Bedri Ruhselman - İlahi Nizam Ve Kainat

İ LÂHÎNİ ZAM VE KÂİ NAT

Bedr iRuhs el man t ar af ı ndandüz enl enmi ş t i r .

©İ l âhîNi z am veKâi nat Buki t abı ny ay ı nhakkıMet aps i ş i kTet ki kl erve İ l mî Ar aş t ı r mal arDer neği ’ ni n( MTİ AD)bi rkur ul uş uol an Met aps i ş i k Tet ki kl erveİ l mîAr aş t ı r mal arDer neğiİ kt i s adiİ ş l et mes iYayı nevi MTİ AD1950’ yeai t t i r .MTİ AD1950Yay ı nev i nden y az ı l ıi z i n al ı nmadanhi ç bi ral ı nt ıy apı l amaz . ©

İ st anbul ,Ni san2013 I SBN:9786056384509 Yayı ncıSer t i f i kaNo:27468

Yayı n MTİ AD1950 HasnunGal i pSok.PembeÇı kmaz ıNo: 4/ 8 34433Beyoğl u/ İ st anbul Tel :( 212)2431814-2493445 Faks:( 212)2520718 www. mt i ad. or g. t r www. mt i ad1950. or g

Baskı Bor aksMat baac ı l ı kv eAmbal ajSanay i Ti c ar etv ePaz ar l amaLt d. Şt i . Mal t epeMah.Çi f t ehav uz l arCad. Yol uNo. 3/ 3IMal t epeZey t i nbur nu/ İ s t anbul 6426Faks :( 212)5677862 i nf o@bor aks . c om

Ay v al ı der e Tel :( 212)567 www. bor aks . c om

1959yı l ı nda“ Önder ”adı nıver di ği mi zBüyükVazi f ePl ânı ’ ndan gel enbubi l gi l er ,Bedr iRuhsel mant ar af ı ndandüzenl enmi ş, ot ar i ht enber inot er ,bankakasal ar ı ndamuhaf azaedi l mi ş, zamanıgel di ğii çi n54yı lsonr aor i j i nal i ne sadı kkal ı nar akyayı nl anmı şt ı r . * * *

Buki t apet r af ı mı z dagör düğümüz ,hi s s et t i ği mi z ,yar ı m ol ar ak t abi atdi ye adl andı r dı ğı mı z ahengi n bi r par ças ı dı r . Kâi nat ı mı z da, t ekâmül di ye adl andı r abi l di ği mi zonur l uyol un,i ns anl ar ı nbi l gi l er i neol anbi r köpr üs üdür .İ ns anı ndarbi rmaddehayat ı nı ,ge-ni şve i dr akl iol ani l er ibi rs af hayabağl ayanbi r i ci kyol dur .Bu nebi z i m,nes i zi ns anl ar ı n,nedehi çbi rki ms eni ndi r . Bu,i l âhîni z amı n,i ns anl ar a bi r hedi yes i di r .Yâni t abi at t anbi rpar çadı r . * * * Buki t ap,üni t ededi ği mi zi dr akvahdet i nden,i ns anl ar ı nt ekâmüli ht i yaçl ar ı nacevapver ebi l ecekş eki l -de, v az i f el i l er it ar af ı ndandünyayaver i l mi ş t i r . MUKADDERATYOLCULARI

Madde,büt ünt es i r l er ez emi nt eş ki ledenv emuht el i fni s bet l er de but es i r l er ec ev apv er enbi runs ur dur .Bubi l gi ni ni ç i ndes akl ıol an bi rmânâdaş udur :Madde,kendikendi nehi ç bi rhar eket egeç mek v ey aeni pt i daîbi rf aal i y etgös t er mekkudr et i ndedeği l - di r .Onda kendikendi nebi rol uşv ey ay apı şi mkânıy okt ur .Yânimaddeanc ak kendi s i negel ent es i r l er ibekl erv ebut es i r l er i ni s t i kamet l er i ne gör e hâl l er ,ş eki l l er ,dur uml aral ı r .Şu hâl de her han- gibi r maddeni nhert ür l üt es i r denaz adebi rhâl i nif ar z ımuhalol ar akdüş ünür s ek bu maddeni n hi ç bi rş ekl e, hi ç bi r hâl e s ahi p ol may ac ağı nıkabulet memi zl âz ı m gel i r .İ ş t ei ns ani dr akiv et as av v ur udı ş ı ndakal an,böy l ebüt ünhâlv eş eki l l er i ndent ec er r üt et mi şbi rmaddey eamor fmaddev ey aas l îmaddeder i z .Demek kiamor fmaddede: a-Hi ç bi rhar eketes er iy okt ur .O,maddeni nmut l akv et am bi rhar eket s i z l i khâl i di r . b-Maddel er degör ünenbüt ünhus us i y et l erv ev as ı f l aranc ak onl ar dakihar eket l er i nt ez ahür l er i nden i bar et ol duğuna gör e, mut l akhar eket s i z l i khâl idemekol anamor fmaddeni nneş ekl i , nehus us i y et i ,nedev as ı f l ar ıbahi smev z uuol amaz . c-Budur umdaol anbi rhâl i ni dr akimümkünol amay ac ağı ndan,amor fmaddemev c utol makl aber aber ,i ns anl ari ç i ny okdemekl emüs av iol ur . d-Amor fv ey aas l îmaddemut l akhar eket s i z l i kol anmahi y et i ndendol ay ı -kendikendi nehi ç bi rhar eket ,hi ç bi rkı pı r danı ş y apamay ac ağıi ç i ndı ş ar ı danhi ç bi rt es i rgel meden,onunkendi l i ği ndenhar eket egeç mes iv emaddedekihar eket l er i nbi r ernet i c es iol anş eki l l er i ,hâl l er iv et ez ahür l er i ar zet mes ii mkâns ı zol ur . Büt ün bu bi l gi l er den s onr a kol ay l ı kl a anl aş ı l ı rkii ns anl ar ı n madde di y e anl adı kl ar ıv e kı y met l endi r di kl er iş ey l er ,dı ş ar ı dan 7

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

gel ent es i r l er i nmaddebüny es i ndekii mkânl ar l ahus ul eget i r di kl er iç eş i t l ihar eket l er i nt ez ahür l er i di r ,amor fmaddeni n bi z z at kendi s ideği l di r . * * * Buş eki l l er i nv edur uml ar ı ni nc el i k,kabal ı kv ey abas i t l i k,mudi l l i khâl l er i negör e,muht el i fi dr akl er ev egör üş l er ehedefol abi l en kı s ı ml ar ıv ar dı r .Yüks ek v e kar ı ş ı k har ekett ez ahür l er i y l e gör ünen maddel ero ni s bet t emudi lv ei nki ş afet mi şdur uml ar ar zeder ken,azv ebas i thar eket l er l ekendi l er i nigös t er enl erdeo kadari pt i daîv ebas i tv as ı f l ar l at emay üzeder l er . Demekkimaddel erenbas i thar eket l er emâl i ki pt i daîhâl l er i nden,en mudi lhar eket l er l emut t as ı fy üks ekdur uml ar ı nakadar s ay ı s ı zi nki ş afder ec el er i ndeç eş i t l ikı y met l ergös t er i r l er .Şuhâl de,enbas i tmaddedemek,i l khar eket l er l eamor fmaddedenay r ı l ar aki l kş ekl i nial mı şbi rmaddehâl idemekt i r .Bunamukabi l y üks ek,mudi lmaddedemekdes ay ı s ı z ,ç eş i t l ihar eketkombi nez onl ar ıv et ar z l ar ı y l akar ı ş ı kdur uml arv eş eki l l eral mı şmadde hâl i demekt i r . * * * Bur adat ekni kbi rbi l giol ar akş unui l av eedel i m ki ,maddel er i n i nc ekal ı n hâl l er i y l e,bas i t mudi lhâl l er imef huml ar ı nıbi r bi r i ne kar ı ş t ı r mamal ı dı r . Maddeni n bas i t l i kmudi l l i k f ar kl ar ı , onl ar ı n büny el er i nit eş ki ledenhar eketmudi l el er i ni nazv ey aç okkar ı ş ı k v ey ai nki ş afet mi şol mal ar ı ndan i l er igel i r .Eğerbi rmaddeni n maddekombi nez onl ar ı ,büny es i nikur andeğer l er ,y ânihar eket -l er f az l a,z engi nv e kar ı ş ı ki s e o madde o kadarmudi lol ur .Ve bas i t l i kt enokadaruz akl aş mı şbul unur .Hâl bukii nc el i kv eka-l ı nl ı k mef humubumânây ıt aş ı maz .Bur adamaddeni ni ç i ndekit er ki pv e değer mi kt ar l ar ı nı n az al ı pç oğal mas ıbahi s mev z uu deği l di r . Bi naenal ey hbi rmaddeni ni nc el i ği ,kal ı nl ı ğıonuni nki ş afdur umunu, y âniamor fmaddey euz akl ı kv ey akı nl ı kder ec es i ni gös t er mez .Dı ş ar ı dan gel en kuv v et l it es i r l er l ebaz an bi rmadde büt ünününc üz ül er iar as ı ndakibağl arar t arv ekuv v et l eni r ,hat t â har eket l er it ahdi tedi l ec ekş eki l debuc üz ül erbi r bi r l er i ney ak-l aş ı r . 8

BEDRİRUHSELMAN

Buy üz denbunl ar ı nhar eket l er i net es i ret meki ç i nonl ar ı bu der ec es ı kı ş t ı r ac ak kadarkuv v et l iol an t es i r l er iy enmey e kâf i gel ec ekder ec ede-kuv v et l it es i r l ery ol l amakl âz ı m gel i r .İ ş t ebu maddel erkes i f ,kabahâl l erar zeder l er .Bunamukabi l ,madde büt ününün c üz ül er iar as ı ndakibağl arz ay ı fol ur s a bu c üz ül er i ngev ş eki r t i bat l ar ı ,onl ar ı nar al ar ı ndadahageni şmes af el er i n kal mas ı nıi nt açeder .Vebu c üz ül erazv ez ay ı ft es i r l er den de müt ees s i rol ur l ar .Bi naenal ey h,onl ar at es i ret mekev v el kikaba maddel er et es i ret mekt endahakol ayol ur .Çünküonl ar ıbuhâl det ut ant es i r l erkuv v et l ideği l di r .Bus ebept enonl ar ıdahakol ay l ı kl ay enmek mümkündür .Bunl arda s ey y aldedi ği mi zi nc e maddel er di r .Şu hâl de,hers af hada bul unan bas i tv ey a mudi l maddel er ,s af hal ar ı nıdeği ş t i r meden i nc el t i l i p kabal aş t ı r ı l abi l i r l er .Bunami s alol ar aks uy ugös t er i r i z .Buhar ,s uv ebuzhâl l er i , ar al ar ı ndai nc el i kv ekabal ı kf ar kl ar ıgös t er i r l er .Fakatbunl ar ı n her üç üdeamor fmaddey euz akl ı kl ar ıay nıder ec edeol anv e ay nı mudi l l i kkademes i ndebul unan s umaddes i nden baş kabi r ş ey deği l di r .Kez abaz anmudi lbi rmadde,ni s bet enkendi s i ndenbas i t ol andi ğerbi rmaddey enaz ar andahakabaol abi l i r .Mes el âdemi r maddes i ,oks i j enden daha mudi l di r ,f akat ondan daha kes i fv ekabadı r . * * * İ ns anl aras garv eaz am namüt enahinokt al arar as ı ndauz anı p gi den har eket l er i nbas i t l i kv e mudi l l i ğiz i nc i r i nde-anc ak muay y enhudutdahi l i ndekibi r kaçmaddehal kas ı nı nş eki lv ehâl -l er i ni gör üpi dr akedebi l i r l er .Buhâl l erv eş eki l l er ;har eket l er i n az l ı ğı v ey abas i t l i ğii t i bar ı y l a,i pt i daî l eş i p aş ağı l ar adoğr ui ner ek bi r hadde gel i nc e,i ns an i dr aki ni n al ı c ıs ahas ı ndan uz akl aş may a baş l ar l ar .Veni hay ett amamı y l akay bol ur l ar .Kez a,y ukar ıt ar af l ar a doğr udamaddez i nc i r i ni nhal kal ar ıgi t t i kç ear t anv emudi l l eş en har eket l er l ey üks el i rv ei nki ş afeder ken,genei ns ani dr akionl ar ı bi rnokt adani t i bar ent amamı y l akay beder .Zi r anebuhududunal tt ar af ı ndaki ,nedeüs tt ar af ı ndakimaddedur uml ar ı nı net i c el endi r enhar eketkey f i y etv ekemi y et l er i ni ,düny amaddes i ni nbey i nc ev her i nebağl ıhi ç bi ri ns anz ekâs ıv ei dr akikav r ay amaz .Bununi ç i ndi rkii ns anl ar ,kâi natmaddel er i ni nnamüt enahi uz ananz i nc i r i ndekibi r kaçhal kadangay r i s i nianl amay av eken9

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

di l er i negör eeli l et ut ul ur c as ı namüt al aamev z uu y apabi l mey e mukt edi rol amamı ş l ar dı r .Zat en bâz ı l ar ı nı n,bâz ıy üks ek maddî t ez ahüri mkânl ar ı nır etv ei nkâret mel er i ni nbaş l ı c as ebebidebudur . * * * Kâi nat ı ni l kmaddehâl i ndenas t r onomi kâl emi mi z edoğr uy ür ünenmaddei nki ş af ıy ol unda,i ns anl ari ç i nanl aş ı l mas ımümkün ol may ankar anl ı kbi rs ahav ar dı r .Bus ahakaba,dağı nı k,amor f bi r madde büt ününden i bar et t i r .Bu kaba v as at t a,t eş ekkület mi ş maddef or mas y onl ar ıy okt ur .İ ş t ebus ahay ımüt eaki pbi rmenz i l gel i rkibumenz i lhi dr oj enâl emi ni nbaş l angı c ı nıt eş ki ledeni l k hi dr oj en at omudur .Fakatbu i s mi ,i ns anl ari l kat omahi dr oj en dedi kl er ii ç i n kul l anı y or uz ,haki kat t e,bahs et t i ği mi zv e bundan s onr adai l khi dr oj enat omudi y ebahs edec eği mi zmadde,i ns anl ar ı nt anı dı kl ar ı( H)at omudeği l di r .İ ns anl ar c abi l i nenbuat om, bur adakiat omunç oki nki ş afet mi şmudi lv ei l er ibi rhâl i di r .İ ns anl arbui l khi dr oj enat omunuhenüzt anı mamakt adı r l ar . Düny amı z ı nv ekür el er ii l e,manz umel er ii l e,nebül öz l er ii l ebüt ün as t r onomi kâl emi mi z i nmaddehâlv eş eki l l er i ,buhi dr o- j en at omununi nki ş afet mi şdur uml ar ı nı nç eş i t l ikombi nez onl ar ı ndan mey danagel mi ş t i r . Düny amı z ıt eş ki ledenel emanl ar ı nal t ı ndav eüs t ündedi ğeröy l e el emanl ardahav ar dı rki ,bunl ari ns anl ar ı ni dr aks ahas ı n-danç ok uz akt adı r l ar .İ ns anl ar ı nt anı madı kl ar ıdüny aat omunun en i l er i i nki ş afs af hal ar ıar as ı ndabul unanbuel emanl ar ,onl ar ı nt anı dı kl ar ı at omunf ev ki nde,bambaş kay apı dav ekal i t edec ev -herhâl l er iar z eder l er .Maddel er i nbuhâl l er i ndenbedenl iv ar l ı kl ar ,y ânii ns anl ar i dr akl er ii l ei s t i f adeedemi y or l ar s a,ç oğuker ebunl ar ıdahaüs t ün v ar l ı kl ar ı nday ar dı mıi l eot omat i kol ar ak kul l anmakt adı r l ar .Bunabas i tbi rmi s alol ar akbi ri ns ankaf as ı ndan di ğeri ns an kaf as ı nageç en f i ki rv i br as y onl ar ı nıgös t er i r i z . Fi ki rv i br as y onl ar ı ,i ns anl ar ı nt anı makt a ol dukl ar ımaddel er i n üs t ündebul unanv edüny adamev c utol anbi rmaddehâl i di r .Kez a, as ı r l ar dan ber idüny adamuht el i fs pi r i t üal i s tekol l er i nç e- ş i t l i i s i ml er l e anı p da bi rt ür l üi z ah edemedi kl er iv e mahi y et i ni 10

BEDRİRUHSELMAN

anl ay amadı kl ar ıper i s pr ideni l en ş eydegenedüny adabul unup i ns anl ar t ar af ı ndan bi l i nmey en madde hâl l er i nden bi r i s i di r . Bunl argi bi ,düny adamev c utol upi ns anl ar ı nt anı madı kl ar ıgene maddeener j i l er i ni nbâz ı l ar ıdas empat i ,s ev gi ,ant i pat i ,ki n,kor -ku, s ev i nç ,gur ur ,has et ,hodkâml ı kgi bis ubj ekt i fr uhîdur uml ar - dı r deni l i pgeç i l i v er enhâl l er di r . * * * Kâi natbi rbüt ündür .Bubüt ün;düny al ar ,manz umel er ,âl em- l er dedi ği mi zbi r bi r i ndenf ar kl ıbi r t akı mc üz ül er denmüt eş ekki l - di r . Kâi nat t aherâl emi nkendi s i nemahs usbi rhus us i y et iv ar dı r .Vebu hus us i y et l err uhl ar ı nt ekâmüli ht i y aç l ar ı na gör e ay ar l anmı ş t ı r . İ ş t eas l îmaddev ey amaddec ev her idedi ği mi zş ey ,bu kâi nat büt ününün ana maddes i ni , may as ı nı t eş ki l eden mut l ak har eket s i z l i kv eş eki l s i z l i ki l emut t as ı famor fbi rmaddehâl i di r . Buc ev heri l khar eket egeç t i ğiandan i t i bar en gi t t i kç emudi l l eş er ek,bi r bi r i ne ni s bet l e daha y üks ek kar akt erdeği ş mel er ii l e müt er af ı ks af hal ar ımey danaget i r i r .Bi zbumaddes af hal ar ı na, maddekâi nat ı nıdol dur an v ebi r bi r i nenaz ar an deği ş i khus us i y et l erar zedenâl eml er i nbi r erç eki r değiv ey aas l îmaddes ider i z . Zi r abi r bi r i ndendahamünkeş i ft ez ahür l er ev as atol anbuâl eml er i nas l îmaddel er i ,anc akkendiâl eml er i nemahs ushar eketv e ş eki l l er imey danaget i r ebi l mekkabi l i y et i ndedi r l er .İ ş t eherâl emi ni l kmaddes iv ey aat omu,kâi natas l îc ev her i ni ni l khâl i nden kâi natbüt ününe kadary üks el en y ür üy üş ünde,v ar mı ş ol duğu menz i l l er denbi r i s i di rkibumenz i l l er i nherbi r ioâl emi nkar akt er i nibüny es i ndet aş ı r . * * * Her hangibi râl emi nas l îmaddes i ,oâl emi ni l kmaddes i di r .O i l k maddede,oâl ememahs usbüt ünhâlv eş eki l l er i nöz ümev c ut t ur . Bu hâl v e ş eki l l er i mey dana get i r en uns ur da har eket t i r . Har eket l er i nmahi y etv ekar akt er l er ii s eherâl emi nkendihus us i y et l er i nidoğur ac akt ar z dadeği ş i kt i r .Yâniherâl ememahs usay r ı har ekett ar z ıv ar dı r .Bi naenal ey hbi râl emi ni l kas l îmaddes iol an at om v ey aç eki r dek;o âl emi n henüz har eket l er i nii z har et medi ği nden,oâl em i ç i nhar eket s i zv eamor fdur umdabul unur .Bu 11

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

i l kat oml ar ,i l khar eket l er igös t er mek,ç eş i t l endi r mek,ar t t ı r -mak v es ür at l endi r meks ur et i y l eoâl ememahs usbüt ünhâlv eş eki l l er i y av aşy av aşmey danaget i r i r l er . Maddel er i n,y ukar ı dan aş ağı y ai ndi kç ehar eket t en har eket s i z l i ğe,f aal i y et t en at al et edoğr uy ür ümel er i ni n deği ş mezbi rkai dehâl i ndegör ünmes idebuhaki kat i ni l mîmüş ahedes i nit eş ki l eder . Eny üks ekv emünkeş i fmaddel er ,har eket l er ienmudi lv eç ok ol anl ar dı r .Buna mukabi l ,maddel eri nki ş afhi y er ar ş i s i nde aş ağı l ar adoğr ui ndi kç ehar eket l er iaz al ı r ,bas i thâl l er er üc ueder l erv e ni hay etoâl emdekihar eketi mkânl ar ı nani s bet l es ı f ı r ay akı n bi r dur um al ı r l ar . * * * Aş ağı l ar ai ni l di kç e har eket l er i n az al mas ıkı y met l idi ğer bi r müş ahedey idaha v er i r .Madde har eket l er i ni n az al mas ıv e bas i t l eş mes i ,maddel er i ni pt i daî l eş mes i nimuc i p ol duğu gi bi ,o maddey edı ş ar ı dangel ent es i r l er i naz al mas ıv ebas i t l eş mes ide maddehar eket l er i ni noni s bet t eaz al mas ı nıv ebas i t l eş mes i ninet i c el endi r i r .Mes el â hi dr oj en v e ur any um at omunun büny es i ni müş ahedeedenl erbuhaki kat ior adagör ür l er . Hi dr oj en at omu s ay ı s ı z key f i y etv e kemi y et t ekihar eket l er l e mut t as ı fbi rmadde hâl i di r .Bu at omun dahamudi lş ekl iol an ur any um at omubununbi r ç okmi s l iker ef az l av emudi lhar eket l er is i nes i ndet aş ı r . Kez a,bi rhi dr oj enat omununet r af ı nay apt ı ğıt es i rur any umunki ndendahaaz dı r .İ ş t eur any umunhi dr oj enenaz ar anet r af ı na y apt ı ğıt es i r l er i ny üks ekl i ğiv ef az l al ı ğıonun,hi dr oj endendahaç ok t es i r l eral makt aol duğunugös t er i r .Tes i r l eranc ak,maddel er de t ev l i t et t i kl er i har eket l er l e t ez ahür et t i kl er i nden ur any um at omunun har eket l er ihi dr oj eni nki nden daha ç ok v e mudi l di r . Bi naenal ey hbur adaur any umun,et r af ı naf az l at es i rgönder mes i f az l at es i r l eral makt aol duğunu,y ânikendi s i negel ent es i r l er i n o ni s bet t er eaks i y onl ar ı nıgös t er mekt ebul unduğunui f adeeder .Zi r a hi ç bi rt es i rt ek t ar af l ıdeği l di rv e maddede ne aks i y ons uz r eaks i y onol ur ,nedec ev aps ı zkal anaks i y onbul unur . * 12

BEDRİRUHSELMAN

* * Büt ün hâldeği ş t i r mel er ,büt ün ş eki lal mal arv eş eki ldeği ş t i r mel er anc ak har eket l er l ev e har eket l er i nç eş i t l enmel er ii l e mümkün ol ur .Böy l eol unc aâl emi mi z i n henüzhi ç bi rhar eket i ni gös t er mey enas l îmaddes i ni ndedüny amı z amahs ushi ç bi rhâl v e ş ekl i ni nhemenhemenmev c utol mamas ıger eki r .Buy üz denona, âl emi mi z i n amor f ,y âniş eki l s i zmaddes idi y or uz .Şu hâl deas l î madde, düny amı z ı n i dr aki kar ş ı s ı nda anc ak naz ar î ol ar ak düş ünül üpkabuledi l ebi l env egör ünür dey okl uki f adeedenbi r r eal i t edi rkibu r eal i t eni n,düny amı z amahs usç eş i t l if or ml ar ı nı al abi l mes ii ç i n,ar zkür es i neai tbi rs ür üdeğerkaz anmas ıv ei nki ş afkademel er i ndengeç mi şol mas ıl âz ı m gel i r . * * * Bubi l gi l er iv er di kt ens onr a,as l îmaddeni nmühi m ol ani ki nc i hus us i y et i negeç i y or uz .İ ns anl arş unudüş ünebi l i r l er :Nas ı lol u-y or da ni s bet en ât ı lv e har eket s i z ol duğu hâl de,y âniâl emi mi z i n har eket l er i nden mahr um bul unduğu hâl de as l îmadde s onr adan s ay ı s ı zhar eket l er l eş eki l l eral ar akbi r t akı m i nki ş afs af has ı geç i r mey ebaş l ı y or ?Bus ual i nc ev abı nıv er i r ken,as l îmaddeni n y ukar ı dabahs et t i ği mi zi ki nc ihus us i y et i nidebel i r t mi şol ac ağı z . Bur adaher kes i ngör ebi l ec eğibi rmi s al l ei ş ebaş l ay ac ağı z .Şumas anı nüz er i ndehar eket s i zol ar akdur anbi rkal em v ar .Bukal em büny es i ndes ay ı s ı zhar eketmudi l el er i nit aş ı makl aber aber -odadakikabamaddel er ev egör üşöl ç ül er i mi z eni s bet l eher hangibi r har eket t en mahr um bul unmakt adı r ,y âni kı mı l damamakt adı r . Şi mdi ,bukal emipar mağı mı z l abi r azi t er s eko,y er i ndenoy nar v e i l er i y edoğr ukay ar ,y ânihar eketeder .Bumüş ahede,dı ş ar ı -dan gel enbi rt es i r l emaddeni nnas ı lhar eket egeç mekt eol duğu- nu gös t er i r .Eğer bur ada t es i r makamı nda bul unan par mağı mı z kal emii t mes ei dio,kendikendi nebuhar eket iy apmay ac akt ı .As l î maddeni nev v el c ebahs et mi şol duğumuzbi r i nc ihus us i y et ibudur . Fakatpar mağı mı z l a kal emii t t i ği mi zz aman onun buna der hal c ev ap v er di ği ni ,y âni bi r aks i y ona kar ş ı hemen r eaks i y on gös t er di ği nidemüş ahedeedi y or uz .Bur adaonun,par mağı mı - z a kar ş ıbi r mukav emet imev c ut ol mas ay dıhar eket et mes ide mümkünol amaz dı .Oz amanpar mağı mı z ,mes el âdumanı ni ç i nde 13

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

y ür üy en bi rc i s i m gi bigeç i p gi der di .O hâl de bi z ât i hihar eket s i z l i ğii l eber aber -dı ş ar ı dangel enher hangibi rhar eket eder halc ev apv er meki mkânıdakal emdemev c ut t ur .Vebudaonun i ki nc ihus us i y et i nit eş ki let mekt edi r .Demek kikendikendi ne har eket egeç mey emukt edi rol may an,dahadoğr us ukendi s i nde har eketbul unmay an at al ethâl i ndekias l îmadde;dı ş ar ı dan gel enher hangibi rt es i r ec ev apv er i pot es i ri s t i kamet i ndehar eket et meki mkânı namâl i kt i r .Herhar eketdekendi s i nemukav emet s at hıt eş ki ledebi l ec ek,y ânikendi s ii l es empat i z eol abi l ec ekdi ğermaddel er ekar ş ıbi rt es i rdemekol duğunagör e,bubi l gi y iş u f or mül l ei f adel endi r i r i z :Bi z ât i hihar eket s i z ,ş eki l s i zv et es i r s i z ol anv ekendikendi nehar eketet mekt enâc i zbul unanas l îmadde;dı ş ar ı dankendi s i negel enhert es i r ekar ş ıot es i r i nş ekl i y l e,i s t i kamet ii l e,der ec es i y l ev eş i ddet ii l emüt enas i pol ar akhar eket e geç mekv eet r af ı ndaki l er et es i ret mekkabi l i y et i nes ahi pt i r .Yâni maddede kendi l i ği nden ener j iç ı kar mak kudr et iy okt ur .Fakat dı ş t angel ent es i r l ehar eketet mekv eener j it ez ahür ügös t er mek i mkânl ar ımev c ut t ur . Dı ş ar ı dan v âkıol an bi rt es i r l eas l îmaddedehus ul eget i r i l en r eaks i y on,y ânimukabi lhar eket ,ot es i rkes i l di kt ens onr adev am et mez .Bur adageney ukar ı kimi s al edönel i m.Har eket s i zdur an kal emepar mağı mı z ıy av aş ç adokundur al ı m,ç okhaf i fbi rt az y i k-l e onui t mey ebaş l ay al ı m.El i mi z idur dur duğumuzz amanonun da hemendur duğunu,t ekr ares kihar eket s i zhâl i nedöndüğünü gör ür üz .Şuhâl debukal em anc akpar mağı mı z ı nt es i r i ni nde-v amı boy unc ahar ekethâl i nimuhaf az aedi y or ,but es i ror t adankal kt ı ğı anda har eket i mkânı nı kay bedi y or . Eğer par mağı mı z l a ona kuv v et l i c ebi rf i s kev ur ur s ak,kal em anc akbuf i s ket es i r i - ni n dev amımüddet i nc ehar eketeder ,t es i r i nş i ddet ikay bol unc agene dur ur .Bumi s al iv er i r ken,muhi t i nt âl iol ar akkal em üz er i - ne y apmas ımel huz mukav emethar eket l er i ne ai tt ekni kv ar y et el er den bahs et mey el üz um gör müy or uz .As l îmaddeni ny ukar ı da z i kr et t i ği mi zi kianav as f ı nabu r eal i t ey ide ekl ey er ek der i zki bi z ât i hiât ı lv ehar eket s i zol anas l îmadde,anc akdı ş ar ı danal dı - ğı t es i r l er l e har eket e geç ebi l i rv e bu t es i r l er i n dev amıboy unc a har eket i nimuhaf az aeder ,t es i r l eror t adan kal kı nc at ekr aray nı har eket s i zât ı lhâl i nedöner . * 14

BEDRİRUHSELMAN

* * Şu hâl de,düny amı z da madde di y e gör düğümüz ş ey l eras l î maddeni nkendi s ideği l ,t es i r l er l ei l khar eket egeç t i ğiandani t i bar enal mı şol duğuç eş i t l iş eki lv edur umdakihâl l er i di r .Hâl bukibuş eki lv ehâl l er ;as l îmaddedemev c uthar eketi mkânl ar ı nı kul l anan dı şt es i r l er i n muht el i ft ez ahür l er i nden i bar et t i r .Yâni hert es i ruy ukl ay anv ekendikendi neuy anmas ımümkünol ma-y an maddedeki har eket kabi l i y et ii mkânl ar ı ndan bi r i s i ni uy andı r makt adı r .İ ş t e maddel er i n böy l et ür l üt es i r l eral t ı nda,t ür l ü har eket l er egeç er ek,t ür l ühâl l eral mas ı na,onl ar dameknuzbul unani mkânl ar ı nger ç ekl eş mes ider i z . * * * Bur ada mev z uun ç ok mühi m bi r nokt as ı nda bul unuy or uz . Mademkikâi nat ı nas l îc ev her ikendikendi nehar eketet mekkabi l i y et i ndenmahr um amor fv eât ı lhâl dedi r ,mademkidı ş t ant es i ral madı kç a kendi l i ği nden hi ç bi rhar ekety apmay a mukt edi r deği l di r ,ohâl debuamor fv eât ı lc ev her deböy l es ons uzhâlv e ş eki l l er imey danaget i r er ekç eş i t l ir eal i t el er i y l ekoc abi rkâi nat ı t eş ki ledenbut es i r l erner edengel i r l er ?Vemaddekendikendi nehar eket egeç emi y or s aonunböy l enamüt enahihâlv eş eki l l er e s okul mas ı nı ns ebebinedi r ? Özmaddebi l gi s i nev emaddeni nmahi y et i negör ebut es i r l er ikâi nati ç i ndekimaddel er i n doğur abi l ec ekl er i nikabulet mek akı lpr ens i pl er i ne uy maz .Onl ar ıkâi nat ı n dı ş ı nda mev c utol an haki kat l er dear amakz ar ur et iv ar dı r .Veas l ı ndadur um böy l edi r . Bur ada bu haki kat l er i ni ns anl art ar af ı ndan anc ak s ez i l ebi l ec ek kadar ı nıbel i r t mekl ey et i nec eği z . Kâi natdı ş ı naai ts ez gi l er i mi znekadarz ay ı fv eki f ay es i zol ur s a ol s un,kâi nat ı mı z ıt eş ki ledenmaddec ev her i ni nev s af ıv eol uş l a-r ı hakkı ndakibi l gi l er i mi z bi z i ,bu c ev her i ns ay ı s ı zt ez ahür l er i ne s ebep ol an c ev herüs t ühaki kat l er i n mev c udi y et iz ar ur et i nikabulet mey es ür ükl emekt enas l âger ikal maz .İ ş t ei ns anl ar ı nr uh dedi kl er iş eydebuc ev herüs t ühaki kat l er i nar as ı ndabul unmakt adı r .Şuhâl der uh,kâi natc ev her i ni nanav as f ıol anat al etv ehar eket s i z l i khâl i ni nt am z ı ddı nıi f adeedenbi rmahi y ett aş ı r . * * * 15

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

Kâi natc ev her l er i nder uhaai thi ç bi rş eyy okt ur .Ruht adakâi natc ev her l er i neai thus us i y et l er i nhi ç bi r i s imev c utdeği l di r .Kâi nat ı mı z dar uhun mahi y et i ni nt as av v ur uv ei dr akibahi smev z uu ol amaz .Çünküonut as v i rv ey at ar i fet mey ey et ec ekkâi natmaddel er ii ç i ndehi ç bi rkel i me,hi ç bi rs ur etmev c utdeği l di r .Ruhun mahi y et i nit ahl i let mey eç al ı ş maks ı z ı n onun v ar l ı ğız ar ur et i ni kabulet mek,haki kat eenuy gungel eny ol dur . Şuhâl de,r uhi l eher hangibi rkâi natc ev her i ni nbi r bi r i y l ehi ç bi rc epheden benz er l i ği ,doğr udan doğr uy a münas ebet i ,hat t â y akı nl ı ğıdahidüş ünül emez .Ve bunl ar ı n bi r i s i nden di ğer i ne her hangibi ri nt i kal i n,y âniar al ar ı ndadi r ektol ar akbi ral ı ş v er i ş i nv uku bul abi l ec eğimümkün ol maz .Ruhl a kâi natc ev her l er i ar as ı ndas ons uzbi rer i ş i l mez l i kv ar dı r . * * * Bi rbedeni ni ç i ndev ey adüny adav ey ahutkâi nat t ar uhdi y e bi r ş eyy okt ur .Kâi nat ı ni ç i ndenev ar s aheps imaddedi r .Veherhâdi s e, her hâlv eş eki lanc ak,maddeni n ç eş i t l idur um v e gör ünüş l er i ndeni bar et t i r . Ruh,kâi nat ı ni ç i nde deği l di r .O hâl de ner ededi r ?İ çv e dı ş mef huml ar ıkâi nat amahs usr eal i t el erol duğundan r uh,kâi nat ı n dı ş ı ndadı rdadeni l emez .Çünkükâi nat ı ndı ş ı ,baş kabi rkâi nat ı ni ç i demekt i r .Yânikâi nat ı ndı ş ıdi y eboşbi rs ahay okt ur .Fakat bu s öz l er ebakı pkâi nat l ar ıbi r bi r ii ç i negi r mi şkür el erhâl i ndet as av v ur et mekdehat âdı r .Böy l ebi rş eydeol maz .Es as enböy l e,bi r bi r i i ç i negi r er ekgeni ş l ey enkür el erş ekl i ndekâi nat l ar ıkabulet mek, geneonl ar abi r ermekânt ahs i set mekv eomekânl ar ı nhudut l ar ı nı ç i z mek ol urkibu y anl ı ş t ı r .Bi t t abîbu s öz l er i n mânâs ı nıv e obj ekt i v i t es i nit as av v uret meki ns ani dr akii l emümkündeği l di r . Bunu anc ak ç ok düş ünmekl e bi rder ec ey e kadars ez - mek mümkünol ur .Bus ez gi y iv er ebi l meki ç i nbi rmi s algös t er ec eği z . Anc ak,bumi s al ideay nenal may ı pbi rs ez giedi ni l ebi l ec ekş eki l de onunüz er i ndedüş ünmekl âz ı m gel i r . Bey azc aml ıbi rpr oj ekt ör üboş l uğaaks et t i r i ni z .Pr oj ekt örz i y as ı nı nbey azr enkl igör ünüş ümuay y enbi rmaddekâi nat ıc ev her i ni ni mkânl ar ıol s un.İ ş t ebu,büt ün haki kat l er ii l ev er eal i 16

BEDRİRUHSELMAN

t el er ii l ebaş l ıbaş ı nabi rkâi nat t ı r .Şi mdibupr oj ekt ör ünbey az ol an c amı nıdeği ş t i r er ekmav iy apı nı z .Budef amav ir enkl ibi r pr oj ekt örz i y as ıhâs ı lol ac akt ı r .Budamahi y et iv ei mkânl ar ıev v el ki ndent amamenbaş kaol andi ğerbi rkâi nat t ı r .Bur adahat al ı bi rdüş ünc ey es apmamaki ç i nç okbüy ükbi rdi kkat l eş unokt ay ıbel i r t mekger eki rkimav ipr oj ekt ör den bahs edi l i r ken,bey az pr oj ekt ör ünkay bol upmav ipr oj ekt ör ünonuny er i negel di ğiv ey ahuti kipr oj ekt ör ün bi r bi r iüz er i ne ekl ener ek kar ı ş ı k bi rz i y a mudi l es imey dana get i r di kl er iv ey ahutda bu i kipr oj ekt ör den bi r i s i ni n di ğer ihes abı naz ay ı f l adı ğıv edeği ş t i ğigi bi ,genehep mekânl akai m ol anz ar ur et l er ias l âdüş ünmemekl âz ı m gel i r .Bur adaheri kipr oj ekt ördebi r bi r i nekar ı ş madan,bi r bi r i y l ehi ç bi r ş eki l deal ı ş v er i ş egi r i ş meden,kendi l er i nemahs usbüt ünkı y metv e v as ı f l ar ı ndanhi ç bi rş eykay bet medenherbi r it ekbaş ı nas an-ki kendi s i nden baş ka pr oj ekt ör z i y as ıy okmuş gi bi - mev c udi y et ar zeder .Budur umuni y i c es ez gi s i nev ar makger eki r . Böy l ec e,hi ç bi rmekân t ahs i set meden i kikâi nat ı n mev c udi y et is ez i l ebi l i r .Bur adakipr oj ekt ör l erbumânâdaanl aş ı l dı ğız aman bi r bi r i ni ni ç i ndev ey adı ş ı ndaol madı kl ar ıgi bi ,bi r bi r i ni n y er i nii ş galet mi şdur umdadadeği l di r .Şi mdi ,s embolol ar ak el e al dı ğı mı zpr oj ekt örc aml ar ı nıböy l ei kir enkl ideği ldeüç , beş ,y üz v e namüt enahir enkl er de kabuleder ek,heps i ni n ay nış eki l de t ez ahür et t i ği ni düş ününüz .O z aman, z aman v e mekân mef huml ar ıdı ş ı nda,kâi natc ev her l er i ni n bi r bi r i ne kar ı ş madan, bi r bi r i y l ehi ç bi rmünas ebet ibahi smev z uuol madannamüt enahi mev c udi y et l er ihakkı ndakuv v et l is ez gi l erel deet mi şol ur s unuz . İ ş t ehi ç bi rmekânv ehudutt anı may anbunamüt enahikâi nat l ar kar ş ı s ı ndar uhundur umubahi smev z uuol unc aona,i ns anl ar ı nt âbi ol duğu,kâi nat l ar ıdahii hat aet mey ekâf igel mey ec ekkadarbeş er î i dr akebağl ıbi ry er ,bi rmekânt ây i net mey ekal kı ş makhat anı nen büy üğü ol ur .Şu hâl de bu kâi nat l ar ı n hi ç bi r i s i y l e doğr udan doğr uy a münas ebet idüş ünül meden,onl ar ı n c ev her l er i ne en uz akt anbi l edoğr udandoğr uy at emas ıbahi smev z uuedi l meden, büt ün kâi nat l ar l a kuc akl aş mı şgi bionl ar dan f ay dal anan r uhl ar hakkı nda,i çv edı şmef huml ar ı nıkaal eal maks ı z ı ns ade- c e;r uhl ar ; büt ün kâi nat c ev her l er i mef humunun üs t ündedi r , demekl e y et i nmeki c apeder .Bundani l er ibi rs ez gi y ev ar makdüny amı zi ç i n mümkündeği l di r . 17

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

* * * Kâi natbi rt ane deği l di r .Kâi nat l ars ons uz dur .Ve kâi nat l ar ı n s ons uz l uğumut l aker i ş i l mez l i ği nbi rz ar ur et i di r .Bus ons uzkâi nat l ar ı n hi ç bi r i s idi ğer i ni n mahi y et i nit aş ı maz .Ve herkâi nat ı n kar akt er iokâi nat ı nanas ıol anes as îc ev her ii l et aay y üneder .Bi z i m kâi nat ı mı z ı nes as îv ey aas l îc ev her i ,mut l akhar eket s i z l i kv e amor fol anmaddehâl i di r . Akt i fv et ekâmüli ht i y ac ıol anr uh,pas i fkâi nat l ari ç i nbi rgay edi r .Yânir uhl ar ,dav r anı ş l ar ı nı n aki s l er i nikâi nat c ev her l er i üz er i nde gör e gör ei ht i y aç l ar ı nıgi der i r l er .Şu hâl de kâi nat l ar , r uhl ar ı nt ekâmüldedi ği mi zi ht i y aç l ar ı nac ev apv er ens ahal ar dı r . Sembol i kol ar akbunuş öy l ei f adeeder i z :Kâi nat l ar ,r uhl ar ı nt at bi kat l ar ı nay ar ay anv eot at bi kat l ar ı nnet i c el er i nit ekr arr uhl ar a aks et t i r en,kendic ev her l er i nehasbi r erv as at t ı r .Akt i fol anr uhl art ekâmül l er ii ç i n,pas i fol anç eş i t l ikâi natc ev her l er i ni ns ons uz i mkânl ar ı nıi ht i y aç l ar ıni s bet i nde-bi l v âs ı t akul l anar ak t ekâmül eder l er .Ne kâi nat l ar mev c ut ol maz s ar uhl ar ı n bi l emedi ği mi z kendi l er i nemahs usy üks eki ht i y aç l ar ıgi der i l ebi l i r ,neder uhl ar ol maz s akâi nat l ar ı nhi kmet iv üc uduor t adakal ı r .Bunl arbi r bi r l er ii l edai mabaş baş ay ür ür l er .Okadarkii ki s i ni nar as ı ndakat ’ îv e ebedîbi rer i ş i l mez l i ği nmev c udi y et i ner ağmen,bunl arâdet abi r bi r i i l es ı ms ı kıkuc akl aş mı şv ebi r bi r i ni ni ç i negi r mi şgi bi di r - l er . * * * Bur adaakı l l ar aş us ualgel i r :Mademkir uhl ar l akâi nat l arar as ı ndabukadarkat ’ îbi rer i ş i l mez l i kv ar dı r ,nas ı lol uy ordabi r bi r i ni ni ç i nde i mi şgi bir uhl arkâi nat l ar ı n büt ün i mkânl ar ı ndan z er r es i nev ar ı nc ay akadar -i s t i f adeedebi l i y or l arv er uhl ar l akâi nat l arbi r bi r i y l ekuc akl aş abi l i y or l ar ? Ev v el âş unu s öy l ey el i m kibi r bi r i nden kat ’ îbi rer i ş i l mez l i kl e ay r ı l mı şbul unan r uhl akâi natar as ı ndakimünas ebet l er ,kat i y en di r ektol may ı p endi r ekty ol l ar dan v ukua gel mekt edi r .Bur ada büy ükbi rhaki kat idüny ay abi l di r meni nl üz um v ez ar ur et i v ar - dı r . Bu haki kat ş udur : Hem namüt enahi bi rs ı r at aki p eder ek düz enl enmi şç eş i t l iv eherbi r i ni n mahi y et ibaş kac ev her l er den 18

BEDRİRUHSELMAN

müt eş ekki l ,bi r bi r i ndendahaş ümul l üv es ons uzv ar y et el er ihav i kâi nat l ar ı n üs t ünde,hem debukâi nat l ar daebedi y en t ekâmül l er i nedev am edec ekol annamüt enahiv üs ’ atv eş ümul l er es ahi p r uhl ar ı n üs t ünde,heri ki s i nehâki m y üks ekpr ens i pl erv ar dı rki bunl arr uhl ar ı nv ekâi nat l ar ı ni l er i y ev eger i y edoğr uol anbüt ün dur um v emukadder l er i nit ây i n,t akdi rv et ens i peder l er .Bunl ar ı nmahi y et l er i nibi znebi l i r i z ,nedeonl arhakkı ndaenküç ük bi r s ez gi y es ahi p ol abi l i r i z .Zi r a bu büy ük haki kats ons uz r uhl ar âl emi ni nv e ebedîkâi natc ev her l er iz i nc i r i ni n üs t ünde,mut l ak bi rer i ş i l mez l i kl eonl ar dan ay r ı l mı şbul unmakt adı r .As l îpr ens i p dedi ği mi zbuhaki kat i ni z ahı nadai rbi rt ekf i ki rbey anet mekt en, bi rt eks özs öy l emekt enâc i z i z .Zi r abunai mkânv er ec ekhi ç bi r kudr et ,hi ç bi rmel eke,hi ç bi ri dr akv ey as ez gimaddekâi nat ı n- da mev c utdeği l di rv eol amaz .Yal nı zer i ş i l mez l i ği ner i ş i l mez l i ği ol anbubüy ükhaki kat i ,s embol i kbi ri s i ml eas l îpr ens i pdi y ey adedec eği z .Kâi nat l ari ç i nde,kâi nat l arüs t ündev er uhl arar as ı nda bul unanherhaki katas l îpr ens i bi nhâki mi y et iv eni z amıal t ı nda-dı r . Kâi nat ı mı z daki büt ün ol uş l ar , akı ş l ar , her ş ey anc ak onun i c apl ar ı y l at ahakkukedebi l i r .Buhus us t akibüt üni l âhîmef huml ar ıi ns anl ar ı ni dr akder ec el er i nev ebi l has s as ez gikabi l i y et l er i ne bı r akı y or uz . İ ş t er uhl ar l a kâi nat l ar ı n, ar al ar ı ndaki er i ş i l mez l i ğe r ağmen bi r bi r i y l ekuc akl aş mı şdur um ar zet mel er ias l îpr ens i pdedi ği mi zbu y üks ekpr ens i bi ni c apl ar ıi l eger ç ekl eş mekt edi r .As l îpr ens i - bi n kudr et i ,bi rt ar af t anr uhl ar ıi ç i neal ı r ken( but âbi rs embo- l i kt i r ) ay nız amandakâi nat l ar ıdai ç i neal makt adı r .Ver uhl ar l akâi nat l ar bu y üks ek pr ens i p muv ac ehes i nde, s anki bi r ay nadan aks et t i r i l i y or muşgi bibi r bi r l er i neaks et t i r i l i r l er .Bi t t abîbur adaki ay namef humudagenebi rs embol dür .Fakatbuay nas embol ünüdeas l îpr ens i py er i nekoy mamal ı dı r .Bur adaas l îpr ens i - bi n kâi nat l arv er uhl armünas ebet i ne ai tkudr et i ni n en küç ük bi r c ephes i ni nay nas embol üi l ei f adeedi l mes ibahi smev z uudurki bunudaanc akbukadar l aanl at abi l i r i z . Şi mdi ,düny adi l i y l ebubi l gi y ibi r azdahaaç al ı m.As l îpr ens i pt en gel ent es i r l err uhl ar ı ni ht i y aç l ar ı nagör e,amor fkâi natc ev her i ni har eket e get i r i r l er . Ve or ada madde c ev her i ni n s ons uz v ar y et el er i niş eki l l endi r i r l er .Demekkic ev her îkı y asbakı mı n- dan 19

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

r uh, kâi nat ı n i ç i nde deği l di r , ama kâi nat c ev her i ni n i ç i nde kendi s i ni n,s üpt i lbi rmadde v ar l ı ğıt ar af ı ndan t ems i lv ei f ade ol unmas ıbakı mı ndan da kâi nat ı ni ç i ndedi r .İ ş t e gel ec ek mev z ul ar dat ekr arel eal ı nac ağıgi bi ,maddel er i nş eki l l enmev ehâl l enmel er i ni nhangi hedef emât ufol duğununi l kbi l gi s i nibur ada v er mi şbul unuy or uz . * * * Bi rmaddeni nt ez ahüret mes i ,y ânimuhi t i ndekidi ğermaddel erar as ı ndav ar l ı ğı nıkendi s i nemahs ushus us i y et l er i y l egös t er mes i ;herş ey denev v el ,muhi t i ndebul unandi ğermaddehâlv e ş eki l l er i i l emuay y enni s bet l erv eder ec el er demünas ebet l er e gi r i ş mes i ,daha doğr us u onl ar l a kar ş ı l ı kl ıt es i r l eş me i mkânl ar ı i ç i ndebul unmas ıdemekt i r .Şuhâl debi rmaddeni n al ı pv er di ği t es i r l er i nç okl uğuv eş ümul ünekadarf az l ai s eomaddeokadar ç okt ez ahürgös t er i y orv eokadarday üks eki nki ş afmer t ebel er i ndebul unuy ordemekt i r . Bi rmaddeni n,muhi t ii l eol anmünas ebet l er i ni nel bet t eni z a- mı , t er t i biv ey ol l ar ıv ar dı r .Buni z am v et er t i pl er ;y üks ekpr ens i pl er i n ahengii ç i nde,madde kombi nez onl ar ı na y ukar ı dan,aş ağı dan, s ağdan,s ol dangel ens ay ı s ı zt es i r l er l ey ür üt ül ür .Ve buy ür üt ül üş r uhl ar ı n,maddel er ikul l anar akt ekâmül l er i nis ağl amal ar ıgay es i ni i s t i hdafeder .Ni t eki m,bi rr uhun her hangi bi rmadde kombi nez onuna i ht i y ac ıkal mazv e ona kar ş ıhi ç bi rdav r anı ş t a bul unmaz s aomaddekombi nez onununbul unduğu muhi ti ç i ndegör ünen-büt ünhar eket l er is i l i ni rv eoânamahs us büt ünkı y met l er ior t adankal karkibunudai ns anoğl udi l ii l eo maddekombi nez onununbi rnev iöl ümüv ey adağı l ı ş ıol ar akv as ı f l andı r ı r ı z . * * * Şi mdi ,bi rmaddey eböy l emüt emadi y engel env eonunr eaks i y onl ar ı nas ebep ol an ç eş i t l it es i r l er i n hangimekani z mal ari l e f onks i y onl ar ı nıy apt ı kl ar ı nıbi l di r ec eği zv ebus ur et l emaddeni n doğr udan doğr uy abüny es i nial âkadareden ç okmühi m bi rr eal i t ey e,düal i t epr ens i biv edeğerf ar kl anmas ır eal i t es i negi r mi ş 20

BEDRİRUHSELMAN

bul unac ağı z . Maddel er i n t ez ahür i mkânl ar ı nı ger ç ekl eş t i r ebi l mel er i , muhi t l er i ndegös t er ec ekl er if aal i y et l er ebağl ı dı r .Hâl bukihar eket s i z f aal i y etol maz .Yânibi rmaddeni nf aal i y et idemek,onunhar eket gös t er mes idemekt i r .Maddel er de har eket i nz uhuredebi l mes i i s emuv az enedeği ş mel er ii l emümkünol ur .Bi naenal ey hâl emi mi z dekimaddeni nbüny es i ndehar eket i nhus ul egel ebi l mes ii ç i n ev v el â,muv az eney it emi n eden i kiz ı tuns ur un mev c utol mas ı , s onr adabuuns ur l ar danbi r i s i nef az l adeğerekl enmeks ur et i y l e muv az eneni nt ekr art ees s üset meküz er eboz ul mas ıl âz ı m ge- l i r . İ ş t emaddedekibuz ı tuns ur l ar ı nmev c udi y et iv eouns ur l ar ar as ı ndakideğer l er i nf ar kl andı r ı l mas ı ,düal i t epr ens i biv edeğer f ar kl anmas ır eal i t el er i nii f adeeder . Maddeni n büny es ii l ei l gi l iol an düal i t e pr ens i biv e değer f ar kl anmas ımekani z mas ı nı n müt al aas ı ,maddedekihar eket l er i n i z ahı nımümkünkı l makt adı r . Âl emi mi z i n amor fi l kc ev her i nden i t i bar en düny amı z ı ni l k maddes i nev eondandadahaöt el er ekadaruz ananbüt ünkâi nat c üz ül er i ndes ay ı s ı zhar eketmudi l es iv ar dı r .Buc üz ül er i ns ons uz kal i t ev ekant i t edekit ez ahür l er i ninet i c el endi r en buhar eket l er , maddedebi r bi r i net amamenz ı tkar akt er de,ay nız amandamuv az enepr ens i bies as ı nagör e,bi r bi r i nides t ekl ey i c imahi y et t ei ki ay r ıdeğergr ubut eş ki leder l er .Maddekombi nez onl ar ı nı nbüny el er i ndemuv az enehâl i ndebul unanbuz ı tdeğer l er denbi r i s i - ni n di ğer i ne ni s bet l ef az l ay ük,daha doğr us uf az l at es i ral mas ı ; ar al ar ı ndakimuv az eneni nboz ul mas ı nıi nt açederv eboz ul an bu muv az eneuns ur l ar ı nı nt ekr armuv az enehâl i negi r ebi l mel er ii ç i n bi r i ndendi ğer i nedoğr udeğerakı ş l ar ıbaş l arkibudur um ç eş i t l i har eket i nz uhur unas ebepol ur .Demekkimuv az eney iboz ac ak kadarz ı t l ar danbi r i s i nev ey adi ğer i nef az l adeğer i ni l âv eedi l mes i onl ar ı nar as ı ndaf ar kl ıdur uml ar ımey danaget i r i r .Bu hâl edeğer f ar kl anmas ıv ey ami kt ar îdeği ş mel erder i z . * * * Böy l ec ehermaddekombi nez onui kiz ı tdeğer i nhâs ı l as ıol an bi rüni t edeni bar et t i r .İ kiz ı tdeğer ii ht i v aedenbumaddeüni t e21

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

s i ni nv ey amaddekombi nez onunun z ı t l ar ı ndan y al nı zbi rt eki ni el eal ı r s akonundagenei kiz ı tdeğer denmüt eş ekki lol duğunu gör ür üz .Buhâlt âas l îmaddey ekadarböy l ec edev am eder ,gi der . Bus ebept enbumaddekombi nez onl ar ı nı nherbi r i nebi r erbi r i m düal i t edemekl âz ı m gel i r .But âbi ri kiuns ur ui f adeedenbi rv â-hi t , bi rbi r i m mânâs ı nıt aş ı r .Çok kabaol makl aber aber ,bu bi r i m düal i t ehakkı ndabas i tbi rf i ki rv er ebi l meki ç i nuz unbi rmı knat ı s l âmı nımi s alol ar akgös t er i y or uz .Bul âm,t am or t as ı ndani t i bar enbi ry ar ı s ı( +) ,di ğery ar ı s ı( )i ş ar et l ibi r bi r i nez ı tkar akt er de i kit ür l ümı knat ı s i y ett ez ahür ügös t er enbi rüni t edi r ,bi rbi r i mdi r .Bubi r i mi ni kiay r ıi ş ar et l iz ı tdeğer i ni nbi r l eş t i ğit am or t as ı ndakinokt anöt ür dür ,y ânior adamı knat ı s i y ett ez ahür üy okt ur . Bi rüni t eol ar akel eal dı ğı mı zbul âmınöt ürnokt as ı ndankes er ek s ağv es olt ar af adüş eny ar ı l ar ı nıay r ıay r ıi nc el er s ekonl ar ı ndaher bi r i ni n genebi ry ar ı s ı( +) ,di ğery ar ı s ı( )i ş ar et l iol maküz er e bi r bi r i nez ı ti ki ş ermı knat ı s i y ett ez ahür ü gös t er en baş l ıbaş ı na bi r erbi r i m düal i t ehâl i negi r di kl er i nimüş ahedeeder i z .Bul âml armüt emadi y en or t al ar ı ndan kes i l i pi ki ş erpar ç ay a ay r ı l dı kç a düal i t et ez ahür l er ideböy l ec edev am edi pgi der .Yânimı knat ı s l âmı nı nherböl ünüş ündebi r bi r i nez ı tkar akt er l i i kimı knat ı s i y et uns ur ubi rev v el ki ndendahaküç ükol maküz er ey eniüni t el er i ,y eni bi r i ml er imey danaget i r i r . İ ş t eâl emi mi z i nenmühi m kanunl ar ı ndanbi r iol anbur eal i t e- y i bi z ,maddeni nbüny es i neai tdüal i t epr ens i bidi y eadl andı r ı y or uz kibi r azev v elbahs et t i ği mi zdeğerf ar kl anmas ıv ey ami k- t ar î deği ş mel er ;budüal i t epr ens i bi ni nbi rekmekani z mas ı dı r .Düal i t e pr ens i bi y l e,onabağl ıdeğerf ar kl anmas ımekani z mas ı ,âl emi mi z de maddel er i nol uşv eakı ş l ar ı ndakii mkânl ar ı nger ç ekl eş t i r i l mes i ni s ağl ay anenöneml ikai del er dendi r .Bunl arol maks ı z ı nneş eki l l er , ne hâl l er ,ne de maddît ez ahür l ermümkün ol abi l i r .Zi r a bu pr ens i pl eror t adan kal kı nc amaddedehar ekett ees s üsedemez , har eket l erol may ı nc adamaddel er i nş eki l l enmel er i ,ç eş i t l ihâl l er e gi r mel er i ,hul âs adüny al ar ı nkur ul uşmekani z mal ar ı nakat ı l mal ar ı mümkünol maz ,y ânidüny al art eş ek-küledemez . * * * Düny adadai mai ki l i kmev c ut t ur .Herş ey de,maddeni nbüt ün 22

BEDRİRUHSELMAN

r ady as y onl ar ı nda,maddeni n es as ı nda,t ef er r uat ı nda,maddeni n v ar y as y onl ar ıol up da maddeden ar îgi bigör ünen büt ün r uhî hâl l er de,c ans ı zdeni l en maddel er de,c anl ıdeni l en maddel er de, f er t l er de,f er t l er i nbi r bi r l er i nekar ş ıdur uml ar ı nda,kol ekt i v i t ede, hi s l er de,f i ki r l er de v el hâs ı lmüş ahede edi l ebi l en v e edi l emey en düny anı nbüt ünş ar t l ar ı ndadüal i t epr ens i biv edeğerf ar kl anmas ımekani z mas ıhâki mdi r .Vemaddeni nv ahdetgi bigör ünenher hâl i ndebi r bi r i nez ı tkar akt er dev emuv az enehâl i ndei kiuns ur dai mamev c ut t ur .Bi rüni t edebu z ı tuns ur l ar ı n mev c utbul unmas ış ar t t ı r .Zi r abuol maks ı z ı nmaddet ees s üsedemez ,y aş ay amaz ,dağı l ı r .Vemaddemev c utol amay ı nc adahi ç bi rş ey i nv ar l ı ğı ndanbahs edi l emez . Düny adav ebüt ünâl emi mi z det ek,v âhi tgi bigör ünenher ş ey as l ı ndabi r bi r i nez ı tkar akt er de,bi r bi r i ndenas l ât ec r i tedi l emey en z ı tdur umdai kideğer den müt eş ekki l di r .Fakatbu z ı tdeğer l er bi r bi r i ndenmüs t aki l ,t amamenay r ıi kiuns urdeği l ,bi rt ekbi r i mi n kar akt er i nimey danaget i r en,bi r bi r i nebağl ıf akatz ı tgör ünüş l üi ki uns ur dur . Bi z i m âl emi mi z it eş ki ledenbüt ünc üz ül erv ebuc üz ül er den bi r i ol andüny anı ni l kmaddes idahidüal i t epr ens i bi ni nş ümul üdı ş ı nda kal amaz .Buhus us t akies as l ıbi l gi y ihul âs aol ar akt ekr aredi y or uz : a-Bi r i m,düal i t eni ni s mi di r .Onuni ç i nbunabi r i m düal i t edi y or uz . b-Düal i t eni nz ı t l ar ıt ekbi r erdeğer deni bar etdeği l di r l er .Onl ardagenedahaküç ükç apt abi r erbi r i m düal i t edi r l er ,y ânibe-her i bi r erdüal i t eol anbi r i ml er di r . c-Düal i t ei l kmaddeni nt eş ekkül übahs i ndei z ahedi l ec eği gi bi , har eket i ni l kkay nağı v ees as ı dı r . d -Düal i t e mekani z mas ıol maks ı z ı n har eketv e har eketol maks ı z ı nmaddehâlv eş eki l l er imev c utol amaz . e-Düal i t er uhv emaddedur umunundüny adakias l îgör ünüş üdür . Sonunc u bent t egeç en f i ki r l erhakkı ndai z ahatv er meni nl üz uml uol duğunuhi s s edi y or uz .Maddekâi nat ı ndar uhl amadde bi r ar ada bul unamaz ,demi ş t i k.Yânikâi nat t a bi r bi r i ne doğr udan 23

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

doğr uy a,di r ektol ar akt es i redenr uhmaddemef humur eelbi r mef hum ol amaz .Anc ak,bu i f adeden de r uhun v ar l ı ğı nıi nkâr et mekv ey al nı zmaddeni nmev c udi y et i nikabulet mekmânâs ı nı as l âç ı kar mamakl âz ı m gel i r . Fi l haki kamaddekâi nat ı ndadi r ektol ar akar al ar ı ndat es i ral ı p v er en,bi r bi r i ne kendi l er i nden bi rş ey l er gönder en r uhmadder eal i t es iy okt uramakâi nat ı nt emel i nit eş ki ledenmaddeni n mev c udi y et idegay es i zv es ebeps i zdeği l di r .Es as en maddeni n mev c udi y et igay es i ni n,bi rr uhahi z metet mekol duğunuev v el - c e s öy l emi ş t i k.Buhaki kat i ni f ades imaddedüal i t es i ndegi z l i di r .Şöy l e ki :Maddeni nol uş undakigay e,onunr uhahi z metet me-s i di r .Ruha hi z metet meki s emaddeni nhert ür l üş eki lv ehâl l eri ç i nde,i nki ş af i mkânl ar ı nı nr uht ar af ı ndankul l anı l mas ı y l aol ur . Onun bu i mkânl ar ı nı n kul l anı l abi l mes ide r uht an gel en endi r ektt es i r l er l e bi r t akı m har eket l er i n maddede z uhuredebi l mel er i nebağl ı dı r .Hâl bukimaddedekiherhar eket i nv ukuui mkâ- nı , anc ak düal i t e pr ens i biv e değerf ar kl anmas ımekani z mas ıi l e mümkünol ur .Yânidüal i t epr ens i biv eonunekmekani z mas ıol an değer f ar kl anmas ı ol maz s a r uhl ar ı n maddel er den i s t i f ade edebi l mel er ikabi lol maz .Böy l eol unc a,r uhmaddemünas ebet i ger ç ekl eş emez .Demek kidüal i t e,değerf ar kl anmas ımekani z mas ımadder uh düal i t es iz ar ur et i ni n bi ri f ades i di r .Dahadoğr us umaddedeki düal i t epr ens i bibuc ephedenmüt al aaedi l i n- c e, r uhmadde i ki l i ği ni n kâi nat t aki as l î gör ünüş ü, y âni y üks ek pr ens i pl erkar ş ı s ı nda-z ar ur et i ol ur . * * * Şu hâl de büt ün maddel er i n hay at i y et i niv e ol uş l ar ı nıt emi n edendüal i t epr ens i bi ;maddey iuns ur l ar av âz et meks ur et i y l e es as y apıol ar akas l îpr ens i pt ar af ı ndanonunbüny es i nekonul muş t ur . As l îpr ens i pi l âhîbi rpr ens i pt i r .İ ş t eböy l ec edüal i t e,kâi nati ç i nde bul unmay an r uh i l e, mahi y et i ondan t amamı y l a ay r ı ol an kâi nat ı mı z dakiv ar l ı kl ar ı n;y ânimaddel er i nbi r bi r l er i y l e ol an dur uml ar ı nımaddebüny es ii ç i ndei f adeeder .İ ş t ebi rv ar -l ı k,bi r bedenbus ur et l eanl arkikendi s ibi rr uhol may ı pr uhunkâi nat t aki i ni kâs ı dı rv e büt ün hâlv e dur uml ar ı y l a,bi rr uhun i ht i y ac ı na c ev apl arv er en v eo i ht i y ac ıaks et t i r en,r uhu t ems i leden bi r 24

BEDRİRUHSELMAN

v ar l ı kt ı r .Bi naenal ey hv ar l ı kdey i nc ebubakı mdankas t edi l enmânâ r uht ur .İ ş t edüal i t ebumânây ımümkünkı l maki ç i nv âz edi l mi ş t i r . * * * Hay atbaş t anbaş adüal i t epr ens i bii l eber aber ,onabağl ıol an değer f ar kl anmas ımekani z mas ı nı n müş ahedes i nden i bar et t i r . Buhus us t abi ri ns anı ni dr akinekadarç okar t arv egeni ş l er s ebu pr ens i pl er et âbimaddel erv ehâdi s el eri ç i ndekit ef er r uati nc el i kl er i neokadardahai y iv eder i nol ar aknüf uzeder . İ l knaz ar dakabahâl l er dededüal i t ey imüş ahedeet mekmümkündür .Zi r agör ünenhermaddeş ekl i ndedebi rdüal i t ev ar dı r .Bu kabamaddel er i nbüt ünv ec üz ül er i ndekidüal i t eni ngör ünü- ş ü bâr i z di r .Mes el âi ns anor gani z mas ı nı nf aal i y et l er i ,s empat i k v e par as empat i ki kis i ni rc üml es i ni nkar ş ı l ı kl ımuv az enedur uml ar ı y l a y ür üt ül mekt edi r .Bu i kis i ni rc üml es ibi r bi r i ne z ı ti s t i kamet t e bedeni n heruz v unda kar ş ıkar ş ı y a di ki l mi ş t i r .Öy l e kimes el â kal pt es empat i kc üml e( +) ,par as empat i kc üml e( )r ol l eral ı y or s a, s empat i kc üml eni n( )r olal dı ğımi dedepar as empat i kc üml e( +)r ol al makt adı r . Yâni bi r bi r i ne z ı t bu i ki s i ni r c üml es i ni n muv az enel eş mehâl l er i ,uz v i y et i nbi rbüt ünt eş ki ledenf aal i y et l er i ni ndev amı ndaes as l ıi ş l ergör ür .Bunl ar danbi r i s ibi ror ganı t ahr i kedi ponunv az i f es i nihı z l andı r ı r ken,onunkar ş ı s ı naz ı tkar akt er de di ki l en di ğer iay nıor ganıdur dur may a,y av aş l at may a ç al ı ş ı r .Veböy l ec ebi r i nc is i s t emi nt es i r l er i nif r enl emeks ur et i y l e onunz ar ar l ıol abi l ec eks ür at l er i nit ahdi tet mi şv ebus ur et l ede uz v i y et ikor umuşol ur .İ ş t ebui kis i ni rc üml es i ni nmuv az enes i ni nş uv ey abut ar af akay mas ı ,hay at ı ni c apv ez ar ur et l er i negör eo bedenehâki m ol anv ar l ı kt ar af ı ndant anz i mv ekont r oledi l i r . Düal i t eni n,v ar l ı kl ar da en kuv v et l it ez ahür ünü c i ns i y ethâl l er i ndegör ür üz .Bi rar ay agel mi şol aner kekl edi ş i ,bi rbi r i m düal i t et eş ki leder .Bunl arbi r bi r i ni nhem z ı ddı ,hem dedes t ekl ey i c i s i di r .But ar z daonl ar ı nkar ş ı l ı kl ıdur uml ar ıv emünas ebet l er ibi r ai l eüni t es i ni nherc ephedeny ür üy üş ünüv es el âmet i nis ağl ar . Bu i kiz ı tar as ı ndakimuv az eneni nt am ol ar akboz ul mas ıi s eai l eni n dağı l mas ıdemekt i r .Hi s l er dededüal i t ev ar dı r :s empat i ant i pat i , s ev gi nef r et ,dos t l ukdüş manl ı k,hodkâml ı kdi ğer kâml ı k… gi bi . 25

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

Kez amef huml ar dadadüal i t ev ar dı r :i y i l i kköt ül ük,güz el - l i kç i r ki nl i k…gi bi .Vel hâs ı lherkabahâl dedüal i t ey igör mekv e bul mak mümkündür .Fakatdüal i t ey idaha mudi lhâl l er de gör mey eç al ı ş mal ı dı r . Eğerdüal i t epr ens i bi ;değerf ar kl anmas ımekani z mas ı y l ades t ekl enmez ,t ek baş ı na kal ı r s a hi ç bi ri ş ey ar amazv e kı y met i ni kay beder .Düal i t e pr ens i biv e değerf ar kl anmas ımekani z mas ı , muay y en bi rf onks i y onun i f as ıi ç i n bi r bi r i nei nt i baket mi ş ,bi r i di ğer i ni n mev c udi y et i y l ef aal i y et e gi r ebi l en i kimekani z madı r . Dahadoğr us udeğerf ar kl anmas ı ,düal i t epr ens i bi ni n ekmekani z mas ı dı r . * * * Değerf ar kl anmas ıhakkı ndakii z ahat ı mı z ıt amaml ay al ı m.Ev v el â değer i nneol duğunui z ahet mel i y i z .Maddehâl l er i ni nan- c ak bi r t akı m har eket l er l e kai m ol duğunu gör müş t ük. Şu hâl de maddeni nher hangibi rkademedekidur umu,oani ç i ndeomaddedemev c utol an har eketmudi l el er iy ekûnunun t ez ahür ü demekt i r .Vebudaomaddey ioânamahs usol maküz er ev areden, hüv i y et l endi r enbi rmef humdur .İ ş t ebi rmaddeni nher hangibi r anda;i ç i ndebul unduğu v as at t amev c udi y etar zet mes i ninet i c el endi r en,büny es i ndekihar eketmudi l el er io v ar l ı ki ç i n bi r er değerv ey ami kt ar l ary ekûnudur .Şuhâl debi rmaddeni nbüny es i ndekihar eketmuht ev as ı nı nş uv ey abuş eki l deaz al mas ıv ey a ç oğal mas ı ,omaddeni ndeğer l er i ni ndeği ş mes i ,y ânibudeğer l er i nar t mas ıv ey aeks i l mes idemekt i r .Budaomaddeüni t es i ni n z ı t l ar ı ndanbi r i s i nev ey adi ğer i nedı ş ar ı dangel ec ekt es i r l er l eol makt adı r .Zi r at es i rdebi rhar eket t i r .İ ş t edeğerf ar kl anmas ıv ey a mi kt ar îdeği ş mel ert âbi r i y l ei f adeet t i ği mi zmânâbudur . Hul âs a,bi rbi r i m düal i t eni nbi r bi r i nez ı ti kinev ihar eketmudi l es i nden,y ânii kiz ı tdeğer i ndenbi r i s i nedi ğer i ndendahaç ok t es i rgel mes i ,oüni t eni nv ey abi r i mi ndeğerf ar kl anmas ı nımuc i p ol ur .Şuhâl de,gel ent es i r l erbi r erdeğerdemekt i r .Böy l ec ez ı t l ar danbi r i s i ni ndi ğer i nenaz ar anf az l adeğeral mas ı ,oz ı t l arar as ı nda mev c utol an muv az eneni n boz ul mas ı nıi nt açeder .Hâl buki düal i t epr ens i bies as ı nagör ebuz ı t l ardev aml ıbi rmuv az enehâl i ndebul unmal ı dı r l ar .İ ş t eboz ul anbumuv az eneni nt ekr arku26

BEDRİRUHSELMAN

r ul mas ıi ç i n,z ı t l ar ı nf az l adeğer l iol ant ar af ı ndandi ğert ar af ı na doğr ubi rakı şv âkiol urkibuakı şhâl i ni ndemaddedekii f ades i har eket t i r .Çeş i t l ii s t i kamet l er dev ukuagel ec ekbu har eket l er l e maddehâlv eş eki l l er iüz er i ndebi rs ür üdeği ş mel erv ey eni l i kl er mey danagel i r . * * * Ruhv ekâi natdüal i t es i ndeş unuhi ç bi rv aki tunut mamakger eki rkir uhl ar ı nt ekâmüli ht i y aç l ar ı nagör ev âkiol anherdav r anı ş l ar ı na,kâi natc üz ül er i ni nt am bi ri nt i bakl ac ev apv er mes ianc ak, r uhl ar ı nbudav r anı ş l ar ı nımaddec ev her iüz er i neaks et t i r env eher madde c üz ünün v e büt ününün gös t er ec eğir eaks i y onl ar ıda r uhl ar aaks et t i r meks ur et i y l ei adeedenas l îpr ens i bi ni c apl ar ı y l at ahakkuk eder .Yânir uhl ar ı ni ht i y aç l ar ıy üks ek pr ens i pl er i n i c apl ar ı nagör ekâi nat at es i r l erhâl i ndeaks et t i r i l i r .Kâi nat aaks edenbui ht i y aç l ar ı nc ev apl ar ı nıoandav er mek,y ânibut es i r i n t aş ı dı ğıi c apl arger eği nc eder halhar eket egeç mekmaddec ev her i ni n kar akt erz ar ur et iol duğui ç i n,buz ar ur et l emaddeni nv er di ğic ev ap,geneay nıkanal l ar dan,ay nıi c apl ar l ar uhl ar ai ni kâs et t i r i l i r .İ ş t ebubi l gi l eri c apmef humununnedemekol duğunu, nekadarmuaz z am v eder i nmânâl art aş ı dı ğı nıbi rker edahabel i r t mi şol uy or .Kâi nat ı mı z da,kâi nat l ar dav ekâi nat l arüs t ü ol an r uhl arar as ı nda;i c apherş ey ii ç i neal ı r .İ c ap,as l îpr ens i pt et es bi t v et ây i nol unmuşdur uml ar ı ni f ades i di r . * * * Kâi nat ı mı z ı nüs t ündekihaki kat l er edai rs öy l ey ec eği mi zhers öz , kul l anac ağı mı zheri bar e,gös t er ec eği mi zhermi s alanc akbi z i m kâi nat ı mı z ı nmaddîv âs ı t al ar ı ndani bar etkal ı rkibunl ar ı nhi ç bi r i s i kâi natüs t ündekiy üks ekkı y met l erar as ı ndahaki kîbi rmev c udi y et gös t er emez .Bununl aber aberbunl arkâi nati ç i ndekihaki kat l er i n maddî l eş mi şi f adel er i nibi r ers embolhâl i ndeor t a- y akoy may a v ebuy ol danbâz ıs ez gi l erv er mey ekâf i di r .Zat enbundani l er i s i ni kav r ay abi l ec ekhi ç bi rdüny av ar l ı ğıdamev c utdeği l di r .Bunokt ay ı bel i r t t i kt ens onr at ekr aray nami s al i nedönüy or uz . Yüks ek pr ens i pl er i ni c apl ar ı y l ar uhl ar ı ni ht i y ac ıbi ray nadan aks edergi bikâi nat av eor adangel enc ev apl ardar uhl ar aaks eder 27

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

demi ş t i k.Bi rdüny ami s al ii ç i nes okmakz ar ur et i ndekal dı ğı mı z bu muaz z am haki kat i ns ez gi s i nibi r az daha kuv v et l endi r mek i s t i y or uz .Bur adakiay na s embol ünü düny az aman v e mekânı na uy dur up,r uhl ar ıbi rt ar af t a,ay nay ıkar ş ı l ar ı nda,kâi nat ıdaöbür t ar af t a düş üner ek v e ar al ar ı ndakimes af el er e gör e,bahs edi l en i ni kâs l ar ımuay y en müddet l er l eöl ç mey ekal kı ş ar akmül âhaz al ar y ür üt memel i di r .Zi r a kâi nat ı mı z üs t ü haki kat l er de düny amı z a mahs usz amanv emekândur uml ar ıy okt ur .Bi naenal ey hbur ada z amanv emekânkay ı t l ar ı ndanaz adekal ar akay nar uhkâi nat mef huml ar ı nıbi r bi r ii ç i ndey mi şgi bikabulet mekv ebus embol l ei f adeedi l meki s t enenamel i y ey ei ns anl ar ı nanl adı ğımânâdabi r z aman pay ıv er meden- ay nıanda ol up bi t i y or muş naz ar ı y l a bakmakl âz ı mdı r .Ehemmi y et l ehat ı r l at maki s t er i zkiay nami s al i üz er i nde dur ur ken i ns anl ar ı n al ı ş ı k ol dukl ar ız aman v e mekân kay dı ndan az ade s ez gi l er iedi nmey el ây ı kıv eç hii l e muv af f ak ol amadı kl ar ıanda,kendi l er i nibekl ey en bi rt ehl i ke i l e kar ş ı l aş mal ar ıdai mamümkün ol abi l i r .But ehl i kedehat al ıbi ranl ay ı ş t ar z ı dı r .Yânibu bi l di r di ği mi zr uhay nakâi nats embol ünün z amanv emekândant ec er r ütet mi şs ez gi s i ,hi ç bi rv aki ti ns anıv ahdet iv üc utmef humuna s ür ükl ememel i di r .Zi r a bu y az ı l ar ıi y i anl ay anl ar ,bur adaböy l ebi rmef humunkas t edi l medi ği nibi l i r - l er . Yüks ekpr ens i pl er l er uhl ar ı nv ekâi nat l ar ı nbi rt ekv ar l ı khâ-l i ne gi r ebi l ec eği düş ünc es i , anl at mak i s t edi ği mi z haki kat l er den t amamı y l az ı tbi ri s t i kamet edoğr ui ns anıy önel t i rv eonunbüt ün y üks eks ez gi l er i ni s i l i ps üpür ür . * * * Şur as ıbi rhaki kat t i rkic ev her l er ibi r bi r i nenaz ar an dahabol i mkânl ar amâl i kv edahaüs t ünol an,bi naenal ey hr uhl ar ı ndahai l er i i ht i y aç l ar ı nac ev apv er ebi l ec ekkabi l i y et l ergös t er ennamüt enahi kâi nat l ars er i s i ni n hi ç bi rpar ç as ıv ey abüt ünür uhl ar aer i ş emez . Ni t eki mr uhl ar ı ndaher hangibi rkâi natc ev her i ndenmenş el er i ni al mı şol mal ar ıi mkânıdüş ünül emez .Kâi nat l ar l a,kâi natc ev her l er i i l er uhl arar as ı ndakat ’ îbi rer i ş i l mez l i kv ar dı r . Bu er i ş i l mez l i kr uhun v e kâi natc ev her l er i ni n mahi y et l er i nden i l er igel i r .Zi r aeğerr uhl arv ekâi nat l arbi r bi r i ndenbi rş ey l eral ı p v er ebi l s el er div eay nımahi y et ihai z ,ar al ar ı ndamüş t er ekc ev her î kı y met l erbul uns ay dır uh v ekâi nati ki l i ği nel üz um kal maz dıv e 28

BEDRİRUHSELMAN

t ekâmül ündemânâs ıkay bol ur du.Kez a,kâi natc ev her l er i ni nde i nki ş af l av ey abaş kabi ry ol danbi r bi r i nei nt i kaledec ekl er idüş ünül emez .Bu c ev her l er i n bi r bi r i negeç mes imümkün ol maz .Şu hâl de,i ns anl ar ı n akı l l ar ı na gel ebi l ec eğigi bi ,bi rkâi nati nki ş af eder eküs tbi rkâi nat ıt eş ki let mey edoğr ukay amaz .Okâi natanc aks ons uzdenebi l ec ekgeni şi mkânl ari ç i nde-t opl anı r ,dağı l ı r v et ekr art opl anı r ,dağı l ı r .Buhâl ,ki ms eni nakı ler di r emey ec eği bi rebedi y et t i r . Eğerkâi nat l ar ı nz amanl av ei nki ş af l abi r bi r i nei nkı l âpedebi l mel er ibi rhaki katol s ai di ,oz amanay r ıay r ıkâi natc ev her l er iv e ay r ıay r ıkâi nat l arkabulet mekl üz um v ez ar ur et ior t adakal maz -dı . Vebi rt ekkâi natr uhl ar aebedi y enbi rt ekâmülv as at ıol ar akkal ı r dı . Fakatbudur um,r uhunebedît ekâmüli ht i y ac ımef humu i l ekabi l i t el i fol amaz .Zi r anekadars ons uzi mkânl ar ıbul unur s abul uns un, mahi y et ideği ş mey en,ay nıc ev hermahi y et i ndekal anbi rkâi nat , r uhunebedîi ht i y aç l ar ı nıkar ş ı l amay akâf igel mez .Böy l ebi rt ek kâi natmef humu,r uhl ar l akâi nat ı nay nıkı y met t ev eay nıpl ânda bul unmas ız ar ur et i nidoğur urkibudar uhv ekâi nati ki l i ği nev e t ekâmülf i kr i net amamenay kı r ı dı r .Bi naenal ey ht ek bi rkâi nat mef humu r uhun ebedît ekâmül ü mef humuna uy maz .Sons uz i mkânl ar ıdahikabulol uns a,bi rt ekmahi y et i ns ons uzş ümul e mâl i kr uhunt ekâmül ükar ş ı s ı ndav er ec eğis ez gibaş ka,bi r bi r i y l e kat i y enbenz er l i ğiol may annamüt enahimahi y et l er i nnamüt enahi i mkânl ar ı nı nv er ec eğis ez gigene baş kadı r .Ve r uhl ar ı n ebedî t ekâmül ühaki kat i nel ây ı kol andur um,y ânis onunav ar ı l mas ıbahi s mev z uuol may anebedît ekâmülhaki kat i ni ni mkânl ar ı nauy gun gel en dur um,i ki nc idur um,y ânibi r bi r i nden t amamı y l a ay r ı mahi y et l er de v e her bi r i ni n kendi s i ne mahs us bambaş ka kar akt er l er de s ons uz i nki ş af i mkânl ar ı nı hai z namüt enahi c ev her l er i nmev c udi y et idur umudur .İ ş t e,anc akböy l enamüt enahi c ev her mahi y et l er i ni n her bi r i nde s ons uz t ekâmüldev r el er i geç i r mes ii l edi rkir uhl ar ı nt ekâmül l er i ni nebedi y et ihaki kat ias ı l mânâs ı nıv ekı y met i nibul ur . * * * Ruhun t ekâmül ünün ebedi y et i nikabulet mek bi rz ar ur et t i r . Zi r a hi ç bi ri s i ml ey adedemey ec eği mi z ,s ez gi mi z i n dahihi ç bi r ş eki l de ul aş amay ac ağıo er i ş i l mez l i kl er i n er i ş i l mez l i ği ;r uhl ar ı n 29

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

hi ç bi rv aki tol up bi t mi şbi rhâl e,mut l akkemalhâl i negi r emey ec ekl er i niv e ebedi y en t ekâmüli ht i y aç l ar ı ndan kur t ul amay ac akl ar ı nız ar ur îkı l ar .Şuhâl dekâi nat l ar ı nr uhl ar aer i ş i l mez l i ği ni z ar ur îkı l an âmi l ,r uhl ar ı n ebedît ekâmül den kur t ul amamal ar ı haki kat i nidez ar ur îkı l ar . Ruhl ar ı n ebedît ekâmül ünü z ar ur îkı l an âmi lder uhl ar ı n as l î pr ens i be hi ç bi rv aki ter i ş emey ec ekl er ihaki kat i ni n bi rz ar ur et i di r .Ruhl ar ı nas l îpr ens i beer i ş ememel er i niz ar ur îkı l anâmi li s eher ş ey i n üs t ünde v e büt ünl er i n büt ünü ol an herş ey l e en uf ak bi rmünas ebet idahibahi smev z uuol may an,akı l l ar a,hay al l er e, hi s l er egi r mey en,hi ç bi ri s i ml ei f ades imümkünol may an,y al - nı z bur adabüy ükbi rz ar ur eti ç i nde-anc akbi rdef ay amahs usol mak üz er e,hi ç bi rdel âl et i nidüş ünmeden,bi rdüny akel i mes i i l e y adedec eği mi z“ Al l ah’ ’ ı n;er i ş i l mez l i kl er i ner i ş i l mez l i ğiz ar ur et i di r . Buhaki kat it er eddütet medenv emünakaş amev z uuy apmadan böy l ec eol duğugi bikabulet mekdez ar ur et l er i nenbüy üğüv e s el âmety ol ununt eki s t i kamet i di r .   * * * Ruhl ar ı nt ekâmül l er i ne mât uf ol ar ak as l îpr ens i pt en gel en i c apl ar ,kâi nat ı mı z ı nüs thududundani ç er i( bui f adel ers embol i kt i r ) gi r er ek kâi nat t a t es i rş ekl i nde t ec el l i eder l er v e kâi nat ı n bi l emedi ği mi züs thudut l ar ı nda,i l er i degenebahs edi l ec ekol an üni t eden s üz ül er ek madde kombi nez onl ar ı nı n namüt enahii nki ş afv e kabi l i y eti mkânl ar ı nagör e onl ar ıv e kendi l er i niç eş i t l i f or mas y onl ar a,t r ans f or mas y onl ar av e def or mas y onl ar a uğr at a uğr at aüs t t eni t i bar enaş ağı l ar adoğr uy ay ı l ar ak,dağı l ar aki ner l erv ev ar ac akl ar ınokt al ar aul aş ar akor adar uhl ar ı ni ht i y aç l ar ı - na gör et ez ahür l er i nigös t er mek s ur et i y l er uhc ev her ar as ı ndaki endi r ektal ı ş v er i şf onks i y onl ar ı nınet i c el endi r i r l er .Hangiv ar l ı kt an,hangikademedengeç er s egeç s i n,hert es i rmuhakkaks ur et t e bi ri c abıt aş ı makt adı r .Bui c apdat es i r l er i ner i ş t i kl er ikademedekimaddel er i nv ey av ar l ı kl ar ı nt âbiol dukl ar ır uhl ar ı nt ekâmül i ht i y aç l ar ı nıt az ammuneder .Şuhâl dekâi nat ı nhi ç bi rz er r es ibu t es i r l er denaz adedeği l di r . Tekr ar edi y or uz :Mahi y et i ni ,s ebep v e net i c el er i ni ,madde 30

BEDRİRUHSELMAN

kâi nat ı mı z ı n kat ' îv et abi îi mkâns ı z l ı ğıy üz ünden,as l ât akdi r edemey ec eği mi zv e bi l emey ec eği mi zr uhl ar ı ni ht i y aç l ar ıv e bu i ht i y aç l ar ı n kâi nat ı mı z a düş en bi rpay ıol ar ak kabulet t i ği mi z t ekâmül l er i ;y üks ek pr ens i pl er i ni c apl ar ıger eği nc e kâi nat t aki t at bi kat l ar l at emi nedi l i r .Bugay eni ny er i neget i r i l mes ii ç i n,as l î pr ens i pt engel eni c apl arkâi nat ı nüs tkademes i nii ş galedenüni t e' y ey ay ı l ı r l ar .Veor adabut es i r l erbi rv ahdett eş ki leder l er .Böy l ec e,üni t ei l ebi r l eş mi şol anbui c apl ar ;t es i r l erhâl i ndeüni t e' den s üz ül üp her v ar l ı ğı ni ht i y ac ı na uy gun ol ar ak kâi nat i ç i ndeki t opl ul ukl ar a,f er t l er e,maddel er ev ev ar l ı kl ar a,enküç ükz er r e-l er e kadar büt ün madde c üz ül er i ne dağı l ı r l ar v e onl ar da ç eş i t l i t r ans f or mas y onl ar ,def or mas y onl ar v ef or mas y onl ar mey dana get i r i r l er .İ ş t ebu t es i r l ermekani z mas ı y l akâi nat ı ny ür üy üş üv e akı ş ıs ağl anı r .Var l ı kl ar ı nr uhl ar l a,bi r bi r l er i y l ev emaddel er l e ol an münas ebet l er ikur ul urv eböy l ec ekâi nat t akii nki ş afmuay -y en hedef i nedoğr uy ür ürgi der . * * * İ l er i de,üz er i ndet ekr ardur ac ağı mı zbi r azev v eli s migeç env ar l ı kmef humundanbur adadabahs et memi zl âz ı m gel i y or .Var l ı k; as l îpr ens i bi ni c apl ar ı nıt aş ı y an v er uhl ar l a al âkal ıbul u- nan t es i r l er i n;her hangibi rr uhun,kâi nats onunakadarkendi -s i ne hi z metet mes ii ç i n,muay y en i nki ş afkademes i ndekimaddel er ar as ı ndan t opl ay ar aks ent ez l eş t i r di ğibi rmaddeüni t es i , daha doğr us ubi rt es i r l ermudi l es i di r .Şuhâl deherv ar l ı k,muay y enbi r r uhunkâi nats onunakadarhi z met i net ahs i sedi l mi ş bi rt ekâmül v âs ı t as ı dı r .Bu öy l e bi rv ar l ı kt ı rkir uhun kâi natüs t ü pl ânı nda c er ey an eden dav r anı ş l ar ı nı n büt ün i c apl ar ı nıkâi nat t a madde ol ar aki f adeeder .Vebui f adel erdebi ray nadanaks eder gi bir uhaaks et t i r i l i r .Şuhâl dev ar l ı k;hi z met i ndebul unduğubi r r uhunkâi nat t akis embol üdür .İ ş t eher hangibi rr uhunhi z met i ndebul unanv ar l ı kor uhunbüt ündav r anı ş l ar ı nı ,kı pı r danı ş l ar ı nı v e i ht i y aç l ar ı nıt am ol ar aki f adeet t i ği ndenbi zonar uhunkendi s ii mi ş gi bidebakabi l i r i z .Zi r aov ar l ı kt agör ünenhert ez ahür ,r u-hun dav r anı ş l ar ı nı n kul l andı ğı madde i mkânl ar ı nı n müs aades i ni s bet i nde-kâi nat aaks et mi şbi ri f ades i nden,t ems i l îbi rgör ünüş ündenbaş kabi rş eydeği l di r .Ver uhor t adankal kı nc aonaai t 31

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

büt üni f adel erv et ez ahür l ers i l i nec ekv ev ar l ı koandadağı l ac akt ı r . * * * Var l ı ğı nkâi nat t ai kic ephel if onks i y onuv ar dı r :Bunl ar danbi -r i s i , onunr uhkar ş ı s ı ndas adec ebi rl abor at uv arv âs ı t as ıol uş u, di ğer i demaddel eror t as ı ndar uhunbi rt i ms al imev ki i ndebul unuş udur . İ ş t ebui kif onks i y onunun net i c es iol ar akv ar l ı ğı n daay r ı c abi r t at bi kats ahas ı nai ht i y ac ıv ar dı r .Bi naenal ey hr uhunkendi s i nden bekl edi ğir eaks i y onl ar ıl ây ı kıv eç hii l eonaaks et t i r ebi l mes ii ç i n,o r eaks i y onl ar ı nl üz uml uel emanl ar ı nımuhi t i n- dent opl amas ı ,y âni et r af ı ndakiv ar l ı kl ar danv emaddel er den t emi net mes il âz ı mdı r .Bu hus us t ai l er i dedahageni şbi l gi l erv er i l ec ekt i r . * * * Şi mdi ,bur adai ns anl ar ı nakl ı nagel ebi l ec ekbi rpr obl emiç öz meki c apedi y or .Var l ı kmademkibüt ünef alv ehar ekât ıi l e,büt ün duy gu v e düş ünc el er i y l e madde kombi nez onl ar ı ndan i bar et t i r ,ohâl dekendi s ii l edoğr udandoğr uy ahi ç bi rmünas ebet i ol may anbi rr uhahi z metet mekl enekaz anı y or ,y ânibi rv ar l ı - ğı n hi z metet t i ğir uhun ne t ar z da v e mahi y et t e ol duğunu dahi bi l medi ği -t ekâmül üi ç i nbukadarç al ı ş mas ı ,di di nmes i ,ac ıv et at l ı t ec r übel ergeç i r mes ikendi s i nenet emi nedec ekt i r ?Veeğer o, hi z metet t i ğir uhun t ekâmül üy l e par al elol ar ak bu kadari l er i i nki ş afs af hal ar ı nıi kmalet t i kt ens onr a,gününbi r i ndeor uhun kâi nat t anay r ı l ı v er mes i y l et ekr arkendiez el îkar anl ı ğı nabi rs ı f ı r ol ar akdönec eks eonunbi rkâi nati nki ş af ıboy unc agös t er mi şol duğuf aal i y et l erbedav amıol ac ak? İ ns an kaf as ı nagel ebi l en böy l ebi rdüş ünc eonubedbi n edi p t eş ev v üş l er edüş ür ebi l i r .Fakatherş ey denev v elmaddev er uh münas ebet l er ihakkı nda y ukar ı da v er di ği mi z bi l gi l er üz er i nde bi r azder i nc edüş ünül ür s ebumül ahaz al ar as ebep ol an hâl l er i n bi r ergör ünüş t eni bar etbul unduğuv ehaki kat i nböy l eol madı ğı anl aş ı l ı r .Bununl a ber aberdüş ünc el er de kar anl ı k bi rnokt anı n kal mamas ıi ç i nbuhus us uaç ı kl amakl âz ı m gel i y or .Ev v el âamor f bi rmaddey iel eal al ı m.Bundahi ç bi rhar eket ,hi ç bi rş eki ly okt ur . Fakatbuamor fmadde,v ar l ı khâl i negi r di ğiz aman,ondaenba32

BEDRİRUHSELMAN

s i t i ndeni t i bar enbüt ünv ar l ı ğaai thus us i y et l er l ebi r l i kt egi t t i kç e y üks el en s ev gi l er ,s empat i l er ,ant i pat i l er ,mer hamet l er ,v i c dan f aal i y et l er i ,düş ünc el er ,muhakemel ergi bibi rs ür ü mel eke v e dur uml armey dana gel i r .Şi mdi ,i ns anl ar ı nz i hi nl er i nibi rhay l i z or l ay abi l ec ekol anamor fmaddei l ebut ez ahür l er i nmünas ebet l er i nii z ahedel i m. Fi l haki kai ns anl ar ı n manev îdeğer l eri z af eet t i kl er iv emadde üs t üs ay dı kl ar ıbüt ün beş er îhar ekett ar z l ar ı ,hâl l er i ,duy gu v e düş ünüş l er i ,i nanı ş l ar ı ;s ey y al i y et iar t an maddef onks i y onundan baş kabi rş eydeği l di r .Anc ak,ş i mdi y ekadari ns anl ar ı nbuhaki kat i bukadaraç ı kl ı ğıi l egör ememel er ii c apedi y or du.Tâkionl arbu r eal i t el eri ç i ndegeç i r i l mes iz ar ur îol ani mt i hanv et ec r übel e- r i ni s el âmet l ey apabi l s i nl er .Fakatbugünar t ı khaki kat l erol duğugi bi i z ahedi l mekt edi r .Zi r ai ns anl arbuhaki kat l er ibüt ünv uz u- hui l e öğr enmekkudr et i neer i ş mi ş l er di r .Buhus us t adüny adan pekç ok mi s alv er mekmümkündür .Maddeüs t ügör ünenens af ,enhi s s îv e i dealduy gu,düş ünc ev ef i i l l er ;düny anı n en s ey y almaddî i mkânl ar ı nı nt ez ahür l er i nden baş kabi rş eydeği l di r .İ ns anl ar ı n s ev gi y emüt eal l i khi s s îhar eket l erdi y ei f adel endi r di k- l er ibi r ç ok f i i l l ery üks ekbi rs empat i z as y oni mkânı nı n,y üks ek bi rmadde s ey y al i y et i ni n,y üks ek bi rmadde kar ş ı l aş mas ı ,t es i r l eş mes iv e ş ümul l enmes i kudr et i ni n i f ades i di r . Kez a, büt ün ant i pat i l er , s empat i l er ,ki n,gaddar l ı k,hodkâml ı k,di ğer kâml ı k,f edakâr l ı k,haz , s ev i nç ,ı s t ı r ap v el hâs ı ls ubj ekt i fdeni l en büt ün hi sv ef i kr e müt eal l i kkı y met l er :i maj i nas y onl ar ,düş ünc el er ,i deal l er , i manl ar ,i t i kat l ar ,i c atv ei bdakudr et l er i ,i s t i dat l ar ,deha- l ar , i ht i r as l ar ,ar z ul ar ,t emay ül l er ,i t i y at l arv ebüt ünr uhîdeni l enhâl l er : kor kul ar ,c es ar et l er ,hai nl i kl er ,z al i ml i kl er ,i y i l i kv eköt ü- l ük duy gul ar ı …i ns anl ar ı ni dr akl er i ni nhenüzt anı madı ğı ,f akatdüny ada mev c utmaddel er den i nt i ş areden t ür l ü ev s af t akiener -j i l er i n t ez ahür l er i di r .Bi naenal ey hi ns anl ar ı n bunl ar a hâki m ol mas ı , bunl ar ıy enebi l mes idemek;maddey ehâki m ol mas ı ,mad-del er i y enmes idemekt i r .Büt ünbur uhîv ey amanev îdeni l enr eal i t el er i n hi ç bi r i s i ndemaddeni ndı ş ı naç ı kı l mamı ş t ı r .Bur ada hepmadde kul l anı l mı ş t ı r .Fakatbunubi l mek,ş i mdi y ekadari ns anl ari ç i nkabi l ol mamı ş t ı rkibudadedi ği mi zgi bibi ri c apt ı .Buhaki katbundan s onr ai ns anl art ar af ı ndanbi l i nec ekt i r . Düny ay ıt eş ki ledenmaddec üz ül er i ni nv eel emanl ar ı nı nal t ı nda 33

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

v eüs t ündebi r ç okdi ğerel emanl ar ı ndahamev c utol duğu-nuv e bunl ar ı n i ns anl ar t ar af ı ndan henüz bi l i nmedi ği ni ev v el c e s öy l emi ş t i k.Kez aş udur umudabel i r t mi ş t i k:Maddec ev her i ol an hi dr oj enat omununi ns anl ar c at anı nmay anbuel emanl ar - dao kal i t edebi ry apı s ıv ar dı rkibu;i ns anl ar ı n,at omdani nt i ş ar eden büt ün ener j it ez ahür l er i ne ai t bi l gi l er i ni n üs t ünde v e bambaş kakudr et l er dec ev herhâl l er iar zeder .İ ns anl ar c ameç hul ol anbuhi dr oj enat omukademel er i ndeni nt i ş aredenv ei ns ani dr aki niz or l ay ac akkadars ey y alv ekudr et l iol anmaddîi mkânl ar , i ns anl ar ı nş i mdi y ekadaras l âkav r ay amadı kl ar ıbi r ç okhâdi s e- ni n ol uş unai mkânhaz ı r l amakt av es ebepol makt adı r l ar . Hul âs a,r uhbi rmaddei l ei ş t i r akeder .Bedendeni l enş uur - l u maddehâl i nihus ul eget i r i r .Ondans onr ar uhar t ı kt amamen o bedeni nş ar t l ar ı nabağl anı r .Ve o ş ar t l ari ç i nde,or gani kf aal i y et l er i ndenbaş ka,r uhîv emanev îdeni l enbüt ünhâl l er ibey ne v e as abîc üml ey e,y ânibey ni nv e as abîc üml eni ni mkân v e kabi l i y et l er i nebağl ıbul unur .Ruhun mal ız annedi l i p dehaki kat t e maddedehus ul egel enhâlv ehar eket l er i nt ekâmülmekani z mas ı ndakir ol l er i nii l er i dei z ahedec eği z . Fakatş i mdi y ekadarbus ay dı ğı mı zhâl l er i nhepmaddey eai tol an c ephes i ndenbahs et t i k.Eğeri şy al nı zbukadar l akal s ai dioz aman i ns anl ar ı ndüş ebi l ec ekl er iy ukar ı das öy l edi ği mi z -endi ş el er ehakv er meki c ap eder di .Fakatbi r azev v elaç ı kl adı ğı mı z haki kat l er er ağmen,maddeni n kendikendi ne hi ç bi rhar eket e mukt edi rol madı ğıhakkı ndakies asbi l gi y ihat ı r l at ı r s aki şdeği ş i r .Zi r abubi l gimaddedekihi ç bi rkı pı r danı ş ı n,maddeni nkendi s i nden ol madı ğı nıöğr et mekt edi r .Maddebui ş iy apmakkudr et i ndenkat i y enmahr umdur .O hâl debi rv ar l ı ğı nherhar eket i , herkı pı r danı ş ıkendi s i ndenol may anbi rdur umuni f ades i di r .Ve bundanbaş kabi rş eydeol amaz .Aks ihâl demaddeni nanav as f ı nıi nkâret mi şol makger eki rkibudamümkün deği l di r .İ ş t e v ar l ı ğı ngös t er di ğimaddeol anbüt ünbuhar eket l er deki ,madde ol may an i f adel er e,r uhun kâi nat ı mı z dakidur umu di y or uz .Şu hâl de,maddeol ar aknamüt enahihar eket l er l e,kombi nez onl ar l a, ş eki l l er l ev ehâl l er l ebi rv ar l ı kt ahus ul egel enhert ür l üs ev gi ,düş ünc e,v i c dangi bir uhîdeni l eny üks ekt ez ahür l er ;haddi z at ı nda, r uhun kendipl ânı ndamev c ut ,bi l medi ği mi znamüt enahidav r a34

BEDRİRUHSELMAN

nı ş l ar ı nı nkâi nat t amaddei mkânl ar ı nagör ef i kr î ,hi s s îv ehay at î f or ml ar l at er c ümeedi l mi şmukabi l l er i di r . Bi naenal ey hv ar l ı ğa ai t , or t adamaddehar eket l er i ndenbaş kabi rş eykal mamakt adı r v e bu har eket l er dekimânâl ar ı nv ei f adel er i n heps i ni nr uha ai t ol dukl ar ıt ebar üzet mekt edi r .Bunabi rmi s alol maküz er ei dr a- ki el eal al ı m.İ ns ani dr akeder .İ dr akedeni ns andı r .Onunas abîs i s t em y apı s ı ndaöy l ei nc ekombi nez onl arv ar dı rkibunl armüt emadi y en i dr ak ş ekl i nde t ez ahür eden v i br as y onl ar , ener j i l er neş r et mekt edi r l er .Vei dr akmel ekes i ni ns ağl ı ğıv ey aboz ukl uğu i ş t ebuener j i l er ineş r edens i ni rs i s t emi ndekioç oki nc emadde kombi nez onl ar ı na,düal i t epr ens i biv edeğerf ar kl anmas ımekani z mas ı y l adı şt es i r l er i ny apt ı kl ar ımüdahal el ernet i c es i ndehus ul e gel en har eket l er e bağl ı dı r .O hâl de dı ş gör ünüş üi l ei dr ak, maddedehâs ı lol urv emaddîv i br as y onl ar l agör ünür .Bi naenal ey h bi rmaddedi r .Bununl a ber abero ay nız amanda bi ray nadan aks edergi bir uhunkâi nat aaks et mi şdav r anı ş l ar ı nı nmaddedeki kar ş ı l ı ğı dı r ,i f ades i di r .Yânii dr aki n har eket hâl i ndekidur umu maddey e ai t t i r .İ f ade bakı mı ndan dur umu da r uha ai t t i r .İ ş t e r uhunkâi natüs t üdur uml ar ı naai tol anbui f ade,böy l ec emad- de har eket l er i ni ni mkânl ar ı na t âbiol mak s ur et i y l e kâi nat t at amamı y l amaddîbi rr eal i t ei ç i nde-anc aki dr akmekani z mas ı y l a t ef s i rv et ems i ledi l mi ş t i r .Dahakı s as ı ,i dr akr uht amev c utol an, mahi y et ikâi nats aki nl er i nc e meç hulbi rdav r anı ş ı n maddedeki t ekni ki f ades i di r .Demekkibi rgüngel ec ek,r uhkendi s i net âbiol an v ar l ı ğıkâi nat t aebedi y ent er kedi pgi dec ekv et er kedi l mi şv ar l ı k dağı l ac ak,f akatbur adadağı l ac akol anş eys adec ebuduy gul ar ı , f i ki r l er iv et anı madı ğı mı zi l er i de gel ec ek daha di ğers ay ı -s ı z i f adel er it aş ı y an maddel er i n kombi nez onl ar ı ,ş eki l l er iv e har eket l er iol ac akt ı r .Maddehar eket l er ii ç i ndegör ünenbuhâl l er i n r uht akimahi y et l er i nibi l medi ği mi z - as ı l l ar ıi s er uhl a ber aber ebedîol uşv eakı ş l ar ı nadev am edec ekl er di r .Es as enr uhunkâi nat t an ay r ı l mas ı y l aber aberv ar l ı ğı n dat aş ı dı ğıbüt ün i f adel er i kay bedi phement ekr arât ı lv eamor fhâl i nedönüv er mes ibuhaki kat i nenaç ı kdel i l i nit eş ki leder . Bi naenal ey hbi rv ar l ı kt ac er ey anedenhâl l er i n,haki kat t er uhl arâl emi ndemev c utol an,mahi y et l er i nibi l medi ği mi zdahaç ok geni şv eş ümul l üdur uml ar ı nv edav r anı ş l ar ı nanc akmaddîbi -r er t i ms al i ,maddîbi r ergör ünüş üol dukl ar ı nıbus ur et l ei f ade et mi ş 35

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

bul unduk.İ ş t ebununi ç i ndi rkibi z ,v ar l ı kdeni nc er uhl ar ıhat ı r l arv e v ar l ı ğamüt eal l i kol ay l ar ı n;anc akr uhl arâl emi ndeki ,mahi y et l er i ni bi l medi ği mi zmukabi l l er i neai tol dukl ar ı nı anl a- r ı z . * * * Maddel er i nr uhl ar l amuv az iol ar aki l er l emel er imef huml ar ı - nı i nki ş afv et ekâmülkel i mel er i y l ebi r bi r i ndenay ı r makl âz ı m gel i y or . Zi r abunl aray r ıay r ış ey l er di r .İ nki ş af ,kâi nati ç i ndekimaddel er i n büny el er i ndekihar eket l er i n ar t mas ı ,maddîkombi nez onl ar ı nı n mudi l l eş mes i ,t es i r l er e hedef ol ma s ahal ar ı nı n geni ş l emes i , değer l er i ni n ar t mas ıhâl i di r .Tekâmüli s er uhl ar ı n hi z met l er i nde bul unan v ar l ı kl ar daki i nki ş af l ar a par al el dur uml ar ı dı r .Bu dur um,mahi y et i ne as l â nüf uz edemey ec eği mi z r uhl ar ı n namüt enahii ht i y aç l ar ı ndan kâi nat ı mı z da t at mi nii c ap edenv edüny amı z dat ekâmüls embol üi l ei f adeol unanbi rkı s mı dı r .Şuhâl det ekâmül ünmânâs ı ;onunmaddel eri ç i ndekii f ades i ol ani nki ş af l ar ı nmânâs ı y l apar al elol ar aky ür ür .Demekki t ekâmül üns ey r i nimüt al aaet mek,onav âs ı t aol anv ar l ı ğı nv ebu v ar l ı ğav âs ı t aol anmaddel er i ni nki ş aft ar z l ar ı nıv ey ür üy üş l er i ni i nc el emekdemekt i r . * * * Kâi nat t at ekâmült at bi kat ı nai l kbaş l ay ac akbi rr uhunbut at bi kat aai ti l kdur uml ar ıkâi nat ı n amor fhâl l er i neaks et t i r i l i r .Bu aks et t i r i l i şt es i r l erkanal ı y l aol ur .Tes i r l eri s ehem r uhl arâl emi - ne, hem kâi nat l ar aş âmi lv e hâki m ol an,mahi y et i nihi ç bi rv aki t anl ay amay ac ağı mı z ,hat t âs ez emey ec eği mi zas l îpr ens i bi ni c ap dedi ği mi zkudr et i ni n kâi nat ı mı z aai tr uhmaddedur uml ar ıüz er i ndekii f ades iv et ec el l i s i di r .Ruhl ar ı ni ht i y aç l ar ı nıkâi nat l ar a t aş ı y anbut es i r l erdüal i t epr ens i biv edeğerf ar kl anmas ımekani z mas ı y l amaddedeev v el c ebahs et t i ği mi zhar eket l er imey dana get i r i r l er .İ ş t ekâi nat t akihar eket l er ,r uhl ar ı nkı pı r danı ş l ar ı nı nv e dav r anı ş l ar ı nı n bu t es i r l erkanal ı y l amaddet eş ekkül l er ihâl i nde t ec el l iedens embol i kbi r eri f ades i di r .Böy l ec ekâi nat ai l kgi r en bas i tac emir uhl ar aai tt es i r l er ,dev aml ar ıboy unc aer i ş t i kl er is ahal ar dakii l kmaddel er i noanda,or uhl ar abi r ermüş ahedes ahas ıol mal ar ı nıt emi neder l er . 36

BEDRİRUHSELMAN

* * * Bi rr uht an gel en t es i r e kar ş ımaddeni n har eket l erhâl i nde v er di ğic ev apl ar ,gene o t es i rkanal ı ndan döner ek ay nır uha aks eder l er .Böy l ec e,as l îpr ens i bi ni c apl ar ı na t âbiol ar ak v eo kudr et l er i ny ar dı mı y l ar uh v e maddel er i n endi r ektmünas ebet i kur ul muşol urv er uhbus ur et l emaddedenal ac ağı nıoani ç i nal mı ş bul unur .Bundans onr aor uhuny enii ht i y aç l ar ı nagör ey aay nı madde kademes i nde bul unan v ey a daha üs t bi r madde kademes i ndeol andi ğermaddel er deay nıt ar z dav eay nıy ol l ar dan müş ahedel er idev am eder .İ l ks af hadabul unan r uhl ari ç i n her maddeni ni nki ş afdur umundakianı na bi rr uhun t ekâmüli ht i y ac ıt ekabüleder .Di ğert âbi r l e,maddedekii nki ş af ı n hert ür l ü dur umu,oandahi z metet t i ğiher hangibi rr uhi ç i nmekani kbi r t at bi katz emi niol ur .Ruhl ar ı nbur adakidur umus adec eohar eket l er euy makt ı r .Bubahs et t i ği mi zs af ha,kâi nat ı ni l kv eenkaba ol ans af has ı dı rkibi z l eri ç i nkar anl ı kol anbus af ha,i l er i dei z ah edec eği mi z hi dr oj en s af has ı nı n al t ı nda bul unur .Bu s af hadaki büt üni ş l eras l îpr ens i bi ni c apl ar ı nagör eanc ak,kâi nat ı nüs thudut l ar ı ndakiüni t e’ ni n kur duğu kâi nat ş ümuli dar e mekani z mas ı dahi l i nde, bi l medi ği mi zy ol l ar dan y ür üt ül ür . Yal nı z müphem ol makl aber aberş ukadars öy l ey ebi l i r i zkibus af hadat ekâmül et mekdur umundabul unanac emir uhl ar ı ny ür üy üş l er imekani kv e pas i fbi rt ekâmülpr ens i bi net âbi di r . Bui l kbas i tmaddes af has ı ndakir uhl ar ı nt ekâmül l er i ;maddel er i ni nki ş af l ar ıkadarkol ayv es ür at l iol madı ğı ndan r uhl arbu s af hadabi rt ekmaddey ebağl anı pkal maz l ar .Heranv as atdeği ş t i r i r l er .Bus ur et l eni s bet enkendi l er i ndeni l er ibi rmaddey idaha l i y akat l ibi rr uhat er kedenr uh,ağı ry ür üy üş üi l ebul unduğu al t maddekademel er i ndekidahabas i tmaddel er dey ür üy üş ünedai ma pas i fol ar ak,y ânimadde har eket l er i ne müdahal e et meks i z i n dev am eder . * * * Bu i l ks af ha,r uhun kâi nat l ai l ki ş t i r aki nden,maddeni ni l k hi dr oj enat omunagel i nc ey ekadari l er l er .Bur uh,kâi nat t ahe- nüz bi r bedene s ahi p ol muş deği l di r .Çünkü onda henüz kâi nat 37

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

maddel er i nit opl ay abi l ec ekkudr et l ery okt ur .Bi naenal ey ho,kâi natkar ş ı s ı ndakii l ki ht i y aç l ar ı nıt akdi redeny üks ekpr ens i pl er i n, üni t e’ dens üz ül eni c apl ar ı nagör ebas i tmaddehâl l er i ndes adec e pas i fv emekani kbi ry ür üy üş et âbit ut ul ac akt ı r .Onunbus ı r al ar dakâi nat t ai dr ak,i r ade,ş uurv ehür r i y ethâl i ndet ez ahüreden maddîbi rhüv i y et iol may ac akt ı r .Böy l ebi rhüv i y et i nkaz anı l ma- s ı anc ak, y üks ek pr ens i pl er i n ni z amı ger eği nc eonun i ht i y ac ı ni s bet i nde-amor fmaddel erar as ı nda,dai mapas i fv emekani k ol ar akgeç i r ec eğiebedi y etkadaruz undev r el er dens onr at edr i c enmümkünol ac akt ı r . İ ş t ebununi ç i ndi rkibui l kmaddes af hal ar ı ndakir uhl ar ı ni r adey i ,hür r i y et i ,i dr akii s t i l z am eden akt i fhi ç bi rdur uml ar ıy okt ur .Bunl arkâi nat t ahenüzher hangibi rmaddet eş ekkül ünebağl anmı şdeği l di r l er .Buac emir uhl arbus af hadai kenkâi nat t akibas i t i ni kâs l ar ı nı n mekani ky ol l ar dan gel i ş t i r i l mes ii ç i n,bi rmad- de dur umundandi ğerbi rmaddedur umuna,or adandal üz u- muna gör ebaş kabi rmaddedur umunas okul aç ı kar ı l a( Bus öz - l er haki kîdeği l ,s embol i kt i r .Zi r ar uhl arhi ç bi rv aki tmaddel er i ni ç i ne s okul amaz . )maddel er i nç eş i t l idur uml ar ıi l ev e har eket l er i y l e kar ş ı l aş t ı r ı l ı r l ar .Bui l ks af hadakimaddel er de,âl emi mi z degör ül en har eketv eş eki l l er i nhi ç bi r i s iy okt ur .Veonl arâl emi mi z enaz ar an ş eki l s i z ,amor f ,dar madağı nı k bi r hâl dedi r kibunl ar ı n hey et i umumi y es iamor fbi rv as at ımey danaget i r mi ş t i r . Bui l kkâi natmaddes i ni ni nki ş afs af has ı nımüt eaki p,hi dr oj en s af has ıdedi ği mi zâl emi mi z i nt âbibul unduğu-bi rüs ts af hat eş ekküledec ekt i r .Şi mdi ,bus af hay aai tbi l gi l er iv er i y or uz . * * * Âl emi mi z i n baş l angı c ıol an as l îmaddes i ;i l kkâi nats af has ı nı t eş ki ledeni pt i daîdağı nı kv as at ı nmaddel er i ndenmey danagel mekt edi r .Maddet eş ekkül ât ı nı nâl emi mi z de,düal i t epr ens i biv e değerf ar kl anmas ımekani z mas ıi l ekai m ol duğunugör müş t ük.Bu r eal i t eni nbi rnet i c es iol ar ak,âl emi mi z deas l îc ev her i ni l khâlv e ş eki l l er i ni nhus ul egel i ş i nibumekani z mal ar l abi r l i kt emüt a- l aa et mek l âz ı m gel mekt edi r . Hi dr oj en âl emi ni n i l k at omunun har eket l enmes ihakkı ndadüny al i s anıv ekel i mel er ii l ev er i l ec ek 38

BEDRİRUHSELMAN

bi l gi l erdahaz i y ades embol i kol ac akv es ez gi l er eday anac akt ı r .Zi r a i ns anl ar ,âl emdekii l khar eket l er i nş eki lv emahi y et l er ihakkı nda es as en hi ç bi rbi l gi y es ahi p deği l di r l er .Âl emi mi z i n üs t üne ai t r eal i t el er dei ns anl ar ı ni dr akinas ı lbi rnokt adani t i bar endur uy or s a, al t ı ndakimuay y enbi rnokt ay ıdat ec av üzedemezdemi ş t i k.Fakat maddekâi nat ı mı z dac ar iol ankanunl ar ı nv epr ens i pl er i nes as l ar ı bi r di r .Bur ada deği ş en ş ey bu es as l ar deği l ,bu kanun v e pr ens i pl er i nâl eml er egör ev âkiol anf or ml ar ıv et ez ahür l er i di r .Bu dur um,âl emi mi z i nal tv eüs tkı s ı ml ar ı naai tbâz ır eal i t el erhakkı nda i ns anl ar ı nmuht açol dukl ar ıkı y as îs ez gi l er ial abi l mel er i ney ar dı m ederkibus ez gi l erdekâi nathakkı ndakibi l gi l er i ni ns anl ar a y et ec ekkadart amaml anmas ı nakâf igel i r . Şi mdi ,i l khi dr oj enat omununnas ı lt eş ekkület t i ği nii z ahet mey e baş l ı y or uz . Âl emi mi z i ni l k maddes i ni n hi dr oj en at omu ol duğunu v e bunundai ns anl ar ı nbi l di ğihi dr oj enat omundanbambaş kav eonun ç oki pt i daîbi rhâl i ndeni bar etbul unduğunuev v el c es öy l emi ş t i k. Kez a,i ns anl ar ı nt anı y amay ac akl ar ıkadarbas i tv ei pt i daîol anbu at omunâl emi mi z i ni l kmaddes iol mas ıi t i bar ıi l e-amor f aeny akı n bi rmaddeol duğundan dabahs et mi ş t i k.Ev v el c ebel i r t t i ği mi zgi bi ,kâi nat t a mekani kt ekâmülpr ens i bi ni n hâki m ol duğu i l ks af ha;hi dr oj enat omual t ıs af has ıol ans ons uz ,kar anl ı k,dağı nı kv eamor fbi rv as at t ani bar et t i r .Bur adakit ekâmült amamı y l a mekani kbi rs i s t emebağl anmı ş t ı r .Bus af hadakimaddel ert opl u deği l ,dar madağı nı kt ı r .Zi r abus af haday al nı zmekani kt at bi kat l ar ı nıgör mek i ç i n bul unan r uhl arhenüzmaddel er it opl ay abi l ec ekkudr et eer i ş memi ş l er di r .Bi naenal ey h bu bas i tr uhl ar ,bu i pt i daîv as at ı n dar madağı nı k,ş eki l s i z maddel er ii ç i nde hi ç bi r maddey e bağl anmadan as l îkay nakl ar ı ny üks ek i c apl ar ıi l e-o maddedenomaddey eat l amaks ur et i y l es ür ükl eni pgi der eks ons uzmekani kv ei ns anl ari ç i nanl aş ı l mas ımümkünol may ani pt i -daî bi rt ekâmüly ol unut aki peder l er . İ ş t ebur adapas i fol ar akt ekâmül l er i niy apar ken ebedi y etkadaruz ungör ünenbi rdev r edens onr abur uhl ar ı nbâz ı l ar ıy av aş y av aş ,budağı nı kmaddey it opl ay abi l ec ekkadart ekâmül l er i nde i l er l emi şdur uml ar agel i r l er .Böy l ebi rdur umagel mi şbi rr uhun müt eaki pt ekâmül üne z emi n ol mak üz er e üni t e’ den bu amor f 39

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

v as at ı ni ç i ndebi rnokt ay at es i rgel i r .But es i r ,bi r i s iomaddey ebağl anmı şbul unan,y âniomaddey iy akal ay abi l ec ekdur uma gel mi şol anbi rr uhaai t ,di ğer ii s et eş ekkülhâl i ndebul unano maddeni nbüny es i neai tol maküz er ebi r bi r i nez ı tkar akt ergös t er mekl eber aber ,bi r bi r i nides t ekl ey en,t amaml ay an,hul âs aay nı hedef ey önel mi şbul unan i kit es i r den mür ekkept i r .Ve bi t t abî bunl ar ı ni ki s idegeneas l ît es i r i ni kic ephedegör ünenkâi nat t aki t ez ahür üdür .Bu i kiz ı tt es i r ,bi r bi r i ne z ı tkar akt er de bi r l eş mi ş uns ur l ar danmüt eş ekki li ki l ibi rmaddev ahdet i ni ,y ânibi rbi r i m düal i t ey imey danaget i r i r .Buuns ur l arov as at t amev c utamor f maddeni nbi rkı s mı nı n,gel ent es i r l eral t ı ndahar eket l endi r i l er ek bi rar ay at opl anmı şhâl l er i di r .Zi r abuhar eket l ers ay es i ndehu-s ul e gel enmany et i kal an,odağı nı kmaddel er ibi rar ay at opl ar .İ ş t ebu har eket l erdehi dr oj enâl emi ni ni l khar eket l er i di rkibi rr uhuno at oma bağl anmas ıi c apl ar ı na gör e as l ît es i r l er t ar af ı ndan ay ar l anmı ş t ı r . Böy l ei l k at oml ar dan müt eş ekki ls ahal ar ,as t r onomi k âl emi n büt ün c i s i ml er i ni ,kür el er i niv emanz umel er i nit eş ki leden s ay ı s ı znebül özs ahal ar ı nı ni l kdur uml ar ı nımey danaget i r i r l er .Böy l ec e mey danagel mi şol ani l kat omabi rr uhbağl anmı şbul unmakt adı r . Di ğert âbi r l e,bur uhunbuat omabağl anmaki ht i y ac ı ,as l îpr ens i bi n i c apl ar ıi l ebuat omunmey danagel mes i nes ebepol muş t ur .Ve r uhunbui ht i y ac ı naai ti c apl ar ıt aş ı y ar akamor fv as at ai nenas l î t es i r ,onunbuat oml ai r t i bat ı nıt emi net mi ş t i r . Demekkii l khi dr oj enat oml ar ıböy l ebi r bi r i nez ı t ,f akatmuv az enehâl i ndebul unani ki ş eruns ur danmüt eş ekki l ,âl emi mi z i nen bas i thâl l er dekias l îmaddel er i nit eş ki let mekt edi r l er . * * * Âl emi mi z i ni l k at omuna,y ânihi dr oj en at omuna bağl anmı ş ol an bi rr uh;ar t ı ko at omun v ar l ı kdedi ği mi zbi ri l er is af has ı nı nt eş ekküledec eğiânakadaronubı r akmay ac akt ı r .Bur adada mekani kot omat i kbi rt ekâmüls ey r iv ar dı r .Yânihi dr oj ent ekâmül ünün bu bi r i nc ikı s mı ndakir uhl ari l ky akal adı kl ar ıi pt i daî hi dr oj en at omunun,müt eaki p büt ün i nki ş af s af hal ar ı nıpas i f ol ar akt aki pet meks ur et i y l et ekâmül l er i nedev am edec ekl er di r .Bu s ı r ada onl arhi dr oj en at omuna hâki m deği l di r l er .Çünkü kendi l er i ndeböy l ebi rhâki mi y et ii s t i l z am edennes ez gi ,nei dr ak, ne 40

BEDRİRUHSELMAN

dehür r i y etmev c utdeği l di r .Bunl arhenüzmuht el i fmaddel e- r i t opl ay ar ak onl ar dan kendi l er i ne bi rv ar l ı k mey dana get i r ec ek dur umdadeği l di r l er .Bi naenal ey hbunl ar ı nt ekâmülv et i r el er ide aş ağıy ukar ıi l ks af hadaki l ergi bipas i fv emekani kt i r .Ar adaş uf ar k v ar dı rkiamor fv as ats af has ı ndai kenv ar l ı kl arhi ç bi rv aki t bi r maddeüz er i ndeuz unuz adı y at ut unamaz l ar dı .Zi r aonl ar or ada es as en,her hangibi rmaddey iy akal ay abi l mi şdur umdadeği li di l er . Onl ar ,s adec edar madağı nı kmaddel eri ç i ndeas l ît es i r l er i ni c apl ar ıal t ı nda,maddeden maddey eat l ay ar akmekani k t at bi kat l ar ı nıy apı y or l ar dı .Hi dr oj en âl emi ni ni l ks af has ı nda i s e v ar l ı kl ar ,y akal amı şol dukl ar ıhi dr oj enat oml ar ı nabağl anmı ş l ar -dı r . O bağl andı kl ar ıat omdan baş kas ı na at l ay amaz l ar .Ve o at omun büt ün i nki ş af ıboy unc a,onun i nki ş afkademel er i nit aki p eder l er ,y al nı zbus ı r adaoat omahâki m deği l di r l er .Sadec eonun har eket l er i nepas i fol ar akkat ı l ı r l arv eohar eket l er ei nt i baket mey eal ı ş ı r l ar .Zi r abuhar eket l er ,as l ît es i r l er i n,y üks eki c apl ar ı al t ı nda kur ul muş v ei s t i kamet l er i nial mı ş t ı r .Ruhl aror ada,bu i c apl aral t ı ndav ees i rol ar ak,y ânis ür ükl ener ekohar eket l er e t âbi ol maks ur et i y l ev ar l ı ks af has ı nakadarç okuz unbi rmüddetdev am edec ekol ant at bi katdev r es i nii kmaledec ekl er di r .Bui l khi dr oj en at omununt eş ekkül ünden,i l kv ar l ı khâl imey danagel i nc ey ekadar at omun büny es i ne hâki m ol an t es i r ,es as ît es i r di r ,y ânias l î pr ens i pt en gel en t es i r di rkibunun da o at oma bağl an- mı ş bul unanr uhaai t ,s öy l edi ği mi zgi bi ,bi rc ephes imev c ut t ur .Demek kibuat omai nenas l ît es i r debi r ,at omunbüny es i neai tmaddî c ephe,bi rder uhaai tol ar akgel enr uhîbi rc ephev ar dı r . Şuhâl de endi r ektol ar ak,y ânias l ît es i r l erkanal ıi l egel en,r uhl a- r aai t t es i r l erat omunmukadderol anhar eket l er i nepas i fol ar akuy mak s ur et i y l es adec e mekani kt at bi kat l ar ı nıy apac akl ar dı r . Bu t at bi kat s ay es i nde onl ar v ar l ı k s af has ı na doğr u i l er l edi kç e, maddel erar as ı ndakimünas ebet l er i ni l l i y etpr ens i bikar ş ı s ı ndaki dur uml ar ı naai ti l ki ns i y akl ar ı nhaz ı r l ı kl ar ı nıot omat i kmany apar l ar . Bu dev r edekit ekâmül ,r uhl ari ç i nç okuz un v ez or dur .Bi t t abî bur adakiz or l uk v e uz unl uk mef huml ar ıni s bî di r .Haddi z at ı nda i l âhîni z amdaneuz unl ukkı s al ı k,nedez or l ukkol ay l ı kdi y ebi rş ey y okt ur . * 41

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

* * Hi dr oj enat omu,âl emi mi z i nenbas i tbi rmaddes iol makl aber aber ,azç okbüy ükbi rener j it aş ı makt adı r .Zi r ao,kâi nat ı ni l k amor fmaddehâl i nden bumer hal ey egel i nc ey ekadarbi rhay l i t es i r l erv edeğer l eral mı şbul unmakt adı r .Şunut ekr arhat ı r l at al ı m kibur adabahs et t i ği mi zhi dr oj enat omuki my ac abi l i nen ( H) deği l di r . Bi z i m s öy l edi ği mi z hi dr oj en at omu, büt ün güneş manz umel er i ni ,t el es kopl ar l ai ns anl art ar af ı ndant anı l any ı l dı z -l ar ı , nebül öz l er i v el hâs ı l büt ün as t r onomi k c i s i ml er i muht ev i , âl emi mi z i nanas ıol anbi rmaddekombi nez onudurkiki my ac ı l ar t ar af ı ndan bi l i nen hi dr oj en at omu,âl emi mi z i ni l kmaddes idi y e bahs et t i ği mi zbuhi dr oj enat omununç oki l er l emi şv ei nki ş afet mi şhâl l er i ndenbi r i s i di r . Âl emi mi z dekibüt ün maddel er de ol duğu gi bi ,hi dr oj en at omunundahâlv emev c udi y et i nimuhaf az aedebi l mes i ,dev am- l ı s ur et t ei nki ş af l arkay det mes ianc ak,düal i t e pr ens i biv e değer f ar kl anmas ımekani z mas ı nagör ebi r bi r i ni ni ç i ndes akl ıbi rs ür ü maddec üz ününmuv az eney ekûnl ar ıi l emümkünol makt adı rv ebu muv az enel erdeas l ît es i r l er i nhâki mi y et ial t ı ndadı r . * * * Şi mdi ,hi dr oj enat omunun,v ar l ı ks af has ı nagi r i nc ey ekadarnas ı l i nki ş afet t i ği nii z ahet mey ebaş l ı y or uz . Hi dr oj en s af has ı nı n al t ı nda s ons uz bi r mekani ki nki ş af v e t ekâmülv as at ı nı n mev c utol duğunu bi l di r mi ş t i k.Bu v as at ,dedi ği mi zgi bi ,amor f ay akı ndağı nı kbi rbüt ünt eş ki ledenkar anl ı k bi rs ahadı r . As l ît es i r l erbu kar anl ı kv as at t ai l kç eki r değit eş ki let t i kt en s onr a,onunet r af ı nadi ğerc üz ül er idet opl ay ar akgi t t i kç edaha mudi l ,dahakar ı ş ı kv edahamünkeş i fdur uml ar ımey danaget i r i r l er .Ve böy l ec e mey danagel mi şol an madde t eş ekkül ünün or t as ı ndakias l ît es i r ,but eş ekküli ç i ndekul l anı l dı kt ans onr amahi y et ideği ş mi şv eas l îdur umunukay bet mi şol ar akomaddeden t ekr ardı ş ar ıi nt i ş aret mey ebaş l arkibunaoc i s mi nmany et i kal anıder i z . İ ş t e,hi dr oj en âl emi ni n en küç ükc üz ül er i nden en büy üks i s 42

BEDRİRUHSELMAN

t eml er i nekadarbüt ünkür el er iv et eş ekkül l er ibus ur et l emey danagel i r .

İ l k hi dr oj en ç eki r değiböy l ec e kur ul dukt an s onr ay ukar ı da s öy l edi ği mi zy ol dani nki ş afedeedeni hay etki my ac at anı l an( H) at omukademes i neul aş ı r . Böy l e as l ît es i r l er i n hâki mi y et ial t ı nda kur ul an i l k hi dr oj en at omuna,ens oni nki ş afkademel er i nekadar ,y âniv ar l ı khâl i ne gel i nc ey ekadary al nı zas l ît es i r l e,o at omabağl ıol an r uhaai t t es i r l ergel i r .Yânii l er i det es i r l er ianl at ı r keni z ahedec eği mi zas l î t es i r l er i n,r uhl ar a ai t ,t ekâmüldeğer l er idedi ği mi zkı s ı ml ar ıi l e maddel er eai tes as ît es i rdedi ği mi zkı s ı ml ar ıgel i r .Bi naenal ey h buat oml ar ı nbüny el er i ndekihar eket l eranc aky üks ekas l ît es i r i n hâki mi y et ial t ı ndadı r .Ruhl arpas i fol ar akbuhar eket l er es ür ükl enmekl e,uy makl amekani kot omat i kt ekâmül l er i niy apar l ar . Bu, t ekâmül ünbi rnev ipas i fadapt as y ons af has ı dı r .Bus af hada,at om büny el er i ne,t âl it es i r l erdedi ği mi zkâi nat t akidi ğerv ar l ı k-l ar aai t ol ant es i r l ergel mez .Es as enbur adar uhl ar ı nhenüzhür r i y etv e i dr akl er ibahi smev z uuol madı ğı ndani l er is af hal ar aai ti mt i hanl ar , epr öv l ermev c utdeği l di r .Onl ars adec emunt az amany ür üy env e gi t t i kç emudi l l eş enat omunhar eket l er i neot omat i kol ar akuy may a mec bur dur l ar .Veat oml ar ı nbukar ı ş ı khar eket l er i nei nt i bakede edev ar l ı ks af has ı nahaz ı r l anmakt adı r l ar . Anc ak,hi dr oj enat omununmuht el i fç eş i t l er i ni nbi rar ay agel er ek t ür l üc i s i ml er imey dana get i r mes i ,v ar l ı kl ar ı ni nki ş af l ar ı i ç i nl üz uml udur .İ ş t ei ns anl ar c a“ c i s i ml er ”di y et anı nmı ş ol an at omunbumür ekkepl er i nev ekombi nez onl ar ı nageneüni t e’ ni n y üks ek kont r ol ü al t ı nda-v az i f el iv ar l ı kl ar dan t âl it es i r l ergel i r v ebunl arbuc i s i ml er deç eş i t l if or mas y onl ar ,def or mas y onl arv e t r ans f or mas y onl ary apar l ar .Bi naenal ey hat oml ar daol duğugi bibu mür ekkepl er e ar t ı k doğr udan doğr uy a es as ît es i r l eri nmez l er . Onl ar ı ny er i net âl it es i r l erkai m ol ur .Vebi t t abîbunl ardadai ma as l ît es i r l er i nkont r ol üal t ı ndadı r . * * * İ l khi dr oj enat omununbüny es iv ar l ı khâl i negel i nc ey ekadar 43

-

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

bi r az ev v els öy l edi ği mi z gi bi -y al nı z as l ît es i r l er i n hâki mi y et i al t ı ndai nki ş af ı nadev am ederv ei ns anl ar ı n,oks i j en,gümüş ,pl at i n,kur ş un,r ady um… gi bii s i ml er l et anı dı kl ar ıhi dr oj en at omunun münkeş i fhâl l er iol an el emanl armey danagel i rkii ns anl ar bugünbunl ar dananc aky üzkadar ı nıt anı y abi l mi ş l er di r .Hâl bu- ki bunl ar ı nmi kt ar ıy üz ünüs t ündedi r . Gene s öy l emi şol duğumuzgi bi ,hi dr oj en at omunun üs tel emanl ar ai nt i kal ianc ak as l ît es i r l er i n mües s i r i y et ii l ev uku bul makt adı r .İ ş t e maddel er i nv ar l ı k kademes i ne kadari nki ş af l ar ı s ağl andı kt an s onr ao andan i t i bar en v ar l ı ğadoğr udan doğr uy a es as ît es i r l ergel mez .Anc akonunt âbiol duğur uht an,dahadoğr us uas l ît es i r i nr uhaai tol ankı s mı ndanv ekâi nat t akiç eş i t l it ekâmülkademes i ndekiv ar l ı kl ar dan t es i r l ergel i rkibu s onunc ul ar at âl it es i r l erder i z .İ ş t ebüt ünbut es i r l er l eov ar l ı k,t ekâmül ü i ç i nl üz uml uol an i mt i hanl ar ı ,epr öv l er iv et ec r übel er igeç i r mey ebaş l arv ebi rs ür üi mkânl ar l akar ş ı l aş ı r .Gi t t i kç ei nki ş afeden, ç oğal an v eş ümul l enen but ekâmüli mkânl ar ıi ç i ndekâi nat t aki i ş l er i nibi t i r meki ç i n-v ar l ı kuz un t ekâmüly ol c ul uğunakoy ul ur . Onunt ekâmül üi c apl ar ı ndanol ar ak,buv az i f el iv ar l ı kl ar dange-l en t âl it es i r l er l e,bi r azev v els öy l edi ği mi zgi bi ,hi dr oj enat omu- nun ç eş i t l iel emanl ar ı ndannamüt enahikombi nez onl arkur ul ur ,s ay ı s ı z c i s i ml ermey danaget i r i l i r .Buc i s i ml er i nnamüt enahiv ar y et el er i ç i ndebi rar ay aget i r i l mes iv edağı t ı l mas ıs ur et i y l eç eş i t l i f or mas y onl armey danaget i r i l er ekbüy ükv eküç ükc i s i ml er ,madde kompoz i s y onl ar ı ,bedenl er ,düny al ar ıdol dur an t ür l ü maddel er , ni hay etdüny al arv es i s t eml erkur ul ur .Büt ün bunl arüni t e’ den s üz ül enas l ît es i r l er i nı ş ı ğıal t ı ndaherkademedebul unanv az i f el i v ar l ı kl ar ı ngönder di kl er i s ay ı s ı zt âl it es i r l er l ey apı l ı r . Şuhâl deat omunbüny es i net âl it es i r l ermüdahal eedemez .O t amamı y l aes as ît es i r l er i nhaki mi y et ial t ı ndadı r .Fakatat om el emanl ar ı nı n hert ür l ü kompoz i s y onl ar ı ,v az i f el i l er den gel en t âl i t es i r l eri l ekur ul up dağı t ı l abi l i r l erkibunl ardabi t t abîmuht el i f t ekâmüls ev i y es i ndekiv ar l ı kl ar ı n der ec el er i ne gör e büy ük v ey a küç ükç apt aol ur l ar . * * * 44

BEDRİRUHSELMAN

Hi dr oj enat omununeni pt i daîhâl i ndeni t i bar engi t t i kç ey üks el en,i nki ş afedenbüny es i ,oni s bet t ehar eket ,kudr etv emües s i r i y etkaz anı r .Veonl ar abağl ıbul unanr uhl ardagi t t i kç ez engi nl eş env ekudr et l er iar t anbuhar eket l er euy auy at ekâmüleder l er . Maddedekibüt ün buhar eket l er iuy andı r an âmi l l eras l îkay nakl ar dangel ent es i r l er di r .Zi r at es i r l ermaddel er dehar eket l er ihus ul eget i r meks ur et i y l ef onks i y onl ar ı nıy apar l ar . Hul âs a,hi dr oj enat oml ar ı nıkur anas l ît es i r l ert aş ı dı kl ar ıi c apl ar agör eet r af t an müt emadi y en t opl adı kl ar ıc üz ül er l ehi dr oj en at omunubi rüs tâl emedoğr ui nki ş afet t i r i r l er .Bi t t abîhi dr oj en at omununi nki ş af ı y l aneş r edec eğiener j i l erdeoni s bet t ey üks el i r ,kudr et l eni rv ehi dr oj enat omui nki ş afet t i kç edahay üks ekv e mudi lener j i l er ,y ânidahamünkeş i fpar t i kül l erneş r et mey ebaş -l ar . Fakatbüt ünbunl arhi dr oj enat omununhenüzi l ks af has ı na ai t maddel er di r . Bur adaş unu dabel i r t el i m kihi dr oj eni n bu i nki ş af ıbi r t akı m at om ç eki r dekl er i ni n ay r ıay r ıhüv i y et l er i nimuhaf az a eder ek at omun i ç i nde kabac a bi r i kmel er it ar z ı nda ol mamakt adı r .As l î t es i r l er i nhâki mi y et ial t ı ndaat omdabi r i kendeğer l er ;bi r bi r l er i y l ebi r l eş meden,t am bi rahenkv emuv az enei ç i ndekay naş ar ak hi dr oj en at omunun o andakimahi y et i nikar akt er i z eeden büny es i nimey danaget i r i r l er . * * * Büt ünmaddel er i nmany et i kal anl ar ıv ar dı r .Böy l emünkeş i f bi r at omunmany et i kal anıi l khi dr oj enç eki r deği ndeol duğugi bibas i t deği l di r .Hi dr oj en ç eki r dekl er i ni nt er ki pl er i nden mey danagel en hi dr oj enat omununbüny es i ndebi rs ür üpar t i külol duğuv e herpar t i kül ündebi rmany et i kal anıbul unduğui ç i n,bumünkeş i f at omunmany et i kal anıdaonut eş ki ledenc üz ül er i ni nmany et i k al anl ar ı nı ns ent ez i nden mey dana gel mi ş t i r .Bu al ana many et i k al anl ar s ent ez ider i z .Maddel er i n bu many et i k al anl ar ıç ok mühi mdi r . Zi r a onl ar ı n bi r bi r i y l e v e v ar l ı kl ar l a ol an büt ün münas ebet l er ibumany et i kal anl arv âs ı t as ı y l at emi nedi l i rv ebu al anl ar agel ent âl it es i r l er ;ş i ddet l er i ne,kudr et l er i nev ei s t i ka45

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

met l er i ne gör e,onl ar ı nt âbibul undukl ar ımaddel er i n büny el er i ndedüal i t epr ens i bi ni nv edeğerf ar kl anmas ımekani z mas ı nı n kai del er ial t ı nda-ç eş i t l ideği ş mel er ,i s t i hal el er ,def or mas y onl ar , dağı l mal arv et opl anmal ary apabi l i r l er .Kez a,v ar l ı kl ar ı n;maddel er deni s t i f adeet mel er i ,onl ar ıç eş i t l ihâl l er es okabi l mel er ide buy ol danol ur .Düny anı ndabi t t abîoni s bet t eş ümul l üv egeni ş many et i kal anı ndani s t i f adeedenv az i f el iv ar l ı kl arbual anaç eş i t l it es i r l ergönder meks ur et i y l e-düny adakiküç ükv ey abüy ük t abi athâdi s el er i nimey dana get i r i r l er .Bunun gi bi ,i dr akidaha üs t ün bi rv ar l ı kt an gel en t es i r l er ,bu many et i k al anl arüz er i ne mües s i rol ar akonl ar aai tmaddel er deoni s bet t ebüy üknet i c el er doğur ur .Es as en,buy ol dandüny al ar ı n,manz umel er i n,güneş l er i n hâlv edur uml ar ı nat es i redebi l ec ekhar eket l eranc akç oky üks ek pl ânl ar ı ni ş i di r .Vebi t t abîbunl aras l îpr ens i bi ni c apl ar ı nagör e kont r ol l üol ar aky apı l ı r . Ner edemaddev ar s aor adamany et i kal anı nbul unmas ız ar ur î di r . Zat en many et i k al anı nt eş ekkül ü hakkı nda ev v el c ev er di ği mi z bi l gibuhaki kat i nanl aş ı l mas ı nıkol ay l aş t ı r ı r .İ ş t eböy l e- c ebi r at omun many et i k al anıol duğu gi bi ,at omun büt ün i nki ş af s af hal ar ı nı n,y âniel emanl ar ı n,buel emanl ar dan t er ki p ol unmuş c i s i ml er i n,düny al ar ı n,manz umel er i n,bunl ar dan mâada nebül öz l er i n,âl eml er i n,v ar l ı kl ar ı nbi r bi r i nenaz ar anazç okş ümul l ü,az ç okmudi lmany et i kal ans ent ez l er iv ar dı r .Bunl ar ı nüs t ündebüt ün kâi nat aş âmi lol anüni t e’ ni nmany et i kal anıt ekt i r .Or adamany et i k al anl ars ent ez iy okt ur .Zi r a üni t ede bi r bi r i nden ay r ıv ef ar kl ı v ar l ı kl ar ı nv ey auns ur l ar ı nmev c udi y et ibahi smev z uuol -maz . * * * İ ş t ei ns anl ar ı n per i s pr idedi kl er iş eydemaddel er i n bumany et i k al anl ar ı ndan i bar et t i r .Yânii ns an bedenl er i ni n many et i k al anl ar ı ,i ns anl ar ı nper i s pr i mânâs ı ndakabul et t i kl er iş ey di r . Demekkibi rr uh,kendi s i ni nkâi nat t akimümes s i l iol anv ebi r ener j i l ermudi l es i nden i bar etbul unan v ar l ı ğıv âs ı t as ı y l a maddel er i nmany et i kal anl ar ı nat es i reder ekonl ar ıkul l anı r .Veonl ar dan kendi s ii ç i n,o maddel er i n mens up bul undukl ar ıdüny a46

BEDRİRUHSELMAN

l ar dakit at bi kat ı nauy gungel enbedenl er ikur arv ebubedenl er v âs ı t as ı y l adaodüny anı ndi ğerv ar l ı kv emaddel er i ni nmany et i k al anl ar ı nat es i ret mekv eonl ar ıkul l anmaks ur et i y l et ekâmül ünü s ağl ar . Bi rdüny anı n mudi lbi rmany et i k al anl ars ent ez imev c utol duğu gi bi ,ondan daha mudi lol an güneş manz umel er i ni nv e nebül öz l er i ndemany et i kal anl ars ent ez l er imev c ut t urdemi ş t i k. Var l ı kl arbual anl arkanal ı y l abuâl eml er et es i reder ekv az i f el er i -ni y apar l ar .Mes el âbi r kaçgüneşs i s t emi ni ,hat t âbi r kaçnebül öz ü i ç i neal anv emany et i kal anl ar ı nat es i ret meks ur et i y l eonl ar ıi dar eedenç oky üks ekv az i f el i v ar l ı kl armev c ut t ur . * * * Bur ay akadarbahs edi l enbüt ünmaddel erhenüzv ar l ı khâl i ne gi r memi şdur umdadı r l ar . Bur adaş unubel i r t mekl âz ı m gel i rkiar t ı ky ukar ı danber iv er i l mekt eol anbi l gi l er iöğr enmi şol anl ar ,kâi nat t ac anl ı l ı k,c ans ı z l ı kt âbi r l er i ni ndebi r erl âf t ani bar etol duğunuv ebunl ar ı nes as l ı bi r mânâ t aş ı madı kl ar ı nıanl amı ş bul unac akl ar dı r .Maddel er i n ger ek i l ks af hal ar da,ger ek hi dr oj en s af has ı nda r uhl ar l a ol an endi r ektmünas ebet l er i ni n ni z am v et er t i pl er i ,böy l e bi rc anl ı l ı kc ans ı z l ı kt ef r i ki ni ny apı l mas ı nımümkünkı l mamakt adı r . Zi r a kâi nat s af hal ar ı nı n her maddes i nde r uhl ar ı n maddel er l e, o s af hanı nkar akt er i nev et ekâmüls i s t emi neuy gunç eş i t l imünas ebet l er idai mamev c ut t ur .Vekâi nat t aher hangibi rr uhunt ekâmül üne y ar amay an madde y okt ur .Yânimuv akkatv ey a dai mî ol ar ak r uhl ar ı n hi z met i ne gi r memi ş madde dur umu y okt ur . Bi l has s abuhâlhi dr oj en s af has ı ndakibüt ün maddel eri ç i nç ok bâr i z di r .Buhi z met i ndı ş ı ndakabuledi l ec ekbi rmaddel üz um-s uz v egay es i zol ur .Kâi nat t ai s el üz ums uzhi ç bi rv et i r emev c utdeği l di r . Şuhâl de,maddel er i nr uhl ar ai nt i s abıol unc ac anl ı ,ol may ı n- c a c ans ı z demek gi bidüş ünc el er es apl anmak y er s i z di r .Zi r a her maddeni ngeç i c iv ey adev aml ıol ar akbi rr uhai nt i s abıv ar dı r . Anc akmaddel er i ndev aml ıol ar akbi rv ar l ı ğabağl anmas ı naba-kı p v ar l ı kl ar ac anl ıdemeki s t ens ebi l ebudadoğr uol maz .Çünküv ar l ı k s af has ı ndanev v el kihi dr oj enat omunadav ar l ı ks af has ı nakadar 47

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

r uhl ar bağl anmı ş bul unmakt adı r l ar . Bi naenal ey h y ukar ı ki bi l gi l er dens onr amaddel er dec anl ı l ı k,c ans ı z l ı kt ef r i kiy apmanı n bi rmânâs ıkal mamakt adı r . * * * Henüzv ar l ı ks af has ı na gi r memi şi l k hi dr oj en kademel er i nde t at bi katgör enr uhl arbumaddel er depas i fv emekani kol ar akhaz ı r l anı r l ar . Bu maddel er ,t at bi katgör ec ek r uhl ar ı ni dar es ial t ı nda deği l di r l er .Onl aranc ak,y üks ek pr ens i pl er i ni c apl ar ı nagör e üni t e’ dengel ent es i r l er l e,kâi nat t akii l kt al eber uhl ar ı nmaddehar eket l er i neal ı ş t ı r ı l mal ar ı nıt emi nedec ekbi r erz emi nol maküz er e kur ul muş l ar dı r . Bur ay akadarmaddel er i ni nki ş af l ar ıv e bu i nki ş af l ar amekani kbi ry ür üy üş l et âbiol anr uhl ar ı ndur uml ar ıhakkı ndal üz uml u bi l gi l erv er i l di .Şi mdibumaddel er i n bi r erv ar l ı khâl i negeç i ş l er i y l e,r uhl ar ı n âl emi mi z dekiot omat i kv ey ay ar ıi dr akl it ekâmül s af hal ar ı nai nt i kal l er ihakkı ndakibi l gi l er iv er mey ebaş l ı y or uz . İ l khi dr oj en at omu hâl i negel mi şol an maddet eş ekkül ü,bi r r uht ar af ı ndany akal anmı ş t ı r .Or uhoat omabağl anmı ş t ı r .Yal -nı z dedi ği mi zgi bi ,onahâki m dur umdadeği l di r .Ruh,as l îpr en-s i pl e t aay y ünet mi şol anmaddeni nni z aml ıv et er t i pl ihar eket - l er i ni n dı ş ı naç ı kamaz ,onl ar auy may aç al ı ş ı r .Bur uht ahenüz s ez gi ,hat t â mekani k bi ri ns i y ak bi l ey okt ur .Bu s ı r ada hi dr oj en at omu kendi s i nebağl ıbul unan r uhun t ekâmül ü gay es i nemât uf , as l î t es i r l er i nt ây i n et mi ş ol duğu i s t i kamet t ekihar eket v ei nki ş af l ar ı nıy apar ken r uhun t ekâmül ünedehi z metet mi şol ur .Bu i nki ş afnet i c es i ndehi dr oj en at omui ns anl ar ı nt anı dı ğı( H)hâl i negel i r .Ves ı r as ı y l aki my ac abi l i nenel emanl arz uhureder .Bu hâly ukar ı l ar a doğr uy üks el i r .At omun har eket l er imudi l l eş i r . Değer l er ibakı mı ndan büny es iz engi nl eş i r .Büny es i ndebi r t akı m gr upl aş mal ar ,t opl anmal ar ,s i s t eml ermey danagel i r .Many et i k al ans ent ez l er idahakar ı ş ı k,dahakompl ekshâl l er egi r er .Bus ur et l ehi dr oj enbi r ç okkademel er dengeç egeç eoks i j en,f os f or ,bakı r ,gümüş ,bar y um,pl ât i n,al t ı n,r ady um,ur any um,s ent or y om hâl l er i nei nkı l âpeder . 48

BEDRİRUHSELMAN

Hi dr oj enat omuböy l ei nki ş afet t i kç eonabağl ıol anv eonun har eket l er ii l ei nt i bakı nıs ağl ay an r uh damekani kot omat i kbi r t empoi l egay ety av aşol ar akt ekâmüleder .Ruhunbut ekâmül ü ar t t ı kç amaddel erar as ı ndakimünas ebet l er eai t ,di ğert âbi r l eç eş i t l ihar eketkombi nez onl ar ı naai ti ns i y akîbâz ıdav r anı ş l ar ı nı n da haz ı r l ı kl ar ıy apı l ı r . Ni hay ethi dr oj enat omu,i ns anl ar ı nt anı makt aol duğueny üks ekel emanl ar ı nkadr os undant aş may abaş l ar .Veonl ar ı nkol ay l ı kl ay akal ay amadı kl ar ı ,t es bi t edemedi kl er ibi r t akı m y üks ek ener j i l er ineş r et mey e baş l ay an-büy ük kombi nez onl ar l abüny es i niz engi nl eş t i r i r .Bus ı r adahem onunbui nki ş af ı nas ebepol an, hem de t ekâmül ü ona par al elol ar ak y ür üy en r uhun,madde kombi nez onl ar ıar as ı ndakimünas ebet l er e ai ti l k dav r anı şi ns i y akl ar ı nı nkaz anı l mas ıhaz ı r l ı kl ar ıi l er l er .Büt ünbunl arhep, as l î t es i r l er i ndai mar uhl ar ı nt ekâmül l er i nihedeft ut an-büy ükahengi i ç i ndec er ey aneder .Yâniev v el c es öy l edi ği mi zgi bi ,mad-deni n or t as ı nai ner ekat omu amor fv as at ı ni pt i daîmaddel er i n- den t opl ay anas l ît es i r l err uhl ar ı nt ekâmüli ht i y aç l ar ı nı ,i nki ş afhâl i nde bul unanat omaaks et t i r i r .Ruhunmaddei l epar al elol a- r akdaha üs t bi rs af hay a uz anı ş haz ı r l ı kl ar ı nıt emi n eder .Hi dr o- j en at omununbui nki ş afkademes i ndeat omunbüny es i negel ent âl i t es i r l ery okt ur .Bur adaat omadoğr udandoğr uy aas l ît es i r l eri ner . As l ît es i r l erüni t e’ dens üz ül env emaddel er l er uhl ar aai tbul unan t es i r l er di r .Budur um t âv ar l ı kkademel er i nekadardev am eder . Hi dr oj enat omui l kt eş ekkül ündeni t i bar enni hay etöy l ebi rkademey egel i rkior adaç oki nc ev ekar ı ş ı kmaddekombi nez onl ar ı hâl i nde,i ns anl ar ı nt anı madı kl ar ıdüny a maddes iüs t ü bi r t akı m ener j i l er ineş r et mey ebaş l ar .At om buy üks ekv emudi lener j i l er i neş r edebi l ec eki nki ş afs ev i y es i negel di ğiz amanz at en,onunbu s ev i y ey egel mes i neas l îpr ens i pmuv ac ehes i ndes ebepol anr uh daar t ı kmaddel erar as ı ndakimünas ebet l er i nv ehar eket l er i ni ns i y akîdav r anı ş l ar ı na,uz unbi rt at bi katdev r es i ndens onr a,s ahi p ol abi l ec ekbi rt ekâmülkademes i neul aş mı şbul unur . İ ş t edüny amaddes i ni nenüs thudut l ar ı ndakiy üks ekhi dr oj en at omuöy l ekudr et l iv emudi lener j i l erneş r et mey ebaş l arkiar t ı kbunl ardüny amaddes i ni nmal ıol amaz .Bununl aber aber ,bu 49

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

ener j i l erde t opl u deği l ,dar madağı nı k hâl de bul unur l ar .Fakat onl ar ı nbudağı nı kl ı ğıi l e,ev v el c ebahs et t i ği mi zi pt i daîv as at t aki amor fmaddel er i n dağı nı kl ı ğıar as ı ndamuaz z am f ar kl arv ar dı r . Ev v el ki l erş eki l s i z ,bas i t ,har eket l er iç oki pt i daîv eat al et ey akı n, kabamaddel er di .Bunl ari s eç okmudi lhar eket l i ,büny el er ika-r ı ş ı k, z engi n madde kombi nez onl ar ı ndan müt eş ekki lüs t ün de-ğer l i ener j i l erhâl i ndebul unankudr et l iv edeğer l imaddel er di r .Bunl ar ı n bul unduğumuhi t ey ar ıs üpt i lmuhi tder i z .Buy ar ıs üp- t i lv as at ; hem hi dr oj en at omu al t ı ndaki amor f v as at t an, hem de i l k hi dr oj en at oml ar ı nı nt eş ki let t i ğias t r onomi k nebül öz l er den dahaç oky üks ekv ey epy enibi râl emi nbas amağı nıt eş ki leden y üks ekener j i l er denmüt eş ekki lbi rnev inebül öz dürkidüny anı n üs t ündebul unanböy l ebi ry ar ıs üpt i lv as at ı nt eş ekkül ü;düny a-nı n, di ğert âbi r l ehi dr oj enâl emi ni ny av aşy av aşüs tâl emekay ı -ş ı nı i f adeeder . Buy üks ekv edağı nı kener j i l er ,oy ar ıs üpt i lâl emi n,y ânihi dr oj enâl emiüs t ünebül öz ününeni pt i daîv ebas i tat oml ar ı nıt eş ki let mekt edi r l er .İ ş t ebuy ar ıs üpt i lv as at ı ni l kat oml ar ı nı ndai nki ş af l ar ıi l ekendi l er i ndeni nt i ş aret mey ebaş l ay an,dahay üks ek v edağı nı kener j i l er ;ar t ı kbi rar ay at opl anı p,bi rr uhakâi nat ı n s onunakadarhi z metedebi l ec ekbi rv ar l ı khâl i negi r mekkabi l i y etv ei mkânl ar ı naul aş mı ş l ar dı r .Kez a,onl ar l aber aberos af hay a kadart ekâmület mi şol anr uhl ardadai maas l ît es i r l er i ny ar dı mıi l e-buy üks ek,f akatdağı nı kener j i l er ibi rar ay at opl ay ar ak onl ar danbi rv ar l ı kmey danaget i r ebi l ec ekkudr et eer i ş mi ş l er di r . Budur um hâs ı lol unc a,budağı nı kener j i l er denkendi s i nebi r beden kur mak l i y akat i ne er mi ş bi rr uhun da,r uhanîpl ândan aks eden t es i r l er i nimuht ev i ,as l ît es i r l erbu dağı nı kv ey üks ek ener j i l er i nor t as ı nai ner l er .Or ada,ev v el c ei z ahet mi şol duğumuzi dr akîbi rnokt aet r af ı ndabuener j i l er ibi rar ay at opl ay ar ak onl ar danbi rt opl ul ukmey danaget i r i r l er .As l ît es i r l er de,os af hay akadart ekâmül ünüy apmı şol anr uhl ar aai tt es i r l erdev ar dı r .But es i r l ert eş ekküledenv ar l ı ğa,y âniener j it opl ul uğunaas l î t es i rt ar af ı ndanaks et t i r i l i rv ebağl anı r .Böy l ec ev ar l ı kdedi ği mi z oener j it opl ul uğukâi nat ı ns onunakadaror uhunbüt ündav r anı ş l ar ı namâkesol makv eodav r anı ş l ar ı nc ev apl ar ı nıt ekr arona i adeet meküz er ehi z met es okul muşv ekâi nat t ar uhunbi rt i ms a-l i , 50

BEDRİRUHSELMAN

v âs ı t as ıhâl i negi r mi şbul unur . Böy l ei l k hi dr oj en kademes i nden i t i bar en i nki ş afedi pv ar l ı k kademes i negel di ğianda,as l ît es i r i n maddel er eai tol an es as î t es i rkı s mı ,y er i nit âl it es i r l er et er keder .Veüni t e’ ni n dev aml ı kont r ol üne t âbit ut ul ar ak büy ük or gani z as y onl ari ç i ndekiv az i f el i l er den v ey a onl ar ı n kul l andı kl ar ıç eş i t l ikademel er dekiv ar l ı kl ar dan gel en bu t âl it es i r l er l ev ar l ı k,kâi nat ı ns onuna kadar t ekâmül ünedev am eder .But âl it es i r l er i nbaş l amas ı y l av ar l ı k-l ar ı n i mt i hanl ar ı ,epr öv l er i ,t ec r übel er iv emüş ahedel er idebaş l amı ş ol ur .Vev ar l ı kl ary epy eni ,dahahı z l ıbi rt ekâmüls i s t emi - ne s okul muşbul unur l ar .Bus af hadani t i bar enmaddel er ;bi r erv ar l ı k hâl i nde,t âbibul undukl ar ır uhl ar ı nhâki mi y et l er iv et âl it es i r l er i n y ar dı ml ar ıal t ı ndaor uhl ar ı nherhâlv edur uml ar ı na t âbiv e t er c üman ol ar ak v e onl ar ı kâi nat t a i f adel endi r er ek i nki ş af edec ekl er di r . Böy l ec emey danagel en bi rv ar l ı k;hi z metet t i ğir uhun t ekâmül ünemüt eal l i kbüt ündav r anı ş l ar ı nıas l îpr ens i bi nı ş ı ğıal t ı n- da okadarmükemmelol ar aki f adel endi r i rkiar t ı kona,kâi nat t ar uhun kendi s ii mi şgi bidebakı l abi l i r .Bununi ç i ndi rkikendi s i n-dendaha aş ağı dadi ğermaddel er i nât ı lv eamor f ay akı nhâl l er i -neni s bet l e r uhuni f adel er i nit aş ı y anakt i fdur umunabakar ak,bu v ar l ı ğac anl ı s ı f at ıi z af eedi l mi ş t i rkibudaev v el c es öy l edi ği mi z gi bi ,ni s bîbi r i f adedenbaş kabi rş eydeği l di r .Zi r abur adac anl ıdeni l en v ar l ı khaddi z at ı nda,ât ı lgör üneni l khi dr oj enat omu maddes i ni n i nki ş afet mi şy üks ek kademel er i nden baş ka bi rş ey deği l di r . Sadec eonun;kâi nat t abi rr uhui f adeedebi l ec ekkadari mkânl ar ı i nki ş afet mi şol makt av ebus ay ededekendi s imuay -y enbi rr uhun hi z met i net ahs i sedi l mi şbul unmakt adı r . Hul âs ai ns anl ar ı n henüzt anı madı kl ar ıhi dr oj en at omunun i l k ç eki r dek,nüv ehâl ihi dr oj en âl emi mi z i ,y ânias t r onomi kv âs ı t al ar ı mı z l amüş ahedeedebi l di ği mi zgüneşs i s t eml er i ni n,nebül öz l er i nv ebüt ünas t r onomi kc i s i ml er i nanamaddes i nit eş ki leder . Ni hay et kendi l i ği nden ( Unut ul mas ı n ki madde kendi l i ği nden hi ç bi rener j ineş r edemez .Büt ünbunl aras l îkay nakl ar dangel en t es i r l er et âbi di r . )bi r t akı m ener j i l erneş r et mey e baş l ar .Bur ada ş unugenet ekr ars öy l ey el i m kibi zhi dr oj enat omuder kenas l â ki my ada bi l i nen ( H) at omunu kas t et mi y or uz .Dedi ği mi z gi bi bu( H)at omubi z i m bahs et t i ği mi zat omdanç oki l er ibi ri nki ş af 51

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

s af has ı ndadı rv eondanbambaş kabi rş ey di r .Anc aki ns anl ari l k at omahi dr oj endedi kl er ii ç i nbi zdeonat âbiol ar akâl emi mi z i n i l kat omunahi dr oj endedi k.Yoks abuhaki kat enhi dr oj enat omu deği l di r . İ ş t ehi dr oj enat omunun,düny adabel i r l ibi rt ez ahürgös t er mey enbuy üks ekener j i l er i nden,hi dr oj enâl emi ni nbi rkademeüs t ündekiy ar ıs üpt i lv as atdoğar .O v as at t ai nki ş af ı nadev am eden hi dr oj eni n bu y üks ek hâlv eş eki l l er i ,neş r et t i kl er idaha üs t ün ener j i l er l ear t ı kmaddel er dekit at bi kats ev i y el er i ni nüs t üneç ı kı p y üks ekener j i l er ibi rar ay at opl amakl i y akat i neer i ş mi şbul unan r uhl ar abi r ert ekâmülmat er y al iol ur .Ruhl ary ukar ı das öy l edi ği mi zy ol da-bu ener j i l er den kendi l er i ne,kâi nats onuna kadar hi z metedec ekbi r erv ar l ı kkur ar l ar . * * * Böy l ec ei l kt eş ekkület mi şol anv ar l ı k,i dr akbakı mı ndanhe- nüz pekbas i tv ei pt i daîdur umdadı r .Buv ar l ı kt amev c utol ananc ak mekani kbi ri ns i y ak;hi dr oj enâl emi ndeonungeç i r ec eğiebedi y et kadaruz un bi ri nki ş afmüddet iboy unc aç ok y av aşol a- r ak i l er l ey ec ekv et edr i c ens ez gi i ns i y akl ar a,geneuz unz amans onr a s ez gi l er ev eböy l ec ear al ar ı ndabüy ükz amanmes af el er i i l e ay r ı l ans ez gi i dr akl er ev ei pt i daîi dr akl er ei nkı l âpedec ekt i r .Anc ak i ns an mer hal es i ne gel di ği z aman i dr akl er i n y av aş y av aş geni ş l emes iv eş ümul l enmey ebaş l amas ımümkünol ur .

* * * İ l kmekani ki ns i y akl ar l ay aş amay abaş l ay anv ar l ı k,ar t ı kbi rr uhun hi z met i ndedi r .Or uhunbüt üni ht i y aç l ar ı na,büt ündav -r anı ş l ar ı na c ev apv er ec ekv eonunkâi nat t akimaddel erar as ı nda t ahakkuk et mes iger eken i c apl ar ı na v âs ı t a ol ac akt ı r .Bu andan i t i bar en baş l amı ş ol duğu t ekâmüls af has ı na gör e,hi dr oj en âl e-mi ni n henüzv ar l ı ks af has ı nagi r memi şkabaat oml ar ıv eonl ar ı nkaba kombi nez onl ar ıar as ı ndaakt i fol ar akt at bi kat l ary apmaki ht i y ac ı nı duy ac akt ı r .Fakatbur adakit at bi kat ,r uhunev v el c eo kabaat oml ar i ç i nde geç i r di ği mekani k v e ot omat i k hay at l ar ı n- ki nden 52

BEDRİRUHSELMAN

bambaş kadı r .Oz amanonl ar ahâki m ol amı y or ,s adec e bi rat oma bağl ıv ees i rhâl de,oat omunmuay y enhar eket l er i nei ş t i r akedi y or v e pas i fbi ri nt i bak dev r es igeç i r i y or du.Şi mdii s e hi z met i nde bul unanv ar l ı ğıv âs ı t as ı y l aat oml ar ı nenbas i t i ndeni t i bar eni nki ş af kademel er i boy unc a ç eş i t l i el emanl ar ı ndan ku- r ul muş kombi nez onl ar ı na v e kompoz i s y onl ar ı na t edr i c en hâki m ol mak üz er eakt i fbi rt at bi katdev r es i nebaş l amı şbul unmakt a- dı r . Bunun i ç i n onl ar ıt opl amak,dağı t mak v e onl ar dan y enit eş ekkül l ermey danaget i r mek,bedenl erkur mak,bedenl er ii dar e et mekgi bif aal i y et l er debul unmaks ur et i y l et ekâmül ünedev am edec ekv ebuâl emdekii l er i y edoğr uol anhaz ı r l ı kl ar ı nıdaböy l ec et amaml amı şol ac akt ı r .Büt ünbui ş l er iy apmas ı ndabundan s onr aona,v ar l ı kdedi ği mi zi ş t ebus üpt i lener j it opl ul uğuv âs ı t a ol ac akt ı r .Kâi nat t abundans onr ar uhunbüt ündur uml ar ı nıt ems i ledenbuv ar l ı k,onunbumaddel eri ç i ndekii ht i y aç l ar ı nıt emi n et mek maks adı y l ar uh t ar af ı ndan kul l anı l ac akt ı r .Bu v ar l ı kv âs ı t as ı y l ar uhl ar ,hi dr oj en âl emi ni n kes i fmaddekombi nez onl ar ı , kür el er i nv edüny al ar ı ni ç i ndekikabamaddel er iüz er i ndeç eş i t - l i f or mas y onl arv et r ans f or mas y onl armey danaget i r er ekonl a- r ı f aal i y et es okac akt ı r .Zi r ar uhun doğr udan doğr uy a bu kaba maddel er ehükmet mes imümkündeği l di r .Bus ebepl e,i l kt eş ekküleden v ar l ı kr uht a bel i r en y enii ht i y aç l arkar ş ı s ı nda hemen muhi t i ndekien i pt i daîmaddel er den i s t i f ade et mey eç al ı ş ac ak v eonl ar dan ev v el âbas i tmür ekkepl er ikur ar akbumür ekkepl er üz er i ndekihâki mi y et i ni nt at bi kat ı nabaş l ay ac akt ı r . Büt ünbui ş l erhery er de,herz amanol duğugi bi -r uhl ar ay ar dı mc ıol any üks ekt es i r l er i ny olgös t er mes i y l ev eı ş ı kt ut mas ı y l a v ukubul makt adı r .İ ş t ev ar l ı ğı nböy l ei l kkul l anabi l ec eğimad- de kombi nez onl ar ı ,nebatbedenl er i ni n ev v el â en bas i tv ei pt i daî hüc ey r el er iol ac akt ı r .Buv ar l ı kl aronl ar dankendi l er i nebi r erbedenkur ac akl arv eanc akobas i tbedenl er i y l e,y ânii pt i daînebat hüc ey r el er i y l e di ğerkabamaddel er ev e kababedenl er eç eş i t l i t ar z dai l kz amanl ar dadai mai ns i y akl ar ı y l a-t es i r l ery apar aky aş amay abaş l ay ac akl ar dı r .İ ş t ebunai ns anl arenkar nas y onder l er . Bu hüc ey r el er ikul l anan v ar l ı kl arhenüz i dr aks i z ol dukl ar ı ndan bunl ar ı nbubedenl eni şt ar z l ar ı nabi rnev ienkar nas y ondeni l ebi -l i r . Bunl ar l anebatbedenl er i ni nherç eş i thüc ey r el er i ndel üz uml u enkar nas y onl ar ıt amaml adı kt an s onr a,büt ün bi rnebat ıi dar e 53

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

edebi l ec ekdur umagel mi şol anv ar l ı k,ar t ı kbas i t t eny üks eknebat l ar akadarmüs t aki lol ar ak ay r ıay r ınebat l ar dadaenkar ne ol may abaş l ay ac akt ı r .Bundans onr av ar l ı k,baş l ıbaş ı namüs t aki l bi rbedenii dar eedebi l ec ekdur umagel ec ekv eoandani t i bar en deonuni ç i nt opl u,mâş er îbi rhay at ı ni l kkademel er ikur ul muş ol ac akt ı r .Buna,i l er i dei z ahedec eği mi zor gani z as y ons i s t eml er i nehaz ı r l ı ğı neni pt i daîkı pı r danı ş l ar ıder i z . Var l ı k,bi t ki l er i ns ay ı s ı z nev i l er i nde gi t t i kç et ekâmület mek s ur et i y l es ons uzbedenl enmel ergeç i r egeç i r eç okuz unbi rz amans onr a-bus af hay ıdabi t i r ec ekv ebi rüs ts af hanı n,y ânihay v anl ı ks af has ı nı nt at bi kat ı nıgör mek üz er e kendi s i ne mahs us ol an bi ry ar ıs üpt i lâl emei nt i kaledec ek,or adadabi rmüddet y aş adı kt ans onr at edr i c en,hay v anv ei ns anv üc ut l ar ı nı nhüc ey r el er i nde bedenl enme kademel er i nii kmalet mek i ç i n,en bas i t bi rhay v anor gani z mas ı nı ni pt i daîhüc ey r el er i ndeenkar neol a-c ak v ey ukar ıdoğr u bedenl enmel er i ne dev am edec ekt i r .Ni hay et y üks ekhüc ey r el er e,y ânihay v anl ar ı ns i ni rs i s t emi nit eş ki leden hüc ey r el er ei nt i kaledec ek,bu dev r ey ide i kmaledi pl üz uml u mel ekel er ikaz andı kt an s onr amüs t aki lhay v an bedenl er i nehâki m ol makdur umunagi r ec ekv een i pt i daîhay v an bedenl er i ni i dar eet mey ebaş l ay ac akt ı r .İ ş t ebundans onr adadüny amı z dav e di ğerpl ânet l er debi rs ür übedenl enmel erdahageç i r di kt ens onr a i ns anbedeni ni i dar eedebi l ec ekbi rv ar l ı khâl i negel i pdüny ada i ns anbedenl er i nikul l anmay abaş l ay ac akt ı r .İ ns anl ı kâl emi ni n en i pt i daîs af hal ar ı ndani t i bar eni l er i dei z ahedec eği mi zz engi n bi r t ekâmüldev r es ii ç i ndedüny adakis onhaz ı r l ı kl ar ı nıdai kmalet mi ş bul unac akt ı r . Demekkii l kv ar l ı khâl i nden,y ânii l kbedenl enmehâl l er i nden bi r i ns an s af has ı nagel i nc ey ekadar ,i ns anl ar ı ni dr aki negör es ons uz l ukdemekol an ç okuz un bi rz aman s ür es i ndebi rt ekâmül s af has ıgeç i r i l mes il âz ı m gel mekt edi r . * * * İ y ibi ri f adekudr et it aş ı may anenkar nas y onkel i mes i ni ndel âl et iş udur :Var l ı k,kendi s i nes ahi pol anr uhahi z metedebi l meki ç i n, dahadoğr us ur uh;kendi s i nehi z metedenv ar l ı kv âs ı t as ı y l akaba bi r âl emi n maddel er i ni kul l anabi l mek i ç i n, o âl emi n maddel er i ndenkendi s i nebi rt es i rv âs ı t as ı ,y ânikababi rbedeny ap54

BEDRİRUHSELMAN

may av eonukul l anmay amec bur dur .Fakato v ar l ı khenüzt ek baş ı nakabamaddel er denböy l ebüy ükkombi nez onl arkur abi l ec ekkudr et t edeği l di r .Onuni ç i n,r uhl ar ı nt ekâmül l er i ndev az i f el iol an üs t ün v ar l ı kl ar ı ny ar dı ml ar ı y l ao,i ht i y ac ı nagör e( kibu, haki kat t er uhuni ht i y ac ıdemekt i r )kendi s i nekabamaddel er den bi rbeden kur ac akv eonadev aml ıt es i r l ergönder meks ur et i y l ebağl anac akt ı r .İ ş t ev ar l ı k,ar t ı kodüny adamâş er ît ekâmül üne baş l amı şol anr uhununi ht i y aç l ar ı naai t ,kabamaddel erv edi ğer v ar l ı kl arar as ı ndakif aal i y et l er i ni ,kur duğu bu beden s ay es i nde y apabi l ec ekt i r .Yâniv ar l ı k,r uhun dav r anı ş l ar ı nagör eo bedeni i dar eedec ekt i r .Zat enobedenonuni dar eedec eğiç apt akur ul muş t ur . Demekkibur adabi r idi ğer iv âs ı t as ı y l ar uhahi z metedenbi r v ar l ı kv ebi rbedenv ar dı r .Bunl ar danbi r i s iev v el c ebahs et t i ği - mi z mudi lbi rmaddey apı s ı namâl i kol anv ekâi natboy unc a r uhu t aki pedenv ar l ı kt ı rkibu,r uhunkâi nat t akis embol ü,i ni kâ- s ı , i f ades iol anç oki nc ebi rener j i l ermudi l es i di r .İ ki nc i s ii s ebuv ar l ı ğı n r uhahi z metedebi l mes ii ç i n,i ç i ndet at bi kat l argör mekz ar ur et i nde bul unduğukabaâl emdekimaddel erv ev ar l ı kl ar l a bi rt es i r l eş me v âs ı t as ıol ar akkul l andı ğı ,oâl emi nkes i fmaddel er i ndeny apı l mı şkababi rbedendi r .Demekkir uhakâi natboy unc ar ef akatedec ekv ar l ı ğahi z metet mekdur umundabul unan beden;her hangikababi rkür ede,r uhun i ht i y ac ı nagör eanc ak muv akkatbi rt at bi katdev r es imüddet iz ar f ı ndao v ar l ı ğabağl ı kal ac akgeç i c ibi rv âs ı t adani bar et t i r .Var l ı k;bul unduğuv as at t a, hi z metet t i ğir uhuni ht i y aç l ar ı nıy er i neget i r di ğiandaonuny eni i ht i y aç l ar ı nauy gun-di ğerbi rbedenikur maküz er eev v el kibedeni nit er keder .Budageneüs tt es i r l er i ny ar dı mı y l aol ur .İ ş t e, v ar l ı ğı nher hangibi rkür edei ki nc ibi rbedenikur mas ı nai ns anl arenkar nas y onv ey adoğum der l er ,obedenit er ket mes i nede dez enkar nas y onv ey aöl üm adı nıv er i r l er . * * * Demekkibi rgüneşs i s t emi ni nher hangibi rkür es i nde,okür eni nş ar t l ar ı na uy gun bi rbeden i ç i nde doğmuş ol an v ar l ı k, t ekâmüli ht i y ac ı nagör eos i s t emi nmuht el i fkür el er i ndes ay ı s ı z bedenl enme v e bedenden ay r ı l mav et i r el er igeç i r mek s ur et i y l e 55

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

maddeâl emi ni ns onbas amağı naer i ş mi şbul unurkibus onbas amakdas i s t emi mi z dei ns an,di ğers i s t eml er deonamuadi li nki ş af mer t ebes i ndebul unanbedenl er denbi r i di r .İ ş t er uhl ar ,hi dr oj en âl emidedi ği mi zbu s af hadamaddeni ni l ki nki ş afs af hal ar ı nda ol duğugi bi -dağı nı kmaddehâl l er ii ç i ndepas i fol ar akmekani k y ür üy üş l er l edeği l -maddel er ebağl ı ,ot omat i kv ey ay ar ıi dr akl i hâl l er degös t er ec ekl er ic ehi tv egay r et l er i negör et ekâmüleder l er . * * * Mademkidüny amı z ı nat omu,âl emi mi züs t üy ar ıs üpt i lbi râl emi n ana maddes iol an y üks ek ener j i l er iç ı kar abi l ec ek kadar i l er i i nki ş af l arkay det mekt edi r ,ohâl dedüny amı zş i mdi y ekadar z annedi l di ğiv ey adüş ünül düğügi bi ,ger ibi rdüny aol may ı pmaddî i nki ş af ı bakı mı ndan; s ey y ar el er i y l e, güneş l er i y l e, kür el er i y l e, s i s t eml er i y l e v e nebül öz l er i y l e büt ün hi dr oj en âl emi ni n en münkeş i fv ei l er imaddet eş ekkül ât ı nas ahi pkür el er i ndenbi r i s i di r .Ni t eki m,düny anı ni nki ş af ı y l at ekâmül l er i par al el gi denr uhl ar ı n kul l andı kl ar ıi ns an bedenl er ide bu muaz z am as t r onomi k âl emi n en i l er iv een ç oki nki ş afet mi şv ar l ı kl ar ı ndan bi r i s i di r . Es as en i l er i de bi l di r ec eği mi z gi bi ,düny amı z ı n büt ün i mkânl ar ı nıkul l anar akv eor adakit at bi kat l ar ı nıbi t i r er ekonut amamen t er kedenbi rv ar l ı ğı nay nız amandahi dr oj enâl emi nidet er ket mi şdur umagi r mes ibubi l gi ni nc anl ıdel i l i nit eş ki leder . * * * Âl eml er ibi r bi r ii ç i ne gi r mi ş ,bi r bi r i nden büy ük v e mer kez l er imüş t er ek ot uz kı r k kür ey e benz et er ek kâi nat ı n kabac abi r s embol ünüy apal ı m.Bunl ar ı nenkabav ei pt i daîol anıenor t ada bul unan,enküç ükkür edi rkibunaamor fi l kmaddes af has ıdemi ş t i k.

56

BEDRİRUHSELMAN

Yukar ı dakiş ema,bahs et t i ği mi zmer kez l er imüş t er ekkür e- l er i n i l küçt anes i ni nmakt aı nıgös t er i y or .Bur ada( a)al anıi l kmaddeden hi dr oj enegel i nc ey ekadarr uhl ar ı nmekani kt ekâmüls af hal ar ı na t ekabüleden,maddeni ni l ki nki ş afs ahas ı nıgös t er i r kibus aha ol dukç akar anl ı kt ı r .( b)s ahas ı ,büt üngökc i s i ml er i y - l ebi r l i kt e hi dr oj enâl emi mi z it eş ki leder .( c )s af has ıi s ehi dr oj enâl emi mi z i n üs t ünde bul unan v e kademe kademe y üks el en s on-s uzdi ğer âl eml er i n,bi z i m âl emi mi z enaz ar an,i l kkademes i di r kibunada y ar ıs üpt i lâl em di y or uz .Bundans onr adi ğers af hal arbi r bi r i nden dahaz i y adegeni ş l ey er ekt ev al iedec ekt i r . * * * Böy l ec ev ar l ı k;güneşs i s t emi ni nbi rs ür üs ey y ar es i nde,os ey y ar el er i nş ar t l ar ı nav edur uml ar ı nauy gun,f akatdüny amı z daki l er e naz ar anbas i t ,i pt i daîmaddemudi l el er i ndes ay ı s ı zbedenl enmel er geç i r egeç i r es i s t emi mi z i nenmüt ekâmi lv ar l ı ğıol andüny adaki i ns anbedeni nikur makl i y akat i neul aş ı r .Veoandani t i bar endaha s er bes tdur um v eş eki l l er dekii nki ş afv et i r el er i nebaş l ar .İ ns anl ı k hâl i ndekiv ar l ı ğı ni dr akiev v el kis af hadaki l er enaz ar anç okar t mı ş t ı r . İ r ade hür r i y et i ;i dr akini s bet i nde ç oğal mı ş t ı r .Bu kudr et l er i y l e müt enas i pol ar akdames ul i y et i nmânâs ı nıy av aşy av aşs ez mey e baş l amı ş t ı r .Büt ün bumel ekel er i n ar t mas ıonas ev giv ev i c dan deni l en y üks ek i nki ş af mekani z mal ar ı nı n ş uur unu az ç ok kaz andı r mı ş t ı r .Bus ur et l e,i ns anl armes ul i y ets ez gi l er i ni ngi t t i kç e kuv v et l enen bas kı l ar ıal t ı nda ot omat i kv ey ay ar ıi dr akl iol ar ak i ns anl ı kmer t ebes i nini hay et l endi r mey eç al ı ş ı r l arv ebununi ç i n 57

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

i ns anl ı khay at ı nday üzbi nl er c egör güv et ec r übegeç i r i r l er ,as ı r l ar boy unc ay aş ar l ar . * * * Bi ri ns an,düny adat ekbaş ı nakal ı r s agör güv et ec r übes ahi bi ol amaz .Gör güv et ec r übes ahi biol amay ı nc adar uhunt ekâmül ünehi z metedemez .İ ş t ebunokt ada,maddekâi nat ı ndakiç eş i t l i mâş er ît ekâmülpl ânl ar ı nı nz ar ur et i aç ı kol ar akkendi s i nigös t e-r i r . Bi naenal ey hbedenl iv ar l ı kl ari nki ş afedebi l meki ç i n,bedendı ş ı nda bul unan di ğerbedenl er l ev emaddel er l ekar ş ı l ı kl ıal ı ş v er i ş l er de bul unmakz or undadı r l ar .Onl ar ı n bumünas ebet l er i nden s ay ı s ı z hâdi s ekombi nez onumey danagel i r .İ ş t eözv ar l ı kt anr uhaaks eden buhâdi s ekombi nez onunaai ti dr akl erbus af hada- kiv ar l ı kl ar ı n t ekâmül ünüt emi neder . Demekkir uh,maddei l ei ş t i r akeder .Şuur l u maddey i ,y âni v ar l ı ğıkur ar .Var l ı k da kendir uhunun v ey ar dı mc ıv ar l ı kl ar ı n f aal i y et l er i y l ekabamaddel er denkendi s i neay r ı c abi rbedeny apar . Vebubedenv âs ı t as ı y l amaddel er et es i reder .Kul l andı ğı kaba maddel er l edekendihar i c i ndekidi ğerbedenl er et es i ret meks ur et i y l emâş er îpl ânaadı mı nıat ar .Vehi dr oj en âl emi ni n v ar l ı ks af has ı ndakit ekâmül ü de bu andan i t i bar en y ür ümey e baş l ar . Bumühi m bi l gi ni nhi ç bi rnokt as ı nı nmüphem kal mamas ıi ç i n bi r azi z ahat t abul unac ağı z .Mes el â,s ev gi den,v i c dandanf aki r ,ç ok ger ibi ri ns anı nt ekâmül üi ç i n;düal i t epr ens i biv edeğerf ar kl anmas ımekani z mas ıger eği nc ez ı tdeğer l er l ekar ş ı l aş mas ı ,s ev gi ki n,adal et z ul üm,i y i l i kköt ül ük gi bimef huml ar l ay üz y üz e gel mes iv ebus ur et l eot omat i kol ar akbi rkı y asbi l gi s ikaz anmas ı v emuv az enes i nibul abi l mes il âz ı mdı r .Bununi ç i ndeonundi ğer bedenl er l emünas ebet egeç mes ii c apeder .Bi ri ns an,el i ndebul unanbi rkı r baç l abi rkay apar ç as ı nıkı r baç l as ı ndur s un,bundanne net i c eal abi l i r ?Hi ç .Onuns ev giv ev i c danmel ekel er i nii ş l et ec ek hi ç bi rz ı tdeğer i ,bukay apar ç as ı nıkı r baç l amas ı ndanal ac a- ğı net i c el ert emi n edemez .O,kar ş ı s ı nda bi rbeden bul amay ı nc a et r af ı naz ul üm v egadi ry apamaz ,bunuy apamay ı nc adadüal i - t e pr ens i biv e değer f ar kl anmas ımekani z mas ı na gör el üz uml u 58

BEDRİRUHSELMAN

hâdi s el er ihus ul e get i r ec ek z ı tdeğer l er ikaz anamazv e bunun net i c es i ndedemuht açol duğu maddei nki ş af l ar ı nakav uş amaz , t ekâmüledemez .Bunamukabi l ,eğeroi ns anbi rç oc uğukamç ı l ar s ai ş l erdeği ş i r .O ç oc uğunv ey aet r af ı ndaki l er i nbukamç ınet i c es i ndegös t er ec ekl er iç eş i t l ir eaks i y onl ar ,z ı tuns ur l arhâl i nde kar ş ı s ı nadi ki l i rv eonuhemenbi rkı y asbi l gi s i negöt ür ür .Böy l e-c e, bi r bi r i nit aki pedeny üz l er c e,bi nl er c ehâdi s eni nbi r bi r iüz er i - ne ekl enmes i y l ekı y asbi l gi l er i ni nbi r i kmes i ,ondaenbas i thâl i y -l e, bi ri y i l i kköt ül ük mef humunun doğmas ı na s ebebi y et v er i rv e v i c dandaböy l ec et opl anmay av ec anl anmay abaş l ar .Büt ünbu i ş l ernet i c es i nde hus ul e gel ec ek hâdi s el eri dr ak kanal ı y l ar uha aks ederv et ekâmül ünet i c el endi r i r .Bundans onr ar uht ay eniv e dahai l er ii ht i y aç l arbel i r i r .Buy enii ht i y aç l arkar ş ı s ı ndakal an r uh; bedeni ni n,et r af ı y l ay apac ağıdahageni şs ahadakit emas l ar dan, dahamânâl ır eaks i y onl arbekl emey ebaş l ar .Onunbuy enii ht i y ac ı dageneev v el ki ndeol duğu gi bider halbedeneaks eder v e bedendenc ev abıal ı nı r ,y ânir uhahi z metedenv ar l ı khemenbedeni v âs ı t as ı y l aet r af ı ndakikabamaddel er ev ebedenl er et es i reder ek r uhunbuy enii ht i y aç l ar ıkar ş ı s ı ndal üz uml uhâdi s el er i n mey danagel mes i nes ebepol ur .İ y i l i ky apar ,köt ül üky apar ,hı r s ı z l ı ky apar ,adam öl dür ür ,f edakâr l ı ky aparv ebunl ar ı n,et r af -t an gel ec ekkar ş ı l ı kl ar ı nı ,r eaks i y onl ar ı nıgör ür .Büt ünbunl arbi -r er hâdi s e ol ur .Ve bu hâdi s el er i n herbi r i nii dr ak kanal ı y l ar uha aks et t i r er ekt ekâmül ünü t emi n eder .Bu s ur et l e,düny anı ns on i nki ş afmer hal es i nev ar mı şol ani ns anv ar l ı ğıni hay et ,dahai l er i s af hal ar ageç meküz er edüny adant amamı y l aay r ı l ı r . * * * Maddeni n i nki ş af l ar ı nı n v e r uhl ar ı n t ekâmül l er i ne hi z met edebi l mel er i ni n anc ak t es i r l er l e mümkün ol abi l ec eği nibel i r t mi ş t i k.Şi mdi ,t es i r l erüz er i ndedel üz umukadardur makv ebi l - gi v er mekl âz ı m gel mekt edi r . Tes i r l ermev z uunagi r er ken i ş et ekr arr uhmaddemünas ebet i ndenbahs et mekl ebaş l ay ac ağı z .Ruhl ar ı nt ekâmüli ht i y aç l ar ı bi r i c apt ı r ,maddeni nbui ht i y ac ac ev apv er mekdur umugene bi r i c apt ı r .Fakatr uhl armaddey e ne doğr udan doğr uy a bi rş ey gönder ebi l i r l er ,nedeondan bi rş eyal abi l i r l er .Eğeri şbur ada dur s ay dıt ekâmülgay es i ni nz ar ur et iol anmaddekâi nat ı nı nhi k59

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

met iv üc uduor t adakal maz dı .Hâl bukit ekâmüli ç i nr uhmadde münas ebet i ni nger ç ekl eş mes i ,y üks eki c apl arger eği nc ez ar ur î -di r . İ ş t e bu i c apl ar ;hem kâi natüs t ür uhl ar a,hem de kâi nat l ar a doğr udan doğr uy a hâki m v eş âmi lol an,mahi y et i nibi l medi ği mi zas l îpr ens i bi n;kâi nati ç i ndemaddît es i r l erhâl i ndekit ez ahür l er i y l ey er i neget i r i l i r . İ c apl ar ı n maddel er de ger ç ekl eş mes i ,düal i t e pr ens i biv e değer f ar kl anmas ıt ekni ğii l et es i r l er i nf onks i y onl ar ı nıy apmas ı demekt i r .Şuhâl de,bi rkâi natmuammas ıol ar akdüny adaş i m-di y e kadarç öz ül ememi şbur uhmaddemünas ebet i nemüt eal l i kt es i r l er hakkı ndal üz umuder ec es i ndebi l gi ni nv er i l mes il âz ı m gel mekt edi r . Kâi natc ev her i ni n namüt enahis ay ıv eş eki l dekihar eketi mkânl ar ı nır uhl ar ı nt ekâmüli ht i y aç l ar ı nagör e-kul l ananv emad-de kâi nat ı nı nbüt ünt ez ahür at ı nıgeneay nıgay ei l emey danaget i r en t es i r l er ,f onks i y onl ar ı nıy apmaks ur et i y l er uhl arâl emi ni n t ekâmüli ht i y aç l ar ı nıy er i neget i r mi şol ur l ar .Yânir uhl ar ı nt ekâmül üi ç i nl üz uml uol anmaddedekiherhar eket ,herdeği ş mev eher i nki ş afanc akbut es i r l er l et emi nedi l i r . * * * As l îpr ens i pdedi ği mi z ,r uhl ar ı nv ekâi nat l ar ı nüs t ündev eher i ki s i nedehâki m ol anbüy ükhaki kathakkı ndaf az l abi rş eys öy l ey emey i z .Zi r abu,bi z i m büt ünbi l gi l er i mi z i n,hat t âs ez gi l er i mi z i ndı ş ı ndakal ı r .As l îpr ens i p,kudr et i y l er uhl ar ı nbüt ünt ekâmül i ht i y aç l ar ı nıkâi natc ev her l er i ne v e kâi natc ev her l er i ni n de bu i ht i y aç l arkar ş ı s ı nda gös t er ec ekl er ir eaks i y onl ar ıt ekr arr uhl ar a aks et t i r i r .Bukudr et ,r uhl ar ı ni ht i y aç l ar ıkar ş ı s ı ndav üc udaget i r i l mi şol ankâi natc ev her l er i ni ,kâi nati ç i ndekis ay ı s ı zv âs ı t al ar l av e y ol l ar l ahi z met es okar .İ ş t ebuy üks ekkudr et ,kâi nat t aeni nc e c ev her l erhâl i ndeol ant es i r l er l et ec el l ieder .Böy l ec e;büy üki c apl ar ıt aş ı y anbut es i r l er ,kâi nat ı nbüt ünündenenküç ükz er r es i ne kadarhert ar af ı nanüf uzeder l erv ef onks i y onl ar ı nıy apar l ar .Bu f onks i y onl ar agör emaddec ev her iş eki l l eni r ,i nki ş afeder ,t opl anı r , dağı l ı r ,f or mas y onl ar , def or mas y onl ar v e t r ans f or mas y onl ar geç i r i rv ebus ur et l ekâi natbüt ünüv ec üz ül er ir uhl ar ı ni ht i y aç l ar ı nagör es ev kv ei dar eol unur .Budabi t t abîkâi nati ç i ndekial tv e 60

BEDRİRUHSELMAN

üs t ,ç eş i t l imekani z mal ar l av ev az i f epr ens i pl er i y l ey ür üt ül ür . * * * Ruhl akâi natar as ı ndakiy ol ukur anbut es i r l erdör tgr upt agör ünür .Bunl ar ı ni ki s idoğr udandoğr uy akâi natdı ş ı ndangel en as l î t es i r l er di r .Yânias l îpr ens i pt engel ent es i r l er di r .Di ğeri ki s i bu as l ît es i r l er i n maddel er de v ev ar l ı kl ar da bâz ımuamel el er den geç t i kt en s onr adeği ş mel er i nden hâs ı lol an t âl it es i r l er di r .As l î kay nakt angel enkudr et l er i n;anc akkâi nati ç i ndey ür üy enkı s ı ml ar ı nıt es i rhâl i ndeanl ay abi l i r i z .Kâi natdı ş ı ndakal anl ar ı nmahi y et iv edur uml ar ıkâi nats aki nl er ii ç i nmeç hul dür . As l ît es i r l er i n bi r i nc ikı s mı ndaki l er ,r uhl ar ı ni ht i y aç l ar ı nıkâi nat av eonl ar ı nkâi nat t aki r eaks i y onl ar ı nıdat ekr arr uhl ar aak-

s et t i r enkudr et l er i nt ez ahür l er i di r .Bunl arendi r ektol ar akgel en, r uhl ar aai tt es i r l er di r . İ ki nc ikı s ı mdaki l eri s ekâi nat t af er dîv emâş er ît ekâmül l er i ni c ap v ez ar ur et i ndenol ankabamaddeni nf or mas y on,def or mas y onv e t r ans f or mas y onl ar ıi ç i nas l îpr ens i pt enkâi nat agi r ent es i r l er di r . Ruhl ar a ai tol ar ak kâi nat a gel en v e bi r i nc ikı s ı mda gör ül en t es i r l ergene as l îkay nakt an gel mekl e ber aber -r uhl ar ı n dav r anı ş l ar ı nı nv ei ht i y aç l ar ı nı n bi r er i f ades i di r .Kâi nat l ar uhl ar ı bi r bi r i neaks et t i r mekv ebus ur et l et ekâmül üt emi n et meki ç i n as l îpr ens i pt en gönder i l mi şbu kudr et l er ,r uhl ar at ahs i sedi l en v ar l ı kl ar ı nv e bedenl er i ni n muay y en y apıv e mekani z mal ar ı na i ş t i r akeder l er . But es i r l erkâi nat t ani ç er igi r i nc eüni t ededi ği mi zkâi nat ı ns on t ekâmülhudut l ar ı ndakiv ar l ı kl ar v ei c apl ar bi r l i ği ne gel i r l er . Ay ar l anmı şol ar akor adan,v âs ı lol ac akl ar ıv as at t akibi rbedene y önel i r l er .But es i r l erdoğr udan doğr uy at ekâmül l ei l gi l iol dukl ar ı ndan,y ânir uhl ar l av ar l ı kl arar as ı ndakii r t i bat ıs ağl adı kl ar ı ndanbunl ar at ekâmüldeğer l er i deder i z . Ruhl ar ı nt ekâmüli c apl ar ı nıy er i neget i r mek,kabamaddel er iv e kâi natt eş ekkül l er i nil üz uml uf or ml ar as okmaki ç i nas l îpr ens i pt en ç ı kankudr et l er egel i nc e,bunl ardagenekâi nat ı ndı ş ı ndanüni t e’ y e i ner ekor adanâl eml er i ,kür el er i ,v ar l ı kl ar ıv emaddel er if er dîv e 61

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

mâş er ît ekâmüli c apl ar ı na gör e haz ı r l amak v ey ür üt mek üz er e y üks ekt es i r l erhâl i ndekâi nat ı n büt ün c üz ül er i nev ebüt ününe t ev z iv et aks i m ol unur l arkibunl ar adaes as ît es i r l erv ey aes as î değer l erder i z . Bunl arher hangibi rmaddev as at ı nda,ov as at ı nc üz ül er i nibi r nokt aet r af ı ndat opl ay ar akbi rç eki r dekkur makv eonunet r af ı na di ğerc üz ül er iç eki pmaddet eş ekkül l er i nimey danaget i r meks ur et i y l e maddel er i n,c i s i ml er i n,kür el er i n,manz umel er i n,nebül öz l er i nv eâl eml er i nv üc udagel mes i nis ağl ar l ar . Üç ünc ü der ec edekit es i r l er ,as l îpr ens i bi ni c apl ar ıdahi l i nde kâi natdı ş ı ndangel eni l kanat es i r l ergi bidoğr udandoğr uy adı ş ar ı dan gel mey i p kâi nati ç i ndekimuay y en s af hal ar da bul unan bedenl er ,y âniv ar l ı kl art ar af ı ndanbedenhar i c i nenakl ol unant es i r l er di r .Es as ı ndageneas l îkay nakl ar dangel mi şol anbut es i r l er , her hangibi rbedent ar af ı ndankul l anı l dı kt ans onr aas ı ldeğer i ni kay bedi pbi rhay l if ar kl aş mı şv eas l ı nanaz ar ankal i t es idüş müş ol ar akbedendı ş ı naaks et mi ş l er di r .Bur adakidüş ükkal i t et âbi r i niküç üms ememekl âz ı m gel i r .Zi r aas l îpr ens i bi nhi ç bi ri c abı nı n t ez ahür ünde küç ükl ük,büy ükl ük di y e bi rş eyy okt ur .Bur adaki düş ükkal i t et âbi r i ni ndel âl etet t i ğimânâ,y ür üy ec eğiv as at l ar a v e hedef l er egör e,t es i r l er i nay ar l anmı şol mas ıi c apl ar ı nıi f adeeder . Bas i tbi rmaddekombi nez onunay üks ekt es i r i ngönder i l mes ic ai z ol maz .Kez a,ç okmudi lmaddekombi nez onl ar ı nadahaf i ft es i r l er f ay da v er mez . Büt ün bunl ar ,i c apl ar ı n y ür üt t üğü t ekni k mekani z mal ar l a ay ar l amı ş t ı r .İ ns anl ar ı n bi r bi r l er i ne y apt ı kl ar ı t es i r l erar as ı nda bu üç ünc ü der ec edekit es i r l er i n mi s al l e-r i ni gör mekkol ay dı r . Dör dünc üder ec edekit es i r l eri s emi kt ar c akabal aş mı şdeğer l er di r .Bunl ares as ît es i r l er i nbi rmaddekombi nez onundakul l anı l dı kt ans onr at amamendeği ş mi şol ar akdepoedi l env el üz umundaot omat i kf aal i y et l er dekul l anı l ankabat es i r l er di r .Mes el â bi rmaddîs i s t em dahi l i ndev ey abi rbedeni ç i ndeot omat i kf aal i y et l er i ny apı l mas ı ,budepot es i r l er i nkul l anı l mas ıs ur et i y l eol ur . Ev v el c ebi l di r di ği mi zmaddel er i n many et i kal anl ar ıbut es i r l er i n ş ümul üdahi l i negi r er . * 62

BEDRİRUHSELMAN

* * Yukar ı dangel enes as îbi rt es i r i n,maddeni nt am or t as ı ndabi r mi hr akt eş ki leder ekmaddec üz ül er i niet r af ı nat opl amaks ur et i y l e madde t eş ekkül ât ı nımey dana get i r di ği niv e o maddede muht el i ft r ans f or mas y onl ar a uğr adı kt an s onr a kal i t es idüş müş v ebaş kal aş mı şol ar akmaddedent ekr ardı ş ar ıneş r edi l mey ebaş l adı ğı nıv ebunadaomaddeni nmany et i kal anıdeni l di ği niev v el c e s öy l emi ş t i k. Kez a,maddel er i nv ebedenl er i n bi r bi r l er i net es i ret mel er ide bumany et i kal anl ar ı nı nbi r bi r i y l et emas l ar ınet i c es i ndey apmı ş ol dukl ar ıal ı ş v er i ş l ers ay es i ndemümkünol urdemi ş t i k.Mes el â bi r ( a)v ar l ı ğı ,( b)maddes i ni n büny es i nde bâz ıdeği ş mel erv et ez ahür l erel deet meki s t i y or s akendit es i r l er i nii ht i v aedenmany et i kal anı nıomaddeni nmany et i kal anı y l at emaset t i r i r .Maddeni nmany et i kal anı ndanbüny es i nei nt i kaledenbut es i r l er ;( a) v ar l ı ğıt ar af ı ndant ây i nedi l mi şder ec e,i s t i kamet ,ş eki lv edoz l a-r a gör emat l upol anhar eket l er i nv enet i c el er i nomaddeüz er i n- de v ukuagel mes i nes ebepol ur l ar . Kez abi rmany et i z mac ı nı n,i ns anımany et i z eet mes iv eonunf i z i k, f i z y ol oj i kv eps i kol oj i kdur uml ar ı ndabâz ıt adi l ât ıy apabi l -mes ide geneay nıy ol dan ol ur .Yânikendibedeni ni n many et i kal anı y l a s üj es i ni nmany et i kal anı nıt emas aget i r meks ur et i y l e onat es i r eder . Bunun gi bi ,bi rs pi r i t i z ma c el s es i nde i ns anl ar ı n ekt opl az ma dedi kl er i mat er y al i z as y on hâdi s el er i de bedens i z v ar l ı kl ar ı n many et i kal anl ar ı nı nmedy omunmany et i kal anı y l at emas l ar ı net i c es i nde, gönder di kl er it es i r l er i n, bu al andan medy omun bedeni nei nt i kaleder ekor adai s t eni l en t ar z l ar damaddîdeği ş mel er ,dağı l mal ar ,t opl anmal arhus ul eget i r i l meks ur et i y l ev uku bul ur .Genef i z i kmedy oml ar ı n eş y al ar at es i r l er i ,f er t l erar as ı ndagör ül ent el epat i l er ,s empat i l er ,ant i pat i l er ,t r ans mi s y onl arv e di ğermaddîhâdi s el erhep bu mekani z may l a ol ur .Yânibüt ün bunl ar ,many et i kal anl arüz er i ney apı l ant es i r l er l e,oal anl ar ı nbağl ı bul undukl ar ı madde kombi nez onl ar ı nda ç eş i t l i t r ans f or mas y onl ar ı nmey danaget i r i l mes is ur et i y l eol ur . Böy l ec ebi ry er dez el z el eni nv ukuu,bi ry anar dağ i ndi f aı ,bi r 63

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

t uf anı nz uhur ugi bibüy ükt abi athâdi s el er i ni nmey danaget i r i l mes i ni n de gene ar z ı n many et i k al anı na v az i f el i l ert ar af ı ndan gönder i l ent es i r l er l et emi nedi l di ği ndenev v el c ebahs et mi ş t i k. Büt ünbus ay dı ğı mı zt es i r l er denbaş kadahakabaol anv ebu t es i r l er l et âl ider ec edei l gi l er ibul unanbi r t akı m bas i tt es i r l er ,bas i tdeğer l erdev ar dı r .Mes el âbi rbedendehus ul egel enki my ev î r eaks i y onl ar ,has t al ar av er i l eni l aç l argi bit es i r l erkibi rat omun, hat t âbi rmol ekül ün bi r i m düal i t el er i ndekideğerf ar kl anmal ar ı nani s bet l edahidahaç okkabaol dukl ar ıi ç i nbunl ar akabay ük-l er v ey akabadeğer l erdi y or uz . * * * Maddel ert es i r l eş i r ken,bi rbedenden v ey a madde kombi nez onundandi ğerbedenev ey amaddekombi nez onunat es i r l ergeç er ken bi r t akı m deği ş mel er e uğr amakt a,y ukar ı l ar dan aş ağı l ar a i ndi kç e bas i t l eş mekt e,y ukar ı l ar aç ı kt ı kç a da mudi l l eş mekt edi r . Bununs ebebiş udur :Bi rmaddeüni t es i ndenal tmaddeüni t es i ne geç er kent es i r l er i nmuht ev as ıol andeğer l er i nbi rkı s mıüs tüni t edekul l anı l dı ğıi ç i n,ot es i ri l kgel i ş i ndekihâl i nenaz ar ankı s -men s i l i ner ekv edeğer l er i ni nbâz ı l ar ı nıkay beder ekaş ağı dakiüni t ey e i nerv ebuhâlal t t akiüni t ey ikuv v et l ibi rt es i r i nz ar ar ı n- dan ot omat i kmankor umuşol urkibudakâi nat t akiv ar l ı kl ar ı n v e maddel er i ns el âmet ii ç i nkur ul muşs üz geçmekani z mal ar ı n-dan bi r i s i nit eş ki leder .Bumekani z mal armaddel eri ç i nl üz uml udur . Bunl ar ı n kı y met i ni bel i r t mek i ç i n düny ay ı mi s al ol ar ak gös t er ec eği z .Düny amı z agüneş t en,ay dan,y ı l dı z l ar dan,di ğer gök c i s i ml er i ndenv es ey y ar el er denmi l y ar l arker emi l y ar l ar c adi r ektv e endi r ektt es i rgel i rv e bi rt es i r l erş ebekes ibüt ün dün- y ay ı kuc akl ar .Düny adakiv ar l ı kl arv emaddel er i nherz er r es i - neay r ı ay r ıgel eny üzbi nl er c et es i r i nhes apedi l mes i y l ebüt ündüny ay a i nen t es i r l er i n mec muunun hi ç bi rr akamas ı ğmay ac akmi kt ar ı nı t ahmi net mekmümkündür .İ ş t ebugel ent es i r l erar as ı ndahi ç ş üphes i zdüny ay ıbüy ükz ar ar l ar as okabi l ec ekol anl ar ıdav ar dı r . Fakatç oky ukar ı l ar dan gel en büy ükt es i rkay nakl ar ı - naai t t anz i m mekani z mal ar ı ndan mâada,t âl it es i r l eri ç i n düny a et r af ı ndakur ul muşbâz ıs üz geçmekani z mal ar ıdav ar dı rkibunl ar , bu kudr et l it es i r l er is üz er ek onl ar ı nz ar ar l ar ı ndan dün- y ay ı kor ur l ar . Bu s üz geç mekani z mal ar ı nı n hedef i , düny anı n 64

BEDRİRUHSELMAN

kal dı r amay ac ağıkadarkuv v et l iol ant es i r l er ey olv er memekt i r .Bu ç eş i t l imekani z mal ars ay es i nde o t es i r l er i n bi rkı s mıdüny ay a uğr amadangeç ergi der l er .Di ğerbi rs üz geçmekani z mas ıdagüneş t engel ent es i r l er i nat mos f er dekur muşol duğukor uy uc ubi r mekani z madı r .Bu,dı ş ar ı dangel env ey aar z das unîol ar aky ar at ı l an f az l ar ady oakt i v i t el ergi bi ,düny ay ıbüy ük z ar ar l ar a uğr at abi l ec ekbâz ır ady as y onl ar ıv et es i r l er it âdi lederv ez ar ar s ı zbi r hâl es okar . Buöy l ebi rş eki l dei ş l erkigüneş t env ey aş ur adan, bur adan gel en v i br as y onl ar adüny ay az ar ar l ıol madı kl ar ımüddet ç e-dokunmaz l ar .Fakatbu v i br as y onl ar ı n doz l ar ımuay y en hadl er iaş ar akdüny ay ımut az ar r ı redebi l ec ekbi rhâl egel di kl er i andani t i bar enat mos f er dekibumekani z maot omat i kol ar akç al ı ş may abaş l arv eo z ar ar l ıv ebel kideöl dür üc ür ady as y onl ar ı z ar ar s ı zhâl eget i r i nc ey ekadarç al ı ş ı r ,onl ar ı n doz l ar ı nınor mal s ev i y ey ei ndi r i nc ef aal i y et i nidur dur ur .Mes el âböy l ebi rmekani z maat mos f er deol mas ay dıdüny adahus ul eget i r i l enr ady oakt i v i t el erbi r ç oköl üml er es ebepol abi l i r di . Bunev is üz geçmekani z mal ar ıi l edi ğer l er ihemenhemenher c i s i m,hermaddei ç i nmev c ut t ur .İ ş t et es i r l er i naş ağı l ar ai ner ken değer l er i ni n az al mas ıda aş ağı daki l er i ns el âmet ii ç i n bi rnev i s üz geçmekani z mas ıol ur . Al tmaddedenüs tmaddey eç ı kar kendet es i r l er i nmudi l l eş -mes i ş undan i l er igel i r :Aş ağı dan gel en t es i r l ery ukar ı y aç ı kar - ken or anı n büny es ii c abıol ar ak,daha geni ş bi rt es i r l er al anı y l a kar ş ı l aş ı r l ar .Or adakit es i r l er l es empat i z eol ar akonl ar dandeğer al maks ur et i y l ekendibüny el er i nigeni ş l et i r l erv eböy l ec edaha mudi l l eş mi şbi rhâl egi r er l er . Şu hâl de bi rt es i raş ağı l ar ai ndi kç e heruğr adı ğımer hal ede değer l er i ndenbi rkı s mı nıbı r akabı r akaz ay ı f l ay ar aki nerv ekay bol ur .Yukar ıç ı kar ken dehermer hal eden y enideğer l eral ar ak ç oğal aç oğal ay üks el i r .Buhâlhem t es i r l er i nmaddel erar as ı nda y ür ür ken y apt ı kl ar ıf onks i y onl ar ı nı nz ar ur îbi rnet i c es i di r ,hem de aş ağı l ar ai ndi kç e uğr adı kl ar ımer hal el er de kendi l er i ne s empat i z anbi r erv as atbul mal ar ı nai mkânkaz andı r ı c ıbi ri c apt ı r . Eğerbu s üz geç l erv e bu mekani z mal arol mas ay dıt ekâmül i c apl ar ı nagör el üz uml udeği ş mel er iy apmaki ç i nv ar l ı kv emad-de 65

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

kombi nez onl ar ı na i nen t es i r l er l e o maddel er ar as ı nda ç eş i t l i kay naş maz l ı kl arol urv ebut es i r l erf ay dav er ec eğiy er deç oğuker e z ar ar l ıol abi l i r di .Büt ünbut es i ray ar l anmamekani z mal ar ı da gene,y üks eki c apl ar ıt aş ı y anüs t ünt es i r l er i nkont r ol l er ial t ı n-da bul unmakt adı r . * * * Tes i r l er ,kâi natdı ş ıhaki kat l er i n maddey ei ni kâs et mi ş dur uml ar ı dı r .Maddeni n gös t er di ğir eaks i y onl ar ıda kâi natdı ş ı na aks et t i r engenebut es i r l er di r .Tes i r l erbi rmaddey it ahr i ket t i kt ens onr aomaddeni nhar eket l er i y l edi ğermaddel er i nv eodi ğer maddel er i n har eket l er i y l ededahadi ğermaddel er i n har eket l er i nimuc i p ol mak s ur et i y l e müs el s elt es i r l erz i nc i r i nimey dana get i r i r l erkibudabi rnev iot omat i z maol ur .Kâi nat t aböy l eot omat i z mal ar l ay ür üt ül enbi rs ür üi şv ar dı r .Fakatböy l emüs el s el ot omat i kf aal i y et l erdegeneanc aky ukar ı dangel env az i f el iv ar l ı kl ar ı nt es i r l er i ni nkont r ol l er i al t ı ndac er ey aneder . Şi mdi y e kadarana hat l ar ı y l a bahs et t i ği mi zt es i r l er ,s ons uz v ar y et el er i y l e ç eş i t l i madde kombi nez onl ar ı hâl i nde, madde büny el er i negi r er l erv emaddel erar as ı ndakis ay ı s ı zal ı ş v er i ş l e- r i t emi neder l er .Büt ünbut es i r l er ,kâi nat ıbaş t anbaş av ehi ç bi ri ns an i dr aki ni n kav r ay amay ac ağıkar ı ş ı k bi rş ebeke hâl i nde s ar ar l ar . Bunl ar ı n herz er r es i neas l îpr ens i bi ny üks eki c apl ar ıhâki mdi r . Büt ün bu t es i r l ers ay ı s ı zv ar y et el er i ne r ağmen,i l âhîni z amı n büy ükahengii ç i ndekâi nat ı neni nc emaddel er i ndet ec el l iet mi ş bi rt ekkudr ethâl i ndef onks i y onl ar ı nıy apar l ar .Kâi nat ı n i l k z er r es i ndenbüt ününev ar ı nc ay akadari ns anl ar ı nmaddî ,manev î , c i s manî ,r uhanîdi y ev as ı f l andı r mı şol dukl ar ıherş ey ,an- c ak y üks ek pr ens i pl er i ni c apl ar ı nıt aş ı y an bu t es i r l er i n ni z am v e t er t i pl er idahi l i nde y ür üy ebi l i r .Bu nokt ay ıbüt ün t ef er r uat ı y l a s ez ebi l enl eri ç i nkâi nat t at es i r l er denaz adehi ç bi rakı şv eol uş un mümkünol amay ac ağı nıi dr aket mekkabi lol ur . * * * Tes i r l er i n akı ş ıhakkı nda bu umumîbi l gi y iv er di kt en s onr a onl ar ı nkâi natc üz ül er i ar as ı ndav âkiol anf onks i y onl anmal ar ı ndan, bu f onks i y onl anmal ar ı nt ahakkuku y ol l ar ı ndan v eni hay et as ı l hedef l er i ndehus ul eget i r di kl er inet i c el er i ndendebahs et - mek 66

BEDRİRUHSELMAN

l âz ı m gel i y or . Zi r a kâi nat t a mâş er ît ekâmül hay at ı nı n es as büny es i nit eş ki leden or gani z as y on s i s t eml er i ni n dahai y is ez i l ebi l mes ii ç i nbumev z uunbi l gi s i ndebi r azdahai l er igi t mel i y i z . Tes i r l eş memekani z mas ı y l a,or gani z as y ons i s t eml er ibi r bi r i ni t amaml amakt adı r l ar .Bi naenal ey ht es i r l er imüc er r etol ar ak deği l , or gani z as y ons i s t eml er i y l ev ebus i s t eml er ikur anmekani z mal ar l a bi r l i kt ei z ahet mekl âz ı m gel i r . * * * Kâi natbaş t anbaş abi ror gani z as y ondur .Fakatbu büy ükor gani z as y on i ç i nde bi r or ganl ı kor gani z at ör l ük dur umu i l et ebar üzeden or gani z as y on ş eki l l er i ,kâi nat ı n anc akmuay y en bi r s af has ı ndanbaş l ay ı pmuay y enbi rs af has ı nakadardev am eder . Bunl ar ı n üs tv eal t l ar ı ndakior ganl aş madur uml ar ı ,i ns an i dr aki dı ş ı ndakal an y üks ekpr ens i pl er i n ni z am v et er t i pl er i neai tkanunv ekai del erdahi l i ndev ukubul ur .Bununl aber aberbunl ar ı n hi ç bi r i s ibüy ükkâi nator gani z as y onunundı ş ı ndadeği l di r . İ ns anl ar ı ns ez ebi l ec ekl er ikı s ı ml ar dakikâi nator gani z as y on- l ar ı or ganor gani z at ör münas ebet l er ii ç i nde c er ey an eder . Bi r or gani z as y on,kendi s i nden bi rüs tol an or gani z as y onun or gani z at ör l üğü al t ı ndaç al ı ş ı r .Bur adaor gani z at örmev ki i ndebul unanüs tor gani z as y onal tor gani z as y onaı ş ı kt ut ar .Buı ş ı kdaona genebi rüs tor gani z as y ondangel mi ş t i r .Buhâlt âüni t e’ y ekadar uz anı r .Böy l ec e,üni t e’ den büt ün kâi nat at ut ul an bi rpr oj ekt ör , hi y er ar ş i kol ar akv az i f epl ânı nı nenal tkademel er i nekadars ı r al anmı şv az i f eor gani z as y onl ar ı nıy ukar ı danaş ağı y adoğr ukat eder . Bus ı r adaheror gani z as y onbi rüs t ündeki ndenal dı ğıı ş ı kl a,kendi v az i f el er i nigör ür kenbi ral t t akior gani z as y onundav az i f e gör ümündekii ht i y aç l ar ı na gör eoı ş ı ğıal t t akior gani z as y ona gönder i r .Üni t e’ dengel endi r ekt i f l er l ebüt ünv az i f epl ânı nı ns af ha v e kademel er i ndekior gani z as y onl ar ,kendi l er i ne düş en v az i f el er ikendiş ümul l er idahi l i nde v ey ukar ı dan gel en di r ekt i f i n ı ş ı ğıal t ı ndai f aeder l er . * * * Yüks ekpr ens i pl er i nç i z mi şol duğu t ekâmüly ol unda,heror 67

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

gani z manı nmuay y enbi r t akı mv az i f el er iv ar dı r .Oor gani z ma- nı n büt ün el emanl ar ı el el ev er i p kendi kudr et v el i y akat l er i der ec el er i negör e-buv az i f el er i y apmakl amükel l ef t i r l er .Hi ç bi r or ganı nv ey aor gani z at ör ünkendi s i nedüş env az i f ey it er kv ei hmalet memes il âz ı mdı r .Fakathi dr oj enâl emi ni nhenüzi l ks af hal ar ı ndakir uhl ar ı ngör güv et ec r übel er ibuhaki kat l er iv ez ar ur et l er ii dr akedebi l mel er i ney et ec ekkadari l er l emi şdeği l di r .Hat t â az ç oki nki ş afet mi şol anl ar ı ndabi l ebudur um ç oknoks andı r . Bi r kâi natmes ul i y et i ni nmuht el i fder ec el er dekipay ı nıt aş ı y anv az i f e i dr aki ne,bu s af hadaki l er henüz v ar mı ş bul unmamakt adı r l ar . Onuni ç i n,buv ar l ı kl ar ahenüzi dar emekani z mas ı ndakiv az i f el er t ev di edi l emez . Bi naenal ey h bunl ar büy ük v az i f e or gani z as y onl ar ı nadahi ldeği l di r l er .Buanc ak,t ekâmül ün dahai l er i s af hal ar ı ndabul unan v az i f epl ânl ar ı ndakiv ar l ı kl ar aai tbi ri ş t i r . Bununl aber aber ,dahaal t t akibui dr aks i z ,hat t ây ar ıi dr akl iv ar l ı kl ar ı nt ekâmül l er i ne y ar dı m et mek v az i f es i y l e mükel l efkı l ı nmı şüs t ünv ar l ı kl ar ,onl ar ı nv az i f epl ânı nahaz ı r l ı kl ar ıi ç i nhi s s el er i nedüş enz ar ur îi ş l er iy apabi l mel er i ney ar dı m eder l er .Bunun i ç i n onl arar as ı nda i l er i kior gani z as y on t eş ki l ât ı na haz ı r l anmak üz er eç eş i t l it opl ul ukl ar ,gr upl aş mal arol ur .Vev az i f el i l ery er i ne gör e,azç okot omat i kv ey aazç oki dr akl iol ar akhaz ı r l ı ki ş l er i nebu gr upl ar ıv et opl ant ı l ar ıs ev k eder l er .Bunl ar ,i nki ş afedi pi dr akl er i nigeni ş l et t i kç ehar eket l er i ndeoni s bet t ear t ans er bes t l i kl erkaz anmay abaş l ar l ar .Vebu s ı r adakendi l er i ney av aşy av aş büy ükor gani z as y ons i s t eml er i ni ns ez gi l er iv er i l i r . İ ş t e,nas ı lkaba bi rmadde;v ar l ı ks af has ı na gi r i p or ada bi r müddett ekâmüleder ekbi rnebatbedeni nikur may abaş l adı ğı andani t i bar eni ns i y akl ar ı y l abi rt opl ul uğagi r meks ur et i y l ey eni bi ri nki ş afdev r es i nebaş l ı y or s aov ar l ı k,ç okuz unbi rt ekâmü- l ü net i c es i ndev ev az i f eanl ay ı ş ıt ekemmület t i ğini s bet t ev az i - f e mükel l ef i y et l er i niöy l ec ei dr ak et mey e baş l amı şv e mes ul i y et duy gus unukaz anmay ol unagi r mi şbul unur .Budabüy ükv az i - f e pl ânı nı nor gani z as y onl ar ı nagi dengeni şy ol l ar ı nıonas ez di r mey e baş l ar . * * * Bi r azev v el ,bi rt opl ul uki ç i ndekiot omat i kv az i f el er den bah68

BEDRİRUHSELMAN

s et t i k.Şi mdi buot omat i kf aal i y et l er i ni z ahıüz er i ndedur ac ağı z . Çar ş ı dan gel i r ken el i ni z dekipaket l er iev i ni z et aş ı t mak i ç i n bi r küf ec i y ev er i r s i ni z .Küf ec ionl ar ıev i ni z ekadarni ç i nt aş ı r ?Si z e y ar dı m et meki ç i nmi ?Hay ı r .Onunböy l ebi rkay gı s ıy okt ur .O bu i ş is adec e,s i z denal ac ağıbeşonkur uş ukopar maki ç i ny apar .İ ş t e bu,s i z i n ona ot omat i k ol ar ak y apt ı r dı ğı nı z bi ri ş t i r .Ot omat i z manı nç eş i t l ikar akt er l er iar as ı ndabi rt anes idei ş t ebumi s al deol duğugi bi ,bi r i s i niakl ıer medi ğibi rmaks atuğr undaal dat ı c ı v ey aoy al ay ı c ıbi r t akı mt av i z l er l ey ür üt mekol ur .Bunagör e,bi r i ns anı not omat i kol ar akt ekâmüly ol unday ür ümes idemek,v ar mas ıl âz ı m gel en hedef ebi l er ekv ei s t ey er ekgi t mekkudr et i ni gös t er emey enoi ns anı nnef s ani y et l er i negör eönüney ac az i bel ioy unc akl ars er er ek v ey a kor kut uc u,s i ndi r i c ipoz i s y onl arç ı kar ar akonun mat l up y ol day ür ümes i nit emi n et mekdemekt i r . Büy ükgay el er i nt ahakkukunamât ufol an bu i ş l erböy l ebi r t akı m ot omat i z mal ar l abaş l ar .Bu ot omat i z manı ni l ky ür üy üş l er i nihaz ı r l ay anhi s s îv enef s anîdüş ünc el erv ear z ul ardamüs petv ey a menf îf onks i y onl ar ı y l a,buot omat i z manı nkuv v et l ibi r erel emanı ol ur l ar .İ dr akl ergeni ş l edi kç ev ey apı l ac ak i ş l er i ni l l et v e net i c el er ihakkı ndakiözbi l gi l erar t t ı kç anet i c el ery av aşy av aşdaha i y igör ül ürv ear adakic az i bel iv ey akor kunçot omat i z mav âs ı t al ar ı bi r erbi r erf onks i y onl ar ı nıkay bet mey e baş l ar l ar .Ar t ı k annes i ç oc uğunun baş ı nı y ı kay abi l mes ii ç i n, ona ş eker v adet mek l üz umunuhi s s et mez .Oz amani ns andoğr udandoğr uy ahede-f i ni dahai y igör er ekohedef eul aş manı ni dr aki nes ahi pol may a v e l üz umunai nanmay abaş l amı ş ,v az i f epl ânı nadoğr uy ür üy üş ün s ez gi l er i nikaz anmı şbul unur .Es as enar zkür es i ni nkudr et - l ibi r t ekâmülv âs ı t as ı ,mükemmelhaz ı r l ay ı c ıbi rmekt epol uş u da bundan i l er igel mekt edi r .Zi r av az i f e bi l gi s i ne doğr uş uurv e i dr akl er iz or l ay anpr ogr aml ıv et er t i pl ihâdi s el er l ekur ul muşbüy ükbi rot omat i z manı ni ns anl ar ıs ev kedi c i -hert ür l ümat er y al i , s ay ı s ı zhi sv enef s ani y etuns ur l ar ıdüny amekt ebi ndemev c ut t ur . Vedüny ahay at ıüz er i ndekiv az i f el i l erdebuv az i f el er i ni ,i ns an- l ar ar as ı ndabumat er y al l er ikul l anar aky apmakt adı r l ar .Demek ki düny a;nebat l ar ıhay v anv ehay v anl ar ıi ns ans af has ı naç eş i t - l i ot omat i z mal ar l a haz ı r l adı ğıgi bi ,i ns anl ar ıda v az i f e bi l gi s iv e or gani z as y ons i s t eml er is ez gi s i nehaz ı r l ay ı c ıç okz engi nv ar y e69

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

t el er l e dol udur .İ mt i hanl ar ,epr öv l er ,müş ahedel er ,t ec r übel er , ac ıv ey at at l ıbüt ün hi smudi l el er i ,di nl er i nv âz et mi şol dukl ar ı c ennet ,c ehennem,ahr etmüey y i del er i ni nç eş i t l igör ünüş l er i … Büt ün bunl ar ,kâi nat t ay apmakl a mükel l efol dukl ar ıbüy ük v e âl emş ümuli ş l er i n,v az i f el er i ni dr ak v eş uur una i ns anl ar ıhaz ı r l amakgay es i nemât uf t ur .İ ns anl ar ı n;düny aol ay l ar ı nı ni l l i - y et pr ens i bi muv ac ehes i ndeki haki kî kı y met l er i y l e, o kı y met l er kar ş ı s ı nda kendidur um v e dav r anı ş l ar ı nıöğr enmel er i ni ,kendi l er i niona gör e ay ar l amal ar ı nıv e böy l ec ev az i f e bi l gi s i ne v e or gani z as y on di s i pl i ni ne kendi l er i nihaz ı r l ay abi l mel er i nis ağl amakdüny ahay at ı nı nes asf onks i y onl ar ı ndanbi r i s i di r .Anc akbu f onks i y onun net i c el endi r di ğihedef eul aş mı ş ,kâi nat t ay apac ağı i ş l er i nmükel l ef i y et i nibeni ms emi şol anl ar dı rkidüny ai l eal âkal ar ı nıkes ebi l i r l er . * * * Çok geni şbi rkâi natmekani z mas ı nı nt ekni ky ol l ar ı nıgös t er en or gani z as y onl ar ı nf aal i y et ihakkı nda ş i mdi l i k kı s a bi rbi l gi v er ec eği z .Kâi nat l ar av er uhl ar ahâki m as l îpr ens i bi ni c apl ar ı - na gör e y apı l makt a ol an namüt enahi i ş l er v ar dı r . Maddel er i n t eş ekkül l er i nde,t es i r l er i nmaddel er ev ev ar l ı kl ar at ev z i at ı nda v e but ev z i at ı ny er l iy er i nc ekul l anı l mas ı ndav ar l ı kl ar ı nmuht e- l i f i nki ş af s af hal ar ı nı nv et ekâmül l er i ni ns ev kv ei dar es i nde v e kont r ol l er i nde,onl ar ı nt ekâmül l er i nehi z metedenkabamaddel er i nç eş i t l is ay ı s ı zt ez ahür l er i ni nhus ul eget i r i l i ş l er i nde,hul â- s a kâi nat ı n büt ün mekani z mal ar ı nda y apı l ac ak s ay ı s ı zi ş l er v e hi z met l ermev c ut t urkibunl ar ı n herbi r ii ht i s askabi l i y et l er i ne gör ev ar l ı kl ar ı n,i f as ı y l amükel l efol dukl ar ıbi r eri dar iv az i f edi r . Bu mükel l ef i y et l eras l îpr ens i bi ny üks ek i c apl ar ı na gör e- v ar l ı kl ar ı nl i y akatder ec el er i y l emüt enas i p ol ar aky apı l ı rv eonagör e v ar l ı kl arv az i f el endi r i l i rv ev az i f el eni r . Vaz i f eduy gus unav ei dr aki nev ar mı şv ar l ı kl ar ı nl i y akat l er i - ne gör e,v az i f e pl ânl ar ı nda bi r bi r i nden der ec ev ev az i f e dur umu i t i bar ı y l af ar kl ıgr upl aş mal ar ,kadr ol aş mal arv e or gani z as y onl ar t eş ekküleder .Bunl arbi r bi r i ni nnâz ı mı ,mur akı bı ,y ar dı mc ı s ıhâl i nde,as l îpr ens i pl er i ni s t i hdafet t i ğimüş t er ekgay ey ey önel mi ş ol ar aküni t e’ y ekadary ay ı l ı r l ar .Bunl ar ı ny apac akl ar ıi ş l erar as ı nda 70

BEDRİRUHSELMAN

y üks eki c apl ar agör ev ar l ı kl ar ı nt ekâmül l er i nehi z metet mek,onl ar i ç i n maddî v as at l ar haz ı r l amak, henüz ot omat i k kademede bul unanl ar ay ar dı m et mekgi bis ay ı s ı zf aal i y et l erv ar dı r . Or gani z as y onl arbüt ünbuv az i f el er i nibi r azev v elaç ı kl adı -ğı mı z gi bi ,üni t e’ den ç ı kı p or gani z at ör l ükor gani z as y on ni z amı i ç i ndeaş ağı l ar adoğr uy ay ı l andi r ekt i f l er egör ei f aeder l er . Şu hâl de,v az i f e pl ânı na dahi lol muş v ar l ı kl ar ı ns ay ı s ı zy ol l ar da i ht i s as l aş mal ar ı ,v az i f el i y akat l er i nikaz anmal ar ıv ebunl ar ı n net i c es iol ar akdaç eş i t l iv az i f el eret r af ı ndat opl anmal ar ı ,gr upl aş mal ar ı ,or ganl aş mal ar ıv es i s t eml eş mel er ias l îpr ens i bi ndi r ekt i f l er i ,müey y i del er iv ei c apl ar ıdahi l i nde,onunı ş ı ğıal t ı ndav ukua gel mekt edi r .İ ş t ebüt ünbut eş ki l ât ,r uhl ar ı nt ekâmül l er ii ç i nş aş madan y ür üy en kâi nat ı n,üni t e’ y e bağl ımuaz z am i dar e mekani z mas ı nı nt ekni kc ephes i nit eş ki leder .Bi t t abîböy l ey üks ekbi r mekani z madav az i f eal maki ç i nt am i dr akev ar mı şol mak,i ns an üs t üs ev i y ey egel mi şbul unmakl âz ı mdı r .Es as env az i f epl ânıda anc akhi dr oj ens af has ı nı nbi t i r i l i ş i ndens onr abaş l ar .Vaz i f eor gani z as y onl ar ıhakkı nda ş i mdi l i kl üz umu kadarbi rf i ki rv er ebi l meki ç i n,muaz z am kâi nator gani z as y onu i ç i ndekâi nat ı n bi r z er r es i ni nz er r es i nden dahaküç ük ol an düny amı z aai tf aal i y et mekani z mal ar ı ndan bi r i s i ni ,bu s ahada v az i f el iol an bi r gr up i dar ec i s i ndenal dı ğı mı zbi l gii l ei z ahet meki s t i y or uz .Aş ağı da- ki s at ı r l ardüny ai ş l er ini z amı nda ç al ı ş an t ekni ki dar e gr ubunun i dar ec i s i ,v az i f el ibi rpl ânt ar af ı ndany üks ekkay nakl ar ı nt ens i bii l e -düny amı z ai l kdef av er i l mi şbubahs eai ty üks ekbi rbi l gi y ii ht i v a et mekt edi r . “ Kâi nati ç i ndeki ,kâi nat ıi dar e eden pr ens i pl er i nz ar ur etv e i c apl ar ıol anmaddîhâdi s el er ;kâi nat t akit ekâmül ünmal z emes i -ni , müş ahedes i nit emi nedenuns ur l ar dı r .Tür l üt ekâmüli ht i y aç -l ar ı i ç i n,enağı rmaddehâl i ndenenhaf i fmaddehâl i nekadarnamüt enahit r ans f or mas y onl ar ,def or mas y onl arv ef or mas y onl ar ol ur .Bu maddîdeği ş i kl i kl erkâi nat ı n umumîi dar es i y l ev az i f el i v ar l ı kl ar ı ndi r ekt i fv ekudr et l er ikanal ı y l av emuay y ens ahal ar da v az i f el enmi şv ar l ı kl ar ı nf aal i y etv ei ş ç i l i ğii l enet i c el eni r .Kâi nat ı nt ekni kmuht ev as ı nı nuns ur l ar ıol andai mîdeği ş mel er ,v az i f el i bi r ç okv ar l ı ğı nes er i di r .Fakatbuv az i f el i l er is ev kedenv ar l ı kl ar gi t t i kç ey üks el er eküni t e’ dekiumumîmes ul i y etv ekuv v et l er e r ac i ol ur l ar . Şi mdi al dı ğı m bi r di r ekt i f l e, muay y en deği ş mel er i n 71

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

v ukuunaâmi lol an,onl ar ıhaz ı r l ay anv ar l ı kl ar ı nnas ı lç al ı ş t ı kl a-r ı nı anl at ac ağı m. “ Yüks ekpr ens i pl er i ni c abıol ar akv ukuuy akı nbi rdeği ş me- ni n, ol mas ıl âz ı m gel eni ndi r ekt i f ibi z egel i r .Zat enkâi nat ı nt ekâmül edenherbi rv ar l ı ğıi ç i n,onl ar ı ni ht i y açv ef onks i y onl ar ı nıkont r ol v et es bi tedendi ğerv az i f el igr upl ar ,buv ar l ı kl ar ı nl i y a- katv e i ht i y aç l ar ıder ec es i niv eonl arhakkı nday apı l mas ıl âz ı m gel enibi z e bi l di r i r l er .Yâniy üks ekpr ens i pl er epar al elol ar akdi r ekt i fv er en y üks ek v ar l ı kl ar dan baş ka, bi z e f aal i y et l er i mi z hakkı nda müt emmi m mal ûmatv er endi ğerbaş kav az i f el igr upl ar da v ar dı r .Bi r mi s alv er ey i m:Düny a hay at ı nıy aş ay an bi ri ns an t as av v uredi ni z .Onun t ekâmül üi ç i n muay y en bi rdeği ş i kl i ğe, muay y enmal z emey ei ht i y ac ıv ar dı r .Bunay al i y akatkes bet mi ş -t i r v ey abuonuni mt i hanl ar ı nı n,t eş ev v üş ünün,v el hâs ı lf onks i y oner hus us i y et l er i ni nbi ri c abı dı r .Bui c abıöl ç üpbi ç en,der ec el endi r en, z amanı nıv e mahi y et i nit ây i n eden gr up bi rbaş kagr upt ur .O gr ubun bi z ey ar dı mı ;mev z ubahi si ns an i ç i n hus ul e gel ec ek hâdi s eni n ev s af ı nı ,mi kt ar c a değer i ni ,z amanı nıv el hâs ı lbi z i m y apmakl a mükel l efol duğumuzbüt ün t ef er r uat ı nıhaz ı r - l ay ı p v er mes i di r .Mes el âoi ns anı nhas t aol mas ıi c apedi y or s ahas t al ı ğı n nev i ,ağı r l ı kv ey a haf i f l i k der ec es i ,uz unl uğu,kı s al ı ğı ,t edav i i mkânl ar ıbi z ebi l di r i l i r .Dahat ef er r uat agi r ey i m:Buhas t al ı kt a ağı r l aş t ı r ı c ıs ebepl erol mas ıger eki y or s aoki ms eni n,i m-kânıazbi r y er es ev ki ,t edav iedec ekdokt or unt eş hi s t ey anı l mas ıgi bihus us l ar daeks i ks i zol ar akv er i l i r .Ar t ı kobi rt ekki ş i ni nbudur umundaki t ekâmülmal z emes ii ç i ni c apeder s e-bi r kaçv ar - l ı kç al ı ş ac ak, bi r i s ibüny ey ihaz ı r l ay ac ak,büny edekimi kr opl ar ı nf aal i y et i nit emi n edec ek,bi rdi ğer idokt or unf i kr îdur umunuomuay y enandai c ap et t i ğigi bit es i ral t ı ndabul undur ac akt ı r .Bu t ekni kf aal i y et l er i n s ahal ar ıdapekç okbr anş l ar aay r ı l ı r .Bun- l ar ı nar as ı ndanmühi m bi r kaç ı nıs ay ac ağı m.Mes el â,i ns anl ar ı nhâl et ir uhi y el er i nimuay y en f or m kal ı pl ar ı nabağl amak,mev z i î , i ç t i maîf or ml ar ıkur makv es on bi rmi s alv er ey i m,medy oml ar ı i dar eet mek… Bunl argi biç oğal t ı l abi l ec ek,mahi y etv eehemmi y et l er ibi r bi r i ndenf ar kl ıpekç okf aal i y etbr anş l ar ıv ar dı r .Bunl ar ı nherbi r ikendikadr os udahi l i ndekendit ekni kl er ii l eç al ı ş ı r l ar . Bumuay y enf aal i y etkadr ol ar ı nı nherbi r i ni nt ekni ğibi r bi r i nden f ar kl ı dı r .Mes el â,t abi at t av âkiol an f i z i kdeği ş i kl i kl er iy apmakl a 72

BEDRİRUHSELMAN

mükel l efol an gr up,medy oml ar ıi dar eedemey ec eğigi bi ,medy oml ar ıi dar eedengr updai ç t i maîhâdi s el er ikur angr ubunv az i f es i nii f aedemez .Zat enç al ı ş maz emi nl er i ni nf ar kl ıol uş u,büt ünbugr upl ar ı nç al ı ş mat ekni kl er i ni nf ar kl ıol uş unui c apet t i r i r . “ Bu t ekni kv az i f el igr upl armuay y en v az i f el er iy apar ken bi r ç oki mkânl ar dani s t i f adeeder l er .Bui mkânl armahi y eti t i bar ı y l aç okdeği ş i kt i r .Buar adas i z et ekni kt âbi r l erv er meki mkânı nıbul amay ac ağı m.Çünkü kul l anı l an bu kuv v etv ei mkânl ar ı n kel i mel er l ei f adev et av s i fedi l mes igüçv ei mkâns ı z dı r .Anc ak, onl ar ıy akı nbi rmânâda,enmünas i pş eki l dei f adeedebi l ec ek ol an t âbi r l er ikul l anmakl ai kt i f aedi y or um.Kul l anı l ankuv v et l er el ekt r omany et i kkuv v et l er ,mekani kkuv v et l er ,bi r ç okkuv v et l er i n muhas s al as ıol an bi y ol oj i k kuv v et l erv e koz mi k kuv v et l er di r . Bunl ar ıi s t i hs alet meki ç i nf ez ai mkânl ar ı ndan,bedeni nit er ket mi ş s er bes tv ar l ı kl ar ı n ener j i l er i nden,üs tâl eml er dekiv ar l ı kl ar dan i nt i ş aredenener j i l er den,i ns anl ar ı nkuv v et l er i nden,bedenl i l er i n kuv v et l er i nden( t abi îonl arbunubi l mez l er )kibubedenl i l erdüny a i ç i ndepekç okt ur :i ns anl ar ,hay v anl ar ,nebat l ar …gi bi .İ ş t ebüt ün bui mkânv ekay nakl ar dani s t i hs aledi l enener j i l erbi z i m ener j i mi z i t akv i y eeder ek( al t ı mı z daki )v az i f el i - l er i ndes ev kedi l i ş l er ii l e muay y ennet i c el er ihus ul eget i r i r l er . Bi rc i s mi nmuv az enes i ni n boz ul mas ı ,mes el âr üz gâri s t i kame-t i ni ni dar eedi l mes i( ç ünkü r üz gâr l ar ı nmuay y enbi ri s t i kamet es ev kedi l mes i y l ebâz ız aman muay y enbi ry er dekopac akol an bi rt ay f unun,muay y enki ş i l er i n t ekâmül üi ç i nz ar ur et iv ar dı r ) kez amev z i ibi rz el z el ede,z el z el e i ç i nl âz ı m gel enmuv az enedeği ş i kl i ği ni nhus ul eget i r i l mes i …İ ş t e büt ün bunl ari ç i nl âz ı m gel en ş ar t l ar ı n hus ul e get i r i l mes ibu s ay dı ğı m kay nakl ar dan i nt i ş areden ener j i l er l ev eo ener j i l er i n muay y en v e münas i p değerv et ar z l ar dav az i f el i l er it ar af ı ndan kul l anı l mas ı y l av ukubul ur . ”

* * * İ ns anl ı ks af has ı nı n,y ânihi dr oj en at omu dev r es i ni n üs t ünde baş l ay an v az i f e or gani z as y onl ar ı na v ar l ı kl ar bi r denbi r es okul maz l ar .Bunun i ç i n uz un haz ı r l ı kl ar dan s onr av az i f e pl ânı nı n i c apl ar ı nauy gunbi ri dr aks ev i y es i neul aş mı şol makger eki r .Bu da 73

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

dedi ği mi zgi bianc ak,hi dr oj enâl emi ni neni pt i daîkademel er i nden enüs tkademel er i nekadargeç ec ekuz un,hem deç okuz unbi r haz ı r l ı kdev r es i ndens onr aol ur .İ l kv ar l ı khâl i ndeneny üks ekbi r i ns an v ar l ı ğıhâl i ne gel i nc ey e kadar i dr aki n böy l e bi rv az i f e l i y akat i nikaz anabi l mes ii ç i n geç i r i l mes il âz ı m gel en s af ahat ı ev v el c e bel i r t mi ş t i k.Bu s af hal ar ı n baş ı nda or gani z as y on s i s t emi ni neni pt i daîy ür üy üş ünebaş l angı çol maküz er enebat l ar da ot omat i kmekani ki ns i y akl ar l a bi rnev it opl ul uk hay at ıbaş l ar . Bu t opl ul ukl arv ar l ı kl ar ı n hay at ıi l er l edi kç e daha ş ümul l eni rv e mânâs ı nıgeni ş l et i r .Hay v anl ar dabut opl ul ukdahaz i y adet eba-r üz eder .Henüzbi rc emi y ethay at ıbaş l amamı şol makl aber aber ,ona doğr ui l k haz ı r l ı kl ar ıi f ade eden ol dukç a mânâl ıt opl ul ukl ar hay v anl arar as ı ndamev c ut t ur .Mes el âkar ı nc al ar ı n,ar ı l ar ı n,t op-l u hâl dey aş ay anbâz ıhay v anl ar ı not omat i kt opl ul ukl ar ıbunami s al di r . Bunl ari ns an hay at ı ndakimâş er îpl ânl ar a namz etol an v ar l ı kl ar ı n t er t i pl i haz ı r l anı ş l ar ı dı r . Bi t t abî bunl ar ı bi r bi r l er i ne bağl ay an üs tt es i r l erv ebağl arv ar dı r .Bunl ardabu s ahal ar da ç al ı ş an v az i f el iv ar l ı kl ar dan gel mekt edi r .Böy l ec e,kı ş l ı kz ahi r el er i nibi r i kt i r mek i ç i n kar ı nc at opl ul ukl ar ıt eş ki l ât l andı r ı l ı r ,ar ı t opl ul ukl ar ıkez a.Baz an y uv al ar ı nı ,müt ec av i z kar t al l ar a kar ş ı kor umaki ç i nc i v ar dakibüt ün l ey l ekl erbi rar ay at opl anar akbu c anav ar l ar l abi ror duhâl i ndehar peder l er .Bâz ıv ahş ihay v an- l ar aç kal dı kl ar ız aman s ür ül er t eş ki l eder ek av c ı l ı ğa ç ı kar l ar . Hay v anl ar das ı kgör ül enbuhâl l er ,onl ar ı ndahaüs tmâş er îpl ân haz ı r l ı kl ar ı nı ni ns i y akît at bi kat ı nıy apabi l mel er i nis ağl amak i ç i n v az i f el iv ar l ı kl art ar af ı ndan gönder i l en l üz uml ut es i r l er l ehus ul e get i r i l mekt edi r . Ni hay eti ns anl ar ı ngenekı s menot omat i k,kı s meny ar ıi dr akl i ol ant opl ul ukl ar ıv ec emi y ethay at l ar ıgel i r .Bur adaar t ı ky üks ek v az i f e or gani z as y onl ar ı na ul aş manı n doğr udan doğr uy av e en y akı n haz ı r l ı kt at bi kat l ar ıbaş l ar .İ ns an hay at ı nı n gay es idebu y ol dal üz uml uol anhaz ı r l ı kl ar ıbi t i r mekt i r . Bundanbaş ka,bi ri ns anıt eş ki lv ei dar eedenv ar l ı ğı ndao i ns an bedeni y l e,kar ş ı l ı kl ıbi ror gani z at ör or gani z madur umuv ar dı r .O v ar l ı ki ns anı nas abîs i s t em hüc ey r el er i ndent eş ki let - mi şol duğu many et i k al anahâki m ol mak s ur et i y l e o hüc ey r el erv âs ı t as ı y l a büt ünbedeni ,or gani z may ıi dar eeder .Bur adav ar l ı kor gani z at ör , bedeni s eor gani z madı r . 74

BEDRİRUHSELMAN

Büt ün but opl ul ukl ar ı n,buor gani z as y onl ar ı n,bus i s t eml er i n, hermadde t opl ul uğunun,t opl ul uk s i s t eml er i ni n,kombi nez onl ar ı nı nf aal i y et l er i ,bi r bi r l er i y l e ol an münas ebet l er i ,hul âs a her ol ay ,herdur um,herş eyanc ak,i l âhîni z amı nbüy ükahengii ç i nde, but es i r l ermekani z mas ı y l as ağl anı r . * * * Heror gani z may ay ukar ı dan,y anl ar dan,aş ağı l ar dan bi rs ür ü t âl iv ey ant es i r l erdegel i rkibut es i r l er i ni ç i ndehem oor gani z as y onunv az i f es i nikol ay l aş t ı r ı c ımüs pett es i r l erv ar dı r ,hem de onunkuv v et l enmes i ,gör güv et ec r übel er i ni nar t mas ı ,i nki ş afv e t ekâmület mes ii ç i ns ar s ı c ı ,boz uc uv ehat t ây ı kı c ımenf ît es i r l er mev c ut t urv ebunl aroor gani z manı ni mt i han,t ec r übev emüş ahedet at bi kat l ar ı nı nmey danagel i ş l er i nes ebepol ur l ar .Büt ünbu t âl it es i r l eroor gani z manı ny et i ş mes ii ç i ni dr akl iv ey aot omat i k ol ar akç al ı ş anbi rs ür üv az i f el iv ar l ı kt angel i r .Yüks ekkâi natmekani z mas ı nabağl ıbuv az i f el i l er ,v ar l ı kl ar ı n,bedenhay at l ar ı n-daki v az i f el er i ndebaş ar ıkaz anmal ar ı nıt emi nedec ekc ehi tv egay r et l er i gös t er mel er i ne z emi n haz ı r l amak i ç i nt ekâmülmat er y al l er i ol ar ak-ağı r l aş t ı r ı c ı ,güç l eş t i r i c iv ebaz andai mkâns ı z l aş t ı r ı c ıbi r s ür ühâdi s ey ionl ar ı nönl er i nes ür er l er .Bumat er y al l er ,v ar l ı kl ar ı n gi t t i kç el i y akat l er i niar t t ı r mal ar ı ,kuv v et l enmel er iv e daha üs t dur uml ar akay ar aky üks el ebi l mel er ii ç i ni l âhîni z amı nkanunl ar ı na gör et er t i pv et anz i m edi l mi ş l er di r .Fakati ns anl ar ,bi l gi s i z l i kl er i y üz ünden bunl ar ıdai mabaş l ar ı nagel mi şbi r er f el âketol ar ak t anı r l ar . * * * Or gani z as y onl ar ı n,y üks el ey üks el ekâi nat ı nüs thudut l ar ı n-daki üni t e’ deni hay etbul dukl ar ı nıs öy l emi ş t i k.Üni t e’ y ev ar ı nc a- y a kadarbuor gani z as y onel emanl ar ıas l îpr ens i bi ny üks eki c apl ar ı na i nt i baket meks ur et i y l ei dr akeny av aşy av aşbi r l eş i r l er .Okadarki üni t e’ y egi r di kl er iz aman,pekküç üknüans l armüs t es - naol mak üz er e,onl ar ı ni dr akl er iy üks eki c apl ar ahernokt as ı ndav et am l i y akat l ei nt i baket mi şbul unurv eoz amanonl ar ,kâi nat ş ümul y üks ekf aal i y et l er eaş ağı l ar daol duğugi bi ,or gani z a- t ör or gan z ar ur et l er i ne t âbiol madan,i ns an akl ı nı n er emey ec eğit ek v e 75

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

büy ükbi ror gani z as y onv ahdet ii ç i ndedev am eder l er .İ ş t ebu,as l î pr ens i bi nkâi nat av er uhl ar aai tkudr et ii l e,kâi nat ı mı z ı n büt ün i mkânl ar ı nı nbi r l eş t i ğibi rhaki kat t i r .Bi z enaz ar angör ü- nenbu c ephes i nebakar akbi zonaüni t edi y or uz .Zi r aor adaas l îpr ens i bi n r uhl ar av ekâi nat aai tkudr et l er i y l e,kâi natbüt ünübi rv ahdett eş ki l eder . Demek ki or gani z as y onl ar üni t e’ y e y akl aş t ı kç a, i dr akl er i n, hür r i y et l er i nv emes ul i y et l er i nar t mas ıni s bet i ndev ahdet edoğr u y ür üy üş hı z l anı r . Or gani z at ör l ükor ganl ı k münas ebet l er i ar as ı ndakibağl argi t t i kç egev ş erv eni hay etkay bol ur .O z aman üni t ededi ği mi zkâi nat ş ümulv ahdett ahakkukeder .Buhus us t a i l er i dei z ahatv er i l ec ekt i r . * * * Âl eml er i ni l kkı s ı ml ar ı nda,i l kkabahi dr oj ens af has ı ndar uh-l ar ı n henüzhâki m ol abi l di kl er iv ar l ı kl ary okt ur .Bubakı mdan da onl arhakkı ndaz at enböy l ebi ror gani z as y ons i s t emibahi smev z uu ol amaz ,hat t âbur uhl ar ı nt opl ul ukl ar ıdadüş ünül emez .Bur adaas l î t es i r l er l ekur ul muş ,r uhl ar ı nmekani kt ekâmül l er i nis ağl ay an,i ns an akl ı nı ner emey ec eğibi ri dar es i s t emiv ar dı r .İ ş t ebui dar es i s t emi al t ı ndar uhl ar ,i l âhîni z amagör et aay y ünet mi şy ol l ar damekani k ol ar aks ür ükl eni r l er .Çokuz uns ür env er uhl ari ç i npas i fhâl l er de geç i r i l enbut ar z dakit at bi kat l ar l abui pt i daîr uhl arv ar l ı ks af has ı na doğr uy av aşy av aşy üks el i r l er . * * * Var l ı ks af has ı ndakibi rbedendebi ror gani z madı r .Bunun da kendi s i nit eş ki leden par t i kül l er iar as ı nda or ganl aş mal ar v e s i s t eml eş mel erv ar dı r .Bi naenal ey honay ukar ı das öy l edi ği mi zgi bi -as l îpr ens i bi n maddey e müt eal l i k ol an es as ît es i r l er iy er i ne, et r af t an t âl it es i r l er l ebi r l i kt e,t ekâmüldeğer l er idedi ği mi zas l î pr ens i bi nr uhl ar aai tkudr et l er i gel i r . But âl it es i r l er i ndeel bet t ebaş ı boşdeği l di r ,bunl arda,ev v el c e kâi nat agi r di ği ndenbahs et t i ği mi zi kianat es i r i n,v ar l ı kl ar danv e bedenl er den geç t i kt en s onr adeği ş mi şol ar akdı ş ar ınakl ol unan hâl l er i di r .Dahadoğr us ubunl ar ,v ar l ı kl ar ı nmany et i kal anl ar ı - dı r . 76

BEDRİRUHSELMAN

But âl it es i r l er ,r uhl ar ı nf er dîv emâş er ît ekâmüli ht i y aç l a- r ı na gör eüni t e’ ni nt ây i nv et akdi r iger eği nc e,i s t i kamet l er i nde en küç ükbi ri nhi r afbi l eol maks ı z ı nt am z amanı nda,l üz umu kadarv e ay ar l ıol ar akhedef l er i neul aş ı r l ar .Hi ç bi rv aki tbaş l ar ıboşol may an but es i r l erkendi l er ii ç i nt ây i nv et akdi redi l mi şbul unanhedef l er e bi rs ür üi dar e,kont r olv ey ar dı m mekani z mal ar ı nat âbit ut ul ar akul aş t ı r ı l ı r l ar . Bunl ar ;ç oğu ker e ar al ar ı nda bi nl er c e ç at ı ş ma, ç ar pı ş ma,ç eki ş mev eboz uş magi biahenks i z l i kv eboz gunc ul uk manz ar as ıar zeder l er s edebuhâlz âhi r îbi rgör ünüş t ür .Haki kat t e büt ün bunl art ekâmülz ar ur et l er i niy er i ne get i r mek i ç i nv ukua gel en t er t i pl er i nv emekani z mal ar ı nt ekni ki c apl ar ıv ei ns anl ar ı al dat ı c ız ı tgör ünüş l er i di r . * * * Şi mdi ,but es i r l er i nmaddel er eakı ş l ar ı ndakit er t i pl er eai tbâz ı mekani z mal ar danl üz umukadarbahs edel i m. Ev v el c es öy l edi ği mi zgi bi ,t es i r i nbi rmaddey egel mes ide- mek, ot es i r iv er i c imaddeni nmany et i kal anı ndanal ı c ımadde- ni n many et i kal anı naç oki nc ebâz ıpar t i kül l er i n,y ânipeky ük- s ek har eket l er ihai zdeğer l er i nakt ar maedi l mes idemekt i r .Buş öy l e ol ur :Tes i r ial an maddeni ni ht i y ac ı nac ev ap v er mekudr et v e l i y akat i ndebul unanv er i c iv ar l ı ğı nmany et i kal anı ndanbi rt e- s i r kal kar .Bunamukabi l ,al ı c ımaddev ey av ar l ı kkendi s i neul aş mas ımat l upol anbut es i r ikendimany et i kal anı ndanbi rpar ç as ı nıuz at maks ur et i y l e-âdet adav etedergi bibi rv az i y etal ı r . Dahadoğr us ut es i r l ergönder mey ebaş l ar .Bi zbunaönc üt es i r der i z .Buönc üt es i r l ergr ubunai ns anl ar ı ni s t ekl er i ni ,ar z ul ar ı nı , i ht i y aç l ar ı nı ,c ehi t l er i niv edual ar ı nıbi r ermi s alol ar akgös t er i r i z . Dual armuay y en bi rmes af ey e kadary ukar ı l ar a aks edebi l i r l er . Bumes af el er i nuz unl uğudaodual ar ıy apanl ar ı nduay ıy apar -ken y ukar ı l ar aar zet t i kl er ii s t ekl er i ns ami mi y et i ne,doğr ul uğu- nav e ş i ddet ider ec es i nebağl ı dı r .Bâz ıdual aruz uny ol l arkat edemez , aş ağı l ar dakal ı r l ar .Bunl arz ay ı f t ı r l arv ebuy üz dendekendi l er i ni ger ç ekl eş t i r ebi l ec ekkudr et t ekiv ar l ı kl ar ar as gel mez -l er .Bununda böy l eol mas ıi c apeder .Bâz ıdual ari s eç okuz akmes af el er ekadar gi debi l i r l er .Bunl aröz dengel env ehaki kît ekâmüli ht i y aç l ar ı na day anankuv v et l ii s t ekl er di r .Kudr et l iv ar l ı kl a- r aul aş abi l enbu 77

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

dual ar ı nt ahakkuki mkânl ar ıf az l adı r . İ ş t eböy l ec e,s ankibi ruç akal anı ndanuç ağav er i l ens i ny al l ergi bi , buönc üt es i r l er ,gel mekt eol ani l kt es i r ikar ş ı l amaküz er ehar eket e geç er ken,oal anai nmes ii c apedeni l kt âl it es i rdei dr akl i ,y ar ı i dr akl iv ehat t âbaz andaot omat i kol ar akkendikay nağı ndanç ı kı p i nec eğial anadoğr uy ür ümey ebaş l ar .Fakatdedi ği mi zgi bi ,bui l k t es i r i n baş ı boş deği l di r .Ona,ul aş ac ağıhedef i ni s t i ka-met i ni gös t er meki ç i n,dahaüs ti dr akl ikay nakt angel endi ğerbi rt âl it es i r der ef akatederkibunagüdüc üt es i rder i z .Bugüdüc üt es i ri l k t es i r l es empat i z eol muş t ur . Fakatgüdüc üt es i rni s bet enkabadı r .Çı kt ı ğıkay nağı nş uur v e i dr akihernekadari l kt es i r i nki ndenüs t ündeol s agenes i n- y al v er er ekkendi s i nibekl ey enmany et i kal anaonut am i s abet - l e ul aş t ı r abi l ec ek kudr et t e deği l di r .Bununl a ber aber i l kt es i r l e doğr udandoğr uy as empat i z eol abi l ec ekay ar dabul unmas ı ,kendi s i ni nonar ef akat i nimümkünkı l mı ş t ı r .Demekkii şbukadar l akal ı r s abunl argenehedef eul aş amaz l ar .Bur adadai kis ebep v ar dı r :Ev v el â,güdüc üt es i rherş ey eş âmi lbi ri dr akgeni ş l i ği ne s ahi p ol madı ğı ndan bur ada y ol unu ş aş ı r abi l i r .Yânii l kt es i r i n s empat i z eol abi l ec eğidahadi ğerbi r t akı m many et i ks ahadav ar dı rkionl ardai ht i y aç l ar ıdol ay ı s ı y l abunev it es i r l er es i ny alv er ebi l i r l er .Hâl bukibui l kt es i r i nbur al ar agi t memes ii c apeder . İ ş t egüdüc üt es i r i n bu hus us t akiki f ay et s i z l i ğiy üz ünden,di ğer al anl ar ı nv er mekt eol dukl ar ıs i ny al l er eal danı p kapı l ar aki l kt es i r i ni s t i kamet i nionl ar dan bi r i s i nedoğr uy önel t mes idemümkünol ur .Sani y en;hedef ii s t i kamet i ndegi deni l kt es i r emüdahal e edi p onun mahi y et i nideği ş t i r mek v ey ay ol undan ç ev i r mek, hat t âi f naet mekkudr et i ndeol andi ğerbi rs ür üpar az i tt es i r l e bunl ar ı n kar ş ı l aş mas ıkabi l di r .İ ş t e güdüc üt es i r l erbaz an ç ok kuv v et l iol an-bumüdahal el er ekar ş ıkoy abi l ec ekdur umdadeği l di r l er .Bi r i nc it es i rbut ec av üz l erkar ş ı s ı ndahi may es i zkal ı nc a y ar ıy ol dadej ener eol upf onks i y onunukay bedec ekdur umagel ebi l i r .Vey adi ğerbi ry er es ür ükl enebi l i rv ey ahutdadağı l ı pgi debi l i r .Hâl buki ,i l âhîni z amdaher hangibi ri ş i naks amas ı ,boz ul mas ı ,köt ünet i c el erv er mes igi bini z amıboz uc udüz ens i z l i kl er e as l âmüs aadeedi l mez .Onuni ç i n,buaks akl ı ğıönl ey i c it er t i pl er kur ul muş t ur .Buc üml edenol ar ak,i l kt es i r l eber abergel engüdüc üt es i r denbaş ka,dahay üks eki dr akl i ,v az i f el ikay nakl ar dan; 78

BEDRİRUHSELMAN

dahaüs t ünt âl it es i r l erç ı kı pbukaf i l ey er ef akatederkibunl ar a da di r i j ant es i r l erder i z .Di r i j ant es i r ,s ev kedi c it es i rdemekt i r .Di r i j an t es i r l er ,i l kt es i r ehedef ibul dur an v eonuy ol dakimüt ec a-v i z , r as gel e par az i tt es i r l er den kor uy an v ei c ap eder s e bu boz uc u t es i r l er ii f naedendahakudr et l it es i r l er di r .Buş unabenz er :Bi r kat ar ıel eal al ı m,bukat ar ı nenönündebi rv agonv ar dı r ,onunar kas ı ndabi rl okomot i fmev c ut ,bul okomot i f idebi rmaki ni s ts ev k v ei dar eet mekt e.İ ş t ebur adav agoni l kt es i r i ,l okomot i fgüdüc ü t es i r i ,maki ni s tdedi r i j ant es i r ikabac as embol i z eeder .Var ı l ac ak i s t as y ondanv er i l eni ş ar et l eri s eönc üt es i r i gös t er i r . Böy l ec e,but es i rkat ar ıal ı c ı nı nmany et i kal anı nagel i nc egüdüc üv edi r i j ant es i r l er i nv az i f el er ioal anı neş i ği ndebi t ec eği nden, i l kt es i r ior ada,al anı nhududundat er kedenbur ef akatt es i r l er i ondanay r ı l ı r l ar .İ l kt es i ri s egay es i neuy gunol ar akoal andahus ul eget i r ec eğimües s i r i y et l er l e,onunt âbiol duğumaddebüny es iüz er i ndel üz uml udeği ş mel er iy apar ,omaddeni nmuv az ene-s i ni boz ar ,onamuht el i fhar eket l ery apt ı r ı r :Yer i ndenoy nat ı r ,hâlv e ş eki l l er i nideği ş t i r i rv el hâs ı lş i ddet iv ei s t i kamet ider ec es i negör e, f akat dai ma düal i t e pr ens i bi v e değer f ar kl anmas ı mekani z mas ı ndani s t i f adeeder ekomaddedeç eş i t l ihâdi s el er ihus ul e get i r i r .Yal nı z ;büt ün bunl ar ı n dai ma y üks ek t es i r l ermekani z mas ı nı nkont r ol üal t ı ndaol dukl ar ı nıunut mamal ı dı r . * * * Yukar ı l ar dan al ı nan t es i r l erç ok mühi mdi r :Zi r a bu t es i r l er i n herbi r iy üks el t i c ideğer l er ii ht i v aeder l er .Vemaddel erbuy üks ekdeğer l er ial aal aüs tpl ânı ndahaz engi ndeğer l imaddel er ii l ev e t es i r l er ii l es empat i z e ol abi l ec ek dur uml ar a gel i r l er .Ve günün bi r i ndedebi rüs tkademedekikombi nez onl ar akay ar akonl ar l a ay nıpl ânda,y âniüs tpl ândat es i r l eş mel er ebaş l ar l ar .Bus ur et l e, omaddebi rüs tkademedekimaddekombi nez onl ar ı nageç er ek bi rkademedahay üks el mi şol urv ei nki ş afdaböy l ec edev am eder gi der .Bi l âki s ,eğeraş ağı dangel ec ekt es i r l erf az l aol urv eüs t t ende l üz uml uder ec edet es i r l eral ı nmaz s abudef ai şt er s i nedöner .Yâni al t t angel ec ekt es i r l erni s bet enbas i tol dukl ar ı ndanomaddeni n ona naz ar an mudi l ol an büny es i ndeki büt ün har eket -l er i bes l ey ec ekdur umdabul unmaz l ar .Eğerbunl ary ukar ı dan da bes l enmez l er s ey av aşy av aşo har eket l er i n bi rkı s mıs i l i nmey e 79

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

baş l ar .Veomaddear t ı k,bul unduğukademedekidi ğerkombi nez onl ar l adahial ı ş v er i şy apamazhâl egel i rv eanc akkendi s ii l e s empat i z eol abi l enbi ral tkademeni nmaddel er iar as ı nakar ı ş mı ş ol urkibudaonunger i l emes i ,kı y met l er i ni ns i l i nmes idemekt i r . Şuhâl debi rmaddekombi nez onunun,dahadoğr us ubi ror gani z manı ny üks el mes iv ey aal ç al mas ı ;onagel ec eküs tv ey aal t t es i r l er i n kemi y etv ekey f i y et l er i nebağl ı dı rkibudaonui dar e eden v ar l ı ğı n,gel ec ek t es i r l er ii y iay ar l ay abi l mes i ne,l üz uml u ol anl ar ıor gani z mas ı na dav etedi p,l üz ums uz l ar ıber t ar afedebi l mes ihus us undakikudr et i nebağl ı dı r .Yânibui ş l eronunmes ul i y et ial t ı ndadı r .Mes el â bi ror gani z manı n herc üz üne gel en mi l y ar l ar c at es i r ieğeronun or gani z at ör ü,o bedenii dar eeden v ar l ı ki y iay ar l ay amaz s av ebuy üz den bâz ıc üz ül er i n or gani z at ör l er ikendi l er i net es i r l er il üz umundan f az l adav eteder l er s eo z amanbuor ganl ar af az l at es i r l erakmay abaş l arv ebununnet i c es iol ar akdaogr upt a,di ğergr upt akic üz ül er enaz ar anaş ı r ıbi r f aal i y etgör ül ür .Buaş ı r ıf aal i y et l ergi t t i kç e,oor ganı numumî or gani z mani z amı nakar ş ıay kı r ıhar eket l er debul unmas ı nımu-c i p ol ur .Ve bu hâlni hay eto or ganı n,or gani z mada hi ç bi rni z am t anı mı y anâs ibi rdur umagi r mes i nes ebebi y etv er i rkibunada kans er l eş mi şbi ror gander i z .Şuhâl de,kans er l eş mev akas ı ,or gani z mai ç i ndekibi ror ganı n,ol duğundandahai l er ibi rham- l e al mas ı ,i nki ş afet mes ii ht i y ac ı nıgös t er i r .İ ş t e,bâz ıor ganl ar ı n ç eş i t l ihâl l er deböy l emuv az eney iboz uc uf az l av ey aeks i kf aal i y et l er debul unmas ı ,o or ganl ar ı nt âbibul unduğu or gani z manı n bi rgün,ç ökmey ev edağı l may abaş l amas ı nıi nt açeder .Buhâl i ns anl ar ı nkabai çor ganl ar ı ndaol ur s ai ns anl aruz v îhas t al ı kl ar dan, öl üml er den bahs eder l er .As abîs i s t emeai tpar t i kül l erar as ı nda gör ül ür s e r uhî has t al ı kl ar dan v ey a ş uur boz ukl ukl ar ı ndan bahs eder l er .Büt ün bunl arv ar l ı ğı n,bedeni ne gel ec ek t es i r l er i , muht el i fs ebepl er l ev ey ay üks eki c apl ar ı nt es i r ial t ı ndai y iay ar l ay amamas ı nı nnet i c es i di rkibus ebepl er i nbaş ı ndagene,ov ar l ı ğı nmukadder at ı y l ai l gi l iol an,y ânikendil i y akatv ei ht i y aç l ar ı nı net i c el endi r endur uml ar ıgel i r . * * * Tes i r l erhakkı ndabuumumîbi l gi l er iv er di kt ens onr abi ri ns a80

BEDRİRUHSELMAN

nagel ent es i r l er dendebahs edec eği z . İ ns an deni l en ş ey ;bi rv ar l ı ğı n,bağl ıbul unduğu r uhahi z met et mek i ç i n,ar zkür es i ndekikabamaddel er ibi rar ay at opl ay ı p kendi s i nev âs ı t aol ar akkul l anmakmaks adıi l et eş ki let mi şol duğubi rbedendi r . Var l ı k bu bedenianc ak y üks ek v az i f el iv ar l ı kl ar ı ny ar dı m v e di r ekt i f l er i y l ekur abi l i r .Es as env ar l ı kda,r uhunbüt üni ht i y aç l ar ı nac ev apv er ebi l ec ekş eki l de,kâi nat ı nbi rnokt as ı ndat emer küz et mi şç oki nc emaddepar t i kül l er i ndeni bar etol anv er uhuni ht i y aç l ar ı naai tbüt üni f adel er ikâi natboy unc at aş ı y anmuay y enbi r ener j i l erv ey at es i r l ermudi l es i di r ,demi ş t i k.Yal nı zş unuehemmi y et l et ebar üzet t i r meki s t er i zkibur adakinokt amef humunu, düny adakimekânmef humunakı y as l as abi t ,donmuşbi ry ergi bi düş ünmemekger eki r .Bu,f i z i kş ar t l aral t ı ndaanl aş ı l mas ıv eanl at ı l mas ız orv eeks er i y ai mkâns ı zol anbi rmef humdur .Buhus us t aş ukadars öy l ey el i m kibunokt ay ıf i z i kbakı mdandeği l ,i dr akîbi rnokt aol ar akanl amay aç al ı ş mal ı dı r .Buöy l ebi rnokt adı r ki i dr akner edet es bi tedi l i r s eor adamev c ut t ur .Demekkionok-t a hem kâi nat t amuay y enbi ry er dedi r ,hem dehery er dedi r .Bunun üz er i ndedüş ünenl erbubapt abi r ç okş eys ez mey ebaş l ar l ar . Bu s ez giy al nı zbuhus us t adeği l ,di ğerbâz ıpr obl eml er i nhal l i n-dede onl ar ı ni ş l er i ney ar ar .İ l er i dekii dr akîmekânv ey akür ev îmekân bi l gi s ibus ez gi y ei ns anl ar ıdahai y ihaz ı r l ay ac akt ı r . İ ş t ev ar l ı k;bumânâdakabuledi l mes ii kt i z aedenbi rnokt ada t emer küzet mi şbi rt es i r l erv ey aener j i l ert opl ul uğudur .Vebunl ardabi rr uhaai t t i r .İ ns anl ar ı nanl adı ğıs at ı hz amanıv emekânı öl ç üs ünegi r mey enböy l eç oki nc eener j i l er denv ey at es i r l er den mür ekkepbi rv ar l ı k;âl eml er i nkabakür el er i nedoğr udandoğr uy at es i redemez .Hâl bukir uhunmuht el i ft at bi kat ıs ı r as ı nda-bu kabakür el er i n maddel er i y l edekar ş ı l aş mas ıl âz ı m gel mekt edi r . Ruhahi z metedec ekv ar l ı ğı nbuhi z met iy apabi l mes ii ç i n,di ğer t âbi r l er uhunhi z met i ndeol manı ni c apl ar ı nıy er i neget i r ebi l mes i i ç i n bi rkür ede,kendi s i neo kür eni n maddel er i nden bi rbeden kur mas ıl âz ı m gel i r .İ ş t ebu l üz umagör e,onun i ç i nv az i f el endi r i l mi şy ar dı mc ıv ar l ı kl arf aal i y et e geç er ek böy l e bi rbedeni n kur ul mas ı ndaonay ar dı m eder l er .Var l ı k,kur ul anbubedene 81

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

r uhundan gel en t es i r l er l e-bağl anmı şv e onu hâki mi y et ial t ı na al mı şol urkiev v el c edes öy l edi ği mi zgi bi ,bunaenkar nas y onder l er . Buş öy l eol ur : Ev v el ât at bi katy apı l ac akkür edebi rai l ebi r i m düal i t es i ne, y âni bi rer kekl ekadı nı nbi rar ay agel er ekbi rbi r i mt eş ki let me-s i ne i ht i y açv ar dı r .Bui ht i y açy er i neget i r i l di kt ens onr aüs tv a-z i f el i y ar dı mc ıt es i r l er l e er kek v e kadı n t ohuml ar ı bi r l eş t i r i l er ek aş ı l anmı ş bi ry umur t a mey dana get i r i l i r .Var l ı k bu aş ı l anmı ş y umur t ai l ei r t i bat ageç er .Bur adav ar l ı kbey i nhüc ey r el er i neai t v ar l ı kl ar ı n many et i k al anl ar ı na y apt ı ğımüdahal el er l er üş ey mi n bey ni ni ,dahadoğr us ubey i n hüc ey r el er i nikur may aonl ar ıs ev k eder .Zat eni ns anv ar l ı ğıs pat y omdai kenbuy üzbi nl er c ebe- y i n hüc ey r es iv ar l ı ğı nıbi rar ada t opl u ol ar ak t ut uy orv e onl ar ı n many et i kal anl ar ı nat es i redi y or du.Bus ur et l ebey i nhüc ey r el er i v ar l ı kl ar ıi ns anv ar l ı ğı nı nt es i rv ey ar dı ml ar ı y l akendibedenl er i ni ,y ânibey i n hüc ey r el er i nikur ar l ar .Var l ı k,kur ul muşol an bu bey i nv âs ı t as ı y l a as abîs i s t emi n di ğerkı s ı ml ar ı nıkur ar .Bu da ol dukt ans onr aas abîs i s t em v âs ı t as ı y l abedeni ndi ğerbüt ünt eş ekkül ât ı nımey danaget i r i r .Bedenikur ar kenanneni nmaddel er i ndeni s t i f adeedi l i r .Yânit eş ekkület mekt eol anc eni ni nbeden mat er y al l er i ,annes i ni nbedeni nit eş ki ledenmaddel er denal ı nı r . İ ns anı nbedeni nehâki m ol anv ar l ı k,doğr udandoğr uy a,bey i n hüc ey r el er i ne ai ty üz bi nl er c ev ar l ı ğı n many et i k al anl ar ı ndan müt eş ekki lmany et i kal anl ars ent ez iüz er i nemües s i rv ehâki m-di r . Yânibedenbey i nhüc ey r el er it ar af ı ndani dar eedi l i r .Anc ak bu i dar e,bedeni nv ar l ı ğıol an v e bi rr uha ai tbul unan ener j i l er t opl ul uğunun,i ns anv ar l ı ğı nı nhâki mi y et ial t ı ndadı r . Rüş ey mi ni l kdev r el er i ndebey i nhüc ey r el er it opl ul uğuna anc ak l üz umu kadar t es i r gönder i l i r . Var l ı k, ev v el c e bahs et mi ş ol duğumuz ,kendi s i nemahs usi dr akît emer küznokt as ı nıt er kedi p, hey et iumumi y es i y l ebedeni ni ç i nedağı l maz .Ener j i l er v ey a t es i r l ermudi l es ihâl i ndeoi dr akît emer küznokt as ı ndat opl anmı ş hâl debul unandur umunudai mamuhaf az aeder ekanc akl üz umu kadarmi kt ar dakit es i r l er i nden bi rkı s mı nıbey i n hüc ey r el er i ni n many et i k al anı na gönder i r ,bi rkı s ı m t es i r l er i y l e ona bağl anı r . Rüş ey mi ni nki ş af ı ,c eni ni nt ekâmül üv eni hay eti ns a- nı ndoğumu anl ar ı nda i ht i y ac a gör e onun,bey i n hüc ey r el er i ni n many et i k al anı nagönder ec eğiv ebağl ay ac ağıt es i r l er i nmi kt ar ı daar t ar .Ve 82

BEDRİRUHSELMAN

i ns anı n doğduğu s ı r ada t es i r l er i ni n mühi m kı s mı ona bağl anmı şbul unur .Düny aanl ay ı ş ı nagör e,i dr akînokt adamev c ut ol anbuener j i l ermudi l es i ni ns eki z dey edi s ibedenebağl anmı ş ol upanc akküç ükbi rkı s mıy ar ıs er bes thâl deoi dr akînokt ada kal mı ş t ı r .İ ş t ei ns anl ar ı n enkar nas y on dedi kl er iş ey budur . Gör ül üy orkibur adav ar l ı knebedeni ni ç i negi r mi ş t i r ,ne de büt ünüi l ebedeni nor ganl ar ı nadağı l mı ş t ı r .O,t ekmi lbedenhay at ı boy unc abüt ünl üğünü,i z ahet t i ği mi zi dr akît emer küznokt as ı nda muhaf az aeder .Büy ükbi rkı s mı nıbey i nhüc ey r el er i ni nmany et i k al anl ars ent ez i negönder i rv ebağl ar .Unut ul ma- s ı n kibüt ün bunl ar dageney üks ekt es i r l er i ny ar dı ml ar ıv ar dı r . Bu bey i n hüc ey r el er i ne bağl anmı şol an t es i rs ahal ar ı na i ns anl ar mahi y et i ni i y i c ebi l meks i z i n,s adec emüş ahedel er i negör e-ş uur demi ş l er di r .Fakatv ar l ı ğı ns er bes tkal an,bey i n hüc ey r el er i ne bağl anmamı şkı s ı ml ar ıoi ns anı nmuhi t i ndeki l er c ev ekendi s i nc e meç hulkal dı ğı ndanonaai ti ns anl araç ı kbi l gi l erel deedememi ş l er di r . * * * Yal nı zş uv arkii ns anıi dar eedenv ar l ı kbi rbüt ündür .Herne kadarkendiener j i l er i ni n küç ük bi rkı s mı nıbey i n hüc ey r es i ni n many et i kal anıdı ş ı ndabı r akmı şi s edegenebüt ünl üğüv et ekâmül üi c abıol ar akbukı s ı m dabedendent amamenay r ı l mı şde- ği l , onunl as ı kıbi rmünas ebethâl i ndedi r .Bi naenal ey hs er bes t l i ğit am deği l di r .Es as en bu i kikı s mı n ar as ı ndakis ı kımünas ebet l er s ay es i ndedi rkiov ar l ı kdüny adabedenebağl ıkı s ı ml ar ı nı n;t ekâmül üi s t i hdafedenf aal i y et l er i ndenf ay dal anı rv eböy l ec ebedenl enmeni nz ar ur et iy er i nibul muşol ur . * * * Var l ı ğı nbedendı ş ıdur umui ns anl ar ı nş uur l ar ı nadi r ektol a- r ak ç ar pmaz .Zi r ai ns ananc ak,v ar l ı ğı nkendi s i negönder mi şol duğu t es i r l er i nbi rkı s mı y l aş uur l anı rv ekendi s i niy ar ı my ama- l aki dr ak et mey eç al ı ş ı r .Kendi s i negel mey enkı s ı ml ar ı naai tbâz ımüphem s ez gi l er ibul unmakl aber aber ,bunl arhakkı ndaaç ı kbi ri dr akes ahi p deği l di r .İ ş t ei ns anl ar ı n baz an der i n bi ri çmur akabes iy ol uy l a s ez ebi l di kl er ii çv ar l ı kl ar ı ,özbenl i kl er i ,özv ar l ı kl ar ıdedi kl er iş ey l er , bedeni ni ndı ş ı ndaki haki kîv ar l ı ğı nı nni s bet ens er bes tdur uml ar ı dı r . 83

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

Buna ni s bet en di y or uz ç ünkü o ne kadars er bes tol s a gene t ekâmül üneai tdüny adakiv az i f el er i ni nz ar ur et i y l ebedeni nbüt ün dur uml ar ı nıt aki pet mek,odur uml ar ı ni c apl ar ı nıy er i neget i r mek mec bur i y et i ndedi r .Buonunv az i f es i di r .Bedeni nöl ümüy l e,bağl ı ol an kı s ı ml ar ıbedenden ç öz ül medi kt en s onr a,s er bes t kal an kı s mı nıdat am s er bes t l i ği y l ekul l anamaz . Zi r aendi r ektol ar ak, y ânibağl ıol an kı s ı ml ar ı y l a,bedeni nz ar ur et l er i nden kendi s i ni t amamı y l aaz adekı l amaz .Bedenebağl ıol ant ar af l ar ı y l abedenden al dı ğıi nt i bal ar ı no ana mahs us t ekâmülz ar ur et l er i ne gör ehaz medi l mes i ,net i c el endi r i l er ekr uha aks et t i r i l mes igi bionu,bedeniüz er i ndekif aal i y et l er i y l e dai ma meş guledec ekmec bur îi ş t i gals ahal ar ıv ar dı r . * * * Tekâmül ün i c apl ar ı ndan ol ar ak v ar l ı k, kendi s i nde mev c ut kı y met l er i nv emükt es ebat ı npekc üz ikı s ı ml ar ı nıar as ı r abey ne aks et t i r i r .İ ş t ei ns anl arv ar l ı kl ar ı nı nbus er bes tt ar af l ar ı ndan,bey i nl er i neaks edenbut es i r l er egenemahi y et l er i nipekanl amaks ı z ı n-di kkatet mi ş l erv eonl ar ış uur al t ıdi y ei f adel endi r mi ş l er di r . Şu hâl dei ns andakiş uur ;v ar l ı ğı n bedene,dahadoğr us u bey i n hüc ey r el er i ni nt eş ki let mi ş ol duğu many et i k al anl ars ent ez i ne doğr udandoğr uy aol anbağl ant ı s ıi l eaks edenkı s ı ml ar ı nı nt ez ahür üdür .Bi rdev ar l ı ğı ndedi ği mi zgi bi -bedendı ş ı ndakii dr akî bi rt emer küznokt as ı ndakal ı pbey ni nmany et i kal anı nabağl anmamı şkı s ı ml ar ı naai tş uuröt es is ahas ıv ar dı rkibunudai kikı s ı mdamüt al âaet mekl âz ı m gel i r .Bunl ar danbi r i s iş uur al t ı dı r . Bu s aha,v ar l ı ğı n geç mi ş hay at l ar ı na ai ti nt i bal ar ı nıi ht i v a eden kı s ı ml ar dı r .Şuur üs t üdedi ği mi zi ki nc ikı s ı mi s ev ar l ı ğı n,s er bes t kal ant ar af ı nı ndev aml ıol ar akr uhundanv edi ğerv ar l ı kl ar danal dı ğı t es i r l er ii ht i v aet mekt edi r .İ ş t eş uur l aş uur üs t ü münas ebet l er i net i c es i nde;i ns anl ar ı nr uhîpl ândan di ğerv ar l ı kl ar dan al dı kl ar ı t es i r l er l eş uur l ar ıar as ı ndamünas ebet l erv eal ı ş v er i ş l erkur ul ur , bey i n,al dı ğır uhît es i r l er l eş uur üs t üne bağl anı r .Yâniş uur üs t ü kanal dankendi s i ner uhanîpl ânaai ti nt i bal argel i r . * * * Şu hâl de t es i r l er i ,as ı lmer kezol an ş uurs ahas ı ndan al ar ak 84

BEDRİRUHSELMAN

kul l anı l maküz er el üz uml uy er l er es ev kedens ay ı s ı zas abîmer kez l erv ar dı rkibunl ares asf onks i y onl ar ıbakı mı ndanbi r ermer kezdeği l ,bi r eri s t as y ondur .Veor gani z may adağı l ant es i r l eray r ı ay r ıf onks i y onl argör s edahibunl ar ı nkay nakl ar ıbi r di rv edai ma bi r bi r l er i y l emünas ebet l er imev c ut t ur .Şuuröt es i ndengel ent es i r l er ,v ar l ı ğı nbey i nhüc ey r el er i ni nmany et i kkanal ı nadoğr u- dan doğr uy abağl ıbul unans ahay ai ner l er .Or adandat ekâmü- l ün i c apl ar ı na gör e,bedeni ny aş amas ıi ç i nl üz uml u ol an y er l er de kul l anı l maküz er eas abîi s t as y onl ar agönder i l i r l er . Demekkii ns anl arbi r ,v ar l ı kl ar ı ndangel enbut es i r l er l e,bi r de ç ev r el er i nden al dı kl ar ıt es i r l er l e dai ma kar ş ı kar ş ı y a bul unmakt adı r l ar .İ ş t ei ns an;özv ar l ı ğı ndangel ent es i r l er l edüny adaki ç ev r es i ndenal dı ğıt es i r l er i nmuv az enes ii ç i ndey aş ar . * * * Bedenöl ünc eneol ur ?İ ns anl ar ı ngeney anl ı şol ar akdez enkar nas y ondedi kl er iöl üm v âkıol unc abey i nhüc ey r el er i ni nv ar l ı k- l ar ı bedenl er i ni ,y ânienkar neol dukl ar ıbey i nhüc ey r el er i nit er keder l er . Fakatdağı l maz l ar .Zi r aar t ı kbedenit er ket mes ii c ap edenv ar l ı k onl arüz er i ndekit es i r i nibedeni nibı r akt ı kt ans onr adahikal dı r maz . Ov ar l ı kl ar ı nmany et i kal anl ar ı nagönder mekt edev am et t i ği t es i r l er i y l eonl ar ıs pat y omdadadai mabi rar a- dat ut arv et es i r i al t ı ndabul undur ur .Bi t t abîonl ar dandat es i r al ı r .Spat y omuni l k z amanl ar ı ndai l er i dei z ahedec eği mi zgi bi , bi rv ar l ı ğı nkendi r uhundan gel en t es i r l er müs t es na, y ukar ı dan, aş ağı dan v e c i v ar dangel enbüt ünt es i r l erv ei r t i bat l arkes i l i r .O y al nı zkendi v ar l ı ğıv eş uur al t ı nı nbi l has s as onhay at ı naai ti nt i bal ar ıi ç i nde mahs urkal ı r .Vebus ı r adabey i nhüc ey r el er i ni nv ar l ı kl ar ı y l adai mî s ur et t emünas ebet t ebul unduğundanov ar l ı kl ar - dadamev c ut ol an düny ay aai ti nt i bal ar ıt opl ay ar akonl ar dan kompoz i s y onl ar y apabi l i r .Buf aal i y etdeeks er i y aç okı s t ı r apl ıol mas ı nar ağmen kendi s i ne l üz umu ol an mur akabey iy apmak i mkânı nıv er i r .Bu mur akabei l el üz uml uol annet i c el er iel deet t i kt ens onr at ekr ar kendi s i ne y ukar ı l ar dan v ec i v ar l ar dan t es i r l er gel er ek uy andı r ı l mas ıv ei dr aki ni nar t t ı r ı l mas ıt emi nedi l i r . Oz aman haki kîv ar l ı ğı nıanl ay abi l ec ekdur umagi r er .Bus ı r adabi t t abîbey i n hüc ey r el er i ni nv ar l ı kl ar ıdakendi l er i negör et ekâmül l er i niy apmı ş 85

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

ol ur l ar .Bus ur et l euz unbi r t akı m amel i y el er e v ev et i r el er e t âbit ut ul upy eni dendüny ay agi r mekhaz ı r l ı ğı nıi kmalet t i kt en s onr akendi s i ne,düny adakit ekâmül üneenel v er i ş l iol angeni şbi r i mkâns ahas ıi ç i ndehay at ı nı nş eki l l er i niv eş ar t l ar ı nıi nt i haphakkı v er i l i r .Bu s ahanı n,y ânikendi s i near zedi l en i nt i hap s ahas ı nı n geni ş l i ğionun i dr aki ne gör e kaz anmı ş bul unduğu hür r i y et i der ec es i nebağl ı dı r .Eğeri dr akiç okdari s ebu s ahadaonuni ç i n ç okdarol urv ebâz ıahv âl dedehemenhemen hi çy okdenec ekkadarkendi s i neazbi ri nt i haps ahas ıbı r akı l ı r . Eğeri dr akibüt ündüny ay ış ümul üneal ac akkadargeni ş l emi ş s e o z aman da onun,düny ada t ekr arbedenl enmes i ne v et at bi kat y apmas ı nal üz um kal maz .İ ş t eböy l ec eokendii nt i haphür r i y et i der ec es i ne gör e düny adakimuhi t i nihaz ı r l adı kt an s onr a,t es i r i al t ı nda bul undur duğu bey i n hüc ey r el er iv ar l ı kl ar ı nımany et i k al anl ar ı nat es i ret meks ur et i y l e-anar ahmi ndet eş ekküledec ek bi rc eni ni nbey ni nikur maküz er eoanneni nbedeni nes ev keder . Veev v el c ei z ahet t i ği mi zv et i r ey eni den,y eniş ar t l aral t ı ndat ekr ar baş l ar . * * * Fakathi çunut ul mas ı nkibüt ünbui ş l er i ni l âhîni z amauy gun ol ar aky ür ümes iş ar tol duğundanbunut emi nedeny üks ekt es i r l er i nv ei dar ec iener j imudi l el er i ni ndai mamur akabes iv enez ar et ihery er deol duğugi bi -bur adadamev c ut t ur . Şunudabel i r t meki s t er i zkidai mai ns anıi dar eedenv ar l ı ğı n t es i r ial t ı ndakibey i nhüc ey r el er iv ar l ı kl ar ıel bet t eonaebedi y en bağl ıkal may ac akl ar dı r .Zi r aonl ardabus ay edebi r eri ns anbedeni nimüs t aki l en i dar e edebi l ec ek kudr et ikaz anabi l mek i ç i n kendi l er i ne l üz uml u ol an haz ı r l ı kl ar ıy apmakt adı r l ar .Ve haz ı r l ı kl ar ı nıi kmalet t i kç ebi r erbi r erkendi l er i niov ar l ı ğı nt es i r i nden ay ı r ac akl ar v e bi r bey i n hüc ey r es iol makt an kur t ul ac akl ar dı r . Bunl ar ı ndamüs t aki lbi r eri ns anv ar l ı ğıhâl i negi r ebi l mel er ii ç i n düny adan ay r ı l ı p düny adı ş ımuht el i far av as at l ar dat at bi kat l ar geç i r mes il âz ı m gel mekt edi r .Anc akbus ur et l ebi ri ns anbüt ününüi dar eedebi l ec ekdur umagel di kt ens onr a,genebi ri ns anı nbey i nhüc ey r el er i ni nmany et i kal anl ars ent ez i net es i reder ekdüny adakit ekâmül l er i nii ns anhâl i nde,y ânii ns anbedeniv âs ı t as ı y l a y apmay abaş l ar l ar . 86

BEDRİRUHSELMAN

* * * Bubi l gi l er dens onr ai ns anv ar l ı ğı nı nbedenl enmes it âbi r i nibu geni şmânâdaanl amakv eet egi r medemekol an enkar nas y on mef humugi bi darbi rç er ç ev ei ç i ndedüş ünmemekl âz ı m gel i r . Enkar nas y on t âbi r i ;z or l ahüc ey r el eri ç i nes ev kedi l er ekonl ar a bağl anandahabas i tv ar l ı kl arhakkı ndakul l anı l abi l i r .Fakati n- s an v ar l ı ğıi ç i ndoğr udeği l di r . Şuhâl dei ns anı nbi rbedenl eol anmünas ebet i ,onunbey i nhüc ey r el er i ni nmany et i kal anı nahâki mi y et iv ebuv âs ı t ai l edebü-t ün or gani z mas ı nat es i r l er i nigönder mes iş ekl i ndeol makt adı r . Buda o bahs et t i ği mi z t emer küz nokt as ı ndan v ar l ı ğı n, bedene gönder ec eğit es i r l er i ni nbüy ükbi rkı s mıi l et emi nedi l mekt edi r . Tes i r l er i nazbi rkı s mıdabedendı ş ı ndakinokt adaazç oks er bes t ol ar akdai mabul unmakt adı r . * * * Bedendekit es i r l er ,bedenii dar eedenv ar l ı ğı nkont r ol üal t ı ndav ey üks ekt ekâmüli c apl ar ı nagör ebedeni nbüt ünf i z i k,f i z y ol oj i k,bi y ol oj i kv er uhîf onks i y onl ar ı nıy er i ne get i r i r l er .Bur ada hi ç bi rş eyz er r ekadaraks amaz .But es i r l er i nf onks i y onl ar ı ,kâi nat ı numumîf onks i y onundanay r ıdeği l di r .Onunbüy ükahengi i ç i ndec er ey anederv eoahengi ndı ş ı naç ı kamaz . Zat en i l âhîni z am büt ün kâi nat ı n dur um v ehâl l er i nio kadar mükemmelbi rahenki ç i ndet er t i pl emi ş ,okadarmaz butbi rmekani z may abağl amı ş t ı rkibüt ün s ons uzgör ünüş l er i ne r ağmen, kâi natol ay l ar ıbi rt eky ür üy üşhâl i ndeakı p gi der .Bu haki kat i gör ebi l enl eri ç i n,bi rt ekbedenv ebüt ünkâi natbi r bi r i ndenay r ı l may ani kimekani z madı r . * * * Büt ünv ar l ı kl ar ı y l abi r l i kt ekâi nat ı nherz er r es i nebi rs ür üt es i rgel i r .Mi l y ar l ar c az er r eni nt eş ki let t i ğibi rc i s me,mi l y ar l ar c a c i s mi nt eş ki let t i ğibi rgüneşs i s t emi ne,mi l y ar l ar c agüneşs i s t emi ni nt eş ki let t i ğibi rnebül öz ev es ay ı s ı znebül öz l er i nt eş ki let t i ğibi râl eme,ni hay ethi dr oj enr eal i t es idı ş ı ndagenes ay ı s ı zâl em87

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

l er denmüt eş ekki lkâi natbüt ününegel ent es i r l ermudi l es i ni nbi r z er r es i nidahii ns ani dr akil ây ı kı y l akav r amakt anâc i z di r .

İ ş t ei l âhîni z amı nkâi nat t akii c apl ar ı nıy er i neget i r en,bui c apl ari ç i ndekâi nat ı nahengi nikur anv eonukuc akl ay anbut es i r l er v ahdet i di rkibüt ünhar eket l er iv edur uml ar ımey danaget i r i rv e r uhl ar ı nkâi nat l amünas ebet i niv et ekâmülakı ş ı nı nz ar ur et i ni i z ah eder . * * * Maddekombi nez onl ar ı nı nmuht el i fdeği ş mel er i ni nv eüs tdeğer l eral mal ar ı nı n,maddel er i ni nki ş af ı ndanekadarbüy ükr ol - l er al dı ğı nıi z ah et t i k.Ruhun kâi nat l ai r t i bat ı nı ny egâne gay es i t ekâmülol duğunagör e,r uhahi z metedenv ar l ı ğı nbudeği ş mel er deni s t i f adeet mes iv ebununi ç i ndes ay ı s ı zmaddekombi nez onl ar ı y l a kar ş ı l aş mas ız ar ur îol ur .Madde kombi nez onl ar ı nı n s ay ı s ı zkür el er de,s ay ı s ı zş eki l l er iv eder ec el er iv ar dı r .Bi rkür eni n, bi l has s aar zkür es igi bimaddet eş ekkül ât ıenz engi nol ankür eni n i mkânl ar ı ndan baş ka,gene s ay ı s ı z di ğer kür el er i n mad- de kombi nez onl ar ı naai ti mkânz engi nl i kl er ir uhl ar ı nt ekâmül -l er i ne y ar ay an bol mat er y al l er di r . Fakat bi rv ar l ı ğı n bu mat er y al bol l uğundan l ây ı kıi l ei s t i f ade edebi l mes ii ç i n bi r bi r i nden ç ok f ar kl ıv eder ec el er iç okdeği ş i kol anbus ay ı s ı zkombi nez onl ar da y aş adı kt ans onr aonl ar ıdeği ş t i r mes iv eüs tkı s ı ml ar ageç ebi l mes i ,kendibul unduğu al tmer hal edekul l andı ğımaddekombi nez onl ar ı nıbı r akmas ıi kt i z a ederv ei l l ây ukar ıkombi nez onl ar a ul aş amazv e bas i tdur umunda kal ı r .Hâl bukionun es as en,bu madde kombi nez onl ar ı nda t at bi kat gör mes i ni n gay es idai ma y ukar ı l ar a ul aş mak v e böy l ec e hi z metet t i ğir uhun maddel er l e ol ant ekâmüls af hal ar ı nı ni kmal i nis ağl amakt ı r .Ohâl debi rv ar -l ı k, i ht i y ac ı na gör e ev v el â bi r kür eni n maddel er i nden kur ul muş bedenl es ı kıi r t i bat ageç ec ek,kendis üpt i lv i br as y onl ar ıi l eonun herz er r es i nehâki m ol ac akv eonu,mens ububul unduğur uhun i ht i y aç l ar ı nagör ekul l anar akbus ay edeokür edekikabamadde kombi nez onl ar ı ndanv ebukombi nez onl ar l adi ğerbedenl erar as ı ndakimünas ebet l er den doğac ak hâdi s ev i br as y onl ar ı nıi dr aki 88

BEDRİRUHSELMAN

kanal ıi l er uhagönder ec ekt i rkionunbedenl eol anbui r t i bat ı nı i ns anl ar ı n enkar nas y on di y ei s i ml endi r di kl er i niev v el c es öy l emi ş t i k. Var l ı ğı n,bedendei ş ibi t t i kt ens onr aar t ı kor adakal mas ı nal üz um v ei ht i y açy okt ur .Zi r abu,kendit ekâmül ü al ey hi ne ol ur . Bi naenal ey hi ş ibi t i nc ev ar l ı k,bedenit er kedec ekv ebaş kamaddekombi nez onl ar ıi mkânl ar ıi ç i negi r ec ekt i r .İ ş t ebi rv ar l ı k,bi r bedeni nbüt üni mkânl ar ı ndanf ay dal andı kt ans onr aondandaha üs t ünbaş kabi rmaddemudi l es iş ar t l ar ıi ç i ndedet at bi kat l ar agi r i ş mekz ar ur et i ndedi r .Fakatbuhâl i nt ahakkukedebi l mes ii ç i n onun,i l kmaddemudi l el er iş ar t l ar ı ndanay r ı l mas ı ,bedeni nit er k et mes il âz ı mdı rkibunadai ns anl ardez enkar nas y onv ey aöl üm demekt edi r l er . * * * Öl üm;i l âhîni z amı nahengial t ı nda,muay y enbi randakide- ğer f ar kl anmas ı nı nmi kt ar îbi ri f ades i di r .Yânibi rdüny abedeni ,düny a hay at ıboy unc ahi z metet t i ğir uha,kendi s i ndenbekl enenhi z met i l üz umuder ec es i ndegör dükt ens onr aar t ı konunor uhav âs ı t al ı k y apmak gay es ior t adan kal kmı şol ur .Bunun net i c es i nde de o bedendekideğer l er i naz al mas ıi c apeder .Zi r ai l âhîni z amdal üz umu kal may anbüt ünv et i r el er i nt as f i y es iz ar ur î di r .İ ş t ebuz ar ur et l e, kendi s i ni nc anl anmas ı na s ebep ol an v ar l ı k kar ş ı s ı nda,büt ün f onks i y onl ar ı nıi kmaledi p ar t ı ki ş ey ar amazhâl egel mi şdüny a bedeni ney ukar ı dani nent es i r l er ,y ânideğer l erkes i l i r .But es i r l er i n kes i l mes i y l eonunkombi nez onl ar ı ndakihar eket l er i n bi rkı s mı s i l i nmey e baş l ar . Bu s ı r ada aş ağı dan gel en t es i r l er i n de müdahal es i y l eobedenar t ı kes kiş ekl i niv ehâl i nimuhaf az aedemez .Par ç al anmay av edağı l may abaş l arkibuhâl i nkal i t at i fol ar ak gör ünüş ü öl ümdür .Ve bu da bey i ndekihüc ey r ev ar l ı kl ar ı nı n bedenl er i nit er ket mey ebaş l amas ı y l ager ç ekl eş i r .Zi r abey i ndeki hüc ey r el er i nbedenl er i nit er kedi ş l er i ,buhüc ey r el er ehâki m ol an v ar l ı ğı nbedenl eol anal âkas ı nıkes mes i demekt i r . Düny ahay at ıboy unc abubedendeni s t i f adeet mi şol anv ar - l ı k; müt eaki pi nki ş afv et ekâmüls af hal ar ı nadev am edebi l mek i ç i n dahaüs tt es i r l er i ndeğerv emekani z mal ar ıs ay es i nde,dahamüs ai t kombi nez onl ar l abes l enmey ev ez engi nl eş t i r i l mey emuht aç t ı r . 89

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

Bi rdüny adakibedenl enmel ers er i s i nde,v ar l ı ğı n öl üml er iv e doğuml ar ıt ev al iedeedeni hay etodüny adakii ş ibi t er .Bus ur et l eor adaebedi y ent er kedi l mes ii c apedenbedeneai tüs tt es i r l er i nmi kt ar ıs ondef aol ar akaz al t ı l ı r ken,di ğert ar af t anv eay nı z amandakaz anı l mas ıl âz ı m gel enbaş kabi râl emi nbedeni neai t t es i rmi kt ar l ar ıv edeğer l er iç oğal t ı l ı r .Demekkir uhunt ekâmül ünehi z metedenv ar l ı kdüny adakis onöl ümüy l eov as at t anay r ı l ac akv ei mkânl ar ıç okbolv eş ümul l übi rüs tv as at ageç ec ekt i r . Şu hâl denas ı l ,bi rr uhun t ekâmül üi ç i n kâi nat t akionun s üpt i l maddîv âs ı t as ı nı n,y âniv ar l ı ğı nı nkababi rkür ededoğuş ubi ri c ap v ez ar ur eti s er uhunmüt eaki pt ekâmül ünehi z metedebi l mes ii ç i n bus üpt i lv ar l ı ğı ni ş i ney ar amay ac akhâl egel mi şol ankabav as at l ar ı t er keder ekmuht açol duğudahaüs tv as at l ar ageç mes ideo kadarkuv v et l ibi ri c abı nz ar ur et i ol ur . * * * Bi ri ns anı nöl ümünüi nt açedenbüt ünş eki l l erv ehâl l er ,has t al ı kl ar ,f el ç l er ,c i nay et l er ,kaz al ar ,t abi athâdi s el er is adec e bu i c apz ar ur et l er i ni ,ov ar l ı ğı nmüt eaki pi nki ş afv et ekâmül üneen uy gungel ec ekt ar z day er i neget i r meki ç i ndi r .Buhaki kat iöğr endi kt ens onr aar t ı köl ümüv eöl ümes ebepol anhâl l er ibi r erf el âkett el âkkiet meni nhi ç bi rmânâs ıkal maz .Bur adakibüt ündâv a, öl üm deni l en,bual tv as at t anüs tv as at ai nt i kals ı r as ı ndai ns anı n al tv as at t ai ken,y ânidüny adai kenkendi s i ndenbekl eneni ş l er i l ây ı kı y l a bi t i r mi ş ol mas ıv e muv af f aki y et l e hay at ı nıgeç i r i r ken kendi s i ney egâner ehber l i keden v i c danı nı ny üks ekr eal i t el er i ndenay r ı l mamı şbul unmas ıl âz ı mdı r .Böy l ey apt ı kç ahem oy ük-s ek r eal i t el er e uy makl a doğr uy ol u kay bet memi ş ol ur ,hem de v i c danı nı nbus ur et l edahai l er ii nki ş af l ar ı nıt emi neder ekonun kudr et l enenr ehber l i ği ndenoni s bet t eç okf ay dal anmı şbul unur . Ohâl dedüny adav i c dan,t ekâmüly ol undai ns anl ar ı nenkudr et - l i day anağıv ekur t ar ı c ı s ı dı r .

90

DÜNYA,AHENKSİ ZLİ K,AHENK

İ ns an hay at ı nda,v i c dan ş ekl i nde gör ül en i nki ş afmekani z mas ı , y al nı zbus af hay amahs usdeği l di r .O,düny adakibüt ünv ar l ı k-l ar ı n t âbibul undukl ar ıbi ri nki ş afv et ekâmülhaz ı r l ı ğımekani z - mas ı dı r . Bi naenal ey hv i c danıl ây ı kol duğubuumumîkı y met i y l et ar i fet mek v eanl amakger eki r . Vi c dan;v ar l ı kl ari ç i n,büt ünf i i lv ehar eket l er i ngay es idemek ol an v az i f eni n ger ç ekl eş mes i ne y önel mi şbi rhaz ı r l ı k mekani z mas ı dı r . Büt ün v ar l ı kl ar ı n gay es it ekâmülol duğuna v ei ns anl ı ks af has ı ndakit ekâmül ün mânâs ıdadüny aüs t üv az i f epl ânı nahaz ı r l anmak ol duğuna gör et ar i f i ,v az i f ey e haz ı r l ı k mef humuna day ananv i c danmekani z mas ı nı ndüny adabüt ünv ar l ı kl ar aş â- mi l ol mas ıi kt i z aeder .Di ğert ar af t ani dr akl ev i c danı ni nki ş af ıar as ı nda bi r l i kv ar dı r .Hâl bukiv ar l ı kl ar ı ni nki ş af kademel er i ne gör e i dr akl er iç okdeği ş i kt i r .Ohâl dei dr akl er if ar kl ıv ar l ı kl arar as ı ndada v i c dananl ay ı ş l ar ıv ev i c dant at bi kat ıoni s bet t ef ar k-l ıol ac akt ı r . * * * Şi mdi y e kadar v i c danı n anc ak i ns an s af has ı ndakidur umu müt al aaedi l mi şdi ğers af hal ar ı nat ekabüledendur um v ehâl l e- r i naz ar ıi t i bar aal ı nmamı ş t ı r .Buhâli ns anl ar av i c danı n;i l kne- bat hay at ı ndani ns anhay at ı nakadargeç ens af ahat ı nı nbi r bi r i nit aki p edenakı ş ı nımüt al aaet mey ef ı r s atv er memi ş t i r .Hâl bukiv i c danı n, düny ahay at ıbüt ünüi ç i ndemüt al aaedi l mes i ;t ekâmülbi l gi s i ni n dahai y ianl aş ı l mas ıbakı mı ndanl üz uml udur .Vi c da- nı numumî v eş ümul l üdel âl et ii ç i ndemüt al aas ıdüal i t epr ens i bi v e değerf ar kl anmas ıı ş ı ğıal t ı nday apı l ı r . * * * Büt ün âl emi mi z deherş ey i n düal i t epr ens i biv edeğerf ar k97

BEDRİRUHSELMAN

l anmas ımekani z mas ı y l av ukuagel di ği ni ,hi ç bi rz er r eni n,hi ç bi r hâdi s eni nv emef humunbupr ens i pdı ş ı ndakal amay ac ağı nıev v el c ebüt ünt af s i l ât ı y l ai z ahet mi ş t i k.İ ş t e,düny amı z dat ekâmül haz ı r l ı ğı nı nkuv v et l ibi rmekani z mas ıol anv i c dandabupr ens i be t âbibul unmakt adı r .Şuhâl dev i c dan;bi rbi r i m düal i t edi r .Bi r i m düal i t eni n bi r bi r i ne z ı ti kiuns ur dan t eş ekkület mi ş ol duğunu bel i r t mi ş t i k.Vi c dandüal i t es i ni nbuz ı tuns ur l ar ı nıi z ahedec eği z . Her hangibi r bi r i m düal i t eni nz ı t l ar ı nı n mev c udi y et ionun, f onks i y onunuy apabi l mes ii ç i nş ar t t ı r .Zı t l arol may ı nc aobi r i mi n mev c udi y et i ni ngay es it ahakkukedemez . Şu hâl de i nki ş af ıs ağl amay a mât ufol an v i c danı nz ı tuns ur l ar ı ndanbi r i s i ,y âniüs tt ar af t aki ,v az i f es ez gi s i ney önel mi ş t i r .Buna mukabi ldi ğerz ı ddı ,y ânial tuns ur udaev v el ki ni nv az i f es ez gi s i y ol undakiy ür üy üş hı z ı nıkes en bi rnef s ani y et t i r .Bi naenal ey h bi r i nc i s i nekı s ac av az i f ehaz ı r l ı ğıuns ur u,i ki nc i s i nedenef s ani y et uns ur udi y ec eği z . Demek,düny adakiv ar l ı kl ar ı nv az i f epl ânı nahaz ı r l anmal ar ı i ç i n i ş l ey env i c danmekani z mas ı nı nbi r i s iv az i f ey e,di ğer inef s ani y et e y önel enbi r bi r i nez ı ti kiuns ur uv ar dı rkibui kiuns ur unmüt emadi değerf ar kl anmas ınet i c es i nde,y âniz ı t l ar dan bi r i s i - ni nv ey a di ğer i ni n dahaüs t ün değer l erv et es i r l eral mas ınet i c e-s i nde v ukua gel en ç at ı ş mal ar ı ,müc adel el er i ,muv az ene hâl l er i y - l e v i c dan mekani z mas ıç al ı ş ı r .Ve v ar l ı kl ar ı ni l er l emel er ide bu muv az enehâl l er i negör eç eş i t l if or ml ar ı nıal ı r l ar .Buç at ı ş mal ar v emuv az enehâl l er idüny av ar l ı kl ar ı nı nbüt ünkademel er i nde;o v ar l ı kl ar ı ni ns i y ak,s ez giv ei dr akkudr et l er i negör emev c ut t ur . * * * İ ns anl ar ;nebat l ar daki ,hay v anl ar dakiv e hat t â bi rkı s ı m i ns anl ar dakibudüal i t eni nmev c udi y et i nii dr akedemez l er .Zi r a bu mekani z manı n,i ns anl ar ı nanl adı ğımânâdakif or muanc ak

i ns anl ar da gör ül ür .Vi c danı n bu f or mu al abi l mes ii ç i ni dr aki n, i ns anl ar da t ez ahüreden s ev i y ey e ul aş mı şol mas ıl âz ı mdı r .Bi naenal ey h i ns anl ı ğı n al t ı ndaki kademel er de gör ünen i nki ş af düal i t es i ni n;i ns anl ar dakiv i c danş ekl i nebenz er l i ğiel bet t eol ma98

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

y ac akt ı r .Bununl aber aber ,düny adaazç okmüs t aki lv es er bes t dur umagi r mi şen i pt i daî l er i nden i t i bar en büt ün v ar l ı kl ar dabu i nki ş afdüal i t es iv ar dı r .Veonl ar ı npekç oky av aşdaol s a-i nki ş af l ar ıbumekani z manı ni ş l emes i nebağl ı dı r .Düny adapeki pt i daîhâl debâz ıhay athaml es ikı r ı nt ı l ar ı ,nebatbedeni nikul l anan v ar l ı kl ar da gör ünmey e baş l adı ğı ndan i ns anı n,i dr aki ni n düal i t e pr ens i biş ümul ünü,onl ar akadaruz at mas ımümkündür .Bunun- l a ber aber ,bu mekani z manı n i ns anl ar da gör ül en v i c dan ş ekl i , mükemmel l eş mi şv et am f or munual mı şbul unduğundanbu i s mi , onunal t ı ndakiv ar l ı kl ar adat eş mi leder ekz i hi nl er ikar ı ş -t ı r mamak i ç i nbüt ünv ar l ı kl arbahi smev z uuol unc aonui ns anl ar dakigi bi v i c dan i s mi y l e deği l ,i nki ş afv ey at ekâmülmekani z mas ıi s mi al t ı ndaumumî l eş t i r er ekkonuş makmuv af ı kol ur . * * * Şi mdi ,i nki ş afmekani z mas ı nı ni s t i l z am et t i ğii dr ak,hür r i y et mef huml ar ı nı n düny adakinebatv ehay v an gi bibas i tv ar l ı kl ar dakimukabi l l er i nibel i r t el i m. Bedenl enmi şol an herv ar l ı kt ai dr ak v e hür r i y et i n kendi s i ne mahs usenbas i tv ei pt i daîhâl imev c ut t ur .Bunuy ukar ı l ar da i z ah et mi ş t i k.Yal nı zş uv arkii pt i daîkademel er i ni dr akv ei r a-del er i i ns anl ar ı n kabul et t i ği nden bambaş ka mânâl ar ıt aş ı r . Hel e nebat l ar dabunl arhi s s edi l mey ec ekder ec edebas i t t i r ,i pt i daî di r , âdet ai ns i y akîhaml el erhâl i ndedi rkibudaos af hadakiv ar l ı k-l ar ı n hay ati ht i y aç l ar ı nabolbolkâf igel mekt edi r .Şuhâl denebatv e hay v anl ar da, i ns anl ar ı n t anı makt a ol duğu v i c dan ş ekl i nde ol mamakl a ber aber ,ona muadi lbul unan bi ri nki ş afdüal i t es i mev c ut t ur .Fakatt ekr aredi y or uz ,bunui ns anl ı kâl emi ndekiv az i f enef s ani y etdüal i t es iş ekl i ndedüş ünmemekger eki r . İ pt i daîv ar l ı kl ar ı ns adec ebas i tbi ri nki ş afmekani z mas ıol ar ak kabulet t i ği mi zbudüal i t eni neni pt i daîi ns i y akl ar aay ar l anmı ş bul unac ağıt abi î di r .Mes el ânebat l ar ıel eal al ı m.Nebat l ar dakii dr ak v ei r adehür r i y et ii ns anl ar ı nki neni s bet l eokadari pt i daî v e bas i t t i rkibununobj ekt i fol makt anz i y ades ubj ekt i fkar ak- t er i v ar dı r .Vebunudai ns ani dr aki ni nkav r ay abi l mes ihemenhemen mümkün deği l di r .İ ş t e bu y üz den onl ar dakii nki ş afi ns anl ar a 99

BEDRİRUHSELMAN

t amamı y l amekani kbi ry ür üy üş et âbi y mi şgi bigör ünür .Bur adaki dur um haki kat t e bi rgör ünüş t en i bar et t i r .Zi r a bu s af hadaki v ar l ı kl arkabamaddel er dekigi bi ,y al nı züni t edengel ent es i r l er e t âbiv eonl ar ı n maddedey apt ı kl ar ıhar eket l er ei nt i baket mey e mec burdur umdadeği l di r l er .Bunl ar dai ns i y akîhaml ei ht i y aç l ar ı bel i r mi şv e bunun bas i tt at bi kat l ar ıda baş l amı ş t ı r .Fi l haki ka f i z i kt ekikı l c al l ı k has s as ı na uy ar ak t opr akt an gı das ı nıkökl er i v âs ı t as ı y l aal ı pbedeni ney ay ar ken,onl ar ıbedeni ndekul l anmas ı v es ar fet mes i ,i ns anl ar agör emeknîdenebi l ec ekkadari pt i daîol an i ns i y akîhaml el er i nigös t er i r .Budur um onebat ı ny aş amas ıi ç i n kabamaddey ev âkıol anmüdahal es i ni nenbas i tş ekl i nii f adeeder . Nebat ı ndi ğerhay at îf onks i y onl ar ıhakkı nda dahâlböy l edi r .İ ş t e anc akbumânây ımuhaf az aet mekş ar t ı y l a,nebat l ar dakii nki ş af ı n ot omat i kol duğunus öy l emekt ey i z .Bi naenal ey h onl ar ı n daç ok bas i tol makl a ber aber ,bu i pt i daîc anl ı l ı k dur uml ar ı na y et ec ek kadarot omat i kv ebas i tmüdahal el er i nii ht i v aedenbi r eri nki ş af mekani z mas ımev c ut t urv ebudabi rbi r i m düal i t ei ç i ndev âkıol ur . İ ş t ebubi r i m düal i t eni ni ns anhay at ı n- dakiadıv i c dandı r .Zat en bugör üş ükabulet mez s ekdüny adakibedenl i l er emahs usol an i nki ş af mekani z mas ı na gör e nebat l ar ı n v e hay v anl ar ı n i l er l ey i ş l er i nidei z ahedemey i z .Hay v anl ar dabu i şbi r azdaha bâr i z di r .Çünküonl ar ı ni dr akv ei r adehür r i y et l er ibi r azdaha, y ânii ns anl ar ı n naz ar l ar ı na ç ar pabi l ec ek kadar i nki ş af et mi ş bul unmakt adı r .Bi naenal ey hi nki ş af amüt eal l i k bubi r i m düal i t e mekani z mas ı nı n hay v anl ar dakimüş ahedes i ni ,uf ak bi r di kkat s ar f ı y l ay apmakbi r ç okki ms ei ç i nmümkündür . Bi rt ar af as opay ı , di ğert ar af akemi kpar ç as ı nıkoy up dai ki s i ni n or t as ı nda s er bes tbı r akı l anos opanı nt adı nıal mı ş -bi rköpekş aş kı nadöner . Ruhunda,s opanı nhât ı r as ıc anl ananbuköpeği nkemi ğehüc um edi pet memekhus us undabi rmüddetgeç i r ec eğikar ar s ı z l ı kondaki bas i t ,kı s abi ri çmüc adel es i net ev af ukeder . İ ş t ebu dur um,i ns anl ar dav i c dan düal i t es idedi ği mi zmekani z manı nnekadari pt i daîhâl deol ur s aol s un,hay v anl ar dakiş ekl i niv e i ş l ey i şt ar z ı nıgös t er i r .Hay v anl ar dabumekani z maot omat i kol ar ak i ş l er .Mes el âaç l ı khi s s i ,gı das ı nıar amav az i f es i nikös t ekl ey en kor kuv ey at embel l i kduy gus unuy enmey eonus ev keder . O bu duy gus unu y ener , ç ünkü gı das ı nı bul mak i ç i n et r af ı nda ar aş t ı r mal ary apmay a,c ehi tv egay r etgös t er mey eaç l ı khâl ionu 100

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

mec bureder .Budaona,t ı pkıi ns anl ar ı nv i c danmekani z mas ı nda ol duğugi bi ,bi rs ür üt at bi katz emi nv ei mkânl ar ıhaz ı r l ar :Gı da-s ı nı bul amaz ,aç kal ı r ,gi t t i ğiy er l er de day ak y er ,hemc i ns l er i y l e boğuş ur ,ni hay etöl dür ül ebi l i r .Bunl arohay v anı nv ar l ı ğı ndage-l i p geç i c ideol s abi rs ür üot omat i kç at ı ş mal ar l amüt er af ı kol ur .Kez a y ukar ı dan gel en ş i ddet l it es i r l er ,s ev gibağl ant ı l ar ı ;y enidoğan y av r us unubes l emekv ebüy üt mekv az i f es i nionay ükl er .Böy l ec e, gel en büt ün t es i r l erkar ş ı s ı ndaonun gös t er ec eğic ehi t v e gay r et l er ,i ns anl ar dakiv i c danmekani z mas ı nı nhay v anl ar damuadi l i ol anbi r i m düal i t ei l ey ür ürkihay v anl ar ıot omat i kmani ns anl ar daki v i c dandüal i t es i nebubi r i m düal i t ehaz ı r l ar .İ ns an-l ar agel i nc e, bur ada ay nı mekani z ma bi t t abî daha y üks ek, y âni i dr akl i kar akt er i y l ev i c dan deni l en f or munu al may abaş l ar .İ ns anl ı kt a v i c danr eal i t es i ni nhem ot omat i k,hem y ar ıi dr akl i ,hem deazç ok i dr akl iol maküz er eüçs af has ıdamev c ut t ur . Ot omat i kv i c dan s af has ı ,i ns anl ar ı n henüz i l kz amanl ar ı na ai t t i r .Bui ns anl ar ahat al ıol ar ak:Henüzv i c danl ar ıi nki ş afet memi ş t i rdi y enl erbul unabi l i r .Fakatbu hüküm v i c dan düal i t es i ne ai tv er mekt eol duğumuzgeni şş ümul l übi l gii ç i ndey anl ı ş t ı r .Ve bu hâli ns anl ar da düal i t ey iaç ı k ol ar ak gör ememeni n net i c es i di r . Bununl a ber aber ,i ns anl ı ğı ni l k kademel er i ndekiv i c dan mekani z mas ınekadarazbâr i zol ur s aol s un v enekadarot omat i k gör ünür s egör üns ün,hay v anl ar daki nenaz ar angeneazç oki dr akl i har eket l er l ez engi nl eş mi ş t i r .Mes el â,büy ükbi rs ev gibağı i l e y av r us unabağl ıol ani l ki ns ankademes ikadı nı nı ni dr aki n- de, anal ı kmükel l ef i y et i neai tazç okkuv v et l iduy gul ar ,s ez gi l er v e hat t âbi l gikı r ı nt ı l ar ıv ar dı r .O,ç oc uğunu,bi rhay v anı ny av r us unu bes l edi ğigi bi ,s adeköri ns i y akl ar ı nauy ar akbes l emez .Çoc uğunun has t aol mamas ı ,r ahat s ı zedi l memes i ,öl memes ii ç i n akl ıer di ğikadarkabl ît edbi r l eral manı nv eot edbi r l er egör ebâz ı f edakâr l ı kl ar akat l anmanı nl üz umunukabuleder ,buy ol dac e- hi t v egay r et l ergös t er i r .Bi r azbüy üy enç oc uğunuhay v anl ar ı ny apt ı ğı gi bi -s i l ki pat maz .Geneakl ı nı ner di ği ,bi l gi s i ni ny et t i ğikadaronun t al i mv et er bi y es i y l edemeş gulol manı nl üz umunu i dr akederv e buy ol daç oc uğunakar ş ıbi ranal ı kbor c unaai tmükel l ef i y et i ni n bul unduğus ez gi s i neazç okv ar mı şol ur .Mama- f i hobunl ar ı y apmay abi l i rde! . .Yâni ,i l kkademel er i ndei ns anl ı kot omat i z mas ı nı , hay v anl ı kâl emi ni not omat i z mas ı ndanay ı r anhür r i y etv es er bes t l i k 101

BEDRİRUHSELMAN

hâl i ,hay v anl ar damev c utol may anmes u- l i y etduy gus ununv e i dr aki ni ni ns anl ar dabi rs ez gihâl i ndedeol s a-doğmay abaş l amı ş ol duğunu gös t er i r .Bu mes ul i y et s ez gi s i ni n doğuş u,i ns anl ı k i nki ş af ı nı n hı z l anmas ı nda âmi l ol an en mühi m duy gul ar ı n baş l angı c ı dı r .Zi r av i c dandüal i t es i ni nv az i - f ey ev enef s ani y et e müt ev ec c i hz ı t l ar ıar as ı ndakimuv az enedur uml ar ıüz er i ndebunun büy ükr ol l er iol ac akt ı r :Bus ay edes ay ı - s ı zi mt i hanl ar ,epr öv l er , ı s t ı r apl ar ,az apl ar ,müş ahedel erv el hâs ı lbi rs ür ühâdi s el eri dr ak s ahas ı nday eral ar aki ns an v ar l ı ğıi c ap eden ot omat i z mal ar l av az i f es ez gi s i nehaz ı r l anac akt ı r . * * * İ ns anl ı kkademel er ii l er l edi kç ev i c danr eal i t es i neai tduy gu- l ar , bi l gi l erv ei dr akl erar t ar .Oni s bet t ehür r i y et l er i nhududuge-ni ş l er . Fakatbi rbakı mdan da i dr akigeni ş l edi kç ei ns an;y apmas ıv e y apmamas ıi c ap eden ş ey l er idaha i y is ez mey e baş l ar ,onl ar a uy mak mec bur i y et i niduy ar ,böy l e ol unc a da hür r i y et i nigene bi z z atkendi s it ahdi tet mek z ar ur et i niduy may a baş l amı şol ur . Bus ur et l ev i c danmekani z mas ıgi t t i kç edahai y ii dr akedi l i rv e i ns an o ni s bet t eot omat i z madan kur t ul urkibudaonun adı m adı mv az i f es ez gi s i ney akl aş mas ı nıt emi neder .Ni hay etol dukç a uz un bi rmüddets onr av i c dan düal i t es i ni n muv az enel er iv az i f e s ez gi s i ni nv ebi l gi s i ni neş i ği neday anı r . * * *

Var l ı kl ar aai ti nki ş afmekani z mas ı nı n umumîol ar akş emas ı nı kı s ac av er di kt ens onr a,i ns anl ı khay at ı ndaonunnas ı li ş l edi ği ni , nas ı li ş l emes il âz ı m gel di ği niv eneş eki l dei nki ş af l arkay det t i ği - ni i z ahet mey ebaş l ı y or uz . İ ns anl ar dakiv i c dan mekani z mas ı nı ni nki ş af ı nıt aki p eder ken eks er i y ay apı l dı ğıgi bis ev gi ,f edakâr l ı k,nef s ani y et ,v i c dan gi bi bi r t akı m dur um v emel ekel er imuay y enbi rt er t i bet âbit ut ar ak s ı r al amakdoğr udeği l di r .Mes el âev v el âf edakâr l ı ks af has ıgel i r , s onr aonumut l akabi rs ev giv ey av i c dans af has ıt aki pedergi bi mut l akbi rs ı r at er t i pet meky anl ı ş t ı r .Sadec e,bur adai ns anl ar ı n 102

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

hay at ıboy unc ahem bi r bi r i nez ı tol an,hem debi r bi r i nides t ekl ey en,v i c danı nv az i f ey ev enef s ani y et emüt ev ec c i huns ur l ar ıbi r büt ününi kiz ı ddıhâl i ndekar ş ıkar ş ı y ay ür üy üpgi der l er .Demek ki düny ada v az i f es ez gi s ihaz ı r l ı ğı nıy apan v i c dan mekani z mas ı ; baz annef s ani y et ,baz anv az i f ei s t i kamet i ney önel mi şi kic ephel i bi rbüt ünhâl iar zederv ey ukar ı das ay dı ğı mı zmel ekel ermüs pet v emenf ît ar af l ar ı ndabubüt ününi ç i nde,onunherkademes i ne uy gunhâl l er ev ei ht i y aç l ar aay ar l ımuv az enedur uml ar ı nıal ı rkibu muv az eney is ağl ay an z ı t l ar dan y ukar ı da ol anıv az i f e pl ânı na, aş ağı daol anınef s ani y et ey önel mi ş t i r .Mes el â,di ğer kâml ı kduy gus uv az i f epl ânı nadahay akl aş t ı r ı c ıbi rüs tr eal i t ei s eonunkar ş ı s ı naz ı tol ar akdi ki l enhodkâml ı knef s ani y et ial tr eal i t ey it eş ki l eder .Fakatunut ul mas ı nkihaki kat t ebunl ar ı ni ki s idebi rdüal i t e i ç i nde,düal i t epr ens i bi ni ni c abat ı y l abi r bi r i nez ı tv as ı f l argös t er enay nıkı y met i ni kic ephel it ez ahür ündenbaş kaş eydeği l di r . Bu z ı t l ar ı nmânâs ı nı ;v i c danmev z uuüz er i ndekonuş t ukç adaha i y i anl at mı şol ac ağı z .Demek kiv i c dan hem müs pet ,hem menf î t ar af l ar ı y l a,t am bi rbi r i m düal i t ehâl i ndei ns anı ni dr aki niv az i f e bi l gi s i ne y akl aş t ı r an kudr et l ibi rmekani z madı r .Bu mekani z ma nebats af has ı ndakii ns i y akl ar ıhay v ans af has ı nı not omat i z mas ı -na, hay v an s af has ı ndakiot omat i z mal ar ıi ns an hay at ı ndakiv i c -dan duy gus us af has ı na,i ns anl ar ai s ev az i f es ez gi s iv e bi l gi s ii dr akl er i ne,y âniv az i f epl ânı nahaz ı r l ar . * * * İ ns anl ı ks af has ı na gel en bu i nki ş afmekani z mas ı ,i ns anı n az ç okt ebar üzedeni dr akv ei r adehür r i y et i net er kedi l mi ş t i r .Bu s ur et l ei ns an,kul l anmakl a mükel l efbul unduğu i dr ak v ei r ade hür r i y et i y l ec ehi tv egay r et l er i niv i c dandüal i t es i ni nhangiz ı ddı nay önel t i r s e,hangiz ı ddadahaf az l adeğery ükl er s emuv az ene o z ı ddı nl ehi ne ol ar ak boz ul ur .Zi r a bi rmadde kombi nez onuna y önel mek,onat es i rgönder mekdemekt i r ,gönder i l ent es i r l eri s e bi r erdeğer di rv eot ar af ı nl ehi neol ar akdeğerf ar kl anmas ı nımuc i pol ur . * * * Şi mdiv i c danmekani z mas ı nı ni ş l ey i şt ar z ıüz er i ndedur ac a- ğı z . 103

BEDRİRUHSELMAN

Vi c dandüal i t es i ni nmüs petdedi ği mi züs tr eal i t es i y l e,i z af îol ar ak menf îdedi ği mi zal tnef s ani y etr eal i t es iher hangibi ri n- ki ş af kademes i ndei ns andamuv az enehâl i ndebul unur .Yânibunl ar ı n i ht i v aet t i ğideğer l erar al ar ı ndakis t at üy ümuhaf az aeder l er .Yal nı z , bur adakimuv az enedev aml ıol ar aks abi tkal - maz ,heranboz ul ur . Fakat ev v el c e s öy l edi ği mi z gi bi - boz ul an büt ün düal i t e muv az enel er idai ma y eni den kur ul may a,muv a- z ene hâl i ne gel mey e müt emay i l di r .Düal i t e pr ens i bimuc i bi nc e,muv az enes i boz ul muşz ı t l aras l âohâl dekal amaz l ar .Hangit ar af ı nf az l adeğer al mas ı y l amuv az eneboz ul muş s a,muv az eneni nt ekr arkur ul mas ı i ç i n,oz ı t t anz ay ı fol ant ar af abi rdeğerakı mıbaş l ar .Budakar ş ı t ar af t akimenf îol anz ı ddı ndeğers ev i y es i ni nmüs petz ı ddı n değers ev i y es ihi z as ı nakadary üks el mes i nimuc i pol ur .Bus ur et l e es as eny üks ekdeğer l eral ar aks ev i y es i niar t t ı r mı şmüs pett ar af l a menf ît ar afar as ı ndat ees s üsedeny enimuv az enes ev i y es iev v el ki s ev i y ey enaz ar andahaüs t ünbi rdur umagi r mi şbul unurkibudao bi r i m düal i t eni nbi rüs tkademe- y egeç mi şol mas ı ,y âniv i c dan mekani z mas ı ndakii dr aki nv az i f ebi l gi s i nebi r azdahay akl aş mı ş bul unmas ıdemekt i r .Bunamu-kabi lmenf îz ı dda,y âninef s ani y et e f az l a değer gönder i l i r s ei ş ev v el ki ni n ay nıol makl a ber aber i s t i kametaks it ar af adöner .But akdi r debi r i m düal i t e,y âniv i c dan bi rkademeaş ağı y adoğr ukay may abaş l ar .Vev i c danı naş ağı l ar a kay mas ıdemek y üks ek kı y met l er i nden kay bet mey e baş l amas ı demekt i rkibugi bi ahv âl dei ns anl arz âhi r ebakar ak,v i c dan s es i niboğmak,kör l et mi ş ol makgi bit âbi r l erkul l anı r l ar .Ni t eki m ev v el kihâl dedev i c dan s es i ni nkuv v et l enmi şol mas ı ndanbahs eder l er . Fakatumumît ekâmülpr ens i pl er ihi ç bi rv ar l ı ğı n müt emadi y enaş ağı l ar adoğr uy uv ar l anı pgi t mes i ner ı z agös t er mez .İ şbu hâl egel i r s e,y ânieğeroi ns anmüt emadi y enmenf îz ı ddadeğer l ergönder meks ur et i y l emuv az eney ihepaş ağı l ar adoğr ukay dı r ar ak i dr ak v ei r ade hür r i y et i niköt üy e kul l anmakt an kendi s i ni kur t ar amay ac akdur umagi r er s eonay ar dı ml amükel l efol anv az i f el iv ar l ı kl arder halgönder di kl er ikuv v et l it es i r l er l e onu y uv ar l anmakt an kur t ar mak i ç i n mec bur îbi rot omat i z may as ev k eder l er .Yâniaş ağıy ukar ıi l ki ns ankademel er i ndeol duğugi bi onunönünebi r t akı mç eki c iv ey ai t i c iağı rhâdi s el er is ür er eki dr akv ei r ades i ni nmat l upol anüs tz ı ddaot omat i kmany önel mes i 104

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

nit emi net mey eç al ı ş ı r l ar .Tabi î di rkiazç okz or l ay ı c ıbi rkar akt er t aş ı y anbuhâl ,s er bes ti r adei l eol duğugi bi ,pekkol ay l ı ki ç i nde c er ey an et mez .Bi l âki s bur ada ot omat i z manı nz ar ur et l er i nden ol ar akor t ay as ür ül ec eks ay ı s ı zhâdi s eni neks er i y aı s t ı r apl ıv es ı kı c ıol anmahi y et l er ioi ns anı ni r ades i niy ol as okunc ay akadar ona bi r ç ok z ahmet l er ,az apl ar ,hat t âi c ap edi y or s ai ş kenc el er v e öl üml erhaz ı r l ar .Tâkionun,kendis er bes thâl i y l ekul l anamadı - ğı i r ades imat l upol anz ı tt ar af ay önel ebi l ec ekkudr et ikaz anmı şol s un. * * * Şi mdi ,v i c danı nv az i f ey ev e nef s ani y et e müt ev ec c i h ol an z ı t uns ur l ar ı nageç el i m.Her hangibi rkademedekiv i c dan mekani z mas ı nda,bi r bi r i nez ı tgör ünen i kiuns urbi ri ns anı ,v az i f epl ânı nı n bi l gi l er i nehaz ı r l ay ı c ımahi y et t e,aş ağı dan y ukar ı y adoğr u s ı r al anmı şv ei ht i y aç l ar ı nz ar ur etv ei c apl ar ı nagör et er t i pl enmi ş r eal i t el erz i nc i r i ni n o kademey emahs usbi r bi r i nekenet l ibul unanal tv eüs ti kihal kas ı dı r .Al t t akihal kay ıt eş ki ledenr eal i t ey e nef s ani y et e,üs t t eki nedev az i f ey ey önel mi şdi y or uz .Bu z i nc i r , aş ağı dany ukar ı ,geç mi ş t engel ec eğedoğr uuz andı ğı nagör eal t t aol annef s ani y et eder keny aş anmı şr eal i t ey i ,üs tz ı ddıt eş ki l edenv az i f ey eder kendey aş anac akr eal i t ey ikas t et mekt ey i z .Şu hâl dev i c danmekani z mas ıuns ur l ar ı nı nherbi r i ,i ns anhay at ı - nı n geç i r i l mi şv e geç i r i l ec ek ol an r eal i t el er i nii ht i v a et mekt edi r . Dev r es i nii kmalet mi şbi rr eal i t e,v az i f epl ânı nai ns anıbi r azdaha y akl aş t ı r ı c ımahi y et t eol anbi rüs tr eal i t eni nönüneengelol ar ak di ki l i r .Vez at enbunaonuni ç i nnef s ani y etdi y or uz .Fakatunut ul mas ı nkioani ç i nüs t t eki neengelol anbual tr eal i t e,oüs tv i c dan kademes i nihaz ı r l amı şbul unan bi rev v el kikademeni n üs t r eal i t es ii di . * * * İ ns anl ar i ç i n r eal i t e, hi s l er i ni n t aal l uk et t i ği mev c udi y et e i nanmal ar ıdemekt i r .Şu hâl de hi s l erdai madeği ş t i ği ne gör es abi tbi rr eal i t ey okt ur .İ dr akl ergeni ş l edi kç ev ear t t ı kç ahi s l er v er eal i t el erdedeği ş i rv eş ümul l eni r .Demekkiv i c dan mekani z mas ı nda aş ağı dan y ukar ı y ay üks el en v e deği ş en r eal i t el er i n dur umu,v ar l ı ğı nv az i f epl ânı nadoğr uuz anı şv ey ür üy üş ününhı z ı nı 105

BEDRİRUHSELMAN

gös t er i r .Zi r ar eal i t el eri dr akl eber abery ür ür l er .İ dr akl er ne kadarar t ar s ar eal i t el erdeoni s bet t egeni ş l erv eş ümul l eni r .Yâni hi s l er et aal l ukedenmev c udi y et l erç oğal ı rv eonl ar ıbeni ms emek, haz met mekkudr et l er iar t ar ,böy l ec edahay üks ekv ei l er i r eal i t el er eul aş ı l ı r .Bi rdağat ı r mananadam dağı net ekl er i ndei ken kar ş ı s ı ndaanc akküç ükbi rar az ipar ç as ı nıgör ebi l i r .Dağat ı r manı p y üks el di kç egöz l er i ni nönündeaç ı l anar az ioni s bet t egeni ş l er .Ve dağı nt epes i neç ı kt ı ğız aman ov ay ıbüt ün ş ümul üi l egör ürv e kav r ar .İ ş t e,i dr aky üks el di kç er eal i t el er i nş ümul üdeböy l ec ear t ar . Real i t eay nız amandabi rbi l gi di r .Hi s l er et aal l ukedi pdev ar l ı kl ar ı nai nanı l anş ey l erduy ul urv ebi l i ni r .Şuhâl deherkademe v e s af ha i ç i ns abi tol an,deği ş mey en mut l ak bi rr eal i t e düny ada mev c utdeği l di r .Her kes i n kendi ne mahs usduy uşv ei nanı ş l ar ı v ar dı r .Buduy uşv ei nanı ş l ar agör edemahi y et l er iv eş ümul l er i deği ş i kr eal i t el ermev c ut t ur .Aş ağı l ar dabul unan i ns anl ar ı n henüzr eal i t es i negi r memi şbul unan dur uml ar ,üs tkademedebul unanl ari ç i nr eal i t eol abi l i r l er .Kez a,r eal i t el ery üks el di kç eal t kademel er i n bas i tr eal i t el er i nideş ümul l er ii ç i neal ı r l ar .Yüks ek r eal i t el er egi r enbubas i tr eal i t el eronl ar ı nş ümul üi ç i ndey av aş y av aşer i y er ekkendihüv i y et l er i nikay beder l er .Şuhâl demes el â dağı net eği ndei keni ns anı ngör düğübi r kaçy üzmet r ekar el i kar az i i ç i ndekiuf akt ef ekt af s i l ât ,gi r i nt i l er ,ç ı kı nt ı l ar ,hendekl er , ç al ı ç ı r pı l ar ,uf ak s u bi r i ki nt i l er i … dağı nt epes i ne ç ı kı l dı kç a daha geni ş l ey enuf ukl ar ı ngeni şs ahas ıi ç i ndey av aşy av aşkay bol ur l ar . Fakatgeneonl armey danagel enbubüt ününkur uc uuns ur l ar ı , bi r erc üz üol ar akos ahanı ni ç i ndekal ı r l ar .Bi naenal ey hr eal i t el er bi r bi r i ne ekl ener ek geni ş l edi kç e es kir eal i t el er et akı l ı p kal mamakger eki r .Bunuy apmadı kç a,et ekl er dengör ünenbi r kaçy üz met r ekar el i k manz ar anı n t af s i l ât ı ndan ay r ı l mak i s t enmedi kç e y ukar ı l ar aç ı kmakv emanz ar ay ıgeni ş l et mekmümkünol maz . Ve t epel er den müş ahede edi l en ki l omet r el er c e geni ş s ahanı n z engi nl i kl er i nden,haş met l imanz ar al ar ı ndani s t i f adeedi l emez . Es as en o i kikar ı ş l ı ky er ebağl ıkal dı kç a,bu manz ar al ar ı ,bu güz el l i kl er iar amaki ht i y ac ıdabel i r mez .Şuhâl dey üks el mek i ç i n, hedef ey akl aş mak i ç i n, hul âs av az i f e pl ânı na l üz uml u ol an l i y akat l er i ,i dr akl er ikaz anmanı ny ol unut ut maki ç i nal tkademel er i nnef s ani y et l er ii ç i ndegömül üpkal mamakv eonl ar ı nağı r l ı k106

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

l ar ı ndans i l ki ni pkur t ul makger eki r . * * * Real i t el er den s i l ki ni p kur t ul mak,her hangibi rr eal i t ey igel i ş i güz elf ı r l at ı pat ı v er meks ur et i y l eol maz .Bur adaş unokt anı n i y i anl aş ı l mas ıl âz ı mdı r .Bi rr eal i t eni ndahay üks ekbi rr eal i t ey e y er i nibı r akmas ıkey f îbi ri ş deği l di r .Bu ev v el â,bi ri nki ş af z ar ur et i ni n net i c es i di r .Bi rr eal i t eni nt er kedi l i p dahaüs t ün bi r r eal i t ey egeç i l ebi l mes i i ç i nor eal i t eni nbüt üni c apl ar ı nauy ul ma-s ı , hâki m dur umageç i l mes iv eonuni y i c ehaz medi l mes il âz ı m gel i r , y ânior eal i t eni nnet i c el er i ni nözv ar l ı kt ar af ı ndanbüt üni c apl ar ı y l a beni ms enmi şv eözbi l gihâl i negi r mi şbul unmas ı i c apeder . Yoks ahenüzbeni ms enmemi şv e haz medi l memi şbi rr eal i t eni n v i c danmekani z mas ı ndakies asy er i ,z at enomekani z manı nüs t uns ur udur .Zi r aogeç i r i l mi şdeği l ,henüzgeç i r i l mes i l âz ı m gel enbi rr eal i t edi r .Yânikaz anı l mı şdeği l ,kaz anı l ac akbi r r eal i t edi r .Bi naenal ey h onun t am mânâs ı y l ai c apl ar ı nauy ul mas ı l âz ı m gel i r .Tâkio,geç i r i l mi ş ,y aş anmı şbi runs urol ar aki ki nc i pl âna,nef s ani y etpl ânı nai nebi l s i n.Bunudat ây i nedec ekol an hâl i ht i y aç t ı r . * * * İ ns anbi rr eal i t edet amameny aş adı kt ans onr aor adakendi s i ni t at mi n et memey ebaş l ay an nokt al ar l akar ş ı l aş ı nc av edahaüs t ünü ar amaki ht i y ac ı nıduy unc a,ar t ı ki ç i ndebul unduğu r eal i t e i ki nc ipl ânadüş mes iger eken,nef s ani y ethâl i negi r enbi runs ur ol ur .İ ş t eböy l ec ees ki mi ş ,ger i y ebı r akı l mas ıi c apedenbi rr eal i t edens i l ki nmeki ç i ny apı l anmüc adel el er denhâs ı lol anhâdi s el er v ebuhâdi s el er denal ı nander s l erözbi l gi ni nmüt emadi y enar t mas ı na,i dr aki n geni ş l emes i ne v e bi nnet i c er uhun t ekâmül üne s ebepol makt adı r .Bus ur et l er eal i t el eraş ağı dany ukar ı l ar adoğr ut ev al ieder .Yâniher hangibi rkademeni nv az i f ey emüt ev ec c i h uns ur u,üs tkademeni n nef s ani y etuns ur unu;nef s ani y et e müt ev ec c i h uns ur udaal tkademeni nv az i f euns ur unut eş ki leder . Tekr aredel i m kibur eal i t el erdeği ş mey enbi rs ı r ai ç i ndebi r bi r i ni kov al amaz .Şahs ı nt ekâmüli ht i y ac ı nav ei dr akkapas i t es i negör e deği ş er ekbi r bi r i nit aki peder .Bur adabi rmi s alv er el i m:İ nt i kam 107

BEDRİRUHSELMAN

duy gus uy l a,adam öl dür meni nmübahs ay ı l dı ğıher hangibi rkademedüş ünül s ün.Or ada,babas ı nıv ey aakr abas ı nıöl dür en bi r kât i l den,kandâv as ıgüder eköçal manı nl üz umunai nanmı şv e bu i ş ibui nanç l abi rv ec i beol ar akkabul l enmi şbi ri ns anv ar dı r . Bu i nançokademeni nbi rbi l gi s i ,bi rr eal i t es i di r .Fakatbununüs t ünde deöy l ebi rbi l gikademes idahav arkior ada,kendi s i nef enal ı k y apmı ş bi ri ns an hakkı nda i nt i kam duy gus u bes l emeni nc ai z ol madı ğıv ebununmes ul i y et imuc i pbi rhâlol duğu,bunamukabi l , f enal ı kl ar adai maafv emüs amahai l emukabel eedi l me-s il âz ı m gel di ğibi l gi s iv e hükmü c ar i di r .Ev v el kikademede y aş amı ş i ns anı n,kendir eal i t es i ndens ı y r ı l ı püs tkademer eal i t es i negeç mes i t ekar r üret mi şv ebununi ç i ndeot ekr ardüny ay agel mi şbul uns un. Oi ns andüny ay agel i r kenkendi s i nies kir eal i t es i ndenkur t ar may a y ar dı m edec ekbüt ünmüc adel ei mkânl ar ı nıpl ânı na koy muş t ur .Fakathâl âes kir eal i t es i ni nt es i r ial t ı ndadı r .Şuhâl de düny ay a gel i nc ev i c dan mekani z mas ı nı n menf îkut bunu t eş ki l edeni nt i kam nef s ani y et ir eal i t es i ni nkuv v et l ibağl ar ıkar ş ı s ı n- da oi ns an;af ,müs amaha,hat t âs ev git el ki n eden üs tr eal i t ey e y anaş may abi l i r .Veböy l ec ees kii nt i kam r eal i t es i ndenkendi s i - ni kur t ar makt a güç l ük ç ekmey e baş l ar .Bi naenal ey h eğer kendi kendi nekal ı r s abel kibüt ünhay at ıboy unc ay er i ndenkı mı l day amay ac akv eüs tkademey egeç emey ec ekt i r .Fakatbuhâl i nas l â böy l edev am edemey ec eği niev v el c edes öy l emi ş t i k.Vebi rbi -r i m düal i t ey ey ukar ı dan üs tz ı dda,aş ağı dan da al tz ı dda gel ec ek mi l y onl ar c at es i r i n mev c udi y et i nden de bahs et mi ş t i k.Üs t el i k, bi rdeonundüny ay agel i r kenç i z i l mi şol anhay atpl ânıv ar dı r ki o,düny adabupl ânas âdı kkal ac ağı nanas ı ls özv er mi şi s eo pl ân et r af ı ndaonay ar dı m et mekl ev az i f el enmi şy ar dı mc ıv ar l ı kl ar dav az i f el er i niel bet t ey apac akl ar dı r .Bi naenal ey hoi ns anı n üs t r eal i t el er e ul aş mas ıi ç i n muht aç ol duğu kuv v et l er i n i nki ş af ı maks adı y l aney apı l makl âz ı m gel i r s ebuy ar dı mc ı l aronl ar ıy apac akl ar dı r .İ ş t e,buy ar dı mv emüdahal el er l eo,es kir eal i t es i ndens ökül ürv eüs tkademeni naf ,müs amahav eş ef katbi l gi l er i ne at l ay ar akes kii nt i kam al mak,adam öl dür mekr eal i t es i ndenv az geç er .Şuhâl deüs tr eal i t ey ibeni ms emek,al tr eal i t eni nbağl ar ı ndanç öz ül mekl emümkünol ur . * * * 108

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

Real i t el erözv ar l ı kt anet i c el endi r di kl er ibi l gibakı mı ndanmüt al aaedi l i nc eonl ar ı nbi r bi r l er i nii kmalet t i kl er i nideunut mamak ger eki r .İ ş t ebubakı mdanherr eal i t ebi rüs tr eal i t ey ihaz ı r l ay ar ak v ar ı l mas ıger eken nokt ay akadarz i nc i r l emegi den bi rbüt ünün c üz üdür .Vees as enbi ri ns anv ar l ı ğı nı ngör güv et ec r übes idebu r eal i t el er i n,özv ar l ı kt abi l gihâl i ndebi r i kmi şi nt i bal ar ı ndani bar et t i r .Yânigeç mi şbi rr eal i t egel ec ekr eal i t ey ihaz ı r l ar ken,gel ec ek r eal i t eni nözbi l gi l er ii ç i ndeogeç mi şr eal i t eni ndei nt i baımev c ut ol ar akkal ı r .Es as enböy l ec egel ec ekr eal i t el ergeç mi şr eal i t el er i n net i c el er i nii ç i neal aal ageni ş l erv eş ümul l eni rv ev ar l ı ğı ngör güv e t ec r übel er i ni nar t mas ı nas ebepol ur .Mes el âkabahodkâml ı k r eal i t es i ni nbul unduğukademey idol dur anf er dîhodkâml ı knef s ani y et i ,üs tmâş er îbi rpl ânr eal i t es i ndedahaüs t ünv eş ümul l übi r kar akt er demâş er îhodkâml ı khâl i nial ı r .Eğerbi r i nc ikademedebi r i ns an,y al nı zf er dîmenf aat l er ii ç i nç ı r pı nı y or s a,i ki nc i kademede kendi s i ne bağl ıküç ük bi rt opl ul uğun,bi r ai l eni n menf aat l er ii ç i nç al ı ş may abaş l ar .Vebuhodkâml ı knef s ani y et i ; kademel ery üks el di kç ebi rc emi y et e,c emaat e,mi l l et e,i ns ani y et e v ehat t âbüt ünv ar l ı kl ar aş âmi lol ar akar t arv egeni ş l erkior al ar a doğr ul dukç aar t ı konahodkâml ı kdeği l ,di ğer kâml ı kdemeki c ap eder .Bununl aber abergeneokendi s i ndenbi rüs tr eal i t ey enaz ar an,nef s ani y etdur umundakal ı r .Budur um es kinef s ani y et l er i n öz v ar l ı kt akinet i c el er i ni ny eniel emanl ar ınet i c el er i y l e,y âniüs t z ı t l ar ı nnet i c el er i y l ebes l enebes l eneş ümul l enenv ei nki ş afeden hâl l er i nigös t er i r .İ ş t e,böy l ebi rüs tr eal i t eni nkar ş ı s ı nadi ki l mek s ur et i y l eonun kaz anı l mas ıi ç i nl üz uml uc ehi t l er iger ekt i r en bi r nef s ani y etr eal i t es iay nız amanda,buüs tr eal i t eni ni ç i nekar ı ş ı p daha y üks ek hüv i y et l er de kay bol may a namz etdur umdadı r .Şu hâl deeni l er iv ey üks ekr eal i t el er i nözbi l gihâl i negeç mi şs ent ez l er ii ç i ndei l kr eal i t el er eai tnef s ani y et l er i nobi l gi l er ei nt i bak et mi şv ei l kmahi y et l er i ni or adaer i t mi şnet i c el er iv ar dı r . * * * Şi mdi ,r eal i t el er i ni ns anl ar ıv az i f epl ânı nanas ı lhaz ı r l adı kl a- r ı pr obl emiüz er i ndedur ac ağı z .İ ns anı nv az i f epl ânı nageç ec ekol an t ar af ıet i y l e,kemi ği y l e,s i ni r l er i y l ebedenideği l di r .Beden, her düny ahay at ıdev r es i ni ns onundabüt ünt eş ekkül ât ıi l ebi r -l i kt e t opr ağa gömül mey e mahkûmdur . Bi naenal ey h i l k i ns anl ı k 109

BEDRİRUHSELMAN

hay at ı ndani t i bar eni ns anüs t übi rpl ânol anv az i f ebi l gi s i nekadary ür üy eni ns anı nbedenideği l ,baş kabi rt ar af ıv ar dı rkioda ev v el c ei z ahet mi şol duğumuzv ar l ı ğı dı r .Yânit âbiol duğubi rr uha hi z met et mek i ç i nç eş i t l imaddel er kul l anar ak,büt ün kâi nat boy unc ai nki ş afedeedey ür üy env ar l ı ğı dı r .Bedenl erbuv ar l ı ğa s adec ebi rv âs ı t adani bar et t i r .Şuhâl de,büt ünbur eal i t el erv e r eal i t el er it eş ki leden uns ur l ari ns an bedeni nideği l ,onukul l anan v ar l ı ğıv az i f epl ânı nahaz ı r l amakt adı r l ar .Bunun damânâs ı ş udurkii ns anbey ni negör ekı y met l endi r i l mi şol andüny ar eal i t el er i özv ar l ı ğaay nıhâlv eş eki l l er degeç emez l er .Vez at enböy l e ol mas ay dıbedenehi çl üz um kal maz ,v ar l ı kdüny adadoğr udan doğr uy ay aş ay abi l i r di .Ohâl de,i ns anbey ni ni nkı y met l endi r di - ği , düny adabi l di ği mi z ,gör düğümüzr eal i t el er i nözv ar l ı ğai n- t i kal eden v e onun haz ı r l anmas ıi ç i ni nt i kalet mes iger eken as ı l kı y met l er inel er di r ? Var l ı ğa geç en bu kı y met l er ,düny a maddel er i ne ay ar l anmı ş bul unanr eal i t el er i nkabahâlv eş eki l l er ideği l di r .Bukı y met l er öz v ar l ı kt a,bur eal i t el er i nhus ul eget i r mi şol dukl ar ı ,v ar l ı ğı n i nc e büny es i ne v e i ht i y aç l ar ı na uy gun y üks ek v e i nc e madde kombi nez onl ar ıhâl i ndekibi r t akı m net i c el er i di r .Bunl ar a bi r er i nt i bademekdedoğr uol maz .Zi r abukel i mebur adat am mânâ-y ı i f ade et memekt edi r .İ ş t e,mahi y et l er ii ns an i dr aki ne gör e pek müphem ol anbunet i c el erv ey ai nt i bal arv ar l ı kl ar ı ni nki ş af l ar ı - na s ebepol ander i ni z l er di r .Vebui z l er i nder i nl eş mes it âbi r i ni n mânâs ıdaov ar l ı ğaai tol anv et ekâmül üt emi nedenözi dr aki n geni ş l emes iv eş ümulkaz anmas ıdemekt i r .Es as enözi dr ak,v ar l ı kl a eş ol duğundan,i dr aki n geni ş l emes iv eş ümulkaz anmas ı demekbi z z atv ar l ı ğı ni nki ş afet mes i demekt i r . * * * Real i t el er i nözv ar l ı kt akihus ult ar z ı nagel i nc e,y aş ananr eal i t el erv ebur eal i t el er ebağl ıi y iv eköt übüt ünhâdi s el eri ns anl ar ı ç eş i t l igör ünüş l er i y l ememnunv ey amüt ees s i reder kenhaki kat t e bunl ar ,özv ar l ı kt aov ar l ı ğı nbüny es i neuy gundeğer l er l e-i ns anı n anl ay amay ac ağı ş eki l de bi r t akı m f or mas y onl ar a v e t r ans f or mas y onl ar as ebepol ur l ar .Böy l ec eor ada,ç oky üks ekmadde s ent ez l er ii ç i nde,düny adakigör ünüş l er i ndenbambaş kaş eki lv e t ar z l ar da gi t t i kç e değer l ener ek z engi nl eş en i nc e kombi nez on110

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

l armey dana get i r i r l er .Bunl arhaki kîöz bi l gi l er di rkir uhl ar ı n t ekâmül l er i nehi z meteder l er .Demekkir eal i t el er i n,kabadüny a maddel er iar as ı ndaev v el c es öy l edi ği mi zmaddîş eki l l er iv edur uml ar ıbi r bi r i nikov al ay ı phaz ı r l ay ar akt ev al ieder ken,onl ar ı n öz v ar l ı kt amür adi f l er ibul unannet i c el er idekabaâl ememah- s us i f adel er i ndenç okdahader i nv ei nc emânâl arhâl i ndebi r i kebi r i ke özbi l gi l er ibes l er l er .Bunl arhaki kît ekâmüldeğer l er i di r . Ev v el c e bi l gi s i niv er di ği mi zt ekâmüldeğer l er imef humunu bur adakimef huml a kar ş ı l aş t ı r anl ar ,r uhl ar ı n kâi nat t an ne y ol da f ay dal andı kl ar ı nadai rol ans ez gi l er i nibi r azdahageni ş l et i r l er . Öz bi l gi l er l egeni ş l emi şbul unanözi dr ak,y ânibedenv as at ı nı n üs t ündekiv ar l ı ğaai tol anv ev ar l ı kl akâi nats onunakadaruz anan haki kîi dr ak,düny adaendi r ektol ar ak,bedenkanal ı y - l ai ç i nde y aş amı ş ol duğu r eal i t el er i n kaba gör ünüş l er iy ol l ar ı n- dan f ay dal anı r .Veböy l ec et âbibul unduğur uhunt ekâmül üne ai t hi z met l er i nedev am eder .İ ş t ebubi l gii y i c ekav r andı kt an s onr a, r eal i t el er i n hem unut ul mas ı , hem y aş anmas ı t âbi r l er i ni n mânâl ar ı nıbi r bi r i nekar ı ş t ı r ar akt eş ev v üş l er edüş meki ht i mal l er ior t adankal dı r ı l mı şol ur .Zi r abur ada,hâdi s el er ehedefol an i ki ekr an v ar dı r :Bunl ar dan bi r i s if i z i k dedi ği mi z kaba maddel er t opl ul uğu,di ğer ii s ebut opl ul uğukul l anmaks ur et i y l ebi rr uha hi z metedeni nc ev emudi lbi rv ar l ı kt ı r .Bedeni nkabal ı ğı ,kaba r eal i t el er ial may ay ar ar ,v ar l ı kt akiözbi l gi l er i nar t mas ı nai mkân s ağl ar .İ ş t e,i ş l er igör ül ünc eunut ul mas ıl âz ı m gel enl er ,r eal i t el er i nkababedenl er ehi t apedenkabagör ünüş l er i di r .Vebudaz at eni l er i dei z ahedec eği mi zs at hîz amani dr aki ni nbi rz ar ur et i di r . Zi r abuz ar ur et egör ey enibi rkı y met i nmey danagel ebi l mes ii ç i n es kikı y met i ny er i nionat er ket mes ii c ap eder .Bunamukabi l , r eal i t el er i nözv ar l ı ğahi t apedenc ephel er i ,kabagör ünüş l er i ni n öz v ar l ı kt akimür adi f iol an i nc e mânâl ar dı r .Bunl ar ,ev v el c es öy l edi ği mi z gi bibi r bi r i nihaz ı r l ay an v e bi r bi r i ne ekl enen kı y met c üz ül er i di rkibuc üz ül erözbi l gis ent ez i nigeni ş l et i r l er . Tekr aredi y or uz ,r eal i t el er i ny aş anmas ıv eunut ul mas ımev z uunumüt al aaeder keni ns anbey ni ne,s at hîz amani dr aki negör e kr onol oj i kkı y metv es i s t eml er ebağl ıol anmaddîhât ı r al ar l a,bu r eal i t el er i nv ar l ı kt ader i nl eş mi şv eözbi l gis ent ez i nedahi lol muş i nt i bal ar ı nıbi r bi r i nden ay ı r tet mey iunut mamal ı dı r .Zi r as at hî 111

BEDRİRUHSELMAN

z amani c apl ar ı nat âbiol anbedeni ç i nev v el ki l er i nunut ul mas ı ne kadarl üz uml ui s er uhunt ekâmül üi l ei l gi l i ,kür ev îz amani dr aki nde y aş ay anv ar l ı ki ç i ndei ki nc i l er i nözbi l gi l erar as ı ndat emel l eş mes io kadart abi îv ez ar ur î di r .Vehat t âes asgay eni ni c abı dı r . * * * Şi mdiözbi l gi l er i nar t mas ı nıs ağl ay anv i c danmekani z mas ı - nı n düal i t el er iar as ı ndaki münas ebet l er ibi r azdahai nc el ey ec e- ği z . Vi c dan mekani z mas ı nda;bi r iv az i f ey e,di ğer inef s ani y et ey önel mi şi kiz ı tt ez ahür ün,bi r bi r i nit aki pedenv ehaz ı r l ay anr eal i t el er deni bar etol duğunus öy l emi ş t i k.Sı r as ı nagör eay nır eal i t e hem nef s ani y et e,hem dev az i f ey ey önel ebi l mekt edi r .Uy ul mas ı i c ap eden y er dev az i f ey e,ger i debı r akı l mas ıl âz ı m gel en y er de denef s ani y et emüt ev ec c i ht i r .O hâl de,nef s ani y et l er i nnet i c el er i , y âniözbi l gi l er ,nas ı lbi r bi r i ne t akı l ar ak maz i ni nz engi nl i kl er i ni mey danaget i r i y orv egel ec ekl er ihaz ı r l ı y or s agel ec ekl erdeöy l ec ev az i f epl ânı nay önel mi şol andahagel ec ekl er i ny ol l ar ı nıaç makt adı r l ar .Bur adabuv az i f ev enef s ani y eti s t i kamet l er i ney önel mi şz ı tuns ur l ar ı n bi r bi r i nenaz ar an dur uml ar ı nıdahamaddî kı y metmümas i l l er i y l ei z ahedebi l meki ç i n,ev v el c ev er mi şol duğumuzmı knat ı sç ubuğumi s al i net ekr ardönüy or uz .Buç ubuğu( +) t ar af ıy ukar ı ,( )t ar af ıaş ağıgel meküz er eş akuli s t i kamet i nde t ut al ı m.Buhâl dei kenç ubuğunt am üs ty ar ı s ıi l e,al ty ar ı s ıbi r bi r i nemüs av imi kt ar daz ı tmı knat ı s i y et ii ht i v aet mekt edi r .Şi mdi buç ubuğuüs tt ar af adoğr uuz at ı r s ak,y ânionaüs tt ar af t anmı knat ı s i y etekl er s ekmuv az eneboz ul ac ağıi ç i nç ubuğunnöt ürnokt as ıy er i ndenoy narv ebi r azy ukar ıy üks el i r .Çünkü( +)t ar af t an ekl enenbi rkı s ı m mı knat ı s i y et l e( +) dan( ) y edoğr ubi rmı knat ı s i y etakı mıbaş l ay ac ağı ndan muv az enehat t ıy ukar ı y aç ı kar .Bu amel i y ey ial tt ar af t any apar s aknet i c eaks iol ur ,muv az enehat t ı bi r azdahaaş ağıs ev i y ey ekay ar .Bukababi rmi s al di r .Fakats ez -gi v er mes ibakı mı ndanf ay dal ı dı r .But ec r übegös t er i y orkibi r i( +) , di ğer i( )i ş ar et l iol mas ı nar ağmenç ubuğunheri kit ar af ı nda- ki uns ur ay nıc ev her di r .Bi t t abîmı knat ı sç ubuğu i l es embol i z e et t i ği mi zv i c dan düal i t es ibukadarbas i tbi rdur um ar zet mez . Yânionununs ur l ar ıar as ı nda,bi rmı knat ı s i y etuns ur l ar ı y l akı -y as edi l emey ec ekkadarbüy ükv emudi lf ar kl arv ar dı r .Bi naenal ey h 112

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

bur adakir eal i t ef ar kl ar ı ,mı knat ı s ı n( +) ,( )kut upl ar ı ndaki gi bi bas i tdeği l di r .Fakatv i c danmekani z mas ı nı ni ş l emes i neai t ,kabac a bi rs ez gikaz andı r maki ç i nbumi s al iv er mi şol uy or uz . İ ş t e bi rmı knat ı sç ubuğu i l es embol l eş t i r di ği mi zv i c danış akul i s t i kamet i ndet ut ar s aküs tt ar af t abul unanv az i f ey emüt ev ec c i h uns ur ui l e,al tt ar af ıi ş galedennef s ani y et emüt ev ec c i huns ur u muv az enehâl i ndei kenbuuns ur l ar ı nkı y metder ec el er ii ns ani dr aki muv ac ehes i nde,y ânigenebi z z atv i c dan mekani z mas ı nda bi r bi r i ne müs av i di r .Ve bunl ar ı n muv az ene hat t ıda mı knat ı s ç ubuğus embol üneni s bet l et am or t adadı r .Eğerbuv i c danç ubuğunuüs ty ar ı s ı ndani t i bar eny ukar ı y adoğr uuz at ı r s ak,y âniüs t t ar af a,v az i f er eal i t es i ne y akı nc üz ül er e değer l eri l âv e eder s ek ç ubuğuny üküot ar af adoğr uar t ar .Vees kimuv az enehat t ıaş ağı dakal ı r .Bu t akdi r de,v az i f enef s ani y etc ephel er i ni n bi r bi r i ne kar ş ıol anmuv az enedur umuboz ul muşbul unur .Fakatmuv az ene kanunu bu boz ukl uğa t ahammül edemez . Mı knat ı s i y et hâdi s es i ndeol duğugi bi ,muv az enet ekr art ees s üsedi nc ey ekadar , değer iar t mı şol ant ar af t anazdeğer l it ar af a,v az i f et ar af ı ndan nef s ani y ett ar af ı nadoğr ubi rakı m baş l ar .Buakı m bi t t abîy üks ekr eal i t eni ndahaal tr eal i t ey ebâz ıkı y metc üz ül er i ni ngeç mes i demekt i r .Bi t t abîbahs et t i ği mi zbudeğer l erbi r azy ukar ı dai z ah et t i ği mi zgi bi -r eal i t eni n maddel er ev eş eki l l er eai tbedenehi t apedenc ephes ii ç i ndeği l ,özbi l gi l er l ei l gi l iv ar l ı ğahi t apeden c ephes ii ç i ndi r .Bunl arözbi l gideğer l er i di rv ev i c danmekani z mas ı nı nbi rs ür üamel i y el er i ndens onr at ahakkuket mekt edi r l er . Böy l ec e,( +)t ar af t an ( )t ar af abuakı mı n baş l amas ı ,boz ul muş ol an muv az ene hat t ı nı n,ev v el ki ne naz ar an bi r azdaha y üks ek s ev i y edey eni denkur ul mas ı nas ebepol ur .Dahadoğr us uv az i f e uns ur u değer l er i ni n bi rkı s mı ,nef s ani y etuns ur l ar ıar as ı nakar ı ş ar aknef s ani y ets ev i y es i nidebi r azdahay üks el t mi şbul unur . Bus ur et l edeözbi l gis ev i y es iv eözbi l gii dr akiy ukar ı l ar adoğr u uz anı r .Demek kiv i c dan mekani z mas ı nı nv az i f ec ephes i ne ai t değer l er iar t t ı kç a,nef s ani y etc ephes i neakanüs tc epheni ndeğer l er i ,nef s ani y etc ephes i ni nv az i f ec ephes i nedoğr ukay mas ı nıv ei ki c ephear as ı ndakimuv az enehat t ı nı ndav az i f epl ânıbi l gi l er i - ne doğr uy üks el mes i nimuc i pol makt adı r . * 113

BEDRİRUHSELMAN

* * Şunut ebar üzet t i r meki s t er i zkibi ri ns anı ndüny akı y met l er i i dr akimuv ac ehes i nde y apac ağıi ş ,v i c dan düal i t es i ni nv az i f ey e müt ev ec c i h ol an uns ur unu bes l emek,nef s ani y etuns ur unu ger i y e at mak ol mal ı dı r .Zi r av az i f e uns ur unadeğer l erekl endi kç e v i c danmuv az enes i ni nözv ar l ı kt akikaz anç l ar ıs ür at l ey üks el e-c ek, nef s ani y etuns ur l ar ı nabağl anı püs tuns ur l ari hmaledi l di k- ç ede özbi l gi l er i nar t mas ıbaş kakanal l ar dan,uz unuz adı y ageç i r i l ec ek ı s t ı r apl ı ,z ahmet l iamel i y el er l e ot omat i ky ür üy üş et âbiol ar ak y av aş l ay ac akt ı r . Şuhâl de,i nki ş afy ol unukı s al t makv ev i c danmekani z mal ar ı -nı n z ahmet l imüdahal ez ar ur et l er i nimümkünmer t ebeaz al t maki ç i n bu mekani z manı n üs tv e al t uns ur l ar ı nı bi r bi r i nden ay ı r t edebi l ec eki dr aks ev i y es i nebi ranev v elul aş makl âz ı mdı r ,t âki üs t l er ey önel meni ni dr akiv ec ehdimümkünol abi l s i n.Bunun i ç i n, i nki ş afmekani z mas ı ndaehemmi y et iaş i kârol ani dr aküz e- r i nde dur mamı zl âz ı m gel i y or . * * * Yukar ı da, v i c dan mekani z mas ı nı n, i ns anl ı kt an ev v el ki v ar l ı kl ar dabi t t abîen i pt i daîş eki l l er de-i ns i y akîdüal i t el erhâl i nde ol duğunu,i ns anl ı kder ec es i ndekii dr akl if or munuanc aki ns an- l ı k hay at ı ndani t i bar enal may abaş l adı ğı nıt ebar üzet t i r mi ş t i k.Bunun s ebebihi çş üphes i z ,i dr akkudr et i ni ni ns anl ı ks ev i y es i nemahs us der ec es i ne er i ş mi ş bul unmas ı dı r .İ ns anl ı ks af has ı ndakiv i c dan mekani z mas ıi dr akl er egör eay ar l anı r .İ ns anl arar as ı nda-kiv i c dan mekani z mas ı nı ni nki ş af ı ,enbas i ti dr aks ev i y es i nden eny üks ek i dr akekadarç eş i t l ikademel erar zeder .Büt ünbunl argös t er i y orki i ns anl ı kt aki v i c dan mekani z mas ı nı n i nki ş af ı nda i dr aki n ç ok ehemmi y et l ibi rdur umuv ar dı r .Dahadoğr us uv i c da- nı ni nki ş af ı i dr aki ni nki ş af ıdemekt i r .İ dr aki n en bas i ti ns i y akl ar hâl i nde mev c utbul unduğui l kdüny av ar l ı kl ar ı ndaanc akos ev i y ey egör e v i c danmekani z mas ıv ar dı r .Mes el âi ns anl ar ı ndüny adai l kv ar l ı k ol ar akt anı dı kl ar ınebat l ar dai dr aki nenbas i thâl iol anot omat i k i ns i y akl arbul unmakt adı r .Ve bu da el bet t ei ns anl ar ı n mâl i k ol dukl ar ıi dr akkademel er i ndenç okuz akbi rhâlar z 114

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

eder .Bus ebept endol ay ıonl ar abi ri dr akdamgas ıdav ur ul amaz . Fakatbui ns i y akl aros ev i y edekiv ar l ı kl ar da,onl ar ı nhay ati c apl ar ı nakâf igel ec ekkadari dr aki ny er i nit ut makt adı r l ar .O hâl de i dr aki nhaki kîmânâs ı üz er i ndedur al ı m. * * * İ dr ak, madde kâi nat ı nda namüt enahi madde s i s t eml er i ni bi r bi r i nebağl ay an bi rkudr et t i r .Fakatbu t ar i f iy apar ken ş unu unut mamal ıkikâi nat t aherş ey deol duğugi bi ,bukudr et i n de i l l et imadde kâi nat ıdı ş ı ndadı r .İ ş t e bu kudr ets ay es i ndedi rki maddel er ar as ı nda münas ebet l er kur ul abi l i r .Ve bu münas ebet l er den der uhl ar ı n kâi nati ç i ndekis embol l er i ,y ânit i ms al l er i ol anv ar l ı kl armey danagel i r .Kez abukudr et l epl ânl arar as ı nda-ki münas ebet l er i nkar ş ı l aş t ı r ı l mal ar ı ndani nki ş af l arv et ekâmül - l er t emi nedi l i r .Bur adai dr akbahs i ndei f adeedi l mi şbüy ükhaki kat l er v ar dı r .Buhaki kat l er enüf uzedebi l meki ç i n,bus öz l er i nüz er i nde düş ünmekl âz ı m gel i r . * * * İ dr akihaz ı r l ay an i l k uns ur l ar ı n,v ar l ı kl ar ı ni l kt eş ekkül ü es nas ı ndanas ı lmey danagel di kl er i nii z ahet mi ş t i k.Bur adar uh- l ar , münkeş i fhi dr oj eni ndağı nı khâl deneş r et t i kl er iener j i l er i bi r ar ay at opl amaks ur et i y l ebuv ar l ı kl ar ıt eş ki ledi y or du.Bi r ery üks ek v i br as y onmudi l es i ndeni bar etol anbuy üks ekener j i l er l ev ar l ı kl ar ı n mey danagel mes idemek,i dr aki neni pt i daîhâl iol ani ns i y akl ar ı n, bu bahs edi l en dağı nı k ener j i l er de t ez ahür et mey e baş l amas ı demekt i r .Bur adabuv ar l ı kl ar ıt eş ki ledenr uhl ar at âl iy ar dı ml arda y apı l makt adı r .Zi r a ev v el c e bel i r t mi ş ol duğumuz gi biv ar l ı k kur ul duğu andan i t i bar en as l ît es i r l er i ny er i ne t âl idedi ği mi z üs t t env ey anl ar dangel ent es i r l erkai m ol ur .Bubahs i bi r azdaha aç ı kl ay al ı m.İ dr ak,madde s i s t eml er i nibi rar ay at opl ay an bi r kudr et t i rdedi k.Buna gör e:Var l ı ğı ni l kt eş ekkül ünde hi dr oj en at omuener j i l er iar t ı köy l ebi ri nki ş afkademes i negel mi şol ur l arki t âl it es i r l er i ndey ar dı mıs ay es i nder uhl ar ,i ns anl ar ı nanc aki dr ak kel i mes is embol üy l ei f adeet t i kl er i kudr et l er i ni nen bas i thâl iol ani ns i y akl ar ı nı ,maddeni nbukademedekidur uml ar ı ndan f ay dal anar ak kul l anabi l mek i mkânl ar ı na kav uş muş bu115

BEDRİRUHSELMAN

l unur l ar .Bur adai dr aki nnas ı lbaş l adı ğıhakkı ndakâf ider ec ede bi r bi l giv er i l mi şol makt adı r . Var l ı ğı nmay as ıi dr akt i r .Vei l kt eş ekküledenv ar l ı k,i l kanı n-dan i t i bar endi ğerdahabas i tmaddekombi nez onl ar ı nıv es i s t eml er i ni , kendi s i nde mev c ut ol an bu may anı n,y ânii dr aki nt edr i c en i nki ş af ı y l amüt enas i p ol ar akbi r bi r i nebağl amakt av ey eniy eni kombi nez onl arv es i s t eml ermey danaget i r mekt edi r .İ dr a- ki n doğuş uv eehemmi y et ihakkı ndabukadars öz ükâf igör üy or v e onunv i c danmekani z mas ı ndakir ol ünegeç i y or uz . * * * Ev v el âş unu bel i r t mek i s t er i zkii dr aki nv i c dan mekani z mas ı ndakir ol ü,bi z z ato mekani z manı n mahi y et i ndemündemi ç t i r . Çünkü es as en v i c dan mekani z mas ı nı nz ı t l ar ıar as ı ndakimünas ebet l er i n kur ul uşv e bağl anı ş l ar ı ,i dr ak mekani z mas ı y l av ukua gel mekt ev ehat t âdoğr udan doğr uy ai dr aki nf onks i y onunaai t bi ri şbul unmakt adı r .Bi t t abîbui ş ,v ar l ı ğı ni l kt eş ekkül üanı nda dahaz i y adey ar dı mc ıt es i r l er i nmüdahal el er i y l eol urv et edr i c en, i dr ak i nki ş afet t i kç e bu müdahal el eraz al ı r ,v ar l ı ğı n hâki mi y et i t ebar üzederv ei dr aki ni l er ii nki ş afhâl l er i ndeo ar t ı kv i c dana t amamı y l ahâki m ol ur .Vi c dan r eal i t el er i ni n bi r bi r i y l eol an münas ebet l er i ni ni y it akdi r edi l mes i ,y ukar ı l ar a doğr uy üks el t i c i mahi y et t eol an v az i f euns ur l ar ı nı n nef s ani y et l er den ay ı r tedi l i p y üks ekuns ur l ar l aonl ar ıt akv i y eedi c is i s t eml er i nkur ul mas ıv e bu s ur et l ev i c dan mekani z mas ımuv az enes i ni n gi t t i kç e daha üs t kademel er ey üks el t i l mes ii dr aki nf onks i y onunabağl ıi ş l er di r .Şu hâl dei dr aknekadarmükemmel l eş i r s eonunbuf onks i y onuda okadari y iç al ı ş ı rv ebi nnet i c ev i c dans ev i y es i ni nv az i f ebi l gi s i - ne doğr uy akl aş mas ıoni s bet t ekol ay l aş ı rv es ür at l eni r .Mes el âböy l e geni şv eş ümul l ü bi ri dr ake s ahi p ol an i ns an ar t ı kc ehi tv e gay r et l er i niv az i f euns ur unamı ,y oks anef s ani y etuns ur unamı ç ev i r mes il âz ı m gel ec eği nidahai y ibi l i r .Vemüs petol anv az i f e uns ur unauy duğuz amani l er i y edoğr unegi biy üks ekmadde kombi nez onl ar ıv es i s t eml er ikur abi l ec eği nit akdi ret mey ebaş l arkibudaonunv az i f epl ânı nai dr aki y l e-gi t t i kç ey akl aş mas ı demekol ur .Bunamukabi l ,v az i f eni nz ı ddıol an nef s ani y etuns ur unu s eç t i ğit akdi r de aş ağı l ar a doğr ui ndi kç ev i c danı n bün116

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

y es i ndekiy üks ekt er t i pl imünas ebet l er denegi biç öz ül mel er i n, ç ökünt ül er i n mey dana gel ec eği niv e böy l ec e maddeni ni nki ş af kombi nez onl ar ız engi nl i ği nden ne gi bikı y met l er i n kay bedi l ec eği nide gör ürv e anl ar .Zi r a bunl ar ı nt akdi r ii dr aki n,madde kombi nez onl ar ıv es i s t eml er iar as ı ndakikur uc ul uk kudr et i ni n ş ümul ünegi r eni ş l er di r . Şuhâl dei dr aköy l ebüy ükbi rkudr et t i rkibüt ünhay at l arboy unc av az i f ebi l gi s ihaz ı r l anı ş ıy ol undageç i r ec eğihaz ı r l ı kkademel er i nde,v i c dan düal i t es it ekni ğii ç i nde,kendikendi ni n hem r ehber i ,hem demuhar r i ki di r .İ ş t ebudamaddekâi nat ı nı ndi ğer uns ur l ar ıar as ı nda onun,r uha en y akı n bi rv âs ı t a dur umunda bul unduğunui f adeeder . * * * Şi mdi ,düny adakiv az i f epl ânı naai thaz ı r l ı kl ar dabukadarmühi m r ol l eral ani dr akv ev i c danmekani z mal ar ı nıbes l ey enözbi l gi l er e gel i y or uz .Ev v el âş unus öy l ey el i m kiözbi l gi l er ,i dr ak v ev i c danı bes l er ken,kendi l er idei dr akv ev i c dany ol uy l az engi nl eş i r l er . Özbi l gi l er ,i dr aki n bi z z atkendi s ii l eber aber ,dı şmüdahal el er i ny ar dı ml ar ı y l a da değer l er i niar t t ı r ı r .Bu dı şy ar dı mc ımüdahal el er i n,özbi l gi l er ikuv v et l endi r mel er ibahs i ne gel i nc e,bu hus us t aev v el c ebi r azbi l giv er i l mi ş t i .Şi mdiobi l gi y et ekr ardönüy or uz . Özbi l gi ni n ar t mas ı nay ar dı m eden müdahal el er ,v i c dan muv ac ehes i nde,ç eş i t l imaddekombi nez onl ar ı nı ns ay ı s ı zhâlv edur uml ar ı ndan,y ânibi rs ür ühâdi s edeni s t i f adeeder ekhedef l er i ne ul aş ı r l ar .Hâdi s el erkabakı y asbi l gi s is üz gec i ndengeç er ekş uur danş uur dı ş ı naç ı kar l arv eor adakal ı r l ar .Bunl arözv ar l ı ğı nemr i al t ı ndadı r .Vei ns anı nodüny ahay at ımüddet i nc eor ada,ş uur dı ş ı ndabul unur l ar .Bunl arhenüzş uur al t ı nageç memi ş l er di r . Hâdi s el erdoğr udan doğr uy aözbi l gihâl i negeç emez l er .Zi r a bunl ar ı nar as ı ndahenüzi nt i baks ı z l ı kv ar dı r .Şuur dac er ey an eden buhâdi s el er ,ş uur dı ş ı ndakini s bet enkabamaddîi nt i bal ar l a i l kkı y as îmuhas ebel er iy apı l dı kt ans onr aş uur dı ş ı nai t i l i r l er .Bunl ar özv ar l ı ğı nemr ial t ı ndabul unmakl aber aberhenüzonun özmal ı ol mamı ş l ar dı r ,özbi l gihâl i negi r memi ş l er di r .Şuur dı ş ı ndakibu bi l gi l er i n özbi l gihâl i negeç ebi l mel er ii ç i n,özbi l gi l er ei nt i bak 117

BEDRİRUHSELMAN

et mel er i ,özbi l gis ent ez i nedahi lol abi l ec ekdur umagel mel er i l âz ı mdı r .Hâl bukibunl ar ı nş uur dı ş ı ndakikı y as îmuhas ebel er i ş uur al t ıbi l gi l er i y l edeği l ,ş uur dı ş ıbi l gi l er i y l ey apı l mı ş t ı r ki bunl ardaözbi l gi l erdeği l di r . Öl ümdens onr as pat y omageç i l i nc ev ar l ı ğı n,dı ş ar ı s ıi l ebüt ün i r t i bat l ar ıkes i l ec eği nden,bu bi l gi l erş uur al t ıbi l gi l er i y l e kar ş ı l aş t ı r ı l ar akv ar l ı kt ar af ı ndanmuhas ebel er iy apı l ac ak,muhas ebel er iy apı l dı kt ans onr aş uur al t ı nageç er ekv ar l ı ğamaledi l ec ekt i r . Zi r a bu amel i y eş uur al t ı ndakibi l gi l er l eş uur dı ş ı ndakibi l gi l er i i nt i bakhâl i neget i r ec ekv eonl ar ış uur al t ıbi l gi l er i ni ns ent ez l er i ar as ı nakar ı ş t ı r ac akt ı r . Demekkibüt ünhay atboy unc aş uur dı ş ıkal anbi l gi l er ,anc ak öl üm hâdi s es i y l ebüy ükmuhas ebedengeç t i kt ens onr av ar l ı kt ar af ı ndant ems i ledi l i pş uur al t ı nagi r ebi l i r l er .Şuur dı ş ı ndabi l gi l er i nnas ı lt opl andı ğı nagel i nc ebunl ar ,ş uurt ar af ı ndani dr akedi l en v ey aedi l mey en düny ar eal i t el er i ni n uy kues nas ı ndakabac a y apı l ac ak v i c dan muv ac ehes i ndekikı y as bi l gi s imekani z mas ı na t âbit ut ul ar akş uur dı ş ı nai t i l mes is ur et i y l ebi r i ki r l er . * * * Hul âs ai dr akedi l s i nv ey aedi l mes i n,ş uur unkar ş ı l aş mı şol du-ğu hâdi s el er ,ş uur dı ş ı ndakikı y asbi l gi l er i y l enet i c el endi r i l i r l er v ebu net i c el erş uur dı ş ı nda kal ı r l ar .Bunl aror ada,v ar l ı ğı n henüz öz bi l gi l er ihâl i ne gi r memi ş l er di r ,bi naenal ey hş uur al t ı na ai t deği l di r l er .Bununl aber aberbubi l gi l erv ar l ı ğı nhâki mi y et ial t ı ndadı r l arv ei c apet t i kç eş uurs ahas ı naç ı kar ı l abi l i r l er .Veanc aköl ümü müt eaki py apı l anbüy ükmuhas ebedens onr aş uur al t ı ndaki öz bi l gihamul es i nekar ı ş ı r l ar . Özbi l gi y ibes l ey enkay nakl arv ey ol l arç okç eş i t l i di r .Bunl a- r ı n enmühi ml er i ndenbâz ı l ar ı nız i kr edec eği z .Bi l gi ,di n,mi l l et , ai l e gi bimâş er îdur uml arv ebudur uml ar ıkuv v et l endi r enhâl - l erv e ni hay etdoğr udandoğr uy a,muht el i fkademel er dev az i f el iv ar l ı kl ar t ar af ı ndan i ns anl ar av e medy oml ar av er i l en t ebl i ğl er ,i l haml ar , bi l gi l erv ebüt ünbunl ar dandoğanhâdi s el er ,özbi l gi y iar t t ı r anv e v ar l ı ğıv az i f epl ânıbi l gi s i ney akl aş t ı r ankuv v et l imat er y al l er dendi r . Bunl ardüny ar eal i t el er ii ç i ndegeç i r i l i rv ededi ği mi zgi bibâz ı 118

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

amel i y el er den s onr av ar l ı ğı n özbi l gidağar c ı ğı nakar ı ş ı r .Şi mdi bi r azözbi l giüz er i ndedur al ı m. * * * Özbi l gi ,eni pt i daîdev r edeni t i bar engeç mi şhay at l ar aai tel de edi l en mükt es ebat ı n daha önc ekimükt es ebati l e mukay es es i , muhakemes inet i c es i ndeul aş ı l anv ev ar l ı ğı ni ns anı ndeği l -mal ı ol an,i ns anl ar ı ni dr akedemey ec ekl er ibi r t akı m der i ni nt i bal ar - dı r . Bunl ar i dr ak f or ml ar ı y l a bi rt ar af t an hi z met i nde bul undukl ar ır uhun t ekâmül ünü s ağl ar ken,di ğert ar af t an y enibi l gi l er e z emi nhaz ı r l amaks ur et i y l ev ar l ı ğı ni nki ş afs ahas ı nıgeni ş l et i r l er . Bumükt es ebat ,düny ai dr akit ekni ğii ç i ndebi r t akı m dur uml ar l a el de edi l i r .Bu dur uml ar ıhâdi s e mef humu i ç i nde t opl amak mümkündür .İ ns an,et r af ı ndakihâdi s el er den bâz ı l ar ı nı ni ç i nde bi z z aty aş ar ,ohâdi s el er i nkahr amanıol ur .Bâz ı l ar ı ndadabi z - z at y aş amaz ,onl ar ı ni ç i ndey aş ay an di ğeri ns anl ar ı nv ev ar l ı kl ar ı n dur uml ar ı nıy akı n bi ral âkay l at aki pv e müş ahede eder .İ ş t e i ns anl ar ı n düny ada hay at l ar ıi c abat ı y l a di r ektol ar ak i ç l er i nde y aş adı kl ar ıv ey aendi r ektol ar akbaş kal ar ı ndagör dükl er ihâ- di s e kombi nez onl ar ı naal tmünas ebet l erdüny ai dr aki y l ei f adeol unan bi l gi l er i nt opy ekûnheps i di rkibunl ar ,özbi l gi denay r ımef huml ar v eözbi l gi l er i nt eş ekkül ünev âs ı t aol anmat er y al l er - di r .Anc ak bunl ar ı n,öl ümümüt eaki ps pat y om hay at ı ndageç i -r ec ekl er iç eş i t l i mekani z mal ar dan s onr a öz v ar l ı ğa i nt i kaleden net i c el er iv e i nt i bal ar ı dı rkiözbi l gihâl i ndev ar l ı ğı nmal ıol ur l ar . İ ş t eev v el c ei z ahet t i ği mi zş uur ,düny anı nkabar eal i t el er i y - l e, dahadoğr us ubuhâdi s el er l edoğr udandoğr uy akar ş ı l aş ar ak düny adan y enibi l gimat er y al l er i nit opl amay a dev am eder .Öz bi l gi l er l e,düny adabi l gidi y ei t i baredi l en hâdi s el er i nf ar kl ar ı nı böy l ec e bel i r t t i kt en s onr a bunl ar ıbi r bi r i ne kar ı ş t ı r madan bi l gi kel i mes i ni ndüny al i s anı nagör emânâs ı nıkul l anar aki z ahat ı mı -z a dev am edec eği z . * * * Düny ay aai tbi l gi l er i nmüt al aas ı nıkol ay l aş t ı r maki ç i nbi rağa-c a benz et er ek onl ar ı n di r ekt ,y ânihâdi s el er i n bi z z at i ç i nde y a119

BEDRİRUHSELMAN

ş anmaks ur et i y l eel deedi l enl er i negöv debi l gi l er ;endi r ekty âni , baş kal ar ı nı n müş ahedel er i y l e el de edi l enl er i ne de dalbi l gi l er di y ebi l i r i zkibunl ar ı n heri ki s idekendikapas i t el er i negör eöz bi l gi l er i ni nki ş af ı nas ebepol ankudr et l iv âs ı t al ar dı r .Mes el âel i - ni at eş es okmuş bi rç oc uğun y anı kı s t ı r abı nıbi z z atduy mas ı y l a edi nmi şbul unduğubi l gi ,onun i ç i n bi rgöv debi l gi s ii s e,di ğer bi rç oc uk ar kadaş ı nı n,el i niy akmas ı ndan müt ev el l i tı s t ı r apl ar ı nı nv er eaks i y onl ar ı nı nmüş ahedes ii l eel deet t i ğibi l gidedal bi l giol ur .Bumi s al l ede,özbi l gi l er i nt eş ekkül ünde,göv debi l gi l er i ni ndalbi l gi l er enaz ar andahakes t i r mey ol dannet i c el erv er ebi l ec eği nianl at mı şol uy or uz .Bununl aber aber ,i ns anl ar ı nbi z z atherhâdi s eni ni ç i ndey aş amal ar ı nav es adec edi r ektbi l gi l er al mal ar ı nai mkân bul unamaz .İ ş t e bu i mkâns ı z l ı kt an müt ev el l i t eks i kl i kl erdalbi l gi l er l et amaml anı r . * * * Bi l gi l erözbi l gi l er ibes l er kenar aday ar dı mc ıbâz ıpr ens i pl er -den kuv v etal ı nı rkibunl ar danbi r i s idei l l i y etpr ens i bi di r . Kâi nat t ahi ç bi rhâdi s es ebeps i zdeği l di r .Kâi nat ı nbüt ünol ay l ar ı , münas ebet l er i ,t es i r l eş mel er i ,kur ul uş l ar ı ,deği ş i ş l er i ,dağı l ı ş l ar ı v el hâs ı l büt ün madde kombi nez onl ar ı nı n f or mas y onl ar ı , t r ans f or mas y onl ar ıv e def or mas y onl ar ı ;büy ük t ekâmüli l l et i ni n z ar ur et l er i y l e,bi r bi r i ni ni l l et iv e net i c es ihâl i nde v e bi r bi r i ne bağl ıol ar akv ukuagel i r .İ ş t ebu,kâi nat t akibüy üki l l i y etpr ens i bi ni n bi rt ec el l i s i di r .Zat en bu ki t abı n hernokt as ı nda,büt ün har eket l er i ns ebepl er eday andı ğı nıv enet i c el er emünc erol duğunui f adeet mekt ey i z .Sebeps i zv enet i c es i zhi ç bi rol uşdüş ünül emez .Kâi nat t abüt ünmünas ebet l er i nkur ul uşv edağı l ı ş l ar ı na ai t mekani z mal arbupr ens i begör ei ş l emekt edi r l er .Hi ç bi rhâdi - s e baş ı boşv e müs t aki ldeği l di r .Herhâdi s e di r ektv ey a endi r ekt ol ar akdi ğerhâdi s el er ebağl ı dı r .Böy l ec ebüt ünkâi nat ,büt ünc üz ül er i y l e büy ük bi rbağ ş ebekes i y l e ör ül müş t ürkibu bağl ar ı n düğüm nokt al ar ıi l l i y etpr ens i bi ni ns ebepnet i c ez ar ur et l er i di r . Herhâdi s ebi rüs t t eki ni nnet i c es iv ebi ral t t aki ni ni l l et i di r .Hangi hâdi s eni ns ebebigör ül müy or s abuhâl ,ohâdi s eni ns ebebi ni nbi l i nmemi şol mas ı ndani l er igel mekt edi r . 120

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

* * * İ l l i y etpr ens i bi ;hâdi s el er i nözbi l gi y ei nkı l âpl ar ı ndaenmü- hi m r ol üal ani dr aki nkul l andı ğıkı y asbi l gi s i ni nkuv v et l ibi rday anağı dı r . İ l l i y etpr ens i bihakkı nday ukar ı dakikı s abi l gi y iv er di kt ens onr a, i dr aki l ekı y asbi l gi s i ni nkar ş ı l ı kl ıdur uml ar ı nıbel i r t memi zf ay dal ı ol ur . Kı y asbi l gi s i ;i dr aki ni l l i y etpr ens i bi neuy mas ıy ol udur .İ dr ak- l er , kâi nat t akii l l i y etpr ens i bi nei nt i bakedebi l di kl er ini s bet t ei n-ki ş af eder l er .İ l l i y et pr ens i bi ne y abanc ı kal an i dr akl er , kâi nat t aki namüt enahikombi nez onl arar as ı nda mev c utol an namüt enahi münas ebet l er it ây i nv et akdi ret mekt eoni s bet t eac zgös t er i r l er v eo ni s bet t edeger iv ebas i tdur uml ar dakal ı r l ar .At eş iel i y l e t ut ar s ael i ni ny anı py anmay ac ağı nıi dr akedemey en bi rç oc uğa at eş l eoy namaks al âhi y et iv er i l mez .Çünküonuni dr akihenüzböy l e bi ri ş el ây ı kdur umagel memi ş t i r .Onun i dr aki ,bumaddel er i n münas ebet l er i neai ti l l i y etpr ens i bi nehenüzl üz umukadari nt i bak et memi ş t i r .İ ş t ebu i nt i bakıs ağl ay ac akş ey ,onun kı y asbi l gi s i ol ac akt ı r .Kı y asbi l gi s i negi r meki ç i noç oc uk,el i y l eat eş ibi r kaç def at ut makt ec r übes i niy apac akv eherdef as ı ndael iy anac akt ı r . Herel iy andı ğız amanonuni dr aki ndeelv eat eşmünas ebet l er i ne ai ts ebep v e net i c el erhakkı nda y av aşy av aşbi r t akı m s ez gi l er bel i r ec ekv ekı y asbi l gi l er i ni ny ar dı mı y l abus ez gi l erbi l gi y ei nt i kal edec ekt i r .Böy l ec ei dr ak v e dol ay ı s ı y l a öz bi l gimuht ev as ı ar t ac akt ı r . Buamel i y ey egör güv et ec r übedi y or uz . * * * Ver di ği mi z bu bi l gi l ergös t er i y orkiöz bi l gi l er iar t t ı r an i l l i y etpr ens i bii l ekı y asbi l gi s i ,buf onks i y onl ar ı nıanc akhâdi s el er y ol uy l ay apmakt adı r l ar .Hâdi s el erol may ı nc a ne i l l i y etpr ens i bi müt al aa edi l ebi l i r ,ne kı y asbi l gi s ianl aş ı l abi l i r ,ne de bunl ar ı n bi r bi r i nebağl ant ı s ıbahi smev z uuol abi l i r .Ohâl dekı y asbi l gi -s i ne dev am edebi l meki ç i nev v el â,hâdi s el erüz er i ndedur makz ar ur et i hâs ı l ol uy or . Bi l gi l er i nv eözbi l gi l er i nel deedi l mes iv ebunl ar ı nnet i c es iol ar ak dat ekâmül ünkaz anı l mas ıi ç i n,l üz uml uol anes as l ımat er y al l er den 121

BEDRİRUHSELMAN

bi r i s iv ehat t âbi r i nc i s ihâdi s edi r .Hâdi s el er i ni ç i ndedi r ektv ey a endi r ektol ar aky aş amakl âz ı m gel mekt edi r . Hâdi s el er i nz uhuret mes ibi r ç ok s ebebe bağl ı dı r .Fakather ş ey den ev v elhâdi s el ers ebepnet i c ekanunu hüküml er i negör e c er ey an eder l er .Es as en hâdi s el er i n öz bi l gi y idoğur abi l mel er i deonl ar dakis ebepnet i c emünas ebet l er i ne,i dr akl er i nkı y asy ol uy l ai nt i bakedebi l mel er ider ec es i nebağl ı dı r .At eşç oc uğunel i ni y akar ,ç oc ukbuı s t ı r abıduy muş t ur .Onunat eş t enel i ni ny anma-s ı , el i y l e at eş it ut mas ı ndan i l er igel mi ş t i r .Eğerç oc uk bu y anı k duy gus u et r af ı nda t opl anan hâdi s el erar as ı ndakis ebepnet i c e bağl ar ı nıi dr akedebi l i r s eözbi l gibakı mı ndanonunal ac ağınet i c ebaş kaol ur ,edemez s egenebaş kaol ur .Yânii dr aki nbuhâdi s edekis ebepnet i c ebağl ant ı l ar ı nai nt i bakıni s bet i ndebi l gi l er t ees s üsederv er uhaaks eder .Bi l gi l er it emi n eden hâdi s el ero v ar l ı ğı ni ht i y ac ıi l emüt enas i p ol ar aky ar dı mc ıv ar l ı kl art ar af ı ndant er t i pl eni rv ei ns anı nönünekonurv ey aay nıs ebepl egeneo v ar l ı ğa,y ar dı mc ıv ar l ı kl ar ı ngönder ec ekl er it es i r l er l ey apt ı r t ı l ı r . O v ar l ı kbuhâdi s el er ebi z z atkendi s i ,kendihar eket l er i y l es ebepol ur . Zi r ao i ns anı n bi l gi s i nihaz ı r l ay an bu hâdi s el er i n t er t i p v e s ı r al anı ş l ar ıt ekâmül l ei l gi l ibi rs ür üf er dîv emâş er îpl ânl ar av e bi r s ür üni z amat âbi di rkibuni z aml ardaanc aküs t üni dr akl er v e kudr et l ert ar af ı ndany ür üt ül ebi l i r . Mat l upol anher hangibi rhâdi s ey ibi ri ns anay apt ı r t maki ç i ni c ap et t i ğiz amany ar dı mc ıv ar l ı kl ar ,onunv i c danı nı nnef s ani y et uns ur l ar ı nıt ahr i keder l er .Vey aonunkar ş ı s ı nakendii ht i y ar ıdı ş ı ndahâdi s el erç ı kar t ı r l arv eböy l ec eonuç eş i t l ihar eket l er es ev k et mi şol ur l ar .Budanef s anîhar eket l er i ni nac ınet i c el er i nionl ar a t at t ı r makv ebus ay edei ns anl ar ıkı y asbi l gi s i negöt ür er eközbi l gi l er i neo y ol dan değer l erhaz ı r l amaki ç i ndi r .Mes el âbi ri ns an, eğerbi rkât i l i nduy ac ağıı s t ı r apl ar ıç ekec eks e,onunbunai ht i y ac ıv ar s aoi ns anı nönüneöy l ehâdi s el erç ı kar t ı l ı rkio,bunl ar ı n kar ş ı s ı ndakendi nit ut amazv eadam öl dür ür .Demekkiböy l e, net i c es iç okv ahi m bi rhâdi s ey eonunbi z z ats ebepol mas ı ,key f î v ey ar as gel ev ukuagel mi şbi ri şdeği l di r .Zi r ay av aş l at mı şol -duğu i nki ş afhaz ı r l ı kl ar ı nıt ekr arc anl andı r abi l mes ii ç i nl üz um- l uol an kı y asbi l gi s i neonun gi r ebi l mes i ,hâdi s el er eanc akbi z z at kendi s i ni n l i y akat kaz andı ğı nı i dr ak edebi l mes i ni s bet i nde 122

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

mümkünol ur .Bunudat emi nedec ekol anş eyonun,bi radamı öl dür mes i di r .Obuadamıöl dür s ünkioz amanakadarv i c da-nı nı n v az i f e uns ur una, nef s ani y et uns ur undan daha f az l a değer v er mey en,dahadoğr us ubunaki f ay etet mey ec ekder ec edez ay ı f ol anbi l giv ei dr akdağar c ı ğı ,buhâdi s ey üz ündengi r ec eğikı y as bi l gi s iy ol uy l akâf ider ec edekudr etkaz ans ı nv ez engi nl eş ebi l s i nv e ar t ı k ondan s onr a da i r ades i ni ,v az i f e uns ur una y önel t mek s ur et i y l ei nki ş af ı ndahı zal maki mkânl ar ı nakav uş abi l s i n.Var l ı -ğı n bunabenz erdahabi nl er c ei ht i y ac ıkar ş ı s ı ndabuy ar dı ml ar v e müdahal el erv âkıol ar ak ç eş i t l ihâdi s el eror t ay aç ı kar t ı l ı r .İ ş t e v i c dandüal i t el er i ni nüs tuns ur l ar ı nay önel mey ekâf igel ec ekder ec ede kuv v et l enmemi ş ,daha doğr us u al tkademe bi l gi l er i ni n t es i r l er i nden kendi l er i nikur t ar amamı şv ev i c danl ar ı nı n muv az enes ev i y el er i niy üks el t mekt enâc i zkal mı şi ns anl ar ı nkar ş ı l ar ı -na, onl ar ı nt ekâmül l er i y l ev az i f el iol any ar dı mc ıv ar l ı kl arböy l e bi r s ür ühâdi s eç ı kar t ı r l arv eonl ardabuhâdi s el er denmüt ev el - l i t az apv eı s t ı r apl ar ı nt es i r ial t ı nda,gi r di kl er ikı y asbi l gi s i ndenmühi m der s l eral ı r l arkibuder s l er i nherbi r ionl ar ı nözbi l gi l e- r i ni n t ohuml ar ı nıat makt adı r .Böy l ec eov ar l ı k,i dr aki nidaha üs t kademel er dekir eal i t el er eai ty üks ekdeğer l er ehaz ı r l arv ei nki ş af eder .Yânii ns anüs t üs af has ı nı nv az i f ebi l gi l er i ney akl aş ı r .Onun i ç i n,ç okt anber ii ns anl arar as ı ndai mt i han,epr övdi y eanı l anbu ı s t ı r apl ıhâdi s el er ei ns anl arpekdemahi y et l er i nii dr aket medenbi r erkur t ar ı c ıâmi lnaz ar ı y l abakmı ş l ar dı rkidoğr udur .Ni t eki m bi zdebui mt i hanv ey aepr öv l er i nv ey at ec r übel er i nnet i c el er i ndenç ı kander s l er egör güv ey amüş ahededi y or uz .Bunl ar ı nherbi r i bi r ert ekâmülmat er y al i di r . * * * Ger eki l l i y etpr ens i bi ,ger ekbupr ens i bi nı ş ı ğıal t ı ndahâdi s el er i nakı ş l ar ıi ns anl ar ıbuhâdi s el eri ç i ndedi r ektv ey aendi r ekt ol ar ak y aş amak s ur et i y l e-bi rkı y asbi l gi s i ne göt ür ürdemi ş t i k. Fi l haki ka öz bi l gi l er i n ar t ı ş ı nda kı y as bi l gi s imühi m bi runs ur ol ar akt ebar üzet mekt edi r . Kı y asbi l gi s i ni nenmües s i ry ar dı mc ı s ıac ıv eı s t ı r apt ı r .Bu- r ada, ı s t ı r abı ndaözbi l gi y ikaz anmadamühi mr ol üol duğunubel i r t mek l âz ı m gel i r .Şur as ıaş i kâr dı rkikı y asbi l gi s i ,eks er i y aı s t ı r apy ol uy l a özbi l gi y iv ei dr akibes l emekt edi r .Spat y omdaç eki l enı s t ı r apl ar , 123

BEDRİRUHSELMAN

ş uur dı ş ıbi l gi l er i ni nmuhas ebel er is ı r as ı ndav ar l ı kl ar ı ngi r ec ekl er i kı y as bi l gi l er i ni n kı y met l iy ar dı mc ı l ar ı dı r .Buna dai rbi rdüny a mi s al iv er ec eği z .Bu mi s al ,bu bahs i n büt ün i nc el i kl er i nii ht i v a et mekt edi r . Düny adaen güçy eni l en v ebi r ç oks af hal ar ader ec es ini s bet i nde ş ümul l enebi l en,bi r ç ok i mt i hanl ar ı n,bi r ç ok i l er l emel er i n, bi r ç okger i l emel er i nâmi l iol anc i ns i y ethodkâml ı ğı nıel eal al ı m.Bi r adam s ı r fet i ni n,s i ni r l er i ni nar z ul ar ı nıy er i neget i r meki ç i n bi r kadı nıs ev mekt edi r .Vebuy ol dano,maddîhodkâml ı ğı nıat l at ma dur umundadı r .Sev di ğikadı nbi rgünondanbı kar ,bi rbaş kas ı nı s ev er .İ ş t ebuepr övkar ş ı s ı ndabuadam s ev gi l i s i niöl dür ec ekkadar nef s ani y et i ne mağl up ol ur . Onun böy l ec e gös t er ec eği r eaks i y onl arder ec e der ec es af hanı ns onuna kadardeği ş er ek gi der .Şi mdi ,v i c danı nazç oki l er l emi şs af has ı ndaay nıdur umdaki baş kabi radamıal al ı m.Sev gi l i s ionut er ket mi ş t i r . Vebi r baş kas ı nıs ev mey e baş l amı ş t ı r .Vi c dan s af has ı nı ny ukar ı l ar ı na doğr ui l er l emekt ebul unanbuadam bunakı r ı l madanmuv af akat edec ekv ebel kideokadı nabuhus us t ael i ndengel eny ar dı mı y apmakt andaç eki nmey ec ekt i r .İ ş t ebur adabi rc i nay et - l ebi r f az i l et i n,bi rhodkâml ı kl adi ğer kâml ı ğı nkı y as ıkar ş ıkar ş ı y adı r .Ci nay et ii ş l ey en adam,bu kı y as ı n bi l gi s i ne eğerkendi i dr aki y l ev ar ac akdur umdadeği l s e( kimademkibuc i nay et ii ş l e-di , deği l mi ş demekt i r )o z aman dı ş müdahal el er i ny ar dı mıona gel mey ebaş l ay ac akt ı r .Tâkio,bukı y as ı ni dr aki nev ar abi l s i n.Ve anc akbukı y asbi l gi s i y l edi rkinet i c ehâs ı lol ac akv eoadam hodkâml ı knef s ani y et i niy enmeki ç i nl üz uml uol an c ehi tv egay r et i gös t er ebi l ec ekt i r .Şöy l eki :O,c i nay et i nibi rbı ç akl ai ş l emi şol s un. Ci nay et imüt eaki p bi rhapi s haney ekapat ı l ac akt ı r .Bur adakı y as epr öv l er i ni n bi rz i nc i r i nis ı r al amak i s t i y or uz .Bu adam ev v el â hapi s hanede,c i ns îar z ul ar ı nıv ez ev kl er i nit at mi nedememekı s t ı r abı y l az or akibi rkı y as agi r ec ekt i r .At eşkar ş ı s ı ndael iy ananbi r ç oc ukgi bi ,geneat eş ebenz ey eni ht i r as l ar ı nı ni l kac ınet i c el er i ni bu ş eki l de duy may a baş l ay ac akt ı r .Böy l ec eı s t ı r apl ar ı na s ebep ol an âmi l i n neol duğunukendi s i neöğr et en bi rkı y as l akar ş ı l aş ac akt ı r .Bu onu us l andı r madıdi y el i m.Mahkûm hapi s hanede y aş l anac ak.Hor monl ar ı ,i kt i dar ı ,c i ns îf aal i y et l er iz ay ı f l ay ac ak v e c i ns i y etf onks i y onunuy apmakt anâc i zkal ac ak.Budur umagel i nc e, 124

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

buadam ar t ı ks ı r fet i nev es i ni r l er i nemünhas ı rol anhodkâml ı ğı nı duy may ac ak v e anc ak onu i maj i ne edec ekt i r . Eğer ev v el ki der s l er den kâf ider ec ede i br et al madı y s a,hâdi s el er i nv er di ği bi l gi l er denl üz umukadarf ay dal anamadı y s aoz amanbumahkûmu bi rkav gadabaş kabi rmahkûm bı ç akl ay ac akv ey ahut oöy l ebi r kaz a geç i r ec ek kibı ç ak gi bis i v r ibi rc i s i m onun v üc uduna s apl anac ak.Vebundanş i ddet l ibi rmaddîı s t ı r apduy ac ak.Bur ada, mi s al i mi z i ns üj es igay ett abi îol ar akz or l ubi rkı y as agi r ec ekt i r . Ci ns i y et t en mahr um ol duğui ç i n doğr udan doğr uy aet i ni n es i r i deği l di r .Ar t ı kor eal i t edenz ar ur îol ar akgeç mi ş t i r .Üs t el i kbi rkât i l epr öv ünün hât ı r as ı nıkı y as en y aş at ac akbi rdekaz aat l at mı ş t ı r . Ar t ı kbudur um kar ş ı s ı ndabuv ar l ı ğı nbi rder sal mamas ıv el üz uml u bi l gi l er ikaz anmaki ç i nc ehi tv egay r etgös t er mekt eş ebbüs üne gi r i ş memes imümkünol maz . Şi mdibi rdey ukar ı dakimi s al i nobj ekt i fbi rmüş ahedes i niv er i y or uz :Or t ay aş l ız engi nbi radam,s ev i ş t i ğiv eoy naş t ı ğıgenç bi r kı z ı n,kendi s i ndenbı kı py üzç ev i r mes iüz er i net ekr ari l t i f at ı - nı kaz anabi l meki ç i ny apt ı ğıbüt ünt eş ebbüs l er i nboş unagi t t i ği - ni gör ünc ei ş iz or bal ı ğadökt ü,kı z ı ny ol unubekl emey ebaş l adı v ey akal ay ı nc adabi rbı ç aki l ev üc udunun2530y er i ndende- l i k deş i keder ekonuy er ey ı kt ı .Ci nay et i nimüt eaki p,i damdankur t ul an buadam bi rt ı mar hanedec ânidel i l erkı s mı naay r ı l mı şol any er e kapat ı l dıv eoni kis eneor adakapal ıkal dı .Bi rgünay nıkı s ı mda ot ur anv ekendi s ii l eç oki y ianl aş anaz gı nbi rdel i ni ngeç i r di ğir uhî bi rkr i zes nas ı nda,hüc umunamâr uzkal dıv edel i ,el i ndekibi r bahç eç apas ı y l a onun v üc udunu 2530 y er i nden ç apal ay ar ak par ç apar ç aet t iv ey er ey ı kt ı . Bumüş ahededegenebüt ünkı y as l ar ı ns ı r al anı ş l ar ı nıgös t er i y or . El bet t e,ger ekat eş t eel iy ananç oc uğun,ger eks ev gi l i l er i ni i ht i r as l ar ıy üz ünden öl dür en v e bi r i s i hapi s hanede, di ğer i t ı mar hanede,ev v el c ey apmı şol dukl ar ıc i nay et l er i nmi s i l l er i y - l e mukabel e gör er ek c an v er en bu del i kanl ı l ar ı n der ec e der ec e ç ekt i kl er iv eç ekec ekl er iı s t ı r apl arv eac ı l ar ,onl ar ıkuv v et l ibi r er kı y asbi l gi s i nes okac akv ebubi l gidey ukar ı daş emas ı nıç i z di ği mi z y ol danonl ar ı ni l er ikademel er eul aş abi l mel er ii ç i nl üz uml uol anözbi l gi l er i niv ei dr akl er i ni haz ı r l ay ac akt ı r . * * * 125

BEDRİRUHSELMAN

Demekkibi l gii l ei dr akber abery ür ümekt edi r .Bubakı mdan, bunl ar ı ni nki ş af ı nıbi r l i kt ei z ahet mekl âz ı m gel i r .İ dr akl er i ni nki ş af ı ndai kiy olv ar dı r .Bi r i nc i s i ,i ns anı nkendibüny es idahi l i ndekidur uml ar ıt et ki kmev z uuy apar aki l er l emes i di r .Bunai dr aki n di r ektol ar aki nki ş af ıder i z .İ ki nc i s ii dr aki n beden dı ş ı ndaki hâdi s el er imüş ahedeet mes i y l e,dahadoğr us ukendi s i ni ns ebep ol duğuhâdi s el er imüt al aay ol uy l aol an i l er l ey i ş t i r .Bunadai dr aki n endi r ektol ar ak i nki ş af ıder i z .İ dr aki n endi r ekti nki ş af ı ndakul l anı l an uns ur l ar ı n baş ı ndai ns anl ar ı n gör güv et ec r übel er i niar t t ı r ac akol an et r af l ar ı ndaki ,kendi l er i ni n bi z z ats ebebi y et v er di ğihâdi s el er ,i ş l erv ees er l ergel i rkibunl ar ı nç oğudı şt es i r l er i ny ar dı ml ar ı y l a mey dana get i r i l mi şbul unur .Bu hâdi s el er bi l has s ai nki ş af ı ni l kkademel er i nde;ağı r ,z ahmet l i ,meş akkat l i , ı s t ı r apl ıv eç okuz unv adel igör ünür l er .Bi t mey ec ekv et ükenmey ec ekmi şgi biduy gul art ev l i teder l er .Bus ı r adai ns angüç l ükl er i ç i ndeç al ı ş ı r ,bi rl okmagı das ı nıt emi net meki ç i nbüt ünhay at ı boy unc at abi at ı nç eş i t l ii mkâns ı z l ı kl ar ı y l aboğuş ur ,c anav ar l ar l a, kendic i ns l er i y l edi di ş i r .Bumüc adel edebaz angal i pgel i r ,eks er i y a mağl upol ur .Bunl ar ı naz apl ar ı nınef s i ndeduy ar ,bus ur et l e onun i ş kenc el ihay at ıas ı r l arboy unc as ür üp gi der .Büt ün bu hâdi s el er i n,i ns anl ar dakii dr akv eözbi l gi l er inas ı lbes l ey i par t t ı r dı kl ar ı nı ,i nki ş afmekani z mal ar ı nı n muv az enel er i nihangiy ol l ar dan üs ts ev i y el er ey üks el t t i kl er i niev v el c es öy l edi ği mi zi ç i n onl ar ıbur adat ekr ar al üz um gör medi k.Böy l ec ebu ol ay l ar ,bi r t ar af t anözbi l gi l er i nar t mas ı nas ebepol ur ken,di ğert ar af t anda i dr akl er i ,i nki ş afmekani z mal ar ı namüdahal ey es ev keder l er .Buda y eniy enihâdi s el er i n,i mt i hanl ar ı n,t ec r übe v e müş ahedel er i n z uhur unay olaç arv eböy l ec ei dr aki ny ür üy üşt empos uy av aşy av aş hı z l anı r . İ dr akar t t ı kç a,et r af t aki hâdi s el er i nmânâl ar ıdahaz i y adebe-l i r i r . Vebus ay edei ns anı n bey ni neai tmaddekombi nez onl ar ı ndan s üz ül eni dr akv i br as y onl ar ıbus ay ı s ı zhâdi s edenç eş i t l inet i c el er ç ı kar may a,hâdi s ec üz ül er i ndent ür l üt ür l ükombi nez onl arkur may a baş l arkibunl ar dan da düny a bi l gi l er imey dana gel i r .İ dr akl er i nki ş afet t i kç ebubi l gi l erdeş ümul l eni rv ear t ar .Böy l ec ebi l gi l er ç eş i t l idal l ar aay r ı l ı r .Sanat ,edebi y at ,i l i m,t ababet ,f el s e- f e, müz i k,r es i m,i kt i s at ,s i y as et ,di ngi bibi rs ür übi l gikol ut eş ekkül 126

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

eder .Büt ünbunl ari nki ş afmekani z mas ı ndaar t ani dr aki n,hâdi s e maddel er i nden kur muşol duğu y enimaddekombi nez onl ar ı nı n net i c el er i di r .Ve bi t t abît ekâmül ün anc ak düny adakii c ap v e z ar ur et l er i niy er i neget i r meküz er edüny ay amahs usv edüny ada kal may amahkûm ol anş ey l er di r .Bunl ardüny ay ıi dar eedenv az i f e pl ânı nı nt es i r l er iv ekont r ol l er ial t ı ndac er ey an eder .Şuhâl de, düny ada i ken öz i dr aki n geni ş l emes i , onun v âs ı t a ol ar ak kul l andı ğıbey nebağl ıdur uml ar ı nı nmudi l l eş mes i ,z engi n-l eş mes i v ey üks eki nc emaddehâl l er i nedoğr uy enit eş ekkül l er es ahi p ol mas ı y l aal âkal ı dı r . Zat en r uhun t ekâmül üi ç i n hâdi s e maddel er i ni n öz v ar l ı kt a hus ul eget i r di ğinet i c el er i n,y âniözbi l gi l er i n,özi dr akkanal ı y l a r uhaaks et mes il âz ı m gel di ği niev v el c ebel i r t mi ş t i k.Bununi ç i ndi rkit ekâmüli ht i y ac ı y l adüny ay agel enbi rv ar l ı k,düny ahâdi s el er ii mkânl ar ı ndankabi lol duğukadarf az l ai s t i f adeet mey eç al ı ş ı r .İ dr aki nbui s t i f ades ihem bedeni nf or m deği ş t i r mel er i ,hem debedeni ny aş adı ğıâl emi ns ay ı s ı zmaddedeği ş mel er is ay es i nde ol ur .Bunl ar dan bi r i nc i y ei dr aki n di r ekt ,i ki nc i y e endi r ekt i nki ş af l ar ıdemi ş t i k.Di r ekt hâl l er de i dr ak doğr udan doğr uy a bedendef or mas y on,t r ans f or mas y onv edef or mas y onl armey dana get i r mekl ey apmı şol duğu t at bi kat l arnet i c es i nde i nki ş af l ar kay deder ken,endi r ekthâl l er dedegenebi z z ati dr aki nbedenv âs ı t as ı y l ay apac ağıv ey aüs tv az i f el i l er i nt er t i pl ey ec eğis ay ı s ı zdı ş hâdi s el er i nnet i c el er iüz er i ndekit at bi kat l ar ı y l ageni ş l er . Kâi nat i ç i ndeki büt ün f or mas y onl ar r uhl ar ı n i ht i y aç l ar ı y l a ay ar l ı dı r .Öl ç ü dahi l i ndekit r ans f or mas y onl ar ç eş i t l imekani z mal ar l av ukuagel i r .Düny adaeni nc ebi rmaddehâl iol ani dr ak de böy l ec ebuç eş i t l imekani z mal ari ç i ndedi r ektv eendi r ektol ar ak kendi s i ni ,r uhahi z metedebi l ec eğienuy gunt ar z dahaz ı r l ar .Bunun i ç i ndebi z z atkendibedeni nev ebedeniv âs ı t as ı y l adadı şâl eme t es i rv emüdahal eeder .Hem bedeni nde,hem dı şmaddel er de hus ul e get i r ec eğii nki ş af l ar l a kendii nki ş af ı nıv e özbi l gi s i ni n ar t ı ş ı nıs ağl amı şol ur .Veunut ul mas ı nkibüt ünbui ş l er ,ev v el c e uz unuz adı y ai z ahet t i ği mi zt es i r l er l e,mekani z mal ar l a v edüal i t e pr ens i bit ekni ğii l ev ukua gel mekt edi r .Öz bi l gi l er i ni nki ş af ı nı hı z l andı r anv ebes l ey enuns ur l ar danbi l gi y ii z ahet t i k-t ens onr a, s ev gi uns ur uüz er i ndedebâz ıbi l gi l er iv er ec eği z . * 127

BEDRİRUHSELMAN

* * Fi l haki kadüny ahay at ı nı nbi r ç okhâdi s el er i nev ei mt i hanl ar ı - na s ebepol ans ev gihem özbi l gi ni nt eş ekkül ünde,hem dev i c danı n i nki ş af ı nda di r ekt v ei ndi r ekt y ol l ar da r olal an en kudr et l i âmi l l er denbi r i s i di r .Sev giol mas ay dıözbi l gi y ikaz anmay ol l ar ıv e v i c dan mekani z mas ı nı n müs petv ey a menf îi s t i kamet l er de net i c el ermey danaget i r mes if ı r s at l ar ıbi rhay l iaz al mı şv ebi nnet i c e i mt i hanl ar ,t ec r übel er ,müş ahedel erv e kı y asbi l gi l er ii mkânl ar ı i y i c et ahdi tedi l mi şol ur du.Zi r as ev giv i c danı nhem üs tuns ur l ar ı nıdes t ekl ey er ekmüs pety ol l ar dahus ul eget i r di ğihâdi s el er l e doğr udandoğr uy a,y âniş uur l ubi ri dr akl eözbi l gi l er i nç oğal mas ı nay ar dı m eder ,hem dev i c danmekani z mas ı nı n,i c abı ndaal t uns ur l ar ı nıt ahr i kedi pz uhur unas ebepol duğuı s t ı r apl ıv eaz ap- l ı net i c el er den doğan kı y as bi l gi s iy ol uy l a endi r ektv e ot omat i k ol ar ak özbi l gi ni n ar t mas ı na hi z meteder .Mes el âi ns anl ar dan bi r i s i nihapi s haney e,di ğer i nit ı mar haney egönder env ei ki s i ni n de öl dür ül mel er is ur et i y l e kı y as bi l gi l er i ne v e bi rs ür üı s t ı r apl ar a s ebep ol an y ukar ı dabahs et t i ği mi zs ev gi l erhaddi z at ı ndagene müs petol makl aber aber -menf îgör üneny ol danv âkıt es i r l er i y l e,endi r ekti nki ş af l ar ami s alt eş ki leder l er .Sev gi ni n ev v el kii ki mi s al i nden baş kamüs petş eki l det es i r igör ül en bi rmi s al i nide bur adav er i y or uz :Henüzt ec r übes i zbi rgenç ,bi rkadı nıbüy ük v e t emi z maks at l ar l as ev mekt edi r .Kendi s ide v i c dan s af has ı nda ol dukç ai l er l emi şbi rdur umdadı r .Fakatkadı n,nedens ei s t edi ği mez i y et l er igör medi ğii ç i n onu r eddet mekt edi r .Del i kanl ıkadı nı nt akdi rv ei l t i f at ı nıc el bet mekaz mi y l emez i y et l er i niar t t ı r may a,kendi s i nideğer l endi r mey eç al ı ş maküz er eder hali ş ekoy u-l ur . Ev v el âbui ş l er is ev gi ni not omat i z mas ı y l ay apar .Baş ar ı s ıar t t ı kç a s ev gi ni nş ümul ügeni ş l emey ev emânâs ıdeği ş mey ey üzt ut ar .Bu s ay ede kendi s i nidaha ç ok y et i ş t i r mek i ht i y ac ı nıduy ar , i ns anl ı ğa y ar ar l ıes er l er mey dana get i r mey eç al ı ş ı r .Her kes i s ev mey e,her kest ar af ı ndan s ev i l mey ebaş l ar .Sev giumumî l eş i r v ei l kbas i tt ekc ephel if or munuumumîv eş ümul l übi ral âkanı n s ons uzc ephel er ii ç i ndekay bederv eböy l ec eo,i l ks ev gi s iy ol unday ür ür ken kar ş ı l aş mı şol duğubi rs ür ünet i c el er l eözbi l gi s i ni ar t t ı r ı rv ey üks ekbi rv i c danmuv az enes is ev i y es i ndeakt i fv ev az i f ebi l gi l er i nehaz ı r l anmı şbi rv ar l ı khâl i negi r er . 128

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

* * * Sev gideni nc edai maonundarmânâs ıüz er i ndedur mamakl âz ı m gel i r .İ ns anl ar ı n anl adı kl ar ıdarmânâdakis ev gi ,geni şbi rs ev gi mef humunun i nki ş afmekani z mas ı ndaal mı şol duğu bü- y ük r ol ününmühi m ol makl aber aber -küç ükbi rkı s mı dı r .Yânibi z i m bur adakas t et t i ği mi zs ev gi ni ns ons uzc ephel er iv eş eki l l er iv ar dı r . Sev gi ni nv i c danmekani z mas ı ,dahadoğr us ui nki ş afmekani z mas ı kar ş ı s ı ndakir ol l er i nii z ah eder ken bu geni ş mânâs ıüz er i nde dur makl âz ı m gel i r .Anc akböy l ey apı l ı r s aonunt ekâmül dekit am kı y met ibel i r t i l mi şol ur .O hâl deböy l eumumîmânâdakis ev gi y i i z ahedel i m. Sev gi ,her hangibi rş ey ekar ş ıduy ul ani nc i z apt ı r .Düny adaher ş ey ,herr eal i t ey er i nev eadamı nagör eheri nki ş afkademes i nde bul unan-i ns anl ar ıv ev ar l ı kl ar ıç eş i t l it ar z dakendi s i neç ekebi - l i r . Bi naenal ey hherkademede,herş ey ekar ş ıs ev giduy ul abi l i r .İ ş t e s ev gibukadarumumîv eş ümul l übi rmev z udur .Maddel e- r i n bi r bi r i nekar ş ıgös t er mi şol dukl ar ıf i z i koş i mi kal âkal ardahi ,y üks ek v ar l ı kl ar dagör ül en s ev gi ni n bel kien maddîv ei pt i daî bi r haz ı r l ı ğı dı rkibu,os af hadakiv ar l ı kl ar ı nkendi l er i nemah- s us i ht i y açv ez ar ur et l er i ni nbi r eri c abı dı r .Nebat l ar ı n,gı dal ar ı nıal ar ak büny el er i nei t halet mel er i ,hav anı nkar bonunu,oks i j eni niç eker ek kendius ar el er i nekar ı ş t ı r mal ar ıv ehat t âbâz ı l ar ı nı ngüneş ekar ş ı dönmel er i ,hay v anl ar ıs i nel er i ne ç eki p haz met mel er ieks er i y a f i z i koş i mi kç ehr el er de gör ünen bu i nc i z abı nç eş i t l ii ns i y akl ar mahi y et i ndekit ez ahür l er i di r . Sev gi ni nnebat l ar dabas i tv emuht el i fmekani z mal ar l at ez ahür edenbui nc i z aphâl l er i ni n,hay v anl ar dadahaazmaddî l eş mi şv eaz ç ok i ns anl ar ı nki ne y akl aş mı ş dur uml ar ı nı gör mey e baş l ar ı z . Hay v anl ar day av r u,eş ,ai l e,ar kadaş ,hat t âhemc i ns l er i ni ndı ş ı ndaki l er l edos t l ukal âkal ar ı nı nbaz ant amamens ev gimanz ar as ı nı al an v ar y et el er i nimüş ahede et mek mümkündür .İ ns anl ar a gel i nc e,ol dukç ageni şbi ri dr akl eduy ul ans ev gi ni ny üks ekv ez engi n t ez ahür l er ibus af hadamey danaç ı kar . * * * 129

BEDRİRUHSELMAN

Bur adas ev gi ni nmahi y et i nibi r azdahaaç ı kl amamı zl âz ı m ge-l i r . Sev gi ni nbedenl emünas ebet l er i nidahai y ii z ahedebi l mek i ç i n buki t abı nbaşt ar af l ar ı ndakimaddekombi nez onl ar ıbi l gi s i - nibi r dahagöz dengeç i r mekf ay dal ıol ur .Herş ey denev v elş unuaç ı kç a bel i r t meki s t er i zkibi rduy gu di y et anı l an s ev giuns ur u- nun bedendeki t eş ekkül mekani z mas ı na ai t ,v er ec eği mi z bi l gi l er ev v el c edes öy l edi ği mi zgi bi ,bedendez âhi rol anv er uhîdeni - l en büt ünhi s l er i nv ei ht i r as l ar ı ndat eş ekkül l er i niş ümul üi ç i ne al ı r . Bu bi l gi ni nı ş ı ğıal t ı nda,bedende mev c ut büt ün duy gul ar ı n bedendekit eş ekkül l er i niv e bedenl e ol an münas ebet l er i nii z ah et mekmümkünol ur . İ ns anl ı ğı ni nki ş afkademel er i ndeeny üks ekf or munubul ans ev gi , bedeni nç oki nc ebi rkı s ı m maddekombi nez onl ar ı nı nneş r et mekt e ol dukl ar ıy üks ek v e s üpt i lv i br as y onl ar ı n, ener j i l er i n t ez ahür l er i nden i bar et t i r .Bi ri ns anı n ger ek kendigör gü v e t ec r übel er i ni n,y âniözbi l gi l er i ni nv e pl ân t at bi kat l ar ı nı ni c ap v e net i c el er i y l e,ger ek doğr udan doğr uy a bi ri mt i han mev z uu ol ar ak, v az i f el iv ar l ı kl ar ı n müdahal el er i y l e bey ni ni n muay y en kı s ı ml ar ı nda öy l ey üks ek v ei nc et er t i pl er de bi r t akı m madde kombi nez onl ar ıv es i s t eml er it eş ekkület mey ebaş l arkibui nc e kombi nez onl ar ı n neş r et mekt e ol dukl ar ıv i br as y onl arv e ener j i l eronunet r af ı ndaç okkuv v et l iv eç eki c ibi rs aha,bi rmany et i kal an mey dana get i r i r l er .Yal nı z bur ada kel i mel er i ni f adel endi r ec eği kaba mânâl ar a bakı p bu s öz l er den,adibi rmı knat ı s akı mı nı kas t et t i ği mi zmânâs ı nıç ı kar mamakger eki r .Bunl ar ,t anı dı ğı mı z mı knat ı s i y etdal gal ar ı ndanç oki nc ev eonl ar l akı y asedi l emey ec ekder ec edey üks ekmahi y et t edi r .İ ş t ebual an,kendi s i y l es empat i z eol abi l ec ekbi r ç okdi ğerv i br as y onl ar ıç eker .Veay nıy ol -dan o di ğer v i br as y onl ar ı n t âbi bul undukl ar ı many et i k al anl ar t ar af ı ndanç eki l i r .İ ş t ebedenl er i nbi r bi r l er i nis ev mel er iv ebi r bi r i t ar af ı ndan s ev i l mel er ikel i mel er i ni ni f adeet t i ğimânâl arbudur . Bedenl er deş uv ey abui c apl at eş ekküledenbui nc emaddekombi nez onl ar ıdev am et t i kç e,neş r et t i kl er iv i br as y onl ardadev am eder .Bunl ardeği ş t i kç e,budeği ş i ş i nş eki lv eder ec es i negör ev i br as y onl ar ı nmahi y et l er iv eş i ddet l er idedeği ş i r .Bukombi nez onl ardağı l ı nc a,v i br as y onl ardaor t adakal maz .Ves ev git ez ahür ü de bi t er .Büt ünbui ş l er i n,i c apl ar agör ey ukar ı dangel ent es i r l er - l e 130

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

ol duğumal ûmdur . Şi mdibi rdebunun t er s i nidüş ünel i m.Di ğerbi ri ns an v ar . . . Onunbedenideay nıt ar z da,f akatbaş kat er t i pl erdahi l i ndegene bi r t akı mi nc emaddekombi nez onl ar ıkur makt adı r .Bunl ar ,kaba f i z i koş i mi k di ğer madde kombi nez onl ar ı na ni s bet l e bi r hay l i i nc ev es üpt i lol mal ar ı nar ağmenev v el kis ev gikombi nez onl ar ı -na ni s bet l e kabadı r l ar .İ ş t e bunl ar ı n neş r et t i kl er iv i br as y onl arda ant i pat iv enef r etv i br as y onl ar ı dı r .Bunl ardaet r af l ar ı ndan,al âkal andı kl ar ınef r etv eant i pat iduy gus uv i br as y onl ar ı nıal dı kl ar ıgi bi , kendi l er ideonl ar aay nıv i br as y onl ar ıgönder i r l er .Böy l ec ebi r i nc i l er i nbüt ünbedenl er i ndens empat i kneş r i y atç ı kar ken, i ki nc i l er i nbedenl er i ndenmüt emadi y enant i pat i kdal gal aret r af a y ay ı l ı r .İ nc el i kl er iv ekudr et l er i dahaüs t ünol ans empat i kneş r i -y at , ant i pat i kneş r i y at ıy apanmaddekombi nez onl ar ı naç ev r i l i r - s e, onl ar danç okkuv v et l iol anbuv i br as y onl arokombi nez onl ar ıs i l i p dağı t abi l i r l er .Bu s ebept en dol ay ıs ev enl er v es ev i l ebi l enl er ; düş manol anv eki nbes l ey enl er dendahaç okkudr et l iv emües s i rdur umdadı r l ar .Bunl armâş er îy ol dakii nki ş aft at bi kat ı ndai ş e y ar ay ac akç okf ay dal ıbi l gi l er di r . * * * Sev gimüs petv ey amenf îy ol l ar dakul l anı l dı ğı nagör e-v i c - dan mekani z mas ı ndas ons uzhâdi s ev ar y et el er i nes ebepol ar ak öz bi l gi l er iar t t ı r anmühi m bi ri nki ş afv âs ı t as ı dı r .Vebubakı m- dan o da i ns an hay at ı ndakidi ğerbüt ün kudr et l er de ol duğu gi bi , bedenl enmey iz ar ur îkı l anl üz um,i ht i y açv ei c apl ar agör ede-v am eder ,z amanıgel i nc edağı l ı rv ey adej ener eol ur .Vebüt ün bu hâl l er den v ar l ı kl ar öz bi l gidağar c ı kl ar ı nıdol dur ur l ar ,r uhl ar f ay dal anı r l ar . Böy l ec e,s ev giy üks ekc ephes i y l ekudr etv ekar akt er i negör e, v i c danı n dai ma üs tuns ur l ar ı y l as empat i z e ol may a müt emay i l bul unduğundan,onun muv az ene hat t ı nı n müt emadi y en y üks el mes i nes ebepol ur .Yet erkibus ev giv i br as y onl ar ı namuht el i f s ebepl er denv ebi l has s abâz ız ar ur îv el üz uml u,i mt i hanv emüş ahedei ht i y aç l ar ı ndandol ay ıdahabas i tv ekabakombi nez onl ar ı n ağı r neş r i y at ıkar ı ş mı ş ol mas ı n.Mes el â bunl ar dan kı s kanç l ı k, benc i l l i k,gur ur ,i z z et i nef i s ,kabaday ı l ı k,par av eş öhr ethı r s l ar ıgi bi s ev gi y iz ehi r l ey i c ibi rs ür üdi ğerkabamaddekombi nez onus ev gi 131

BEDRİRUHSELMAN

kombi nez onl ar ı na kar ı ş abi l i r . Bu s ur et l e bu kaba madde kombi nez onl ar ı ndan ç ı kan v ebedeni ni nc es ev gikombi nez onl ar ı nadev aml ıol ar akkuv v et l ev eş i ddet l ey önel ent es i r l ery av aş y av aş s ev gikombi nez onl ar ı na mües s i rol ar ak onl ar ı n üs tkı y met l er i nikı s men s i l mey ev enet i c edebu kombi nez onl ar ıdej ener eet mey ebaş l ar l arkibut akdi r deokombi nez onl ar dani nt i ş ar edenbul anı k,kar ı ş ı kv eağı r l aş mı şener j i l er ,dahaal tr eal i t el er l ebağdaş may abaş l ay ac akl ar ı ndan bugi biahv âl dedai mav âkı ol ac ağıgi bi -v i c danmekani z mas ı nı not omat i kol ar aki ş l emel er i ni nnet i c el endi r ec eğibi r t akı mı s t ı r apl ıhâdi s el er ey olaç ar . * * * Sev gi ;v i c danmekani z mas ı namuht el i fv ar y et el er i y l ekar ı ş ı r .Zi r a onun bi r kı s mı v i c danı n v az i f ey e müt ev ec c i h, di ğer kı s mı nef s ani y et emüt ev ec c i hol anbi rs ür üc ephes iv ar dı r .Bi l has s ai ns anl ı ğı ni l kkademel er i ndes ev gi ni nhodkâml ı kl amüt er af ı kc ephel er ihâki m dur umdadı r .Bukabakombi nez onl ar l akar ı ş mı şs ev gi ş eki l l er i nden y ukar ı da bi r az bahs et mi ş t i k. Bunl ar bi rs ür ü z ahmet l er e,s ı kı nt ı l ar a,ı s t ı r apv eaz apl ar amünc erol anaki bet l er ey olaç ar l ar .Baz andas ev gis afv ey üks ekt ez ahür l er i y l edoğr udandoğr uy aüs tr eal i t el er ei ns anıul aş t ı r ı r .Onunbuc ephes i nde bi l has s af er agat ,f edakâr l ı k,di ğer kâml ı k,y ar dı m,ş ef katgi bii nki ş af ıs ür at l endi r i c iy üks ek,i nc e di ğermadde kombi nez onl ar ı nı ndat ez ahür l er iv ar dı r .Bunundami s al i niy ukar ı dav er mi ş t i k. Sev gimüs pety ol dadi ğer kâml ı kc ephes i y l e,v i c danı nv az i f ey e müt ev ec c i h uns ur l ar ı nıt akv i y eederv ei nki ş afmekani z mas ı nda s ür at l iv ei dr akl ibi ry ür üy üş üs ağl ar ken,hodkâml ı kc ephes i y l e de nef s ani y etuns ur l ar ı nıt ahr i kedenmenf îkudr et l er i y l ei nki ş a- f ı n y ür üy üşt empos unuağı r l aş t ı r ı r .Vez ahmet l i ,ı s t ı r apl ış ar t l ari ç i ne i ns anıs okar .Böy l ec eheri kit akdi r dedeözbi l gi ni nar t mas ı na bi r bi r i nez ı ty ol l ar dans ebepol ur .Mes el âs ev gii l ebi ri ns a- na y ar dı m edi l i r ,deni z edüş enbi r i s i nikur t ar maki ç i nf edakâr l ı ky apı l ı r , açkal anbi rki ms edoy ur ul ur ,ağl ay angöz y aş l ar ıdi ndi - r i l i rv e büt ünbunl ar ı ns onundai ns anabi rf er ahl ı k,bi rhuz urv ehat t â s aadet duy gus u gel i r . Bu da s ür at l i bi ri nki ş af ı n ş uur daki t ez ahür üdür .Bunamukabi l ;s ev gii ç i nbi r ç okkal pkı r ı l ı r ,bi ri hanet i nc ez as ıv er i l i r ,bi rr aki bi nv üc udunun or t adan kal dı r ı l mas ı 132

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

düş ünül ür ,baş kas ı naf enal ı ky apı l ı rv enet i c edei ns andai nki s ar , huz ur s uz l ukv es ı kı nt ıbaş l ar .Budaağı r l aş mı şbi ri nki ş af ı ni n-s an üz er i ndeki bas kı s ı nı i f ade eder . Bi r i nc i gr upt aki l er ,v i c dan mekani z mas ı nı nnas ı ly üks ekuns ur l ar ı namüt ev ec c i hkudr et l er

i s e,i ki nc igr upt aki l erdenef s ani y etr eal i t el er i niokadarbes l ey i c i ger iâmi l l er di r .Bunl ar ı n heri ki s idei nki ş afkademel er i negör e i ns anl ar dabul unabi l i r .Veonagör edenet i c el ert ev l i teder . Şu hâl de,kademel erne kadaraş ağı l ar da i s e o kademedeki s ev gi y ekar ı ş anhodkâml ı kmal z emel er iv ev i br as y onl ar ıdaokadar f az l a ol ur .Bi l âki si nki ş afkademel er ine kadarüs tmuv az ene s ev i y el er i ndei s es ev giuns ur udaoni s bet t es afv ef az i l etv i br as y onl ar ı y l az engi nl eş mi şbul unur .Vebui nki ş afhâl ini hay etöy l e bi rdur umagel i rkii ns anl ar akar ş ıduy ul anbuf az i l et l ihi s - l er onl ar ahi z metet mek,onl ar ı ni y i l i kl er i ,i nki ş af l ar ıhus us unda her t ür l üy ar dı mdabul unmay ınepahas ı naol ur s aol s un-göz eal mak gi biç okş ümul l üv ey üks ekder ec el er eul aş ı r .Veoz amanv i c danı n nef s ani y etuns ur l ar ıv er eal i t el er ihodkâml ı kt ans ı y r ı l ı pdi ğer kâml ı k y ol l ar ı nday ür ümey ebaş l ar l ar .Vi c danmekani z mas ı nı nmuv az ene s ev i y el er iar t ı k,di ğer kâml ı ğı ny üks ekv ei dr akl is ahal ar ı ndat ees s üs eder .O i ns anbaş kal ar ı nı ny üks el mel er ii ç i nhert ür l üf edakâr l ı ğa kat l anmay ıkendi s i nebi rbor ç ,bi rv az i f et el âkkieder .O z aman ondakis ev gibi rv az i f es ev gi s ihâl i nial ma-y ay üzt ut arkibuda ar t ı konun,v az i f epl ânı nı neş i ği negel mi şol mas ı nı ni ş ar et i di r . İ ş t e,v i c danmekani z mas ı nı nbus ahal ar akadarul aş mı şy ük-s ek muv az enes ev i y es i ,düny amekt ebi ni ni ns anakaz andı r mı şol duğu en y üks ek mer t ebedi r .Bu mer t ebey e er mi şol an i ns an düny a mekt ebi nden t am der ec ei l e di pl omas ı nıal ac ak v e düny ada kaz andı ğıeny üks eközbi l gikudr et i y l ev az i f el erkabulede- r ek daha kudr et l iv e mes ut bi rv ar l ı k hâl i nde y üks ek pl ânl ar a geç ec ekt i r .Budur umagel di kt en s onr av i c dan düal i t es ior t ada kal may ac ak,onuny er i ni ,dahay üks ekt er t i pt ebi rv az i f edüal i t e-s i al ac akv ev ar l ı koandani t i bar enhaki kîv eobj ekt i fbi rt ekâmül mekani z mas ıi ç i negi r mi şbul unac akt ı r .Zi r ai l er i des öy l ey ec eği mi z gi bi ,v az i f es af has ı ndan ev v el kit ekâmüls ey r i ,daha z i y ade s ubj ekt i fş ar t l ari ç i ndev âkıol makt adı r .Zamanhakkı ndai z ahat 133

BEDRİRUHSELMAN

v er i r kenbumef hum aç ı kol ar akt ebar üzet t i r i l ec ekt i r . * * * Dahai y ianl aş ı l abi l mes ii ç i n bubahi s t ebâz ınokt al ar ıhul âs a ol ar akt ekr ar l amay ıf ay dal ıgör üy or uz . Vi c dan,r eal i t e,i dr ak,bi l gi ,s ev giv el hâs ı ldüny adat ez ahüreden büt ün kı y met l er ;anc akbey i nc ev her i ni ni mkânl ar ıdahi - l i nde f or ml ar ı nıal mı ş ,maddîgör ünüş l er den i bar et t i r .Bunl ar ı n as ı l kı y met l er i ,özv ar l ı kt ameknuzol ankudr et l er dedi r .Fonks i y onl ar ı dadüny ai mkânl ar ıi ç i ndeanc aközv ar l ı ğahi z metet meky ol unda i ş l er .Bi naenal ey h bunl ar ,y al nı z düny ada c ar i ,s at hîz aman i dr aki y l e öl ç ül ebi l en düny aş eki l l er i ,hâl l er iv e gör ünüş l er i di r . Bunl ar ı nbes l edi kl er i ,i nki ş af l ar ı nav âs ı t aol dukl ar ıas ı lözv ar l ı kt aki kı y met l er i s e, öz v ar l ı ğı n t âbi bul unduğu kür e z amanı nı n namüt enahidi y ebi l ec eği mi zi dr aki mkânl ar ı y l adeğer l enenhaki kî kı y met l er di rkibukı y met l er ,r uhunkâi nat t akit ekâmülöl ç üs ünü gös t er i r .Kür ev îv ey ai dr akîz amant ekni ğii l edeğer l enenbui nc e kombi nez onl ar ,düny anı ns at hîz aman i dr aki y l et ar i fv et av s i f edi l emez l er .İ ş t e v i c dan mekani z mas ı na ai t geç en büt ün bi l gi l er dekii dr ak,bi l gi ,r eal i t e,uns ur ,s ev gi … gi bikel i mel er i nhep bumef huml ari ç i ndekendikı y met l er i y l eel eal ı nmas ıl âz ı m gel i r . Mes el âs ev gi ni nbahs edi l enc ephes idüny a-y aai tol ankı y met l er i ni i f ade eder .Bunun v ar l ı ğa ai tol an,i dr akîz aman kar ş ı s ı ndaki dur umunav emânâs ı nadüny az amanı y l adüş ünenbi ri ns anas l â nüf uzedemez .Kez akür ev îv ey ai dr akîz amant ekni ği net âbiol an, düny ay ımüt eaki ps üpt i lâl emdeki s ev gikombi nez onl ar ıda i ns anl ar i ç i n kabi l ii dr ak deği l di r .An- c ak,bedenl er i nden y üks el er ekt amamenay r ı l mı şv ar l ı kl aroâl emegi t t i kl er iz aman bunl ar ı nhaki kîmânâl ar ı nıanl ay abi l ec ekl er -di r .İ l er i dev er i l ec ek s at hîv e kür ev îz aman bi l gi l er i nigör dükt en s onr at ekr arbu s at ı r l ar adönül ür s e,s at hîz amani dr aki nebağl ıi ns ans ev gi s i ni n y anı nda,kür ev îz amant ekni ğii l ey ür üy env es ev gi ni nözv ar l ı kt aki mukabi l iol an v i br as y onl ar ı n mânâs ı ndakiş ümul ün der ec es i ni s ez mek daha kol ay ol ur .Ve t ek s at ı hl ı ,bas i ti ns an i dr aki kar ş ı s ı ndakis ev gi ni ni pt i daîdur umuy l a,namüt e- nahii maj i nat i f s at ı hl ar ıi ht i v a eden i ns an üs t ü âl emdekis ev gii nt i bal ar ı nı n ni hay et s i zş ümul ü,y âniöz bi l gi l er i ç i nde par l ay an i ht i ş aml ı 134

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

dur umuhakkı ndadahageni şbi rs ez gikı y as ıy apmakmümkünol ur . * * * Özbi l gi l er iz engi nl eş t i r enâmi l l er denbi l giv es ev gi y imüt al aa et t i k.Fakatbunl ar ı ny anı ndageneözbi l gi ni ni nki ş af ı nda,ar t ı ş ı ndakudr et l er olal anbi runs urdahav ar dı rkibuuns ur ui n-s anl ar henüzt akdi redememi şdur umdadı r l ar .Buda,düny adamuht el i f t ekâmülkademel er i ndekiv az i f el iv ar l ı kl art ar af ı ndan i ns anl ar ı n v ar l ı kl ar ı nagönder i l en t es i r l er di r .Bu t es i r l er ,i ns an-l ar ı n hem f er dî ,hem deeks er i y abuf er t l erv âs ı t as ı y l akaz anı l anmâş er îbi l gi değer l er i ni i ns anl ar ı n as l â t ahmi n edemey ec ekl er it ar zv e ş eki l l er de-ar t t ı r makt adı r .İ ş t ebut es i r l er ial ani ns anl ar amedy om di y or uz . İ ns anl ar i ç i n medy oml uk,kâi nat t es i r l er i ni ,kâi nat v i br as y onl ar ı nı al abi l mekt e has s as i y et kes bet mi ş ol mak demekt i r . Düny adamedy oml ukr eaks i y onl ar ı nıhus ul eget i r ent es i r l er i n en ehemmi y et l i s iy üks ek ent üv i t i ft es i r l er di r . Medy oml ar ı n y apı l ar ı ndaent üv i t i fbakı mdan gönder i l en t es i r l er ikol ay c ai f adel endi r ebi l meki mkânv et akat if az l adı r .Fi z i kmedy oml ari ç i nde bu kai dec ar i di r .Anc akf ar kş udurkiev v el ki nde,gel ent es i r l ery üks ek i dr ak kombi nez onl ar ı y l ai l gi l iç ok i nc ev i br as y onl ar dı r . Fi z i k medy oml ar dai s egel ent es i r l er i n,kababi rmaddey et ev c i - hiv eo kaba maddel er deki r eaks i y onl ar ı n net i c es i ol ar ak ç eş i t l i f or mas y onl ar ı ,t r ans f or mas y onl ar ı ,def or mas y onl ar ıv ey a daha bas i thar eket l er ihus ul eget i r mi şol mas ı dı r .Demekkiumumîbi r gör üş l ebi r i s ient üv i t i f ,di ğer if i z i kol maküz er ei kimedy oml uk t ez ahür üv ar dı r . * * * Medy oml uğun mekani z mas ı nıi z aha baş l amaz dan ev v elv er i l mes il âz ı m gel enbâz ıhaz ı r l ay ı c ıbi l gi l erv ar dı rkionl ar ıbi l di r mekl ei ş ebaş l ay ac ağı z .Bununi ç i nev v el âi ns anbey ni ni nbi l i nmes ibur adal üz uml uol anbâz ıdur uml ar ı ndanbahs et mekl âz ı m gel i y or . Bey i n or gani z manı n,bi r t akı m at oml ar l a,bu at om t opl ul ukl ar ı ndanmüt eş ekki l ,y üks ekf onks i y onl ar ıhav imol ekül l er den

135

BEDRİRUHSELMAN

v ebunl ar ı nhar eket l er i ndenmey danagel mi şhâki m bi ror ganı -dı r . İ ns anv üc udununhert ar af ı ndahüc ey r ev ar dı r .Veheps i ni n de kendi s i ne gör e muay y en har eket f r ekans l ar ımev c ut t ur .Bi r hüc ey r eni nhar eket inekadarf az l aol ur s aohüc ey r eni nkudr et i , f aal i y et iokadary üks ekder ec edebul unur .İ ns anbedeni ndeen f az l ahar eket ihai zol anhüc ey r el erbey i nhüc ey r el er i di r . Es as en bu har eket l er i ni nf az l al ı ğıs ay es i ndedi rkibey i n hüc ey r el er idüny ay aai ti nt i bal ar ıal abi l i r l er .Kez a,bey i ndemol e- kül har eket l er ienf az l aol ankı s ı ml ar( kibunl arş uurmer kez i nit ems i l eder l er )en s ey y alv ekudr et l iol an kı s ı ml ar dı r .Ni t eki m ş uur mer kez l er i ni ny üks ekf onks i y onl ar ı namukabi ly üks ekf r ekans l ar ı v ar dı r . Bey i n hüc ey r el er i ni n mût athâl l er dekendi l er i nemahs usmuay y enf r ekans l ar ıv ar dı r .Bunl armuht el i fs ebepl er l eç oğal abi l i r .Ve ç oğal dı ğız aman onl ar ı nf aal i y et l er iv e kudr et l er iar t ar .İ ş t e medy oml ar at es i rgönder en v ar l ı kl arkul l anmaki s t edi kl er imer kez l er dekihar eket l er iy adoğr udandoğr uy av ey aş uurkanal ı y l a ar t t ı r maks ur et i y l eonl ar ı nf aal i y et l er i nii s t edi kl er iş eki l dei dar e eder l er . İ z af îr akaml ar l a kı y as îbi r mi s alv er el i m.Şuur mer kez i ni n mol ekül l er i ni nt i t r eş i mimût atz amanl ar das ani y ede40 bi n ol s un,t r anshâl i negeç i nc e,y ânimedy om,bi rv ar l ı ğı nt es i r ial t ı nda kal ı nc abuf r ekans l ars ani y ede6070bi nekadarç ı kar .İ ş t eş uur mer kez i ndef r ekans ı nbuar t ı ş ıi l eor adaf aal i y etdear t ar ,i dr ak geni ş l er .İ dr aki ngeni ş l emes i ,buf r ekans ı nar t ı ş ı nabağl ı dı r .Fr ekans ı nar t ı ş ıdaot es i r igönder env ar l ı ğı nt ens i bi negör eol ur . İ ş t e har eket l er i n ar t t ı r ı l mas ı y l a,medy omun v ar l ı kt an al ac ağı t es i r l er i nmânâl ar ı nıi f adeet mekkabi l i y et iv ei dr akiar t ar .Medy oml ary akonuş ar ak,y ay az ar akv ey ahutbaş kabi rt ar z dabu mânâl ar ıdı şâl eme,i ns anl ar ı n anl ay abi l ec ekl er iv âs ı t al ar l anakl eder l er .Bunl ar aent üv i t i fmedy om di y or uz . Bi rdef i z i kmedy oml arv ar dı r .Bur adagel ent es i r l er ;y at e- s i r i al ac ak maddeni n v i br as y onl ar ı ndan daha kabadı rv ey a ona uy gundur .Kaba i s e bu t es i r l ermedy omdan geç i p o maddey e gi di nc eonun,ev v el c ei z ahet mi şol duğumuzgi bi ,y üks ekkombi nez onl ar ı nıbes l ey emey ec eği nden onl ar ı ns i l i nmes i niv ebi naenal ey h maddeni n dağı l mas ı nımuc i p ol urkibu damat er y al i 136

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

z as y on deni l en hâdi s ey imey danaget i r i r .Eğergel en t es i r l ero maddel er i n büny es i ne uy gun v i br as y onl ar ıhav ii s eoz aman medy omun o maddel erüz er i ndekit es i rkabi l i y et iar t ar ak bi r t akı m f or mas y onl ar av et ez ahür l er ei mkân haz ı r l anı r .Böy l ec e, mat er y al i z as y onl ar ,f ant oml ar ,apor l ar ,eş y anı nç eş i t l ihar eket v e dur uml ar ıgi bit ür l üi s i ml er l e anı l an s ay ı s ı zf i z i kt ez ahür l er mey danaget i r i l i r .İ ns anl ar ı nf i z i k medy oml uk gr ubundamüş ahedeet t i kl er ihâdi s el erbumekani z may at âbi di rkibunl ar ,maddededeğerf ar kl anmas ımekani z mas ı y l adüal i t epr ens i bi ni ny ür üt ül mes is ay es i ndehar eket l er i n,y erdeği ş t i r mel er i nv eni hay et mol eküldağı l ı p t opl anmal ar ı nı n v ukua gel mes igi bihâl l er l e mey danaget i r i l i r . Bey i ndet am r akam ol mamakl aber aber ,aş ağıy ukar ı90100 mer kezv ar dı r .Vebunl ar ı ndav üc ut t amuay y enf onks i y onl ar ıol an 9001000t anet âl imer kez i ,y ânii s t as y onumev c ut t ur .İ ş t e öz v ar l ı kt an bey ne gel en t es i r l er ,bey ni nş uur mer kez i nden bu mer kez l er e,or adandai ht i y aç l ar agör e-t âl imer kez l er ev ey ai s t as y onl ar adağı l ı r l ar . * * * Şi mdibâz ız amanl ar dai ns anl ar dagör ül enuy ku,r üy a,obs es y on, medy oml uk gi bi hâl l er i n mekani z mal ar ı ndan s ı r as ı y l a bahs edec eği z .Anc ak bu mekani z mal ar ı n es as ı nıv et ekni ği ni aç ı kol ar aki z ahedebi l meki ç i nbâz ıönbi l gi l er it ekr ar l amaki c ap edi y or .Buönbi l gi l er ,v ar l ı kl abey i nar as ı ndakii r t i batv emünas ebet l er eai t t i r . Ev v el c edebahs et t i ği mi zgi bi ,i ns an v ar l ı ğı nı ni ns an bey ni ne 7/ 8’ ibağl anmı ş t ı r .Yâniv ar l ı ğı ny edikı s mıbey nebağl ı dı r ,bi rkı s mı s er bes t t i r .Bey ne bağl ıol an kı s ı m,ş uur mer kez idedi ği mi z muay y enbey i nhüc ey r el er i ndenmüt eş ekki lbi rl okal ii ş galeder . Şuurmer kez idi ğermer kez l er iv eonl ardat âl imer kez l er ii dar e eder l er .Böy l ec ev ar l ı ğı nbedeneol anhâki mi y et i ,ş uurmer kez i ndeni t i bar ender ec eder ec ebi r bi r i net es i redenmer kez l erv ei s t as y onl arv âs ı t as ı y l at emi nol unur .Ev v el c ei ns anv ar l ı ğı nı nbey -ne bağl ıol an kı s mı na ş uur ,s er bes tkal an kı s mı na da ş uuröt es i demi ş t i k.Şuhâl dev ar l ı ğı nbağl ıbul unduğuş uurmer kez ibey -ni n, 137

BEDRİRUHSELMAN

har eket l er ienf az l amol ekül l er denmüt eş ekki lbi rl okal i di r .Büt ün bedenbumer kez deni dar eedi l i r .Şuurmer kez i ,dai madı ş ar ı s ıi l e, y âniv ar l ı kl a münas ebethâl i ndedi r .Bu mer kez i nf a-al i y et i ni n az al mas ı v ey a ç oğal mas ı , kendi s i ne gel ec ek t es i r l er l e, har eket l er i ni naz al t ı l ı pç oğal t ı l mas ı nabağl ı dı r . Var l ı ğı n bey ne bağl ıol may an s er bes tkı s mı nagel i nc e,buna ş uuröt es idemi ş t i k.Şuuröt es i nidei kikı s maay ı r makl âz ı m gel i y or . Yal nı zş unu s öy l ey el i m kiv ar l ı ki ns anl ar ı n anl adı ğımânâda par ç al anmal ar a,böl ünmel er et âbit ut ul amay an s üpt i l bi r ener j i l erbüt ünüdür .Bi naenal ey honda,maddel er dey apı l dı ğı gi bikatkatv ey ai çi ç eay r ı l mı şkı s ı ml ardüş ünül emez ,y ânibey i nde ol duğugi bil okal i t el ert ây i nedi l emez .Anc ak,bi z i m bur adai z ah et mekdur umundakal dı ğı mı zbâz ıf onks i y onl ar ı ni f as ıbakı mı ndan v ar l ı kt a böy l e ay r ıf aal i y ethâl l er i ni ,l okal i t es embol üi l ei f ade et mekz ar ur et ihâs ı lol makt adı r .İ ş t ebur aday apt ı ğı mı zt aks i mat , v er di ği mi zi s i ml erbuf onks i y onl ar ıi f adeedenhâl l er eai t t i r .Yoks a haki kat t ev ar l ı kt aay r ı l mı ş ,böl ünmüşkı s ı ml ar ,par ç al ar ,l okal i t el er y okt ur .Yanı l mal ar adüş memek i ç i nbudur umubi rmi s al l ei z ah et mek i s t i y or uz .Ger ç ibu mi s alanl at mak i s t edi ği mi zv ar l ı ğı n dur umunani s bet l eç okkabadı rv egenebi z i m düny amı z aai tbi r r eal i t edi r .Fakaty ukar ı daanl at - maki s t edi ği mi zş ey i n daha kol ay l ı kl as ez i l ebi l mes i ney ar dı m edec ekt i r .Boş l ukt at opl uol ar ak dağı l madan dur an mes el â mu- ay y en bi r hi dr oj en hac mi düş ünül s ün.Buküt l ebi rs ür ühi dr oj enat omundanmüt eş ekki l di r . Şi mdibu at oml ar ı ,gör ec ekl er i nika- bulet t i ği mi zbâz ıi ş l er bakı mı ndan ay r ıay r ıkar akt er l er de bi r kaç gr uba ay ı r al ı m.Bu s ur et l ehergr ubunay r ıf onks i y onuol ac ak- t ı r .Mes el âbi rkı s ı m at oml ar ı nf onks i y onuz i y av i br as y onl ar ı nıy akal amakol s un,di ğer bi rkı s ı m at oml ar ı nf onks i y onuhar ar etv i br as y onl ar ı namahs us ol s un, baş ka bi r kı s ı m at oml ar ı n f onks i - y onu el ekt r i k v i br as y onl ar ı nıt es bi tet mek ol s un.Böy l ec ef onks i y onl ar ı ay r ı l mı şbul unanüçt ür l üat om kar akt er ibuhi dr oj ent opl ul uğu i ç i ndekar makar ı ş ı kbi rhâl debul unmakt av egr upl ar hâl i ndeay r ıay r ıy er l er det opl anmı şol mamakt abul uns unl ar .Bu s ur et l ekendi l er i nemahs usbi r erl okal i t es iol may an buat oml ar genedef onks i y onl ar ıbakı mı ndan t amamı y l abi r bi r i nden ay r ı l mı ş dur umdadı r l ar .Fakat bahs et t i ği mi zv ar l ı k böy l e hi dr oj en at omut opl ul uğugi bimaddîbi rdur um ar zet mez .Bi naenal ey h 138

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

bumi s al ideor ay aay nent at bi ket mekgenedoğr uol mamakl a ber aberaş ağıy ukar ıbundanbi rs ez giel deet mekmümkünol ur . Zi r av ar l ı ki ç i nböy l emuay y enbi ry er demuay y enbi rküt l edahi düş ünmeni nc ai zol may ac ağış i mdi y ekadarv ar l ı khakkı ndav er mi ş ol duğumuzbi l gi l er denel bet t eanl aş ı l ac akt ı r .Şuhâl dev ar l ı ğıay r ı ay r ıl okal i z as y onl ar at âbit ut madanonda,ay r ıay r ıf onks i y onl ar a s ahi pi dr akedemey ec eği mi zt es i rmudi l el er imev c ut t ur . Böy l ec eş uuröt es i ni n,y âniv ar l ı ğı nbedenebağl ıol may ans er bes ts ahas ı nı ni kikı s maay r ı l dı ğı nı ,dahadoğr us ubi r bi r i nden ay r ı i kif onks i y onc ephes ibul unduğunus öy l emi ş t i k.Bunl ar danbi r i nc i s i ş uur üs t ü dedi ği mi z kı s ı mdı r .Bu,v ar l ı ğı n dı ş ar ı y a aç ı k ol an c ephes i di r .Var l ı ğı nr uhundangel ent es i r l eronunbukı s mı ndan v ar l ı ğa gi r er .Kez a,y ukar ı dan v ec i v ar dakiv ar l ı kl ar dan gel en t es i r l erdegenebukı s mai ner l er . Şuuröt es is ahas ı nı ni ki nc ikı s mış uur al t ı dı r .Bugenef onks i y onbakı mı ndanv ar l ı ğı ndı ş ar ı y akapal ıol anc ephes i di r .Şuur al -t ı s ahas ı nadı ş ar ı danhi ç bi rt es i rgel mez .Kendi s idedı ş ar ı y ahi ç bi r t es i rgönder mez .Fakatbur as ı ,v ar l ı ğı n büt ün kâi natboy unc a bi r i kmekt eol anmükt es ebat ı nı ndepos udur .Bi naenal ey hgeç mi ş hay at l ar ı nbüt üni nt i bal ar ış uur al t ı ndamev c ut t ur ,özbi l gi l erbur adamahf uz dur .İ ş t eev v el c es öy l edi ği mi zgi bi ,bur ay aanc aköz v ar l ı ğamal ol muş ,özbi l gihâl i negel mi şkaz anç l argi r ebi l i r . Şuur üs t ü i l e ş uur al t ı nı n ş uur l a i r t i bat ı mev c ut t ur . Bunl ar bi r bi r l er i y l e al ı ş v er i ş l er de bul unabi l i r l er .Fakat ş uur l a;ş uur al t ı v eş uur üs t ünün,bi rkel i mei l e,ş uuröt es i ni ni r t i bat ıdoğr udan doğr uy a ol maz .Köpr üv az i f es i nigör en ar ada mut av as s ı t bi r f onks i y on daha v ar dı rkibuna da ş uur dı ş ıdi y or uz .Demek ki ş uur dı ş ı ,ş uur l aş uuröt es iar as ı ndakigel i şgi di ş l er ev âs ı t aol an, v ar l ı ğı nüç ünc übi rf onks i y ons ahas ı dı r .Fakatş uur dı ş ı nı ndi ğer bi rf onks i y onudahav ar dı rkiodaş udur :Dı şâl emden,düny a-dan, günl ükhay at t anş uur agel i pdehenüzözbi l gihâl i negi r memi ş bul unanbi l gi l er eai ti nt i bal arbus ahada,y âniş uur dı ş ı ndat opl anı r v eöl ünc ey ekadaror adakal ı r .Demekkiş uur dı ş ıs ahas ı( bi t t abî bur adakis ahat âbi r i y l enedemeki s t edi ği mi zs ez i l mekt e-di r )ay nı z amandaş uur unbi rbi l gidepos udur .Şuur ,i c apet t i ğiz amanş uur al t ı nai nmeden-l âz ı m gel enmat er y al l er ibuş uur dı ş ı ndanal ı p 139

BEDRİRUHSELMAN

kul l anabi l i r .Bunl arv ar l ı ğı ns on düny a hay at ı na, y ânii ns anı n y aş amakt aol duğuhay at ı naai tbi l gi l er i ni nnet i c el er i di r .Bubi l gi l er ev v el c edes öy l edi ği mi zgi bikı y as îbi rmuhas ebedengeç t i kt en s onr aş uur dı ş ı nai t i l i r l erkibumuhas ebey iy apandav i c dandı r . Şuur dı ş ıbi l gi l er igeneev v el c es öy l edi ği mi zgi bianc aköl üm-den s onr av ar l ı k t ar af ı ndan, ş uur al t ı nı n bi l gi l er i y l e büy ük kı y as î muhas ebes iy apı l ar aközbi l gihâl i negeç er l erv eş uur al t ı nay er l eş i r l er .Günl ükhay at t akiş uurs ahas ı ndac er ey anedenhâdi s el er , uy kues nas ı ndabuş uur dı ş ıs ahas ı nai nt i kaleder l er .Es as enş uur dı ş ıi l eş uurs ahal ar ıbi r bi r i neç oky akı nv es ı ks ı kmünas ebet hâl i ndedi r l er . * * * Fonks i y on bakı mı ndan bu t aks i mat ıaç ı kl adı kt an s onr a mût ati dr aki nney ol dac er ey anet t i ği nibubi l gi ni nı ş ı ğıal t ı ndai z ah edel i m. İ ns andı ş ar ı dakibi robj ey e,mes el âbi rkal emebakt ı ğız aman okal emeai tt i t r eş i ml ergör mes i s t emimuhi t i ndekinokt al ar dan i t i bar en muay y en i s t as y onl ar dan geç er ekgör memer kez i negi der .Or adandaş uurmer kez i neaks edi nc ei l kmaddîi dr akv âkıol ur . Bui dr akt amamı y l abey ni nt âbiol duğus at hîz amanf aal i y et i neai t düny ai dr aki di r .But es i rş uur dan ş uur dı ş ıkanal ı y l aş uur üs t üne gi der ek or ada v ar l ı ğa ai tv e düny ar eal i t es idı ş ı nda i ns anl ar ı n anl ay amay ac ağıi dr akv âkıol ur .Var l ı kbukal emeş ümul l übi ri dr ak i ç i ndemut t al iol ur . Tekr aredel i m,ş uur dahus ul egel enmaddîi dr akl ev ar l ı kt ahus ul e gel ens üpt i li dr akbi r bi r i ni nay nıdeği l di r .Bui dr akl er i n mahi y et l er i ,kendi l er i nit eş ki let mi şol anş uurgi bini s bet enkes i f v eş uur üs t ügi bionanaz ar anç oks ey y almaddev as at l ar ı nagör e kes i f l eş i rv es üpt i l l eş i r .Şuur abağl ıol ani dr ak,v ar l ı kt aol duğu gi bi ş ümul l üv emudi ldeği l ,ş uurmer kez i ni nmaddîbüny es i neay ar l ı ol ar akkabaş eki l det ec el l ieder . Yukar ı da v er di ği mi zkal emi ni dr akimi s al ibas i tbi rş emadı r . Bahs et t i ği mi zy olbundandahaç okkar ı ş ı kdaol abi l i r .But es i r s ey ahat i ne,al âkal ıdi ğermer kez l erv ei s t as y onl ardakar ı ş abi - l i r . Kez aş uur dı ş ı ndanbâz ıt es i r l erdekat ı l abi l i r .Bunl ars ay ı s ı zi c apl ar a 140

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

gör es ay ı s ı zdur uml aral ı r l ar . * * * Şi mdiuy kuy ui z ahedi y or uz .İ dr aki nhus ul egel mes ii ç i nş uur mer kez i ni ns er bes tv ekendi s i ndemev c utol an i nt i bal ar ıuy andı r abi l ec ek der ec ede f r ekans ı nı n y üks ek bul unmas ıl âz ı mdı r . İ ns anı n uy anı kdedi ği mi zhâl i ndeş uurdai maş uur üs t üi l ei r t i bat t adı r .Kez amer kez l er ekar ş ıdaaç ı kdur umdadı r .Yânimer kez l er l edei r t i bathâl i ndedi r .Şuhâl deç ev r eden gel en t es i r l er i al makt adı r .Hul âs auy anı khâl dei ken ş uurbi rt ar af t an v ar l ı kl a, di ğert ar af t an ç ev r es i y l e,y ânidüny ahay at ı y l amünas ebet t edi r . Böy l ec eger eky ukar ı dan,ş uuröt es i nden,ger ekaş ağı dan,düny adant es i r l eral ı r .Bus ay edebüt ünas abîs i s t emev eonunv âs ı t as ı y l adaor gani z may ahâki m ol ur .Yâniş uuröt es i nden gel en i c apl ar agör ebedenii dar eeder .Es as enbedenii dar eedeni ndoğr udandoğr uy aş uurmer kez iol duğunuev v el c es öy l emi ş t i k.Var l ı k, bumer kez ikul l anar akbedendeni s t i f adeeder . Uy kudai kenbâz ımer kez l er i ndı şâl eml eol anmünas ebet l e- r i kes i l i r .Şuur da dahi lol duğu hâl de bu mer kez l er ş uur dı ş ı na bağl anı r .Ar t ı kbumer kez l erdüny ai l edeği l ,ş uuröt es ii l eal âkal ı dı r l ar .İ ş t ebuna,mer kez l er i nkendii ç i nedönmes ider i z .Vedı ş âl emekar ş ıoani ç i nhas s asol may anbumer kez l er i nböy l e i ç e dönmel er i ,uy kuhâl idedi ği mi zdur umumey danaget i r i r .Şuhâl de bumer kez l erdı şâl emekar ş ıhar eket s i zv epas i f t i r l er ,ş uuröt es i ne kar ş ıi s ebi l âki shar eket l iv eakt i fdur umdadı r l ar .O andaş uurv e al âkal ımer kez l erdı şâl emi nbağl ar ı ndanaz adebul undukl ar ı ndan,günl ük kaz anç l ar ı nı n net i c el er i niş uur dı ş ı na nakl et meki ç i n,onl ar ı nv i c dan muv ac ehes i nde,ş uur dı ş ı ndakikı y as bi l gi l er i y l ei l kmuhas ebel er i nir ahatr ahaty apar l ar .Bunet i c el er or adaş uur dı ş ı ndakal ac akl ar dı r .Bunl ar ı n henüzözv ar l ı kt ar af ı ndan,özbi l gi l er l ekı y as ıy apı l madı ğı ndan,özbi l gi l er l ear al ar ı nda i nt i baks ı z l ı kv ar dı r .Buy üz denbubi l gi l erş uur al t ı ndaki öz bi l gi l ers ent ez i nedahi lol amaz l ar .Şuur dı ş ı nda,v ar l ı ğı nş uur ay akı n f onks i y on s ahas ı ndakal ı r l ar .Onl ar ı n bur adabi r i kmes iev v el c e s öy l edi ği mi zgi bi ,öl üm anı nakadardev am eder . Demekkiuy kues nas ı ndaç ev r ey ekar ş ıhar eket s i zv epas i fhâl de 141

BEDRİRUHSELMAN

gör ünen mer kez l eri ç er i demühi mi ş l erbaş ar makt adı r l ar .Fakat bunl ar ı n f aal i y et l er i dı ş a deği li ç e dönmüş t ür . Ve büt ün meş gul i y et l er idegünl ükol ay l ar ış uur dı ş ı nadev r et mekmuamel es i ndeni bar et t i r .Bumuamel eni ns el âmet ii ç i nbunl ar ı nç ev r ey l eol ani r t i bat l ar ı nıkes mes iv egünl ükhay atkar ş ı s ı ndai s t i r ahat a ç eki l mes i ,y âniuy kudedi ği mi zhâl i nv ukuagel mes il âz ı mdı r . * * * Buhâl dei kenr üy al ar ı nmekani z mas ı nıi z ahet mekkol ay l a- ş ı r . Rüy al ari kiş eki l de,y ânii kit es i rkay nağı nı nmüdahal es i y l ev ukua gel i r :Bunl ar danbi r i s iaş ağı dan,ç ev r edengel ent es i r l er ,di ğer ii s e ş uuröt es i ndengel ent es i r l er di r . Ev v el âç ev r edengel ent es i r l er it et ki kedel i m:Uy umakt aol an bi ri ns anı nay ağı ,onuuy andı r ac akkadarş i ddet l iol mamakş ar t ı y l a bi rt üypar ç as ı y l ahaf i f ç eokş ans ı n.Bur adanç ı kanv i br as y onl ar ay akl a al âkal ıol an mer kez iuy andı r may ac ak,f akat r ahat s ı z edec ekt i r .Zi r abus ı r adao,kendii ş i y l emeş gulol duğu i ç i n ç ev r edengel enbut es i r l euğr aş maki s t emez .Bi naenal ey hay akt an gel enbut es i r ider halomuz undanat ar c as ı na,os ı r adai r t i bat t a bul unduğuş uur dı ş ıkanal ı y l aş uur al t ı naakt ar ı r .Ger ç iç ev r ey ekar ş ı har eket s i zol anbumer kez i nor adangel enbi rt es i - r ibuş eki l de akt ar mas ıda bi rhar eket t i r .Fakatkendi s i niuy andı r may ac ak kadardı ş ar ı dangel enbut es i r e,bui ş iy apabi l ec ekkadarküç ükbi r har eketgös t er ebi l i r .Ni t eki m eğert es i rbi r azş i ddet l eni r s e bu har eket l erar t arv emer kez i nç ev r ey ekar ş ıol an har eketf r ekans l ar ı nı n ar t mas ıonuder hali ç t en dı ş adönmey e, y âniuy anmay amec burkı l ar . Şi mdi ,onunuy anmadı ğı nıkabuleder ekdev am edel i m.Ay akt an gel en t es i rş uur al t ı na gi r i nc e or ada mev c utol an namüt enahi i nt i bal ar dan r as gel ekendi s i neuy gun ol anl ar ıy akal arv eonl ar ı har eket e get i r i r .Böy l ec eş uur al t ı nda bi ri maj i nas y on amel i y es i ot omat i kman,kont r ol s üzol ar akv ukuagel i r .Bey i ndev ukuagel enherhar eket i nş uurmer kez i ney adoğr udandoğr uy av ey ahut baş kakanal l ar danaks et mes ibi rkai dedi r .Anc akbuaks edent es i r l erbaz an ş uur da i nt i bal ar ıuy andı r may ac ak kadarkuv v et s i z ol ur l ar .O t akdi r deş uurmer kez ii dr aket medenv az i f es i niy apar . 142

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

Bur adaş uur al t ı ndahus ul egel eni maj l arş uur dı ş ıkanal ı y l aş uu- r a aks eder l er .Eğerbuaks edeni nt i bal arş uur uhar eket eget i r ec ek kadarkuv v et l ii s el erş uur unç ev r ey eai tol anbui maj l ar ıal ac ak kadarf r ekans ıar t arv ei maj l ar ıi dr akeder ,ay nız amandauy anı r . İ ş t eoandar üy agör ül ür .Eğerş uur al t ı ndangel env i br as y onl arş uur s ahas ı nıt eş ki ledenmer kez i nmol ekül l er i ndel üz umuka- dar har eketuy andı r maz s aş uurmer kez ikendimeş gul i y et i ne dev am ederv ebui maj l ar l ameş gulol maz ,r üy adagör ül mez .Şunuda s öy l ey el i m kiş uur al t ı ndanş uur aaks edeni maj l arş uurt ar af ı ndan maddîbüny es i ne,y ânimümkünmer t ebedüny ar eal i t es i neuy gun ş eki l l er dei dr akedi l i r .Şuhâl der üy a,gör ül enbi r ş eydeği l di r .Bi r nev ii maj i nas y ondur .Buhâdi s eni nv ukuu,y âniay akt akii nt i baht an i t i bar en ş uuri l eş uuröt es iar as ı ndakigi di şgel i ş l er ,s ani y eni n kes i r l er ii ç i nde ol up bi t t i ği nden r üy anı n gör ül üş ü de bi ran mes el es iol ur .Ay ağı nahert üys ür t ül eni ns anmut l akar üy agör mez . Mes el âay ağabağl ıol anmer kezkendii ş i -neokadardal mı ş t ı rki ay akt an gel en bu t es i r l er onu har eket e get i r mez . Kez a ş uur al t ı ndangel env i br as y onl ar ,ş uur uhar eket eget i r ec ekş i ddet t e ol may abi l i r …Oz amanr üy agör ül mez . * * * Sebebiy ukar ı l ar a,ş uur üs t üne bağl ıol an r üy al ar ı n mekani z mas ı nagel el i m:Her hangibi rgay ei l ebi rv ar l ı kbi ri ns anar üy a gös t er meki s t edi ğiz aman,oi ns anı nt âbibul unduğuv ar l ı ğı nş uur üs t üs ahas ı na,gös t er ec eğir üy ai l e al âkal ıbâz ıv i br as y onl ar ı gönder i r .Şuur üs t üne gönder i l en bu t es i r l er ,ş uur dı ş ıkanal ı y l a ş uur ai nt i kalederv eş uur ui f adeedenmer kez i nmol ekül l er i ni n f r ekans l ar ı nıar t t ı r ı r .Buhâlgel env i br as y onl ar l aal âkal ıi nt i bal ar ı ni dr akl er i niş uur damey danaç ı kar t ı r .Budaş öy l eol ur :Os ı r a-da ş uures as enş uur dı ş ı nadoğr udönükv az i y et t edi r .Yukar ı dangel en t es i r l ermaks at l ıol duğui ç i nonl ar ı nherbi r iş uur dı ş ı ndamev c ut ol anv ear z uedi l enbi ri nt i baıuy andı r ac akş eki l deay ar l ıol ar ak gel mi ş t i r .İ ş t ees as enş uur dı ş ı y l ai r t i bathâl i ndekiş uur a i nenbu ay ar l ıt es i r l erş uur un ş uur dı ş ı ndan i s t eni l en i nt i bal ar ıal mas ı nı net i c el endi r i r .Veş uur daş uur dı ş ı ndangel eni maj l ar ı ni dr aki hâs ı lol ur .Demekkir üy ay ıgös t er meki s t ey env ar l ı k,ş uur dı ş ı ndaki s ay ı s ı z mat er y al l er i n kemi y et l er i ne gör e gönder ec eği ay ar l ı 143

BEDRİRUHSELMAN

t es i r l er l eonl ar dan i s t edi kl er i ni ny ukar ı das öy l edi -ği mi zy ol dan ş uurs ahas ı naç ı kar ı l mas ı nıt emi neder .Şuhâl de bunev ir üy al ar dagenei maj i nas y on i l emey danagel mekt edi r .Yukar ı dan v ey a aş ağı dangel enr üy al ar ,azç okt ec r übel ii ns an- l art ar af ı ndan kol ay l ı kl a t ef r i k edi l ebi l i r . Aş ağı dan gel enl er daha dağı nı k, müphem v es önükt ür .Şuur üs t ündengel enl eri s edahamaz but , c anl ıv eder i ni nt i bal ı dı r . * * * Bu mekani z mada gör ül üy orkii ki nc igr upt aki ,y âniy ukar ı dangel ent es i r l er ebağl ır üy al ar dadahaz i y adeş uur ahi t apeden maks at l ıt er t i pl erv ar dı r .Bunl ari ns ana bâz ış ey l eröğr et mek gay es i nigüt mekt edi r .Bu r üy al arbâz ıi c apl arger eği nc e haber v er i l mes il üz uml u ol an gel ec eğe ai tv akal ar dan bâz ıs af hal ar ı bi l di r mek,her hangibi rdur umakar ş ıi kaz l ar dabul unmakv ey a i c apedenbâz ıbi l gi l er i ns ez gi l er i niv er mekgi biç eş i t l is ebepl er al t ı nda gös t er i l i r .Bununl a ber aber kâi nat t a hi ç bi r kı pı r danı ş y okt urkiüni t e’ ni n kont r olv edi r ekt i f ihar i c i ndekal mı şol abi l s i n.Bi rt ekhar eket t eni t i bar enkâi nat ı nbüt ünhar eket l er i nekadarherkı pı r danı şüni t e’ ni ndi r ekt i f i net âbi di r .Bi naenal ey haş ağı dan gel en r üy al arhakkı nda:Ras gel e,r abı t as ı zgi bikel i mel er kul l andı ğı mı z abakar akbunl ar ı n boşv eabesş ey l erol dukl ar ı nı s öy l emeki s t edi ği mi z idüş ünmemeki kt i z aeder .Kâi nat t al üz ums uz ,mânâs ı z ,abeshi ç bi rhar eketv eol uşy okt ur .Aş ağı dangel en r üy al arhakkı nda y ukar ı kit âbi r l er ikul l anmamı z ,ş uur üs t ünden gel ent es i r l er ebağl ır üy al ar ani s bet l edi r .Yoks aç ev r edengel en r üy al ar ı n da kendi l er i ne gör ey ür üt ül mekt e ol an y ol l ar ıv ar dı r . Bunl ardabaş kabi ry önden t er t i pl iv ehes apl ıol ar akc er ey an eder l er .Ni t eki m onl arüz er i ndededur ul dukç abi r ç okş ey l eröğr eni l i rv ekaz anı l ı r . Demek kiy ukar ı dan gel en t es i r l er l e gör ül en r üy al ar da i maj ol ar ak ş uur dı ş ı ndakimat er y al l erkul l anı l ı r .Çev r eden gel enl er de i s eş uur al t ı ndanal ı nmı şmat er y al l er l ei maj l art eş ekküleder .Bununl aber aber ,eğerr üy ay ıgös t er meki s t ey env ar l ı k,maks adı nı n t ahakkukui ç i nl üz um gör ür s e,y al nı zbudüny ahay at ı naai tş uur dı ş ı ndakibi l gi l er den deği l ,ay nız amanda ş uur al t ı ndan,geç mi şhay at l ar aai tbâz ıbi l gi l er dendei s t i f adeeder .Bi t t abîbut ar z da ş uur al t ı ndan al ı nan i maj l arç ev r eden gel en t es i r l er l e al ı nan 144

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

i maj l argi bider meç at mat opl ant ı l arhâl i ndeol maz ,dahat er t i pl i v e munt az am ol ur .Bu bi l gi l er iv er di kt en s onr a medy oml uğun mekani z mas ı nıi z ahet mekkol ay l aş ı r . * * * Medy oml ukt es i r l eş mel er ,y âniv i br as y onal ı ş v er i ş l er iy ol uy - l a v ukua gel i r .O hâl de,v ar l ı kl ar dan gel en v i br as y onl ar ı n,medy oml ar ı nbüny es i neuy mas ıl âz ı mdı r . Kâi nat t a mev c ut bul unan düny al ar ı n her bi r i nde madde ş ar t l ar ı nı n deği ş i kol duğut abi î di r .Bedenl i l eri s edai maüz er i nde bul undukl ar ıkür eni n madde ş ar t l ar ı nı n der ec el enmi ş bi r er f or mas y on hâl i di r .Ve bunl ar ı n herbi r i ni n kendi l er i ne mahs us many et i k al anl ar ıv ar dı r .Bi naenal ey h gel en v i br as y onl ar ı n her hâlv eş ar t aeny akı nmaddef or ml ar ı nıbul mas ız ar ur îol duğuna gör e,düny adamedy oml ar ı n büny el er i negel ec ekv i br as y onl ar ı n daonl ar ı nmany et i kal anl ar ı nagör eay ar l anmas ıi c apeder . Düny amı zet r af ı ndakes af et t ens ey y al l i ğedoğr uuz akl aş anbi r s ür üt es i rs ahas ıv ar dı r .Bunl arâdet abi r bi r ii ç i negi r mi şkür el er gi bidüny aç ev r es i nis ar mı ş l ar dı r .Bunl ar ı n herbi r iv az i f el iv ar l ı kl ar aai tt es i rs ahal ar ı dı r .Enkes i ft es i rmı nt ı kas ıdüny as at hı na eny akı nol ans ahadı r .Veni s bet endahager iv ar l ı kl ar aai t t i r .Bununl aber aber ,bus ahal ar ıi çi ç ei mi şgi bidüny amekânıkay dı na t âbit ut ar akel eal mamaki c apeder .Bur adadabi r azev v elv er mi ş ol duğumuzhi dr oj en küt l es i ndekif onks i y onl ar aai tmi s al ihat ı r l at ı r ı z .Şu hâl de düny anı n et r af ı nda kabal ı kt an i nc el i ğe doğr u düny adangi t t i kç euz akl aş ant es i rv as at l ar ımev c ut t ur . * * * Düny adı ş ıkay nakt andüny adakibi ri ns anai nec ekher hangi bi r t es i ro i ns anı n büny es i ne naz ar an f ar kl ıi nc el i kt e bul unur .Bu dur umdai kenonl arar as ı ndas empat imev c utdeği l di r .Bi naenal ey ht es i roi ns anaay nenol duğugi bii nemez .Onuni ns anagel i nc ey ekadary umuş amas ı ,ş i ddet i ndenbi rkı s mı nıt er ket mes i , i ns anı nkabulv ehaz medebi l ec eğidur umagel mes il âz ı mdı r .Bunun i ç i n onun bi r t akı mi s t i hal el ergeç i r mes i ,bâz ıs üz geç l er den s üz ül mes i ,kabal aş mas ıi kt i z aeder .İ ş t ebunl ardemi nbahs et t i 145

BEDRİRUHSELMAN

ği mi zv as at l ar day apı l ı r .Demekkibui s t i hal el er it emi n edec ek ol anhert es i rs ahas ıgel ent es i ri ç i nbi rt r ans f or mas y oni s t as y onu,y ânibi rt r ans f or mat ör dür . * * * Bi ri ns anat es i rgönder ec ekol an v ar l ı ğı noi ns anames af es i nekadaruz aks a,y âniar al ar ı ndanekadart ekâmülf ar kıv ar s a ot es i r i noi ns anagel i nc ey ekadargeç i r ec eğit r ans f or mas y ons ahal ar ı nı nv ey at r ans f or mat öri s t as y onl ar ı nı nadediokadarf az l a ol ur .Bi l âki st es i rgönder ec ekol an v ar l ı kl ao t es i r ial ac akol an i ns an,y ânimedy om s ey y al i y etbakı mı ndan bi r bi r i ne ne kadar y akı ni s ear adakit r ans f or mat öri s t as y onl ar ı nmi kt ar ıdaokadar az al mı şbul unur . Düny ay aeny akı ndur umdakiç okazmüt ekâmi lv ar l ı kl ar ,t emas a geç ebi l ec ekl er i bâz ı medy oml ar l a ar ada hi ç bi r v as at t an, t r ans f or mat öri s t as y ondangeç medendoğr udandoğr uy ai r t i bat t es i s edebi l i r l er .Zi r a bunl ar ı n many et i k al anl ar ıt r ans f or mas y onal üz um kal madanbi r bi r i y l et emasedebi l ec ekkadary a- kı n dur umdadı r .Mes el âbâz ıi ns anl ar ı ni mt i hangeç i r mel er iv e epr öv l er ii c abıol ar akbunev ibas i tv ar l ı kl ar ı n hâki mi y et ial t ı na gi r mel er il âz ı m ol duğuz aman v az i f el iv ar l ı kl arböy l ebas i tv ar l ı kl ar ıoi ns anl ar amus al l ateder l er .Bus ur et l eobs es y onl armey danagel i rv ear ai s t as y onl ar ı nal üz um kal madan,obs es örol an bas i tv ar l ı kdoğr udandoğr uy aoi ns anat es i r l er i nigönder ebi l i r . Es as enböy l ebas i tv ar l ı kl ar ı n,obs es ör l er i nbi r t akı mt r ans f or mat ör l er ikul l anabi l mekudr et l er idey okt ur .Zi r abudabi rt ekâmül i ş i di r .Onl ar ı ni dr akl er ibuna müs ai tdeği l di r .Onl arkar ş ı l ar ı na ç ı kanmüs ai ti ns anl ar aot omat i kmany apı ş ı r l ar .Baz andabuobs es ör l ery üks ek v ar l ı kl art ar af ı ndan i s t as y on ol ar ak kul l anı l an düny ay aeny akı nv ekababi rt r ans f or mas y onv as at ıdaol abi l i r l er . * * * Ev v el ây üks ekv az i f el ibi rv ar l ı ğı nbi rv az i f emedy omuy l a ol an v eeny üks ekmedy oml ukş ekl i nit eş ki ledeni r t i batmekani z mas ı nı i z ahedec eği z . 146

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

Vaz i f el iv ar l ı kt an kal kan v e muay y en mânâl ar ıv ei nt i bal ar ı medy omdauy andı r abi l ec ekt i t r eş i ml er ihav iol anbi rt es i r ,bui ş i ç i ni nt i hap edi l mi şmedy omadoğr ui l er l emey ebaş l ar .Dedi ği mi zgi bi ,bi rs ür üt r ans f or mat öri s t as y onl ar dangeç t i kt ens onr a medy omun v ar l ı ğı nı nş uur üs t üi l ei r t i bat a geç er .Zat en v ar l ı kl ar ı n di ğerv ar l ı kl ar l av ekendir uhl ar ıi l eanc akş uur üs t üs ahal ar ı nı naç ı kol duğunuv ebus ahai l ei r t i bat ageç t i kl er i niev v el c e bel i r t mi ş t i k.Şuur üs t ünei nenbut es i r l eror adander hal ,medy omunhangimel ekes iv ey af onks i y onukul l anı l maki c apedi y or s a, o f onks i y onui dar eedenmer kez eş uur dı ş ıkanal ı y l agönder i l i r . Şur as ıbi rkai dedi rkibey negel ent es i r l erbey i nmer kez l er i ni t eş ki leden mol ekül l er i n har eket l er i niar t t ı r ı r l ar .Onl ar ı n mût at ol an t i t r eş i m f r ekans l ar ı nıy üks el t i r l erkibu da onl ar ı n kabi l i y etv ekudr et l er i ni noni s bet t ear t mı şol mas ıdemekt i r .Mes el â bur adamedy omunkonuş ar ak,gel env i br as y onl ar ıç ev r ey enakl et mes il âz ı m gel i y or s aş uur üs t ündekit es i r l erş uur dı ş ıkanal ı y l a doğr uc a,konuş mai l eal âkal ımer kez l er egel i r l erv eonl ar ıf aal i y et es okar l ar .But es i r l eronl ar dauy andı r ı l ac aki nt i bal ar agör e ay ar l anmı ş t ı r .Bey negi r enhert es i r i ny adoğr udandoğr uy av ey a baş ka y ol l ar dan muhakkak ş uurmer kez i ne aks et mes iş ar tol duğundan,ş uur üs t ünden konuş ma mer kez i ne t es i r i n gel mes i s ı r as ı ndabut es i rş uurmer kez i nedei nt i kaleder .Şuur ai nt i kal edent es i r l erş uur ui f adeedenmer kez dekimol ekül l er i nt i t r eş i m f r ekans l ar ı nıar t t ı r ar ak bu mer kez i ,t es i r l er de mündemi ç ol an maks at l ar agör ef aal i y et es ev keder l er .Böy l ec et es i r l er ial anş uur onl ar ış uur dı ş ıkanal ı y l at ekr arş uur üs t üne gönder i r .Tes i r l er i n bur ada ş uur üs t üne gönder i l mes i ndekigay e,onl ar ı n mer kez e t am gel i p gel medi ği ni n kont r ol ünün y apı l mas ı dı r .Var l ı k bunu kont r oleder .Fakathaddi z at ı ndabukont r ol üy apan genev ar l ı kol may ı pot es i r igönder en v az i f el iv ar l ı kt ı r ,amas ankibunu medy omunv ar l ı ğıy apı y or muşgi bigör ünür . Kont r ol ün net i c es i nde,t es i r i n konuş mamer kez i negi den hâl i ni n doğr uv ey ay anl ı şol duğuna hüküm v er i l di kt en s onr a bu hüküm t ekr ar ş uur dı ş ıkanal ı y l aş uur a gel i r .Şuur ,hükmün doğr ul uğuna v ey ay anl ı ş l ı ğı na gör e hâki mi y et ial t ı nda bul unan mer kez eonuny apı l mas ı nıv ey ay apı l mamas ı nıemr eder .Mer - kez anc akbuemr ial dı kt ans onr ahar eket egeç er ,eğery apdi y eemi r 147

BEDRİRUHSELMAN

al mı ş s al üz uml uor ganl ar at es i reder ekmedy omukonuş -t ur ur .Bu s ı r adamedy om,gel en t es i r i ni ht i v aet t i ğimânâl ar ıs özhâl i ne ç ev i r i r kenl üz uml uol ankel i mev ei maj l ar ış uur dı ş ı ndaki , o hay at a ai tbi l gi l er den v ei nt i bal ar dan al ı r .Bunun i ç i n hemen ş uur al t ı nıkar ı ş t ı r may al üz um y okt ur .Fakateğerv er i l ec ekt ebl i ği n mahi y et i ne gör e geç mi şhay at l ar dan bâz ıi nt i bal aral mak i c apedi y or s aoz amankonuş mamer kez igeneş uur dı ş ıkanal ı y l abu bi l gi l er iş uur al t ı ndakimat er y al l er denal ar akkul l anı r . Tes i r i n,ş uur üs t ünden konuş ma mer kez i ne gel di kt en s onr a t ekr arv ar l ı ğı nkont r ol ündengeç medi kç es özhâl i ndedı ş ar ıdökül emey ec eği nenaz ar anbumer kez i n,kont r ol ünnet i c es i nekadarhar eket egeç memes il âz ı m gel i r .Hernekadarbur adakonuş mamer kez i ni nbunubekl ergi bibi rdur umuv ar s adahaki kat t e bur adabekl emedi y ebi rş eyy okt ur .Zi r akonuş mamer kez i nden konuş ma or ganl ar ı na t es i r i ni nt i kalet mes ii ç i nl üz uml u amel i y el er i ni kmal ibi r kaç s ani y ey e müt ev akkı f t ı r .Hâl bukit es i r i n ş uur dan,ş uur dı ş ıkanal ı y l aş uur üs t ünegi di pkont r ol dengeç t i kt ens onr at ekr arş uur al t ıkanal ı y l aş uur adönmes iv eor adan dakonuş mamer kez i neemr i ngi t mes ianc aks ani y eni nondabi r i kadarkı s abi rz amandaol upbi t er .Bi naenal ey hkonuş mamer kez i ni n,kont r olnet i c es i niuz unuz unbekl emey ei ht i y ac ıy okt ur . Zi r adahahenüzt es i r ,konuş mamer kez i negel i r kenonun,y ukar ı das öy l edi ği mi zy ol l ar dankont r ol üy apı l mı şv ebi t mi şol ur .Bu mekani z mada gör ül düğü gi bi ,ev v el c ei z ah et mi ş ol duğumuz üs tt es i r l er l e gör ül en r üy al ar ı n mekani z mas ı y l a,böy l ey üks ek i r t i bat l ar ı n mekani z mas ıar as ı ndabüy ükbi rf ar ky okt ur .Anc ak ar adakif ar k,bur adav et i r eni ndahac anl ıol uş uv ekont r olmekani z mas ı ndangeç i ş i di r . Bur adat ebl i ğv er en v ar l ı ky ukar ı das öy l edi ği mi zgi bi ,ş uur al t ı nadamür ac aateder ekl üz um hâs ı lol ur s aor adakimat er y al l er i de kul l anabi l i r .Şuur al t ı ndakibu mat er y al l eral âkal ımer kez de kel i mel er eç ev r i l er ek medy omun ağz ı ndan dökül mey e baş l ar . Bunl ar aai ti nt i bal arş uur dauy anmay abi l i r .Bui nt i bal argeç mi ş hay at l ar aai tol dukl ar ıi ç i n,es as enş uur damev c utdeği l di r .Bunl arş uur dı ş ıkanal ı y l aal âkal ımer kez l er egi t meküz er eş uur ada uğr ar ken or adakii dr akhüc ey r el er i nihar eket eget i r meden s ey r eder l er s eş uurmer kez i ni n,bunl ar ı ni nt i bal ar ı naai ti dr akiuy anmazv ei ns anbunl ar danhaber darol amaz .But akdi r deot omat i k 148

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

i nt i kal denbahs edi l i r . Kont r ol l üi r t i bat t a bâz ıs ebepl er den dol ay ımânâl ar ımedy omuni dr aki neaks et memes ii c apedent ebl i ğl erol abi l i r .But ebl i ğl erkont r oledi l meküz er eş uurmer kez i nden ş uur üs t üneaks et t i r i l di ğihâl de ş uur da i dr aki n hus ul e gel memes iş uy ol da ol ur : Şuurmer kez iç okkar ı ş ı kt ı r .Çeş i t l if r ekans l ar amâl i kat om kombi nez onl ar ı ndan mür ekkep mol ekül l er den t eş ekkület mi ş t i r .Bu mol ekülgr upl ar ı nı nbi rkı s mıi dr akemahs us ,di ğerbi rkı s mıda i ns anı ni dr aki y l e al âkal ıol may ı ps adec eş uurmer kez i ni n di ğer mer kez l erüz er i ndekii dar ec iv i br as y onl ar ı y l a,y ânionl ar ıt ahr i k edi c iv i br as y onl ar ı y l ai l gi l i di r .İ ş t eş uurv âs ı t as ı y l abâz ımer kez l er ey apt ı r ı l ac aki ş l er deeğermedy omdaoi ş l er eai ti dr aki nhus ul egel memes imat l upi s eoz amanş uurmer kez i negel ent es i r l er i nf r ekans l ar ış uur un i dr akeai tol an kı s ı ml ar ı nıt enbi h edi c i mahi y et t eol may ı p,anc aki dar ei ş l er i y l ei l gi l imol ekülgr upl ar ı nı t enbi hedec ekmahi y et t ebul unur .O z amanş uurmer kez is adec e al âkal ımer kez l er egel env i br as y onl ar ı nmânâl ar ı nagör eomer kez l er i nhar eket egeç mel er i nit emi nedec ekş eki l dehar eketeder , f akati dr akmer kez if aal i y et t eol madı ğıi ç i ni ns anoi ş i ni dr aki ne s ahi pol maz .İ ş t eoz amanot omat i kt ebl i ğdenv eot omat i kf aal i y et t en bahs edi l i r .Eğerş uurmer kez i ndekibüt ün gr upl ar ,y âni i dr akmol ekül l er igr upl ar ıdat ahr i kedi l i r s eoz amanş uurhem t edv i ri ş i niy apar ,hem dey apt ı ğı ndani ns anhâl i y l ehaber dar ol ur . But akdi r dei dr akl ii r t i bat l ar danbahs edi l i r . Kont r ol l üi r t i bat l ar da t ebl i ğiv er en v ar l ı k,t ebl i ği n mânâs ı nı i ns ani dr aki neaks et t i r meki s t emi y or s aoz amanöy l ekemi y etv e kı y met t ev i br as y onl argönder i rkibunl arş uurmer kez i ni ni dr ak mol ekülgr upl ar ı nıt ahr i kedec ekdur umdaol maz l ar .Sadec e ş uur mer kez i ni ndi ğermer kez l er is ev kv ei dar eedi c imol ekülgr upl ar ı nı t ahr i k eder l erv e onun v âs ı t as ı y l av er i l en t ebl i ğl er e ai t mânâl ar ı nomer kez l er det eş ekkül ünüt emi neder l er .Bus ı -r ada ş uurmer kez ibuemr imer kez l er ev er i r keni ns anhâl i ndekii dr aki n bui ş l er denhaber iol maz .Çünkümer kez i nokı s maai tmol ekül l er i f aal i y et t e deği l di r .Mamaf i hş uur un i dar ec imol ekül - l er io v i br as y onl ar ı n mer kez e aks eden v e kont r ol i ç i n y ukar ı y a gönder i l enmânâl ar ı nıhâmi lbul unur l ar .İ ş t ebus ur et l ei dr aks i z bi r kont r oly ukar ı da s öy l edi ği mi z kanal dan y apı l mı ş bul unur . Demekkii dr akl iv ei dr aks i zkont r ol l erar as ı ndakif ar k,bi r i nc i 149

BEDRİRUHSELMAN

s i ndei nt i bal ar ı nş uur dakii dr akmol ekülgr upl ar ı nıhar eket eget i r mes i ,i ki nc i s i ndebugr upl ar ıt ahr i ket memes i di r . * * * Büy ükv az i f emedy oml ar ı nı n dı ş ı nda,f er tv ey aküç ükt opl ul ukt ekâmül l er ii ç i nor t av ar l ı kl ar l amedy oml ar ı nal el âdei r t i bat l ar ı nagel i nc e,es asi t i bar ı y l adur um bur adadaev v el ki nebenz er . Ar adakif ar kbur adakont r olmekani z mas ı nı nmev c utol mamas ı dı r .Yâniv ar l ı kmedy omagönder di ğiv i br as y onl ar ı ndoğr unakl edi l i p edi l medi ği nit ahki ket mez .O s adec e,t es i r l er i nimedy omun ş uur üs t üne gönder mekl ei kt i f a eder .Medy om t ar af ı ndan nas ı lal ı ndı ğıv e nas ı lnakl edi l di ğionu i l gi l endi r mez .Fakatbu t ebl i ğiv er env ar l ı k,üs tv ar l ı kl art ar af ı ndankont r oledi l i r . Bu v ar l ı kt an medy omun ş uur üs t üne gel en t es i r l er ,ev v el c e t es i r l erbahs i ndei z ahet t i ği mi zönc ü,güdüc üv edi r i j ant es i r l er mekani z mas ı na t âbi ol ar ak, medy omdan uz akl ı ğı der ec es i ne gör ebi r kaçi s t as y ondan s üz ül ür ,medy omun ş uur üs t üs ahas ı na i nerv eor as ıi l ei r t i bat ageç er .Tes i r l erş uur üs t ündenş uur dı ş ıkanal ıi l e,ot es i r l er iç ev r ey enakl edec ekor ganl ar ı nt âbibul unduğu mer kez e,konuş mamer kez i negi der .Ay nız amanda,ş uurmer kez i nedeaks eder .Eğerkonuş mamer kez i nde,c anl anmas ımat l upol anv eş uur al t ı ndangel mes ii c apedeni maj l ar aai ti nt i bal ar , ş uur dı ş ıkanal ı y l aş uur al t ı ndan al ı nı r ken i dr ake aks et t i r i l ec ek dur umda deği l s e bu v i br as y onl ar ş uur un i dr ak mol ekül l er i ne ai thüc ey r el er i nit ahr i kedi c imahi y et t eol maz .O z aman i ns an onl ar ı ni dr aki nev ar amaz .But akdi r degeneot omat i ki r t i bat t an bahs edi l i r .Anc ak,hermer kezdai maş uurmer kez i ni ni dar es iv e emr ial t ı ndabul unduğundan,ondan emi rgel medi kç edehi ç bi r mer kezf aal i y et egeç emez .Şuurmer kez ikendi s i ndei dr akmol ekül l er i niuy andı r may anbut es i r l er ial ı rv ei c apedenmer kez l er e ot es i r l er euy ar akl âz ı m gel enemi r l er igönder i r .Baz andagel en t es i r l ert aş ı dı kl ar ımânâl ar aai ti nt i bal ar ış uur dakii dr akhüc ey r el er i nde uy andı r ac ak mahi y et i nde ol ur l ar ,y âniş uurmer kez i ni ni dr akmol ekül l er i ni nf r ekans l ar ı nauy gunv eonl ar ıhar eket e get i r i c idur umdabul unur l ar .O z amanmedy om y apt ı ğıi ş ibi l er ekf aal i y et egeç er .Fakatt ebl i ğl er i nç oğundabuf aal i y eti dr akl i ol ar akc er ey aneder . Bur adagör ül üy orkiş uurmer kez ii c r amer kez i ney ap,emr i ni 150

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

v er meki ç i n ev v el ki ndeol duğu gi bibi rkont r olmekani z mas ı na t âbit ut ul muy or .Var l ı kt angel enmânâl ar ,s ı hhat l er it ahki kol unmaks ı z ı n mer kezt ar af ı ndan i c r a edi l i y or .Bi naenal ey h bu nev i i r t i bat l ar da t ebl i gat ı n ar as ı na ş uur dı ş ı ndan al ı nan i nt i bal ar dan mâada,ş uur al t ı ndan dai nt i bal ar ı n kar ı ş mas ıv ebunl ar ı n kont r ol et âbit ut ul mamas ı ,baz an t ebl i gat ı n mânâs ı nıdeği ş t i r mek, onl ar ıdej ener eet mekv ey av ar l ı ğı ni f adeet meki s t edi ği ni nt am z ı ddı nıbey anet mekgi bidur uml ar ımey danaget i r ebi l i r .Budur uml ar ı ns ı kv ey as ey r ekol ar akv ukuagel i ş imedy oml ar ı nkabi l i y et l er i ne,t ebl i ğigönder env ar l ı ğı nkudr et ider ec es i ne,büny e v e muhi tş ar t l ar ı nabağl ı dı r .Zi r aunut ul mas ı nkit ebl i ğs ı r as ı nda c el s edehaz ı rbul unanas i s t anl ar ı ni dr akl iv ey aot omat i kol andüş ünc el er i ,i s t ekl er ihat t âoas i s t anl ar ı ni ht i y ar l ar ıdı ş ı nda-medy oml ar at es i reder .Budaş öy l eol ur .But es i ras l âmedy omun ş uur üs t üs ahas ı nagi demezv eoy ol dant ebl i gat ıboz amazama medy omunos ı r adaş uur aaç ı kbul unanş uur dı ş ıkanal ı ndani s t i f adeeder ekkol ay l ı kl aş uurs ahas ı nat es i redebi l i rv eş uur daaz ç okbul anı kl ı kl arhus ul eget i r i r .Çev r edengel enbut es i r l er i nş i ddetv enev i l er i negör eş uur dahâs ı lol anbul anı kl ı kş uur üs t ünden gel en t es i r l er i n akı ş ı nız or l aş t ı r abi l i r .Zi r aş uur üs t ünden gel en t es i r l er ihâmi lş uur dı ş ıi l eş uur uni r t i bats ahas ıç ev r edengel en t es i r l ert ar af ı ndanazç oki ş galedi l mi şdur umagi r er .But akdi r de mer kez l erbi rt ar af t anş uur al t ı ndan,di ğert ar af t anbul anı kol an ş uur dan al ac akl ar ıkar ı ş ı kv eş aş ı r t ı c ıt es i r l er l emedy omaac ai p t ar z das öz l ers öy l et mey ebaş l ar . Büt ünbuhâl l ermaks at s ı zv eboşol may ı p,genemedy oml ar ı nv e muhi t i ndeki l er i ngör güv et ec r übel er i ni nar t mas ıi ç i nv az i f el i v ar l ı kl ar t ar af ı ndan t er t i pl enmi ş bi rs ür ü hâl l er di r . Bur ada as i s t anl ar ı nv emedy oml ar ı n di kkat ,c ehi t ,gay r etmel ekel er i ni n i nki ş af ı ,i y iv ey aköt üni y et l er i ni ni mt i hanıv ebunl ar dan müt ev el l i ty anı l mal arkar ş ı s ı ndat akı nac akl ar ıt av ı r l ar l aaz i m,c es ar et v es ebatder ec el er i ni nöl ç ül mes igi bis ay ı s ı zâmi l l erv ar dı r . * * * Ot omat i ki r t i bat ı ni y ianl aş ı l abi l mes ii ç i n onun mekani z mas ı nıkı s ac at ekr aret mey if ay dal ıbul uy or uz .Bey negel enherv i br as y onun muhakkak s ur et t ey a doğr udan doğr uy av ey a di ğer kanal l ar dan ş uurmer kez i neaks et mes iş ar t t ı r .Zi r av ar l ı k,i ns an 151

BEDRİRUHSELMAN

bedeni neş uurmer kez i y l ebağl ıbul unmakt aol duğundan büt ün bey ni ,as abîc üml ey iv edol ay ı s ı y l abedenii dar eedenmer kez ,ş uur mer kez i di r .Bi naenal ey honunmuv af akat ı ndangeç medi k- t en s onr aor gani z madahi ç bi ri şy apı l amaz .Aks ihâl de,y âniş u- ur a mür ac aat v âkıol madan her gel en t es i r doğr udan doğr uy a mer kez l er ikul l anmay a kal kı ş ı r s a bu hâls adec e,v ar l ı ğı n hür r i y et i net ec av üzet mi şol makl akal maz ,ay nız amandabi rbüt ün ol anor gani z manı nbüt ünl üğünüboz mak,obüt ünl üğüdağı t makgi bi ,i c apl ar auy may anbi rdur um hâs ı lol urv eni z am boz ul ur . Kâi nat t ai l âhîni z amıboz may ahi ç bi rkudr etmukt edi r deği l di r . Bi naenal ey hor gani z madaş uv ey abuf aal i y et iy apmaki s t ey enher dı ş t es i r i n muhakkak s ur et t e, or gani z manı n büt ünl üğünü boz madan har eketet mes iger eki r .Bunun i ç i n,or ay agi r en her t es i r i n,anc akş uur unt as v i bi ndengeç mes il âz ı m gel i r .De-mekki dı ş ar ı dan gönder i l en v euz v i y ett ar af ı ndan i c r aol unan t es i r l er , i dr ak edi l s i n edi l mes i n,muhakkak s ur et t eş uurmer ke- z i ni n t as v i bi nden geç mi ş bul unmal ı dı r . Anc ak, üs t , or t a v e al t s ev i y el er dekimedy oml ar a gel en t es i r l er ,ş uur a aks et t i r i l di kl er i hâl de,t aş ı dı kl ar ımânâl ar aai tş uur das öy l edi ği mi zgi bi -baz an i dr ak mol ekül l er i nit ahr i k edec ek mahi y et t e ol may abi l i r l er .Bu kar akt er dekit es i r l ers adec e,i ns an i dr akil âhi k ol maks ı z ı n al âkal ımer kez l er ei c apedeni ş l er iş uurmer kez iv âs ı t as ı y l ay apt ı r t makl a net i c el eni r l er .Yâniş uurmer kez ii ns an i dr akiol maks ı z ı n-kendi s i negel en t es i r l eral t ı nda,o i ş i ny apı l mas ıhakkı nda l üz uml ui c r amer kez l er i nemüs petv ey amenf îemi r l er i niv er i r .O mer kez l erbuemr egör e,y ukar ı dankendi l er i negel env emuht el i fkanal l ar dandol aş ar akmânâl anant es i r l er ikendit ebl i ğv âs ı t al ar ı naç ev i r er ekç ev r ey eaks et t i r i r l er .Budaş öy l eol ur :Yukar ı da s öy l edi ği mi zgi biş uur ,v ar l ı ğı n bey ne bağl ıol an s eki z de y edi kı s mı dı r .Bi naenal ey hş uurdav ar l ı ğı nbüt ününedahi l di r .An- c ak, i ns anhay at ı y l ai l gi l iol anbey i nhüc ey r el er i ni nmuay y enkı s ı mdaki mol ekült opl ul ukl ar ı nıi ş galeder .Bumol ekül l ergr upl arhâl i nde bul unur .Bugr upl ar danbi rkı s mıi ns ani dr aki nihus ul eget i r i r ken, di ğer bi r kı s mı da v ar l ı kt an gel en emi r l er e gör e bey i n mer kez l er i ni ns ev kv ei dar es i neai ti ş l er igör ür l er .Bi naenal ey h bur adabahs edi l eni dr aky al nı zi ns anbey ni neai t ,dahadoğr u- s u i ns anaai tbi ri dr akt i r .Bunuözv ar l ı kt at eş ekküledeni dr akl e 152

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

kar ı ş t ı r mamal ı dı r .Şu hâl de bey i ndekiş uur mer kez i ni ni dr ak hüc ey r el er i ndei dr aki nt eş ekkület memes iş uurmer kez i negel en t es i r l er i nözv ar l ı kt adai dr akedi l emey ec eğimânâs ı nıi f adeet mez .Bi naenal ey h ot omat i kol an,y âniş uurmer kez i ndekii dr ak mol ekül l er it ar af ı ndan v e dol ay ı s ı y l ai ns anl ar c a meç hulkal an bi rhâdi s eözv ar l ı kç ai dr akedi l mi şbul unur .Ot omat i kkar akt er ş udurkidı ş ar ı danbey negel env ei c r amer kez l er it ar af ı ndany apı l mas ıi ç i n muhakkaks ur et t eş uurmer kez i ni n emi r l er i nibekl ey en t es i r l erş uurmer kez i nit eş ki leden mol ekülgr upl ar ı ndan i dr akhüc ey r el er i niy aal âkadarederv ey aet mezv ebudai c ap-l ar a bağl ı dı r .Eğeral âkadareder s eş uurmer kez idi ğermer kez - l er üz er i ndekif aal i y et i nii dr akl iol ar aky apar ,y ânii ns anhâl i ndei ken y apt ı ğıi ş l er ibi l i r .Gel ent es i r l eri dr akmol ekül l er i nial âka- dar et mez l er s eş uurmer kez igeneay nış eki l dei dar ec i l i kv az i f e-s i ni gör ür ,f akat y apt ı ğıi ş l er den i ns an hâl i y l e haber dar ol maz , bununl aber aberbui ş l er denv ar l ı ğı nş uur üs t ügenekendii dr aki y l ehaber dar dı rv eş uurmer kez i nibui dr aki y l ei dar eet mekt edi r .İ ş t ei ns ani dr aki y l eözv ar l ı ğı ni dr aki ni nay nış ey l erol madı ğı hakkı nda ev v el c ev er mi ş ol duğumuz bi l gi l er i n mânâs ı nıbaş ka bi rc ephedendebur adakuv v et l endi r mi şol uy or uz . Tebl i ğl er i n ot omat i k ol ar ak v er i l mes i ni n muht el i fs ebepl er i v ar dı r .Mes el ây üks ekbi rv ar l ı k,v er ec eğit ebl i ği n bâz ımânâl ar ı nımedy omdan s akl amaki s t er .Bi naenal ey hş uurmer kez i ndekii dr ak hüc ey r el er i ne dokunmadan t es i r l er i niş uurmer kez i ne gönder i r .O z aman ş uurmer kez it ebl i ği n mânâs ı nıanl amadan, ot omat i kol ar akonut as v i pederv ekonuş mamer kez i neonagör e har eketet mes iemr i niv er i r .Unut ul mas ı n kiş uur dakii nt i bal ar es as en,ş uur dı ş ı ndakibi l gi l er den gel i r .Hâl bukibi l has s at r ans hâl i ndeş uurdai maş uur dı ş ı y l ai r t i bat t abul unduğundan,i nt i bal ar ı nş uur da uy andı r ı l mamas ıdemek,ş uur dı ş ı ndan mer kez l er e s ev kedi l ec ekol anbubi l gi l er i nş uur dauy anmas ı nas ebepol ac ak der ec edeonunkant i t at i fdeğer l er i nihar eket eget i r memi şol mas ı demekt i r .Eğerbudeğer l erkâf ider ec edeş uur dakii dr akmol ekül l er i ne gönder i l i r s e onda hus ul e gel en har eket l er l ei nt i bal ar uy anmay av eş uurdai dr akl iol ar akhar eketet mey ebaş l ar . Kez a,bâz ıger ii r t i bat l ar daol duğugi biv ar l ı ğı ndur umunu hi ç naz ar ıi t i bar a al madan- bas i tbi rv ar l ı k,ş uurmer kez i nde bu i nt i bal ar ı n doğup doğmamas ıkay dı ndan t amamı y l aaz adeol a153

BEDRİRUHSELMAN

r akkendi s ideot omat i kmanhar eketederv es adec emer kez l er dei s t edi ğit es i r ihus ul eget i r mes i niş uur danbekl er .Bi naenal ey h ş uur dageneot es i r l er i ni f adeet t i ğimânâl ar aai ti nt i bal aruy anmazv eş uurot omat i kmanhar eketeder . Baz anmedy omunbüny es iv eş uurmer kez i ni ndur umui nt i bal ar ı n,gel ent es i r l er l eş uurmer kez i ndedoğmas ı namüs ai tol maz . Sadec e,y apı l mas ıl âz ı m gel eni ş i ny apı l mas ı naai tş uur dadoğan i nt i bai l e,ş uurmer kez ial âkal ımer kez l er eemi rv er i r .Bu i ş l er i onl ar ay apt ı r t ı r .Baz an dagel en t es i r l erbui nt i bal ar ıuy andı r ac ak dur umda ol may abi l i r l er .Hul âs a bunl ar a mümas i lbi rs ür ü s ebepl e,gel en t es i r l er i n mânâl ar ı na ai ti nt i bal arş uur da uy andı r ı l maks ı z ı ns adec eonl ar ı ny apı l mas ıhakkı ndakii nt i bal ar l a ş uur mer kez iç al ı ş ı r .Bu t akdi r de ot omat i k medy oml uk kar akt er i mey danaç ı kar .Tekr aredi y or uzkibüt ünbuhâl l ery üks eki c apl ar a v ez ar ur et l er egör eüs t ünv ar l ı kl ar ı nkont r ol üal t ı ndac er e- y an eder .Key f îv er as gel ehi ç bi rş eyy okt ur . * * * Şi mdi ,i r t i bat l ar ı n en kabas ıol an obs es y on mekani z mas ı na geç i y or uz .Bur adadat ekni kev v el ki l er ey akı ndı r .Yal nı zger i bi r i r t i bat ı n kar akt er ii c abıol ar ak bur ada obs ede ol an v ar l ı ğı n hür r i y et ii r t i bates nas ı ndaobs es y onunş i ddet ider ec es i negör e azv ey aç okmi kt ar da-or t adankal dı r ı l mı şbul unur .Hat t âbaz an obs es y onun ş i ddet l ider ec el er i nde obs ede i ns an kendi s i ne hi ç s ahi pdeği l mi şgi bibi rdur umagi r er .Obs es ördeni l enç okbas i t bi rv ar l ı ğı nel i ndeoy unc akol ur .Obs es y onş umekani z maal t ı n-da c er ey aneder . Ev v el âobs es y onuy apac akv ar l ı ğı nç okger iv edüny anı nke- s i f i ns anl ı kt abakal ar ı naeny akı ndur umdaol mas ıl âz ı mdı r .Bi ri ns anı n t ekâmül ü,gör gü v et ec r übel er i ni n ar t mas ı ,kı y as bi l gi l er i ni n geç i r i l mes igi bis ay ı s ı zs ebepl er y üz ünden,y üks ek i c apl ar ı n t ens i biv et as v i bii l e,i dr akiç okdar ,i ht i r as l ar ıaş ı r ı ,baş t anbaş a hodkâm,bas i t bi rv ar l ı ki ns anı nş uur üs t üne kaba t es i r l er i ni gönder mey ebaş l ar .Bununi ç i nev v el c es öy l edi ği mi zgi bi ,onun t r ans f or mat örv as at l ar dan geç mes i ne ne i mkân,ne de l üz um v ar dı r .O doğr uc at es i r i niş uur üs t ünegönder i r .Ev v el âş uur üs 154

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

t ünehâki m deği l di r .Fakatonunkabav ekes i fol ant es i r iş uur üs t ündenş uur dı ş ıkanal ı y l aş uurs ahas ı nagi di nc eos ahay ıi ş galeder . Veş uur at amamı y l ahâki m ol ur .Buhâki mi y etbi r azdaha i l er l ey i nc eş uur üs t ünekadargi derv eni hay etobs es örol anv ar l ı k ş uur üs t üs ahas ı nıt amamenkapl arv ekendi s ionuny er i negeç er . Ar t ı ki ns anı nözv ar l ı ğı ndangel ent es i r l er ihemenhemenkes i l i rv e özv ar l ı ğıy er i ne t es i r l erobs es örv ar l ı kt an gel mey e baş l ar .Bu s ur et l eş uur üs t üy l eal âkas ıaz al anş uur ,ş uur al t ı nadöner .Büt ün emi r l er iş uur üs t üy er i nit ut an obs es ör den al may abaş l ar .Veo andaobs es örş uur üs t üs ahas ı nıt amameni ş galet mi şol duğundan,obs edeol ani ns anobs es ör ükendiv ar l ı ğıi mi şgi bii dr aket mey ebaş l ar .Bus ur et l eş uurmer kez i net es i ret mey ebaş l ay an obs es örş uurmer kez i niş uur al t ı nadabağl amı şbul unur .Bur ada, ev v el c e mekani z mas ı ndan bahs et t i ği mi z ,muhi t t en gel en t es i r l er l ev âkır üy al ar abenz erbi rdur um hus ul egel i r .Yâniobs edeol an i ns an ş uur al t ı nı n bi l gi l er i nden eks er i y a obs es ör v ar l ı ğı n kapr i s l er i negör er as gel eal ı nar akt eş ekkület mi şr abı t as ı zv emünas ebet s i zi maj i nas y onl ar l aac ai p bi rhay at t ay aş amay abaş l ar . Vekendi s i nibaş kabi rv ar l ı ğı nhüv i y et ii ç i ndegör ür .Demekkiş uur s adec e,ş uur al t ı ndat eş ekkület mi şi maj l ar l a,ş uur üs t ündengel en v e obs es ör e ai tbul unan onun bas i tt abi at ı na uy gun i ht i r as l ı ,c ahi l anev ehodkâmc amânâl ar l adol ut es i r l er ikar ş ı s ı ndabul unurv eobs edeol ani ns ankendihüv i y et i nibukar ı ş ı kdur uml ar i ç i ndekay beder ,y ânikendi s i nibaş kahâl l er dehi s s eder .O s ı r al ar daobs es öroi ns anı nhem ş uur una,hem deş uur al t ı nat as ar r uf et t i ği ndenbui maj l ar ıkendikapr i sv ekapas i t es i negör et opl ar v eş uur dat emay ül l er i neuy guni nt i bal ar ıt ev l i teder .Bur ada ş uur mer kez ii nt i bal ar ıhepobs es ör denal dı ğıi ç i nonuni dr akîhüv i y et i deobs es örkanal ı ndangel mekt edi r .Bi naenal ey hi ns anherş ey i obs es örz av i y es i ndengör ürv ekendiv ar l ı ğı naai tbi ri dr akes ahi p bul unmaz . Eğer obs es ör bu i nt i bal ar ı onun ş uur una hi ç aks et t i r mez s eo z aman o hi ç bi rş eybi l mezv es ı r fbi rot omat ol ar akhar eketeder .Bununl aber abery ukar ı das öy l edi ği mi zmekani z mai l ei r ades i nit amamı y l aobs es ör et er kederv eobs es ör onun i dr aki ne hi ç bi rş ey iaks et t i r meden ş uur unu i s t edi ğiy er e s ev kederv ei s t edi ğigi bikul l anı r . * 155

BEDRİRUHSELMAN

* * Şi mdiazç ok obs es y on mekani z mas ı na uy an,bi rhi pnot i z ör üns üj es i ney apt ı ğıt es i rş emas ıhakkı ndadabi r kaçş eys öy l ey ec eği z . Bi ri ns an nekadarkudr et l iol ur s aol s un,bedeni ni n dari mkânl ar ıi ç i ndebul undukç adı ş ar ı daazç oks er bes thâl debul u-nan bi robs es örgi bi -doğr udandoğr uy adi ğerbi ri ns anı nş uur üs t üne hâki m ol amaz .Anc ak,hi pnot i z örç eş i t l iy ol l ar dan gönder di ği bi r t akı mt es i r l er l ekendi s idemekani z mas ı nıbi l meden-s üj eni n ş uur dı ş ı nı n ş uur üs t ü i l e ol an i r t i bat ı nı aş ağı dan kes er . Şuur üs t ünden gel mes ii kt i z a eden t es i r l er kes i l i nc e kendi t es i r l er i niş uur agönder mey ebaş l ar .Bur aday abanc ıt es i r l erobs es y ondaol duğugi bi ,ş uur üs t ündengel mez ,doğr udandoğr uy a hi pnot i z ör den ş uur dı ş ıkanal ı y l aş uur a gel i r .Gör ül üy orkit ekni kbakı mdanbui ki s i ni nar as ı ndakif ar kpekaz dı r .Bi rdef abu mekani z mat ees s üset t i kt ens onr as üj e,hi pnot i z ör ünt es i r l er i y l e har eketet mey ebaş l ar .Eğerhi pnot i z öronunş uurs ahas ı ndai nt i bal aruy andı r ac akt es i r l er igönder mez s es üj et amamı y l ai dr aks i z v eot omat i kol ar akhar eketeder .Anc akbut es i r l er ,y ânihi pnot i z ör ün t el ki nl er i ndekimânâl arş uur dı ş ı ndamev c utol duğu i ç i n i c apet t i ğit akdi r debumânâl arv ey ai nt i bal arş uur aaks et t i r i l ebi l i r l er . * * * İ l ham deni l env ei l i m,s anat ,f i ki rhay at ı ndai ns anl ar ı ndeha,i bda dedi kl er it ez ahür l er es ebep ol an bâz ıi r t i bat l ar dan da bi r az bahs et mey if ay dal ıbul uy or uz .Bunl arbüy ük v az i f e pl ânl ar ı na mens up ol may ı pi ns anl ar ı nf er dîv ey abâz ımâş er îdur uml ar ı na y ar dı m et meki s t ey enhâmiv ey ar dı mc ıv ar l ı kl argi bimut av as s ı t v az i f el i l ert ar af ı ndan,y ukar ı dabahs et t i ği mi z ,al el âdeor t ader ec edekii r t i batmekani z mas ı nat âbiol ar akgönder i l en t es i r l er di r . Bur adat r ans adal üz um y okt ur .Zi r at r ans ,anc akuz unbi rt ebl i ği nakı ş ıs ı r as ı ndaç ev r edengel ent es i r l er ior t adankal dı r maki ç i n bey i nmer kez l er i ni nuy kuy ay akı nbi rdur uml aç ev r ey ekar - ş ı har eket l er i niaz al t makmaks adı y l ahus ul eget i r i l mi şbi rhâl -

156

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

di r .Hâl bukii l haml ar da böy l e uz un uz adı y at es i rgönder mel er y okt ur .Bunl arbi rans ay ı l ac akkadarkı s az amanl ar dav ekes i k kes i kgel i r . * * * Vaz i f el i l er t ar af ı ndan medy oml ar v âs ı t as ı y l a düny ay a v er i l en bi l gi l er ,eks er i y a mâş er îpl ânl ar l ai l gi l iç ok büy ük har eket l er imey dana get i r i r l er .Baz an da v az i f e pl ânı nı ny üks ek v ar l ı kl ar ıpek müs t es na hâl l er de i ns anl ar ar as ı nda büy ük bi r har eket iuy andı r abi l mekv eonl ar aküt l ev îhaml el erkaz andı r -mak, umumîv emâş er ît er t i pl er ,ni z aml arv eus ul l erdahi l i ndey et i ş t i r i c i bi l gi l er ii ns anl ar a v er mek, hul âs a düny ada hı z l ıi nki ş af l ar ı s ağl amaki ç i nbi z z atkendi l er idüny ay ai ner l er ,hem i dar ec i ,hem de mür ş i tdur uml ar daf aal i y etgös t er i r l er .Bu kudr et l iv ar l ı kl ar dai mîs ur et t ei r t i bat t a bul undukl ar ıy üks ek v az i f e pl ânı ndan al dı kl ar ıüs tbi l gi l er ii ns anl arar as ı nday ay maki ç i nkur dukl ar ıdi n mües s es el er i y l edüny adabüy ükv et opl ui nkı l âpl ar as ebep ol muş l ar dı r . Böy l ec e kur ul an v e mâş er îpl ânl ardahi l i nde kudr et l it es i r l er gös t er en büy ükdi nl er ,s ağl am v emaz butmüey y i del er i y l ev i c danl ar ı ny üks eks ev i y el er eul aş mal ar ı nıs ağl amı ş l ar dı r . Di nl erbu c ephel er i y l e;i ns anl ar ıv az i f e pl ânl ar ı na haz ı r l ay an v âs ı t al ar dandı r .Di nl erdüny anı nbugünküy üks ekv emüt ekâ- mi l dur umunumey danaget i r mi şv edüny adakigel ec ekbüy üki nt i kal dev r i ni ni l kmâş er îhaz ı r l ı kl ar ı nıt emi n et mi şv eherbi r ikendi büny es i nde, z amanl ar ı nı n ç eş i t l i v e deği ş i k i ht i y aç l ar ı na, z ar ur et l er i nev ei c apl ar ı nac ev apv er er eki ns anl ar a,v az i f epl ânı -na haz ı r l anmanı nenuy guny ol l ar ı nıgös t er mi ş t i r . Herdi nz amanv ei c apl ar agör edi r ekt i f l er ,mi s al l er ,s embol l erv e bi l gi l er i ç i nde v er di ğider i ns ez gi l er l ei ns anl ar ıc ehal et i n kar anl ı ğı ndan kur t ar ı p büy üki l âhîy ol ay önel t mi ş t i r .Büt ün di nl er i ns anl ar ı nv i c danmekani z mal ar ı nı nr eal i t emuv az enel er ihat t ı - nı ; oanamahs usi c apl ar ı nmüs aades idahi l i ndekii dr aki mkânl ar ı nı n enüs ts ev i y el er i ney üks el t ebi l mel er i ney ar dı m et mi ş t i r . Kur ul anbi rdi ni nv ec i bel er i nii ns anl ar at ebl i ğv et al i m et mek 157

BEDRİRUHSELMAN

v ebut al i mat ai ns anl ar ı ni l ki nt i bakl ar ı nıs ağl amaki ç i ny üks ek v az i f epl ânı ndanv az i f el ibi rv ar l ı kbi r azev v els öy l edi ği mi zgi bi , düny adabedenl ener eki ns anl arar as ı nakar ı ş mı ş t ı rkii ns anl ar bu v az i f el ibedenl i l er epey gamberv ey akur t ar ı c ıdemi ş l er di r . Vaz i f epl ânı nahaz ı r l anmaküz er edüny ay agel mi şol ani ns anl ar , baş l ar ıboş bı r akı l mı ş deği l l er di r .Eğerböy l e ol s ay dıi ns anl ar bugüne kadarol an müt ekâmi ldur uml ar ıi l e gel emez l er di .Bi naenal ey hf er t l ergi bimâş er îdur uml ardadai may üks ekv az i f e pl ânı nı nmur akabes iv enez ar et ial t ı nday üks el mekt edi r .Kâi nat t abui ş l emükel l efbüy ükv az i f el i l erv ar dı r . İ ns anl arbi l has s ai dr akl er igeni ş l edi kç e,i ç i ndey aş adı kl ar ı kaba maddel er i ndarf i z i koş i mi kkai del er idı ş ı nat aş may abaş l amı ş l ar v edahaş ümul l ü geni şi dr akl er eday anan bi r t akı m ka-nun v e ni z aml ar ı nmev c utol abi l ec eği nedai r ,özbi l gi l er i ndenş uur l ar ı na s ı z ans ez gi l erv ei ns i y akl ar l av ar l ı kl ar ı nı ni l l et l er i niöğr enebi l mek i ht i y ac ıi ç i ndemüt emadi y enç ı r pı nı pdur muş l ar - dı r .Onl ar ıi l k i ş galedenpr obl em,et r af l ar ı ndagör mekt eol duk-l ar ış ey l er i nv e bu mey anda bi z z at kendi l er i ni n ki mi n t ar af ı ndan mey dana get i r i l mi şol mas ıv emukadder l er i ni nki ml ert ar af ı n- dani dar e edi l mes i mev z uu i di . Bi naenal ey h Tanr ı mef humu üs t v i br as y onl ar ı ny ar dı mı y l ai ns anl ar ı nözv ar l ı kl ar ı ndankopupgel mi ş bi ri ht i y ac ı n,i dr akl er i ndebel i r eni l kkuv v et l ii ni kâs ı dı r .İ dr akl er i i nki ş af ay üzt ut may abaş l adı kl ar ıandani t i bar eni ns an- l arbi r t anr ıar amay abaş l amı ş l ar dı r .Fakatönc el er ionl ar ı nbui ht i y aç l ar ı , değerbakı mı ndan henüzpekz ay ı fol an i dr akl er i y l emüt enas i p bas i tdur umdabul unuy or du.Bi naenal ey ho,t anr ı s ı - nı ,anc akbeş duy uor ganı nı nmahduti mkânl ar ıi ç i ndear amak-t andahai l er ibi r kudr et gös t er emi y or du. Onl ar ı n bu i ht i y aç l ar ı nı c ev apl andı r may aç al ı ş any ar dı mc ıv ar l ı kl ar ı ngönder di kl er is ez gi l er i ns anl ar ı nanc akbeşduy uor ganı nahi t apedebi l ec eks embol l er l e mümkünol abi l i r di .Bus embol l er i nas ı ldel âl etet t i k-l er imânâl ar ı i ns anl ar anl ay abi l ec ek i dr ak s ev i y el er i ne ul aş mı ş deği l l er di . Bi naenal ey hi l âhîmef huml ar ı ns ez gi l er ii ns anl ar a anc akonl ar ı n, et r af l ar ı nda en kudr et l i ol ar ak t anı dı kl ar ış ey l er l e s embol l eş t i r i l er ekv er i l mi ş t i .Mes el âi l kz amanl ar dagüneş s embol üt anr ı y ıt ems i leder di ,bi rül key ii hy a eden büy ük bi r nehi rgeneböy l ebi rs embol dü.İ l kz amanl ar ı nbas i ti dr akl er i ne bu s embol l er bi r müddet kâf igel ebi l di .Fakat i dr akl er gi t t i kç e 158

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

değer l eni y or ,değer l er iy üks ek i nc e madde kombi nez onl ar ı y l a ar t ani ns ani dr akl er iar t ı kbus embol l er l et at mi nedi l emezhâl e gi r i y or du.Büt ün buhâl l er i n net i c es i nde,v az i f epl ânı ndan,i l âhî bi l gi l er ii ns anl ar as unmaki ç i nv az i f el iv ar l ı kl ardüny ay ai ndi l er v e ki t abîdi nl er idüny ada t es i set t i l er .Bu di nl er i n herbi r ii ns an t opl ul ukl ar ı nı n eks i kt ar af l ar ı nıt amaml adı .Bu ki t apl ar l as embol l er i nmânâl ar ıbi r azdahaaç ı kl anmı şol du.Bus ur et l ebeş er i y et idahai l er ibi ri nki ş afhâl i neget i r meni n,büy ükmukadder at pl ânı nagör eç i z i l mi şy ol l ar ıi ns anl ar agös t er i l di . Herdi n,i ns anl ar ı ny aş adı kl ar ır eal i t el er i ni n en s on i mkânl ar ı hudut l ar ıdahi l i ndekii dr akl er i ni nv ar abi l ec eğienüs ts ez gis ı nı r l ar ı nakadaröğr enmel er ii c apedenş ey l er iöğr et t iv ev az i f es i ni mükemmel eny apt ı . Ev v el âi ns anl ar ıç eş i t l ii badetş eki l l er iv e mükel l ef i y et l er i y l e v az i f es ez gi s it at bi kat ı nı ndi s i pl i ni nehaz ı r l ay ı c ıdur uml ar aon- l ar ı ot omat i kmans okt u.İ ns anl ar abi r bi r l er i nis ev mes i niöğr e- t er ek gene v az i f ey e doğr u y ür üy üş ün büy ük haz ı r l ı kl ar ı na ai t i s t i kamet l er i nidi r ektt al i mat l adagös t er di .Vi c danl ar ı nı ndai ma üs tr eal i t el er i ney önel mel er ii ç i nl üz uml uol anhert ür l ühar eket ionl ar a,f az i l et i nç eş i t l iy ol l ar ı nıgös t er meks ur et i y l eaş ı l adıv e i ns anl ar ıv az i f es ez gi s ihaz ı r l ı ğı nı n nur l ui mkânl ar ı na kav uş t ur manı nç eş i t l imüey y i del er l ey ol l ar ı nıs ağl adı . Hul âs adi nl er ,bugünar t ı kgel mekt eol andüny anı nbüy üki nt i kaldev r i ni neş i ği nei ns anl ar ıy akl aş t ı r dı .Eğerdi nl erol mas ay - dı i ns anl ı kbugünbumer t ebedendahapekç okger i l er debul unur du. Böy l ec e,i ns anl ar ı nv az i f epl ânı nahaz ı r l anmal ar ı nıt emi n et mek i ç i nv az i f el enmi şv ar l ı kl arbuv az i f el er i nimuv af f aki y et l ey apmı ş ol dul ar . Fakati l kz amanl ar danor t az amanl ar ageç mi şol makl aber aber i ns anl ar ,di nl er i nkur ul duğudev i r l er dei dr akenhenüzkâf ider ec edet eç hi zedi l mi şdeği l l er di .Bi naenal ey hheps iay nıkay nakt an, y âniv az i f epl ânı ndangel env eheps iay nıder ec edebüy ükhaki kat l er i ni z i ndey ür üy endi nl er ,muht el i fz amanl ar dabuhaki kat l er ii ns anl ar aanc akanl ay abi l ec ekl er it ar z da,ç eş i t l if or ml ari ç i nde v er ebi l mi ş l er di r .İ ş t eonuni ç i nkii ns anl arar as ı nday ay ı l mas ıger ekenhaki kat l er i ,pey gamber l erv ekur t ar ı c ı l aranc aks embolkul 159

BEDRİRUHSELMAN

l anar aky ay abi l di l er .Bi naenal ey hbüt ünbüy ükdi nki t apl ar ıbi r er haki kat i ns ez gi s i nit aş ı y anv ez amanl ar ı nagör ehes apl anar akt er t i pl enmi şbul unankuv v et l is embol l er l edol udur .Mes el â,kı y amet s embol übunl ar danbi r i s i di rkibüy ükbi rhaki katol andüny anı n y akı ni nt i kaldev r es i niv ey ahutbu düny adev r es i ni n kapanı ş ı nı i f adeet mekt edi r .Kez a,c ennetv ec ehennem mef huml ar ıdamânâl ar ıder i nl er deol anbâz ıhaki kat l er i ni dr akl er ey et ec ekkadars ez gi l er i ni nv er i l ebi l mes ii ç i n-y üks eki c apl ar agör ev az i f epl ânıt ar af ı ndan t er t i pl ener ekdüny ay av az i f el i l erel i y l es unul muşbi r er s embol dür .İ badetş eki l l er i ni nherbi r iz amanı ni c apl ar ı na,hay at ş ar t l ar ı na,i nki ş afdur uml ar ı nav ev i c dan mekani z mal ar ı nı n muv az enes ev i y el er i negör ekı l ıkı l ı nahes apl anar aki ns anl ar aempoz e edi l mi şv e böy l ec e ot omat i k bi rt er t i pl ei ns anl ar ı n üs tv i c dan uns ur l ar ı nay önel er ekbugüny akl aş makt aol dukl ar ıüs tpl ânael v er i ş l ibi rhâl egel ebi l mel er i ni nhaz ı r l ı kl ar ıy apı l mı ş t ı r . Buar adadi nl er i nemr et mi şol dukl ar ıs ev gi ,ş ef kat ,y ar dı ml aş ma, af ,müs amaha,f er agat ,f edakâr l ı k,i y i l i k,doğr ul uk,s ami mi -l i k, hemc i ns l er i ne v e hat t â hemc i ns l er i ni n gay r ı na kar ş ıbi r t akı m mükel l ef i y et l er … gi bis ay ı s ı zf az i l et l er ,kez abununaks i neol ar ak menet t i kl er i ;hodkâml ı k,ki n,has et ,düş manl ı k,i nt i kam,köt ü- l ük, y al anc ı l ı k,mür aî l i k,gas ı pl ı k,hı r s ı z l ı k,c âni l i k…gi bis ay ı s ı zr ez i l et l er baz anot omat i k,baz anday ar ıi dr akl ibi ray dı nl ı ki ç i n-de,i ns anl ar ı y üks eki dr akpl ânl ar ı nahaz ı r l amı ş t ı r . Fakatz amanl abui dr akl er i nüs tpl ânadoğr ui nki ş af l ar ıoka-dar ar t t ıkidi nl er i n,s embol l er l ev er mi şol dukl ar ıs ez gi l er ian-l amakv e mânâl andı r maki ht i y ac ıi ns anl ar daş i ddet l ebel i r di . Bunudabu di nl er i n muv af f aki y et l er ic üml es i nden s ay mak ger eki r .Bugün i ns anl arbus embol l er i n,kendi l er i ndeuy andı r mı şol dukl ar ıy üks ek s ez gi l er i nmümkünol duğukadaraç ı kbi l gi l e- r i nes us amı ş ç as ı na i ş t i y ak duy makt adı r l ar . Bununl a ber aber , bu mânâl ar ı di n ki t apl ar ı nı n muv af f aki y et l e y er l eş t i r mi ş ol dukl ar ı kuv v et l i s embol l er i ni ç i ndenay ı r ı pç ı kar abi l mey ei ns anl ar ı nan-c aky üz de i ki s iv ey ani hay etüç ümuv af f akol abi l i r . Fakatdi r ekt i f l er i nidai mai l âhîpl ândanal any üks ekv az i f el i l er i ns anl ar ı nbugünküi ş t i y akl ar ı nıv ey üks eki ht i y aç l ar ı nıgör dü- l er . İ ş t e bu ki t ap,büy ük v az i f e pl ânı nı n düny ai ç i nv az i f el iol an 160

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

kı s mı nı n düny ay abi rhedi y es i di r .İ l er it ekâmül l er i nedev am et meki ht i y ac ıi ç i ndes us amı şi ns anl ar ı nş i ddet l ear adı kl ar ıv ebekl edi kl er ibi l gi l er ii ht i v aet mekt edi r .Di nki t apl ar ıt ar af ı ndany üks ekhaki kat l er i n,z amanv ei c apl ar agör ei ns anl ar ay et ec ekkadar kuv v et l is embol l eri ç i ndes ez gi l er iv er i l mi ş ,buki t apt adadüny a i nkı l âbı nınet i c el endi r ec ekol an v eön s ez gi l er iev v el c ev er i l mi ş bul unanhaki kat l er i naç ı kbi l gi l er iv egel ec ekdüny aüs t üâl eml er i ndes ez gi l er iy az ı l mı ş t ı rkibunl ardabüy üki nkı l âbı neş i ği nde bul unanbugünküdüny anı ns onr eal i t es i ol ac akt ı r . * * * Sonz amanl ar adoğr udüny adai y i c et ebar üzedenv ebüy ük di n mües s es el er ii l edi ğermâş er îbi rs ür üdur uml ar ımey danaget i r en v az i f el iv ar l ı kl ar ı nmüdahal el er idüny anı ni l ki ns anl ı kdev r es i ndebu kadaraç ı kv eş ümul l üol ar akgör ül müy or du.Zi r a i l kdev i r l er de i ns anl ı ğı ny enii nki ş af ay üzt ut muşi dr akl er ii ç i ndeböy l ebüy ük mâş er ît ekâmül l er epeki ht i y aç l ar ıy okt u.İ dr akl er ihenüzot omat i k s ez gikademes i ndebul unani l ki ns anl ardahaz i y adef er dîhay at l ar geç i r i y or l ar dı .Bu ar ada r as l anan küç ük t opl ul ukl ar bugünkü mânâda anl aş ı l an büy ük mâş er ît opl ul uk mef huml ar ı ndan bambaş kai di .O z amanı ngel i pgeç i c it opl ul ukl ar ıaç l ı kendi ş es i , kor kui ns i y akı ,c i ns i y eti ht i y aç l ar ıgi biç okbas i tbi r kaçi ns i y akî s ez gi denmüt ev el l i ti ht i y aç l aral t ı ndav ukuagel i y or du.Bubas i t i nki ş afkademel er i ndei ns anl ar ı nş ümul l ümâş er îhay at l ar ıhenüz kur ul muşdeği l di .Budaonl ar ı ni dr akl er i ni n,böy l ebi rdur umu mey danaget i r ebi l mekkudr et i nden mahr um bul unmal ar ı nı n bi r net i c es ii di .Yânif er t l er ibi rar ay aget i r i p muay y en bi rhedef e doğr u müş t er ek f aal i y et l er ikur ac ak v e onl ar ıs ev kv ei dar e edec ek kadarl üz uml u ol an t opl ay ı c ı l ı k,kur uc ul uk v ei dar ec i l i k kudr et l er ii dr akl er dehenüzt ees s üset memi şbul unuy or du.Bu y üz den, dai ma v i c dan düal i t el er i ni n muv az ene s ev i y el er i nef s ani y ets ahal ar ı ndakur ul an bui l ki ns anl arpekç okz aman boy unc aal tr eal i t el er des ür ünmekmec bur i y et i ndekal mı ş l ar dı r .Zi r ai ns an al t ıkademel er i ndekiot omat i k y ür üy üş l er i ndeny eniay r ı l may abaş l amı şol ani l ki ns anl ar ,i l er i -de geni şç apt akihür r i y et l er i nkendi l er i nekaz andı r ac ağı ,bedenl er i ne i dr akl er i y l e di r ektol ar ak müdahal e edebi l mek i mkânl a- r ı na henüzmâl i kdeği l l er di .Eğerhâlhepböy l edev am et s ey di ,onl ar ı n 161

BEDRİRUHSELMAN

i nki ş afmuv az enes ev i y el er i ni nüs tkademel er e,kendikendi l er i ne y üks el ebi l mel er imümkün ol maz dı .Bunun i ç i n,i l ki nki ş af l ar ı n muv az enes ev i y el er i niy ukar ı l ar aul aş t ı r abi l mel er i - nis ağl amak maks adı y l ai ns anl ar ı ni dr akl er i ne dı ş ar ı dan gel ec ek f er dî müdahal el er i nl üz um v ez ar ur et l er ibi r müddet daha dev am et mi ş t i r .Tabi î di rkii dr akl erkendi l er i nit opl adı kç a,y ânii ns anl ı k hâl i ndekigör gü v et ec r übel er l eş ümul l er i nigeni ş l et t i kç e hür r i y et l er iar t mı ş ,oni s bet t ededı şmüdahal el eri dr akl er i ndaha z i y ade, kendi i nki ş af mekani z mal ar ı na bi z z at kendi l er i ni n müdahal eedebi l mei mkânl ar ı nıar t t ı r makc i het i ney önel mi ş t i r . * * * İ dr aki n kendikendi s i ne müdahal es i ni n,i ns an hay at ıbaş l angı c ı ndaanc akdı şmüdahal el er l ev ey ar dı ml ar l amümkün ol abi l ec eği niev v el c es öy l emi ş t i k.Bui l kdev r el er deherş eyot omat i kt i rv ei dr aks i z c edi r .Onuni ç i ni ns anl arbunai ns i y akdemi ş l er di r .İ l k z amanl ar da, üs t mâş er î pl ânl ar ı n i ns anl ar üz er i nde dai ma müdahal es iol muş t ur .Fakat bur ada müdahal et âbi r i niy anl ı ş anl amamal ı dı r . Bu müdahal eden maks at ;i s t i kamet l endi r mek, or gani z e et mek,pr ogr aml amak demekt i r .Bundan daha aş ı r ı mânâdakimüdahal el eri ns anl ı ks af has ıi ç i ndeği l di r .İ ş t ei l kz amanl ar dakibu dı ş ar ı dan gel en v i br as y onl ar ı ni dr akt ekikl âs i k i f ades ii ns i y akl ar dı r .Bui ns i y akl ar ı ,hay v anl ar damev c utol an daha ağı rv ekabaot omat i z mal ar danay r ıt ut makl âz ı m gel i r .Çünkübu i kiot omat i z maar as ı ndageni şmahi y etf ar kıv ar dı r .Ni t eki m böy l e f ar kl ar nebat l ar l a hay v anl ar ar as ı ndaki ot omat i z mal ar da da mev c ut t ur . İ dr akl eri nc el di kç ebui ns i y akl ary av aşy av aşdahaz engi nkar akt er l eral may abaş l ar l arv ei ns anl ar ı ns ez gidedi kl er iş eki lv e hâl l er egi r er l er .Sez gi dev r i ni ndüny adabaş l amas ıumumîdeğer bakı mı ndan aş ağıy ukar ımüs âv at l a ol muş t ur .İ ns i y akl ar ı n dol dur amadı kl ar ıboş l uk v e ki f ay et s i z l i kl er s ez gi l er i n doğmas ı y l a y av aş y av aş dol may a baş l amı şv ey üks ek âl eml er dekimâş er î pl ânl ar ı ns i met r i ğiv eonl ar ı nhaz ı r l ay ı c ı s ıol andüny adakii ç t i - maî hay at kur ul muş t ur .İ ş t e bu kur ul uş s ı r as ı nda i dr akl er i n i nki ş af l ar ı napar al elv eay nız amandabu i nki ş af l ar ı n net i c el er i ne bağl ıol ar akbüt ünün c üz ül er eay r ı l mas ı ,par ç al anmal ar ,or gan162

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

l aş mal arv eor gani z at öri ht i y ac ıbaşgös t er mi ş t i r .Bus ur et l edi r kimahi y et ,i ht i y açv ez ar ur etz engi nl eş t i kç ebedenl erar as ı ndaki i l kdev r el er emahs usbenz er l i kl erv ei dr akl er dekimuht ev aki f ay et s i z l i ği ni n hus ul eget i r di ğii ns i y akl arbenz er l i ğior t adan kal kmı şv et ekâmül ünhus ul eget i r di ğif ar kl ıdur uml arar t ı kev v el c e ol duğugi bi ,uf aknüans l ar l adeği l ,geni şdeğerf ar kl ar ıhâl i nde bedenl er det ec el l iet mi ş t i r . Bu i ç t i maîf or mas y onl aranı ndan i t i bar en,genei ns an hay at ı i ç i nenot omat i kmânâs ı y l af er dîv emâş er ît opl ul ukl arbaş l amı ş , t ür l üdeğeröl ç ül er ii t i bar ı y l abâz ıf er t l er ,but opl ul ukl ar aönder l i ket mi ş l er di r :nef s anîönder l i kl er ,v i c dans af has ıönder l i kl er iv e muay y enz amanl ar dav ar ı l mı şbüy ükv eumumîi nki ş afdev r el e- r i önder l i kl er igi bi . İ ş t ebuz ar ur et t i rkihas s asi r t i batkabi l i y et l er i nibâz ıi ns anl ar a kaz andı r mı ş ,bu y üz den kuv v et l imedy oml argel mi ş ,muay y en i nt i kals af hal ar ıol muşv ekâi nat ı ny üks eky ol l ar ı nadoğr ubi rbi l -gi , bi r kav r ay ı şv e uz anı şs ez gi l er i y l ev az i f ey e,hi s s îhaz ı r l anma pl ânl ar ıbaş l amı şv eni hay ety akı ngeç mi ş l er edoğr ubupl ânl ar en münkeş i fhâl l er i nial mı şv es ez i ş l erdahakuv v et l is embol l er v e r ef or ml arhâl i ndec emaat l er det ec el l iet mi ş t i r . İ dr aki n,düny a pay ı na düş en i nki ş af ı nı nş u kı s av e umumî hul âs as ı nıy apar kent opl ul ukl ar ı nnas ı lv enet ar z dat eş ekkület t i kl er i nideumumîbi rbi l gihâl i ndev er mi şol duk. * * * Düny adakit opl ul ukl ar ı nherbi r ibüy ükv az i f epl ânıhaz ı r l ı ğı - nı n doğur muşol duğuz ar ur et l er deni l er igel mi ş t i r .Bi ri ns anı n, bu haz ı r l ı ğıbi rt ekf er tol ar akbaş l ıbaş ı nay apamay ac ağıev v el c e s öy l enmi ş t i .Bi r azev v elv er mi şol duğumuzbi l gidei dr aki nt ek baş ı nakal ı nc amat l upol ani nki ş af l ar ıt emi nedemey ec eği niöğr et t i .İ ns anl arhi ç bi rv aki tmünf er i tol ar akbüt ündüny aboy unc a y aş ay ı pi nki ş afedemez l er . Düny adamev c utol an ı r kl ar ,mi l l et l er ,c emaat l er ,c emi y et l er , ai l el erhepy ukar ı dai z ahedi l enz ar ur et l er i nv ei ht i y aç l ar ı nnet i c el er i di r .Bunl ar danev v el âı r kl ar ıel eal al ı m. * 163

BEDRİRUHSELMAN

* * Üni t e’ dens üz ül üpgel eni c apl arger eği nc ey üks ekv az i f el i l e- r i n t ens i pv et es i r l er i y l edüny anı ni ç t i maî ,t abi îv ec oğr af îş ar t l ar ı na gör ei ns anbüny el er i ndev ei dr akl er i ndebi r t akı mf ar kl aş mal arv e gr upl aş mal arhâs ı lol muş t ur .İ dr akl er i n,bedenl er iüz er i ndey apmı ş ol dukl ar ıç eş i t l if or mas y on,t r ans f or mas y onv edef or mas y onl ar ı n ana hat l ar ı nda da muay y en gr upl ar a mahs us bâz ımüş t er ek v as ı f l ar v e kar akt er l er ay r ı l mı ş t ı r .Böy l e muay y en gr upl ar da t opl anmı şol ani dr akl er ,ogr ubuns omat i kv eps i ş i k( bunl ar ı ni ki s i deay nış ey di rv ebedeni nç eş i t l it ez ahür l er i neai tmef huml ar dı r ) hus us i y et l er i nit aş ı r l arkibunl ardaı r kl ar ı mey -danaget i r i r l er . Bu bi l gigös t er i y orkii ns anl ar ı nı r kl ar aay r ı l mas ı ,onl ar ı ni dr akl er i ni n bedenl er i ne y apmı ş ol dukl ar ıendi r ektt es i r l er i n net i c es i di r .Yâniı r kf ar kl ar ıi dr aki n doğr udan doğr uy av ar l ı kt an al dı ğıt es i r l er l ebeden üz er i nemües s i rol mas ı ndan z i y ade,muhi t t env emuhi t t ekihâdi s el er dengel ent es i r l er l ebedenüz er i nde deği ş mel er i nhus ul egel mes i ndenmüt ev el l i thâl l er di r .Şuhâl deı r k ay r ı l ı kl ar ı ,i ns anl ar ı ni nki ş afi ht i y aç l ar ı nagör eş uv ey abuş ar t l ar i ç i nde düny ay ai nmi şv eo ş ar t l ar dan ş uv ey a bu ş eki l de f ay dal anmı şol makz ar ur et i ni nbi rnet i c es i di r .Muay y ent ekâmül i ht i y aç l ar ı y l adüny ay agel mi şol anbey azv es i y ahı r kt ani kii n-s an, r enkl er i y l enas ı lbi r bi r i nden f ar kl ıhus us i y et l ergös t er i y or l ar s a, ay nıi ns anl arar as ı ndageneay nıi c apl ar agör e,bedenl er i - nebağl ı bi r bi r i ndenazç okf ar kl ıps i ş i kaks i y onv er eaks i y onl argös t er i r l er . Hul âs abey azol s uns i y ahol s un,s ar ıv ey akı r mı z ıol s un,büt ün i ns anl aray nıy ol daomuzomuz aay nıy okuş l ar ı ,ay nımani al ar ı ,ay nı z or l ukl ar l aaş ar ak,ay nıhedef edoğr ut ı r manmakt adı r l ar . Vebu y ol c ul ukumumî di r .Ki ms eni ni nhi s ar ıv ei mt i y az ıbahi smev z uu deği l di r .Herv ar l ı ğı ni nki ş af ıi ç i n nas ı lbi ry ür üy üşl âz ı m gel i y or s a,ov ar l ı ğı noy ür üy üş euy mas ız ar ur î di r .Bugüny ür ünec ek y ol l arbey az aboy anmı ş t ı r ,i c apet t i ğiz amans ar ı y a daboy anı r , gene i c ap eder s es i y ah v e kı r mı z ıda ol abi l i r .Bi naenal ey h i ns anl ar ı nı r kt ef r i kl er i nes ebepol anbedenr enkl er i ni n v ebu r enkl er er ef akatedenbâz ıhus us i y et l er i ni n,haki kîay r ı l ı ğıi f ade edebi l ec ek hi ç bi rkı y met iy okt ur .Bunl ar ,y ür ünec ek y ol l ar -da kul l anı l mas ıl âz ı m ol angel i pgeç i c ii nki ş afv âs ı t al ar ı nı nbi r erbas i t mat er y al i di r .Vev az i f ehaz ı r l ı ğıy ol undakit opl uy ür üy üşz ar ur et i ni n 164

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

i c apl ar ı dı r . * * * Buz ar ur et l e,i nki ş af l arnet i c es i ndedahai dr akl iv es i s t emat i k t opl ul ukl armey danagel i r .But opl ul ukl ar ı n baş ı ndami l l etv ey a dev l ett opl ul uğuv ar dı r . Kâi nat t amuay y env az i f el er i nv ei ş l er i nbi r t akı m gr upv ekadr ol ar dakiv az i f el iv ar l ı kl ar t ar af ı ndan y apı l dı ğı nıv e gr upl ar ı n, muht el i fc ephel er i y l e bi r bi r i ne bağl ı bul undukl ar ı nı , böy l ec e üni t e’ y ekadarbi ror gani z as y onl ars i s t emi ni nkur ul muşol duğunu ev v el c e bel i r t mi ş t i k.Vaz i f e pl ânl ar ı nı n kâi natpr ens i pl er i ne uy gunol ar aky ür üt ül mes i nit emi nedenbus i s t eml erbüt ünv ar l ı kl ar ı ni nki ş afv et ekâmülpl ânl ar ı ndaç okmühi mr ol l eral ı r l ar . * * * İ ns anl ı k hay at ı ,or gani z as y onl ars i s t emi ni ns i met r i ğiol an v e onl ar ı ns ez gi l er i nihaz ı r l ay an,aş ağı l ar dani t i bar ens onmer hal edi r . Bi naenal ey hv az i f epl ânıs ez gi l er i nev eazç okdabi l gi l er i ne ai t haz ı r l ı kl ar ı ni ns anl ı khay at ı ndai kmaledi l mes iz ar ur î di r .İ ns anl ı ğı n düny adakii l kv es on v az i f es i ,v az i f epl ânı nahaz ı r l ay ı c ıi c apl ar ı y er i ne get i r mekt i r . Zat en i ns anl ar , üs t y ar dı mc ıt es i r l er i n müdahal el er i y l eeni dr aks i zol ani l kkademel er i nden,eny üks ek i dr ake,v az i f es ez gi s i ni ni dr aki nekadargeç enbüt ünt ekâmülkademel er i ndebui c apl ar ai s t eri s t emezuy makt adı r l ar .Buuy uş y a t amamenot omat i kkar akt er dekiv ey ahutazç okay dı nl ı kbi rs ez gi i ç i ndekimekani z mal ar l av ukubul ur .Buy ar ıi dr akl iv ey ai dr aks i z ot omat i z mal ar i ns anl ar ı n, v az i f e pl ânl ar ı na haz ı r l anmal ar ı nı s ağl ay ac ak ç eş i t l it ekni ki mkânl ar a mâl i kt i r l er .İ ş t e bu t ekni k i mkânl ar danbi rt anes idei ns anl ar ı n,mi l l etv ey adev l etc ami as ı i ç i ndet opl uol ar aky aş amal ar ı dı r . * * * Mi l l etv ey adev l et ,herş ey denev v eli ns anl arar as ı ndakur ul muş büy ükbi rt opl ul ukt ur .Müş t er ekgay el er l ebi rar ay at opl anmı şol an bu büy ük i ns an kal abal ı ğı , muay y en hedef l er e müt ev ec c i h, munt az am,pr ogr aml ı ,t er t i pl iv ec ehi t l ibi rç al ı ş mamekani z mas ı na 165

BEDRİRUHSELMAN

t âbi di r .Bumekani z mabüy ükni z amauy gunv edüny ay ür üy üş üi l e t am bi rahenkhâl i ndegi der . Mi l l et t opl ul uğu,bi rs ür üt âl it opl ul ukl ar dan müt eş ekki l di r . But âl it eş ekkül l erdi r ektv eendi r ektol ar akbi r bi r i nebağl anmı ş l ar dı r .Mes el â,baş t ai dar ec ibi rönderv ar dı r .Hi y er ar ş i kbi rs ı -r ay l a ona bağl ıbul unan i dar e mekani z mal ar ımev c ut t ur .Bu mekani z mal ari ç i nde i dar e edenl er ,i dar e edi l enl erz i nc i r l eme bi r t er t i pl e bi r bi r i ne bağl ıol ar ak y ür üy üp gi der l er .Zâhi r en maddî hedef l er ey önel mi şgör ünenbumekani z manı nbüt ünf aal i y et l er i haddi z at ı nda,but opl ul uğuns i met r i ğiol andahaüs tpl ânl ar ai ns anl ar ıhaz ı r l amaki ç i ndi rv ebuhaz ı r l ı kdav az i f es ez gi s i ni nhaz ı r l ı ğı dı r .Bi naenal ey h bu t opl ul uk i ç i nde y apı l an i ş l er de v az i f e pl ânı naai thaz ı r l ı kl ar ı nt as l akl ar ı nıbul makmümkündür .İ ns anl ar ı n,bi rmi l l etv ey adev l ett opl ul uğui ç i ndekendii dr akl er i ne gör e-v az i f e di y ei s i ml endi r di kl er iş ey l er i n heps ianc ak,v az i f e s ez gi s i ni nbi r erhaz ı r l ı kmat er y al i di r .İ ns anl arbuhaz ı r l ı ğı ni c abı ol ar ak,bumat er y al l erv âs ı t as ı y l abüy ükc ehi t l erv egay r et l ers ar f eder ekas ı lv az i f ebi l gi s i nekav uş abi l ec ekl er di r . Hul âs a,mi l l etv ey adev l et ,büy ükv az i f epl ânı nai ns anl ar ıhaz ı r l ay an,y üks eki dar ec iv az i f el i l er i n nez ar et l er ial t ı ndadüny ada kur ul muşi ç t i maîbi r ert eş ekkül dür . * * * Düny aüz er i ndehi ç bi rmi l l etmüc er r etv et ekbaş ı nadeği l di r . Heps iay nıgay ey ol undadi r ektv ey aendi r ektbağl ar l abi r bi r i ne bağl anmı ş t ı r .But eş ekkül l er ,düny aüs t üv az i f epl ânı nı ni s t i hdaf et t i ğinokt al ar ai ns anl ar ıgöt ür mekt ev ebüy ükbi rahenki ç i nde ay nıel den s ev kv ei dar eedi l mekt edi r .Var l ı kl ar ,büt ün mes ul i y et l er i nimüdr i kol ar akbui ş iy ür üt ür l er .İ ş t ebuv az i f el i l er ,mi l l et v edev l etor gani z as y onubüny es i ndemev c utdi ğert opl ul ukl ar ı n, or ganl ar ı n,ai l el er i n,f er t l er i n kendii ş l er i niy er l iy er i nc ev edür üs t l ükl ey apmal ar ı nımuht el i fv âs ı t ai l et emi net mey eç al ı ş ı r l ar .Bu t opl ul uğut eş ki ledenher hangibi rc üz üde,f er t t ebaşgös t er en ay kı r ıf aal i y et l ery er i nev eehemmi y et i negör e,büt ünt opl ul ukt a azv ey aç okş i ddet t es ar s ı nt ı l ary apabi l i r .Böy l ec et opl ul uki ç i nde t ekâmüledengr upl ar ,ot opl ul ukl ar danay r ıgr upl ar ıt eş ki leder -l er . 166

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

Büy ükt opl ul uğunböy l et ekâmüleder ekpar ç al anankı s ı m- l ar ı di ğer daha müt ekâmi l dur uml ar ıt eş ki l eder l er ken, büy ük t opl ul ukt a kal an f er t l erar as ı ndakikoor di nas y on v e kooper as y on boz ul ur .Fer t l er ,ar t ı ko t opl ul uğun i c apl ar ı nıv emüş t er ek hedef l er i nit aki pedemezhâl egi r er l er .O mi l l et i nv ey adev l et i n büny es iç ökmey ev edej ener eol may abaş l arv ef er t l ert opl ul uk i ç i n deği ly al nı zkendi l er ii ç i nç al ı ş may ıgay eedi ni r l er .Ni hay et büy ükt opl ul uki nkı r azbul ar aky er i nidahai l er imâş er îbi rt opl ul uğa,y ânibi rmi l l et ev ey adev l et et er keder .Buhâlt ekâmül ünbi r i c abıv edüny ani z amı nı nahengi di r . * * * Bi rmi l l eti ç i ndef er t l er iv az i f es ez gi s i nehaz ı r l ay ı c ıç eş i t l if aal i y etbul unur .Bunl ar ı nbâz ı l ar ıdahakol ayv er ahatş ar t l aral t ı nda y apı l ı r ken ç oğu z ahmet l i ,y or uc u,üz üc ü hâl l er dec er ey an eder . Mes el âbi r i s iazy or ul makl ahay at ı nıbol l uki ç i ndegeç i r ebi l ec eği gi bi ,di ğerbi r i s ienağı ri ş l er de,madenoc akl ar ı ndadi di nedi - di ne hay at ı nı kaz anmay a ç al ı ş ı r . Bi r i s i hemen hemen mes ul i y et hi s l er i ndenkendi s i niaz ades ay ar ken,di ğer ienağı rmes ul i y et l er al t ı ndaez i l di ği nihi s s eder .Bâz ı l ar ıi dar ec iol ar akbaş ageç er .Bâz ı l ar ıi dar eedi l enl erar as ı ndas ür ükl eni r .Büt ünbunl arbi rdev l etv e mi l l ett eş ki l ât ı nı nt abi îf onks i y onl ar ıar as ı ndabul unan,her bi r i baş kabi rc ephedeni ns anl ar ıhaki kîv az i f epl ânıs ez gi l er i neç eş i t l i t at bi kat l ar l a haz ı r l ay an t ür l ü hay att ar z ı ndan i bar et t i r .Mekt ep hay at ı ,i şhay at ı ,bür o hay at ı ,as ker l i khay at ı ,s os y et eha-y at ı , memur l ukhay at ı ,s i y as ethay at ı ,ai l ehay at ı …bunl arar as ı n-dadı r . Fakatbunl ar ı ni l kgör ünüş t ekimaddîhedef l er iv eendi ş e-l er i öt es i ndeöy l ebüy ükmüş t er ekbi rmaks atgi z l enmi ş t i rkibu da büt ünf er t l er ibukar makar ı ş ı kv eç et i ny ol l ar danüs t ünbi rs ez gi y e, bi rv az i f ebi l gi s is ez gi s i nei ns anl ar ıt opl ul uki ç i ndet e- kert eker haz ı r l amakt ı r .Bi naenal ey h mi l l et t opl ul uğu,baş ı ndan s onuna kadarherf er di nden,kendi s i nedüş env az i f ey ibüy ükbi rs adakat l e, i y ini y et l e,hodkâml ı knef s ani y et i nekapı l maks ı z ı nha-r eket l er i ni büy üki ns anl ı kt opl ul uğunakar ş ıol an v ec i bel er i y l euz l aş t ı r ar ak y apmas ı nıbekl er .O mi l l et i nf er t l er ibunu y apt ı kç at opl ul uğun i s t i hdafet t i ğigay el er i nbüy ükni met l er i ndenmüs t e- f i tol ur l ar . Vegel ec ekv az i f epl ânı nı nay dı nl ı k,kaz anç l ıy ol l ar ı nabüy ükbi r 167

BEDRİRUHSELMAN

kudr etv es ür at l ey akl aş mı şbul unur l ar .Bi l âki smi l l e- t i nf er t l er i y al nı z kendic anl ar ı na düş er l er v eş ahs îmenf aat l er i nigay e edi ner ek di ğer i ns anl ar ı n al ey hi nde hodkâmc a ç al ı ş ı r l ar v e v az i f el er i niköt üy ekul l anı r l ar s aherş ey denev v el ;omi l l eti ç i nde düny ay a gel mi ş ol mal ar ı nı n kendi l er i ne t emi n edec eğiy üks ek kaz anç l ar ıel deet mekf ı r s at ı nıkaç ı r mı şol ur l ar .Vebuy üz dende hodkâml ı k nef s ani y et l er i nde,v i c dan muv az enel er i ni n al ts ev i y el er i ne t akı l ı p kal ar ak y enibi rt akı m ı s t ı r apl ıbedenl enmel er e muht açbi rhâl dedüny ay ıhüs r ani ç i ndet er ket mekmec bur i y et i y l e kar ş ı l aş ı r l ar .Zi r a onl ar ı nt akı l mı şol dukl ar ıal tnef s ani y et s ev i y el er i ndekidur uml ar ı y l av az i f e pl ânl ar ı na y akl aş abi l mel er i mümkünol maz .Tekr aredi y or uz :Zâhi r endüny anı nbâz ımad- dî i c apl ar ı nay önel mi şgör ünenmi l l et l er i nkur ul uş uhaki kat t e,düny a s ı nı r l ar ı nıt aş anbaş kav ey üks ekbi rz amani dr akii ç i ndedev am edec eki l er ihay at l ar ıhaz ı r l ay ı c ıy ol l ar ıi s t i hdafet mek-t edi r .Yâni bukur ul uş l ar ı n,düny adagör ünengay es i ndendahaç oküs t ünv e ş ümul l ür ol l er iv ar dı r .Bi naenal ey h düny a hay at ı - nı nz ar ur î i c apl ar ı ndan ol ar akgör ünen bumaddît ar af l ar at akı -l ar akas ı l hedef ii hmalet mekv i c danmekani z mas ı nı ny ür üy üşt empos unu y av aş l at ı rv ei ş l er igec i kt i r i r . * * * Mi l l et l er ar as ı nda ay nıgay ey e müt ev ec c i h ol manı n haki kî s ez gi s i nev ar mak,ogay eni nl i y akat l iy ol c ul uğunakat ı l mı şol -mak demekt i r . İ dr akl erbu i nki ş afder ec el er i nibul dukt an s onr a,t ı pkıv az i f e pl ânl ar ı nda y üks el di kç e küç ük or gani z as y onl ar ı ni dr aken bi r l eş er ek dahabüy ük or gani z as y onl ar ai r c aedi l mes igi bi ,küç ük mi l l et l er i ndet ekâmülı ş ı ğıal t ı ndabi r l eş er ekdahageni şv eş ümul l üi ş l er iy apabi l mekv emüş t er ekgay ey ol undas ür at l ei l er l emeki ç i n dahabüy ükt opl ul ukl ar ımey danaget i r mel er iz ar ur î ol urkibus ur et l ey üks ekv es ağl am bi ri ns anl ı ki dr aki nikaz an-mı ş küç ükt opl ul ukl ar dan müt eş ekki lbüy ükdüny at opl ul uğu,v az i f e pl ânl ar ı nı ndahauy gunbi rs i met r i ğiol makl i y akat i nikaz anmı ş bul unur .Bu i s ehaki kîv az i f el er i nii dr aket mi şi ns anl ar ı n geni ş mâş er îpl ânl ar adoğr uat ı l mı şkuv v et l ihaml el er is ay ı l ı r . 168

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

* * * Mi l l et l er i ni nki ş afy ol undakif aal i y et l er iot omat i k,y ar ıi dr akl i v ei dr akl ibi r ç okdi ğerbedens i zv az i f el i l er i nf aal i y et l er i y l emüt er af ı kt ı r .Bu v az i f el ior ganl ar ı n herbi r i ,düny ada mi l l etv ey a dev l etdedi ği mi zt opl ul uğut eş ki ledenf er t l er i n,gr upl ar ı nf aal i y et l er iüz er i ndev az i f eal mı şüs t ünbi ror gani z as y onunor ganl ar ı dı r .Şuhâl debi rmi l l eti ç i ndekii şgör ümüdi s i pl i niv ev az i f eni n ş aş may anni z am v et er t i pl er i ,omi l l et i nv ey adev l et i nbağl anmı ş ol duğudüny aüs t übi rs i s t emdengel mekt edi r .Budahi çş üphe-s i z omi l l et i nbüt ünf er t l er i y l e,kaz anmı şol duğul i y akat i nder ec es i ne gör eay ar l anmı ş t ı r . Mi l l et l ert eş ekkül l er i ni n haki kîhedef l er i nikay bet meden y üks el meki s t edi kç ev ebui s t eky ol undac ehi ts ar fet t i kç ebuay ar l ary üks el i r ,onunl amüt enas i pol ar akt ekâmülot omat i z mal ar ı da y üks el t i l i r .Hul âs a,mi l l et l er i nbağl ıbul undukl ar ıs i s t eml er ,kâi nat t a dahaş ümul l ü,bi r bi r i nebağl ıbüy ükv az i f eor gani z as y onl ar ı nı n küç ükbi r eruns ur udur .İ ş t ebuuns ur l ardüny adakiher hangibi r mi l l et i nv ey adev l et i ni nki ş af ıi c apl ar ı nagör eç eş i t l i f or ml aral ı r l ar .Bur adakigay ededüny adakiherv âs ı t ai l eol du-ğu gi bi -mi l l etv edev l ett opl ul ukl ar ıv âs ı t as ı y l ai ns anl ar ıt opl uhâl de v az i f epl ânıs ez gi l er i neot omat i k,y ar ıi dr akl iv ei dr akl i ol ar ak haz ı r l amakt ı r .Buhaz ı r l ı ğat am mânâs ı y l auy muşol anbi rmi l l et v ey adev l etdev az i f es i nibi t i r mi şv ei ns anl ar ıdüny aüs t üv az i f e pl ânı nal i y akat l ey et i ş t i r mi şol ur . * * * Büt ün t opl ul ukl arf er t l er i ni nki ş af ıi ç i ndi r .Anc ak t opl ul ukl ar ıf er t l er den bı ç akl akes ergi biay ı r makdadoğr udeği l di r .Zi r a düny adakit opl ul ukl arbüy ükor gani z as y on s i s t eml er i ni ni l khaz ı r l ı kegz er s i z l er i di r .Or gani z as y ons i s t eml er i ni ngay es ii s ev ahdet e,bi r l i ğedoğr uy ür ümekt i r .Bi naenal ey hf er t l erbubakı mdan t opl ul ukmef humundanay r ı l amaz .Bunudahai y ii z ahet mek i ç i n, f er dîv emâş er îpl ânl ar ı nbi r bi r i nekar ş ıol anf onks i y onl ar ıüz er i nde bi r azdur mal ı y ı z . Fer dîpl ânnedi r ?. .Bi rbeden,v ar l ı ğı nt ekâmülv âhi di di r .Mu169

BEDRİRUHSELMAN

kadder atpr ens i bi negör ev âhi tpl ânas ahi pt i r .Herbedenehas r edi l mi ş ,haz ı r l anmı ş ,t ekâmül ününi c apl ar ı nagör eay ar l anmı ş bi r pl ân mev c ut t ur .Pl ân kabav edarbi rç er ç ev edemekdeği l di r . İ c apl ar ı nz ar ur îkı l dı ğıi mkânl arni s bet i ndedai mageni şhar eket s ahal ar ı nas ahi pt i r .Bi naenal ey hi mt i hanl ar a,dol ay ı s ı y l ahür r i -y et e dai may erv er i c imahi y et t edi r .Bupl ânı npr ens i bibedeni n t âbi ol duğu r uhun t ekâmül üne,t ekâmülder ec es i ne,t ekâmüly ol undakikadr ol ar a,ş ar t l ar a,i mkânl ar a,hul âs at ekâmül ün büt ün i c apl ar ı nabağl ı dı r . Mâş er îpl ânnedi r ?. .Kâi nat ;f er t l er i nbaş ı boşt ekâmület t i kl er i bi rmat er y als ahas ıdeği l di r .O,i dr aki nigüçs ez di ği mi zv egüç s ez ebi l ec eği mi zy üks ek pr ens i pl er i nv âz et t i ğis on der ec e der i n v ey üks ek mekani z mada t er t i pl er i n,ay ar l anmal ar ı n,i c apl ar ı n büt ünü,y âniüni t e’ ni nkendi s i di r .Kâi nati l âhîni z amı nbi ri f ades i di r .Bi naenal ey hherf er t ,herv âhi tbedenbi rf er dîpl ânas ahi p ol makl aber aberdai madi ğerv âhi t l er i n,y ânibedenl er i nkendipl ânı kar ş ı s ı ndakidur uml ar ı y l ai l gi l i ,ay ar l ı dı r .Tekâmülmâş er îpl ân i ç i ndey ür ür .Aks ihâl deni z amdanv eahenkt enbahs edi l emez . * * * Muay y en âl eml er i n muay y en v as at l ar ı nda v ey a muay y en kür el er i nde bedenl er dai ma bi r bi r l er i ni n dur uml ar ı y l a kar ş ı kar ş ı y adı r l ar .Bukar ş ı l aş maay nız amanda,y üks ekpr ens i pl e- r i n ay ar l adı ğıf er dîpl ânl ar ı n baş ka bi r mekani kc epheden i dar e ol unuş unui f adeeder .Büt ün bui ş l er ,buni z aml arv et er t i pl er y üks ekv az i f epl ânl ar ı nı nor gani z as y ons i s t eml er ii ç i nde,v az i f e- l i v ar l ı kl ar ı ni ş ç i l i kl er i y l ey ür üt ül ür . Bundan baş ka,bedenl er i n epr öv hay at l ar ı nda bi r bi r i y l ei ş t i r akkur dukl ar ıbi r ç okhus us atv ar dı rkibuhâldüny anı nüs t üne, v az i f epl ânı nahaz ı r l anı ş ı n bi ri f ades i di r .Hul âs a,f er dîpl ân üs t ündemâş er îpl ânmev c ut t ur .Mâş er îpl ânay nız amandabi rgay ey emât ufol makl aber aber ,f er dîpl ânl ar ıdai ki nc ider ec edekibi r mekani z may l aay ar l ay ankompl i kebi rpl ândı r . Buay ar l anmal arüni t edengel endi r ekt i f l er egör ev az i f epl ânı nı nt es i r iv ekont r ol üal t ı ndav ukuagel i r .Yânif er t l er ,y aş amakt a ol dukl ar ımâş er îpl âna,v az i f epl ânı nı nmuht el i fkademel er i nden 170

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

akan s ay ı s ı zt es i r i n haz ı r l adı ğınamüt enahihay atkombi nez onu i ç i ndekendiepr öv ,i mt i hanv ei nki ş afs ahal ar ı nıbul ur l ar .Fer t t ekit es i r l er i ny üküar t t ı kç a,i nki ş afhı z l andı kç a,i dr akol gunl aş t ı kç af er di npl ânı y l ai l gi l imâş er îdur uml ardaay ar l anı r . Bur adadi kkatedi l ec eknokt aş udur .Tekf er ti ç i nmâş er îdu-r um deği l ,mâş er îkadr onunherf er dii ç i nmâş er îdur um haz ı r l anı r .Çok kaba bi rmi s alol an y üzf er t l i k bi rmâş er îpl ân al al ı m. Bu f er t l er den( a)i ç i ndoks andokuzf er di ndur umubahi smev z uudur . Fakatay nıy üzki ş i den( b)i ç i ndi ğerdoks andokuzki ş i ni n,( a) ’ nı n da dahi lol duğu di ğer doks an dokuz ki ş i ni n dur umu bahi s mev z uudur .Kez a,( c )i ç i n,( a)v e( b) ’ ni ndedahi lol duğudoks an dokuzki ş i ni ndur umuay ar l anı r .Yânibi rki ş ii ç i ndok- s andokuz ki ş is ef er beredi l mi şdeği l di r .Vaz i f el i l ers onder ec ei nc et er t i pl er l e buy üzki ş i y ibi r bi r l er ii ç i nv az i f el endi r i r l er .Fakatş ur as ımuhakkak kibu y üzki ş i ni nt ekâmülöl ç ül er ibi r bi r i ni n ay nıdeği l di r . Her kes i ni ht i y ac ıv et ekâmüli c abıgeneay nıi nc emekani z may l a deği ş i r .( a) ’ nı ndoks andokuzki ş i y ekar ş ıdur umui l e,( b) ’ ni ndur umuay nıdeği l di r .Kez abumâş er îpl âni ç i nde maddey ekar ş ıdur um daherbi rf er ti ç i ndeği ş i r .Büt ünbunl ar v az i f el iv ar l ı kl ar ı nv az i f el er ii c abıol ar akgönder di kl er it es i r l er i n hus ul e get i r di kl er imadde kombi nez onl ar ı ndakiv e bedenl er dekimi kt ar îdeği ş mel er l ev uku bul ur .Bur adakimekani z mal ar dan haber iol may anf er t l er ,anl ay amadı kl ar ıbi r t akı m es r ar l ıhâdi s e-l er i ç i ndey uv ar l andı kl ar ı nız anneder l er .Bi r i s i ni npl âni ç i ndekii c apl ar a t âbiol ar akv âkıol anmi kt ar îdeği ş mel er ikombi nez onu- nagör e f aki rol uş unamukabi l ,öt eki ni n muay y en der ec ey eay ar l anmı ş mi kt ar l ardol ay ı s ı y l a or t a der ec ede ol uş u,bi rdi ğer i ni nz engi n ol uş u,bi r i ni nkül t ür l ü,öt eki ni nc ahi l ,bi r i ni nş of ör ,bi r i ni n müz i s y en,bi rdi ğer i ni nç öpç üol uş u,bi r i ni nmes ut ,di ğe- r i ni n bedbaht ,bi r i ni ni y i ,bi rdi ğer i ni nköt ü,bi r i ni nhas t al ı kl ı ,di ğer i ni n s ağl am,huy l u,huy s uz ,egoi s tv ey adi ğer kâm ol uş l a- r ıv ebüt ün di ğerdur uml arhepz amanv emekânkadr ol ar ı nda as l îpr ens i be gör ei nki ş af l ar ı n i c apl ar ı nı n y er i ne get i r i l mes ii ç i n üni t eden s üz ül er ek gel en t es i r l er kanal ı y l af er dîv e mâş er îmi k- t ar deği ş mel er it ekni ğii l ev ukuagel i r l erkiay nımekani z may a t âbi maddel er i n mi kt ar deği ş mel er i de y ukar ı ki dur uml ar a gör e ay ar l anmı şbul unur .Bubi l gi y it es i r l erv ev ar l ı kl arar as ı ndaş ü171

BEDRİRUHSELMAN

mul l endi r di kç edahay üks eks ez gi l er ev ar makmümkünol ur . İ ş t e t opl ul ukl ar ı n i ns anl ar a gör ünen z âhi r î gay el er i ni n öt es i nde gi z l enmi şhedef l erbunl ar dı r . * * * Bi rmi l l etc ami as ıi ç i ndeböy l ebi rs ür ümâş er îpl ânl ar ı n,y âni t opl ul ukl ar ı n bul unduğunu s öy l emi ş t i k.Bu t opl ul ukl ar ı nz âhi r enbi r bi r i nebağl ıgör ünenv eöy l egör ünmes ii c apedendur uml ar ı nı nhaki kat t e,v az i f eor gani z as y onl ar ı nı nf onks i y onmanl a- r ı na t âbiol dukl ar ı nıdabi l di r mi ş t i k.Bubi l gi y egör ebi rmi l l et ,büy ükbi r t opl ul uki ç i ndegeneay nız ar ur et l er l e-t eş ekkület mi şol anküç ük bi rai l et opl ul uğunudabuı ş ı kal t ı ndamüt al aaet memi zger eki y or . Haki kîmânâs ı y l aai l e,düny ay ai nki ş af l ar ıi ç i ni nmi şv ar -l ı kl ar ı n t at bi kat l ar ı naenz engi nmat er y al l er i haz ı r l ay anv ebu t at bi kat akuv v et l ibi rz emi nt eş ki ledenmaz but ,munt az am bi r t opl um c üz üdürkibunun da büt ünü i ns anl ı kc ami as ı dı r .Ai l e, i ns anl ar ıv az i f e pl ânı na haz ı r l ay an en mükemmelbi rv âs ı t adı r . İ ns anl ı kc ami as ı nı ni s t i hdafet t i ğibüy ükmânâl ar ,küç ükbi rai l e t opl ul uğundakibüt ün i nki ş afmat er y al l er iz engi nl i ğii l e hul âs a edi l ebi l i r .Buhaki kat ,v az i f epl ânı nadoğr ui ns anl ı ğı n haz ı r l anı ş ı ndabi rai l et eş ekkül ününnekadarmühi mr ol l eri f aet mekt e ol duğunugös t er i r . Fi l haki kadüny adaal tv eüs thi ç bi rt ekâmüluns ur u,haz ı r l ay ı c ı s ı y okt urkiai l ebi l gi s i ni nş ümul üv ei c apl ar ıdı ş ı ndakal mı şol s un. Zat enbi rai l eni nbüny es i ,i ns anl ı khay at ı ndamümkün ol anbüt ün t ekâmülmat er y al iz engi nl i kl er i nibi rar ay at opl ay a- c akt ar zv e ş eki l l er de kur ul muş t ur . Muhakkak ki her kes kendi i ht i y ac ı ni s bet i ndev eder ec es i ndebi rai l eoc ağı ndan geç mi şv e bu oc ağı nni met l er i ndenf ay dal anmı ş t ı r . * * * Bi rai l et opl ul uğunun en i pt i daîv ebas i thaz ı r l ı kl ar ıhay v anl ar danv ehat t ânebat l ar danbaş l ar .Buhaz ı r l ı ğı ndaeni pt i daîş ekl i c i ns i y et t i r .Ci ns i y etbi r ç okmekani z mal ar ı ndüğüm nokt as ı dı r .Bu düğüm nokt al ar ı ndanbi rt anes ideai l et eş ekkül üdür .Kez ac i ns i y et düny ada ac ı ,t at l ıbi r ç ok hâdi s el er i n,s aadet l er i n,f el âket l er i n, 172

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

ı s t ı r apl ar ı nv el hâs ı li nki ş afuns ur l ar ı nı n da düğüm nokt as ı dı r . Hul âs a,c i ns i y et ,düny adakii nki ş afmekani z mal ar ı - nımuht el i f c epheden har eket e get i r en bi runs ur dur .Hem v az i f ey e,hem nef s ani y et ey önel en v i c dan mekani z mas ı na,c i ns i y et r eal i t es i ç eş i t l iş eki l l er demües s i rol ur .Ci ns i y et ,bi r ç okf az i l et l i ,y üks el t i c i i mkânl ar ay olaç abi l ec eğigi bi ,f el âket l er i n,ı s t ı r apl a- r ı n,az apl ar ı n, mez ar ı nv et ı mar haneni ndekapı l ar ı nıaç abi l i r . Ai l ehay at ı nı ni l k kudr et l ihaz ı r l ay ı c ıuns ur uc i ns i y etot omat i z mas ı dı r .Buy üz dende bi rs ür üi mt i hanı n anaht ar ıonun i ç i ndemündemi ç t i r .Ci ns i y et anaht ar ı y l aaç ı l mı şbi rai l emües s es es ibüt üni c apv ez ar ur et l er i y l e i ns anl ar ıot omat i ky ol l ar dan dahiol s a- mes ul i y et v ev az i f e s ez gi l er i ne haz ı r l arkibu haz ı r l anı ş da i ns anl ari ç i nt ekâmül y ol ununenmükemmelbi ry ür üy üş üol ur . * * * Vaz i f ehaz ı r l ı ğımekani z mas ı ndabukadarkuv v et l ibi rv âs ı t aol an ai l eoc ağı nı ni ns anl ar as ağl adı ğıi nki ş afmat er y al l er i nel er di r ? Bus or ununc ev abı nımâş er îpl ânhakkı ndabi r azev v elv er di ği mi zbi l gi dendeç ı kar makmümkündür .Bubi l gi denanl aş ı l ac a-ğı üz er e,ai l e mües s es es i ni n haz ı r l amakt a ol duğu i nki ş afuns ur l ar ı nı nbâz ı l ar ı nı nakı l l ar ı nagel ebi l ec eğigi bi -i ns anl ar ımut l aka memnunv emes utedi c i ,onl ar ı nnef s ani y et l er i niokş ay ı c ımahi y et t eol mal ar ıger ekmez .Bi l âki sbunl ar ı nç oğukül f et l i ,z ahmet l i , meş akkat l i ,üz ünt ül ü,ı s t ı r apl ı ,az apl ıv e hat t â baz an i ş kenc el i kar akt er l ergös t er i rkies as enai l ekur umununenkuv v et l iv ei nki ş af aeny ar ar l ıt ar af ı nıdaonunbus er t ,haş i nv emaz butç ehr es i t eş ki leder .Kur ul muşbi rai l eni ni l kanı ndans ongünl er i nekadar geç enol ay l ar ı nıdi kkat l i c et et ki kedenl er ,buhus us t aol dukç ader i n s ez gi l erv ebi l gi l erkaz anı r l ar .Ai l edahakur ul maz danev -v elbi l e onat ekaddüm edenhâdi s el er ,ai l emekani z mas ı nı ni ş l ey i ş i nden bekl enennet i c el er it emi net mey ebaş l amı şbul unur .İ kic i ns t en i ns anı nbi rar ay agel mes ihus us unda,i l kadı mdaonl ar ı nheri ki s i ne ai tbâz ıkol ay l ı kl argör ül mekl eber aber ,bi r ç okgüç l ükl erv ehat t â namz et l er denherbi r it ar af ı ndanay r ıay r ıy eni l mes ii kt i z aeden i mkâns ı z l ı kl ardamey danaç ı kabi l i r .Vebunl ar ı nherbi r ii kit ar af a da bi r eri mt i han v e müş ahede mev z uu ol ur .Onl a- r ı n öz bi l gi l er i ni n,ev v el c ei z ah et mi ş ol duğumuz ş eki l de ar t mas ı na 173

BEDRİRUHSELMAN

s ebepol ur .Mes el âbus ı r adadar gı nl ı kl ar ,kı r gı nl ı kl ar ,t ar t ı ş mal ar , döv üş mel erv ehat t âc i nay et l erbi l emey danagel ebi l i r .Bunl arbi r ai l eni n daha baş l angı c ı nda i ken menf îy ol l ar da t el âkkiedi l en ı s t ı r apl ı , f akat kuv v et l i t ekâmül mat er y al l er i di r . Ai l eni n t ees s üs ündens onr ageç i m dâv as ı ,eş l er i nbi r bi r i y l eanl aş madâv as ı ,ev l i l i kş ar t l ar ı nai nt i bakdâv as ı … gi bibi rs ür üdâv aor t ay a ç ı kar .Bunl arhem er keğe,hem kadı naay r ıay r ıy ükl er ,v az i f e- l er , v ec i bel ert ahmi leder .Onl arbumüc adel el er deny amuz af f erv ey a mağl up ol ar ak ç ı kar l arv e heri kihâl de de i mt i hanl ar ı n muv af f aki y et l iv ey amuv af f aki y et s i zgör ünendur uml ar ı nagör eac ı , t at l ıbi rs ür ünet i c el er l ekar ş ı l aş ı r l arv eonagör edev az i f es ez gi s i y ol undakihı z l ar ı nıkaz anı r l ar . Ni hay et ç oc ukl ar doğar . Onl ar ı n büy üt ül mes i , has t al ı kl ar ı , s ağl ı kl ar ı ,öl üml er i ,kaz al ar ı ,ac ı l ar ı … anav ebabai ç i nbaz anhaz , baz anel em y ol l ar ı ndangeç enmüş ahedel ert emi neder .Bus ı r adabüt ün but ec r übel er imuv af f aki y et l egeç i ş t i r meni ni dr akl er i nev ar dı kl ar ız aman duy ac akl ar ıhuz uronl ar ımüs petv emes ut y ol l ar dan y üks el t i r ken,muv af f aki y et s i z c e,bec er i ks i z c ev er i l mi ş i mt i hanl ar ı n net i c es i nde,kendi l er i nc emenf ît el âkkiedi l en hâl l er deuğr ay ac akl ar ıac ı l ar ,hüs r anl ardabaş kabi ry ol dan gene i l er l emel er i nes ebepol ur . Bundan s onr aç oc ukl ar ı nt al i m v et er bi y el er i ,i y iv ey a köt ü y et i ş t i r i l mel er igi bipr obl eml er i n anav ebabay adüş en mes ul i y etduy gul ar ı ,kez ay et i ş enev l ât l ar ı nanav ebabal ar ı na,ai l eni n di ğerf er t l er i nekar ş ıdav r anı ş l ar ı nı ns ay ı s ı znet i c es iv eâkı bet i ,ai l e f er t l er ii ç i nay r ıkar akt er l ert aş ı y annamüt enahibi r eri mt i - han, gör güv et ec r übemev z uuol ar aks ı r al anı pgi der l er .Zâhi r enç eş i t l i y ol dabi r erı s t ı r apv ey as ev i nçkay nağıol anai l ehay at ı nı nbüt ün hâdi s el er ihaki kat t e,büy ükv az i f epl ânı nı ns ez gi l er i nii ns anl ar a v er i r . Hul âs a,mes utgör ünenbi rai l e,bedbahtgör ünenbi rai l e,f ac i al ar l adol uhay at l argeç i r enbi rai l e,s aki nv ey agür ül t ül übi rai l e v el hâs ı lç eş i t l ihay atş ar t l ar ı nat âbibüt ünai l el eranc akf er t l er i n i ht i y aç l ar ı na gör e ay ar l anmı şv e onl ar ı ni nki ş af l ar ı na y önel mi ş kuv v et l ibi r er y üks el me v âs ı t as ı dı r .Bu kı y met l iv âs ı t a büt ün z ev kl er i y l e,s aadet l er i y l e,ac ı l ar ı y l a,f el âket l er i y l e;i ns anl ar ı n he174

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

def iol anv az i f epl ânıi ç i nl üz uml us ez gi l er i nhaz ı r l anı şt at bi kat ı naenmükemmelbi rz emi nol urv ebut at bi kat ı nhert ür l üi mkânı nıhaz ı r l ar .Or adas ev gi l erdoğar ,s ev gi l erkay bol ur ,doğuml ar , öl üml er ,ay r ı l ı ş l ar ,kav uş uş l arbi r bi r i nit aki peder .Bunl ar ı nhep- s i , t ev l i tet t i kl er is ev i nç l erv e keder l er l e bi r erz engi ni nki ş afmat er y al iol ur . Düny ay agel enç oc uğui ç i ns ev i nenbi rannenekadary üks el i y or s a,öl enç oc uğui ç i ngöz y aş ıdökenbi rannededur umunda o kadari l er l emel erkay deder .Fakatş unokt ay ıt ekr arhat ı r l at ac ağı z :Ai l eni n büt ün budur uml ar ı ,i nki ş afy ol undakit er akki l er i , y ür üy üş l er i ,dur uş l ar ıt amamı y l av az i f el iv ar l ı kl ar ı ny ar dı m v e kont r ol l er i net âbi di r . Ai l e,kâi nat s onuna doğr ut ekâmül ün t am f or munu i f ade eden v ahdetmef humuna haz ı r l ı ky ol unun düny adakien bas i t v eot omat i kegz er s i z l er i nei mkânv er i r .Çoğuz amangör ül düğü gi bi ,eş l erar as ı ndakiy üzv ekar akt erbenz er l i kl er iai l et opl ul uğu i c abat ı ndanol ar akbedenl er i nmany et i kal anl ar ıar as ı ndat eş ekkület mi şbi rs ent ez i ni f ades i di rkibudav ar l ı kl ar ı nbi r bi r l er i ne y akl aş makt aol dukl ar ı nıgös t er i r .Bumany et i kal anl ars ent ez ine kadari y ikur ul ur s aai l ear as ı ndakikay naş maokadarmükem-mel ol urv eai l ehaki kîhedef i neokadary akl aş mı şbul unur . * * * Var l ı kl ar ı n düny ay ai nmel er i ,düny a maddel er ii ç i nde kendi l er i nel üz uml uol anmat er y al l er l ekar ş ı l aş ı ponl ar danf ay dal anabi l mel er ii ç i ndi rdemi ş t i k. Güneşmanz umemi z i n büt ün kür el er iar as ı ndai nki ş afmat er y al ien bolol anl ar dan bi r i s idüny adı r .Bu mat er y al l er i n,ç eş i t l i i ht i y aç l ar agör et anz i mv et er t i pedi l mi ş ,i ns anl ar ı ni ş l er i ney ar ar l ıhâl l er es okul muşol mal ar ıl âz ı mdı r .Bu i ş l er l ev az i f el enmi ş v az i f epl ânı nı nv ar l ı kl ar ı ,l i y akat l er i v ekudr et l er i der ec el er i negör e, düny ay at ahs i sedi l mi şmuht el i fv az i f e or gani z as y onl ar ıi ç i nde v az i f el er i niy apar l ar .Bi t t abîbununy ukar ı l ar dangel endi r ekt i f l er e uy gunol mas ıger ekt i ği niunut mamakl âz ı m gel i r . Buy ar dı ml ar l adüny av ar l ı kl ar ı nı nv ebuar adadur uml ar ı daha ş ümul l ü ol an i ns anl ar ı n,i nki ş af l ar ı nay ar ar l ıbi rs ür üt er t i pl er , 175

BEDRİRUHSELMAN

düz enl er v e t eş ekkül l er mey dana get i r i l i r . Mes el â t abi at hâdi s el er i ni nbi rni z am dahi l i ndev ukuaget i r i l i ş l er i ,büt ündüny ay aş âmi ls i y as î ,i kt i s adî ,i l mîdur uml arv ebumey andabüt ün t âl i t eş ekkül l er i y l ekur ul muşmi l l et l er ,dev l et l er ,aş i r et l er ,c emaat l er hepüni t eni ndi r ekt i f l er ial t ı ndakibüy ükor gani z as y onl ar da v az i f el ior ganl art ar af ı ndan s ev kv ei dar e edi l i r l er .Şu hâl de düny adakimi l l et ,dev l et ,ai l e gi bibüt ün t opl ul ukl ar ı ns ev kv e i dar es iy ukar ı l ar abağl ı dı r .Vebubağl ar ı ngay es idev az i f epl ânı s ez gi s i ne haz ı r l anı p bu pl âna l i y akatkaz anabi l mek i ht i y ac ı y l a düny ay ai nmi şv ar l ı kl ar ı n,y ânii ns anl ar ı n,hedef l er i ne ul aş abi l mel er i ney ar dı m et mekt i r .Ni t eki m heri ns an,düny adamev c ut ol an bu t eş ekkül l er i n namüt enahii mkânl ar ı ndan ç oğu z aman ot omat i kv ey ar ıi dr akl iol ar ak di r ektv ey aendi r ekty ol l ar dan, y ânihem onl ar ı ni c apl ar ıi ç i nde bi z z aty aş ay ar ak,hem de o i c apl ar day aş ay an di ğer l er i nimüş ahedeet meks ur et i y l es ons uz f ay dal art emi neder l er .Bur adakiot omat i kkel i mes i ni nmânâs ı nı ev v el c ebi r azi z ahet mi ş t i k.İ ns anl ar ı nbut opl ul ukl ar danf ay dal anmal ar ıherv aki tonl ar ı nhaki kîgay el er i nigör er ekv âkıol maz . İ ns anl ar ,hemen dai ma bu t opl ul ukl ar adüny ar eal i t el er i ne v e kı y met l er i ne gör e- anc ak kendi l er i ne s ağl ay ac ağımenf aat l er e kar ş ıi s t ekl iv emuht er i sol ar akkat ı l ı r l arv ebui s t ekl eot opl ul ukl ar dac anl abaş l aç al ı ş ı r l ar .Bui s t ekl er i nç eş i t l er ideherş ahs ı n nef s ani y etc üz ül er i ni n key f i y etv e kemi y et i ne gör e deği ş i r .Bu key f i y etv ekemi y et l erbaz anç okaş ağı l ar dakihodkâml ı ks ev i y el er i nekadari nebi l i r .Mes el âbüy ükbi rhay dutç et es ikur ul abi l i r . Fakatv i c danmekani z mas ı nı nüs ts ev i y el er i nei nt i baket mi şmuv az enel er l ebui s t ekl erç okas i l anev ey üks ekt ez ahür l erdegös t er ebi l i r l er .Mes el ât emi zbi rs ev gii ns i y akı y l abi rai l eni n büt ün y ükl er ial t ı nas ev es ev egi r i l ebi l i r .Fakatz âhi r en,bugel i pgeç i c i maddîmenf aatduy gul ar ı namukabi l ,büt ünbut eş ekkül l er i nbaz ant at l ı ,baz andaç okac ıv ez ahmet l iy ol l ar dani ns anl ar ıüs t ün v e haki kîkaz anç l ar agöt ür ec ekol anas ı lbüy ükkı y met l er i nihemen hemenki ms egör mekv edüş ünmeki s t emez . * * * Düny adabul unanherş eygi bimi l l et ,dev l et ,ai l et eş ekkül l e- r i de gay e deği l ,v âs ı t adı r .Bu v âs ı t al ar ı n haki kîgay el er idı ş t an 176

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

gör ündüğügi bi ,düny anı nç okmuv akkatol anv edüny aöt es i ne z er r es ibi l egöt ür ül emey enmaddîkaz anç l ar ıv er eal i t el er ideği l ,bu r eal i t el eri ç i ndey aş ay ay ı m,bukaz anç l arpeş i ndekoş ay ı m der ken i ns anl ar ı nkar ş ı l aş ac akl ar ıac ıv ey at at l ıbi rs ür ühâdi s e-ni nv i c dan mekani z mas ı ndauğr ay ac akl ar ıamel i y el er dens onr ahâs ı lol ac aköz bi l gi l er i nel deedi l mes i di r . İ ş t ebunokt adav i c danmekani z mas ı y l aözbi l gi ni nz engi nl e-ş i ş i ar as ı ndakimünas ebet ibi r ker e daha t ebar üz et t i r mi ş bul unuy or uz .Şi mdibubi l gi l er i ,i dr akl er dekar anl ı kv emüphem bi r c i het i nkal mamas ıi ç i nhul âs aeder ekt ekr ar l ay ac ağı z . * * * Düny ai dr akii l ekı y met l endi r i l env i c danr eal i t el er iv ar l ı ğı n öz bi l gi s i deği l di r . Bunl ar ,v ar l ı ğı n kaba maddel er deki bedenl enmel er i ni ni c apl ar ı nagör emaddedur uml ar ı nı n;v az i f enef s ani y etdüal i t es ii ç i ndeç eş i tç eş i tf or ml arar zedengör ünüş l er i di r . Bur eal i t el erher kes t emut l akol ar akay nıs ı r ay ıt aki p et mez l er , l üz um v ei ht i y aç l ar agör es ı r al anı r l ar .İ ş t ebuz ı tuns ur l ar ı nç ar pı ş mal ar ınet i c es i ndedoğac akhâdi s el er denal ı nac akkı y asbi l gi l er i ,i dr akkanal ı y l av ar l ı ğı nözbi l gi s i ni ndeğer l er i niar t t ı r ac ak v e budeğer l erdei dr akf or mas y onl ar ıi ç i nder uhunt ekâmülöl ç üs ü ol ar ak ona aks edec ekt i r . Bu hâl , düny ada dai ma deği ş en r eal i t el er i n,v i c dan mekani z mas ı ndakidur uml ar ı nıv e büt ün bu mekani z mal ar ı n,öz bi l gi y iz engi nl eş t i r i c ir ol l er i niv e ni hay et v ar l ı ğı n,r uhunt ekâmül üneai ty apt ı ğıhi z met l er i nöz ünükı s a- c a gös t er i r .Kez a,v i c dan mekani z mas ı nıi ş l et en bu r eal i t el er ,bi r t ar af t anözbi l gi l er iar t t ı r ı r kendi ğert ar af t ankuv v et i niv ehı z ı nı öz bi l gi l er den al ar ak üs tr eal i t el er e doğr u kay abi l mekt edi r l er . Yânibey nebağl ır eal i t el er ,özv ar l ı kt akii dr akeai ti nc emadde kombi nez onl ar ımudi l el er i niz engi nl eş t i r i r ken,özv ar l ı kt an bey neaks edennur l uı ş ı kl ardav i c danmuv az enel er i niüs ts ev i y e- y e ul aş t ı r makt adı r l ar .Böy l ec e,öz bi l gi l er ar t t ı kç av az i f e bi l gi s i y ol undakiv i c danmüc adel el er inef s ani y et i ndes ev i y es i niy üks el t i r . Vebi rangel i rkiv az i f epl ânı nı ny akı nl ar ı ndav az i f ei l enef s ani y et ar as ı ndakimes af ekı s al ı r .Vei dr aki nv az i f ec ephes i ney önel mes i kol ay l aş ı r .Vaz i f epl ânı nagel i nc eor adani t i bar env i c dandüal i t es i or t adakal maz .Onuny er i nebüy ükv az i f ef onks i y onl ar ı y l ay ür üy en 177

BEDRİRUHSELMAN

mahi y et ideği ş i kdi ğerbi rt ekâmüldüal i t es ibaş l ar .Vebudüal i t e, v ar l ı ğıüni t ey ekadart aki peder . * * * Bumüc adel eni nenş i ddet l ianl ar ı nıt eş ki ledenbi l has s aor t a i ns anl ı kkademel er i nde-i ns anl armüt emadi y en huz urv ehuz ur s uz l uki ç i ndemünav ebei l ey aş ar l ar .Buhâl l er ,v i c danuns ur l ar ı nı n bâr i z ol ar ak mey dana ç ı kan muv az ene v e muv az enes i z l i k dur uml ar ı na t ekabüleder .Bu huz uri ns anı ;i dr akini s bet i nde t at mi nkârbi rdur umas okar .Bus ay edeo kendi s i nihal l edi l mi ş pr obl eml eri ç i ndegör ür .Fakat ,i c apl ar av eözv ar l ı ğı nbel i r eni ht i y aç l ar ı nagör ev i c danı nmuv az enehat t ıy ukar ı l ar av ey aaş ağı l ar a doğr uboz ul may abaş l adı ğıandaonunkey f ikaç ar .Yenibi rr eal i t e kar ş ı s ı nda,es kir eal i t es i ni ny ı kı l maküz er eol duğuhi s s ionut az i p eder .Buı s t ı r ap,muv az eneni nboz ul mas ıder ec es i y l ear t ar .Buhâl herdev r ey e,herkademey egör eç eş i t l imahi y et l er v eş eki l l eral ı r . Baz an bi l has s a azi l er l emi şkademel er de-haki kîv i c dan az abı hâl i ndet ec el l ieder .Buaz apş eki l l er i ,muv az enel e-r i naş ağıdoğr u kay ı ş l ar ı ndadahaç okgör ül ür .Var l ı ğı ni l er ii nki ş afder ec el er i nde bu nev iaz apl arol mazama muht el i ft eş ev v üşhâlv eş eki l l er i mey danagel i rkibunl ardaazmühi m huz ur s uz l ukl ar dans ay ı l maz . Büt ün bu huz ur s uz l uk v ey aı s t ı r ap hâl l er i ;v i c dan r eal i t el er i ni n dahaüs ts ev i y el er dedenkl eş mel er i niv ebus ay edeözbi l gi l er i n ar t mas ı nıv ei ns anl ar ı n,mukadderol an v az i f e pl ânl ar ı na y akl aş mal ar ı nınet i c el endi r i r . Şuhâl de,bul unul ankademeni nhaz medi l mi ş ,f onks i y onunu i f a et mi şr eal i t el er i nit aki pedent eş ev v üş l er ibi ranev v elat l at may a ç al ı ş maks ur et i y l eüs tr eal i t el er eul aş makger eki r .Tâkikaz anı l mı ş ol an üs t l i y akat l er ,z amanl ar ı nda f onks i y onl ar ı nı y apmay a baş l as ı nl ar v e bunun net i c es i nde de öz bi l gi l er i ni nki - ş af y ol undakinor mals ey i r l er ii nkı t aauğr amadandev am et s i n.İ ş t ebi r i ns anher hangibi rhuz ur s uz l ukv ey at eş ev v üşv ey ahutı s t ı r api l e kar ş ı l aş t ı ğı ,onun v i c danıher hangibi r az abı n kı v ı l c ı ml ar ı y l a y anmay abaş l adı ğız aman,oi ns anı nder halkendi s i nit opl ay ar ak, i dr aki niv i c danı nı nuns ur l ar ıar as ı ndadol aş t ı r mas ı , oz amana kadar i l t i f at et medi ği v i c danı nı n üs t uns ur una y önel mes i , i s t ekl er i y l eonadeğer l ergönder mey ebaş l amas ı ,bunamukabi l ,al t 178

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

r eal i t ey eai ti s t ekl er i ni ,i t i y at l ar ı nı ,ar z ul ar ı nıger ipl ânl ar aat ar ak onl ar ıy enideğer l er l ebes l ememes iv eherş ey denev v elbununi ç i n el z em ol anc ehi tv egay r et l er i gös t er mes i ger eki r .Bunuy apt ı kç av i c danmuv az enes iy av aşy av aşüs ts ev i y el er de t ees s üset mey ebaş l ar .Budat ahakkukedi nc ey enidoğac akdaha büy ükbi rhuz urv es aadet i nneş es ibüt üngeç mi şmi hnet v e meş akkat l er i nheps i nis i l ers üpür ür .Fakatonl ar ı nözv ar l ı k- t aki bi l gi l er iz engi n bi ri nki ş afhamul es ihâl i nde o i ns anıy üks ek t ekâmülpl ânl ar ı nadahaz i y adey akl aş t ı r mı şbul unurkies as en i ns andahuz ur unar t mas ıdabuhâl i nnet i c es i di r . * * * Ac ababunef s ani y etuns ur unanel üz um v ar dı ,dahadoğr u- s u, i ns anl ı khay at ı ndabâr i znef s ani y etdüal i t es iol maks ı z ı ndaüs t ün r eal i t el er i nkaz anı l mas ıv eözbi l gi l er i nar t mas ı ,bi nnet i c ev az i f e haz ı r l ı ğı nı n gör ül mes imümkün ol maz mı y dıgi bi ,i ns an-l ar ı n akl ı nabâz ıs ual l ergel ebi l i r .Bununc ev abız at engeç mi şbi l gi l er de v ar dı r .Onl ar ıbur adat ebar üzet t i r el i m. Ruhun t ekâmül üne y ar ay ac ak ol an bi l gi l er i n öz bi l gihâl i ne geç mi şol mas ı ,y âniv ar l ı ğı nözmal ıol mas ış ar t t ı rdemi ş t i k.Bu da genes öy l edi ği mi zgi bi ,anc akhâdi s el eri ç i ndev ar l ı ğı ny oğr ul mas ı v ebi rs ür üc ehi tv egay r et l ers ar fedi l mes ii l et emi nedi l ec ekbi r key f i y et t i r .Yâniv ar l ı k,beden v âs ı t as ı y l a,düny a hâdi s el er i ni n müs petv emenf îc ephel er ikar ş ı s ı ndaonl ar l aboğuş ar aky apac ağı t at bi kat l ar dan s onr abâz ınet i c el erel deedec ekt i r kii ş t eöz bi l gi l er it emi nedenbunet i c el er di r .Es as eni ns anl ar ı nmüker r er bedenl enmel er i ;hâdi s el er i n hem t at l ı ,hem ac ınamüt enahi t ez ahür l er i y l e kar ş ı l aş abi l mel er ii ç i ndi r .Bunun s ebebide öz bi l gi l er iar t t ı r makt ı r .Fakatbur adabi rz ar ur etdahabel i r mekt edi r . Eğerhâdi s el er i ni ç i ndey oğr ul mav eboğuş mai mkânv ef ı r s at l ar ı nı hedeft ut an âmi l l erol mas ay dıböy l ez ahmetv er i c i , c ehi tv e gay r et l er it ahr i k edi c ihâdi s el er i n or t ay aç ı kmal ar ı na l üz um kal maz dı .Ve eğeri ns anl arhakedi l memi şv et i r el er l et ekâ-mül y ol unday ür üt ül ebi l s el er dioz amanmuay y enhar eket l er i ni ç i nde haps edi l er eki dr aks i z c es ür ükl enebi l i r l er di .Fakatev v el c ev er mi ş ol duğumuzbi l gi l er ,i ns anl arhakkı ndaböy l ebi rt ekâmülv et i r es i ni n mümkünol amay ac ağı nıgös t er mekt edi r .Zi r av ar l ı kl ar ı ni dr akv e hür r i y et l er i net aal l uket medent am bi rmaki ne 179

BEDRİRUHSELMAN

gi bii ş l ey enbunev ii l er l ey i ş l eranc akev v el c ei z ahet t i ği mi zgi bi v ar l ı kl ar ı n henüz i dr akt en v e kudr et t en mahr um bul undukl ar ı kâi nat ı ni l ks af has ı ndakikar anl ı k,ebedi y etkadaruz unbi res a- r et i ç i nde geç en mekani kt ekâmülpr ens i bi ne t âbiol abi l i r .Ve bu pr ens i pal t ı ndakit ekâmül ündev ar l ı kl ar as ağl adı ğıenbüy üknet i c e; gene i z ah et mi ş ol duğumuz gi bi ,hi dr oj en at omunun henüz i dr akl enmemi şv ees ar et t enkendi l er i nikur t ar abi l ec ekkudr et l er i kaz anamamı ş ,s adec emekani khar eket l er ei nt i baket mey emec bur t ut ul muşbi rl i y akatdur umundani l er igeç mez . Var l ı kl ar i s t i hkak kes bet medi kl er i hâdi s el er e s okul dukl ar ı t akdi r deonl ar dan i ns anl ı ks af has ı nal ây ı kf ay dal ar ıt emi n edemez l er .Çünkü bu t akdi r dei l l etv enet i c el er i nit ây i nv et akdi r edemey ec ekl er ibu hâdi s el er i nt ec el l i y at ı nda onl ar ı n kı y as bi l gi s i negi r ebi l mel er imümkün ol maz ,kı y asbi l gi s imev c utol may ı nc a da özbi l gi l ert eş ekküledemezv ei ns anl ı kt an bekl enen t ekâmült ahakkuk edemez .Ne ol ur s a ol s un,i l l etv e net i c el er i bi l i nmey en hâdi s el eri ns anl ari ç i n boşv egay es i zkal ı r .Anc ak, hakedi l mi şac ıv ey at at l ıhâdi s el erar as ı nday oğr ul ar ak onl ar ı n i ç i nden muz af f er i y et l ev ey amağl ubi y et l eç ı kmı şol manı ni l l i y et pr ens i bimuv ac ehes i nde geç i r i l ec ek kı y asbi l gi s iy ar dı mı y l ai dr aki nev ar ı l mı şnet i c el er i di rkit ekâmüluns ur uol an özbi l gi l er i mey danaget i r i r . Demek kii ns anl ar ı n;t ekâmüli ht i y aç l ar ı na ay ar l anmı ş hâdi s el er emüs t ahakol mal ar ıl âz ı mdı r .Tâkionl arbui s t i hkakl ar ı - nı n i dr akis ay es i nde,ohâdi s el er i ni ç i ndey oğr ul ur kennet i c ey e kendi l er i ni ul aş t ı r ac ak ol an kı y as bi l gi l er i ni bul abi l s i nl er v e bunl ar ı n muhas ebel er i niy apmak i mkânı na kav uş s unl ar .Ni ç i n day aky edi ği nibi l mey enbi rç oc ukoday akt anl ây ı kı y l ai s t i f ade edemez .Day akt ani s t i f adeedemey i nc ededur umununöl ç üs ü- nü t akdi redi phâlv et av ı r l ar ı nıı s l ahet mekc ehdi nigös t er emez .Bu day akt ani s t i f adeedebi l mes ii ç i nonuni dr aki ni nuy andı r ı l -mas ıv e bunun i ç i n de hangiz ay ı ft ar af l ar ı y l a day ağıhaket t i ği - ni n bel i r t i l mes il âz ı mdı r .Bu,onunpus udabekl ey enz ay ı ft ar af l ar ı nı t ahr i kedi pmey danaç ı kar t makl amümkünol ur .Büt ünbunl ar dan baş ka,i l er i debi l di r ec eği mi zmukadder atpl ânı nı nt at bi kat ı ndada buc ehi tv egay r etmekani z mas ı nı nr ol üv ar dı r . Bubi l gi l er ,v az i f euns ur l ar ı nı n önüneni ç i nç et i nv es er tbi r t a180

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

kı m net i c el erdoğur ac akol an nef s ani y etc üz ül er i ni n di ki l mekt e ol duğunuv ev az i f el iv ar l ı kl ar ı nbuhâl l er enedens ebepol dukl ar ı nı i z ahet mi şol ur . Şu hâl de,v az i f enef s ani y et müc adel es imekani z mas ı na l üz um v ar dı r .Ve nef s ani y etbunun i ç i ni nki ş afy ol undakı y met l i bi runs ur dur . * * * İ nki ş afmekani z mas ı nda v az i f e uns ur unun kar ş ı s ı na nef s ani y et i ndi ki l mes iboşv el üz ums uzbi ri şdeği l di r .Nef s ani y et ,büt ünüy l ev ec üz ül er i y l ec ehi tv egay r et l er ikamç ı l amakv ebi r azev v el s öy l edi ği mi zgi bii ns anıkı y asbi l gi s i nes ür ükl emeki ç i nv âz edi l mi ş mükemmelv ees as l ıbi rv âs ı t adı r .Tekâmülmekani z mas ıhay at l ar boy unc aar t anhı z ı nı ,bunef s ani y etuns ur l ar ı -nı n,z âhi r enmenf î gör ünenkudr et l er i ndenal ac akt ı r .Kı r ı l ac akodununmukav emet i ol maz s abal t akul l anmay al üz um kal maz .Nef s ani y etbuodunun mukav emet igi bi di r .Bal t adanef s ani y et iy enmeki ç i ny apı l ac ak müc adel el er eai tc ehi tv egay r et l er is embol i z eeder .Şuhâl de, nef s ani y et ol maz s a müc adel el er e,c ehi tv e gay r et l er el üz um kal maz .Böy l e ol may ı nc a da l i y akat s i z ,kendikendi ne gel ec ek t ekâmül l erbekl eni rkibi r azev v eli z ahet t i ği mi zgi bi ,böy l ebi rş ey mümkünol maz .Bi naenal ey hnef s ani y etol - mal ıkiüs tuns ur l ar a geç ebi l meni nc ehi tv egay r et l er it ahakkuks ahas ı nıbul abi l s i n.Bu c ehi tv egay r et l ergel ec ekmer hal el er i nbi l gi l er i niv eonl ar ı nöz v ar l ı ğamal edi l mel er i nis ağl ay ant emel l i v et i r el er di r . * * * Şi mdibunef s ani y etc üz ül er iv ev az i f ehaz ı r l ı ğımüc adel es ii ç i nde ç ı r pı nan,ç abal ay ani ns anı nbi rf er tol ar aki ç i ndey aş adı ğıâl eme ni s bet l eol andur umunaai tbi l gi l er iv er ec eği z . İ ns an;bi rr uhunkâi nat t akit ekâmül ününv âs ı t as ıv ei f ades i ol an v ar l ı ğa t ahs i s edi l mi ş madde c üz ül er i nden müt eş ekki l kombi nez onl arbüt ünüdür .Demekkibeden;bi rv ar l ı ğı ndüny adakihi z met i net ahs i sedi l mi ş ,kendii nki ş afz ar ur et l er i negör e kul l anabi l ec eğimaddîbi rv âs ı t adı r .Var l ı k;hâki mi y et ial t ı ndav e hi z met i ndebul unan bedeni n kabamaddîdur umundan i s t i f ade 181

BEDRİRUHSELMAN

eder ekonunv âs ı t as ı y l adüny amaddel er i net es i reder .Buol ay l ar bedeni nt âbiol duğus at ı hz amanır eal i t es i negör ec er ey aneder . Buna mukabi l ,maddel er den gel en t es i r l erkür ev îz aman i dr aki y l ekı y met l ener ekv ar l ı ğı ni dr akikanal ı y l ar uhaaks eder l er .Bu s ur et l er uhunt ekâmüli ht i y aç l ar ıkar ş ı l anmı şol ur . Var l ı ğı ni mt i hanl ar ı ,t ec r übel er i ,müş ahedel er iv el hâs ı lpl ânı nı ni c abat ı ndan ol an büt ün i ht i y aç l ar ıi ç i n kul l andı ğıbedeni ne, y ar dı mc ıol ar akdı ş ar ı danv ebi t t abîgeneanc akov ar l ı kkanal ı y -l a mi l y onl ar c at es i rgel i r .But es i r l erç oky üks ekl er dengel ebi l e-c eği gi bi ,muht el i fş i ddetv ekuv v et l er denet i c el ert ev l i tet meküz er e ç eş i t l it ekâmüls ev i y es i ndekipl ânl ar dan v e kademel er den de gel ebi l i r . Var l ı ğı n düny adakibeden hay at ı na ai tç i z i l mi şol an mukadder atpl ânı nı ni c apl ar ı nıy er i neget i r meki ç i n bedenei nen büt ünbut es i r l erüs tpl ânl ar ı ndai makont r olv enez ar et ial t ı ndadı r . Bi naenal ey h bu t es i r l er i n en küç üğünden en büy üğüne kadar hi ç bi r i s iboş ,mânâs ı zv el üz ums uz deği l di r .Bunl ar ı n herbi r i ev v el c ebahs et t i ği mi zv i c danmekani z mas ı y l aal âkal ıdur uml ar ar z eder v e or gani z mada ay ar l anı r .Bu ay ar l anı ş ,v ar l ı ğı n düny a pl ânı nı ni c apl ar ıv ez ar ur et l er i ahengii ç i ndev ukubul ur . * * * Beden bi ror gani z madı r .Bi naenal ey h onut eş ki leden hüc ey r el er ,or ganl ar ,s i s t eml erv ar dı r .Büt ünbuc üz ül erbi r bi r i net âbi ol ar ak v es i s t eml eş er ek beden or gani z mas ı nı n büt ününü mey danaget i r i r l erkibunundaor gani z at ör üobedenehâki m ol an bey i ndi r .Fakatbubey i ndeas ı lv ar l ı ğabağl ı dı r .Bi naenal ey hbeden or gani z mas ı nı t eş ki l eden daha küç ük or gani z mal ar ı n da i ns anı nki nden dahaç okbas i tol maküz er ebi r erv ar l ı kl ar ı ,y âni or gani z at ör l er iv ar dı rkionl ardakendiç apl ar ı ndani s bet endaha bas i tr uhl ar ı nt ekâmül l er i nehi z meteder l er .Demekkii ns anbedeni ni nbüt ündur uml ar ı ndanbubedenehâki m ol anv ar l ı kmes ul dür . Var l ı kl arbedenl er ikul l anabi l di kl er ikadarkul l andı kt ans on- r a, y ânionl ar danel deedebi l ec ekl er if ay dal ar ıel deet t i kt ens onr ao bedenl erüz er i ndekit as ar r uf l ar ı ndan v az geç er ekonl ar ıs ev kv e 182

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

i dar eedenbey i nl eol ani r t i bat l ar ı nıkes er l erkibunaöl üm der i z . * * * Bi rv ar l ı küs tv ar l ı kl ar ı ny ar dı mı y l abi rbedenkur ar ,obedendeni s t i f adeet t i ğimüddet ç eonukul l anı r ,bununi ç i ndebey i n v âs ı t as ı y l a o bedeni n büt ün c üz ül er i ne hâki m ol urv e böy l ec e maddîi ht i y aç l ar ı nıobedenkanal ı ndant emi neder . Bubakı mdan,henüzbi ri ns anbedeni nii dar eedebi l ec ekdur umdabul unanbi rv ar l ı ğı nbubedenikul l anmas ı y l ames el â,madde v ev ar l ı kt opl ul ukl ar ı ndan mey danagel mi şbüy ükbi r güneş manz umes i nii dar eedenbi rv ar l ı ğı nbumanz umey is ev k v e i dar eet mes iar as ı ndaes asi t i bar ı y l af ar ky okt ur .Bunl ar ı nar as ı nda s adec et ekâmül ,ş ümulgeni ş l i ğiv e mudi l l i kf ar kl ar ıv ar dı r . Bi naenal ey h bi ri ns an v ar l ı ğı nı n bi rbedeneol an t es i r l er ihangi mânâl ar ıt aş ı y or s av az i f el ibi rv ar l ı ğı ndabi rgüneşmanz umes i ne ol an t es i r l er iay nımânâl ar ıdaha ş ümul l üv e mudi lol ar ak t aş ı makt adı r . * * * Bi ri ns an doğduğuz aman v ar l ı ğı nı n muay y en bi ri nki ş afs ev i y es i negel mi şdur umumev c ut t ur .Kez aonunbumuay y eni nki ş afdur umunagör e,düny aday apmas ıl âz ı m gel enmuay y eni ş l er i ol ac akt ı r .İ ş t e bu i ş l er i ny apı l mas ıonun o dev r edekidüny a hay at ı naai tv az i f es i di r .O i ns anı ndüny aday aş amas ı ,kendi s i ne s ahi pol anv ar l ı ğı n,düny ay ai nmez denev v eldi ğerv az i f el i l er - l e bi r l i kt ehaz ı r l amı şol duğudüny at at bi kat ıpl ânı nıger ç ekl eş t i r mes i i ç i ndi r .Bi naenal ey hov ar l ı kdüny ay agel mez den ev v ely apmas ı l âz ı m gel eni ş l er it as ar l amı ş ,göz üneal mı şv eonl ar ıy apac ağı na s özv er mi ş t i r .Mademkiobunas özv er mi ş t i r ,düny ay ai ni ş idebu v er di ğis öz ünt at bi kii ç i ndi r ,ohâl dedüny ay ai ndi k- t ens onr a onunv er di ğis öz üt ut mas ıv ebor c unuödemes i ,y âni

t as ar l anmı şpl ânıt at bi ket mes iş ar tol ur .Zi r av az i f epl ânı nı nt ens i bii l ekar ar l aş t ı r ı l mı şi ş l er i ny apı l mas ız ar ur î di r .Böy l ec ekar ar v er i l en i ş l erv i c dan mekani z mas ımuv az enes i ni n ahengii ç i nde t at bi kedi l i r . 183

BEDRİRUHSELMAN

* * * Muay y eni ht i y aç l ar l abedens ahi biol muşbi rv ar l ı k,kendii nki ş afdur umunauy gunbi rv i c danmuv az enes is ev i y es i ndedüny aday aş amay abaş l arv epl ânı nagör eç eş i t l imâş er îdur uml ar da y eral ı r .Bu gel i ş l er i nv ey er l eş i ş l er i n hi ç bi r i s ikey f îv er as gel e deği l di r . Bi rf er tpl ânı nı ny apı l ı ş ıdabas i tbi ri şdeği l di r .Ev v el c es öy l edi ği mi zgi bi ,onun y aş ay ac ağımâş er îpl ânl ar l as ay ı s ı zmünas ebet l er iv ar dı r .Bunl arhephes abakat ı l ı r .Mes el âov ar l ı k,hangi mi l l et t en,hangidi nden,hangiör fv eâdet l er es ahi pc emaat t en, hangit emay ül l er e,l i y akat l er e,i s t ekl er e,kudr et l er emâl i k,hangii nki ş afkademel er i neul aş mı şai l edenv ef er t l er dengel ec eks e v ehangimüş t er eki ht i y aç l ar agör eonl ar l amâş er îpl ânl arkur ac aks abüt ün bunl arev v el den v ebi t t abîhep v az i f el iv ar l ı kl ar ı n y ar dı ml ar ı y l av e kendi s i ni ni nki ş afz ar ur et l er i ne gör ei nc eden i nc ey e hes apl anmı ş ,t er t i pl enmi ş ,müş t er eken kar ar l aş t ı r ı l mı ş v epl ânl aş t ı r ı l mı ş t ı r .İ ş t edüny adat at bi kedi l mes iger eken pl ân budur .Var l ı kbupl ânl aay ar l anmı şol andüny adakimuhi t i nei nmey ehaz ı r l anı r .Buay ar l anmas ı r as ı ndaov ar l ı ğı nanas ı ,babas ı ol an bedenl er i nv ar l ı kl ar ı y l ai s t i ş ar el ery apı l ı r ,onl ar ı n dakar ar l ar ıal ı nı r .Veeğerbukar ar l ar agör eana,babaol ac akbedenl er i n deger ekf er dî ,ger eki ç t i maîv ehat t âi kt i s adîdur uml ar ı ndabâz ı ı s l ahatv et adi l âty apı l mas ıger eki y or s abui ş l erdet anz i m edi l i r . Yâniar al ar ı naal ac akl ar ımi s af i r l er i negör eonl ar ı ndur uml ar ı nı da v az i f el iv ar l ı kl ary ol unakoy ar l ar .Vel hâs ı lherş eyay ar l anı r . Bi rv ar l ı ğı n düny ay ai ni ş i nde müt eaddi tv az i f el i l er ç al ı ş ı r . Düny adadaov ar l ı kl aal âkal ıbedenl ereks er i y aot omat i kol a- r ak buhaz ı r l ı kl ar akat ı l ı r l ar .Ana,baba,t aal l ukat ,ebe,dokt or ,has t ane, bakı mhane,y et i mhane,mekt ep,c emi y et ,dev l etv el hâs ı luz akt an y akı ndanbi rs ür übeden;düny ay ai nec ekv ar l ı ğı ny akı n v euz akhay at ıi ç i nbi l medenç eş i t l iş eki l dev az i f el eni r l er .Onl ar dabuv az i f el er i niç oğuz amanot omat i kol ar aky apar l ar .İ ş t ebu ot omat i kv az i f el er i ni f as ıi ç i ns ar fedi l ec ekgeneot omat i kc ehi t v e gay r et l edi rkiev v el c es öy l edi ği mi zkur uml arv et opl ul ukl ar i ç i nde,y ânimâş er îbi rpl ân i ç i ndei ns anl arbüy ükv az i f epl ânı nı ns ez gi l er i nikaz anmay aç al ı ş ı r l ar . 184

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

* * * Bu kadari nc e hes apl ar l a haz ı r l anmı şbi rpl ân et r af ı nda bi r s ür üv az i f el i ni nf aal i y et i ,emeğigeç er ekmey danaget i r i l mi şbi r bedeni ns ahi biol an v ar l ı ğı n,mens up bul unduğu mâş er îpl ânı n f er t l er i nekar ş ıel bet t ebor ç l ar ıol ac akt ı r .Vebubor ç l ar ıo,daha düny ay a gel mez den ev v elt ekef f ület mi ş t i r .Buna r ağmen bi r gün kal karda bu haz ı r l ay ı c ı l arv ey ar dı mc ı l armuv ac ehes i nde v er mi şol duğus öz üunut ur ,kar ar l ar ı ndandöner ,bor ç l ar ı nır eddeder ,pl ânı nıt at bi ket mekt et embel l i kgös t er i rv ehat t âüs t el i k i nt i hardaet mey ekal kı ş ı r s av az i f es ez gi s i nenekadaray kı r ıv e uz akbi rhar eket t ebul unmuşol ur .Vaz i f es ez gi s i nebukadaray kı r ıbul unanbi rhar eketohay at ı nenal tnef s ani y ets ev i y es i di rv e onunmes ul i y et inekadarot omat i kol ur s aol s unağı r dı r .Buağı r mes ul i y et i not omat i z mas ıdaç okş i ddet l iı s t ı r apl arv eaz apl ır eaks i y onl ar l at ez ahüreder .Böy l ebi ri ns anıanc akbuağı rot omat i z manı nz ahmet l iol ankı y asbi l gi l er i ,y ar ıi dr akl idur uml ar da i l er i doğr ui t ebi l i r . Bedenbi rv ar l ı ğahi z metederv ekabadüny amaddel er i nde o v ar l ı ğı ns embol üol ur .Tı pkır uhuns embol üdedahader i nmânâda v ar l ı kol duğugi bi .Şuhâl dedüny ada,bedendenr uhakadaruz anan bu bi r bi r i nden f ar kl ıbedenv ar l ı kr uh münas ebet ii ns anl ar da, bedeni ni ç i nder uhv ar mı şz ehabı nıuy andı r ı r . * * * İ ns anol ar akdüny ay agel mi şbi rv ar l ı ğı nf er dît ekâmül ünüt aki pedebi l meki ç i ni ş iç okger i l er denal ar akkâi nat t ahi ç bi rt ekâmülv ei nki ş af ı n mev c utol madı ğıbi rkademey ikabuledel i m. Bur adai nki ş af ı nhangiâmi l l er l es ey r et t i ği ni ns ez gi s i niv er ebi l meki ç i ns embol i kbi rpr oj ekt örş emas ıkul l anac ağı z .Şunut ekr ar et meki s t er i zkibur adakul l anac ağı mı zş emaanc ak,buhaki kat l erhakkı ndas ez gi v er ebi l meki ç i ndi r . Ev v el c e,mahi y et ihakkı nda hi ç bi rş ey s öy l ey emey ec eği mi z i bi l di r mi ş ol duğumuz ;hem r uhl ar a,hem de kâi nat l ar a hâki m y üks ek pr ens i pt en bahs et mi ş t i k.Bu y üks ek pr ens i p,bi z i m bi l emey ec eği mi zs ons uz ,büt ün mânâv emahi y etmef huml ar ı nı n 185

BEDRİRUHSELMAN

dı ş ı ndakal anbi rpr ens i pt i r .Bupr ens i bi nnamüt enahikâi nat l ar av er uhl ar amüt ev ec c i h kudr et l er iar as ı ndabi z i m kâi nat ı mı z a y önel mi şol anı nı ns ez gi s i nianc akbupr oj ekt örs embol üy l ev er ec eği z .Fakatbupr oj ekt ör ,kâi nat l ar av er uhl ar ahâki m ol anas l î pr ens i bi n kendi s iol may ac akt ı r .Onun anc ak kâi nat ı mı z l a,y âni maddekâi nat ı y l ar uhl ar ı nmünas ebet i nemüt eal l i kol anbi rkudr et i di r .Bu,anc akbukadar l ai f adeedi l ebi l i r . Düny amı z ı nbi l ebas i thar eket l er i nii z ahedebi l mey emukt e- di r ol may an,kudr etkel i mes i y l es embol i z eet t i ği mi z ,as l îpr ens i bi n kâi nat ı mı z aai tdur umuv ey av eç hes iel bet t eböy l ebi rkel i meni n al el âdemânâs ı nas ı ğmaz .Çünküy al nı zbukel i medeği l ,büt ün kâi nat ı mı z dabudur umui f adey ey et ec ekhi ç bi rhar eket ,kel i me, mânâv ey ai majy okt ur .Anc ak,ç ar es i zkal dı ğı mı zi ç i n,bi l i nen mânâl ar ı ndant ec r i tedi ps ı r fbi rs embolol ar ak,as l îpr ens i bi n kâi nat ı mı z av eor adat at bi kat l ar ı nıgör ec ekr uhl ar amüt ev ec c i h c ephes i ni ( bu i f adel er dahi as ı l l ar ı nı i f ade et mekt en âc i z s embol l er di r )kudr etkel i mes i y l ei f ade edi y or uz .Şu hâl de bu s embol l e,genes embol i kol ar akbey anedec eği mi zi f adey egör e, kudr et ;as l îpr ens i bi n,r uhl ar ı n kâi nat ı mı z a müt eal l i kt ekâmül i ht i y aç l ar ı nac ev apv er enbüt ünmaddei mkânl ar ı nı n,bui ht i y aç l ar l a uy uş t ur ul mas ı na müt ev ec c i hi c apl ar ı nı n büt ünüdür .Bunu bi r azdahaaç ı kl ay al ı m:As l îpr ens i bi nbukudr et i ndehem r uhl a-r ı n namüt enahi kâi nat l ar a ai ti ht i y aç l ar ı ndan anc ak kâi nat ı mı z a müt eal l i kt ekâmülmef humuy l as embol i z eet t i ği mi z -dur uml ar ı mündemi ç t i r ,hem debui ht i y aç l ar at ekabüleden,kâi nat ı mı z ı n büt ün madde i mkânl ar ımündemi ç t i r .İ ş t er uhl ar ı ni ht i y aç l ar ı nıv ekâi natmaddes i ni nbüt üni mkânl ar ı nıt az ammunedenas l î pr ens i bi nbukudr et i ni nr uhîi ht i y aç l ar l amaddei mkânl ar ı nıbi r l eş t i r er ekbi rv ahdethâl i neget i r mekgay es i ni nt ahakkuku,bi z i m t ekâmülkel i mes i y l ei f adel endi r di ği mi zmânânı nens onv ey üks ekdel âl et i nianl at ı r .Bus ez gir uhl ar ı nnamüt enahikâi nat l ar dan bi rt ekiol anmaddekâi nat ı mı z aai ti ht i y ac ıhakkı ndadı r .Bur ada di ğerkâi nat l arhakkı ndas öy l enmi şbi rs özy okt ur . * * * Kâi nat t akit ekâmül ün y ür üy üş ünü kuv v et l ibi rs embolol ar ak v er di ği mi zpr oj ekt örmef humuy l at aki p et mey e baş l ı y or uz .Bu pr oj ekt ör ün ı ş ı kl ar ı ,as l îpr ens i bi n bahs et t i ği mi zkudr et i niv ey a 186

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

i c apl ar ı nıt ems i let mekt edi r .Buı ş ı ğı nkay nağıas l îpr ens i bi nkendi s idedeği l di r .Onunanc akkâi nat amüt ev ec c i hol ankudr et i di r . Buhus us t abukadars ez gi y l ey et i nmekv edahai l er i s i negi t mey e kal kı ş mamak l âz ı m gel i r .Aks ihâl de i ns anl ar ,i ç i nden ç ı kamay ac akl ar ıbüy ükv enet i c es i zt eş ev v üş l er edüş mekt enbaş kabi rş ey kaz anamaz l ar .İ ş t ey ukar ı das ez gi s i niv er di ği mi zkay nakt anç ı kan buı ş ı kbi rkonihâl i nde,oandaât ı l ,amor fv epas i fol ar ak bekl ey enkâi natc ev her i ne,as l îmaddey ei ner .I ş ı ğı nt epes i o kudr et t e,t abanıdaas l îmaddededi r .Unut ul mas ı nkibuı ş ı kt ahem r uhl ar ı ni ht i y aç l ar ı ,hem debui ht i y aç l arkar ş ı s ı ndamad-dede t ec el l iedec ek ol an i mkânl ar ı n kâf f es imündemi ç t i r .Ve bu i ht i y aç l ar l ai mkânl aranc akbuı ş ı ki ç i ndebi r l eş ec ekv et ekâmül ger ç ekl eş ec ekt i r .İ ş t eı ş ı ğı n bu ger ç ekl eş t i r i c ikudr et l er i nei c ap di y or uz .Demekkiherkâi nat agör e,ay r ıbi rc ephes iv edur umu bul unani c abı nkâi nat ı mı z aai tol anc ephes i ,r uhl ar ı ni ht i y aç l ar ı nı n, maddei mkânl ar ı y l at ev hi di ninet i c el endi r mey emât ufol an as l î pr ens i beai tkudr et i nkendi s i di r . Bupr oj ekt örı ş ı ğı nı nkâi nat ı mı z ai l ki ndi ğiy eras l îmaddeni n amor fhâl i di r .Bu t âbi r l er idüny adakimekân mef humuna gör e düş ünmedens ez mey eç al ı ş maki c apeder .Yoks aor t adanebi r mahal ,nedemes af ey okt ur .Bui maj l aranc akbüy ükhaki kat i n i ns anl ar ahi t apedenc ephes ihakkı ndav es ez giv er ebi l meki ç i n z i kr edi l mekt edi r . I ş ı kkoni s i ni namor fmaddey ei l kdüş t üğüs ahader halay dı nl anı r .I ş ı k koni s i ni n as l îmaddede bul unan t abanı ndakibu ay dı nl ı k,t at bi kat abaş l ay ac aki l kr uhl ar ı ni ht i y aç l ar ı nı n,ot emas s ahas ı ndakimaddei mkânl ar ı y l akar ş ı l aş mı şol duğunui f ade eder . Bur adat abanhenüzpekazay dı nl ı kv et epedenç okuz akt abul unur . İ ş t eonuni ç i nbus ahay akar anl ı kbi rs af hadi y or uz .Bus ahada c er ey an eden hâlş udur .I ş ı ğı n maddei l et emaseden ni - haî kı s mı nda, y âni koni ni n t abanı nda mündemi ç ol an, r uhl ar ı n i ht i y aç l ar ıkar ş ı s ı ndaât ı lmaddehar eket egeç mi şv ebuhar eket l e der uhl ar ı nmekani kt ekâmülpr ens i bii ş l emey ebaş l amı ş t ı r . Buhâlt ahakkuket t i kt ens onr a,y âniamor fmaddedei l ki mkânl ar t ez ahür et t i kt en s onr a,pr oj ekt ör ı ş ı ğı nı n ay dı nl at t ı ğı s aha,y âniı ş ı kkoni s i ni nt abanıdahaz i y adeay dı nl anmay abaş -l ar . 187

BEDRİRUHSELMAN

Ay nız amandat abany av aşy av aşt epey edoğr uy üks el i rv ekoni ni n t epes i y l et abanıar as ı ndakimes af ekı s al may abaş l ar .Fakatbu mes af ey i ki l omet r el er l e öl ç ül ec ek bi r uz unl uk mânâs ı na al mamal ı dı rv ebunl ar ı nbi r ers embolol duğunuunut mamal ı dı r . Maddel er i ni mkân t ez ahür l er iar t t ı kç a koni ni nt abanıdaha z i y adeay dı nl anı rv et epey ey akl aş makt adev am eder .Bu,ş udemekt i rkimaddeni ni mkânl ar ıgi t t i kç edahaç okt ez ahüret mekt e v ebut ez ahür es ebepol anr uhl ar ı ndahageni şç apt akii ht i y aç l ar ı kar ş ı l anmakt a,i nki ş af l arar t makt av es ahal aray dı nl anmakt adı r . Böy l ec e,kâi nat t akit ekâmül ün i l kmekani kpr ens i bi ,y âniev v el c euz unv ekar anl ı kbi rs ahaol ar aki f adeet t i ği mi zhi dr oj en al t ı s af has ıt ekemmüleder . * * * I ş ı k koni s i ni nt abanıhi dr oj en s af has ı nı n baş l angı çs ahas ı na kadary üks el i r .Bur adani t i bar enev v el c ei z ahet mi şol duğumuz gi bi -r uhl arar t ı kmaddel er ebağl anı r .Bus af hadamonot on,mekani k,f akatgeç ec ekpekuz unz amani ç i nde,ç oky av aşt empoy l a mudi l l eş en maddeni n har eket l er i ne;r uhl ar ı n pas i fv e mekani k ol ar aki l ki nt i bakt at bi kat l ar ıbaş l ar .İ ş t ebubakı mdanbus af hay a t ekâmül ünpas i fi nt i bakl ars af has ıdader i z .Ruhl arbus af hada, es ar eti ç i ndebi rpas i f l i kl es ür ükl ener eks adec emaddeni nhar eket l er i ne,ebedi y etkadars ür enbi rz amanz ar f ı ndaal ı ş t ı r ı l ac akl ar dı r .I ş ı k koni s i ni nt abanıbur ada bi r azdaha ay dı nl anmı şv e z i r v ey ebi r azdahay akl aş mı ş t ı r . * * * I ş ı k koni s i ni nt abanıay dı nl anmakt a dev am eder ek hi dr oj en at omununv ar l ı ks af has ı nakadary üks el i r .Bur adani t i bar enr uhl ar ı ni l kbas i takt i fdav r anı ş l ar ı y l amaddel er dekii nki ş afpr ens i bi baş l ar .Bur adahem r uhl ar ı ni pt i daîbi rf aal i y et i ,hem debuf aal i y et iç oks ı kıkont r olal t ı ndat ut anv edes t ekl ey enbi rot omat i z ma pr ens i bimev c ut t ur .Bundan s onr ay üks el mes i ndedev am eden ı ş ı k koni s i ,i dr aki ni l k pı r ı l t ı l ar ıol an s ez gi l er ev ar l ı kl ar ıhaz ı r l ay ı c ı ,nebatbedenl er i ni n kur ul mas ıs af has ı na y üks el i r .Nebat l ar dai l ki pt i daîs ez gi l er ei nt i kalegz er s i z l er ibaş l ar .Bus af hada 188

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

hür r i y et i n hududu gene pek darol makl aber aber -bi rmi kt ar dahageni ş l et i l mi şv es ez giot omat i z mas ıbaş gös t er mi ş t i r .Koni ni nt abanıy üks el di kç ebus ez giot omat i z mal ar ış ümul l ener ek hay v anl ar dakis ez gi l er ei nkı l âp edec ekt i r .Hay v anl ar da i nki ş af , nebat l ar daki nenaz ar an,bi r azdahahı z l ı dı r .Koni ni nt abanıhay v anl ı ks af has ı ndan i ns anl ı ks af has ı na doğr uy üks el di kç e hay v anl ar da,i ns anl ar dakibâz ıi dr akîhus us i y et l er i ni l k haz ı r l ı kl ar ı dabel i r mey ebaş l arv ei ns anmel ekel er i nebenz erbâz ıdur uml arv e hâl l ergör ül ür . * * * I ş ı k koni s i ni nt abanıay dı nl anmas ı na dev am eder ek v ey üks el er eki dr akl er i nbaş l adı ğı ,hi dr oj eni ni ns anl ı kkademes i neka-dar gel i r .Bur adani t i bar env az i f epl ânı nahaz ı r l ı ğı ny ar ıi dr akl i , s ubj ekt i fbi rt ekâmüls af has ıbaş l arkibur adakis aha ol dukç a ay dı nl anmı şdur umdadı r .I ş ı kkoni s i ni nt abanıböy l ec et epes i ne doğr uy akl aş t ı kç ai dr akl eray dı nl anı r ,v az i f e pl ânı ndan i t i bar en baş l ay ac akol ans af hay adoğr uhaz ı r l ı kl ari l er l erv eni hay etkoni ni nt abanıi ns anüs t üv ehi dr oj enâl emiöt es iol anv az i f epl ânı s af has ı nakadary üks el i r .I ş ı kkoni s i ni nt abanıbus af hay aul aş ı nc aar t ı ks ahai y i c eay dı nl anmı şbul unur .Bur adani t i bar eni c apl ar aç ı kol ar akt ez ahüreder l er .Budur um,i dr akl er i ni c apl ar as ür at l ei nt i bakl ar ı nıs ağl ar .Bur adani t i bar enr uhl ar ı ndav r anı ş l ar ı y - l a i c apl arbi r l eş mey ebaş l ay ac akl ar dı r .Var l ı kl arbur ay akadar , ı ş ı k koni s i ni nt abanı nıç eş i t l imekani z mal ar l a âdet ai t i l er ek v e s ür ükl ener ek y ukar ıdoğr ut aki p edebi l i y or l ar dı .Bundan s onr a i dr akl er i ni c apl ar l av ukuagel ec ekbi r l eş mel i y akat l er is ay es i nde v ar l ı kl arkendii dr akl er i y l eı ş ı k koni s i ni n hüz mel er i ne t ı r manar ak,di di ner ekf aalbi rş eki l det epey edoğr uç ı kmay abaş l ar l ar . Budai dr akl er i ni c apl ar ai nt i baket t i ği ,y ânionl ar l av ahdethâl i negi r ebi l di ğini s bet t es ür at l iol ur .Onuni ç i nbur adakiy ür üy üş e t ekâmül ünakt i fi nt i bakl ars af has ıdader i z .Bus af hadat ekâmül geç mi şs af hay a naz ar an obj ekt i fkar akt er dedi r .Bu mef humun s ez gi s i ,bi r azi l er i dez amanbahs ii z ahedi l i r kendahai y ial ı nmı ş ol ac akt ı r . * * * 189

BEDRİRUHSELMAN

Vaz i f epl ânı ndan i t i bar en,ı ş ı kkoni s i ni nt abanı ndan t epes i ne doğr ugi t t i kç ear t an bi rkudr eti mkânıbol l uğui l et ı r manmay a baş l ay an v ar l ı kl ar ı nt epey e kadarkat edec ekl er imes af e henüz ç okuz undur .Zi r aas l îmaddey ei nenı ş ı kkoni s i ni ni l ks af has ı ndaki t abanı nı nt epey e ol an mes af es i ne ni s bet l ev az i f e pl ânı ndan i t i bar en ol an mes af es ibi rhay l ikı s al mı ş bul unmakl a ber aber gene,v az i f es af has ı nı ni l kkademel er i ndebul unant abanı y l at epes iar as ı ndaebedi y etkadaruz undenec ekbi rmes af ev ar dı r . Fakatv az i f epl ânı ndai y i c eay dı nl anmı şol anı ş ı kkoni s i ni nt abanıay dı nl ı ğı nıbundans onr apekbüy ükbi rs ür at l ear t t ı r ac ak v e t epey ey üks el mehı z ıev v el ki l er l ekı y asedi l emey ec ekder e- c ede f az l al aş ac akt ı r .Bus af hahaki kîbi rt ekâmüls af has ı dı r .Dedi ği mi z gi bibu s af hadan i t i bar en ar t an ı ş ı kkoni s i ni n ay dı nl ı ks ahal ar ı t epey e doğr uy üks el di kç e kâi nat a ai tol an i c apl ar l ar uhl ar ı n dav r anı ş l ar ı nı nv ei dr akl er i ni ni nt i bakl ar ı nahı zv er ec ekt i r . Ve t epey ey akl aş t ı kç av ahdets ahas ıoni s bet t egeni ş l ey ec ekt i r . Ruhl ar ı ni dr akl er i y l ei c apl ar ı n bi r l eş me s ahal ar ıböy l ec e geni ş l ey egeni ş l ey ei l er l er kenı ş ı kkoni s i ni nt abanıni hay etöy l ebi r nokt ay agel i rkior adai c apl ar ı nbüt ünüi l e,r uhl ar ı nbukâi nat a t aal l ukedenbüt ündav r anı ş l ar ıv ei dr akl er it am bi rv ahdethâl i negel mi şbul unurv eböy l ec et epey egel mi şol ankoni ni nt abanı ot eknur l unokt adas ey ahat i nii kmalet mi şol ur .Büt ündav r anı ş l ar ı n,i dr akl er i n,i mkânl ar ı n,t es i r l er i n,hul âs ai c apl ar ı n bi r l eş t i ği but eknur l unokt aüni t ededi ği mi zi dr akv ahdet i di r .Bu,büt ün kâi nat t ı r .Onunbi rt ekmany et i kal anıv ar dı rkibudakâi nat ı n t ekmany et i kal anı dı r .Bunokt adaay r ı l ı kgay r ı l ı ky okt ur .Her ş ey or adabi r l eş mi ş t i r .Bur adabi rt eki dr ak,bi rt ekdav r anı ş ,bi rt ek i c ap,hul âs abi rt ekkâi natbahi smev z uudur .İ ş t ebunokt akâi nat t a t ekâmül ünt ahakkukunui f adeeder . * * * Bur adabüy ükbi ry anı l mai ht i mal i niönl emeki ç i nş unokt ay ı bel i r t mekger eki r :I ş ı kkoni s i ni nt epes iev v el c es öy l edi ği mi zgi bi , as l îpr ens i bi nkendi s ideği l di r .Onunbüt ünkâi nat l ar adeği l ,s adec e kâi nat ı mı z a mahs us bi rkudr et i di r .Kez a,r uhl ar ı n dav r anı ş l ar ıda r uhl ar ı n kendi l er ideği l di r .Onl ar ı n büt ün kâi nat l ar a 190

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

deği l ,anc akmaddekâi nat ı nat aal l ukeden i ht i y aç l ar ı nı nt ec el l i s i di r .Bi naenal ey h bur adaüni t ey i ;as l îpr ens i bi n,maddeni nv e r uhl ar ı nbi r l eş mi şol duğubi rdur um ol ar akdüş ünmekhat al ar ı n enbüy üğüol ur .Bunundas ebebi niev v el c ei z ahet mi ş t i k.Bur adakibüt ün dur uml ar ,anc akmaddekâi nat ımef humuet r af ı nda t opl ananr uhîdav r anı ş l arv ei c apl ar l aaç ı l ı rv ekapanı r .Fakatonl ar ı nöt es i ndeki l ây et enahiol ay l ardev am edi pgi der . * * * Bur adaaç ı kç aanl at ı l mı şol uy orkiı ş ı kkoni s i ,kâi nat ı nkendi s i di r . Vekâi natanc akbuı ş ı kkoni s ii l e,as l îi c apl ar l av arol makt adı r .O koni ni n hüz mel er i nden mahr um kal an kâi nat ı n bi rt eknokt as ı der halkar ar may a,amor fhâl edüş mey e,y ânii ns anl ar ı nanl adı ğı mânâday okol may amahkûm bi rdur umadüş er .İ ş t e kâi nat ı n hi ç bi rz er r es iy okt urkiüni t edens üz ül er ekgel enas l ît es i r l er i n ş ümulv ei hat as ıdı ş ı ndakal s ı n.Kâi nat t aherkı pı r danı ş ,anc ak üni t et ens i biv e kont r ol ü al t ı ndamümkün ol abi l i rhaki kat i ni n s ez gi s i ne, bu bi l gi l er i al anl ar daha kuv v et l e s ahi p ol muş bul unac akl ar dı r . * * * As l îkudr etı ş ı ğıkoni s i net âbiol ar akkâi nat ı nnas ı li nki ş afet t i ği niumumîv es embol i khat l ar ıi ç i ndeanl at t ı kt ans onr ai ns anl ı ğı n baş l angı c ı ndan i t i bar en bi rf er di nt ekâmül ünüdahageni ş kadr os ui ç i ndei z ahet mekger ekmekt edi r . İ ns anl ı k,geç i r i l mi şazç ok pas i fi nki ş afs af hal ar ı y l a,gel ec ek akt i fv ehaki kît ekâmülpl ânl ar ıar as ı nday ar ıi dr akl iv es ubj ekt i f haz ı r l ı kl ar ıt emi nedenar as atbi rpl ândı r .Veonunbuhaz ı r l ay ı c ı dur umu bakı mı ndan ehemmi y et iç okbüy ükt ür .İ ns anl ı ğımüt eaki pv az i f es af has ı nageç i l ec ekt i r .İ ns anl ı kt ai dr akl erhenüzv a-z i f e bi l gi s i y l eay dı nl anmı şbul unmadı ğı ndanv az i f epl ânı naai t akt i f i nt i bakl ari ns an hay at ı nda baş l amaz .Zi r ai ns anl ı ks af has ı nda r uhl ar ı nhi ç bi rdav r anı ş ıhenüz ,hi ç bi ri c apl at am bi rv ahdett eş ki l edebi l ec ekkudr et eer mi şdeği l di r .İ ns anl arüs tpl ândaol duğugi bi ı ş ı k koni s i ne henüz kendikudr et l er i y l et ı r manı pç ı kabi l ec ek dur uma gel memi ş l er di r .Bununl a ber aberi ns anl ı k,ar t ı ki dr akl i 191

BEDRİRUHSELMAN

y üks el i ş l er i nbaş l adı ğıv az i f es af has ı nı neş i ği neul aş mı ş v eo s af hanı n doğr udan doğr uy a haz ı r l ı kl ar ı na baş l amı ş t ı r . Bi naenal ey hi ns anl ı ğı ni nki ş af ı naai tl üz uml upr obl eml erüz er i nde dur manı nbur adas ı r as ıgel mi ş t i r . * * * İ l er i de z aman v e mekân bahs iüz er i nde dur ur ken i z ah edec eği mi zgi bi ,i ns anl ı k hay at ıs ay ı s ı zbedenl enmel er i ne r ağmen, baş ı ndans onunakadarbi rt ekhay atgi bimüt al aaol unmal ı dı r .Bu müddetz ar f ı ndai ns anı nbi rs ür üf er dîi nki ş afkademes iol ac akt ı r . Herkademeni n hududu muay y en r eal i t el er l et ahdi tedi l mi ş t i r . Demekkiheri ns anı nhay at ı ndakendi s i ne,kendika-demel er i ne mahs usay r ır eal i t el er imev c ut t ur .Muht el i fr eal i t ekademel er i nde bul unan i ns anl ar ı nr eal i t ef ar kl ar ı ;i nki ş afkademel er ibi r bi r i ne y akı n i ns anl ar da küç ükt ür . Kademel er i n ar as ı ndaki mes af e uz adı kç abuf ar kl ardaoni s bet t ebüy ür . * * *

İ l ki ns anıel eal ı nc a,ondadi ğert ekâmülkademel er i nenaz ar an bâr i zol an ş ey ;i dr aknoks anl ı ğı ndan müt ev el l i tbi rot omat i z manı nhâki m dur umdagör ünmes i di r .O,ç oğuz amany apt ı ğıi ş i n anc ak y ar ıi dr aki ne v ar mı şv ey a hi çi dr aki ne v ar amamı ş dur umdandahai l er ikudr etgös t er emez .Buhâli ns anl ı ğı nol dukç a i l er ikademel er i nekadarbi r ç okahv âl de,böy l edev am edebi l i r . Ve büt üni ns anl ı kboy unc adat am i dr akgenet ees s üset mi şol maz . Zat enbüt ünbuot omat i z mal ar ı ngay es i ni ndei ns anl ar ı ,v az i f e bi l gi s i nev ei dr aki nehaz ı r l amakol duğunus öy l emi ş t i k. * * * İ ns an bedeni nikul l anan v ar l ı kl ar ;düny ada bedenl er i nikul l andı kl ar ımuhi t l er i ni mkân v eş ar t l ar ı ndan i s t i f ade eder ek,o ş ar t l ar at âbis ay ı s ı zhâdi s ei ç i ndey aş ar l ar .Çünküi ns anl ar ıv az i f es ez gi s i nebuhâdi s el erhaz ı r l ay ac akt ı r .Vaz i f epl ânı nı nt abi îv e mût at ol an di s i pl i ni ,bu hâdi s el er i ns er tv e haş i nç ehr el er i 192

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

kar ş ı s ı nday apı l ac aks ay ı s ı zt at bi kat l aöğr eni l ec ekt i r .Demekki f ay dal ıhâdi s el er i nv ukuagel mes ii ç i n,i ns anl ar ı ndi ğerv ar l ı k-l ar a, y ânimâş er îdur uml ar ai ht i y ac ıv ar dı r .Fakatbumâş er îdur uml ar y al nı zi ns anl ar aş âmi ldeği l di r .Bunl ar ı ni ç i ne hay v anl ar ,hat t â nebat l ardadahi l di r .Vebuhâlbi rz ar ur et t i r ,di ğert âbi r l e,düny ada büy ük bi rv ar l ı k kadr os ui ç i nde,bi r bi r i niy et i ş t i r mek s ur et i y l e der ec e der ec e haz ı r l anmak z ar ur et i ni n bi ri c abı dı r .Bunun en obj ekt i f mi s al ibeden hüc ey r el er i di r .İ ns anl ar ,bu i p- t i daî v ar l ı kl ar l amukadder l er ibağl ıol ar akgeni şbi rmâş er îpl âni ç i nde kuc akkuc ağay aş amakt adı r l ar .Mes el âbi ri ns anı n kal bi nit eş ki l edenhüc ey r el er ,i nki ş af l ar ı nıt emi net meki ç i nnas ı loi n- s an bedeni nemuht açi s el er ,oi ns anı nbedenidey aş ay abi l mek i ç i nbu hüc ey r el er e o kadar muht aç t ı r . Bi r i s i ni n has t al ı ğı di ğer i ni müt ees s i redec eğigi bi ,heri ki s i ni ns ağl ı ğıdamüş t er eks el âmet i t emi neder .Demekkibüt ünbuv ar l ı kl arar as ı ndamev c utol an mâş er îhay at l arboşv emânâs ı zş ey l erdeği l di r . * * *

Mâş er îpl ân,kendii mkânl ar ıi ç i ndekii nki ş afi c apl ar ı nıy er i - ne get i r mek i ç i n,bi r bi r i ne day anar ak v e bi r bi r i nden haber s i z c e kuv v et l eral ar aky any anay ür üy enf er dîpl ânl ar ı nbi rs ent ez i di r ki budai ns anl ı khay at ı ndakii nki ş afot omat i z mas ı nı nbi rz ar ur et i di r . İ ns anl ar ı n;kendi l er i nden daha küç ük v ar l ı kl ar l a ol an mâş er î pl ânl ar ı nı ny anı nda,ondandahaehemmi y et l iv ei dr akl iol a- r ak hemc i ns l er i y l ev ehat t âbâz ıbedens i zv ar l ı kl ar l akur dukl ar ıpl ânl ar da v ar dı r .Büt ün bu mâş er îpl ânl ari nki ş af ı nz ar ur et i di r .Zi r a s öy l edi ği mi zgi bii ns anı ni nki ş af ı ;v az i f epl ânı naai tv az i f es ez gi s i haz ı r l ı ğıt at bi kat l ar ı nagi r i ş mes i y l emümkünol ur .Hâl - bukibüy ük v az i f epl ânı ndaherş ey denev v el ,t am mânâs ı y l abi rkoor di nas y on v ekooper as y onv ar dı r .Yânior ada,opl ândakior gani z as y onl ar ı n gr upl ar ı nagör ear al ar ı ndat am bi rv ahdet ,bü-t ünf aal i y et l er i nde bi r bi r i ndenay r ı l mazbi ri şbi r l i ğimev c ut t ur . Budur um,opl ânı n ş aş may anbi res as ı dı r .Hâl bukimünf er i thâl l er deç al ı ş makl abu kadars ı kıbi rkoor di nas y onv ekooper as y onhaz ı r l ı ğıt at bi kat ı nı y apabi l mekbahi smev z uuol amaz .Böy l eol unc adakol ekt i fbi r 193

BEDRİRUHSELMAN

f aal i y et i ç i nde y ür üy en v az i f e pl ânı na her hangibi r haz ı r l ı k y apı l amaz . * * * Ev v el c emi l l et ,ai l ev emâş er îpl ânbahi s l er i ndes öy l edi ği mi zgi bi , düny adakibüy ükküç ükbüt ünt opl ul ukl ar ;müş t er ekga- y el er et r af ı nda bi r l eş mi şi ns anl ar dan müt eş ekki l di r .Vaz i f e pl ânı nda t abi îol anv edüny ai ç i ni dealt el âkkiedi l en,hat t âmânâs ımeç hul kal ant am bi ri şbi r l i ği ,y ânimuay y ennokt al ar dahus ul egel mi ş i dr akl ibi rv ahdetdüny at opl ul ukl ar ı nda mev c utol ma-makl a ber aber ,o i deal edoğr u bi l meden bi rhaz ı r l anı şv es ür ükl eni ş c ehdii ns anl ar dav ar dı rkibudabus af hadakit ekâmüldeni l en i ht i y ac ı nz ar ur et i di r .Buhâlot omat i kol ar akakı pgi der .Es as en düny adahemenhemenhi ç bi rt opl ul uky okt urkihaki kî bi rv az i f e i dr aki y l et eş ekkület mi şv eher hangibi rhedefuğr undat ekbi rf er t hâl i nde y ür ümek kudr et i nigös t er ebi l mi şf er t l er den mür ekkep ol s un.Bununl aber aber ,büt ünbut opl ul ukl arbambaş kav eeks er i y aç eş i t l inef s ani y et l er it ahr i kedi c imahi y et t eki ot omat i z mal ar ı y l ai ns anl ar ı nc anl abaş l abi ri şbi r l i ğiy apmaki ş t i ha, ar z uv ec ehi t l er i nit emi n eder l erkibur adaas ı lgi z l enmi şol an hedef ,i ns anl ar ı nhaki kîv az i f ei dr akiv ebi l gi s ii l et am bi rv ahdet i ç i ndei şbi r l i ğimükel l ef i y et i ni nmânâs ı nıs ez mey ehaz ı r -l anmal ar ı v e bunun egz er s i z l er i nibu ot omat i z mal ar y ar dı mı y l ay apmı ş ol mal ar ı dı r . Bi rai l edekif er t l er i n,bi rmekt ept eokuy anç oc ukl ar ı n,bi rf abr i kada ç al ı ş an i ş ç i l er i n,bi rkı ş l ada t al i m gör en as ker l er i n,bi r dai r ede ç al ı ş an memur l ar ı n,bi rt opl ant ı dakar ar l aral an di pl omat l ar ı n,bi rhas t anedet edav igör enhas t al ar ı nv et edav ieden dokt or l ar ı n,bi rmi l l et it eş ki ledenv at andaş l ar ı nv el hâs ı li ns anl ar i ç i nde s ay ı s ı zt opl ul ukl ar ı n heps iot omat i kv as ı f l ar ı y l a,büy ük v az i f epl ânı nı ny üks eks ez gi l er i nihaz ı r l ay ı c ıt at bi kat l ar ıs ağl a-y an kuv v et l iv es ür ükl ey i c iv âs ı t al ar dı r . * * * Heri ns anmâş er îpl ânl ar danbi rv ey abi r kaç ı nai nt i s apet mi ş -t i r . Bui nt i s apl arbaz ani ht i y ar i di r ,f akatç okdef az or akiol ur .Buz or aki 194

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

i t i l i ş l er de gene y üks ek gay el er e mât uf t ur .Es as en i ns anl ar , hay at l ar ı nıkur t ar makendi ş es i y l ebus ür ükl eni ş l er egönül l üdür -l er . Bâz ı s ınef s ani y etdüş künl üğününnet i c es iol ar akbi rt ı mar hanede ömr ünügeç i r i r ,ki mi s ibi rhapi s haney ekapat ı l ı r ,ki mi s ibi rl okma günl ükekmeği nikaz anmaki ç i nmes el âmadenoc akl ar ı -nı nen ağı rhay atş ar t l ar ıi ç i ndebüt ün ömr üboy unc agömül ükal ı r … Bunl arhepv az i f ebi l gi s is ez gi s i neul aş mak,y ânii l âhîi c abai dr aki ni i nt i baket t i r ebi l ec ek,âhengegi r ebi l ec ekdur uml ar agel ebi l mek i ç i ndi r .İ ns anbunuy apmakt anekadarc ehi tv egay r etgös t er i rv e muv af f akol ur s av az i f epl ânı naoni s bet t es ür at l iv eemi nol ar ak y akl aş mı şbul unurv edüny ahay at ı nı nı s t ı r apl ı ,ağı rkademel er i ni de o kadar ç abuk at l at mı ş ol ur . Eğer bunu y apmaz da müt emadi y ennef s ani y et i ney eni l i r ,ondankur t ul makc ehdi - ni gös t er mez ,ger ihi s l er l e,bas i tdüş ünc el er l e bağdaş ı p kal ı rv e düny ay ıpl ânı nı nt at bi kat ı na bi rv âs ı t a deği l ,nef s ani y et l er i ni n t at mi ni nebi rv âs ı t as ay arv eonagör ehar eketeder ekpl ânı nı n i c apl ar ı nıç i ğnergeç er s ei ş l erdeği ş i r .Oz aman,onunes as enot omat i ky ür üy en mâş er îpl ânl ar ı ,haz ı r l ı kl ar ıv e hay atş ar t l ar ıbu har eket l er i ni nı s l ahıy ol una y önel t i l i r .Bunu v az i f el iy ar dı mc ı l ar y apar l ar .O i ns an,hay atş ar t l ar ı nı nbi r denbi r eç at ı l ankaş l ar ı ,ekş i y eny üz l er ikar ş ı s ı ndas ebebi nii dr aket meden,ç okgüçdur uml ar adüş mey ebaş l adı ğı nıgör ür ,i ş l er it er s i ney ür ümey ebaş l ar , maddî ,manev îüz ünt ül er ,ac ı l arbi r bi r i nit aki peder .O,hâl âi ş i n ner el er den gel di ği ni nf ar kı ndaol mazv ebı kkı nl ı kget i r i r .Kabahat idur madan kader e,t al i he,c emi y et e,i ns anl ı ğa… ş unabuna y ükl emey ekal kı ş ı r .Fakatdur um v ehar eket l er i negör eay ar l anmı ş ol anpl ânımuc i bi nc eş aş may ani nki ş afmekani z mas ıonun bu t el âş ı naz er r ekadaral dı r ı şet medenkendiy ol undai ş l ey i pgi der .O eğer hâl â us l anmaz v ei dr aki niz or l amak i s t emez s e or t al ı k kar ar makt adev am eder ,t at s ı z l ı kl argi t t i kç ear t arv eni hay etonu i s y anas ür ükl ey i nc ey ekadaruğr aş ı r .Fakatbui s y an,i ş ibüs büt ün ç ı kmaz as okarv eni hay etbi rhapi s haney e,bi rhas t aney e, bi r t ı mar haney e,bi rmez ar av ey abunamümas i lenağı rz or l ay ı c ıhay at ş ar t l ar ı ndan bi r i neonus ür ükl er .Büt ün bunl aro i ns anı n kendi i dr aki y l ebaş ar amadı ğıoanamahs ust ekâmül üi ç i nel z em i ş l er i n, v az i f el iv ar l ı kl art ar af ı ndan kendi s i ne y apt ı r t ı l mas ıi ç i n,v az i f e pl ânı nı nal mı şol duğukar ar l ar ı nt at bi kat ı ndani bar ethâdi s el er di r . 195

BEDRİRUHSELMAN

* * * O hâl dei ns anl ar ı nı s t ı r apl ıv eç et i n ol an düny adan,bu ar as atv as at t anbi ranev v elmuv af f aki y et l eay r ı l abi l mel er ii ç i ny apac akl ar ış ey ,v i c dan mekani z mal ar ı nı n di ğer kâml ı ğa, v az i f e s ev gi s i ne bağl ıol an r eal i t el er i nihaz met mey ev e nef s ani y et l er i z or uy l a bı r akmak i s t emedi kl er ihodkâml ı k ar z uv ei ş t i hal ar ı nı n kuv v et l ibağl ar ı ndan kendi l er i ni ,i dr akl er i y l e kur t ar may aç al ı ş mal ar ı dı r .Bunun damuv af f aki y et ianc akf er agat ,f edakâr l ı kv e v az i f es ev gi s i i l egös t er i l ec ekc ehi tv egay r et l er ebağl ı dı r . Bu müc adel edegös t er i l mes il âz ı m gel en c ehi t l er i ni s t i kamet i ni nemni y etv emuv af f aki y et i nis ağl ay anâl emş ümulbi rkı s t as v er i y or uz .Bubi l gi ,i y i l i kl eköt ül ükmef humununay ı r tedi l ebi l mes i nikol ay l aş t ı r ac akt ı r .İ y i l i kv i c danı n üs tr eal i t el er i ni ,köt ül üki s eal tr eal i t el er i nii l gi l endi r enmef huml ar dı r .Bumef huml ar bi r bi r i nden i y iay ı r tedi l ebi l i r l er s ei dr akl eri ç i nv i c dan y ür üy üş ünü düz enl emek kol ay ol ur .Yapı l an heri ş i n ay nıanda hem aş ağı y a,hem y ukar ı y az ar arv er memes il âz ı m gel i r .İ ş t ekı s t as budur .Mes el âal tt ar af ai y i l i ky apay ı m der ken,üs tt ar af az ar ar v er mekköt ül ükt ür .Kez aüs tt ar af ai y i l i ky apar kenal tt ar af ız ar ar as okmakgeneköt ül ükt ürv ebudur uml ar ı ni ki s idev i c dan t er az i s i ndemes ul i y et imuc i pol ur . Es as en,i dr akl er iazç oki l er l emi şol anl ary apac akl ar ıi ş l er ibu ş ümuli ç i ndenaz ar ıi t i bar aal ı r l ar s agör ür l erkial tv ey aüs t t en bi r i s i ney apı l an i y i l i keğerhaki kîi y i l i ki s edi ğert ar af ıdaf ay dal andı r mı şol ur ,z ar ar as okmaz .Fakateğerbi rt ar af ay apı l an i ş di ğert ar af ımut az ar r ı redi y or s aoi şi kit ar afi ç i ndehaki kîbi ri y i l i k ol maz .Mes el â,t er bi y es i y l emükel l efbul unduğuç oc uğunuhı r s ı z l ı k huy undanv az geç i r meki ç i ndöv enbi rbabanı nel i nden s ı r f ç oc uğai y i l i ky apac ağı m di y e-ç oc uğukur t ar anv ebus ur et l eonu köt ükapr i s l er i ndec es ar et l endi r enbi ri ns anbel kis at hîbi rgör üş l e ç oc uğa,y âniaş ağı y ai y i l i ky apmı şgi biol uramababa-nı n,y âniüs t t ar af ı n v az i f es i ni boz mak s ur et i y l e ona z ar ar v er mi ş ol ur . Bi naenal ey h haddi z at ı nda bu har eketbaba i ç i n ol duğu kadar ç oc uki ç i ndeköt ül ükt ür . Eğeri ns an böy l edi kkat l ihar eketedi p köt ül ükl er den kaç ma196

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

y amuv af f akol ur s aneal â! . .Sür at l ibi ry ol dany üks el i r .Muv af f ak ol amaz s a,bumuv af f aki y et iot omat i ky ol l ar dan,onuz or l ay ar ak t emi n edec eki mkânl arv et er t i pl er ,v az i f el i l er i ny ar dı mı y l a,mi s al l er i nibi r azev v elv er di ği mi zş eki l l er deonunönüneç ı kar t ı l ı r . * * * Böy l ec edüş ekal kabi rhay ati ç i nde,beden i mkânl ar ıç eş i t l i y ol l ar dakul l anı l ar akt üket i l i r .Ni hay etbedenhas t al anı r ,i ht i y ar l ar ,i ş ey ar amazhâl egel i r .Var l ı k,obedeni nki f ay es ihududunun üs t ündekii mkânl ar as ahi pv as at l ar da i nki ş af ı na dev am et mek z or unda kal ı r .Bu t akdi r de gene v az i f el i l er i ny ar dı ml ar ı y l a es ki bedent er kedi l i r .Var l ı kbi rüs tkademeni nş ar t l ar ı naç ı kar ı l ı r . Bunun i ç i nv ar l ı k,öl üm hâdi s es i y l e düny adan ay r ı l ı r .O andan i t i bar en,y ânis pat y omageç i ş i ni ni l kanl ar ı ndaonakendir uhundangel ent es i r l ermüs t es na,et r af ı ndangel enbüt ünt âl it es i r l er kes i l i r .O v ar l ı ky al nı zkendiv ar l ı ğıi ç i ndet ec er r ütet mi şhâl de y apay al nı zbı r akı l ı r .Buhâl ,bi ri ns anı nbi rodadakapat ı l ı ponun büt ünduy uor ganl ar ıor t adankal dı r ı l dı kt ans onr aherş ey ekar -ş ı , hat t â kendibedeni ne kar ş ıdahiduy gus uz ol ar ak or ada t er k edi l mes i ney akı nbi rdur umabenz er .Yakı ndi y or uzç ünküs pat y om hay at ıbundandahaç okder i nv eder unibi ry al nı z l ı ğıi f ade eder .Şuhâl des pat y om hay at ıv ar l ı kl ari ç i nbi rmekândeği l di r . Onl ar ı n mekânıo anda y al nı z kendiv ar l ı kl ar ı dı r .Bi naenal ey h v ar l ı ğı nor ay ai l ki nt i kal i ndenedüny ai l e,nedüny aüs t üi l e,ne et r af ı ndakikendi s igi bidi ğerv ar l ı kl ar l ai r t i bat ageç mes i ,konuş mas ı ,gör üş mes imümkün ol maz .Onun ç ev r es i y l e ol an büt ün münas ebet l er ikes i l mi ş t i r .Bunun,hem ov ar l ı ğı nağı rbi rego-i z ma i ç i nde bul unmas ı ndan müt ev el l i tt abi îs ebepl er i ,hem de bi r az aş ağı das öy l ey ec eği mi zdi ğerz ar ur et l er iv ar dı r .Buhâl ,s pat y omda l üz uml uol anbi rmüddetkadardev am et t i kt ens on- r aet r af t an gel mey ebaş l ay ant es i r l er l eor t adankal dı r ı l ı rv ev ar l ı kbut es i r l er s ay es i nde uy anan i dr aki y l e,et r af ı nıv e hüv i y et i ni ,i ht i y aç l ar ı nı t anı may abaş l ar . * * * Öl ümümüt eaki p,v ar l ı kbi t t abîs er bes t l eş i ramav az i f epl ânı nı nbüt ünhaz ı r l ı kt at bi kat ı nıdüny adahenüzi kmaledememi ş i s e 197

BEDRİRUHSELMAN

i ns anl ı ks af has ı nıbi t i r mi şs ay ı l maz .Bi naenal ey h herne kadar bedendenay r ı l mı şi s edeov ar l ı k,genebi ri ns anmer t ebes i nde bul unmakt adı r .Zi r aneol ur s aol s un,y ar ı m kal mı şi ş i nibi t i r mek üz er eot ekr ardüny ay adönmekz ar ur et i ndedi r .Veor adakihaz ı r l ı kt at bi kat l ar ı nıi kmaledi nc ey e kadaronun mes kenidüny a ol ac akt ı r ,mâş er îpl ândai ns anl ı k! . . İ ş t eor ay ai nt i kaleden,dahadoğr us uöl ünc ebüt ün t es i r l er dent ec r i tol unani ns anv ar l ı ğı ,s pat y omdabi rmüddetgeç i r mek mec bur i y et i ndekal ı r .Bunundamühi ms ebebiv ar dı r .Bi rv ar l ı k, düny ahay at ı naai tpl ânı nı nt at bi kat ı nıy apt ı kt ans onr aot at bi kat s ı r as ı ndakaz anmı şol duğuş ey l er i nmuhas ebes i niy apmak,onl a-r ı t amamı y l a kendi s i ne s i ndi r mek v e malet mek i ht i y ac ı ndadı r . Bununi ç i ndebi rmüddetonun,i nz i v ay aç eki l mes i ,kendiözbi l gi l er i nedönmes i ,y ânis ondüny ahay at ı ndael deet t i ğibi l gi l er l e es kibi l gi l er i nikar ş ı l aş t ı r ar ak onl ar ı n muhas ebes i niy apmas ı ger eki r .Ev v el c es öy l emi ş t i k kii ns anl ardüny ada kaz andı kl ar ı nı uy kul ar ıes nas ı ndaş uur dı ş l ar ı naat ar akor adabi r i kt i r mekt edi r -l er . İ ş t e, öl ümü müt eaki p v ar l ı ğı n, et r af t an i r t i bat l ar ı nı kes er ek t am bi rt ec er r üthâl i negi r i ş i ,onunbubi l gi l er ir ahat ç ahaz medebi l mes ii ç i nl üz uml uamel i y el er iy apmas ı nai mkânv er i r .Şuhâl de s pat y om hay at ıv ar l ı ki ç i nder i nv ees as l ımur akabev emuhas ebe anı dı r .Vebüt ünbi rdüny adev r es iboy unc adev am edeni ns an hay at ı nı nar al ar ı naöl üm deni l enf âs ı l al ar ı ns okuş t ur ul mas ı nı nbi r s ebebidebui mkânıt emi net meki ç i ndi r . Bur adakı y asbi l gi l er i ni n en mükemmelt at bi kat ıy apı l ı r .Zi r a v ar l ı kbus ı r adaç ev r eden gel en r eal i t el er l er ahat s ı zedi l mezv e s er bes t ç eç al ı ş anv i c danmekani z mas ı ,bi r i kmi şol anbüt ünbi l gi l er i nac ıv ey at at l ıkı y as l ar ı nıy apmakv eonl ar ı nnet i c el er i niöz v ar l ı ğamal et mekf ı r s atv ei mkânl ar ı nıbul ur . İ ş t ebuamel i y ey ey ar dı m et meki ç i nöl ümüt aki pedenanl ar da dı ş ar ı dan gel en t es i r l er i n heps ikes i l i r .İ dr aki nii ş galedebi l ec ek v edı ş ar ıç ekec ekhi ç bi rt es i ronagönder i l mez .Vaz i f el i l erbuna mâniol ur l ar .Bununl aber abergeneo,v az i f epl ânı nı nt am bi r kont r ol ü al t ı nda bul unmakt adı r .Eğeraş ağı dan kendi s i ne bâz ı t es i r l er i ngel mes ionunmuhas ebes iv emur akabes ii ç i nl üz uml u gör ül ür s eanc akv az i f el i l er i n müs aades iv ekont r ol ü al t ı ndabu 198

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

y apı l abi l i r .Yânii s t edi ğiz amanmes el âöl en( X. ) ,düny adakal an dos t u( A. )i l et emas ageç emez .( X. ) ’ i nos ı r adakimur akabev e muhas ebes i neai tf aal i y et l er l ei l gi l iol anç oki nc ehes apl ar agör e bui ş ey amüs aadeedi l i rv ey aedi l mez .Müs aadeedi l mey i nc ede onuni ns anl ar l at emas ageç ebi l mes i nihi ç bi rkuv v ets ağl ay amaz . Spat y omageç mi şbi rv ar l ı ki l kz amanl ar dadi ğerkendi s igi bi v ar l ı kl ar l adai r t i bat ageç emez .Yukar ı dakikay ı t l ar l abudamüs aadey e bağl ı dı r .Zi r a or ada key f îhi ç bi rş ey y okt ur .Herş ey v az i f epl ânı nı nhes apl ı ,ki t apl ıkont r ol üal t ı ndac er ey aneder . Hay at t ai kennas ı leni nc ei ht i y açv ez ar ur et l erhes apedi l i y or s a, öl üm öt es i ndedel üz uml ui ş l er i ni c apl ar ıöy l ec ey er i neget i r i l i r . Spat y omageç env ar l ı kdüny adanv eet r af t ant es i r l eral may ı nc az ar ur îol ar ak kendi s i nde mev c utol an i maj l ar ı ni nt i bal ar ı y l a baş baş abı r akı l mı şol urv eonl ar ı ni ç i ndey aş amay abaş l ar .Buhâl ç okder i nv ekuv v et l ibi rr üy agi bi di r .Fakatbuy aş ay ı şz ev ki ç i n deği l ,ı s t ı r apç ekmeki ç i ndedeği l di r .Bus ı r adaz ev kl erv eı s t ı r apl armev c utol s abi l eas ı lgay e,düny adael deedi l mi şol ankaz anç l ar ı nkı y asbi l gi l er i y l e-v ar l ı ğamaledi l mes i di r .İ ş t eor ada i nki ş afmekani z mas ı nı n,v az i f epl ânı nı nkont r ol üal t ı ndat am bi r s er bes t l i kl ei ş l ey i ş i ,v ar l ı ğıç oğuz amanı s t ı r apl ıol ankı y asbi l gi l er i y l ec ebr îs ent ezv eanal i z l er es ür ükl er .Bus ı r adakı y as ı nt es i r l er i nihaf i f l et i c iç ev r et es i r l er imev c utol madı ğı ndan,kı y as t an müt ev el l i tac ıduy gul ardüny adaki ndenbi nl er c edef aar t mı şol ar akv ar l ı ğıt az i peder l er .Vebi l gi l erdeanc akbuder ec eş i ddet l ibi r hes apl aş madans onr ahaz medi l i pözbi l gihâl i negeç ebi l i r l er .Bu s ur et l ebüt ünnet i c el eral ı nı r .Buhes apl aş mas ı r as ı ndav ar l ı ki ç i n ç ok ş aş ı r t ı c ıdur uml ar hâs ı lol abi l ec eği nden bu hâl ev ar l ı ğı n t eş ev v üşhâl ider i z .Bumur akabev emuhas ebe,dedi ği mi zgi biher v aki tv ehat t âç oğuz aman r ahatv es aki n ol ar akgeç mez .Bi l has s ai l ki nt i kaldev r el er i ndeeks er i y ahuz ur s uz l uk,ş i ddet l iı s t ı r ap, az apv eağı rt eş ev v üşhâl l er i y l emüt er af ı kol ur .Muhas ebe v e mur akabeni nz ar ur etv ei c apl ar ı nagör eazç okr ahathâl l erde gör ül ebi l i r .Baz anc ehennem az abıy aş at ac akder ec edegür ül t ül ü deol ur . * * * 199

BEDRİRUHSELMAN

Bus ur et l es pat y omdabi rs ür üt eş ev v üşgeç i r i pkaz anç l ar ı nı n muhas ebes i niy apt ı kt an v ebi l gi l er i nis i ndi r di kt en s onr av ar l ı ğa y ukar ı dan t ekr ary ar dı mc ıt es i r l ergel mey e baş l ar .Et r af t an da t es i r l eral ı r .Büt ün bunl ars ay es i ndet eş ev v üş t en kur t ul ur ,kendi s i niv eet r af ı nıt anı rv egeni ş l emi şol ani dr aki y l egel ec eğidüş ünmey ebaş l ar .Kaz ançv ekay ı pl ar ı nı n der ec es i nit akdi reder , eks i kl er i nit amaml amak i ç i nt ekr ardüny ay a dönmek i ht i y ac ı nı duy may abaş l ar .Eğeronunbui ht i y ac ıy er i neget i r i l meki c ap edi y or s a bunu t akdi reden v az i f el i l ery üks ekl er den gel en di r ekt i f l er l eonader haly ar dı m et mey ehaz ı r l anı r l ar .Vedüny ada kendi s i neenl üz uml uv ef ay dal ıol ac akf er dîv emâş er îpl ânı nı n, v ar l ı kl aber abert anz i mv et er t i pedi l mes i nekoy ul ur l ar .O,bupl âna i s t ekl e bağl ı dı r .Zi r as el âmet i ni n anc ak bu pl ânı nt at bi kat ı y l a s ağl anabi l ec eği ni t akdi r et mi ş bul unmakt adı r . Bi naenal ey h düny adabupl ânas âdı kkal ac ağı nas özv er i rv ebus öz l e,ev v el c e i z ah et t i ği mi zş eki l dedüny adabedenl eni r .Bedenl eni nc et ekr ar s at hîz aman hâki mi y et ial t ı na gi r ec eği nden,kendi s i nde kür ev î z amani dr aki neai tz engi nl i kl ers i l i ni r .Veheps iş uur al t ı naat ı l ı r . Sat hîz amanat âbiol ani dr aky eniş ar t l ari ç i ndedüny aday aş amay abaş l ar .İ ş t eonundüny ada,pl ânı nıt at bi keder kens pat y omdan kal ani nt i bal ar ı y l aber aber ,v az i f el i l er i ny ar dı ml ar ıdes t ekol ac akv e bupl ânı nt at bi kat ı ndar ehber l i ky apac akt ı r . Böy l ec ehay at l arbi r bi r i nit aki peder eki ns anı nhergel i ş i nde öz bi l gi l er i ni nv ei dr aki ni nar t mas ı y l av i c danmekani z mas ı nda- ki r eal i t el er i n üs tt ar af l ar a kay mas ıi mkân v ez ar ur et l er iar t ar . Vi c dan muv az enel er iar t ı k üs tkademel er de kur ul may a baş l ay ac ağı ndan,öl ümden s onr as pat y omdakimuhas ebel er i n deac ı t ar af l ar ıy av aşy av aşkal maz .Bur adabi rkai dev ar dı r :İ dr akl erne kadargeni ş l emi ş s es pat y omdakit ec er r üthâl imüddet io kadar kı s al mı şol ur .Zi r aor aday apı l mas ıi c apedenmuhas ebei ş l er io kadars ür at l ei kmaledi l i r . * * * Düny aday aş ay an bi ri ns an,herş ey den ev v elv az i f es i ni n ne ol duğunu,ney ehaz ı r l andı ğı nı ,ner edengel i pner ey egi t t i ği niv e bi l has s abi r azev v elt ar i fet t i ği mi zmânâdakii y i l i kköt ül ükmef humunagör enas ı lhar eketedi l mes il âz ı m gel di ği nibi l mel i di r . Ve 200

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

z at enbunl ar ıbi l medi kç edahay ukar ı l ar a,v az i f epl ânı naç ı kmay a nel üz um kal ı r ,nedei mkân.Zi r abudur umdakal dı kç aonunv az i f e pl ânı nday apabi l ec eğii şy okt ur .Bunun i ç i n onun üs tpl ân i c apl ar ı nahaz ı r l anmas ıv ebedenl enmez i nc i r i ni nç eş i t - l ihal kas ı i ç i ndebi r ç okdef adüny ay agel i pgi t mes il âz ı mdı r .Enbas i ti ş l er i bi l ey apar keni dr akianc akot omat i ky ol l ar daç al ı ş an bi ri ns anı n5060s enel i kbi rdüny abedenl enmes is onundader halâl emş ümulhâdi s el er i nv e madde kombi nez onl ar ı nı ni l l i y et pr ens i biv ey üks ek i c apl ar muv ac ehes i ndekimünas ebet l er i ni kav r ay ac akkudr et eer i ş i v er mes i niv emuaz z am âl eml er i nbü- y ük i ş l er i ni ,büt ünmes ul i y et l er i nimüdr i kol ar aks ev kv ei dar eet mek i ç i nl üz uml u ol an i dr ak ş ümul üne v ar abi l mes i nikabul et mek mümkünol maz .Enç al ı ş kanbi ri ns anı ni dr aki ni nbi l ebüt ünbi r hay atboy unc anekadarağı rbi rkar ı nc aay ağı y l ai nki ş afet t i ği ni gör dükt en s onr a,böy l eâl emş ümulbi ri dr akeer i ş meni n bi r kaç düny ahay at ı ndamümkünol uv er ec eği nidüş ünmekhat adı r .Şu hâl de t am bi rv az i f e bi l gi s il i y akat i ne er i ş mes iv ar l ı ğı n anc ak, düny adaonbi nl er c es enei ns anbedenii ç i ndegeç enhay atz i nc i r i hal kal ar ı nı i kmalet t i kt ens onr amümkünol abi l i r . * * * Bubi l gi l er dens onr akol ay c aanl aş ı l ı rkidüny adakii ns anl ar i ç i n her hangibi rv az i f e mükel l ef i y et ibahi s mev z uu ol amaz .Zi r a düny adakis at hîz amani dr aki nebağl ır eal i t el er l ekâi nat ı ndeği ş mezhaki kat l er eday anan ni z amıy ür üt ül emez .İ ns anl ar ı n,böy l e büy üki ş l er ekar ı ş makmaz har i y et i nekav uş abi l mel er ii ç i ny ukar ı l ar dai z ahet t i ği mi zhaz ı r l ı kkademel er i ndengeç mes il âz ı mdı r ki bur adadaonl ar ay ar dı mc ıol anenmükemmelmekani z ma,v i c dan mekani z mas ı dı r . Vi c dan mekani z mas ı nı n üs tt ar af l ar a doğr u kay mas ıdemek, onun muv az ene s ev i y el er i ni n gi t t i kç e,bu büy ük mükel l ef i y et l er ii f a edebi l mek i ç i nl üz uml uv as ı f l ar ıkaz anmay ay akl aş mı ş kademel er de t ees s üs et mes idemekt i r .Yânionl ar ar as ı ndaki muv az enel er i n gi t t i kç ev az i f epl ânı nay akı nr eal i t el ers ahas ı nda kur ul mas ıv ebu s ur et l ebi r bi r i nez ı tol an uns ur l ar ı n dav az i f e i c apl ar ı nay akı nmat er y al l er denmüt eş ekki lbul unmas ıdemek- t i r . Bi naenal ey hbur adakiz ı ddi y etaş ağıkademel er deol duğu gi bi 201

BEDRİRUHSELMAN

ar al ar ı ndaç et i n uç ur uml arbul unan ç eki ş mel erş ekl i nde deği l , bi r bi r i nides t ekl ey env emut abakat ıi s t i hdafedenahenkl i bi r y ür üy üş hâl i nde t ec el l ieder .Zat en i ns anl ı k dev r es i ni n bi t i r i l mes i ni nbi rmânâs ıdav i c dandüal i t es iuns ur l ar ıar as ı ndaki z ı ddi y et i n or t adan kal kmı şol mas ıdemekt i r .Mes el âaş ağı l ar da, babas ı nıöl dür en bi ri ns anıaf f et mek v ey a öl dür mek duy gul ar ı ar as ı ndaz ı t l aş anv i c danmekani z mas ıy ukar ı l ar da,ay nıkât i l i n,bu köt ühar eket i y l ez at enduy ac ağıaz apl ar ı nıel i ndengel di ğikadar t ahf i fedebi l meni nş uv ey abuy ol unuv ey at ar z ı nıt er c i het mek ş ekl i ndebi rdüal i t ear zederkibudai ns ani ç i ny or uc ubi rz ı ddi y et ol makt anz i y adev az i f ebi l gi s i nedahai dr akl ibi rhaz ı r l anı ş ı n azç okt at l ıbi rf aal i y et i ol ur . * * * Vaz i f epl ânı nahaz ı r l anı ş ı nbui l kv i c danîakı ş l ar ı nıdi nv eah-l âk mües s es el er ii z ahet mi şv eonl ar ımaz butbi r t akı m müey y i del er e bağl amı ş t ı r .Vi c danı nbui l kakı ş l ar ı ,bumües s es el ert ar af ı ndan f az i l et l erv er ez i l et l erdüal i t es i i ç i ndeel eal ı nmı şv ebumüey y i del er , v i c danı nüs tz ı ddı nıt eş ki ledenf az i l et l er ei ns an- l ı ğıot omat i k ol ar aky önel t mi ş t i r .İ y iol anl ar av adedi l enc ennet ,köt üol anl ar a mahs usc ehennem s embol l er ibuot omat i z manı n enkuv v et l iv e i s abet l ibi r ermüey y i des i ol muş t ur . Cennetv ec ehennem s embol l er i ni ni s abet l iol duğunu s öy l edi k.Fi l haki ka v i c danı n muv az ene s ev i y es i ni n kur ul duğu hodkâml ı k dedi ği mi zr ez i l et l er e ai tal tkademel er i ndekibüt ün y ür üy üş l erbel kic ehennem mef humuy l adahii f ades igüçol anher ç eş i taz abıv eı s t ı r abıber aber i ndet aş ı r .Bunamukabi l ,v i c dan düal i t es i ni ny ukar ı l ar dakur ul muşmuv az enes ev i y el er if er aga- t i n, f edakâr l ı ğı n, s ev gi ni n v e bi l has s a v az i f e s ev gi s i ni n c ennet s embol üy l ei f adeedi l mey eç al ı ş ı l mı şbaht i y ar l ı kv es aadetduy gul ar ı nıi ht i v aeder . * * * Vi c danı n üs tkademel er if er agatv ef edakâr l ı kl amüt er af ı kt ı r . Bi naenal ey hor al ar aal tkademel er i ni ht i r as l ar ı y l ageç i l emez .Üs t kademel erbunev ihodkâml ı kl ar l az er r ekadari l i ş i ğibul unma- y an 202

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

v az i f e bi l gi s i ne en y akı n bas amakl ar dı r .Böy l ec e,aş ağıkademel er dei şkar ş ı l ı ğıol ar akbekl enenüc r etmef humuy ukar ı l ar da y er i ni ,v az i f es ev gi s i neday ananhas bi l i kr eal i t es i net er ket mi ş t i r . Hat t âal tkademel er dehı r s l apeş i ndenkoş ul anş ahs îmenf aat l er , üs tkademedeki l eri ç i n bi r erı s t ı r ap kay nağıbi l eol abi l i r l er .Bu s ur et l emaddîmenf aat l er i nis ağl amakv ehat t âbunukendi s i ne gay eedi nmekdur umundanuz akl aş ı pi ş i ni ,güc ünüc anl abaş l av e et r af ı ndaki l er ehi z metkas t ı y l ay apabi l mekkudr et i neer i ş mi ş bi r v ar l ı k ar t ı k düny a hududunun üs tkademel er i nden v az i f es ahal ar ı naat l ay abi l ec ekol gunl uğagel mi ş t i r .Vebuder ec ey egel i nc ev az i f epl ânıt ar af ı ndankendi s i nev er i l ec ekuy gunbi rv az i f ey ide i kmalet t i kt ens onr adoğr udandoğr uy av az i f epl ânı nageç er . Anc akdüny amekt ebi nibi t i r i p dehenüzv az i f eal mamı şi ns anl ar ı ngeç i r ec ekl er iar as atpl ânıv ar dı rkibunay ar ıs üpt i lâl em di y or uz .İ ş t ebuar as at ıaş t ı kt ans onr av ar l ı kl arbüy ükv az i f epl ânı nı ni l kkademel er i neul aş ac akl arv eas ı lt ekâmül l er i nebaş l ay ac akl ar dı r . * * * Bi ri ns ani dr aki ni n,i ns anl ı ğaai tüs thudutç i z gi s i nev ar a-bi l mes i i ç i ngeç i r mes il âz ı m gel enhay at l ar ı nmi kt ar ı ,bi rs ür ühür r i y et l erv e i mt i hanl ary üz ündenhernekadarkes i nol ar aks öy l enemez s ede bununv as at î500700bedenl enmey emünhas ı rol duğubi rv âkı adı r . Bur akamı nkat ’ îol ar aks öy l enememes idegay ett abi î di r .Ni t eki m, maz butv epl ânl ıol mas ı nar ağmeni ns a-nı nbi rt ekhay at ı nı ndahi mukadder atz ar ur et l er iy üz ündennekadardev am edec eği nikes i n ol ar aki f adeet mekkabi ldeği l di r .Geneay nıs ebepl er dendol ay ı i ns anl ar ı npl ânl ar ı nıt at bi keder -ken,nez amandahangii nki ş af kademel er i ne ul aş ac akl ar ı nıda ç ok ev v el l er den kes t i r mek i mkâns ı z dı r .Zi r a bur ada v ar l ı ğı nc e- hi tv e gay r et l er i ni nkendi s i ne t anı nmı ş bâz ıhür r i y et l er net i c es i nde- onun el i ne bı r akı l mas ı y l a,oc ehi tv egay r et l er i nmukadder atpl ânı nc at akdi r edi l ec eknet i c el er i ni ndai madeği ş ebi l mes ibui mkâns ı z l ı ğas ebep ol makt adı r . * * * 203

BEDRİRUHSELMAN

Düny aöt es i ndekiv eüs tpl ânl ar dakiz amanöl ç üs ünündün- y a z amanı nauy madı ğı nıv ebunl ar ı nar al ar ı ndabüy ükf ar kl ar ı n bul unduğunus öy l emi ş t i k.Fi l haki kadüny ai dar es i ndev az i f el i ol an pl ânı nz aman öl ç üs üv ei dr aki ,düny adakibas i tz aman i dr aki y l ekı y asedi l emez .Mes el â,düny aüs t üz aman öl ç üs ünün bi z i m öl ç ümüz egör ebi rs ani y es ii ç i nedüny adaas ı r l ar ı nki f ay et et medi ğiuz uns ür el ii ş l er i nheps is ı ğabi l i r .Bununç okbas i tv e kabaol makl aber aberi ns anl ar abi rs ez giv er ebi l ec ekol anmi s al i r üy al ar dı r .Kez a,bi l has s aboğul anl ar ı ns on s ani y el er i ndehay at l ar ı nı n büt ün s af hal ar ı nda en i nc et ef er r uat ı y l ay aş amal ar ıda böy l edi r .Bununl aber aberş unokt ay ıdaas l âunut mamakl âz ı mdı r kidüny ay a mahs us z aman i dr akidüny ai ç i n eks i k,hat al ıv e ki f ay et s i zdeği l di r .Düny az amanı nı n düny ai ç i n değer it am v e mükemmel di r .Yânidüny ay ahasz amani dr akidüny ai ç i n,dün-y a maddes ii nki ş af ı nı nr eelöl ç üs üdür .Ve i ns anl ar ı n düny ay a ai t t ekni kv emekani z mal ar ıöğr eni r kendüny ay ahasz amani dr aki -ni , kâi nat aş âmi lz amanf or ml ar ı y l amukay es eet mel er il üz ums uz dur v ehat t âz ar ar l ı dı r .Zi r aar adakibüy ükf ar k,muaz z am bi rkâi nat mekani z mas ıi ç i ndekabi l ii hmaldenec ekkadarküç ükbi rc üz üol an düny anı nbas i tmi mar i s i ni nanl aş ı l mas ı nıi mkâns ı z kı l arv edüny a r eal i t el er i nis i l i ps üpür ür .Bi naenal ey hdüny ay ai nki ş afi s t i kamet i v er mi şuns urv emekani z mal ar ıt et ki keder kendüny ay ahasz aman i dr aki nigözönündebul undur mak,düny abi l gi l er i ni nobj ekt i f l i ğiv e net l i ğibakı mı ndandahahay ı r l ı dı r .Vedüny ai nki ş afi c apl ar ı nı nda bi rz ar ur et i di r . * * * Zaman mef huml ar ı nı n geni ş l emes i y l e i dr akl er i n i nki ş af ı nı n baş baş ay ür ümekt e ol dukl ar ı nıdai ma hat ı r da t ut mak l âz ı mdı r . Yâniy üks ekz amani dr aki ni nt ees s üset mes i ,i nki ş af ı nmuay y en kademel er iaş abi l mes i y l e mümkün ol ur .Yüks ek âl eml er de,o âl eml er i ni dr akl er i nehi t apedenz amandur uml ar ıv ar dı r . * * * Düny ai dr aki neuy gunol anz amanı nmühi mv as ı f l ar ı ndan bi r i s i , onunbi rbaş l angı çv emünt ehanokt as ı y l as ı nı r l anmas ız ar ur et i di r . Yânidüny ahay at ıi ç i ndebaz ankonuş ul annamüt e204

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

nahi l i kf i ki r l er i ne r ağmen,düny ai dr aki ni nt at bi kat l ar l at er bi y e v et ekâmül ündebaş l amav ebi t menokt al ar ıi z af i y et l er i nei ht i y aç v ar dı rkibui ht i y açay nız amandadüny adac ar iol an v edüny a i dr aki nehi t apedenz amanf or munauy gundur .Şuhâl deherr eal i t eni nmuay y enbi rnokt adabaş l amas ıv emuay y enbi rnokt ada bi t mes i ,anc akdüny adac ar iv edüny ai dr aki nekal ı pl anmı şbi r z amani f ades i di r .Bubi l gi y l eş unuanl at maki s t i y or uzkihaki kat t eböy l ebaş l ay ı pbi t endur uml ary okt ur .Büt ünâl eml er i nol uşv e y ür üy üş l er i ,i c apl ar ı nt ây i net t i ğigay el er edoğr ukes i ks i zol ar ak akı pgi der l er .Buakı ş l ar ,anc akgeç t i kl er imer hal el er i ni dr akl er i -ne v ebui dr akl er i nkı y met l endi r di ğiz amanöl ç ül er i negör ei z af î bi r baş l angı çv es on mef huml ar ı na t ez ahür z emi niol ur l ar .Yâni düny ada:Şur adabaş l adı ,bur adabi t ec ekv ey ahutbi t t idi y ei t i bar edi l enz amananl ay ı ş l ar ıanc akdüny ai dr aki negör ekal ı pl anmı ş öl ç ül er eday anı r .Dahay üks eki dr akl eri ç i nbubaş l angı çv ebi - t i ş anl aml ar ıi ns anl ar ı ndüş ündükl er ikı y met l er it aş ı maz .Onl ary üks ek i dr akz amanı nı ni mkânl ar ı ndabambaş kamânâl ar ıi ht i -v aeder l er . Onuni ç i ndi rkiy üks ekâl eml er i nol ay l ar ı nıanl ay abi l mekdüny a i dr aki y l ekabi lol maz .Düny ar eal i t el er i nebolbolkâf igel endüny a z amanıöl ç üs ü,y üks ekâl eml er i nz amani dr akl er i neni s bet l eç ok bas i t t i r .Bununi ç i n,düny az amanı y l amukay y etol anr eal i t el er , y üks ekâl eml er dekihaki kat l er enaz ar anpekkı s ı rdur umdakal ı r l ar . * * * Düny az amanı nı n kı s ı r l ı ğı nı ns ebebi ne gel i nc e:Zamanı ni dr akl eal âkal ıol duğunus öy l emi ş t i k.İ dr akl ernekadarş ümul -l eni r s e t âbiol ac akl ar ız amans i s t emideokadarş ümul l üol ur .Hâl buki i dr akl er i n ş ümul l enmes i ;f az l a değer l er al mas ı , değer l er i ni n ar t mas ıdemekt i r .Hemenhemendeğer l er iay nıkadr o- l ari ç i nde bul unan i ns anl ı kâl emii dr aki ni nt âbiol duğuz aman, bas i tbi r s i s t emdi r .Bus i s t emi nbas i t l i ğideonunbi rmi hr akı nı n,muay y en baş l angı c ı nı nbul unmas ı ,geç mi ş ,hâl i haz ı rv egel ec ekdur uml ar ı nı n mev c utol mas ız ar ur et i ndeni l er igel mekt edi r .Bu

hâl ,düny amaddel er i ni nv eonabağl ıi dr aki n bas i t l i ği ni nz ar u205

BEDRİRUHSELMAN

r et i di r . Düny az amanıi dr aki nde bi rmahdudi y etv ar dı r .Düny az amanı nda,muay y en nokt al ar ı n per i y ot l arhâl i nde,bi r bi r i nimuay y enf as ı l al ar l at aki pet mes iz ar ur et imev c ut t ur .Kez aherr eal i t eni nbi rbaş l angı çv es onbul uşnokt as ıv ar dı r .Hâl bukiy üks ek z amani dr akibubakı mdanbüy ükf ar kl arar zeder .Vebuf ar kl ar ş üphes i zbu z amana ai ti dr ak değer l er i ni n,bas i tz amanı nki ne naz ar anç okz engi nv eş ümul l üol mas ı nı nnet i c es iv ei c abı dı r .Bu i dr ako kadarmüt enev v i ,i nc emaddekombi nez onl ar ı namâl i kt i rkibunl ar dan i nt i ş areden v i br as y onl arbas i ti dr akl er l ekı y as edi l emey ec ekkadarbüy ükbi rs ür atv eş ümul l emut t as ı fz aman öl ç üs ünekav uş muşbul unur l ar .Bui dr akl er egör ez amanakı ş ı n-da maz i ,hâl i haz ı r ,i s t i kbaldur uml ar ıbas i ti dr akl er deol duğu gi bi t ek i s t i kamet t e bi r bi r iar kas ı ndan gi den bi rs ı r at aki p et mek z ar ur et i ndedeği l di r .Yüks eki dr akt ebüt ünbugeç mi ş ,hâl i haz ı rv e gel ec ekdur uml ar ı ,bi ry ekûnol ar akt ekbi rol uş abağl anı r .Fakat bu t ekol uşnamüt enahic ephel if or ml arar zeder .Yânibi ran demekol anot ekol uşi ç i nde,heri s t i kamet ey önel ennamüt enahi z amanmef humut opl anmı ş t ı r . * * * Bunudahaobj ekt i fol ar aki z ahet mekl âz ı m gel i y or .Bâz ıpr obl eml er i ni y ianl aş ı l abi l mes ii ç i nz amanr eal i t es i nimümkünol duğukadarkuv v et l es ez mey eç al ı ş makl âz ı m gel i r .Bui ş ikol ay l aş t ı r maki ç i nz amanmev z uunuş emav egr af i kl ei z ahedec eği z . Üçbuutanl amı nat âbiol anbas i tz amanas at hîz amandi y o- r uz . Çünkübuz amanı nakı ş ı ,aş ağı dakiş emadagös t er i l di ğigi bibi r s at ı hüz er i neç i z i l mi şhel ez onidai r el erhâl i ndet ekbi ri s t i kamet e doğr us ey r eder .( Şeki l A)

206

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

( Şeki l A)

Şunus öy l ey el i m kibuş eki l ,z amanmef humunui z ahet mek i ç i n ç i z i l mi ş bi rgr af i kt en i bar et t i rv e bas i tz amanı n obj ekt i fol ar aki dr akedi l ebi l mes i nis ağl amaki ç i ny apı l mı ş t ı r . Şemadagör ül ec eğigi bis at hîz amandümdüzbi rhatüz er i nde y ür ümez .Uz unbi rhat t ı nbi rnokt as ıet r af ı nda,ohat t aamutol an bi rs at ı h üz er i ndedev i r l ery apar akhel ez on ş ekl i ndedöner .Bu ş eki l debi r( ZZ′ )düzhat t ı nı n,( a)nokt as ı ndanamutol ar akdel i p geç t i ğibi r( ops r )s at hıv ar .Bus at ı h( ZZ′ )hat t ı nat amamen amut t ur .İ ş t ebus at ı hüz er i nde,( a)nokt as ı ndani t i bar enç i z i l mi ş bi rhel ez onmev c ut .Buhel ez onç i z i l i r ken( ZZ′ )hat t ı naamuti s t i kamet t ey ür üdüğünden hel ez onun uz unl uğu ne kadarol ur s a ol s un,( ZZ′ )hat t ıüz er i ndehi ç bi rmes af ekat et mez ,s adec ehat t ı n( a)nokt as ıet r af ı ndadev i r l ery apardur ur .İ ş t es at hîz aman i dr aki ni ny ür üy üş übudur .( ZZ′ )hat t ıi s ekâi nat aş âmi lol anas l î z amandı r .Şunudabel i r t el i m kibuas l îz aman,bi r azs onr abahs edec eği mi züs tâl ememahs uskür ev îz amandeği l di r .Bu,âl eml er dekibüt ün z aman r eal i t el er i niş ümul üneal an v ekâi nat ı mı z ı baş t an baş akat eden kâi natüs t üz aman pr ens i bi ni n kâi nat t aki t ec el l i s i di r .Bundanş i mdi l i kbahs et mi y or uz . Buhel ez onuns ey r iüz er i nde,( a)nokt as ı nıbi ri ns anı ndoğ-duğu 207

BEDRİRUHSELMAN

an,( f )nokt as ı nıda öl düğü an ol ar ak t es bi t edel i m.Onun doğumundan öl ümünekadar kii nki ş af ı ndadev am eden bi rdur umunu,mes el âbi rmel ekes i niel eal al ı m.Şeki l degör ül düğü gi bi bumel eke( a)nokt as ı ndani t i bar en( f )nokt as ı nagi der ken,önüne gel enhel ez ondai r el er i nibi r erbi r er( b,c ,d,e,f )nokt al ar ı ndan kat eder ekgeç mi ş t i r .Şeki l deç okaç ı kgör ül üy orkibunokt al ar ı n herbi r ihel ez onunakı ş ıüz er i ndebi r erper i y ott eş ki ledi y or .Mes el â ( a)i l e( b)ar as ı ndabi rdai r et amaml anmı şol uy or .Fakatder hal ,onu müt eaki pdahageni şi ki nc ibi r( bc )dai r es iv eonudaüç ünc übi r( c d)dai r es it aki peder .Böy l ec es onol ar ak ( ef )dai r es i nekadar dai r el erbi r bi r i nden daha büy ük ol ar ak bi r bi r i nikov al ar .İ ş t e bunl ar ı nherbi r ibi r erper i y odu,y ânihay at boy ui ç i ndekibi r er dev r ey it eş ki leder l er .Vebuper i y ot l arbi r s ı r at aki peder ek bi r bi r i ni n ar kas ı ndan gel i r . Bur ada geç mi ş per i y ot ,i ç i nde bul unul an per i y ot v e gel ec ek per i y ot mef humu es as ol ar ak bul unurkibudas at hîz amani dr aki ni nbi rz ar ur et i di r . Hay at t abâz ımel ekel er ,bu( af )hat t ıgi bibüt ünhay atboy unc ai nki ş af ı nadev am et mi ş t i r .Fakatbüt ünmel ekel erböy l eol maz . Mes el âş eki l degör ül düğügi bi ,( aj )mel ekes i ni ni nki ş af ı ,hay at ı n dör tdev r es i ndedev am et mi şv eor adadur muş t ur .Kez a,( am) mel ekes idahakı s as ür müşv eanc aküçdev r edev am edebi l mi ş -t i r . Bundandahakı s a,mes el âanc akbi rdev r el i ks ür es iol anmel eke i nki ş af l ar ıdav ar dı r .Demekkibi ri ns anhay at ı nda,onunbüt ün mel ekel er iay nıder ec edei nki ş afet mi şol maz . * * * Şi mdiy üks ekz amani dr aki nii z ahedec eği z .Hernekadar bunu daş emai l eanl at ac aki s ekdedüny adamev c utol may anböy l ebi r i dr aki n mümkün mer t ebe s ez i l ebi l mes ii ç i nş emay ıt et - ki k eder ken s ez gi l er iol dukç az or l amak l âz ı m gel i r .Bur ada i maj i nas y onukul l anmakv eanl at ı l maki s t enenmef huml ar ıt ahay y ül i l es ez mey eç al ı ş maki kt i z aederv es ebat l adüş ünül ür s eç okkı y met l is ez gi l erel deedi l i r .

Yüks ekz amani dr aki nekür ev îz amani dr akiv ey ai dr akîz a-man di y or uz .Yüks ekz amani dr aki ,ev v el ki ndeol duğugi bi ,bi rs at ı h 208

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

üz er i nde kı v r ı l ar ak t ek i s t i kamet t ekihel ez onl arhâl i nde dönüp dur anbas i tbi rs i s t em deği l di r .Bu,bi rkür eni nbüt ünüi ç i nde,her t ar af a akar ak y ür üy en bi rz aman mudi l es i di r .Bur ada kür eni n mer kez i nden namüt enahiol an muhi t nokt al ar ı nı n her bi r i ne y ür üy en namüt enahii s t i kamet l erv e bu i s t i kamet l er et ev af uk eden namüt enahiş ümul e mâl i kz aman akı ş ımef humu bahi s mev z uudur .Aş ağı daki( Şeki l B)bi rkür eni nmakt aı dı r .

( Şeki l B)

Yânii ç idol ubi rkür eni n,mes el âbi rt opun,mer kez i ndenge-ç en bi rbı ç akl ai kimüs av ipar ç ay a ay r ı l dı kt an s onr a gör ül en kes i k s at ı hl ar ı ndanbi r i s igi bi di rkiş eki l degör ül düğügi bibubi rdai r e t eş ki ledens at ı ht ani bar et t i r .( oa)hat t ıbudai r eni ny ar ı m kut r udur .Şi mdibus at ı hüz er i ndeev v el ki( o)mer kez iet r af ı ndadönen hel ez onl arhâl i nde,bi rs at hîz amanakı ş ıi dr aki ni nmev c utol ma-s ı mümkündürv et abi î di r .Demekkibut opunbi rt ekmakt aı nda bi r s at ı hz amanıi dr akiv ar dı r .Bu,düny adabi ri ns anhay at ı nı nbüt ün r eal i t el er i nii ç i neal may akâf igel enbi rkı y met t i r .Fakat bu makt at opt av ey ahutkâğı tüz er i ndedeği ldemuhay y i l ede, y âni i maj i nas y onda c anl andı r ı l s ı n.Poz i s y onunu deği ş t i r meden bu t opunbaş kat ar af l ar ı ndanda,dai mamer kez i ndengeç mekş ar t ı y l a di ğer makt al ar y apı l abi l i r .Ve böy l ec e hay al en namüt enahi makt al arel deedi l i r .Bı ç ağı mı znekadarkes ki n,t ekni ği mi z nekadarmükemmelv ei maj i nas y onumuznekadargeni şol ur s abu t opuokadardef aay r ıay r ıi s t i kamet l er deni ki y eböl ebi l i r i z . Bu es nadat opunpoz i s y onus abi tkal ac ağı ndan,bunamüt ena- hi 209

BEDRİRUHSELMAN

s at ı hl ar dakibas i tz amanıgös t er en hel ez onl ar ı ni s t i kamet l er i bi r bi r i neuy maz ,namüt enahii s t i kamet t es at hîz aman hel ez onl ar ımey danagel i r .Şu hâl debi rkür ei ç i ndenamüt enahidi y ebi l ec eği mi zkadaray r ıay r ıs at hîz aman i mkânımev c ut t ur .İ ş t e büt ünbuay r ız amani dr akl er i nibi r l eş t i r i phay al enbi rt ekol uş a bağl adı ğı mı zandakür ev îz amani dr aki nic anl andı r mı şol ur uz .Buna kı s ac ai dr akîz amandademekt ey i z .Düny aday aş ay anbi ri ns an,bi r andaanc akz amanı nbi rt eks at ı hüz er i ndekis ey r ii ç i n-dei dr aki ni kul l anabi l i y or s a,düny aüs t üpl ânday aş ay anbi rv ar -l ı k,ay nıanda bu i dr aki n hemen hemen namüt enahimi s l iol an i dr akîz aman i ç i ndekii dr aki nikul l anabi l mekt edi r .Buhâlbi t t abîdüny adaanc ak t ahay y ül l es ez i l ebi l i r . Bubi l gi l er ,i dr akîz amanı ns at hîz amanl akı y asedi l emey ec ek kadarz engi nbi rş ümul emâl i kol duğunuöğr et i r .Bunagör e,s at hîz amani dr aki y l ei ns an,muay y enbi randaanc akbi rt eki s t i kamet t ehar eketedebi l i r .Çünküo,büt üni dr aki y l e,ef alv ehar ekât ı y l as at hîz amanz ar ur et l er i net âbiol ar akgeç mi ş ,hâl i haz ı rv e i s t i kbalmef huml ar ıi ç i ndebi rt eks ı r ay ıt aki pet mey emec bur dur . Ve bi r hel ez onun per i y ot l ar ı nı n bi r bi r l er i ni t aki p edi ş l er i ne muhakkako dakat ı l ac akt ı r .Zi r abunun dı ş ı naç ı kmas ı naonun maddîdur umu müs ai tdeği l di r .Hâl bukii dr akîz amanat âbibi r v ar l ı knamüt enahii s t i kamet l er dekigeç mi ş ,hâl i haz ı rv ei s t i kbal mef huml ar ı nıbi rt ekol uş abağl ay ar akay nıanday aş amaki mkânı namâl i kt i r .Zi r aonunbul unduğus üpt i lmaddev as at ı ,ay nı andabi rkür eni nbüt üns at ı hl ar ı ndabi r deny aş amas ı nakol ay c a i mkânv er mekt edi r . * * * Sat hîv ei dr akîz amanl arhakkı ndakibi l gi y it amaml amaki ç i n bu i kiz amani dr aki nikâi nat t akias l îz amanani s bet l ebi r bi r i nekı y as en i z ahet memi zl âz ı m gel i y or .Bubi l gi y idegeneş emal arüz er i nde v er ec eği z .

210

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

( Şeki l C)

( C)ş emas ı nda( ab)hat t ıkâi nat ıkat edenas l îz amandı r .( A)ş ekl i as l îz aman üz er i ndekis at hîz aman akı ş ı nı ,( B)ş ekl ii s ekür ev î z amanıgös t er mekt edi r .Sat hîz aman,ş eki l degör ül düğü gi bi ,as l î z aman akı ş ı nı n bi r( x )nokt as ıet r af ı nda dev i r l ery apar v e per i y ot l ar ı y l ahel ez onç i z er .Buhel ez onnekadarf az l adev i r - l i ol ur s aol s un,as l îz amanüz er i ndeki( x )nokt as ı ndanay r ı l mamakt a, hepy er i ndes ay ar akuz anmakt adı r .Şuhâl debi römür l ükmüddet i gös t er en( A)z amanr eal i t es i nde,as l îz amanüz er i ndey ür üy üşv e akı şy okt ur .Anc ak,as l îz amanüz er i ndekibi rt ek( x )nokt as ı nı n r eal i t el er i ni n t at bi kat ıv ar dı r kibu da ev v el kiş ema- l ar da gös t er di ği mi zgi bi ,s at hîz amanı nbi r kaçper i y odundav ey abüt ün per i y ot l ar ı ndadev am edebi l i r . Hâl buki( B)ş ekl it et ki kedi l i nc ebur ada,1,2,3 r akaml ar ı y l a gös t er i l mi ş ,mer kez l er iay nıol ani çi ç eüçkür eni nmakt aıgör ül mekt edi r .Bukür el erbi r bi r ii ç i negi r mi şüçt aneay r ıkür egi bi düş ünül memel i di r .Bu,bi r i nc ikür eni n,y ânior t adakien küç ük kür eni nheri s t i kamet edoğr ugeni ş l ey er ekbüy üy enüçs af has ı nı gös t er mekt edi r .Zi r akür ez amanı nı ni nki ş af ı ,bi rs at ı hüz er i ndekihel ez onunbi rt eki s t i kamet t euz ay ı pkı s al mas ış ekl i ndeol may ı p,mer kez i nden i t i bar en kür eni n büt ün i s t i kamet l er i ne doğr u ay nız amandageni ş l emes i ,y ânibüy ümes is ur et i y l ev ukuagel i r . Mes el âbur ada,( 1)numar al ıkür e,kür eni nenküç ükhâl l er i ndenbi r s af hay ıgös t er mekt edi r .( 2)numar al ıkür eonungeni ş l emi ş i l er ibi rs af has ı ,( 3)numar al ıkür ei s eengeni şs af has ı dı r .İ ş t ei dr akîz amanböy l ei nki ş afeder .Bui nki ş af( ab)as l îz amanakı ş ı 211

BEDRİRUHSELMAN

üz er i nde,s at hîz amana kı y asedi l i r s e gör ül ürkibur ada i dr akî z aman,y ânikür ev îz aman,bi r i nc ikür ehâl i ndei kenas l îz aman akı ş ıüz er i nde( c d)par ç as ı nış ümul üneal makt adı r .Bukür ei dr aki i nki ş afedi p( 2)numar al ıc es amet i nial ı nc aas l îz amanakı ş ı nda y ür üy er ek( ef )par ç as ı nıi ş galet mekt ev edahageni ş l ey i p( 3) numar al ıkür ehâl i negi r i nc eas l îz amanakı ş ı nda( gh)par ç as ı nı kat et mi şbul unmakt adı r .Ohâl des at hîz amani dr aki ni ni nki ş a- f ı , as l îz aman akı ş ıüz er i nde hi ç bi rs ey i ry apmay ı p bi rt ek nokt a üz er i ndedur duğuhâl de,kür ev îz amani dr aki ni nheri nki ş afanı ,as l î z amanakı ş ıüz er i ndey ür üy üş l emüt er af ı kol makt adı r .İ ş t eonun i ç i ndi rkias ı lt ekâmül ,i dr akîz amanı nhâki m ol duğudün- y aüs t ü v az i f e pl ânı ndan i t i bar en baş l ar .Fi l haki ka düny a hay a- t ı nı n i c abat ı ndanol ar akmuaz z am c ehi t l ers ar fedi l i pgüç l ükl eal ı nac ak bi rnet i c eni nmi l y onl ar c ami s l idüny aöt es iâl eml er de enküç ük bi rc ehi tmukabi l i ndeel deedi l ebi l i r . * * * Zamanıbuş eki l deş emal arüz er i ndeazç okbi rkol ay l ı kl ai z ah eder ken,buna bağl ıol an mekân üz er i nde de dur mamı zl âz ı m gel i y or .Zi r amekânol may ı nc az amanı nmev c udi y et i ,y âniâl eml er dekit ez ahür ümümkünol maz .Kâi nat t akias l îz amanakı ş ı - nı n, âl eml er det ez ahüredebi l mes ii ç i n,oâl eml er i nbüny el er i neuy gun mekân mef humuna i ht i y aç v ar dı r . Di ğer t âbi r l e, z aman mekani z mas ı nı ni z ahımaddîv as at av emaddeni nv ar y as y onl ar ı na muht aç t ı r . Böy l e ol unc a, z aman v e mekân mef huml ar ı nı bi r l eş t i r medi kç eâl eml er denez aman,nemekânt ez ahür ümümkün ol maz .Bu haki kat ii l er i dedahaaç ı kol ar aki z ah edec eği z . Mademkis at hîv ei dr akîz amanl ary ukar ı dai z ah et t i ği mi zgi bi bi r bi r i ndenbüy ükf ar kl ar l aay r ı l makt adı r ,z amani dr akl er i ne s ı kı s ı kı y a bağl ıol an düny av e düny a üs t üne ai t mekânl ar ı n da bi r bi r i ndenokadarf ar kl ıol mas ıger eki r . * * * Şi mdi ,kür ev îz amanaai tmekânıi z ahedel i m.Mekân;maddeni n muht el i funs ur l ar ı nıl okal l eş t i r mekz ar ur et i ni nbi ri f a- des i di r .Bu i f adey iheri kiz amanr eal i t es i negör ei z ahedel i m.Ev v el âş unu bel i r t el i m kibur aday apı l ani z ahl ar ,her hangibi rc i s i m üz er i nde 212

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

t at bi k edi l er ek deği l ,t ar i f edi l di ği ş eki l de i maj i ne edi l er ek düş ünül ür s emekânmev z uunuanl amakkol ay l aş ı r . Ev v el âs at hîz amanda mekânıi z ah edel i m.Sat hîz amanda per i y ot l ar ı nt eş ekküledebi l mes ii ç i nüçş ar t ı nger ç ekl eş mes il âz ı mdı r .Bi r i nc i s i ,z amanı n akı ş ı nıv e per i y ot l ar ı n geç i ş i nit es bi t et meki ç i nmaddîbi rv as at( buv as atmekândeği l di r ) ,i ki nc i s i ,bu per i y ot l ar ı nt eş ekkül üv ez amanı nakı ş ıi ç i nhar eket ,üç ünc üs ü de har eket i nv ukuunu v e per i y ot l ar ı nt es bi t i nit akdi ret mek i ç i n har eket iov as at abağl amak.İ ş t es at ı hz amanıi ç i nmekânbudur . Şuhâl de,y ukar ı dakiş ar t l ar ıbi rar ay aget i r di kt ens onr as at hî z amanmekânı nış öy l et ar i fv ekabulet meki c apeder .Hel ez oni i s t i kamet t ev âkıol ac akbi rhar eket i n,akı şi s t i kamet i niv emuay y enper i y ot l ar ı nı nbaş l angı çv ebi t i şnokt al ar ı nıt es bi tv et akdi r et meki ç i n,maddîbi rv as at ı nohar eket ebağl anı ş ıs at hîz aman mekânı nımey danaget i r i r .Bur adageç env as att âbi r ibi rmekân deği l di r ,os adec e,l okal i z eol mamı şmaddeuns ur l ar ı nıi f ade eder . Yâni ,maddeuns ur l ar ımev c ut t ur ,f akatonl ar ı nl okal i z as y onl ar ı , di ğert âbi r l e,bi r bi r i ne ni s betedi l ebi l ec ek poz i s y onl ar ımev c ut deği l di r .Bu l okal i z as y onun v uku bul mas ı ,mekânı nt eş ekkül edebi l mes ii ç i nouns ur l ar ı ny ukar ı das öy l edi ği mi zgi bi , her hangi bi rhar eket ebağl anmas ıi kt i z aeder .Şuhâl dez amanv emekân bi r bi r i nden ay r ı l amaz .Bu öy l e bi rol uş t urkibi r azi l er i de i z ah edec eği mi zgi bi ,as l îpr ens i bebağl ıi kibüy ükpr ens i bi n,kâi nat ı n muht el i fâl eml er i negör ez uhur agel env ebüt ünol ay l ar ı y - l a, r eal i t el er i y l e,i dr akl er i y l e o âl eml er ikendi l er i ne adapt e eden t ec el l i y at ı dı r . Sat hîz amanmekânı nıbi rbedenekı y as enş öy l ei f adeeder i z : Bedeni n har eket l er i ni n maddey e ol an i r t i bat ıv e maddeni n bu i r t i bat l ar dakideğer imekânı n büt ününü y ar at ı r .Muğl ak gör ünenbui f adey ibi rmi s ali l eay dı nl at ac ağı z .Hav ay aat ı l mı şbi rt aş t as av v uredi l s i n.Ev v el âbur adat aş ı nhar eket iv ebuhar eket i n baş l angı çv ebi t i şnokt as ı y l ai f adeedi l ebi l ec ekper i y otkar akt er i v ar dı r ,bubi r i nc iş ar t .Bundans onr ahar eket iv eper i y otnokt al ar ı nıt es bi tv et akdi r ey ar ay anhav adav as at al üz um v ar dı r ,buda i ki nc iş ar t .Ni hay et ,buhar eket i nv eper i y otnokt al ar ı nı nv as at a kı y as ıv ey abağl ant ı s ımev c ut t ur ,budaüç ünc üş ar t .İ ş t ebuüç 213

BEDRİRUHSELMAN

ş ar t l at ez ahüredent aş ı nboş l ukt akihar eket is at hîz amani dr aki nemahs usmekânımey danaget i r i r . Demekkibi rbedeni ni dr akikar ş ı s ı nda,obedeni nhar eket l er i nebağl anmaks ur et i y l ehar eket l er i nper i y ot l ar ı nı ,y ânibaş l angı ç v ebi t i şnokt al ar ı nıt es bi tedenv as atbi rmekândı r .Buv as at abüt ünmaddel erdahi l di r .Bi rmaddel okal i z as y onukabulet t i ği mi zbi r bedenkar ş ı s ı ndamekân;t aş ı y l a,t opr ağı y l a,at ı ,ar abas ı ,uç a- ğı v ei ns anl ar ı y l abüt ünbi rl okal i z as y onbi rmekândı r .Mekân, bi r f er di nbas t ı ğıbi rmet r ekar el i kt opr ak,baş ı nıkal dı r ı pbakt ı ğıf ez a, ş ehi r ,meml eket ,kı t av edüny aol ar aknamüt enahinüans l ar l a der ec el eni r .Bur adas ons uzmekâni mkânl ar ıv ar dı r . * * * Sat hîz aman i dr akimekânı nanaz ar an,s ons uzi mkânl ar ıhai z i dr akîz amanaai tmekânıi dr aket mekdeği l ,hat t âen kuv v et l i i maj i nas y onl ar l adahis ez ebi l mek,i ns anl ari ç i nokadarkol ayol may ac akt ı r .Bununl aber aberbi zbunun das ez gi s i niv er ec eği z . Yal nı z ,bur adai maj i nas y onukul l anmakv es ez gi l er l ehar eketet mey eç al ı ş makş ar t t ı r . Ev v el âş unus öy l ey el i m kidüny ai dr aki negör eböy l ebi r mekân r eal i t es iy okt ur .Bi naenal ey h bur ada s öy l enec ek ş ey l er idüny a maddel er i üz er i nde c anl andı r ar ak gör mey e uğr aş mamal ı dı r . Dedi ği mi z gi bi , bunun s ez gi l er i anc ak muhay y i l ede c anl andı r ı l abi l i r .Fakat ş unu da i f ade edel i m kimuhay y i l e,y âni i maj i nas y ondaç oks üpt i lbi rmaddev as at ı dı r .Bi naenal ey hi maj i nas y onday aş at ı l anmekânr eelv ehaki kî bi rkı y met t i r . Ev v el âhay al îol ar akbi rkür et as av v uredi l s i n.Bukür eni nev v el c es öy l edi ği mi zgi bi ,bi rt eks at hıüz er i ndegenehay al ens at hî bi rz amanv ebuz amanl akai m mekânt as av v uredi l s i n,y ânihay al endüş ünül s ün.Bubas i tbi rz amanv emekândı rv emuay y en t ekbi ri s t i kamet emâl i kt i r .Bubas i tz amanv emekânıhay al en c anl andı r dı kt ans onr abunungi bii ki nc i ,f akati s t i kamet iay r ı ,bas i tdi ğerbi rz amanv emekândahahay al enc anl andı r ı l s ı n.Böy l ec e, i s t i kamet l er iay r ıol maküz er eüç ünc ü,beş i nc i ,y üz ünc ü,bi ni nc i , mi l y onunc uv enamüt enahibas i tz amanv emekânl arhay al enay r ı ay r ıdüş ünül s ün.Bunl arböy l eay r ıay r ıt as av v uredi l di kç eheps i 214

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

bi r ers at hîz amanv emekândani bar etkal ı r .Anc ak,kuv v et l ibi r s ez gif aal i y et i y l ebunl ar ı ns ent ez i niy apmakger eki r .Bununi ç i nde hay al enc anl andı r ı l anbi rkür ei ç i ndekibunamüt enahii s t i kamet t e, namüt enahiz amanakı ş l ar ı nı nv ebuakı ş l ar ıt es bi tedi pbağl ay an namüt enahiv as at l ar ı n heps ibi r den bi rt ek z aman v e bi rt ek mekâni mi şgi bidüş ünül s ün.But akdi r deay nıandanamüt enahi i s t i kamet l er e doğr u akan bi rt ek z aman v e bu namüt enahi i s t i kamet l er ekı y as l anar akoakı ş l ar ıt es bi teden,namüt enahiv as at mef humundanbi rt ekmekânhâs ı lol urkibu dakür ev îmekândı r . Zi r abumekânkür ei ç i ndez amanı nakı ş ı nıs ağl amakt adı r .Bur adaki v as at ,bi z z atmuhay y i l edi r .Es as enan-c akmuhay y i l eni nç oks üpt i l maddel er i nden i bar etbi rv as at t ı r kiböy l e namüt enahi i s t i kametv eper i y otkar akt er i nii f adeedenhar eket l er i nakı ş l ar ı nı bağl ay abi l i r .Yoks abuhâldüny anı nkabamaddel er i y l eol maz . Demek kibi rkür edekinamüt enahihar eket l er i ,namüt enahi i s t i kamet l er dekiakı ş l ar av eper i y ot l ar akı y as l ay ar akonl ar ıt es bi t eden i maj i nas y ondakinamüt enahiv as at l ar ı ,bi rt ekol uş abağl ay an i maj i nas y onun kendi s idedahi lol duğu hâl de-bu har eket l erv ev as at l ar l aber aberbüt ünü,i dr akîv ey akür ev îmekânı mey danaget i r i r . Bu i maj i nas y onu y apabi l mek i ç i n bi rhay l iç al ı ş mak v e düş ünmek l âz ı mdı r .Bununl aber aberazç ok bi rgay r et l e bur ada kuv v et l is ez gi l erel deedi l i r .Düny ada,kababi rv as at t ay aş ay an i ns anl ar i ç i n düny a maddel er i nde ger ç ekl eş t i r i l mes imümkün ol may anbuy üks ekz amanv emekânmekani z mas ı nıdedi ği mi zgi bi , anc akmuhay y i l eni nç oks üpt i lmat er y al l er ii l ebi rder ec ey e kadarger ç ekl eş t i r mek,bi r ç oki ns ani ç i nmümkünol ur .Fakati ns an muhay y i l es i ndeki s üpt i lv as at l ar dan daha s üpt i l ol an üs t âl eml er dekiv ar l ı kl ari ç i nbuy üks eki dr akîz amanv emekânr eal i t es i ndey aş amak,t abi îv ehat t âz ar ur îbi rhâlol ur . * * * Sat hîz amanı nas l îz amanüz er i ndemes af ekat et medi ği ni ,i dr akîz amanı nas l îz amandaherani l er l edi ği nis öy l emi ş t i k.Şi mdi , v ar l ı kl ar ı nt ekâmül ünde bu bi l gi ni n kı y met i nden i s t i f ade eder ek-s at hîz amani dr aki ndey aş ay anbi ri ns anı n,y er i ndes ay mak 215

BEDRİRUHSELMAN

s ur et i y l ei nki ş af ı nı n;kür ev îz amanday aş ay anbi rv ar l ı ğı ndaas l î z amanüz er i ndei l er l ey er ekt ekâmül ününnedemekol duğunu v e bunl ar ı n i nki ş af mekani z mas ı ndaki net i c el er i ni n nas ı lt ec el l i edec eği nii z ahedec eği z . Yukar ı daz amanv emekânhakkı ndav er i l enbi l gi l er ,hernekadar s at hîv ei dr akiz amanv emekânl ar ıaç ı kç ai z ahedi y or s adabi r az ev v elbahs edi l enpr obl eml er i nhal l i nibubi l gi l er denç ı kar maki ç i n ay r ı c ai z ahl ar da bul unmay ai ht i y aç v ar dı r .Aş ağı dakiş emal ar di kkat l i c et et ki k edi l i r s e bu mühi m nokt anı n da kol ay - l ı kl a anl aş ı l mas ımümkünol ur . Büt ün bi ri ns anl ı k hay at ı nda v ar l ı ğı ns ons uzc ephes i y l e geç i r mes ii c apedenbi ri nki ş afs ahas ıv ar dı r .Vebui nki ş afs ahas ı muay y endi rv emahdut t ur .Zi r aonun kendir eal i t es ii ç i ndebi r baş l angı c ı ,bi rdes onuv ar dı r .Bi zbus ahay ı( A,B)par al el iar as ı -nı dol dur anmes af ei l egös t er i y or uz .( Şeki l D)

( Şeki l D)

Bur ada,s at hîz amani dr aki ni nz ar ur et iol anbui nki ş afs ahas ı nı nbi rbaş l angı çv ebi t i şnokt al ar ıv ar dı r .Baş l angı ç ,( A,B)par al el i ar as ı ndakis ahada( c d)hat t ı ,bi t i şde( e)nokt as ı nı nbul unduğu y er dengeç en( gf )hat t ıol s un.( Şeki l E)

( Şeki l E) 216

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

İ ş t e,i ns anl ı ğı n üs tpl âna,y ânii dr akîz amanı n hâki m ol duğu v az i f epl ânı nahaz ı r l anmas ıi ç i ni nki ş af ıger ekenv e( c d)hududunda baş l ay ı p( f g)hududunda t amaml anan,büt ün i ns anl ı k mel ekel er iv e dur uml ar ı( c dgf )s ahas ı nıdol dur makt adı r .Bu, i ns anı ndüny adabaş l adı ğıi l khay at ı ndan,s ay ı s ı zbedenl enme-l er i müt eaki pdüny ay ıbi t i r di ğis onhay at ı nakadargeç enbüt ündüny a hay at ıs af has ı nıgös t er i r .Bur adaki( Z)hat t ıas l îz amandı r .( e) nokt as ıdabuz amanüz er i ndeal ı nmı şbi randı r .Demekki as l î z amanüz er i ndeal ı nmı şol anbubi ran;bi ri ns anı n,büt üni ns anl ı k hay at ıboy unc ai nki ş afet t i r i l i pol gunl aş t ı r ı l mas ıi c ap edenhaz ı r l ı k mel ekel er i ni ny ekûnunui ht i v aet mekt edi r .Bi ri ns anı n,düny adaki büt üni ns anl ı ks af has ı nı nbaş ı ndans onunakadarhaz ı r l ı ğı ,as l î z amanakı ş ıüz er i ndekibuani ç i ndet ekemmüledec ekt i r .Bi t t abî ş emadaç i z di ği mi z( c dgf )s at hı nı ,( Z)hat t ı naamutv eohat t ı anc ak( e)nokt as ı ndakat et mi şol ar akt as av v uret mekl âz ı mdı r .Bu ( e)nokt as ı ,as l îz amanı nmuay y enbi ranı n- dai ns anv ar l ı ğı nı n; i nki ş af ı nabaş l ay ı p,kendi s i ndemev c utol an v ei nki ş af ıi c apeden kudr et l er iol gunl aş t ı r dı kt an s onr at ekr arul aş ac ağıbi rnokt adı r . Yâniv ar l ı ğı ni ns anhâl i ndekit ekâmül ü, as l îz amanüz er i ndebu nokt adan baş l ar ,gene bu nokt ada bi t er . Ve bu s af ha i kmal edi l i nc ey ekadaras l îz amanüz er i ndey ür ü- y üşol maz .İ ş t eonun i ç i ndi rkii ns anl ı ks af has ı ndakit ekâmül e,s ubj ekt i ft ekâmüldev r es i demi ş t i k.Zi r abüt üni ns anl ı ğı ni nki - ş afs af has ı nıt eş ki leden( c dgf )s ahas ıkat edi l medi kt ens onr a, ( e)anı nı n( Z)as l îz amanı üz er i ndeakı ş ıy okt ur .İ ns anl ı kbur adakendikudr et l er ii ç i ne kapanmı şv es adec eonl ar ı nüs t ünbi rpl ânahaz ı r l ı ğıi l emeş gul ol muşbul unmakt adı r .Onun,bus ahadı ş ı naç ı kabi l mes i ,obj ekt i f bi rt ekâmülpr ens i bi negi r mes i anc ak ( c dgf )s af has ı nı nbüt üni c apl ar ı nıy er i neget i r mekl emümkün ol ur . Şuhâl dei ns anl ı ğı nbaş ı ndans onunakadargeç i r ec eğibi r ç ok bedenl enmel er ,s ay ı s ı z hay at ş ar t l ar ıv et ekâmülmat er y al l er i hepbu( c dgf )s ahas ıi ç i ndeol upbi t ec ekt i r .Fakatbues nadabu s aha,( e)nokt as ı naenuz akv ei ns anl ı ğı neni pt i daîkademel er i ni t eş ki leden( c d)hududundani t i bar eny av aşy av aş( gf )hududunadoğr udol dur ul ac akv ebudol uşç eş i t l ibedenl enmel ery ol uy 217

BEDRİRUHSELMAN

l aol ac akt ı r .Sembol i kbi ri f adey l eherbedenl enmey ibi rüç gen kabuleder ek,bus ahanı nbuüç genl er l enas ı ldol dur ul duğunu v e bi ri ns anı n en ger ikademel er i nden,s on kademes iol an ( gf ) hududunanas ı lgel di ği nii z ahedec eği z .( Şeki l F)

( Şeki l F) Üç geni nt abanı( A,B)par al el iüz er i nde,ev v el â( c d)hat t ı ndan i t i bar engi t t i kç e( e)nokt as ı na,y ânit epes i ney akl aş ar akbus ahay ı kapat ac akt ı r .Budaper i y odi kol ar akdai mat epel er i( e)nokt as ı nda ol mak üz er e di ğer üç genl er i ni l âv es is ur et i y l e ol ac akt ı r .Bu üç genl er i nherbi r i ,bi rbedenhay at ı nıi f adeet mekt edi r .Böy l ec e, ( c d)hat t ıherbedenl enmede( A,B)par al el iüz er i ndedev r edev r e y ür üy er ek,( gf )hat t ı nay akl aş ac ak,ni hay et( c d)hat t ı( gf )hat t ı üz er i nei nt i bakedec ekt i r .Bununmânâs ış udemekt i rkibi ri n-s an, i ns anl ı ks af has ı naai ti nki ş af ıi c apedenbüt ünmel ekel er i nii nki ş af et t i r mi şv ebüt ünhaz ı r l ı kl ar ı nıbi t i r er ek( e)nokt as ı ndani t i bar en as l îz amanüz er i ndey ür ümey ebaş l ay ac akbi rdur umagel mi ş t i r .Bu bi l gi y igr af i küz er i ndebi r azdahaaç ı kl ay al ı m. Mademkibüt üni ns anl ı khay at ı ,as l îz amanakı ş ı nı nbi ranı ol an ( e)nokt as ı ndac er ey anet mekt edi r ,ohâl dei ns anı nbüt ünhay at dev r el er i ,y ânidoğum v eöl üml er ibunokt adaol upbi t ec ekt i r . Yal nı zbunokt ay a,buanı ni c apl ar ı nabağl ıol anv ebi ri ns anl ı ks af has ı nı ni nki ş afs ahas ı nıdol dur an z ar ur et l erv ar dı rki bunl ar ,i ns anl ı ğı n,( e)nokt as ı ndan i t i bar en as l îz amandai l er l emel erkay dedebi l mes ii ç i n,haz ı r l anmas ız ar ur îol an t ar af l ar ı dı r . Ves embol i kol ar ak( c dgf )s ahas ı y l agös t er i l mi ş t i r .Bus ahanı n( e)anı nani s bet l euz akv ey ay akı nz ar ur et l er imev c ut t ur .Bu z ar ur et l er i n en kaba,en i pt i daîdur uml ar ı ,i nki ş af ı n münt ehas ı ol an ( e)nokt as ı ndan i t i bar en en uz akt aki( c d)hudududur .Bu hudut ,( e)nokt as ı nay akl aş t ı kç as ahadar al ı r ,haz ı r l ı kl art ekemmül ederv e( e)nokt as ı nı ni c apl ar ıt ahakkukeder .Yâni ,i ns anı n ( e) 218

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

nokt as ı ndani t i bar enhar eket egeç ebi l mes ii ç i nmat l upol ani ş l er i n bi t i r i l mes idur umui l er l er .Ni hay et( c d)hat t ıt am ( gf ) hat t ı üz er i negel i nc e,y ânis onüç geni nt abanıol mas ıl âz ı m ge- l enhat , as l îz amanüz er i ndeki( e)nokt as ı nai nt i bakedi nc ebüt üni c apl ar y er i neget i r i l mi şv es ahat amamı y l at ar anmı şv et emi z l enmi şol ur . İ ş t ei ns anl ı khay at ı nı ngr af i ğiol ar akgös t er di ği mi z buş ema üz er i nde,i ns anl ı k hay at ı nı n dev r el er l e,ömür l er l e,kademel er l e v ey ahaml el er l e( bunl ar ı nheps iay nış ey di r )herakı ş ı ndabu( c d) hat t ı nı n ( AB) par al el i üz er i nde nas ı l kay ar ak ( gf ) hat t ı na y akl aş t ı ğı nıv e böy l ec ei ns anl ı ks af has ıi c apl ar ı nı n nas ı ly er i ne get i r i l di ği nii z ahedi y or uz . Ev v el âi l k düny ai ns anıgr af i ği niç i z el i m.Bu i ns an,i ns anl ı k kabi l i y etv emel ekel er ieni pt i daîdur umdaol anbi rv ar l ı kt ı r .Bi naenal ey h onun i nki ş afet mes ii c ap eden dur uml ar ıi nki ş afs ahas ı nı ni dealnokt as ıol an ( gf )hat t ı ndan en uz aky er debul unac akt ı rkibuda( c d)hudududur .Bui ns anhenüzi l ki ns anl ı k mel ekel er i nii nki ş afet t i r mekl emeş gul dür .Buy üz denonunhay at ı( c d)hat t ı ndanbaş l ay ac akt ı r .Gr af i ğit amaml amaki ç i n( c )v e ( d)nokt al ar ı nıbi r erç i z gii l e( e)nokt as ı y l abi r l eş t i r el i m.Mey danagel en( c de)üç genii l kbas i ti ns anı ni l kbedenl enmehâl i ni n gr af i ğiol ur . Şi mdibuadamı ni ki nc ihay at ı nageç el i m.( Şeki l G)Onuni nki ş af hat t ı( A,B)par al el iüz er i nde( c d)hat t ı nı n( e)t ar af ı ndav e bu hat t a en y akı n nokt al ar dan baş l ay ac akt ı r .Gr af i kt e daha v az ı h ol mas ıi ç i nbi zbunokt al ar ıbi r azuz akl aş t ı r ar ak( i j )hat t ıi l egös t er i y or uz .

( Şeki l G) Bus ur et l ei ki nc ihay at ı n gr af i ğiol ar ak( i j e)üç genimey danagel i r .İ ns anı n3,5,10,50, …c ihay at l ar ı ndahus ul egel ec eküç 219

BEDRİRUHSELMAN

genl er i nt abanl ar ı( A,B)i nki ş afpar al el iüz er i ndegi t t i kç e( f g) hat t ı nay akl aş ay akl aş ani hay et( kl )nokt al ar ı nakadargel i r .O z aman( c dgf )s ahas ı nı n,( c dl k)kı s ı ml ar ıt amameny aş anmı ş , bukı s ı ml ar dakihaz ı r l ı kl ari kmaledi l mi ş ,anc ak( kef )v e( l ge) s ahal ar ıhenüzi kmaledi l memi şbul unur .Veni hay etöy l ebi ran gel i rkibui ns anı n,i ns anl ı ğaai tas l îz amanakı ş ı ndaki( e)nokt as ı nı nbüt üni c apl ar ıger ç ekl eş i r ,y âniov ar l ı k,i ns anl ı kmer hal es i ne müt eal l i kbüt ünmel ekel er i nii nki ş afet t i r i rv ehaz ı r l ı kl ar ı nıbi t i r i r .O t akdi r de üç geni nt abanı( f g)hat t ı nat amamı y l ai nt i bak et mi ş bul unurv ei ns anı ndüny adakihay at l ar ıdabi t mi şol ur . Di kkatedi l i r s ebugr af i kt e,i ns anl ı ğı n büt ün i nki ş afs af has ı nı gös t er en( c dgf )s ahas ı ndai nki ş af ı ni l ki pt i daîhududuol an( c d)hat t ı ,i ns anı ni nki ş af ıi l eadı m adı m( f g)hat t ı nay akl aş mak üz er e( A,B)par al el iüz er i ndekay makt av ekay dı kç adabus ahanı n y aş anmı ş ,i nki ş af ıi kmaledi l mi şkı s ı ml ar ıbüy ümekt e,henüzi nki ş af et memi şs ahal ar ıküç ül mekt ev eni hay etbüt üns ahadakii nki ş af t amaml anı nc a,s ahanı n baş l angı çhududu ol an ( c d)hat t ı ,s on mer hal eni n hududu ol an as l îz aman nokt as ıüz er i ndeki( f g) hat t ı nai nt i baket mi şbul unmakt adı r .Veböy l ec edeas l îz aman üz er i ndebi ranol an( e)nokt as ı nı ni ns anl ı ks af has ı naai tbüt ün i c apl ar ıy er i neget i r i l mekt edi r . İ ş t e,i ns anl ı ğı ni nki ş af ıbunokt ay agel i nc es at hîz amani dr aki r eal i t el er is onaer ec ek,i dr akîmekânol anüs tv az i f epl ânl ar ı nda haki kît ekâmüldev am edec ekv ei ns anv ar l ı ğıdas ubj ekt i ft ekâmülv et i r es i ndenkur t ul up,as l îz amanüz er i ndey ür üy enobj ek- t i f bi rt ekâmülakı ş ı nagi r ec ekt i r . Sat hîz aman i nki ş afgr af i ğii l e,kol ay c a anl aş ı l abi l ec ek bâz ı mühi m nokt al ar ıt ebar üz et t i r i y or uz .Sat hîz aman i nki ş af ı nda, i nki ş afpar al el ibi ri ns anl ı ks af has ıboy unc a deği ş memekt edi r . Bus af haz aman akı ş ı ndabi ran ol an ( e)nokt as ı nı ni c apl ar ı y l a t ahdi tedi l mi ş ,v ar l ı ğı n haz ı r l ı ğı na ai ti nki ş afs ahas ı dı r .Bi naenal ey hs ubj ekt i fbi rt ekâmüls af has ı dı r .Bus ahai ç i ndeherbedenl enmedev r es i ,haml el erhâl i ndebi r bi r iüz er i neekl enmekt e-di r . Fakat bu haml el er i nki ş af par al el i nihi ç bi r nokt ada t ec av üz edememekt edi r .Bunugr af i ğegör ei f adeedel i m:Hery enigel en üç gen,es kiüç geni n üz er i neekl enmekt ev ei nki ş afs ahas ı ndaki i kmal il âz ı m gel en haz ı r l ı kl ar dan bi rmi kt ar ı nıdaha ev v el ki ne kat makt adı r .Şuhâl dei nki ş af t akes i nt i l ery okt ur .Dev r el erbi r bi 220

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

r i nes es s i z c eekl enmekt edi r . İ ş t eas l îz amanüz er i ndebi ri ns anı n,kendihaz ı r l ı kkadr os ui ç i ne kapanar akbüt üni ns anl ı kboy unc akendihaz ı r l ı kl ar ı y l a meş gulol mas ıonuns ubj ekt i ft ekâmül ünüi f adeet t i ğigi bi ,bi r ç ok bedenl enme hâl l er i ni n,s adec ei ns anl ı ks af has ı nıi kmal e mât uf ol uş udabüt ün bubeden hay at l ar ı nı n,t opy ekûn bi rt ekhay at ol ar akel eal ı nmas ı nıi c apet t i r i r .Yânibi ri nki ş afdev r es i - ni n büt ün i ns anl ı k boy unc av ukua gel ec ek bedenl enmel er i ,haddi z at ı ndabi rt ekhay at ı nz ar ur et l er i ndenbaş kabi rş eydeği l di r . Vebuz ar ur etdeas l îz amandabi ranol an( e)nokt as ı nı ni c apl ar ı -nı y er i neget i r mekt i r . * * * Şi mdi ,t ekâmül ün i dr akîz aman i ç i nde y ür üy üş ünü di ğerbi r gr af i kl ei z ah edec eği z .Bur adaen bâr i zhus us i y et ,v ar l ı ğı n her t ekâmülakı ş ı nı n,as l îz aman üz er i ndedai mames af ekat et mes i y l emüt er af ı kol mas ı dı r .O ar t ı k,kendiâl emi nden ç ı kı nc aas l î z amanı nakı ş ıi c apl ar ı nauy makl i y akat i nikaz anar akor gani z as y on s i s t eml er ii ç i ndeobj ekt i fv eakt i fbi rt ekâmüldur umunagi r mi ş t i r . Ev v el c e kür ez amanı nda,z amanı n her i s t i kamet t e geni ş l ey er ek i nki ş afet t i ği nis öy l emi ş t i k.İ dr akîz aman i nki ş af ı nı n baş ı ndani t i bar env ukubul angeni ş l emef ar kl ar ıhem as l îz aman üz er i ndey ür üy üş l erkay deder ,hem des ür at l iv ehudut s uzbi r i nki ş afs ey r it aki peder .Yânibur adakii nki ş afhat l ar ıpar al elol ar ak gi t mez ,müt emadi y enbi r bi r i ndenuz akl aş ar ak,aç ı l ar akgeni ş l er . Bunuş emai l ei z ahet meki ç i nmuht el i fbüy ükl ükt ebi r bi r ii ç i negi r mi şdör tt anekür eal al ı m.( Şeki l H)

221

BEDRİRUHSELMAN

( Şeki l H) Mer kez l er i müş t er ek ol ar ak i çi ç e gi r mi ş bu dör t kür e, mer kez i ndengeç meküz er eor t as ı ndankes i l i pi kikı s maay -r ı l ı nc a bunl ar danbi r i s i ni nmakt aı nabakı l dı ğız aman,or adaş emadakigi bi -herkür ey eai tay r ıdör tmakt agör ül ür .Bumakt al ar mer kez denmuhi t edoğr u,( a,b,c ,d)dur umunumey danaget i r i r l er . Bunl ar ı nherbi r ibi rkür eni n,y ânior t adabul unanenküç ük kür eni ngi t t i kç ebüy üy er ekal mı şol duğuc es amet i ndör tay r ı s af has ı dı r .Yânimer kez deki( a)c es amet i nde bul unan kür eni n geni ş l ey er ekbüy ümes i nden ( b,c ,d)c es amet l er imey dana gel mi ş t i r .Bus ur et l e( a)kür es igi t t i kç ebüy üy er ek( d)c es amet i ni bul muş t ur .Şi mdikür eni n bu geni ş l ey i ş ii ç i nde bu makt al ar ı n bi r bi r i y l ekı y as ı nıy apabi l mek i ç i ny ukar ı kiş emadaenküç ük makt aol an ( a)s abi tt ut ul ar aken büy ük( d)makt aıâdet abi r f ot oğr afkör üğü gi biondan uz akl aş t ı r ı l s ı n.Bundan bi rkoni mey danagel i r .Bi t t abîbukoni ni nt aba- nı nıenbüy ükv edı ş t a bul unan( d)kür es i ni nmakt aıt eş ki leder . Tepes i nde,y ânis i v r it ar af ı ndaenküç ük( a)kür es ibul unur .( Şeki l İ )Ar adaki( b,c )kat l ar ı nıdamuht el i fbüy ükl ükt ekii çi ç ekür el er i n makt al ar ıt eş ki leder .

222

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

( Şeki l İ )

Bur adakoni ni n( a,b,c ,d)makt al ar ıar as ı ndakigeni ş l i kf ar kl ar ıi dr akîz amanı n bi r bi r i ne ni s bet l e ol an i nki ş afkı y met l er i ni gös t er i r .Zi r abur adakihermakt aı n,haki kat t ebi r bi r iüz er i nei nki ş afedenbi rkür eni ngeni ş l i kf ar kl ar ı nıgös t er mekt eol duğunu s öy l emi ş t i k.İ ş t ebi rmakt aı n,ev v el kimakt aanaz ar an ol an geni ş l i ği ,kür ei nki ş af ı nı noanamahs usv üs at ı nıgös t er i r .Böy l ec e aş ağı dakiş emahermakt aı nkendikapas i t es i neai ti nki ş afgeni ş l i ği nii f adeet mekt edi r .( Şeki l K)Bur adakigeni ş l i kf ar kıay nız amanda,i nki ş afes nas ı ndaas l îz amanüz er i ndekat edi l enmes af ey idegös t er i r .

( Şeki l K) Mes el â( ef )v e( e′ f ′ )par al el i ,( a)kür es i ne mahs us i nki ş af der ec es i nigös t er i r .Bunut aki peden( gh)v e( g′ h′ )par al el i ,( b) kür es i ni ni nki ş afder ec es i nigös t er i r .Bui kipar al elar as ı ndaki ( I ) mes af es i ,i kii nki ş afkademes iar as ı ndakii nki ş aff ar kı nıv e ay nı 223

BEDRİRUHSELMAN

z amandaas l îz amanüz er i ndekat edi l mi şmes af ey igös t er i r .Kez a, gi t t i kç ebüy üy er ekgeni ş l ey en( c )v e( d)kür el er i neai t ,( i - j )v e( i ′ j ′ )i l e( kl )v e( k′ l ′ )i nki ş af s ahal ar ı nı n da nas ı l gi t t i kç e geni ş l edi kl er i niv ear al ar ı ndakii nki ş afv ez amanakı ş l ar ı naai t ( I I ) v e( I I I )f ar kl ar ı nı nnas ı lhâs ı lol dukl ar ı nış emadagör mekkol ay dı r . Bur ada geç en i nki ş aff ar kıt âbi r i ni n mânâs ış udur .Ev v el c e, v az i f epl ânı nı n baş l angı c ı ndan i t i bar en,i dr akl er i ni c apl ar ai nt i baket mey ebaş l adı ğı ndan v eböy l ec eas l îpr ens i bi n büt ün r uh v ekâi natmünas ebet l er ii c apl ar ı nai dr akl er i nuy ar akbi rv ahdet e doğr u gi di l i p,ni hay etüni t ey e ul aş ı l dı ğı ndan bahs et mi ş t i k.Ve onuni ç i ndev az i f epl ânı ndani t i bar enbaş l ay ant ekâmüls af has ı naakt i fi nt i baks ahas ıdeni l mi ş t i .İ ş t eş i mdikür ez amanı nı n ş emat i ki z ahıi ç i ndebuhaki kat idegös t er mi şol uy or uz .Zi r akür el er i ni kii nki ş afkademes iar as ı ndat ebar üzedenv eas l îz aman üz er i nde y ür üy üşdi y ev as ı f l andı r ı l an bu f ar k,haddi z at ı nda bu i nt i baks ahas ı nı ngeni ş l emes i ndenbaş kabi rş eydeği l di r .Fakat bukür ei nki ş af ı nı nel bet t ebi rni hay et iv ar dı rv ebudakâi nat ı n s onudur .Zat enbui nki ş af l ar ı nar t mas ı ,kâi nat t akihaki kîi nt i bak s ahas ı nı ngeni ş l emes i y l emüt er af ı kt ı r .İ nt i baks ahas ı nı ngeni ş l emes ii s eüni t ededi ği mi zi dr akv ahdet i ni nger ç ekl eş mes idemekt i r . Hat ı r l at ı r ı zkis at hîz aman r eal i t el er i ni nt ev al i s i ndeböy l ebi r i nki ş af ,y âniüni t ey ey ür üy üşdemek ol an as l îz aman üz er i nde i l er l ey i şy okt ur .İ nki ş afhat l ar ı nı n bur adakigi bi ,heran geni ş l emes is at hîz aman i nki ş af ı nda bahi s mev z uu deği l di r .Or ada s adec e,muay y enbi rs ahai ç i ndeas l îz amanüz er i ndekibi rnokt anı nbüt üni c apl ar ı nıy er i neget i r meni nhaz ı r l ı kl ar ıy apı l ı r . * * *

Ger eks at hî ,ger ekkür ev îz amanl ar aai tbui kiş emagös t er i rki s at hîz amandaol duğu gi bi ,kür ev îz amandamuay y en bi rs aha i ç i ndekal ar akhaml el er i nbi r bi r i neekl enmes iş ekl i ndekes i nt i s i z dev am edeni nki ş aft ar z ıy okt ur .Bur ada,ev v el ki ndeol duğugi bi ay r ıay r ıdev r el erdey okt ur .Bi l âki sherangeni ş l ey eny enii nki -ş af s ahal ar ıv ar dı r .Di ğert âbi r l ebur ada,as l îz amanı nbi rt ekanıi ç i nde 224

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

haps ol muş ,mahduts ahadakiper i y odi k gi di şhar eket l er ideği l , kâi nat ı nhudut l ar ı nakadarday anans ons uz l uki ç i ndegeni ş l eme, i l er l emev ei nki ş afet mes ahal ar ıv ar dı r .Vebui l er l ey i şüni t ede ni hay etbul makt adı r .İ ş t ebununl adaev v el c es öy l enmi şbul unan; haki kît ekâmül ün kür ev îz aman i dr akii l e baş l amı ş ol duğu s öz ününmânâs ı nıdahaaç ı kol ar aki z ahet mi şol uy or uz . * * * Şi mdibur ada ç ok mühi m bi rpr obl emi n aç ı kl anmas ı na s ı r a gel mi ş t i r .Bupr obl em;kâi nat t aas l îi c apl ar at âbiol ar aks ey r eden as l îz amanı nâl eml er emüt eal l i kol andur uml ar ı nı n,oâl eml er -deki maddev as at l ar ı nai nt i bakl ar ı nı ,bağl ant ı l ar ı nıs ağl ay ar akz aman f or ml ar ı nımey dana get i r en mekânı n mahi y et i di r .Bi rt ar af t a z amanf or munumey danaget i r enhar eket l erv ar ,di ğert ar af t ada z amani dr aki ni nhus ul üi ç i nbuhar eket l er ebağl an-mas ıi c apeden maddev as at ımev c ut .Fakatz amanv emekânı nmünas ebet l er i nde s ay mı ş ol duğumuz üç ünc ü ş ar t ,y âni bu v as at ı n z aman har eket l er i nebağl ant ı s ıt emi nedi l mey i nc emekânt ees s üsedemez v ez amanf or mununt ez ahür ümümkünol maz . Ohâl debur ada, kâi natmekani z mas ı ndaes asr olal anbüy ükbi râmi lv ar dı r .İ ş t ebi r âl ememahs usmekânıt eş ki let mekv ez amanf or munukur abi l mek i ç i n,mev c utmaddev as at ı nız amanf or mu- naai thar eket l er e bağl ay anuns ur ,kâi natöt es i ndeas l îpr ens i bet âbiy üks ekkader pr ens i bi di rkibununkâi nat t akadermekani z mas ıhâl i ndet ec el l i eden i c apl ar ı ,as l îi c apl ar l av e as l îz aman i l e bi r l i kt e üni t eden s üz ül er ekkâi nat ay ay ı l makt adı r .Şuhâl dekı s a-c amekân,kader i n âl eml er dekiv ekâi nat t akit ec el l i s i di r .Yânibi râl emde,z amanaai t har eket l er l e madde v as at l ar ı nı n bağl anmas ı ndan i l er igel en mekân;kader i noâl emdekit ez ahür üdür . Demekkikader ,âl eml er dekiz amanımaddev as at l ar ı nabağl ay ar ako âl ememahs usz aman v emekân f or ml ar ı nımey dana get i r env ez amanıkul l anar akas l îi c apl ar ı ndi r ekt i f ial t ı ndaç al ı -ş an v eonabağl ıbul unankaderpr ens i bi ni nkâi nat t akiakı ş ı dı r .Kader , âl eml er deoâl eml er i ni mkânl ar ı nagör et ez ahürgös t er i r .Mes el â hi dr oj en âl emi ndekis at hîz aman mekânıkader i n bu âl eme mahs ust ez ahür üdür . 225

BEDRİRUHSELMAN

Şuhâl deüni t edenbüt ünkâi nat aas l îi c apl ar ıt aş ı y ar aky ay ı l an kader ,geneas l îi c apl ar abağl ız amandani s t i f adeeder ek,âl eml er i n büt ün f or mas y on,def or mas y on v et r ans f or mas y onl ar ı nı mey danaget i r i r .Şi mdidahaaç ı kol ar aki z ahet mi şol uy or uzki v ar l ı kl ar ı not omat i k,y ar ıi dr akl iv ei dr akl iol ar aki ht i y aç l ar ı na gör e, maddel er de hus ul e get i r di kl er i büt ün f or mas y onl ar ,t r ans f or mas y onl arv edef or mas y onl aranc aküni t eden s üz ül üp gel en di r ekt i f l er egör e;as l îpr ens i p,kaderv ez amanpr ens i pl er ikadr ol ar ı ndav az i f el iv ar l ı kl ar ı ny ar dı m,müdahal ev ekont r ol l er ii l e v ukuagel mekt edi r . Bubi l gi ,kaderv ez amanı nkâi nat t akies asr ol l er i neai ts ez gi l er ii ns anl ar av er i r .Eğerüni t edengel enkaderv ez amanol mas ai di as l îpr ens i pi c apl ar ı nagör e,kâi natc üz ül er idur uml ar ı nı n;r uh-l ar ı n herankidav r anı ş l ar ıv el i y akat l er ikar ş ı s ı ndav ukuu i c ap eden namüt enahiş eki ldeği ş t i r mel er i nev eş eki lal mal ar ı naai tt ekni k f aal i y et ;mi hr akı nıkay bet mi şol ur du.Ruhl ar ı nt ekâmül l er i neai t , as l îpr ens i bi nt ây i n et mi şol duğui c apl ar l ar uhl ar ı n bui c apl ar a l i y akatder ec el er i niöl ç üpay ar l ay ar akt akdi redenâmi l ,kader di r . Yânias l îi c apl ar ı n kâi nat t akit ekni kuns ur u kader di r .Kaderbu f onks i y onunuz amanuns ur ununy ar dı mıi l ey aparv e onuöl ç ü ol ar akkul l anı r .Bumekani z may ıkababi rmi s ali l ei z aheder ekbi r az dahaay dı nl at ı y or uz . Bi rmekt epv ar .Bumekt ebi nmuay y ens ı nı f l ar ımev c ut .Der s l er i nomekt ept es ı nı f l ar agör ekadr ol ar ı nıt ây i neden,t al ebel er i n muay y en l i y akat l er e gör e muay y en s ı nı f l ar da bul unmas ı nı t akdi redeny üks ekv ekâl etmakamıdav ar .Şi mdibi rt al ebe,o mekt ebi ni l ks ı nı f ı ndan baş l ay ı p hi ç bi rt et ki ket âbit ut ul madan büt üns ı nı f l ar ıot omat i kmanat l ay ar akmekt ebi nkapı s ı ndanç ı kar s amekt ebibi t i r mi şs ay ı l amaz .Bunun i ç i n,o t al ebeni n her s enev ehat t âs enedebi r kaçdef agenev ekâl ett ar af ı ndans al âhi y et l endi r i l mi ş memur l ar ıv âs ı t as ı y l ay okl anmas ı ,denenmes iv e i mt i handeni l engay ets ı kıv ei t i nal ıkont r ol l er dengeç mes ihul â-s a, kendi s i neomekt ept enoanamahs usv er i l mes ii c apedenl e,onun buv er i l mes ii c ap edenel i y akatkaz anmı şol up ol madı ğı - nı n i nc el enmes ii kt i z aeder .Eğerç oc ukbui mt i hannet i c es i nde;i ç i nde bul unduğus ı nı f ı nhakkıol ander s l er iöğr enmi şv eonl ar ai s t i hkak kaz anmı şi s ei mt i hanı nımuv af f aki y et l ebaş ar mı ş ,üs ts ı nı f l ar a 226

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

geç mey e,mekt ebibi t i r mey el i y akatkes bet mi şol ur .Aks ihâl de kendil i y akat i nev ebi l gi s ider ec es i neenuy gunol ans ı nı f - t a bı r akı l ı rv e ona gör et edr i sv et al i ml er et âbit ut ul ur .Yâni ,o mekt ept eöğr enc i l ermut l akaş ukadarz amanz ar f ı ndaş uv ey a bus ı nı f t akal ac akl arv eo z aman bi t i nc eot omat i kman s ı nı f l ar ı at l ay ar akmekt ebibi t i r ec ekl ergi bibi rkay ı ty okt ur .İ ş t ehay atda bunun gi bi di r .En y üks ek v es al âhi y et l imakam dedi ği mi zas l î pr ens i p,düny amekt ebi ni npr ogr amı nıt anz i m et mi ş t i r .Bundan kı lkadari nhi r afc ai zdeği l di r .Fakatgenebupr ogr am muc i bi nc e öğr enc i l er i n,y ânii ns anl ar ı n or adakis ı nı f l ar at er f iedebi l mel er i i ç i nç al ı ş mal ar ı ,c ehi ts ar fet mel er iv ebuc ehi t l er ii l emüt enas i p ol ar akdüny amekt ebi ndekendi l er i net ahs i sedi l mes ii c apeden s ı nı f l ar av eder ec el er ehakkaz anmal ar ıv ebunudai s batet mel er ii kt i z aeder .İ ns anl arbunu y apt ı kç al ây ı kol dukl ar ıs ı nı f l ar a t er f ieder l er ,bi l âki st embel l i kv ebec er i ks i z l i knet i c es i ndebul undukl ar ı nıdur umun l i y akat l er i nigös t er emey enl eronagör e,y âni l i y akat l er ider ec es i ne gör e muamel el er et âbit ut ul ur l ar .Bunun i ç i n dei kiş ar tl âz ı mdı r .Bunl ar dan bi r i s i ,i ns anl ar ı nl i y akat l er i nii s batedebi l mel er ii ç i nl üz uml uol anc ehi tv egay r ethür r i y et i ; di ğer ii s ebu l i y akat it akdi reden,onun as l îi c apl ar auy gunl uk der ec es i niöl ç üpbi ç env eonagör eov ar l ı ğı noi c apl arkar ş ı s ı nda, kendi s i nel ây ı kv een münas i p ol an maddehâlv edur uml ar ı nı haz ı r l ay ar akt er t i pl ey enbi râmi l i nmev c udi y et i . İ ş t eas l îi c apl ar ı ny er l iy er i ndet at bi ki nis ağl ay an,v ar l ı kl ar l a as l îi c apl arar as ı ndakimut abakat ı nder ec el er i niv eöl ç ül er i nit akdi r v et es bi teder ekkı y met l endi r enbut ekni kâmi l ,kâi nat t akikader mekani z mas ı dı r . Demekki ,kâi natüs t ündebul unan as l îpr ens i bebağl ıkader pr ens i bi ni nkâi nat t akadermekani z mas ıhâl i ndei ş l ey ent ec el l i y at ı ; âl eml eri ç i ndeoâl eml er i ni mkânl ar ı nagör ekadert ez ahür l er i ni mey dana get i r i rkibunun da âl eml er dekigör ünüş ü,mekânı n namüt enahihâlv edur uml ar ı dı r .Şuhâl de,v ar l ı kl ar ı n as l îi c apl ar kar ş ı s ı ndakil i y akatder ec ev eöl ç ül er i nit akdi rv et es bi tedenv e v ar l ı kl ar ı nkâi natakı ş ı ndakimaddîi mkânl ar ı nı bul i y akat egör e ay ar l ay ankadermekani z mas ı ,y üks ekkaderpr ens i bi ni nkâi nat t aki t ez ahür üdür .Muay y enmekânf or ml ar ıi ç i ndeâl emi mi z degör ünen kader i n,baş kaâl eml er denas ı lt ec el l i y atgös t er di ği nibuâl emi n i dr akv egör üş l er i y l et ây i nv et av s i fet mekel bet t emümkünol maz . 227

BEDRİRUHSELMAN

Yal nı zş unu bey an eder i zkibu t ec el l i y at ,v az i f e pl ânl ar ı ndan üni t ey e doğr u y üks el di kç e bi z i m âl eml er i mi z de c ar i ol an f onks i y onunu el bet t eş ümul üi l e müt enas i p ol ar ak deği ş t i r i r . Üni t ey e gel i nc e büt ün i c apl ar l a,i dr ak- l er l e,i mkânl ar l av e dur uml ar l abi r l eş mi şbi rv ahdethâl i nii f adeeder . * * * Bur adai z ahıger eken bi rnokt av ar .Kadermekani z mas ıkâi nat t akif onks i y onunuy apar kenas l îpr ens i bet âbibul unanz a-man pr ens i bii l ebi r l i kt ey ür ür .Zamanpr ens i bi ni nkâi nat t akidur umu as l îz amandı r .Veas l îz amanı n,muht el i fâl eml er dengeç er keno âl eml er e gör et ec el l i y at ıv ar dı r .Bunl ar dan bi r i s i ni ,düny ay a mahs us s at hîz aman i dr aki ,di ğer i nide düny a üs t ü âl eml er e mahs usi dr akîz amandi y ebi r azev v eli z ahet mi ş t i k. İ ş t ekader mekani z mas ı ;düny adaf onks i y onunuanc akas l îz a-mani l ebi r l i kt e y apabi l i r .Yânikadermekani z mas ı ,as l îpr ens i - bi nmuhas ebes i ni v et ekni ki f adel endi r i l mes i niy apar ken öl ç ü ol ar ak z amandan i s t i f adeeder . Zamanmekani z mas ıhem el z emdi r ,hem dez ar ur î di r .El z emdi r , ç ünkü as l îpr ens i bi n had v e özol ar ak t ây i n et t i ği nit ahakkuk et t i r mede,kaderpr ens i bi ni nmi y ar ıv eöl ç üs üz amandı r .Zaman ol may ı nc akaderpr ens i biöl ç üs üzkal ı rv et ekni kf onks i y onunu i f aedemez . Zar ur î di r ,ç ünkü z aman mekani z mas ı nı n değer l endi r me v as f ı ol maz s a,kadermekani z mas ı nda ahenk,bundan dol ay ıda as l î pr ens i pi l ev az i f ev et ekâmülpl ânl ar ıar as ı ndai r t i batv ebupr ens i pl er l e,pl ânl ar l a,âl eml er i nol uş l arv eakı ş l arni z amı namut abakat ol mazv eni hay etdeğerf ar kl anmal ar ı nı nt ây i nedi l mes i v e kı y met l endi r i l mes ii mkâns ı z l aş ı r , dol ay ı s ı y l a mi kt ar v es onr a key f i y etni z ams ı zkal ı rkibut akdi r debüt ünt at bi kat l armi hr akı nıkay bet mi şol ur l ar . * * * As l îz amanakı ş ı nı ndüny adakit ec el l i s i nes at hîz amandi y or duk. Bunamukabi lgenekâi natboy unc aakı pgi denv eherâl e- me mahs ust ec el l i y atgös t er enkader i ndedüny adakit ez ahür ümekân 228

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

f or ml ar ı dı rdemi ş t i k.İ ş t e,düny adaz amandan ay r ı l ma- y an v e z amanl akı y metv eay aröl ç üs ünübul anmekân,kaderpr ens i bi ni n düny adakif onks i y onununnet i c es i di r .Bubi l gi l er l e dekader i n düny ada,z aman mekani z mas ı y l a bi r l i kt et ec el l ieden mekân hâl i ndekit ez ahür ünüi z ahet mi şol duk.Veaç ı kç abel i r t - t i kki z amanv emekânl akai m ol anbüt ünr eal i t el er ,i ns anl ar ı nhür r i y et es as ı na day anan c ehi tv e gay r et l er i y l e,l ây ı k ol ac akl ar ıv ey a kaz anabi l ec ekl er ider ec el er i n,genez aman v emekânl aöl ç ül üp bi ç i l mi ş ,y âniz aman v e mekân kadr ol ar ı nda v az i f el iv ar l ı kl ar t ar af ı ndant akdi redi l mi şbi r t akı mi c apz ar ur et l er i di r . Zi r aş ur as ıbi rhaki kat t i rkias l îi c apl ar ı nv ebui c apl ar abağl ı büt ün mekani z mal ar ı n kâi nat t akit at bi kat l ar ı ;as l îi c ap,as l îz aman v ekadermekani z mas ıkadr ol ar ı ndaç al ı ş an or gani z as y onl ar ı nv az i f el i l er it ar af ı ndany apı l mas ız ar ur îmükel l ef i y et l er den-di r . İ ş t eüni t edens üz ül er ekas l ît es i r l er l ekâi nati ç i ney ay ı l an kaderv e z aman mekani z mal ar ı na ai tt es i r l erbu mekani z mal ar ıy ür üt en kadr ol ardahi l i ndev az i f el enmi şbüy ükv az i f epl ânl ar ı nı n kâi nat ş ümulf aal i y et l er i y l et at bi katz emi nl er i nibul ur l ar .Ve bu kadr ol ar ı nbüt ünel emanl ar ıy er l iy er i ney er l eş mi ş ,v az i f el er i - ni hakkı y l ai dr aket mi şkudr et l i v ar l ı kl ar dı r . * * * Zamanv emekânhakkı ndav er i l mi şol anbubi l gi l er dens onr a i y i c eanl aş ı l mı şol urkidüny adaher hangibi rmev z udaş uada-mı n mukadder ibui mi şdemeni nmânâs ı :Oadamı nomev z uda,i ç i nde bul unduğu hâdi s el er i hus ul e get i r en büt ün madde kombi nez onl ar ı nı nmuay y enz amanl ar abağl ıol ar akbi rar ay agel i ş -l er i v ebağl anı ş l ar ıoandaoş eki l dez uhuret t idemekt i rkimekâ-nı n t ar i f i nii y ikav r amı şol anl arbununda;oadamı net r af ı nda ona gör emekânl arkur ul dudemekol duğunui dr akeder l er . Kez a;kader iy ar dı m et medis öz üde,onunhakkı ndabekl eni -l en bi rmev z uaai tmaddekombi nez onl ar ı nı nbekl eni l di ğit ar z - da deği l ,baş kaş eki l l er demey danagel di ği nii f adeederkibudagene omev z uet r af ı ndaar z uedi l di ği ndenbaş kamaddeş eki l l er i nden v edur uml ar ı ndankur ul muşbi rmekândemekol ur .Hul âs amekânı i f adeeden maddeni n herhâlv eş ekl i ,hâdi s el er i n herdur umu 229

BEDRİRUHSELMAN

kader i n bi rt ec el l i s i di r .El i nioy nat an bi ri ns anı n buhar eket i ne z emi nol anv as atbi rmekândı rv ekader i nt ec el l i s i di r .Yür üy enbi r i ns ani ç i nbas t ı ğıy er l ermekândı r ,göky üz üneba- kanbi rki ms e i ç i ny ı l dı z l ar ı y l a,bul ut l ar ı y l a,r enkl er i y l e,büt ün hey etv e dur umuy l a göky üz ü mekândı rv e kader i nt ec el l i s i di r .Di kkat i ni v üc udunun her hangibi r nokt as ı na ç ev i r en i ns an i ç i n or as ı mekândı rv e kader i n t ec el l i s i di r . Düş ünen bi ri ns an i ç i n muhay y i l es imekândı r ,hâdi s el erar as ı nda münas ebet l erkur an i dr akbi rmekândı rv ekader i nt ec el l i s i di r .Hul âs akâi nat t agör ünenherş ey ,herv ar l ı k,i ns anı nbi z z atkendi s ibi rmekândı rv e bunl ar ı n heps ikendiâl eml er i ndekader i n bi r ert ec el l i s i di r .Zi r a büt ünbunl ar ı nş eki l l enmel er i ,ç eş i t l it ar z l ar dabi r bi r i nebağl anmal ar ı ,s ay ı s ı zkombi nez onl arhâl i ndeanal i zv es ent ez l er et âbi t ut ul mal ar ı ,y ânibüt ün hâdi s el er i nv e madde hâl l er i ni nv ukuu mekânı nç eş i t l iv ar y et el er i di rkibunl ardakadermekani z mas ı nı nf onks i y onui ç i ndey ür ür l er . * * * Var l ı kl ar ,s ahi pol dukl ar ıhür r i y et l er is ay es i ndedai mîs u- r et t e i mt i hanl ari ç i ndebul unur l ar .Bui mt i hanl arkar ş ı s ı ndakidav r anı ş l ar , müs petv ey amenf îr eaks i y onl ar ,hul âs a,muv af f ak ol uş l arv ey aol amay ı ş l arkader i nt akdi rv et es bi tet t i ğimadde kombi nez onl ar ı nı n,y ânimekânl ar ı n namüt enahihâlv edur uml ar ı nı n mey dana gel mes i ninet i c el endi r i rv ev ar l ı kl arl i y akat l er i der ec el er i ne gör e bu hâdi s el er i nç eş i t l idur uml ar ı nda y aş ar l ar . İ ş t e büt ün hâdi s el erv e onl ar ımey dana get i r en büt ün madde kombi nez onl ar ı nı n herbi r ikadermekani z mas ı nı nt ec el l i s iol an mekânl ar dan i bar et t i r .Hul âs a,v ar l ı kl ar ı nf i i lv e har eket l er i ne gör eder ec el er i ni nöl ç ül üpbi ç i l er ekas l îi c apl ar dakidur uml a- r a uy dur ul mal ar ıi ç i n,muhas ebeamel i y el er i ndengeç i r i l di kt ens onr a ay ar l anmal ar ıv ef or ml ar abağl anmal ar ıkadermekani z mas ı nı n as l îi c apl aral t ı nda,as l îz amanıkul l anar akç eş i t l imaddev ehâdi s e f or ml ar ı nıv et er t i pl er i nimey danaget i r mes idemekt i r . Ar t ı kbubi l gi l er dens onr av az i f epl ânı nahenüzgi r memi şv e en küç ük har eket l er i ne kadarherdur uml ar ıi mt i hanl ar at âbit ut ul muşdüny ai ns anl ar ı nı n gel ec ekl er ihakkı nda,i s i m v ez aman z i kr eder ek kat ’ îl i s anl a konuş mak doğr u ol maz .Zi r ai ns anl ar , 230

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

hür r i y et l er i nikul l andı kl ar ıi s t i kamet l er e gör e,muhi t l er i ni nv e mekânl ar ı nı n,y ânibi rt ek kel i mey l e kader l er i ni ny ür üy üş ünü kendi l er inet i c el endi r mekt edi r l er .İ s t i kbal e ai ts öz l er ,bâz ıkay ı t l aral t ı nda,anc ak haki kat l er i nt ahakkuk et mekt e bul unduğu v az i f e pl ânl ar ı nda s öy l enebi l i r .Düny ada gel ec eğe ai tkat ’ îhüküml erbüt üni ns anl ar ı nhür r i y ets al âhi y et l er i nir eddet mekol ur . Bi rnokt adani t i bar endi ğerbi rnokt ay ay ür ümeküz er es er bes t bı r akt ı ğı nı zküç ükbi rkar ı nc abi l ei s t ery ol undaay nıhı z l ay ür üy er ekmuay y en z amandao nokt ay av ar ı r ,i s t erbi r azeğl ener ek v ey as ağas ol as apar aky ol unuuz at ı r ,i s t er s eger i s i nger i y edöner eky ol unubüs büt ündeği ş t i r i r .Büt ünbunl aronunal ac ağınet i c el er i nş ekl i ni ,y ânionunkader l er i nit ây i neder .Yukar ı danber i v er i l mi şol an bubi l gi l er ,kâi nat abi rpr oj ekt örı ş ı ğıs embol üy l e i ndi ği nikabulet t i ği mi zas l îi c apl ar ı nr uhl ar av emaddel er eş âmi l kudr et l er iar as ı nda,kadermekani z mas ı nı nv e as l îz amanı n da bul unduğunu v eas l îi c apl ar ı nt ahakkuku z ı mnı ndabunl ar ı n ne kadarmühi mr ol l er iol duğunuanl at may akâf igel i r . * * * Şi mdi ,v az i f es af has ı na gi r i l di kt en s onr a or adaki y ür üy üş hakkı ndadabâz ıbi l gi l er i v er ec eği z . Vaz i f epl ânı ,t ekâmül eaç ı kbi ri dr aki l edev am edi l mey ebaş l anabi l enbi rmer hal edi r .Vaz i f epl ânı nakadargel enot omat i k,y ar ı i dr akl ii nki ş af l arbur adat am i dr akl ibi rs af hay agi r mi ş t i r .Bununda aç ı kmânâs ış udur :Var l ı kl ar ı ni dr akl er ibupl ândat ı r mandı kl ar ı nı s öy l edi ği mi zı ş ı kkoni s ihüz mel er i nekendikudr et l er i y l ei nt i bak et mey e baş l amı ş l ar dı r . Onun i ç i n v az i f e s af has ı na akt i f i nt i bakl ar ı n baş l adı ğıs af hadadi y or uz .Bus af hadai l er l endi kç e i c apl ar ai dr akl er i ni nt i bak s ahal ar ıda geni ş l er ,y ânii dr akl er , t ekâmül et t i kç e akan as l îz aman i ç i nde, r uh v e kâi nat münas ebet l er i ne ai ti l âhîi c apl ar a daha geni şç apl ar da i nt i bak eder l er .Di ğert âbi r l ebüt ün i dr akl erbui c apl ar l av edol ay ı s ı y l a bi r bi r l er i y l ebi r l eş i r l erkibunadav ahdethâl i ,y âniüni t eder i z . Bununl aber aber ,v az i f epl ânı nı nbui l kkademel er i ndekiv ahdet , t am ol makt andahaç okuz akt ı r ,amat ahakkuket mey ebaş l amı ş t ı r .Mes el âas l îpr ens i bi n,r uhl ar ı ni ht i y aç l ar ı y l a,kâi natc ev he- r i i mkânl ar ı nı nmünas ebet l er i neai ts ons uzi c apl ar ı nı( n)adedi gi bi 231

BEDRİRUHSELMAN

namüt enahibi rkı y metol ar akkabulet t i ği mi z egör e,v az i -f eni ni l k kademel er i ndebukı y met l er eokademedekiv ar l ı kl ar ı ni dr akl er i , henüz pek küç ük ç apt ai nt i bak edebi l mi ş t i r .Ve i dr ak hangi i c apl ar l a i nt i bak, y âni v ahdet hâl i ne geç mi ş ol ur s a or ada haki kat l eş i r .Veov ar l ı kor adakiahengi nbi rc üz ünüt eş ki leder .İ ş t e bu,ahengekat ı l mak,ahenkt enol makdemekt i r .Bubi l gi ,v az i f e pl ânı nı nbi rt ahakkuk,bi rger ç ekl eş mepl ânıol duğut âbi r i - ni nde mânâs ı nıi z aheder .İ ş t ebupl ânı nbaş l amas ı y l aber aberi dr akl er , kâi nathaki kat l er i ne gi t t i kç e daha büy ük bi rkudr et l e nüf uz et meni ny ol unut ut ar l ar .Yâniohaki kat l er i nahengii ç i ndegi t t i kç e ş ümul l eni r l er . Kez abu bi l gidi ğerbüy ükbi rhaki kat idahai z ah eder .Ay nı i c apl ar dat am bi rmut abakathâl i negel mi şmuht el i fv ar l ı kl ar , o nokt adabi r bi r l er i y l edev ahdethâl i negi r mi ş l erdemekt i r .Şuhâl de v az i f e pl ânı nı n muht el i f kademel er i nde,muay y en i c apl ar - da bi r l eş mi ş ,v ahdethâl i ne gel mi ş muht el i fv az i f e gr ubu v ar dı r . Bunl arar as ı ndadüny adaol duğugi bi ,r eal i t ef ar kl ar ıy okt ur . Zi r a es as en onl arhaki kat l er ei nt i bakhâl i ndedi r l er .Or adar eal i t el er deği l ,haki kat l erv ar dı r . Bununl aber abert ekr aredi y or uz ,bui nt i bakbi r denbi r ev az i f e pl ânı nı n büt ününeş âmi lol muşdeği l di r .Tam v ebüt ün i nt i bak anc aküni t edemümkün ol urkibudav az i f epl ânı nı ni l kkademel er i nenaz ar anhenüzni hay et s i z l i kdenec ekkadaruz akt adı r . * * * Üni t edear t ı kr eal i t edi y ebi rş eyy okt ur .As l îpr ens i bi n kâi nat t akiakı ş ıol anas l îi c apl ar ,kaderv ez amanpr ens i pl er i ni nkâi nat t akiakı ş l ar ıol ankadermekani z mas ıv eas l îz aman,or adaki i dr akl er l ebi r l eş er ekv ahdet imey danaget i r i r l er .Or as ıhaki kat i n kendi s i di r .Kâi nat ı ns on s ı nı r ıv et ekâmül ün t ahakkukunun i f ades i di r .Kâi nat ı nbüt üni dar es ianc ak,bur adans üz ül er eky ay ı -l an t es i r l er l emümkünol ur . * * * Vaz i f e pl ânı nı ni l k kademel er i nden i t i bar en üni t ey e kadar uz anan v e namüt enahigör ünen y ol l ar ı n kat edi l mes ide ç ok 232

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

kompl i kemekani z mal ar l av ukuagel i r .Buhus us t abi l giv er meki ç i n pr oj ekt ör s embol ündeki ı ş ı kt abanı nı n, i l kv az i f e pl ânı kademel er i nde bul unduğu ana dönel i m.Var l ı kl ary ukar ı ,bu ı ş ı k koni s i ni nt epes i ne doğr ut ı r manmay a baş l amı ş l ar dı r .Bur ada, muay y en i c apl ar dai ş t i r ak et mi şi dr akl er den v e bu bi r l eş t i kl er i nokt al ar da onl ar ı n bi rt ek v ar l ı k hâl i ne gi r di kl er i nden bahs et mi ş t i k.Böy l e bi rhâlv az i f e pl ânı nı n al t ı ndakiâl emde,mes el â düny aday okt ur .Zi r ai ns anl ar ı nt am mânâs ı y l a,hi ç bi rhaki ka- t e ul aş mal ar ı mümkün ol madı ğı ndan i ns anl ı k, haki kat i n y al nı z i z af i y et l er ii ç i nde,y ânir eal i t el er de y aş amakt adı r .Bi naenal ey h düny adanekadari dr akv ar s aokadarr eal i t emev c ut t ur .Çünkü düny adahaki kat i nkendi s ideği l ,i dr akl er i nç eş i t l ikapas i t el er i ne gör edeği ş en;haki kat l er i nç eş i t l iv ei z af ît ec el l i y at ımev z ubahi s -t i r . Heri dr aki n,böy l e kendikapas i t es i ne gör e kı y met l enebi l ec ek ş ey l erel bet t e bi r bi r i nden f ar kl ıol ac akt ı r .Bunun i ç i n düny ada hi ç bi rnokt aüz er i nde,i dr akl er i nt am mut abakat ıv ev ahdet ikabi lol maz .Buanc akv az i f epl ânı ndani t i bar enbaş l ar .

Vaz i f epl ânı ndabaş l ay anbumut abakat l ar ,v ar l ı kl ar abi r t akı m i ş l erv ev az i f el ery ükl erv eonl ar ıi nt i baks ahal ar ı nı ngeni ş l i ği - ne gör e- bi r t akı m mükel l ef i y et l er et âbikı l ar .Onl arbu mükel l ef i y et l er ii f aeder ken,gös t er ec ekl er il i y akat l er i nder ec es i negör e i nt i baks ahal ar ı nıdahaz i y adegeni ş l et i r l erv ei dr akîz aman v e mekânı n geni şi mkânl ar ıi ç i nde,üni t ey edoğr uy üks el en v az i f e pl ânıkademel er i ni n üs tbas amakl ar ı na t ı r manı r l ar .Fakatv ar l ı kl ar ı nbumükel l ef i y et l er iaş ağıpl ânl ar daakı l l ar agel ebi l ec eğigi bi , v er i l i pal ı nanş ey l erdeği l di r .Zi r az at en,haki kat l emut a- bakat hâl i ne gi r mek, onunl a bi r l eş mek demekt i r ki mükel l ef i y et dedi ği mi zş ey i nhaki kîmânâs ıdabuv ahdet t enç ı kar .Şuhâl de, v ar l ı kl ar v az i f e kademel er i nde y üks el di kç e mükel l ef i y et l er ide mukadder at mekani z mas ıal t ı nda ot omat i kman ar t ar .Vaz i f e pl ânı ndakiv ar l ı kl ar amükel l ef i y et iki ms et ahmi let mez .Yet er ki onl ar ,bumükel l ef i y et l er i ni nkadermekani z mas ımuv ac ehes i nde -l i y akat l er i niar t t ı r s ı nl ar .Böy l e ol unc a or adakiv ar l ı kl ar da i mt i hanl ar dant amamı y l aaz adedeği l di r l er . * 233

BEDRİRUHSELMAN

* * Şi mdi ,bu mükel l ef i y etl i y akat l er i ni n nas ı lmey dana gel di ği ni bel i r t el i m.Var l ı kl ar ı n,maddekâi nat ıi ç i ndev ekadermekani z mas ı nı ni c apl ar ıal t ı nda i dr ak v ahdet l er i ni ni l k adı mı na,v az i f e pl ânı ndabaş l adı ğı nıs öy l emi ş t i kv ebunadai dr akl er i ni c apl ar a, haki kat l er eul aş mas ı ,ger ç ekl eş mes idemi ş t i k.İ ş t ev ar l ı kl ar ı n,v az i f emükel l ef i y et i nii nt açedenz ar ur et ;buger ç ekl eş medeni l er i gel i r .Buger ç ekl eş mel er ,i dr akîz amanmekani z mas ı y l ay ür ür l er . Vaz i f el i l erdez at eni dr akîz amanv emekânş ar t l ar ı nat âbi di r l er . Ger ç ekl eş mepr oj ekt örs embol üy l ei f adeet t i ği mi z -as l îi c apl ar ai dr akl er i ni nt i baket mes idemekol duğunagör e,i l kger ç ekl eş mel erv az i f epl ânı nı ni l kkademel er i ndebaş l ar ,y üks el ey ük-s el e üni t edes onş ümul üneul aş ı r .Şuhâl dev ar l ı kl ar ı n,kâi nat ai nenas l î pr ens i pı ş ı ğıhüz mes i net ı r manar aky ukar ı l ar aç ı kmas ıdemek,o ı ş ı k hüz mel er i ni n ş ümul ünde mev c ut ol an büt ün i c apl ar a i dr akl er i ni ni nt i baket mel er i ,onunahengi negi r er ekgi t t i k- ç e dahageni şç apt aoahengekar ı ş mal ar ıdemekt i r .But ı r manı ş üni t ededi ği mi z ,kâi nat ı ns oni mkânhudut l ar ı nagel di ğiz aman, ov ar l ı ğı ni dr akibuı ş ı khüz mes i ni ni ht i v aet t i ğibüt üni c apl ar a i nt i baket mi ş ,t am o ahenkt en ol muşv edol ay ı s ı y l akâi natc üz ül er i ne v e büt ününe hâki m bi rdur um al mı ş t ı r .Yânikâi nat ı n bi z z atkendi s iol muşgi biobüy ükv ahdet ekar ı ş mı ş t ı r .Şuhâl de, v az i f epl ânı nı ni l kkademes i ndeni t i bar env ar l ı kl art edr i c en,y âni as l îpr ens i pı ş ı ğı nat ı r mandı kç akendibul undukl ar ınokt al ar akadar v âkı ol an i nt i bakl ar ı der ec es i nde, kâi nat c üz ül er i ne hâki m dur uml ar ageç er l erv ebuhâki mi y etüni t ei ç i ndet amaml anı r . * * * Bu mükel l ef i y et l er i n nas ı lt ec el l iet t i kl er i ne gel i nc e,ger ç ekl eş mi şi dr akl erbuger ç ekl eş mei l ez at enhaki kat l er i nt at bi kat l ar ı i ç i negi r mi ş l erdemekt i r .Vebut at bi kat ı nherbi r idebi r ermükel l ef i y et t i r .Böy l ec e,muay y en ger ç ekl er i nt at bi kat ı ,muay y en i dr akl er i ni şbi r l i kl er i niz ar ur îol ar aknet i c el endi r mi şbul unmakt adı r .İ ş t ebunokt adani t i bar enbi r t akı m kadr ol arv eor gani z as y on s i s t eml er iz ar ur et ibaş gös t er i r .Onun i ç i n bur ada kadr ol ar dan bahs et memi zl üz uml udur .Şur as ıbi rhaki kat t i rkikâi nat t ai ht i y ac ı n,t ekâmülz ar ur et i ni nv e kadermekani z mas ı nı n har i c i nde 234

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

mümkün ol abi l ec ek bi rhâldüş ünül emez .Key f i l i k di y e bi rş ey y okt ur .Bupr ens i p büt ün gr upl ar ,büt ün i r t i bat l ar ,büt ün kadr ol ari ç i nc ar i di rv edeği ş mez .Bi naenal ey h kadr ol ar ;kâi nat t aki t ekmi lol uşv eakı ş l ar ı ny ür üt ül mes i ndeâmi ly üks eki c apl ar abağl ı , kâi nat ş ümul mekani z mal ar da v az i f el enmes i ger eken or gani z as y ons i s t eml er i ni nz ar ur îbi r ernet i c es i di r .Heror gani z as y ons i s t emi ni nhangikadr odahi l i ndeç al ı ş mas ıl âz ı m gel i y or s a o s i s t em onagör ekur ul urv ei ş l er .Şuhâl dekadr ol ar ı nkur ul u- ş u es aspr ens i pl er e,anamekani z mal ar auy gunol mas ıger eki r .Mes el â ev v el c ebahs et t i ği mi zkadermekani z mas ı nı ni ş l emes idemuay y en kadr ol ari ç i ndekur ul muşor gani z as y ons i s t eml er i ni nf aal i y et l er ii l e düz enl eni r . * * *

Üni t eden s üz ül üp gel en i c apl ar agör ekâi nat t aüçanakadr o v ar dı r . 1-As l îpr ens i pkadr os undav az i f el iol anv ar l ı kl ar ı nkadr o, pl ân v et ekni kl er i , 2-Kadermekani z mal ar ıkadr os unadahi lv ar l ı kl ar ı nkadr ov e t ekni kl er i , 3-As l îz amankadr os unadahi lv ar l ı kl ar ı npl ânv et ekni kl e- r i v e bunl ar ı n heps i ni n kendi l er i ne has r eal i t el er i nikabi l it emi n hus us l ar . İ ş t ebuüçanakadr oy abağl ıol ar ak,r uhl ar ı nkâi nat t akit ekâmül l er i neai ti c apl ar ıbüt ün t ef er r uat ı y l ay er i neget i r en,s ay ı s ı z or gani z as y onl ar v e bu or gani z as y onl ar ı n hi y er ar ş i kt er t i pl er l e bi r bi r i ne bağl anmas ı ndan mey dana gel en büy ük or gani z as y on s i s t eml er imev c ut t ur .Bunl ar ı n heps ikâi nat t a gör ül ec ek s ay ı s ı zi ş l er de v az i f e pl ânı nı ni l k kademel er i nden i t i bar en üni t ey e kadar v az i f el endi r i l mi şv ey av az i f el enmi şv ar l ı kl ar dan müt eş ekki l di rkibu v az i f el iv ar l ı kl arkendior gani z as y onl ar ıi ç i nde, üni t edengel eny ukar ı das ay dı ğı mı züçumumîv ekoor di nev a-z i f e kadr os ununpr ens i pl er iv edi r ekt i f l er ial t ı ndakı lkadarş aş madan v az i f el er i nigör ür l er .Bu v az i f el ermuht el i fâl eml er e ai ts ay ı s ı z i ş l er di r .Mes el â düny ay a has z aman i s t as y onl ar ı ,kaba har eki 235

BEDRİRUHSELMAN

f aal i y et l er i nii dar eedeni s t as y onl ar ,f er dîv eküç ükgr upt ekâmül pl ânl ar ı nıi dar e eden i s t as y onl ar ,ni hay et gi t t i kç e büy üy en, ş ümul l enen v e geni ş ç apl ar daki küt l el er i n umumî t ekâmül haml el er i ni ,pl ânl ar ı nıv eonunl ai l gi l imaddei nkı l âpl ar ı nıs ev k v e i dar e eden,y ür üt en i s t as y onl argi bis ay ı s ı zv e bi r bi r i ne bağl ı or gani z as y onl ar ı ngör düğüv az i f el erv ar dı r .Bugünküdüny a- nı n büy üki nkı l âpf aal i y et l er i ndev az i f el enmi ş ,y üks ekv az i f epl ânı ndan büy ükbi ror gani z as y onundüny ai nkı l âbı naai ti ş l er iar as ı ndabu ki t abı nmey danaget i r i l mes iy ol undakif aal i y et l erdebuv az i f el er mey anı ndadı r .İ ş t eböy l ec egi t t i kç eş ümul l enenkâi nati ş l er i nde v az i f el enmi ş v ar l ı kl ar bi r or gani z as y onl ar s i s t emi , bi r koor di nas y onv ekooper as y onpr ens i bi ,bi rhi y er ar ş ini z amıi ç i nde v az i f ei l e müt enas i ben v az i f eni nl i y akat i ne uy gun dur um- l ar al ı r l ar .Buy ür üy üşböy l ec et ekâmüleder ekni z am,t er t i pv e ahenk i ç i nde kâi nat ı mı z dakii f ades i y l es ez i l ebi l en t ekâmül ün ger ç ekl eş t i ğiüni t ey edoğr uakı pgi der . * * * Or gani z as y on s i s t eml er i ni nv az i f e pl ânı ndan i t i bar en kur ul duğunu bi l di r mi ş t i k.Kez a,i l k or gani z as y onun da v az i f e pl ânı nı ni l kkademel er i ndebaş l adı ğı nıs öy l emi ş t i k.Şi mdior gani z as y onl ar ı ni l kkur ul uş uhakkı ndadal üz uml uol anbi l gi y iv er mekl âz ı m gel i y or . İ ns anl ar ı n,düny ay ıbi t i r i nc edoğr udandoğr uy av az i f epl â- nı na geç emey ec ekl er i ndenv ey ar ıs üpt i lbi rar as atâl emdebi rmüddet kal ac akl ar ı ndan ev v el c e bahs edi l mi ş t i . Zi r a i ns anl ar ı n v az i f e pl ânı nageç mez denev v el ,düny adai kendüny anı nmes el âbugünkü ş ar t l ar ı nı n i c apl ar ı na gör e, henüz t amaml ay amadı kl ar ı bâz ı t ar af l ar ı nıdüz enl emel er il âz ı m gel mekt edi rkibudaonl ar ı nanc ak buy ar ıs üpt i lâl emdebi rmüddety aş amal ar ıi l emümkünol ac akt ı r . Yar ıs üpt i lâl emegel i nc eor adabüt ündüny aş ar t l ar ıv er eal i t el er is onaer mi ş ,anc akor anı nv az i f ey ehaz ı r l ay ı c ıv ei ns anl ar ı n eks i kt ar af l ar ı nıt amaml ay ı c ıy enidur uml ar ıbaş l amı ş t ı r .Buek-s i k kal ant ar afdai ns anl ar ı ndüny adai kens ez i pdet anı y amadı kl ar ı s ev gi ni nor adaz uhuredec ekol anhaki kîc ephes i di r .Or as ı bi r s ev gi pl ânı dı r . 236

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

Bupl ânda,v az i f epl ânı ndakiv az i f ei dr akihenüzbaş l amamı ş -t ı r ama mahi y et l er i ni i ns anl ar ı n bi l emedi kl er i or adaki s ev gi ni n t at bi kat l ar ıv e mükel l ef i y et l er ii ç i nde v az i f ei dr akil i y akat l er i ni y av aşy av aşt es i sedi c iuns ur l arv ar dı r .Bi t t abîbuhaz ı r l ı kl aror ada ar t ı k bas i tz aman i dr akiüs t ündekii dr akîz aman t ekni ği ne t âbi di r l er . İ ş t ey ar ıs üpt i l ei nt i kaledenv ar l ı kl aror adabi rmüddetgeç i r di kt env ekâf ider ec edet at bi kat l ar ı nıy apt ı kt ans onr ay av aşy av aşüç erbeş ergr upl arhâl i ndev az i f epl ânı nı ni c apl ar ı naai ti l k t at bi kat l ar ıy apmay a baş l ar l ar .Bu gr upl aş mal ar dakii r t i bat l ar a ai tdüny ai ns anl ar ı nı ns ez ebi l ec eğit eknokt a,s ev gi ni nv az i f ey e doğr ukay anç eş i t l iv ar y et el er i ni nbul unac ağımef humudur .Fakatnebus ev gi y i ,nedeonunv ar y et el er i nidüny adakii ns anl aras ı l mânâs ı y l aanl ay amaz l ar . İ ş t et eş ekkület mi şküç ükgr upl ar ı y l av az i f epl ânı nagi r i ş i n s on haz ı r l ı kt at bi kat l ar ı nıy apanv ar l ı kl arbut at bi kat l ar ıs ı r as ı n- da s es s i z c e,bel i r s i z c ev es onder ec et at l ıbi rakı ş l av az i f epl ânı nı ni l k kademel er i ne kay ar ak geç er l er v e der halv az i f e pl ânı nı ni l k kademel er i neai ti ş l er l ev az i f el eni r l er .Bunl arhepoküç ükt opl ul ukl ar ı nıor ada,y ukar ı da uz un uz adı y ai z ah et t i ği mi zi nt i bak mekani z mas ıy üz ündenmuhaf az aeder ekt ekbi rf er thâl i ndeç al ı ş an v az i f epl ânı nı n ar t ı kv az i f el iv ar l ı kl ar ıol ur l ar .Or adadüny ada ol duğu gi biöl er ek,y eni den doğar ak i nt i kal l erol madı ğı i ç i nbugeç i ş ,dedi ği mi zgi biuy anı kv eç okt at l ıi nt i bal ar l av uku bul ur .Yar ıs üpt i lâl emdeöl üm y okt ur .Zi r aor adakimaddel er i n i nc el i ğiböy l eş i ddet l it r ans f or mas y onl ar al üz um v ei ht i y açhi s s et t i r mez .Bu hâl l eranc ak,düny amı z aai tol an kabamaddel er âl emi ndec ar iz ar ur et l er di r . * * * Vaz i f epl ânı ndat ekl i k,y ânibi rt ekf er thâl i ndef aal i y etbahi s mev z uudeği l di r .Or adaanc akgr upl arç al ı ş ı r .Fakatherbi rgr upbi r t ekf er ti t i baredi l i r .Yâniogr ubunherf er digr ubunkendi s i - di r , gr updabi rt ekf er t t i r .Bi naenal ey hv az i f epl ânı ndakiv az i f el ibi r v ar l ı ğı nmes el âf i l ani ş t ev az i f el enmes idemek,ov az i f el i ni nt âbi ol duğugr upbüt ünününoi ş t ev az i f el enmes idemekt i r .Zi r a o gr upt akii dr akl er i nheps ibi rt eki dr akhâl i ndeov az i f eüz er i n- de t opl anmı şbul unur .Bi naenal ey hbur adaay r ıay r ıhüv i y et l erbahi s 237

BEDRİRUHSELMAN

mev z uu ol maz .İ ş t ev az i f e pl ânı ndakikol ekt i v i t eni n düny ada bi l i nmey env et at bi kimümkünol may ankar akt er l er i nden bi r i s ide budur .Mes el âenderv akal ar dabüy ükbi rv az i f ei l edüny ay agel mi ş , düny aç apı ndabi rhar ekety ar at makv az i f es i niüz er i neal mı şbi r t ekbedenl iv az i f el iv ar l ı kdüny adai kenpl ânı ndanay r ı l mı ş t ı rv e t ekt i r .Fakatonudes t ekl ey enpl ânı namens upt ekbi rv ar l ı kdeği l , büt ün o v ar l ı ğı nt âbiol duğu or gani z as y onun v ahdethâl i ndeki or ganl ar ı dı r .

* * * Vaz i f e pl ânı ,i c apl ar ai nt i bakl arpl ânı dı rdemi ş t i k.Şu hâl de i c apl ar ai nt i bak eden i dr akl er i n de ay nız amanda bi r bi r l er ii l e i nt i bakhâl i negi r er ekv ahdett eş ki let mel er iz ar ur îol ur .Böy l ec e v az i f epl ânı nageç mi şbi rv az i f egr ubuv ey aüçbeşki ş i denmüt eş ekki lbi rt ekor gani z mat am bi ri şbi r l i ğii ç i ndei l kv az i f es i ni y apmay abaş l ar .Bui l kv az i f e,v az i f epl ânı nı nenal tkademel er i -ne ai ti ş l er di r .Zi r abukademedeni t i bar env ahdety ol uboy un- c a gay ey eul aş mak,y ânias l îi c apl ar ı nbüt ününeuy abi l mekv eahenge büt ünüy l ekar ı ş abi l meki ç i ngeç i l ec ekdahanamüt enahimer hal e v ar dı r .Üni t ei l e bu i l kv az i f e kademel er iar as ı nda s ay ı - s ı z f aal i y et l er ,i ş l er ,v az i f el erv edur uml armev c ut t ur . Fakatv az i f epl ânı nı n bui l kv eni s bet en en bas i tkademel er i ndebi l edüny aöl ç üs üi l eç okbüy üki ş l erv ev az i f el erbul unur . Mes el âbunl ardüny adakibi ri ns anı nt ekâmül üi l ev az i f el eni r l er , kl âs i ks pi r i t l er i n,okül t i s t l er i nv e mi s t i k ekol l er i n hâmir uhl ar , kor uy uc u mel ekl er ,y ar dı mc ı l ar ,met r ’ l ergi biazç ok küç ük v e büy ükgr upl ar ı nf aal i y et l er i nides t ekl ey en v az i f el i l er i n bi rkı s mı eks er i y av az i f e pl ânı nı n bu kademes i ne ai tv ar l ı kl ar dı r .Bunl ar ay nız amanda kendi l er i nden daha üs t ün or gani z as y onl art ar af ı ndan,hat t ây ar ıi dr akl iol ar akdahabüy ükdi ğeri ş l er dedekul l anı l ı r l ar . * * * Vaz i f e pl ânı nı ni l k kademes i ne ( A)di y el i m.Bur adakiv az i f e gr upl ar ıç al ı ş ı r kenbi t t abî ,dai maüs t t engel ent es i r l er i nkont r ol ü 238

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

v ehat t âdi r ekt i f ial t ı ndadı r l ar .Es as enüni t ey ekadarbüt ünv az i f epl ânl ar ı nı nkademel er i ndebuhâlc ar i di rv ez ar ur î di r .Ev v el c e v er mi şol duğumuzüni t edeni nenı ş ı kkoni s is embol übuz ar ur et idai mai z aheder . ( A)pl ânı ndakibi rv az i f egr ububi rüs t t ebul unan( B)pl ânı ndaki üs tbi rv az i f egr ubununnez ar et ial t ı ndaç al ı ş ı r ken,üs t t eki ( B) gr ubunaor gani z at ör ,( A)pl ânı ndakigr ubadaor gander i z .Böy l ec e ( A)kademes i ndekigr upl ari dr akîz aman t ekni ğii l ev az i f el er gör er ekas l îz amanakı ş ı ndas ür at l emes af eal ı r l arv ebu f aal i y et l er is ay es i nde i nt i bak s ahal ar ı nıgeni ş l et i r l er .Bu s ı r ada onl ar ı ni ş l er i ,v az i f el er iv emükel l ef i y et l er ideoni s bet t ear t arv e ş ümul l eni r .Böy l ec ebi rüs t e,y âni( B)pl ânı nai nt i kaleder l er .Ar t ı kkol ay c aanl aş ı l ı rkibu gr upl ar ı n( B)pl ânı nai nt i kal idemek, i nt i baks ahal ar ı nı n bi ro kadargeni ş l emi şbul unmas ıdemekt i r . Yâni( B)kademes i negeç er kenbugr upl ar ı ni dr akl er i ni ndi ğer bâz ı gr upl ar ı nı nkii l e de bi r l eş mel er inet i c es i nde f er t l er iç oğal an, dol ay ı s ı y l ai dr akl er iar t andahabüy ükgr upl armey danagel i rv e bi t t abîi dr akl erdeoni s bet t egeni ş l er .Buş udemekt i rkial tkademel er den üs tkademel er ey üks el di kç eüs tkademel er degr upl ar ı nadet l er iaz al makt a,f er t l er iç oğal makt adı r .Vedi ğergr upf er t l er i ni ni dr akl er i ni ni nz i mamıi l ebi r l eş en gr upt akii dr aks ev i y es i s ür at l eş ümul l enmekt edi rkibu da i nt i bakl arz ar ur et i ni nt abi î bi rnet i c es i di r .İ nt i bak s ahal ar ıgeni ş l edi kç e gr upl arbi r l eş i rv e gr upl ar ı nadediaz al ı r .Buhâlüni t ey ekadarböy l edev am eder ,üs t kademel er de,gi t t i kç eç ok geni ş or gani z as y onl ari ç i nde bi r l eş en ev v el kipl ânl ar ı n ni s bet en küç ük or gani z as y onl ar ı ,üni t ey e gel di kl er iz aman bi rt ekor gani z as y on hâl i ndet opl anmı şbul unur l ar .Büt üni dr akl erbur adabi rt eki dr akhâl i negi r er .O muaz z am i dr akhi ç bi ri ns anı n,hat t âs ez gi s i nebi l ev ar amay ac ağıbi r kudr etol ur .Ar t ı konanebi ror gani z as y on,nebi rpl ândenemez .O, bi rt ekol ar akkâi nat aai tkudr et i nt aml ı ğıi ç i ndev ekâi nat ı nbüt ün i mkânl ar ıi l e,i c apl ar ıi l e,i dr akl er ii l ev ebüt ünüi l eher ş ey di r . İ ş t ebunuanc aküni t ededi ği mi zbi rv ahdeti dr akii l ei f a- de edi y or uz . * * * Ev v el c ei ş ar et l edi ği mi zbi rnokt ay ıbur adas on ol ar ak t ekr ar bel i r t ec eği z .Yukar ı kii f adel er l e düny ada c ar iol an bi rv ahdet i 239

BEDRİRUHSELMAN

v üc ut naz ar i y es i ni n kas t edi l di ği düş ünül memel i di r . Bur ada s öy l enenl ery al nı zmaddekâi nat ı naai ti c apl arv ehaki kat l er di r . Maddekâi nat ı nı ndaanc akbi rv âs ı t adani bar etol duğu,ki t apt a müker r er en i f ade edi l mi ş t i r .Bu v âs ı t anı n gay es i ,r uhl ar ı ni ht i y aç l ar ı nı nkâi nat ı mı z aai tt ekâmüldi y ebi l ec eği mi zkı s mı nı nger ç ekl eş mes i di rkibu daüni t ei l ei f adeedi l i r .Şu hâl dey ukar ı ki s at ı r l ar dav er i l mi şol anbi l gi l er ,y al nı zkâi nat ı mı z daol upbi t en ş ey l er eai t t i r .Onunöt es i ndedahas ons uzi ht i y aç l arv es ons uz l uk kel i mes i ni ndahii f adeet mekt enç okuz akbul unduğuhaki kat l er v eer i ş i l mez l i kl erv ar dı rkibunl ar akâi nat ı ngüc üy et mezv ekâi -nat i dr akiul aş amaz . Es as en ki t abı ni l k kı s ı ml ar ı nda da aç ı kç ai f ade edi l di ğigi bi , büt ünbukâi natol ay l ar ı nı nv ekâi natt eş ekkül ât ı nı ngay es i ,r uh-l ar dedi ği mi zv e mahi y et i ni as l â bi l medi ği mi z haki kat l er i n kâi nat ı mı z aai tol ar akt ekâmülş ekl i ndekabuledi l env ei ht i y açmef humu i l es embol l eş t i r i l en dur uml ar ı nı nt ahakkukudur .İ ş t et am i dr aki nev ar amadı ğı mı züni t e,bu t ahakkukun i f ades i di r .Kâi nat i ç i nde,herş eyor adangel i r ,kâi nator adani dar eedi l i r .Kâi nat ı nher z er r es ihâl i negi r er ekonuy ür üt en,v aredenkül l îı ş ı khüz mel er i or adanf ı ş kı r ı r . * * * Hul âs a üni t e,v ar l ı kl ar ı n kav r ay amay ac akl ar ıv e anc ak or ay a gi r di kt ens onr akav uş abi l ec ekl er ikâi nat ı nkül l îbi ri dr ak,i c ap v e i mkân v ahdet i di r .İ ns anl ar a bundan daha i l er i s i ni s öy l emek i mkâns ı zv el üz ums uz dur .

240

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

241

MADDEİ LESEN,HERŞEYLEHİ ÇOLAN VEBUHERŞEYİ NAHENGİ NEUYABİ LENSEN, OAHENKTENOLACAĞI NANIÖZLE.

Düny a,güneşs i s t emii ç i ndebi ror gandı r .Onundadi ğerbüt ün or ganl argi bi ,muay y enhay atdev r el er i ,i nki ş afs af hal ar ı ,i nkı l âpl ar ı ,et r af t anv ey ukar ı l ar danal dı ğıs ay ı s ı zt es i r l er l eboz ul anv e t ekr arkur ul anmuv az enedur uml ar ıv ar dı r .İ ş t edüny anı nş i m-di y e kadargeç i r mi şol duğu s ay ı s ı zi nkı l âpl ar dan s onunc us una,y âni önümüz dekii nkı l âbadai rbur adav er ec eği mi zi z ahatki t a- bı n s onundakibi l gi l er i nanl aş ı l mas ı nıkol ay l aş t ı r ac akt ı r . * * * Bundan t akr i ben y et mi şbi ns ene ev v eldüny ada bel l ibaş l ı i kibüy ükkı t av ar dı .Bunl ar dan bi r i s i ,ş i mdi kiPas i f i kdeni z i ni n bul unduğu s ahay ıdol dur uy or du.Bu,kuz eyt ar af ıgeni ş ,güney t ar af ıs i v r ibüy ükbi rkar apar ç as ıi di .İ ns anl arbunaMukı t as ı der l er .Di ğer ii s eAt l ant i koky anus ununbul unduğuy er ii ş galeden büy ükbi rkı t ai di .Bui kibüy ükkı t aar as ı nıdol dur anbi r s ür ü adal ar ,t akı m adal ar ,ş i mdi kiHi mal ay a’ nı nbul unduğu y er e t ekabüledenkar apar ç al ar ıv ebunl ar danbaş kabâz ıküç ükkı t al ar v ar dı .Oz amankidüny anı nmanz ar as ıbui di .Demekki oz aman, bugünküc oğr af îdur um y er i nebaş kabi rdüny as at hıt eş ekkül ât ı mev c ut t u. * * * Bukı t al arüz er i ndebugünküdüny ai ns anl ar ı nanaz ar an, daha ç ok müt er akkiv e medenîi ns anl ary aş ı y or du.Onl ar ı n dün-y a i l i ml er i ne ai tbi l giv et ekni k kudr et l er i ,bugünkü düny ai ns anl ar ı nı nki ni nç oküs t ündei di .Mes el â,onl arbugünküdüny ada y eni y enikeş f edi l enr ady oakt i fmaddel er i ,r ady ol ar ı ,t el ev i z y onl ar ı ,el ekt r oni kc i haz l ar ıv e bunl ar a mümas i lt ekni kv âs ı t al ar ı 249

BEDRİRUHSELMAN

bugünküdüny ai ns anl ar ı nı nki neni s bet l e,düny al ar ı nı nbat ı ş ı n-dan daha ç ok ev v elkeş f et mi ş l er v e hat t â at om ener j i s i nikendi i nkı l âpl ar ı ndanbi ns eneev v elbul upkul l anmay abaş l amı ş l ar dı . Ger ç ionl ar ı ndaç okmedenîv emüt er akkibut opl ul ukl ar ıy anı nda,ni s bet enbas i tv ehat t âv ahş ikabi l el er iv ar dı .Fakatov ahş i i ns anl ardahibugünküdüny adabul unanv ahş i l er enaz ar andaha müt ekâmi ldur umdai di .Hul âs a,geç en s on düny adakii ns anl ar hers ahadabugünkül er denüs t ünbi rmedeni y ets ahi bii di l er . * * * Düny adakii nki ş af ı nz i r v es i neul aş an i ns anl ar ı n bu hâl i ,kendi l er i ndeöy l ebi rgur urv eherş ey ekaadi rol abi l di kl er ii ddi as ı gi bi öy l eaş ı r ıbi rdur um y ar at mı şi dikibudur um onl ar ı ,hi dr o- j en âl emi ni nkabamaddel er ii ç i nedahaz i y adegömmeks ur et i y -l e, düny anı nt abi îş ar t l ar ı nımût atdı ş ıy ol l ar danboz may amüt emay i l bi r t akı m har eket l er es ev ket t i .Genebununnet i c es iol ar akonl ar l üks e,z engi nl i ğe,konf or a,maddeper es t l i ğe,hodkâml ı ğa, her t ür l üi ht i r as akapı l dı l ar ,hi dr oj enat omununkabakombi nez onl ar ı i ç i ne gömül dül erv e büt ün s aadet l er i nibu kombi nez onl ar dan bekl edi l er kibu da s on haddi ne gel mi ş maddît er akkiv e i nki ş af l ar ı nv ar l ı kl ar dat ev l i tet t i ğimez buhanebi rç ı r pı nı ş t ı ,bi r nev is oy s uz l aş mai di .Bus oy s uz l aş maç okt abi î di rv ev ukubul ac ak herbüy üki nkı l âbı nönc üs üdür . * * * Bi rmuhi t t ei nki ş afumumîol ar aky ür ür .O muhi t it eş ki leden enküç üğündenenbüy üğünekadar -büt ünv ar l ı kl ar ,kendider ec el er i ne gör ei nki ş afeder l erv ey üks el i r l er .Mes el â,i ns anl ar düny anı nenmüt ekâmi lv ar l ı kl ar ıhâl i negel i r ken,düny apl ânl a- r ı dahi l i ndey aş ay andi ğerv ar l ı kl ar ı nherbi r idei nki ş afi mkânl ar ı nı n üs tkademel er i nedoğr ui l er l er l er .Bununenaç ı kmi s al i nikans er l er t eş ki leder . Oz amankidüny anı ns ondev i r l er i nedoğr u,s ebebii ns anl ar c a meç hulbi r t akı m has t al ı kl arbaş gös t er mi ş t i .Bunl ar danbi r i s ide kans er di .İ ns anl arar as ı nda kans erv akal ar ı nı nç oğal mas ıbi r az ev v elbahs et t i ği mi zs ebebebağl ı ,hüc ey r el er det ez ahüredenbi r 250

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

s oy s uz l aş madı r . İ ns an bedenl er i ndebul unan hüc ey r el er i n,or ganl ar ı n herbi r i , ni s bet eni pt i daîv ar l ı kl ar ı nbi r ermaddîhay ats ahas ı dı r .Onl ar bu madde s ahal ar ı nda v eos ahal ar ı n kendi l er i ne v er mi ş ol duğu i mkânl ar dahi l i nde i nki ş af l ar ı nıy apmakt adı r l ar .Zamanl ai nki ş afedenbubas i tv ar l ı kl ar ,bi rangel i rkidahai l er igi debi l mek i ç i n muht açol dukl ar ış ey l er i ,i ç i ndebul undukl ar ımaddel er dent emi n edemez l er .Yânibu maddei mkânl ar ıv eş ar t l ar ıonl ar ı n i l er i haml el er ikaz anmal ar ı na müs aade et mey ec ek kadarkı s ı r l aş ı r . Hâl bukiv ar l ı kl ar ı ni nki ş afhaml el er idur maz .Vehi ç bi r hudut t anı madandai mai l er idoğr uat ı l maki s t er .Budur um,i mkânl ar ıbol ol anv as at l ar danor maly ür üy üş l erhâl i ndet ec el l ieder ken,böy l e i mkânl ar ıkı s ı r l aş mı şv ev ar l ı kl ar ı ndahageni şv ei l er ihaml el er i ne y et ec ek s ahal ar ı kal mamı ş madde v as at l ar ı nda; onl ar ı n ç ı r pı nı ş l ar ı y l a, huz ur s uz l ukl ar ı y l a, t eş ev v üş l er i y l e müt er af ı k anor mal ,mût atdı ş ıv es oy s uz c agör ünenbi r t akı m har eket l er i ne s ebep ol ur .İ ş t e Mu düny as ı nı n bat ac ağıana t ekaddüm eden z amanl ar da kans er hâl i ne gi r mi ş madde v as at l ar ı nı ,y âni hüc ey r el er ii dar e eden v ar l ı kl ar ı n dur uml ar ıda böy l e ol muş t u. Beden or gani z mas ıi ç i nde bul unan bu v ar l ı kl ar ı n,kendihi s s el er i neai tmaddîi nki ş afv as at l ar ı ,dahai l er igi debi l mel er i ney ol v er mezhâl egel mi ş t i .Mes el âbedenit eş ki ledenbi rder ihüc ey r es i ni nni hay et ,obedendekendi s i net ahs i sedi l mi şmuay y enbi r f onks i y ons ahas ıv ar dı r .Onunüs t ünebuhüc ey r eni nç ı kmas ı na bedeni ns omat i kdur umumüs ai tdeği l di r .Böy l ebi rç ı kı şbedeni n ahengi ne uy maz .O hüc ey r ey ikendi s i ne bi ri nki ş afv as at ı y apmı ş ol an bas i tv ar l ı k,i l kz amanl ar ı nda f onks i y onunu mükemmel eny apar ken,muht açol duğui nki ş af ı nıs ağl ay abi l i y or - du. Fakatbi rangel dikio,bui nki ş afdev r es i nibi t i r di .Dahaüs ti nki ş af v as at l ar ı nahaz ı r l anmaki ht i y ac ı nıduy may abaş l adı .Ohüc ey r eni n, i ç i ndebul unduğumût atbi y ol oj i kş ar t l arv ei mkân- l arbui l er i f aal i y et i ht i y aç l ar ı na c ev ap v er ec ek dur umda deği l - di l er . Bi naenal ey hhüc ey r ev ar l ı ğıbedeni nes ı ğamazol du.İ ş t e bu dur umunnet i c es iol ar ak,ev v el c enor malbi rder ihüc ey r es i ni mût aty ol l ar daus ul üi l ekul l anan o bas i tv ar l ı kş i mdi ,bedeni n ni z amıv eahengidı ş ı nadoğr ui s t i kametal mı şhâl deç ı r pı nmay a baş l adı .Buç ı r pı nı ş ,ohüc ey r eni nder ic ami as ıi ç i nde,oc ami ay a uy may anbi r t akı m hâlv edur uml ar ı nas ebepol dukibudat abi 251

BEDRİRUHSELMAN

at ı y l aonun i nki ş af ı ndakans er l eş medeni l en müş ev v eşbi rhâl i mey danaget i r di .Şur as ıdamuhakkak kider ihüc ey r es i ni n bu kans er l eş mi şv eder ior gani z mas ıdahi l i ndekiahenkv eni z am dı ş ı f aal i y et l er ey önel mi şhâl i ,ar t ı kbi ri nki ş afs af has ı nıbi t i r i p,daha üs ts af hay ageç meki ç i nç ı r pı nan,f akatbul unduğuş ar t l ari ç i nde bunai mkân bul amay an bi rv ar l ı ğı n mez buhanehaml el er i nden baş kabi rş eydeği l di r . Bur adamağdurol muşgi bigör ünenbedenor gani z mas ı nagel i nc e,odaas l ı ndahi ç bi rş eykay bet memekt ev ebaş kav ar l ı kl ar ı n t ekâmül l er i ne z emi n haz ı r l amak hus us unda y ükl enmi ş ol duğu ot omat i kbi ry ar dı mıv ehi z met iy apmakt adı r .Buv az i f es i niy apmakl aodakadermekani z mas ımuv ac ehes i nde,dahaüs tbi rkader t ez ahür ü ol an mekânî l i y akat l er i kaz anac ak v e üs t pl âna geç ebi l meni n geni şi mkânl ar ı ndan böy l ec ef ay dal anmı şbul unac akt ı rkibudaonuni l er ibi rmer hal ey eat l amas ı ,i nki ş afet mes i demekt i r .Bi naenal ey hor t adamağdurol anki ms ev egadi rdi y ebi r ş eyy okt ur .Yüzki ş i l i kbi rmâş er îpl ânı nherf er di ni noy üz ki ş i i ç i nç al ı ş ar akkendit ekâmül ünü s ağl amakt aol duğunu ev v el c e s öy l emi ş t i k.Enküç üğündenenbüy üğünekadarher kesbi r bi r i ne day anar ak,bi r bi r i ndenbi rş ey l eral ı pv er er ekdai mai l er i y edoğr u haml el erkaz anmakt av ey üks el mekt edi r .Buy üks el i ş emât ufol an har eket l er i nhi ç bi r i s i ndehi ç bi rv ar l ı ki ç i nga- di r ,c ez a,mükâf at , z ul üm,f el âketdi y e bi rş ey mev c utdeği l di r . Herş ey kader mekani z mas ı nı nöl ç üs üi l ekaz anı l mı şl i y akat l er i n v ebuy ol da gös t er i l mi şc ehi t l er i nnet i c es i di r . * * * Böy l ec e,ev v el kidüny a dev r i ni ns on z amanl ar ı nda,v ar l ı kl ar bul undukl ar ımaddev as at l ar ıi ç i nde,i nki ş af l ar ı nı ns onhadl er i - ne y akl aş mı şv ey agel mi şdur umdai di l er .Buhâl ,i ns anl ar ı nv edi ğer y üks ekdüny av ar l ı kl ar ı nı nbedenl er i nit eş ki ledenhüc ey r el er den;nebat l ar a,hay v anl ar av ei ns anl ar akadarherkademedekimaddev as at l ar ı ndat ekâmüledenv ar l ı kl ari ç i nböy l ei di . Bu s ebept en dol ay ıkans er has t al ı kl ar ıç oğal mı ş t ı .Ve gene bu s ebept endol ay ı dı rkii ns anl arkapl ar ı nas ı ğamazol dul arv ei l er i haml el er i near t ı kc ev apv er emey ec ekdur umagel mi şol anmadde ş ar t l ar ı nı n dı ş ı na ç ı kmak i ht i y ac ıi l e kı v r anmay a baş l adı l ar . 252

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

Fakatdüny amaddes iş ar t l ar ı nı nöt el er i net aş any üks eki ht i y aç l ar ı nıt at mi nedebi l meki ç i n,f aal i y et l er i niomaddedı ş ış ar t l ar a y önel t mel er il âz ı m gel i r ken( buş ar t l ar ı nnel erol duğuev v el c ei z ah edi l mi ş t i )i ns anl arbunuy apamadı l arv ebui ht i y aç l ar ı nı , gene i ç i nde y aş amakt a bul undukl ar ıkaba hi dr oj en at omu düny as ı ş ar t l ar ı nda ar amay a kal kı ş t ı l ar .Ar adı kl ar ıs aadet ior ada bul amay ı nc aomaddel er i ni ç i nedahaz i y adegömül er ekkendi l er i ni or adaav ut maki ç i nç ı r pı nı pdur dul ar .İ ş t ebuhâl ,i ns anl ar ı nbi r dej ener es ans ı ,bi rkans er l eş mes imanz ar as ı nımey danaget i r diki budaheri nkı l âbı n,hert ekâmüldev r es ibaş l angı c ı nı numumi y et l e gör ül enbi ri c abıv et abi îkar akt er i s t i ği di r .Bunudahaaç ı ki z ah et meki ç i nbi rmi s alv er i y or uz .Mi l y onl ar ıt ahay y üledenv ebüt ün s aadet i nibumi l y onl ar danbekl ey enmet el i ks i zbi ri ns ant as av v ur edi l s i n.Ve 810 s ene s onr a bu adam mi l y onl ar as ahi p ol s un. Vakt i y l e,anc ak par ai l e gel ec eği ne i nandı ğıs aadet i n,ş i mdi ki z engi nl i ği ne r ağmen gene gel medi ği nigör ünc e bu adam ne y apac akt ı r ?Bekl edi ğiv eumduğus aadet i n par ai l egel medi ği ni gör ünc eonunhüs r anı nıpar al ar ıi ç i nedahaz i y adegömül mekl e unut may aç al ı ş ac akv ebudaonunt eş ev v üş l er i nimuc i pol ac ak-t ı r . Hâl bukio,ar t ı kbus aadet i npar ai l egel mey ec eği nianl ay a- c akv e onubaş kay er l er dear ay ac akt ı .O,bunuy apmadı .Ar adı ğıs aadet i bul amay ı nc av e ondan büs büt ün uz akl aş t ı ğı nıgör ünc e daha z i y adebedbaht l ı ğadüş t ü. Hul âs a düny a maddes i ni n s on i mkânl ar ı nı da kul l anar ak dev r el er i nibi t i r mi şgeç endüny adev r ii ns anl ar ı ,v ar l ı kl ar ı nı n daha i l er ii nki ş afhaml el er i nei mkân v er emey ec ekhâl egel mi ş ol an düny a maddel er i nden üs t ün net i c el er bekl emeni n, âdet a mer mer deny ağç ı kar may aç al ı ş makdemekol duğunubi rt ür - l ü düş ünmeki s t emedi l erv ebüt ünç abal amal ar ı nar ağmenar adı kl ar ı s aadet imaddel er debul amadı l ar ,i l er ihaml ei ht i y aç l ar ı nı t at mi nedi c i ,kendi l er i nif er ahl at ı c ıhi ç bi rnet i c ey eul aş amadı l ar . Buhâlonl ar ıbüs büt ünş aş ı r t t ı ,ç öz ül mezt eş ev v üş l er edüş ür dü, huy s uz l aş t ı r dıv emaddei ç i ndekidur uml ar ı nıs oy s uz l aş t ı r dı . Öz v ar l ı kl ar ı nı n,mahi y et i nibi l medi kl er i ,bul amadı kl ar ıözi ht i y aç l ar ı nı t at mi n et mek gay r et i y l ev ei s t eği y l ei ns anl ar ,y anl ı ş bi ry ol a s apt ı l ar ,düny amaddel er ii ç i nes apl andı l ar .Buhâl i nnet i c e- s i ol ar ak kendi l er i nde hus ul e gel en mânâs ı z bi rgur ur ,net i c es i z i ddi akâr l ı kl ar ,hert eş ebbüs ün akamet l e net i c el enmes iş ekl i nde 253

BEDRİRUHSELMAN

t ec el l ieden muv af f aki y et s i z l i kl eronl ar daş aş kı nl ı kl ar ,hay alkı r ı kl ı kl ar ıy ar at t ıv eonl ar ıbi z z atkendi l er ii ç i ndahianl aş ı l maz bi r muammahâl i nekoy du.O z amani ns anl ar ,ney apac akl ar ı nıi dr ak et meks i z i nnaf i l ey er eor ay abur ay as al dı r anhuz ur s uzv ar l ı kl ar hâl i negi r di .Bugi bidur uml ar dai ns anl ar ı ndüş t üğüböy l et eş ev v üş hâl l er i ni n küç ük numunel er i nigös t er en s ay ı s ı zgünl ük mi s al l er i ç i ndehat ı r l at ac ağı mı zş uküç ükmüş ahedebuhus us t abas i tbi r f i ki rv er mey ekâf igel i r .Bi r kaçgünev v els apanıi l ekuşav l amakt an z ev kduy anbi rç oc uk,y ol dagi der kenr as l adı ğı ,ken-dikendi ne öl müşbi rkuşc es edikar ş ı s ı ndaı s t ı r apduy ar akonuuz unuz adı y a gömmey ekal kı ş ı r .Fakatar adani kigüngeç t i kt ens onr aonunbu ı s t ı r abı ,el i ndekis apanıi l edi ğerkuş l ar ıöl dür mes i nemâniol amaz . Bu küç ükmi s al ii ns anl arar as ı ndaş ümul l endi r mekv eböy l ec e i ns anl ı ğı ni ç i ndebul unduğuş aş kı nl ı khâl l er ihakkı ndapekgeni ş müş ahedei mkânl ar ıel deet mekmümkün-dür . İ ş t ebüt ünbuhâl l erbi ri nkı l âbı neş i ği ndeol manı ni f ades ii di . Zi r aar t ı ky üks eki ht i y aç l ar ı nıduy muş ,oi ht i y aç l ari ç i ndeç ı r pı nmay abaş l amı şv ar l ı kl ar ı n,el bet t ekadermekani z mas ı ndaöl ç ü-l üp bi ç i l mi şv et akdi redi l mi şl i y akat l er i ni nbi rkar ş ı l ı ğıol ac akt ı kibu daonl ar ı nl ây ı kol dukl ar ıdahay üks ekmekânl ar aul aş abi l mel er i ni t emi nedec ekbüy ükbi rdüny ai nkı l âbıi div ebuy üz dendüny a, büy ükbi ri nkı l âbı neş i ği negel mi şbul unuy or du. * * * İ ns anl ar ı nbuç ı r pı nı ş l ar ıdakans erhüc ey r es iv ar l ı ğıhakkı nda s öy l edi ği mi zgi bi ,mânâs ı zdeği l di .Bur adaki mânâ,özv ar l ı ğı n ar t ı kkabı nas ı ğmadı ğı nıv edahay üks eki nki ş af l ar a,haml el er e, net i c el er ev ekaz anç l ar aul aş maki ht i y ac ı nıduy may abaş l adı ğı nı i f adeet mekt ei di . Kadermekani z mas ıkar ş ı s ı ndahi ç bi rl i y akatgöz den kaç maz , i l er ihaml el er emüt ev ec c i hv eas l îi c apl ar auy gunhi ç bi ri s t ey i şger i döndür ül mez ,hi ç bi rç ı r pı nı şv e hi ç bi rc ehi t boş una gi t mez , bi l has s aözv ar l ı ğı nhi ç bi ri ht i y ac ıt at mi nedi l medenbı r akı l maz . Büt ün bunl ar ,kadermekani z mas ı nda kı l ıkı l ı na öl ç ül ür ,bi ç i l i r , hes apl anı rv ebui ht i y aç l ar aenuy gungel eny enii mkâns ahal ar ı ndan,y ânii nki ş afv as at l ar ı ndanev v el c ei z ahet t i ği mi zt ar z da254

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

as l îz amanöl ç ül er i y l emekânl aş t ı r ı l mı şt ez ahür atmey danagel i r , y ânimukadder att ec el l ieder .İ ş t egeç mi şdüny adev r i ni n ar t ı k ol gunl aş mı şv e düny a maddel er i nden i s t i f ade edemezdur uma gel mi şi ns anl ar ıda böy l ey üks ek kader l er i ni ,i l er ii ht i y aç l ar ı nı kar ş ı l ay ac aky üks ekmekânl ar ı ,y üks ekâl eml er ibekl emekt ei di l er . Henüzbuder ec ey egel memi şol anl ari s ekendibas i tdur uml ar ı na v ei ht i y aç l ar ı nay et ec ekv as at l ar ıar ı y or l ar dı .Bi naenal ey hbüt ünbu i ht i y aç l ar ı n t ahakkuku i ç i n düny anı n deği ş mes iv e bunun net i c es i ndedey enii ht i y aç l ar ıkar ş ı l ay ac aky enimekânl ar ı n,y âni y enikader l er i nz uhuret mes ii c apedi y or du.Es as enbi r bi r i nden büy ükf ar kl ar l aay r ı l mı şbui kigr upt akii ht i y açs ahi bii ns anl ar ı n ay nıv as at t abul unmas ıdac ai zol maz dı . * * * İ ş t e bu y üks ek i nki ş afi c apl ar ı nı n net i c es iol ar ak düny a bi r i nkı l âbı n, bi r i nt i kal gününün t ahakkukuna haz ı r l anı y or du. Düny anı nbui nkı l âbıherdev r edeol duğugi bi ,ev v el âonunmuv az enes i ni n boz ul mas ı ,s onr a da y eni den kur ul mas ış ekl i nde ol ac akt ı .Bumuv az eneboz ul uş ununi l kal âmet l er i ndenol ar ak,Mu kı t as ı nı nor as ı ndabur as ı ndai ns angüc ününönl ey emey ec eğiy er y ers ar s ı nt ı l ar ,y ery ar ı l mal ar ı ,v ol kani ndi f al ar ıgör ül mey ebaş l adı . Buhâl l ergi t t i kç ear t ar ak,ş i ddet l ener ekv es ı kl aş ar ak80100s ene kadars ür dü. Ar t ı k mukadderol an i nt i kalgünü y akl aş ı y or ,i ns anl arl ây ı k ol dukl ar ıkader l er i nekoş uy or du.İ ns anl ar ı nbüy ükbi rkı s mı ,l i y akat l er i niy üks ek mekânl ar da haz ı r l amı ş l ar dı .Ve or ay a gi dec ekl er di .Bunahenüzhaz ı r l anamadani nt i kalanı nagi r ec ekol anl ar i s ei nkı l âp dev r ikapandı kt an s onr a gene düny ada kal ac akl ar , y eni den l i y akat l er i nikaz anı nc ay a kadaraz v ey aç ok uz un bi r müddetz ar f ı ndabu düny adager ikal an t ar af l ar ı nıy et i ş t i r mek i ç i ny aş ay ac akl ar dı .Ar t ı ki ht i y aç l ar ıbakı mı ndanbi rar aday aş amas ımümkünol may anbui kis ı nı fi ns ankal abal ı ğıbi r bi r i ndenay r ı y ol l ar dav emekânl ar dai nki ş af l ar ı nadev am et meküz er e bi r ç at alağz ı nay akl aş ı y or du.Zar ur îv emukadderol ani nt i kalgünü gel i pç at t ı kt ans onr aar t ı konuhi ç bi rkuv v etdur dur amay ac akt ı .O z amanherş eybi remr iv âkıol ac ak,l i y akat l er i nöl ç üs ümey dana ç ı kac ak, v ar l ı kl ar ı n kader mekani z mas ı v e as l î z aman 255

BEDRİRUHSELMAN

muv ac ehes i ndekimükt es ebat ı nı n net i c el er it ahakkuk edec ekt i . Ni hay eti nt i kalgünügel di . * * * Her kesi ş i nde,güc ündeç al ı ş ı r kenbi rgünbüt ünkı t al ar dabi r den,y ânidüny anı n hert ar af ı nday er l eroy namay abaş l adı .Bu s al l anı ş ı n dahabaş l angı ç l ar ı ndai ken muaz z am bi nal ar ı n,muht eş em mâbet l er i n,s üs l üs ar ay l ar ı nç oğuy ı kı l dıv ebüy ükş ehi r l er i n ç oğuhar apol du.Yı kı l anbi nal ar ı nal t ı ndabi r ç oki ns ankal dı v e öl dü. Kı t al aral l akbul l akol du.Deni z l erkar al ar ahüc um et t i .Yer l er ç at l adı .Kor kuv edehş eti ç i ndekaç ı ş ani ns anl arküt l el erhâl i nde öl dül er .Buhengâmeüçgün dev am et t i ,üç ünc ügünüi kikı t a bi r deny er i ndi bi negömül düv eböy l ec edüny anı ni kimuaz z am kı t as ı ndanbi r i s iPas i f i koky anus unun,di ğer iAt l ant i koky anus unundi bi ndekay bol upgi t t i .Düny anı nç ehr es it amamıi l edeği ş er ekbugünküc oğr af î dur umunual dı . * * * Mudev r ikapandı kt ans onr adüny ai pt i daî l eş t iv ev ahş i l eş - t i . Düny adakal ani ns anl ari kit es i r i nal t ı ndabas i t l eş t i l er .Bunl ar dan bi r i s ibüy ükkat as t r ofes nas ı ndahus ul egel enkendi l er ii ç i n-ç ok kor kunçhâdi s el er di kibunl ari ns anl ar ı ns i ni rc üml el er i üz er i ndeş okt es i r iy apmı şv eonl ar ıdel iet mi ş t i .İ ki nc i s i ,bundan dahamühi mv eş ümul l üi di .Budabui ş t ekibüy ükv az i f el i l er i n y üks eki c apl ar agör ehaz ı r l adı ğıbi ri nki ş afpl ânı nı nz ar ur et ii di . Düny ay enibi rdev r ey ebaş l amı ş t ı .Budev r edüny anı neni pt i -daî , amor f aen y akı nv ebas i tbi rhâl ii di .Bunun daböy l eol mas ı l âz ı m gel i r di .Zi r ai ns an al t ıbeden i nki ş af l ar ı nıi kmaledi pi l k i ns anl ı ğı ni nki ş afkademel er i ne baş l amak üz er e bekl eş en s ay ı s ı zv ar l ı kl armev c ut t u.Bunl areni pt i daîbi r eri ns anhâl ii l edüny ay ai nec ekl erv ei nki ş af l ar ı na baş l ay ac akl ar dı .Hâl bukidüny a, böy l ebi ri nkı l âpgeç i r meks i z i nv ey enigel ec ekl er i ni ht i y aç l ar ı - na uy gun ol abi l ec ek bas i t hâl l er ei nt i kalet meks i z i n bu i pt i daî v ar l ı kl ar abi rmel c e,bi rt ekâmülz emi niol amaz dı .Mes el âonl ar bugünkügi bimüt ekâmi lbi rdüny ay agel s el er dibur adat ekâmül 256

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

et mek ş öy l e dur s un,y aş ay amaz l ar dıbi l e.Bi naenal ey h onl ar ı n, muht açol dukl ar ıi nki ş af l ar ıy apabi l mel er ii ç i n,enbas i tmaddel er ev ebu ar adaen i pt i daîanav ebabal ar al üz um v ar dı .Akl ı baş ı nda,azç okş uur l u,i dr akl ii ns anl ar danböy l ebi rs ür üy am-y am v ev ahş iç oc ukl ardoğamaz dıv eonl ar ı nar as ı nday aş ay ı pt ekâmül edemez di .Buhem ç oc ukl ari ç i nmümkündeği l di ,hem deanal ar v ebabal ari ç i n.Buç oc ukl arbas i t l i kl er i ,i pt i daî l i kl er i ,gör güs üz l ük v et ec r übes i z l i kl er ii l e düny a hay at ı nı ni ns an kademes i ne i l k adı ml ar ı nıat mı şv ar l ı kl ar dı .Bi naenal ey hi l ki ns anl ı kkar akt er iol an v ahş etdev r i ni nbüt ünhus us i y et l er i ndey aş amak v eodev r eni n büt ün gör güv et ec r übel er i nigeç i r meki ht i y ac ı i l eonl ar düny ay agel mi şbul unuy or l ar dı .Şuhâl deonl ar av ahş imaddel er , v ahş imuhi t l er ,v ahş inebat l ar ,v ahş ihay v anl ar ,v ahş ianal arv e babal ar l âz ı mdı .İ ş t e kâi nat t a umumît ekâmülv ei nki - ş af mekani z mas ı nı n mâş er îi c apl ar ı na gör e, düny ada kal anl ar ı n ot omat i kman üz er l er i ne y ükl enec ek ol an bu anal ı kv e babal ı k v az i f el er i nihakkıi l ey apabi l mel er ii ç i nonl ar ı ni l kkademel er - deki i ns anl arhâl i nei nmel er iv ebas i t l eş mel er ii c apet mekt ei di .Düny a, bu bas i tv ei pt i daîdev r i nden i t i bar en ç okuz un bi rt ekâ-mül s ey r i ne t âbiol ar ak v eç eş i t l ii nki ş afmer hal el er i nden geç er ek y et mi şbi ns enes onr abugünküi ns anl ı kmedeni y et i nev es ev i y es i neul aş abi l di . * * * Geç mi şdüny adev r es i ni nkapanmas ı nat ekabüleden,y ukar ı -da bi l di r di ği mi zkı t al ar ı nbat ı ş ı ,di nki t apl ar ı ndai kibüy üks em-bol l e i f adeedi l mi ş t i r .Bunl ar danbi r i s iNuhTuf anıs embol üdür ,di ğer ide kı y amets embol üdür . Tuf ans embol ünegör e,büt üny er y üz ünüs ul arkapl ar ,Nuh’ un gemi s i nde kal ı p kur t ul anl ar dan mâada c anl ımahl ûkl ar ı n heps i s udaboğul ur .Ves ul arç eki l di kt en s onr adüny adahay att ekr ar dev am eder .Bu s embol ün t aş ı dı ğıhaki kîmânâ,düny ada bi r dev r eni nt amamen kapanı py enibi ri ns anl ı kdev r es i ni n aç ı l mı ş ol duğunui f adeedenmânâdı r . Kı y amets embol ünegel i nc ebu,t uf ans embol ündendahaş ümul l üdür .Bur ada,düny anı nbi rs ongünügel ec ek,i ns anl ar ı nogün 257

BEDRİRUHSELMAN

âkı bet l er ibel l iol ac ak,l ây ı kol anl ary üks ekmekânl ar ai nt i - kal edec ekl er ,henüz y et i ş memi ş bul unanl ar da ı s t ı r apl ıy er l er de kal ac akl ar dı r .İ ş t ekı y amets embol ününbuaç ı ki f ades iy ukar ı da anl at mı şol duğumuzdüny aâkı bet i ni nt akendi s i di r . Anc akherdi n,i ns anl ar ınef s ani y etdüş künl ükl er i nden kur t ar ı pv az i f es ez gi s i neul aş t ı r makgay es i nit aş ı makt adı r .Bugay ey e ul aş maki ç i n herdi n,i ns anl ar ı n anl ay abi l ec ekl er iherv âs ı t adan i s t i f adeet mi şv et al i mat ı nıonagör et er t i pl emi ş t i r . Budüny adev r i ni ndi nkademel er i neer i ş mi şol ani ns anl ar ,daha ev v el kikademel er deki ne naz ar an ç ok i l er l emi ş bul unmal ar ı na r ağmen, henüz bugünkü anl ay ı ş v e gör üş s ev i y el er i ne ul aş amamı ş l ar dı .Bundan baş ka onl ar ı n özv ar l ı kl ar ı nda,henüz y akı nl ı ğıdol ay ı s ı y l a,geç mi şkat as t r of aai tkor kui nt i bal ar ıf az l as ı y l abul unmakt ai di .Onl ar ,hâdi s el er ibi l giv ei dr akc ephes i n- den z i y ade hi sc ephes i nden müt al aa edi y or l ar ,onl ar dan o y ol da f ay dal anı y or l ar dıkibuhi sc ephes i ni ndebaş l ı c auns ur udedi ği mi zgi bi -kor kui di .Hat t âbugünküi ns anl ar ı nbi l ebi r ç oğunda c ar iol anbuduy guoz amanl ar dav i c danl ar at am mânâs ı y l ahâki m dur umdabul unuy or du. İ ş t edi nl er ,i ns anl ar ı ni nki ş af l ar ıi ç i nbukor kui ns i y akl ar ı ndan i s t i f adeet mi ş l erv ebununl amühi m bâz ıt ekâmülot omat i z mal ar ı nıkur muş l ar dı .Hul âs a,i ns anl ari l kz amanl ar daanc akbukor kul ar ı nt es i r ial t ı ndav az i f ebi l gi s is ez gi s i neai thaz ı r l ı kl ar ıy apmay abaş l amı ş l arv eni hay etbugünküv az i f es ez gi s ikudr et i ne az ç oker i ş ebi l mi ş l er di r . Bu s ebept en di nl er ,düny anı n kapanı ş ı naai ts embol l er i n bu c ephes i nden,y ânihi sv ekor kuc ephes i ndeni s t i f adeeder ek,henüz kor ku r eal i t es i nde y aş ay an i ns anl ar av az i f e mes ul i y et i ni n ot omat i ks ez gi s i niv er ebi l mek i ç i n düny a bat ı ş ı nımükâf atv e müc az atmahi y et ii ç i ndegös t er enNuhTuf anıv ekı y amets embol l er ii l eanl at may ıf ay dal ıv el üz uml ugör müş l er di r .Bus ur et l ebi r t aş l ai kikuşv ur ul muş t ur .Bunl ar danbi r i s ibüy ükbi rhaki - kat i n, i ns anl ar ahi çol maz s ai pt i daîs ez gi s i niv er mek,oz aman i ç i ndaha mühi m ol ani ki nc i s ii s ei ns anl ar ı ni nki ş afahengii ç i negi r mel er i ni n v ebi r t akı mi ns anl ı kv az i f el er i nic ez akor kus ui l e dahiol s a-y ar ı i dr akl ebeni ms ey ebi l mel er i ni s ağl amakt ı r . Buhâl iş uküç ük,bas i tmi s al l edahai y ianl at abi l i r i z :Gökgür 258

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

l er kenannes i ,y emeği niy ememekt eı s r areden2, 5y aş ı ndakiç oc uğuna:Eğery emeği niy emez s engür gürbabas enikapac ak!der . Bunai nananç oc uk,gür gürbabakendi s i nikapmas ı ndi y e,kor kudanhemeny emeği niy emey ebaş l arv emaks atdahâs ı lol ur . Bur adamat l upol anş eyç oc uğun,l üz um v ez ar ur et i nihenüzi d-r ak edemedi ğiy emekv az i f es i ni ,kor kut ar akonay apt ı r t makt ı r . O bunuy aparv ef ay dal anar akbüy ür ,v akt igel i nc edegür gürbabanı n neol duğunumükemmel enöğr eni rv eoz amandabubi l gi den dahaş ümul l ünet i c el erel deeder .İ ş t ei ns anl ardaböy l edi r . Büy ükdi nadaml ar ıbi r ç okdef abuannel ergi bihar eketet mek mec bur i y et i ndekal mı ş l arv ei ns anl ar ız amanav emekânauy gun ol an buv et i r el er l ei y i l i ğe,doğr ul uğa,di ğer kâml ı ğa,f er agat ev e bi l has s abi rs ür üdi ğeri badetf or ml ar ı nıdaemr et meks ur et i y l e v az i f es ez gi s ihaz ı r l ı ğı naal ı ş t ı r mı ş l ar dı r .Bual ı ş kanl ı ks ay es i ndede i ns anl arbugünküv az i f es ez gi s is ev i y es i neç ı kabi l mi ş l er di r . Eğerv akt i y l e,i nki ş af t aç okkı y met l ir oli f aet mi şbus embol l er l e,di nl eri ns anl ar ı nbukor kuduy gul ar ı ndani s t i f adeet memi ş ol s al arv ehaki kat l er ibugüny apı l dı ğıgi bi ,anc akbi l gikadr os unugeni ş l et mekmaks adı y l ai ns anl arar as ı nday ay may akal ks al ar dı , i ns anl ar ı nhenüzs ez mey ebaş l adı kl ar ıv az i f eduy gul ar ı nı buhâl e get i r mi ş ol makt an ç ok uz akt a kal ı r l ar dı .Kal dıkio z amanı n i ns anl ar ı nı n,haki kat l er iay nenanl ay abi l mel er iv eonl ar ai nanmal ar ı damümkünol amaz dı . * * * Bugün ar t ı kkor ku v ehi sdev r ideği l ,bi l gi ,mant ı kv ei dr ak dev r ihâki mdi r .Bi naenal ey hgeç mi ş t ebüy ükdi nl er i n,haki kat l er kar ş ı s ı ndaz ar ur îol ar akkul l andı kl ar ıs embol l er ,al egor i ki z ahl arv e i f adel er bugünkü i dr akl er kar ş ı s ı nda mat l up ol an net i c el er i v er memekt edi r .Bugün haki kat l er idüny ay a aç ı kç a,ol duğu gi bi bel i r t memi zl âz ı m gel i y or .Zi r ai ns anl arar t ı k hi dr oj en at omu âl emi ni ns onkemalnokt al ar ı naul aş mı ş l arv ebumuaz z am âl emi n kapı s ı ndan dı ş ar ıç ı kmak üz er e onun eş i ği ne adı ml ar ı nıat mı ş l ar dı r .Bueş i ki s eanc aki dr akv ebi l giol gunl uğui l eaş ı l abi l i r . Bu s öz l er aç ı ki f adel er it aş ı r l ar .Hi dr oj en s af has ı ,r uhl ar ı n t ekâmül l er i nde i l k madde s af has ı na ai tkar anl ı k,muaz z am v e 259

BEDRİRUHSELMAN

ebedi y etkadaruz unmekani kbi ri nki ş afs af has ı nıt aki pedenbi r âl emi n,v ar l ı kl arâl emi ni nbaş l angı c ı dı r .Buâl em büt ünkür el er i y l e, güneşs i s t eml er i y l e,nebül öz l er i y l ei ns anl art ar af ı ndan gör ül en mi kr omet r i kv emakr omet r i kmuaz z am bi rkâi nat ıt eş ki l ederki maddekâi nat ıdeni nc ei ns anl ary al nı zbukâi nat ıgör ür - l erv e kabuleder l er .Çünkübu,i ns anl ar ı nmens upbul undukl a- r ı ,i ç i nde y aş adı kl ar ıâl emdi r .Onl ari ç i n bu âl em herne kadars ons uz gör ünür s e de haki kat t e madde c ev her i ni n namüt enahii nki ş af s af hal ar ı nı i ht i v a eden kâi nat ı n, s adec e hi dr oj en at omu i mkânl ar ı namünhas ı rmuay y en v eküç ükbi rkı s mı ndan i bar et t i rkibunahi dr oj ens af has ıv ey ahi dr oj enâl emidi y or uz .İ ş t ebu hi dr oj en âl emii ç i nde,i ns anl art ar af ı ndan maddedi y ev as ı f l andı r ı l anv ekendi l er i nemahs usz amanv emekânmekani z mal ar ı -na t âbiol anbüt ünc i s i ml er ,ol uş l arv er eal i t el ert opl anmı ş t ı r . But opl ul ukl arar as ı ndas ay ı s ı zmi kt ar danebül öz l erv ar dı r . Bu nebül öz l ermi l y ar l ar c agüneşs i s t emi nii ht i v aeder .Bus i s t eml er bi rç eki r deket r af ı ndadönen,oç eki r dekl ebi rbüt ünt eş ki l eden muht el i fmadde c üz ül er i nden,y ânigez egenl er den müt eş ekki l di r .Bu s i s t eml er den bi rt anes i ni n gez egenl er i nden bi r i s i dedüny adı r .Hi dr oj ens af has ıi dr aki nebağl ıbi rgör üş l e,muaz z am bi rmaddev ar l ı ğıi ç i ndebi rnokt akadarkı y met iol may andüny a, haki kat t e hi dr oj en âl emi i ç i nde gör ündüğü gi bi küç ük v e ehemmi y et s i zdeği l di r .Düny a,hi dr oj en s af has ıdeni l en bu ç ok uz unv ey ar ıi dr akl imaddeâl emi ni nens ondur akl ar ı ndanbi r i s i di r . Bumuaz z am v es ons uzâl emi n,kendi s i ndendahas ons uzy üks ek v az i f ev eor gani z as y onl arkâi nat ı naaç ı l ankapı l ar ı ndan bi rt anes i dedüny adakii ns anl ı kmer t ebel er i ndebul unur .Şu hâl dear t ı k i ns anl ar c abi l i nmes iger ekenaş ağı dakihaki kat l er ihi ç bi rs embol e i ht i y açduy madanaç ı kl amakz ar ur et ihâs ı lol makt adı r . Hi dr oj en kâi nat ı nı ni nki ş afv as at l ar ı nıt eş ki leden s ay ı s ı znebül öz ün i ç i ndemi l y ar l arv emi l y ar c agüneşs i s t emiv ar dı r .Her güneşs i s t emi ndemuht el i fkür el ermev c ut t ur .Herkür eni net r af ı nda,okür ey emahs usbi rmany et i kal anbul unur .Bi rs i s t emdekikür el er i n many et i k al anl ar ı nı n bi r bi r i y l e ahenkl eş i p kur dukl ar ımünas ebet l er den,o s i s t emi n kendi s i ne mahs us many et i k al an s ent ez imey dana gel i r .Si s t emi n bu many et i k al anl ar ıda bi r bi r l er i y l emünas ebetv emuv az enehâl i ndedi r l er . 260

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

Si s t eml er i nkür el er i ndenbi rt anes ikendiy er i ndedöner .Buna güneşv ey aç eki r dekder l er .Di ğer l er ibuç eki r deği net r af ı ndadöner l er .Bunl ar adagez egender l er .Zannedi l di ğigi bi ,bi rs i s t emi n gez egenl er ios i s t emi ngüneş i ndenkopar akay r ı l mı şpar ç al ardeği l di r .Bunl ar ,os i s t emi nmens upbul unduğunebül öz üni ç i ndeay r ı ay r ıev v el c ei z ahet t i ği mi zmekani z mal ar l a-t eş ekkület mi ş v e i nki ş af der ec el er i ne gör e many et i k al anl ar ı nı n münas ebet v e muv az enel er inet i c es i nde hus ul e gel en har eket l er l e bi r bi r i ne bağl anmı ş l ar dı r .Bi naenal ey h bi rs i s t em i ç i nde güneş ei mt i y az v er er ekonubi rt ar af a,gez egenl er idi ğert ar af aay ı r makdoğr u deği l di r .Güneşdes i s t emi nder ec el er ii ç i ndekendiy er i nial mı şv e gez egenl er iar as ı na kar ı ş mı ş bul unmakt adı r .Der ec es ide onl ar danüs t ündeği l ,bi r ç oğununaş ağı s ı ndadı r .Yal nı zbi r azs onr a s öy l ey ec eği mi zgi bigüneş t e,büt ün gez egenl er i ni dar es i nder ol al anv az i f el iv ar l ı kl ar ı ndahaç okt opl anmas ı ,bubakı mdanona s i s t em i ç i ndeay r ı c abi ry erv er i l mes i nes ebepol ur . İ ş t eböy l ec ehers i s t emi ngüneşv egez egenl er i ,os i s t em i ç i nde y et i ş meküz er ebul unanv ar l ı kl ar ı nenbas i t i ndenenmüt ekâmi l i nekadar ,heps i ni ni ht i y aç l ar ı nıt at mi n edi c it ar z dader ec el enmi şv et er t i pl enmi ş t i r .Şuhâl debi rs i s t emi nhergez egeni ,kendi s i nden bi rüs t ün ol an gez egeni ni n daha üs t ün i mkânl ar ı na, v ar l ı kl ar ıhaz ı r l amakl af onks i y onl anmı ş t ı r . Bi rs i s t em i ç i ndet ekâmüledenbas i tv ar l ı kl ar danbaş ka,s i s t emi nbüt ünger ikür el er i ndev ebi l has s agüneş i ndeos i s t emi n i ç i ndekii l er ii nki ş afmer t ebel er i nev ar mı şbedenl i l er i nt ekâmül l er i y l ei l gi l ihert ür l üi mkânl ar ıs ev kv ei dar eet mekv az i f es i y l e mükel l ef ,v az i f e pl ânı nı n kudr et l iv ar l ı kl ar ıbul unur .Bunl aro kür el er i nmaddel er i y l ebedenl enmi şdeği l di r l er .Onl ar ı nbeden-l er i , hi dr oj enkâi nat ı naai tol may andahay üks ekmaddev as at l ar ı ndan t opl anmı şmat er y al l er l ey apı l mı ş t ı r .Bubakı mdanonl ar abedende demek c ai z deği l di r .Onl arbu maddel er i ,mükel l ef i y et l er i ni n i f as ı na en el v er i ş l iş eki l de bi z z atkendi l er it opl ar l ar . Ve v az i f el er i neuy gungel enos i s t emi nkür el er i ndenbi r i s i nde v ey a bi r kaç ı ndabus üpt i lmaddel er iv âs ı t aol ar akkul l anı pv az i f el er i ni y apar l ar .Bunl ar ,enkar nas y onmânâs ı ndadüş ünül memekş ar t ı y l a, i s t edi kl er ikür edebul unabi l i r l er .Mes el âl üz umunagör egüneş i ,ay ı , Mer i h’ i ,Müş t er i ’ y iz i y ar etedebi l i r l er .Bunl ar ,s i s t eml er i nç eş i t l i ni z aml ar ı nı n t at bi kat l ar ı nda v az i f e gör en, v a- z i f e pl ânı nı n 261

BEDRİRUHSELMAN

v ar l ı kl ar ı dı r . Fakatdedi ği mi zgi bikür el er debunl ar danbaş ka,t ekâmület meküz er ebedenl enen as ı lo kür el er i ns aki nl er iv ar dı r .Bunl ar düny adaol duğugi bi ,o kür eden kendi l er i nebi r erbeden y apı p onl ar abağl anmaks ur et i y l e,o bedenl er io kür edekihay at ıboy unc a kul l anan bedenl iv ar l ı kl ar dı r .Bu v ar l ı kl ar güneş s i s t emi mi z i nbüt ündi ğergez egenl er i ndedüny amı z daki ndendahabas i t v e ger idur umdadı r l ar .Bunl ar ,bul undukl ar ıkür el er de s ay ı s ı z bedenl enmel ergeç i r egeç i r ei nki ş afedi pdahaüs tkür el er eat l ar l ar v e ni hay et s i s t eml er i ni n en müt ekâmi l kür es i ne gel i r l er . Si s t emi mi z debumüt ekâmi lkür es öy l edi ği mi zgi bi -düny adı r v e onunenmüt ekâmi lv ar l ı ğıdai ns andı r .

İ ş t e kür el er dekibas i tbedenl iv ar l ı kl ar ı ni nki ş af l ar ı na,o s i s t emdeki ,bi r azev v elbahs et t i ği mi zv az i f el iv ar l ı kl ar ı nç eş i t l iy ar dı ml ar ıdokunur . Ni hay etos i s t emi nenmüt ekâmi lkür es i nide,mes el âs i s t emi mi z dedüny amı z ıdai kmalet mi şbedenl iv ar l ı kl arhi dr oj enâl e-mi ni bi t i r mi ş ,üs tâl emel i y akatkaz anmı şdur uml ar agi r er l er . Şuhâl dekâi nat ı nüs t ünv az i f eâl emi ne,hi dr oj enâl emi ni ns ay ı s ı z nebül öz ünün,mi l y ar l ar c as i s t emi ni n,mi l y ar l ar c a müt ekâmi lkür es i nden,mi l y ar l ar c av ar l ı ki nt i kalet mekt edi r . * * * Güneşs i s t emi mi z i nenmüt ekâmi lgez egenidüny amı z dı r , ar z kür es i di r .Vez annedi l di ğigi bimes el âMer i h’ t ev ey as i s t e- mi n di ğer gez egenl er i nde v ey a güneş i nde düny adaki nden daha müt ekâmi lv ar l ı kl ary okt ur .Zi r a haki kat en güneş s i s t emi mi z i n müt ekâmi lpl ânet l er i ndenbi r i s ideMer i hol duğuhâl de,bur adakiv ar l ı kl ardüny adaki l er den daha azmüt ekâmi l di r .Si s t emi mi z i nenger igez egenl er i ndenbi r i s iPl üt on’ dur .Bugez egeni nen müt ekâmi lv ar l ı ğı ,düny amı z ı nenger iv ar l ı ğıol anküf ’ t endaha ger i di r . Kez a,güneşdes i s t emi nger ibi rkür es i di r .Es as engüneşmaddes i ni n bu bas i t l i ğiy üz ündendi rkimani pül as y onu kol ayol duğui ç i n,s i s t emi ndi ğers ey y ar el er i niv ebi l has s adüny ay ıi dar eeden 262

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

v az i f el i l er ,dahaz i y adegüneş t ebul unur l ar .Fakats öy l edi ği mi z gi bi ,buv az i f el i l erdi ğerpl ânet l er dededol aş abi l i r l er .Ve her kür edev az i f egör ebi l i r l er . Demekkigüneşs i s t emi mi z de,hi dr oj enâl emi ni ni nki ş afmer hal el er i nii kmaledi p or adan di pl omas ı nıal ar aküs tâl emet er f i edec ek v ar l ı kl ar ı nt opl andı kl ar ıy er düny adı r .Düny amı z ,Mu dev r i ni n kapanı ş ı nımüt eaki p geç en y et mi ş bi ns ene z ar f ı nda ar t ı k bu dev r edekiv az i f es i nibi t i r mek üz er e bul unan,üz er i nde t aş ı dı ğıi ns anl ar a,l ây ı k ol dukl ar ıâl eml er i n kapı l ar ı nıaç mak v e i mkânl ar ıt ükenmi şhi dr oj en âl emikapı s ı nıdaar kal ar ı ndan kapamakhaz ı r l ı kl ar ı nabaş l amı ş t ı r . * * * Düny ahay at ıbaş t anbaş ahar eket l erv ehâdi s el ermudi l es i di r . Buhâdi s el er i ni ç i nedal mı şv es apl anmı şol ani ns anl ar ,et r af l ar ı ndabaz an bi r bi r l er i nez ı tol ay l ar ,ç eş i t l iuy guns uz l ukl argör ebi l i r l erv ebunl ar ıdabi r erdüz ens i z l i ks anı r l ar .Fakatbugör üş y anl ı ş t ı rv ebi l has s ai l l i y etpr ens i bihakkı ndakiv ukuf un eks i kl i ği ndenmüt ev el l i t ,hâdi s el er iy anl ı şt ef s i ret meni nbi rnet i c es i di r . Hâdi s el er i n net i c el er i nis ebepl er i ne bağl amay ay ar dı m eden bi rbi l gikudr et i y l edüny ay abakanl ar ,onunenküç ükz er r es i n-den büt ününekadarherdur umunda,herol ay ı nda,herv ar l ı ğı n- da muaz z am bi r ahengi n,ni z aml ıbi rt er t i bi n mev c ut ol duğunu gör mekt egec i kmez l er .İ l l i y etbağl ar ı nı nni z aml ıv et er t i pl iol uş l ar ıbüy ükkâi natahengi nimey danaget i r i r l er .Ohâl debuahen- gi müş ahedeedebi l meki ç i n,herhar eket i nv ehâdi s eni ndi r ekt v e endi r ektol ar ak,namüt enahibağl ar l abi r bi r i nebağl ıbul un-duğu s ez gi s i nii ns anav er en,büt ünol ay l arar as ı ndakii l l i y etv es ebep münas ebet l er i nidüş ünmekv ebu s ahadabi rş ey l ergör mey e, duy may aç al ı ş makl âz ı mdı r .Budüş ünüşv egör üş üt emi net mek i ç i n,âl emdehi ç bi rş ey i ns ebeps i zol madı ğı ,herş ey i nbi rnet i c ey e bağl andı ğıhakkı nda ev v el c ev er di ği mi z bi l gi y it ekr ar göz den geç i r mekl âz ı mdı r .Or adai l l i y etpr ens i bihakkı ndakâf ider ec ede bi l giv er mi ş t i k.Bupr ens i bies ast ut updüny ahay at ı nıt et ki k edenl eror ada,bi r idi ğer i ninet i c el endi r env ebaş kas ıöbür ünün i l l et iol an,bi r bi r i ne bağl anmı ş bi r ç ok hâdi s ey iv e ol uş hâl i ni 263

BEDRİRUHSELMAN

z i nc i r l emev eahenkl ibi rakı şi ç i ndegör ebi l i r l er .Buakı ş t a- ki t er t i pl er ,ni z aml arv ebüy ükmaks at l ar adoğr ui l er l ey enhar eket l er i ns anl ar a,âl emdekibüy ükahengi nmev c udi y et i nibüt ünkudr et i y l e hi s s et t i r i r l er . Küç ükbi rkuşy umur t as ı nıel eal ı nı z .Müc er r etol ar akel eal ı -nan bubas i tkuşy umur t as ı nı n,büy ükkâi natahengii ç i ndemuaz z am net i c el er l ebi r bi r i nebağl ı ,ç okt er t i pl iv eni z aml ıs ay ı s ı zdur uml ar ı v ar dı r .Yumur t anı nbubüy ükahengebağl ıol anhay at ı nıt aki p edel i m.Buy umur t adanz amanl aküç ükbi ry av r umey danagel i r .Bu y av r ununmey danagel mes ii ç i ndeonunbi rmüddetmuay y enbi r s uhunetder ec es i ndemuhaf az aedi l mes i l âz ı mdı r .Bununi ç i ndi ş ibi rkuş ay ukar ı dan,bui ş l ev az i f el iol anbi r pl ândanbâz ıt es i r l ergönder i l i r .Bukuşbut es i r l er i nal t ı nda bâz ı i ns i y akl ar as ahi pol ur .Bui ns i y akl arnet i c es i ndey umur t a- nı n üz er i ndebi rmüddets ebat l aot ur ur .Bedeni ni nhar ar et i y l eonun i ç i ndekit ohumunbi ry av r ukuşhâl i ndey et i ş mes i nis ağ- l ar . Bur ay akadars ı r al adı ğı mı z ,i l l et net i c ez i nc i r i ni nbi r kaçhal kas ı nı y ür üt ent er t i pv eni z am aş i kâr dı r .Bu,büy ükbi rahengi ni f ades i di r . Yumur t adanç ı kanv ekoc akâi nat ı ni ç i ndebi rdaml abi l eol may an kuş y av r us unu hi ç es ay mak,hat t â küç üms emek ç ok y anl ı ş t ı r .Unut ul mas ı nkibuy av r udakâi nat ı nbi rpar ç as ı dı rv e onun y aş amas ıv ebüy ümes ii ç i n kâi natmekani z mas ı nı n,onun hes abı nadüş enc üz ül er imüt emadi y enç al ı ş makt adı r l ar .Ni t e-ki m, y umur t adan y eni ç ı kan y av r u henüz bas i t t i r ,t ec r übes i z di r , ac emi di r .Uç mas ı nıbi l mez ,y emes i nibi l mez ,düş manl ar ı nıt anı maz ,t ehl i kel er igör mez ,gı das ı nıner el er den,nas ı lt edar i kedec eği nit ây i nedemez .Bi naenal ey heğero,düny ay agel i rgel mez böy l ec ekendihâl i nebı r akı l ı v er i r s ey aş ay amaz ,öl ür .Hâl bukionun y aş amas ı ,bi r t akı mi ş l ergör mes il âz ı m.Şuhâl de,bui ş l er iona öğr et ec ekv ey apt ı r t ac akbi r i s i nei ht i y açv ar dı r ,bubi r i s idegene onundüny ay agel mes i ney ar dı m edendi ş ikuşol ac akt ı r .Fakatbu di ş ikuş ,bunudüş ünemezv ey av r us ununbui ht i y a- c ı nıt akdi r edemez .O z aman,t ekâmülni z amı nda v az i f el iol an v ar l ı kl ar ı n müdahal es ibaş l arv eonaöy l et es i r l ergönder i l i rki ot es i r l er i n hus ul e get i r ec eğii ns i y akl ar l a ana kuş bu def ac anı nı dahi t ehl i kel er e at ar ak y av r ul ar ı nı bes l emey e, onl ar ıkendi l er i ni kur t ar abi l ec ekdur umagel i nc ey ekadar -t er bi y eedi p büy üt mey emec burol ur .Yav r ukuş uny aş amas ı nav ebununi ç i ndedi ş ikuş a 264

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

y ukar ı dant es i r l er i ngönder i l mes i nel üz um v ar dı r .Çünkü oy av r u düny ay a,kendiv ar l ı ğı nı n düny ada kuş hâl i ndekii nki ş af i ht i y ac ı nıgi der meki ç i ngel mi ş t i r .O,bus ay ededüny adaki kuş bedeni ni n büt ün i c apl ar ı nıy er i ne get i r ec ek,gör gü v et ec r übel er i niot omat i kbi rmekani z mai ç i nde-kaz anac ak,muhi t i ndekidi ğerv ar l ı kl ar l aol anmünas ebet l er is ay es i ndedeonl ar ı nbâz ı t at bi kat l ar ı nav es i l eol ac akt ı r .Büt ün bui ş l eri ç i nl üz uml uol an t er t i pl er ,v az i f el i l er i ny ar dı mı y l akur ul ac akv ekuşböy l ec edüny adan al ac ağı nıal mı ş ,v er ec eği niv er mi ş bul unac akt ı r .Büt ün bunl arol upbi t t i kt ens onr aar t ı konunkuşbedeni nibı r akmas ıl âz ı m gel i r .Zi r aoş i mdi ,dahai l er ibi ri nki ş afi mkânı nakav uş mak i ht i y ac ı nıduy may abaş l amı ş t ı r .Bui mkânıs ağl amaki ç i ny enibi r t er t i bel üz um v ar dı r .Onunl av az i f el iol anl arbut er t i bidey ol unakoy ar l ar .Baş kabi rbedenegi r meküz er edüny adanay r ı l mas ı i c apedenbukuş u,düny adanuz akl aş t ı r ac akmuht el i fv âs ı t adan di ğerv ar l ı kl ar ı ndat ekâmülahengi ne-enuy gunol anı nabaş v ur ur l ar .Mes el â,os ı r al ar dagünl er denber iy i y ec ekbul amamı ş ,aç kal mı ş ,y aş amas ıi c apedenbi rkedi ni ndebuol ay danf ay dal anmas ı ,y ukar ı dakit er t i p mekani z mas ı na pekâl â uy gun gel i r .Bi naenal ey hv az i f el it es i r l eroaçkal mı şkedi y ei nmey ebaş l arv eo kuş uy emeky ol undakif aal i y et l er eonus ev keder .Kedibus ay e-de hem kar nı nıdoy ur ac ak,hem de kedi l i ği ni n kendi s i ne kaz andı r mas ıi c apedenbâz ımel ekel er i nigel i ş t i r ec ekt i r .Ay nıt es i r l er , ar t ı kdüny adanay r ı l mas ıi c apedenkuş adai ner ,kuş ukedi ni nt am bul unduğuy er es ür ükl er .But es i r i nal t ı ndakuş ungöz üke-di y i gör mez ,doğr uc akedi ni nkol ay c auz anabi l ec eğiy er ekonar .Kedi kuş uy akal arv ey er .Şi mdihâdi s eni nakı ş ıdi ğerbi rkol a, y âni baş kabi rv ar l ı ğı npl ânı nadaay r ı l mı şol du.Fakatonubı r akal ı m, kuş unâkı bet i nedev am edel i m. Bi zkuş un y umur t adan ç ı kı p öl ünc ey e kadargeç i r di ğihay at hâdi s el er i nden anc ak bi r kaç ı nıel e al dı kv e bunl ar ı n ne kadar mükemmelbi rt er t i pl emuay y enmaks at l ar adoğr ui l er l ey eni l - l et net i c ebağl ar ı nıv et er t i pl er i nigös t er di k.Onun,bundanbaş -ka, kendi s i ne mahs us mâş er îpl ânı nda nebat ,hay v an v e hat t â i ns anl ar l adi r ektv ey aendi r ektol ar akdi ğerbi r ç okmünas ebet i bul unabi l i r .Büt ün bunl arumumîi nki ş afahengi ni nç er ç ev es i ni kı lkadaraş madandev am eder l er .Bunl ari ç i ndei y igör ünenhâl l er ol duğu gi bi ,y emi nit edar i ket meki ç i ny er ekonan kuş c ağı z ı n, 265

BEDRİRUHSELMAN

c anav arbi rkedit ar af ı ndan dur up dur ur ken par ç al anmas ıgi bi z âhi r en köt ü,boz uc u,düz ens i zgör ünen hâl l erde v ar dı rama y ukar ı kibi l gi dens onr abur adaahenks i z l i kdeği l ,bi l âki sahen- gi n v et er t i bi nenmükemmelmekani z mas ımüş ahedeedi l i r .Zi r abu t er t i pl ers ay es i nde bu kuş ,ar t ı k dahaüs t ün v ei nki ş af adaha müs ai tdi ğerbi rbedendedüny ay agel ec ekt i r .Şi mdibuv ar l ı k, i mkânıdahaboldi ğerbi rhay v anbedeni ndedüny ay agel mek i ç i n, y ukar ı das öy l edi ği mi zt er t i pl er l edüny adanay r ı l dı kt an s onr a, onun i ç i n gene anal ar ,babal ar ,mür ebbi l er ,muhi t l er ,i k- l i m ş ar t l ar ı ,y ar dı mc ı l ar …herş eyhaz ı r l anı r .Ov ar l ı ğı ni nki ş af ıi ç i nne l âz ı m gel i y or s a onl ar ,v az i f el i s it ar af ı ndan muht el i ft er t i pl er , ni z aml ardahi l i nde mey dana get i r i l i r .O v ar l ı ğı n ot omat i k ol an mâş er îpl ânı nagi r ec ekger ekkendic i ns i nden,ger ekc i ns i - ni n gay r i s i ndendi ğerv ar l ı kl ar l aç eş i t l imünas ebet l er i nit ây i n v e t es bi tet meküz er et er t i pl erv eni z aml arbi r bi r i y l eay ar l anı r .Mes el â, o bi rköpek ol ac ak i s e köpek hay at ı ndakii nki ş afi mkânl ar ı nı haz ı r l ay an t er t i pl erar as ı nda,kudur ar ak öl mes ii c ap eden bi r i ns anı noköpeğes ahi pol mas ıdat emi nedi l i r .Büt ünbun- l ar düny adakiumumît ekâmül üy ür üt enbüy ükni z amı nahengii ç i nde c er ey aneder . Köpeği n v akt igel mi ş t i r .Öl ec ekt i r .Pl ân muc i bi nc e köpek kudur ur .Bu s ı r adaonun s ahi biol an adam dadüny adakii ş i ni bi t i r mi ş ,y enibedenl er dei nki ş af ı nadev am et meküz er edüny adan ay r ı l ac akdur umagel mi ş t i r .Genet er t i pv epl ânmuc i bi nc ekudur an köpek onu ı s ı r ac ak,kudur t ac ak v e böy l ec ei ki s ide öl ec ekt i r . Büt ün bunl ar bi r bi r i ne bağl ı büy ük ahenk i ç i nde y ür üy en t er t i pl er di r . Gör ül üy orkiş uv ar l ı ğı nev v el âbas i tbi ry umur t ahay at ı nda- ki muhi t l eol anmünas ebet l er i nde,s onr akuşhay at ı ndakikedi ,daha s onr adaköpekhay at ı ndakii ns anhi kây el er i ndebi r bi r i ne z ı t i s t i kamet l er de,s akatgi bigör ünenhay aty ür üy üş ü,haddi z at ı nda umumît ekâmülv ei nki ş afahengi neuy gunmunt az am bi rs ey i r t aki p et mekt edi r . Bu y ür üy üş de y et i ş ki n bi r kuş a anal ı k v az i f el er i ne ai ti l ki ns i y akl ar ı n haz ı r l ı kl ar ı nıkaz andı r mı ş ,kuş bedeni y l ebi rkedi ni ny aş amas ı nıv ebâz ımel ekel er i ni ni nki ş a- f ı nı s ağl amı ş ,köpekbedeni y l ebi ri ns anı nkudur mas ı nas ebepol ar ak onun f er dî v e mâş er î pl ânı nda bi r t akı m net i c el er i n hus ul e gel mes i ne s ebep ol muş t ur .Bunl ar ı n heps ibu v ar l ı kl ar ı nt ekâ266

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

mül l er ii ç i n muht açol dukl ar ıen l üz uml u dur uml ar ı n mey dana gel mes ii ç i ndi r .İ ş t ebuhâl ,büy ükahengi ndüny ay aai tt ez ahür ününküç ükbi rpar ç as ı dı r .Bi r bi r i neay kı r ıgör ünmes i ner ağ- men t ekbi rgay ey edoğr uy ür üt ül enbut er t i pl erhaddi z at ı nda, büy ükt ekâmülni z amı nı n,bi naenal ey h kâi natahengi ni ni c apl ar ı ndandı r . Bas i tbi ry umur t ai kenel eal dı ğı mı zbuv ar l ı ğı nböy l es ay ı s ı z bedenl eri ç i nde,s ay ı s ı z di ğerv ar l ı kl ar l a namüt enahimünas ebet l erv ebağl arkur akur a,gi t t i kç ei r t i bats ahas ı nı nş ümul ünü ar t t ı r aar t t ı r a,ni hay etgününbi r i ndebi ri ns anbedeni ney üks el er ekonukul l anabi l ec ekkudr et eer i ş mes iv ebuanagel i nc ey e kadarmuhi t i y l eol anmi l y ar l ar c amünas ebet l er i ndekâi nat t ami l y ar l ar c a hâdi s ey ihus ul e get i r mes iv e bu hâdi s el er i n kı lkadar ş aş madanbi r bi r i nebağl ıol mas ı ,bi r bi r i nides t ekl emes ibuahengi nni z aml ıt er t i pl er i ni nenc anl ımüş ahedes i nimey danaget i r i r . Bu i ns anı n;muhi t i y l e,ai l es i y l e,dos t l ar ı y l a,di ğeri ns anl ar l a, c emi y et l e,mi l l et l e,ni hay etdi r ektv ey aendi r ektbüt ünbeş er i y et l ekur ac ağımâş er îpl ânl ari ç i ndes ay ı s ı zmünas ebet l er i ,bağl ar ı , t es i r l eş mel er iol ac akv ei ns anl ı ğı nı nbüt ünhay at l ar ıboy unc adev am edec ekol anbubağl ar ,münas ebet l er ,t es i r l eş mel er ,s ay ı s ı z t er t i pl erv ekombi nez onl ari ç i ndebüt ün i ns anl ı ğıv ehat t âkâi nat ıi l gi l endi r ennet i c el erdoğur ac akv eonunar t ı k,kâi nat ş ümul ol anmüt eaki phay at ıdakâi natahengi ni nni z am v et er t i pl er i ne t am bi rmut abakathâl i nde üni t ey e doğr ui l er l ey ec ekt i r .Bur adagös t er mi şol uy or uzkibas i tbi rkuşy umur t as ı nı n kâi nat ş ümulbi rv ar l ı khâl i negel i nc ey ekadary ür üy ec eğiy olüz er i nde,onun f er dîpl ânl ar ı nabağl anmı şmâş er îpl ânıol ac ak,omâş er îpl ânı n di ğer mâş er î pl ânl ar l a di r ekt v ey a endi r ekt t er t i pl er de v e ni z aml ar damünas ebet l er ikur ul ac ak,büt ün bu f er dîv emâş er î pl ânl ar ı ni c apl ar ı nauy gunç eş i t l imuhi tv et abi atş ar t l ar ımev c ut ol ac ak,bu ş ar t l ar l a bu pl ânl aray ar l anac ak,bu ay ar l amal ar da, ni z aml aş mal ar dav eahenkl eş mel er deder ec el er iç okdeği ş i k,ki mi s it amamenot omat i k,ki mi s iy ar ıi dr akl i ,ki mi s it am i dr akl ibi r s ür üv az i f el iv ar l ı kv az i f el ener ekç al ı ş ac akv ebunl ar ı n üs t ünde y üks ek,üs t ünv az i f epl ânıv ar l ı kl ar ıbi r eri dar ec iol ar aküni t eden al dı kl ar ıi c apdi r ekt i f l er i negör e,kendidi r ekt i fv ekont r ol l er ial t ı ndaonl ar ıs ev kv ei dar eedec ek,ni hay etobas i ty umur t agünün bi r i ndebüy ükv az i f epl ânı nı ni dar emekani z mas ı ndadi ğer l er i gi bi 267

BEDRİRUHSELMAN

r olal mı şkudr et l ibi rv ar l ı khâl i negi r ec ekt i r .Bur adabubas i tkuş y umur t as ı nı nç oki l er i l er de,büy ükbi rv az i f el iv ar l ı khâl i ne gi r ec eği nigör en v edahabas i tbi ry umur t ahâl i ndei ken onun buy üks ekdur umunut emi nedi c il üz uml ui l khaz ı r l ı kl ar ıt er t i p v e t ây i nedebi l enkudr etobüy ükahenkt engel mekt edi r .Yâni bi r v ar l ı ğı nmi l y ar l arv emi l y ar l ar c as enes onr agel ec ekdur uml ar ı nı n i l khaz ı r l ı kl ar ı nı nt ây i nedi l er ekkı lkadarş aş madan,buhaz ı r l ı kl ar ı n hedef i ne doğr uy ür üt ül mes ianc ak büy ük ahengi n kudr et i y l e mümkünol abi l i r . Ar t ı kaş i kârol muş t urkibüt ünbuf aal i y et l er ,kâi nat t at ekâ-mül ü i s t i hdafedenv ekâi nat ıbüt ünhâdi s el er i y l ebi rt ekol uş abağl ay an i l âhîni z amı nbüy ükahengii ç i ndec er ey anet mekt edi r .Vedüny a v ar l ı kl ar ı nı nt ekc ephel i ,kı s ı ri dr akl er ikar ş ı s ı ndaeks er i y amenf î gör ünüş l er i ner ağmen,buni z am t am v eş aş may an bi rahenk i ç i ndeakı pgi t mekt edi r . * * * Büt ünv ar l ı kl ar ı ni nki ş afv et ekâmül l er i neai thar eket l er ,an- c ak bu kâi nat ahengii ç i ndekini z aml ar ı n,t er t i pl er i nı ş ı ğıal t ı nda y ür üy ebi l i r .Hert er t i p,herol ayi l âhîi c abı nt ec el l i s iol ankâi nat ahengi ni n,büt ünv ar l ı kl ar aş âmi lt ekâmülz ar ur et l er i nikar ş ı l ar .Şu hâl de,kâi nat ı n büt ün âl eml er i nde ol duğu gi bi ,bu i l âhîi c abı n ş ümul ünegi r endüny amı zdael betbubüy ükahengi ni ç i ndedi r . Bi naenal ey hbi rkuş unaçbi rkedit ar af ı ndanpar ç al anmas ı ,hem kuş un,hem dekedi ni ni nki ş af ıi ç i nnekadarl üz uml uv ekâi - nat ı n t ekâmülpl ânıi l enekadardüz enl ibi rhâdi s ei s e,bi rş ef i n ş uv ey a bu gi biz âhi r îs ebepl er l e bi rmi l l et ihar be s ür ükl emes i ,bi r ç ok i ns anı nöl ümünes ebepol mas ı ,bi r ç okl ar ı nı naç l ı k,s ef al et ,ı s t ı r ap i ç i ndekal mal ar ı nay olaç mas ıbüt ünbui ş ekar ı ş mı şol anv ar l ı kl ar ı n ay r ıay r ıpay l ar ı na düş en i nki ş af l ar ıi ç i n o kadarl üz uml uv e kâi nat ı numumît ekâmülpl ânı ndadaokadarahenkl ibi rhâdi s edi r . Bunl ar ı nbi r i nc i s i ndehem kuş ,hem kediy üks eki nki ş afhedef l er i ne v ar mak i ç i n bu i ş e nas ı l ot omat i kman s ür ükl enmi ş s el er , i ki nc i s i ndedebuş efv eonunpeş i net akı l anl ar ,ay nıy ol dakibüy ük hedef edoğr u kur ul muşahenge,öy l ec eot omat i kman kat ı l mı ş bul unmakt adı r l ar .Büt ün bunl ar ı n net i c es i nde el bet t es ay ı s ı z i nki ş afhaml el er ial ı nac ak,s ons uzi l er l emei m268

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

kânl ar ıo i ns anl ar ı n önl er i neaç ı l mı şol ac akt ı r .Bur adakiboğuş mal ar ı n,kı r ı ş mal ar ı n,v ur uş mal ar ı n per i ş an,ahenks i z ,boz ukv e düz ens i z gör ünen manz ar as ı ;haki kat t ei ns anl ar ı ni dr akl er i ni n üs t ündebi rt er t i pl eonl ar ı nl ây ı kol dukl ar ıv ei s t edi kl er iı s t ı r apl ı , az apl ı ,i ş kenc el iy ol l ar dani nki ş afi mkânl ar ı nıt emi nedenahenkl ibi rdur umuni f ades i di r . * * * Tabi at ı nbüt ündur uml ar ı ndav eol ay l ar ı ndat ekâmül ün umumî ahengi negör e,v ar l ı kl ar ı nhert ür l üi ht i y aç l ar ı nauy gundur uml ar mey dana get i r i l mi ş t i r .Âl emdekibu ahenk,bu düz en büt ün v ar l ı kl ar ı nt ekâmül l er iy ol undakimukadder l er i ne hâki m, i l âhî i c abı nt ez ahür üdür .Bui c apdabüy ükkâi nator gani z as y onl ar ı nda v az i f eal mı şherkademedekiv az i f el i l er i n,üni t eden gel en di r ekt i f l er e gör e,der ec e der ec eş ümul l enen f onks i y onl ar ı y l a y er i neget i r i l i r . Böy l ec ebüt ünâl eml er ,büt ünkâi nat ,büy ükbi rahenki ç i nde bi r bi r i y l es ı ms ı kıkuc akl aş mı şs ay ı s ı zhâdi s el er ,ol uş l arv eakı ş -l ar mudi l es i di r .Ahenkkâi nat ı nbi z z atkendi s i di r . * * * Ens at hîbi rgör üş l edahi ,düny adaet r af ı nadi kkat l i c ebakan-l ar , bu büy ük ahengi nt abi at a aks et mi şs ay ı s ı zt ec el l i y at ı nıgör ebi l i r l er . Yüks ekt en y er y üz üne bakı l dı ğı z aman, kar al ar l a deni z l er i n kav uş mas ı ndakiahengiher kes gör ebi l i r .Mi l y onl ar c ac anl ı nı n hay at ı na en uf ak bi rz ar arbi l ev er mey ec ek ş eki l de deni z l er i n kar al ar l a kuc akl aş mas ı ,t ekâmül ahengi ni n düny a maddel er i üz er i ndet ec el l iedent ez ahür l er i ndenbi r i di r .Deni z l er ,der i nbi r s ay gıgös t er i r c es i ne kar al ar a kar ş ıol an hudut l ar ı nıaş maz l ar . Kar al ar ,s aki n bi rv ekar l adeni z l er ekar ş ıol an dur uml ar ı nımuhaf az aeder l er .Büt ün bunl ardüny aday aş ay an c anl ı l ar ı n hay at ş ar t l ar ı na v e umumîahenge gör e,v az i f el iv ar l ı kl art ar af ı ndan ay ar l anmı ş t ı r .Bu ahengi n bi r az boz ul mas ı ,mes el â deni z l er i n, s ev i y es i nden810met r ey üks el mes i bi r ç oky er de,bi r ç okc anl ı nı n hay at ı namalol abi l ec eknet i c el er idoğur ur .Fakatböy l eol 269

BEDRİRUHSELMAN

mamas ıi c apedeny er l er debuahenkas l âboz ul maz . * * * Düny adahay at ı ni dames iv ev ar l ı kl ar ı ni nki ş af ıi ç i nkur ul an bu büy ükahengemev s i ml ergüz elbi rmi s alol ur l ar .Mev s i ml er ,hay at s ahi pl er i ni n y aş ama i mkânl ar ı dahi l i nde kal an s uhunet der ec el er i ndekimuay y ens ı nı r l ar ı nıaş maks ı z ı n,büy ükbi rni -z am v ei nt i z am i ç i ndebi r bi r l er i nit aki peder l er .Bunl ar ı nakı ş l a-r ı ndaki ot omat i z ma,büy ükv az i f el i l ert ar af ı ndan kur ul muş t ur . Bu s ay ede mes el â mut edi li kl i ml er de, kı z gı n y az günl er i nden bi r denbi r ekı ş ı n en s oğukgünl er i neat l anı v er mez .Suhunetder ec el er ienüs thudut t anenal thududav eenal thudut t anenüs t hududa gel i nc ey e kadarkademe kademe,hergün bi r azdaha deği ş meks ur et i y l et at l ıbaharakı ş l ar ıi ç i ndey az l ar dan kı ş l ar a, kı ş l ar dan y az l ar a geç i l i rv e hi ç bi rv aki tç i z i l mi şs uhunetder ec el er i ni n hudut l ar ıne aş ağı da,ne y ukar ı da,düny adakihay at s ahi pl er i ni nt ahammüledemey ec ekl er is ev i y el er euz anmaz .Buhâl , âl eml er i nbüy ükahengi neuy any üks ekpl ânl art ar af ı ndant anz i m edi l mi şhes apl ıbi rt er t i pt i r . Mev s i ml er i ns ı c akl ı ks oğukl ukder ec el er i ,v ar l ı kl ar ı nhert ür - l ü i ht i y aç l ar ı nac ev apv er enmat er y al l er l edol udur .Bur adadabüy ük bi rt er t i pahengiv ar dı r .Vebüt ünbuni z am v et er t i pl er ,kâi nat ı n umumît ekâmülakı ş ıi ç i nde,düny av ar l ı kl ar ı na s ons uz i mkân kay nakl ar ıhaz ı r l amakhedef iy ol undakur ul muş t ur .Buahenkt en z er r e kadar ş aş mamak üz er es ay ı s ı zv az i f el iv ar l ı kl ar bu kur ul uş l ar dav az i f el enmi ş l er di r . İ l kbahar ı nt at l ıv ehay ati ç i nl üz uml uol anneml ihav al ar ıbi rs ür ü nebatv ehay v anbedeni ni nuy anmas ı nas ebepol ur .Her ş ey t az el eni r , genç l eş i r . Yaz mev s i mi , ol gunl uk dev r i di r . Büt ün mey v el erol gunl aş ı r ,herhay ats ahi bikendi s i nde mev c utol an kudr et l er ior t ay adöker .Bubi rv er i ml i l i kmev s i mi di r .Sonbahar , muay y enbi rdev r ez ar f ı ndakiv az i f el er i nigör müşbâz ıv ar l ı kl a-r ı n, y enihay at l ar ı nahaz ı r l anmaküz er emuv akkatbi ruy kuy a, öl üme v ei s t i r ahat eol ani ht i y aç l ar ı nıkar ş ı l ar .Bus ı r aday apr akl ars ol ar ,dökül ür .Ağaç l argi z l ihay at l ar ı nadönmey ebaş l ar .Gel ec ek bahar dakiy eniuy anı ş l ar ı na kendi l er i nihaz ı r l amak üz er e 270

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

bi r ç okhay v an,kabuğuna,y uv as ı naç eki l i rv ey akendi s i nigel ec eğehaz ı r l ay anuy kus unav ey aöl ümünedal ar . Kı ş ,büt ün bedenl i l er i n hert ür l üt ekâmülmat er y al i nii ht i v a eden bi rmev s i mdi r .O mev s i mdei ns anl ar ,bi rs ür üi mt i hanl a, t ec r übei l e,müş ahedei l ekar ş ı l aş ı r l ar .Ni s bet enç et i nş ar t l aral t ı ndakiç al ı ş mal ar ,c ehi tv egay r et l eri ns anl ar ı nol gunl aş mal ar ı -na, peki nl eş mel er i ne y ar dı m eder . Büt ün bunl ar bi r bi r i ne bağl ı t er t i pl eri ç i nde,kar ş ı l ı kl ıal ı ş v er i ş l er l ev ebi r bi r i neday anı ş ma-l ar l a v ukuagel i r l er .Bunl ar ı nherbi r idüny anı numumîar mo- ni s i ni t eş ki leden v ebu umumîar monii ç i ndebi r bi r i nes ı ms ı kıbağl ı ol ar akbul unanni z aml arv et er t i pl er di r . Heri kl i mi nkendi s i nemahs usbi rni z amıkur ul muş t ur .O ni z am, oi kl i mdey aş ay anv ar l ı kl ar ı nhay ati mkânl ar ı y l av et a- hammül der ec el er i y l eay nıay ar daol ar aky ür üt ül ür .Sı c aki kl i m nebat l ar ı , hay v anl ar ıv ei ns anl ar ı ,muht açol dukl ar ıhay atş ar t l ar ı nıoi kl i mde bul ur l ar .İ kl i ml erbüy ükbi rs adakat l ebuahengeuy ar l ar .Hi ç bi r v aki tt r opi kalböl gel er debuzdağl ar ıt eş ekkület mey ec eğigi bi , buzmı nt ı kal ar ı ndadakı z gı nç öl l er ,s ı c akböl ge- l erbul unmaz . Zi r a bu gi bihâl l er ,or al ar ı ns aki niol an bedenl er i ny aş ama i mkânl ar ı nauy gundeği l di r . Yer l er i nkur uduğu,nebat l ar ı ns us uzkal dı ğı ,hay v anl ar ı n i ç ec ek s ubul amadı ğıv ei ns anl ar ı nkur akl ı kt an,mev s i ms i zbi röl üml ekar ş ı kar ş ı y a kal dı ğıanda,der halbüy ük ahenge uy gun f aal i y et l er l e v az i f el enmi şv ar l ı kl arhar eket egeç er l erv eo böl gey et es i r l er i ni gönder mey e baş l ar l ar .Bu t es i r l ers ay es i nde bul ut l art opl anı r , y er y üz üne i nen y ağmur s ul ar ıor t al ı ğıc anl andı r ı r ,z a- r ar l ı dur uml ar ı nv ukuagel memes ii ç i nmükemmelv eahenkl i bi r ot omat i z ma kur ul muş ol ur .Yer dekis ul ar ,muay y en har ar et der ec es ii l e buhar l aş ar ak t ekr argöky üz üne ç eki l i rv el üz umu ol unc ay ağmurhâl i ndegeney er ei ner .Bus ur et l ebüt ünhâl l er v e y ür üy üş l er ,umumît ekâmülakı ş ıahengi neuy gunbi rni z am i ç i nde kı lkadarş aş madany ol l ar ı ndadev am edi pgi der l er . * * * Gec el ermuay y enf as ı l al ar l agündüz l er it aki peder .Buhus us -t a y er y üz ündekiherböl geni nmev s i mi negör ebi ray ar ı ,per i y o- di k 271

BEDRİRUHSELMAN

bi rt er t i biv ar dı r .Muay y enmev s i ml er degünl er i nv egec el e- r i n müddet l er idai ma s abi tol ar ak kal ı r .Büt ün bunl ar ,ş aş may an t er t i pl erdahi l i ndec er ey anedenhâl l er di r . Düny ada,herhâdi s edev edur umdamunt az am bi rr i t i m dahi l i ndev ebüy ükbi ruy gunl uki ç i ndev ukubul anhâl l erv edüz en-l er , düny anı n umumîahengi ni n bi r ert ez ahür üdür .Ni z ams ı z ,boz uk hi ç bi rş eyy okt ur .Büt ün ol ay l ar ,der ec eder ec eherv ar l ı - ğı n t ekâmül üi l eay ar l ıv eonay ar dı mc ıol ar akor t ay akonmuş t ur . Düny a,muaz z am bi rahenkol ankâi nat ı nküç ükbi rpar ç as ı dı r . Bur adav ukuagel enş ey l er i nhi ç bi r ibuahengi ndı ş ı naç ı kamaz . Çı kar s amev c utol amaz .Zi r aahenk,hâdi s el er i n büy ükt ekâmül y ol undahernokt as ı ndabi r bi r i nei nt i bakı ,uy gunl uğuv ebi r bi r i nit amaml ay ı c ıdur umdabul unmas ıdemekt i r .Bui s ehâdi s el er i hus ul eget i r enbüt ünhar eket l er i n,bi r bi r i net am mânâs ı y l akay naş mı şol mas ı nıi f adeeder .Hâl bukiherv ar l ı k,hermaddec üz ü, herv i br as y on bi r erhar eketmudi l es i di r .Büt ün kâi nat ı n hi ç bi r z er r es i ni n,ı ş ı khüz mel er i nden az adeol amay ac ağı nıev v el c ebel i r t mi ş t i k.Bui l âhîı ş ı k,ahengi nkendi s i di rv ekâi nat ı nbüt ünhar eket l er ianc akbui l âhîı ş ı kkudr et i y l ev arol abi l i r .Bunokt ay ıda bel i r t mi ş t i k.Şuhâl de,ahenkt enay r ı l makdemek,buhar eket l er den mahr um kal mı şol makdemekt i rkihar eket l er den mahr um kal mı ş hi ç bi rmaddeni n,hi ç bi rv ar l ı ğı n mev c udi y et iv e bekas ı düş ünül emez .Demekkiner edehar eketv ar s aor adamuhakkak kâi natahengi ni nbi rt ec el l i s i mev c ut t ur . * * * İ ns anl ar naz ar ı nda i y i l i k, köt ül ük, boz ukl uk, düz ens i z l i k, mânâs ı z l ı k,al ç akl ı k,y üks ekl i k,münas ebet s i z l i k gi bigör ünen ş ey l er i nheps ii z af î di r .Bunl ar ,i ns anl ar ı nkâi natni z amıv eahen- gi hakkı ndaki gör üş noks anl ı kl ar ı nı n net i c el endi r di ği kı s ı r hüküml er deni bar et t i r .Bi rar s l anı n,kendi s i nimüdaf aadanâc i z bi r gey i ğes al dı r ar akonupar ç al ay ı py av r ul ar ı nay edi r mes i ,büy ük bal ı kl ar ı n küç ük bal ı kl ar ıy ut mas ı ,nebat ,hay v an v ei ns an âl eml er i nde s ay ı s ı z kı t al l er i nv e bi r bi r i niy i y i ş l er i n;düny anı n kur ul duğu andan i t i bar en müt emadi y en t ev al iet mes i ,i ns anl ar ı nbi r bi r l er i nes al dı r ar akkendihuz urv er ahat l ar ı nıy oket me- s i , s ay ı s ı z az ap v ei ş kenc ei l e dol u ol an günl er i nikendif i i lv e har eket l er i y l ebi z z atkendi l er idav etet mes iv eni hay etdüny a- y ı 272

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

kendi l er ii ç i nbi rc ehennem,bi rz i ndanhâl i nekoy mas ıgi biç i r ki n gör ünenhâl l erhaddi z at ı nda,büy ükahengi ni c apl ar ı nauy guni dar e mekani z mas ı namens upv az i f el i l er i nkont r ol l er ial t ı ndac er ey an eden l üz uml u,z ar ur îv e muhakkak s ur et t e hay ı r l ıdur uml ar dı r . Bunl ar büt ün v ar l ı kl ar ı n v e i ns anl ar ı n dai ma y eni i nki ş af kademel er i nihaz ı r l amak gay es i ne gör ey ür üy en âl emi n büy ük ni z am v eahengii ç i ndeakı pgi der l er .İ ns anl arbudur umuanc ak t ekâmül l er ini s bet i nde gör ebi l i r l erv e gör ec ekl er di r .Bun-l ar ı n t ekâmülni z amı ndav ekâi nat ı n umumîahengii ç i ndehi ç -bi r i s i l üz ums uz ,boş ,ç i r ki nv eabesdeği l di r .Büt ünbuç i r ki nl i k v e abes l i kmef huml ar ıgenet ekâmülahengii ç i ndet ec el l ieden bi r düny ahay at ız ar ur et i y l e,i ns anl art ar af ı ndankabul v ei t i baredi l mi ş , t ekc ephel igör üş l er emüs t eni ti z af i y et l er di r .Es as en,hi s l er i nden bi ranay r ı l ı pdüny ay ıobj ekt i fbi rgör üş l emüş ahedeedenl ero andabuhaki kat ibüt ünaç ı kl ı ğı y l agör ebi l i r l er . Böc ekl erâl emi ne bakt ı kl ar ız aman,ar al ar ı ndakibüt ün kav gal ar ı na,döv üş l er i ne r ağmen,onl ar ı n dai ma neş v ünemal ar ı nı s ağl ay anv ei nki ş af l ar ı nıt emi nedenbüy ükbi rahengi nmev c ut ol duğunuv ebuahenki ç i nde,budöv üş l er i nv ekav gal ar ı ndabüy ük mânâl art aş ı dı ğı nıt akdi ret mekt egec i kmez l er . Bi rkar ı nc ay uv as ıs aki nl er i ni n,kendimes kenl er i nikor umak i ç i n hemc i ns l er ii l ey apt ı kl ar ımüc adel el er ,döv üş mel erl üz um- s uzv e boşhar eket l erdeği l di r .Öt eki l er i nonl ar ahüc um et mes i , bunl ar ı n da hüc um edenl er e mukabel ede bul unmas ı ,kar ı nc a hay at ı nı nov ar l ı kl ar aöğr et mes ii c apedenbâz ımel ekel er i ,ot omat i kol ar akonl ar akaz andı r ant er t i pl er di r .Büt ünbuhâl l er ;bu kar ı nc al ar ı n,buar ı l ar ı n,buböc ekl er i nt eş ki l ât l anmak,bi rar ay a t opl anmak,mâş er îpl ânl ar al i y akatkaz anmakv eni hay etgünün bi r i nde y üks ek v az i f e pl ânı nı ny ol unu t ut muşi ns anl arar as ı na kar ı ş makdur uml ar ı nı nenbas i tv eot omat i khaz ı r l ı kl ar ı nıy apabi l mel er ii ç i n as l îdi r ekt i f l er den gel en büy ük t abi atni z amı nı n, bu v ar l ı kl ar ı n hi s s el er i ne ay r ı l mı ş kı s ı ml ar ı dı r .Onl ar ,böy l ec e ot omat i kol ar akkur ul muşt eş ki l ât l ar ıs ay es i ndehay at l ar ı nıi dameet mek,nes i l l er i niür et mek,t opl ul ukl ar ı nı ns el âmet i nimuhaf az aet mekv ebüt ünbuf aal i y et l er i nar kas ı ndas akl ıbul unani nki ş af l ar ı nıs ağl amakuğr unday ükl enmi şol dukl ar ıbi rs ür üi ş iv e v az i f ey i ,bi r bi r l er i nez ar arv er medenbüy ükbi rs adakat l ey apar -l ar . Ve bu i ş l er i nde z er r e kadari hmalv et embel l i k gös t er mez l er . 273

BEDRİRUHSELMAN

Bi r bi r l er i ne z ar arv er meden bu i ş iy apar l ardedi k.Zi r a düny a i dr aki negör eheran bi r bi r i niy i y en düny abedenl er i ;buhar eket l er i y l e,haki kat t ebi r bi r l er i nez ar arv er mey i pbi l medenv ei dr aks i z c ey ar dı ml aş makt adı r l arv ebunundaböy l eol mas ıonl ar ı n mâş er îpl ânl ar ıi ç i ndebi rz ar ur et t i r .Böy l ec eenküç üğündenen büy üğünekadarbüt ünnebat l ar ,hay v anl arv ei ns anl arâl emi nde baz anmüs pet ,baz anmenf îş eki l l er degör ünenbüy ükni z am v e ahengi ni c apl ar ı nabi ruy uş ,bi rkat ı l ı şhâl iakı pgi der . * * * Mâş er îpl âni c apl ar ı nı nahengi neuy uşhâl i ni ni ns anl ar dadai ma büy ük t abi atni z amı nı nv et ekâmülahengi ni n kadr os ui ç i nde kal makş ar t ı y l a-dahaç okgeni şv eş ümul l üv ar y et el er igör ül ür . Mes el â,i ns anl arar as ı ndabâz ıy er l er debüy ükbi rs ul hv es ükû-net i ç i nde t ec el l ieden ahenk,di ğerbi r ç ok y er l er de bi r bi r i nit ac i z et mekv ez ar ar l ar as okmak,boğmak,öl dür mekt ar z ı nday ür ü-y en ahenkt enf ar kl ıv eay r ıdeği l di r .İ ns anl arnaz ar ı ndaahenks i zv e boz uk gi bigör ünen büt ün bu kar gaş al ı kl ar ,kâi natahengi ni n, düny ani z amı nauy gunol ar aki ns anl ar ı nç eş i t l iy et i ş mei ht i y aç l ar ı na,kudr et l er i ne,l i y akat l er ider ec el er i ne gör et er t i pl enmi ş , ay ar l anmı şt ez ahür l er i di r .Böy l ec et aş ı ndan,t opr ağı ndan i t i bar enbüt ünhay ats ahi pl er i niv eonl ar aai thar eketv eol ay l ar ımuaz z am bi rt ekâmülahengii ç i ndes i nes i neal mı şdüny ahay at ıbu c ephes i y l et ekbi rbüt ünol ar akel eal ı nmal ı dı r .Oöy l emuaz z am bi r or kes t r adı rkiay r ıay r ıel eal ı ndı kl ar ız amanç eş i t l idi s onan v e hat t âkul aky ı r t ı c ıkar akt er l ergös t er er ekor adanç ı kanbâz ıs es l er , o or kes t r anı n büt ünü i ç i nde di nl endi ğiz aman,gay etgü-z el , ahenkl iv ehat t âor kes t r anı nmükemmel i y et ii ç i nl üz uml u dur uml arv ekı y met l erhâl i nial ı r .Kompoz i s y onv eor kes t r as y on bi l gi l er i ndenanl amay anbi ri ns ankal kı pda,kendi s i neboz ukgel en bi râl et i ns es i ni ,genekendikey f i negör edüz el t ey i m der s e o or kes t r anı nahengi niboz abi l i r .Hâl bukidüny anı nbüt ünhâl iböy l e al el adebi ror kes t r anı nf aki rahengi y l ekı y asedi l emey ens ons uz ş ümul emâl i kbi rar monii ç i ndedi r .Bubakı mdan düny a,büt ün t eş ekkül ât ı y l a,kur ul muş muaz z am bi rkompoz i s y ondur . Bu kompoz i s y onumey danaget i r enl erdeüni t edens üz ül üpge- l en as l îi c apl ar ai nt i baket mi şbüy ükv az i f el is anat kâr l ar dı r .Yânibüy ük or gani z at ör l er di r . 274

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

* * * İ ş t e,düny anı n büy ük ni z am v e ahengi ni n kudr et l it er t i pl er i i ç i nde bugüne kadaremekl ey er ek gel en i ns anl ar ,ar t ı k bugün düny adakit ekâmül l er i ni nz i r v el er i neul aş mı şbul unmakt adı r - l ar . Büy ükkâi natahengi ni ns ür egel mi şol ant er t i pl er i ,ş i mdi y ekadar düny adabut er t i pl eri ç i ndey et i ş mi şi ns anv ar l ı kl ar ı nı n ar t ı kdaha i l er it ekâmül l er i nemüs aadeedec ekdur umdadeği l - di r .Zi r a i ns anl ar ,hi dr oj en âl emii mkânl ar ıi ç i ndekibüt ün gör gü v e t ec r übel er i niy apmı ş ,bur ay aai tbüt üni nki ş afkademel er i niaş mı ş v edev r el er i nii kmalet mi şdur umdadı r l ar .Onl ar ı nözv ar l ı kl ar ıy eni uf ukl ar a,y enimuhi t l er e,bolhay atv ei nki ş afi mkânl ar ı y l adol u ay dı nl ı kül kel er ekoş makv eul aş maki ht i y ac ıi ç i ndeç ı r pı nmakt adı r . Onl arbüy ükkâi natahengi ni nengeni şi mkânl ar ı nakav uş makv e oahenkt enol may aç al ı ş maki ş t i y akıv es ez gi s ii ç i ndedi r l er . Ger ç ii ns an hâl i ndekidur uml ar ı y l abu s ez gi l er i ni ni dr akl er i ne t am ol ar akv ar mı şbul unmamakl aber aber ,beş er i y etbugün bu ç ı r pı nı ş ı nenağı rv ekoy ut eş ev v üş ü,ş aş kı nl ı ğıi ç i ndey aş amakt adı r .O ner ey egi dec eği ni ,ner ey egi t mes il âz ı m gel di ği nihenüz kes t i r emi y oramas ebebi ni ,mahi y et i nibi l meks i z i n,kabı nas ı ğmay an har eket l er i y l e muhakkak bi ry er e gi t mek,bi ray dı nl ı ğa kav uş mak,f er ah bi rmuhi t eç ı kmak,i ç i nde bul unduğu madde ş ar t l ar ı nı nağı r l ı ğı nıdel i pgeç meki ht i y ac ı i ç i ndekı v r anı pdur u-y or . Mahi y et i nii dr akedemey er ek,f akatş i ddet l ei s t ey er ekher anpeş i ndekoş t uğus aadet i nbi rz er r es i nidahiç ev r es i ndebul amay ı nc a,os aadet i nhüs r anıi l ekendi s i ni ,maddeoy unc akl ar ı - nı n gel i p geç i c iz ev kl er ii ç i ne gömer ek av ut may aç al ı ş ı y or .Fakat z âhi r en,ş aş kı nl ı ğı nıar t t ı r makt anbaş kabi ri ş ey ar amazgör ünen buç ı r pı nı ş l ar ıhaki kat t e,kadermekani z mas ımuv ac ehes i ndegene, oar adı ğı ,bekl edi ğiv emuht açol duğus aadety ol l ar ı nıken- di s i ne haz ı r l ı y or .İ ş t e ş i ddet l e i s t edi kl er i , bekl edi kl er i bu s aadet e i ns anl ar ı n kav uş mas ıi ç i n,âl emi n büy ükahengii ç i nde,l üz uml u t er t i pl erel bet t ekur ul makt adı r .Bui l er it er t i pl er ,bugünküdüny a ni z amı nı ny av aşy av aşdeği ş mes iv eol gunl aş mı şhâl egel eny eni i s t ekv ei ht i y aç l ar agör el üz uml uf or ml ar ı nmey danagel mes iz ar ur et i y l e,i l âhîni z amı nahengii ç i ndet akdi rv et es bi tedi l mi ş t i r . Şu hâl de,gel ec ek büt ün deği ş mel er ,i ns an i dr akikar ş ı s ı nda 275

BEDRİRUHSELMAN

nekadarbüy ükbi r erkat as t r ofmahi y et i ndegör ünür s egör üns ünl er ,i ns an v ar l ı kl ar ı nı ni ht i y aç l ar ı naen uy gun v emükemmel c ev apl arv er i c it er t i pl erv eni z aml aral t ı ndav uku bul ac akl ar dı r . Yakı nda baş l ay ac ak ol an hâdi s el er ,düny ada mümkün ol abi l en i ns an t ekâmül üne uy gun ni haîs ahnel er ihaz ı r l ay ac ak v e as ı r l ar danber is ür enı s t ı r apl ıbi rdüny as af has ı nı ns onper des i nibu s ahnel er dekapat ac akt ı r . * * * Tabi at t a hi ç bi rv ar l ı ğı n hi ç bi ri ht i y ac ıi hmal l e kar ş ı l anmaz . Büt ün t ekâmüli ht i y aç v ei s t ekl er i ne uy gun t er t i pl er ,ni z aml ar v edüz enl erder halkur ul ur .Zi r akâi natt ekâmüli ç i ndi rv eor ada büt ün t ekâmüli ht i y aç l ar ı nı nt at mi n edi l mes ibi rz ar ur et t i r .Bu i ht i y aç l arkar ş ı s ı ndakur ul ac aky enini z am v et er t i pl er i nş eki lv e i s t i kamet l er i negel i nc e;i ns an v ar l ı kl ar ı nı n dahaüs t ün hay at l ar a namz etdur umagi r di kl er i niv es ons uzpar l akül kel er i n kapı s ı na day andı kl ar ı nıs öy l emi ş t i k.Fakati ns anl ar ı nl ây ı k ol dukl ar ıbu y üks ekv epar l akhay at l ar akav uş abi l mel er ii ç i n,bukapı nı naç ı l mas ıl âz ı mdı r .İ ş t e,i ş t i y akl apeş i ndenkant eri ç i ndekoş t ukl ar ı bu eş s i zs aadetül kel er i ne göç edebi l mel er ii ç i n,i ns anl ar ı ny apac akl ar ıküç ükbi ri şdahakal mı ş t ı rkiodaz at enaç ı l may ahaz ı r bi r v az i y et t eönl er i nedi ki l mi şol anbukapı y ı ,bi rf i s kev ur uş u i l ear dı nakadaraç ar aki ç er i y edal makt ani bar et t i r .Fakatbunun t ahakkukudageneç okt er t i pl iv eahenkl ibi r t akı m hâdi s el er i n akı ş l ar ıi ç i ndemümkünol abi l ec ekt i r .Vebunundaböy l eol mas ı i ns anl ar ı ns el âmet ii ç i nl üz uml udur . Bumuaz z am düz eni ç i ndekiahenkl it er t i pl er i ns ağl amı şol -duğu büy ükhaz ı r l ı kl ar danel bet t ebi r ç oki ns anf ay dal anac ak v ebu s ay ede büy ük bi rs aadet hav as ıi l e, namüt enahi i mkânl ar di y ar ı ndakies i r îâl eml er i n ebedihay at l ar ıi ç i ndeper v azet mek üz er eakı pgi t mekf ı r s at ı nıkaç ı r may ac akt ı r . Yakı nda,t abi at ş ar t l ar ı nda v ukua gel mey e baş l ay ac ak ol an c ez r îdeği ş mel er dehi ç bi rş ey i nmaks at s ı zv ekör ükör üneol may ac ağı nı ,enuf akbi rhâdi s eni nbi l eanc aküni t edengel eni c apl ar agör eüs t ün v az i f el iv ar l ı kl art ar af ı ndan ş aş may an v eaks amay anbi rt er t i pv eahenki ç i ndehus ul eget i r i l ec eği niar t ı ki y i c e 276

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

bel i r t mi ş bul unuy or uz .İ ş t e bi r az y ukar ı da bahs et t i ği mi z kapı nı n aç ı l mas ıdemek de bu haki kat i ni ns anl art ar af ı ndan i dr ak edi l mes i ,beni ms enmes iv eonagör emev c utdüz enl er ei s t ey er ek, s ev i ner ekgi di l mes i ,uy ul mas ıdemekt i r .Şuhâl de,y er y üz ünde- ki t abi atş ar t l ar ı nı n deği ş mes i y l e mey dana gel ec ek y eniahengi n, i ns anl ar abukur t ul uşi mkânl ar ı nıbahş et mi şol mas ıbakı mı ndan f ev kal âdebüy ükbi rkı y met iv eehemmi y et iv ar dı r .Zâhi r en,bo-z uk düz env es ı kı c ı ,hat t âr ahat s ı zedi c igi bidur uml ar dagör ül ebi l ec ek ol anbuhâl l er i nhaki kat t e,i ns anl ar ı ny üks ekkaz anç l ar ı - nıt emi ne y ar ay ac akkı y met l ibi r erv âs ı t aol duğunuunut mamaki ns anl ar ı n menf aat l er imukt ez as ı ndandı r .Zi r ai ns anl ı ğı n deği ş ec ek ol an ç ehr es iv ey enit er t i pl er l ekur ul ac akahenk,anc ak,i kmaledi l mi şbi r düny adev r es i ni nkapanı ş ı ndans onr aol ac akt ı r .İ ş t ebununi ç i n, düny anı ngeç i r ec eğis onhaz ı r l ı kl arv ar dı r . Buhaz ı r l ı kl ar ı ni kic ephes iv ar dı r :Bi r i nc ic ephes ii ns anl ar a, bu düny anı nar t ı kkendi l er ii ç i nel v er i ş l ibi rmes kenol amay ac ağı nı anl at maks ur et i y l e,henüzeks i kkal an l üz uml ubi l gi l er i ni , müş ahedel er i niv ei manl ar ı nıkaz andı r mak,di ğer c ephes ide s onr adan gel ec ek bas i tbedenl er i nt ekâmül l er i ne el v er i ş l iy eni bi rdüny ay ımey danaget i r mekt i r . * * * Şi mdi ,but abi atdeği ş mel er i ni n,y eniz uhuredec ekhâdi s el er i nhul âs a,v ukuuy akl aş mı şol anbüy ükdüny ai nkı l âbı nı nmahi y et v eş eki l l er i nii z ahet mey ebaş l ı y or uz . Yakı nol anbubüy ükdüny adev r es ikapanı ş ı nı ni l kal âmet - l er i di y ec eği mi zbâz ıbas i tol ay l arhâl enbaş l amı şbul unmakt a- dı r . Bunl ar ,i ns anl ar ı nnaz ar ı ndahenüzkuv v et l imânâl ari f adeet mey en v ekört abi atkuv v et l er i nebağl ı ,gel i p geç i c iar ı z al ar dan i bar et s anı l anbâz ıat mos f erdeği ş i kl i kl er i di r .Buhâl l er ,gi t t i kç ear t ac ak v ey av aşy av aşy üks ekdel âl et l er i nidahakuv v et l ehi s s et t i r mek üz er edur madandev am edec ekl er di r .Mes el â,v akt i ndebekl enen y azs ı c akl ar ıbaz anbi rt ür l ügel emey ec ek,kı şor t as ı n- daanor mal s ı c ak hav al ar ,y az or t as ı nda da s oğuk hav al ar gör ül mey e baş l ay ac akt ı r .Bâz ıy er l er deuz unmüddetdev am edenkur akl ı kl ar y anı nda,di ğerbâz ıy er l er des ür ekl iy ağmur l ars el - l er imey dana 277

BEDRİRUHSELMAN

get i r ec ek v e mühi m t ahr i bat y apac akt ı r . Kuv v et l ir üz gâr l ar , t ehl i kel ihâl l eral ar akes ec ek,y ery erbüy ükz ar ar l ar ımuc i p ol ac akt ı r .Bu ar ada z el z el el erv ukua gel ec ek,ş i ddet l i y er s ar s ı nt ı l ar ı ,i ns anl ar ı nf el âket l idi y ev as ı f l andı r ac akl ar ıt abi - at ol ay l ar ı ar as ı nda y er y üz ünün or as ı nda bur as ı nda kendi l er i ni gös t er ec ekl er di r . Deni z l er dedemût atdı ş ıhâdi s el erv ukuagel ec ekt i r .Mes el â,hi ç metv ec ez i rol may an s ahi l l er de deni z l erbaz an 810 met r ey e kadarkabar ac akv ekar al ar ahüc um edec ekt i r .Böy l emetv ec ez r eal ı ş mamı şv ehaz ı r l anmamı şbâz ış ehi r l ers ubas kı nl ar ıt ehl i kes ial t ı ndakal ac akv ebüy ükz ar ar l ar auğr ay ac akt ı r . Düny anı nmuht el i fy er l er i ndey ery ert opr akkay mal ar ıv ukua gel ec ekv ebâz ıkas abal arv ey er l erbuy üz denbi rhay l ikor kul u v e endi ş el ianl argeç i r ec ekt i r .Kez abut opr akâf et l er is ı r as ı nda bâz ı y er l erç at l ay ac ak,or al ar dandumanl arv eat eş l erf ı ş kı r ac ak-t ı r . Vel hâs ı lmût atdı ş ıol ar akv ukuagel en büt ün bubüy ükr üz gâr l ar ,s el l er ,y ers ar s ı nt ı l ar ı ,z el z el el er ,deni z kabar mal ar ı ,s u bas kı nl ar ıv ey erç at l amal ar ıgi t t i kç ei ns anl ar ı nr ahat l ar ı nıkaç ı r ac akv ez ar ar l ar ı nıar t t ı r ac akt ı r .Fakatbunl ar ı nhi ç bi r i s iahenk dı ş ı ,düz endı ş ıol may ac ak,heps iy er l iy er i nc et er t i pedi l mi ş ,bi r az ev v el s öy l edi ği mi z hedef l er e ay ar l anmı ş adı ml ar ı n t edr i c î i l er l ey i ş l er i ni nbi r eri f ades iol ac akt ı r . Buhâl l er ,düny adaaş ağıy ukar ı4050s eneböy l es i ns i ,f akat dai mamüt er akkibi rş eki l dev ei ns anl art ar af ı ndanhaki kîmânâl ar ı nanüf uzedi l ebi l mes i nepekdekâf igel ec ekkudr et t eol mamaküz er edev am edec ekt i r .Bununl aber aberbunl ar ,dahai l er i s af hal ar ahaz ı r l ay ı c ımahi y et t ebi rt edr i çt aki peder kengi t t i kç e deş i ddet l er i niar t t ı r ac akl ar dı r .Buki t apt akibi l gi l er iokumuş ,beni ms emi şol anl ar ,buhâl l er i ndahai l kz amanl ar dadel âl etet t i kl er imânâl ar ı nıs ez mekt e güç l ük ç ekmey ec ekl erv e kendi l er i ni , gel ec ekbüy ükgüner ahat ç av ekal p huz ur uy l a,hat t âs ev i nç l e haz ı r l ay abi l meni ni mkânl ar ı nıel deet mi şol ac akl ar dı r . * * * Takr i benel l is enes onr ahâdi s el erdahaz i y adekendi l er i nihi s s et t i r mey ebaş l ay ac akl arv ei ns anl ar ıdahadoğr us ukendi l er i ni l üz umuder ec es i ndehaz ı r l ay amamı şol anl ar ı -ç okr ahat s ı zedi - c i , 278

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

kor kut uc u,z ahmetv eı s t ı r apl ari ç i ndebı r akı c ıkar akt er l eral may a baş l ay ac akl ar dı r . Bununl a ber aber , bunl ar da gene haki kî mânâl ar ı nıi ns anl ar a empoz e edec ek der ec ede ş i ddet l enmemi ş ol ac ağı ndan,i ns anl ar ı nbi rkı s mıbuol ay l ar ı nhaki kîmânâl ar ı - nı anl amakt anuz akkal ac ak,s adec ebüy ükbi rş aş kı nl ı ki ç i nde ne ol duğunu,ney euğr adı ğı nıbi l mey ec ekt i r .Mes el âi kl i ml er debâz ı ac ai pdeği ş mel er ,ev v el ây av aşy av aşbaş l ay ac ak,s oğuky er -l er t edr i c en ı s ı nac ak,bâz ımı nt ı kal ar mût at dı ş ıol ar ak s ı c akt an kav r ul may abaş l ay ac akt ı r .Buhâl l er i nnet i c es i nde,anor malr üz gâr l arbâz ıkor kunçt ay f unl ar ımey danaget i r ec ekv ebunl ar dan bi r ç okz ar ar l arhâs ı lol ac akt ı r .Zel z el el ers ı kl aş ac akv eş i ddet l enec ek,y erç at l amal ar ı ,i ndi f al ar ,ç ökünt ül erar t ac akv ebüt ünbu hâl l ers enel eri l er l edi kç ekendi l er i nidahaaç ı kol ar akhi s s et t i r ec ekl er di r . Bâz ış ehi r l er ,büy ük s ar s ı nt ı l arnet i c es i nde y ok ol ac ak,y er l er i ndebüy ükç ukur l arv ey agöl l ermey danagel ec ek,bâz ıy er l er de büy ükv edev aml ıkur akl ı kl arbaş l ay ac ak,bi r ç oki ns anv e hay v ant el efol ac ak,ağaç l ı k,münbi t ,mahs ul dary er l er ;boz kı r -l ar , hat t âs us uzç or akç öl l erhâl i nial may ay üzt ut ac ak,s enel er - den ber i ,hat t â as ı r l ar dan ber io hav al i de r ahat ç ay er l eş mi ş ol an i ns anl ari ç i nbur al ar ı ,ar t ı ky aş anmazhâl l er egi r ec ekv ei ns anl ar or al ar dan,dahamünbi ty er l erar amakv ebul maki ç i nay r ı l ac ak-l ar , daha müs ai ty er l er e göç et mey e baş l ay ac akl ar dı r . Böy l ec e düny aday ery erbüy ükgöç l erbaş l ay ac ak,buhâli ns anc emaat -l er i ar as ı ndamühi m huz ur s uz l ukl ary ar at ac akt ı r . Deni z kabar mal ar ıar t ac ak,düny a maddes iar t ı ki ns anl ar a kor kunçç ehr es i nigös t er mey ebaş l ay ar ak,kendi s i nden i ns anl ar ı nf az l abi rş eybekl ememel er i ,hat t âar t ı khi ç bi rş eybekl ememel er il âz ı m gel di ği nil i s anıhâl i y l eonl ar aanl at makt anbi ranger i kal may ac akt ı r .Hul âs a,düny ay av aşy av aşi ns anl ari ç i n gi t t i kç e kı s ı r l aş ac ak,t at s ı z l aş ac akv ey aş anmay as al i hkar akt er l er i nikay bedec ekt i r .Zat enev v el c edei z ahet t i ği mi zgi bi ,s onz amanl ar a doğr ubüs büt ünar t ac akol ankans erv akal ar ı nı nç oğal mas ıdaar t ı k düny amaddel er i ni n,i ht i y aç l ar ac ev ap v er medi ği nii ns an- l ar a aç ı kç agös t er enmühi m del i l l er denbi r i s iol ac akt ı r .Hul âs a,el l i nc i y ı l dan i t i bar en ger ek kur akl ı kl ar ı n,ger ek bâz ıdi ğerz or l ay ı c ı t abi athâdi s el er i ni nhus ul eget i r ec eğinet i c el erv ey ery erdev am 279

BEDRİRUHSELMAN

edec ekbüy ükç apt akigöç l erdüny adabüy ükkar gaş al ı kl ar as ebep ol ac ak v et abi at ı ni ns anl ar a kar ş ıgi t t i kç e ekş i y en y üz üv e ç et i nl eş endur umubukar gaş al ı ğı nder ec es i nis ür at l ear t t ı r ac akt ı r . * * * Buhâl l erç oğal ar aky üz ünc üs eney ekadardev am edec ek,y üz ünc üs enedens onr ahâdi s el erv edüny adabaş l ay andeği ş i kl i kl eri ns anl ar abüt ünbuol ay l ar ı nhaki kîmahi y et l er iv edel âl et l er i hakkı ndabâz ımânâl arv er ec ekt i r .Şi mdi y ekadarbas i tdeği ş mel erhâl i ndedev am edendur uml ar ,ar t ı kt am bi rkar gaş al ı ki ç i nde v ees kidüny ani z am v et er t i pl er i ni n aç ı kç adeği ş mel er i nii f ade edec ekt ar z dai nki ş afet mey ebaş l ay ac akl ar dı r . Soğukmı nt ı kal ar dakibuz l arer i mey ebaş l ay ac akl ar ,bâz ıs o-ğuk böl gel ergi t t i kç eı s ı nac ak,düny ai kl i ml er i ndebâr i zdeği ş mel erbaş l ay ac akt ı r .Gör ünüş t ekar makar ı ş ı kl ı khâl iar zedenbu ol ay l ar da,i ns anl ari ç i n gel ec ek kur t ul uşv e beş ar etgünl er i ni n t ahakkukunuhaz ı r l ay ı c ıt er t i pl erv eni z aml armev c ut t ur . Düny a bi rt ar af t an,gi t t i kç eı s ı nmay a dev am eder ken di ğer t ar af t an,bâz ıy er l er debüy ükmev s i mf ar kl ar ıgör ül mey ebaş l ay ac akt ı r .Bur al ar day az ı nbüy üks ı c akl arhüküm s ür ec ek,kı ş ı n da ol dukç af az l as oğukl argör ül ec ekt i r .Ni haîgünl er edoğr ui kl i ml er t amamı y l adeği ş ec ek,hâl enmut edi lol ani kl i ml er ,t r opi - kal böl gel er i nc ehennem gi biy anandur uml ar ıhâl i negi r ec ek,ev v el c e s oğuk ol an i kl i ml er ,düny anı ns ı c ak y er l er ihâl i nial ac akt ı r . Böy l ec ebi r ç okş ehi r l ers ı c akt any aş anmazhâl egel ec ek,bi rt ar af t a c ehennem gi bis ı c akböl gel er ,di ğert ar af t akur umuş ,ç ölhâl i ne gel mi ş es kimuaz z am münbi ts ahal ar ı nt ahammüledi l - mez ç or akl ı ğıgör ül ec ekt i r . Yüz ünc üs eney imüt eaki p büy ükt abi athâdi s el er ibaş l ay ac ak, bunl arkı s ı m kı s ı mi ns anl ar ı n küt l el erhâl i ndeöl mel er i nes ebep ol ac akv ei ns anl ar c abüy ükf el âketdeni l enhâl l erbi r bi r i nit aki p edec ekt i r .Bununl aber aber ,bukadaröl üml er er ağmen düny anı n nüf us u az al may ac ak,bi l âki s ar t ac akt ı r .Mes el â bugün 2, 5 mi l y ar ıbul andüny anüf us uoz amanakadar67mi l y ar aç ı kac akt ı r . Bu ar t ı ş ı n baş l ı c as ebebi ,düny adan ş i mdi y e kadaray r ı l ı p da 280

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

s pat y omdabi r i kmi şv ar l ı kl ar ı nheps i ni ndüny ay adönmes iol ac akt ı r . Spat y omunbüt ünv ar l ı kl ar ıbus ondüny adev r i ndey aş amak,o dev r i ngel ec ekhay at l ar ıhaz ı r l ay ı c ıbüy üki mkânv ebi l gi l er i nden i s t i f adeet meki ç i nt ekr ardüny ay adönec ekl er di r . Budadüny ada y ery erbüy ükç apt adoğum v akal ar ı nı n mey da- nagel mes i ne s ebepol ac akt ı r .Es as ens pat y omdaki l er i ndüny ay ahüc umudaha ş i mdi den baş l amı şv ei ns anl ar ı n nüf us u bugünl er den i t i bar en ar t may ay üzt ut muş t ur . Bur adaş unu dabel i r t i r i zkibundan ev v elbahs et t i ği mi zMu düny as ı nı ns ongünl er i nedeoz amankii ns anl aray nıy ol l ar - dan haz ı r l anmı ş t ı .Bubahs et t i ği mi zal âmet l eror adadakendi -l er i ni gös t er mi ş l erv ei ns anl ar abi r ç okş ey l eröğr et mi ş l er di .İ ş t e ay nı t er t i pl er ,bugünküdüny ai ns anl ar ıi ç i ndet ekr aredi l mey e baş l anmı ş t ı r .Mudüny as ı nı nkapanı ş ı ndanev v el kihâdi s el er hakkı nda ev v el c ev er mi ş ol duğumuz bi l gi l er i n,bu s on düny a dev r es ikapanı ş ı na ai thâdi s el er l e ol an par al el i z mi nimukay es e edenl erar adahemenhemenhi ç bi rdeği ş meni nmev c utol madı ğı nıgör ür l er . * * * Düny anı nkapanı ş ı napeky akı nz amanl ar da,i kl i ml er i nen al ac ağıdur umuhul âs aeder ekbi l di r i y or uz :

s on

Kuz ey Rus y a kı ş ı nf ev kal âde s oğuy ac ak ( 60/ 70) ,y az ı ni s e mut edi li kl i ml er i ns uhunetder ec el er i nigös t er ec ekt i r( 0/ +25) . Kuz eyGr önl and,Skandi nav y a,Av r upaKuz eyRus y as ı ,Kaf kas l ar , Af gani s t an,Ti bet ,Çi n,J apony a,Al as ka y az ı n bi rhay l is ı c ak ol ac ak( +45) ,kı ş ı nbi rhay l is oğukol ac akt ı r( 50) . Güney Gr önl and’ da,İ ngi l t er e’ de,Fr ans a’ nı n kuz ey doğu y ar ı s ı ndan i t i bar en büt ün Or t a Av r upa meml eket l er i nde:İ ngi l t er e’ de,Kuz ey Fr ans a’ da,Dani mar ka’ da,Bel ç i ka’ da,Hol l anda’ da, Al many a’ da,İ s v i ç r e’ de,Av us t ur y a’ da,Çekos l ov aky a’ da,Mac ar i s t an’ da,büt ün Bal kanl ar ’ da,İ t al y a’ nı n kuz ey doğu y ar ı s ı nda, Tür ki y e’ de,Yunani s t an’ ı n kuz ey kı s mı nda,İ r an’ da,Paki s t an’ da, Hi ndi s t an’ ı n kuz ey y ar ı s ı nda,Çi n Hi ndi ’ nde,Kanada’ nı n kuz ey kı s mı nday az ı nt r opi kalkar akt er des ı c akl arol ac ak( +50/ +70) ,kı ş ı ni s es ı f ı r ı nal t ı ndas oğukl arol ac akt ı r( 20/ 8) . 281

BEDRİRUHSELMAN

Fr ans a’ nı ngüney bat ıy ar ı s ı nda,İ s pany a’ da,İ t al y a’ nı ngüney bat ı y ar ı s ı nda,Si c i l y a’ da,Yunani s t an’ ı ngüneykı s ı ml ar ı nda,Akdeni z hav al i s i nde, büt ün Af r i ka’ da, Madagas kar ’ da, Ar abi s t an Yar ı madas ı ’ nda,Hi ndi s t an’ ı n güney kı s mı nda,Mal aka’ da,Endonez y a’ da,YeniGi ne’ de,Fi l i pi nAdal ar ı ’ nda,Av us t ur al y a’ da,Yeni Zel anda’ da,Kanada’ nı ngüneyy ar ı s ı nda,büt ünBi r l eş i kAmer i ka’ da, Kal i f or ni y a’ da, Meks i ka’ da, Venez uel a’ da, Kol ombi y a’ da, Bol i v y a’ nı nkuz eyy ar ı s ı nday az ı nv ekı ş ı ndai mîs ı c akl arol ac ak,bu böl gel er des uhunetder ec el er imüt emadi y en( +40/ +70)ar as ı nda oy nay ac akt ı r . Budur um düny anı nni haîs af has ı naai t t i r .İ kl i ml erbudur uml ar aanc akel l iy ı l dans onr ay av aşy av aşgi r mey ebaş l ay ac akl ar dı r .Yânidüny ai kl i ml er ibuv er di ği mi zni haîs uhunetder ec el e-r i ne bi r denbi r egeç mey ec ek,uz uns enel erz ar f ı nday av aşy av aşi nt i kal edec ekt i r . * * * Düny ai nkı l âbı nı ns on anı nadoğr ubüt ün t abi atol ay l ar ış i ddet l enec ek,y ers ar s ı nt ı l ar ıar t ac ak,s u bas kı nl ar ı ,büy üks el l er , büy ükkay mal ar ,y erç at l amal ar ıv ebi r kaçş ehr ibi r denhar abe- y e ç ev i r ebi l ec ek büy ük z el z el el er bi r bi r i nit aki ben t ev al iedec ek, i ns anl arhenüzgeç mi şbi rf el âket i ns ı c akl ı ğıs oğumadan,daha kor kunçdi ğerbi rf el âket l ekar ş ı l aş ac akl ar dı r .Bus ı r adabi t t abî küt l el erhâl i ndeöl üml erol ac ak,has t al ı kl arç oğal ac ak,düny ada y aş amakç okı s t ı r apl ıv ez ahmet l ibi rhâl egi r ec ek. Akı l l ı ,bi l gi l iv ei y ihaz ı r l anmı şol an i ns anl arbu hâl igör ebi l di kl er it akdi r degay eti y ianl amı şol ac akl arkiar t ı kdüny ai ns an-l ar ı i ç i n,düny amaddes ikâf igel memekt edi rv edüny a,buhaki -kat i i ns anl ar ı nkaf as ı nav ur ur c as ı nagös t er mekt edi r .Veböy l ec e bi ran gel ec ek ki i ns anl ar ı n bi r ç oğu ar t ı k kendi l er ii ç i n düny ada y aş anac akhi ç bi ry er i nkal madı ğı nıanl amı şbul unac akl ar dı r .İ ş t ebu da i ns anl ar ı n,haki kat ibüt ün ç ı pl akl ı ğıi l e gör ebi l mel er ii ç i n, düny anı nkur ul muşenmükemmelbi rt er t i biv eni z amıol ac akt ı r kibu ni z amı nv et er t i bi n kudr et i y l ei ns anl ar ı nç oğu,y ukar ı da bahs et t i ği mi zi kiâl emibi r bi r i ndenay ı r ankapı y ıar dı nakadar v e büy ük bi ri ş t i y akl a aç abi l mek kuv v et i ni kaz anac akl ar ,y âni 282

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

i dr akl er i ni nı ş ı ğı nakav uş may abaş l ay ac akl ar dı r . * * * Bukar gaş al ı kgi t t i kç ei ç i ndenç ı kı l mazhâl egel er ekar t aar t a i ns anl ar ış aş kı naç ev i r ec ekv eenni hay etbi rangel ec ekkioandani t i bar en,oz amanakadarc anç eki ş mekt eol andüny aenkı s a z amanda göz l er i nies kihay at ı na t amamı y l a kapay ac akt ı r .Bu dur umdai kendüny a,t am mânâs ı y l akay nay anbi rkaz anabenz ey ec ekt i r .Anc akbi r kaçgündev am edec ekol anbuni haîs af ha es nas ı ndabüt ünkı t al arv edeni z l erhar eket egeç ec ek.Yerv egök s ar s ı l ac ak. Bus ı r aday er l ery ar ı l ar akpar ç al anac ak.Bupar ç al armuaz z am bi r r üz gâr ı nönündes al l anany apr akl argi bimüt emadi y ens ar s ı l ac ak. Aş ağıy ukar ıi ni pkal kac ak.Heradı mdakit opr aks ar s ı l ac ak.Çok büy ükç at l akl arhâs ı lol ac ak.Buç at l akl ar dans i ms i y ahdumanl arv e z ehi r l igaz l arç ı kac ak.Budumanl ary av aşy av aşy er y üz ünüör t ec ek. Or t al ı kkar ar ac ak.Budumanl ary ers at hı al t ıt abakal ar ı nda y anan kömür l er i ns ul ar l akar ı ş mas ı ndan i l er igel en r ut ubet l iv e z ehi r l igaz l ar ıhav iduman bul ut l ar ıhâl i nde ol ac ak.İ ns anl ar ı küt l el erhâl i ndet el efedec ek.Yery eraç ı l mak- t aol anmuaz z am uz unl ukt akiy erç at l akl ar ı nı ngeni ş l i kl er i3040ki l omet r ey i bul ac ak.Vez at enç oğubi r erhar abehâl i nial mı şol anş ehi r l er i y l e bi r l i kt ebüy ükar az ipar ç al ar ı ,koc amandağl ar buaç ı l mı şgeni ş at eşç ukur l ar ıi ç i ney uv ar l anmay abaş l ay ac ak- l ar .Mes el âİ z mi t c i v ar ı ndahâs ı lol abi l ec ekböy l eel l iki l omet r egeni ş l i ği ndekibi r y ar ı ğaTür ki y e,Vangöl ünekadarol anbüt ünkı s ı ml ar ı y l abi r l i kt e gömül ebi l ec ek.Bumuaz z am at eşuç ur um- l ar ıy ery erdüny anı n hert ar af ı ndaaç ı l ac akv ebur al ar dabul u- nan dağl ar ,t epel er , v adi l er ,ov al ar ,büt ün y ı kı l mı şş ehi r l er i y l e v ehar ap ol muş mamur el er i y l ebi r l i kt ebüy ükar az ipar ç al ar ıbuuç ur uml ar ı ni ç i ne y uv ar l anac ak.Ve or al ar da y aş ay an i ns anl ar - dan s ağ kal mı ş ol anl ar ıdaonunl aber aberbuat eşç ukur l ar ı nagömül ec ekl er .Bu ar adabi rkı s ı m at eşç ukur l ar ı ,et r af l ar ı nakı z - gı nkül l erhâl i nde l âv l arpüs kür t ec ekv ebunl ari ns anl ar ı nüz er l er i neat eşy ağmur u hâl i ndei nec ek.Ay nız amandamuaz z am v ekes i fbul ut l ardüny anı n büt ün gökl er i nikapl ay ac ak.Şi ddet l igök gür l emel er i y l ei nen s ay ı s ı zş i mş ekl er ,kes i fs i y ah duman v es u buhar ıbul ut l ar ı nı 283

BEDRİRUHSELMAN

y ar ar ak müt emadi y en or t al ı ğıay dı nl at ac ak v e düny anı n her t ar af ı nay ı l dı r ı ml ary ağac ak. Bi rt ar af t ani ns anhay kı r ı ş l ar ı nıboğangökgür l emel er i ,y er al t ı uğul t ul ar ı ,pat l ay an v e aç ı l an del i kl er den v ey ar ı kl ar dan et r af a f ı ş kı r anv et aş angazv el âvgür ül t ül er i ,boğuc uv ey akı c ıgaz - l ar , y ery eraç ı l anat eşuç ur uml ar ıv eç ukur l ar ı ,y apr akl argi bis al l anan ar az ipar ç al ar ı ,y ı l dı r ı ml ar ,ş uur s uz c ai ns an hay kı r ı ş l ar ıdev am eder ken,di ğert ar af t an kı t al ar ı n et r af ı nıs ar an oky anus l arhi ç gör ül memi şş eki l dey üks el ec ek,mi l y ar l ar c at onl uks uküt l el er i ni i ht i v aedenv eherbi r imuaz z am bi r erdağgi bikabar an deni zpar ç al ar ıkı t al ar ı nüz er i nes al dı r may abaş l ay ac ak.Buhâlar t ı k, düny anı ns on s aat l er i di r ,y er y üz ü bat makt adı r .Yânidev r es i ni i kmalet mi şbi rdüny ahay at ıebedi y en kapanmaküz er e- di r . Ni t eki m kı t al ar as al dı r anoky anus l arbüt ünkar al ar ı ;har ap ol muş ş ehi r l er i y l e,aç ı l mı şç ukur l ar ı y l a,or manl ar ı y l a,v âdi l er i y - l e,geni ş ar az i l er i y l e i s t i l â et mey e baş l ay ac akt ı r . Önl er i ne kat t ı kl ar ı i ns anl ar ıs ür ül erhâl i ndekov al ay ac akl arv ey ut ac akl ar .De- ni z s ul ar ı nı nat eşç ukur l ar ı y l av ey ar ı kl ar ı y l abi r l eş t i ğiy er l er debüy ük i nf i l âkl arv emüt hi şs ubuhar l ar ıhâs ı lol ac ak.Bus ı r adakı t al ar baş t anbaş aç at l ay ac akv eüz er i ndekias ı r l ar dankal ma bi r medeni y et i nhar apol muşbüt ünmamur el er iv ees er l er ii l ebi r l i kt e buaç ı l anc ehennem ç ukur l ar ı nı ni ç i ney uv ar l anı pbi r kaçs aati ç i nde kay bol ac ak.Onl ar ı ngömül dükl er ibuat eşç ukur l ar ı -nı nüz er l er i ni der haloky anus l ar ı n muaz z am s u küt l el er iör t ec ek v een kı s a z amandadüny anı nbüt ünkı t al ar ıy okol ac ak.Onl ar ı ny er l er i nde, bi nl er c e met r e der i nl i ğihai zy enioky anus l arpey da ol ac ak v e böy l ec eoz amanakadarul aş mı şol duğubüt ünmedeni y et i y l ev e maddîz engi nl i kl er i y l ebi r l i kt ebi rdüny adev r idahakapanmı şv e ebedi y enunut ul may amahkûm maz i y ekar ı ş mı şbul unac ak. İ ş t ebuhengâmedei ns anl ar ı nç oğu,kendii ht i y aç l ar ı nac ev ap v er ec ekbi râl emegi dec ek,azmi kt ar dakal anl ari s ey enidüny ay a i nt i kalet meküz er e,büy ükkat as t r of t anbaki y ekal mı şkay apar ç al ar ıüz er i ndeş aş kı nhâl dekal ac akl ar dı r .Zi r adeni z l er i ndi bi - ne gömül en es kikı t al ar ı n bâz ıy üks ek y er l er i ,i s t i kbal i n küç ükl ü büy ükl üadal ar ı nıv et akı m adal ar ı nıt eş ki let meküz er ebüy ükkay a par ç al ar ıhâl i ndedeni z l er i nüs t ündekal ac akl ar dı r . * * * 284

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

Yer y üz übat ar kenkar makar ı ş ı kol andeni z l er i ndi bi ndenbü-y ük kar apar ç al ar ıy üks el ec ekv ebus ur et l ebunl ar dany enikı -t al ar mey danagel ec ek.Buy enikı t al ar ,gel ec ekdüny adev r i ni nc oğr af y a müt ehas s ı s l ar ı na as ı r l ar c as ür en y enibi r erar aş t ı r ma mev z uu ol ac akt ı r .

Yenidüny adev r ii ns anl ar ı nı ,bugünküdüny anı nbat ı ş ıs ı r as ı nda, kı t al ar ı ny üks ek y er l er i nde v et epel er i nde kal an i ns anl art eş ki l edec ekt i rdemi ş t i k.Bu s ı r al ar dadeni z i n di bi nden ç ı kan y eni kı t al ar dahenüzi ns an bul unmay ac akt ı r .Bugünkü düny a- dan, gel ec ekdüny ay ai nt i kaledec ekol ani ns anl ar ı ny aş amay amec bur bul unac akl ar ı adal ar da t opr ak ol may ac ağı ndan, bu i ns anl ar s adec ekay al ar dan i bar et ,et r af ıdeni z l eç ev r i l mi şbu adal ar da mahs urkal ac akl ar dı r .Böy l ec ebi r kaçgün i ç i ndeol up bi t en bu i ş l er dens onr as ükûnetav detedec ek,düny adas enel er den ber i boz ul makt aol anumumîmuv az ene,bus onbi r kaçgünl ükkr i z i ni at l at t ı kt ans onr ay enidüny aş ar t l ar ı nauy gunol ar akt ek- r ar kur ul ac ak,herş eyol upbi t ec ek,güneşgeneay nıpar l akl ı kl ay eni düny anı n uf ukl ar ı ndan doğar akonuc anl andı r makt ade- v am et mey ebaş l ay ac akt ı r . * * * İ ns anl ar agel i nc e,budüny adan,gel ec ekdüny ay ai nt i kaleden i ns anl ar ,hernekadarbedeny apı l ar ı nıi l kanl ar damuhaf az aedec ek i s el erde bunl ar ı nz i hnîdur uml ar ı nda,z ekâl ar ı nda,i dr akl er i nde,duy gul ar ı nda,hâf ı z al ar ı nda büy ük ger i l emel er hus ul e gel ec ekt i r .Bunl arş uur l ar ı nıkay bedec ekl erv edel i r ec ekl er di r . Bu i ns anl argeç endüny adev r i ne,büy üki ns anmedeni y et l er i - ne, kendif er dî ,ai l ev îv e mâş er îhay at l ar ı na ai tbüt ün bi l gi l er iv e mef huml ar ıunut ac akl ar dı r .Ne geç mi şbi l gi l er i nden,ne i l i ml er i nden,net ekni kl er i nden,nekabi l i y et l er i nden,nei t i y at l ar ı ndan, nedekendies kihüv i y et l er i nden,haf ı z al ar ı ndahi ç bi rş eykal may ac ak,eni pt i daîbi r eri ns anhâl i ndey al nı zi ns i y akl ar ı y l ahar eket edec ekl er di r .Onl ar ı ni ns i y akl ar ı nı n baş ı nda kor ku gel ec ekt i r . Büy ükdüny ai nkı l âbıs ı r as ı nda,göz l er iönündegünl er c edev am edenkat as t r of i khâdi s el er ,düny anı nkor kunçv egür ül t ül übat ı -ş ı , 285

BEDRİRUHSELMAN

onl ar ı nv ar l ı kl ar ı ndauz unmüddetdev am edec ekbüy ükbi rkor ku i ns i y akı nas ebepol ac akt ı r .Fakatbui ns anl ar ,geç mi ş eai tbüt ün bi l gi l er i nikay bet t i kl er i ndenhâl i haz ı r dadaş uur s uz l ukv et am bi r i dr aks i z l i ki ç i ndebul undukl ar ı ndan,bukor kul ar ı nı nnes ebebi ni ,ne demahi y et i nias l âbi l emey ec ekl er ,s adec eonundev aml ıt az y i ki al t ı nday aş ay ac akl ar dı r .Bundanbaş ka,y enigi r mi ş ol dukl ar ıdüny av as at ı nı ngi t t i kç ev ahş i l eş env ekabal aş anş ar t -l ar ı dai ns anl ar ı nbukor kui ns i y akl ar ı nıdahaz i y adear t t ı r ac ak v e kuv v et l endi r ec ekt i r . Kor ku hi s s ibu i pt i daîi ns anl ar ıbeş er ,onarbi rar ay at opl ay ac akt ı r .Bunl arherş ey denkor kac akl ar ,kor kt ukl ar ız amanbi r bi r l er i ne daha z i y ade y akl aş ac akl arv es ar ı l ac akl ar dı r .Bakı ş l ar ı kor kakol ac ak,herhâlv ehar eket l er i ndekor kununbüt ünt ez ahür l er igör ül ec ekt i r .Ar as ı r av eeks er i y abi rş ey denkor kt ukl ar ı z amanmânâs ı z ,ş uur s uzbi r t akı ms es l erç ı kar ar akbağı r ı ş ac ak- l ar , düş ünc es i z c eor ay abur ay akoş uş ac akl ar dı r .Zi r abunl arhenüz konuş mas ı nı bi l mey ec ekl er v e i ş ar et l er l e dahi anl aş abi l mek l i y akat i nden mahr um bul unac akl ar dı r .Mes el â,bi rt anes ibağı r may abaş l adı ğız aman,bi l has s akor kui ns i y akıi l edi ğer l er ide ona uy ar akbağı r may abaş l ay ac akl ar ,bi rmüddetbi r l i kt ebağı r ı ş t ı kt an s onr a, kor kul ar ı nı n bi r az y at ı ş mas ıi l e hep bi r den t ekr ar s us ac akl ar dı r . Ev v el kidüny adan y enidüny ay a geç en v e aç ,ç ı pl ak,âl et s i z , v âs ı t as ı z ,hi ç bi rş ey s i z ,bi l has s aakı l s ı z ,düş ünc es i z ,ş uur s uzhâl -de kal an v es adec ekor ku v eaç l ı ki ns i y akl ar ı y l ahar eketeden bu z av al l ıi ns anl ar ı n kay al ar üz er i nde,v ahş ihay v anl ar ar as ı nda geç i r ec ekl er ianl arpekç et i nv ehaş i n ol ac akt ı r .Bunl ary i y ec ek bul amay ac akl ar ,gi y ec ekt enmahr um kal ac akl ar ,s ı ğı nac akbi r t ek ağaçkov uğugör emey ec ekl erv ekay al ar l aç ev r i l mi şbi rmu-hi t t e t abi at ı nbüt ünol ay l ar ı y l akar ş ıkar ş ı y akal ac akl ar .Güne- ş i n z i y as ıv üc ut l ar ı nıy akac ak,s oğuk r üz gâr l ar v e hav al ar ç ı pl ak bedenl er i nihı r pal ay ac ak.Vahş ihay v anl ar ı ns al dı r ı ş l ar ı ndan kaç ı ş ac akl ar ,beş i ,onubi rar adakay al ar ı nar al ar ı nav ey at aşoy ukl ar ı nas ı ğı nac akl ar .Büt ünbudur uml aronl ar daes as enmev c utol an kor kui ns i y akı nıbüs büt ünar t t ı r ac akt ı r . İ dr akv ez ekâl ar ıhenüz ,t aş l ar ıy ont ar akonl ar dankendi l er i - ne av v ey a müdaf aa s i l âhıy apabi l ec ek dur uml ar dan ç ok uz ak ol duğundan,bui ns anl ari l kz amanl ar dahenüzt aşdev r i nebi l e 286

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

gi r mi ş ol may ac akl ar dı r .Yal nı z kaba i ns i y akl ar dan i bar et ol an büt üni ht i y aç l ar ı nı ,ç ı pl akv ehi ç bi râl et l emüc ehhezol may anbedenl er i y l ev ebi t t abîhepi ns i y akîol ar akgi der mey eç al ı ş ac akl ar dı r .Mes el â,aç l ı k hi s s i ni n kendi l er i nde uy andı r dı ğıi ht i y aç l ar l a, hay v anl ar ı n en z ay ı f ıgör dükl er i ne müş t er eken s al dı r ac akl arv e bunl arar as ı ndageneenz ay ı fbul dukl ar ıkendic i ns l er i nehüc um eder ek onl ar ıpar ç al ay ac akl arv ey i y ec ekl er di r .Yamy aml ı k,i ns anl ar ı ni l kanl ar ı ndakihay at l ar ıi ç i nent abi îv ez ar ur îbi rhar e-ket ol ac akv ebui ns anl ari l kdüny ahay at l ar ı naböy l ec ebi r bi r l e-r i ni y emekl e,y âniy amy aml ı kl abaş l ay ac akl ar dı r . * * * Yenidüny anı n;es kibat ankı t al ar ı ndeni züz er i ndebaki y eka-l an kı s ı ml ar ı naai tbâz ıadal arv et akı m adal ar l a,deni z i ndi bi n-den y üks el er ekmey danaç ı kan y enibüy ükkı t al ar dan müt eş ek- ki l ol ac ağı nıs öy l emi ş t i k.Kez a,geç en düny adan kal an i ns anl ar l a mes kûn bu adal ar ı n,kay al ı kl ar dan i bar etol ac ağı nı ,bur al ar da t opr ağı n bul unmay ac ağı nıda bel i r t mi ş t i k.Bi naenal ey hi l ki ns anl ar ı n muhi t i nde nebat hay at ıhenüz mev c ut ol may ac akt ı r . İ ş t ebuhâl debul unany enidüny anı ni l kdur umukı s abi rz aman-da v ahş i l eş mey ebaş l ay ac akt ı r .Herş eybas i t l eş ec ek,i pt i daî l eş ec ek, v ahş i l eş ec ekt i r .Es kidüny adamev c utol an,z i r v el er iy uv ar -l ak dağl arv et epel ery enidüny ada gör ül mey ec ek,onl ar ı ny er i ne t epel er is i v r i ,t es t er eş ekl i nial mı şdağl arv es ı r adağl armey dana gel ec ek,kes ki nv adi l ergör ül ec ek,herş eys i v r i l eş ec ek,kes ki nl eş ec ekv ehaş i nbi rç ehr eal ac akt ı r . Var l ı kl ar ı n,y aş amakt aol dukl ar ımuhi t l er euy mal ar ı nı nz a- r ur î ol duğundan ev v el c ebahs et mi ş t i k.Düny ay agel ec ekv ar l ı k- l ar anc ak,i ç i ndebul undukl ar ımuhi t i nmaddel er i ndenbedenl e- r i ni kur ac akl ar ıi ç i n,y enidüny ay ai nt i kalet mi şol ani ns anl ar ı n v e hay v anl ar ı n da nes i l l er i ür edi kç e kabal aş ac akl ar ı , kaba ol an muhi t l er i neuy ac akl ar ıt abi î di r .Onl ar ı nbukabamuhi t ei nt i bakl ar ınet i c es i nde,bedenl er is ür at l e kabal aş ac akt ı r .Geç en düny adan y enidüny ay ai nt i kaleden hay v anl ar ı nv ei ns anl ar ı n bedenl er i ndegör ül ec ekbukabal aş mahâl i ,i pt i daîmuhi t l er i neai t i ht i y aç l ar ı nabağl ıol ar aknes i l dennes l ear t ac akv euz unmüddet dev am edec ekt i r .Mes el ânes i l l eri l er l edi kç ebüy ükc üs s el ihay 287

BEDRİRUHSELMAN

v anl arz uhuredec ek, buhay v anl arv ahş iol ac ak,adal ar dat opr ak v ebi nnet i c enebatol madı ğıi ç i n,geç endüny anı notv enebaty i y enmuni shay v anl ar ı nabur al ar dat es adüfedi l mey ec ekt i r . Tı pkıbunungi bibuy enidüny ay ageç eni l ki ns anl ar ı ndanes i l l er ii l er l edi kç e,bedent eş ekkül ât ıdeği ş ec ek,onl ar dadabi rkabal aş mahâl ibaş l ay ac akt ı r .Haş i nv es er tt abi at l a,v ahş ihay v anl ar l av ebi r bi r l er i y l eboğuş mak,ç ar pı ş makdur umundakal anbu i l ki ns anl ar ı n hay atmüc adel el er i ni n doğur ac ağıy enii ht i y aç l ar a uy gun ol ar ak,beden y apı l ar ıv et eş ekkül ât ıes as l ıdeği ş mel er e mâr uzkal ac akt ı r .Yânines i l l eri l er l edi kç e,bukabamuhi t euy -gun beden t eş ekkül ât ıbüt ün kar akt er i s t i kl er i y l et ebar üzedec ekt i r . Ar t ı k geç mi ş düny ada ol duğu gi bi ,i nc e uz un i ns an ş eki l l er i kal may ac ak,buna mukabi l ,i ns anl ar ı n bedenl er iy ay v anl aş ac ak, c üs s el er ibüy üy ec ek,adal el er ikuv v et l enec ek,göğüs l er igeni ş l ey ec ek,kol l ar ıuz ay ac ak,ay akl ar ı ndai şgör mekabi l i y et iar t ac ak, ay akpar makl ar ıdai c abı ndaelpar makl ar ıgi biç al ı ş ac ağıi ç i nonl ar dabüy üy ec ek,kol l ar ıv eay akl ar ıkuv v et l enec ek,kaf at as ı daona gör ey eniş eki l l eral ac akt ı r .Ent el ekt üelhay at t anz i y ade,s ans üel i ns i y akl ar ahi z metet mekdur umundakal anogünkübey ni ny ükü, medenîbi ri ns anı nz i hnîf aal i y et l er i nden az ade ol ac ağı ndan, mükemmelbi rbey ne v e bu bey ni n muhaf az as ı na hâdı m bi r kaf at as ı nı nt eş ekkül ünel üz um kal may ac akv ebununnet i c es i nde deal ı nl arküç ül ec ek,kaf at as ı nı ndaküç ül mes i y l eger i y e doğr uç eki kol ac akt ı r .Bunamukabi l ,y al nı zety emekz ar ur et i y l e, ağı zv eç enel er gel i ş ec ek,di ş l er s i v r i l eş ec ek,kes ki nl eş ec ek, kuv v et l enec ek,ağı z l arbüy üy ec ek,kabal aş ac akv eönedoğr uç ı kı k ol ac akt ı r .Şi ddet l ihav at es i r l er i ne kar ş ıkor unmak i ç i nc i l t s at hı ndakikı l l ars ı kl aş ac akv ebüy üy ec ekt i r . İ nt i kal imüt eaki py enigel ec ek nes i l l er l e baş l ay ac ak ol an bu kabal aş mahâl i300s enekadardev am edec ekt i r .Bumüddetz ar f ı ndadüny ay ai ns anhâl i ndegel ec eky enines i l l er ,güneşs i s t emi ni n baş ka gez egenl er i nde hay v anl ı kv ei ns an al t ıkademes i hay at l ar ı naai tbüt ün i nki ş afs af hal ar ı nıi kmaleder ek,ar t ı kbi r eri ns an bedeni nikur may al i y akatkaz anmı şbul unan v ei ns an hâl i nde düny ay a gel mek i ht i y ac ı nda ol an v ar l ı kl ar dan t eş ekkül edec ekt i r .Yânibukabal ı kdev r i nde,geç endüny adani nt i kalet mi şi ns anl ar ı nev l ât l ar ı ,di ğergez egenl er i ni ns anal t ıs af hal ar ı nı 288

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

henüzbi t i r i pdebudüny ay agi r mekl ei l ki ns anl ı kkademes i neay ak bas mı şbul unanv ar l ı kl ar ıol ac akt ı r .Zat enbuv ahş imuhi t de onl ari ç i nhaz ı r l anmı ş t ı .Geç endüny adanbuy enidüny ay a i nt i kal et mi şi ns anl ar ı nv az i f el er i ndenbi r i s idebu,hay v anl ı kt an v eal t kademel er den i ns anl ı ğai l kgeç ec ekv ar l ı kl ar ıdoğur mak,onl ar a anal ı k,babal ı ky apmakol ac akt ı r . * * * İ ns anl ar ı n bu kay al ı k adal ar da geç i r ec ekl er imüddetz ar f ı nda,henüzmes kûnol may any enikı t al ar dat opr akmev c utol ac ak, bur al ar agünl er c e,ay l ar c amuaz z am y ağmur l ary ağac akv ebunun net i c es i nde de kı t al ar ı n bâz ıy er l er i nde büy ük göv del iuz un ağaç l ar danmüt eş ekki lbal t agör memi şv ahş ior manl armey dana gel ec ekt i r . İ ş t ekay al arüz er i nde300s enekadars ür ec ekol ani ns anl ar ı n kabal aş madev r i ndens onr a,onl arbul undukl ar ıkay al ı kada-l ar dan kal kı p bu kı t al ar a gi debi l mek kudr et i ne er i ş ec ekl erv e onl ar ı n or manl ar ı ndan,nebat l ar ı ndan v e di ğer i mkânl ar ı ndan i s t i f ade et mey ebaş l ay ac akl ar dı r .Zi r abundanev v elonl ar ı n,bul undukl ar ı y er l er denay r ı l abi l mel er i nenedüş ünc el er i ,nekudr et l er i ,nede i ç i nde bul undukl ar ıi mkân v ev âs ı t al ar ımüs aade et mey ec ekt i r . Fakat300s enel i kbi rkabal aş madev r i ndens onr ai nki ş af adoğr u i pt i daîv ebas i tkı pı r danı ş l ar l a,i ns i y akl ar ı ndahus ul egel ec ekgenebas i tol makl aber aber -bi r azdahai l er ii ht i y aç l arnet i c es i nde, i ns anl ar y av aş y av aş bu adal ar ıt er k edi p büy ük kı t al ar ı n kendi l er i neeny akı nkı s ı ml ar ı nageç mey ebaş l ay ac akl arv eböy l ec e y enibi rdüny akur ul uş ununbüt ünmüt eaki pi c ap- l ar ı nıy er i ne get i r mek üz er e bundan s onr aç ok uz un v e ağı r bi ri nki ş af t empos unagi r ec ekl er di r . Al t mı şbi ns enes ür ec ekol any enidüny anı nbui ns anl ı ki nki ş af ıdev r es iboy unc ai ns anl ar ,y enibi rmedeni y et eul aş ı nc ay akadart aş ,demi r ,t unçdev i r l er igi biuz undev i r l ergeç i r ec ekl er ,i l kç ağ, or t aç ağgi bibi r t akı mç ağl arat l at ac akl arv el hâs ı lMudüny as ı ndan budüny ay adev r edi l eni ns anl ar daol duğugi bi ,bunl ar -daday av aş y av aşi ns i y akl ars ez gi l er e,s ez gi l eri dr akl er ei nt i kal eder eki dr akl er i ni nki ş af ı y l a,t edr i c en mâş er îv ey üks ekmâş er î 289

BEDRİRUHSELMAN

pl ânl ar ageç i l ec ekt i r . Eğerbu s ı r ada,geç en düny anı ns on i nt i kals af has ı nakadar kendi l er i ni y et i ş t i r emedi kl er ii ç i n, müt eaki p düny ay a kal mı ş ol anl arar as ı nda,i nki ş af l ar ı ndabüy ükbi rhı zal ı p,s ür at l ev az i f e pl ânı nahaz ı r l anmı şol anl arbul unur s aonl ar510 bedenl enmedens onr a,y âni810as ı rz ar f ı nday ukar ı dankendi l er i nel i y akat l er i negör e-v er i l ec ekv az i f el er i niy apabi l di kl er it akdi r de( v az i f e pl ânı nageç ebi l meki ç i n mut l akabi rv az i f ey ii f aet mekş ar t t ı r ) düny anı ns onunu bekl emeden,geç en düny ai nkı l âbıs ı r as ı nda y üks ekpl ânl ar agi dendi ğermes uti ns anl ar ı nbul unduğuy er l er e ul aş maküz er edüny ay ıt amament er kedi pgi dec ekl er di r .Di ğer i ns anl ari s e,düny anı nal t mı şbi ns enes onr agel ec eky enii nkı l âp günl er i nibekl emekv eogünl er ehaz ı r l anmaküz er es ay ı s ı zf er - dî , mâş er îi mt i hanl ar , mi hnet l er , müc adel el er , har pl er , kı t al l er , öl üml er ,c i nay et l er ,has t al ı kl ar ,es ar et l er , hapi s hanel er ,z i ndan-l ar , engi z i s y onl ar ,t ı mar hanel er , has t anel er ,ı s t ı r apl ar ,s ı kı nt ı l ar , s ef al et l er ,aç l ı kl ar ,ağı rhi z met l er . . .v el hâs ı ldüny ahay at ı nı ni ns ant ekâmül ünühaz ı r l ay anv eherdüny adev r es it ar i hiboy unc a geç i r i l mekt eol an s ay ı s ı zbüt ün i nki ş afmat er y al l er ii ç i ndet ekr ary aş amay a baş l ay ac akl ar dı r .Bu ar ada bi r bi r i ne z ı tgör ünen aki del er ,r eal i t el er ,bi l gi l er ,i t i kat l ar ,di nl er ,mez hepl er ,ekol l er v ekanaat l eri ç i ndebaz anot omat i k,baz any ar ıi dr akl ic ehi tv e gay r et l er l eboğuş ar ak,di di ş er ekhaki katdi y ebi rs ür ür eal i t eni n peş i ndekoş ac akl ar ,bi rs ür ü hay alkı r ı kl ı ğı na,al danmal ar a,hat al ar a düş mel er ev e muv af f aki y et s i z l i kl er e uğr ay ac akl ar dı r .Bu s ı r ada hay at ı nç et i n müc adel el er i y l e de kar ş ı l aş ac akl ar ,ç al ı ş ac akl ar ,di di nec ekl erv egel i pgeç i c i ,f akatkuv v et l eç eki c iz ev kl e-r i n al dat ı c ıc az i bel er ipeş i nde,as ı lgay ev ehedef l er i niunut mamay a gay r eteder ek al t mı ş bi ns ene s onr a gel ec ek y enibi rdüny a i nkı l âbı nı neş i ği neç okağı rv ez ahmet l iy ür üy üş l er l eul aş ac ak- l ar v e anc ak o z aman,ar t ı k bu düny ay ıt amamen bı r akabi l ec ek kudr et eer i ş mi şbul unac akl ar dı r .Zi r abuy av aşi nki ş aft empos u i ç i ndei ns anl ar ı nç oğu,ar t ı kmaddeni nmânâs ı nı ,i mkânhudut l ar ı nı ,hangigay el eri ç i nol duğunu,i ns anl ar aneder ec ey ekadarv e hangiy ol l ar danf ay dal ıol uphi z metedebi l ec eği nianl amı şv e öğr enmi ş bul unac akl ar dı r .Hul âs a,düny a mekt ebi ,heri nki ş af dev r es is onunda,y et i ş t i r mi şol duğu mez unl ar ı nıy üks ekmües s es el er et ev diet meküz er e,kapı l ar ı nıonl ar ı n ar kas ı ndan kapa290

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

y ac ak,gi denl er i n boş al an y er l er i nedey et i ş t i r i l meküz er e,y eni gel ec ekl er ekapı l ar ı nıaç ac akv ebus ur et l edev r îol an namüt enahif onks i y onl ar ı ndan bi rt anes i nidaha y apmı şbul unac akt ı r . Buy al nı zdüny anı ndeği l ,büt ündüny al ar ı n,büt ünâl eml er i nv e kâi nat ı nkader i di r . * * * Bur adaş unut ekr art ebar üzet t i r meki s t er i zkinekadargür ül t ül üv e kor kunçgör ünür s e gör üns ünl erbu dur uml ar daki ,y âni büy ük düny a i nkı l âpl ar ı nı n gör ünüş l er i ndeki kor kunç l uk hâl i z âhi r î di r .Bur ada,ne kor kul ac ak,ne ür kül ec ek,ne kaç ı nı l ac ak, nedeendi ş ey ekapı l ac akhi ç bi rş eyy okt ur .Zi r abukor kunçmanz ar al ar ,anc akdüny amaddel er i ni nt âbibul unduğur eal i t el er eai t t i r . Veonl ar l aber aberdüny adakal ac akt ı r .Öbürt ar af a,y üks ek pl ânl ar abunl ar ı nbi rz er r es i ni nz er r es idahigeç emey ec ekt i r .Öl üm i s ees as en,hi ç bi rı s t ı r apv eac ıv er mey enbi ranmes el es i - di r . Öl ümes ebepol anhâdi s el er i nmanz ar al ar ıhaddi z at ı nda,özv ar l ı ğa ai tş ey l erdeği l di r .Bedenev edüny ay aai tdur uml ar dı r .Öl enl eroan i ç i ndebunl ar ı nheps i nit er ket mi şv ehât ı r al ar ı nı bi l eunut muş bul unac akl ar dı r .Bi naenal ey h,v ol kanağı z l ar ı nı nkı z gı nat eş l er i ,s u küt l el er i ni n az gı ns al dı r ı ş l ar ı ,y ers al l ant ı l ar ı nı nş i ddet l i har eket l er i ,y ı l dı r ı ml ar ı ngür ül t üs ü;bur adangi t - mes it ekar r ür et mi şol anl ari ç i n anc akbi r eroy unc akt an i bar et kal an öl üm v âs ı t al ar ı dı r .Çünküdüny adakopanbukı y amet i ni ns anl ar dant ek al abi l ec eği ş ey , onl ar ı n z at en bur ada bı r akmay ıs ev e s ev e kabul l enmi şol dukl ar ıkababedenl er iol ac akt ı r .Buna dai ns anl ar ç okt an r az ı dı r l ar .Zi r ai ns anl ar ı n bel kio anda bi l e,s ez mey e baş l ay ac akl ar ıy üks ek,mes utâl eml er i ns aadet l iat mos -f er i nebi r an ev v el kav uş abi l mel er i , bedenl er i ni t er k edec ekl er i öl üm s ani y es i ni ngel i ş i nebağl ı dı rv eonl ari dr akedebi l di kl er ini s bet t e, bus ani y eni nbi ranev v elgel mes i nibekl ey ec ekl er di r . Bu,bi r s aadet ,s ev i nçv ekur t ul uşanı dı r .Bu,bi nl er c es enel i kı s t ı - r apl ı bi rmaz i s iol andüny amekt ebi ni n,ağı rş ar t l aral t ı ndageç i r i l mi şz ahmet l it ahs i ldev r el er i ni nt am v emuv af f aki y et l ei kmal i anı dı r .Bu an,muv af f aki y et l i ,muv af f aki y et s i zhay at l ar ı nç eş i t l i kor kul ar ı ,ı s t ı r apl ar ıv ehat t âaz apl ar ıi ç i ndebi rs ür üümi t s i z l i k v ei nki s ar l adol uş ar t l ar ı nı n ar t ı ks on bul duğuv eherş ey i n en mes ut ,ens ür at l iv er ahaty ol l ar dany ür üy er eknur l u,ber r akv e 291

BEDRİRUHSELMAN

kudr et l is ahal ar ai nt i kaledec eğibi randı r .Bu,t am mânâs ı y l abi r kur t ul uşanı dı r . O kadarkor kunçgör ünen bu hengâmede,o kadardehş et l i manz ar al arar zeden bu kı y ametgününde on bi nl er c es enel i k mi hnetv emeş akkat l edol uz i nc i r l ibi rmahpus i y ethay at ıol ankaba hi dr oj en âl emi nden par l ak v e mes ut bi r üs t âl eme geç i l ec ekt i r .Bugeç i ş is ağl amaki ç i ndei ns anl ar ı nar t ı k,bi rt eknef es s ür es ikadarkı s abi rz amanıbekl emekt env eot eknef es i nv er i l i ş i gi bibas i t ,kol ayv eküç ükbi ramel i y ey igeç i r mekt en baş kabu düny aday apac akl ar ıi şkal mamı şol ac akt ı r .Bur adaas ı lf el âket , öl emey i p,dahadoğr us u o andaöl mekl i y akat i nikay bedi py aş amakv ebas i t l eş mi şbi rdüny anı n,t ekr arbi nl er c es enedev am edec ekbekç i l i ği niy apmakhükmünü gi y mi şol an z av al l ıi ns anl ar ı nbaş ı naç ökec ekt i rkibudanebi rz ul ümdür ,nedebi rgadi r di r .Bus adec eonl ar ı n,büt ünbi rdüny ahay at ıboy unc ai s t edi kl er i ,peş i ndenkoş t ukl ar ıv ehat t ât apı ndı kl ar ımaddear z uv e i ht i r as l ar ı nı ny üks ek kader mekani z mas ıhüküml er ikar ş ı s ı nda ger ç ekl eş mi şnet i c es i ndenbaş kabi rş eydeği l di r . Vukuagel ec ekol anbüt ünbuhâdi s el er i nbüy ükt er t i pv eni z aml ar at âbiol duğunu,hi ç bi rş ey i nkey f îv er as gel ev ukuagel medi ği nit ekr art ekr ars öy l emi ş t i k.Bus öz l er i nmânâs ış udurki düny adaol up bi t ec ekhâdi s el er i n heps iüni t eden gel en di r ekt i f v ei c apl ar agör eay ar l anmı şv eöy l eol muş t ur .Herş ey ,v ar l ı kl ar ı nbi z z atç al ı ş ar akkaz anmı şol dukl ar ıl i y akatder ec el er i negör e, as l îi c apl ar ı n di r ekt i f ial t ı ndav eas l îz amanı ny ar dı mı y l a,kader mekani z mas ı nı n öl ç üp,t akdi reder ek hüküml endi r di ğit ar zv e ş eki l l er de,v az i f e pl ânı nı n al âkal ıv az i f el i l er it ar af ı ndan y apı l makt adı r .Bi naenal ey hv ukubul ac akherş eybüy ükhes apl ar a,ç ok i nc ev eş ümul l üt ekni kes as l ar aday anmakt adı r .

* * * Şi mdi ,y er y üz ünün bat ı ş ı na ai ty ukar ı da v er mi ş ol duğumuz bi l gi l er edes t ekol ant ekni kmekani z mahakkı ndakil üz uml ui z ahat ıv er i y or uz .Bui z ahat agi r i ş mez denev v elbi r azger i l er egi der ekev v el c ebel i r t mi şol duğumuzi l mîbi rkonuy at ekr ardönec e292

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

ği z . Nebül öz l er idol dur anmi l y ar l ar c as i s t emi nherbi r i ,güneşdeni l enbi rç eki r dekl e,onunet r af ı ndadönengez egenl er den,y âni os i s t emi nmaddec üz ül er i ndent eş ekkület mi ş t i r .Böy l ebi rs i s t em i ç i nde,herkür eni nkendi s i nemahs usbi rmany et i kal anı nı n mev c utol duğunu ev v el c es öy l emi ş t i k.Kez a,herbi r imens up bul unduğumaddec üz üneai tay r ıay r ıkar akt ert aş ı y anbual anl ar ı n,bi rs i s t em i ç i ndebi r bi r i y l eç oks ı kıt emas l ar ıol duğuhâl de, as l â bi r bi r l er i ne kar ı ş madı kl ar ı nıv e bu y üz den,bi rkür ey e ai t ol an her hangibi rmaddec üz ünün,o kür eni n many et i kal anı nı t er kedi pdi ğerbi rkür eni nmany et i kal anı nagi r emey ec eği niv e eğerher hangibi rz or l amakar ş ı s ı ndaböy l ebi rhâlv âkıol ur s a,o c i s mi n gi r mi şol duğuy enimany et i kal anı n mahi y et i neuy mas ı nı nv ebununi ç i ndekendimahi y et i nic ez r îol ar akdeği ş t i r mes i ni nz ar ur îbul unduğunudai z ahet mi ş t i k.İ ş t eböy l ec e,bi rs i s t em i ç i ndekiç eş i t l ikür el er i nç eş i t l imany et i kal anl ar ı ,kendiar al ar ı ndao s i s t emi n umumîbüny es i ni ni c apl ar ı nagör e,kar ş ı l ı kl ıol ar akt es i r l eş i r l erv et am bi rmuv az enehâl i ndebul unur l ar . Si s t em i ç i ndekiç eki r deği nv e onun et r af ı nda dönen madde c üz ül er i ni n,y ânikür el er i n;y ör üngel er i ni nş eki l l er i ,uz unl ukl ar ı ,kı s al ı kl ar ı ,eks enl er i ni ni s t i kamet l er i ,gez egenl er i n kendieks enl er iet r af ı ndakidönüş l er i ni nv ey ör üngel er i ndekiy ür üy üş l er i ni ns ür at l er i ;o s i s t emi ni nki ş af ınet i c es i nde v ukua gel ec ek har eket l er i n dur uml ar ı y l av e ar al ar ı ndakimuv az ene hâl l er i y l e t aay y ünederkibuhar eket l erdec üz ül erar as ı ndav eüs tt es i r l er i n kont r ol l er ial t ı nda c er ey an eden kar ş ı l ı kl ıt es i r l eş mel er l e mümkünol ur .Büt ünbunl ardedi ği mi zgi bi -s i s t eml er i ni nki ş af v et ekâmülder ec el er i nebağl ı dı rv ebuder ec el er egör edeği ş mel er emâr uzkal ı r l ar .Yânibi rs i s t emi nmaddec üz ül er iar as ı ndaki t es i r l eş mel er i n,ş uv ey abut ar z daki har eket l er imey danaget i r ec ekş eki l l er deol uş u,o s i s t emi nt ekâmül üi l ei l gi l ihâl l er egör e deği ş i r . Hul âs a,bi rç eki r deket r af ı ndadönenmuht el i fmaddec üz ül er i v ar dı r .Bu madde c üz ül er i ni n herbi r i ni n bi r ermany et i k al anı mev c ut t ur .O ç eki r deği nv eet r af ı ndadönenc üz ül er i ni nki ş af l ar ı der ec es i negör e,bumany et i kal anl arar as ı ndakikar ş ı l ı kl ıt es i r l eş mel er i ndur uml ar ıdadeği ş i r .İ ş t ebut es i r l eş mel ernet i c es i nde t ees s üseden muv az enehâl l er i ni n büt ünü bi rmany et i kal anl ar 293

BEDRİRUHSELMAN

s ent ez imey danaget i r i rkibunadagüneşs i s t emider i z . Demekkihers i s t emi n,mudi lbi rmany et i kal anl ars ent ez i ndeni bar etol andur umuv ar dı rv ebuanc akos i s t emeai t t i r .Böy l e ol unc a,nebül öz üni ç i ndekidi ğers i s t eml er i nmany et i kal anl ar ı y l adaonunmuv az enehâl i ndebul unmas ıi c apederv ebumany et i kal anmuv az enes igi t t i kç emudi l l eş er ek,geni ş l ey er eknebül öz l erar as ı nakadaruz anı r .Demekkibi rnebül öz ünmany et i k al an mudi l el er iar as ı ndadaoni s bet t eş ümul l ümuv az enehâl l er iv ar dı r . * * * Bi rs i s t em dahi l i ndekiher hangibi rkür edev ukuagel ec ekdeği ş i kl i kl er ,okür eni nmany et i kal anı nay apı l ac akt es i r l er l emümkünol ur .Yânibi rkür edei c apedennamüt enahideği ş mel er ;o kür eni n many et i kal anı na,s i s t emi n güneş i nden v ey abaş kabi r y er dengel ec ekt es i r l er l ev âkıol urkibut es i r l erdev az i f epl ânı nı nos i s t emdev az i f el enmi şbul unanv ar l ı kl ar ıt ar af ı ndandi r ekt v ey aendi r ektol ar akgönder i l i r . Her hangibi rkür eüz er i ndedüny ahakkı nday ukar ı day az dı ğı mı zgi bi -büy ükbi ri nkı l âpç apı ndadeği ş mel eri c apedi y or s a o z aman,dahaağı rv ekuv v et l it es i r l er i ngönder i l mes i nel üz um hâs ı l ol ur .O hâl de,v ukuut ahakkuket mi şbul unanbüy ükdün- y a i nkı l âbı nı n hâdi s el er i ni hus ul e get i r ec ek bu kuv v et l it es i r i n ner edengel di ği niv ef onks i y onununas ı ly apt ı ğı nıi z ahedel i m. Güneşs i s t emi nebuhâdi s ei ç i nul aş ac aki l kkuv v et l it es i r ,bu s i s t emden ç ok uz ak mes af el er de bul unan baş ka bi rs i s t emi n, düny adanhemenhemendör ty üzdef adahabüy ükbi rgez egeni ni nmany et i kal anı ndangel ec ekt i r . Düny adanbüy ükol makl aber aber ,maddes idüny adaki n- den ç ok bas i tv e ağı rol an bu gez egeni n,güneşs i s t emi nden pek uz akl ar dabul unankendigüneş iet r af ı ndamût atol ar akkat et t i ği bi ry ör ünges iv ar dı r .İ ş t eo;buy ör ünges i nikat eder ken,düny anı nt âbiol duğugüneşs i s t emit ar af ı nar as l ay ankı s mı ndaondan ay r ı l ar ak,büy ükbi rkav i sç i z meks ur et i y l egüneşs i s t emi nedoğ-r u y ür ümey ebaş l amı ş t ı r .Buhâl ,buy ür üy üş l eal âkal ıdi ğerbi rs ür ü s i s t emdev ukuagel ec ekbüy ükv eküç üki nkı l âpl ar l av az i -f el ibi r pl ânt ar af ı ndanüni t edengel endi r ekt i f l er egör e-gönde-r i l mekt e 294

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

ol ant es i r l er l ev âkıol muş t ur . Böy l ec eogez egenbüy ükkav s iüz er i nde,güneşs i s t emi ney akı nbi ry er dekendi s i ne,oy üks ekv az i f epl ânıt ar af ı ndanç i z i l en muay y enbi rnokt ay akadargel ec ek,ondans onr ay ür üy üş ünün i s t i kamet i ni ,y ânikav s i nit ekr ars i s t emi nedoğr uç ev i r er ekger i y e dönec ekv eas ı ls i s t emi ni ny ör ünges i negi r i pmût adıol an,kendi güneş iet r af ı ndakidev er anı nadev am edec ekt i r .Bu gez egeni n, böy l emût aty ör ünges i ndenay r ı l ı p,büy ükbi ry ar ı m kav i s l e,güneşs i s t emi ni ny akı nl ar ı nakadars ey ahat i nigay r ımût atol ar ak uz at mas ıv ebus ı r adagüneş eç ar pmadanmuay y enbi rnokt adan i t i bar ent ekr arger i y edönmes iel bet t et es adüf ibi rhâdi s edeği l , üni t edengel eny üks ekbi ri c abı nnet i c es i di r . Bu gez egen hâl en,y ör ünges i nden ay r ı l mı şbul unmakt a ol up güneşs i s t emii s t i kamet i nedoğr uy ür ümekt ev eheranonay akl aş makt adı r .Şu anda gör ül mes ihenüz mümkün ol may an bu gez egeni n150200s enes onr adüny adangöz l egör ül mes ikabi l ol ac akt ı r .Şi mdi ,bugez egeni nmût atdı ş ıol anbus ey ahat i ni nnet i c el er iüz er i ndedur al ı m. * * * Bahs et t i ği mi zgez egeni n bu s ey ahat i ,bi r ç ok s i s t emii l gi l endi r en umumîbi rt ekâmülv et i r es i ni ni c abı dı r .Ev v el â,bu gez egeni nbi z z atkendi s igüneşs i s t emi ney akl aş ı nc ay akadar ,bi r ç ok di ğer s i s t eml er i n many et i k al anl ar ı y l a kar ş ı l aş ac ak v e onl ar l a ç ar pı ş ac akt ı r .Herç ar pı ş ı ş ı nda,kendibüny es iüz er i ndemuaz -z am s ar s ı nt ı l ar , muv az enes i z l i kl erv eal l akbul l akol uş l arz uhur edec ekv eogez egeni ndüny adaki ndenç okbas i tv ei pt i daîol an v ar l ı kl ar ıanc ak o büy ük s ar s ı nt ı l ars ay es i nde i nki ş afhı z l ar ı nı ar t t ı r abi l ec ekl er di r .Sani y en,bugez egengüneşs i s t emi negel i nc ey ekadarkar ş ı l aş ac ağıdi ğerbi rs ür üs i s t emi n,ç eş i t l ider ec el er demuv az enel er i ni n boz ul mas ı nas ebep ol ac ak,onl ar ı n dur uml ar ı nıdaal l akbul l akedec ekv ebus ur et l edi ğerbi r ç okkür eni n i nki ş af ı nai mkânl arhaz ı r l amı şbul unac akt ı r .Ni hay etş i mdii z ah edec eği mi zy ol danonunmany et i kal anıgüneşs i s t emi mi z et es i r edec ekv ebus i s t emi nenmüt ekâmi lkür es iol andüny amı z ,bu t es i r i nenş i ddet l inet i c el er i nemâr uzkal ac akt ı r .Şi mdi ,bunet i 295

BEDRİRUHSELMAN

c el er i nz uhur unas ebep ol an t es i r l er i ni ş l ey i şmekani z mal ar ı nı n i z ahı nabaş l ı y or uz . * * * Düny a,güneşet r af ı ndakiy ör ünges iüz er i ndeamutbi reks en et r af ı ndadönmez .Bueks en,amutdur umanaz ar an23°27´eğr i bi ri s t i kamet t ebul unurv ebui s t i kametet r af ı ndadöner ekgünl ük dev r el er i nii kmaleder .Bu ş ar t l aral t ı nda dönen düny anı n muay y eny er l er i nde,mes el âkut upl ar ı nday er l eş mi şdev aml ı buz mı nt ı kal ar ıv ekut upl arar as ı ndat ees s üset mi şbi rekv at ori kl i mi mev c ut t ur .Düny anı nbueğr i l i ğii s t i kamet i ndef ar zedi l eneks eni n al tv eüs tuç l ar ı ,güneyv ekuz eykut upl ar ı nıt eş ki leder . Yâni bukut upl ar ı nbul unduğunokt al ardüny anı n,et r af ı ndadöndüğü eks eni ni ni kiuc una t ev af uk eder .Düny a,eks eniüz e- r i nde döner keny apt ı ğıhar eket l erbunokt adas ı f ı r dı r .Budaev -v el c e bahs et t i ği mi zdüal i t e pr ens i bi ne gör e,düny ac üz ül er i ni nt eş ki l et t i ği z ı t kar akt er deki many et i k al an kı y met l er i ni n, değer f ar kl anmal ar ınet i c es i ndemey danagel en s ay ı s ı zmuv az eneboz ukl ukl ar ı nı n,düny abüt ünüi ç i ndekur dukl ar ıumumîmuv az e- ne dur umununbi rnet i c es i di r .Bugün,as ı r l ar danber ibumuv a- z ene azç okbel i r s i zi nhi r af l arkay det mi şol makl aber aber -s abi tbi r hâl debul unmakt adı r .Budur umunnet i c es i ndedebugünküc oğr af î i kl i ml er ,mev s i ml erv egec e,gündüzdur uml ar ımey danagel mi ş t i r .

Şi mdi ,güneşmanz umes i ney akl aş makt aol an gez egenit aki p edel i m.Bugez egen bugün,güneşs i s t emi nden henüzbi rhay l i uz akt adı r .Bi naenal ey honunmany et i kal anıhenüzgüneşs i s t emi ni n many et i k al anıi l e di r ektol ar ak t emashâl i nde deği l di r . Fakatdüny adandör ty üzdef abüy ükol anbugez egen,y ör ünges i ndenay r ı l ı pgüneşs i s t emi nedoğr uy ür ümey ebaş l adı ğıandan i t i bar en,onunendi r ektol ar akgüneşs i s t emiüz er i ndebâz ıt es i r l er iv ukuagel mey ebaş l amı ş t ı r .Yânibugez egeni n,hâl ent emas t abul unduğudi ğers i s t eml er i nmany et i kal anl ar ı y l amünas ebet t eol angüneşs i s t emi mi z i nmany et i kal anıbuy ol dan,adıgeç en gez egeni nt es i r l er i nial makt adı r .Anc ak,bu gez egeni n henüz hem uz akt aol mas ı ,hem det es i r i ni nv âs ı t al ıy ol l ar dangel mes i 296

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

y üz ünden,güneşs i s t emi ndekinet i c el er ibugünpekz ay ı f t ı r . Fakatbu gez egen güneş e müt emadi y en y akl aş makt adı r .Bi r angel ec ekkiy ânibundanhemenhemenel l ial t mı şs enes onr abu gez egeni n many et i kal anı ,güneşs i s t emi ni n many et i kal anı i l edi r ektol ar akt emashâl i negel mi şbul unac akt ı r .Budur um hâs ı lol unc a,gez egeni nç okağı rv ekes i fmany et i kal anı ,güneş i n many et i kal anıüz er i nekuv v et l ibi rbas kıt es i r iy apac akt ı r .Tek-mi l gez egenl er i y l ebi rbüt ünol angüneşs i s t emi ni nal dı ğıbuağı rt es i r , s i s t emi ngez egenl er iüz er i nde,dahadoğr us uonl ar ı nman-y et i k al anl ar ıüz er i ndeç eş i t l ir eaks i y onl arhus ul eget i r ec ekt i r . Mi s af i rgez egendengel ent es i rç okkabav eağı r dı rdedi k.Bi naenal ey hgüneşs i s t emi ni nenmüt ekâmi lkür es iol andüny anı n, i nc ev emudi lmany et i kal anıi l e,bugez egeni nkabamany et i kal anı ar as ı nda büy ük bi rkay naş maz l ı k mev c utol duğundan, güneş manz umes i ne gez egenden gel en t es i r i n en ş i ddet l is ar s ı c ı net i c el er iv er eaks i y onl ar ıdüny akür es i ndegör ül ec ekt i r .Buhâ-l i n net i c es iol ar akgez egeni nbukabamany et i kal anı nı nt az y i kial t ı nda düny anı n,bugüns abi tol aneks eni ni n23°27´l ı kmey l i , 13°daha ar t ac akv edüny anı neks eni ,y ör ünges i neamutdur um- dan36° der ec eeğr ibul unac akt ı r .Kut upl ar ı ni l kkay mahar eket imi s af i r gez egeni ngüneşs i s t emi negel ec eki l kdi r ektt es i r l er i y l ebaş l ar .

Bur adakit az y i kmef humunukabamânâdael eal mamal ı dı r .Yâni bur ada,dı ş ar ı dangel enbi ri t i l i ş l edüny aç ar pı l ı y orv ey aeği l i y or gi bidüş ünmemel i di r .Bunui z ahet meki ç i nev v el â,ken- dieks eni et r af ı ndadönenbi rkür eni nhar eket l er i niel eal al ı m. Bukür e, kut updedi ği mi zi kis abi tnokt ay ıbi r bi r i nebi r l eş t i r en v eeks en deni l enbi rdüzhatet r af ı ndadöner .Bur adakikut upnokt al ar ı nı n t eş ekkül ü,kür eni n büny es i ndekiv e many et i k al anı ndakiz ı t değer l er i n,y ânihar eket l er i nt eş ki let t i ğimuv az eney ekûnl ar ı nı n net i c es i di r . Kut upl ar daki har eket l er s ı f ı r dı r . Buna mukabi l , har eket l er i n en f az l a ol duğu y er ,kür e üz er i nde i kikut bun ar as ı ndakimes af eni nt am or t as ı ndangeç enekv at ordedi ği mi z kür eni nkuş akkı s mı dı r .İ ş t ehar eket i nekv at or daaz amî ,kut upl ar da as gar îs ür at l er iar as ı ndakini s bets öy l edi ği mi z gi bi -kür edeki har eket muv az enel er iy ekûnunun net i c es iv e t ez ahür üdür . 297

BEDRİRUHSELMAN

Bi naenal ey h kür e dahi l i nde her hangi bi r s ebept en, bu muv az enel er deboz ul mav edeği ş mehâs ı lol ur s ao z aman s ı f ı r nokt al ar ı ,di ğert âbi r l ekut upnokt al ar ıy er l er i nideği ş t i r ebi l i r l er . Yânies kiy er l er i nenaz ar an kut upl armuv az enedeği ş mes ider ec es i ni nş i ddet i negör e-kür eüz er i ndeazv ey aç okol maküz er e öne,ar kay a,s ağa,s ol adoğr ukay abi l i r l er .Vemuv az enepr ens i bi muc i bi nc e,ekv at ordader halonagör ey er i nideği ş t i r i r ,y enikut upl ar agör ekür eet r af ı ndakimünas i py er i nial ı r .Bu v az i y et i n mey danagel mes idemek,kür eni nkendieks eniet r af ı ndadöner ken,es kidönüşi s t i kamet i nden ay r ı l ı py enikut upl ar ı n ar as ı nda t eş ekküledeneks enet r af ı nda,ev v el ki nenaz ar andeği ş i kbi ri s t i kamet t edönmey ebaş l amas ıdemekt i r . İ ş t e düny adaol ac ak ş eyde bunun ay nı dı r .Dı ş ar ı dakigez egendengel er ek,düny anı nmany et i kal anı na,or adandabüny es i nei nt i kaledent es i r l erkür eni ndahi l îhar eket l er iüz er i nemües s i r ol ar akonl ar ı ni l kmuv az enes i niboz dukt ans onr a,bumuv az ene deği ş mel er i ,düny adav ukuagel mey ebaş l ay any enidur uml ar ,y âni y eni har eket l er net i c es i nde z i nc i r l eme değer f ar kl anmas ı mekani z mas ı nagör e-muv az eneni nt am t ees s üsedec eğihadde kadardev am eder .Bununnet i c es iol ar akdüny anı nev v el c emev c utol an,mâl um y er i ndekikuz eyv egüneykut upl ar ıy er l er i nden oy nar .Kut upl arbi r azev v els öy l edi ği mi zgi bi -kür eni numumî muv az enes i ni nnet i c es iol duğundan,bunl ar ı ny erdeği ş t i r mes i y l ekür eni nekv at or udader halkut upl ar ı ny enidur uml ar ı nagör e bul unmas ıl âz ı m gel eny er i nikür es at hı ndaal maküz er edeği ş i r . Demekkikür eni nt eş ekküledec ekol any enikut upl ar ıar as ı nda-ki eks en i s t i kamet i ,es kieks enii s t i kamet i ne naz ar an kut upl ar ı n deği ş eny er l er i nit aki bendeği ş mey ebaş l ay ac akt ı r . Mes el âdüny anı n kuz eykut bu,y av aşy av aşSi bi r y at ar af ı nda güney edoğr ukay may abaş l ar ken,güneykut budaay nıöl ç üdahi l i nde t er st ar af t an Güney Amer i ka’ nı n bur nunun bul unduğu i s t i kamet t ekuz ey edoğr ukay may abaş l ay ac akt ı r .Bununnet i c es i ol ar ak,ekv at ordadüny amuhi t i ndebu i kiy enikut upt an ay nı uz akl ı kt akimes af edey er i nial ac akt ı r ,y ânionunday er ikut up-l ar a gör edeği ş ec ekt i r .But akdi r de,düny adai makut upl arar as ı ndaki eks eniet r af ı ndadöndüğündenv ebueks endeev v el ki nenaz ar an daha eğr i l mi şv az i y et t e bul unduğundan,düny anı n bu dur umu ev v el ki nenaz ar anbi r azdahay at mı şv az i y et t ebi rmanz ar aar z 298

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

eder .Haki kat t ei s edüny akür es ipoz i s y onunudeği ş t i r mi şdeği l di r . Mes el â es ki kut up nokt as ı ndaki Fr anz J os ef adas ı ev v el c e düny anı ny ör ünges i nenaz ar annekadarmey i l l ibi rhatüz er i nde bul unuy ori dii s e gene ay nıy er de bul unac akt ı r .Fakatev v el c e kut upnokt as ıor adai kenş i mdior adadeği l ,oaday anaz ar anç ok aş ağı l ar da bul unac akt ı r .Kez a Tai my ry ar ı madas ıda düny anı n y ör ünges i nenaz ar anes kiy er i ndenkı mı l damamı ş t ı r .Anc ak,es ki kuz eykut buonunüs tt ar af l ar ı ndabul unur ken,y enikuz eykut bu buy ar ı madanı nal tt ar af l ar ı nai nmi şv eonunal t ı n- dat eş ekkül et mi şbul unac akt ı r .Bunun gi bigüneyy ar ı m kür ede degüney kut bu ona gör e ay ar l anmı ş t ı r .Mes el â güney kut bu ev v el c e Al ex anderadas ı nı nç okal t ı ndabul unur ken,buadadün- y a y ör ünges i nenaz ar any er i nideği ş t i r memi şbul unduğuhâl de,güney kut buonunhemenüs tt ar af ı nakay mı şbul unmakt adı r . İ ş t e,düny anı ny enikut upl ar ı nagör ehus ul egel eny enieks eni ni ni s t i kamet i ,es kieks eni ne naz ar an,es kiekv at or una bi r az dahay at ı kdur umagel mi ş t i rv ey eniekv at ordaonagör edeği ş er ek,y enit eş ekküledeneks eneamutbi rs at ı hüz er i neç ı kmı ş t ı r .

Şuhâl degez egenden gel en t es i r l e,düny anı n har eketmuv az enel er iy ekûnunun boz ul mas ınet i c es i nde,kuz eykut bu Rus y a t ar af ı ndagüney edoğr ukay ac ak,güneykut buGüneyAmer i ka’ nı n bur nui s t i kamet i ndekuz ey edoğr uy üks el ec ekt i r .Bi t t abî bu dur umagör edüny anı nes kieks eni nenaz ar an,y enit eş ekküleden kuz eyv egüneykut upl ar ıar as ı ndakieks eni ni ndüny ay ör ünges i ne ol an eğr i l i kder ec es i ,es kieks eni ni n eğr i l i kder ec es i neni s bet l e f az l al aş mı şbul unac ak v e bu f az l al ı k da 13° l i k bi rz av i y e aç ı ğı kı y met i nde ol ac akt ı r . Bugünkü c oğr af î mev ki l er e gör e bu nokt al ar ı ny er l er iş unl ar dı r :Yenikuz ey kut bu,bugünkü kuz ey kut up dai r es i y l e,y üz ünc ü mer i dy eni n bi r l eş t i ğinokt a üz er i ne kay mı şbul unac akt ı r .Güneykut bui s e,GüneyAmer i ka’ nı nbur -nu i s t i kamet i nedoğr uy üks el ec ekv ebugünkügüneykut updai r es i y l e, s eks eni nc imer i dy eni nbi r l eş t i ğinokt aüz er i negel ec ek-t i r .Bi t t abî oz aman,büt ün mer i dy enl er i nv e par al el l er i nv e bu mey anda ekv at or uny er l er ideği ş ec ek,bunl arday enikut upl ar agör edüny a s at hıüz er i ndekiy er l er i ni al ac akl ar dı r . 299

BEDRİRUHSELMAN

* * * Es kieks eni ni s t i kamet i ,düny ay ör ünges i neamutdur umun-dan 23° l i kz av i y eaç ı ğıi l eay r ı l mı ş t ı .Kut up deği ş mes iy üz ünden bu eks eneekl enec eky enimey i li s e13°ol duğunagör e,y enieks eni n böy l ec ey av aş y av aş eği l er ek en s on haddi nibul ac ağımey i l der ec es i23° +13° =36°ol ac akt ı r .Düny anı nkendiet r af ı ndadönüş ü,dai maeks eniet r af ı ndav âkıol ac ağı ndaneks eni ndeği ş enbu mey i l l er i negör edüny anı ndakendiet r af ı ndakidönüşi s t i kamet l er ideği ş ec ekt i r . Demekkidüny anı nmany et i kal anl ar ı nı nboz ul anmuv az ene-l er i i c abıol ar akal ac ağıy enidönüşt ar z l ar ı nagör e,kut upnokt al ar ı t eş ekküledec ekv eeks enl erdeonagör et aay y ünedec ekt i r . Bu kut up nokt al ar ıda düny a kendiet r af ı nda döner ken har eket l er i ni ns ı f ı rol duğu-kür es at hı nda bi r bi r i ni n ant i pot u ol an, y ânii kiy ar ı kür eni nbi r bi r i net am kar ş ıgel ennokt al ar ıol ac akt ı r kibunl arday ukar ı dagös t er mi şol duğumuznokt al ar dı r .Fakat bu dur um ni haîs af hay aai t t i r ,gez egeni nhemengüneşs i s t emi y l edi r ektol ar aki l kt emaset t i ğiandamey danagel mey ec ekt i r .İ l k z amanl ar dakuz eyv e güneykut upl ar ıbu nokt al ar adoğr uç ok y av aş ol ar ak kay may a baş l ay ac akl ar dı r .Gez egeni n bu ş eki l de t ec el l iedeni l kt es i r i50s enes onr abel i r s i zol ar akbaş l ay ac ak,50100s enear as ı ndaç oky av aşol ar akdev am edec ek,pekazbel i r l i bâz ıi kl i m deği ş mel er i50s enes onr adani t i bar enbaş l ay ac akt ı r . Mamaf i hbuhâlhenüzgenei ns anl ar ımeş guledec ekder ec ede ol may ac akt ı r . * * * Gez egeni ni l kt es i r i y l e,düny anı ni l kmuv az enes iboz ul duk- t an s onr a müt eaki p muv az ene dur uml ar ı nı n deği ş mes i düny a c üz ül er i ni n har eket l er iar as ı nda t ev al iedec ek ol an z i nc i r l eme değerf ar kl anmal ar ı y l at am muv az eneni nt ees s üs edec eğiana kadardev am edec ekt i r . Budaş öy l eol ac akt ı r :İ l kmuv az eneni nboz ul uş undans onr a,es ki kut upl arı s ı nmay abaş l ay ac ak.Bunun net i c es iol ar akdeni z -l er üz er i ndebul unanes kikuz eykut bundakibuz l arer i y ec ekv ekar al ar üz er i ndekur ul ubul unanes kigüneykut bundakibuz l arda 300

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

kez a or anı nı s ı nmas ıy üz ünden er i y ec ek.Kuz ey kut bu- nun buz l ar ı nı ner i mes i y l eor adakideni z l er i nhac miküç ül ec ek,güney kut bundakikar al arüz er i ndebul unanbuz l ar ı ner i mes i y - l ede muaz z am s u küt l el er i deni z e dökül mek s ur et i y l e Güney Deni z i ndekis ul ar ı n hac mibi l âki sar t ac ak,bu s ur et l ei kikut up ç ev r es i nde bul unan deni z l er deki muv az enes i z l i k net i c es i nde güney denkuz ey edoğr ubüy ükbi rs uakı mıbaş l ay ac akv ebu hâl düny anı nmany et i kal anıüz er i ndey eni ,f akatgel engez ege-ni n y apmı ş ol duğu t es i r den daha kuv v et l it es i r l ery apmay a baş l ay ac ak,düny anı n many et i k muv az ene hat l ar ı nı n daha z i y ade deği ş mes i nes ebepol ac akv ebunl ardadi ğerhar eket l er ey olaç ac ak,bus ur et l ekut upl ary ukar ı dagös t er di ği mi znokt al ar a,ar t ı k dı ş t angel enbi rt es i r l edeği l ,but es i r imüt eaki p,ar z ı nz i nc i r l eme değerf ar kl anmas ımekani z mas ı y l av âkıol ac akmuv az enedeği ş mel er inet i c es i ndeki t es i r l er l ey akl aş may abaş l ay ac akt ı r .

Demekkikut upl ar ı nkür eüz er i ndey erdeği ş t i r mes i nei l ks e-bep ol an t es i r mi s af i r gez egenden gel ec ek,ondan s onr a bu i ş i t amaml ay ac akol ant es i rdear z ı nbi z z atkendibüny es i ndekihar eket l er i n,değerf ar kl anmas ımekani z mas ı y l adev am edec ekt i r . Böy l ec e,muv az enes iboz ul muşol andüny anı nt am bi rmuv az e-ne hâl i negel i nc ey ekadargeç i r ec eğimuv az enedeği ş mel er iy üz ünc ü s eney it aki p edec ek s enel er de daha z i y ade ar t ar ak kut up nokt al ar ı nı n y ukar ı da ç i z di ği mi zy er l er es ür at l ey akl aş mas ı nı s ağl ay ac akt ı r . * * * Kut up nokt al ar ı nı n bu ni haîdur uma y akl aş t ı ğıs ı r al ar da dönenc el er i ndedeş udeği ş mel erol ac akt ı r .Yengeçdönenc es idüny anı n güneş e kar ş ıeks eni ni ny enidur umuna gör ey eniekv at or dan36ar zder ec es ikuz ey de,Oğl akdönenc es ii s egeneay nı ş eki l deekv at or dan36ar zder ec es igüney debul unac akt ı r . * * * Yüz ünc üy ı l dani t i bar eni kl i ml ery av aşy av aşbuni haîr akaml ar ı n i f adeet t i ğihâl l er ebâr i zş eki l dey akl aş ac akl ar dı r .Ni haîdur uma 301

BEDRİRUHSELMAN

gel i nc edüny anı nmuv az enes ibi r denbi r et amamı y l aboz ul ac akv e s öy l emi şol duğumuzgi bi ,düny ay ar ı m dai r el i kbi rdönüş l eenkı s a bi rz amanda t epes iüs t ü gel ec ekt i r .Yânikuz ey kut bu,güney kut bunun y er i ne gel ec ek v e güney kut bu da kuz ey kut bunun y er i ne ç ı kac akt ı r .Fakat ev v el c e de s öy l edi ği mi z gi bi bu deği ş mel er i n,kür eni nç ar pı l mas ıv ey at epet akl akol mas ış ekl i nde deği l , kut upl ar ı n y er deği ş t i r mes it ar z ı nda ol ac ağı nı t ekr ar bel i r t i r i z . * * * Yukar ı dai z ahol unanmekani z mai l edüny a,y ar ı m dai r el i k bi r kav i sç i z er ek t epes iüs t ü gel i nc e,y enidüny a eks eni ni n de düny anı ny enikur ul muşmuv az enes i nden müt ev el l i tdönüşdur umunagör ey enibi ri s t i kametal ac ağıt abi î di r .İ ş t eev v el c eanl at mı şol duğumuz ,düny anı nni haîs af has ı ndakihâdi s el er ,y âni düny anı nbat ı şanl ar ıv ekı y amet ,ev v el âkut upl ar ı ny av aşy av aş kay ar aki ş ar etet t i ği mi zni haînokt al ar agel di kt ens onr a,or adan i t i bar enbi r denbi r ebaş l ay anv ebi r kaçgündev am eden,ni hay et bi r kaçs aati ç i ndet amaml anankuz eykut bunungüney ekay ar ak, güneykut bununy er i nial mas ıv ebunamukabi lgüneykut bu- nun dakuz eykut bununy er i neç ı kmas ı ,y ânidüny anı nt epes i üs t ü gel mes is ı r as ı ndakibüy ükmuv az eneboz ukl ukl ar ı nat eka- bül edec ekl er di r . Fakatdüny anı nbuy ar ı m dai r el i kdönüş ündens onr akut up-l ar ı n al t üs tol mas ı ,y enidüny ada bel i r l ibi rdeği ş me,hat t â hi ç bi r deği ş mehus ul eget i r mey ec ekt i r .Zi r aes as enkut upl aral t üs tol dukt ans onr aor t adaes kic oğr af îdur uml ar aai thi ç bi rt eş ekkül kal may ac ağı ndan, y eni kut upl ar ı n kur ul duğu nokt al ar ı n es ki meml eket l er l ev ec oğr af îdur uml akı y asedi l mes ibahi smev z uu ol may ac akt ı r .Bi naenal ey hy enidoğac akdüny anı ndaeks enmey l i neol ur s aol s un-genebugünkügi bibi rkuz ey ,bi rdegü- ney kut bumev c utol ac akv egeç mi şdev r ey eai tol ankut upl ar ı i s e büt ünc oğr af ît eş ekkül ât ı y l abi r l i kt eebedi y enunut ul anbi rmaz i y e kar ı ş mı şbul unac akt ı r . * * * 302

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

Şur as ı nıas l âunut mamakger eki rkibüt ün bu har eket l er iv e net i c el er imey danaget i r en t es i r l erdai mat ekr ar l amı şol duğumuzgi bi -üni t edens üz ül er ekgel enas l îdi r ekt i f l er egör e,düny anı nmuht açol duğudur uml ar ıt emi net mekv az i f es i y l emükel l ef y üks ek pl ândan di r ektv ey a endi r ektol ar ak düny anı n many et i kal anı nai nmekt edi r l er .But es i r l er i ndoz l ar ı ;nebi r azf az l a,nede bi r az eks i k ol mamak üz er et am kı y met l er i y l e gönder i l mi şv e böy l ec eas l îi c apl ary er i neget i r i l mi şol ur . Bi naenal ey h büt ün bu har eket l erpl âns ı zdeği l ,muaz z am bi r t ekâmülpl ânı nı nt at bi kat ıgay es i nemât ufol ar akmuay y enöl ç ül er egör emey danaget i r i l mekt edi r .İ ş t ebüt ün bunl ar ,t ekâmül y ol unda,kâi nat ı n muaz z am ahengiv e ni z amıi ç i nde kur ul muş hi kmet l e dol ut er t i pl er di r .Bu her c ümer çgününde,gör ündüğü gi bibi rf el âkety okt ur .Bur adaol anş ey l erbi rt ar af t an;düny adakit ekâmüldev r el er i nibaş ar ıi l ebi t i r mi ş ,s ı r t l ar ı nıar t ı kkendi l er i nit at mi n et mey en düny amaddel er i neç ev i r mi şi ns anl ar ı nl ây ı kol dukl ar ıâl eml er ei nt i kal l er i nis ağl ay ac ak,di ğert ar af t anda kabamaddeden bi rt ür l ükendi l er i nikur t ar amay an v es aadet i n anc ak o maddey e gömül mekl e kaz anı l ac ağı nıs anan haz ı r l ı ks ı z i ns anl ar ı ni ş t i y ak duy dukl ar ıkabamaddel er e dönmel er ii ht i y ac ı nıy er i neget i r ec ekt i r . Kadermekani z mas ı ;i ns anl ar ı nt ekâmül dees ast ut ul an hür r i y et l er i y l et er c i het t i kl er i ,i s t edi kl er iv ei ht i y açduy dukl ar ımekânl ar a kav uş mal ar ıy ol undakic ehi tv e gay r et l er i ne gör el i y akat der ec el er i nit akdi rederv eonagör ei c apl ar ı nıy er i neget i r i r .Bu s ur et l edüny anı n kapanı şs af has ı nda,her kesi s t edi ği nibul ac ak, i ht i y ac ı nı n kar ş ı l ı ğı nıal ac ak,t ekâmülmer di v eni ni nl i y akatbas amakl ar ı ndakiy er i neul aş ac akv eböy l ec ei l er l ey en i l er l ey ec ek, ger i l ey eni s ey er i ndekal ac akt ı r . Bi naenal ey hbüt ünbukor kunçv edehş et l igör ünüş l er i ner ağmen,düny anı nbukapanı şs ahnel er i ,haz ı r l anmı şi ns anl ari ç i n en büy ükkur t ul uşanı ,ens ev i nç l iv emes utgünündoğuş u,as ı r l ar c a bekl enenbüy ükkur t ar ı c ış af ağı ns öküş üol ac akt ı r . Bur adagös t er mi şol uy or uzkidüny a,Mudev r i ni nkapanı -ş ı ndan buy anabi ri nki ş afdev r es i nidahabi t i r er ek,y üzbi nl er - c edef a t ekr ar l anmı şol an bu aç ı l ı şv e kapanı ş l ar ı na bi rt anes i nidaha 303

BEDRİRUHSELMAN

ekl emeküz er edi r .Yüks ekpr ens i pl ermuv ac ehes i ndedün- y ai ç i n t akdi rol unmuşbul unanbuhâl ,t ekr art ekr ardev am edi pgi dec ek v eböy l ec edüny a,herdef as ı ndakendi s i ni nbi rdev r e- l i kbüt ün i nki ş af i mkânl ar ı ndan f ay dal anar ak düny ay a mahs us t ekâmül haz ı r l ı kl ar ı nıbi t i r di kt ens onr al i y akat l er i nikaz anmı şol dukl ar ıv e muht açbul undukl ar ıy üks ekâl eml er e,i ns anl ar ı nküt l el erhâl i nde i nt i kalet meküz er edüny adant amamı y l akur t ul abi l mel er i nev e ay r ı l abi l mel er i nez emi nhaz ı r l ay ac akt ı r . * * * Büy ükdüny akat as t r of undaöl meks ur et i y l edüny adan t amamı y l a kur t ul dukl ar ı nıs öy l emi ş ol duğumuz i ns anl ar ı n,doğr uc a gi dec ekl er iy er ,y ar ıs üpt i ldedi ği mi z ,düny ay anaz ar any üks ek bi r pl ândı rkibi zbunas ev gipl ânıdi y or uz . Bu pl ânda hâki m ol an r eal i t es ev gi di r .Daha doğr us u or ay a i nt i kaledec ekol ani ns anl aropl ândas ev gi ni nç eş i t l it at bi kat ı nı gör mekv ebus ay edev az i f epl ânı nı ny üks eki c apl ar ı nat ama-mı y l a i nt i bak edebi l ec ek dur uma gel mek i ç i n or ada bi r müddet y aş ay ac akl ar dı r .O hâl de,y ar ıs üpt i lâl em v ey as ev gipl ânı ,her ş ey denev v elbi rar as atpl ândı r .Yânibas i tdüny ar eal i t el er i ni n ağı r y ükl er i ndenkur t ul muşol ani ns anl ar ı n,ç oks üpt i lbi rv az i f epl ânı na i nt i kal i nir ahat ,t at l ıv emes utbi ry ür üy üş l et emi neden bi rar a v as at t ı r . Maddîi nki ş af ı nhers af has ı nı ni kmal i ndens onr abi rüs ts af hay ageç ebi l meki ç i n,nebat ,hay v an,i ns an,büt ünv ar l ı kl ar ı nböy l ear as atpl ânl ar dan geç mes iz ar ur î di r .Zi r abu pl ânl ar ı nf onks i y onl ar ıç okmühi mdi r .Mes el â,her hangibi rs af hadabul unan v ar l ı k,bi rhay v an v ar l ı ğı ,ç ok uz un s ür en hay v anl ı ks af has ı nı hakkı y l ai kmaledi pbi rüs ts af hadakibedeni ,y ânii ns anbedeni nikul l anabi l ec ek l i y akat e er di ğiz aman bi r denbi r e hay v anl ı k mer t ebes i ndenhemeni ns anl ı ğaat l ay amaz .Zi r ahernekadaro, kendiç apı nda,l üz umuder ec es i ndei nki ş afet mi şol s abi l egene oz amana kadarkul l anmı şol duğu bi rhay v an bedeni y l ei ns an bedeni nikul l anmakar as ı ndaç okmühi mv eder i nf ar kl arv ar - dı r . İ ş t e beden r eal i t el er iar as ı nda muay y en i nt i kalkademel er i ni geç i r di kt ens onr adı rkiov ar l ı k,i ns anl ı ğı ni c apl ar ı nat amamı y l a uy abi l ec ekv ei ns anbedeni nibi l f i i lkul l anmay aal ı ş mı şol ac akt ı r .O hâl de,onun böy l e bi ri nt i kalhaz ı r l ı ğı nıy apabi l mes i ne i mkân 304

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

v er ec ekbi rpl ânday aş amas ıl âz ı mdı r .İ ş t ebudaonuny ar ıs üpt i l âl emi di r .Bur adaov ar l ı k,i ns anl ı ğı ni c apl ar ı nakendi s i nihaz ı r l ay ı c ı bi r t akı m dur uml ar l akar ş ı l aş ı rv eodur uml ar dabi rmüd- det i nt i kalt at bi kat ı nıy apt ı kt an s onr a,en i pt i daîmer hal es i nden baş l amaküz er ei ns anl ı kâl emi neadı mı nıat ar .Fakatgenehemen müs t aki lbi ri ns anv ar l ı ğıhâl i nebi r denbi r egi r emez .Ev v el âi n-s an bey ni ni nel emanl ar ı nıkur abi l ec ekdur umagel i r ,uz unmüd-det i ns anbey nihüc ey r el er i ndey aş ay ar aki ns anbedeni nii dar eet mek t at bi kat l ar ı nıgör dükt ens onr al üz umuder ec es i nde,y ânibi ri ns an bedeni nimüs t aki l en kul l anabi l ec ek l i y akat e ul aş t ı kt an s onr ao bedenikul l anı p müt eaki pt ekâmül l er i niy apmak i ç i n bi ri ns an bedeni nei r t i bat l arkur ar akdüny ay abağl anı r ,i ns anhâl i ndekibi rbedenl ebedenl eni rv ebundans onr aev v el c es öy l edi ği mi zgi bi -i ns anbedeni y l ebüt ünt ekâmülkademel er i nidüny ada i kmaleder . * * * İ ns anl ar ı n,i ns an üs t üpl ânageç ebi l mel er ii ç i n at l at mal ar ıl âz ı m gel eny ar ıs üpt i lâl em;i ns anal t ıâl emi ndeni ns ankademe-s i ne geç i l i r keny aş anmas ıi c apedenar as atpl ânl ar l akı y as l anamay ac ak ş ümulv ev üs at t edi r .Ar as atpl ânl ar ı n,al tpl ândan üs tpl âna v ar l ı kl ar ıhaz ı r l amaki ç i n,kendi l er i nemahs usv âs ı t al ar ıv ar dı r .Bu v âs ı t al arneonl ar ı nt er ket mi şol dukl ar ıpl ânl ar ı nr eal i t el er i ne,ne debi rüs tpl ânı nr eal i t el er i neai t t i r .Bunl aranc ak, al tpl ândanüs t pl ânageç ec ekv ar l ı kl ar ı n,bui kipl ânar as ı ndamev c utol anf ar kl ar kar ş ı s ı ndaher hangibi rs ar s ı nt ı y amâr uzkal madangeç ebi l mel er i ni , di ğer t âbi r l e üs t pl ânı n hi ç al ı ş ı l ma- mı ş r eal i t el er i ne al ı ş abi l mel er i ni ,enkes t i r mey ol dant emi nedenv âs ı t al ar dı rkibu v âs ı t al arbi r erc ephes i y l e,bı r akı l an pl ânı nr eal i t el er i ne t emas eder kendi ğerc ephel er i y l edegel ec ekpl âna y akı nbâz ıdur uml ar ar zeder l er .Fakathaddi z at ı nda,onl arnebı r akı l mı şol an,nede i nt i kaledi l meküz er ebul unanpl ânl ar ı nkendir eal i t el er ideği l di r , anc akar as atpl ânı namahs usbi rhaz ı r l ı kmekani z mas ı dı r . * * * İ ns anl ar ı ndüny adans onr agi r ec ekl er iy ar ıs üpt i lâl emi n,y âni ar as atpl ânı nı nhaz ı r l ay ı c ıv âs ı t as ıs ev gi di r .Bur adakis ev gihi ç -bi r v aki t ,düny adaanl aş ı l anv eduy ul ans ev gi ni nkendi s iol mamakl a 305

BEDRİRUHSELMAN

ber aber ,bunungenedüny adaki ney akı nbi rc ephes iv ar -dı r .Her ne kadar düny adaki s ev gi ,s ev gi pl ânı ndaki haki kî s ev gi mef humundanbaş kai s edegeneos ev gi y ei ns anl ar ıhaz ı r l ay ı c ıbi r bas amakol abi l ec ekkı y met iv emahi y et ihai z di r .Bi naenal ey hs ev gi âl emi ne,y âniy ar ıs üpt i l egi r mekl i y akat i nikaz anmı şol an bi r i ns anv ar l ı ğı ;düny adageç i r mi şol duğubuhaz ı r l ı ğıs ay es i n-de, düny adaki ndenbambaş kav eonunl akı y asedi l emey ec ekbi rv üs at v eş ümuli ç i ndeki bubüy üks ev gimekani z mas ı nakat ı l mı ş bul unac akt ı r .Ov ar l ı ğı nbupl ânday apac ağış ey ,buç okş ümul l üv e geni şs ev gi ni nç eş i t l iv ar y et el er i nikul l anar ak,onl ar ı ndaha üs t v az i f epl ânı nahaz ı r l ay ı c ıi mkânl ar ı ndan f ay dal anmakol ac akt ı r . Demekkibur adakis ev gi ni n,düny ai ns anl ar ı nc aanl aş ı l amamı ş ol anmahi y et i ,ar as atpl ânı ndakiv ar l ı kl ar ıv az i f epl ânı nı ny üks ek r eal i t el er i nei nt i baket t i r i c iç okkudr et l idur uml ar ar zeder .Zi r a v az i f e pl ânı nı t am mânâs ı y l a kabul l enmek v e ona i nt i bak edebi l mekpekkol aybi ri şdeği l di r .Bur adakimuv af f aki y et i nde bi rhay l ic ehi tv e gay r etgös t er i l mes i nii c ap et t i r en t ek- ni k hus us l ar ıv ar dı r . * * * Sev gipl ânı ndakic ehi tv e gay r et l er ,düny adakikaba i ş l er de gös t er i l en c ehi tv egay r et l er den bambaş kadı r .Düny adakic ehi t v egay r et l eres nas ı ndai ns anl ar ı nkar ş ı l ar ı nadai madi ki l mekt eol an z ahmet l er i n, s ı kı nt ı l ar ı n, ı s t ı r apl ar ı n, az apl ar ı n, i ş kenc el er i n, has t al ı kl ar ı n, öl üml er i n hi ç bi r i s i bur ada y okt ur . Bur adaki c ehi tv egay r et ,v ar l ı kl ar ı ni dr akl er i ni n ar t ı ş ıni s bet i nde( buda s ev gipl ânı ndas ür at l ev âkıol ur )dahaç okz ev kl iv es aadetv er i c i haz l ar l adol uol ur .Var l ı kl arbuy ol dakif aal i y et i ,s ev gif aal i y et i - ni büy ük bi ri ş t i y akl a öz l er l erv e ondan s ons uzs aadetduy ar l ar . Ni t eki m dahadüny adai keni ns anl ar ı nözv ar l ı kl ar ı ndabel i r en bu büy üks aadet i ns ez gipı r ı l t ı l ar ıi ns anl ar ıkendi s i neç eker .Fa-kat i ns anl arbüt üni ş t i y akl ar ı nar ağmen,düny adai kenbus aade- t i el deedemez l er .Bununl aber aberi ns anl ar ,mahi y et i nibi l me-den, neol duğunut ar i fedemeden,müt emadi y enonunpeş i ndekoş ar l ar v e büt ün hay at l ar ıboy unc a onu s ay ı kl ardur ur l ar .İ ş t e onl ar i ş t i y akı nıduy dukl ar ı ,as ı r l ar c apeş i ndenkoş t ukl ar ı ,bunar ağmen bi rt ür l üy akal ay amadı kl ar ı ,hat t âmahi y et i nit ây i nedemedi kl er i 306

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

bu s aadet i n,düny ay ıt er k et t i kl er iandan i t i bar en,s ev - gi pl ânı ndakuc ağı naat ı l mı şbul unac akl ar ,oz amankendi l er i nit am mânâs ı y l at at mi nedec ekl er ,di ğert âbi r l edüny adahi ç bi rz aman nai lol amadı kl ar ıt at mi nkâr l ı ğı n ne demek ol duğunu o z aman anl ay ac akl ar dı r .

Bupl ândahâki m ol an s ev gi ni ni l ki pt i daîbas amakl ar ı ,s ev gi adı y l adüny adan i t i bar en baş l amakt a,y ar ıs üpt i lâl emi n büt ün hay at ı nıi ş galeder ekv az i f epl ânı nı n eş i ği ndes on bul makt adı r . Demekkibubüy ükv eş ümul l üs ev gidev az i f epl ânı nadoğr u s on mer hal es i neul aş mı şv eor adaf onks i y onunubi t i r mi şol ac akt ı r . * * * Sev gi ni nbuf onks i y onu,v ar l ı kl ar ı nv az i f ey et am i nt i bakedebi l mel er i nis ağl amas ıbakı mı ndanç okl üz uml uv emühi mdi r . Zi r a v az i f ey egi r ebi l meni nbüy üki mkânl ar ı nıbus ev gif onks i - y onu t emi neder . Vaz i f e pl ânıbambaş ka y üks ek bi rpl ândı r .Ev v el c e bu pl ân hakkı nda l üz uml u bi l gi y iv er mi şol duğumuzi ç i n onl ar ıbur ada t ekr ar l amı y or uz .Anc akş ukadar ı nıs öy l ey ec eği zkiv az i f epl ânı , baş t anbaş abi rahenk,bi rni z am,bi rber aber l i k,t am v ekar ı ş ı ks ı z bi rkoor di nas y on v ekooper as y on pl ânı dı r .Or adaen küç ükbi r ahenks i z l i k,enküç ükbi ray kı r ı l ı kv ey abi rt er s l i ky okt ur .Or ay a gi r ec ekv ar l ı kl ar ı n muhakkakv ekat ’ îol ar akbu ahengeuy muş dur umdabul unmal ar ı ,hat t âbuahenkt enol mal ar ış ar t t ı rkibu dabuy ol dageç i r i l ec ekol anbi r ç okhaz ı r l ı ks af hal ar ı y l amümkün ol abi l i r .Zat env az i f ey ehaz ı r l ı ks af hal ar ı nı nenhaş i n,eni pt i daî ,en z orv eı s t ı r apl ıkademel er i ni ,düny ahay at ı naai tuz undev r e- l er i ç i nde i ns anl ar geç i r mi ş bul unmakt adı r l ar .Bundan s onr a bu haz ı r l ı ğı n doğr udan doğr uy av az i f epl ânı naul aş t ı r an y ar ıs üpt i l âl emdeki ,y ânis ev gipl ânı ndakis onkademel er ii s ebi r azev v el s öy l edi ği mi zgi bi -ç okkol ay ,r ahatv es aadet l edol uol ar aks ev i l es ev i l ei kmaledi l ec ekt i r .Bus ur et l ebuâl emdekiy üks eks ev gi mekani z mas ı y l av az i f e pl ânı nı n ahengi ne v ei c apl ar ı na uy mak kudr et ikaz anı l ac akt ı r .Şuhâl debupl ândakiy üks eks ev gi ,bü-y ük v az i f epl ânı naul aş manı nt at l ıv ees as l ıbi rv âs ı t as ı dı r . 307

BEDRİRUHSELMAN

* * * Yar ıs üpt i lâl emde,s ev gi ni nv ar y et el er i nde y aş anı r ken,v ar l ı kl ar ı nkar ş ı l ar ı naç ı kac ak,or anı nkendi s i nemahs usnef s ani y et i de v ar dı r .Bu nef s ani y et i n mahi y et i nden bi r azaş ağı da bahs edec eği z .Sev gipl ânı nda,v ar l ı kl ar ı n büy ükv az i f epl ânı nahaz ı r l anmal ar ı naengelol anbunef s ani y et l er i nibi ranev v elor t adan kal dı r mal ar ıv e ondan kur t ul mal ar ız ar ur î di r .Bu da s öy l edi ği mi zgi bi ,düny adakikaba nef s ani y et l er i n kal dı r ı l mas ıs ı r as ı nda ç eki l mes iz ar ur îol an z ahmetv es ı kı nt ı l ar dan uz ak,bi l âki sv ar l ı kl ari ç i nç okz ev kl ibi rç al ı ş mav emeş gul i y ets ahas ıol ans ev gi ni nç eş i t l it at bi kat ı y l at emi nedi l ec ekt i r .Vebut at l ımeş gul i y et l er s onundabumani adaor t adankal kac ak,v ar l ı kl arbel i r s i zbi rakı ş i ç i ndebüy ükv az i f epl ânı nı ni l kbas amakl ar ı naadı ml ar ı nıat mı ş ol ac akl ar dı r .Bunun i ç i n dedüny adaol duğugi bi ,büy ükş okl ar a,kabagür ül t ül ügeç i ş l er e,öl üml er eor adal üz um y okt ur .Zi r a es as endüny adanay r ı l dı kt ans onr av ar l ı kl ari ç i nbugi bidur uml arbahi smev z uuol may ac akt ı r .Böy l ec es ev gipl ânı nıi kmaledi p v az i f epl ânı nageç en v ar l ı kl ar ,v az i f epl ânı nı ni l kbas amakl ar ı na ç ı kac akl arv eor adahemenv az i f el enec ekl er di r . * * * Şi mdi ,y ar ıs üpt i lâl emdekis ev gimekani z mas ı nı n haz ı r l ay ı c ı dur umuüz er i ndedur ac ağı z . İ ns anl ar ı ndüny ay ıbı r akmal ar ıdemek,düny ay aai tol ankaba hi dr oj enkombi nez onl ar ı ndani bar etf i z i kbedenl er i nit er ket mel er iv eas l îhâl l er i ne,v ar l ı khâl l er i nedönmel er idemekt i r .İ ns an bedenl er i nikul l anan v ar l ı kl arev v el c es öy l edi ği mi zgi bi -i ns an anl ay ı ş ı nagör e,maddebi l edenemey ec ekkadardüny amaddes i mef humundanv er eal i t es i ndenuz akl aş mı şç oks üpt i lbi rmadde hâl i di r l er .Böy l ebi rhâli ns anl arnaz ar ı ndabi rmaddeol amaz . Zi r a i ns anl ar ı nt anı dı ğıv ekabulet t i ğimânâda,bi rv ar l ı ğı nhi ç - bi r maddîv as f ıy okt ur .Onun i ç i ndi rkiev v el c ev ar l ı kl ar as adec e t es i r l ermudi l es i di rdemi ş t i k.Böy l ec ebi rt es i r l erv ey aener j i l er mudi l es iol an v ar l ı kdüny ay ı ,y ânibedeni nit er kedi nc e,t amamı y l abedens i zhâl dei ken,s ev gipl ânı ndabi rt es i rv âs ı t as ıol ar ak kul l anmaküz er ey ar ıs üpt i lbi rmaddekombi nez onunuy akal ar v e 308

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

onabağl anı r .Oandabukombi nez on,onunkabadüny adakikaba bedeniy er i negeç er .Bumadde,düny amaddel er i y l ev az i f epl ânı nı ns üpt i lmaddel er iar as ı nday ar ıs üpt i lhâl debul unur . Fakato,hem kabat ar af ı y l adüny ay a,hem dei nc et ar af ı y l as üpt i lol anv az i f epl ânı nay akl aş ı r .Onuni ç i ndi rkibunay ar ıs üpt i l maddev ebumaddel er denmüt eş ekki lol any er edey ar ıs üpt i lâl em di y or uz . Yar ıs üpt i lâl emi nv ar l ı kl ar ı ,kul l andı kl ar ıbumaddel er i n düny a maddel er i ney akl aş an t ar af ı ndan i s t i f adeeder ekbunl ar l a, düny adakiz amanv emekânmef huml ar ı nay akı nr eal i t el er ior ada kur abi l i r l er . Ve kur muş ol dukl ar ı bu r eel i maj l ar da da y aş ay abi l i r l er .Bu mekânl ar ıkur abi l mel er i ney ar dı m eden maddel er i ni nc el i kder ec el er i ,düny anı npekhas s asâl et l er i neç ar pabi l ec ekay ar dadaol abi l i r . Buv ar l ı kl arhenüzv az i f epl ânı nagi r medi kl er ii ç i n,kendi l er i - ne hat t âot omat i kol ar akdahi -hi ç bi rv az i f ev er i l mez .Buy üz den onl arhi ç bi rv ar l ı ğı nt ekâmül ünemüdahal eet mez l erv ef aal i y et l er i nekar ı ş maz l ar .Kendi l er i ndehenüzböy l ebi rs al âhi y ety ok-t ur . Yar ıs üpt i lâl emegi r mi şbi rv ar l ı ki ç i nas ı lgay ev az i f epl ânı na ul aş makt ı r .Hâl bukiv ar l ı ğı nor adabağl anmı şol duğuy ar ıs üp- t i l madde,onunv az i f epl ânı nagi r mes i neengelt eş ki leder .Zi r av az i f e pl ânı ndakimaddehâl l er is üpt i lmaddel er di rv eopl ândav az i f e gör ebi l mek i ç i nv ar l ı kl ar ı ny ar ıs üpt i lbi rt ek madde kombi nez onunabağl ıkal makt ankur t ul mal ar ıl âz ı m gel i r . İ ş t eor adakiv ar l ı kl ar ı nbuengel iaş abi l mel er ii ç i n,ç okkuv -v et l i bi rv âs ı t al ar ıv ar dı rkiodas ev gi di r . Şuhâl dear as atpl ânı ndakis ev giopl ânı ny ar ıs üpt i lmaddel er i ni ,hert ür l üı s t ı r apt anv eel emdenâr it at l ıv emes utmüc adel el er l ey enmey ey ar ay any üks ekbi rv âs ı t adı r . * * * Vaz i f e pl ânı na gi r mek demek,bi r t akı m v az i f e mükel l ef i y et l er i nikabulet mek v e bu v az i f el er i ni c apl ar ı nıy er i ne get i r mek kudr etv ei mkânl ar ı nas ahi p ol muşbul unmakdemekt i r .Bunun i ç i ndev az i f epl ânı ndakiv ar l ı ğı n,v az i f el er euy gunç eş i t l imad309

BEDRİRUHSELMAN

del er ikul l anmas ıl âz ı m gel i r .Hâl bukihenüzbudur umagel memi şbi rv ar l ı k,düny adanay r ı l ı ş ı nımüt eaki py akal amı şol duğu y ar ı s üpt i lbi r madde kombi nez onunu i y i c e beni ms er v e ondan ay r ı l amaz .Bu maddeden ay r ı l amay ı nc aç eş i t l is üpt i lmaddel er i kul l anmaki mkânı nıel deedemezv ebununnet i c es i ndedehi ç bi r v az i f ey iy apamaz .Çünküov az i f ey iy apabi l mes ii ç i nl üz uml u ol an ç eş i t l is üpt i lmaddel er denv ev as at l ar dani s t i f adeet mes il â-z ı mdı r kibuna,onunbi rt ür l üt er kedemedi ğiy ar ıs üpt i lmad- des iengel ol makt adı r . Bi naenal ey h or adaki v ar l ı kl ar ı n v az i f e pl ânı na geç ebi l mel er ii ç i n,bui l ky akal adı kl ar ı ,y ânikendi l er i nebi rnev i bedengi bikul l andı kl ar ıy ar ıs üpt i lmaddey ibi ranev v el t er k edebi l mel er iş ar t t ı r . Bunu y apabi l mel i di r l er ki i l er i de kendi l er i nedüş ec ekher hangibi rv az i f eni ni c apl ar ı nıy er i neget i r ebi l meki ç i n,i s t edi kl er ideği ş i ks üpt i lv ey ay ar ıs üpt i lmaddel er i kul l anabi l s i nl erv ei c apl ar agör eonl ar ıder haldeği ş t i r ebi l s i nl er . İ ş t eonl ar ı ny ar ıs üpt i lâl emegeç ergeç mezy akal adı kl ar ıv ebi r t ür l ü bı r akamadı kl ar ıy ar ıs üpt i lmaddel er i nibı r akabi l mel er i ne y ar dı m edec ekenkudr et l iv âs ı t al ar ıs ev giol ac akt ı r .Sev gi ni nç eş i t l it at bi kat ı nıy apay apabu v ar l ı kl arar t ı k,bi rt eky ar ıs üpt i l maddey ebağl anmakdur umundan kur t ul ac akl ar ,o maddey ii s t edi kl er iz amant er kedebi l ec ekl erv eonuny er i nedeği ş i kmaddel er ikul l anabi l ec ekl er di r .Demekki ,y ukar ı dadabi r azbahs et t i ği mi zgi bi ,s ev gipl ânı nageç env ar l ı kl ar ı ni l ky akal adı kl ar ıbu y ar ı s üpt i l madde, or adaki haz ı r l ı kl ar ı n t amaml anmas ıs ı r as ı nda v ar l ı kl ari ç i ny eni l mes iger eken,onl ar ı nbi rnev inef s ani y et l er iol ur . Onl arbumaddey iber t ar afet mekl enef s ani y et l er i niy enmi şv eo andani t i bar endev az i f epl ânı nı ni l kbas amakl ar ı naer i ş mi şol ur l ar . İ ş t e bur adakimuv af f aki y et is ağl amay ay ar dı m eden v âs ı t a, s ev gi ni nç eş i t l iv ar y et el er i di r . * * * Bupl ânda,baş l angı ç t ani t i bar ent am muv af f aki y et eer i ş i nc ey ekadarmuay y enbi rmüddet i ngeç mes il âz ı m gel mekt edi r .Bu müddet i n dev amıv ar l ı kl ar a gör e deği ş i r .Bâz ı l ar ıi ç i n ol dukç a uz undur ,bâz ı l ar ıi ç i ni s ekı s as ür ebi l i r .Bumüddet i ndüny az amanı y l at ây i nigüç t ür .Zi r abumüddeti ç i n öl ç üol ar akkul l anı l an z aman,düny ai dr aki ni n üs t ündebi rz amandı r .Bi naenal ey h 310

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

düny az amanı ndanç okş ümul l üdür .Mes el âor adageç i r i l ec eken ç okmüddet idüny az amanı y l a300s enekabuleder s ekbumüddet ,or anı ni dr akz amanı y l a3000s enev ey adahaf az l aol abi l i r . Bundadakat i y ety okt ur .Or anı nz amanıdüny anı nkii l eni s bet edi l emez .Zi r abukı y met l eri dr akl er egör edai madeği ş i r . Düny a üs t ündekii ş l er de,i dr ak z amanıv ei dr ak mekânıhâki mdi r .Anc ak,s ev gipl ânı nı nv ar l ı kl ar ıi l kz amanl ar ı nda,y âni y ar ıs üpt i lmaddey ehenüzç okkuv v et l iol ar akbağl ıbul unduk- l ar ı z amanl ar da o maddeni n düny ay ay akı nc ephes i nidaha ç ok kul l anac akl ar ı ndan, düny ay a y akı n r eal i t el er de y aş ay abi l i r l er . Bunungi bi ,düny adı ş ı ndat amamı y l ai dr akmekânıhâki mi ken, y ar ıs üpt i lmaddel er ikul l ananv ar l ı kl ar ,bumaddel er i ndüny a- y a y akı nc ephel er i ndenf ay dal anar ak,azç okdüny amekânı nabenz er mekânl ar da kur abi l i r l er . Anc ak, bu v ar l ı kl ar or ada s ev gi t at bi kat l ar ı nıy apay apai dr akl er i nil üz umu der ec es i nde ar t t ı r ı p y ar ıs üpt i lmaddey e bağl anmakt an kendi l er i nikur t ar dı kç a,z amanv emekânl ar ıdaoni s bet t ei dr akîz amanv emekânı nş ümul l ükar akt er l er i nial may abaş l arv ey ar ıs üpt i lmaddekombi nez onundan t amamı y l a kur t ul dukl ar ıanda da ar t ı k onl ar da maddî r eal i t el er eai tf aal i y et l erkal mazv eal ac akl ar ıv az i f el er egör ei c ap eden y er l er dei s t edi kl er imaddel er ikul l anmaks ur et i y l eo maddel er i nt âbiol dukl ar ıhert ür l üz amanv emekânr eal i t el er i nden i s t i f adeedebi l i r l er .Zi r ay ar ıs üpt i lmaddedenkur t ul dukt ans onr aonl ar ı n muay y en maddel er l edev aml ıbağıkal may ac ağıi ç i n, s üpt i lv ar l ı kl ar ı y l ai s t edi kl er imaddel er ikul l anı pt er kedebi l ec ek kudr et ihai zbul unur l ar .Şu hâl des ev gipl ânı ndakibi rv ar l ı ğı n, y ar ıs üpt i lmaddes i nibı r akabi l mes iv ev az i f e pl ânı na geç mes i demek,onunhi ç bi rmaddey ebağl ıol ar akkal mamas ı ,özv ar l ı k hâl i nde,y ânimünkeş i fbi rener j i l ermudi l es ihâl i ndekal mas ıv e bu ener j ii l ei s t edi ğiz aman,i s t edi ğimaddey ikul l anabi l mes i , kul l andı ğımaddel ers ay es i ndedeomaddel er i nmens upbul unduğuâl eml er et es i rv emüdahal el er debul unabi l mes i ,or al ar da bi r s ür üi ş l ergör ebi l mes i ,v az i f el ery apabi l mes idemekt i rkiy ar ı s üpt i l dekibi rv ar l ı k bu i mkânl ar a,anc ak t at l ı ,s aadet l ihazv e z ev kl er l edol us ev gi ni nç eş i t l it at bi kat ı nıy apar akkav uş ac akt ı r . * * * 311

BEDRİRUHSELMAN

Şi mdi ,y ar ıs üpt i lâl emit ar i fedel i m.Yar ıs üpt i lâl em,ev v el c e i z ah et mi şol duğumuz ,maddeâl emi mi z i n nüv es iol an hi dr oj en at omunun en y üks ek kombi nez onl ar ı na ai tener j i l er den müt eş ekki lbi râl emdi r .Bugünkü düny amı z ı n mût atr eal i t el er ii ç i ndemev c utol may anbuy üks ekener j i l er ,y ar ıs üpt i lâl emi nen kaba at oml ar ı nıt eş ki leder l er .Bi ry anl ı ş l ı ğamey danv er memek i ç i n bur ada ş u i kaz da bul unmay ıl üz uml u gör üy or uz . Ev v el c e bahs edi l en,henüzdüny a bedenl er ir eal i t es i nden kur t ul amamı ş v ar l ı kl ar ı n öl üml er i y l edoğuml ar ıar as ı ndamût atol ar akgeç i r ec ekl er is pat y om dedi ği mi zhâl l e,y ar ıs üpt i lv as at ıbi r bi r i neas l â kar ı ş t ı r mamal ı dı r .Spat y om bi rv as at ,bi rmekân deği l di r .Or as ı s adec ebedenr abı t al ar ı ndanmuay y enbi rmaks at l amuv akkat en ay r ı l ani ns anı nkendiözv ar l ı ğı nadönmes iv ebus ı r adaç ev r es i y -l e ol anbüt ünal âkal ar ı nıv emünas ebet l er i nikes mes ihâl i di r .O bu hâl i y l egenebi ri ns andı rv edüny adanç ı kmı şdeği l di r .Anc aköy l e bi ri ns ankidı ş ar ı s ıi l eol anbüt ünal âkal ar ı nıkes mi ş ,y al nı zkendi özv ar l ı ğıi l ebaş baş akal mı şdur umdadı r .O andaonun i ç i n her hangibi rmekânbahi smev z uudeği l di r .Onunmekânıev v el c e bahs et t i ği mi zv ar l ı ğı nı nt emer küzet mi şol duğu i dr akî bi r nokt adani bar etkal ı r .Hâl bukiş i mdibahs et t i ği mi zy ar ıs üpt i lâl em, hi dr oj enâl emiüs t ü,onanaz ar anç oks üpt i lv eş ümul l übi rv as at t ı r v ebi rmekândı r .Bur as ıanc ak,düny adandef i ni t i fol ar akkur t ul muş v ar l ı kl ar amahs us t ur .Buv as atdüny anı nenüs t ünv emüt ekâmi l hi dr oj en kombi nez onl ar ı nı n s pont ane ol ar ak dai ma y üks ek v az i f el i l er i n kont r ol l er i al t ı nda- neş r et t i kl er i i nc e ener j i par t i kül l er i nden müt eş ekki lbi rmaddehâl i di r .Bu âl emegeç en v ar l ı kl ar ı n,i l k kul l andı kl ar ıv e bağl andı kl ar ıv âs ı t as öy l emi ş ol duğumuzgi bi -y ar ıs üpt i lmaddel er den müt eş ekki lmuay y en bi r madde kombi nez onudur .Var l ı kl ar ,bu kombi nez onu hem kul l anar ak,hem deonunl as ev giy ol undamüc adel eeder ekehl i y et l er i ni ,l i y akat l er i niar t t ı r ı r l ar .İ ş t edüny adaki nebenz erkes i f maddel erol madı ğıi ç i n,düny adaol duğugi bi y or uc u,bez di r i - c i , z ahmetv emeş akkatv er i c iağı ry ür üy enf aal i y et l erbupl ân- da y okt ur .Yar ıs üpt i lmaddel er i ni mkângeni ş l i ğiy üz ünden,bu âl emdekiv ar l ı kl ar ı ns ar fedec ekl er ias gar îbi rc ehi t l e;düny ada bi r ç okgüç l ükl er ,z ahmet l erv ey or gunl ukl arç eki l er eks enel er c e s ür en ç al ı ş mal ars onundaanc akel deedi l ebi l en net i c el er i n bi r 312

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

ç okmi s i l l er ibur adakı s abi randaal ı nabi l i r .Onuni ç i nbupl ân- da düny ada ol duğu gi bi ,z ahmet ,y or gunl uk, ı s t ı r ap, di di nme, müc adel egi bikabadur uml ary okt ur .Bur adabüt ünar z ul ar , uf ak bi ri r ade dar bes i y l e,s adec e bi ri s t ekl e âdet a ot omat i kman, kendi l i ği nden ol uy or muşgi bit ahakkuk edi v er i r .Mes el âv ar l ı k, el i ndekiy ar ıs üpt i lmaddeni nz engi ni mkânl ar ıs ay es i nde i maj i nas y onui l e,kendi s i nebi rmekânkur upor adai s t edi ğigi biy aş ay abi l i r .Genekul l andı ğıay nımaddei l ei s t edi ğiş eki l l er ibas i t bi r i maj i nas y onf aal i y et i y l emey danaget i r ebi l i rv eonl ar ıkendi s ii ç i n obj ekt i f kı y met l er hâl i ne s okabi l i r .Büt ün bu amel i y el er es nas ı ndaov ar l ı k,i ns anl ar ı ny or gunl ukdedi kl er iş ey l er i nhi ç bi r i s i niduy maz . Yar ıs üpt i lmaddeni ni c apl ar ı ndanol ar akopl ândakababe- den or ganl ar ı y l ai l gi l i ; has t al ı k, s ağl ı k, y or gunl uk, t embel l i k, t akat s i z l i kgi bimal ûl i y et l er ,ağr ı l ar ,s anc ı l ar ,kez abedeni ny ük- s ek or ganl ar ı naai tz i hi ny or gunl ukl ar ı ,budal al ı kl ar ,del i r mel er ,uy kuv e bay ı l ma hâl l er i ,komal ar ,s ı kı nt ı l ar ,kaba i ht i r as l ar … o âl emi n maddel er i ni n kadr os ui ç i negi r emez .Yar ıs üpt i lâl emde böy l e ş ey l ery okt ur .Kez aor adaf i z i kmânâdaanl aş ı l angüz el l i k, ç i r ki nl i k,genç l i k,i ht i y ar l ı kgi bidüny ay amahs usr eal i t el er de y okt ur .Bi l has s adüny amaddel er i ni nt âbiol duğuenes as l ıv ez ar ur î öl üm r eal i t es iy ar ıs üpt i lâl emde t amamı y l a meç hul dür .Or ada s adec ekademedenkademey ebel i r s i zv eç okt at l ıi dr akl i geç i ş l er v e i s t i hal el er v ar dı r . Or adaki v ar l ı kl ar ı n el l er i ndeki maddei mkânl ar ı ,onl ar adüny anı nv ar amadı ğımekânv ez aman i dr aki niv er mekt edi r .Bu s ay ede onl ar ,i s t edi kl er ii maj l ar ıbi z z atkendi l er ikur abi l i r l erv e dağı t abi l i r l er .Düny adakigi bis abi t i maj l ar ı nes i r iol ar akkal maz l ar .Bur adakihay atbi rc ephes i y l e de, i ns anl ar ı nes i r îdi y eanl adı kl ar ımânâdakihay at aaş ağıy u- kar ı benz er .Fakatbu hay at ı n es as büny es i nde hâki m ol an uns ur s ev gi di r . * * * Büy ükdi nki t apl ar ı nday ar ıs üpt i lâl emi ns ez gi l er i nii ns anl ar a v er meki ç i nc ennets embol ükul l anı l mı ş t ı r .Bu,güz elv ekuv v et l ibi r s embol dür .Yal nı zbüt üns embol l er deol duğugi bi -bur ada da as l âş eki l l er et akı l ı pkal mamaki c apeder .Zi r aunut ul mas ı n kiher dev r i nç eş i t l ii ns ani dr akl er i nehi t apet mekv ebuy ol danbi r t akı m 313

BEDRİRUHSELMAN

net i c el er e v e maks at l ar a v ar ı l mak i ç i n bu s embol l er v az ol unmuş t ur .İ ş t e di n ki t apl ar ı nda z i kr edi l en c ennets embol ü bur ada bahs et t i ği mi z ,s ev gir eal i t es i ni n hâki m ol duğu bu y ar ı s üpt i lâl emii f adeeder . Cennet t e,düny az amanv emekânı nay akı nbi rz amanv emekân i dr aki neai tbâz ıi maj l ar dan bahs edi l mi ş t i r .Bunagör e,c ennet e gi r enl er ,düny adakigi biz ahmet v ey or gunl uk ç ekme- den i s t edi kl er igi bihar eket edebi l i r l er ,i s t edi kl er iy er l er e gi debi l i r l er ,i s t edi kl er iş ey l er ikar ş ı l ar ı ndader halhaz ı rol ar akbul ur l ar .Bu hâl ,ş i mdit ar i fet t i ği mi zy ar ıs üpt i lv as at ı ni mkânl ar ı nıi f ade et mekt edi r .Zi r adedi ği mi zgi bi ,y ar ıs üpt i lâl emdedev ar l ı kl ar i s t edi kl er imekânı ,i s t edi kl er ii maj l ar ıy or ul madan v eemeks ar f et medender haly ar at abi l i r l erv ei s t edi kl er igi bihar eketedebi l i r l er .Onl ar ı ni s t ekl er iv edüş ünc el er iâdet akendi l i ği nden t ahakkukedi v er i r .İ ş t ec ennets embol üy l eanl at ı l maki s t eni l enmânâl ardabunl ar dı r . Sev gipl ânı nda mev c utol an,i ns anl ar ı n anl ay amay ac ağıder ec ede ş ümul l üv ey üks ek s ev giv ar y as y onl ar ı ,c ennetmef humundaen t ec r übes i zi ns anl ar ı n dahi ,bas i tmânâl ar dadaol s a, bi rş ey l ers ez ebi l mes i ney ar dı m edi c imaddîs ev gis embol l er i y l e i z ahedi l mi ş t i r .Cennets embol ündey üks ekmakaml ar danv ebu makaml ar dai l âhîs ez gi l er ekav uş ul mas ı ndanbahs edi l mekt e- di r . Bu i f adel er ,y ar ıs üpt i lâl emi nv ar l ı kl ar ı nı nen y üks ek s ev gi mudi l el er i nden geç t i kt en s onr a- i l er ikademel er de v ar ac akl ar ı v az i f epl ânıdedi ği mi zy üks ekahengekav uş manı nmânâl ar ı nıt aş ı r . Or al ar dai l âhîhaki kat l er l e,y âniahenkdedi ği mi züni t eni nnur l ar ı y l a i nt i bakl ar ,v ahdet l er ,c ennets embol ündei l âhînur l ar akav uş mak mef humui l es embol l eş t i r i l mi ş t i r . * * * Sev gipl ânı ndakihay at ;v ar l ı kl ar ı n,y üks eks üpt i lv az i f epl ânl ar ı naul aş abi l mel er i neengelol an,bağl ıbul undukl ar ıy ar ıs üp- t i l maddel er denonl ar ı ny av aşy av aşkur t ul mal ar ı nıs ağl ar .Buhedef e ul aş maki ç i ns ev gi ,v ar l ı kl ar ıgr upl arhâl i ndebi r l eş t i r i r .Gr upl ar ar as ı ndat edr i c ent am bi rahenkv eber aber l i kkur ul ur .Böy l ec e v ar l ı kl ar ,v az i f e pl ânı nı nt am mut abakatv e ahenk i c apl ar ı na 314

İ LÂHÎNİ ZAMVEKÂİ NAT

s ür at l ehaz ı r l anı r l ar .Ar t ı kböy l e,v ar l ı kl ar ıgr up gr up bi rar ay a t opl ay an,ogr upl arar as ı ndat am bi rahenkv emut abakats ağl ay an s ev gi ni n,düny adakimânâs ı ndanel bet t edahaç okde-r i nş ümul ü ol ac akt ı r . * * * Sev gipl ânı ,s ev gi ni ni ns anl ar c ameç hulkal mı şgeni şş ümul ü i ç i nde,s aadet l edol uc ehi tv ef aal i y et l er ii s t i l z am edenv edaha y üks ekpl ânl ar av ar l ı kl ar ıhaz ı r l ay anes i r îbi râl emdi r .Enhay al îper i mas al l ar ı ndaanl at ı l anmaddei nc el i ğibuâl emi ny anı nda pek kabakal ı r .Kal dıkiherl üz um hâs ı lol dukç at ür l üi mkânl a- r ı , v ar l ı kl ar ı nönünes er enbumaddei nc el i ği ni nonl ar av er mi şol duğu büy ükhazv ez ev kl er denbaş ka,i ns anl ar c abi l i nmey en bi rs ev gi ş ümul ününv ar l ı kl ar abahş et t i ğis aadet ,düny adahi ç bi rş ey l ekı y as edi l emey ec ekkadary üks ekv eder i ndi r .Zi r adüny a- dadai ma ol duğu gi bi ,s aadett el âkkiedi l en herz ev ki ns onundagel mes i mel huz endi ş el er i n,or ada v ar l ı kl ar ı n kar ş ı s ı na ç ı kmas ıbahi s mev z uudeği l di r .Bi l âki sbur adahaki kîbi rs aadet idahabüy ükbi r s aadet ,v ar ı l mı şbi rhuz ur udahamânâl ıv eş ümul l ü bi rhuz ur t aki peder . Sev gipl ânı nı ni l k kademel er i nde baş l ay an v e azç ok düny a z amanı nav emekânı nay akı nt ar af l ar ıbul unanhâl l er ,v ar l ı kl ar ı n haz ı r l ı kl ar ıi l er l edi kç edahas üpt i l l eş i rv edüny adakidur uml a- r a y akı nl ı kt an ay r ı l may a baş l ar .Bu dur um,v ar l ı kl ar ı n bağl ıbul undukl ar ıy ar ıs üpt i lmaddel er den gi t t i kç e kur t ul mal ar ı nı n bi r i f ades i di r .Yar ıs üpt i lmaddei l eol ani r t i bat l argev ş edi kç e,i dr akî z amanv emekândur uml ar ı nagi r i l i rv ey ar ıs üpt i lâl emi ndün-y ay a benz er t ar af l ar ı or t adan kal kar . Gr upl ar ı n v az i f e pl ânı na y akl aş mal ar ıar t arv ev az i f epl ânıi c apl ar ı nı nz ar ur et l er i daha z i y adet ebar üzeder .Sev gii l ebi r bi r i nebağl anangr upl ar das ev gi ni nor ay amahs ust ür l üt ez ahür l er ibudur umut akv i y eeder .Yar ı s üpt i lmaddekombi nez onl ar ı ndant amamı y l akur t ul muş ol an v ar l ı kl arbüs büt üns er bes t l eş i r l erv eç eş i t l imaddel er ikul -l anmak üz er ei s t edi kl er igi bimaddel er ideği ş t i r meki mkânl ar ı nıkaz anı r l ar . Zi r a o z aman, bu i ş e mâni ol an y ar ıs üpt i l bi r madde kombi nez onunabağl ıkal makdur umuor t adankal kmı şol ur . 315

BEDRİRUHSELMAN

Böy l ec ev az i f e pl ânı na doğr u gr upl ar hâl i nde haz ı r l anar ak y ür üy en v ar l ı kl arbeş er ,al t ı ş arf er t l i k gr upl ar ı y l a bi r l i kt e,t am bi rv az i f e anl ay ı ş ıi ç i nde v ei dr akîz aman v e mekân i mkânl ar ı dahi l i ndei l kv az i f el er i nial ı r l ar .Bu,onl ar ı nv az i f epl ânı nagi r mi ş ol mal ar ıdemekt i r . Şuhâl de,v az i f epl ânı nageç i şdüny adany ar ıs üpt i l egeç i şgi bi büy ük gür ül t ül er l e, ş i ddet l is ar s ı nt ı l ar l a, öl üml er l e müt er af ı k ol may ı pgay ett at l ıbi rhaz ı r l anı ş l a,bel i r s i z c ev et edr i c îbi rakı ş i ç i ndev ukuagel mekt edi r .Ondans onr abuv ar l ı kl ar ,gi t t i kç egeni ş l ey ec ekol an gr upl ar ıv ebu gr upl ar ı n geni ş l emes i y l et ev ’ em ol ani dr akl er i nar t mas ıs ay es i nde,v az i f epl ânı nı ni l kkademel er i ndeni t i bar eni l âhîi c abıt aş ı y anı ş ı kkoni s i ni nz i r v es i nedoğr u gi t t i kç e büy ük bi rol gunl aş ma hı z ıi l et ı r manar ak y üks el mey e baş l ar l ar . * * * Sev gipl ânı nageç ec ekol an i ns anl ar ıbekl ey en y üks ekâkı bet budur .Bi naenal ey hdüny adany ar ıs üpt i lâl emebugeç i şas ı r l ar boy unc aözv ar l ı kl ar ı nday aş at t ı kl ar ıv ei ns anhâl i y l ebi rt ür l üi dr aki nev ar amadanmüphem s ez gi s ipeş i ndekoş updi di ndi kl er iv e as l ât at mi n ol unamadı kl ar ıs aadet i nt at mi nkâr l ı ğı na v ar l ı kl ar ı kav uş t ur ac akt ı r .Vei ns anv ar l ı ğı nı nkı y met iv ekudr et idebugeç i ş t ev ar ol uş unuv eKudr et ibi l mes i ndedi r .

316