Designing the Future Designing the Budućnost premaFuture nacrtu
Jacque Fresco Žak Fresko
Jacque Fresco
Copyright 2007 ɷ Jacque Fresco & Roxanne Meadows
Copyright 2007 ɷ Jacque Fresco & Roxanne Meadows
Sadržaj UVOD Budućnost prema nacrtu
3
VAŠ IZAZOV
5
Prvo poglavlje Od juče do sutra
7
Drugo poglavlje Sve se menja
11
Treće poglavlje Upotreba naučnog metoda
13
Četvrto poglavlje Postojeći mitovi
16
Peto poglavlje Od jednog do drugog sistema
22
Šesto poglavlje Budućnost prema nacrtu – Ulazak u zdraviju budućnost
23
Sedmo poglavlje Gradovi koji misle
27
Osmo poglavlje Strah od mašina
43
Deveto poglavlje Gradovi u moru
44
Desto poglavlje Zakoni i proces donošenja odluka
54
Jedanaesto poglavlje Stilovi života
58
Zaključak
62
Dizajniranje budućnosti
UVOD Budućnost prema nacrtu Da li ste spremni da dizajnirate budućnost? Premda mnogi od nas osećaju da možemo da se pripremimo za budućnost koja nas čeka misleći, radeći i učeći upotrebom sadašnjih metoda i vrednosti, ništa nije dalje od istine – pogotovo u današnjem svetu koji se brzo menja. Novorođenče dolazi na svet koji se ne sastoji od njegovih ili njenih odluka. Svaka naredna generacija nasleđuje vrednosti, ostvarenja, nade, uspehe i neuspehe prethodnih generacija. Oni nasleđuju i rezultate odluka koje su te generacije donosile. Stotinama hiljada godina ljudskog postojanja, kada su tehnologije bile jednostavne ili ih nije ni bilo, ovo je možda imalo mali uticaj na ljudski život i zemlju koja ga održava. Svaka generacija lovaca i sakupljača, zatim zemljoradnika i naseljenika, prenosila je sledećoj generaciji alatke koje će joj pomoći da preživi. Promene pri smenama generacija bile su male i teško uočljive. Tih dana razumevanje nauke i principa po kojima stvari funkcionišu bilo je slabo, tako da ni objašnjenja nisu bila naučna. To nije slučaj u današnjem svetu visoke tehnologije, gde se promena koja utiče na milione može desiti u sekundi. Dete koje se rodi danas nasleđuje svet daleko različit od sveta generacije njihovih roditelja, da ne spominjemo onaj od pre par vekova. Prethodne generacije iza sebe su ostavile zaveštanja eksploatacije, okupacije i irelevantnih vrednosti, koja predstavljaju velike izazove, ali i prilike ljudima današnjice. U primenu naučnih principa, u dobre ili loše svrhe, računa se baš svaki napredak koji poboljšava živote ljudi. Važni dokumenti i proklamacije su doneti, dajući prava i privilegije pripadnicima društava, ali srž ljudskog napretka – Ili destrukcije – jesu čvrsti temelji nauke. Generacijama unazad bilo je nemoguće režirati budućnost mnogo dalje od sadašnjeg momenta, i predviđanja budućnosti bila su bazirana na nenaučnim metodama. Proroci i mudraci
Dizajniranje budućnosti
su predstavljali vizije budućnosti zasnovane na snovima, halucinacijama, religijskoj revnosti, vračanjima uz pomoć delova životinja, kristalnih kugli itd. Neki su čak bili i precizni, ali zato što su imali sreće, pre nego direktnu vezu sa natprirodnim. Danas sateliti kruže oko planete šaljući informacije u delićima sekunde o svemu što utiče na naš život. Ove informacije su veoma vredne za predstavljanje vremenskih modela, visina i dubina, geološki vrelih i hladnih tačaka, mesta na kojima ljudi žive, i zagrevanja planete. Ovo nam je po prvi put dalo mogućnost da pratimo zdravlje planete, za koje mnogi naučnici smatraju da je u ozbiljnom, ako ne i u kritičnom, stanju. U jednom jedinom danu, trilioni bitova naučnih podataka projure kroz sajber prostor brzinom svetlosti, omogućavajući postojanje haj-tek civilizacije. Dok fizika i tehnologija pritajeno usmeravaju veći deo akcije, milioni ljudi širom sveta i dalje praktikuju pseudonauku, koristeći ono što im proroci, vidovnjaci i filozofi kažu kao dnevno usmerenje. Mnogi svetski lideri redovno konsultuju spiritualiste, medijume i astrologe oko smernica u odulukama koje određuju sudbine miliona. Trenutna ljudska aktivnost i njene posledice ne moraju biti oblikovane prema potrebama i vrednostima naših predaka. U stvari, ne smeju biti. Na primer, međunacionalni oružani sukob mnogi i dalje vide kao jedini način za prevazilaženje razlika. To je posebno podržano od strane onih koji enormno profitiraju od prodaje oružja i prateće opreme. Ovo je sada u potpunosti neprihvatljivo i opasno zbog toga što ratovi imaju ekstremnu cenu u ljudstvu i okruženju. Militantno stanovište postaje prevaziđeno onda kada sagledamo svet kao sistem međusobnih zavisnosti u kome su svi ljudi jedna porodica. Upravljanje ubrzanim promenama u tehnologiji i kontrolisanje nas samih zahteva nove poglede i pristupe. Oni su sada ujedno i potrebni i mogući upravo zbog tehnoloških promena. Ove lekcije su dizajnirane kako bi podstakle čitaoca da usmerava budućnost; ne samo ličnu, već budućnost društva u celini; i ne samo svoje generacije, već i onih koje slede. Nauka ne samo da to omogućava, već predstavlja njen vitalni deo.
Dizajniranje budućnosti
VAŠ IZAZOV Budućnost se ne dešava sama od sebe. Osim prirodnih pojava, kao što su zemljotresi, ona se ostvaruje kroz napore ljudi i velikim je delom određena time koliko su ljudi informisani. Vi možete igrati ulogu u oblikovanju sutrašnjice, postavljajući sebi pitanja kao što su: „U kakvom svetu ja želim da živim?“ i „Šta demokratija predstavlja za mene?“. Postoji mnogo načina organizovanja budućnosti pored onih o kojima se danas diskutuje. Scenario za razmatranje: Pretpostavite da ste pozvani da redizajnirate civilizaciju, bez ikakvih ograničenja, baziranu na onome kako stvari stoje danas. Cilj je da se prevaziđe svet rata, siromaštva, gladi i degradacije okruženja, i da se stvori svet najbolji za sve stanovnike, dajući im resurse na raspolaganje, na najduži vremenski period. Zapamtite, slobodni ste da preuredite društvo na bilo koji način za koji mislite da će funkcionisati. Jedino ograničenje je da uzmete u obzir održivi kapacitet planete, odnosno resurse potrebne za održavanje života na planeti. Možete preurediti čitavu civilizaciju stvarajući ono što smatrate najboljim od svih mogućih svetova, ali imajući u vidu da svaka nezadovoljena potreba bilo kog dela populacije može dovesti do opadanja standarda života svih. Ovo ne mora uključivati samo zaštitu okoline, već i urbani dizajn, transport, međuljudske odnose, kao i rekonstrukciju obrazovanja, ukoliko Vam se to učini potrebnim. Mogućnosti su neograničene. Želite li različite nacije? Internacionalni savetodavni odbor? Kako ćete organizovati i distribuirati resurse kako bi zadovoljili potrebe svih? Hoćete li se oslanjati na naučni metod u donošenju odluka ili će to biti politika i misticizam? Kako ćete rešiti razlike u religioznim shvatanjima? Možete čak razmotriti i takav sistem distribucije koji ne uključuje novac kao sredstvo razmene. Na ličnoj osnovi, hoćete li težiti poziciji koja će Vam doneti prednost u odnosu na druge? Hoćete li zahtevati veću kuću, luksuzniji automobil ili bolji TV? Po kojoj osnovi ćete objasniti da baš Vi zaslužujete takve stvari? Ili da ih drugi ne zaslužuju? Zahvaljujući Vašoj veštini? Investiranju Vašeg vremena i/ili novca?
Dizajniranje budućnosti
Zapamtite, ukoliko u tom cilju nametnete bilo koji predodređeni skup vrednosti drugim nacijama, ili Vašim sunarodnicima, ili komšijama, proizvešćete negativne emocije. Kako biste sprečili političku korupciju? Da li biste proglasili univerzalne zakone i sporazume? Da li biste upotrebili vojnu i policijsku silu? Da li biste proglasili sve resurse za zajedničko nasleđe svih nacija? Da bi ostvario ovaj zadatak, pojedinac mora biti oslobođen predrasuda i nacionalizma, i u načelu ispoljavati te kvalitete. Kako biste pristupili tome? Ovo je težak projekat, koji zahteva primenu mnogih disciplina. To su tek neki od problema koje moramo razmotriti razmišljajući o ovom zadatku. To može biti svež pristup, neopterećen prošlošću i tradicionalnim uverenjima, religiozan ili ne, ali uvek treba imati u vidu za koga se to društvo dizajnira. Osećajte se slobodnim da prevaziđete trenutne mogućnosti u potrazi za novim i kreativnim idejama.
Dizajniranje budućnosti
Prvo poglavlje Od juče do sutra Mali osvrt pre razmatranja ovog izazova: Životi većine muškaraca i žena zasenjeni su problemima koje ne mogu da reše. Mnogi događaji u našim životima rezultat su stvari koje su izvan naše kontrole. Dok je “Ja sam glavni” lako govoriti, u stvarnosti je jako malo promena na koje su uticali pojedinci. Ljudi za to obično krive sebe ili “sudbinu”. Ali, kada se dva automobila sudare na raskrsnici, da li za to reba kriviti vozače, “sudbinu”, ili način na koji je saobraćaj projektovan, pa omogućava sudare? Da li smo mi, kao pojedinci, odgovorni ako se naš auto sudari, ili je to rezultat lošeg dizajna? U 2005. u SAD je bilo 43.200 smrtnih slučajeva u automobilskim nesrećama, i na stotine hiljada povreda. Ali, razmotrimo drugi način prevoza ljudi sa jednog mesta na drugo – lift. Koliko ljudi je poginulo u sudarima liftova? Ovi uređaji prenose milione ljudi svakoga dana bez ijedne greške, zahvaljujući inteligentnom dizajnu. Kako se može na sličan način urediti saobraćaj na autoputu? Ako verujete da treba dizajnirati saobraćaj tako da bude skoro nemoguće poginuti ili biti povređen u sudarima, ova knjiga je za Vas. Ukoliko verujete da je moguće naučnim istraživanjem pronaći način za preuređenje društva, kako bi se svakom pojedincu pružila veća šansa za samorealizaciju i ispunjenje, verovatno ćete ceniti ove ideje. Da biste izvukli najviše iz ovih ideja, moraćete da pomešate otvorenost uma i skepticizam. Dovoljno je teško suočiti se sa problemima svog vremena; još je teže razumeti fantastične i šokantne promene koje se mogu desiti u budućnosti. Zamislite jednog inteligentnog čoveka iz Njujorka, koji je pre 100 godina, jedne večeri, seo sa knjigom koja predviđa život vek kasnije. Odbijao bi da poveruje da u 2006. skoro svi mogu upravljati kočijama bez konja koje mogu dostići brzinu od 60 milja na čas, i više. Mogao bi pomisiti da su dizajneri otišli predaleko.
Dizajniranje budućnosti
Nasmejao bi se podrugljivo apsurdnosti ideje o letećim mašinama, koje je napravio čovek, a koje putuju brže od brzine zvuka. Pomisao na brzo slanje slika i zvukova svetom, delovala bi nemoguće osobi pre 100 godina. Delovalo bi joj nemoguće da se rat može razviti do tačke kada mala bomba, upućena preko pola sveta, može uništiti čitav grad s velikom preciznošću. Naš gospodin s početka XX veka bio bi uznemiren podatkom da se deo njegove zarade odvaja za penziju. Ostavimo sada našeg džentlmena da gunđa o svetu koji se brzo kreće i budućnosti koja je otišla predaleko. Jesmo li danas išta fleksibilniji i vidimo li dalje? Kako bismo dizajnirali budućnost pozitivnih promena, moramo prvo postati eksperti u menjanju naših umova. Razlike izeđu XIX i XX veka verovatno će biti male u poređenju sa promenama koje će se odigrati do kraja našeg veka. Najbolje ćete razumeti ove ideje ako današnjicu možete videti kao prekretnicu između juče i sutra. Trebaće Vam, takođe, osetljivost na nepravdu, propuštene prilike za sreću i smrtonosne konflikte, koji karakterišu našu civilizaciju u XXI veku. Nemamo kristalnu kuglu da bismo videli ostatak XXI veka. Želimo da pohranite ove ideje u Vaš sopstveni mentalni kompjuter i iskustvo. Možete čak pronaći i bolje ideje koje će imati ulogu u oblikovanju budućnosti naše civilizacije. U ostatku knjige istraživaćemo nepoznate, alarmantne, uzbudljive i dostižne mogućnosti za dizajniranje budućnosti. Kriza koju treba adresirati Neko može pomisliti da, sa našom tehnologijom, možemo eliminisati većinu društvenih oboljenja. Zar moderna tehnologija ne može obezbediti dovoljno hrane, odeće, skloništa i materijalnih dobara za sve, ako se pametno koristi? Šta nas sprečava u postizanju toga? Tehnologija napreduje, ali naša društva se još uvek baziraju na konceptima i metodama ustanovljenim vekovima ranije. Još uvek imamo društvo bazirano na oskudici i upotrebi novca. Još uvek imamo obrasce mišljenja ustanovljene na starim strukturama koje su bile u upotrebi u zapadnoj Aziji nekoliko stotina godina ranije. Trudimo se da se prilagodimo brzim promenama u tehnologiji, sa zastarelim vrednostima koje više ne funkcionišu u današnjem svetu. Zahvaljujući ogromnim prednostima datih korporacijama od strane zakonodavaca koji im duguju svoje pozicije, monopoli dobijaju veću kontrolu. Utešna pretpostavka “Ja mogu napraviti razliku” sve je dalje i dalje od realnosti. Sve manje korporacija poseduje sve više i više kompanija. Isti ljudi sede u upravnim odborima različitih najvećih korporacija, pored sopstvene. Korporacije koje poseduju auto i avio kompanije, mogu posedovati i prehrambene, radio, TV, novinske, farmaceutske, proizvodne i kompanije za proizvodnju oružja. Deset najvećih zajmodavnih institucija virtuelno kontrološe sve kreditne kartice u SAD. Bogatstvo i uticaj korporativnih elita ne može se izjednačiti ili meriti od strane radnika, koji im omogućavaju sticanje tog bogatstva. Sa medijskim komapanijama danas, prisvojenim ili sponzorisanim od strane velikih korporacija, teško je znati da li se vestima može verovati. Prema mnogim anketama, većina naučnika smatra da se ljudska rasa ide u “pravcu sudara” sa prirodom, da čitav Zemljin eko-sistem pati i da je sposobnost planete da održava život
Dizajniranje budućnosti
ozbiljno ugrožena. Postoji pretnja od brzih globalnih klimatskih promena, koje će zasigurno imati ozbiljne posledice. Zagađenje vode, zemlje, vazduha koji udišemo, preti našem zdravlju. Uništavamo neobnovljive resurse, kao što su površinski sloj zemlje i ozonski omotač, umesto da ih pametno koristimo. Suočavamo se sa zajedničkim pretnjama koje prevazilaze nacionalne granice: prenaseljenost, energetska nestašica, oskudica vode, ekonomska katastrofa, širenje nekontrolisanih oboljenja, i tehnološka zamena radnika mašinama, samo su neke od njih. Čak 852 miliona ljudi širom sveta je gladno. Svakoga dana, preko 16.000 dece umire od gladi – jedno dete na svakih 5 sekundi. Širom sveta, više od 1 milijarde ljudi živi ispod međunarodno ustanovljene linije siromaštva, zarađujući manje od 1 dolara dnevno.Veoma mali procenat ljudi poseduje veći deo svetskog bogatstva i resursa. Jaz između bogatih i siromašnih se povećava. U SAD 2002. prosečni izvršni direktor zarađivao je 282 puta više od prosečnog radnika. U 2005. nadoknade izvršnih direktora većih korporacija u SAD porasle su za 12% do proseka od 9,8 miliona dolara godišnje. Direktori naftnih kompanija prošli su još bolje sa povišicama koje su u proseku skočile neverovatnih 109% na 16.6 miliona dolara godišnje. U međuvremenu, plate radnika u većini industrija i zanimanja širom SAD su jedva pratile infalciju. U Oregonu, minimalne radničke plate porasle su za skromnih 2.8% na 15.080 dolara godišnje. Ono što nam je zaveštano izgleda ne funkcioniše za većinu ljudi. Sa napredovanjima u nauci i tehnologiji u poslednjih 200 godina, možete se upitati: “Da li treba da bude ovako?”. Sa uočljivim činjenicama da naučno znanje čini naše živote boljim kada biva korišćeno sa brigom o ljudskom blagostanju i zaštiti životne sredine, ne treba se dovoditi u pitanje da li nauka i tehnologija mogu proizvesti obilje, tako da niko ne ostane uskraćen. Ali, pogrešna upotreba i zloupotreba tehnologije pogoršava stvari. Uglavnom smo mi sami uzročnici problema sa kojima se danas suočavamo. Moramo prihvatiti da naša budućnost zavisi od nas. Dok su vrednosti predstavljene od strane religijskih vođa vekovima inspirisale mnoge da se društveno odgovorno ponašaju, drugi su išli u ratove zbog različitih religijskih verovanja. Nade za božanskom intervencijom mitoloških bića su iluzije koje ne mogu rešiti probleme modernog sveta. Budućnost sveta je naša odgovornost i zavisi od odluka koje donosimo danas. Mi smo naš spas ili naša propast. Oblik i rešenja budućnosti počivaju na kolektivnom naporu ljudi koji sarađuju. Svi smo mi sastavni deo mreže života. Ono što pogađa druge ljude i okruženje takođe ima posledice i na naše sopstvene živote. Ono što je potrebno jeste promena u našoj svesti o pravcu i svrsi – alternativna vizija održive nove civilizacije, koja nije slična ni jednoj do sad. Premda je ova vizija ovde jako sažeta, ona se bazira na godinama studija i eksperimentalnom istraživanju. Ovi zapisi nude moguće alternative težnjama ka boljem svetu. Oni pristupaju odlukama koristeći naučni metod. Kao i svaki novi pristup, ovo zahteva malo mašte i volje pri razmatranju nekonvencionalnog, kako bi bilo uvaženo. Zapamtite da je skoro svaki novi koncept bivao odbačen kao besmislen, odbijen i ismejan kada bi prvi put bio predstavljen, posebno od strane stručnjaka tog vremena.
Dizajniranje budućnosti
To se desilo prvim naučnicima koji su rekli da je Zemlja okrugla, prvima koji su govorili da se okreće oko Sunca i prvima koji su mislili da ljudi mogu naučiti da lete. Možete napisati čitavu knjigu, i mnogi i jesu, o stvarima koje su ljudi smatrali nemogućim, do trenutka kada bi se desile. Zamislite odlazak na Mesec, na primer! Vaši pra-pra dedovi bi se nasmejali na takvu pomisao! Takve zamisli bile su lutanja pisaca naučne fantastike. Mnogi napredni mislioci bivali su zatvarani ili ubijani zbog iznošenja misli, kakva je da Zemlja nije centar univerzuma. Oni koji su se borili za socijalnu pravdu i promene imali su čak i veće teškoće. Ljudi koji su zagovarali promene bivali su prebijani, zlostavljani, zatvarani i brutalno ubijani. Na primer, Vangari Maatai (Wangari Maathai), koji je nagrađen Nobelovom nagradom za mir 10. decembra 2004. godine, bio je prskan suzavcem, prebijan do besvesti i zatvoren, zbog borbe protiv krčenja šuma u Keniji, u Africi. Dajana Fose (Dianne Fosse), prirodnjak, koja se aktivno zalagala za zaštitu gorila od lovokradica, pronađena je iskasapljena na smrt, u svojoj kolibi. Nažalost, ona nije računala na potrebe lovokradica. Može se napisati nebrojeno knjiga o teškoćama koje su pratile one koji su tražili promene i pretili promenom statusa quo.
10
Dizajniranje budućnosti
Drugo poglavlje Sve se menja U našem dinamičnom univerzumu sve stvari se menjaju, od najdaljih delova kosmosa do pomeranja kontinenata. Promene se dešavaju u svim živim i neživim sistemima. Istorija civilizacije je priča o promeni od jednostavnog do kompleksnog. Ljudska dovitljivost i inventivnost su svedoci ovih činjenica. Nijedan sistem ne može da ostane dugo statičan; većina monarhija zamenjena je drugim oblicima vlasti i razvila su se društva zasnovana na volji ljudi, ne kraljeva. Nažalost, promene se ne dešavaju uvek na bolje. Iako prihvatamo neizbežnost promena, ljudi ih dočekuju sa dosta otpora. U većini slučajeva, promena ugrožava one koji se nalaze na pozicijama koje donose prednost i većim delom je tu da bi, na prvom mestu, održala stvari onakvim kakve jesu. Za sva društva ovo je istina, bilo da je struktura moći religijska, vojna, socijalistička, kapitalistička, komunistička, fašistička ili plemenska. Vođe će pokušati da spreče promenu. Ponekad, čak i kada su uslovi užasni za većinu ljudi, sami ljudi se mogu opirati promeni jer im trenutno stanje odgovara. Mi ih nazivamo neimenovanim čuvarima sistema. Ali bez obzira na to koliko ljudi pruža otpor, ljudska civilizacija nije izuzeta od promena. Promena se dešava u svim socijalnim sistemima i ona predstavlja jedinu konstantu. Možemo biti sigurni da je i ljudska istorija jedna od promena. Ipak, u svakom slučaju, oni kojima je to interes (oni koji najviše dobijaju održavajući stvari takvima kakve jesu) protive se čak i tehnološkim promenama. Na primer, ranije u dvadesetom veku, branioci vojne konjice odlagali su razvoj tenka. Ovakva tradicija se ukopala, tako da su 1939. godine, prilikom Nemačke invazije na Poljsku, nemačke tenkovske divizije bile suprotstavljene poljskim vojnicima koji su i dalje jahali na konjima. Bilo je jasno da konjanici nisu imali šanse. Razvoj letelica zapretio je tenkovskim divizijama. Zatim su se piloti i dizajneri aviona borili da zadrže razvoj raketa na navođenje. “Raketaši” su se borili da zadrže razvoj laserskog oružja. Tako to ide. Ako se zapitamo zašto se i dalje suočavamo 11
Dizajniranje budućnosti
sa mnoštvom istih problema koje su imali i naši preci, iako naše tehnološke mogućnosti daleko premašuju njihove, moramo uzeti u obzir da mi postojimo ovde tako kratak vremenski period, skoro toliko mali da bi nas mogli nazivati “novorođenim”. Ako bismo uzeli 24-časovni sat i njime predstavili vreme otkako je život na zemlji počeo, videli bismo da ljudi postoje tek od poslednjeg minuta poslednjeg časa. Tek tokom poslednjih par sekundi poslednjeg minuta moderni ljudi su počeli da koriste naučne metode radi iznalaženja najefikasnijih načina za završavanje nekih poslova. Mi tek sad počinjemo da puštamo korak. Više novog znanja je kreirano od početka dvadesetog veka do danas nego u prethodnih milijardu godina. Promene su skoro svuda. Ako život s vremena na vreme zbunjuje – ako se osećate razapeto na sve strane, ako uvidite da, bilo šta radili, i dalje imate probleme koji su uvek tu, ako shvatite da naši ekonomski, politički i socijalni načini kojima rešavamo stvari ponekad proizvode više poteškoca nego što ih rešavaju – onda samo igrate svoju ulogu u patnji kroz trenutnu fazu tranzicije naše civilizacije.
12
Dizajniranje budućnosti
Treće poglavlje
Upotreba naučnog metoda Šta to imamo ovde
Sve dok naučno razumevanje nije ušlo u upotrebu, ljudska bića nisu razumela svoju vezu sa fizičkim svetom, pa su izmišljala sopstvena obajšnjenja. Ova objašnjenja težila su pojednostavljenju i na mnoge načine bila su štetna. Na primer, ako neko zna da nadolazi plimski talas i odabere da ostane i moli se za spas umesto da ode, to može biti štetno za njegov/njen opstanak. Ljudi su verovali da su kuge i bolesti zaslužena kazna od strane ljutog Boga, ali je naučnom metodom otkriveno da mnoge bolesti prenose pacovi i vaši, a da su prouzrokovane mikrobima. Nije stvar u tome da su naučnici konzervativni po pitanju ovih stvari - već njihovo prihvatanje ideja zahteva mnogo prefinjenije standarde i metode razumevanja. Naučna metoda pomaže da se umanje dvoumice, predrasude i unapred doneti zaključci. Metoda podrazumeva da se iskazi verifikuju i da istraživači kroz eksperimentisanje otkriju šta funkcioniše, a šta ne. Naučnici postavljaju pitanje: “Šta to imamo ovde?” i zatim sprovode eksperimente kako bi ustanovili prirodu fizičkog sveta. Ovaj proces zahteva da eksperimenti budu verifikovani i od strane drugih koji moraju imati iste rezultate. Jedno od većih otkrića u nauci jeste shvatanje da ne možemo dobiti odgovore na pitanja čisto intuitivno. Ono zahteva velike radne napore i vreme za pronalaženje rešenja i odgovora. Često se dešavaju mnogi promašaji dok se ne dođe do novih otkrića. Naučni jezik Razmena ideja i informacija obično započinje jezikom, ali kada vidimo kako u svakodnevnom životu možemo biti pogrešno shvaćeni, znamo da ovo može biti zbunjujući zadatak. 13
Dizajniranje budućnosti
Naš svakodnevni jezik evoluirao je kroz vekove kulturnih promena i, nažalost, teško je rešiti neskladne ideje koristeći ga. U mnogim primerima, usled različitih porekla i životnih iskustava, ista reč može imati različita značenja različitim ljudima. Nečije misli mogu biti protumačene drugačije, čak i ako su na istom jeziku. Ali postoji jezik koji je lako razumljiv mnogima, čak i u različitim krajevima sveta. Ovaj jezik ima visok stepen fizičke korelacije sa stvarnim svetom. Skoro pa nema zbrke u njemu. U različitim naučnim područjima, kao što su inženjerstvo, matematika, hemija, i ostale tehničke oblasti, imamo stvar najbližu deskriptivnom univerzalnom jeziku koji ostavlja malo prostora za nečiju zasebnu interpretaciju. Na primer, ako se dizajn automobila dâ bilo kom tehnički razvijenom društvu bilo gde na svetu, bez obzira na politička ili verska uverenja, konačni proizvod biće isti. Ovaj jezik je namerno razvijen kao pogodniji način ustanovljavanja problema. On je skoro sasvim oslobođen maglovitih interpretacija i dvosmislenosti. Mnogi od ovih velikih tehničkih koraka, napravljenih u današnje vreme, bili bi nedostižni bez usavršene komunikacije. Bez svakodnevnog opisnog jezika bili bismo nemoćni da sprečimo bolesti, uvećamo proizvodnju useva, razgovaramo na udaljenostima od nekoliko hiljada milja ili gradimo mostove, brane, saobraćajne sisteme i mnoga druga tehnološka čuda ovog kompjuterizovanog doba. Primena i razumevanje “Univerzalne Semantike” imaju suštinski značaj za poboljšanje komunikacije. Semantika je definisana na mnogo različitih načina. Ukratko, to je pokušaj poboljšanja komunikacije kroz pažljivo korišćenje jezika. Na primer, termini kao “Arapin”, “Jevrejin”, “Irac” imaju neznatno drugačije značenje ua različite ljude. Slične reči imaju više značenja, u zavisnosti od razlika u poreklu i iskustvu. Ovo se takođe odnosi i na reči kao što su: razumevanje, savest, demokratija, realnost, ljubav, itd. Za vođenje inteligentne diskusije uz korišćenje određenih reči, suštinski je pitati osobu o značenju reči koje je upotrebila. Ako neko želi da razgovara na razuman način, najbolje bi bilo definisati termine. Semantika je samo jedan instrument koji može pomoći u poboljšanju komunikacije. Korisna knjiga za ovu temu je Tiranija reči Stjuarta Čejsa (“Tyranny of Words” by Stuart Chase). Možemo li primeniti naučne metode u načinu dizajniranja budućnosti? Otkriće naučnih principa omogućava nam da potvrdimo i testiramo mnoga tvrđenja. Ako neko tvrdi da određeni strukturalni element može izdržati određeni broj funti po kvadratnom inču, ova izjava može biti testirana i prihvaćena ili odbijena na osnovu rezultata testa. Upravo nam ovo testiranje omogućava da dizajniramo i konstruišemo mostove, zgrade, brodove, avione i ostala mehanička čuda. Skoro svako koga znate koristiće naučni metod u slučaju da dođe do operacije, vožnje avionom, ili izgradnje objekata kao što su neboderi, mostovi i automobili. Vekovima smo usaglašeni da ćemo, kada dođe do pitanja lične materijalne sigurnosti, pre odabrati nauku nego magiju. Zašto je to tako? Verovatno zato što funkcioniše i svako to može videti. 14
Dizajniranje budućnosti
Zašto onda ne radimo tako i kada se radi o planiranju našeg društva: našim gradovima, transportnim sistemima, poljoprivredi, zdravlju i tako dalje? Ako smatrate da mi te stvari već radimo naučno, pogledajte ponovo! Ako nauka ima dosta sa tim što funkcioniše, onda očito postoji dosta toga nenaučnog u današnjoj socijalnoj i ekonomskoj postavci, zato što stvari ne funkcionišu baš najbolje za većinu svetske populacije ili životnu sredinu. Da ima naučnog u tome, rat, siromaštvo, glad, beskućništvo, zagađenje itd. danas ne bi bili tako rasprostranjeni. Nažalost, strukture našeg društva su se razvile bez sveobuhvatnog globalnog planiranja. Jedan od uslova za redizajniranje društva jeste taj da Vaš socijalni dizajn mora počivati u okviru nosećeg kapaciteta naše planete. To znači da naši resursi treba da podrže život na planeti za sve. Ovo će svakako zahtevati naučne metode procenjivanja. Ukoliko bismo poželeli da pošaljemo nekog na mesec, ne bismo mogli samo da napravimo raketu i usmerimo je ka mesecu. Prvo moramo testirati pritisak koji ljudsko telo može podneti. Stavili bismo osobu u simulator da bismo videli koliko gravitaciono ubrzanje može izdržati. Izložili bismo osobu mnogim testovima. Na primer, testirali bismo kako telo funkcioniše u bestežinskom stanju i efekte na ljudsko zdavlje. Takođe bi nam bile potrebne informacije o uslovima opstanka na mesecu; na primer, ima li tamo vode, vazduha, podnošljive temperature itd. Na otprilike isti način moramo pogledati planetu kao celinu i upitati: “Šta to imamo ovde?”. Želimo da primenimo isti inteligentni metod planiranja korišćenjem naučnog sistema Zemlje zarad planetarnog opstanka. Stepen neprimenjivanja ovog naučnog metoda u načinu našeg života može u velikoj meri odrediti nepotrebnu količinu patnje koja će se dogoditi. Kako mi ovo radimo?
15
Dizajniranje budućnosti
Četvrto poglavlje Postojeći mitovi Ljudska priroda U svakodnevnom životu posmatramo međusobne veze između fizičkih događaja svuda oko nas. Ali kada je reč o ljudskom ponašanju, često ne uspevamo da uočimo iste veze kao one koje važe u prirodnim naukama. Kada budemo proučavali ljudsko ponašanje na isti način na koji proučavamo fizički fenomen, bolje ćemo razumeti fizičke faktore koji su odgovorni za oblikovanje naših vrednosti i ponašanja. U prirodnim naukama, fizički fenomeni nastaju usled delovanja velikog broja sila. Na primer, biljka ne raste ukoliko na nju ne deluju hranljive materije, gravitacija, voda, sunce, i još mnogo toga. Čamac ne plovi sam od sebe; na to utiču vetar i mnoge druge promenljive. Ne postoji predodređena ljudska priroda. Niko od nas nije rođen sa predrasudama, netrpeljivošću, ili besom; oni se razvijaju na osnovu naših iskustava. Ne bi trebalo da budemo preokupirani pogrešnim konceptom o ljudskoj prirodi, već bi pre trebalo da ispitamo oduvek promenljivo ljudsko ponašanje – u suprotnom bismo i dalje živeli u pećinama. Na ljudsko ponašanje, kao i na sve ostalo u prirodi, deluju spoljašnje sile. Nauke koje danas proučavaju ljudsko ponašanje manje su razvijene, jer se na prvom mestu fokusiraju na ljude, a nedovoljno na uslove koji vladaju u okruženju, a koji “programiraju” individuu. Ne možete identifikovati faktore odgovorne za ponašanje kroz studije koje se bave samo pojedinačnim ličnostima. Nasuprot tome, moramo proučavati kulture u kojima se ljudi vaspitaju. Razlike između američkog domoroca, lopova i bankara ne nalaze se u njihovim genima, već reflektuju okruženja u kojima su odgajani. Kineska beba ništa brže ne nauči da govori kineski nego što američka beba nauči engleski. Ako se temeljnije ispitaju efekti koje društvo ostavlja na ljudsko ponašanje, može se lako identifikovati tip okruženja iz kog osoba dolazi. Različitost društvenoambijentalnih uticaja reflektuje se u jezicima, mimici lica, gestovima i pokretima tela. 16
Dizajniranje budućnosti
Ljudsko ponašanje ima svoje zakonitosti i sastoji se iz mnoštva promenljivih iz okruženja, koje međusobno reaguju. Ovo uključuje i konstruktivna i društveno-uvredljiva ponašanja. Društveno okruženje se sastoji iz našeg porodičnog života, ishrane, ljubavi, ili nedostatka iste, kupovne moći, seksualnog opredeljenja, uzora sa TV-a, knjiga, radija, interneta, obrazovanja, verske pozadine, ljudi sa kojima smo povezani i svih ostalih međusobno interreagujućih promenljivih u nečijem životu. Generalno, kolektivne vrednosti su pod uticajem društvene strukture i društvenih podkultura. Društveni sistemi teže neprestanom održavanju uz sve svoje prednosti i mane. Bilo da uvidimo to ili ne, mediji i uspostavljene institucije koje utiču na nacionalni “plan” konstantno manipulišu većinom ljudi. Ovo, sa druge strane, utiče na veći deo našeg ponašanja, naših očekivanja i vrednosti. Naša poimanja dobrog i lošeg i naši koncepti moralnosti takođe su deo našeg kulturnog nasledstva i iskustva. Ovaj metod kontrole, koji ne zahteva upotrebu fizičke sile, pokazao se veoma uspešnim, tako da samo mali broj ljudi prepozna i oseti manipulacije. Mnogi misle da je pohlepa deo ljudske prirode. Kako ljudi vekovima žive u nestašici ili strahu od nestašice, razvili su se obrasci ponašanja kao sto su pohlepa, i divljenje onima koji su akumulirali bogatstvo kroz kriminal, proneveru i slične stvari. Ovi obrasci su sa nama vekovima pa mnogi misle da je to samo ljudska priroda koja se ne može promeniti. Ali pogledajmo ovaj primer: ako bi nedelju dana padala zlatna kiša, ljudi koji žive u društvima u kojima vlada nestašica izjurili bi napolje i punili svoje kuće zlatom. Ako bi se zlatna kiša nastavila godinama oni bi počeli da je izbacuju iz kuća i bacali bi je zajedno sa njihovim zlatnim prstenjem. U okruženju izobilja i emotivne sigurnosti, mnogi negativni obrasci više ne bi bili rašireni. Ljudi odrasli u monetarnom sistemu, u kome je osnova svega profit, pre će izvoziti delove svog posla nego što će biti zabrinuti za dobro svoje zemlje i zaposlenih. Priroda naših društvenih institucija odražava ovo ponašanje. Na primer, ako bi kompanija srednje veličine bila zabrinuta za dobro zaposlenih i pružila im zdravstvenu zaštitu, igrališta za decu i veće plate, ona ne bi privukla onoliko investitora koliko kompanija slične veličine koja bi izvozila posao i investirala u reklamiranje i nove mašine. Humanije preduzeće ne bi bilo dugo u poslu. Da bi neko opstao u svetu biznisa, on mora imati dominantnu predatorsku crta ponašanja. Ovo nije ljudska priroda već nus-produkt kulture. U okruženju u kome vlada velika nestašica hrane, ljudi je gomilaju. Ovakvo ponašanje proističe iz same nestašice. Ali na ostrvu u Južnom moru sa malom populacijom i obiljem hrane, ljudsko ponašanje je dosta drugačije. Kada se ulovi riba, ulov se deli sa svima. Mnogi drugi primeri pokazuju kako okruženje postavlja šeme i vrednosti. U neprijateljskom okruženju, slabiji ljudi će težiti razvoju oružja. Nakon Drugog svetskog rata, čak su se i najuglednije nemačke porodice borile oko ostataka hrane u kontejnerima kako bi preživele. U društvu orijentisanom prema nestašici, velikodušnost je retka pojava. Ako je devojka lepa prema uspostavljenim društvenim standardima, ona će privući mnogo udvarača. Nasuprot tome, devojka koja je manje atraktivna težiće da razvije druge atribute kako bi ostala u igri. Ljudi sa malo znanja o fizičkom svetu veruju kako su bogovi i demoni glavni kontrolori prirodnih fenomena. Bilo je vremena kada su veoma snažni ljudi bili obožavani i visoko cenjeni u armi17
Dizajniranje budućnosti
jama. Napretkom vatrenog oružja težilo se izjednačavanju sa njihovim borbenim sposobnostima. Ratovi postoje od kako je ljudi na zemlji i mnogi ih pripisuju ljudskoj prirodi. U stvari, realan uzrok je nestašica resursa koja prouzrokuje teritorijalne razdore. Mnogi danas smatraju gene razlogom za odstupanje od pravilnog ponašanja, ali se pokazalo da glavni uzroci toga proizilaze iz okruženja. Genetska postavka sama po sebi ne objašnjava niti osvetljava u potpunosti ljudsko ponašanje. Nauke o ljudskom ponašanju se bave kompleksnim sistemima gena, uslovima okruženja (hrana, sklonište, porodična dinamika, obrazovanje, verska obuka, lična iskustva) i intrepretacijom i odlukama koje ljudi donose o svetu i njihovom mestu u njemu. Ono što se smatra prikladnim ponašanjem danas možda će se smatrati nenormalnim u budućnosti. Pitanje koje preostaje jeste koliki deo našeg sistema vrednosti je isprogramiran naporima društva da održi postojeće i uspostavljene institucije. Nije ljudska priroda već ljudsko ponašanje ono zbog čega bi trebalo da se zabrinemo. To se može veoma lako promeniti odgovarajućim i relevantnim obrazovanjem, i dizajniranjem okruženja koje je u skladu sa nosećim kapacitetom zemlje. Bolje vrednosti, ideali i ponašanje ne mogu se u potpunosti realizovati dokle god je gladi, nezaposlenosti, otpuštanja, rata i siromaštva. Vladavina prava Mnogi ljudi osećaju da je potrebna vladavina prava kako bi se eliminisali naši problemi. Ali, da li nam je potrebno još zakona? Imamo ih mnogo – hiljade hiljada njih, ali se oni konstantno krše. Na primer, postoji na hiljade zakona protiv krađe. Ali ako detaljnije ispitamo i pogledamo statistike, nalazimo da nekoliko ljudi kontroliše većinu zemaljskih resursa. Mnogi ljudi nemaju dovoljno para ni za osnovne potrepštine. Kako možemo da mislimo da bi, bez promene ovakvih uslova, usvajanje zakona sprečilo krađu? Ovo je još teže kada reklame učine proizvode tako primamljivim. Ljudi u Sjedinjenim Državama su, skoro neprimetno, izloženi reklamama kojih bude i preko 2.500 u toku dana. Čak ni mirovni sporazum ne može da spreči još neki rat, ako se ne pozabavi suštinskim razlozima. Zakoni o internacionalnoj saradnji ne bave se razlozima zbog kojih su nam potrebni zakoni – oni teže zamrzavanju stvari onakvim kakve jesu. Bez obzira na sporazume, nacije koje su silom i nasiljem osvojile posede širom sveta i dalje zadržavaju svoje pozicije koje im daju teritorijalnu prednost i prednosti koje se tiču resursa. Sporazumi su samo zavoji za poblem i obično uspevaju samo da na kratko odlože konflikt. Ono što je možda potrebno jesu drugačiji ljudi u vladi, etični ljudi koji brinu o drugima. Možda bi oni odstranili korupciju i radili za svačije dobro. Ali, ako bi čak i najetičniji ljudi bili izabrani na visoke pozicije, a mi ostali bez zaliha, i dalje bi postojali laganje, varanje, krađa i korupcija. Ne trebaju nam etični ljudi već način za inteligentno upravljanje zemaljskim zalihama za svačije dobro.
18
Dizajniranje budućnosti
Ispitivanje uslova koji izazivaju probleme Mozda srž problema leži negde drugde, a ne u proglašavanju zakona ili postavljanju etičnih ljudi u vladu. Možda bi trebalo da pogledamo način na koji mi trenutno stičemo i distribuiramo dobra koja su nam potrebna. Ovo se izvršava “sticanjem” novca, bilo zamenom nečijeg vremena, umeća i truda, bilo “istraživanjem” finansijskog sistema sa ciljem dobijanja više novca zauzvrat, i zamenom tog novca za dobra i usluge. Ovo je možda bio dobar metod u prošlosti kada su dobra bila oskudna, a tehnologija u svom usponu, ali danas bi naše napredne tehnologije mogle biti alatke za potpuno drugačiji scenario. Ako posmatramo stvari očima nauke, ima više nego dovoljno hrane i materijalnih dobara na Zemlji da pokriju sve potrebe ljudi – ako se njima pravilno upravlja. Ima ih dovoljno da omoguće svakome da ima veoma visok životni standard uz inteligentnu upotrebu tehnologije, zaliha i teničkog osoblja. Kada kažemo “upotreba tehnologije”, mislimo na tehnologiju koja ne šteti ljudima ili okruženju i ne troši vreme i energiju uzaludno. Razmotrite ovo: u vreme recesije, kada ljudi imaju malo novca da kupuju stvari, ne ostaje li Zemlja ista kakva je bila? Ima li i dalje stvari na policama u prodavnicama i zemlje da se uzgajaju žitarice? Samo su pravila igre ta koja imaju nedostatke i uzrokuju toliku patnju. Postojanje novca teško da je ikada preispitivano i istraživano, ali hajde da razmotrimo našu upotrebu novca. Novac sam po sebi nema nikakvu vrednost. To je samo slika na jeftinom parčetu papira sa dogovorom između ljudi o tome šta se njime može kupiti. Ako bi pare padale sa neba, bili bi srećni svi osim bankara. Postoji mnogo nedostataka u korišćenju ovog starog metoda razmene dobara i usluga. Mi ćemo ovde razmotriti samo par njih i omogućiti vam da listi dodate još koji. Novac je samo smetnja između onoga što nekome treba i onoga što moze da dobije. Ljudima ne treba novac, već pristup resursima. Rezultat upotrebe novca su društveno raslojavanje i elitizam, koji se baziraju pre svega na ekonomskoj nejednakosti. Ljudi nisu jednaki ukoliko nemaju jednaku platežnu moć. Većina ljudi su robovi posla koji ne vole samo zato što im je potreban novac. Postojanje korupcije, pohlepe, zločina, pronevera i još mnogo toga posledica je potrebe za novcem. Većina zakona je doneta u korist korporacija, koje imaju dovoljno novca da lobiraju, podmite ili ubede vladine zvaničnike da napišu zakone koji će služiti njihovim interesima. Oni koji kontrolišu platežnu moć imaju veći uticaj. 19
Dizajniranje budućnosti
Novac se koristi da bi se kontrolisalo ponašanje onih sa ograničenom platežnom moći. Dobra, kao što je hrana, ponekad se uništavaju kako bi se očuvale visoke cene; kada vlada nestašica cene rastu. Postoji ogromno traćenje materijala i odliv dostupnih resursa usled površnih dizajnerskih promena koje nastaju zbog najnovijih prohteva svake godine u cilju stvaranja kontinuiranih tržišta za proizvođače. Postoji ogromna degradacija okruženja zbog visokih cena naprednih metoda odlaganja otpada. Planeta Zemlja se pljačka zbog profita. Dobiti tehnologije dostupne su samo onima sa dovoljnom platežnom moći. Najvažnije, kada je profit krajnji cilj korporacija, odluke u svim oblastima se ne donose zbog dobrobiti ljudi i životne sredine, već pre svega radi sticanja bogatstva, svojine i moći. Naredna faza društvenog razvoja Šta je to što nam je svima zajedničko? Šta bi trebalo da nam budu prioriteti? Sve nacije i svi ljudi, bez obzira na političku filozofiju, verska ubeđenja, ili društvene običaje, zavise od prirodnih resursa; svima nama trebaju čisti vazduh i voda, plodna zemlja za hranu, i neophodna tehnologija i osoblje za održavanje visokog životnog standarda. Možda bi trebalo da osavremenimo način na koji društvo funkcioniše kako bi svi na zemlji mogli da steknu prednosti naših tehnoloskih mogućnosti da održavamo čisto okruženje i visok životni standard. Nema dovoljno novca da se započne plaćanje jednog ovakvog tipa promene, ali ima više nego dovoljno resursa na Zemlji da se to stvori. Da rezimiramo: Zemlja poseduje izobilje resursa i naše iskustvo u efikasnoj raspodeli ovih resursa kroz upotrebu novca jeste zastareo metod koji je prouzrokovao mnogo patnji. Nije nam potreban novac već inteligentno upravljanje zemljinim resursima za dobrobit svih. Najbolji način za postizanje ovoga je uvođenje resursno-bazirane ekonomije. Resursno-bazirana ekonomija Ovo je dosta drugačiji koncept nego bilo koji do sada. Jednostavno rečeno, resursno-bazirana ekonomija koristi resurse, a ne novac, i ljudi imaju pristup bilo čemu što im je potrebno, bez upotrebe novca, kredita, kompenzacija, ili bilo kog drugog oblika duga ili zavisnosti. Svi svetski resursi se čuvaju kao zajedničko nasleđe svih ljudi na Zemlji. Stvarno bogatstvo bilo koje nacije nije njen novac, već razvijeni i potencijalni resursi i ljudi koji rade na eliminaciji nedostataka kako bi se stvorilo humanije društvo. 20
Dizajniranje budućnosti
Ako Vam ovo i dalje deluje zbunjujuće, razmotrite sledeće: ako bi grupa ljudi završila na ostrvu sa novcem, zlatom i dijamantima, a ostrvo ne bi imalo plodnu zemlju, ribu ili čistu vodu, njihovo bogatstvo bilo bi irelevantno za preživljavanje. Šta ako bi sav novac na svetu iznenada nestao? Dok god zemljište, fabrike i ostali resursi opstaju, mi možemo da izgradimo bilo šta što izaberemo i da ispunimo naše materijalne potrebe. Zaključak je da novac nije ono što ljudima stvarno treba; to je pristup životnim potrepštinama. U resursno-baziranoj ekonomiji, resursi se direktno koriste za poboljšanje života čitave populacije. U ekonomiji koja se zasniva na zalihama, a ne na novcu, možemo s lakoćom proizvesti sve životne potrepštine i obezbediti veoma visok životni standard za sve.
21
Dizajniranje budućnosti
Peto poglavlje
Od jednog do drugog sistema Tranzicija – znakovi vremena
Većina ljudi ne počne da traga za novim socijalnim uređenjem sve dok ono u kome žive ne prestane da funkcioniše u njihovu korist. Napuštanje sistema kao što je novac, koji se u tolikoj meri ustalio u našoj kulturi, najverovatnije bi zahtevalo kolaps čitavog sistema. Neke stvari koje se dešavaju mogu biti pokazatelji da se ovaj kolaps već sprema: Industrijalizovane nacije sveta uvode sve noviju automatsku tehnologiju u cilju pariranja niskim cenama na globalnom tržištu. Rezultat ove nove tehnologije jeste to da sve više i više ljudi gubi svoje poslove i ne može izdržavati sebe i svoje porodice. Upotrebom automatizacije i kibernizacije u punom potencijalu, mašine ne zamenjuju samo industrijske radnike već i veliki broj profesionalaca. Posledica toga je da manje ljudi može kupiti proizvode koje te automatizovane fabrike proizvedu. Kontinualni izvoz poslova i proizvodnih postrojenja u prekomorske zemlje zbog jeftinije radne snage, manjeg broja zabrana koje se odnose na životnu sredinu i ostalih beneficija može izgledati dobro na kratke staze, ali će se svakako ispostaviti katastrofalnim. Verovatno je da će gubitak prihoda za većinu zaposlenih biti toliki da će oni izgubiti svoje domove i ono što poseduju. Jedan broj naučnika tvrdi da će do 2030. godine biti drastičnih nestašica nafte koju je lako crpeti. Možda neće nestati, ali moguće da će postati finansijski, a zatim i fizički nepraktično izvlačiti je. Konačno, biće potrebno više energije za bušenje zemlje i rafiniranje nafte, nego što je isplativo. Gotovo isto će se desiti sa prirodnim gasom, ali ranije. Ova otkrića prouzrokovaće ogromna socijalna i ekološka urušavanja, jer će se preduzeća gurati radi zaštite svojih profitnih područja i eksploatisati više zemlje, vode i prirodnih resursa. To može dovesti do kraha dužničko/monetarnog sistema i do toga da većina ljudi izgubi poverenje u njega. Tada će moći da se posvete ozbiljnom istraživanju kako bi globalna, na resursima zasnovana, ekonomija funkcionisala, i zamišljanju kako bi život izgledao u takvom društvu. U poglavljima koja slede, osvrnućemo se na procese našeg prilagođavanja na ovaj novi način života. 22
Dizajniranje budućnosti
Šesto poglavlje
Budućnost prema nacrtu – Ulazak u zdraviju budućnost Prvi koraci
Da bi započeli implementaciju resursno-bazirane ekonomije, socijalni dizajneri moraju upotrebiti naučni metod i postaviti pitanje: “Šta to mi imamo ovde?” Sa zahtevom da sve bude pruženo na najefikasniji, najkomforniji i najizdržljiviji način, prvi prioritet je stvaranje čisto tehničke procene osnovnih potreba globalne populacije. Količina stambenih jedinica, hrane, vode, zdravstvene nege, transporta, obrazovanja i ostalih sličnih potrepština mora se uporediti sa dostupnim resursima koje planeta moze da pruži. Ovo treba izbalansirati sa potrebama drugih vrsta koje čine mrežu života na Zemlji. Glavni cilj je da se prevaziđe oskudica i da se zadovolje potrebe svih. Kako bi se, što je brže moguće, stvorilo održivo društvo pogodno za rad, potrebne su nam ogromne količine energije. Ono što je preko potrebno jeste strategija energetskog razvoja na globalnom nivou, koja zahteva zajedničko upuštanje u internacionalno planiranje na nivou koji nikada ranije nije dostignut. Energija Jedna od najupotrebljivijih mera razvoja civilizacije jeste količina dostupne energije po osobi. Do znatnog stepena, nivo fizičke udobnosti koju danas uživate je u korelaciji sa energijom kojom raspolažete. Zamislite do kakve paralize bi došlo ukoliko bi vam isekli struju i zalihe gasa, i ako biste morali da koristite sopstvene mišiće kako biste nešto završili. Resursno-bazirana ekonomija brzo počinje sa radom na čistim izvorima energije. Ovo je jedino moguće onda kada nema više monetarnih ograničenja u načinu izvršavanja ili pružanja onoga što je potrebno. Eliminacijom ograničenja u profitu i imovini, i eliminacijom oskudice, istraživačke laboratorije bi brzo počele da rade zajedno i da slobodno dele informacije. Ne bi bilo potrebe za patentima ili vlasničkim informacijama, jer krajnji cilj ne bi bilo sticanje novca kako bi se nastavilo sa radom, već postizanje rezultata koji su slobodno i brzo dostupni čitavoj populaciji planete. Ovo je projekat na kome bi mnogi ljudi rado i zahvalno radili, kada bi rezultati odmah koristili svima. Interdisciplinarni timovi kvalifikovanog osoblja, u skladu sa zahtevima projekta, 23
Dizajniranje budućnosti
radili bi na energiji i automatizovanim sistemima kako bi pravili i dostavljali robu i usluge na širokoj skali. Čak bi i univerzitetski studenti pomogli učešćem u donošenju brzih metoda za rešavanje ovih problema. Ovo mogu biti armije budućnosti, ogromna mirovna mobilizacija kako bi se povratila i sačuvala Zemlja i njeni ljudi. Ovo nikada ranije nije urađeno i može se uraditi jedino kada novac nije prepreka. Pitanje nije imamo li novca, već imamo li resursa i sredstava za postizanje ovog novog pravca. Tokom tranzicije od jednog ka drugom sistemu, siromašnim regionima bili bi obezbeđeni toplotni uređaji za kuvanje i sterilizaciju vode. Hrana za ta područja je dehidrirana i kompresovana radi uštede prostora u isporuci. Ambalaža je biorazgradljiva i može se upotrebiti kao đubrivo koje ne zagađuje zemljište. Regioni bez plodne zemlje bi koristili hidroponske farme, ribnjake i morske farme. Kako bi se uštedela energija tokom tranzicije, umesto da svaka porodica priprema hranu, postoje distribucioni centri koji vrše isporuku hrane u domove i restorane. Ovi masivni metodi isporuke robe i usluga su u upotrebi širom sveta. Ogromni izvori energije bili bi istraživani i razvijani. Ovo uključuje snagu vetra, talasa i plime, okeanskih struja, temperaturnih razlika, vodenih padova, geotermalnu, elektrostatičku, vodoničnu, snagu prirodnog gasa, algi, biomase, bakterija, faznih transformacija i snage termionika (pretvaranje toplote u elektricitet ključanjem elektrona sa vrele metalne podloge i njihovom kondenzacijom na hladnijoj podlozi). Dodatno, postoji potencijal da Fresnelova sočiva koncentrišu toplotu. Energija fuzije je ista ona energija koja pokreće kosmos i zvezde. Kada bismo naučili kako da je prikupljamo, svetski energetski problemi bili bi rešeni zauvek, bez ikakvih štetnih efekata ili opasnih toksičnih materijala za odlaganje. Jedini ostatak bio bi čist pepeo helijuma. Krajem dvadesetog veka okeanografi su nam poručivali da ako bismo crpeli ogromni energetski potencijal svetskih okeana koji zauzimaju 70.8% površine Zemlje, lako bismo mogli da izađemo u susret sadašnjim i budućim energetskim potrebama u milionima godina koje dolaze. Ključni element u dizajniranju gradova u resursno-baziranoj ekonomiji jeste ugradnja svog neophodnog prikupljanja energije unutar same strukture grada. Ovo će biti podrobnije objašnjeno u sekciji “Grad”. Još jedna ogromna neiscrpna energetska opcija je razvoj pizo-električnih materijala, ili laminiranih sistema unutar cilindara koji se aktiviraju porastom i opadanjem plime. Geotermalna snaga, ili snaga ekstrahovana od toplote zemlje, koristi se širom sveta sa ogromnim uspehom. Naučnici predviđaju da, ako bismo razvili i prikupljali samo 1% geotermalne energije dostupne u naslagama zemlje, naši energetski problemi bili bi eliminisani. Bez monetarnih restrikcija u resursno-baziranoj ekonomiji, društvo bi imalo šansu da dokaže da li su ti naučnici u pravu. 24
Dizajniranje budućnosti
Geotermalna energija može da pruži 500 puta više energije nego što je energija sadržana u svim svetskim zalihama fosilnih goriva, pri čemu bi se smanjila opasnost od globalnog zagrevanja. Geotermalne elektrane proizvode jako malo zagađenja u poređenju sa fosilnim gorivima i ne emituju azot-oksid ili ugljen-dioksid. Relativno mala površina zemlje je potrebna za samu elektranu. Bez naftnih i gasnih kompanija koje kontrolišu monetarnu ekonomiju, geotermalna snaga bi postala najekonomičiji i najefikasniji način za zagrevanje i hlađenje zgrada. Da smo primenili samo jednu desetinu onoga što se trenutno troši na vojnu opremu za razvoj geotermalnih generatora, još davno bismo rešili problem nestašica energije. U oblastima kao što je Island geotermalna energija se koristi čitave godine za uzgajanje biljaka u zatvorenim okruženjima. U resursno-baziranoj ekonomiji korišćenjem ovog metoda, enormne količine svežeg povrća mogu biti kultivisane tokom svih sezona. Sličan proces može se primeniti na ribnjake u oblastima u kojima su potrebni zagrevanje i hlađenje. Masivne podvodne strukture mogle bi da pokreću deo Golfske struje kroz ogromne turbine koje generišu čistu električnu energiju. Turbine bi imale centrifugalni separator i deflektore koji bi sprečavali narušavanje morskog života. Most ili tunel preko Beringovog moreuza između Azije i Severne Amerike mogao bi da generiše električnu energiju i da sakuplja i obrađuje morske produkte. Ispod i iznad okeanske površine bili bi tuneli za transport putnika i robe. Cevi bi mogle da dovode svežu vodu od ledenih bregova koji se otapaju do ostalih delova sveta. Ova struktura ne samo da bi omogućila fizičku vezu između kontinenata, već bi takođe koristila kao mesto za socijalnu i kulturnu razmenu. U našoj resursno-baziranoj ekonomiji, postojale bi sveobuhvatne studije o okruženju i ljudskom uticaju na njega pre započinjanja bilo kog velikog projekta. Velika briga je zaštititi i obnoviti okruženje za dobrobit svih živih bića u životnoj zajednici. Svrha konstruisanja i razvoja ovih energetskih projekata jeste oslobađanje ljudskih bića nepotrebnih radnih zadataka. Za postizanje ovakvog društva biće nam potrebna automatizacija mnogih poslova što je pre moguće.
25
turbines to generate clean electric powe turbines are slow turning and would have cen SAKUPLJANJE separators and deflectors to prevent harm to G THE GULF STREAM GOLFSKE life. STRUJE These underwater structures divert a por flow of the Gulf Stream and other curren Ove podvodne strukture preusmeravaju deo to divert generate cleanofelectric p These underwaterturbines structures a portion the toka Golfske struje i ostalih struja kroz turturbinesand are slow andthrough would have flow of the Gulf Stream otherturning currents bine radi generisanja čiste električne energije. separators andelectric deflectors to prevent turbines to generate power. The harm Turbine clean se sporo okreću i imale bi centrifuBERING STRAIGHT DAM life. turbines are slow turning and would havekako centrifugal galne separatore i deflektore bi sprečile separators and deflectors to prevent nanošenje štete morskomharm životu.to marine A major development in the future could be the conlife. struction of a land bridge or tunnel across the Bering Strait. The primary function of this span would be to BRANA NA BERINGOVOM MOREUZU generate electricalDAM power and house facilities for colBERING STRAIGHT lecting and processing marine products. Značajno otkriće u budućnosti mogla bi da Beneath and above the ocean surface bepreko tunnels to transport konstrukcija velikog mosta ili tunela AIGHT bude DAM A major development inwould the future could be the conBeringovog moreuza. Primarna funkcija ovog passengers andland materials. Pipelines to conduct fresh water from melting icebe struction of bridge or tunnel premošćenja biloabi generisanje električne energi- across the Bering other parts of thepostrojenja world may also be incorporated. Notto only could this structure p velopment in thekućnih future could besakupljanje thethis conStrait. The primary function of span would be je i postojanje za i agenerate physical link between Asia and North America, it could obradu morskih proizvoda. Ispod i iznad površine electrical power and house facilities for col- also serve as an aven a land bridge or tunnel across the Bering okeana bili bicultural tuneli zaexchange. transport putnika i robe. and lecting and Beneath and rimarysocial function ofprocessing this span marine would products. be to Cevi bi mogle da dovode svežu vodu od ledenih above theand surface would be tunnels to transport ectrical power house facilities forsveta. colbregova koji seocean otapaju do ostalih delova Ova struktura neand samo da bi omogućila fizičku processing marine products. Beneath andto conduct fresh water from melting ic passengers materials. Pipelines vezu između kontinenata, već bi takođe koristila cean other surface would be world tunnels to transport parts of the may also be incorporated. Not only could this structu kao mesto za socijalnu i kulturnu razmenu. GEOTHERMAL ENERGY PLANTS a physicalPipelines link between Asia and North America, it could also serveto as an a and materials. to conduct fresh water from melting icebergs
HARNESSING THE GULF STREAM
Dizajniranje budućnosti
social may and cultural of the world also beexchange. incorporated. Not only could this structure provide GEOTERMALNE nk between Asia and North America, it could Geothermal also serve asenergy, an avenue for ELEKTRANE with refinemen ultural exchange. conversion technologies, can take a GEOTHERMAL ENERGY PLANTS
AL ENERGY PLANTS
Geotermalna energija, sa derivatima prominent role in reducing the thre i tehnologijama za pretvaranje, može global warming. available dobiti važniju uloguReadily u smanjenju pret- in m nje od globalnog zagrevanja. regions throughout the Trenutno world, this so dostupan would u mnogimprovide regionima enough širom alone c sveta, ovaj izvor energije pružio bi doenergy for the next thousand Geothermal energy, withyears. refine voljno čiste energije za sledećih hiljadu conversion technologies, can tak godina. prominent role in reducing the
Geothermal energy, with refinements in global warming. Readily available conversion technologies, can take a more regions throughout the world, th prominent role in reducing the threat of alone would provide enough global warming. Readily available in many energy for the next thousand yea regions throughout the world, this source alone 26 would provide enough clean
Dizajniranje budućnosti
Sedmo poglavlje
Gradovi koji misle Dizajniranje budućnosti
Lokalne vlade troše dosta vremena i resursa u nameri da osavremene sadašnje gradove, puteve, saobraćajni sistem. Cena izrade, održavanja i sveukupne neefikasnosti je visoka. Jeftinije je izgraditi novije gradove, u celosti nego preuređivati i održavati stare, kao što je efikasnije i jeftinije dizajnirati fleksibilne, izuzetne proizvodne metode nego pokušati unapređivanje zastarelih fabrika. Svet bez zagađenja i otpada, sa parkovima, igralištima, umetničkim i muzičkim centrima, školama i zdravstvenom negom, koji su dostupni svima besplatno, zahteva korenite promene u načinu planiranja gradova, onako kako planiramo i sopstveni način života. Da bi se razvijao u novom sistemu, prvi grad će testirati validnost dizajniranih parametara i učiniti neophodne promene po potrebi. Ovaj novi društveni pravac može se razvijati na mnogim frontovima – u knjigama, magazinima, na TV-u, radiju, seminarima, tematskim parkovima. Možemo takođe dizajnirati i eksperimentisati sa automatizovanim procesima gradnje sledećeg grada. Inovativni multidimenzionalni kružni gradovi kombinuju najprefinjenije resurse i tehnike konstrukcije koje su dostupne. Geometrijski elegantan kružni oblik, okružen parkovima i baštama, dizajniran je da funkcioniše sa minimumom energije, kojom postiže najviše moguće životne standarde za sve. Gradski dizajn koristi najbolje od čiste tehnologije u harmoniji sa lokalnom ekologijom. Dizajn i usavršavanje ovih novih gradova na najbolji mogući način obnavlja i štiti okruženje. Mora se shvatiti da je tehnologija bez humanog interesa beznačajna. Novi gradovi će obezbediti celokupno okruženje sa čistim vazduhom, vodom, zdravstvenom zaštitom, dobrom ishranom, zabavom, pristupom informacijama i obrazovanjem za sve. Postojali 27
Dizajniranje budućnosti
bi umetnički i muzički centri, potpuno opremljene prodavnice mašina, naučne laboratorije, delovi predviđeni za hobije i sportove i proizvodni distrikti. Ovi novi gradovi bi takođe pružili sve vrste rekreacija koje bi se odvijale na maloj udaljenosti od stambenih kvartova. Recikliranjem otpada, obnovljivim i čistim sistemima za proizvodnju energije i svim uslugama upravljalo bi se integrisanim, kibernizovanim metodama. Upravljanje sopstvenim životom, načinom života i ličnim preferencijama, ostavljeno je pojedincu u potpunosti. Neki gradovi mogu biti kružni, dok drugi mogu biti linearni, podzemni ili konstruisani tako da plutaju na površini mora (doći ćemo do njih kasnije). Mnogi gradovi bili bi dizajnirani kao u potpunosti zatvoreni sistemi, nešto kao brodovi za krstarenje, opremljeni za šestomesečnu plovidbu. Oni bi posedovali rezidencije, teatre, parkove, rekreacione, zdravstvene, obrazovne i centre za zabavu, kao i sve potrepštine i pogodnosti za potpuno životno okruženje. Sve u ovim gradovima bilo bi blisko samosadrživom sistemu, onoliko koliko uslovi dozvoljavaju. Na severnim lokacijama, neki gradovi bili bi delimično ispod zemlje. U planiranju gradova, računari će pomoći u određivanju dizajna koji se zasniva na najiscrpnijim istraživanjima podataka u vezi sa okruženjem i ljudskim potrebama. Na primer, karakteristike populacije u datom području određuju koliko je bolnica i škola izgrađeno i koja oprema je bila potrebna. Neki medicinski sistemi bili bi pokretljivi, a drugi prefabrifikovani na zemlji ili moru. Na kraju, čitavi gradovi automatski bi bili na licu mesta sklapani od standardizovanih, prefabrikovanih delova napravljenih u automatizovanim fabrikama. Kroz ovaj metod „sistemskog pristupa” – ovo moramo naglasiti – bili bismo sposobni da pružimo svim ljudima veoma visok životni standard za najkraće moguće vreme. Ovo omogućava širok raspon fleksibilnosti u promenljivom dizajnu i iskorišćava prednosti zamenljivih jedinica. Gradovi dobijaju nove i drugačije izglede u zavisnosti od njihove namene. Svaki grad je jedinstven. To ne snižava ljudske živote na osnovni egzistencijalni nivo; tačnije, ono omogućava sve pogodnosti koje moderna nauka i tehnologija mogu obezbediti. Čak ni najbogatiji ljudi iz prošlosti ne bi mogli da dostignu životni standard jednak ovom u novim gradovima, koji bi takođe obezbedio najviši nivo sigurnosti i duhovnog mira. Strukture će biti pravljene od novijih materijala kao što je onaj dvoslojni, polufleksibilnog sastava, sa unutrašnjim slojem pene i keramičkom spoljnom površinom, koja bi dopuštala širenje i skupljanje bez nastanka pukotina. Ovo ne zahteva održavanje. Tanka ljušturasta konstrukcija može se masovno proizvoditi u roku od par sati. Ovaj tip konstrukcije trpi mala ili nikakava oštećenja u slučajevima zemljotresa, uragana, termita, i vatre. Prozori će biti kontrolisani elektronskim putem kako bi zaklonili ili zatamneli spoljašnje osvetljenje i išli bi u paketu sa kompjuterski kontrolisanim, automatskim sistemima za čišćenje, koji ne zahtevaju ljudski rad. Nove tehnologije omogućavaju očuvanje resursa za slabije razvijene regije, bez žrtvovanja bilo kojih udobnosti naprednog života. Naš krajnji cilj postizanja visokog životnog standarda za čitavu ljudsku rasu može se postići jedino kroz uvođenje takvih inovacija. Ovi gradovi koordinišu proizvodnju i distribuciju, stabilizujući ekonomiju tako da više nema viška ili manjka u proizvodnji. Ostvarivanje toga zahteva automatski nervni sistem (senzori okruženja) integrisan u sve oblasti društvenog kompleksa. 28
Dizajniranje budućnosti
Na primer, u poljoprovrednom pojasu, elektronske sonde postavljene u zemljište automatski prate stanje nivoa vode, sastava zemljišta, hranljivih sastojaka, itd., i deluju u skladu sa tim, bez potrebe za ljudskom intervencijom u slučaju promene uslova. Ovaj metod podrške industrijske elektronike bio bi primenjen na čitav sistem. Ovi gradovi funkcionisali bi kao celoviti organizmi koji se razvijaju, a ne kao statične strukture, zato što je njihov dizajn osmišljen da se menja. Ova potpuna okruženja bi omogućila najširi mogući okvir za individualnost i kreativnost onih koji u njima žive. Razmatranje dizajna U nekom periodu, arhitektonski ukrasi činili su sastavne delove građevina. Otmeni stubovi i tremovi antičke Grčke i Rima bili su neophodne komponente građevina. Dolaskom novijih, lakših materijala i usavršavanjem inženjeringa, možemo premostiti veće distance bez stubova i ostalih potpornih struktura. Resursno-bazirana ekonomija ne bi se više upuštala i svesno žrtvovala efikasnost po cenu održavanja građevina dizajniranih da pruže osećaj impresivnosti. Ako nastavimo da dizajniramo svoje građevine sa vidnim rasipanjem i dekorisanjem, mi ćemo umanjiti životni standard drugih rasipnički koristeći resurse. Dizajniranje građevine sa mnogobrojnim veštačkim dodacima ne ukazuje na originalnost, kreativnost ili individualnost. Individualnost se iskazuje našim jedinstvenim načinom razmišljanja o nama samima i svetu oko nas, a ne našim spoljašnjim izgledom. Ovim ne želimo da osporimo prelepe strukture sagrađene u prošlosti tehnologijom koja je bila teže dostupna i sa više ograničenja. Međutim, kontinuirana primena antičkih metoda konstrukcije usporava inovativno i kreativno razmišljanje, koje je neophodno za kulturu koja se razvija. Inteligentna upotreba resursa inkorporiranih u građevine znatno pojednostavljuje način života i umanjuje rasipanje i održavanje. Novi gradovi predviđali bi potrebe stanovnika kroz efikasnu alokaciju resursa i materijala, u energetski svesnom i nezagađenom okruženju. Domovi Mnogima s početka XXI veka, kuće u budućnosti mogu se učiniti nerealnim. Na primer, kuće se mogu obezbediti od vremenskih uslova uz pomoć elektronskih sredstava. Nameštaj se može sastojati iz sasvim različitih konfiguracija koje se automatski prilagođavaju našim telesnim konturama. Nove tehnologije učiniće zidove u potpunosti transparentnim, tako da ukućani mogu videti pejzaž koji ih okružuje, dok niko spolja ne može videti enterijer kuće. Dnevna svetlost se može ublažiti i prilagoditi željama ukućana. Ove zgrade sprečile bi ulazak spoljašnjih zvukova, insekata i prašine, i održavale bi željenu unutrašnju temperaturu. Telefoni bi bili u potpunosti neprimetni i predstavljali bi sastavnu komponentu unutrašnje strukture, fokusirajuci zvuk elektronskim sredstvima ka vašem uhu. Materijali od kojih je zgrada izgrađena proizvodiće energiju i kontrolisaće klimu u neposrednom okruženju. 29
Dizajniranje budućnosti
Inteligentnom primenom humanih tehnologija, može se obezbediti širok spektar jedinstvenih kuća. Strukturni elementi bili bi fleksibilni i koherentno uređeni kako bi najbolje služili svakom pojedincu. Prefabrikovane modularne kuće će otelotvoriti visok stepen fleksibilnosti, koji je u prošlosti bio nepojmljiv. Mogu se izgraditi na bilo kom mestu koje neko može da poželi – u sred šume, na vrhovima planina, ili zabačenim ostrvima. Bile bi osmišljene kao samosadržive rezidencije sa termalnim generatorima, sakupljačima toplote, i fotogalvanskim elementima ugrađenim u površinski sloj građevine. Termo ploče bi filtrirale jaku sunčevu svetlost, koristeći promenljive šeme senčenja. Svim ovim karakteristikama upravlja stanar i one snabdevaju više nego dovoljno energije za funkcionisanje celog domaćinstva. Domovi će takođe sadržati tačnu kombinaciju različitih metala upotrebljavajući termospojni efekat za grejanje i hlađenje. Drugi materijali ugrađeni u postojanu plastiku ili keramičke materijale činili bi strukturu doma. Sa ovakvom primenom, što je toplije napolju, to postaje hladnije unutra. Ovaj metod služi za zagrevanje ili hlađenje zgrada. Enterijeri kuća bili bi dizajnirani tako da odgovaraju individualnim potrebama. Transport Kada želimo da putujemo van grada, tu su kompjuterski navođena kopnena, pomorska, vazdušna, svemirska i ostala prevozna sredstva koja mogu prevoziti putnike i robu. Za brz transport putnika na kopnu preko vijadukta, mostova i tunela, ultra-brzi mag-lev vozovi prelaze velike razdaljine i efikasno će zameniti većinu vazdušnog transporta. Neki putnički odeljci u transportnim jedinicama mogu se premeštati iz voza u toku puta, što eleminiše čekanje na stanicama. Železnička, morska i podmorska vozila mogu poneti većinu tovara. Mnoge transportne jedinice imaju odvojive komponente i sadrže standardizovane kontejnere čineći ih lakim za premeštanje. U gradovima se mogu dizajnirati različiti tipovi eskalatora, liftova, transportera i prevodnica za prebacivanje kroz, pa čak i uz, stranice zgrada u svim mogućim pravcima. Oni mogu biti povezani sa ostalim transportnim sistemima i isto tako prošireni i na kuće. Većina manjih transportnih jedinica za ljude može da radi na glasovnu kontrolu. Kada glasovna kontrola nije praktična ili moguća, mogu se koristiti alternativni metodi kao što su tasteri. Bez velikih korporacija koje bi kontrolisale proizvodnju automobila zarad profita, svi transportni sistemi mogu biti modularno dizajnirani, uz konstantno ažuriranje, i isporučeni sa najnovijim tehnološkim dostignućima.
30
KRUŽNI GRADOVI
CIRCULAR CITIESDizajniranje budućnosti
The
Spoljnja granica je deo rekreacione zone sa gol terenima za golf, pešačkim i biciklističkim stawat zama i prilikama za sportove na vodi. Vodeni put with okružuje agrikulturalni pojas, sa svojim zatvorenim, providnim zgradama. Primena novijih tehnew CIRCULAR CITIES nologija eliminiše, jednom za svagda, upotrebu of d The outer perimeter is pa opasnih hemikalija i pesticida. Ako produžimo the golf courses, hiking and b part of the recreational do gradskog centra, osamarea zelenihwith sektora pruža abl water sports. A waterwa d biking and izvore opportunities for uređaje čiste,trails, obnovljive energije koristeći its enclosed, transpa The residential be way surrounds agricultural belt i solarnoj energy devices.with zasnovane nathe energiji vetra, termalnoj newer technologies elim parent buildings. Thepojas application energiji. Stambeni karakterišuof predivni reljef,streams. jezera, i vijugavi Kuće i stanovi su The potoci. homes and apartmen of dangerous chemicals minates, onceoblika andradi foruklapanja all, the sause gracioznih reljefom. Širokscape. spektar inovativne arhitekture pruža dosta A wide range of innovativ the city center, eight gree als and pesticides. izbora stanarima. Continuing into pants. able sources of energy us
reen sectors provide clean, renewenergy devices. The residential belt features beautiful l Pored thermal, stambenog and distrikta čitavog dana dostupna je homes široka selekcija zdrave, organske hrane. distri using wind, solar Adjacent the residential streams. The andto apartments are gracefully con Slede stanovi i dizajnerski centri, koji okružuju centralnu kupolu. Osam kupola udomljuje foods ul landscaping, lakes, and winding scape. A healthy, wide rangeorganically-grown of innovative architecture provid naučne, umetničke, muzičke, istraživačke, izložbene, zabavne i konferencijske centre, koji su ontoured to blend in with the land- pants. hour basis. Next are the apartme u potpunosti opremljeni i svima dostupni. Centralna vides many choices for the occu- Adjacent which surrounddistrict the central dome. to the residential a wide selection kupola, ili “tematski centar”, je dom kibernetskog healthy, organically-grown are available on a science, art, foods music, research, ex2 centra, obrazovnih postrojenja, zdravstvenog centra i hour basis. Next are the apartments and design cente n of and conference centers, which ar postrojenja za kupovinu, komunikacije, umrežavanje which surround the central dome. Eight domes house t a 24i brigu o deci. Pored toga, kao jezgro za većinu available tosluži everyone. The centra science, art, music, research, exhibition, entertainme nters, transportnih usluga, koje which uzimaju horizonand conference centers, areformu all fully equipped a ter,” houses the cybernated system e the talnih, vertikalnih, radijalnih iand kružnih transportera available to everyone. The central dome, or “theme ce health center, facilities for sho ment, koji houses bezbedno prevoze putnikesystem, bilo gdeeducational unutar grada. faciliti ter,” the cybernated networking, and childcare. In add health and facilities for shopping, communication and Sistemcenter, olakšava efikasan transport stanovnika grada, vices, which take theMeđugradski form of horizo networking, and childcare. In addition, it serves as the ceneliminišući potrebu za automobilima. vices, which take the form horizontal, vertical, radial, a move passengers anywhere within lities, transport je predviđen u viduofpruge sa jednom trakom move passengers the city. This system cityanywhere residents, the n i vozila nafor električni pogon. withineliminating ions, for city residents, eliminating the need for automobiles. e core for most transportation servided by monorail and electrically vided by monorail and electrically operated vehicles. U POTPUNOSTI ZATVORENI GRADOVI , and circular conveyors that safely m facilitates efficient transportation Mnogi gradovi su dizajniraniiskao u potpunosti zatvoreni sistemi, po ugledu na brodove za kres. City-to-city transportation prostarenje opremljene za šestomesečnu TOTAL ENCLOSURE CITIES TOTAL ENCLOSURE CITIES plovidbu. Oni sadrže stanove, teatre, parkove, rekreativne, zabavne centre, Many zdravstvene i obrazovne ustanove, i enclo sve potrepštine i pogodnosti za potship o puno životno okruženje. Sve u ovim They gradovima je blisko samosadrživom parks ny cities are designed as total sistemu onoliko koliko to uslovi dozcente closure systems, much like a cruise faciliti voljavaju. Na severnijim lokacijama p outfitted for a six-month cruise. amen ili nenaseljenim područjima, gradovi y contain residences, theaters, ment. mogu biti podzemni. ks, recreation, entertainment 31 nters, health care, and educational near to a self-contained system as conditions allow. In n able areas, cities can be subterranean.
CYBERNATED COMPLEX Dizajniranje budućnosti
KIBERNIZOVANI KOMPLEKS
CYBERNATED COMPLEX
CYBERNATED COMPLEX This c es advanced imaging techn Kibernizovani kompleks koristi napredne tehnologije za ual" image of the earth This cybernated complex utilizes advanced imaging in rea obradu slike radi projekcije trodimenzionalne “virtuelne” ommunication systems technology to project a 3-D "virtual" image of the earth to pro zemljecondiu realnom vremenu. Koristi satelitske komunikadwide slike weather in real time. It utilizes satellite communication systems tions, cionepopulation, sisteme da pružiCYBERNATED informacije oto vremenskim uslovima on worldwide weather condi- agric nventories, COMPLEX provide information and animal migration širom sveta, okeanskim strujama, tions, resursnim inventarima, ocean currents, resource inventories, population, patte represent the brainadvance and ne bernated complexes This and cybernated complex utilizes populaciji, poljoprivrednim uslovima, šemamaconditions, migracija agricultural fish andthe animal migration represent brain and nervous syste available on"virtual" demand to ao technology to project ai nervni 3-D image patterns. The interconnected cybernated complexes ization.riba All information is i životinja. Međusobno povezani kibernizovani centri predstavljaju mozak sistem availableheritage on demand to anyone via of resources, and in real time. It utilizes satellite communicat manages our common čitave svetske informacije su the dostupne preko Interneta. Ovaj and sajt sam represent thecivilizacije. brain and Sve nervous system of entiresvima world civilization. All information is heritage of resources, monitors th to provide information on worldwide wea health of Earth. available on demand to anyone via the Internet. This single site manages our common UNIVERSITY CITY upravlja zajedničkim nasleđem i resursima, i nadgleda nosećeCOMPLEX kapacitete i zdravlje na Zemlji. CYBERNATED tions, ocean currents, resource inventories, heritage of resources, and monitors the carrying capacity UNIVERSITY and health CITY of Earth. agricultural conditions, and fish anima This University ofand Architect This University of Architecture and Ec This cybernated UNIVERZITETSKI GRAD patterns. The interconnected cybernated c UNIVERSITY CITY or "World University," is a te or "World University," is a testingtogroun technology proj architectural developmen represent the brain and nervous system of the entire world civilization. All This University of Architecture and Environmental Studies,architectural development. ThisIt isutiliz ain in real time. Univerzitet arhitekture i Studija životne sredine, ili “Svetski onground demand anyone via of the single site manages o allyThis evolving research inst or "World University,"available is a testing fortoeach phase allyInternet. evolving research institute open to provide informa univerzitet”, podloga heritage je za testiranje svake faze arhitektonandand monitors the carryingformance capacity and healthon of Ear is based "co architectural development. of Thisresources, is a "living” continuformance is basedtions, on "competence ocean curren skog razvoja. Ovo je “živi” istraživački institut otvoren za findings are app ally evolving research institute CITY open to all. Student per-research research findings are applied directl agricultural condit UNIVERSITY sve, koji se u kontinuitetu razvija. Studentski učinak se zasture to all of formance is based on "competence accreditation" andture to benefit allbenefit of humanity. People patterns. Thehuman interc CYBERNATED COMPLEXThis niva na “sposobnosnoj akreditaciji” i rezultati istraživanja se University of Architecture and Environmental Studies, research findings are applied directly to therepresent social strucmental andof provide cities andcities provide feedback themental brain and nervous system the ent primenjuju direktno na strukture društva za dobrobit čitavog or "World University," is a testing ground for each phase of iceability of to the various ture benefit all of humanity. People live in these experistructures. This information structures. This information is used to T availableutilizes on demand to anyone This cybernated complex advanced imagingvia the Internet. architectural development.gradovima This is a "living” and continučovečanstva. Ljudi žive u ovim eksperimentalnim structures so that maximental cities and provide feedback theheritage livability and serviceability of the the various mum efficiency, comfort, and safety mum efficiency, comfort, technologyon to project a 3-Dof "virtual" image of the earth resources, and monitors carrying ca ally evolving research institute open to all. Student perpružaju povratne informacije o kvalitetu i uslovima života i uslužnih sposobnosti različitih s also iused to develop real to time. It utilizesmodifications satellite communication systems structures. This information is in used formulate to structures so construction that maxi- and modular construction systems co modular syste formance based on "competence accreditation" andda se makUNIVERSITY CITY de range of needs struktura. Oveand informacije koriste za formulisanje modifikacija struktura tako to isprovide information on worldwide weather condimum efficiency, comfort,seand safety are assured. This facility is also used to develop preferences. In most instances, the preferences. In most instae research findings are applied directly to the social struche buildings reflects the tions, ocean currents, resource inventories, population, simizuju efikasnost, i bezbednost. Ovaserve ustanova se takođe koristi za modulari osiguraju construction systemskomfor and components a wide range ofand needs and are – function of the building –razvoj they de function of the building th This that University of Architecture Environmental ture to benefit all of conditions, humanity. People live in these experiagricultural and fish and animal migration .” modularnih konstrukcionih sistema ithe komponenti koje služe širokom spektru potreba i prioriteta. preferences. In most instances, externalor appearance of the buildings reflects the "World University," is complexes a testing ground for each p patterns. The interconnected cybernated mental cities and provide feedback on the –livability and serviceability of SKYSCRAPERS of the building – they arezgrada designed “from the inside out.” Ufunction većni slučajeva, spoljašnji izgled reflektuje funkciju zgrade dizajnirane architectural development. This issua“iznutra "living” and c SKYSCRAPERS represent the brain and nervous system of the entire world civilization. All information is to structures s structures. This information is used to formulate modifications These s k spolja.” on demand to anyone via the Internet.ally evolving research institute open to all. Stude single site manages our common mum efficiency, comfort,This and safety are assured. This facility is also used ted ofavailable carbon fiberSKYSCRAPERS reinforce formance ishealth based "competence accreditatio heritage of resources, and monitors the carrying capacity and of on Earth. modular construction systems and components that serve a wide range o ete. They are stabilized These skyscrapers are constructed of carbon research findings are applied directlyfiberto against the soci NEBODERI preferences. In most instances, the external appearance of the buildings inds byUNIVERSITY three massive, CITY reinforced and ture pre-stressed They are stabilized to benefitconcrete. all of humanity. People live elongate in these ch are 100 feet wide at function of the building – they are designed “from the inside out.” the base against earthquakes and high winds by three massive, This University ofsu Architecture Environmental Studies, mental cities and provide on the Konstruisani od ojačanihand karbonskih vlakana i prenapregnutog betona.feedback Stabilizovani su livab s reinforced to diminish elongated, tapered columns, which are 100 feet wide atcompres or "World University," is a testing ground for each phase of structures. This information is used to formulate mo produžena, konusna stuba široka 100 stopa isu reinforced to diminish resses.uz pomoć tri masivna,SKYSCRAPERS structure architectural development. Thisthe is abase. "living”This andtripod-like continumum efficiency, comfort, and safety are assured osnovi, kako bi mogli da se suprotstave zemltension, and torsion stresses.are constructed of ca These skyscrapers ally evolving research institute compression, open to all. Student permodular construction systems and components th jotresima i visinskim vetrovima. Ove strukture reinforced and pre-stressed concrete. They a formance is based on "competence accreditation" and preferences. In most instances, the external appe against earthquakes and high winds by thr tronošcu da bistrucse smanjili pritiresearch findings areslične applied directlyojačane to the su social function of the building –columns, they are designed elongated, tapered which are“from 100 f ture to benefit all of humanity. People ilive in these experisak, naprezanja torzioni naponi. the This tripod-like structure is reinforced mental cities and provide feedback on the livability andbase. serviceability of the various These super-sized skyscrapers assure SKYSCRAPERS compression, tension, and torsion stresses. ble for structures. This information is used to formulate modifications to structures so that maxiparks wilderness preserves, whil Ovi ogromni neboderi obezbeđuju da više zem-andThese super-sized skyscrap These skyscrapers a efficiency, comfort, and safety are assured. This facility is also used to develop elimi- mum nate urban sprawl. Each of these to These super-sized skyscrapers assurezathat morei land available for parks reinforced and wilderness pres lje bude dostupno parkove divljeisrezervate, and pre-st construction systems and components that serve a wide range of needs and envi- modular ronment, containing asprawl. shopping ceno parks and wilderness preserves, while concurrently helping to eliminate urban Each u istothe vreme pomažu eliminaciju urbanog against earthquakes In most dok instances, external appearance of the buildings reflects the duca- preferences. tional, health, and recreational facili nate urban sprawl.širenja. Each of these encloses a complete ronment, containing a sho odtowers ovih“from kula je inside u potpunosti za-envielongated, tapered c of the building – theySvaka are designed the out.” need function to travel to outside facilities. ronment, containing a shopping center as well as childcare, educational, health, and recreat the base. This tripod-l tvoreno okruženje, tako što sadrži tržne centre tional, health, and recreational facilities. This helps reduce the need to travel to outside tension, facilitie SKYSCRAPERS compression, kao i ustanove za briguassure o deci,that obrato travel to outside facilities. These super-sized skyscrapers more land is available for 37 These skyscrapers arenegu constructed of carbon fiberzovanje, zdravstvenu i rekreaciju. parks reinforced and wilderness preserves, while concurrently helping to elimiand pre-stressed concrete. They are stabilized 37 Ovo pomaže uEach redukovanju potrebe za nate urban of these complete enviagainstsprawl. earthquakes and hightowers winds encloses by three a massive, ronment, containing shopping center as well as childcare, putovanjima do aspoljašnjih elongated, tapered columns,ustanova. which are 100 feet wide at educational,the health, and recreational facilities. This helps reduce base. This tripod-like structure is reinforced to diminish the need to travel to outsidetension, facilities. compression, and torsion stresses. These super-sized skyscrapers assure that more la 32 parks and wilderness preserves, while concurrent
CENTER FOR DIALOGUE
Dizajniranje budućnosti
CENTAR ZA DIJALOG The mission of The Center for CENTERFOR FORDIALOGUE DIALOGUE CENTER
CENTERFOR FORDIALOGUE DIALOGUE CENTER
Dialogue is to submit the urgent Misija za Dijalog jeste exda issues ofCentra the times to critical amination, and raise relevant vremenom podnosi urgentna sporThe mission oftoThe Center for The mission of The Center for questions for informed public Dialogue is to submit the urgent na pitanjais to kritičkom ispitivanju Dialogue submit the urgent i dialogue. The photo oncritical the issues of the times to critical ex-right issues of the times to exda pokreće relevantna pitanja za shows the automated building amination, and to raise relevant amination, and to raise relevant The mission mission The Center Center for The ofof The for dijalog sa informisanom javnošću. ofquestions a dome’s structure. questions for for informed public informed public Dialogue to submit theurgent urgent Dialogue isisto submit the Slika sa desne strane prikazuje dialogue. The photo on the right dialogue. The photo on the auright issues of the times to critical exissues of the the times to building critical exshows the automated tomatizovanu izgradnju kupolnih shows automated building amination, andtotoraise raiserelevant relevant and ofamination, a dome’s structure. of a dome’s structure. struktura.
questions for for informed informed public public questions
INTERNATIONAL SHIPPING SYSTEMS dialogue.The Thephoto photoon onthe theright right dialogue.
shows the the automated automated building building shows INTERNACIONALNI BRODARSKI SISTEM ofaadome’s dome’sstructure. structure. INTERNATIONAL SHIPPING SYSTEMS of INTERNATIONAL SHIPPING SYSTEMS
INTERNATIONALSHIPPING SHIPPINGSYSTEMS SYSTEMS INTERNATIONAL
Hydrodynamic seafaring vessels permit high-speed efficient travel. They are energy efficient and provide maximum and safetyefficient for passengers. They manufacHydrodynamic seafaring vessels comfort permit high-speed travel. They areare energy tured from durable composite materials, their outermost skin consisting of a thin layer of efficient and provide maximum comfort and safety for passengers. They are manufacHydrodynamic seafaring vessels permit high-speed efficient travel. They are energy titanium, which requires minimal maintenance. Portions of the upper deck slide tured from durable composite materials, their outermost skin consisting of a thin layer of open Hidrodinamička mornarička plovila dopuštaju brzo i efikasno putovanje. Ona su energetski efficient and provide maximum comfort and safety for passengers. They are manufacwhen thei weather permits. titanium, which requires minimal maintenance. Portions of the upper deck slideod open efikasna pružaju maksimalni komfor i bezbednost putnicima. turedthe from durable composite materials, their outermost skin Proizvedena consisting ofsu a thinizdržljivih layer of when weather permits. kompozitnih materijala, a spoljašnja površina im se sastoji od tankog sloja titanijuma, zatitanium, which requires minimal maintenance. Portions of the upper deck slide koji open hteva minimalno održavanje. when the weather permits. Delovi gornje palube se klizno otvaraju kada to vreme dopušta. SHIPS WITH DETACHABLE COMPONENTS Hydrodynamic seafaring vessels permit permit high-speed high-speed efficient efficient travel. travel. They They are are energy energy Hydrodynamic seafaring vessels SHIPS WITH DETACHABLE COMPONENTS
efficientand andprovide providemaximum maximumcomfort comfortand andsafety safetyfor forpassengers. passengers. They Theyare aremanufacmanufacefficient tured from durable composite materials,their theiroutermost outermostskin skinconsisting consistingofofaathin thinlayer layerofof tured from durable composite materials, SHIPS WITH DETACHABLE COMPONENTS titanium, whichrequires requires minimalmaintenance. maintenance. Portionsofofthe theupper upperdeck deckslide slideopen open titanium, which minimal Portions BRODOVI SA ODVOJIVIM KOMPONENTAMA whenthe theweather weatherpermits. permits. when
Mnoge od transportnih jedinica imaju odvojive komponente i sadrže standardizovane kontejnere, što ih čini lakšim za prenos. Umesto pojedinačnih kontejnera, istovaruju se čitave tovarne sekcije. SHIPSWITH WITH DETACHABLECOMPONENTS COMPONENTS SHIPS DETACHABLE Manyof of the the transport transport units components and and contain standardized Many unitshave havedetachable detachable components contain standardized containers making them easy to transfer. Entire freight sections are unloaded instead of containers making them easy to transfer. Entire freight sections are unloaded instead of separate containers. separate Many ofcontainers. the transport units have detachable components and contain standardized 38 containers making them easy to transfer. Entire freight sections are unloaded instead of 38 separate containers. 38
Manyofofthe thetransport transportunits unitshave havedetachable detachablecomponents componentsand andcontain containstandardized standardized Many containersmaking makingthem themeasy easytototransfer. transfer.Entire Entirefreight freightsections sectionsare areunloaded unloadedinstead insteadofof containers 33 separatecontainers. containers. separate
Dizajniranje budućnosti
BRODOVI I KANALI
Efikasan nacionalni transportni sistem uključivao bi mrežu vodenih puteva, kanala i sistema za navodnjavanje AND CANALS (irigacionih sistema). Mnogi brodovi koji saobraćaju ovim kanalima su plutajuća automatizovana postrojenja, dok ostali prevoze putnike i robu. Inovativni pristup obrazovanju mogao bi da ponudi plutajuće “edukativne centre”, gde deca i odrasli putuju iz jedne oblasti kontinenta u drugu. Ovo bi im omogućilo da steknu saznanja o svetu u kome žive, ne samo kroz knjige, već kroz doživljaj i interakciju sa “stvarnim” okruženjem.
SHIPS AND CANALS
An syste wat syste thes plan and edu “ed and con them they thro with
An efficient national transportation system would include a network of waterways, canals, and irrigation systems. Many of the ships traversing these canals are floating automated plants while others transport passengers and freight. An innovative approach to education could be offered in floating “education centers” where children and adults travel from one area of the continent to the other. projects” This would allowbe an “Mega hydrological would them to learn about the world in which planning, minimizing floods and droughts while aidin “Mega hidrološki projekti” bili bi sastavni deo interkontinentalnog planiranja, sprečavajući they live, not through books, accumulated silt, merely and developing sites tobut manage poplave i suše, dok bi, sa druge strane, pomagali migraciji ribe, uklanjanju akumuliranog mulja, through experiencing interacting run-off. Floodwaters would and be diverted to water sto razvijajući mesta za upravljanje i “čišćenje” agrikulturalnih i urbanih odvoda. Poplave bile bi be used during periods of environment. drought. This not only help with the “real-world” skretane ka bazenima za skladištenje vode, odakle bi se ona firebreaks crpila tokom sušnih Ovo wate provides natural and an perioda. emergency ne samo da pomaže održavanju nivoa vode, već pruža prirodne brane za požare i izvor vode u canals supplypart water farming and irrigation Mega hydrological projects” would be an would integrated offorintercontinental slučaju požara. Pored toga, ovi kanali bifarms, snabdevali vodom i wetlands navodnjavali poljoprivredne obprotect andof supply w g, minimizing floods and droughts while aiding the the migration ofand fish,wildlife, removal lasti, nacionalne veštačke ribnjake, štitili vlažna područja i divljač i snabdevali vodom oblasti ulated silt, and developing sites to manage and “clean” agricultural and urban za rekreaciju. Floodwaters would be diverted to water storage basins, allowing the water to
AUTOMOBILES d during periods of drought. This not only helps maintain the water table, but also AUTOMOBILI es natural firebreaks and an emergency water source for fires. In addition, these Streamlined carsthe would provide high-speed, would supply water for farming and irrigation, supply nation’s land-based fish Savremeni automobili pružali bi brz,energy energetski efikasan i bezbedan transport na daljinu. efficient, and safe long-range transprotect the wetlands and wildlife, and supply water to recreation areas. Neka vozila mogu imati točkove dok su portation. ostala opremljena uređajima za magnetsku levitaciju Some vehicles may have wheels, i plutanje po vazduhu. Vozila bi bila opremljena tehnologijom za prepoznavanje govora koja while others are equipped with magnetic putnicima pruža mogućnost da glasovnomlevitation komandom zahtev za destinacijom. Sistemi za orizdaju air-floatation devices. Vehicles OBILESsamonadgledanje rekli bi vozilima kada would be servis, equipped with voice-recognition je potreban i oni bi se prevezli sami do postrojenja za servis i održavanje. Korišćenje technology that allows passengers to reined cars provide high-speed, čiste, would nezagađujuće električne energije quest their destination by voice command. efficient, and safe trans- Self-monitoring systems will tell the vehicles omogućilo bi tihilong-range rad vozila. Uređaji on. Some vehicleszamay have wheels, sa senzorima blizinu, povezani sa when service is required, and they would transport themselves to service and others automatizovanim are equippedbrzinskim with magnetic i kočionim maintenance facilities. Use of clean, nonon or sistemima, air-floatation mogudevices. omogućitiVehicles vozilima polluting electrical energy would allow for silent veh be equipped with voice-recognition izbegavanje sudara. Kao sekundarna logy bezbednosna that allowsmera, passengers to re- vices linked to automated velocity and braking syste čitava unutrašnja collisions. As a secondary safety measure, the enti heir destination byzaštitne voicemembrane. command. strana sadržaće Un- membrane. Within the cities, horizontal, vertical, rad nitoring tell the vertikalni, vehicles utarsystems gradova, will horizontalni, serve most transportation needs. serviceradijalni is required, and they would i kružni prevodnici služili bi ort themselves to potreba. service and većini transportnih nance facilities. Use of clean, non34 g electrical energy would allow for silent vehicle operation. Proximity-sensor de-
Dizajniranje budućnosti
MAG-LEV VOZOVI – SISTEMI MASOVNE TRANSPORTACIJE I PRUGE SA JEDNOM TRAKOM SYSTEMS AND MONORAILS MAG LEV TRAINS—MASS TRANSPORTATION MAG LEV TRAINS—MASS TRANSPORTATION SYSTEMS AND MONORAILS
While these high-speed, magnetic levitation trains are in motion, a segment of the While thesecompartment high-speed, ismagnetic levitation are These in motion, a segment of can the passenger either lifted or slid totrains the side. detachable sections passenger compartment is either slid towhile the side. These detachable sections can then passengers to koji their locallifted destinations other compartments are lowered in Doktake su ovi brzi vozovi, levitiraju naormagnetskom polju, u pokretu, deo putničkih odelthen take passengers to their local destinations while other compartments are lowered in MAG LEV TRAINS—MASS TRANSPORTATION SYSTEMS AND MONORAILS their place. This method allows the main body of the train to remain in motion, saving jaka je ili izdignut ili klizi sa strane. Odvojive sekcije zatim mogu voditi putnike do lokalnih their place. This method allows the main body of the train compartments to remain in motion, saving time and enhancing In addition, removable are specially destinacija dok se ostaliefficiency. odeljci spuštaju na svojathe mesta. Ovaj metod omogućava glavnom delu time and enhancing efficiency. In addition, the removable compartments are specially equipped to provide a wide range of transportation services. These high-speed mag-lev voza ostane u pokretu vreme efikasnost. Poredhigh-speed toga, odeljcimag-lev koji se equipped to provide a štedeći wide range ofi poboljšavajući transportation services. These trainsdaand monorails will be used for city to city transportation. trainsodstraniti and monorails will be used for cityzatopružanje city transportation. mogu su specijalno opremljeni širokog spektra transportnih usluga. Brzi
mag-lev vozovi i pruge sa jednom trakom koristiće se u transportu između gradova.
BRIDGES MOSTOVI BRIDGES While these high-speed, magnetic levitation trains are in motion, a segment of the passenger compartment is either lifted or slid to the side. These detachable sections can then take passengers to their local destinations while other compartments are lowered in their place. This method allows the main body of the train to remain in motion, saving time and enhancing efficiency. In addition, the removable compartments are specially equipped to provide a wide range of transportation services. These high-speed mag-lev trains monorails willare be used for city city compression, transportation.tension, and torsion loads in These and elegant bridges designed to to carry These elegantexpression bridges are to carry compression, tension, and torsiontrains loadsare in the simplified of designed its structural members. In some instances Mag-lev the simplified expression of its structural members. In some instances Mag-lev trains are Elegantni mostovi dizajnirani su da podnesu pritisak, naprezanje i torziona opterećenja u suspended beneath the enclosed traffic lanes. suspended beneath the enclosed traffic lanes. jednostavnom izrazu strukturalnih elemenata. U pojedinim slučajevima mag-lev vozovi vise BRIDGES
ispod zatvorenih saobraćajnih linija. AIR TRANSPORTATION AIR TRANSPORTATION
VAZDUŠNI TRANSPORT
Letelice sa vertikalnim uzletanjem i sletanjem (VTOL; Vertical Take-off and Landing) podižu putnike i tovar upotrebom prstenasto-vihornih vazdušnih stubova. Helikopter u prvom planu ima stacionarni centar oko koga se pokreću pomoć motora na vrhovima. VTOLloads letelica These designed to rotori carryuz compression, and torsion in Choppertension,Transcontinental VTOL elegant bridges areVTOL sethe pokreće različitim tehnikama, od kanalisanih vazdušnih turbina do usmerenih mlaznjaka. Transcontinental Chopper simplified expression of its structural members. In some instances Mag-lev trains are VTOL VTOL Dizajnirani da kombinuju napoželjnije osobine suspendedsubeneath the enclosed traffic lanes. vazdušnih letelica sa fiksiranim krilima, heThese Vertical Takeoff and Landing (VTOL) aircraft lift passengers and freight by the use likoptera i letećihTakeoff platformi. putovanje odvija se pomoću naprednih letelica These Vertical andInterkontinentalno Landing (VTOL) aircraft passengers and by the use of ring-vortex air columns. The helicopter in the lift foreground has a freight stationary center i of brzih mag-lev vozova, integrisanih u svetski transportni sistem. ring-vortex air columns. The helicopter in the foreground has a stationary center around which the rotors are propelled by engines at their tips. VTOL aircraft are propelled AIR TRANSPORTATION
around which rotors arefrom propelled byfans engines at their tips. aircraft are propelled by a variety ofthe techniques, ducted to vectored jets. VTOL They are designed to comby a variety of techniques, from ducted fans to vectored jets. They are designed to combine the most desirable attributes of fixed winged aircraft, helicopters, and flying platbine the most desirable attributes of fixed winged aircraft, helicopters, and flying platforms. Transcontinental travel is achieved through advanced aircraft and high-speed forms. Transcontinental travel is achieved through advanced aircraft and high-speed mag-lev trains, all integrated into a worldwide transportation system. mag-lev trains, all integrated into a worldwide transportation system. VTOL
VTOL
Chopper
Transcontinental
40 40
35 These Vertical Takeoff and Landing (VTOL) aircraft lift passengers and freight by the use of ring-vortex air columns. The helicopter in the foreground has a stationary center
RCRAFT cessary in Dizajniranje budućnosti
mphasis is mergency, ary aircraft would be unnecessary in Here is anLETELICE BUDUĆNOSTI ce-based and Land- economy, emphasis is medical, emergency, s advancing turbines, Pošto će vojne letelice biti nepbility. nd transportation vehicles. Here is an
otrebne u resursno- -baziranoj ekonomofare VTOL (Vertical Take-off and Landconiji, akcenat se prebacuje na napredna aft with three synchronous turbines, eliminating medicinska, servisna, transportna i w rudders, exceptional maneuverability. vozila za hitne slučajeve. Ovde je nical conprimer VTOL (Vertical Take-off and er maneuta-configuration aircraft are conlities, Landing) this letelice sa tri sinhrone turbine, electro-dynamic means, eliminating s an antikoje pružaju izvanrednu manevarsku mergency for ailerons, elevators, rudders, sposobnost. es. aps, or any other mechanical conddition Ove to providing better maneudeltoidne letelice se kontrolišu and elektrodinamičkim aerodynamic qualities, sredstvima, this eli technology also serves as an antiminišući potrebu za aileronima, po em. Indizačima, the event of an emergency kormilima, spojlerima, The central dome of this zakrilairport uel is ejected to prevent fires. cima ili bilo kojim drugim mehaničkim terminals, maintenance facilities,
the uilt-in ency pped ngers rport f the cted and
FUTURE AIRCRAFT
contains Since military aircraft would be unnecessary in service a resource-based economy, emphasis is centers, and hotels. The bolje runways are kontrolama. Pored toga što pruža shifted to advancing medical, emergency, arranged iinaerodinamičke a radial configuration, which manevarske kvalitete, ova inovativna takođe služi kao sistem zais an service,tehnologija and transportation vehicles. Here allows airplanes to easily take off into the prevenciju stvaranja leda na površini letelice. U example slučaju vanrednog se izbacuje of VTOL sletanja (Verticalgorivo Take-off and Landprevailing winds and to avoid dangerous ing) aircraft with three synchronous turbines, kako bi se sprečili požari. crosswind landings.
which allow exceptional maneuverability.
AERODROMI
The central dome of this airport contains delta-configuration aircraft are conterminals, These maintenance facilities, service electro-dynamic means, eliminating centers, trolled and by hotels. are Centralna The kupola runways aerodroma sadrži the need for ailerons, elevators, rudders, arranged spoilers, in aterminale, radial which conpostrojenja održavanje, flaps, orconfiguration, any other za mechanical servisne centre hotele.off Pisteinto su radijalallows airplanes to easily the trols. In addition to itake providing better maneuverability and aerodynamic qualities, no postavljene, što omogućava avionima prevailing winds and to avoid dangerous this innovative also servesvetrove as an iantida lakotechnology uzlete u preovlađujuće crosswind landings. icing da system. In opasna the event of an izbegnu sletanja pod emergency bočnim landing, fuel is ejected to prevent fires. vetrom.
y stations at the edge situacije of the na rubu pista Stanice za vanredne are fully with built-in su uequipped potpunosti opremljene ugrađenom oprg equipment and protiv emergency emom za borbu požara i opremom za gear. All runways are equipped hitno zaustavljanje. Sve piste su opremljene n sprinkler systems. Passengers ugrađenim sistemom prskalica. Putnici se ortedtransportuju to and from theaerodroma airport podzemnim do i od roundtransporterima. conveyors. Many the se i sami Mnogi of terminali themselves are constructed nalaze ispod zemlje radi povećane bezbednosti nd for increased safety zemljišta. and i efikasnijeg iskorišćenja ient use of the land.
AIRPORTS
41
36
The termi cente arran allow preva cross
ure and individual e cities evolve in an HOMES HOMES nt manner from past he intelligent appliane technologies, a f unique individual be provided. Their ents are flexible and anged to best suit erence. These premodular homes, high degree of flexiuilt in any place one amid forests, atop n remote islands.
of ble ely to assof om
Dizajniranje budućnosti
KUĆE
The HOMES The architecture architectureand andindividual individual dwellings of the cities evolve in an dwellings of the cities evolve in an Arhitektura i individualni život entirely different manner from past entirely different manner from past gradovaWith se razvijaju na kompletno houses. the intelligent applihouses. With the intelligent applidrugačiji način od technologies, kuća u prošlosti. cation of humane a a cation of humane technologies, wide array of unique individual Sa inteligentnom primenom huwide array of unique individual homes can be provided. Their manih tehnologija, se pružiti homes can be može provided. Their structural elements are flexible and široki niz kuća. Njihovi strukturalni structural elements are flexible and coherently arranged to best suit elementi su fleksibilni coherently arrangedi koherentno to best suit individual preference. These preindividual preference. These prearanžirani kako bi najbolje odgovfabricated modular homes, fabricated modular arali individualnim potrebama. Ovi embodying a high degree ofhomes, flexiembodying a high degree of flexibility, can be builtmodularni in any place one prefabrikovani domovi, bility, imagine, can be built in forests, any place one might amid atop koji predstavljaju otelotvorenje vimight imagine, amid forests, atop mountains, or onfleksibilnosti, remote islands. sokog stepena mogu mountains, or on remote islands.
biti izgrađeni na bilo kom mestu koje neko može da zamisli, usred šuma, na vrhovima planina, ili na udaljenim ostrvima.
The architecture and dwellings of the cities e entirely different manne houses. With the intellig cation of humane tech wide array of unique homes can be provi structural elements are f coherently arranged to individual preference. fabricated modular embodying a high deg bility, can be built in any might imagine, amid fo mountains, or on remote
Homes are prefabricated from a new type of pre-stressed concrete a flexible Homes are reinforced prefabricated from with a new type of ceramic external coating; they are relatively Kuće su izgrađene od novog tipa pre-stressed reinforced concrete with a flexible maintenance-free, to ceramic external fireproof, coating; and theyimpervious are relatively prenapregnutog ojačanog betona, sa weather. Their thin fireproof, shell construction is mass-to maintenance-free, and impervious fleksibilnim keramičkim spoljnim produced in a matter of hours. With this type of weather. Their thin shell construction is massHomes are prefabricated from a new type of oblogama; uglavnom im nije potrebconstruction, is of minimal fromof produced in athere matter hours. damage Withpre-stressed this type reinforced concrete with su a flexible no održavanje, otporne na vatru earthquakes hurricanes. construction,and there is minimal damage from ceramic externali vremenske coating; they relatively uslove.are Njihova tanka earthquakes and hurricanes.
maintenance-free, fireproof, and se impervious školjka masovno proizvodi to za weather. Their thin shell construction is masspar sati. Sa ovim tipom konstrukthese dwellings are self-contained produced in All a matter of hours. With this type of cije postoji minimalna šteta odtheir zemenergy efficient residences with construction, there is minimal damage from Allljotresa these dwellings are self-contained i uragana. own thermal generators and heat earthquakes and hurricanes. energy efficient residences with their
concentrators. Photovoltaic arrays own and heat are builtthermal into the generators skin of the building concentrators. Photovoltaic arrays and into the widows. “Thermopanes,” Sva ova prebivališta su samoodrži intosunlight the skinwith of the building tintare outbuilt bright variable ve i energetski efikasne rezidencije, sa All and into the widows. “Thermopanes,” patterns of shading. All these features All these dwellings are svojim termalnim generatorima i to-self-contained ene tintselected out bright with variable are by sunlight the occupant to plotnim koncentratorima. Fotogalvanenergy efficient residences with their ow patterns shading. All these features supply moreofthan enough energy to skiown elementi ugrađeni sugenerators u površinski are selected the occupant to con operate the entireby household. thermal and heat sloj zgrade i u prozore. “Termopansupply more than enough energy to are concentrators. Photovoltaic arrays operate the entire household. eli” filtriraju jarku sunčevu svetlost and
built into the senčenja. skin of the building saare promenljivim šemama and into the widows. Sve ove karakteristike izabrane su“Thermopanes,” od strane bi obezbedile više with variable tint stanara out kako bright sunlight nego dovoljno of energije za rad čitavog patterns shading. All these features domaćinstva. are selected by the occupant to supply more than enough energy to 37 operate the entire household.
42
tint pa are 42 sup ope
Dizajniranje budućnosti
Automatizacija Mašinska inteligencija Ključ postizanja izobilja i visokog životnog standarda za svaku osobu na planeti je što veći stepen automatizacije u najkraćem mogućem vremenskom periodu. Zamenom ljudskog rada mašinama i implementacijom globalne resursno-bazirane ekonomije, svi bi živeli bolje nego najimućniji ljudi danas. Budućnost bez brava na vratima i straha da će vas neko udariti po glavi kako bi ukrao vaša dobra ili novac je moguća, jer bi svi imali besplatan pristup svemu što je dostupno. A automatizacijom i mudrim korišćenjem resursa mnogo toga bi moglo biti dostupno. Kibernizacija, sjedinjavanje kompjutera sa proizvodnjom, oslobodiće izliv robe i usluga kakav nikada do sada nije viđen. Treba dosta toga uraditi na razvoju veštačke inteligencije. Veštačka inteligencija je kompjutersko programiranje, koje simulira ljudsko donošenje odluka i testiranje hipoteza uporedo sa samokorekcijom. Ona redizajnira mehaničke i elektronske sisteme, kako bi simulirali i unapredili ljudske performanse. Koliko god ove mogućnosti bile uzbudljive, mi smo tek na početku. Kibernizacija, korišćena humano i inteligentno, može se smatrati jedinim stvarnim i skladnim oslobađanjem ljudske vrste. Ona omogućava ljudima najbolji pojmljiv životni standard, praktično bez rada. Po prvi put oslobađa ljude od rutinskih aktivnosti koje se ponavljaju iz dana u dan. Kada ljudi budu oslobođeni zastarelih metoda monetarnog sistema, mi ćemo napokon početi da shvatamo šta znači biti civilizovan. Sve većim korišćenjem automatizacije i kibernizacije mašinama se mogu zameniti ne samo industrijski radnici, nego i većina profesionalaca. Čak i danas, najveći pisci vizionari i futuristi imaju poteškoća u prihvatanju mogućnosti zamene hirurga, inženjera, vrhunskog menadžmenta, pilota i drugih profesionalaca robotima. Mašine mogu lako zameniti ljude u upravi i u upravljanju svetskim poslovima. Ovo ne predstavlja prevrat mašina, kao što se neki ljudi boje. Naprotiv, postepeni transfer procesa donošenja odluka na mašinsku inteligenciju je sledeća faza u socijalnoj evoluciji. Kompjuterizovani sistemi su efektivniji zbog broja senzora koje poseduju. Automatizovana kontrola može se postići instalacijom senzora na svaku razumljivu lokaciju i njihovim povezivanjem kroz kompjutersku mrežu širom sveta. Tokom tranzicije od monetarnog društva do resursno-baziranog društva biće potrebni timovi sistemskih inženjera, kompjuterskih programera, analitičara sistema, istraživača i sličnih kadrova za nadgledanje, upravljanje i analizu toka dobara i usluga. Ali kako se resursno- -bazirano društvo bude kretalo ka sve kibernizovanijem svetu, većina ljudi neće više biti potrebna za upravljanje i rukovanje nastupajućom civilizacijom. Kompjuteri će najzad biti sposobni da dizajniraju sopstvene programe, unapređuju i popravljaju sopstvena strujna kola i ažuriraju informacije o potrebama društva. Međusobno povezani sajber-centri koordinisali bi servisnom industrijom, transportnim sistemima, javnom zdravstvenom zaštitom i obrazovanjem, sa najnovijim podacima za svetsku ekonomiju. Višak sistema bio bi u pripravnosti u slučaju otkaza ili prekida. 38
Dizajniranje budućnosti
Veštačka inteligencija organizovana na ovaj način unutar resursno-bazirane ekonomije rezultuje u značajnijim promenama za ljudsku rasu nego bilo koji prethodni proboj, filozofija ili revolucija. Najznačajnije je da shvatimo da je ono što očito nedostaje današnjem društvu inteligentno upravljanje Zemljinim resursima, i da se najviše problema može rešiti mudrom primenom tehnologije. Prema tome, mnogo viši životni standard za sve širom sveta moguć je povezivanjem, organizovanjem, nadgledanjem i efikasnim iskorišćavanjem celokupnih Zemljinih resursa za dobrobit svih, kao potpunog globalnog sistema – ne samo za relativno mali broj ljudi. Mega-mašine Mega-mašine predstavljaju radikalne promene u fizičkoj pojavi, performansama i ponašanju mašina. One funkcionišu više kao živi sistemi, s obzirom na to da su sposobne da donose odgovarajuće odluke shodno njihovoj određenoj upotrebi. U slučaju nepredviđenih pretnji ili opasnosti po ljude, one će delovati u našu korist. Radi umanjenja sistemskog otkaza, kompjuteri su dizajnirani da budu fleksibilni i sposobni za automatsko isključivanje u slučaju otkaza jednog od njihovih delova. U naprednoj kibernizovanoj globalnoj ekonomiji, mega-mašine, vođene sofisticiranom veštačkom inteligencijom, iskopavaju kanale, kopaju tunele i konstruišu mostove, vijadukte i brane bez potrebe za umešanošću ljudi. Učešće ljudi sastoji se u određivanju željenih ciljeva. Masivne samoizdižuće strukture najefikasnije su u konstrukciji celokupne globalne infrastrukture. Ovo nisu identični gradovi kao što neki zamišljaju. Ideja da planiranje u velikom obimu implicira masovnu uniformnost je netačna. Fabrike mogu biti dizajnirane od strane robota za robote; kibernizovani sistemi su samoprogramibilni, uz pomoć povratnih informacija iz okruženja. Mašine budućnosti sposobne su za samoumnožavanje i unapređivanje, mogu popraviti same sebe i ažurirati sopstvena strujna kola. Pošto su kompjuteri i angažovani sistemi samonadgledajući, delovi se dostavljaju i instaliraju pre pojave bilo kakvog habanja. Mašine rade u kontinuitetu, osim kada sprovode samostalno održavanje i popravku. Radi uštede energije, što je glavna tema u resursno-baziranom društvu, mnoga proizvodna postrojenja se mogu eliminisati postojanjem proizvoda koji se automatski proizvode u procesu dostavljanja. Na primer, trasportni moduli za brodove, vozove i avione mogu obrađivati vremenski osetljive proizvode, kao što su riba i povrće, dok su u pokretu. Upotreba tehnologije na ovaj način omogućava globalnom društvu da napreduje i da se menja u najkraćem mogućem vremenskom roku. Trebalo bi da zapamtite da je sve ovo omogućeno, jer je glavni cilj zajednički, a ne samo dobitak određenih korporacija i individua.
39
ROBOTSbudućnosti CONSTRUCTING Dizajniranje
ROBOTS — MULTI ACCESS INDUSTRIAL ROBOTS
TS CONSTRUCTING ROBOTS — MULTI ACCESS INDUSTRIAL ROBOTS ROBOTI KONSTRUIŠU ROBOTE These “multi access industrial robots” utilize – INDUSTRIJSKI ROBOTI SA vast information resources, which enable These “multi access industrial robots” utilize VIŠE PRISTUPA them to receive commands via satellite vast information resources, which enable or on-site. They are via also satellite designed to them toup-link receive commands “Industrijski roboti sa više pristupa” ko- of take appropriate actions in the absence up-link or on-site. They are also designed to riste nepregledne informacione resurse, human directives by combining an array of ROBOTS CONSTRUCTING ROBOTS — MULTI ACCESS INDUSTRIAL ROBOTS take appropriate actions in the absence of koji im omogućavaju prijem komandi Micro Electro Mechanical Systems (MEMS), human directives by receivers combining an array of sensors, and putem satelitskog uplinka with ilirobots” na sophisticated licu mesta. These “multi access industrial utilize Micro Electro Systems (MEMS), decision-making circuits and artificial intelliOni suMechanical takođe dizajnirani za preduzimanje vast information resources, which enable sensors, and receivers with sophisticated gence programs. They are them to receive commands via capable satellite odgovarajućih akcija u odsustvu ljudskih of decision-making circuits and artificial intellihandling akombinovanjem wide range of mnoštva industrial producup-link or on-site. They are also designed to direktiva, Mikro tion tasks, and are even able to upgrade gencetake programs. They are capable of appropriate actions in Sistema the absence of Elektronskih Mehaničkih (MEMS), their level of service and replace their own human directives by combining an array of handlingsenzora a wide range ofsaindustrial produci prijemnika sofisticiranim kolima Micro Electro Mechanical Systems (MEMS), parts. When necessary, these mega tion robots communicate with one another and coorditasks, and are even able to upgrade za donošenje odluka i programima veštačke sensors, and receivers with sophisticated nate the logistics andsudelivery of theširokog required materials for each project. their their level of service andproizvodnih replace ownpa inteligencije. Sposobni za obavljanje spektra industrijskih zadataka,
decision-making circuits and artificial intellii za unapređivanje nivoa usluga pružaju i zamenu sopstvenih delova. Po potrebi, ovi Whenčak necessary, these mega robotskoje communicate with one another coordigence programs. They areand capable of handling a wideiproject. range of industrial producmega-roboti komuniciraju međusobno i koordiniraju logistikom dostavom traženih materijala he logistics and delivery of the required materials for each NANOTECHNOLOGY tion tasks, and are even able to upgrade za svaki projekat. their level of service and replace their own Nanotechnology offers enormous potential. parts. When necessary, these mega robots communicate with one another and coordiNANOTEHNOLOGIJA OTECHNOLOGY Nanotechnology combines optics and lasers, nate the logistics and delivery of the required materials for each project. and enables matter to be assembled atom Nanotenologija pruža neverovatan poby atom, into enormous whatever molecular structure is technology offers potential. tencijal. Kombinujući optiku i will lasere, onato a subneeded. Nanotechnology lead technology combines optics and lasers, NANOTECHNOLOGY omogućava sklapanje materije atom po microscopic revolution in all fields.
enables matter to be assembled atom atom, u bilo koje potrebne molekularne Nanotechnology offers enormous om, into whatever molecular structurepotential. is strukture. Nanotehnologija ćeoptics voditiand do lasers, Nanotechnology combines ed. Nanotechnology will lead to a subsubmikroskopske revolucije svim polji- atom enables matter to benaassembled scopicand revolution in all fields. MEGA-EXCAVATION MACHINES by atom, into whatever molecular structure is ma.
needed. Nanotechnology will lead to a subThis scene depicts a laser excavator. Such devices, directed via satellite, are capable microscopic revolution in all fields. of fusing the earth beneath it into a molten, magma-like material, thus contouring the MEGA-MAŠINE ZA earth to aid in the construction of canals, roads, and waterways. A-EXCAVATION MACHINES
ISKOPAVANJE
MEGA-EXCAVATION MACHINES
cene depicts a laser excavator. Such devices, via navođenjem satellite, are capable Ova scena opisuje laserski bager. Takvi uređaji directed sa satelitskim sposobni su za ing the earth beneath it into a molten, magma-like material, thus contouring the topljenje zemlje ispod njih uexcavator. materijal nalik nadirected taj načinvia menjaju konture zemljišta, This scene depicts a laser Suchmagmi, devices, satellite, are capable to aidčime in fusing the construction of canals, roads, and waterways. pomažu konstrukciji kanala, i vodenih tokova. material, thus contouring the of theuearth beneath it intoputeva a molten, magma-like earth to aid in the construction of canals, roads, and waterways.
46
40
46
46
AUTOMATED TUNNEL ASSEMBLING MACHINE
AUTOMATED TUNNEL ASSEMBLING MACHINE OMATED TUNNEL ASSEMBLING MACHINE
Dizajniranje budućnosti
AUTOMATED TUNNEL ASSEMBLING MACHINE Tunnel segments MAŠINA float down AUTOMATIZOVANA ZA canals SAS- by the Tunnel segments float down canals by use of large float flotation automated TUNELA TunnelTAVLJANJE segments down devices. canals byThis thethe use of large assembling flotation float devices. This automated tunnelTunnel segments down canals by the use of machine lifts prefabricated seg large assembling flotation devices. This automated segments tunnelmachine lifts prefabricated large flotation devices. Thisinkanala automated tunnelSegmenti tunela plutaju duž veand places them the korišćenjem required positions. assembling machine prefabricated segments and places themlifts in lifts the required positions. Once assembling machine prefabricated segments likih uređaja zainplutanje. Automatizovana mašina za highcompleted tunnels are used for and places themthe thethe required positions. Once completed tunnels are used for high-speed and places them in the required positions. Once sastavljanje tunela dižeare prefabrikovane segmente tunela mag-lev transportation. completed the tunnels used mag-lev transportation. completed the tunnels are usedforforhigh-speed high-speed
i postavlja ih na tražene pozicije. Jednom završeni tuneli mag-lev transportation. mag-lev transportation. se koriste za brzu mag-lev transportaciju.
THE OF TOWERS THECONSTRUCTION CONSTRUCTION OF TOWERS
KONSTRUKCIJA KULA THE CONSTRUCTION OF TOWERS CONSTRUCTION OF TOWERS
These towers are designed specifically for These where towers are designed specifically for regions earthquakes arespecifically prevalent. Such Ove kule sudesigned dizajnirane specijalno za regione These towers are designed for se towers are specifically for regions where earthquakes arewithstand prevalent. Such cable-suspended structures regions where earthquakes areeasily prevalent. Sucha u kojima preovladavaju zemljotresi. Takve strukons where earthquakes are prevalent. Suchstrains. cable-suspended structures easily withstand a wide range of movement, stresses, and cable-suspended structures easily withstand a ture sa žičanim suspenzorima lako podnose širok ble-suspended structures easily arranged withstand a and Circular towers self- strains. wide range of radially movement, stresses, wide range of movement, stresses, andare strains. spektar pokreta, opterećenja i deformacija. Radie range of movement, stresses, and strains. erected efficiently and rapidly around a central Circular towers radially arranged are selfCircular towers radially arranged are selfjalno postavljene kružne kule efikasno i brzo se core that houses elevators and all other housecular erected towers radially arranged are selfefficiently and and rapidly aroundaround a central erected efficiently rapidly a central same izdižu okoThe centralnog jezgra uall kome se serve nalaze holdthat utilities. translucent windows as cted efficiently and rapidly around a central core houses elevators and other housecore that houses elevators and all other housephotovoltaic generators, and the intensity of as the liftovi i svielevators ostali pomoćni moduli za domaćinstva. e thathold houses and all other houseutilities. The translucent windows serve hold utilities. The translucent windows serve as lightThe entering the windows is varied electroniphotovoltaic generators, and the intensity of the Providni prozori služe kaowindows fotogalvanski generatori, d utilities. translucent serve as photovoltaic generators, and theelectroniintensity All window cleaning and maintenance is of the light entering thekoje windows is varied acally. intenzitet svetla ulazi prozore otovoltaic generators, and thekroz intensity ofodređuje the lightAllentering the windows is varied electroniautomated. cally. window cleaning and maintenance is
se elektronski. Sve čišćenje prozora i održavanje t entering the windows is varied electronically. All window cleaning and maintenance is automated. y. All je window cleaning and maintenance is automatsko. automated. MASSIVE LIFTING CRANE omated. MASSIVE LIFTING CRANE MASIVNA DIZALICA
MASSIVE LIFTING CRANE SSIVE LIFTING CRANE
This multi-function crane is designed to lift freeform structures and position on foundations and This multi-function crane isthem designed to je liftdizajnirana freeform Ova multifunkcionalna dizalica stilts or transfer them to vertical lift systems that place structures and position them on foundations and za podizanje struktura slobodnog oblika i task, njiThis multi-function crane is designed to lift fre theorunits on towers. Upon completion their stilts transfer them tois vertical lift systems that place This multi-function crane designed to liftof freeform hovo postavljanje na temelje i stubove ili njihovo these self-erecting cranes are disassembled structures position them on into foundation the units onposition towers.and Upon completion of their task,a structures and them on foundations and prenošenje do sistema za vertikalno dizanje compact form for easy transportation to the next stiltsthem or transfer them vertical lift place systems self-erecting are disassembled intokoje a that stilts orthese transfer to cranes vertical liftto systems that assignment. postavlja jedinice na kule. Po kompletiranju svog compact easy transportation to the next of the theform unitsforon towers. Upon completion
the units on towers. Upon completion of their task, assignment. zadatka, samoizdižući kranovi rastavljaju these self-erecting cranes se are disassembled these self-erecting cranes are disassembled into au kompaktnu formu, kako se lakše transportovali compact form for bi easy transportation compact form for easy transportation to the next to th MASS-PRODUCED EXTRUDED DWELLINGS na sledeći zadatak. assignment.assignment.
MASS-PRODUCED EXTRUDED DWELLINGS This demonstrates how lightweight carbon fiber-reinforced concrete apartment dwellings This demonstrates how lightweight carbon MASOVNA PROIZVODNJA are produced as continuous extrusions and fiber-reinforced concrete apartment dwellings SS-PRODUCED EXTRUDED DWELLINGS MASS-PRODUCED EXTRUDED DWELLINGS PREBIVALIŠTA then separated. The outer extrusions shells of these are produced as continuous and ISTISKIVANJEM efficient structures serve as photovoltaic genthen separated. The outer shells of these demonstrates how lightweight carbon This demonstrates how lightweight erators. structures serve as photovoltaic gen- carbon efficient
er-reinforced concrete apartment dwellings fiber-reinforced apartment dwellings Ovo demonstrira concrete kako se kontinualnim erators. produced as continuous extrusions are produced as razdvajanjem, continuous and extrusions and istiskivanjem, a zatim proizn separated. The outer shells of these then separated. The outer shells of these vode stanovi od lakog betona, ojačanog karcient structures serve as photovoltaic genefficient structures serve as photovoltaic genbonskim vlaknima. Spoljašnje školjke ovih tors. erators.struktura služe kao fotogalvanski efikasnih
47 47
generatori.
47
41
Dizajniranje budućnosti
LIFTDIZALICA AND POSITION CRANE
DESALINIZATION PLANT POSTROJENJE ZA DESALI-
NIZACIJU
This mega-machine is transporting a transpa ent used for evaporative Ova enclosure mega-mašina transportuje providniconde DESALINIZATION PLANT DESALINIZATION PLANT sation. is koristi placed canals, some omotač kojiItse zaover kondenzaciju ispara-of the This mega-machine is transporting a kojih transparcontaining water, serves as a This mega-machine is transporting a neki transparvanjem. Postavljasalt se iznad kanala,and od ent enclosure used for evaporative condenevaporative desalinization plant condento ent enclosure used for kao evaporative sadrže slanu vodu i služe postrojenje za supp DESALINIZATION PLANT sation. It is placed over canals, some of them clean Itwater for drinking, irrigation, and oth sation. issalt placed over canals, some of them desalinizaciju isparavanjem, radi snabdevanja containing water, and serves as an needs. Thisdesalinization is accomplished harnessing containing salt and aby serves as anth This mega-machine iswater, transporting transparevaporative plant to čistom vodom za piće, navodnjavanje isupply ostale ent enclosure used for evaporative condenpower of for the sun and helps eliminate wat evaporative desalinization plant to supply clean water drinking, irrigation, and other potrebe. Ovo se postiže sakupljanjem sunčeve sation. It is placed over canals, some of them needs. This is accomplished byirrigation, harnessing the other shortages throughout the world. and clean water forudrinking, energije i pomaže eliminaciji nestašica vode containing salt water, and eliminate serves as an power of the sun and helps water needs. This is accomplished by harnessing the širom sveta. evaporative desalinization plant to supply shortages throughout the world. power of the sun and helps eliminate water clean water for drinking, irrigation, and other shortages the needs. This isthroughout accomplished byworld. harnessing the
LIFT AND POSITION CRANE LIFT AND POSITION CRANE
LIFT AND POSITION CRANE
This automated machine places these Automatizovana dwellings dizalica postavlja prefabprefabricated at on-site This automated machine places these rikovane stanove na licu mesta. locations. prefabricated dwellings at on-site This automated machine places these locations. prefabricated dwellings at on-site This automated machine places these locations. prefabricated dwellings at on-site MEGA MACHINES locations. MEGA MACHINES
power of the sun and helps eliminate water shortages throughout the world.
MEGA MACHINES MEGA-MAŠINE MEGA MACHINES
INTERNATIONAL SHIPPING SYSTEMS INTERNACIONALNI BRODAR-
INTERNATIONAL SKI SISTEMISHIPPING SYSTEMS
Construction of these industrial and research complexes is carried out by Construction of thesethat industrial robotic equipment receivesand instructions via satellite. The construction research complexes is carried out by Construction industrial and crews consistofofthese automated cranes robotic equipment that receives inConstruction of these industrial and research complexes is carried out by that travel along the buildings' length structions viaovih satellite. construction research complexes is The carried out by robotic equipment that receives inKostrukcija industrijskih i istraživačkih installing floors, windows, curtain-walls, crews consist of automated cranes structions via satellite. The construction robotic equipment receives inroofing, and se other components from kompleksa izvodi odthat strane robotizovane that crews travel along theautomated buildings' length consist of the ground up, entirely freecranes from structions via satellite. The construction opreme koja dobija instrukcije putem satelthat travel along the buildings' length human intervention. These devices installing floors, windows, curtain-walls, crews consist of automated cranes ita. Posade za self-monitoring konstrukciju sastoje se auinstalling floors, windows, curtain-walls, contain sensors to od miniroofing, and other components from that travel along the buildings' length roofing, and other components from tomatizovanih kranova koji se, or ufree potpunosti industrial accidents collisions the mize ground up, entirely from installing floors, windows, curtain-walls, the ground up, entirely free from with other devices or livingkreću beings. oslobođeni ljudske intervencije, dužinom human intervention. These roofing, and other components from human intervention. These devices devices zgrade instalirajući spratove, prozore, precontain self-monitoring sensors to minithe contain groundself-monitoring up, entirelysensors freetofrom minigradne zidove, krovni pokrivač i ostale komindustrial accidents or collisions mize mize industrial accidents or collisions human intervention. These devices ponente od dna do vrha. Ovi uređaji sadrže with other devices living beings. with other devices oror living beings. contain self-monitoring sensors to mini-
These ships are floating automated plants, capable processing raw materials into fin- plant These of ships are floating automated INTERNATIONAL SHIPPING SYSTEMS Brodovi su plutajuća automatizovana pos- into fi INTERNATIONAL SHIPPING SYSTEMS ished products en route raw to their destinacapable ofwhile processing materials tions. Some serve za as obradu industrial fish processing trojenja sposobna sirovih materijala ished products while automated en route toplants, their destina These ships are floating plants and canneries, while others are These ships are floating automated plants, ucapable završne proizvode dok se nalaze na putu ka tions. Some serve as fish finprocessin ofof processing rawindustrial materials into equipped with multi-cellular compartments capable processing raw materials into finsvojoj destinaciji. Neki služe kao industrijska ished products while en route to their destinaplants and canneries, while others capable of transporting a wide variety of ishedSome products while en route to their destina-a tions. serve as industrial fish processing postrojenja za obradu i konzerviranje ribe, dok products. equipped with as multi-cellular compartmen tions. Some serve industrial fish processing plants canneries, while others are su drugi and opremljeni višećelijskim capable of transporting aodeljenjima wide variety plants and canneries, while others are equipped with multi-cellular compartments sposobnim za prenos širokog asortimana proizproducts. equipped with multi-cellular compartments capable of transporting a wide variety of voda. products. capable of transporting a wide variety of
senzore koji vrše njihovo nadgledanje, kako bi mize industrial accidents or collisions sewith minimizovale industrijske nezgode i kolizije other devices or living beings. sa ostalim uređajima ili živim bićima.
products.
48
48
42
48
Dizajniranje budućnosti
Osmo poglavlje
Oslobađanje mašina
Strah od mašina
Mnogo ljudi se plaši „prevrata“ od strane mašina, ali se nikad nije pojavio jedan jedini čin ili plan mašina da povrede bilo koga. (Nažalost, ne može se isto reći i za ljude.) Ljudi, ne mašine, koriste nervni gas i projektile za uništavanje. Čak su automobilske i avionske nesreće uglavnom izazvane ljudskom greškom, a ne mehaničkim otkazivanjem. Mnogo ljudi strahuje od ubrzanog tehnološkog razvoja, posebno od automatizovanih i kibernetičkih mašina koje bi zamenjivale ljudska bića. Iskreno, neki od ovih strahova su opravdani u monetarnom sistemu, gde ubrzana povećanja u proizvodnoj tehnologiji zahtevaju manje radnika. Neki nemaju poverenja u kompjuterizovano društvo i strahuju od mogućih otkazivanja mašina. Brinu da će nas tehnologija učiniti više nalik mašinama, vukući nas ka jednoličnosti i rezultirajući gubitkom individualnosti, slobode izbora, i privatnosti. U odbranu mašina možemo reći da ne postoji nikakav dokaz, osim u naučno-fantastičnim pričama, o tome da mašine, same od sebe, deluju protiv ljudskih bića. Ljudi programiraju mašine i usmeravaju njihovu upotrebu. Ne treba se plašiti mašina; ono što preti čovečanstvu jesu njihova zloupotreba i pogrešno usmeravanje. Ne smemo zaboraviti da su ljudi, ne mašine, upravljali i rukovodili bombardovanjima gradova, upotrebom nervnog gasa, zatvorima, logorima smrti, i komorama za mučenje. Čak su i atomsko oružje i projektili sa navođenjem napravljeni i upotrebljeni od strane ljudi. Ljudi zagađuju okolinu – naš vazduh, okeane i reke. Upotreba i prodaja štetnih droga, izvrtanje istine, fanatizam i rasna mržnja teško da su karakteristika mašina, već su sve deo oštećenih ljudskih sistema i pogrešnih učenja. Mašine nisu opasnost. Mi smo. Dok god ne preuzmemo odgovornost za naš odnos prema drugim ljudskim bićima i inteligentno upravljanje planetarnim resursima, mi smo najveća opasnost za planetu. Ako bi ikada došlo do sukoba između ljudi i mašina, znamo ko bi ga počeo! Nauka i tehnologija ne stvaraju nijedan od naših problema. Naši problemi nastaju iz ljudske zloupotrebe i pogrešne upotrebe drugih ljudi, okoline, i tehnologije. U humanijoj civilizaciji, mašine se koriste za skraćivanje radnog dana, povećavanje dostupnosti dobara i usluga, i produžavanje trajanja odmora. Nova tehnologija koristi se za podizanje životnog standarda svih i, na taj način, povećanjem upotrebe mašinske tehnologije, služi dobrobiti svih ljudi. 43
Dizajniranje budućnosti
Deveto poglavlje
Gradovi u moru Okeanske granice
Mreža života na našoj planeti podržana je hidro-ciklusom, odnosno velikom varijacijom vodenih formi koje su deo planetarnog toka: okeana, snega, leda, kiše, jezera, podzemnih voda, i vodenih basena. Ovaj konstantno obnavljani tok, napajan sunčevom toplotom, rotacijom Zemlje, i Koriolisovim silama, održava čitav životni ciklus, uključujući čovečanstvo. Ljudi često pričaju o nedovoljno razvijenim kopnenim područjima, ali retko o najvećim nerazvijenim prirodnim resursima na planeti, svetskim okeanima. Istraživanje i razvoj okeana mora se vršiti sa najvećom mogućom pažnjom. Iako su ljudi koristili okeane sveta hiljadama godina kao izvor hrane i transporta, mi tek počinjemo da prepoznajemo enormni potencijal i raznovrsnost ovog relativno netaknutog izvora. Okeani pružaju skoro neograničeno okruženje za hranu, proizvodnju energije, transport, minerale, lekove, i mnogo više. U prošlosti je postojalo slabo interesovanje za život okeana, koji je presudan za sav život na Zemlji. Opstali bismo i napredovali mnogo lakše kao vrsta ako spašavanje naših okeana shvatimo ozbiljno. Zloupotreba okeana u prošlosti Avgusta 1970. vojska Sjedinjenih Američkih Država namerno je izručila kontejnere sa 67 tona nervnog gasa u Atlantski okean. Da bude još gore, mesto na kome su ih izručili bilo je blizu glavne arterije u ovom sistemu za održavanje života, Golfske struje, što čini čišćenje još urgentnijim. Mornarice sveta, ribarske flote, linije za krstarenje, i mnogi obalski gradovi nehajno koriste okean ujedno i kao korpu za otpatke i kao nužnik. Nedostatak adekvatne higijene jedna je od najvećih pretnji ljudskom zdravlju. Zagađivanje obalskih voda prouzrokuje zdravstvene probleme, zaraze i smrt. Samo Južna Azija ima 825 44
Dizajniranje budućnosti
miliona ljudi koji žive na obali bez osnovnih sanitarnih postrojenja. Nije teško razumeti zašto su količine neprečišćenih otpadnih voda u obalskim vodama Južne Azije najviše u svetu. Ovo, pored toga što predstavlja zdravstveni rizik, stvara toksično cvetanje algi, koje izaziva pomor ribe, divljeg života i koralnih grebena. Postoji veliki broj destruktivnih delovanja po životnu sredinu. Veliki komercijalni ribarski brodovi u velikoj meri oštećuju okruženje morskog dna. Njihove mreže lome ili zatrpavaju organizme koji žive na dnu, uništavajuci njihova lovišta i mrestilišta. Ovaj ekosistem je od krucijalne važnosti za dopunjavanje lučkih zaliha morskih plodova. Ovim procesom se načini više štete morskom dnu nego što to seča šuma čini površini Zemlje. Jedan brod ubije od 5 do 20 procenata životinja koje žive na morskom dnu, i to traje 24 časa dnevno, sedam dana u nedelji, svake godine, na globalnom nivou. Lošim upravljanjem stvoreno je ogromno beživotno područje u Meksičkom zalivu, na mestu na kome je Misisipi presušio. Destruktivnim poslovanjem pojedine vode su prenaseljene ribom, do te mere da je većina reproduktivnih jedinki pred istrebljenjem. Širom sveta, glavne morske vrste i njihova prirodna staništa, koralni grebeni, ubrzano nestaju, ali ne prirodnim putem, ili zato što njihova smrt na bilo koji način produžava naš način života. Naprotiv, ovo izumiranje ugrožava nas same i potiče iz naše sopstvene arogancije i neznanja. Čak i prema najkompleksnijoj živoj ekologiji, ponašamo se kao predatori. Novo poštovanje mreže života Sa resursno-baziranom ekonomijom dolaze novi sistemi vrednosti. Budući da niko ne ostvaruje finansijsku korist kroz rasipnička delovanja prošlosti, glavni cilj su povraćaj i održavanje zdrave i produktivne okoline. Ako se okeanima inteligentno upravlja, oni mogu snabdevati više nego dovoljno resursa za ishranu gladnih. Milijarde bi mogle da se pouzdaju u more, u kome je život obilan i raznolik, kao primarni izvor proteina. Iako velika većina morskog života obitava blizu površine, u hladnim mračnim dubinama, miljama ispod, gde se čak ni sunčeva svetlost nikad ne drzne da stigne, vrvi od života, uprkos neverovatnim pritiscima i temperaturama. Na skoro smrzavajućim temperaturama, ključajući izvori toksičnih gasova održavaju široku raznolikost morskog života, čije proučavanje tek predstoji. Morske struje pokretane rotacijom Zemlje prožimaju svetske okeane. Ogromne okeanske struje putuju naizmeničnim brzinama i na različitim dubinama, čak i u suprotnim pravcima. Procenjuje se da Golfska struja, kod Majamija (Florida), nosi oko 30 miliona kubnih metara vode u sekundi. Ovo je pet puta više u odnosu na sve slatkovodne reke na zemlji. Procenjuje se da bi se, iskorišćavanjem ove potencijalne energije, dnevno moglo proizvesti blizu milijardu vati struje – skoro kao dve velike nuklearne centrale – bez ekološke kontaminacije ili opasnosti od zračenja. Dodatno, snažni vetrovi, talasi, i struje obezbeđuju nam izvore električne energije ogromnog potencijala. Energija se može dobiti iz biomase, transformacijom otpadnih organskih materijala u gasna ili tečna goriva. Dodatna energija se može dobiti fermentacijom. Zamislite gomilu hrane 45
Dizajniranje budućnosti
i drugih organskih materija u fazi raspada. Ova gomila biomase odaje toplotu i gasove. Ovaj potencijalni izvor energije može se ubirati i koristiti odgovarajućom tehnologijom. Na morskom dnu i u slanim vodama uopšte, nalaze se prostrana skladišta metala i minerala, koji se mogu koristiti kao pomoć pri rešavanju problema nedostataka resursa. Međutim, „ubiranje“ metala i minerala, zahtevaće nove tehnologije koje ne remete krhko morsko dno. Ovo su tek neki od velikog broja okeanskih projekata koji se mogu istraživati. Možda su uzbudljiviji planovi o gradovima u moru. Gradovi u moru Kolonizacija okeana jedna je od poslednjih granica ljudskih istraživanja koja preostaje na Zemlji. Brojne okeanske gradske zajednice su neizbežne i biće među najvećim dostignućima novog društva. Radi potpunijeg iskorišćavanja ovog obilnog izvora resursa, moramo razviti velike morske strukture za istraživanje relativno netaknutih bogatstava svetskih okeana. To će poboljšati eksploataciju morskih kultura, proizvodnju sveže vode, električne energije, kao i rudarstvo, koje će ublažiti manjke rudarstva na kopnu. Neke od prednosti okeana su skoro neograničena bogatstva u lekovima, hemikalijama, đubrivima, mineralima, ulju, prirodnom gasu, slatkoj vodi, i snazi plime i vetra. Senzori u okeanima i atmosferi konstantno bi pratili tok plime, morski život, sastav vode, temperaturu, atmosferska stanja i veliki broj drugih vitalnih znakova. Razvoj okeanskih zajednica bi u velikoj meri smanjio pritisak na populaciju na kopnu. Populacija takvih gradova varirala bi, od par stotina, do više hiljada, i oni bi mogli biti rasprostranjeni širom sveta. Bili bi deo internacionalne komunikacione mreže i njima bi prvenstveno upravljali automatizovani sistemi koji bi kontrolisali njihov rad. Okeani su, ipak, fundamentalni za naš opstanak i presudan deo nosećeg kapaciteta Zemlje. Upotreba Neki od ovih gradova služili bi kao univerzitski i istraživački centri, gde bi studenti svih nacija mogli da studiraju morske nauke i menadžment. Mogli bi takođe da služe kao stanice za kontrolu i nadgledanje okeanskih struja, vremenskih pojava, ekologije mora, zagađenja i geoloških fenomena. Za dodatna morska istraživanja, konstruisali bi robotizovane podmornice, dostupne svima. Ostale morske platforme mogle bi se koristiti kao sistemi za lansiranje raketa. Svemirska vozila lansirana sa ekvatora uštedela bi energiju, jer je ekvator deo Zemlje koji se najbrže kreće. Lociranje lansirnih mesta u tom području bi u potpunosti iskoristilo prednost Zemljine rotacije za dodatni potisak, omogućavajući ređe paljenje potiskivača radi dostizanja geocentrične orbite (orbita u kojoj satelit rotira sa Zemljom i ostaje u nepomičnom položaju u odnosu na nju). Lansirne rampe za polarne orbite, sa komandnim sistemima koji se nalaze na brodovima ili samim platformama, bile bi locirane u blizini zapadne obale Sjedinjenih Država. 46
Dizajniranje budućnosti
Nije potrebno iskoristiti sve oblasti okeana za tehnološki razvoj. Nepregledne regije mogu se ostaviti po strani za povraćaj, unapređivanje i očuvanje prirode, čineći ih prioritetom za globalno održavanje. Na primer, Karibe i Smaragdne grebene nepreglednih obala Eleutera odlikuju neke od najčistijih voda na Bahamima i jedan od najlepših koralnih sprudova na Zapadnoj hemisferi. Vode koje okružuju ova ostrva razlikuju se u nijansama, od velelepne tamno-plave Golfske struje, do blistavih senki zelene. Slične oblasti postoje u Južnom Pacifiku i mnogim drugim lokacijama širom sveta, gde hiljade milja morske obale miruju neometene ljudskim naseobinama. U novom duhu svetske kooperacije, mnoge od ovih oblasti mogu postati internacionalni morski parkovi za edukaciju i svačije uživanje. U ovim zonama jedina ljudska intervencija jeste očuvanje i zaštita vodenih hramova. Stilovi života u morskim gradovima Budući morski gradovi nude nove i fascinantne životne stilove za milione stanovnika i omiljena su destinacija svih ljudi. Neki bi bili predviđeni kao podvodni internacionalni parkovi, gde posetioci mogu posmatrati zaštićene, veličanstvene morske grebene. Kroz ogromne podvodne prozore bili bi u mogućnosti da, u slobodno vreme i iz udobnosti sopstvene fotelje, vide čuda ovog sveta; iz kompjuterizovanih stolica, mogli bi da komuniciraju sa delfinima i ostalim oblicima morskog života. Ronilačke ekspedicije mogle bi se odvijati preko vazdušnih komora, i ljudi bi mogli da učestvuju u istraživanju, plovidbi, ronjenju, i svim zanimljivostima koje morski gradovi nude, zajedno sa mnogim drugim aktivnostima iznad i ispod površine vode – bez narušavanja balansa morskog okruženja. Konstrukcija Masivne okeanske strukture postojale bi i iznad i ispod površine mora. Ove strukture bi predstavljale senzacionalna inženjerska dostignuća, sa omogućenim pristupom za letilice, plovila i podmornice. Jedan od najefikasnijih nacrta bila bi višespratna kružna konfiguracija, izgrađena od gvozđa, stakla ogromne izdržljivosti i prenapregnutog betona, ojačanog karbonskim vlaknima. Neke od njih bi plutale, dok bi druge bile postavljene na stubove sa barijerama koje sprečavaju nanošenje štete strukturi od strane jakih vetrova i nevremena. U dubljim vodama, plutajuće platforme mogle bi se pričvrstiti za morsko dno. Ostale okeanske platforme mogle bi slobodno da plutaju, tako što bi bile samopokretljive i ekstremno stabilne, opterećene stubovima prečnika 20 stopa koji idu do dubine od 150 stopa. Da bi se platforme održale stabilnim u bilo kakvim vremenskim uslovima, niži delovi ovih plutajućih, cilindričnih stubova, sadržali bi niz diskova koji se izdužuju do 6 stopa, a međusobno su razmaknuti približno 10 stopa. Pojas koji okružuje ceo projekat imao bi ulogu brane. Neki od ovih gradova mogu se konstruisati u tehnički razvijenim državama i odvlačiti na njihove destinacije kao sekcije, ili kao kompletni operativni sistemi, slično načinu na koji se naftne platforme transportuju danas. Ostale konfiguracije bile bi promenljive kompozitne strukture, koje bi se sastavljale na licu mesta i modifikovale prema nameni, sa mogućnošću da budu rastavljene i premeštene prema potrebi. 47
Dizajniranje budućnosti
Ostale strukture usidrene na površini, služile bi kao efikasne baze za rudarstvo. Ove strukture kupolastog oblika mogle bi biti skoro u potpunosti automatizovane, a nivo plutanja podešavan punjenjem ili pražnjenjem komora. Bile bi konstruisane u dokovima na kopnu, a zatim odvučene na njihove destinacije i potom uronjene i pričvršćene na mesto. Deo ovog plana mogao bi biti i plutajući lučki sistem koji se izdiže i spušta sa plimom prilagođavajući se i površinskim i podvodnim plovilima. Sav pomorski razvoj morao bi se u potpunosti osloniti na celokupni noseći i održivi sistem okeanske sredine. U budućnosti, pre nego što se ostvari bilo koji od ovih projekata, dizajneri će uračunati mogući negativni uticaj na ukupnu hidrosferu – reke, estuare, jezera i okeane. Energija Na ovim i drugim plutajućim gradovima ili platformama, okeanski vetrovi mogli bi pokretati snažne vazdušne turbine. Generatori solarne energije i energije vetra postavljeni su na većinu gornjih dokova. Hladna voda iz dubina okeana se takođe moze ispumpavati radi prevođenja temperaturnih razlika u električnu energiju. Ovaj proces bi obezbedio konstantne zalihe struje, i više nego dovoljne za potrebe gradova. Marikultura Marikultura, plansko gajenje morsih useva i gajenje riba u ribnjacima, može se izgraditi tako da podržava više tipova morskog života. Međusobni simbiotički odnos može se podržati dok se prirodni uslovi simuliraju što je bolje moguće. Širok spektar vodenih biljaka može se uzgajati u više slojeva i obezbediti uz pomoć kablova u podvodnim poljima obližnjih gradova. U nekim slučajevima, vrhovi biljaka mogli bi se automatski ubirati, ostavljajući korenje i donju trećinu biljke da izrastu u nov usev, bez ponovnog sađenja. Plutajuće okeanske platforme bile bi opremljene solarnim postrojenjima za desalinizaciju, koje bi proizvodile svežu vodu za hidroponske farme i u druge svrhe. Kretanje vode bogate hranljivim materijama usled delovanja vetra (okeanski fenomen) može se takođe iskoristiti za izvlačenje hranljivih sastojaka iz dubina, radi uzgajanja vodenih kultura. Naravno, svaki pokušaj pravljenja akvakulture ili marikulture bio bi prijavljen internacionalnom sistemu za nadgledanje okeanskih farmi. Ovo omogućava uzgajanje ribnjaka i uvodi napredne principe polikulture, koja kontroliše reprodukciju i prirodnu ravnotežu vrsta. Uzeće se u obzir sve mere predostrožnosti, kako bi se izbeglo razaranje ili nanošenje štete mrestilištima, koja su izdržavala ljudsku rasu vekovima. Transport Neizmeran broj plutajućih struktura može se opremiti pristaništima i stovarištima za plovila. Ogromni brodovi koji služe kao stanice za preradu, mogli bi takođe da prevoze putnike i tovar do ovih gradova na moru. 48
Dizajniranje budućnosti
Gornja paluba ovih morskih gradova imala bi platformu za sletanje helikoptera i VTOL letelica. Kompjuterizovane lift jedinice omogućile bi vertikalno, horizontalno i radijalno putovanje unutar ovih struktura. Zajednički poduhvat Kada je reč o projektu ovolikog značaja, kao i kod ostalih resursa, imperativ je da čitava zajednica ima podjednaku dobit. Mineralno bogatstvo okeana i drugi resursi našeg sveta, kao zajedničko nasleđe čovečanstva, moraju se deliti među svim nacijama.
49
Dizajniranje budućnosti CIAL ISLANDS IN THE SEA ARITFICIAL ISLANDSOSTRVA IN THE SEA U MORU VEŠTAČKA
ARITFICIAL ISLANDS IN THE SEA
This artificial island in the sea is designed to serve the oceanographic sciences. Multiple
rtificial docking island inand the sea is designed toVTOL serve theokeanografije. oceanographic sciences. Multiple landing facilities aircraft surround theČitavo entire island.okružuje Water-based Planirano je da veštačka ostrvafor služe za razvoj ostrvo veliki ng and landing facilities for VTOL aircraft surround the entire island. Water-based recreation is part of life in these water-borne communities. People can participate in broj pristaništa i platformi za sletanje VTOL letelica. Rekreacija na vodi je deo života u ovim ation zajednicama. isresearch, part ofsailing, life inscuba thesediving, water-borne communities. People can participate in and many other surface and sub-surface activities without Ljudi mogu dasea učestvuju u istraživanju, plovidbi, ronjenju i mnogim drugim akThis artificial island in the is designed to serve the oceanographic sciences. Multiple rch, sailing, scuba diving, and many other surface and sub-surface activities without disturbing the balance of the marine environment. tivnostima ispodlanding i iznad facilities površine for vode – bez narušavanja balansa morskog okruženja. docking and VTOL aircraft surround the entire island. Water-based bing the balance of the marine environment. recreation is part of life in these water-borne communities. People can participate in GRADOVI MORU research, sailing,Uscuba diving, and many other surface and sub-surface activities without CITIES IN THE SEA disturbing the balance of the marine environment.
IN THE SEA Sa vrhova struktura, izdiže se From the topsovih of these structures, a cylindrical cilindrični betonski kanal, 150 stopa iznad concrete conduit feet above the the tops of these structures, a 150 cylindrical CITIES IN THE SEA extends površine vode. Na površinskom ocean extends surface. At surface level,nivou, it isthe encircled ete conduit 150 feet above by aAt floating dock system, which rises and From the of these structures, akoja cylindrical okružena jetops plutajućim pristaništima, n surface. surface level, it is encircled concrete conduit extends 150 feet above the falls withi spuštaju the tidesu and accommodates both se izdižu zavisnosti od plime, floating dock system, which rises and ocean At surface level, it is encircled and submersible i surface koje susurface. prilagođene kakocraft. površinskim, with the tides and accommodates both by a floating dock system, which rises and tako i podvodnim prevoznim sredstvice and falls submersible craft. with the tides and accommodates both ma. surface and submersible craft.
58
50
5858
CITIES IN THE SEA (Cont’d) CITIES IN THE SEA (Cont’d) CITIES IN THE SEA (Cont’d)
CITIES IN THE SEA (Cont’d)
Dizajniranje budućnosti
GRADOVIofUself-sufficient MORU (NASTAVAK) Thousands cities in the sea, Thousands of self-sufficient in location the sea, varying in design according cities to their varying in samoodrživih design according to their location Thousands of self-sufficient cities the sea, Hiljade gradova uinmoru, koji and function, alleviate land-based populaand function, alleviate land-based populavarying in design according to their location su različito dizajnirani lokacije tion pressures. Someu zavisnosti serve as odoceanoand function, alleviate population pressures. Some land-based serve asin oceanoThousands of self-sufficient cities the i funkcije, smanjuju pritisak populacije nasea, kographic universities to survey and maintain a tion pressures. Some serveand as maintain oceano-a graphic universities to survey varying in design according to their location dynamic balance in survey the oceanographic pnu. Nekiuniversities služe kao to okeanografski univerziteti graphic and maintain a dynamic balance in the oceanographic and function, alleviate land-based populaenvironment. za nadzor i održavanje dinamičke ravnoteže dynamic balance in the oceanographicu environment. tion pressures. Some serve as oceanotoj sredini. environment. graphic universities to survey and maintain a dynamic balance in the oceanographic environment.
OCEAN OCEANMINING MININGMEGASTRUCTURES MEGASTRUCTURES
OCEAN MINING MEGASTRUCTURES
These “cities improved fresh MEGASTRUKTURE ZA OKEANSKO RUDARSTVO These “cities inin the the sea” sea” provide provide improved mariculture, mariculture, fresh water water production, production, power, power, and deep-ocean mining, which helps alleviate shortages of land-based minerals. Such These “cities in the sea” provide improved mariculture, fresh water production, power, and deep-ocean mining, which helps alleviate shortages of land-based minerals. Such structures provide us with almost unlimited resources in marikulture, pharmaceuticals, chemicals, fertiland mining, which helps alleviate shortages of land-based minerals. Ovideep-ocean „gradovi u moru“ pružaju napredniju eksploataciju proizvodnju sveže Such vode, structures provide us with almost unlimited resources in pharmaceuticals, chemicals, fertilOCEAN MINING MEGASTRUCTURES izers, minerals, metals, oil, natural gas, drinking water, and ocean farming, as well as tidal structures provide us with almost unlimited resources in pharmaceuticals, chemicals, fertilsnage i okeanskometals, rudarstvo, koje će gas, ublaziti nedostatke minerala. Ovakve građevine izers, minerals, oil, natural drinking water,kopnenih and ocean farming, as well as tidal and power and more. izers,wind minerals, metals, oil, natural gas, drinking water, and ocean farming, as well as tidal
These “cities in the sea” provide improved mariculture, fresh water production, power, and wind power and more. pružaju nam skoro neograničene resurse u lekovima, hemikalijama, đubrivima, mineralima, and power and more. and wind deep-ocean mining, which helps alleviate shortages of land-based Such metalima, ulju, prirodnom gasu, pijaćoj vodi i okeanskoj proizvodnji, kao i snaziminerals. plime i vetra, i structures još mnogoprovide toga. us with almost unlimited resources in pharmaceuticals, chemicals, fertilizers, minerals, metals, oil, natural gas, drinking water, and ocean farming, as well as tidal and wind power and more.
59
59
59
51
59
dates CONSTRUCTION OF A FLOATING MEGASTRUCTURE
both surface and submersible craft. KONSTRUCIJA
CONSTRUCTION A FLOATING MEGASTRUCTURE Dizajniranje budućnostiOF A OF CONSTRUCTION FLOATING MEGASTRUCTURE
PLUTAJUĆIH From thetops tops From the tops ofthese these MEGASTRUKTURA From the of ofthese
structures, structures, acylindrical cylindrical structures, a acylindrical concrete conduit extends concrete conduit extends concrete conduit Sa vrhova ovihextends struktura, feet above the 150150 above 150 feet above thethe izdiže sefeet cilindrični betonski ocean surface. At surface ocean surface. At surface ocean surface. At surface kanal, 150 stopa iznad površine level, it is encircled CITY IN THE SEA WITH FREIGHTER level, it itis isencircled by abya a level,MODULAR encircled by vode. Na površinskom nivou, floating dock system, floating dock system, floating dock system, okružene su plutajućim which rises and falls with which falls with whichrises risesand and falls with the tides and accommopristaništima, koja seaizdižu i in the sea, consists of detac This modular freighter, leaving city the tides and accommothe tides and accommodates both surface and spuštaju uboth zavisnosti od plime, both surface and dates surface and number of sections varies, de be rapidly loadeddates or unloaded. The submersible craft. submersible craft. i koja su prilagođena kako
submersible craft. of freight to be delivered. When all the modules are connected površinskim, tako i podvodsingle unit. When nim theprevoznim freightsredstvima. arrives at its destination, the selecte connected and towed to docks. CITY IN THE SEA WITH MODULAR FREIGHTER
CITY IN THE SEA WITH MODULAR FREIGHTER
GRADOVI U MORU SAFREIGHTER MODULARNIM TERETNJACIMA CITY IN THE SEA WITH MODULAR
This modular freighter, leaving the sea, consists of detachable sections This modular freighter, leaving a cityaincity theinsea, consists of detachable sections thatthat cancan be rapidly loaded or unloaded. The ofconsists sections varies, depending on amount theithat amount This modular freighter, leaving aodcity in number theofsea, of detachable can be rapidly loaded or unloaded. number sections varies, depending onsections the Modularni teretnjaci sastoje seThe odvojivih sekcija, koje se mogu brzo utovarivati istovariof freight to be delivered. When all the modules are connected they are propelled as of toloaded be delivered. Whenod all the modules they aresvi propelled as a a befreight rapidly or unloaded. The number of are sections varies, depending on thepovezani, amount vati. Broj sekcija varira zavisno količine tereta za connected transport. Kada su moduli single unit. When the freight arrives at its destination, the selected modules can be dissingle unit.se the freightWhen arrivesallatthe its destination, the selected modules can be disof freight toWhen be jedinstvena delivered. modules are connected they are propelled as a pomeraju kao jedinica. Kada teretnjak stigne na odredište, selektovani moduli connected and towed to docks. connected and towed to docks. single unit. When the freight arrives at its destination, the selected modules can be dis-
mogu se otkačiti i prebaciti na dokove. connected and towed to docks.
APARTMENTS SEA CITIES APARTMENTS IN SEAINCITIES
APARTMENTS IN SEA CITIES
APARTMENTS IN SEA CITIES
Through undersea windows, occupants Through hugehuge undersea windows, occupants are are to view the wonders of environment this environment able able to view the wonders of this in in STANOVI U MORSKIM leisure comfort. From a computerized chair, leisure and and comfort. From a computerized chair, GRADOVIMA Through huge undersea w Through huge undersea windows, occupants are they communicate with dolphins and other forms they communicate with dolphins and other forms tolife. view the wonders of this environment in of marine life. of able marine able to view the wonder
u slobodno vreme iu leisure and comfort. Stanari From abicomputerized chair, svoje fotelje mogli da From leisure andand comfort. they communicateudobnosti with dolphins other forms posmatraju čuda ovog okruženja of marine life.
they communicate with d
60 60 Iz kroz velike podvodne prozore. of marine life.stolica mogli kompjuterizovanih bi da komuniciraju sa delfinima i ostalim oblicima morskog60 života.
52
Dizajniranje budućnosti
NG SEA DOMES PLUTAJUĆE MORSKE KUPOLE FLOATING SEA DOMES unsinkable floating sea domes provide ose whoOve prefer unique offshore or nepotopljive plutajuće morske These unsinkable floating sea domes provide predviđene su za of oneunique koji preferliving.kupole the who event severely forInthose prefer offshore or FLOATING SEA DOMES iraju jedinstven priobalni ili ostrvski ent weather, they can easily be island living. In the event of severely život. U slučaju oštrog surovog ashore, mounted, andili locked to inclement weather, they can vreeasily be towedlako ashore, mounted, and locked to mena, se mogu povući na obalu, These unsinkable floating sea domes provide ed support structures. They are elevated support structures. They are for those who unique offshore or izdići, i učvrstiti naprefer nadzemne pomoćne ed with retractable enclosures that equipped with retractable enclosures that island living. the event of severely strukture. One suInopremljene ogradama he outer deck. cover the outer deck. inclement can easily be koje se moguweather, povlačiti i they koje pokrivaju towed palubu. ashore, mounted, and locked to spoljnu elevated support structures. They are PANELSSOLAR AT SEA PANELS AT SEA equipped with retractable enclosures that cover the outer deck.
SOLAR PANELS AT SEA
SOLARNE PLOČE NA MORU On these other floating citiesoror On these and and other floating cities platforms, powerful wind turbines platforms, powerful wind turbines capture the oceanplutajućim breezes. gradovima Solar and Na ovim i drugim capture the ocean breezes. Solar andon wind power generators located ili platformama, okeanskiare vetrovi mogu wind power located most ofgenerators the upper are decks and in on the pokretati snažne vazdušne turbine. GeneraOn these and other floating most of the upper decks and cities in theor ocean as well. tori solarne i powerful energije vetra postavljeni su wind turbines oceanplatforms, as well. na većinithe gornjih dokova kao i Solar u okeanu capture ocean breezes. and wind power generators are located on most of the upper decks and in the ocean as well.
MARICULTURE
MARIKULTURA
ULTURE
Marikultura (plansko uzgajanje morskih useva) i ribnjaci, dizajnirani su da podrže više tipova morskog života. Mnoge od ovih zajednica održavaju ravnotežu vrsta u međusobnom simbiotičkom odnosu, dok se prirodni uslovi simuliraju što je bolje moguće. MARICULTURE
Mariculture (the planned cultivation of marine crops) and fish farming communities are designed to support more than one type of marine life. Many of these communities maintain a balance of species in mutually supporting symbiotic relationships, while emulating natural conditions as closely as possible.
lture (the planned cultivation of marine crops) and fish farming communities are 61 ed to support more than one type of marine life. Many of these communities mainMariculture (theinplanned cultivation of marine crops)relationships, and fish farming communities are balance of species mutually supporting symbiotic while emulating 53 designed to support than one type of marine life. Many of these communities mainconditions as closely as more possible.
Dizajniranje budućnosti
Desto poglavlje
Zakoni i proces donošenja odluka Odlučivanje Kako se donose odluke u kibernizovanom resursno-baziranom društvu?
Da bismo odgovorili na ovo pitanje, koristimo naučni metod i direktne izveštaje računara iz okruženja. Računari bi imali električne senzore postavljene u sve oblasti društvenog sistema širom planete. Na primer, električni senzori bili bi rašireni u poljoprivrednim regionima u kojima bi kompjuterizovani sistemi upravljali i kontrolisali zahteve poljoprivrede tako što bi pratili nivoe vode, insekata, štetočina, biljnih oboljenja, hranljivih sastojaka u zemljištu i tako dalje. Odluke se tada donose na osnovu direktnog odziva iz sredine. Rezultat bi bila daleko humanija i smislenija civilizacija, koja se ne zasniva na stavovima ili željama određene grupe ili pojedinca. Ovo se može posmatrati kao globalni autonomni nervni sistem. Ljudsko telo reaguje automatski na infekciju. Ako se nekome inficira prst na nozi, nema sastanka ćelijskog komiteta kako bi se obavestio mozak o infekciji. Nervni sistem automatski upućuje antitela direktno na mesto infekcije. Ovakav odgovor nervnog sistema paralelan je funkcionisanju resursno- bazirane ekonomije. Pitanje koje treba da postavimo jeste: „Čemu želimo da služi kultura?“ Kako je potreba za novcem prevaziđena i kako je dobrobit svih ljudi i zaštita okruženja postala naša nova misija, odgovori postaju dostupni. Rezultat su čisti vazduh i voda, obradivo zemljište, hranljive namirnice, efikasan transport, relevantno obrazovanje, koje se u kontinuitetu nadograđuje, dobra zdravstvena nega, kostruktivna socijalna interakcija i gradovi koji funkcionišu služeći ovim i mnogim drugim ciljevima. Ovo predstavlja mnogo humaniji i smisleniji pristup oblikovanju civilizacije, koji nije zasnovan samo na nečijim stavovima. 54
Dizajniranje budućnosti
U tranziciji ka potpuno kibernizovanom procesu upravljanja ljudskim poslovima, mogu se upotrebiti novije tehnologije koje otklanjaju ljudsku grešku. Mašine bi pružile informacije, a ne stavove, time značajno smanjujući uticaj predrasuda i iracionalnih, ili čisto emocionalnih elemenata u upravljanju poslovima. Na ovaj način, ljudi bi igrali sve manju ulogu u donošenju odluka i društvo bi napredovalo ka veštackoj inteligenciji i mašinskom odlučivanju u upravljanju resursima, služeći tako opštem dobru. Zakoni Zakoni su, u najboljem slučaju, pokušaji kontrole naroda, i uspevaju da funkcionišu samo sporadično, uz velike troškove i poteškoće. Druge uobičajene metode kontrole ponašanja su patriotizam, religija, propaganda i nacionalizam. Svi zakoni u društvu razvijeni su radi očuvanja uspostavljenog reda. Ali zakoni nikada ne dopiru do korena problema i neprestano se narušavaju – čak i od strane onih koji ih stvaraju. Kada zakoni ne odgovaraju prirodi fizičkog okruženja, oni bivaju narušeni. Sa tako mnogo ekonomskih gubitaka i nesigurnosti, čak i u bogatijim društvima, bez obzira na to koliko zakona se usvoji, isti problemi opstaju. U stvarnosti je način na koji društvo uređeno – pogrešan. Ispitajmo podrobnije ove koncepte. Potreba za zakonima je rezultat orijentacije društva ka nestašici. Ako resursa ima u izobilju, niko ih ne nadgleda. Kada životnih potrepština ima u izobilju, nadgledanje je nepotrebno. U resursno-baziranoj ekonomiji društvena odgovornost nije usađena silom, zastrašivanjima, niti obećanjima o raju ili pretnjama o paklu. Zaštita prirodnog okruženja nije stvar naknada ili kazni. Dizajn okruženja uključuje i sisteme za kontrolu zloupotrebe. Jednostavan primer ovoga može se videti u dizajnu gradova u kojima ljudi imaju slobodan pristup besplatnim resursima. Ovo eliminiše krađu. Ovakve mere nisu stvar usvajanja i sprovođenja zakona kojima bi se zloupotreba sprečila i kaznila. Naprotiv, samim takvim dizajnom se izbacuju mane iz društvenog sistema, uklanjajući potrebu za mnogim zakonima. Da bi sprečila saobraćajne nesreće, kultura koja se oslanja na naučni metod ne bi donela zakon kojim se ograničava brzina na 55 m/h. Umesto toga, ljudi bi redizajnirali saobraćajne sisteme, uvodeći u upotrebu automatizovane vozove, pruge sa jednom trakom, horizontalne, vertikalne i radijalne prenosnike i individualne jedinice, sa velikim brojem senzora, time smanjujući mogućnost nezgoda. Društvo koje brine o ljudima dizajnom eliminiše potrebu za zakonima i proklamacijama, čineći sve stvari dostupne ljudima, bez obzira na rasu, boju ili verska ubeđenja. Kada vlade prave zakone, ljudi se navode da veruju da su ti zakoni stvoreni da štite ljudske živote. Istina je da su zakoni sporedni proizvod društvenih nedostataka. Pokušajem kontrole ljudskog ponašanja donošenjem zakona ili potpisivanjem sporazuma, bez promene fizičkih uslova odgovornih za poremećeno ponašanje, samo guramo problem ispod tepiha. Umesto oslanjanja na propali kazneni i zatvorski sistem nakon pričinjavanja štete, trebalo bi usmeriti pažnju na nedostatke društva. U to se ubrajaju siromaštvo, loša ishrana, beskućništvo, loši uzori, propalo obrazovanje, nedostatak usmerenja ili interesovanja kod 55
Dizajniranje budućnosti
dece, nasilje u medijima, stresovi u porodičnom životu i nepostojanje pozitivne vizije koja bi usmeravala razvoj društva. Resursno-bazirana ekonomija uzrokuje nesagledive promene u međuljudskim odnosima, bez potrebe za zakonima. Ovo postiže uvođenjem sistema vrednosti od značaja za potrebe ljudi. Ovaj tip ekonomije sve svetske resurse i tehničke informacije posmatra kao zajedničko nasleđe svih ljudi. Ovo je važno za ujedinjavanje. Ukoliko ovo bude opšte prihvaćeno, čitav svet će biti svedok kraja potrebe za naoružavanjem, ratom, drogama, pohlepom i ostalim problemima koje nameće beskrajna potera za novcem i moći. Društvo mora da prihvati svoju podređenost prirodnim zakonima. Zakon prirode ne može se narušiti bez ozbiljnih posledica po individuu ili društvo. On dominira svim živim sistemima. Na primer, bez vode, sunca, hranljivih materija, biljke i životinje ne bi mogle preživeti. Zakon prirode je neprikosnoven. Osoba koja ne unosi odgovarajuću hranu neće biti fizički zdrava i brzo će se razboleti i umreti. Slični zakoni se odnose i na ljudsko ponašanje Ljudsko ponašanje u svim oblastima je samo predmet delovanja prirodnih zakona i dejstava spoljašnjih sila: pokreće ga veliki broj promenljivih koje utiču jedna na drugu u okruženju jedinke. Ovo se odnosi na ponašanje koje je društveno uvredljivo. Često je uslovljeno iskustvom, ishranom u ranoj dobi, kao i određenim brojem međusobno povezanih faktora okruženja. Kada vidimo psa kako vodi slepu osobu preko ulice mislimo kako je to dobar pas. A kada vidimo psa kako laje na biciklistu nazivamo ga lošim. Pas nije ni dobar ni loš. Pas se može dresirati tako da bude agresivan ili da pomaže slepima. Obe životinje mogu biti iste rase, čak i iz istog okota. Njihovo različito ponašanje je rezultat razlika u odgajanju. Drugim rečima, zamislite antičku rimsku porodicu koja posmatra kako lavove hrane hrišćanima. Neko bi se danas užasavao i verovao kako su ljudi koji su to gledali imali problema sa spavanjem te noći. Ali najverovatnije nisu imali nikakvih problema. Takvo krvoproliće tada je bilo kulturni događaj. Lavovi i hrišćani posmatrani su sa podjednakim prezirom. Ili zamislite borbenog pilota, obučenog za ratovanje i naučenog sličnoj ravnodušnosti prema drugim kulturama i verovanjima, kako ne može da spava jer je oborio dvadeset aviona i razorio nekoliko naseljenih sela. Verovatnije će blistati od zadovoljstva dok bude dobijao medalju i ukrasiti letelicu simbolima svojih „ubistava“. Pilot reflektuje svoju kulturu u potpunosti kao i rimska porodica svoju. Ono što mi nazivamo našom “savešću” i “moralom” nisu određene nevidljivim „nad-ja“. Uveliko su određeni geografskim položajem, vremenom u kom živimo i nečijim vaspitanjem. Shvatili oni ili ne, u monetarnom sistemu ljudima se konstantno manipuliše putem medija. Verovanja koja ljudi najviše neguju, podstaknuta su knjigama, filmovima, televizijom, religijama, uzorima i okruženjem u kome žive. Čak i njihovo poimanje dobra i zla i njihovi koncepti morala deo su njihovog kulturnog nasleđa i iskustva. Ovaj metod kontrole ne zahteva upotrebu fizičke sile i uspešan je u tolikoj meri da uopšte ne prepoznajemo niti osećamo manipulaciju. 56
Dizajniranje budućnosti
Dominantne vrednosti bilo kog društvenog sistema retko potiču od ljudi. Češće, one predstavljaju gledišta dominantne kontrolne grupe, kao na primer crkve, vojske, banaka, korporacija, moćne elite, kao i bilo kakve kombinacije istih. Ovi entiteti određuju javni red, sudove, poreze, itd., što sve služi njihovom ličnom interesu i održavanju večite iluzije da su društvene vrednosti date kao takve. Takođe, vlade potiskuju ili otpisuju devijacije koje ih mogu ugroziti. Sa naučnim razumevanjem da je ponašanje subjekata uslovljeno istim prirodnim zakonima koji upravljaju i ostalim procesima, obrazovni sistem u resursno-baziranoj ekonomiji može da evoluira. Pre će se zasnivati na proučavanju procesnih i analitičkih sposobnosti nego na mehaničkom pamćenju činjenica. Razgovor bi zamenio predavanje. Razumevanje semantike je veština koja može uveliko da poboljša komunikaciju među ljudima i da omogući studentima inteligentan pristup relevantnim informacijama. Neće ljudi odjednom postati bolji i etičniji, ali bi uslovi odgovorni za neprijateljstvo i egocentrično ponašanje prestali da postoje. Ako želimo da deca postignu pozitivan, konstruktivan međusobni odnos i postanu članovi koji doprinose društvu, način da ovo postignemo je dizajniranje okruženja koje proizvodi ovakvo željeno ponašanje. Na primer, kada su deca zainteresovana da nauče kako da sklope malo motorno vozilo, taj projekat može uključivati četvoro dece koja će podići auto, dok drugo dvoje nameštaju točkove. Ostatak automobila se sastavlja na sličan način, uz neophodnu pomoć i kooperaciju svih, kako bi vozilo bilo gotovo i spremno za upotrebu. Ova prosvetljena forma obrazovanja pomaže studentima da razumeju prednosti saradnje. Vežba ne bi bila obavezna niti monotona i ne bi uključivala neprijateljsko nadmetanje. Bila bi deo obrazovanja. Na primer, radionica u kojoj deca uživaju da rade, nalazi se usred jezera, na vrhu brda. Da bi tamo stigla, deca moraju da upravljaju brodom, a zatim da se popnu na vrh. Ovo ne samo da pruža vežbu, već i svest o uspehu, koja pomaže njihovom mentalnom zdravlju i povećava podstrek. Jedan od najvećih ograničavajućih faktora u ljudskim sistemima je naša nesposobnost da pojmimo važnost potpornih sila i obim u kome okruženje oblikuje naše razmišljanje, vrednosti i/ili ponašanje. Kada pričamo o okruženju, mislimo na sve međusobno isprepletane promenljive, koje su primarni saradnici našeg načina razmišljanja.
57
Dizajniranje budućnosti
Jedanaesto poglavlje
Stilovi života Šta to ljudi rade?
Od ranih civilizacija do današnjeg dana, većina ljudi je morala da radi da bi preživela. Većina naših stavova o poslu mogla je biti prenesena iz ovih ranijih vremena. U prošlosti, bilo je neophodno da ljudi odu po vodu i donesu je nazad do mesta boravka. Sakupljali su drva za ogrev i kuvanje, i gorivo za lampe. Bilo bi im veoma teško da zamisle vreme u kome je dovoljan jedan okret slavine da voda poteče u njihovim kućama; pritisak na dugme i trenutno paljenje svetla činili bi im se magičnim. Drevni ljudi su se verovatno pitali šta bi radili sa svojim vremenom da ne moraju da ulažu ogroman napor u poslove koji su im neophodni za opstanak. Oslobađanje od pritisaka Ljudska bića, oslobođena duga, nesigurnosti, i straha postaju mnogo ljubaznija. Bez ikoga ko bi prodavao bilo šta bilo kome, ili lišavao druge poseda ili novca, otkonila bi se osnova za nezdravu ljudsku agresiju. Ljudi više nisu opterećeni dosadnim brigama koje oduzimaju previše pažnje, kao što su hipoteke, troškovi zdravstvenog osiguranja, školarine, osiguranje od požara, ekonomske recesije ili depresije, gubitak posla i takse. Eliminacijom ovih tereta i otklanjanjem uslova koji stvaraju zavist, pohlepu, i konkurenciju, životi ljudi bili bi mnogo smisleniji. Cilj ovog novog društvenog plana je da ohrabri novi podsticajni sistem, koji više nije usmeren ka plitkim i sebičnim ciljevima sticanja bogatstva, vlasništva, i moći. Ovi novi podsticaji ohrabruju ljude ka samoispunjavanju i kreativnosti, eliminaciji nestašice, zaštiti životne sredine i, najvažnijem od svega, brizi o bližnjim ljudskim bićima. Ljudi bi imali sredstva i vreme za intelektualni i duhovni razvoj i priliku da shvate šta to stvarno znači biti čovek u društvu koje brine. Umesto evolucije dokonosti, istinski inteligentni i posvećeni ljudi našli bi veoma malo “slobodnog” vremena, čak i bez potrebe da „rade“ za život. Uvek postoji potreba za boljim i efikasnijim načinima za obavljanje stvari. Ljudi će hteti da učestvuju u društvu, uvidevši kako se, stalnim inovacijama i promenama, direktno poboljšava njihov i način života drugih. Ne 58
Dizajniranje budućnosti
postoje Utopije. Sam pojam „Utopija“ je statičan. Opstanak bilo kog društvenog sistema najviše zavisi od sposobnosti istog da se promeni zarad boljitka društva kao celine. Međutim, danas ljudi nisu spremni za promene u društvu, bilo emocionalno ili intelektualno. Neopterećeni brigama o opstanku, ljudi bi imali vremena za lična interesovanja, kao što je nastavak obrazovanja. Obrazovanje, besplatno i dostupno svima, može postati neprekidan proces. Gradovi budućnosti bili bi živi univerziteti. Većina ljudi bi pohađala škole i univerzitetska predavanja, ili bi se aktivirala na drugim poljima. Postojala bi predavanja za one koje interesuje pozorište, fotografija, slikanje, balet, i sve umetnosti, u muzičkim, likovnim, i pozorišnim centrima. Ljudi bi bili u mogućnosti da odu do centara da rade, ili potraže pomoć u vezi sa svojim novim izumima. Novi horizonti se otvaraju za ljude koji se u prošlosti, bilo zbog nedostatka novca ili vremena, nisu usudili da zamisle ovakve mogućnosti. Onima koji imaju ograničenu kupovnu moć bolno je i da samo zamisle život beskonačnih mogućnosti. Danas postoji mnogo brodova na dokovima ali se retko koriste, što ih čini dostupnim većini ljudi. U novom društvu, obezbeđeno je više nego dovoljno brodova u kojima, po želji, može svako da uživa. Mogla bi da postoji navala ljudi koji bi učili da lete. Zamislite sve ostale, nebrojene hobije i sportove – lista koju bi ljudi mogli da slede proteže se u nedogled. Zamislite svet otvoren za svačija istraživanja, sa mnogo ljudi koji putuju širom sveta, pomažući što bržem donošenju najvišeg mogućeg životnog standarda u slabije razvijene oblasti. U svetu u kome nema prosjačenja za sićom za medicinska i naučna istraživanja – postoji veliki broj istraživačkih i razvojnih programa na medicinskim poljima, u kojima ljudi takođe mogu da učestvuju i uče. Ovaj proces bio bi isti u svim segmentima društva. Većina ljudi bi se okrenula generalizaciji, pre nego specijalizaciji, učeći više o mnogim različitim disciplinama i njihovim međusobnim uticajima. Na ovaj način, ljudi bi bili sposobniji da učestvuju u razvoju ideja u mnogim delovima društva. Bilo bi toliko širenja i eksperimentalnih istraživanja u svim oblastima, tako da više ne bi bilo bojazni oko toga ko odlučuje o tome koji eksperimenti se vrše, a koji ne. Svaki novi plan bio bi predmet istraživanja, testiranja i procene, a oni koji se dokažu vrednim bili bi konstruisani. Ljudi bi iskoristili šansu da nauče kako da bolje međusobno komuniciraju i razreše nesuglasice bez upotrebe nasilja. Bili bi upoznati sa alatima za rešavanje problema, koji bi im omogućili da učestvuju u širokom spektru oblasti i istraživanja. Pojam dokonog stanja ili penzionisanja postao bi zastareo. Ljudi bi imali toliko opcija da bi po prvi put shvatili šta stvarno znači biti član globalnog društva i ne bi imali dovoljno vremena da urade sve što bi hteli u toku jednog dana. Bez protraćenog vremena, resursa, života i energije, koju progutaju ratovi i pripreme za ratove, naša energija mogla bi da se uperi ka konstruktivnim nastojanjima. Društvo bi bilo u mogućnosti da posveti mnogo više pažnje i resursa kontroli nepredviđenih dešavanja kao što su cunamiji, zemljotresi, uragani i druge prirodne katastrofe koje ugrožavaju naše živote. Ovo ne 59
Dizajniranje budućnosti
implicira savršenstvo, ne. Uvek postoje izazovi i nerešeni problemi. Ali bi bio veliki napredak u načinu života i globalno društvo bi moglo da postigne najviši mogući životni standard do sada, kako materijalni tako i duhovni. Kako se resursi pravedno raspodeljuju U svetu sutrašnjice, raspodela dobara i usluga može se postići bez upotrebe novca ili dragocenosti, putem velikih distributivnih centara. Ovi centri bili bi slični izlaganjima na kojima se objašnjavaju i demonstriraju prednosti novih proizvoda. Izložbeni centri prikazivali bi šta je novo i dostupno i bili bi stalno ažurirani. Širom zajednica, postojala bi 3D flet ekranizacija u svakom domu. Ako želite neki predmet, narudžbina bi bila zabeležena i predmet bi automatski, besplatno, bez naknade, ili bilo kakvog oblika duga, bio isporučen direktno na vašu adresu. Ovo bi uključivalo bilo šta što je ljudima potrebno za kuću, odevanje, obrazovanje, zdravstvenu negu, zabavu, itd. Sirovi materijali za proizvodnju mogu se transportovati direktno do proizvodnih postrojenja automatizovanim transportnim „putevima“, upotrebom brodova, železnice, mag-lev vozova, cevovodima, i vazdušnim kanalima. Automatizovan, kompjuterizovan sistem inventara ujedinio bi distribucione centre i proizvodna postrojenja, usklađujući proizvodnju i potražnju. Na ovaj način se može održavati balans ekonomije. Nedostaci, prelivanja i gubici su eleminisani u ovom sistemu. Ukoliko osoba poseti Nacionalini park “Jeloustoun”, ona jednostavno uzme kameru ili kamkoder, upotrebi je (čak i odabere da poseti predavanje na kom bi naučila nešto o karakteristikama kamere i fotografskim tehnikama), i onda je vrati drugom distribucionom centru ili depou, time eliminišući potrebu za skladištenjem i održavanjem. Ovo je slično javnoj biblioteci, ali mnogo informativnije i izazovnije. U umetničkim i naučnim centrima postoji toliko interesantnih aktivnosti i oblasti za izučavanje da ljudi mogu da lutaju od predavanja do predavanja sve dok ne nađu nešto što ih interesuje. U ovoj kibernizovanoj budućnosti, par može posetiti centar za arhitektonski dizajn i sesti ispred čiste polulopte od približno dva metra u prečniku. Jedna osoba opiše tip kuće koju bi želeli i oblasti njihovog interesovanja. Kuća se pojavljuje kao trodimenzionalni prikaz u centru polulopte. Polako rotira prikazujući pregled enterijera i eksterijera. Onda druga osoba opiše osnovne oblasti njihovog interesovanja i opredeljenja, i možda predloži veći balkon. Trodimenzionalni prikaz se automatski podesi shodno tome. Kada završe sa zahtevanjem izmena, kompjuter prikaže različita alternativna rešenja kako bi ih razmotrili. Nakon donošenja odluke, u mogućnosti su da uđu u prostoriju sa senzorima i da iskuse šetnju kroz svoj dizajn vršeći dalje izmene. Kada dođu do finalnog dizajna, počinje se sa konstrukcijom. Kompjuter bira što efikasnije i što izdržljivije materijale. Nijedna od konstrukcija nije trajna i može se modifikovati i ažurirati na zahtev stanara. Ovo je pravi individualni izbor. U monetarnom sistemu većina ljudi živi blizu posla, sa kućom, kolima, i životnim stilom koji mogu da priušte (ili koji, prečesto, ne mogu da priušte), a ne onim koji preferiraju. U osnovi su slobodni samo onoliko koliko im to dozvoljava njihova kupovna moć. Mnogi moćni ljudi biraju prebivalište isklučivo da bi impresionirali druge svojim statusom. Resursno-bazirana 60
Dizajniranje budućnosti
ekonomija menja funkciju prebivališta iz statusnog simbola, ili osnovnog skloništa, u refleksiju individualnosti i ličnih interesa. Porodica je bitna Dok su nove tehnologije sasvim iznenađujuće, jasno je da temeljni efekti nisu u tehnologiji, već u životnim stilovima. U većini slučajeva naš trenutni sistem zahteva da i muževi i žene rade. Monetarna ekonomija minira i slabi porodični sklad i brigu o deci. Roditeljima nedostaje adekvatno vreme koje bi posvetili svojoj deci, i kostantno su pod stresom zbog stalno rastućih zdravstvenih troškova, naplata osiguranja, troškova obrazovanja i životnih troškova. Upravo se u ovoj oblasti nalazi jedna od najvažnijih koristi naše nove civilizacije. Kraći radni dani obezbedili bi veće šanse za članove porodice da rade ono što se uklapa u oblasti njihovog ličnog interesovanja. Slobodan pristup dobrima i uslugama čini dom mnogo prijatnijim mestom, a uklanjanje stresa koji uzrokuje stvari u vezi sa ekonomijom smanjiće metež koji vlada u porodici. Društvo je dizajnirano tako da ljudi imaju slobodu da odaberu sopstvena interesovanja, razviju ranije skrivene potencijale i jure svoje snove bez intervencija vlasti ili finansijskih smetnji.
61
Dizajniranje budućnosti
Zaključak Današnji sukobi između ljudi posledica su suprotstavljenih vrednosti i ograničenog pristupa životnim potrepštinama. Ako u budućnosti uspemo da dostignemo razumniju civilizaciju, sukobi bi bili protiv problema zajedničkih za sve ljude. U ustreptaloj kulturi koja nastupa, izazovi sa kojima ćemo se suočiti biće prevazilaženje oskudice, obnavljanje oštećenog životnog okruženja, kreiranje inovativnih tehnologija, povećavanje poljoprivredne dobiti, poboljšavanje komunikacija i izgrađivanje komunikacija između nacija, deljenje tehnologija, i življenje smislenog života, a ne međunacionalni konflikti. Ljudi bi bili slobodni da jure bilo kakva konstruktivna nastojanja koja izaberu, bez ekonomskih pritisaka, zabrana i naplaćivanja taksi koje čine deo monetarnog sistema. Pod konstruktivnim nastojanjima, smatramo bilo šta što unapređuje živote pojedinaca i drugih. Ovim krucijalnim izmenama, ljudi bi eventualo živeli duže, ispunjenijim i zdravijim životima. Ova mera uspeha bila bi ispunjenje nečijih individualnih težnji, pre nego sticanje bogatstva, poseda i moći. Dok unapređujemo živote drugih, štitimo okolinu i radimo na izobilju, naši životi mogu postati bogatiji i sigurniji. Ako bi ove vrednosti bile praktikovane, to bi omogućilo svima nama da postignemo mnogo viši životni standard za relativno kratko vreme; životni standard koji bi se konstantno poboljšavao. Kada su obrazovanje i resursi besplatno dostupni svima, ljudski potencijal postaće bezgraničan.
62
Za ostale knjige i video materijale Žaka Freska, posetite njegovu internet prezentaciju i on-line prodavnicu na:
www.thevenusproject.com Jacque Fresco The Venus Project, Inc 21 Valley Lane Venus, FL 33960 USA Phone: 863-465-0321 Fax: 863-465-1928
[email protected] [email protected]
Translated by Zeitgeist Serbia Team™
