Abdulhalik Bakır - Ali B. Ebî Talib (r.a) (Hayatı, Kişiliği Ve Faaliyetleri)

�

Doç. Dr. Abdulhalik BAKIR

•

A

•

fili B. EBI TfiLIB (it.fi.) (Hayatı, Kişiliği ve Faaliyetleri)

.

"'

.

ALI B. EBI TALiB (R.A.) (Hayatı, Kişiliği ve Faaliyetleri)

Doç. Dr. Abdulhalik BAKIR

\

Dlıqi

&B11skı

ÇAq OfsET MATbMcılık G11zi C11ddEsi Zmkılo(\lu P11s11jı No:2}

ELAZIG

TEi: 0(424) 2}8 08 8}, 212 17 51 F11x: 2}6 86 41

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ Gİ RİŞ

.

. .. . ..

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .

7

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . .

. .

.

.

. . . . .

BİRİNCİ BÖLÜM HZ. ALİ'NİN HAYATI VE KİŞİLİGİ 1 - Hz. Ali'nin Hayatı

... . . . . 29 A. Kimliği ve Çocukluğu . . . . . 29 B. Müslüman Oluşu . . . .. . . . . . . . . . . . 33 C. Evlilikleri . . . . . .. . .. . .. . . . . 37 a. Hz. Fatıma ile Evlenmesi .. .. .. . . . 37 b. Diğer Zevceleri . .. . . . . . . .. . . ........... . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .41 D. Evsafı ve Giyim-Kuşamı . . . . . . . . . . 43 2- Hz. Ali'nin Kişiliği . . . . . . . . . .. . . . .45 A. Askeri Kişiliği ve Zahitliği . . . . .45 B. İlmi Kişiliği . . . .. . . . . . . .. . . . . 49 a. Kur'an Bilgisi . . . . . . . . . ... . .. 51 b. Fakihliği. .. ...... . . ... . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . .......... . . ...... . . ..... . . ......... 52 c. Kadılığı . . . . .. . . 54 d. Hadis Raviliği . . . . 57 C.Edebi Kişiliği . . . . ... . . . . . . 60 a. Arapçaya Vukufu ve Şairliği . . . . . . . . . . . . 60 b. Hatipliği ve Hutbeleri . . . . . . . . . . . 64 c. Vecizeleri . .. . . . . .. .. . . . 68 . . . . . . . . . .

. .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . .

. . . .

.

.

. . . . . . . . . .

.

..

. . . . . . . . . . . .

. . . . . . .

. . . . . . . .

..

.

. .

. . . .

. . .

..

. .

. . . . . .

. . . . . .

. . . .

. .

.

. . . . . . .

.

.

. . .

. . . . .

. . . . . .

. . . . .

.

.

. .

. .

. .

.

. . . . . . . .

.

.

.

....

..

. . .

.

.

. . . .

. . . . . . . . . .

. . . . .

. . .

.

.

. . .

. . .

. . . . .

. . . .. . . . . . . . . . .

.

.

. . .

.

.

.

..

. . . . . .

. . .

. . .

. . . . . . . . . .

.

. . . .

.

. . . . . . . . . .

. . .

. . .

. . . .

. . . .

. . .

. . . . .

. . .

. . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . .

.

. . . . .. . .

. .

. . . . . . . . . .

.

. . . . .

. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.

.

. . . .

. . .

. . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . .. . . . . .. . . .

.

. . . .

. . .

. .. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. .

. . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.

. . . . .

. . . . . . . . .. . . . . . . . . . .

. . .

. . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . .

.

. . . .

. . .

. . . . . . . . . . . . . .

..

. .

.

.

. . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . .

. . .

. . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .. . .

.

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. .

..

. . . .

.

. . . . . . . . .

. . . . . . .

.

.

. .

. . . . . . .

.

.

.

. .

. . . .

. . .

. . . . . . .

..

.

.

. .

..

. . .

İKİNCİ BÖLÜM HZ. ALİ'NİN, HZ. PEYGAMBER VE İLK ÜÇ HALİFE DEVRİNDEKİ FAALİYETLERİ 1- Hz. Ali'nin, Hz. Peygamber Devrindeki Faaliyetleri . . . . . .

A. Hz. Ali ve Hicret Olayı . . . . B. Hz. Ali ve Meşhur Gazveler a. Bedir Gazvesi . . . b. Uhud Savaşı . c. Hendek Savaşı . . .

. .

. . .

. . . . . . . . . .

.

. . . . .

.

. . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. .

. . . . .. . . . . .

. . . . .

. . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . .

... .

. . . . . . .

.

. . .

. ... ...

.

.

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . .

. . . . . . . . .

.

.

75

. . . .

. . . . .

. . 75

. . ?? .

. . .

. . . . . . .

78 80 82

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

d. Hayber Savaşı .. ... . . . . . . 83 e. Mekke'nin Fethi . . . . . . . . . . .. . . . . . . 85 f. Huneyn Savaşı . . . . . . . . . . 87 C. Hz. Ali'nin Komuta Ettiği Seriyyeler . 88 a. Fedek'e Gidişi . . . . 88 b. Fels'e Gidişi . . . . . 89 c. Yemen'e Gönderilmesi . 90 . 93 2- Hz. Ali'nin İ lk Üç Halife Devrindeki Faaliyetleri 95 A. Hz. Ali ve Hz. Ebu Bekr B. Hz. Ali ve Hz. Ömer 1 00 C. Hz. Ali ve Şura Meselesi . 1 07 D. Hz. Ali ve Hz. Osman . 1 12 . . . . . . . . .

.

.

.

. .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.

.

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. .

.

. . . .

.

. . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . .

. . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.

. . . . . . . .

. .

. .

.

.

. . . .

. . . . .

.

. .

.

. . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . .

. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM HZ. ALİ'NİN HALİFELİGİ VE SİYASİ FAALİYETLERİ

Halife Seçilmesi ve İlk İcraatları . Hz. Ali ve Cem el Vakası A. Küçük Cemel Vakası . . . B. Büyük Cem el Vakası 3- Hz. Ali ve Sıffin Savaşı A. Savaşın Başlaması . B. Hakem Olayı 4- Hz. Ali ve Hariciler A. Haricilerin Ortaya Çıkışı B. Nehrevan Savaşı 5- Hz. Ali'nin Sıkıntılı Günleri A. Mısır'ın Kaybedilişi B. Basra Olayı C. Hz. Ali- İ bn Abbas Anlaşmazlığı D. Muaviye'nin Vilayetlere Saldırıları E. Hz. Ali'nin Şehit Edilmesi SONUÇ BİBLİYOGRAFYA .

12-

. . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. .

.

. . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1 23 1 26 1 29 1 32 1 33 1 36 1 38 1 41 1 41 1 43 1 45 1 45 1 47 1 48 1 53 1 76 1 81 1 85

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ÖN SÖZ Ali b. Ebi Talib (R.A.) İslam tarihinde büyük bir yer iş­ gal eden seçkin bir şahsiyettir. O, Hz. Peygamber'e olan yakın akraba/Jğı, İslam'a gönül veren ilk müslümanlaı arasında yer alması, ilmi ve edebi birikimi ve gazve/erde göstermiş olduğu üstün askeri başarıları bakımından çok meşhur bir simadır. Ehl-i Sünnet ve Şia'nın Hz. Ali'ye bakış açıları birbirin­ den farklı olsa da, Ehl-i Sünnet'in de en az şiiler kadar ona karşı samimi bir sevgi ve yaklaşım içinde oldukları bi­ linen bir gerçektir. Biz, Hz. Ali'nin hayatını araştırma konusu olarak seç­ mekle kaynaklarda yer alan onunla ilgili haberleri değer­ lendirme süzgecinden geçirip, doğruları ortaya çıkarmayı gaye edindik. Zira eskiden ve zamanımızda Hz. Ali'nin hayatı ile ilgili kaleme alınmış bir çok kitap ve makaleye rastlamak mümkündür. Fakat bunların çoğu, ilmi hüviyet­ ten uzak, daha ziyade geleneksel bilgi ve şifahi haberlere göre yazılmış eserlerdir. Hz. Ali gibi çok yönlü bir İslam büyüğünün hay/atını eksiksiz ve mükemmel bir şekilde kaleme almak elbette ki, kolay değildir. Bu sebeple onun doğumundan ölümüne kadar süren 63 senelik hayatını üç bölümde ele almaya uygun gördük. Bu da, İs/am'ın ortaya çıkışından evvelkı on senelik cahiliye dönemi ile Hz. Muhammed (S.A. V.), ilk üç Halife devri ve kendi hilafeti dönemini kapsamakta­ dır.

5

Birinci bölümü, Hz. Ali'nin hayatı ve kişiliğine ayırdık. Burada Hz. Afi'nin kimliği, çocukluğu, müslüman oluşu, evlilikleri, evsafı ve giyim-kuşamı ile onun askeri kişiliği, zahit/iği, ilmi kişiliği ve edebi kişiliğine değindik. Araştırmamızın ikinci bölümünde Hz. Ali'nin, Hz. Pey­ gamber dönemindeki askeri etkinlikleri ve bu devirde ya­ pılan Bedir, Uhud, Hendek, Huneyn ve Hayber gibi sa­ vaşlardaki üstün başarıları ile bir komutan olarak katılmış olduğu seriye/eri ele aldık. Ayrıca onun, Hz. Peygamber'in vefatından sonraki siyasi girişimleri ile Hz. Ali-Hz.Ebu Bekr, Hz. Ali-Hz. Ömer ve Hz. Ali-Hz. Osman ilişkilerinı anlatmaya çalıştık. Burada şura meselesi ve fitne dönemı gibi konulara da temas ettik. Üçüncü bölümde, Hz. Ali'nin, kendi hilafeti sırasında medana gelen Geme/, Sıffin ve Nehrevan gibi savaşlar ile dönemin genel siyasi durumu hakkında bilgi verdik. Gayret bizden, başarı Allah'tandır.

Doç. Dr. Abdulhalik Baktr Elazığ

6

-

1998

GiRiŞ •

HAŞİM OGULLARININ .

..

.

.

.

ISLAM ONCESI DEViRDEKi ..

..

STATUSU

7

Rivayetlere göre İsmail Peygamber annesi Hacer ile birlikte, bugün Mekke olarak tanıtılan bölgeye yerleştiği zaman burada Amalika, Ad ve Semüd kavimlerinin kalıntısı olan Cürhümlüler oturuyorlardı( 1 ) _ Hz. İsmail burada Cürhüm kabilesinden Seyyi­ de ve Ra'le adında iki kızla evlendi ve bunlardan oniki oğlu dün­ yaya geldi. Böylece onun bu evlilikleri sonucunda İsmai liler, Adnaniler, Maaddiler veya Nizariler adıyla anılan bir topluluk or­ taya çıkmış oldu (2) . Cürhümlüler, Mekke'de hakim bir tabaka olarak buranın yö­ netimi ile Kabe ve hac idaresini ellerinde tutuyorlardı. Bu toplu­ luk bir süre sonra buraya ziyarete gelen insanları rahatsız etme­ ye ve hacılar tarafından Kabe'ye bağışlanan malları yağmala­ maya başladılar. Bu durumu gören Huzaa'dan Gubşan ve Bekr oğulları, onlara karşı savaş açtılar. Sonuçta savaşı kaybeden Cürhümlüler, Mekke'yi bırakarak Yemen'e yerleştiler(3)_ Cürhümlüler'den sonra, Kabe ve hac idaresi, Amr b. el-Hariş başkanlığında Huzaa kabilesinin bir kolu olan Gubşan oğulla­ rı'nın eline geçti. Bu sırada Kureyş kabilesi birlikten uzak küçü­ cük topluluklardan meydana geliyordu. Huzaalıların Mekke'deki idari statüsü babadan oğula geçmek suretiyle 300 yıl devam et­ ti , son olarak da bu görevi Huleyl b. Nubşiyye el-Huzaai üstlen­ di(4) _ 1 . İbn Sa'd, et-Tabakatu'l-Kubra, Beyrut (Trz. ) , 1,51 ; el-Belazuri, Ensabu'l-Eş­ ��ı. Thk . : Muhammed Hamidullah, 1,6-7, Mısır 1 959; Neşet Çağatay, İslam üncesi Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı,82, Ankara 1 982. 2. Çağatay, İslam 85. 3. lbn Hişam, es-Siretu'n-Nebeviyye, Thk.: Mustafa es-Sekka ve arkadaşları, 1,94-95, Beyrut 1 990. 4. İbn Hişam, 1 ,97; el-Belazuri, 1,49.

9

Kureyş kabilesinin tarihteki misyonunu etkileyen ve bu kabi­ leyi Mekke'de hakim unsur hale getiren, Hz. Ali'nin 5. dereceden ceddi Kusay b. Kilab olmuştur. Kusay'ın asıl adı Zeyd'dir. O da­ ha küçükken babası nı kaybetti. Annesi Fatıma bint Sa'd o sı ra­ da hac için Mekke'ye gelen Uzre kabilesinden Rabia b. Heram ile evlendi ve sonra kocası tarafından oğlu Kusay'la beraber Su­ riye'ye götürüldü . Fatıma burada yeni kocası Rabia'dan Rizah adında bir erkek çocuk dünyaya getirdi . Kusay, Suriye'deyken bir olay neticesinde annesinden, babasının Kilab b. Mürre oldu­ ğunu ve akrabalarının Mekke'de ikamet ettiklerini öğrendi . Bu durum üzerine o, Kudaa kabilesi mensupları ndan meydana ge­ len bir hac kafilesiyle beraber doğum yeri olan Mekke'ye döndü ve burada Mekke ve Kabe idaresini elinde tutan Huzaa'dan Hu­ leyl b. Hubşiyye'nin , Hubba adındaki kızı ile evlendi(Sl. Kusay'ın bu eşinden Abdumenaf, Abduddar, Abduluzza, Abdukusay, Tahmür ve Berre ad ında dört erkek ve iki kız çocuğu dünyaya geldi (6) . Kusay' ın kayı npederi Huleyl , yaşının ilerlemesi sebebiyle Kabe'nin idaresini kızı ile damadına bıraktı. Böylece Beytu'l-Ha­ ram'ın anahtarları Kusay' ın şahsı nda, o güne kadar Mekke'de idari ve dini alanda fazla etkinlik gösteremeyen Kureyş kabilesi­ nin eline geçmiş oldu (7l . Bu durumu kabullenemeyen Huzaa ka­ bilesi mensupları, Kusay başkanlığ ındaki Kureyşlilere karşı düş­ manca tutum sergilemeye ve onları Mekke ve havalisinden dı­ şarı çıkarmaya karar verdiler. Bu durum karşısında Kusay, an­ nesi tarafından kardeşleri olan Kudaa kabilesi başkanı Rizah b. 5. İbn Hişam, 11,98; İbn Sa'd,l,66-67; el-Belazuri, 1, 48-49; el-Alusi, Bulğu'l­ Ereb fi Ma'rifeti Ahvali'l-Arab, Thk.: M. Behcet el-Eseri 1, 246, Beyrut (Trz. ) ; Muhammed Hamidullah, İslam Peygamberi, Çev.: Salih Tuğ, 1,34, lstanbul 1 980. 6. Bkz. İbnu'l-Kelbi, Cemheretü'n-Neseb, Thk .. Abdussettar Ahmed Ferrac, 1, 90,91 , Kuveyt 1 983. Ayrıca bkz. İrfan Aycan, Saltanata Giden Yolda Mua­ viye Bin Ebi Süfyan, 28, Ankara 1 990. 7. İbn Sa'd, 1 ,68.

10

Rabia ile diğer iki kardeşi Hunn b. Rabia ve Cülhüme b. Ra­ bia'yı yardıma çağırdı. İki taraf arasında Abtuh bölgesinde mey­ dana gelen savaş neticesinde Kusay ve yardımına gelenler, Huzaa ve Bekr oğullarını hezimete uğrattılar. Nihayet savaşan taraflar, aralarında barışı sağlamak maksadıyla Ya'mur b. Avf b. Kinane'yi hakem tayin ettiler. Hakem, Mekke ile Kabe'nin idare­ sinin Kusay'a ait olduğuna, Huzaa ve Bekr oğullarının Kureyşli­ lerden öldürdükleri insanların kan paralarını ödemelerine ve Mekke'nin idaresinin Kusay ve yandaşlarına bı rakarak şehri ter­ ketmelerine karar verdi ( 8) . Bu olaydan sonra Kusay, Kureyş ve Kudaa mensupları ta­ rafından Mekke'nin tek hakimi ve hac idaresinin tek s_orumlusu ilan edildi. O, buradaki hakimiyeti ele geçirir geçirmez Mekke'nin dağlık kesimlerinde dağınık bir şekilde yaşayan Kureyşlileri bir bayrak altında toplamayı başardığı ve onları dağınıklıktan kur­ tardığı için "Mücemmi" (toplayıcı) lakabı ile ödüllendirildi (9) . Kusay, Mekke'nin iskan planını, şehirde hakimiyetini pekiş­ tirecek şekilde uygulamaya koydu. O, bu plan gereğince yakın akrabaları olan Ka'b b. Lüey, Abdümenaf, Abduddar, Abduluz­ za, Zühre, Abukusay, Teym, Mahzum Sehm, Cumah ve Adiyy oğullarını ki, bunlara "Kureyş_ü 'l-Bitah" adı verilir, vadiye yerleşti­ rirken, "Ku reyşü�z.�Z e_�r" d lYe tanınan Mais b. Amir b. Lüey, Teymü'l-Erdem, Muharib b. Fihr, el-Haris b. Fihr oğullarını da Mekke vadisinin dış kısımlarına yerleştirdi ( 1 0) Kusay, Mekke'de Hicabe (Kabe perdedarlığı) , Sikaye (Ha­ cılara su dağıtma) , Rifade (Hacılara ziyafet verme) , Liva (San­ caktarlık), Kiyade (Kumandanlık) ve Nedve (Meclis Başkanlığı) görevlerini üzerine aldı ( 1 1 ) . Ayrıca o yaklaşık M. 440 yılında 8. İbn 9. İbn 1 0 . ! bn 1 1 . lbn

Hişam,1,98, 1 03; İbn Sa'd, 1,68-69; el-Belazuri,1,49-50. Hişam,l, 1 03-1 04; İbnu'l-Esir, el-Kamil fi't-Tarih,11,20, Beyrut (Trz. ) . Sa'd, 1,70-71 ;,el-Belazuri,1,51 ; İbnu'l-Esir, 11 ,20-21 ; Aycan,29. Hişam, l , 1 03; lbn Sa'd, 1, 70; et-Taberi,11,19.

11

"Darü'n Nedve" denen Meclis binası nı yaptı rarak Kureyşlilerin hizmetine tahsis etti. Böylece Mekkelilerin idari, iktisadi, askeri ve sosyal bütün meseleleri burada tartışılır, burada karara bağ­ lanırdı ( 1 2) _ Mekke'de ilk defa su kuyusu açtıran ve Arefe'den gelen hacıları n yolunu aydınlatmak maksad ıyla Muzdelife'de ilk defa ateş yaktıran da Kusay'dır (l3l . Kusay aşağı yukarı M. 480 yılında öldü ve el-HacOn adındaki kabristanda defnedildi ( 1 4) . Mekke yöneticiliği de dahil olmak üzere Kabe muhafızlığı, hacılara su dağıtma, hacı lara ziyafet verme, sancaktarl ık ve başkumandanlık görevlerini çok sevdiği büyük oğlu Abduddar'a bı rakan Kusay' ı n ölümünden bir müddet so nra, başta Abdumenaf olmak üzere Kusayy'ın diğer oğulları, söz konusu görevlerin Abduddar'dan alınarak Abdumenaf'a verilmesini ka­ rarlaştırdılar. Bu karar üzerine Kureyşliler arasında anlaşmazlık çıktı . Mahzum, Sehm , Cumah, Adiyy oğulları Abduddar oğulları­ nın tarafını tuttular. Kureyş kabilesinden Amir b. Lüey oğulları ile Muharib b. Fihr oğulları hiçbir tarafı desteklemeyerek çekimser kal ı rken, Zühre, Esed, Teym ve Haris b. Fihr oğulları da Abdumenaf oğullarını desteklediler ( 1 5) _ Böylece içi �okulu su dolu bir kazana ellerini batı rmak suretiyle bir antlaşma yaptıkla­ rından "el-MutayyebOn" diye anı lan Abdumenaf taraftarları ile Kabe önünde and içip birbirlerinden ayrılmamak ve birbirlerini yalnız bırakmamak üzere anlaştıklarından "el-Ahlaf" olarak ad­ landırılan Abduddar taraftarları çatışma noktasına geldiler. Fa­ kat her iki taraf sonuçta bir anlaşmaya vararak Mekke ve Kabe'nin idaresine dair görevleri aralarında paylaştılar. Buna göre, Hicabe, Liva ve Nedve görevleri eskisi gibi Abduddar'a bı­ rakılı rken, sikaye, Rifade ve Kiyade görevleri ise Abdumenaf'a 1 2. 1 3. 1 4. 1 5.

12

İbn Sa'd, 1,70; el-Belazuri,1,52; et-Taberi,11 , 1 8; Çağatay,90. Bkz. İbn Sa'd, 1 ,72; el-Belazuri, 1,51 . Bkz. İbn Sa'd, 1 ,73; M. Şemseddin Günaltay, İslam Tarihi, 395, İstanbul 1 338-1 341 ; Çağatay, 90. İbn Hişam, 1, 1 08; el-Belazuri,1,55-56; İbnu'l-Esir._ 1 1 , 22; Mustafa Fayda, T.D.V.l.A, Abdumenaf b. Kusay Maddesi, 1, 287, lstanbul 1 988.

verildi. Abdumenat oğulları ile Abduddar oğulları arasında imza­ lanan bu antlaşma İslamiyeti n ortaya çıkışına kadar hiç bozul­ madan devam etti ( 1 6) . Abdumenaf'ın iki ayrı hanımından Haşim, el-Muttalib, Abdu­ şems, Mevfel, Ebu Amr, Ebu Ubeyd , Tümadır, Hanne, Kilabe, Berre ( Ü mmü Süfyan) , Hale ve Reyta adlarında altı erkek ve altı kız çocuğu dünyaya gelmiştir ( 1 7) . Abdümenaf'tan sonra Ku reyş' in idaresi onun oğullarına geçti . Sikaye ve Rifade görevleri oğulları ndan Heşim'e geçer­ ken, Kiyade görevi de diğer oğlu Abduşems'e devredildi ( 1 8) . Bir rivayete göre Haşim ile Abduşems ikiz olarak dünyaya geldiler, ancak doğum esnası nda Abduşems, Haşim'den önce doğdu ve birinin bir parmağ ı diğerinin alnı na yapışıktı. Onları ayırdıkları nda yapışık olan yerde bir kanama meydana geldi. Bu olayı gören insanlar hadiseyi, gelecekte ikisi arasında veya oğulları arasında kan döküleceği şeklinde yorumladılar ( 1 9 ) . Bir başka rivayette de; Abduşems ile Haşim bir karında aynı gün doğdular. İ kisinin alınları birbirine yapışık vaziyetteydi. İkisini bir­ birinden kılıçla ayırdı lar. Bunun üzerine bazı araplar, onları dir­ hem ile ayırsalardı daha iyi olmaz mıyd ı , zira onların ve oğulları­ nın arasında ebediyete kadar savaş olacaktır şeklinde konuştu­ lar (20) . · Kaynaklarda Haşim b. Abdume naf'ı n asıl ad ı Amr olarak geçmektedir. Ayrıca çok yakışıklı bir kimse olmasından dolayı kendisine el-Kamer (ay) de denilirdi (21 ) . 1 6. !bn Hişam, 1 09; el-Belazuri, 1, ,55-56; İbnu'l-Esir, i l, 22; Fayda, l.A, 1, 1 87. 1 7. lbnu'l-Kelbi, Cemhere, 90-91 ; lbn Sa'd, 1, 75. 1 8. Bkz. ez. Zübeyri, Kitabu Nesebi Kureyş, Thk: E. Levi Provençal, 1, 1 4, !