FILIPINO 3 Kawastuhang Panggramatika at Panretorika

 

Kawastuhang Panggramatika at Panretorika

 

Mga Bahagi ng Pananalita I.

Mga Mga Salit Salitang ang Pangnilal Pangnilalaman aman (conten (contentt words) words) A. Mga Nominal 1. pangngalan 2. panghalip B. Pandiwa C. Mga Panuring 1. Pang-uri 2. pang-abay

 

Mga Bahagi ng Pananalita II. Mga Salitang Pangka Pangkayarian yarian (function words) A. Mga Pang- ugnay 1. pangatnig 2. pang-angk pang- angkop op 3. pang-uk pang -ukol ol B. Mga Pananda 1. Pantukoy 2. Pangawil/Pangawing (ay)

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita  Kasama sa tuntunin ng kawastuhang •

pambararila ang wastong pagpili at paggamit sa mga salita. Hindi lamang sapat na alam ang kahulugan ng mga bahagi ng pananalita. Narar Nararapat apat ding alam at wastong gamitin ang mga iyon sa pagpapahayag.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita  Nang •

 –

 –

 –

 –

 1. Nang umalis ang bagyo, natuwa natuwa ang maraming magsasaka. (pangatnig sa pangungusap na hugnayan )  2. gumawa   nang marahan (panimula ng pangabay na pamaraan)  3. Nang unang panahon…(pamalit sa noon)  4. Kain nang kain (panggitna sa mga salitang-ugat o pandiwang inuulit)

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita  Ng •

 –

 –

 –

1. Ang bintana   ng bahay ay buksan. (bilang pantukoy na paaari) 2. Binigyan   ng pagsusulit ang mga magaaral. (bilang pantukoy na palayon) 3. Pupunta   ng simbahan ang mag-anak. (bilang pang-ukol na pamalit sa ‘sa’)

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita  Kung (if, when) •

 –

 –

1. Magluluto ako  kung kakain ka. (bilang pangatnig) 2. Bibigyan kita kung susunod ka.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita  Kong (ko + ng) •

 –

 –

1. Ibinigay kong lahat ang aking kaya. (bilang panghalip) 2. Iniwan kong may makakain ang aking mga anak.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita  May  Ma y •

Ito ay pandiwang walang balanghay na ginagamit kung ang sinusundan ay pangngalan, panghalip na nasa kaukulang paari, pandiwa, pang-uri, pangabay, at pantukoy ng mga.  asawa na siya. (Kasunod ay pangngalan) 1. May  asawa 2. Si Sila la ay may  kani-kaniyang  kani-kaniyang gawain. (kasunod ay panghalip na paari) 3. Ma Mama may ya ay may  aawit.  aawit. (kasunod ay pandiwa)

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita  May  Ma y •

4. May  magandang  magandang produkto produkto sa lalawigan. (kasunod ay pandiwa) 5. Dito ay may  mahusay  mahusay sumayaw.(kasunod ay pang-abay) 6. May  mga  mga pagkakataong tayo’y puno ng suliranin. (kasunod ay pantukoy na mga)

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita  Mayroon •

 –

 Ito rin ay pandiwang walang banghay na ginagamit naman kasunod ang mga kataga/ingklitik kataga/ingklitik o panghalip na nasa kaukulang palagyo, panagot sa tanong na pinangunahan na  may  at  at bilang kasingkahulugan kasingk ahulugan ng salitang mayaman.

1. Mayroon ngang darating na bagyo. (kasunod at kataga)

2. Si Sila la ay mayroon yatang pagdiriwang. (kasunod ay kataga)

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita  Mayroon •

3. Mayroon akong akong sasabihin. (kasunod ay panghalip na palagyo) 4. Mayroon ditong aawit. (kasunod ay panghalip na palagyo) 5. May pera ba sa kahon? Mayroon(pansagot sa tanong na may) 6. Kami ang mayroon sa aming angkan. (kasingkahulugan ng mayaman)

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita   Din, daw, daw, dito, diyan, doon •

 –

 Ginagamit ang mga ito kapag ang sinundang salita ay nagtapos nagtapos na sa s a mga maliban sa mga malapatinig w at katinig y.

1. Pu Pupu pun nta taha han n   din namin ang Baguio. (also ang katumbas katumb as sa Ingles, Ingle s, pang-abay na panigla at kataga sa balarila)

2. Aalis  da  daw  w  kami  kami bukas. (said ang katumbas sa Ingles, pang-abay na pang-agam at kataga kataga sa balarila)

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita   Din, daw, daw, dito, diyan, doon •

3. Bawal kang magtapon dito. (here, panghalip sa balarila) 4. Darating diyan ang mga panauhin. (there, panghalip sa balarila) 5. Pupuntahan namin doon ang makasaysayang makasaysayang pook. (there, panghalip)

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita   Dagdag pa, ang din/daw/dito/diyan/doon din/daw/dito/diyan/doon ay ay •

gagamitin kapag ang sinundang salita ay nagtatapos sa mga may pantig na ri, ra, raw at nagtatapos ray. maaari din – hindi maaari rin pera daw – hindi pera raw aaraw dito – hindi aaraw a araw rito rito aray daw – hindi aray raw

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita   Rin, raw, raw, rito, riyan, roon •

 –

 Ginagamit ang mga ito kapag ang sinundang salita ay nagt nagtapos s a mga patinig at mga malapatinig na w at y. apos sa

1. Ay Ayaw aw rin niy niyang ang ssumama. umama. (also ang ka katumb tumbas as sa Ingles, pang-abay na panigla at kataga sa bararila)

2. Ang aming bahay raw ay ipagbibili. (said ang katumbas katumb as sa Ingles, pang-abay na pang-agam at kataga sa balarila)

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita .Rin, raw, raw, rito, rito, riyan, roon 3. Bawal kang magtapon ng basura rito. (here, panghalip sa balarila) 4. Tutungo Tutungo riyan ang mga panauhin. (there, panghalip sa balarila) 5. Pupuntahan niya roon ang kanyang kapatid. (there, panghalip)

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita Pahirin (nangangahulugang alisin o to wipe off) 1. Pahirin mo ang pawis sa iyong noo. 2. Iyong pahiranBirhen. ang luha sa mata ng mapaghimalang

Pahiran (nangangahulugang lagyan o to apply something on) 1. Mabilis na pahiran ng palaman ang mga tinapay para maihain na. 2. Pahiran mo ng langis at hilutin ang masakit niang likod.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita sundan (pagsunod sa landas ng gingawa o to follow) 1. Iyong sundan ang estilo ng pag-awit ni Gary V. 2. Susundan ko ang yapak ng aking ama sa pulitika. sundin   (pagsunod sa payo, payo, panuto, kautusan, o batas batas o to obey) 1. Kailangang sundin ng mga mag-aaral ang sinasabi ng guro. 2. Susundin ko na lamang ang iyong payo upang magtagumpay.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita subukin (pagsubok sa kakayahan at bisa gamit ang anomang panukat o to test) 1. Subuk Subukin in natin ang ka kahusa husayan yan ng mga nagpapakadalubhasa sa Filipino sa Matematika. Matematika. 2. Aking sususb sususbukin ukin ang ka kagand gandahan ahan ng sabong ito sa balat.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita subukan (pagpapasubok sa kakayahan at bisa sa iba o pagmamatyag o pag espiya sa isang tao kung ano ba ang kinikilos nito o to examine examine something closefully or carefully, to keep watch, o to observe secretively) 1. Subuk Subukan an mon mong gk kung ung ano ang ginag ginagawa awa niy niya a sa lugar na iyo. 2. Subukan mo si Neneng para malaman kung saan siya nagpupunta pagkatapos ng kaniyang klase.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita iwan (to leave) 1. Iwan mo na lamang ak akong ong mag-isa mag-isa.. 2. Aking iiwa iiwan nn na a an ang gn napak apakagulong agulong lugar lugar na ito.

Iwanan (to leave something) 1. Iwan Iwanan an ang iyo iyong ng ttsinela sinelass sa labas ng silid.

2. Iniw Iniwanan anan niy niya aa ak ko ng mak makaka akain. in.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita kay ka y – pantukoy na pang-isahan. Kina – pantuk  pantukoy oy na pandalawahan at higit pa. walang kila sa balarila.

1. Ipinasa niy niya a ka kay y Joana ang proy proyekto. ekto. 2. Ib Ibab abal alik ik ni niy ya kina Kim, Louigie, at Theresa ang mga proyekto.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita  – pantukoy na pang-isahan. si – sina – pantuk  pantukoy oy na pandalawahan at higit pa.

sila – ginagamit bilang panghalip 1. Mahusay umawit si Laire ann. 2. Sina Keren, Melanie, at Theresa ay magkaibigan. 3. Sila ay magkakaibigan.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita kata – panghalip na mula sa ikaw at ako kita – panghalip na mula sa ko-ikaw 1. Kata ay dumalo sa misa. 2. Gusto kita.

kailangan – modal na nagpapahayag na isasakatuparan talaga, walang ibang opsyon isasakatuparan 1. Kailangang mag-aral kayong mabuti. 2. Ang paligid ay kailangang linisin lagi.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita dapat – modal na nagpapahayag ng mungkahi, maaaring isakatuparan o hindi 1. Dapa Dapatt na malinaw malinaw ang iyong iyong paliwan paliwanag. ag. 2. Dapat na magkaroon magkaroon ng kontribusyon ontribusyon ang mga miyembro ng pangkat.

kapag – pangatnig na nagpapakilala ng isang kalagayang tiyak 1. Kapag may pagsusulit, siguruhing ika’y nakapag-aral. 2. Magtatagumpay ka kapag natapos na ang iyong pagaaral.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita kung  – pangatnig na nagpapakilala ng isang kalagayang tiyak. 1. Ku Kung ng di nagnag-ara aral, l, maaar maaaring ing bum bumagsak agsak ka. 2. Kun Kung gd dii sus susunod unod sa utos, utos, ma maaari aari ka kang ng m malig aligaw aw ng landas.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita Walisan – ang lugar na lilinisin. walisin  – ang partikular na kalat na aalisin sa pamamagitan ng walis.

1. Aking waw wawalisan alisan ang kusi kusina. na. 2. Walisin na a ang ng mg mga a pa papel pel na nak nakaka akalat lat sa sahi sahig. g.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita operahan – ang taong sasailalim sa operas operasyon yon operahin – ang partikular na bahaging titistisin 1. Ooperahan na ang sikat basketbolista. 2. Ang mata niya ay ooperahin.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita magpakasal – ang taong mamamahala o gagastos sa kasal ng dalawang tao mapakasal  – ang dalawang taong nag-iibigang sasailalim sa seremony seremonya a ng kasal 1. Ak Ako o an ang gm magpapa agpapakasa kasall sa aking mga inaana inaanak. k. 2. Mapapakasal ang binata sa mayamang mayamang dalaga.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita magsakay – magkarga/ to load sumakay  – to ride . 1. Magsasak Magsasakay ay kami ng maram maraming ing prut prutas as sa dyip na inarkila. 2. Sumak Sumakay ay ka na a att ttay ayo oa ay ya aalis alis na.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita namatay – binawian ng buhay dahil sa sakuna, aksidente, karamdaman o katandaan napatay  – sinadyang paslangin 1. Mar Marami ami ang nama namata tay y sanhi ng pagguho ng lupa sa kanilang tirahan. 2. Napatay ang biktima ng mga hindi pa nakikilalang lalaki.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita pinto – ang bahaging isinasara at binubuksan pintuan  – ang puwang na dinadaanan hagdan – ang inaakyatan at binababaan

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita hagdanan – ang kinalalagyan ng hagdan, kabuuang pantawag 1. Pa Panatil natilihing ihing nak nakasar asara aa ang ng pint pinto on ng g si silid. lid. 2. Umalis ka riyan sa pintuan at ako’y dadaan. 3. Umakyat ka sa hagdan upang makarating makarating sa iyong paroroonan. 4. Madali kung gagamitin na lamang ang hagdanan ng gusali kaysa sirang elevator.

 

Wastong Pili at Gamit ng mga Salita kulang ng – dapat lagyan sapagkat wala pa Kulang ng palamuti ang silid. kulang sa  – dapat dagdagan hindi pa sapat Kulang sa palamuti ang silid.

 

Relasyon at Linaw ng mga Ideya sa Pangungusap   Ang tamang tamang pangungusap sa sumusunod •

sa kawastuhang pambalarila ay nawawalan ng saysay sa kasalukuyan. Ito ay dahil sa pag-aakalang katanggaptanggap na ang anumang mabubuong pahayag, mali man iyon o walang buong diwa.

 

Relasyon at Linaw ng mga Ideya sa Pangungusap  Sa aklat na Retorika nina Mag-atas et. Al., •

ang mga pagkakamaling iyon sa pangungusap ay tinatawag na ‘maling nakasanayan’. Ang mga iyon ay maaaring tinatanggap sa pang-araw-araw na usapan subalit hindi sa masining na pagpapahayag.

 

Relasyon at Linaw ng mga Ideya sa Pangungusap  Ang mga maling nakasanayan sa pagbuo •

ng pangungusap ay nakapagpapawala sa relasyon at linaw ng mga ideya. •

  Narito ang mga mga mungkahing mungkahing pagpapabuti sa mga pangungusap.

 

Relasyon at Linaw ng mga Ideya sa Pangungusap 1. Ang maramihang paksa ay maaaring gamiting isahan at maramihang mar amihang pandiwa. a. Umalis ang guro. (isahang paksa sa isahang pandiwa) b. Umalis ang mga guro. (maramihang paksa sa isahang pandiwa)

 

1. Ang maramihang paksa ay maaaring gamiting isahan at maramihang mar amihang pandiwa. c. Nagsialis ang mga guro. (maramihang paksa sa maramihang maramihang pandiwa) d. Nag-aral ang mga bata. e. Nagsipag-aral ang mga bata.

 

2. Ang mga panuring na pang-uri at pangabay ay dapat na ilapit sa salitang tinuturingan. Magtatagumpay na masipag hindi angk angkop op: Magtatagumpay

angkop:

ang mag-aaral. Magtatagumpay Magta tagumpay ang masipag na mag-aaral. Ang masipag na mag-aaral ay magtatagumpay.

 

2. Ang mga panuring na pang-uri at pangabay ay dapat na ilapit sa salitang tinuturingan. hindi angk angkop op: Masipag ang batang iyan na

angkop:

 

mag-aral. Masipag na mag-aral ang batang iyan. Ang batang iyan ay masipag na mag-aral.

 

3. Gamitin nang tama ang mga pangatnig upang manatili ang kaisahan ng mga sugnay na pinaguugnay. hindi angk angkop op: Madilim ang langit kung (panubali) uulan. angkop:   Madilim ang langit ka kaya ya (pananhi) uulan.

 

3. Gamitin nang tama ang mga pangatnig pangatnig upang manatili ang kaisahan ng mga sugnay na pinag-uugnay. hindi angk angkop: op: Wala na tayong pamasahe palibhasa’y (pananhi) hindi na tayo mamasyal. angkop:

Wala na tayong pamasahe samakatwid (panlinaw) hindi na tayo mamamasyal.

 

4. Gamitin ang mga angk angkop op na salitang nais tukuyin. hindi angk angkop: op: Mabiyay Mabiyaya aa ang ng tubig sa kanilang kanilang lugar lugar.. angkop:

Masagana ang tubig sa kanilang lugar.

hindi angkop: Natitingnan mo ba ang bungang iyon sa puno?

angkop:

Natatanaw mo ba ang bungang iyon sa Natatanaw puno?

 

4. Gamitin ang mga angk angkop op na salitang nais tukuyin. hindi angk angkop: op: Tingnan mong mabuti ang mga langgam na iyan.

angkop:

Titigan mong mabuti ang mga langgam na iyan.

hindi angk angkop: op: Dala niya ang mga pagsusulit. angkop:   Bitbit niya ang mga pagsusulit.

 

5. Timbangin ang a ng mga aspekto ng pandiwa at iba pang bahagi ng panalitang gagamitin gagamitin sa pangungusap. hindi angkop: Sumulat at gumuguhit ngayon ang mga mag-aaral. angkop:

Sumusulat at gumuguhit ngayon ang mga mag-aaral.

angkop: op: Ako ay palaasa, naghihintay at hindi angk nagsusumamo sa iyong pagbabalik. Ako ay umaasa, naghihintay at angkop: nagsusumamo sa iyong pagbabalik.

 

5. Timbangin ang a ng mga aspekto ng pandiwa at iba pang bahagi ng panalitang gagamitin gagamitin sa pangungusap. hindi angkop: Nagkaroon na siya ng trabaho dahil nagtatapos na sa kolehiyo. angkop:

Nagkaroon ng trabaho dahil nagtapos nanasasiya kolehiyo.

hindi angkop: Siya ang palabiro, nag-iingay at magulo sa klase. Siya ang palabiro, maingay at angkop: magulo sa klase.

 

6. Iwasan ang mga k kolokyal olokyal na meron, ewan, ayoko, at lang. sanayin ang paggamit ng may, mayroon, aywan, ayaw ko, at lamang. Langkop ang paggamit nito sa tiyak na mga rehistro at domeyn/larang angkop:: Meron pa tayong salusalo. angkop hindipangwika. angkop: Mayroon pa tayong salusalo. hindi angk angkop: op: Ewan ko kung matutuloy ang pagdiriwang. angkop: Aywan ko kung matutuloy ang pagdiriwang.

 

7. Maging tiyak sa modang (pasulat o pasalita) gagamitin lalo sa mga bagong likha o neolohismo sa wika. * Dagdag pa ang may taliwas na paggamit. Lumikha ng malaking sakit ng ulo sa mga guro ang paggamit ng mga pahayag na ito. * May magtatanong: “Maganda ba ang suot ko?” May sasagot: “Maganda siya.”

 

7. Maging tiyak sa modang (pasulat o pasalita) gagamitin lalo gagamitin sa mga bagong likha o neolohismo sa wika. * Binibigyan ng bagong kahulugan ang siya bilang paghalip sa hindi tao bagaman kabilang kabilang sa mga nominal na panao. *Ung alam ko lang ang aking sasabihin.”

*Ang gampanin ng ung ay pananda-pantukoy pananda-pantukoy,, dagdag pa ang gampanin nitong magturo (sa ilan, wari pa ay may inginunguso).

 

7. Maging tiyak sa modang (pasulat o pasalita) gagamitin lalo sa mga bagong likha o neolohismo sa wika. *Ito ang kontrobersyal

na tanong. Tanggap na ba ito? Maaari itong tanggapin sa anyong pasalita sa mga tiyak na larang na nasa estilong di-pormal at ilan sa malikhaing anyo ng sulatin.

 

8. Isaalang –alang ang pagiging pa giging konsistent konsistent sa mga tuntunin sa pagbabaybay at panghihiram (sunod sa 1987 Alpabeto at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino/2009 Gabay sa s a Ortograpiyong Flipino) angkop:: Magbibigay ng kwiz ang guro. hindi angkop hindi angkop: Mabibigay ng pagsubok ang titser. angkop: angkop:

Magbibigay ng pagsubok ang guro. (1987 Patnubay…) Magbibigay ng kwiz ang titser. (2001 Revisyon...)

 

Sa bisa ng Kautusang Pangkagawaran Bilang 104, s. 2009 (Okt.7) ng DepEd at ng Resolusyon Blg. 11-29, s. 2009 (Agosto 14), pinagtibay pinagtibay ang reporma sa mga tuntunin sa pagbaybay. pagbaybay. Narito ang ilang bahagi ng 2009 Gabay sa Ortograpiya ng Wikang Filipino. Ito ay tugon sa nagpalitong 2001 Revisyon sa Alpabeto at Patnubay Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino na noo’y may tuon sa tiyak na gamit ng walong dagdag na titik t itik (C, N, Q, Q , X, F, F, J, V, V, at Z). Tuluyan nang nan g ibinasura ang mga pagbaybay na narativ, persweysiv, deskriptiv deskriptiv, , kwiz, viktoriNgunit atbp. Inilad pang ang baybay-Lope K Santos. nilinaw rin balikan ng Komisyon na kahit ito’y nasa ilalim na ng mandato ng kagawaran, bukas pa rin ito sa pagtanggap ng puna para sa patuloy na pagpapayaman at pagpapaunlad.

 

Tangi ang nabanggit na pagbabago sa paggamit ng walong dagdag na titik ang na modipikang bahagi ng 2009 Gabay sa Ortograpiyong Filipino. May idinagdag lamang na ilang tuntunin.

 

naratib estudyante

 

hindi narative kapag hiniram

  rule

 

hindi rul, ito ay isasalin bilang tuntunin

estilo

espiritu

hindi istudyante istudyante hindi ispiritu

estruktura

hindi istilo hindi istruktura

politika

hindi pulitika

opisina

hindi upisina

koryente

hindi kuryente hindi pulsohan

tradisyonal hindi tradisyunal

pintuan

hindi pintoan

pulsuhan

guluhin

hindi gulohin

kumbensiyon hindi kombensyon

kumperensiya hindi komperensiya

kumbulsiyon hindi kombulsiyon

kumbento

hindi kombento

imahen

hindi imahe

diyalogo

hindi dayalogo

priyoridad hindi prayoridad

 

Mula naman sa Gabay sa Ispeling (2008) at Gabay sa Editing sa Wikang Filipino (2005) ng Sentro ng Wikang Filipino ng Unibersidad ng Pilipinas ang mga susunod na tala. Nauna na sa inilabas DepEd at KWF ang mga ambag ng SWF at UP ng tungo sa Estandardisasyon ng wikang Filipino. mang-snatch hindi mangsnatch i-delete hindi idelete mag-computer hindi magcomputer

 

Ang -an at –in ay inilalagay bilang hulapi ng mga salitang nagtatapos nagtatapos sa patinig p atinig na may diing malumi o maragsa. Ang –hin at –han ay para sa mga panapos na tunog na malumay o mabilis.

batiin (to greet) hindi batihin tirahin

hind hi ndii ti tirrain

siraan

hindi sirahan

na natu tutu tuha han n hi hind ndii na natu tutu tuna nan n

 

Sa pag-uulit… ano-anu

hindi anu-ano

sino-sino hindi sinu-sino

pito-pito

hindi pitu-pito

halo-halo

haluhalo pabaritong kainin salo-salo tuwing tag-init salusalo

piging

gamugamo hindi gamogamo

magkakasama ang iba-iba magkakasama

paruparo hindi paru-paro sari-sari

hindi sarisari

 

Mula naman sa Filipino ng mga Filipino ni Virgilio S. Almario (Rio Alma) Pambansang Alagad sa Sining na Panitikan, inilahad ang kaniyang koleksyon ng mga sulatin at pagsusuri sa tama at tiyak na gamit ng wikang Filipino. Tinagurian niyang ‘siyokoy’ ang ilang mga Filipino (Ito ay para kaniya na tiyakn na Ispeling at Filipinas para sa Pilipinas) na nagtatangkang nagta tangkang gumamit ng wikang sarili na hindi alam anglulugar pinaghiraman. Hindi alam kung sa lupa o sa tubig t ubig lulugar. .

 

aspekto

hindi aspeto

estandardisasyon obhetibo

hindi istandardisasyon hindi obhektibo

suhetibo

hindi subhetibo

degrasya kapuwa

hindi desgrasya hindi kapwa

kontemporanyo

hindi kontemporaryo

paysano

hindi pesante

parlamento

hindi parliyamento

Estorbo

hindi istorbo

 

Paggamit ng mga Rhetorical Devices o Transisyonal na Pananalita Mapauunlad pa ang masining na pagpapahay pagpapahayag ag sa paggamit ng mga transisyonal transisyonal na pananalita. Bibigyang-puwang Bibigyang-puw ang sa bahaging ito ang mga kagamitang panretorika na makadaragdag ng kulay sa mga pahayag. Kabilang dito ang mga salawikain, kawikaan, sawikain o idyoma o tayutay…

 

Salawikain Isa ito sa mga karunungang bayan na nasusulat nang patula. Ito ay matalinhaga at puno ng aral sa buhay buhat sa bibig ng mga nakatatanda. Malalim ang pagpapakahulugan sa mga ganitong mga pahayag.

 

Kung ang tubig ay magalaw, asahan mong ang ilog ay mababaw. Ang araw bago sumikat, nakikita muna ang banaag Mabuti na’t nasa banig, lumipat pa sa sahig Ang sinulid ay nalalagot, sa bahaging marupok. Ang katapusan ng isang bagay, ay simula ng isa.

 

Kasabihan Nabibilang din dito sa mga karunungang bayan na naglalaman ng mga paalala at minsan ay panukso sa kaasalan ng mga tao. Payak lamang ang kahulugan ng mga ganitong pahayag. Makikita agad sa mga salitang ginagamit ang nais na ipapabatid

 

Gawaing binilisan, karaniwa’y sayang lamang. Pili nang pili, nauwi sa bungi. Sa taong nakauunawa, sapat na ang isang salita. Ang bibig ng ilog ay masasarhan, bibig ng tao’y mahirap ng takpan. Kung ano ang bukambibig, bukambibig, siyang laman ng dibdib.

 

Kawikain Katulad ng salawikain, naglalaman din ito ng talinhaga.. Kay talinhaga Kaya a lamang, binibigyang-diin sa ganitong uri ang mga aral na panrelihiyon at moral. Hango ang mga ito sa Bibliya.

 

Pumapatay nang lihim ang mga pangungusap na masam Pumapatay masama, a, ngunit ang salita ng matuwid m atuwid ay nagliligtas sa kapuwa.

Ang matuwid ay sagana sa lahat ng kaibigan, ngunit ang masama ay lagi nagkukulang. Tingnan mo yaong langgam, ikaw taong tamad, pamumuhay niya’y masdan mo at nang ikaw ay mamulat.

Huwag mo ngang hahayaang ang puso mo ay masakit ng babaing ang tuntunin ay landasing nakahilis. Mas masarap ang isang plato na inihaing may pag-ibig, kay sa isang matabang baka na inihaing may galit.

 

Sawikain o idyoma Ito ay mga pahayagna hindi tuwiran ang kahulugan. Ang pagkakabuo nito ay malayo sa tuntunin ng kawastuhang kaw astuhang pambalarila ngunit nakapagdaragdag ng kasiningan sa mga pangungusap.

 

may sinasabi – mayaman nagsusunog ng kilay – nag-aaral nang mabuti bungang-tulog – panaginip

matamis ang dila – mahusay magsalita bugtong na anak – nag-iisang anak halang ang bituka – masamang tao makati ang dila – madaldal matigas ang katawan katawan – tamad makalaglag-matsing – kahanga-hangang porma magmamahabang dulang – mapapakasal

sanga-sangang dila – sinungaling makuskos-balungos – mareklamo, hindi mapapayag, hindi

mapaniwala  

may krus ang dila – makapanghuhula talusaling – sensitibo talusira – pabago-bago hindi tumutupad sa pangak pangako o sariling pugad – tahanan balitang kutsero kwentong hindi totoo aalug-alog ang buhay – walang tao nagbibilang nang poste – walang trabaho bulaklak ng dila – palaging sinasabi

 

Tayutay Ang mga pahayag na ito ay matatalinhagang taliwas sa karaniwang paggamit ng mga salita. Nakakahon lamang sa mga tula, ang tradisyonal na pagkakakilala sa mga ito. Masikap pa ngang pagkakakilala sinuri at tinipon (sa serye ng aklat na Hiyas, 1968) ni Fernando Monleon ang animnapung tayutay sa Filipino buhat sa Florante at Laura at iba pang tula. Sa pagbabago ng panahon, nabigyan na rin ng puwang

ang mga tayutay sa mga akdang tuluyan.  

Narito ang ilang uri ng mga tayutay tayutay na kadalasang ginagamit sa pagpapahayag. 1. pa pagw gwaw awaa aang ngki ki//si simi mile le//si simi mili li.. Ito ay ginagamit sa paghahambing ng dalawang bagay bagay,, tao, o pangyayari pangya yari sa pamamagitan ng mga

a. b. c.

parirala/salitang tulag atbp. ng, katulad, parang, kagaya ng, mistula, tila, wari, Ang pag pag-a -awit wit niy niya a ay par parang ang hu huni ni ng ib ibon on sa kagubatan. Mis Mistul tulang ang re reyna yna siy siya a sa ka kaniy niyang ang mak makula ulay y na kasuotan. An Ang g ak akin ing g ir irog og ay tu tula lad d ng na napa pak kag agag agan anda dang ng bulaklak sa aming hardin.

 

Narito ang ilang uri ng mga tayutay tayutay na kadalasang ginagamit sa pagpapahayag. 1. pagwawangki/simile/simili. Ito ay ginagamit sa paghahambing ng dalawang bagay bagay,, tao, o pangyayari pangya yari sa pamamagitan ng mga

a. b. c.

parirala/salitang tulag atbp. ng, katulad, parang, kagaya ng, mistula, tila, wari, Ang pag pag-a -awit wit niy niya a ay par parang ang hu huni ni ng ib ibon on sa kagubatan. Mis Mistul tulang ang re reyna yna siy siya a sa ka kaniy niyang ang mak makula ulay y na kasuotan. An Ang g ak akin ing g ir irog og ay tu tula lad d ng na napa pak kag agag agan anda dang ng bulaklak sa aming hardin.

 

2. pagwawangis/metaphor/metapora. Ito ay nagsasaad ng tiyakang tiyakang paghahambing at hindi na ginagamitan ng mga salitang gamit sa pangwawangki. a.

An Ang g gur guro o ay ark arket etik ikto to ng bu buha hay y.

b.

Ang ibi ibinig nigay ay na ar aral al ay sul sulong ong nagb nagbibi ibiga gay-l y-liw iwana anag g

c.

sa akin. Isa Isang ng ma mala laki king ng te teat atrro an ang g mu mund ndo o ng mg mga a ta tao. o.

 

3. Pagbibigay-

katauhan/pandiwantao/personipi kasyon. Pagsasalin ng mga aksyon, gawain, o kilos ng tao sa mga bagay gamit gamit ang mga pandiwa.

a.

Ngu Nguman manga gang nga a na ang aki aking ng mg mga a sap sapat atos. os.

b.

Pap apala alapit pit na an ang g am ambo bon n sa at atin ing g mg mga a ul ulo. o.

c.

Lu Lumu muha ha an ang g la lang ngit it pa pagk gkat atap apos os ng ma mattag agal al na tagtuyut.

 

4. paglilipa-wika/paurintao/transferred katangiang tangiang para sa ephitet.   Paglilipat ng mga ka

tao patungo sa mga bagay gamit ang mga pang-uri

a. b.

Tah ahim imik ik na an ang g bu bulk lkan an.. Uli Ulila la na ang nag nag-ii -iisan sang g pi pirraso ng aki aking ng hi hika kaw w.

c.

Ma Malu lupi pitt an ang g la langi ngitt ng ngay ayong ong tagag-in init it..

 

5.

pagmamalabis/hyperbole . Pinalalabis o pinakukulang ang kalagayan ng isang tao, bagay o pangyayari.

a. b.

Kah ahap apon on ay bu buma maha ha ng dol doly yar ar.. Ngit Ngiting ing abot abot-ta -taing inga a ang rume rumehis histro tro sa ka kaniy niya a nang makita ang kasintahan.

c.

Hin Hinaha ahabol bol siy siya a ng ka kaba bayo yo nan nang g dum dumat ating ing sa ami aming ng bahay.

 

6. pagpapalit-saklaw/ synecdoche/sinekdoke. Ito ay pagpapahayag na may pagbanggit sa isang bahagi ng isang bagay o tao para sa kumakatawan sa kabuuan o bise-bersa. a.

Marani Maraning ng ka kama may y ang handan handang g tuman tumangg ggap ap sa kanil kanila a sa

b. c. d.

labas ng bilangguan. Na Nais is ko an ang g mga mga awit awit na MYMP MYMP.. Libi Libing ngan an ko ang ang Lual Lualha hati ti Baut Bautis ista ta.. Araw-ar Araw-araw aw ay apatnap apatnapung ung ulo ang nakak nakakahar aharap ap ko sa

e. f. g.

klase. Re Rere rega gala lahun hun ka ng iyong iyong ama ama ng bagong bagong gulong gulong.. Si Juan Juan de la Cruz Cruz ay lu luma mala laba ban n sa buha buhay y. Mal Malaki aki ang ang ambag ambag ni Uncle Uncle Sam sa eduka edukasy syon on sa

Pilipinas.  

7. pagpapalit-taw pagpapalit-tawag/metonym ag/metonymy/metonimi y/metonimi. Ito ay a. b. c. d. e. f.

pagpapalit ng sagisag/palat sagisag /palatandaan andaan sa sinasagisag, simula para sa wakas o bise-bersa at sisidlan sa isisilid. Malaki Malaki ang ang impluw impluwens ensiy iya a ng mga mga singki singkitt sa ating ating paniniwala sa suwerte. Ang maitim maitim na kaga kaganap napan an sa ka kaniy niyan ang g buha buhay ay ikinalungkot ng marami. Masi Masipa pag g ang ang hali haligi gi ng tahan ahanan an.. Ang pagdar pagdarasa asall ng mara marami mi ay nakapa nakapagpa gpabut butii sa kaniyang kalaga kalagayan. yan. Ang pagngi pagngiti ti ay nagtur nagturo o sa kaniya aniya ng kaga kaganda ndahan han ng buhay. Tatlon atlong g gara garapon pon ang naubos naubos sa pagpap pagpapala alama man n ng mga mga tinapay.

g.

Apa Apatt na ku kutsa tsara ra na lamang lamang ay ubusin ubusin muna. muna.

 

8. pag pagta tata tangg nggi/l i/lit itot otes es. Pinangungunahan ng mga salitang ayaw o hindi na may layong patindihin ang sinasabi.

a.

Hin Hindi di ak ako o bul bulag ag upa upang ng hin hindi di makit makitang ang nil nilolo olok ko mo ako.

b.

Ay Ayaw aw kong isip isipin in na wa wala la ka kang ng pak pakir iramd amdam am par para a

c.

hindi makita ang pagpapahalaga ko sa iyo. Hin Hindi di ak ako o bat bato o par para a hin hindi di mak makar aramd amdam am ng sak sakit. it.

 

9. pag-uyam/ irony/balintunay/sarcsm. Ito ay pagpapahayag pagpapahayag ng pakutya pakutya ngunit waring pumupuri.

a. b.

Ma Mag gan anda da an ang g su sula latt mo mong ng ma mano nok. k. Nap Napak akahu ahusa say y sa pagpag-uuw uuwii ng mar marami aming ng sin singk gko o sa iyong grado.

c.

kaya’t Ipagpalagay na lamang N a h u l i k a m u l i nating maaga ka na para bukas.

 

10. tanong-retorikal/pasagusay. Ito ay tanong na hindi na kailangang sagutin at ginagawang makapangyarihan ang pahayag.

a.

Mab Mabibi ibigy gyan an pa ba ng esp espas asyo yo sa lip lipuna unan n ang mg mga a mahihirap?

b.

Ka Kaila ilan n kay aya a dar darat ating ing ang pan panaho ahong ng lah lahat at ta tayo yo ay

c.

pantay-pantay? Pa Paano ano mag magsisi sisimul mulang ang mul mulii ku kung ng ay ayaw aw mo ak akong ong iwan.

 

11. pagdaramdam/exclamation.

Nagsasaad ito ng hindi pangkaraniwang damdamin. a.

O! Pan angin ginoo oon, n, kami ay huwag huwag Mong Mong pababayaan.

b.

Irog, Irog, bigy bigyan an mo ako ako ng isa isa pang pang pagkakataong pagkak ataong mahalin ka.

 

12. paghihimig/pasintunog/onomatopoeia.

Ginagamit dito bilang pahayag ang tunog na nalilikha ng n g mga bagay at may kakabit kakabit nang nan g kahulugan.

a. Dum Dumagu agundo ndong ng ang kulo ulog g sa kala alangi ngittan. b. Mas Masar arap ap pakingg pakinggan an ang lag lagasl aslas as ng tubig sa batis.

 

13. pahiman/euphemism . Ginagamit

ang mga di-makapagdaramdam na salita kapalit ng mga pahayag na marahas, magaspang, o malaswa.

a. Pum Pumana anaw w na ang kani aniy yang ma mata talik lik na kaibigan. b. Nag Nagbeb beben entta ng aliw aliw ang dal dalag agang ang iy iya a

 

14.panawagan/apostrophe. Ito ay pakikipag-usap sa isang tao o bagay na pinalalagay pinalalaga y na buhay o nasa harapan lamang. pababay pa babayaan. aan. a.

Rico Rico Yan, aktor aktor kang modelo modelo ng mga mga kabataan.

b.

Ferd Ferdina inand nd Marco Marcos, s, maaari maaari bang ibaba ibaba muli ang Martial Law. Ul Ulan, an, dumat dumatin ing g ka ng nga ayong yong main mainit it ang

c.

aming pakiramdam.  

15. pagsalungat/epigram. Pinaguugnay sa uring ito ang mga salitang magkasalungatt ng kahulugan magkasalunga kahulugan o diwang ipinahahayag. a.

Ang aking aking kasiy kasiyahan ahan ay nasa aking aking pag-iis pag-iisa. a.

b.

Napa Napak karam aramii kong ong nasabi nasabi sa aking aking pananahimik.

 

14.Pagbibigay-aral. Uri ng tayutay na nasa anyong salaysay, matalinhaga ang kahulugan at may layuning magbigay-aral. Kasama rito ang mga parabula, pabula, at alegorya. a. parabula. Maituturing na tayutay sapagkat matalinghaga matalinghag a sa hatid na aral lalo pa at mga kwentong hango sa Bibliya. Popular na halimbawa nito ang mga talinghaga sa “Alibughang Anak” (Lukas 15:11-32) at “Mabuting Samaritano” (Lucas

10:25-37)  

b. pabula. Tayutay rin ito sapagkat ang mga kwento nito ay may dalang talinhaga at aral. Hayop at mga bagay sa kalikasan kalikasan ang mga gumaganap sa ganitong uri. Kilalang halimbawa nito ay ang kwentong “Ang Pagong at ang Matsing ”.

talinghaga. Salaysay ng mga c. alegorya o talinghaga pangyayari at buhat sa mga makatotohanang karanasan kar anasan ng tao.

 

17. aliterasyon. May pag-uulit sa katinig sa

bahaging unahan. a.

Ka Kani nina na ay kasama asama ka, nagyo nagyon n…kailan kaya?

18. konsonans. May pag-uulit sa katinig sa bahaging hulihan. a. Mapalad ang tulad niyang nagbabad sa hubad na katotohanan.

 

19. asonansya. May pag-uulit sa patinig sa

alinmang bahagi ng salita o pahayag. a.

Tat ataw awa a ka nang ta tataw tawa a sa ga ganda nda niy niyang ang tala talaga ga

20. anapora. Bilan Bilang g tayutay, tayutay, nagkakaroon nagkakaroon ng pa pagguulit sa unang bahagi ng linya o pahayag. a. Ikaw ang sagot sa aking dasal. Ikaw I kaw ang makapagpapawi ng aking kalungkutan.

 

21. epipora. Nagkak Nagkakaroon aroon ng pag-uulit sa

huling bahagi baha gi ng linya linya o pahayag. a.

Ang dahila dahilan n ng lahat lahat ay ikaw ikaw kaya ang muling iibigin ko ay ikaw.

22. anadiplosis. May pag-uulit ng salita sa mga bahaging una at huli. a. Ako ang kaniyang buhay. Buhay ko ay siya. Siya ang