά ρ μ α τα έπ εσ α ν σ τη ν ε κ ε ί α ν τια ρ ­ μ α τική τά φ ρ ο , τα δ ε υπ όλοιπ α γύ ρ ισ α ν

Ν ο ε μ β ρ ίο υ έ φ τα σ ε σ τη ν π ερ ιο χ ή α ν α το ­ λ ικ ά το υ Χ άνι Τ ζερ α β ίν η και η Μ ερ α ρ χ ία “ Κ έ ν τ α υ ρ ο ς ” , γ ια να σ υ μ β ά λ ει σ τη δ ιά ­ σπαση τ η ς το π ο θ εσ ία ς . Η π ρο ώ θ ησ η τω ν μ η χ α ν ο κ ιν ή τω ν μέσ ω ν κ α θ υ σ τέ ρ η σ ε ση­ μ α ν τικ ά λόγω τ η ς κ α τα σ τρ ο φ ή ς τω ν γ ε ­ φ υ ρ ώ ν και τμ η μ ά τω ν τω ν οδών. Το απ ό­ γ ε υ μ α τ η ς ίδιας μ έρ α ς ο ρ ισ μ ένα ά ρ μ α τα κ ιν ή θ η κ α ν από Δ ο λια νά π ρ ο ς Π αρακάλα-

I ϊ,οσ&ίΐ» 2242 ^ΔίβψΟΧΟΡ

J

" !Pam°-

»/Icwsia

Thoüua

.is ./faszapaj^eftBljjjwß /10ίϋιάχ(

( Άπό 28-31 Ό κ τυ δ ρ ίο ν 1 9 4 0 ΚΛΙΜΑζ

1:400.000

ΤοηοΒί&ία aur/sra&izx Κατα/1ηρ$ίί6α/ dient νπο rCv r^jnuoTu:

■ml

4 W M*

.Τ.ΠΡ.Φ *

Πρόκαταs)nytu/ί, με*3 την i'.y'x^n/ τυν Διαόοχικαι ?,οποσόόϊαι KarctArXfidtioot αηό 28a O im jß p io v

ΟηόΊταΑικών $aAoyy*n/ Όόος

Σκυοοατρυι^ς

Ημιονική

37 μο. Το Π υ ρ ο β ο λ ικ ό το υ υ π ο το μ έα Γκρίμ π ια νη ς (Τ χη ς Δ. Κ ω σ τά κη ς) έ θ α λ ε ε ν α ­ ν τίο ν τ ο υ ς και κ α τ έ σ τρ ε ψ ε έ ν α ά ρ μ α και έν α ό χ η μ α , τα δ ε υπ όλοιπ α κ α λ ύ φ θ η κ α ν σ το δ ά σ ο ς τ η ς Μ ο ν ή ς Ιακώ βου.

Η μάχη το υ Καλπ ακίου (Ε λ α ία ς ) Σ τις 2 Ν ο ε μ β ρ ίο υ ά ρ χισ ε η ιτα λ ικ ή ε ­ π ίθ εσ η κ α τά τ η ς το π ο θ ε σ ία ς Κ αλπ ακίου, μ ε ισχυρή π ρ ο π α ρ α σ κευ ή π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ και δράσ η τ η ς α ερ ο π ο ρ ία ς. Για τ η ν α ε ρ ο ­ π ορία π ρ έπ ει να σ η μ ειω θ ε ί ό τι δ ρ ο ύ σ ε χω ρίς σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο σ χ έδ ιο κ α θ ό λ η τη δ ιά ρ κ εια τω ν επ ιχ ειρ ή σ εω ν και σ υνεπ ώ ς τα α π ο τε λ έσ μ α τα τ η ς ε ν ε ρ γ ε ία ς τ η ς δ ε ν ή τα ν σ η μ α ν τικά . Οι Ιτα λ ο ί δ ε ν κ α τό ρ θ ω ­ σαν να διασ π άσ ουν τ η ν το π ο θ εσ ία , παρά μ ό ν ο να κ α τα λ ά β ο υ ν τ ο υψ. Γκραμπ άλα, το οπ οίο α ν α κ α τα λ ή φ θ η κ ε από ε λ λ η ν ικ ά τμ ή μ α τα τ η ν ε π ό μ ε ν η μέρ α . Για τ η ν ε π ό μ ε ν η μ έρ α , 3 Ν ο εμ β ρ ίο υ , η ιτα λ ικ ή δ ιο ίκη σ η απ οφ άσ ισ ε τη σ υ ν έχ ι­ ση τ η ς ε π ίθ ε σ η ς γ ια διάσπαση τ η ς το π ο ­ θ εσ ία ς Κ α λπ ακίου, μ ε α ν ά θ εσ η τ η ς δ ιά ­ σπασης σε ισχυρή μ η χ α ν ο κ ίν η τη φ ά λ α γ ­ γα. Μ ε τά τ η ν απ όφ αση α υ τή η ε ν έ ρ γ ε ια

τ η ς διάσ π ασης α ν α τ έ θ η κ ε σ τη Μ ερ α ρ χ ία “ Κ έ ν τ α υ ρ ο ς ” , η οπ οία θ α ε ν ε ρ γ ο ύ σ ε κα ­ τά μ ή κ ο ς τ η ς α μ α ξιτή ς ο δ ο ύ π ρ ο ς Καλπ άκι από τη θ έσ η Αγιοι, π ρ ο σ τ α τε υ ό μ ε ν η σ τα π λ ε υ ρ ά τ η ς από τ ις φ ά λ α γ γ ε ς τ η ς Μ ερ α ρ χ ία ς “ Φ ερ ρ ά ρ α ” . Για τ η ν εκπ λ ή ρ ω ­ ση τ η ς α π ο σ το λή ς τ η ς η Μ ερ α ρ χ ία “ Κ έ ­ ν τα υ ρ ο ς ” θ α ενεργο ύσ ε με δύο φ ά λαγ­ γ ε ς : Η ν ό τια (δ εξιά ) π ρ ο ς τ η ν κ α τ ε ύ ­ θ υ ν σ η Αγ. Α θ α ν ά σ ιο ς -Β ρ ο ν τισ μ έν η και η β ό ρ ε ια (α ρ ισ τερ ή ) κ α τά μ ή κ ο ς τ η ς α μ α ξι­ τ ή ς ο δ ο ύ π ρ ο ς Καλπάκι. Σ τις 3 Ν ο ε μ β ρ ίο υ σ τις 16.00,50-60 ά ρ ­ μ α τα και 80 π ερ ίπ ου μ ο το σ υ κ λ έ τε ς , μ ε τά από σ φ ο δ ρ ό β ο μ β α ρ δ ισ μ ό π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ και α ερ ο π ο ρ ία ς , ε π ιτέ θ η κ α ν κ α τά τ η ς τ ο ­ π ο θ εσ ία ς Κ α λπ ακίου (η β ό ρ ε ια κ α τ ε ύ ­ θ υ ν σ η τ η ς Μ ερ α ρ χ ία ς “ Κ έ ν τ α υ ρ ο ς ” ) κι­ ν ο ύ μ ε ν α επ ί τ η ς ο δ ο ύ Δ ολια νά -Κ α λπ ά κι. Κ α τά τ η ς φ ά λ α γ γ α ς α υ τή ς ά ρ χισ ε να β ά λ λ ε ι τ ο π υ ρ ο β ο λ ικ ό το υ τ ο μ έ α Ν εγράδ ω ν και το υ υ π ο το μ έα Γκρ ίμ π ια νη ς. Ε ιδι­ κά τ ο π υ ρ ο β ο λ ικ ό το υ υ π ο το μ έα Καλπα­ κίου, τ ο οπ οίο α π ο τε λ ε ίτο , ε κ τ ό ς τ η ς VIII Α ν τια ρ μ α τικ ή ς Π υ ρ ο β ο λ α ρ χ ία ς υπό τ ο ν Υπλγό (ΠΒ) Χαιλή, από δ ύ ο π ε δ ιν έ ς π υ ρ ο ­ β ο λ α ρ χ ίες τω ν 75 (Λ γοί (ΠΒ) Κ. Σ ε ρ β ε τ ά ς

και Γ Α λ εξό π ο υ λ ο ς ) και μια π υ ρ ο β ο λ α ρ ­ χία τω ν 105 Σ κ ό ν τα (Λ γός (ΠΒ) Κ. Καραπ ά νος) υπό τη δ ιο ίκη σ η το υ Τ χη (Π Β) Γ Α ν δ ρ ο υ λ α κ ά κ η , τ έ θ η κ ε σ ε σ υ ν α γ ερ μ ό δ ιό τι ε ίχ ε π ρ ο σ α ν α το λ ισ τεί ε κ τω ν π ρ ο τέρων σ ε α ν τια ρ μ α τικ ό ρόλο. Η ιτα λ ική φ ά λα γ γ α , α φ ο ύ έ φ τα σ ε σε απ όσ τασ η 500-600 m από τ η ν το π ο θ ε σ ία Κ αλπ ακίου, α ν α γ κ ά σ τη κ ε να σ τα μ α τή σ ει λόγω τω ν π υρώ ν το υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κα ι να κ α τ α τ μ η θ ε ί σ ε δ ύ ο κλιμ ά κια . Το π ρώ το κ λ ιμ ά κ ιο (15-20 ά ρ μ α τα ) π ρο χώ ρ ησ ε α­ φ ο ύ αραίω σ ε τ ις α π ο σ τά σ εις μ ε τ α ξ ύ τω ν α ρ μ ά τω ν , το δ ε δ ε ύ τ ε ρ ο (30-40 ά ρ μ α τα κ α λ ύ φ θ η κ ε δ ε ξ ιά και α ρ ισ τερ ά το υ δ ρ ό ­ μου και α κ ο λ ο ύ θ η σ ε το π ρ ο η γ ο ύ μ εν ο από απ όσ τασ η 300 m. Το π ρ ώ το κλιμά κιο, β α λ λ ό μ εν ο , έ φ τα σ ε σε απ όσ τασ η 300 m από τ η ν το π ο θ εσ ία , όπ ου σ υ ν ά ν τη σ ε σ υ ρ μ α το π λ έ γ μ α τα και φ ρ ά γ μ α τα από σι­ δ η ρ ο τρ ο χ ιέ ς επί τ η ς ο δ ο ύ . Α ν α γ κά σ τη κ ε τ ό τ ε να β γ ε ι από τ ο δ ρ ό μ ο και να π ροχω ­ ρ ή σ ει από τ ις δ ύ ο π λ ε υ ρ έ ς δ ε ξιά και α ρ ι­ σ τερ ά το υ δ ρ ό μ ο υ σ το π εδ ιν ό και ο μ α λό έ δ α φ ο ς , ο π ό τε τα π ρ ο π ο ρ ε υ ό μ ε ν α δ ύ ο ά ρ μ α τα έπ εσ α ν μ έσ α σ τη ν υπάρχουσα (κ ρ υ μ μ έ ν η ) α ν τια ρ μ α τικ ή τά φ ρ ο . Τα επ ό ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ

38 ™

μ εν α κ ιν ή θ η κ α ν π ρ ο ς τα π λ ευ ρ ά γ ια να β ρ ο υ ν ε λ ε ύ θ ε ρ η δ ίο δ ο , α λλά έπ εσ α ν σ το ο ρ γ α ν ω μ έν ο ν α ρ κ ο π έδ ιο και ο ρ ισ μ ένα αν α τιν ά χθ η κ α ν . Τα υπ όλοιπ α ά ρχισ αν να κι­ ν ο ύ ν τα ι εμ π ρ ό ς και πίσω σε ά τα κ το σ χη­ μ α τισ μ ό και τ ε λ ικ ά α ν α γ κ ά σ τη κ α ν να α­ π ο σ υ ρ θ ο ύ ν κά τω από τα σ υ γ κ ε ν τρ ω τικ ά π υρ ά το υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Οι μ ο το σ υ κ λ ε τισ τές , οι ο π οίοι α π ο β ιβ ά σ τη κ α ν για να δ ι­ ευ κ ο λ ύ ν ο υ ν τ η ν κίνησ η τω ν α ρ μά τω ν, δ ε ν κα τό ρ θ ω σ α ν να π ρο χω ρ ήσ ου ν δ ιό τι β ά λ λ ο ν τα ν από τ ο π υ ρ ο β ο λ ικό . Ο ι Ιτα λ ο ί ε γ κ α τ έ λ ε ιψ α ν 9 ά ρ μ α τα , έν α γ ε φ υ ρ ο φ ό ρ ο ό χ η μ α το οπ οίο δ ε ν π ρ ό λα ­ β α ν να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή σ ο υ ν, 50 μ ο το σ υ κ λ έ τ ε ς , τέ σ σ ε ρ α π ο λυ β ό λα , π ολλά τυ φ έ κ ια και π υρ ομ α χ ικά , 20 ν ε κ ρ ο ύ ς και 12 τρ α υ μ α τίε ς . Η ε π ιτυ χ ία α υ τή μ ε τ α δ ό θ η ­ κ ε γ ρ ή γ ο ρ α σε ό λο τ ο μ έτω π ο και ε ξύ ψ ω ­ σ ε τ ο η θ ικ ό τω ν μαχητώ ν. Η ν ό τια φ ά λ α γ γ α επ ίσ ης δ ε ν κ α τ ό ρ ­ θ ω σ ε να π ροχω ρ ήσ ει, α φ ο ύ κ α θ η λ ώ θ η κ ε από το π υ ρ ο β ο λ ικ ό σ το ν Αγ. Α θα νά σ ιο, η δ ε Μ ερ α ρ χ ία “ Φ ερ ρ ά ρ α ” ελ ά χ ισ τα απ ο­ τε λ έ σ μ α τ α π έτυ χ ε. Η VIII ΜΠ σ χ η μ ά τη σ ε τ η ν εντύ π ω σ η ό τι τ η ν ε π ό μ ε ν η μ έρ α ο ε ­ χ θ ρ ό ς θ α επ α ν α λ ά μ β α νε τ η ν επ ίθ εσ ή το υ και γ ι’ α υ τό απ οφ άσ ισ ε τη σ ύ μ π τυ ξη τω ν υ π ο το μ έω ν Γκ ρ ίμ π ια ν η ς και Γρανιτσ ο π ο ύ λ α ς ν ο τίω ς το υ Κ αλαμά. Η σ ύ­ μ π τυ ξη ε κ τ ε λ έ σ τ η κ ε τη ν ύ χ τα 3/4 Ν ο ε μ ­ β ρ ίο υ και η το π ο θ ε σ ία ισ χ υ ρ ο π ο ιή θ η κ ε π ερ ισ σ ό τερ ο δ ιό τι ο Κ α λα μ ά ς σ υνισ τού σε σ οβ α ρ ό α ν τια ρ μ α τικ ό κώ λυμα. Τη ν ε π ό μ ε ν η μ έρ α , 4 Ν ο εμ β ρ ίο υ , ο ε ­ χ θ ρ ό ς π ρ ά γ μ α τι επ α ν έλ α β ε τ η ν επ ίθ εσ ή το υ , χω ρίς σ η μ α ν τικά α π ο τελ έσ μ α τα . Τη ν ύ χ τα 4/5 Ν ο εμ β ρ ίο υ σ τά λ θ η κ ε μπ ροσ τά από τ η ν το π ο θ ε σ ία Κ αλπ ακίου τμ ή μ α Μ η χα νικο ύ υπό τ ο ν Α νθσ τή Αν. Τ σ εκένη , το οπ οίο κ α τ έ σ τρ ε ψ ε μ ε δ υ ν α μ ίτη τα εν ν έα ά ρ μ α τα π ου είχ α ν ε γ κ α τ α λ ε ιφ θ ε ί ε ­ κ ε ί από το υ ς Ιτα λ ο ύ ς τ η ν π ρ ο η γ ο υ μ έ ν η . Για τ ις 5 Ν ο ε μ β ρ ίο υ σ τη Μ ερ α ρ χ ία ’ Κ έ ν τ α υ ρ ο ς ” ε ίχ ε α ν α τ ε θ ε ί η επ α νά ληψ η τ η ς π ρ ο σ π ά θ εια ς διάσ π ασης τ η ς ε λ λ η ν ι­ κή ς το π ο θ ε σ ία ς μ ε τ α ξ ύ Π α λη ο κ ά σ τρ ο υ και Κ αλπ ακίου. Σ τις 14.30, μ ε τά από σ φ ο ­ δ ρ ή π ρ ο π α ρ α σ κευ ή π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ και α ε ­ ρ οπ ορ ία ς, το Π εζικό το υ ε χ θ ρ ο ύ άρ χισ ε τ η ν επ ίθ εσ ή το υ . Τ α υ τό χρ ο ν α ισχυρή φ ά ­ λ α γ γ α α ρ μ ά τω ν από το χω ριό Π αρα κά λα μ ο ς ε ξό ρ μ η σ ε για να δ ια β εί τ ο ν Κ αλαμά. Τα ά ρ μ α τα β λ ή θ η κ α ν από τα εύ σ το χ α και σ υ γ κ ε ν τρ ω τικ ά π υρά το υ ε λ λ η ν ικ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ και α ν α σ τρ ά φ η κ α ν , κα τα δ ιω κ ό μ εν α δ ε από τ α π υρά δια σ κο ρ π ί­ σ τη κ α ν και κ α θ η λ ώ θ η κ α ν σ τις ε λ ώ δ εις ε ­ κ τά σ ε ις το υ Κ αλαμά. Ο ρ ισ μ ένα αχρη σ τε ύ θ η κ α ν , 15 δ ε π ερ ίπ ου ε γ κ α τα λ ε ίφ θ η κ α ν σ τα έλ η και π ερ ισ υ ν ελ έγ η σ α ν α ρ γ ό τε ρ α από τ ο υ ς Ε λ λ η ν ες . Η ν έ α ιτα λ ική ε π ίθ εσ η σ τις 7 Ν ο ε μ ­ βρ ίο υ δ ε ν κ α τό ρ θ ω σ ε να διασ π άσει τη ν το π ο θ ε σ ία Κ αλπ ακίου. Σ το μ ε τα ξ ύ η VIII ΜΠ, η οπ οία ε ίχ ε π α ρ α λ ά β ει α ν τια ρ μ α τι­ κά τυ φ έ κ ια τω ν 14 mm μ ε τά τ η ν έ ν α ρ ξη τω ν επ ιχ ειρ ή σ εω ν , δ ιέ θ ε σ ε έ ξ ι από α υ τά σ το Μ η χ α ν ο κ ίν η το Σ ύ ν τα γ μ α Ιππικού

: ~ ΰΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ

π ου έ φ τα σ ε τ ο α π ό γ ευ μ α α υ τή ς τ η ς μ έ ­ ρα ς σ τα Ιω άννινα και 12, ο ρ γ α ν ω μ έν α σε τ ρ ε ις ο μ ά δ ε ς τω ν 4, σ το ν υ π ο το μ έα Κ αλ­ π ακίου. Οι α ν τια ρ μ α τικ έ ς ο μά δ ες σ υ γ κ ρ ο τή θ η κ α ν και υ π έσ τη σ α ν τα χ ύ ρ ­ ρ υ θ μ η εκ π α ίδ ευ σ η σ τα Ιω άννινα, από α­ ξιω μ α τικ ό το υ ε π ιτε λ ε ίο υ τ η ς Μ ε ρ α ρ ­ χίας. Από τ ις 8 Ν ο ε μ β ρ ίο υ οι Ιτα λ ο ί α νέσ τειλ α ν τ ις ε π ιθ ε τ ικ έ ς το υ ς ε ν έ ρ γ ε ιε ς και τ η ν π ρ ω το β ο υ λ ία α ν έ λ α β ε η ε λ λ η ν ικ ή π λευρ ά .

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Επί τω ν Ιτα λικώ ν εν ερ γ ειώ ν Οι Ιτα λ ο ί δ ιέσ π ειρ α ν τα ά ρ μ α τά το υ ς μ ε βάση τ η ν α ρ χή “ να έ χ ο υ ν ό λ ο ι από λ ί­ γ ο ” , μ ε α π ο τέ λ εσ μ α από τα 150 π ου δ ιέ ­ θ ε τ α ν να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή σ ο υ ν 90 μ ό ν ο σ τη ν κύ ρ ια ε π ιθ ε τικ ή τ ο υ ς κ α τεύ θ υ ν σ η . Η Μ ε ­ ραρχία "Κ έ ν τα υ ρ ο ς " που α ν έ λ α β ε τη δ ιά ­ σπαση τ η ς το π ο θ ε σ ία ς , ε ίχ ε μ ό νο 50 ά ρ ­ μ α τα . Δ η λ α δ ή δ ε ν δ ιδ ά χ θ η κ α ν τη μαζική χ ρη σ ιμ οπ οίη σ η τω ν α ρ μ ά τω ν από το υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς γ ια τ η ν ε π ίτ ε υ ξ η α π οφ α σ ισ τι­ κο ύ α π ο τε λ έσ μ α το ς , α υ τό π ου ο Γ κ ο υ ν τέ ρ ια ν α π ο κ α λο ύ σ ε Klotzen nicht Kleckern (κ ο υ β α δ ιές , όχι π ιτσ ιλίσ ματα). Η επ ίθ εσ η σ χ εδ ιά σ τη κ ε και ε κ τ ε λ έ ­ σ τη κ ε μ ετω π ικά ε ν α ν τίο ν ο ρ γ α ν ω μ έν η ς το π ο θ εσ ία ς , α υ τό που ο Liddel Hart αποκ α λ ε ί “ κ α τά τ η ς π ερ ισ σ ό τερ ο α ν α μ ε ν ό ­ μ ε ν η ς , και γ ι’ α υ τό π ερ ισ σ ό τερ ο ο ρ γ α ­ ν ω μ έ ν η ς ” . Η επ ίθ εσ η μ ε κ α τεύ θ υ ν σ η από δ υσ μά ς π ρ ο ς α ν α το λ ά ς επί τ η ς ο δ ο ύ Η γ ο υ μ εν ίτσ α ς -Σ ο υ λ ό π ο υ λ ο θ α α π ειλ ο ύ ­ σε τα νώ τα τ η ς α μ υ ν τικ ή ς δ ιά τ α ξη ς τ η ς VIII ΜΠ , α λλά δ ε ν α ν τιμ ε τω π ίσ τη κ ε από τ η ν ιτα λ ική π λευ ρ ά . Το ε ν δ ε χ ό μ ε ν ο α υ τό ε ίχ ε α ν η σ υ χ ή σ ει σ ο β α ρά τη δ ιο ίκη σ η τ η ς Μ ερ α ρ χ ία ς, η οπ οία ε ίχ ε π ρ ο σ α να το λίσ ει και κλιμ α κώ σ ει κ α τά λ λ η λ α τ ις δ υ ν ά μ ε ις τ η ς σ τη ν π ερ ιο χ ή Σ ο υ λό π ο υ λο . Επίσης οι Ιτα λ ο ί υ π ή ρ ξα ν ά κα μ π το ι σ τη ν ε φ α ρ μ ο γ ή τω ν σ χεδ ίω ν τ ο υ ς και δ ε ν ενίσ χ υ σ α ν τη δ ε υ τ ε ρ ε ύ ο υ σ α π α ρ α λια κή π ρ ο σ π ά θεια π ρ ο ς Π α ρ α μ υ θ ιά , π αρά τ ο ό τι α υ τή ε υ ο δ όθ ηκε. Ο Ιτα λ ικ ό ς Σ τρ α τό ς α π ο β ιβ ά σ τη κ ε σ τη ν Α λ β α ν ία τ ο ν Α π ρίλιο το υ 1939. Π α­ ρ ό λα α υ τά ό μω ς δ ε ν γ ν ώ ρ ιζε τ η ν έκτα σ η τω ν ερ γα σ ιώ ν α μ υ ν τικ ή ς οργά νω σ η ς σ τη ν π ερ ιο χ ή τ η ς Η π είρ ου. Ε κ τό ς α υ το ύ , δ ε ν δ ιε ν ε ρ γ ή θ η κ α ν α ν α γ νω ρ ίσ εις π ριν από τ η ν έ ν α ρ ξη τω ν επ ιθ έσ εω ν , μ ε σ υ ν έ­ π εια τα ά ρ μ α τα να δ ο κ ιμ ά σ ο υ ν ο δ υ ν η ρ έ ς ε κ π λ ή ξε ις π έ φ το ν τα ς σ τις α ν τια ρ μ α τικ έ ς τά φ ρ ο υ ς και τα ν α ρ κ ο π έδ ια ή π ρ ο σ κρ ο ύο ν τα ς σ τα α ν τια ρ μ α τικ ά φ ρ ά γ μ α τα . Οι Ιτα λ ο ί επ ίσ ης δ ε ν επ εδ ίω ξα ν να λ ά β ο υ ν σ τε ν ή επ α φ ή μ ε τ η ν το π ο θ εσ ία , να ε ν ε ρ ­ γ ή σ ο υ ν λ ε π τ ο μ ε ρ ε ίς α ν α γ νω ρ ίσ εις τω ν θ έ σ ε ω ν τω ν δ ια φ ό ρ ω ν όπ λω ν και να κα ­ τ ε υ θ ύ ν ο υ ν α να λόγω ς τα τμ ή μ α τα τ η ς ε ­ π ίθ εσ η ς π ρ ο ς τ ο υ ς α ν τ ικ ε ιμ ε ν ικ ο ύ ς σ κο ­ π ούς. Α ν τίθ ε τα , τα ά ρ μ α τα ο δ η γ ή θ η κ α ν σ τη ν το π ο θ ε σ ία σ ε σ χ η μ α τισ μ ο ύ ς μ ά λ ­

λ ο ν π ρ ο έλ α σ η ς π αρά ε π ίθ ε σ η ς και έ τσ ι έγ ιν α ν ε ύ κ ο λ η λ ε ία τω ν π υρώ ν το υ π υ ρ ο ­ β ο λ ικ ο ύ . Ο λ ε ς οι ε π ιθ έ σ εις α π οδ ιο ρ γα ν ώ ν ο ν τα ν μ ε τ η ν έ ν α ρ ξή το υ ς από τα π υρά το υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , χω ρίς η α μ υ ν τικ ή το π ο θ ε σ ία να υ φ ίσ τα τα ι α νά λο γη π ίεση. Κ ατά τη δ ιά ρ κ εια τ η ς ε π ίθ ε σ η ς η σ υ ν ερ ­ γασ ία μ ε το π εζικ ό υ π ή ρ ξε α νύ π α ρ κτη . Ε φ ό σ ον η το π ο θ ε σ ία ή τα ν ο ρ γ α ν ω μ έν η και τα κω λ ύ μ α τα δ ε ν ε π έ τρ ε π α ν τ η ν κί­ νησ η τω ν α ρ μ ά τω ν, δ ε ν έ γ ιν ε α υ τό που α π ο κ α λ ο ύ μ ε επ ίθ εσ η το υ π εζικο ύ μ ε τα ά ρ μ α τα να υ π ο σ τη ρ ίζο υ ν δια πυρών. Ο μω ς και η σ υνερ γα σ ία μ ε τα ά λλα Ο πλα δ ε ν ή τα ν ε π ιτυ χ έ σ τε ρ η . Το π υ ρ ο ­ β ο λ ικ ό έ β α λ λ ε σωρό β λ η μ ά τω ν κ ά θ ε δ ια ­ μ ε τ ρ ή μ α τ ο ς κ α τ α ν έ μ ο ν τα ς τα π υρά το υ σε ό λ ε ς τ ις ο ρ α τ έ ς α μ υ ν τικ έ ς θ έ σ ε ις και δ ια σ π είρ ο ν τά ς τα κα τά π λά το ς και βά ­ θ ο ς , έ τσ ι ώ σ τε σπάνια να επ ιτυ γ χ ά ν ει π υ κ ν έ ς σ υ γ κ ε ν τρ ώ σ εις , η δ ε επ ίθ εσ η ά ρ ­ χ ιζε μ ε τ ά τ η ν άρση τω ν π υρ ώ ν το υ π υ ρ ο ­ β ο λ ικ ο ύ . Το μ ηχ α νικό , μ ά λλ ο ν α ν επ α ρ κ ές , κα ­ θ υ σ τέ ρ η σ ε τη γ εφ ύ ρ ω σ η και τ η ν α π οκα ­ τά σ τα σ η τω ν κ α τα σ τρ ο φ ώ ν τω ν οδών. Και κ α τά τη δ ιά ρ κ εια τ η ς ε π ίθ ε σ η ς τ ο μη-

υ π ο ν ο μ εύ σ εις τω ν ο δ ώ ν κ α θ υ σ τέρ η σ α ν σ η μ α ν τικ ά τ η ν κίνησ η τω ν ιτα λ ικώ ν μ η ­ χ α ν ο κ ίν η τω ν φαλάγγω ν. Η ε π ιμ ε λ η μ έ ν η κα τα σ κ ευ ή τω ν α ν τια ρ μ α τικ ώ ν κω λ υ μ ά ­ τω ν α π έ δ ε ιξε τ η ν α ξία το υ ς . Τα ιτα λ ικά ά ρ μ α τα έπ εσ α ν α κρ ιβ ώ ς πάνω το υ ς . Το π υ ρ ο β ο λ ικ ό α π ο δ ε ίχ θ η κ ε ο βασι­ λ ιά ς το υ π εδ ίο υ τ η ς μ ά χη ς. Ε χ ο ν τα ς ο ρ ­ γα νώ σ ει π ρο το υ π ο λ έμ ο υ τη β ο λή τ ο υ μ ε μ εγ ά λ η επ ιμ έλ εια , α κ ρ ίβ ε ια και λ ε π τ ο μ έ ­ ρεια , γ ν ω ρ ίζ ο ν τα ς καλά τ ο έ δ α φ ο ς μ π ρ ο ­ σ τά το υ , μ ε βάση λ ε π το μ ε ρ ή σ χ εδ ια ­ γ ρ ά μ μ α τα , κ α τό ρ θ ω σ ε μ ε τ ις ε ύ σ το χ ε ς β ο λ έ ς το υ να ε π ιβ λ η θ ε ί το υ α ν τιπ ά λ ο υ . Η σ υ ν τρ ιβ ή τω ν α ρ μ ά τω ν κ α τά τ η ν επ ίθ εσ η τ η ς 3 η ς Ν ο ε μ β ρ ίο υ κα τά το υ Κ αλπ ακίου, α π ο τε λ ε ί κυ ρ ίω ς έ ρ γ ο το υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , δ ιό τι η α ρ χή π ου λ έ ε ι ό τι τα κω λύ μ α τα υ π ο σ τη ρ ίζο ν τα ι δια π υρ ώ ν β ρ ή κ ε π λήρη εφ α ρ μ ο γ ή . Ο Β ρ ε τα ν ό ς Σ τρ α τη γ ό ς Π έρ ρ υ , δ ιο ι­ κ η τή ς τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η ς μ ερ α ρ χ ία ς τ η ς 8 η ς Σ τρ α τιά ς , ό τα ν ε π ισ κ έ φ θ η κ ε τ η Μ ε ­ ραρχία σ τις α ρ χ ές Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ 1940 ε ξ έ φ ρ α σ ε τ ο θ α υ μ α σ μ ό το υ γ ια τ η ν α ν τια ρ ­ μ α τικ ή οργάνω σ η το υ ε δ ά φ ο υ ς τ η ς Μ ε ­ ρ αρχία ς. Οι Ε λ λ η ν ες μ α χ η τέ ς , π ου δ ε ν είχ α ν ξα ν α δ ε ί ά ρ μ α τα , α π έκ τη σ α ν α υ το π επ ο ί­ θ η σ η ό τα ν ε ίδ α ν πως α ν τιμ ε τω π ίζο ν τα ι και κ α τα σ τρ έ φ ο ν τα ι. Δ ε ν σ υ ν έβ η ό μ ω ς τ ο ίδιο και μ ε το Γενικό Ε π ιτελ είο , σ το ο ­ π οίο ο φ ό β ο ς τω ν ιτα λ ικώ ν α ρ μ ά τω ν ε π έδ ρ α σ ε μ ά λλ ο ν α δ ικ α ιο λ ό γ η τα (αν κρ ί­ ν ο υ μ ε από τ ο ν τρ ό π ο π ου τ α χρ η σ ιμ ο π ο ί­ η σ α ν οι Ιτα λοί) σε ό λα τα σ χέδ ια και τ ις α­ π ο φ ά σ εις το υ μ έχ ρ ι τ ο τ έ λ ο ς τ ο υ π ο λ έ ­ μου, μ ε σ υ ν έπ εια ο Ε λ λ η ν ικ ό ς Σ τρ α τό ς σ τη ν Α λβ α νία να κ ιν η θ ε ί κ α τά μ ή κ ο ς τω ν κ ο ρ υ φ ο γ ρ α μ μ ώ ν ο ρ ειν ώ ν ό γκω ν, π αρά μέσ ω π εδ ινώ ν διαδρόμω ν. Ελλη νες σ τρα τιώ τες π α νηγυρίζουν πάνω σε ένα κα τεστραμ μ ένο L3-33. Η σειρά των L3 κατα σκευά στηκε σε 1.300μονάδες.

ΒΙΒΛΙΟ ΓΡΑΦ ΙΑ χα νικό δ ε ν β ο ή θ η σ ε α π ο τε λ εσ μ α τικ ά σ τη διάσπαση τω ν κω λυμ ά τω ν, ο ύ τ ε επ εχ είρ η σ ε ν υ κ τ ε ρ ιν έ ς ε ν έ ρ γ ε ιε ς π ρ ο ς α υ τή τ η ν κ α τεύ θ υ ν σ η . Το ο ρ ε ιν ό έ δ α φ ο ς τ η ς Η π είρ ου δ ε ν α­ π ο τε λ ε ί δ ικ α ιο λ ο γ ία γ ια τ η ν α π ο τυ χ ία τω ν αρμάτω ν. Οι Γερ μ α νο ί έ ξ ι μ ή ν ε ς α ρ ­ γ ό τε ρ α χρ η σ ιμ οπ οίη σ α ν τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ­ ν ε ς μ ερ α ρ χ ίε ς κα τά τ η ν επ ίθ εσ ή τ ο υ ς ε ­ ν α ν τίο ν τ η ς Ε λλά δα ς, μ ε α ρ κ ε τή επ ι­ τυ χ ία . Ο ργάνω σ αν επ ίσ ης τα χ υ κ ίν η τα απ οσ π άσ ματα ά μ εσ η ς επ έμ β α σ η ς , α π ο τελ ο ύ μ ε ν α από σ το ιχ εία α υ το κ ιν ο ύ μ εν ω ν π ο λυ β ό λω ν, τ μ ή μ α τα μ η χ α ν ο κ ίν η το υ π ε ­ ζικο ύ κα ι μ η χ α ν ικ ο ύ (τα οπ οία π ρο σ κόλλ η σ α ν σ τις ο ρ ε ιν έ ς μ ερ α ρ χ ίε ς για τ η ν ε κ ­ μ ε τά λ λ ε υ σ η ευ κα ιρ ιώ ν), τα οπ οία ή τα ν πιο α π ο τε λ ε σ μ α τικ ά από δ υ σ κ ίν η τε ς μ ο ­ ν ά δ ε ς επ ιπ έδ ο υ μ ερ α ρ χ ία ς. Κ ά τι α ν τί­ σ τοιχο έκ α ν α ν και ο ι Σ ύ μ μ α χο ι α ρ γ ό τε ρ α , κα τά τη δ ιά ρ κ εια τω ν επ ιχ ειρ ή σ εω ν σ το

ο ρ ε ιν ό έ δ α φ ο ς τ η ς Ιτα λία ς.

Επί τω ν ελλη ν ικ ώ ν εν ερ γ ειώ ν Η ε π ιμ ε λ ή ς α μ υ ν τικ ή οργά νω σ η τ η ς το π ο θ ε σ ία ς Ε λα ία ς-Κ α λα μά υ π ή ρ ξε α ξιο ­ θ α ύ μ α σ τη , κ ρ ιν ό μ ε ν η α κ ό μ α και μ ε τα σ η μ ερ ινά δ ε δ ο μ έ ν α , κα ι μ π ό ρ εσ ε να αποκ ρ ο ύ σ ει τ η ν επ ίθ εσ η το υ ε χ θ ρ ο ύ . Κ α θ ί­ σ τα τα ι δ ε π ερ ισ σ ό τερ ο σ η μ α ν τικ ή αν λ η φ θ ε ί υπόψ η ό τι οι ε ρ γ α σ ίε ς ε κ τ ε λ έ σ τ η καν σε δ ιά σ τη μ α ε ν ό ς σ χ εδ ό ν έ τ ο υ ς μ ε π ε ν ιχ ρ έ ς π ισ τώ σ εις από τ ο προσω πικό τ η ς Μ ερ α ρ χ ία ς μ ε τη σ υ ν δ ρ ο μ ή τω ν κα ­ το ίκ ω ν τ η ς π ερ ιο χ ή ς . Η υ ψ ηλή π ερ ί κα ­ θ ή κ ο ν τ ο ς α ν τίλ η ψ η τ η ς δ ιο ίκ η σ η ς τ η ς Μ ερ α ρ χ ία ς δ ε ν τ η ς ε π έ σ τρ ε ψ ε να “ ο ­ χ υ ρ ω θ ε ί” πίσω από ε ύ κ ο λ ε ς π ρ ο φ ά σ εις π ερ ί έ λ λ ε ιψ η ς μέσ ω ν και υ λικώ ν και υπ ο­ β ο λή αναφορώ ν. Οι α ν α τιν ά ξε ις τω ν γ εφ υ ρ ώ ν και οι

(1) Η ΠΡΟ ΤΟΥ ΠΟ ΛΕΜ ΟΥ Π ΡΟ Π ΑΡΑ ΣΚΕΥΗ ΤΟ Υ ΕΛ Λ Η Ν ΙΚΟ Υ ΣΤΡΑΤΟΥ, 1923-1940. ΓΕ Σ/Δ ΙΣ, 1969. (2) ΙΤΑΛΙΚΗ Ε ΙΣ Β Ο Λ Η 28 Οκτωβριου-17 Νοεμβρίου 1940, ΓΕ Σ/Δ ΙΣ, 1960. (3) ΑΝΕΦ ΟΔΙΑΣΜ ΟΙ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ Ε ΙΣ ΥΛΙΚΑ Ο Π ΛΙΣΜ Ο Υ-Π ΥΡΟ Μ ΑΧΙΚΩ Ν Π Υ Ρ Ο Β Ο Λ ΙΚ Ο ΥΠ Ε ΖΙΚΟ Υ, 1940-41, ΓΕΣ/Δ ΙΣ. 1982. (4)Α ντγου Χαρ. Κατσιμήτρου: Η Η Π ΕΙΡΟ Σ ΠΡΟΜ ΑΧΟΥΣΑ, ΓΕΣ/Δ ΕΚ. 1982. (5)Ανχη Ad. Κ ο ρ ό ζη : 01 ΠΟΛΕΜ ΟΙ 1940-41. ΕΠ ΙΤ ΥΧ ΙΑ I ΚΑ Ι ΕΥΘ ΥΝ ΑΙ, 1958. (6)Α ντγου Δημ. Κα9ενιω τη: AI ΚΥΡΙΩ ΤΕΡΑ Ι ΣΤΡΑ ΤΗ ΓΙΚΑ I Φ ΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜ ΟΥ 1940^1. 1946. (7) 01 ΓΕ Ρ Μ Α Ν ΙΚ ΕΣ ΕΚΣΤΡΑ ΤΕΙΕΣ ΣΤΑ Β ΑΛΚΑ Ν ΙΑ , ΓΕΣ/7ο Ε Γ, 1993. (8) Encyclopedia of Tanks.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστούμε το Πολεμικό Μουσείο για την παραχώρηση των ψωτογραφιων.______________

ΣΤΡΑΤΙΩΤ'ΚΗ ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ

ΕΧΟΝΤΑΣ ΕΝΩΣΕΙ ΥΠΟ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΦΡΑΓΚΙΚΑ ΦΥΛΑ, Ο

“Μ ΑΓΙΟΡΔΟΜ ΟΣ” ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΛΟΣ (714-741) ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ Ο ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΙΔΡΥΤΗΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΚΑΡΟ ΛΙΔΩ Ν (ΤΗΣ “ΑΓΙΑΣ ΡΩ Μ ΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΦΡΑΓΚΙΚΟΥ ΕΘ ΝΟ ΥΣ”), ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΕΜ ΕΛΛΑΝ ΝΑ ΠΑΓΙ ΟΠΟΙ ΗΣΟΥΝ Ο ΓΙΟΣ ΤΟΥ, ΠΕΠΙΝ Ο Σ Γ Ο ΒΡΑΧΥΣ (741-768), ΚΑΙ Ο ΕΓΓΟΝΟΣ ΤΟΥ, Ο ΠΕΡΙΦΗΜΟΣ ΚΑΡΟΛΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ Η ΚΑΡΛΟΜΑΓΝΟΣ (768-814). ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, ΜΕ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΤΟΥ Ν ΙΚ Η ΤΟΝ ΟΚΤΩΒΡΙΟ ΤΟΥ 732 ΣΤΟ ΠΟΥΑΤΙΕ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ ΕΙΣΒΟ ΛΕΩΝ, ΕΣΩΣΕ ΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΤΑ ΤΡΟΠΟ ΠΑΡΑΠΛΗΣΙΟ Μ Ε ΕΚΕΙΝΟ Ν ΠΟΥ Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ Σ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩ Ν Γ ΙΣΑΥΡΟΣ ΑΠΕΚΡΟΥΣΕ ΤΗΝ ΑΡΑΒΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ ΣΤΟ Ν Ο ΤΙΟ ΑΝ ΑΤΟ ΛΙΚΟ ΣΥΝΟΡΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΤΟ 717-718 ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΚΑΙ ΤΟ 740 ΣΤΟ ΑΚΡΟΗΝΟ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ.

ΤΙΩ ΤΙΚ Η ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

ροσ ω πικότητα κα τα λ υ τική ς σημασίας στη μεσαιω νική γα λλική ιστορία κατά το α' μισό το υ 8ου μ.Χ. αιώνα, ο Κ άρολος Μ α ρ τέλ λ ο ς (λατινικά: Carolus Martellus, γαλλικά: Charles Martel) υπ ή ρξε ο δ ε ύ τε ρ ο ς ανάμεσα σε τρ ε ις ισχυρούς “ μαγ ιο ρ δ ό μ ο υ ς ” (major domi) το υ πρώιμου γα λλικού μεσαίωνα, κ α τευ θ ύ ν ο ν τα ς τις υ π οθέσ εις και τις τύ χ ε ς το υ φ ρα γκικο ύ βασ ιλείου τω ν “ νω θρώ ν” Μ ερο βιγγείω ν βασιλέων για είκοσ ι π έν τε περίπου χρόνια, από το 714/717 έω ς το 741 μ.Χ. Οι άλλοι δύο γνω σ τοί “ μαγ ιο ρ δ ό μ ο ι” (δηλ. “ δ ια χειρ ισ τές το υ ο ίκ ο υ ” , άρα τω ν κρατικώ ν υποθέσεω ν) υπ ήρξαν ο πα­ τέ ρ α ς το υ Καρόλου Μ α ρ τέλλου , Πεπίνος Β ’ το υ Εριστάλ (687/688-714), καθώ ς και ο γιο ς το υ , Πεπίνος Γ ’ ο Β ραχύς (741-768 και βασιλιάς τω ν Φ ράγκω ν/ “ ρ η ξ Φ ραγγία ς” από το 751/752). Π ραγματικά, οι τρ εις α υ τές δ υ να μ ικές π ροσ ω π ικότητες υπήρξαν π ραγματικοί “ δ ια χ ειρ ισ τές” όλω ν τω ν π ολιτικώ ν, σ τρατιω τικώ ν, κοινω νικώ ν και εμπ ορο-οικονομικώ ν υπ οθέσ εω ν το υ φ ρ α γκικο ύ βασ ιλείου για ο γδ ό ν τα περίπου χρόνια, κατά τη ν τε λ ε υ τα ία π ερίοδο τη ς δ υνασ τείας τω ν Μ ερ ο β ιγγείω ν “ νω θρώ ν βασ ιλέω ν” . Ο Κάρολος Μ α ρ τέλλο ς, που π έτυ χ ε να ενώ σει υπό τη ν εξου σ ία το υ το φ ρ α γκικό έ ­ θνο ς, υπ ήρξε μια από τις σ η μ α ν τικ ό τερ ες π ροσ ω π ικότητες τη ς μεσ αιω νικής Ευρώπης και έχ ει χα ρα κτη ρ ισ τεί (H. Davis) ως “ ο π ρα γμα τικός ιδ ρ υ τή ς τη ς Α υτοκρ α το ρ ία ς τω ν Καρολιδώ ν” , τη ν οποία στη σ υνέχεια παγιοποίησαν και ισχυροποίησαν ο γιο ς το υ και ο εγγονό ς το υ, δηλ. οι Πεπίνος Γ ’ ο Βραχύς και Κ αρλομάγνος.

,

ΑΛ ΕΞ Η Σ Γ.Κ. Σ Α Β Β ΙΔ Η Σ, M . Phil Δ ρ Φ. Επίκουρος ερευνητής βυζαντινής ιστορίας στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών

Ο ΦΡΑΓΚΟΣ

ΠΟΛΕΜΑΡΧΟΣ

Ο

Σ

Μ

Α

Ρ

ϊ

ί

Α

Λ

Ο

Ε

ΚΑΙ Η ΑΝΑΧΑΙΤΙΣΗ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΠΟΥΑΤΙΕ (732 μ.Χ.)

Ο Κάρολος Μαρτέλλος

απωθεί τους Μουσουλμάνους εισβολείς στο Πουατιέ τον Οκτώβριο του 732 μ.Χ. (λεπτομέρεια από ζωγραφικό πίνακα του Σαρλ Στεμπέρ στο Μουσείο των Βερσαλλιών, 19ος αι.).

ΠΡΩΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΑΓΙΩΣΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣΜ ΑΓΙΟΡΔΟ Μ Ο Σ 0 ρόλος των “ μαγιορδόμων” , οι οποίοι ανέλαβαν τα ηνία του πρώιμου μεσαιωνι­ κού γαλλικού κράτους μετά το θάνατο του τελευταίου αξιόλογου Μεροβιγγείου βασι­ λιά, του Δαγοβέρτσυ Α ’, το 639 μ.Χ., υπήρξε καθοριστικός, όπως εξάλλου παρατηρεί στο έργο του ο γνωστός βιογράφος του

Ο πάπας Γρηγόριος Β ' (715-731).

Καρλομάγνου, Εγινάρδος ή Εϊνχάρδος. Γεννημένος γύρω στο 688, ο Κάρολος Μαρτέλλος οφείλει τη μεταγενέστερη του ονομασία “ Μαρτέλλος(=σφυροκοπητής) στο τρομερό του όπλο, τη σφύρα (λατ martellus, γαλλ. m a r t e a u που τόσο αποτελεσματικά χειριζό­ ταν στις πολυάριθμες μάχες στις οποίες έλαβε μέρος, ιδιαί­ τερα στη μεγάλη σύγκρουση στο Πουατιέ το 732. Ο πατέρας του, Πεπίνος 9 ο Νεώτερος του Εριστάλ. είχε διατελέσει “ μαγιορδόμος" της Αυστρασίας (του βορειοανατο­ λικού τμήματος της Γαλλίας) και περί το 687 688 ( εποχή γέννησης του Καρόλου) είχε κατορθώσει να υποτάξει στην εξουσία του και τη Νευοτρία (βορειοδυτικά Γαλνα^ γενόμενος κατά τον τρόπο αυτόν "μαγιορδόμος' όλων των Φράγκων. Μετά το θάνατό του όμως, το 714. κανένα από τα δύο νόμιμα παιδιά του δεν ζούσε. Στη διαθήκη του, πάντως, ο Πεπίνος Β ’ δεν όριζε κληρονόμο το νόθο γιο του Κάρολο, αλλά το μοναδικό απόγονο του πρωτότο­ κου γιου του, Γριμοάλδου, τον οκτάχρονο εγγονό του. Θευδοάλδο. Η ουσιαστική κηδεμονία του τελευταίου, ό­ μως, ως την ενηλικίωσή του, περιήλθε στα χέρια της δυναμικής χήρας του Πεπίνου, Πλεκτρούδης. ένα από τα

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

πρώτα μέτρα της οποίας ήταν να συλλάβει και να δοκιμάσει να εξοντώσει (παρολίγο να το κατορθώσει) τον εικοσιεξάχρονο τότε θετό της γιο, τον Κάρολο Μαρτέλλο, γιο της παλλακίδας Αλφαϊδας ή Αλπαϊδας, ο ο­ ποίος τότε είχε ήδη δείξει αξιόλογα στοι­ χεία αποφασιστικότητας, γενναιότητας αλ­ λά και φιλοδοξίας. Η προσπάθεια της Πλεκτρούδης, όμως, δεν είχε αποτέλεσμα. Παράλληλα με τον α­ γώνα της για εξόντωση του Καρόλου και των υποστηρικτών του, η δυναμική χήρα εί­ χε να αντιμετωπίσει και διάφορα επαναστα­ τικά κινήματα εκ μέρους διαφόρων Φρά­ γκων αρχόντων, που κάθε άλλο παρά ευχα­ ριστημένοι είχαν μείνει από τη διαθήκη του Πεπίνου Β ’. Ετσι σταδιακά σχηματίστηκε συνασπισμός που στρεφόταν όχι μόνο κατά της Πλεκτρούδης, αλλά και κατά των δικαι­ ωμάτων του φυλακισμένου από αυτήν Κα­ ρόλου. Τον εκτενή αυτό συνασπισμό αποτελούσαν ο “ μαγιορδόμος” της Νευστρίας, Ραγινφρέδος ή Ραγενφρίδος, ο Φράγκος δούκας της Ακουιτανίας (νοτιοδυτικής Γαλ­ λίας) Εύδης ή Εύδος, οι Φρίσσιοι των Κάτω Χωρών (Βελγίου-Ολλανδίας) υπό τον ηγε­ μόνα τους Ράντμποντ, καθώς και οι Σάξονες των πέραν του ποταμού Ρήνου περιο­ χών. Η αντιπαράθεση αυτή έμελλε να μετεξελιχθεί σε φονικό εμφύλιο πόλεμο στο φραγκικό έθνος, που έληξε μετά από μια πενταετία (714-719) με την τελική απόλυτη επικράτηση του Καρόλου Μαρτέλλου. Ενώ είχαν αρχίσει τα επαναστατικά κι­ νήματα που προαναφέρθηκαν, καθώς και οι πρώτες εμφύλιες συγκρούσεις στα πεδία των μαχών, ο Κάρολος κατόρθωσε να δρα­ πετεύσει από τα δεσμά του, το 715, και να συγκεντρώσει τις πιστές σ’ αυτόν δυνάμεις στη Γαλλία. Ο Ραγινφρέδος και οι Νευστριανοί είχαν ανακηρύξει ηγεμόνα των Φρά­ γκων τον σαραντατριάχρονο Χιλπέριχο Β ’, τον οποίο είχαν υποχρεώσει να εγκαταλείψει τη μοναστική ζωή. Πράγματι, όπως απο­ δείχθηκε, ο Χιλπέριχος Β ' υπήρξε ένας από τους λίγους Μεροβιγγείους ηγεμόνες που δεν υπήρξαν “ νωθροί" και προσπάθησε να αντιμετωπίσει τον διαρκώς ισχυροποιούμε­ νο Κάρολο Μαρτέλλο. Ο τελευταίος, όμως, τελικά εξόντωσε τους δύο ισχυρούς αντι­ πάλους του στις μάχες της Αμπλέβ (716) και του Βινσύ (717), ενώ στην περίφημη μά­ χη της Σουασσόν (719), βορειοδυτικά του Παρισιού, που χαρακτηρίστηκε από τον Charles Oman ως “η τελευταία συνδυασμέ­ νη ενέργεια των Μεροβιγγείων και των Νευστριανών” , κατόρθωσε να νικήσει και τον τρίτο επικίνδυνο αντίπαλό του, τον Εύδη της Ακουιτανίας. Ετσι η βόρεια Γαλλία είχε περιέλθει στα χέρια του. Η επικράτηση του Καρόλου Μαρτέλλου ολοκληρώθηκε με τήν εκούσια υποταγή της Πλεκτρούδης και των Αυστρασιανών ο­ παδών της. Ο Κάρολος είχε υποστηρίξει από το 717 τα δικαιώματα -στο μεροβιγγειανό θρόνο- του Κλοθαρίου Δ ’ (717-719), αλ­ λά μετά τη μάχη της Σουασσόν ο παλιός ε­ χθρός του, Χιλπέριχος Β ’, υποτάχθηκε και αυτός με αντάλλαγμα την επανάκτηση του : -Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η ΙΣΤΟΡΙΑ

φραγκικού στέμματος (719-720). Στη συνέ­ χεια ο Κάρολος ανέβασε στο θρόνο των Μεροβιγγείων τον Θευδέριχο Δ ’ (720-737), τον τελευταίο Μεροβίγγειο που βασίλευσε στα χρόνια της δικής του εξουσίας. Κατά το διάστημα 719-724 ο Κάρολος Μαρτέλλος, ως “ μαγιορδόμος” όλων των Φράγκων πλέον, επανέφερε το κράτος του σε ειρήνη και τάξη, ενώνοντας για πρώτη φορά την Αυστρασία και τη Νευστρία υπό την ηγεμονία του. Ο άσπονδος αντίπαλός του, Ραγινφρέδος, αναγκάστηκε να τον α­ ναγνωρίσει, στέλνοντάς του τους γιους του ως ομήρους. Από το 724 και εξής ο Κάρο-

Αραβες Ομαϋάδες ηγεμόνες της Ισπανίας (“ Ανδαλουσίας” , εκ του αραβικού alAndalus), είχαν αρχίσει να εισβάλλουν στα νοτιοδυτικά γαλλικά εδάφη ήδη από το 718, αλλά το 720-721 ο Ακουιτανός δούκας Ε ύ ­ δης (που προαναφέρθηκε) τους νίκησε στην Τουλούζη, όπου σκοτώθηκε ο ηγέτης τους, στρατηγός αλ-Σάμαχ. Το 725 ο εμίρης Ανμπασσάχ ιμπν Γιόχιμ κατέλαβε πολλά φραγκικά εδάφη ως τον ποταμό Ροδανό, η μεγάλη όμως μουσουλμανική εισβολή άρχι­ σε το 732, υπό την καθοδήγηση του δυναμι­ κού εμίρη της Κόρδοβας, Αμπντ αλ-Ραχμάν αλ-Γκαφίκι. Ο τελευταίος, με πολλά μαυρι-

ΓΕΝ ΕΑ ΛΟ Π Α ΤΟΥ ΚΑΡΟ ΛΟ Υ Μ Α ΡΤΕΛΛΟ Υ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΑΡΟΛΙΔΙΚΟΥ ΟΙΚΟΥ Πλεκτρούδη (σύζυγος)

Πεπίνος Β του Henstal=A* ······<

ΤΙ ΤΥΠΟΥ ΗΤΑΝ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΠΛΟΙΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ “ΑΝΔΡΕΑΣ Μ ΙΑΟΥΛΗΣ”; Το “ Ανδρέας Μ ιαούλης” υπήρξε αθωράκιστο καταδρο­ μικό πλοίο του ελληνικού στό­ λου, το οποίο ναυπηγήθηκε στη Γαλλία το 1878. Το σκάφος

Φ Υ Σ Ι Ο Γ Ν Ω Μ Ι Ε Σ

ΣΤΡΑΤΑΡΧΗΣ ΑΡΤΣΙΜΠΑΛΝΤ ΟΥΕΙΒΕΛ (1883-1950) Λίγο πριν από την έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου ο Βρετανός (μετέπειτα Στρατάρ­ χης) Ουέϊβελ παρακολούθησε μαθήματα ρωσικής στη Ρωσία και με την έναρξή του το 1914 τοποθετήθηκε με το 6αθμό του ταγ­ ματάρχη στην 3 Μεραρχία του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώ­ ματος στη Γαλλία. Μετά από επτά μήνες στο Υπρ τραυματίστηκε και έχασε το αριστερό του μάτι. Υστε­ ρα από υπηρεσία επτά μηνών στο μέτωπο του Καυκάσου στη Ρωσία τοποθετήθηκε, τον Ιούνιο του 1917, ως σύνδεσμος στο στρατη­ γείο του Αλενμπυ στην Παλαιστί­ νη και στη συνέχεια έμεινε υπό τον Αλενμπυ, ως ταξίαρχος, στο επιτελείο του καθ'όλη τη διάρ­ κεια των επιχειρήσεων του 1918. Μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων ο Ουέϊβελ, υποστράτη­ γος πλέον, διακρίθηκε για το λα­ μπρό πνεύμα του και την αντιπάθειά του στη συμβατικότητα. Κατ’ αυτόν ο ιδανικός πεζικάριος ήταν ένας συνδυασμός λαθροκυνηγού, "πιστολά” και διαρρήκτη. Τον Ιούλιο του 1939, λίγο πριν από την έκρηξη του Δευτέρου Παγκοσμί­ ου Πολέμου, ο Ουέϊβελ ανέλαβε να οργανώσει τη Διοίκηση Μέσης Ανατολής. Εγκατέστησε το στρα­ τηγείο του στο Κάιρο και προσπά­ θησε με λίγα τμήματα, που δεν εί­ χαν καμία γνώση του σύγχρονου πολέμου ούτε ήταν εξοπλισμένα γι' αυτόν, να ελέγξει μια τεράστια περιοχή στην οποία περιλαμβανόταν και η διώρυγα του Σουέζ. Μετά την έκρηξη του Β ’ΠΠ και ειδικότερα την είσοδο της Ιτα­ λίας σε αυτόν, στις 10 Ιουνίου 1940, ο Ουέϊβελ ενισχύθηκε με α­ ξιόμαχα αποικιακά τμήματα και παρά το γεγονός ότι ο αντίπαλός του, οι Ιταλοί, υπερτερούσε κατά πολύ αριθμητικά, έδειξε θαυμά­ σια προσόντα στρατηγού, σε μέ­ τωπα που απείχαν πολύ μεταξύ τους, όπως εκείνο της ανατολικής Αφρικής και της δυτικής Αιγύπτου. Δυστυχώς δεν τα πήγαινε καθόλου καλά με τον Τσώρτσιλ (με τον οποίο συγκρούστηκε αρ­ κετές φορές για διάφορα θέματα, σε πολλά από τα οποία δικαιώθη­ κε), με αποτέλεσμα οι σχέσεις τους να μην είναι ποτέ καλές. Στις 13-16 Σεπτεμβρίου ο Ουέϊβελ κατόρθωσε να σταματή­ σει τις δυνάμεις του Γκρατσιάνι, ο οποίος είχε καταλάβει την Κυρη­

0 ΒΡΕ ΤΑ Ν Ο Σ ΣΤΡΑΤΑΡΧΗΣ Α Ρ Τ Σ ΙΜ Π Α Λ Ν Τ Π Ε Ρ Σ ΙΒ Α Λ Ο Υ Ε ΙΒ Ε Λ , Υ Π Ο Κ Ο Μ Η Σ ΤΟΥ Κ Ε Ρ Ε Ν ΤΗΣ ΕΡΥΘΡΑΙΑΣ Κ Α Ι 1ος Κ Ο Μ Η Σ ΤΗΣ Κ Υ Ρ Η Ν Α ΪΚ Η Σ Κ Α Ι ΤΟΥ ΓΟ Υ ΙΝ ΤΣΕ ΣΤΕ Ρ , ΓΙΟ Σ Κ Α Ι Ε Γ ΓΟ Ν Ο Σ ΣΤΡΑΤΗΓΩΝ, Α Π Ο ΤΕ Λ Ο Υ ΣΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜ Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ Κ Α Ι Δ ΙΑ Ν Ο Ο Υ Μ Ε Ν Ο Υ . Α Π Ο Φ Ο ΙΤΗ ΣΕ Α Π Ο ΤΟ Σ Α Ν Τ Χ Ε Ρ Σ Τ ΤΟ 1901 Π Ρ Ω ΤΟ Σ Α Π Ο ΤΗΝ ΤΑΞΗ ΤΟΥ Κ Α Ι ΤΟ 1908 ΕΙΧΕ Η Δ Η Π Α Ρ Α ΣΗ Μ Ο Φ Ο Ρ Η Θ Ε Ι Π Ε Ν ΤΕ Φ ΟΡΕΣ. ναϊκή, στο Σίντι Μπαράνι. Η ανα­ λογία δυνάμεων μεταξύ των δύο αντιπάλων ήταν 10:1 υπέρ του Γκρατσιάνι. Ο Ουέϊβελ την αντιμε­ τώπισε με μια πολύ...πρακτική ο­ δηγία που εξέδωσε στους υφιστα­ μένους διοικητές του: “ Κάνετε μια διμοιρία να φαίνεται τάγμα, έ­ ναν ουλαμό αρμάτων επιλαρχία και μια καταδρομή μεγάλη επίθε­ ση...” . Στις 9 Δεκεμβρίου οι βρε­ τανικές δυνάμεις της Δυτικής Ερήμου υπό τον Στρατηγό Ο’ Κόνορ εξαπέλυσαν μεγάλη αντεπί­ θεση κατά των δεκαπλάσιων Ιτα­ λών με δύναμη 36.000 ανδρών και κυριολεκτικά διέλυσαν 14 ιταλι­ κές μεραρχίες, ελευθερώνοντας όλη την Κυρηναϊκή μέχρι τις 7 Φε­ βρουάριου 1941. Στη συνέχεια οι δυνάμεις του Ουέϊβελ εξασθένησαν σημαντικά με την αποχώρηση του Βρετανι­ κού Εκστρατευτικού Σώματος για την Ελλάδα και έτσι, όταν έφτασε σε βοήθεια των Ιταλών η “Αλεπού της Ερήμου" (Ρόμμελ), η Κυρη­ ναϊκή χάθηκε ακόμα μια φορά. Ομως ο Ουέϊβελ είχε πάρει την ε­ ξαιρετική απόφαση να διατηρήσει το Τομπρούκ, δημιουργώντας έ­ τσι ένα “ αγκάθι" στα πλευρά του Ρόμμελ και αναγκάζοντάς τον να σταματήσει στη Γκαζάλα. Ομως οι αντεπιθέσεις που εκτόξευσε κα­ τά του Ρόμμελ (επιχειρήσεις “ Brevity” και “ Battleaxe” ) κατέλη­ ξαν σε καταστροφή. Μετά από αυτή την αποτυχία και παρά την αντίθετη γνώμη των υφισταμένων και των προϊσταμένων του Ουέϊβελ, ο Τσώρτσιλ αποφάσισε να τον διορίσει αρχιστράτηγο των δυνάμεων στις Ινδίες και να τον α­ ντικαταστήσει με τον ήδη ευρι­ σκόμενο εκεί αρχιστράτηγο, τον Στρατηγό Ωκινλεκ. Στις Ινδίες ο Ουέϊβελ θεώρη­

σε τον εαυτό του πα­ ροπλισμένο και όπως είπε ο ίδιος, έργο του ήταν “ να προσέχει το μωρό” , ενώ ο πόλε­ μος γινόταν στην Ευρώπη. Ομως η ηρε­ μία στην Απω Ανατο­ λή κράτησε μέχρι το Δεκέμβριο του 1941, οπότε οι Ιάπωνες επιτέθηκαν στον Πέρλ Χάρμπορ. Ο Ουέϊβελ α­ νέλαβε ανώτατος συμμαχικός δι­ οικητής του ΝΔ Ειρηνικού. Ομως οι Ιάπωνες υπερτερούσαν σε α­ ριθμό, σε υλικό και σε ηγεσία και προέλασαν γρήγορα. Η κατάστα­ ση για τον Ουέϊβελ ήταν απελπι­ στική και μια από τις πιο αποφασι­ στικές του ενέργειες κατέληξε σε συμφορά: διέταξε τη νηοπομπή που μετέφερε μια ετοιμοπόλεμη μεραρχία να αποβιβαστεί στη Σι­ γκαπούρη αντί για τη Βιρμανία και έτσι η μεραρχία αυτή χάθηκε ό­ ταν οι βρετανικές δυνάμεις στη Σιγκαπούρη παραδόθηκαν στους Ιάπωνες - οι οποίοι μετά από δύο μήνες είχαν καταλάβει και τη Βιρ­ μανία. Τον Ιανουάριο του 1943 ο Ουέϊβελ έγινε στρατάρχης και τον Ιούλιο του ίδιου έτους πήρε τον τίτλο του υποκόμητος. Η τε­ λευταία του ενέργεια ως στρατιω­ τικού ήταν η προσπάθεια να ε­ λευθερώσει τη Βιρμανία. Στις 19 Ιουλίου 1943 άρχισε μια νέα φάση της σταδιοδρομίας του Ουέϊβελ: διορίστηκε αντιβασιλιάς των Ινδιών και αφιέρωσε τις προσπάθειές του στην επί­ λυση των διαφορών μεταξύ Ινδουιστών και Μουσουλμάνων, που ή­ ταν βασικό βήμα για την πολυπό­ θητη ανεξαρτησία των Ινδιών την οποία είχαν υποσχεθεί να παρα­ χωρήσουν οι Βρετανοί. Ο Ουέϊβελ κράτησε τη θέση αυτή μέχρι το

Ο στρατάρχης Ουέϊβελ στη Βόρεια Αφρική.

1947, οπότε και αντικαταστάθηκε από τον Μαουντμπάτεν. που υπήρξε ο τελευταίος αντιβασιλιάς των Ινδιών. Ο Ουέϊβελ επέστρεψε στο Λονδίνο και μέχρι το θάνατό του (το 1950) έγινε ενεργό μέλος στους κύκλους των διανοουμέ­ νων. Από το 1945 ήταν καγκελά­ ριος του Πανεπιστημίου "ου Αμπερντήν, ενώ είχε τιμητικούς τίτλους και από άλλα εκπαιδευτι­ κά ιδρύματα, μεταξύ των οποίων ήταν τα Πανεπιστήμια της Οξφόρ­ δης και του Καίμπριτζ. Αν και είχε μεγάλη δυσκολία στην έκφραστ και δεν ήταν ομιλητικός στις συζητήσεις και τις συσκέψεις, ο Ουέϊβελ υπήρξε συγγραφέας ε­ ξαιρετικών βιβλίων, στα οπο.α πε­ ριλαμβάνονται η βιογραφία του Αλενμπυ και η εκστρατεία της Πα­ λαιστίνης, το "Στρατηγοί και Στρατηγία” , καθώς και μια ανθο­ λογία ποιημάτων. Ο Στρατάρχης Ουέϊβελ πέθανε μετά από σύντομη ασθένεια το 1950 στο Λονδίνο και τάφηκε στο παλαιό του σχολείο του Γουϊντσεστερ.

79

Δημήτρης Γιδεών

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΒΙ ΒΛΙ Ο ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Α λ έξη Γ.Κ. Σ αβ βίδ η

ΑΠ Ο ΤΟ Β ΥΖΑ ΝΤΙΟ Σ ΤΗ Ν ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ Ε κδ ό σ ε ις “ Δ ημιουργία " Αθήνα, 1997 Σελίδες 460 Ο γνωστός Βυζαντινολόγος-Ιστορικός και τακτικός συνεργάτης του περιοδικού “ Στρατιωτική Ιστορία” Αλέξης ΓΚ . Σαββίδης, κατά τη δ εκ α ε­ τία 1987-1997 έχει δ ημοσιεύσει ή παρουσιάσει πλήθος εργα-

SS)

k'.tnM

Α Λ Ε Ξ Η Γ. Κ. Σ Α Β Β ΙΔ Η BuCavuvoMymi-IotopiKOÜ

ΑΠΟ ΤΟ Κ Υ Ζ Μ Ι Π Π © ΣΤΗΝ

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ!

από τις μελέτες που σ υγκε­ ντρώ θηκαν στο βιβλίο. Από αυτές τις μελέτες και τα άρθρα, 27 είναι γραμμένα στην ελληνική γλώσσα, έξι στην αγγλική, ενώ περιλαμβά­ νονται και μια ρωσική και μια τουρκική μετάφραση των μ ε­ λετών του συγγραφέα, που δ η ­ μοσιεύτηκαν για πρώτη φορά στα αγγλικά και στα ελληνικά και έχουν φωτοανατυπωθεί σε π ροηγούμενους τόμους. Το βι­ βλίο του Αλέξη ΓΚ . Σαββίδη “ Από το Βυζάντιο στην Τουρκοκρατία" είναι εξαιρετι­ κά ενδια φ έρον για τους μ ελ ε­ τητές της σ υγκεκρ ιμ ένη ς ι­ στορικής περιόδου, καθώς πα­ ρουσιάζει ένα πλήθος στοιχεί­ ων. Η κεντρική διάθεσή του γί­ νεται από τις εκδόσ εις “ Δημι­ ουργία” (Χαρ. Τρικούπη 24, 10679, Αθήνα, τηλ. 3629623).

την έκδο σ η μιας σειράς βι­ βλίων με θέματα από την ηρω­ ική αντίσταση και τον αγώνα των Ελλήνω ν εναντίον των δυνάμεω ν του Αξονα κατά τον Β ’ ΠΠ, τόσο στα διάφορα μέ­ τωπα, όσο και στο εσωτερικό της κα τεχόμενης χώρας. Εχει δε πολεμήσει και διακριθεί ιδι­ αίτερα σε όλα τα πεδία των μα­ χών των περιόδων 1940-1944 και 1946-1949. Στο βιβλίο αυτό εκθ έ τει ένα κομμάτι από την ψυχή του. Μ ε τη “ λογοτεχνική μο ρ φ ή ” των διηγημάτων πα­ ρουσιάζονται γεγονότα και κα­ ταστάσεις, πολλές από τις ο­ ποίες έζησε ή υπήρξε πρωτα­ γωνιστής. Σ ε εννέα αυτοτελή διηγήματα-ιστορίες παρουσιά­ ζονται περιστατικά της αιμα­ τηρής για όλους τους Ελληνες δεκαετίας του ‘40, γεγονότα που είναι χρήσιμο να γνωρί­ ζουμε όλοι και ιδιαίτερα οι νεώτεροι. Το πολύ ενδια φ έρον αυτό βιβλίο διατίθεται από τον συγγραφέα (Μπιζανίου 10, ΤΚ 15669, Παπάγου, Αθήνα, τηλ. 6514058).

Υπ οσ τράτηγου ε.α. Ε λ ε υ θ ε ρ ίο υ Ν. Π απ αγιαννάκη

80

σιών σχετικών με διάφορα με­ σαιωνικά, μεταβυζαντινά και ισλαμικά ιστορικά θέματα, τό­ σο στην ελληνική, όσο και σε άλλες γλώσσες. Στο βιβλίο με τίτλο “ Από το Βυζάντιο στην Τουρκοκρατία" σ υγκεντρ ώ θ η ­ καν, με τη μ έ θ ο δ ο της φωτοα­ νατύπωσης, 35 μελέτες του συγγραφέα, οι οποίες πρωτοπαρουσιάστηκαν κατά την προαναφερθείσα περίοδο. Α ντικείμενο των μελετών αυτών είναι διάφορα προβλή­ ματα προσωπογραφίας και γ ε ­ νεαλογίας, τοπικής ιστορίας του ελλαδικού χώρου κατά τους βυζαντινούς και μετα­ βυζαντινούς χρόνους, σχέσε­ ων μεταξύ Βυζαντινών και Τούρκων κατά τη διάρκεια της προοθωμανικής και της οθω ­ μανικής περιόδου, στρατιωτι­ κής διοίκησης της Μικράς Ασίας και πολιτισμού του με­ σαιωνικού Ισλάμ κατά την πρώιμη σελτζουκική περίοδο. Η παρουσίαση και η αξιολόγη­ ση του έργου ορισμένων Ελλή ­ νων και ξένων μελετητών της βυζαντινής και της μεταβυζα­ ντινής ιστορίας, αποτελούν ε ­ πίσης αντικείμενα μερικών

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Σ Κ Ο Ρ Π ΙΕ Σ ΔΑΦ ΝΕΣ Β ’ έκδ ο σ η (Α ’ έκδ ο σ η 1973) Αθήνα, 1997 Σελίδες 115 Ο συγγραφέας του βιβλίου “ Σκόρπιες Δάφ νες" και σ υνερ ­ γάτης των περιοδικών μας “ Σύ γχρ ονο ς Στρα τός” και “ Στρατιωτική Ιστορία” , Υπτγος ε.α. Ελ ευ θ έ ρ ιο ς Παπαγιαννάκης, μας έχει αιφνιδιάσει ευχά­ ριστα και επανειλημμένα με

Σ Κ Ο Ρ Π ΙΕ Σ ΔΑΨΓ1ΕΣ (Δ ΙΗ Γ Η Μ Α Τ Α ) Ε Κ Δ Ο Σ ΙΣ

Β'

ΑΘΗΜΑΙ 1997

C ol. E lie ze r “C h e e ta h ” C o h en , (IA F R et.)

ISRAEL’S BEST DEFENSE Ε κδ ό σ ε ις “ Airlife” Λονδίνο, 1993 Σελίδες 504 Μ ε τον ό ρο “ Η καλύτερη ά­ μυνα του Ισραήλ” (Israel’s best Defense) ο συγγραφέας, Σμ ή ­ ναρχος Cohen, αναφέρεται στην περίφημη Ισραηλινή Α ε ­ ροπορία, η οποία από την πρώ­ τη στιγμή της συγκρότησης του κράτους του Ισραήλ (1948) ανέλαβε πρωταγωνιστικό ρόλο στην άμυνά του έναντι των ι­ σχυρότερω ν - τότε - αραβικών κρατών της περιοχής. Εχοντας υπάρξει πιλότος πρώτης γραμ­ μής της IA F για δεκαετίες (από την αποστράτευσή του μέχρι σήμερα είναι κ υβερ νή τη ς αε­ ροσκαφών Boeing 747 της E L AL), είναι σε θ έσ η να γνωρίζει “ από μέσα” γεγονότα και κα­ ταστάσεις, άγνωστες στο ευρύ κοινό λόγω των πολύ αυστηρών μέτρω ν ασφαλείας που τη ρ ού ν οι ισραηλινές αρ-

THE FIRST FULLSTORYOF THE ISRAELI AIR FORCE Col . El i e z e r " C h e e t a h ” Cohen

χές. Στο βιβλίο υπάρχουν ε ν ­ νέα κεφάλαια, καθένα από τα οποία αναφέρεται σε μια ση­ μαντική πολεμική περίοδο του κράτους του Ισραήλ, αρχίζο­ ντας από τον “ Π όλεμο της Ανεξαρτησίας" και φθάνοντας στις “ χειρουργικής ακρίβειας” αεροπορικές επιδρομές ενα­ ντίον του πυρηνικού αντιδρα­ στήρα του Ιράκ στη Βαγδάτη, την καταστροφή του αρχηγεί­ ου των Παλαιστινίων ανταρ­ τών στην Τύνιδα και τις α ερο ­ πορικές επιδρομές κατά της Β η ρυτο ύ. Παρουσιάζονται με μεγάλες λεπ τομέρειες τα επιμέρους γεγονότα: τόποι, χ ρ ό ­ νοι, ονόματα πρωταγωνιστών και - για πρώτη ίσως φορά φωτογραφίες πιλότων της IAF με ακάλυπτο το πρόσωπό τους (άσχετα με το αν οι περισσότε­ ροι από αυτούς είναι τώρα απόστρατοι ή εν ενεργεία ανώ­ τατοι αξιωματικοί). Σημαντικό κομμάτι του βιβλίου αποτε­ λούν και οι αρκετές ασπρό­ μαυρες φωτογραφίες, οι πε­ ρισσότερες από τις οποίες προέρχονται από το προσωπι­ κό αρχείο του συγγραφέα και οι υπόλοιπες από την IAF. Πρόκειται για ένα από τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφ ο­ ρ ο ύν στη διεθ νή αγορά για το σ υγκεκριμένο θέμα. Στη χώρα μας διατίθεται από το βιβλιο­ πωλείο “ Ε λ ε ύ θ ε ρ η Σκέψ ις ” (Ιπποκράτους 112, Αθήνα).

Λεωνίδας Σ. Μπλαβέρης

ΒΙΒΛΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Ευστάθιου Μπάτη

flpxincflavos που Ταξιδεύει Η Ναυτιλία των Ελλήνων στο τίλος του αιώνα

ΕΚΔΟΣΗΣ ΠΙΤΣΙΛΟΣ

Ε υστάθιου Μπάτη

Ιωάννη Μ εταξά

Ιωάννη Μ εταξά

Γενικό Επιτελείο Στρατού

ΤΟ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ ΠΟΥ ΤΑΞΙΔΕΥΕΙ

ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΟΥ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ. ΤΟΜΟΣ ΕΒΔΟΜΟΣ (1933-1941)

ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΣΚΕΨΕΙΣ (1936-1941) Β ’ τόμος (1939-1941)

ΟΙ ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ ΒΙΤΣΙ ΚΑΙ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΟΥ 1949

Εκδόσεις “ Πιτσιλάς" Αθήνα, 1994 Σελίδες 298 Τιμή 3.000 δρχ. Ενα βιβλίο αφιερωμένο στη Ναυτιλία των Ελλήνων, ως στρα­ τηγικού παράγοντα ανάπτυξης του Ελληνισμού, στο τέλος του αιώνα, με τα προβλήματα που α­ ντιμετωπίζει και τις προοπτικές ανάπτυξης που διαθέτει.

?

Λ

,

>> ~

0

• Η © :?

Εκδόσεις “ ΓκοΘόστη” Αθήνα, 1997 Σελίδες 480 Τιμή 2.900 δρχ.

Επ ανέκδοση Οι σημειώσεις του η μ ερ ο λο ­

της

έκθ εσ η ς

Στο ν τόμο αυτό περιέχονται

που σ υντά χθ η κε με βάσ^· τα επί­

γίου του Ιωάννη Μεταξά, ασχο­

οι λόγοι που εκφώ νησε ο Ιωάν­

σημα στοιχεία του Γ Ε Σ νια την -

λίαστες, που καλύπτουν μια κρί­

νη ς Μεταξάς από το 1939 ως το

καθοριστικής σημασίας για την

σιμη περίοδο της Ιστορίας της χώρας μας (1933-1941).

θάνατό του (1941).

εξέλιξη του ανταρτοπολέμου - ε ­ πιχείρηση “ Πυρσός

ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ 40

ΛΕΟΝ ΝΤΕΓΚΡΕΛ

ΛΑΤΚΗ Ε1ΚΟΝΟΓΡΑΦΤΑ

***

0

81

α. . f f ί

t

XrTOKBKrC/iAC

Εκδόσεις “ Γκοβόστη” Αθήνα 1997 Σελίδες 416 Τιμή 2.400 δρχ.

Επανέκδσση Ελεύθερη Σκέψ ις” Αθήνα, 1993 Σελίδες 245 Τιμή 3.000 δρχ.

C ---31 %

::

ϊ ^ ρ'

* i %

ι

1 * ' ! ; 52

j k

h i ί ψ

hh

όg

ϊίίίδφοείξ; δ

A.A. Vasiliev

Λεόν Ν τεγκρέλ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ (324-1453)

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝΒΑΦΦΕΝ-SS

Εκδόσεις “ Μπεργάδη” (Α-Β’ τόμοι) Τιμή 10.000 δρχ. (και οι δύο τόμοι)

Εκδόσεις “ Ελεύθερη Σκέψις” Αθήνα, 1992 Σελίδες 91 Τιμή 1.500 δρχ. Ο Λ ε ό ν Ν τεγκρέλ, επικεφα­ λής των Βέλγων Εθνικοσοσιαλι­

*

Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος (IEEE)

Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδας (IEEE)

ΣΗΜΑΙΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ ‘40. ΛΑΪΚΗ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ

Εκδόσεις “ IE E E ” Αθήνα, 1996 Σελίδες 179 Τιμή 10.400 δρχ.

Εκδόσεις “ IE E E Αθήνα, 1987 Σελίδες 218 Τιμή 10.400 δρχ.

Εξαιρετική συλλεκτική εργα­ σία της I E E E με κείμενα του Ι.Κ. Μαζαράκη-Αινιάν, με βάση τη συλλογή Ελληνικώ ν Σημαιών του Εθ ν ικο ύ Ιστορικού Μ ουσείου.

Εντυπωσιακό,

συλλεκτικής

αξίας, έργο της IE E E , με κείμενα του Ε υ θ . Παπασπύρου-Καραδημητρίου και με λαϊκές εικονογρα­ φίες αφιερω μένες στο έπος του 1940.

σμόν που πολέμησαν στο πλευρό Η παγκόσμιας φ ήμης εργα­ σία του Καθηγητή Vasiliev με θ έ ­ μα την ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από την ίδρυσή της μέχρι την πτώση της.

των Γερμανών στο Ανατολικό Μ έ ­ τωπο κατά τη διάρκεια του Β ’ ΠΠ, παρουσιάζει συνοπτικά τη ν ι­ στορία των S S

Η διά9εοη των βιβλίων των σελίδων αυτών γίνεται από το βιβλιοπωλείο "Ελεύθερη Σκέψ ις", Ιπποκράτους 112, Αβήνα, Τ.Κ.: 11472, τηλ. 3630697. 3614736 (στέλνονται και με αντικαταβολή).

ΣΤΡΑΤ Ω 7